Jérôme (saint ; 0345?-0420). Sancti Eusebii Hieronymi,... Opera omnia, post monachorum ordinis S. Benedicti e congregatione S.
Mauri, sed potissimum Joannis Martianaei hujus
Vallarsii et Maffaei,... Editio Parisiorum novissima... accurante et ad ultim.... 1845.
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.
PATROLOGIiE
CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA , OECONOMICA,
OMNIUM 88.' PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE
ECCLESIASTICORUM
QUI AB MVO APOSTOLICO AD USQUE INNOCENTIIIII TEMPORA
FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QVJE
EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJE TRADITIONIS PER DUODECIM
PRIORA ECCLESIJE SJECULA,
JUXTAEDITIONES 1NTER
ACCCRATISSIMAS, SE CCMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANCSCRIPTIS
COLLATAS, PERQUAM
DILIGENTER CASTIGATA ;
COMMENTARIIS
DISSERTATIONIBUS, LECTIONIBCSQUE VARIANTIBCS CONTINENTERILLUSTRATA ;
OUNIBCS OPERIBUSPOSTAUPLISSIMAS EDITIONES QU^ETRIBUS NOVISSIMIS SiECULIS
DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA;
1NDICIBUSPARTICCLARIBUSANALYTICIS,SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SCBSEQUENTIBUS, DONATA \
CAPITULIS
INTRA IPSUMTEXTCM BITEDISPOSITIS,NECNON ETTITCLIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIORglta
DISTINGUENTIBUS
SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA; /^SQ
OPERIBDS CUM DUBIIS
TUMAPOCRTPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE INORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAMPOLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
DUOBCS INDICIBUSGENERALIBUSLOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUOCONSULTO , QUIDQUID
CNCSQUISQCE PATRUM I NQUODLIBET THEMA S CRIPSERIT
UNO INTUITU C ONSPICIATUR
; ALTERO V&VJi ~-~
SCRIPTURiE SACR^E,EXQUOLECTORI COMPERIRE SITOBVIUM QUINAMPATRES ETIN N^SjJ
^**"
QUIBUSOPERUM SUORUMLOCIS SINGULOS SINGULORCM LIBBORUM SCRIPTUR/E
TEXTUS COMHENTATl SINT.
EDITIO
ACCCRATISSIMA,CJETERISQCE OMNIBUSFACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR : CHARACTERUM NITIDITAI ,
CHARTjE QCALITAS, 1NTEGR1TAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORIJM TUM VARIETAS,^.,
TUMNUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTOOPERIS DECCRSU CONSTANTERf^L
SIMILIS,PRETIIEXIGUITAS,PR£SERT1MQUE 1STACOLLECTIO, UNA,METHODICA ET CnRONOLOGICA, / *~^
SEXCENTORCM FRAGMENTORCM OPCSCULORUMQUE HIC
HACTENUS ILLICSPARSORUM, PRIMUM I /QJ
AUTEM 1NNOSTRA BIBLIOTHECA,EXOPERIBUS ADOMNES &TATES,LOCOS, LINGUAS I I ~-
FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM. lt~<\ r-
SERIES PRIMA, ;m .
1N QUAPRODEUNTPATRES,DOCTORESSCRIPTORESQUEECCLESLELATINJE \t"*\ i
A TERTULLIANOAD GREGORIUM MAGNUM. \
^A j
ACCURANTE J.-P. MIGNE, <£u*$UUm (EompUtorum IN SINGULOS SCIENTIA \
ECCLESIASTICJE RAMOS EDITORE. \ +
PATROLOGME TOMUS XXV.
S. HIERONYMI TOMI QTJINTUS ET SEXTUS.
PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,
1N VIA DICTA D'AMB01SE, PRES LA BARRIERE DTNFER,
oc PETIT-MONTROUGE.
1845.
S. EUSEBII
HIERONYMI
STRIDONENSIS PRESBYTERI
OPERA OMNIA
ORDINISS. BENEDICTIE CONGREGATIONE
POST MONACHORUM S. MAURI
SED POTISSIMUMJOANNIS lTJI AiJKr * I«&IX[i]!iI HUJUS ORDINISRECENSIONKJI,
DENUOAD MANUSCRIPTOS ROMANOS,AMBROSIANOS , VERONENSESET MULTOSALIOS,
NEC NONAD OMNESEDITIONESGALLICANAS ET EXTERASCASTIGATA ,
PLURIMISANTEAOMNINOINEDITIS MONUMENTIS,
ALIISQUES. DOCTORISLUCUBRATIONIBUSSEORSIMTANTUMVULGATISAUCTA,
CORRECTIONIBUS
INNUMERISNOTIS, OBSERVATIONIBUS, ILLUSTRATA,
STUDIO ET LABORE
VALLARSII ET MAFFJEII
VERONiE PRESBYTERORUM,
OPERAM NAVANTIBUS ALIIS IN EADEM CIVITATE LITTERATIS VIRIS.
EDITIO PARISIORUM NOVISSIMA
EX SECUNDAAB IPSIS VERONENSIBCS
EDITORIBUSCURIS POSTERIORIBUSITA RECOGNITA
,
ATO.UE EX REGENTIlJS MMETEGTIS SIC DITATA
UT PRJ3SENSEDITIO, AMPLITUDINESOLA, CJETERISOMISSISEMENDATIONIBUS,
PRJECEDENTESOMNESEDITIONES, ETIAM BENEDICTINAS,
tertia parte seu triente materialiter superet,
ACCURANTEET AD ULTIMUMRECOGNOSCENTE J. P. MIGNE , CURSUUM COMPLE-
TORUM IN SINGULOS SCIENTI^E ECCLESIASTIOE RAMOS EDITORE.
TOMI QUINTUS ET SEXTUS.
»mi«
VENIT APUD EDITOREM,
IN VIA DICTA D'AMB0ISE, PRES LA BARRIERE D'ENFER,
ou PETIT-MONTROUGE.
ELEIVCHUS OPERUM
QJLE IN HOC VOLUMINE CONTINENTDR.
OPERUM HIERONYMI TOMU9 V.
Cmmentaria in Ezechielem. Col. 15
Commentaria in Danielem. 491
Translatio Homiliarum Origenis in Jeremiam et Ezechielem. 584
In Lamentationes Jeremise tractatus. 787
OPERUM HIERONYMl TOMUS VI.
Commentaria in Osee. 809
Commentaria in Joelem. 947
Commentaria in Amos. 989
Commentariain Abdiam. 1097
Commentaria in Jonam. 1117
Commentaria in Michream. 1151
Commentaria in Naum. 1231
Commentaria in Abacuc. 1273
Commentaria in Sophooiam. 1337
Commentaria in Aggseum. 1387
Commentaria in Zachariam. 1415
Commentaria in Malachiam. 1541
Defensio Eruditionis Hieronymiana? adversus Joannem Clericum. 1577
mprimerie de YRATIT DBSOBCT et C1*,
rue de Sevre», 37, k Paris.
PR^FATIO.
Quinlus exsuperat in Hieronymianorum parlitione operum tomus iste, quem ex argu-
menti, quod propositum habet, ingenio, commenlariorum scilicet in reliquos duos majores
prophetas, Ezechielem ac Danielem, in unum cum quarto compingere constitueram : fecis-
semque adeo, nisi el illius aucta voluminis sub preio materia in abnormem excresceret
molem, elquae maxime huic obtigit longe prolixior, eaque «rca? MM necessaria germana-
rum scriptionum, quibus vulgalae anlea editiones carebant, accessio disperliri coegisset in
duos. Hac autem de causa tantum abest, ut negotii aliquid facessisse lecturis videar, quin
potius multam inierim ab iis gratiam, quando et major mullo labor exantlandus, ut eoruin
studiis consuleretur, etne qua sui etiamnum parte male mulctatus sanctissimus Pater subi-
ret conspectus hominum, nihil non fucrit mihi otii impendendum atque operae. Nam illud
quidem ex lota liquet collectionis hujus oeconomia, non id magis curae fuisse nobis, ut Hie-
ronymianarum lucubralionum, totum veluti orbem una complecteremur, quam ut alienis,
iis tamen quae abesse nullo ejus lectionis ac dignitalis impendio poterant, onerari ne pa-
teremur. Indicio ipse ille fuerit, qui ejusmodi scriptionibus abundat lertius tomus.a quo ta-
men inutilia quaedam quae Parisiensem editionem onerabant, amovimus : puta illud Hexa-
plorum Origenis specimen, quae ut nihil fere ad Hieronymum, ita proprio opere duobus in
folio tomis postmodum luculentissima prodiere : lum unum atque alterum de hebraicis
Nominibus, non antea editum monimentum, quod latere in schedis nostris salius duximus,
quam alienae farraginis molem accrescere. Quae huic igitur tomo nunc primum accedunt,
duodetriginta sunt homiliae, quas ex Origenis Graeco in Latinum S. Doctor convertit: sunt-
que explanalionum in prophetas Jeremiam atque Ezechielem pars nobilissima, non ea tan-
tum de causa, quod maximiScripturarum interprelis studio adornanturRomanisauribus, ab
eoque laudantur in suorummet operum catalogo : verumetiam quod, jam deperdito maximam
parlem Graeco Adamantii textu, ipsae in Latino archetypi gloriam propemodum solae susli-
neant. Illas partim ab Huelii, parlim a Genebrardi editione huc ascivimus : mirumque dictu
est, in illo praesertim editore, cujus et eruditionem suspicimus, et maxime delectamur inge-
nio, non eam in edendis Hieronymianis lucubrationibus diligentiam deprehendisse, quae
suam ut in caeteris fidem satis praesliterit, cum tot passim vitiis editio illa scateat, quorum in-
genlem vim nos eluimus, ut quo nunc pacto integritati pristinae reslituunlur, in publicum
prodire videri nunc primum possint. Distulimus vero illas in quinlum usque tomum : lam-
etsi priores quatuordecim, quae Jeremise quaedam capita praepostero confusoque ordine edis-
serunt, ad superiorem quartum pertinuissent. Causa differendi palmaris haec est, quod cuni
simul fuerinl ab ipso sanclissimo inlerprete sub una lantum praefatione ad Vinccntium pres-
byterum singulari libello conjunclae, divelli ab invicem, sive a posterioribus tolidem, quae
EzechieJem interpretanlur, et ad hunc proprie tomum spectant, jure non poterant. Id cum
summi viri Erasmus atque Huelius minime attendissent, singularem hunc librum in duos
temere dividentes, multa, eaque a veritale longius abhorrentia de prologo, quo homiliae in
Jeremiam male mulclarentur, opinali sunt. Atque iile quidem in censura librorum Origenis
miralur primum quid rei sit, cur Hieronymus alias creber in praefationibus, nihil in homi-
lias in Isaiam (quas*nos inter supposititia ad superi.oris tomi apperidicem amandavimus), tum
hasce in Jeremiam fuerit preefatus. Suspicalus deiude est, prologum ab his sublatum, ad quos
scripseral.postquam Origenis nomen factum est Romanir, invidiosum, et verosimile sit, iu eo
Hieronymum magniBce praedicasse Adamantii ingenium. Contra Huetius, singulis quidem
libris Origenis a se expositis prologos praelexuisse Hieronymum, non diffiletur, cutn id as-
serat Gennadius in Catalogo virorum illustrium ; at quos tractalibus in Isaiam et Jeremiam
oscitantia censet sublatos : alioquin
praetexuit, non de induslria, sed casu et librariorum
sublati quoque fuissent alii, quibus Origenem Prologis impense laudat, ut estillead Dama-
sum homiliis in Canlicum Canticorum praefixus, etiste alter ad homilias in Ezechielem. Ve-
rum suaulrumque splendide opinatio fallit; nam neque de industria, quod episcopus Abri-
PATROL. XXV. 4
41 PR^FATKl. 19
censis monet, neque, quod ipsc aulumal, casu el describentium incuria praefationes illte
deperierunl. Nempe quam somniant praefixam bomiliis in Isaiaoi, nusquam exslitil, nedum
ab eo translatore concinnata est, quem fortasse Rufinum,Hieronymum cerle non fuisse evi-
cimus : evicimus autem caetera post argumenta, quae in superioris praefatione tomi con-
gessimus, ex hoc ipso, quodnullo homiliae illae munitae sintprologo. Exstal cconlrario ho-
mjjjarum in Jexemiam preefaijo, lifflcque ipsa est, quam solis putant homiliis in Ezechielem
praefigi, verissime autem ulrisque, scilicet et prioribus in Jerpmiam una junclis, sub
unius libri nuncupalione, praetexilur ab ipso interpretc. Quae id nos docol preefaliQiiis ejus
non iudiligens Jcclio: tum quae sub una recensione Gt in Catalogo viginti octo homiliarum
mentio, ut alia praetermittam rationum momenta, nullum reliquum faciunl dubitationi
locum, doctorumque hominum, qui in adversaria opinione versantur, judicium palam
refellunl. Sed ut eo, quod cceptum est dici, revertamur, cur ad quinlum hunc tomum
differrentur homiliae islae, causa fuit insuper nobis ipsa scriptionis indoles: ejus nempe»
quam non suopte ingenio cudil Hieronymus, sed aj> alio acceptam auctore, Adamanlio
yidelicet, adornare Latinis auribus ad aliena debuit vesligia ! ipsamque ideo inlerprela-
tionem decuit magis primigenium, ut ita dicam, S. Dqcloris in cos propheias commenta-
riorum laborem pone seqqi.
Ad Graecum quod perlinet aliquot ex his homiliarum tcxtum (sunl vero duodecirn lan-
tum ex his quae Jeremiam, plane deperditis quae Ezechielem explicant) aninius aliquando
fuit fiunc quoquc e regione LalioJB intcrpretationis apponere : jamque nonnulla fuerant
nobis ad eum sive emendaliorem, sive c|ariorem cxhibendum animadversa. Verum quod
hono cepisse videbamur copsj|jo, cuni manus operi fuil admovenda, meliore id sensimus
praetermittendum. Enimvero cum sit Origenes in hisce tractalihus cxigua pars ipse sui, ct
desiderium lectori magis, quom Hieronymo augeat dignilaleni, illud Qpcris, quod si inte-
grum suppeleret, aut majori saltemex pa.ite, commodo alquc prna.tui fuisselcdilioni nostrae,
nunc male mulctatum imperfectum, jue ut apponerem a me ipso impetrare non polui. Si
obtinuissem, ipsarum diiodecim, quffl solae supersunt in Graeco, homiliarum invertere or-
dinem oportebal. Nimirum Origenos supra quinque et quailraginta homilias in Jeremiam
elimaverat, e quarum ingenli slrtie quatuordecim sibi delegil Laline refqndendas Hierony-
mus, easque non ducto a prioribus inilio, continenti serie, sed ut se quaeque oblulit, sal-
tuatim itaest inlerprctatus, ut ne dieani Oiigeniano proposilo, ne ipsius quidem Jeremire,
quem enarrat, ordini consentaneus in vertendo fuerit. Ab ea quae et penes Adamanlium
prima est, gradum ad poslrcmas duas, decimam tertiam et quartam fccil: nescias cnim quem
secunda etterlia, Hierpnymiana lorum leneanl in Graeco arctielypo, iu quo peoitus deside-
ranlur : quarlam, quae decimae septimae Origeniauee respondet, post reliquas omnes rcccn-
suit. Exinde aliae, quae subsequunlur a quinta ad duodecimam, sin minus ad Graeci exem-
plaris regulam, recta ad invicem serie explicavil, lantum quod seplimae oclavam praeposuit.
Servandus aulem in Lalina edilione nostra praeposlerus hic ordoeral, qui elsi paulo cor.fu-
sjor, Hieronymianus est tamcn, quod ipse minime diffitctur in praefalione : eoque debuit,
quo institulus ab eo est, modo repraesentari; nam saepe alibi ex sentenlia sua mavult non
tam interpres audire, quam novi pperis conditor. Demum npn Adamanlium nobis proposi-
tum est, sed Hieronymum recognpscere, atqueabslinere, quoad ficri potest, alienis scriplis,
ab ea enim quae nunc qliqqos vexat, inelarescendi per chartarum plauslra libidine, ingenium
nostrum abhorrel immane quanlum.
Ut vero, quod noslrarum est parlium, dc singulis,quee hoc lomo continentur, Hieronymi
lucubrationibus quidpiam ex ordine praenotemus, Commentariorum in Ezechielem, qui pri-
nium obtinet locqm, qualuordecim libri sunt. Iis adornandis, non unum aut allerum, sed
quatuor ferme annos exegit Hieronymus, non quod alacri ad miraculum usque ingenio,
tanli labor hic stclerit, sed quod interpcllato, minimeque cpnlinenti studio nunc hoc, nunc
illud segmenlum operis pcr intcrvalla dictaverit. Inccpptus 1-ibor vixdum absolulis in Isaiam
Commentariis.anno vidclicet undecimosupra qu.idringcntesimum; scdm ipso dictandiexor-
dio,quod ipscmet causatur in prologo, et in epist. 126, ad Marcellinum et Anapsychiam, ila
animo consternalus obslupuit subito nuntiodc Pammachii etMarcellae morte, tum Occiden-
talium provinciarum, el maximc urbis Romanae vastatione, ut incceplo abstinere, diuque
{% PRJEFATIO. U
lacere compulsus sit. Ad ejus anni finem, sive ad subsequenlis initium ilerum abexordio ad
terlium usque librum intermissum laborcm repeliit, cum dcnuo, ut ipse ail modo lau-
dala ad Marcellinum epislola : Hoc anno subitus impetus Barbarorum sic Mgxjpti limitem,
Palcestinm, Phwnicis, Syrice percucurril instar torrentis cuncta secum trahens, ut vix eorum
ipse manus potuerit cvadere, nedum animum, quem fere desponderat, ad scribcndum ad-
verlere. Nihilosecius, lentescente pcr tempus dolore, maxime vero opus urgente Eustochio,
lucralivis, immo furlivis noctium horisanni quadringentesimi decimi terlii, hyeme propin-
quanle, quod ipse profiletur in seplimi libri prsefatione ad Nonum usquepersecutusest, cum
aliis subinde occupalionibus de loto illuc orbe fugientium dislineretur. Exinde qui subse-
quuntur ad finem usque opcris, insequcnli decimoquarto supra quadringenlcsimum ascri-
bendos, nihil est dubium. Et vero sub initium Noni libri, Heraclianum Africae comitem NU-
PER pcenas luisse perfidiae refert: quae (emporis nola satis manifesto designat priorcm hu-
jusce annjparlem.quoLuciani v. cl. collega in consulatuHeraclianus fuit, elsub Augustum
mensem, Novarum, ut Prospcr ait, in Africa rerum reus honorem amisit et vitam. Duos vero
postrcmos libros, qui visionem edisserunt templi, cum ad eam partem delubri pervenisset,
in qua Sancta Sanclorum, acThymiainalis Altare describilur, se maluisse parumper inler-
millerc, dalis ad virgincm Demetriadem lilleris profitetur, ut, quod ipse a'd,De Allari transi-
ret ad Allare. Eam porro epistolam, quas in noslra recensione locum obtinet 130, ad huncce
annum quadringenlesimum decimumquartum perlinere, certis argumcnlis suo loco osten-
dimus.
Hisce commentariis septennio prior esl, qui ad Scriplurarum seriem subsequitur, in Da-
nielem singularis liber, cui annum tribuimus quadringenlesimum seplimum. Cum nempe
animum ad eum scribendum appulit sanclus doclor, jam (quod ipsemel in hujus prrcfatione
libri luculenlissime prodil) duodecim prophetas minores exposuerat, fueratque adeo annum
quadringcntesimum sextum praetergressus, cujus poslremse parli postrema ilem cx illis ex-
pianatio, quae est in Amos, ex ipsa sexti consulalus Arcadii Augusti el Anilii Probi nota-
tione cerlo certius affigitur. Rursus annum anlevertcbat quadringenlesimum octavum,
cujus mense Augusto Slilichonis palrala est inlerfcclio. Calumniabanlur autem Hiero-
nymian^ gloriae invidi homincs, suggillalum ab eo barbarum Romani exercitus ducem,
cum in explanatione raagnae illius slatuae, quam per visum Nabuchpdonosor vidcral, de
pcdibus ferro, testaquc ex luto compactis mysterium exponens, in eo dixit Romanum
signiGcari imperium : Sicut enim in principio nihil Romano imperio fortius et durius fuil,
ita in fine rerum nihil imbecillius : quando et in bellis civilibus, et adversum diversas nationes
aliarum genlium barbararum indigemus auxilio. Quam postca malevolorum suspicionem
purgans undecimi in Isaiam libri praefatione : Non sic, inquit, adulandum est principibus,
ut sacrarum Scripturarum veritas negiigatur : nec generalis disputalio unius personce (Stili-
chonis) injuria est; quce cum benigno meorum studio carelur, Deijudicio repente sublata est.
Omnino igitur quando illa excudi calumnia potuil, atque adeo postquam in Danielem com-
mentarii in vulgus editi sunt, advivebat Stilicho, primasque obtinebat Romanarum virium :
quem opinari minime par est, simulalque illa expositio, ad vulgi aures devenisse e vivis
sublalum ; quin potius non ita parum intercessisse temporis , quo et sanclus Pater ab ini-
quis observari, calumnioseque traduci, alque ex adverso a sui sludiosis bcnigne excipi,
bonamque in partem posset cxponi. Ex hoc temporis inierrallo rerumque scrie planissime
colligas, ipsum opus, quod diximus, ila ad annum pertinere quadringentesimum septi-
mum, ul vix potueril subsequeutis priorcm partem attigisse.
Duodetriginta homiliarum, quae nunc primum accedunt, quamquam , ut diximus, singu-
laris est liber, non una lamen planeque eadem est aetas, sive non uno illae tempore, eodem-
que impetu ex Graeco Origenis textu refusae sunt inLalinum. Cum igitur in suorum ipse
operum catalogo sanctus inlerpres sub una omnes recensione ponit: In Jeremiam, inquiens,
et in Ezechirlem Homilias Orijenis viginti octo, quas de Grceco in Latinum verti, ilaacTi-
piendus meo quidcm judicio est, ut cum editionis celebritate, non cum Romano sermone
cultuque donalae sunt, notet. Priores enim quatuordecim, sive quae Jeremiam intcrpretan-
tur, Lalinas mulloantea fecerat, quam reliquis in Ezechielem manum admoveret; cujus
rei locuplcs ipse tcslis accedit, in eo quem huic translationi prafixit ad Vincenlium Pro-'
18 S. EUSEBIl HIERONYMI 16
logo : Post quatuordecim, inquit, Homilias in Jeremiam, quas JAMPRIDEMconfuso ordine
interpretatus sum, et has qualuordecim in Ezechielem per intervalla dictavi. Jam vero quo
lempore ulrasque simul una junxerit, emiseritque unolibro, ex eo licet intelligere, quem
in laudato Calalogo locum tenent. Nempe hinc Eusebiani Chronici interpretalionem, inde
epistolam in nostra recensione 18, ad Damasum, de Seraphim, mediae interjacent : cumque
prior illa e duabus islis lucubrationibus ad annum trecenlesimum octogesimum certissime
spectet, altera ad insequentis medium, ut suis locis probatum est : nihil jam laborandum,
ut cerlo scias, quo (emporis ipsae intervallocircumscribanlur, ita tamen ut velis adtrecen-
tesimum oclogesimum primum propius accedere. Numquam profecto assentiaris cl. Tille-
montio, qui posteriores quatuordecim in Ezechielem ad annum usque trecentesimum octo-
gesimum sextum differt. Hoc illi satis infirma ratio persuasit, quod in hujusmel libri
praefatione Origenem vocet sanctus doctor, hominemjuxta Didymi videnlis sententiam alte-
rum post apostolos Ecclesiarum magislrum : laudari enim absHieronymo Didymum, eumque
videntem dici anle hunc annum, quo illum de^ore noverit Alexandriae, neutiquam potuisse
arbitratus est. Non erat vero tanti istaec facienda conjectura, cui et tota Hieronymianarum
scriptionum series, et quod rei caput cst, ipsiusmet sanctissimi interprelis testimonium ea,
qua continenter suos libros in Catalogo ad temporis recenset preerogalivam , ratione ad-
versatur.
S. EUSEBII HIERONYMI
STRIDONENSIS PRESRYTERI
COMMENTARIORUM
ra
EZECHIELEM PROPHETAM
LIBRI QUATUORDECIM.
LIBER PRIMUS.
1-2 Finiiis in Isaiam decem et oclo Explanaiio- A pendeo, aliorumque3-4 ">alis>"ccrucio. Postquam
num vokiminibus, ad Ezechiel, quod libi, et sanctae vero clarissimum terrarum cmnium lumen exsiin-
ineniorice malri tuse Paute, o Virgo Christi Euslo- clum est, immo Romani imperii truncatum caput: et,
chium, ssepe pollicilus sum, transire cupiebam, et ut verius dicam, in una Urbe lolus orbis interiit,
cxtremam, ut diciiur, manum operi imponere pro- obmuluiet humiliatus sum, et silui a bonis, et dolor
plielali: el ecce subilo mors mihi Pammachii atque meusrenovatusest : concaluit cor meumintra me, cl
Marcellae, Romanceurbis obsidio, mullorumquefra- in meditaiione mea exarsit ignis (Psal. xxxvm, 4):
irum el sororum dormilio nunliata est. Aique ita nec putavi illam senteniiam negligendam : Musica in
conslernaius obstupui, ut nihil aliud diebus ac no- luctu importuna narratio (Eccli. xxn, 6). Verum quia
ciibus nisi de salute omnium cogitarem : meque in el tii indesinenter hoc flagitas, et magno vulneri ci-
captivitate sanclorum putarem esse captivum, nec calrix paulatim obduciiur: h Scorpiusque inler En-
possem prius ora reserare, nisi aliquid ccrtius dis- celadum et c Porphyrionem Triuacriae humo pre-
cerem: dum inter spem et desperaiionem sollicilus mitur, et Hydra multoruin capitum contra uos
n Ad eosdem mss. codices, ad qnos superiores ]3 illos descripsit, more contulimus.
b Rufinus in Sicilia morluus.
tomiquarlicommenlarios.hosquoque in Ezechielem c Ex ingenio qnidem, certa tamen cmendatione,
»e Danielem exegimus. Sanctum prseterea Grego-
viiim cognomento Magnum, qui suas in Ezechielem substiiuo Porphyrionem,pro quo mendose hacienus
Iiomilias ex hisce Hieronymi commentariis magnam oblinuil Porphyrium. Conslat vero fabulara Gig.in-
pailem derivavit, et Rabanum, qui totidem verbis tum alludi, quorum aller, Enceladusj omnium ma-
17 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. I. CAP. I. 18
aliquando sibilare cessavit: dalumque tempus, quo>\ nis regis Joaehin. Captivum sedisse populum super
non haoreticorum respondere insidiis, sed Scriptu- flumina B;ibylonis, David prophetat in spiritu: Su-
rarum expositioni incumbere debeamus, aggrediar per flumina Babylonis ibi sedimus et flevimus (Psal.
Ezechiel prophelam, cujus difficulialem Hebraeorumi cxxxvn). Chobar autem, aut nomen est fluminis, aul
eos aetatem sa- certe, juxta interpreialionem suam, c qua in grave
probat tradiiio. Nam nisi quis apud
cerdotalis ministerii, id est, tricesimum annnm im- vertitur, Tygrim significat et Eupkratem, et omnia
pleverit, nec principia Geneseos, nec Canlicum magna ct gravissima llumina quaein terra Cbaldaeo-
Canlicorum, nec hujus voluminis exordium et flnem rum esse perhibentur. Apertosqueccelos non divisione
legere permitlitur, ut ad perfectam scientiam, et firmamenti, sed fide credenlis intellige : eo quod
myslicos inlellectus,plenum iiumanaenalurae lempus ccelestia sinl illi reserata mysteria. Unde et in bap-
accedat. Quod opus si per Domini misericordiam tismate Salvaioris, q lando Spiritus sanclus in specie
ad calcem usque perduxero, transibo ad Jeremiam, columbae descendil super eum, apertos cueloslegi-
mus (Maiih.m), quibus reseratis,pauduiilurvisiones
qui in Lamenlationibus suis, sub typo Jerusalem
quatuor plagas mundi, quadruplici plangit alpha- Dei: non una visio, sed plures, dicente Domino per
belo. Prophetam : Ego visiones Amulliplicabo, et in mani-
B bus Proptietarum assimilatussum (Osee xu, 10). Islae
(Cap. I. —Vers. \.)Etfactum estiutricesimoanno, sunt visiones quas omnis Ezechielis prophetia con-
in quarto, in quinla mensis. Tricesimus annus non, lexuit. Significanliiisque juxta Uebraeos et caeteros
ut pterique aestintant, cetatis prophelae dicitur, nec Iuterpretes transmigraiio dicitur Joachin, et non cap-
a Jubilaei, qui est annus remissionis; sed a duode- tivitas, quod LXX iranslulerunt. Non enim captus
cimo anno Josix regis Juda, quando invenlus est urbe superata ; sed voluntale se tradens, ductus est
liber Deuteronomii in templo Dei, usque ad quintum in Babylonem. Igitur Joachin, id est, Jechoniae di-
captmtaiis annum Joachin cognomento Jechoniac, catur prima transmigratio : Sedeciaeautem secunda
qni cum malre duclus est in Babylonem, et cum vel exlrema captivilas.
Daniele tribusque pueris, ct Ezechiel (quae est tribus (Vers. 5.) Factum est verbum Dmnini ad Ezechiel
Judae prima capiivilas) quando slillavit ira Dei super filium Buzi, sacerdotem, in terra Chaldaorum, secus
Jerusalem (IV Reg. xxn; II Par. xxxiv; IV Reg. flumen Chobar. Et Danieli et Ezechieli, qui in Baby-
xxiv). Secundum anagogen vero praefiguratur Do- lone erant juxta flumina, fulurorum sacramentapan-
minus alque Salvalor, qui tringinta anitos nalus dunlur super aquas, immo in aquis purissimis, ut
venit ad bapiismum (Luc. m), quae in homine per- baptismatis potenlia monslrarelur. Alioquin et apo-
fecla lelas est. Unde et in Numeroruin volumine (C stolus Paulus quando ab Anania lotus in Domino est,
juxta Hebraeos, non, ut in LXX contineiur, a vice- tegeniibus prius oculos ejus squamis, caruitcaecitale
simo *>quinto aelalis anno, sed a tricesimo incipiunt (Act. ix). Et in Genesi, prima quae viverent, de
sacerdotes in labernaculo ministrare (Num. iv). In aquis egressa sunt. illud quoqueintelligendum.quod
quod signum praecessit et Joseph, quando in JE- in tricesimo aelatis sme anno Dominus Q ad ba-
gypto esurienti populo frumenta largitus esl (Genes. ptisma veneril: in quarto mense, qui apud nos voca-
XLI), et Joannes B.iplista venit ad fluenla Jordanis, lur Januarius, et est in anni primus exordio, praeter
pradicaviique bapiismum poenitenliae (Luc. m). Nisan mensem novorum, in quo Pascha celebratur.
Quodque 5 scriptum est, in quarto, pendente sen- Apud Orienlales enim populos, post collectionem
lentia, subaudilur mense. Stalim enini sequitur, in frugum, et torcularia, qnando decimae deferebantur
quinta mensis. Quod ut manifestius fieret, supra ad- in leinplum, Oclober erat primus mensis, et Janua-
didereSepluaginta. rius qnarius. Quinlam autem diem mensis adjungit,
(Vers. 2.) Cumessemin medio captivorumjuxta flu- iii signiflcet l);iptisina, in quo aperti sunt Christo
vium Cliobar, aperti sunt cceli, el vidi visionesDei in cceli, et Epiphaniorum dies hucusquevenerabilisest,
quinta mensis: ipse est annus quinlus transmigratio- non ui quidam ° putanl Nalalis in carne, tunc enim
ximus, alter Porphyrion stalura insolentioretminax, JD b Infra vero in cap. hujiismet prophelae xxvi: Ad
in Siciliae insuln a Jove percussi siint. Vide Clau- sacerdotale, inquit, officiumnon posl vicesimumquin-
dian. in Giganiomachia. Elegantissime auteni Hora- tum ceiatis annum, scd post tricesimum accedunl. Ubi
lius lib. III, od. k : iiempe Num. iv Hebraica veritas scribil a tricesimo
anno suini ministros in tabernaculo fcederis, LXXa
Sed quidTyplueus,et validus Mimas, vicesimo quinto verierunt. Ilic pro in tabernaculo
Aut quid niinaci POBPHTRION statu, Ttabanus legit in lemplo.
QuidBhoecus,evulsisque truncis c Viciorius ait, vtgrave significet, legendnm es-
Enceladusjaculatoraudax? etc. se Chobad *Q2,et forle -| el- similitudo niulaiionem
induxit, nisi potius grave pro poienti, ac mtillo,
Porphyrium, quod legebalur nntea, non giganlis, quod esi Ta^ Hieron. vocem acceiit.
sed eihnici philosophi, quod nihil ad rem facit, cst &Idem multiplicavi maluit, juxta Graec, em),Y)$uv«.
nomen. Rulinum vero liic acriter pcrslringi in Si- 0 E Graecis pisecipue, quos inier S. Epiphanius,
cilia faio funcium, ac duobus monsiris Encelado ac qui llaeres. 51, § 24, sexio Januarii die Naialem
Porphyrioni juncium dici nemo non videi.
a Penes Raban. Cliristi foiisignai: Cvm enim, inquil , Januarii mense
et Palat. ms., nec non jubilwi; et natus essct, ociavoidus Januarii, qui esl apud Roma-
mox, duodevicesimopro duodecimo. r.osJanvarii dies scxtus, e'c.
19 S. EUSEBH HlERONTMl 20
abscondilus est, el non apparuil. Quod huic tempori A enim visfo qninio MIIIOiraiisinigralionis regis Joa-
congruit,quandodiclum Csl: Hic est Filius meusdilc chin, «Jniet Sedeciae reghanti in Jerusalem quinlus
clus, in quo mihicomptacui(Matlh.iil, 17). Porro Buzl erat, quem legimus posl sex similiier annos, id est,
in linguam nostram vcriitnr, spretus atque contemp' anno undecimo inr.ierii sui, urbe capta, ductum in
tus: Ezechiel, raboratus « 0<;o.Quodsic Doniinocoa- Babylonem. His ergo qni habiiabant prope flumen
ptabilur, ut dicamus Crcatorem mundi, qui Pater esl cCliobar,elspontese regitradiderant, revelaiurquod
Salvaloris, ab onmibus hoereiicis sperni aique cmi- bcncfecerinl obedire setuenibu Dei. In brevi enim et
tcmni, qui velus non recipiunt Teslameniutn. Nec Judseam provinciam, et urljem Jerusalem essc ca-
miriim robiistuui Dei esse Dominum: cum ipse sil piendam. Quodque nubes magna depcribitur, intel-
Dei virtus Deique sapientta. ligamuscam imbres eversionnm super Jud^am, plu-
Et facla est super eum ibi manus Domini. LXX: Et viasque allisionum porlare. El involulus ignis mou-
facta est super me manus Domini.Ut cernere visiones sirat venlura supplicia, et caplivit;>lis maln. Splen-
Dei et inlelligere possimus, manu et fortitudine Dei dorque in circoitu cjus significat Dei aperu judicia.
super nos opus est (l Cor. i). In qua manu et hrachio Qui aulem in contrariam parlcin senliuut, hoc est,
cductus esl populus lsrael dejEgypto; cujus fortiiu- bonam, spiritum auferenlem, sive 8 extollenlem,
dinis parleni etiain Magi inlellexerunt dicenies : Di- R Spiritum sanctum intelligunt, qui anferat ab honii-
gitus Dei est (Exod. vm). Et Salvalor in Evaugelio : nibus vitia atque peccaia , sive jacenles atiollal ad
Si ego in digito Uei ejicio dasmonia(Malth. xu, 28). sublimia, faciuique recedere ab Aquilone venio fri-
Pro quo in altero Evangclioscriptum est: Si ego in gidissimo, a quo exardescunt mala super omnem
spiritu Dei ejicio dwmonia (Luc. xi, 20). terram (Eccles. XLIII);ei in Jeremia, olla illa terri-
(Vers. i.) Et vidi, et ecce venlus lurbinii veniebat bilisa facie Aquilonis acccudiiiir (Jerem. i). Nubem
ab Aquilone, el nubes magna, et ignis involvens, et quoque magnam ad personain Clnisli referunl, qui
splendor in circuilu ejns. El de medio ejus quasi spe- venit in ^Egyptum liujus saeculisuper nubem levem :
cies electri, id est, dc medioignis. LXX: Et vidi, et magnarnqiie proprie dici ad comparalionem mino-
ecce spiritus auferens (sive attollens) veniebatab Aqni- rum, prophetarum videlicei, et apnstolorum om-
lone, el nubes magna in eo, et ignis micans, el splen- niumqiie sanclnruin, de quibus sciiplum est : El ve-
dor in circuitu ejus. Et in medioejus quasi visio elec- ritas tua usque ad nubes (Ps. xxxv, 6); ct: Mandubo
tri in medio ignis -f et splendor in eo ',. In consola- nubibus ne pluanl super Israel imbrem (Isai. v, G);
lionem populi traiismigrantis, ei revelalionem sen- et alibi: Nubet pulvit pedum ejut (Naum i, 5); et
lcniiae Dei, propheta videt inaxiinam 7 visionem. Iu iterum: Nubes et caligo in circuilu illius (Ps. xcvi,
cujus iiucrpreiaiionc omnes synagugae Judaeorum (-<2). Iguem qunque micanlem et gplendorem iu cir-
inutre sunt, ultra homiiiemesse dicentiuiii.et de bac, cuiiu cjus, juxta illud accipiquodscripium est: Deus
et de aedificaiionetempli, qiiod in uliimo propheiiai ignit consumensest (Deul. iv, 24). Ad qucm miiien-
hnjus scribitur, aliquid velle conari. Nosautein quae dum stiper terrain S.ilv.a >r veuisse se dicil, et in
a niajoribus accepinius, el juxta niodum ingenioli nobisoinnibusquecredejilibusar<leredesiderat(L»c.
nostri, spiritualibus spirilualia cnmparanies, suspi- xi);qni cum lerrorem peccaioribus inferat atque
cari magis possumus quam explanare, benivolis cre- supplicia, lanien splendore ruiilet, et lumine ac lul-
dimitis lidlsque [Al. fldelibusque] lectoribus, veniam gore sit plenus. 'idcirco nos excoquens, ut puris al-
deprecanies, ui lemerilali, immo fidei noscientimen- que purgatis tribuat laetiora.
suram suam, faveant magis qtiam irascantiir. Ac pii- (Vers. 5.) Etin medio ejus similitudo quatuor ani-
innni sciendum, spiritum auferentem, sive atiollen- malium, et hic aspectus eorum: similitudo hominis in
tem , quem nos juxta Aquilam interprelati sumus, eis. Quodque scquitur, Etsplendor in eo, obelo prae-
ventum turbinis, el juxla Symniachum et Theodolio- notaudum est. Nisi addidn-sei Scriplura , dicens; Id
nem flatum ae spirilum tempestatis,ab aliis in bonam, est, de medio ignis, propter ambiguitaiem verbi er-
ab aliis in cnntrariam parlem accipi. Verbuni cnim rare poieramus, oi putaremus speciem, vel visioneni
Hebraicum RUA(nTl)pro locorum qualitale, vel spi- D electri csse in mcdio venti, vel spiriius. Eigo hoc
rilu», velantma, vel ventus accipilur. Spirilus, ut ibi: sentiendum, quod in medio ignis el (oriiicutoruih
Emilte spiritum tuum et creabuntur (Ps. cin , 50). Dei, electri similitudo sit, qnod esi auro argcnloque
Anima: Egredietur spirilus ejus el revertetur in terram preliosius; ut post judicium atque tormenta , qiicc
suam (Ps. CXLV, 4). Vcntus : In splritu " vioknlo patientibus tristia videnlur el dura, pretiosior elc-
conteresnaves Tharsis (Ps. XLVII,8). Et alibi: Ignis cni fulgor appareat, dum providentia Dei omnia gu-
Btsulphur, el spiritus procetlarum, pars ealicis eorum bcrnautur, et quae putatur poena, medicina est.
(Ps. x, 7). Qui venlum etflatum lempesiatis legunt, (Vers. 6.) Etin medio ejus similitudoqualuor ani-
hoc seniiunt: iram el furorem Dei venire ab b Aqui- malium, et hic aspectus eorum: similitudo hominisin
lone, hoc est Nabnchodonosor, et Jerusalem post eis. In medio ejus, subaudilur quidem, eleclri: sed
sex anuns hiijus visionis esse capiendam. Ceriiitur melius ut ignem inielligamus, qui credeniibos lumen,
* AI., In spiritu vehemenliconfringensnaves, etc. -a c Duomss., propter flumen Chobar, etc. Leviora
t Penes Raban., venire a Babylone, hoc est, Nabu- quaedam infra emendamus.
chodonosor,e\c.
21 COMMENTARIdRtlMIN EfcfeCHIElEM LIB. I. CAP. 1. 22
incrediilis supplicium e>t. In hujus ergo ignts rnedlOiA lypsi Joaiinis (Cap. iv) horum animaiiliuni species
erat 9 similitudo quaiuor animalitun, similitudo, ac noiniua referuntur ad qiiattior Evangella [Al.
non natura; quatuorque animalium qnae postea di- Evangelistas]. Quibus qtioniiido possit omnium ani-
cuntur quadriformia, una siniilitndo esl liotninis, tit malium descriptio cn.iptari, tentnbimus suo loco di-
omnia in mundo ralionabilia demonslrentur: Facia- cerc. Alii vero qui philosophorum slultam sequuntur
mus enim, inquit, hominemad imaginemel similitudi- sapieiiiiam, duo hemisphaeria in duobus templiChe-
nem nostram (Genes. i). Imago aiitein el similitudo rubim, nos et Aulipodas, qtiasi supinos el cadentes
Dei non est corporis forma, sed inentis: descripla homines suspicantur. Pleriqne, juxta Platonem, ra-
ad similitudincm verae imaginis Cbrisli, qui est tionale animae, et irascitivum, et concupiscilivum,
imago Dei invisibilis. lla: ralionales creaiurae inqua- quod ille loyiy.bvet Supy.ovet ImSu/iviTtr.ov vocat, ad
iuor versanlur locis, sive propler quatuor cardines hominem, et leonem ac vitulum relerunt : rationem
mundi, quibus orbis includitur, sive propierquatuor et cognitionem, et inenlem, et consilium, eamdem-
loca, coelestium, terrestrinm, el infernoruni, el su- que virtulem atque sapientiam in cerebri arce po-
percoelestium, de quibus etPaulus apostolus loqui- nentes : ferilatem vero et iracundiam atque violen-
ttir : Ut in nomine Jesu omne genu flectatur, ccele- liam in leone, quaeconsistat iu felle. Porro libidinein,
stium, terrestrium, et infemorum (Phiiip. n, 10). De R 1 luxuriam, el omniuin voliiplatum cupidinem in je-
tribus Pauli lestimonium est. Videamuset quartiim. core, id esl, in vitulo qui terrae operibus ha;reat.
Laudate Dominuin,cceli ccclorum,et a aqua qum super Quarlamqtie ponunt quac super haec et extra haec
ccelosest, laudet nomen Domini (Psal. CXLVIII, quae sein-
3). tria est, qnam Graeci vocant o-uvTii/jrjo-tv,
Rursumque ab Aposlolo alia dicnntur cceleslia, et tilla conscientiaein b Cain tjuoque pectore, poslquam
alia supercoelestia (I Cor. xv). ejectus est de paradlso, non extinguitur, etqua victt
(Vers. 7.) Qualuor faciesuni,et quaiuor pennmuni, voluptatibiis, vel furore, ipsaque iiilerduin ralionis
et pedes eorum pedes recii, el planta pedis eorum qunsi decepti similitiidine, nos peccare senlimus. Quam
planla pedis viluli, et tcintillm quasi nspeclusmris can- proprie Aqiiilaedeputant, non se miscentem tribus,
dentis. Et manus hominissub pennis eorumiu qualuor sed tria erranlia corrigentem, quam in Scripturis
partibus. LXX : El quatuor faciesuni, ct quatuor alci interdiiin vocari legimus spirilum , qui interpellai
uni, et ciura eorum recta, et pennati pedes eorum. pro nvbis gemitibus inenarrabilibus (Rom. VIII,26).
Et scintillw quasi fulgurans eeramentum,et leves pen- Nemo enim scit ea qum hominissunt, nisi spiritus qui
nm eorum, et manus hominissub pennis eorum in qua- in eoest(] Cor. n, 11). Quem et Paulusad Thessald-
tuor parlibus eorum. De quatuor animalibus,quoruin nicensesH scribens, cum animael corpore servari
aspectus erat simililudo hominis (ita dumtaxat ul (G iniegrum depreiaiur (IThess. v). Et tamen hanc
singula habercni quaternas facies, ei quaieruas alas, quoque ipsam conscietitiatn, juxta illud quod in Pro-
pedesque rettos, et planlam pedis, quasi vesligium verbiis sciiptum est : Impius cum veneritin profun-
pedis vituli, sive, ut inlerpretalus est Aquila, rotun- dum peccatorum, contemnit (Prov. xvin, 13) : cerni-
dam, quod LXX penitus omiseruni), de scintillis mus praecipitari apud quosdam el suum locum
quoque aeris splendore rulilanlibils, et de Ievibus amiitere , qui ne pudorem quidem et verecuudiam
pciinis eurum, quod in Hebraico non babetur, de habent in deliclis, cl merenlur audire : Facies me-
manu quoque hominis sub alis eorum in qtiatuor relricis facta esl tihi, noluisti [Al. nescis] erubescere
partes, el reliquis quie proplieticiis sermo describit, (Jerem. ui, 3). Hanc igiiur quadrigam in aurigae mo-
conabimur quid nobis videatur dicere, cum opiniones dum Deus regii, et incompositis currentem gradibus
.singulorum hrcviter strinxerimus. Quid.im quatuor refrenat, docileinque facit, et suo parere cogil im-
Evangelia , quos nos qtioque in procemio commen- perio. Qnam disputationem partium animac, id est,
tariorum Malihaeiseculi j.0 sumus, Ilorum anima- hominis, qui minor mundus ab iisdem philosophis
liitm putanl nominibus designari : Matthaei, quod appellatur, etiam nos attingemus. Sunt qui simpli-
quasi hominem descripserit : Liber generationisJesu citer in quaiuor animalibus, juxta Hippocratis sen-
Christi, filii David, filli Abraham. Leonis, ad Marcum D lentiam, quaiuor arbilranlur elementa mundi mon-
referuiit : Initium Evangelii Jesu Christi Filii Dei, slrari, de quibus constant omnia : ignern , aerem,
sicut scriptum est in Isaia propheta : Vox ctamanlis aquaui, terram. Qu;e quomodo sibi misceanlur, et
in deserto, Parate vium Domini: rectus facite semilas tum singula sinl, sibi juncla videanlur, invicemque
ejus (Isai. XL,3). Vituli, ad Lucae Evangelium, quod se tangant, et in una persona animanlium quatuor
a Zacliariae inciplt sacerdotio. Aquilx, ad Joannis species habeani ac figuras, non est propositi operis.
exordium, qtii ad excelsum evolans ccepit: In prin- Quaiiior qunque rotas de lerrenis ad sublimia con-
cinio erat Verbum , el Verbum erat apnd Deum, et surgenles,singulis et quadriformibns junctas anima-
Deus eral Verbum. Super quo qnid nobis viderelur, libus , vel eorumdem elementorum commixlionem
in supradicto operediximus, pleniusque in Apoca- aestimant, vel qualuor temporum circulum, qui
a Victorius pliirium numero , el
aqum qvw super gendum pro Cain. Caetcrnm apud Raban., peccatore
ccelossunt, laudent, etc, ex Graco. pro pectore scribitur.
b Yideatur Adam, qui ejectus de paradiso est, le-
23 S. EUSEBIIHIERONYMI 24
lernis conficitur mensibus, annumque vertentem, A ad sacerdoialem et leviticam tribuni: extra quae sit
qui ab eo a quod semper vertatur et in se redeat, faciesaquilae, vindicla et uliio Dei de ccelocuncta
nomen acceperit. De quibus pulchre uno versiculo prospiciens, et quaoparata sit laniare peccaniem, de
dictum est: qua et in Osee dicatur: Sicut aquila super domum
Ver; seslas,autumnus,Iiyems,el mensis, et annus. 13 Dei (Ose. vm, 12), id est, templum. Et in boc
eodem propheta (Infra xvn), aquilam magnam ma-
Quodque dicitur : Erat rota in rota, annum in anno alarum et unguium, quac habeat ductum in-
significari pulant. De quo alius poeta ( Virgil. n gnarum trandi in Libanum, Nabuchodonosor intelligi, qnem
Georg.) : el nunc significet csse venturum, ac super hujusce-
Atquein se sua per vesligia volvitur annus.
modi quadrigam inslar aurigac sedere Deum, el fa-
Firmamenti etiam similitudincm crystallo compara-
cienda, vel non facicnda praecipere. Hoc autem,
lam, coelum hoc quod suspicimus inlelligi volunt :
sub quo volvuntur et transeunl quatuor animanlia. inquit,siDeocolla populo dicilur, qui in Babylone versalur,
coloris cl sedenlem quod subjecerit, ipsiusque paruerit reti-
Thronumque sapphiri, desuper naculis, rursum ejus merealur auxilium, et terram
hominem sub humana similitudine, imperium cuncta
quam amiseral, recipiat.
regentis omniaque habentis sub pedibus suis, omni-
Dei describi ad extre- ]{ (Vers. 8, 9.) Et facies etpennas perquatuor partes
potenliae aulumaut; dicique habebant: junctmque erant penna: ejus [Vulg. eorum],
mum : Ilcec visio simitiludinis glorim Dei : per quae alteriusad alterum.Non revertebanlur cum incederent:
ijuasi perpicturam quamdam et 12 imaginem, pro- sed unumquodque anle faciem suam
videntiam demonstrari. Quodque pedes animantium Juncta sibi sunt gradiebatur.
Evangelia baerenlque mutuo, et
recli esse dicanlur, et planta pedis vituli, seu rotun- in toto orbe volilanlia huc iliucque discurrunl:
da, terrena quseque ad ccelestia subvolare, et omni- nec habent finem volattis, nec aliquando superanlur
bus angulis ampulatis, rotunditatem sequi, quae
ctVecedunt, sedsemperad ulterioraprocedunt.Unde
omnium (igurarum pulcherrima est. Scintillas ruti- et Paulus dicit : Prmterilorum obliviscens,et in futu-
lantes, cuncta plena luminis indicare, et manus ho- rum me extendens (Philip. m, 13). Hoc idem et de
minis sub pennis lam ipsius hominis , quam leonis, virtutibus animi
possumus dicere, el de volatu tem-
et vituli, et aquilae : ut ralio cuncla sustentet, ac
porum, commixtioneqiie elementorum, quod praete-
de humilitaie terrena ad coelestiasublevet. Haecet rila relinquentes, semper ad priora festinent. Quod
ad Evangelia et ad cuncta quae supra posuimus re- auiem
tempora Iabantur et fugiant, brevi versiculo
ferre possumus. Audisse me memini quatuor per- demonstratur
(Virgil. III Georg.):
lurbationes, de quibus plenissime Cicero in Tuscu-
C Sed fugitinterea, fugit irreparabilelempus.
lanis dispulat, gaudii , aegritudinis , cupidinis et
Et in carmine lyrico (Horat. Carm. od. 14) :
limoris, quorum duo praesentia, duo futura sunt, per
quatuor significari animalia, de quibus el Virgilius Heu, heu, fugaces,Posthume,Postbume,
Labunturanni!
breviter (JEneid. lib. vi) :
Hinc meluunt, cupiuntque,dolent, gaudcntque: (Vers. 10.) Similitudo autein vullus eorum, facies
hominis, et facies leonis a dextris ipsorum qualuor :
quae rcgi debeant raiione, et potentia Dei; quibusque facies aulem bovis a sinistris ipsorum qualuor:
oppositae sint, immo impositae, virlutes qualuor, et faciesaquilm desuper[Vulg. silel desuper]ipsorum
Prudenlia, Justitia, Forlitudo, Temperantia, ut ba- quatuor. Facies principia dicil Evangeliorum.e quibus
rum gubernenlur arbitrio. Quae quomodo vultibus bomoeileo,hocest,nativiiasChrisii,etprophei£evo\
hominis, leonis, vilulique et aquilae coapienlur, tonantisineremodextraspanestenent. Vituliautem,
omnino tacuerunt. Super quibus idem philosophus id est, victimarum et sacerdotii Judseorum, in sini-
et orator in tribus ad fllium officiorumlibris dispulat. stris est: quod abolitum transivit ad sacerdotium spiri-
Legi et cujusdam Catinoe, quem Syri WT6V, id esl, (uaIe,dequodiclumest:Tu essacerdosin mternum se-
aeutum et ingeniosum, vocanl, brevem disputaiiun- cundumordinemMelchisedech(Ps.cix, 2); i(a dumta-
culam, putantis casirorum ordinem duodecim tri- xai.ut omniasibihaereant,unoquebcorporecensean-
buum describi in solitudine, ad Orientem et Occi- tur. Aquila autem, quac et supcr nativilalem et
denlem , Septentrionem et Meridiem, quae sibi in- super prophetiam est.quae Domini expleiur adventu,
vicein, et charitate, ct consanguinitate socianlur, et et super sacerdolium quod praMeriit, 14 et extra
hoc esse rotam in rola, quae ducantur a spiritu, et hacc omnia est, de nativitate referens spirituali,
nube protegantur in eremo, etcolumna ignis illumi- quomodo Pater in Filio, el Filius in Patre sit. De
nentur in nocle ; nec revertaniur in /Egyplum, sed qua rectissime dicilur: Generationemejus qnis enar-
semper ad terram repromissionis ire feslinent. Ele- rabit (Isai. LIII, 8)? Isla sunt juxta Apocalypsim
ctri autem in medio simililudinem, interprelalur (Cap. iv), ut anie jam diximus, quatuor animalia
Sancta sanctorum , faciemque hominis refert ad plena oculis antc et retro, quorum unum animal si-
loium Israel; lconis ad regale sceplrum Judae; vituli mile leoni, et secundum simile vitulo, ct tertium
a Deeral quod vocula, sine qua sensus laborabat. admonito.
Hujusmodi alia stibinde- emeiidantiir, lectore non a Antea vrnxunoquoque, contra mss. lidem.
25 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. I. CAP. 1. 26
habere faciem quasi hominis, et quartum simile A verbiis in eodem loco scriplum est: Ne respondeas
aquilae volantis. Ibique dicuntur in modura Sera- stullo secundumstultitiam suam, ne similis fias (Prov.
pliim senas habere alas, duabus faciem, et duabns xxvi, 4, 5); et rtirsum ponitur quod nobis videtur
pedcs operienlia, duabus autem volantia, el nec in esse contrarium : Responde stulto secundumstultitiam
die nec in nocte cessanlia atque dicentia : Sanctus, suam, ne sibi sapiens esse videatur; et utrumqne pro
sanclus, sanclus Dominus, Deus omnipotens, qui erat, temporumet personarum diversitate concordat, dum
et qui est, et qui venlurus est (Apoc. iv, 8). etstultus contemnitur, quia non recipit sapienliam;
(Vers.Tl.) Etfacies eorum et pennm eorum exten- et stulta superbia alia deculilur slultilia, juxta quod
tm desuper, dum pennm singulorum jungebantur, el' et Apostolus dicit: Factus sum insipiens, vos me co-
dum tegebant corpora eorum. El supra diximus jun- egistis (II Cor. xn, 11) : ita et in hoc loco dcbere
cta sibi esse Evangelia et tempora, el omnes ratifl- nos quaerere, quare supra secundo dictnm sit: Non
nales creaturas, quatuorque virtutes, ila ut qui una revertebanturanimatia cumincederent; etnunc semel,
caruerit, omnibus careat. Quodque duae exlentae animalia currebant el revertebantur. Essetque quaestio
suni, et in altum se elevant, prEedicationemcceles- nisi sequeretur, i« similitudinem futguris coruscantis:
lem significat, et omnia ad Dei lendere majestatem. quod Hebraico sermone dicitur BEZEC (p"0), et in-
Duaeaulem quibus tegunturcorpora, humana exclu- R terpretatus est Symmachus, quasi speciesradii ful-
ditur scientia, nec perfeclus praebeturintuitus, di- gnris. Quomodo igitur crebris micat ignibus aether;
cente Apostolo : Ex parle cognoscimus, et ex parle et in ictu oculi atque momento discurrunt fulgura
prophetamus. Cum autem venerit quod perfectum est, et revertuntur, non amittenlia mairicem, et, ut ita
deslruenlur eaqum ex parte sunt (I Cor. XIII, 9). dicam, fonlem ignis atque maleriam : ita et haec
(Vers. 12.) Et unumquodque coram facie sua gra- animalia cum inoffenso pergant pede, ad priora
diebatur. Ubi erant impetus spirilus, illuc gradieban- festinant. Sin autem conatui 16 suo aliquid obsi-
tur, nec rivertebantur, cum ambularent. Qui aralri lum viderint, non lam revertunlur, quam contra-
stivam tenet, non dcbet respicere post tergum (Luc. hunt se, extendenda rursum, et praebitura lumen
ix, 62),nec imitari uxorem Loih (Genes. xix), ne in- quod parumperabsconderanl, uldent servis cibaria
cidat in plagam Deuteronomii (Cap. xix), et pereat in tempore suo, nec tribuant sanctum canibus, nec
6™TTOT6V<U insanabili, quo cecidit et Heli, quia vitio mittant margaritas anteporcos(Ma«/i. vn). Unde et
filiorum otfenderat Deum (IV Rey. IV) : quanto ma- Paulus dicit : Lac vobispolum dedi, non escam, nec-
gis quatuor animalia quae plena erant lumine atque dum enim capere poteratis (I Cor. m, 2). Eleclioque
pennata, quae sequuntur Spiritum sanctum prxce- Judoe, et Saulis unctio non arguunt Deum ignoran-
dentem : quae ila per orbem volilant, et se ad ex- C tiae fulurorum, sed praesentium monslrant esse ju-
celsa sustollunt, ut corpora sua protegant pennis dicem
(Mattlt. x). Unde et Apostolis praccipitur, ut
historiae, nec nobis aspectum tribuant pleniorem? si indignam domum saluialione perspexerint, excu-
Quod autem secundo dicitur : Non revertebantur cum tiant prius pedes; et pax quam domui dederant, re-
incederent, uiriusque instrumenii indicat sacramen- verlalur ad eos. Carbones aulem ignis ardenlis et
tum, quod in quatuor istis animantibus, elLex, et lampades in medio animalium discurrentes, de illo
Evangelium ad futura festinent; 15 el numquam loco interprelalae sunt Isaiae : Et comedet ignis sicui
retro motura accipiant. fcemimmateriam , et sanctificabo eos in igne ardente
(Vers. 13,14.) El similiiudo animatium, et [Vulg. (Isai. v, 24). De quibus et alibi scriptum est : Ca-
absque ei] aspectus eorum quasi carbonumignis arden- denl super eos carbones ignis (Ps. cxxxix, 11). Et
tium, et quasi aspeclus lampadarum. Hmc erat visio contra labia dolosa, in alio psalmo dicitur : Quod
discurrens in medio animalium, splendor ignis, et de detur libi aut quid apponatur libi ad linguam dolosam?
ignefulgur egrediens. Et animatia ibanl et reverteban- Sagiltm polenlis acutm, cutn curbonibus desolaloriis
tur in simililudinem fulgurit coruscantis. LXX : El in (Psal. cxix, 3, 4). Et in alio loco : Habes carbones
medio animalium visio, sicut carbonum ignis arden- ignis,sedebissupra eos: hi erunt tibi in adjutorium (Isai.
tittm, sicut facies lampadarum discirrenlium in medio DXLVII,14). Quamcumque crealuram aspexerimus,
animalium; et splendor ignis, el de igne egrediebalur fulgurat Dei notitiam, dum ex creaturis Creator
quasi fulgur. Quodqucsequitur: Etanimaliacurrebant agnoscitur. De medioque animantium splendor ignis,
et revertebantur quasi speciesbezec, de ediiione Theo- et fulgur egrediiur. Si enim Evangelia sibi collise-
dotionis in Septuaginta additum est:qui, ne conlra ris, in medio lilter* vilisque historiae, Spirilus san-
priores duas senlentias propheta dicere videretur, hoc cli sacramenta reperies.
qundputabantessecontrarium, idest, etanimaliucur- (Vers. loseqq.) Cumque atpicerem animalia, ap-
rebant et revertebanlur, silendum pulaverunt, ne le- paruit rota una super terram juxta animalia habenlia
genli scandalum faeeret. Melius cst autem in divinis [Vulg. habens] quatuor facies. Et aspectus rotarum,
lihris transferre quod dictum est, licet non intelli- et opus earum, quasi visio maris, et una iimilitudo ip-
gas quare dictum sit, quam auferre quod nescias. sarum quatuor, el aspectus earum et opera, quasi sil
Alioquin etmulta alia quseineflabilia sunt, et liuma- rota in medio rotm. Per qualuor parles earum euntes
niis animus capere non potesi, hac licenlia delebun- ibant, et non revertebantur cum ambularent. Statura
lur.Nos autem hoc dicimus,quod quomodo in Pro- quoque erat rotis, el altitudo, el horribilis aspectus, et
27 S. EUSEBfffflERWfMI 18
lolum corpus plenum oculis in circuitu ipsarum qua- .A mcntorum est,quodindicatscala Jacob (Gen.xxvm),
tuor. LXX : Et vidi, et eccerota una super terram se- et forceps Isaiae(/sdi. vi), et gladius his aculus: vel
quens animatia qualuor. Et aspeclus rotarum, et factu- Evaugelia sibi cohaerentia, quorum cursns et staiura
ra earum, quasi species tharsis. Et similitudo in qua- lendit adccelum, paululumque quidattingil in lerra, '
tuor : et opus earum sicut solet esse rotti in rota. ln et semper properans, ad excelsa fesiinat. De quibus
qualuor partesearumumbulabanl, elnonrevertebantur, et alibi tlicilur : Lapides sancli volvunlur super ter-
cum ambularent. Et dorsa earum, et atliludo eral eis. ram (Zach. ix, 16); ex quilius sndiflcatur ccelestis
Et vidi eas, el dorsa earum ptena oculis in circuitit Jerusalem. lloc ipsum puto significare et illud quod
ipsarum quatuor. Huciisqiiequaluor animanlium quae in psalino canitur : Vox tonitrui tui in rota (Psal.
17 qnalernas habebanl fucies, pictura describitur, LXXVI, 19). Et alibi: Quminftammat rotam nativitalis
seqiiciuium spiritum, et nubem, quae eratin medio (Jac. III, 6). Quaetcstimonia, quem sensum in suis
spiritus, nunc per singnla animalia singulae ponun- locis habeanl, non hujus esl temporis. Tolum au-
tur rnlae, quoe non erant junelae animanlibus, sed lem corpus etdorsa plena oculis approbabit, qui vi-
sequebantur ea. Sive una rota apparuit snper ter- derit nihil esse in Evangeliis quod non luceat, et
ram, quae, divisa per quatuor, lot babebal facies, splendore suo muntlum illuminei, ul etiam quae par-
qoot aniinalia sequebalur. Tantaque simililudo erai B va piilanliir et vilia.Spirilus sancii fulgeant majestatc.
rolarum qnatuor sequenlium animalia qualuor, ut (Vers. 19 seqq.) Cumque ambularent animalia,
una rota vcrissime crederetur. Opusque earum erat ambulabunt pariter el rotm juxta ea. Et cum elevaren-
atque faclura, quasi visio tharsis, qiiam nos in mare tur animalia de terra, elevabanlur simut el rotce. Quo-
vertimus. Aquila u hyacinthum posuil; qui lapis cceli cumqaeibat spiritus, itluc eunte spiritu, et rotm pari-
habet similitiidiiiem. Aspectusqueearum erat quasi ler levabantur, sequentes eum; spiritus enim vitm erat
rota in rota, ut non tinam roiam crederes, sed alle- inrolis. Cum eunlibus ibant, U cum slantibus sta-
ram alteri copulatam. Per quatuor partes ibant, et bant : et ctim elevalis a terra, pariter etevabantur et
non trahebanlur, nec revertebanlurretrorsum. Qui rotm sequentesea : quia spiritus, vilce eral in rotis.
enim fieri poteral, ul reverlerentur, cuin sequeren- Qualtior animalia spiritum sequebantur, et nubem
lur animalia, quse semper ad priora se tenderent? qux erat iu spiritu. Rursiimque roue cum auimaiia
Staturaquoquerotarum etaliitudotanlaerai,uimira- sequerentur elevanlia se de lerra, nequaquam anl-
culum vdenlibus faceret. Totumque corpus et dorsa malia, sed spiritum scquebantur, ut osleuderent
erant plena lueis in circuitu, ut nullum membrorum propriam volunlalem : quia spiritus vitm erat in ro-
aspiceresquodoculosliimiuis non haberet: qualem- lis. Tria autem et in animalibus et in rotis pariter
quedescribunt labulaepoeiarumArguni.fuissecentocu- C indicanlur, cum starent, cum ambularenl, cum
ltun sive multorum oculorum, qiiem Juno in pavum elevarentur, quae et animalia, et rota: in commune
verlitob negligeniein custodiam, uiquod niiraculiim faciebant. Neque enim staniibus animalibus rotae
estconditoris Dei, lioc condcmnatioesset inulti adut- poterani ambulare, nec ambulantibus super terram
terii. Omnia ccelestia,ei terreslria, etquidquid sub animalibus, elevare se rotae, 19 sed ipiorum una
humanain cadit ititelligeniiam, Solis rotis volviiur. erat actio, una eiat etrequies, et CUISIIS,et eleva-
Solis annuum circulum, per singulos menses luna lio. SccBiidoque dicilur, auia spirilus vitm erat
decurrit. Lucifer qui ipse vesper esi, dum ad Orien- in rotis : ut nequaquam vas aliquid arbiiremur
tem, et ad Occidentem rutilus micat, et noclis lene- rotarum , b quas in carpenlis plauslrorum rhe-
bras parvo lemperai lumine, duobus annig eumdem darumque et curruum aspicimus, sed animantia,
coulicit cursum : aliaque astra quatuor quae vocan- immo super animantia. Animalis enim homo non
lur errantia, et quidquid ftilget in coelo, segeium percipil ea quae spirilus snnt. Islae ergo rotae , in
quoque et arborum, herbarumque varietates per quibus erat spiiiius vitae, omnia ordine faeiunt at-
qualuor tempora suis currunt rolis, nihili|iie aspici- que meiisiira, habentque cum animalibus coucor-
musquod anle non lueril. Gyrans gyrando vadit spi- diam, sequenles ea, et per ea Spiiiluin sanetum ;
rilus, et in circulossuos revertitur. Oinnestorrentes va- D imiiio mediispraelernii-sis, sancti Spirilus socieiale
dunt inmare, etmarenon adimpletur (Eccles. i, 6,7). gaudentes. Quaeomnia juxia priorem inielligenliam,
Quare ? quia ad fonles 18 suos de matrice ahysso variae iiiierpretationi prudens leclor poterit coap-
revertuntur. Evangeliorum aulem, id est, quatuor (are.
nnimalium quaespirant, vivunt, inlelligunt, si quis (Vers. 22 seqq.) El simililudo super caput anima-
rolam cursumque consideret, in hrevi lemporevide- lium firmamenli quasi aspectus cryslalli horribilis, et
bit mundum esse complelum sermone Apostolico. exlenti super capita eorum desuper. Sub firmamenlo
Rota quoque in rola, vel duorum junelura Tesla- atitem pennm eorum reclm atleriits ad alterum. Unum-
fl At vero Symmachum, non Aquilam verlisse tesie Montfauconio, ubi 2. &>jopv.GizvtravSou. Sym-
hyacinthum, epist. in nosira recensione 34, ad Mar- machus, quasi species hyacinthi, legiiur. Atque adeo
cellam, nnni. 1, eic, in lioc ipso Cnnimeniar. in opinor aut lapsum hic niemoria sanctiss. doctorem
Ezecbiel. infr. cap. x liadil. Quod eiiam discas ex aut vitiatum a librariis locum, et Aquilae,qui chry-
Gregorio Neoeae<ariensiin Ezechiel; qui C.onimenta- solithum vertit, non liyacinlhum, pro Symmachi no-
rius falso .iscribiiur Nazianzeno, inm ex Theodore- mine siibstitutum.
h Hactenus Vulgati qv.asiincarpentis, proquas.
to, etex cod. exaplari uis. Jesuilarum Parisiensium,,
20 COMMENTARIORUM 1N l.EECHIELEM LIB. I. CAP. I. 30
quodque duabus alis velabat corpus suum, et alterum A Lvangelio : Homo quidam planlavil vineam, el toca-
similiter velabatur. El audiebam sonum alarum, quasi vil eam agricolis (Malth. xxl, 33). El post paulum :
sonum aquarum mullarum, quasi sonum sublimis Dei. Misit servos, et super omnes filium suum (Ibid., 57).
Cum ambularent, quasi sonus erat multiludinis, ul so- Rursumque : Homo quidam (ecil nuptias filio suo
nus easlrorum, cumque starent, demitlebantur pennm (Mattlt. xxn, 2). Non quod uliiis excludatur a re-
eorum. Nam cum fierel vox supra finnamenlum qnod gno, de quo scripsit lsaias : Vidi Dominum seden-
erat super ca\vi' eorum, slabant el submiltcbanl alas lem super thronum excelsumet eleeatum (lsai. vi, 1).
suat. Et super firmamenlumquod erat iinmiitens ca- El Joannes : Hmc autem, inquit, dixil Isaias , quo-
piti eorum, quasi aspectus lapidis sippliiri, simililudo nium [Al. qnanilo]vidit gloriam Filii Dei (Joan. xn,
throni, el super similitudinem tliioni, simililudo quasi 41); sed qu >din Patreregnet et Filius. Omuia enim
aspeclus hominis desuper. Ubi nos posiiimus, pennm Filii Palris suul, qui esl imago Dei Patris invisibilis
eorum rectm, et quasi sonum, vel vocem sublimis Dei, (Coloss. l, 15). Nam et in Dauiele Deus Pater se-
LXX transtuleruni, alx eorum extenta; et volanles ; dens inducilur (Dan. vn), 21 _et offertur ei Filius
el quasi vocemforlit : quod in Hebraico dicitir SAD- hominis, ut accipiatregnum. Et in Apoealypsi Joan-
DAI('TiT). Mullaque el in hoc, ei in aliis capitulis nis, eadein de Filio scribunliir (Apoc. m, vn). Et
ab eis praetermissa suut, quac ob longitudinem po- B ', ad pugnam primi marlyris Stephani, cernitur sians
nere supersedi. Quod autem nos manifestius inter- ad dexteram Palris. De quo canilur in psalmo :
pretati sumus, allerius ad alterum : unumquodque Dixit Domir.usDominomeo: Sede ad dexterammeam.
duabus alis velabat corpus suum, el alterum similiter Donec ponam inimicos tnos scabellum pedum luorum
velabalur, pro quo in Hebracoscriptum est, mulie- (Psal. cix, i, 2). Sicut autem crystallo purissima
ris ad lororem suam, vir duubus alis velabat corpus quaeque atque lucentia in cceleslihus demonstrantur,
sunm, et vir velabatur simililer : ideo posl miilierem quac nosirum ooulalmn corpus illuminaiil: sic in
virinn posuit in persona cadem, ne sexum in coele- sapphiro, id esi, in ihrono Dei, et super firmamen-
s ibus pularemus : cum iu uno atque eodem juxla Inm qnod (oelum accipiinus, abscndita atque secre-
proprieiatemHebraicam, idem et vir el iiiulier ap la et incomprebensibilia Dei sacramenla monstran-
pellalur. Yidetur aulcm super 20 qualuor anima- lur : Qui posuit tenebras lalibulum suum (Psal. xvu,
lia el roias lolidem, simililudn lirmamenli, quod 12), et in nube videlur el in caligine. Unde et in
nos a;»pellainus (oelum, habcns speciem crysialli, Exodo scribitur : Et sub<pedibns Dei eratquasi opus
qnod e>t purissimum, et ex aquis inundis aique lu- b lateris sapphiri, et sicul species firmamemi cmli
cenlibus, nimio frigore R concrescere dicitur : in- mundissimi (Exod. xxiv, 10). Unde et sponsa pul-
lanlum ut etiani gelu constricta aqua, Graeco ser- IC chritudincm sponsi describil in Cantico : Venler
mone r.p-J<7Tcd.'Xoznominelur. Decebat autein in sn- ejus quasi tabula cbumea super lapidem sapphirum
perioribus esse exiuiiam piiritatem, quau cuncla (Cant. v, 14). Et in Joannis Apocalypsi primum fun-
protegai, id esl, ralionales sapieutesque virlules, et damentum jaspidis, secundiim sapphiri scribitur
qnaluor teniporiim cursum, el mundi plaga-, et re- (Apoc. xxij.Ei in ralionali poutificis, in versu et
iiini omuiiim ordinem, ei Evangelicam praedicalio- ordine lapidum siiigulorum, secundus ordo carbun-
nem, qtiaeex parie intelligilur, et ex parie velamr. culuin habei, et sapphiium, el jaspidem (Exod.
Voxqueandilur alarum volantium, nuasi vox aqua- XXVIII).De quibus ex parle lapidibus, in lsaiae Ex-
ruin niultarum, quae juxla Apncalypsim Joannis planationibus diximus.
(Cap. xvn) populos signilicaut, paulalimque profi- ( Vers. 27, 9.8.) Et vidi quasispeciemelectri, relut
ciens dicitur quasi vox caslrorutn, cl quasi vox su- aspeclumignis intrinsecus ejtts per circuiium a lumbis
blimis Dei, quod Hebraice appellalur SADDAI, eljux- ejus et desuper. Et a tmnbis ejus usque deorsum, vidi
ta LXX, voxverbi;ut universa quae praedicantur in quasi speciemignis tplendentis in circuitu, velul aspe-
mundo, vocem Filii Dei esse credamus. Slantibus ctumarcus cum fueritin nube in die pluvim. Hic erat
autem animalibus, demitlebanlur al.u eorum. Vocem aspectus spiendoris per gyrum. Hmcrisio similitudiuis
enim Dei Omnipotentis resonantem iu coeleslibus D 1 glorim Domini. Similiiudo hominis qui sedebat su-
ferre non poterant, sed siabant, et mirabantur; et per simililndinein throni, qui ihronus babehal si-
silentio suo, Dei poteniiam demonstrabant, qui se- militudinem lapidis sapphiri, a lunibis et desuper,
debat super firmamentum. Quod firmamentum his eleclro comparalur. Quod elecirum , et intrinsecus
qni deorsiun erant, habebat similitudinem crystalli: et extrinsecushabehatquasiignisaspectum. A lum-
his autem qui supra, instar lapidis sapphiri videba- his vero et deorsum ignis erat resplendens in cir-
lur. Quaesimilitudo sappbiri, thronus erat ejus qui cuitn; ul ostenderet ea, quae supra lumbossunt,
sedebat in similitudinem hominis. Ex quo intelligi- ubi sensus versaiur et ralio, non indigere igne nec
mus, et firmameutum, elcrystallum, ct sapphirum, flammis, sed preliosissimo melallo, et purissimo.
et hominem in similitudine, non in vcritaie mon- Ea vero quae a lumbis deorsum, ubi coitus, ubi ge-
sirari. Hominemaulem DeumPatrem debere intelli- n<ratio, ubi incentiva viliorum pmgalione 22 in_
gi rauba docent testimonia. E quibus illud est in digere flanimarum, ul cum purgata fuerint, babeant
" Qnidam mss. pencs Viclorium congelascere.n
b Haec inquit Victor. cst vera ei antiqua lectio : pidisjuxta Hebraeum et Grrccum exemplar. Iu Laiino la-
pro lateris nos habemus.
21 S. EUSEBII HIERONYMI 32
sicut arcus sirnilitudinem, quae vulgo Iris dicitur, Aea Salvatoris exspeclat adventum. Etin Evangelio
cum fuerit in nube in die pluviae. Iris enim quae in secundum Joanncm, qui ad comprehendendum ve-
sancta Scriplura vocatur arcus, et in Apocalypsi nerant Dominum, postquam ille respondit: Egosum,
Joannis eodem nomine Iris dicitur (Apoc. iv), nisi cecideruntretrortum in terram (Joan. xvm, 6); ser-
in pluvia, et in aquosa nube non polest apparere, monem ejus, qui Moysi dixeral: Vade, dic filiis
diversorum colorum, et pulcherrimorum, et sensim Israel: Qui est, misit me ad vos (Exod. m, 14), mi-
in alios transeunlium. Unde et poeta (Virgil. IV nime suslinentes.
jEneid.): Et dixit ad me: Fili hominis, sta super pedesluos,
Millerapit variosadversalucecolores. et loquar libi [Vulg. tecum]: Jacens sermonem Dei
Sed et raorem vulgi sequens idem poeta: Cum bibit, audircnon poteral, sed audit ctim Moyse: Tu vero
inquit, arcus. Ex quo significat numquam arcum hicsta mecum (Exod. xxxiv, 2). Quod el Daniel sibi
apparere, nisi in nube et in aqnis. Hic arcus signum accidisse commemoral (Dan. x).
est clementiae, et testamenti Dei, quod fecit cum (Vers. 2.) Et ingressus est in me spirilus, posiquam
hominibus : ut quando apparueril in nube, sciamus locutus esl mihi, el slatnit me supra pedes meos. Et
nos, secundum anliquitatis exemplum, nequaquam audivi loquentem ad me, el dicenlem: Fili hominis.
perituros esse diluvio (Genes. ix). Ex quo ostendi- R LXX : Et venit ad me spiritus, et assumpsit me, el
tur post pcenas atque supplicia, et purgationem elevavit, et ttatuit me mper pedes meos: et audivi eum
peccatorum, fuluram misericordiam, dumlaxat in loquentem ad me, et dixit milii: Fili hominis. Prac-
his qui Deum meruerint videre regnantem. Unde ceperat prophelae sermo divinus eijusseral: Stasu-
dicilur : Hic eral aspeetus splendoris per gyrum. Per per pedestuos (Psafxxxix, 3); sed sine auxilio Dei
gyrum Dei, vel throni, vel omnium quae perspecla et advenlu Spiritussancli stare non poterat: prop-
sunt. Et haecvisio gloriae simililudinis Dei: non quo terea ingreditur in eum, sive assumit et suscitat,
gloriam Domini viderit, sed simililudinem gloriae ut firmo sil gradu , et possit dicere: Slaluit supra
ejus. Visio autem omnis haec est: Spiritus elevans, petrain pedes meos (Ephet. vi, 14). Nullumque pec-
et nubes magna, el quatuor animalia, et rotae to- calorem stantem legimus, sed ad sanctos dicitur:
tidem sequentes animalia, et spiritum, quae sub fir- Stale ergo succincti lumbos vestros. Peccator autem
mamento Dei esse meruerunt. Qu;c postquam ele- illud Deuleronomii24 merelur audire: Nonerilsla-
vata sunt, et audierunt vocem quasi aquarum mul- bile vestigium pedis tui (Deul. xxvni, 56). Crcbro ad
tarum, et quasi verbi suhlimis Dei, vocemque ca- Ezechiel dicitur : Filihominis (Matth. vm, 20), et
strorum et exercitus, demiserunt alas, etstuporem ad Daniel raro: quorum uterque in persona ejus
silentio demonstrarunt: apparuitque sedens super C qui dixerat: Fitius autem hominis non habet ubi ca-
simililudinem sapphiri quasi similitudo hominis, qui put suum reclinet, captivum populum consolatur, et
a lumbis supra habebat speciem electri, eta lumbis retrahit ad pcenilentiam.
deorsum speciem ignis in circuilu. Post quem ter- (Vers. 5.) Mitlo cgo te ad filios Israel, ad gentes
rorem datur signum misericordiae; velut aspectus apostatrices , qum recesserunt a me. Ipsi el patres eo-
arcus cum fuerit in nube in die pluviae. De hac vi- rum prmvaricati sunt pactum meum usque ad diem
sione prolixius diximus quia et obscura est, et a hanc. Nequaquam populum Dei Israel, sed gentes
muttis varie exponitur. In reliquis quanium fieri apostalrices vocal eos, qui a Dominorecesserunl,
potest absque damno sensuum, propter magnitudi- non solum patres, sed et filii. Nec peccalo patrum
nem voluminis brevitati studebimus. filii viderentur obnoxii; sed ut par et palrum et
(Cap.IL—-Vers. 1.) 23 Etvidi, et cecidi in faciem filiorum esset impielas. Porro quod LXX iranslu-
meam, et audivi vocem loquentis. Non est elatus vi- lerunt, irritanles me, sive in amaritudinem conver-
sionum magnitudine, sed conscientia fragilitatis lm- tentes, illud significat, quod Deus benignus et dul-
manae procidit in faciem suam. Unde et apostolus cis natura nostris vitiis mntetur in amaritudinem.
Paulus post ascensionem cceli et paradisi, et audi- Sicut enim sanclis dicitnr: Gustate et videle quo-
tionem verborum ineffabilium, daium sibi dicit an- D niam suavis est Dominus (Psal. XXXIII,9); sic pecca-
gelum Satanas, qui se colaphizet, ne extollerelur lores eum amarum sentiunt. Unde et Apostolus bo-
(I Cor. xu). Et Abraham cecidit in faciem , posl- nitatem et severitatem Dei super sanctos et pecca-
quam audivit sermones Dei. Et tamen quia non tores refert (Rom. xxi). Et de peccatoribus qui ja-
peccato, sed humilitate corruerat, a Dominosuble- cebant, scriptum esl: Dominus erigit etisos, Domi-
vatur, et verba ejus jubelur audire (Gen. xvu). nus diligit juslos, Dominus solvit compedilos(Psal.
Sciendum quoque, quod aliud sit in faciem cadere, CXLV,8). Sanciis vero stanlibus praemiapollicetur.
aliud retrorsum. Abraham, postquam audivit de (Vers. 4.) Et filii dura facie, et indomabilicorde
nativilate Isaac, cecidit in faciem, etrisit (I Reg. iv). sunt, ad qnos ego mitto te. Hoc in LXX non hahetur.
Heli aulem, qui peccaverat, retrorsum cecidil. Et Magnaeque cleinentiae est ad tales Deum miltere,
de Dan in Genesi scriptum cst: Fiat Dan coluber in nec desperare eorum salutem; et confidentiae pro-
semita, mordens plantam equi, et cadet eques retror- phetalis, quod ad tales quoque ire non limeat. In-
*um, salulem expectansDei (Gen. XLIX,17,18). Quia domabili autem corde, et dura facie, juxta iliud dc-
cnim ad morsum colubri ceciderat ex equo, propter- bemus accipere qttod peccalori dicitur : Nervus fer-
33 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEMLIB. I. CAP. II. 5*
reits collumluum, et fronstuamnea (Isai. XLVIII,6). jk. [Vulg. qumcitmqueloquor] ad te. Non ergo cessan-
Qui et in cousequenlibus arguuntur cordis lapidei, dum, licet mali sint, quibus loquimur ; quin secun-
quod Dcus evulsurum esse se dicit, et pro illo car- dum Apostolum (II Tim. iv), opportune, imporlune
neum redditurum : ul mollitie sua, Dei praecepta verbum Dei praedicemus, quia polest 26 neri, ut
suscipiat. et durus corrigalur ad mollitiem , et qui obediens
(Vers. 5.) Et dices ad eos: Hmc dicit Dominus est, mutata voluntate non audiat.
Deus : Si forte velipsi audiant, elsi forle quiescant: Noli esse exasperans, sicut domus exasperatrix est.
quoniamdomus exasperansesl, et scient quia propheta Semel diximus exasperalionem, sive irritationem,
fuerit in medioeorum. Simile quid in Jeremia scrip- Septuaginta amaritudinem ponere. Quod ergo dicil,
lum est: Si forte audiant et agant pmnitenliam(Jer. lioc est : Non debes eos imitari, ad quos corrigen-
xxvi, 3). Et iu Evangclio : Forsitan filium meumve- dos milteris, ne peccatum simile similem merealur
rebunlur (Matth. xxi, 37). Loquitur autem haec et poenam.
Deos ambigenlis affectu, a ut liberum hominis mon- Aperios tuum, el comedequmegodo tibi. Dignum te,
strel 25 arbitrium, ne praescientia futurorum mali inquit, pracbe sermonibus meis, et cibum suscipe
vel boni immutabile facial quod Deus futurum nove- spiritualem, ut quomodo in Evangelio dicilur : Qui
ril. Non enim quia ille ventura cognoscit, necesse '.B habel aurcs audiendi, audial ( Luc. vin, 8 ); et hic
est nos facere quod ille pracscivit: sed quod nos dicatur : Qui habet aperlum os ad comedendum,
propria voluiitate sumus faciuri, ille novit futurum comedat. Unde el Psalmistse Dominus loquilur:
quasi Deus. Aperi ot tuutn, et impleboillud (Psal. LXXX,11). Et
(Vers. 6.) Tu ergo, fili hominis, non timeas eos, ille respondit: Os meum aperui, el altraxi spiritum
neque [ Vulg. ne] sermones eorum metuas, quoniam (Psal. cxviu, 131). Et apostolus Paulus, qui habe-
increduli el subversoressunt tecum. LXX : Et tu, fili bat in se thesauros sapieniiae et scientiae, et in quo
homiuis, nontimeas eos, nec a facie eorum formides : Chrislus Dominus loquebalur, scribit Corinlbiis : Os
quoniam insanient, et congregabunlur conlra le in meumaperlum esl ad vos, o Corinthii (II Cor. vi, 11 ).
circuilu. Licet dura cervice sint, et corde indoma- Et de Salvatore Matlhaeus refert: Aperiens os suum,
bili, tamen mea sunt fortiora praecepta. Nec le docebatdiscipulos (Matth. v, 2).
putes esse dcceptum, si mitiaris ad eos qui te lo- El vidi, et ecce manus missa ad me. Pro manu
quentem non audiant. Ecce praedico libi quod insa- missa, extentam Septuaginta transtulerunl. Quaemil-
niant, et congregentur adversum le, et circumdent litur et extenditur ad eos, qui beneficia consequun-
te, nullum tibi effugium relinquentes. Hoc autem tur. Conlrahilur autem ab his quibus loquitur per
facient, quia increduli sunt," et Dei imperia con- C prophelam : Numquid abbreviala et contracta est
temnenles. manus Domini ( isa. L, 2 )? Et in Psalmo: Ul quid
Et cum scorpionibushabilas. Verba eorum ne ti- avertismannm tuam, et dexteram tuam de medio sinu
meas, et vultus eorum ne formides,quia domus exas- tuo in finem (Psal. LXXIII,11)? Denique exlendit in
perans est. Qui possint ferire, qui arcuato percutere passione pennas suas, suscepitque discipulos, et
vulnere, et aculeo fistulato, ut eadem plaga et cutem portavit illos in humeris suis, et locutus est : Tota
aperiat, et venena diffundat. Unusquisque pro mo- die expandi manus meas ad poputum non credentem
ribus suis sorlilur vocabulum. Scribis et Pharisacis (Isa. LXV,2), ul congregaret filios Israel, sicut gal-
dicitur : Generalioviperarum (Matth. xxm, 33). Etde lina congregat pullos sub alas suas : et extensione
Herode qui versipellis erat: Ite el dicite vulpi huic manuum Moysi, Israel superat Amalec (Exod. xvn).
(Luc. xm, 32). Et pseudoprophelae in hoc eodem ( Vers. 9.) In qua erat involulus liber, el expandil
Propheta vulpibus comparanlur. Et nunc corde itlum coram me, et [Vulg. qui] erat scriptus intus et
indomabili scorpiones esse dicunlur. Unde et in foris: scriptmqueerant iu eo lamenlationes, et carmen,
Evangelio legimus : Omnes qui anle me venerunl, et vm. Et dixit ad me : Fili hominis, quodcumquein-
fuerunt fures et latrones, et non audierunt eos oves veneris, comede. Pro involuto libro, Sepluaginta
(Joann. x, 8). Et quomodo oves perditae domus Is- D capilulum libri transtulerunt. In manu Domini se-
rael audierunt adversarios? Ex quo oslenditur, eos denti super thronura, quae missa est et exlenta. De
qui audierint fures et latrones, ovium vocabulum quo et in Psalmis dicitur : In capitulo libri scriptum
perdldisse, el alia assumpsisse nomina, ul non quasi est de me (Psal. xxxix, 8). Capitulum 27 intelliga-
oves perierint, sed quasi viperae, vulpes et scor- mus cxordium. Iste liber involutus aique signaius,
piones. scriplusque intus et foris, vel ante et post, tantae
(Vers. 7, 8.) Et loqueris verbamea ad eos: si forte difficullatis fuit, ut nullus potuerit neque in ccelo,
audianl,et timeant,h\e\ quiescant, quoniam irrilatores neque in terra, neque subtus lerram aperire illum
sttnt. Tu autem, fili hominis, audi quod ego loquor el legere, nisi solus leo de tribu Juda, radix David
n Confer Rabanum ubi hunc ex Hieronymo locum quod enim ait Hebraice est lVrn,) Hieron. vertit
laudat in Episl. ad llebeiardum comilem contra hae• quiescant; LXX. vero rrTovjflao-iv
, limeant. Porro
resim Gothescalchi. Hieronymianam inierprelationem Sepluagintavirali
b Victor., inverso ordine, et quiescant, vel timeant: continuo facit praecedere.
55 8. EUSEBH IHERONYMl B8
el Jesse, qiiein Joannes in Apocalypsi devorassc se A eloquia lun, suptr met ori meo ( Psal. cxvm, 103).
dixii (Apoc. v), non totum, sed in capilulo, id est, Et alibi : Judicia Domini vera, a desiderabilia super
in principio. Ncque enitn fieri potest, ul humana aurum et lapidem pretiosum multum ; el dtilciora su-
nauira totos libri hujus thesauros devnret. Et ex- per mel et favum (Psal. XVIII,i0, 11). Et Samson
pandit illum coram prophela, cl legendum cogno- favum mellis iu ore leonis invenit (Judic. xiv); el
scendumque praebiiil, qui in Isaia populo nnn cie- Dominus posi resurreciionem parlem assl piscis
denti dicitur esse siguatus (Isai, xxix). llsquc bodic comedit el favuni (Luc. u). El in Proverbiis de apc
enim velamen Judacis in veieri posiliun esi Testa- dicitur, quamquam hoc Hebraea non habeaut e\em-
incnto. Scriptusque erat ante et retro; de luturis plaria : Vade adapem, el disce quomodooperatrixsit,
ct de prx'teriiis. Vcl cerle foris, in hisloria: liltera, et opus suum casttim fucial : cnjus taboribus rcgcs et
inliis, intelligentia spiriiuali, de qua cl Psabnisia : imperUipro saiiilute abutunlur(Prov. vi, 8, sec. LXX):
Omnis, inquit, gloria filim regis ab intus (Psal. XLIV, quod operati sunl Moyses el propheta», et evange-
14). Scriptaeque eranl in co Uni intus quaui foris listae, et aposloli; ut quicumque rex fierel, cujus
liimeniationes, et carmen, et vae. Lamentaiiones, cor in manu Dei est, dnlcibits friiatur cihis. Qui
de his qui ad pceniientiam provocantur, sicut Sa- vero simplex et absque serpentis astuiia habet in-
muel ct Apostolus Paulus plangcbant atque luge- B noeeiiliain coliimbarum, simplici (ide credat alque
bant Saul el Corinlbios, quos salvare cupiebant salvclur : quia ubique insidirc sunt, et sape diahnlus
(IIP«r. xvi; II Cor, xu). Carmen supcr bis.qui Dei (rausfigurat se in angelum lucis (II Cor. n) : mclque
digni sin.t tesliinpnio.et quibug Psalmista pracipil: distillal de lahiis mulieris merelricis, dulcia repro-
Cantute Domino canticumnovum (Psal. xcv el xcvu, miltens ut venena interseral (Prov. v).
1). Porro vae super illjs qui penitus desperaniur, (Vers. 5.) Ei dixit ad me : Fili hominis, vade et
el cum venerint in profundum peccalorum, con- ingredere [ in Vtilg. nnn est et ingredere] ad domum
temnunt (Prov. xvni), Israel, el loquetis verba meuad eos. Cui diciiur: Vade
( Cap, III, — Vers. 1, ) Comede volumen istud , et el ingreilere ad domumIsruel, osiendilur non fuisse
vade [ Vulg. vattens], loquere filiis [ Vulg. ad filios ] cum populo peccatore; licet in eisdem videretur
hrael. Nisi anie comedcrimus apertum volumeu, sujier flumen Chobar linibus commorari. Scriplum
docere non possumus filiosIsrael. Dcniqne el David est enim: Et ego cram in medio transmigrationisjuxta
postquam ipso misericordiam consectiius cst : Do- f.wnen Chobar. Separaia enim eral prophelae con-
vias tttus, et iwpii ad te conver- versatio, et iniquorum offendebatur aspectu. Hoc
cebo, inquit, I"IIJ<JHOS
tentur (Psal. L, 15). idem faciebat et Moyses ( Exod. xxxin ), procul a
(Vers. 2.) Et aperui os meum, el cibavilmerolu- C castris muliitudiiiis figcns labernaculum : 29 q»od
mine itlo. Et dixit ad me : Fiti hominis. Dgo, inquit, ciirn fuissel ingrcssus, descendebat coliimna nubis,
aperui os ineiun, quia mihi diclum csi : Aperi os el stabat anie osiium labernacnli.
tuum,elcomede. Et, aperlnore, iJotmmislargitus est (Vers. 5, 6.) Non enim ad populum profwuli ser-
cibos; ut jnitia voluntalis in nobis sint, ct pcrfec- inonis,etdifficilis[\u\g.ignotm] lingum lu mitleris,
tionem beaiitudinisa Ooiiiino consequamur. Non est ad domumIsrael, nequead poputas multos, b el ignoti
euiin volenth nequ,ecurrentis, sed misercntisDei (Rom. sermonis, qwrutn non possis audire sermonem.El si
IX, 16). Auanien et velle ei currere, nosiri aroiirii ad illos tniiterem le, ipsi audirenl (e-Quoniam illi ad
est. Pro aperui, Spptuaginta Iranslulerunl, aperuit, te nolunt venire, lu perge ad cos. Non enim hubenl
ut 28 subaudiatnr D@us: qnia ipse cl aperuit os sani opus medico, sed male habeutes (Luc. v, 51).
prophetae, et cibavit eum. Neque potes dicere : Non possuqi loqui ad eos, quia
(Vers 3.) Venter tuus comedet; et viscera tua com- linguaealterius sunt, cl invicemnobis barbari sumus,
plebttntur volumineitlo, quod ego do tibi. LXX : Os nec muliium possumus audire sermonem. Quid
tunm comedet, el venter tuus implebitur capitulo isto loquar de uno populo? Si ad diversas le miticrem
tibi dato. Principia lectionis, c; simplicis bistoriae, nationes, tamen aucloritas ct poientia inea omnem
esus voluminis est. Quando vero assidua medita- " difficullaleiu vinceret. Atque ulinain lempus insta-
tione in memoriae tl»esauro librum Domini condi- rcl, quod ad onines missurus sum naliones, quo et
derimuSi impleiur spiritualiler venter noster, et linguarum daturus sum graiias, utpraedicent apo-
salurantur «iscera, ut habeamus. cnm apostolo Paulo stQlimei, el totum inundum a diver-itale linguarum,
viscera misericordiac ( Colass- in ), et implcatur ille una (ide meo suhdanl jugo; facilius illi audireni, qui
venter, de quo Jeremias loqutlur : Ventrtm meum, profundi sunl altique sermonis, el nibil habenl de
ventremmeum ego doteo : et tensus cordis mei contur- levilate Judaica, sed gravi et solido iogredinnttir
bant me (Jerem. iv, 19). pede, et cum ignotse sint lin.gute, noiae fidei sunt.
Et eomediillud, e( facttmi esl in ore tneo sicut mel Undc sequiliir : Et si ad illos milterem te, ipij audi-
dulce. Loquilur et David : Quam dulcia gutturi meo rent te. Denique postca misil, et omnes pariter crc-
a Inlerseril Viclor , juslificata in semetipsa, ex ei ignotmlingum, impressamque leciionem cnutendit
psalmi lextu. niancam esseet muiilam. Mss. vero noslij nihil pise-
b Viemr., ex Hebraeo et VuJgata Hieronymi edi- terea habent.
tione, resiituil ad poputos mum* prafundi sermonit
»7 COMMENTARIORUM IN PZECIIIELEM LIB. I. CAP. 111. 58
diderunt. Unde PauHis et Ramabas loqnunlur ad K post lerguin relinquerel. Ta)p qnid et in Exodo lrgi-
Judocos [Al. eos]: Vobisquidem oporluerat prmdicari mus (Exod. xxiv), qnando Pharao et omnis cxci'-
verbum Dei: sed quia noluistis suscipere sermonem, cimsejiis persequcbalur Israel.ei angelus incolmnna
ecce convertimurad gentes {Act. XIII, U>).Et de cen- nubis deseruit priora caslrormn; veuiique post
lurione dicitur : Neque in hruel tantam fidem inveni terguoi, et iota noc(e sletii inter Israel et jEgyplios:
(Malth. VIII,10). 31 ul, pcrlcrritis adversariis, andiret Israel: Bene-
(Vers. 7.) Domus aulem Israet nolunl aiidire te, dicta. gloria Domini de loco suo. Locus aiileni Domini
quia nolunt audire me. Omiiis qitippe domut hrael esl omnis in quibus hospilium invcnit. Aul ccrtc
attrila fronte est et duro corde. Ne conlristeris, ail, Filius locns est Patris, sicm et Pater locus est filii,
si le audire uoluerinl. Idcirco te non audicul : quia dicente pominn Salvatore : Ego in Patre, el Pnle:
me audire coniemnenl: juxla quod et Salvalor aie- in me (Joan. xiv, 11). Hoc idcm significat ei Mi-
bat: Qui vos non rccipit, me non recipit(Ibid.,\, 40). ch;eas : Eccc Dominus egredietur de toco suo, el
In quo aperic liberum monstralur arbiirium. Et du;c descendel super excelsa terrce, el commovebunlur
redduniur causa?, quare nonaudiani: quia perversa', tnonles subter eum, et valles tabescenl sicut cera a
inquit, sunt volunlaiis, et atirita froute, sive, ul facie ignis, et sicul aqua quw defertur in prwceps
Sepluaginta verterunt, contentiosisunt; et subaudi- B (Mich. i, 3, 4). Desccndente epim Doinino Salva-
tur, quod saepe ad salulem provocaii, noluerqnl tore, et proficisceuie de Patre, excelsa terrx inon-
audire. lestpie commoli suni, ei inferiora valliuni liquefacta.
(Verg. 8, 9.) Ecce dedi faciem tuam valentiorem Potest locus essegloria Domini, ct lux inacccssibilis,
faciebuseorum, el frontem tuamdiiriorem^Qfrontibus de qtia Apostolus loquilur : Qui solus habet immorta-
eorum. Ut adumaiitein, et ut silkem dedi faciem luam. litatem,et lucemliabitalinaccessibilcm(\Tim. vi, 10).
Ne limeas eos, neque metuas a facie eorum , quia do- Quando praeleriia judicia Domini animo levolvinms,
mus cxasperans est. Et dixit ad me. Dnmus Israel audinius vocem posi tergum commoiionis magnae.
attriiae frontis esi, et procacis audaci.-t*,et duro sic Quando futnra cordc medilaninr, nudiiur vox de
corde, ut scorpionibus comparelur. ldeo dedi tibi prioribus, el cx his qu;c anlc siinl.
vultum durissimiim, et froniem quae nitllo pudore (Vers. 15.) Et vocemularum animalium perculicn-
supereiur. Ex quo discimus, inlerdiim gratiae esse tium alteramad alteram, et vocemrotarum sequentium
Dei impudentiae resi^lere, et cum " res poposcerit, animalia, et vocemcommotionismagnm. Pro eo quod
frontem fronle concutere. Hoc autem tribuitur, ne snbauditur, «7r6xotvoOjuxta Hebraicum : audivi post
nostra vcrecundia et liumanus pudor periimescat me vocemcommotionistnagnm,el audivi vocemalarum
insidias oemulorum. • animanliiim, elvocemrotarum, addidereLXX: El vh'.i
(Vers. 10.) Fili hominis, omnessermonesmeos quos vocem alarum animalinm pnculivntium alterum ad
loquar ad te, assume in cor tuum, el auribus audi. Iste alteram, el re'iqua jnxla illud quod in Exodo lcgilur:
est cibus voluminis, el hacc sunt verba quibus pro El videbat oinnis populus vocemDei (Exod. xx , 18):
diversitalc aiidienlium, vel laiiienia, vel carmen, nt vocem qiiae veniebrii post icrgum, audieril pro-
vel va: hominibtis loquitur [Al. loquimur]. lii lamen pheta : qu;e autem ante sc erat, viderit. Sed inelius
nolaudiim, quod ante sermones Dei in noslro corde et vcrius esl, audilini voiem iniellcxisse, quam
condendi sunl aiitliendiqne et inlelligendi diligeniius; visam, lam alaruin perculieniium se mutuo, quam
el sic ad pnpulum proferendi. rotarum, de qiiibus supra diximus, el cnmmnlionis
(Vers. 11.) Vade, ingredere ad transmigralionein magnae quae Dei iram superlsrael popultiin venlu-
(sive caplivitatem), ad filios populi tui, et loqueris ad ram esse monsirabat.
eos, et dices eis: Hwc dicit Dominus Deus : «i forle Vers. 14. Spiritus quoque levavit me , et assiimpsit
audiant et quiescanl: Kt Dominns noster venit ad me, et abii amarus in indignatione spiritus mei. LXX:
populum Judaeoruin, niittente Patre, ul prsedicarel Et spiritus elevavitme, el suscepit me, et abii sublimis
caplivis remissionem, etiniplereiur iiieoquod scrip- in iinpetu spiritus mei. Postquam elevatus a spiiilu
tum est : Ascendensin alium, caplivam duxit caplhi- v est, et assumptns ab eo, tuno in indignalione et in
talem : dedil dona liominibus (Psal. LXVII,19). amaritudine spirilus sui abiit quo ferehaiur, intelli-
(Vers. 12.) El assumpsit me spiritus, et audiripost gensindignatinnein Dei, ct quid significaret visio,
me vocemcommolionismagnw: Benedicta gloria Do- mm'e pertractans. 32 ^'ve sublimis ipso spiritus
mini de locosuo. Deus de qno scrjplum est : Assumens sui impeiu ferebalur, cupiens ire quo Dominus im-
mansuelosDominus (Psal. CXLVI,6), ipse assumpsil perabat. Spirilum autein ejns,non Spiriinm sancium,
el prophetam, qui non erat in carne, sed in spirilu, sed spiritum hominis ii telligainus, de quo in innllis
et ambulans in spiriin, carnis opera non implebat: locis dicitur, ul in Isaia : De nocte consnrgit spiritus
spiritus enim Dei erat in' eo. Quamobrem et terrepa. meus ad \e, Deus (hai. xxvi, 9). Transferliirquo
contemnens rapiiur a spiritu, et audil post se vocem propheta (non ul quidam a'Slimant) in spiritu, sed
commotionis magnae, praeieritnruin ohliviscens, et in ipso corpore, quod et de Ahacuc juxla Tlicodo-
in fulunim se extend 'iis, ul inimicnrum insidin.s lionem legimns ( Dan. xiv).
" Penes Raban., et cum locus poposcerh.
39 S. EUSEBIl HIERONVMI 40
(Vers. 15.) Manus enim Dominierat mecum confor- A speculatore , et in sua impietate morltur; cujus
lans 1114.El veni ad transmigrationem ad acervum sanguis de speculatoris quserilur manibus. Alter, cui
novarum frugum, ad eos qui habitabanl juxta fiumen speculator annunliat, et ille audire coniemnens, suo
Chobar. Et sedi ubi illi sedebant, et mansi ibi septem vitio morilur : ila dumlaxat, ut speculaior a culpa
diebus maerensin medio eorum. LXX : Kt manus Do- alienus sit. Ex quo intelligimus ideo Dominum im-
mini facla esl super me fortis, el intravi ad captivilatem pio comminari, et dicere : Morte morieris , ut aver-
sublimis. Ei circuivi habitanles super fluvium Chobar, tatur a via sua inipia , el vivat. Comminalio enim
qui erant ibi: Et sedi ibi septem diebus conversansin non in homines, sed in peccata [Al peccatores] est,
medio eorum. Pro eo quod nos verlimus, acervum nec in eos qui convertuntur a viliis, sed qui in pec-
novarum frugum, Aquila, Symmachus, et Theodotio cato pcrmanent. Magnumque discrimen est, Dei
ipsa verba posuere Hebraica THELABIB(3'IINbn): lacere sermones, ob Iriplicein causam : vel propter
quod Sepluaginta Iranstulerunt, sublimis et circuivi; limorem, vel propter pigritiam, vel propter adula-
melius esse credentes aliquid dicere, quam imponere tionem. Unde el Isaias : Vm, inqiiit, mihi misero ,
quod lectori faceret qiiaestioneni. Nos autem ab quia lacui (Isa vi,5). Quodque sequilur : Tu auleni
Hebrseis * didicimus, Thel abib signiflcare, quando animam tuam liberasti, illud Apostolicum sonat: Si
nova frumenta, vel hordea congregantur, et post B cujus opus arserit, damnum patietur, ipse autemsalvus
famemet penuriam,antequam teranlur in area, spem erit : sic tamen quasi per ignem (I Cor. 111,14); 111
ciborum aliquam repromitlunl. Ita el Israel parvus c probel utrum speculator externus a causa sil mortis
et tenuis, qui habitabat in ripis Chobar fluminis, ejus qui periit, an reus. Opus enim magistri, salus
quasi reviviscens, ortusque de terra , sementem discipuli est.
Judaici populi promittebat. Manus autem Domini (Vers. 20, 21.) Sed et si conversusjustus a justitia
fll super prophetam, confortans eum , ut possit sua d feceril iniquilatein , ponam offendiculumcoram
nomen speculatoris accipere, etdocere quod didicit. eo. Ipse morietur, quia non annuntiasti ei; in peccato
Septemque prius diebus versatur inter eos, videns suo morielur, et 34 non erunl in memoriajuslitim ejus
cuncta quae gererent, ut postea sciret quae corri- quas fecit: sanguinemvero ejus de manu tua requiram.
peret. Moeret autem, sive conversalur in medio Sin autemluannuntiaveris justo,ut non pecceljuslns,
eorum, videns scelera, et justam Dei pro peccato- et ille non peccaverit: vivens vivet, quia annunliasli
rum iniquitate sentenliam. Pro eo quod nos diximus, ei, et tu animam tuam liberasti. Sicut impios , vel
mmrens, et inllebraeo scriptum est MASMIM (0'DB?O), iniquos duos legimus : Unum, qui non audivit, et
Theodolio transtulit, admirans, ut stupurem Pro- periit; alterum, qui audivit, et perseveravit in nc-
phetae iniquitales eorum cerneniis exprimeret. -, quitia : sic duo justi sunt, unus qui non audivit,
Aquilae vero secunda editio, quam Hebraei xaT« etc periit; alter qui andivil, et conversus ad pce-
KxpLSna»nominant, transtulit : r)pip.a&v, id est, nitentiam,salvavit animam suam. Notandumque quod
quiescens, et seorsum positus, ut fuisse quidem in possit justus cadere ; et si habuerit magisirum , ad
medio 33 captivorum, sed ab eis separatum mente, meliora converti. Et hona igitur opera indigcnt as-
monstrarel. siduo praeceptore, ne lapsus ab optimo cursu , re-
Irahat pedem. Elimpiusquidem, vel iniquus si con-
(Vers.16,17.) Cum autempertransissentseptemdies, versus non fueril, in el iniquilate sua
factum est verbum Domini ad me , dicens : Fili ho- morietur. Juslus aulem impietale si fecerit impielatem atque
minis , specutatorem dedi te dotnui Israel, el audies
non statim moritur; sed poniiuroffendicu-
de ore meo verbum, el annuntiabis eis ex me. Qui peccatum,
lum corameo, sivertormentum; etutTheodotiodixit,
speculator futurus est, et Dei verba populo narra-
infirmitas: ut lorqueatur, etplanam viam non invc-
turus, multo tempore debet quiescere, et dolere ad
ea quaevideat: nihilquehabereeorum in conscientia, niat, etinlelligat se languidum, dequibuset Aposto-
lus dicit: Ideo infirmantur multi apud vos,et dor-
quae in aliis correpturus est. miunt multi (Ibid; xi, 30. Prodest enim justo intel-
I! (Vers. 18, 19.) Si dicenteme ad impium: Morle _ ligere delictum snum ,
conscieiitiseqne tormenlnin ,
morieris , non annunliaverit ei, neque locutus fueris et dicere cum Psalmista : Conversussum in wruintia
ut averlatur a via sua impia , et vivat: ipse impius in mca dum mihi
, infigitur spina (Ps. xxxi, &). Et quo-
iniquitate sua morietur; sanguinem aulem ejus de modo impio non sunt obviae iniquitales, si averiatur
manu lua requiram. Si autem annunliaveris impio , a via sua
b impia et vivat : sic justo non prnsunt anii-
et ille non fuerit conversus ab iniquitale , el a via quaejustitiae, si novis facinoribus opprimatur. Quod
sua impia : ipse quidem in iniquitate sua morielur, lu autem intulit:
Ipse morietur, quia non annuntiasli ei,
autem animam tuam liberasti. Duo c-unt impii, sive subaudilur,
poluisse eum vivere, si spcculalor ma-
iniqui, ulLXX transtulerunt. Unus qui nihil audit a gisterque docuisset.
a Vitiose antea erat dicimus.
b Victor. cum Vulgaia , ab impietale tua libus.
et, eic, d Ad Vulgatae Edilionis fldem rescribit Victorius:
negans, ab inquitate, lectiouem esse Hieronymi; sed ajustitia sua fuerit, et fecerit, etc.
LAX : Trjf «VOfUCt? CCUTOU. e
c Idem , probelur utrum speculalor externus causa et Apud Raban. cum interposita ncgandi particula,
non periit.
sit mortis, etc. Nullis quod sciain mss. suffragan-
4! COMMENTARIORUM 1N EZECIIIELEMLIB. 1. CAP IV. 41
(Vcrs. 22.) Et facla est ibi [Vulg. laeet ibi] super AA. (Yers. iu, 26.) Et lu , fiti Iwminis: eccedaiasunl
me manus Domini, el dixit ad me : surgens egredere si super te vincula, el ligabunl te eis, et non egredieris
in campum, et ibi loquar tecum. Quod ex Hebrseo de d. [Vulg.in] medioeorum, et linguam tuam adhmrere
iransinlinius, ibi, et in LXX non habelur, siguifican- faciamfi palato (vel gulturi) tuo , et eris tnulus x nec ul
ter positum est, nec dubium quin locum significct. vir ri objurgans eos [A Vulg. abest eos]: quia domus
Supra enim legimus : El veni ad transmigralioncmad e. exasperans est. Quod in domo clauditur , quod vin-
acervumnovarumfrugum, ad eos qui habitabanljuxta culis c alligatur, quod non egrcditur ad eos, inter quos
fluviumChobar(Supra.m, 15). Reciequeei "cuidixe- hhabitat, sed inlcr multitiidiuem capiivorum, solitu-
rat, sedi, jubcttir ut surgat. Et qui ingresMisfueral ad dinem
d carceris patitur (ut supra dixi) obsidiouis in-
transmigraiionem, audit, egredere: 35 >'°» >ncon" dicium d esl, quod clausa Jerusalem atque circumdata
fragosas valles, non in prxruptas rupes, sed iu aab exerciiu Cltaldaeorum,nullum habitaniium foras
campi laliludinem quaepossitcaperegloriam Domini. eexire permittet. Haecest olla de qua Jeremias Ioqui-
Unde et Coriiilhiis dicitur : Dilalamini (I Cor. vi, t (Jerem. i ), et ipse hic Prophela in consequen-
tur
13). Quando ingredilur ad captivos, du quibus di- ttilius; in qua carnes populi consiimunlur. Quod au-
clum est, quod insanianlet persequaniur eum, forti tem t lingua Propheiae palato vel gulluri cohaercl et
mauu indiget, ut possii resisiere , et furorem perse- JJ B muttis
r effectus, auctoritatem non habet incrcpantis,
quentium sustinere. Quando autem egreditur in causa < perspicua esi: quia inquit, doiuus exasperam
campum , fit quidem super eum manus Doniini : est. < Et est seusus : Taniaesunt b amaritudinis, et
quia ahsque illius adjulorio exire non polerat, l
tantae adversus Deum conlenlinnis, ut objurgantem
sed noii additur forlis. Ad videndam enim glo- non t mereantnr audire. Ex quo perspicuum est, ubi
riam Dei, non ad pugnandum egreditur. Et hoc multitudo i fuerit peccatorum , indignos esse pec-
animadvertendum, quod in medio captivorum se- 'cantes, qui a Domino eorrigantur.
dentium , ipse sedens Propheta gloriam Domininou; (Vers. 27.) Cum autem tocutus fuero tibi, aperiam
viderit. os tuutn, et dicesad eos : Hmc dicit DominusDeus :
(Vers. 23.) Et surrexi [Vulg. surgens] et egretsus, Qui audit, audial : et qui quiescit, quiescat : quia
sum in campum, et ecce ibi gloria Domini stabat, domus exasperans est. lllud qnod in Ecclesiasle legi-
quasi gtoria quam vidi juxta fluvium Chobar. Jubenle. mus : Tempus lacendi, et tempus loquendi (Ecctes.
Domino, ingreditur, et jubente egreditur, sedetque. ni), etiam in sermone prophetico comprobatur:
cum sedentibus; quia stantem illum numerus capti- quod ejtisdem sil sapienliae el tacerc et toqui pro
vorum audire non poterat. Egressusque in campi la- temporc, et dare conservis suis in tempore suo ci-
titudinem, vidit stantem gloriam Domini, quam prius5 Q C baria. Unde et. Isaias ad populum non credeniem :
viderat ambulanlem , et elevantem se, et inierdumi Tacui, numquidsemper tacebo? dicit Dominus (Isai.
slantem. Quia juxta iluvium saeculihiijns Chobar, quii LXV).Qui igiiur ob multitudinem peccatorum diu
inlerpretari potest [Al. interpretalur] gravissimus, clausum os tenuil : quia vidit aliquos posse con-
glor(a cernebatur : quod significat, omuein mundii verti, de quibus diciuni est : Qui audit audiat, et qui
hujus gloriam praeterfluere, et gradum slabilem nonn a malis quiescit quiescal, el desiuai: idcirco apei lo
hahere. Gloria autem Domiui stans, et perseverans,, ore, et non propria voluntate, sed Domini jussionc
cum siaute Propheta videlur in cainpo : quae inn loquitur ad populum. Id autem quod nos posuimus :
medio capiivorum, nec stare poleral, nec videri.j. Qui audit audiat: et qui quiescit, quiescat: pro quo
it LXX interprelati sunt : Qui audit audiat: et qui in-
(Vers. 24.) Etcecidi in faciemmeam, et ingressusest
i- credulus eslt, incredulussit : secunda Aquilae editio
in mespiritus , et statuil me super pedes meos: et lo-
:- ilatranstuiit: Quiaudit 37 audietur : et quirelinquit,
cutns est mihi, et dixit ad me : Ingredere , et inclu-
dere in medio domus tum. Stantem gloriam Domini ii retinquelur. Et est sensus : Qui habet dabilur ei :
ferrc nou sustinens, cecidit in faciem suam , ut abb qui aulem non habel, eliamid quod videlur habere
ingredienle in eum spinlu levaretur. Qui spiritus is auferelur ab eo (Marc. iv, 25).
statuil cnin super pedes suos , et loculus est ei, di- TJ (Cap. IV.—Vers. 1, 2.) Et lu, fili hominis, sume,
i- D
cens : Intra el includerein medio domus tum. El est st tibi laterem, et pones eum coratn te, el describesin eo
sensus : Quia corroboralus cs aspectu Dominicae ae civitalem Jerusalem, el ordinabis adversus eamobsi-
majestatis, uullum limeas, necaliquem pertimescas; s; dionem, el mdificabismuniliones,et comportabis ag-
sed revertere in domum tuam : vel ad neeessiiates es yerem, et dabis conlra eam castra, et pones arietesin
corporis, nt qnidam pulant, vel in signum futurae ae giro. Sicul prius diximus : Intra el includereiit medio
obsidionis. Et quomodo Isaias discalcialus ei niidus
us domus tuw, et eccedata sunl super te vincula, et liga-
(liai. xx) , trium annorum captivitatcm, et nudi- i- bunl te, etnon egredieris, lypum esse prophetam lu-
tatein 36 popnli nuntiavit, ita et tu clausus dnmo,o, turac obsidionis urbis Jerusalem : ita tiunc Geome-
opere ipso propheta vicinam obsidionem urbis Je- e- trica jubetur in latere arie describere, ipsumque
rusalem. Iaterem poni in conspectu prophetse, ut postquam
» Antea viliose erat, qui dixerat. conlentionisreponimus, concinniori sensu : pro quo
b Cum Victorio ex Florem. codd., amaritudinis et '
antea erat amaritudineset contentiones.
e»
PATROL.XXV.
43 S. EUSEBII HIERONYMI u
descripserit in pulvere Jerusalem, omnem adversum A mollem suo vitio fecerunl esse durissimum. Sarlago
eara pingat obsidionem; adumbrans muniliones, et quoque dicitur medius inter populum et Detmi mu-
comportatos aggeres, et corouam vallantis exerci- rus opposilus, ut ostendat omnem multitiidinem in
lus, et arieles in circuitu, per qu;c omuia urbes capi brevi esse frangeinlani, rcdigendauique ad nihilum.
solent. Muniiiones dicuiitur, <tuibns urbs claudi- Obfirmatio autem vultus contra urbem, severitatis
tur, ne quis obsessomm possil effugere : comporlati indicium est: juxla illud iguod alibi seripium legi-
aggeres, quibus vallum fossaeque coiiiplentur : ca- mus : Facies Domini super facicntes mala; ut disper-
stra, mililum cuslodiaepercircuilum : arieles quibus dat de terra memoriameorum (Ps. xxxm, 17).
murorum fundamenta quatiunlur, et lapidum jun- (Veis. 4 seqq.) Et tu dormies tuper latus tuum si-
ctura dissolvitur. lloc aiitem diciiur, ul significetur nistrum, et poues iniquilales domusIsrael super eo,
urbis Jerusalem sub Sedecia vicina captivitas: cujus numerodierum quibus dormies superillud, et assumes
anno undecimo ei rex, et civitas capla est. Pro la- iniquitatem eorum. Ego autem dedi tibi UHIIOS iniqni-
tere, qui Gr.ice dicilur gencre feminino r)KKIIQO: , tatis eorum, uumero dierum trecentos, et nonaginta
Symmachus mauifestius interpretatus esl ir),iv0iov, dies, el portabis wiquitatem domus Israet. El cum
quem nos lalerculum et abacum appellare possumus. CQinpleveriskmc, dormies super lalus tuum dexlrum
In cujus pulvere solent geometraj ypanna:, id est, B secundo, et assumes iniquilatem doiuus Juda quadra-
lineas, radiosque describere. Ex quo quidatn vului.it, ginta diebus. Diem proanno, diem, inquam, pro anno
non absurdum esse eiiam hujtis doclrinae halicre dedi libi. Quaeramusqui sini anni trecenti iiunaginla,
scieuliam (illa exempla replicantes, quod Jesusfilius qui pro diebus toiidem supputenliir, quihus in siui-
Nave exploratores miserit, qui terram describcrent stro latere propheta dormierit vincius atque constri-
(Jos. n) quaeproprie vocatur Geonietria : et Ange- ctus; ita ut in latus sealierum uoa moveret, captivi-
lus in Zacharia habuerit fimieulum Geometricuiu ad tatem el ujiserias decein tribuun», id est, Israelis
Jerusalem meliendam (Zach. 11),Et quod uunc ju- oslendeus. Et qui. alit qnadraginta anni, quibus pro
beturPropheta Jerusajero in pglvere dtJscribere(quae Juda et iniqiiiiatibus ejus in dexiro jacueril tatere,
apud eos proprie a appellatur av.rmypv.fia)possumus Sive ut «iiKUlsancta Scriptura, dormkrit, de Isracl
Iaterem el in sugillatiouem tsraelis acciperc, quod hoe diceuduu» e«i, 39 qnod sub iege Phacee filio
in luto, et latcre servierit Pliaraoni (Exo.d. i). Sive Ro.meli*. qui undevicesiBawsregnavit iit Israel an-
ut urbs, quani puiabant esse Qrmam el inexpugtia- nis vi^inti, venit Teglatphahksar rex Assur (IVReg.
bilem, fragilissimo lateri comparetur, qui ad tac.lum xv), et cepit Ajoa, et Abel, donium Maacham, et
aqu;ic illico solvitur, ut de qua prius dicttim c&t: Janoe, ct Ccdes,, A?w el Gala;ul, et Galibeam, et
numquid petra 3$ durissima, vel [Al. quia] desevli < C URiyersanilerram NepUtttalim, el iranstulit ens in
mons est filim Sion, vertatur in laterem» qui inuuda,- Assyrios. pos\ queui reguavit in Israel Osce filius
tione Rabylonia corrumpatur; juxta illud quod scri- Ela aauis noveni, capiusque esl ciu» oiuni Samaria
pium est : Proplerea adducet Dombtus supet: vos a Salnwnass.vr vege Assyriortun, el translatua esl in
aquas mullas et [ortes,,regemAs$yriorutn(Isa. viu.,7). Elam, el Abor lluuos Gozam in civimibus Medo-
(Vers. 3.) Et lu sume tibi sartaginem (erream ; et rinn. SextQ autew Ezeely.c ivgis anno, ut. sancta
pones eam murum [Vu.lg.in mu,r%m].fer.reufif, inter le, Repm itarrat historia (iW4,xvH),capt.M«cslOsec:
el inter civilalem, et obfirmabis facietn. twm ad eam, a quo si per ordin.eii) suppulevnus, qutit annis Israel
et eril in obsidionem, el.circumdabis eam,. Sigu,um fuerit in. angustia, el jugo pressiis eapiivvtalis, sic iu-
domui l.srael est. Quod supra diximu&, et ipsiim pjoj- veuire pQterimus, A-sextQ.anu«; HS,qu.e adjvicesiuium
phetaia, et descriptionem latcris^ i.uuuitionibus, ag- Qnnum (toLenim, Esechias reguavit a,»bis) suppu-
gere, arietibusque. ciixuuidao.leiii [AL cireunidatis], lantur anni vi^iftii quatuw : cui snccessit Manasses
in signuin, praccedere obsidendae. Jertisalem., boc regnaviUine anuis quiuquaginu quinque. Post hunc
nunc manifestius dicitur, posl mulia quae niedia Amoii rcgyavit annis duobus. Posl quetn Josias an-
sunt : Signum esl domui Israel, sartago ferrca, qusc uU trigima ct b duohus. Cui suceessit Joacim, qui
instar muri inter prophelani elurbem pouiiur, gran-'.D et. Eliacim coga.Q,uiii);Uus est, el regnavil annis un-
dem iram deinonstrat Dei, qusc nullis precibus fa- decini. Posl quom Joacbin cognoniento Jechonias,
tigettir, nec fleclalur ad inisericordiam. Sicut enim qui. stafim ductijs esi in captivitatem, regnavitque
omnia metalla ferruin domat, nih.ijqiie.e.o durius est, [no eo Sedecia.sanois undecim, sub quo capla est
sic incredibilia scelera Jerusalem, Deum nalura Jerusalem tcmplumque destiuctum. Fiunl itaque a
«•Hoc roodo legiinl mss. eodiees ; ediii autem li- si adimerelur umis. Eoenim adempto non 104, sed
bri uw>7p«fia pra ^wvo^pa^iK re.tki««t. Esi autem 11)5,.nec 135. sed 134, essent, et ita proplietico nu-
et laterum absce- mcro 5S0 uuus,deessct annus. Nee propterea puies
scenographia ex Vuruv. : Ironliscentrumomniumli-
dentium adumbratio, ad circinique sanclissiinum virum l.i|-stiin memoria, inip.tt^fcctum
nenrutn responsus : qmxt petfecte eonventt h»coprae- enim annnm pro perfecto sumit: el ea est causa,
semi EfcecUW,!* d#senbeniis iernsajein ie pulvwo. qjiodt iiii toiitts suirtma non annns 390, sed 389 et
MART. inenses quaiuor suppuiau Al Sciiptura sacra iiite-
b Victorius ait: TrigFnia et uno, non triginia duo- gros laiituin in viia Regiim, non auiem imperfecios
hus annis Josias regnavit, IV Reg. xxn; II Paral. immerat annos. Vixisse auiem Josiam menses ali-
xxxtv, apud umnev Vuiu.ui oUut imtMUAatum. quja quot super unum ei, nigesimum auauin, aiiunde vir
numerorum, quos supputat, ratio, ucn respomleret, saucliM bifttMiam hausit.
45 COMMENTARIORUM R* EZBCHtRLEM LHL I. CAP. IV. 4S
\'i iuia captivilalc Israel, quoe facla est sub rege }4 Medortnn : qui ju&ta iHfopbetiam Isate (tsai. XLV),
Phacce usque ad undecimum annuni Sedeciae, qtio quiuquaginta usrn«. Iiwuimito iftilHa de tribn Juda
Templum desolatum est, auni ceutnm sexagima remisit ru Jerusaleiu, et vasa tempU . quanNabuclin-
[Al. septiiaginta] qiialuor. A secunda, quaudo caplus donnsor asptvrtavetat, et cjetera qnae Ezrae narrat
cst Osee, et omnis subversa Saiuaria, anui centum bistftria (III Esdrte i). Sicul. igilu* i» isvael, hoc estr
Iriginta quinque [Al. octoginla]. Fueruntque desola- decem iribubus a Phacee rega lsrael, sub qna Sai-
lionis tenipli anni septuaginta, qui additi primae ca- manasar IsraeLitici populi nmlta vasiavii, usque ad
'
piivitaii, faciiintannos duceulos triginta quatuor. In qnadragesinnmt anuum As4ueri„ swppntamns annos
secundo enim Darii regis Persarum auuo tentplum ireccntos nonaginta , qttando universi Judaki populi
exslruclum e.-a a Zorohabel filio Salaibiel, el Jes.it persccnlio mitigali est: si» a prirao arnio Jeck>r»i;e,
filio Josedec, propbeianiibus Aggaeoet Zachariarqin qtuudu uia-gna |ars Jerusalem Iranslata est in Ba-
reguavit annis triginta sex : unoque sublato,ad- byloitent, usqne ad pri»>um Cyri legisi Persarwm
diinmr aimiejiis iriginla quinque. Poslquem regna- anntun , qui desoLat.ani*tei»pli erat aitmts tricesi-
vit Xerxes fiiius Darii, annis viginii. 40 P°sl queiu mus , supputantur aoni qu;vdmgiutai, a»b o/tto Ju-
Artabanus mensibns septcm. Et a Xerxcs, qui co- daorum laxata csptiviu& esi, et libertais populo
gnominabatiir Mav.phyu.p,aniiis quxiiagina. Posl B 1 reddila. Quldam trecenlo&nc-nagiau anmosI*»aelts,
quem Xerxes mensibus duobus, et Sogdianus tn.ens'i- ei q.uaiJraginla Juda jungenles, f»ciuut anaos «jua-
bus seplem [Al. quatuor]. Cui successit Darius co- dringenlos trigiula, el volunt eo» vmpLeTia kiptis-
guoinento Nofioc,q ii regnavit annis decem et ncveia. mate Salvatoris-, usquead cousuiM.niatio.neiM inuiidi.
Post qucm Artaxcrxes cognomeulo Mvjjpuv[Al. Alii vero. et maxime.Juda?.i,a seeund»anuo Vespa-
Memnoii],D.irii et Parisalidis filius, regnavit aunis ti;ini, quando Jetusalem a Romauis eapr»,temjiittm-
quadraginla, qui ab Hebraeis Assuerus appellatur; (Itkesubversum est, suppuiari volnni in iribulalione,
sub quo Mardochei et Eslher narraiur hislocia ei anguslia, el captivilaiis }ug,o populi consiituti ,
(Estlier vni): quando omuis populus Judaeorum de a.nu(isquadringcntas tiigiiita; el sic redire populum
mortis perictilo liberalus, rcccpit piistinani liberla- ad pristinum stattim : uL quoiiKxic;lilii Isiacl qua-
lem. Fiuntque a secundo anno Darii usque ad ex- dringemis triginu anuis fuerunt in iEgypto , sic et
tremum annuin Assueri, anni ceiilumquiiiquaginla in eudein numero liniatur extrein» eapiivitas : seri-
quinquer menses quatuor. Qui additi superioribus ptiimqne esse in Exodo : Habitalio uutem filio-vum
annis ducentis triginla quatuor, faciuul annos tre- hrael, qua kabilaveruut in terra jEgypti, OMHI qua-
centos octoginta novem, et menses qnaluor. Dextrl dringeuti triginla. Et iteriun : Faetum-est pesl mnos-
auiem lateris dormiti.», id est annorumquadraginla, C qiiadringentos tritpnla.Tegrtsius est omnU exercitus
facile suppulanlur. Post Eliacim enim qui cogno- Domini nocte. Salisquc miror cur Vtilgata excmpla-
minalus csl Joacim, regnavil filius ejus Joacliinco- ria eentum nonag.inlaanuos liabeaatr el in (|uibus-
gnoiuenlo Jechoniasmensihus tribus. Quo regiiaute» dam scriptum sii, centum quinquaginta : cuui per-
t ascenderunlsei viNabuchodonosorrcgis Dabylonis, spicue ct llebraicum, el Aquila, Symuvaclius*pieet
in Jerusalein, el circumdata esl muuiiionibtis : ve- Tbeodetio, trecentos mnagmta amos h leneanl; et
nitque Nabuchodonosor rex Babylonisad civiialem, apud ip&iisLXX, qui tamen UUAsuut scviptorum vitio
cura servi ejus oppugnarent eim. Et egressus est depravati, ideai numerus reperiatiir. DiflietWwuarm-
Joactiin rex,Juda ad regem Dabylonis, ipse el ma- quacstionem, et nedicam SHp£ii)e,a WUQ4>2exP'a-
ter ejus, et servi ejus, et principes ejus, et ciinuclii natam, non tam nostci scicutia, quam.Di3w.inigiatia
cjus, et suscepit eum rex Babylonis anno octavo re- exposuisse nos crcdiiwusyh»pl«l& illo, quod ipse
gni sui, et protulit omnes indc thesauros domusi pollicitiis est: Qumnietuinveimtis ; peuteetaccipie-
Domini, ct thesauros domus regjac. > Et post piu- lis : pukute et aperklwt vobis (Matlh, vu, 7). Qjuiau-
lutum : t Translulit oinnem Jerusalem, ci universosi teiu votuerii supputare a piima captivkate att» faeta
principes, eLomues fortes excrcitus,, decem iniliiai est sub Manaben filio Gaddirege tsracl, q/ai regna-
iaeaptiviiatem, et omnem artificem^ei inclusorem*. D-vit iu Sani.wi.i aunis decem (IV Reg. x.v)-: quando
nihilque relictum est, exceplis pauperibus populiL vcnit Phul re&Assyriorvm ii»terran» Israet, et mille
terrae (lbid.\. > Quo capto cum infinita populi mul- talenla accepiDargeuti; etpost etim ulios duos-an-
titudine, et cunclis opibus JerusaJem, regn;ivit Se- nos Phacee, tfuos-[Al.qui] regnavil iit tsrael, inve-
deciasannis undeciin : sub quo capla urbs, templum- niet, vicesimo oetav» anno regjs Assueri eompleri
que destructum esl. Cujus soliludo usipie ad secua- Irecentos- uonag,inl:vaimoa , qtrarndo Eslher lertur
dum Darii aniiura, pernian-.il annis septnaginta. bislnria : quod el eredibilius (ssl. Nequo enini linilo
4l Tricesimo autem desolatioms templi anno , imperin Assueci , sed adliuc regnanW eo , Israel
Cyrus regnavii in Persis, subverso Astyage regei jugiun gravissima; servilutis aiijecit.
» MScnotier sob Artaxerxis est iwmine, qvm ft- oblinel, lectio est svvevwavraxai SXKTOV nona-
lun»Hieron. ipseineap. D»rnel. vnvocnl. ripipac
cettton*
dies, s«d in aliia cinkli.ct caiu pri-
b flmnwtiies , n<n*annos habenl atf rfebrsewm, ginlael mis CoinpluteiKM-, Tpicuoairovpouitur anle twsvri-
DT tJy^i fffflST3~sftg„tametsidiesproannis habea- /ovra. Consule cdit. Romane in hiine ra» LXX lo-
dos iion inficior. Caelerumde LXX quaj eorun»mm B cum notas.
47 S. EUSEBH HIERONYMI 48
(Vers. 7.) Et ad obsidionem Jerusalem convertes.A et inopiam populi Israel opere demonstrare. Sicut
faciem tuam, el brachium tuum erit exerlum [ Vulg. enim in rerum oninium pentiria , non quaeruntur
extenlum], et prophelabis adversum eam. LXX : El ad ciborum diversitates et deliciae; scd quomodo ven-
conclusionem Jerusalem parabis (aciem luam , el bra- ler impleatur: sic nunc propheta frumentum, et
chium tuum roborabit, et prophetabis super eam. Prae- hordeum, fabam , lentem , et milium , avenamque
paratione vultus opus est ac robore , et confirma- mitlit in unum vas , facitque trecenlos nonaginla
tioue exerli brachii atque nudati, ut non solum panes, quos per singnlos dies comedat: qui panes
voce , sed et gestu , et habilu prophetanlis , urbis babenl vicenos siclos , id est, stateres. Siclus au-
obsidio demonstrelur. lem, b id est, stater, habet drachmas quatuor.
(Vers. 8.) Ecce circumdedi te vincutis , et non te Drachmaeautem octo , Latinam unciam faciunt: ita
converles de lalere tuo in latus allerum , donec com- ut unus panis decem uncias habere dicaiur, quo
pleas dies obsidionis (vel conclusionis) tum. Sinislrae trahitur magis anima quam sustentatur. Steriliiatem
partes, quia sine lempto , et uotitiar Dei fuerant in cibi, aquau auget sleriliias. Sexlam enim partem
Samaria , delegantur Israeli ; dextrae, Judae, in quo mensur:e Hebraicae , quaeappellatur HIN, jubetur
[Al. qua] Dei cullus et religio. El nolandum qnod per singulos dies bibere. Porro HINduos xo«f Al-
in altero sit pcena peccantium , in altero virtutis B licos facit : 44 1U0Snos appellare possumus duos
exercitatio. Nec convertit se de altero in alterum sextarios llalicos , ita ut HINmensura sit Judaici
latus, ut nulla cruciatuum requies indicelur ; donec sextarii , nostrique castrensis , cujus sexta pars fa-
implealur supradictorum dierum perfecta conclusio. cit tertiam partem sextarii Italici. Qui cibus et potus
Quod dies prophetac , hoc annus est paiiemihus juxta inclyium Oratorem non vires Iribuil, sed
(Genes. xxix). Etquos annos putabalLaban, Jacob mortem prohibet. Quod auiem dicit: A lempore
erant quasi pauci dies. Non soluni-autem in suppli- usque ad tempus comedes, vel bibes, illud , a vespere
ciis varietas est pro diversitale meritorum ; sed in usque ad vesperam significat: licet quidam male ab
bonorum quoque relribulione , agni in dexira , et anno usque ad annum inleliigi pulenl. Ipsique pa-
haedi stant in sinistra. Unde et in alio loco scripium nes instar hordeacii panis subcinericii fiunt. Dici-
est: Cor sapienlis in dextra ejus, cor autem stulti in turqueei, ut humano siercore operial eos, non igno-
sinistra ejus (Eccli. x, 1). Alia sunt Domini vincula, rantibus his qui comessnri sunt (solet quippe insci-
et in oculis
quibus in salutem ligamur ; 43 alia diaboli , qui- tia miserias temperare) sed videniibus,
bus decem et octo annis ligaverat mulierem in eorum , ul ante aspeclus horrorem, quam guslus
Evangelio (Luc. xin).. Unde et funibus peccatorum nauseam sustineat. Notandum quoque, quod juxta
uorum unusquisque constringitur [Prov. v, 22). Quse C I numerum dierum sinistri lateris, trecenti nonaginta
solvit Dominus per typum Lazari suscitati, qui subcinericii panes jubeantur fieri, et persingulos dies
fasciolis, et institis vinctus jacuerat in sepulcro comedi; et de quadraginta dierum dextri lateris
(Joan.xi). panibus. omnino tacealur : ut occulte sancta Scri-
(Vers. 9 seqq.) Et tu sume libi frumentum, et hor- plura insinuet, non eamdem pceuam populi esse
deum, et fabam , et lentem, et miiium, et vitiam : peccatoris, si tamen nolitiam habeat Dei, et ejus
et milles ea i» vas unum, et facies tibi panes nu - qui a religione veri Dei omnino discesseril. Possu-
mero dierum quibus dormies super latus tuum : tre- mus autem et hoc dicere juxta iiilelligentiam spiri-
centis et nonaginta diebuscomedes illud. Cibus autem tualem, quod Judaicus populus post offensam Dei
tuus quo vesceris, erit in pondere viginti slateres in usqne hodie subcinericios panes comedat mixtos fru-
die : a tempore usque ad tempus comedes illud. Et mento, hordeo, faba , lente , milio, et avena; quo-
aquam in mensura bibes sexlam partem Hin, a tem- rum alter hominum, alter jumentorum cibus est. In
pore usque ad tempus bibes illud. Et quasi subcineri- eo enim quod videntur in unum Deum credere, ha-
cium hordeaceum comedesillud , et slercore humano bent aliquid et frumenti. Quod autem Filium ne-
operies illud in oculis eorum. Quam nos viiiam inier- gant, hordeo jumentorum pascuntur etfabis, quibus
pretaii sumus, pro quo in Hebra*o dicitur CHASA- D comedentium venler inflalur, el mens opprimi di-
MIM(DTD3) : Septuaginta Theudotioque posuerunt cilur : intanliim ut Pythagoraeis quoque cibus dete-
a
oXupav, quam alii avenam , alii sigalam putant. stabilis sil. Propter lentem Esau primogenita perdi-
Aquilae antem prima editio et Symmacbus ?saj, dit (Genes. xxv). Milium rusticorum, ei agresiium ,
sive ?siaf interprelali sunt: quas nos vel far , vel et altilium cibus est. Avena, sive viiia et olyra ,
geniili ltaliae Paiuioniseque sermone , spicam, spel- bruta pascuntur animalia. Quod auiem scribitur,
lamque dicimus. In vase quoque Septuaginta addi- juxta LXX , Elias fugiens Jezabel invenisse panem
dere fictili, jubetur autem propheta famein fuluram, olvptirn), subcinericium (III Reg. xix), persecuiionis
a In aliis libris secalem, ms. Sangerm. antiquiss. tum, unde sponle ruit illa praecipue Rabbinorum
sicalam. Vid. superiori tomn in Isai. xwin , 25. Con- senientia de duplici siclo protauo et sacro , quem
fer et Lexiea vetera. et praccipue tle.-ycniuiii. Dru- duplo majnris pr.-iii fuisse putani supra vulgarem ,
sius ex R>b. David in lib. Radicum nOD3, spelta. de quo bic lnci Hieronymum loqui conteiidiint. At
Et in Couiment. in hune locum, D>OD3,vulgo , in- islud discrimen neque ltieronymus, ueque Josepbus
quit, 'SjW , id est, secale. agnovere; neque ex ipsa Scriptura extundi satis
>>Consenlit Josephus lib. ui, cap. 9, Antiquita- commode potest.
49 COMMENTARIORUM1N EZECHIELEM LIR. I. CAP. IV. 50
el penuriae signum est. Unde et a a corvis pascitur, A j propter carnem et ventrem, et terrae hujus bona
ut quia 45 cibum non inveneral in Israel, natio- operantur, secundum quod dicitur : Qui fecerit ea,
num quas immundie erant, pascerelur alimentis. vivetineis (Levit. xvin, 5; Deut. iv). Nos autem ter-
Lex quoque ipsa quam legunt, et non inlelligunt, rena contemnimus, et non solum humani stercoris
subcinericius panisest,et operlus humanosiercore. calcamus cibos, ac terrenas delicias putaraus csse
Quamobrem el Paulus apostolus lucra Legis, et pro nihilo, sed comedimus panem qui de ccelo de-
pristiuarum caeremoniarum observaniiam dicit se scendit (Joan. vi), et fruimur illo cibo, de quo Psat-
habuisse sicul stercora, ut Christuin lucrifaceret mista decantat : Panem Angelorum comedit homo
(Philipp. m). (Psat. LXXVII , 25); nequaquam ^Egyptiis carnibus ,
(Vers. 13 seqq.) Et dixit Dominus : Sic comedent sed mannae tenuitate viventes.
filii Israel panem suum pollutum inter gentes, ad quas (Vers. 16, 17.) Et dixit ad me : Fili hominis, ecce
ejiciam eos. Et dixi, ah, ah, ah, Domine Deus: Ecce egoconleram baculum panis in Jerusalem, et comedent
anima mea non est polluta, et morticinium, et tacera- panem in pondere, et in solticitudine, et aquamin men-
tum a besiiisnon comedi ab infantia tnea usque nunc, sura ei angustia bibent; ut deficientibuspane et aqua,
et non est iugressa in os meum omnis caro immunda. corrual unusquisque ad fratrem suum, et contabescant
Et dixit ad me : Ecce dedi tibi fimum, boum pro sler- B ] ininiquitatibns suis. Verbum Hebraicum MATE(fflSQ),
coribui humanis, et facies panem luum in eo. Prophe- prima Aquilae edilio 6acu/um,secundaelSymmachus
tas juxta Zachariam (Zach. m) viros esse portento- Theodotioque artpimp.a, id est, firmamentuminterpre-
sos, qui suis operibus futura portendant, et de qui- tati sunt. Qund autem opere futurum esse monstra-
bus loquilur Deus : ln manibus Prophetarum assimi- verat, cl sermone demonstrat, omnisque sinistri et
latut sum (Osee xu, 10), in multis locis creberrime dextri lateris dormitio, et subcinericii panis, sexque
legimus. Sicut igitur Ezechiel panem comedit in specierum varietate commixti, mundi mala signifi-
stercore : sic et filii Israel, vel omnis popnlus Ju- cans, illo lendit, ut inediam ciborum in Jerusalem,
dacorum, sive ut alii putant, decem iribus comedent et aquae penuriam iucredibilem protestelur : ita ul
f Al. comedebant] panem pollutum in nationihus: unusquisque corrual.ad fratrem suum, ab alio auxi-
licei ad eos non sitcomminatio, qui jam ejecti sunt; lium sperans, quod in se esse non pervidet [Al. prse-
sed ad eos qui ejiciendi sunt de terra repromissio- videt ]. Natura eniin bominum est, ut prementibus
nis. Quod cum Propheta didicisset, jnxia Aquilam nialis et angustiarum pondere, in proximo magis
tertio detestalus esl, ah, ah, ah. Juxta Symmachum quam in se habeant flduciam : contabescunlqiic in
vero et LXX, respondit p.rfiap.&g,quod Latine dici- iniquitatibus suis, dum pro iniquitatibus cuncta pa-
lur nequaquam. Pro quo Theodotio transiulit : 0 iC tiuniur. Vereorque ne ista panis contritio etiam in
DomineDeus. Ne putemus eum contradicere Domini nostra invenialur Jerusalem, in qua visio paciscer-
imperio; sed causas reddere, immo deprecari, cur nitur, quem conteril Dominus quando irascitur, et
hoc facere non possil. Denique impetrat quod roga- indignos nos suo judicat pane. Alque utinam ssdtem
vit, et senientiae austeritas miiiori imperio temperata in pondere eum et sollicitudine mereamur accipere,
esl. Quaeriiur cur Ezechiel faciliora renuerit : et el arentem linguam nimia siccitate, extremus Lazari
Oseescurto statim fuerit copulatus (Ibid., i), nec 47 digitus irroret (Luc. xvi). Deliciente auiem
contradixerit, immo nec responderii, castum habere pane et aqua Ecclesiae, corruet vir contra frairem
se corpus, neque commixtione meretricis dehere ma- siiuin , et ubique discordia est, scindentibus nobis
culari, dicente Apostolo : Qui adhmrel meretrici, unum Chrisli tunicam, quam nec milites in passione Salva-
cum ea corpus efficitur (I Cor. vi, 16). Ex quo oslen- toris scindere ausi sunt (Joan. xix); et contabescen-
dilur figuram fuisse Synagogae, vel Ecclesiac, non tibus in iniquitatibus nostris, dum Dei justiliam non
vere juxta litteram perpetratum : quod ipsum ex- habemus. Scriptum est in Jeremia, quod parvuli,
ponenies prophelara plenius disscruiinus. Morlici- id esi, vulgus Ecclesiae petierint panem, et non fue-
nium dicilur, qund absque effusione sanguinis amit- rit qui eis frangeret ( Thren. iv, 4). Paulus vero
lit vitam, et in quo moritur anima, laceraium a be- D qui vir 48 b Ecclesiaj erat, et sciebat Christum pa-
stiis, quod Graeceappellalur 46 SrjptaWov. Quod nes fregisse legales, ac dedisse discipulis erogandos,
aulem pro humano stercore, boumconcediiur fnnus, loquiiur confidenter: Panem quem frangimus, nonne
leviora signilicantur mala : duni jubentur quidem communicalio esl Corporis Christi ? (I Cor. x, 16. )
coctum in bubulo stercore comedere panem ; sed ab Baculumque vel fortiiudinem panis comedere non
humani slercoris longe esse immunditia : et usque possunt, qui lacte infantiae itidigent, nec valent acci-
hodie in populo Judseorum servalur ista sentenlia, pere solidum cibum. Nihilque ita vescentis animum
ut non comedant panem suum in htimano stercore. roborat, quomodo panis vilae, de qtio scriptum esl:
Neque enini idolis serviunt, nec varia daemonumpor- Et panis confirmat cor hominis (Psal. CLXXXIII, 15).
tenta venerantur; sed in limo bubulo : dum omnia
a Confer Commentarios in cap. xv Isaise, ubi lavimus.
corvos illns aves negare videtur fuisse, sed bomi- b Vox Ecclesia in aliis libris desideratur.
hes, qui Eliampasti sunt. Vide el quae ibi nos anno-
M & Kemm aiGi\0N\Mi 52
LIBER 8ECCNDU8.
47 Secundi explanaiionum in Ezeehie) volnmi- A J concilaverit, et mulla alia qusein eadem scribuntur
nis, 0 vlrgoChristi Euslochium, islud cstexordium. hisloria, el in Joscphi voliiniinibus, pwcipueque
(Cap. V. — Vers. 1 seqq. ) Et lu, fili Iwminis, dissensione Hircani et Alexaudri, per quorum occa-
sume libigladium acutum, " quasi novaculamionsotum sionein Cneus [Al. consul] Pompeius cepit Jern-
(sive radentem pilos) , b et trahe per cupxtt luum , et salem, et Romana? ditioni subitidil : posteaque \Al.
barbam tuam , ci assumes tibi statercm ponderis , et qiiae postea] sub Tito et Vespasiano urbs capta est,
divides eos. Terliam parlcm igne combures in medio lemplumque siibversum. Ei posi quinquaginla an-
civilatis,juxta complelionemdierum condusioni*[\ u\g. nos, sub j£lio lladriaii" usque ad soluui incensa ci-
obsidionis] t et tertiam partem concidesgladio in cir- vitas atque deleta est, ita ut pristinum quoque no-
cuftu ejus ; terliam vero atiam disperges in venlum, el men amiserit. Qnomodo autem in caesarie el barba
gludium nudabo post eos. Et sumes inde parvum nu- pulchriludinis ac virilitaiis indicium est, quac si ra-
merum, ci iigabU eos in summiiatepallii, et ex eis rur- dantiir, foeda nudilas apparel, et universi corporis
sum tolles, el projicies eos in medium ignis, el combu- pars exlrema, atque ut ila dicam eiuortna, in capil-
res eos. Ex eo egredietur ignis in oiimenidomum Is- lis alque pilis est : ila Jerusalem ct pnpulus ejus
rael. Pro Iribu* partibus capillorum etpilorum, qua- emortuus, et a vivo Dei corpore separalus, fami ac
rum una comburitur in medio civitatis , alia conci- B - pesiilemiae et caedi, el gl.idio, captivitati ac dispcr-
diturgladio in circuitu ejtts, teitia vcnio buc illuc- sioni traditur. De qua dispersione, sub figura capil-
que rapienda dispergitur, de qua parum assumitur, lorum aliqua pars ligatur in sumiuilalc pailii, ut mu-
et ligalnr in ora pallii, et rursum modicum quid par- dicum quid rursum tradatur incendin, de quo in-
lis tcrtiae eniitlitur in ignem , de quo egredilur finila flainma ac pene universa devasians, egredilur
flamma iu oiunem doniiim Israel, LXX qualuor par- iuomnem domiim lsrael.
les interpretali sunt. Cninqiie dixissent; Quartam ( Vers. 5 seqq.) Hac dicit Dominus Deus : Ista
partem igni combures in medio civiiatis, el quartam est Jerusalem : in medio gentium posui eam, el in
coucidesgladio in 48 circuitu ejus, et quurlam disper- circuilu ejus lerras; et contempsitjudicia mea, ut plus
ges in ventum, quia remanebai eis quarta pars alia , essel impia quam genles, el prmcepla mea ullra
addiderunl de suo : Et quarlam purtem assumes, et quam terrm qum in circuitu ejus sunt. Judicia enim
combures eam in tuedio civiiatis : qnaM non sil ipsai mea prvjecerunt, et in praceptis meis mm ambulave-
quae priina, et aliud quid io prima dixerit, aliud ini runt. Jerusalem in medio mundi sitani, hic idein
ista quac addita esl. Denique ei in (oiisequeniibusi Propheta tesiaiur, nnibilicum lerras eain e»se de-
;i'iiigiiia capillnriini in tres parles divisorum, ipse: inonslrans. Kt Psalinisla naiiviialem exprimcns Do-
Dominus edisseril per Prophetam, dicens : Tertiatvi i ^* mini: Verilas, inquil, deterra oriaest (Ps- XLVIII,12).
pars peste morie:ur, et fame consumeturin medio tui, Ac dcincejis passionein : Operatus est, inquit, salu-
famem et pestilenliam ignem esse signifk-ans; et tem inmedio terrm (Ps. LXXIII,i2). A partibus eniin
tcrtia tui pars gladio cadet incircuitu tuo, fnris ca;des Orieulis ciugilur plaga que appellatur Asia. A
ac bella describens. Tertiam vero, inqnit, parlem parlibus Oecidenlis, ejus quae vocaiur Eurcpa. A
luam in omnem ventum dispergam, eos esse deinon- nieridie et austro, Libya et Africa. A Septenlrione,
strans qui ducendi sunt in captivitaiem. Posl quosi Scytliis, Armenia atque Perside ei cunciis Poiili
dicilse nudare vel effundere gladiura suum, ut nec nationibus. tn inedio igitur gentium 50 posita est,
captivitas novissimum sit malorum ; sumercque dei ut qui erat notus in Judaea Deus ( Ps. LXXV), et in
ipsis dispersis atque captivis, et ligare iu summiiate Israel magnum nomen ejus, omnes in circuiiu na-
pallii sui eos qui de captivitaic redituri siuit in Je- liones illius sequereutur exempla , quae genliuin
rusalem, et ex ipsis quoque tollere aliquam pariem, circa se posilarum impietaiem secuta, vicit eliam ip-
el igni n.iminaque consumere, signilicans Macedo- sas iii scelere suo. Qiiod pulcbre inlerpretaius est
nas, sui>49 qnibus babitatores Judaeai, et pnccipuei Syiumachiis : Hcec, inquiens, Jerusalem, quam in
Jerusalem dura perpessi sunl. Quod aulem dicii, ex medio nationum posui, et circa eain regiones, commu-
eo, id esl, populo Judaeorum ; sive , juxla LXX, ex; u lavil judicia mea impietatibus quas didicita gentibus,
ed; ul subaiidiaiiir, lirbe Jerusalem , egredietur ignist el justificationes meas a regionibusqucc sunl in cir-
in omiiem domum Israel : Macbabacoruin uarrat lii- cuitu ejus : quia legilima mea reprobaverunl, et inju-
storia , quod quaedain pars Judaeorum se iradideriil diciis meis non ambulaverunt. Illud aulem quod
Atiliocho Epiphahi, et eum ad persecutionem populii dixere Sepluagiuta : Justificationes meas inique ex
a In Vulg. Hieronymi versione, verba dicibus conflrmalur. Simililer paulo post verbum
quasinova-
culam lonsorum nou sunl. ussumeiis, in eo Versu, el dssumensteriiani patlem :
b Supplet ex Vulgat. edit.
VicloHus, Htdistttmlseos, et Voeenitui, cilnl dicitiir et ligabis eos ih sunimttate
ettrahe; etc, i|iiaelectio ex Hebraico, Grxcnqucco- , patlii tui, iisdeiii suppetiis restituit.
S3 COMMENTARIORtMIN EZECHIELEM LIR. II. CAP. V. 54
gentibut, et legitima mea de regionibusqum sunt in A eo quod sancium nieum violasii in omnibus offen-
circuitu ejus, non habere consequeiiliam, eiiam mc sionibus tiiis, et reliqua. Atiamen notandum, quod
tacente, perspicuum est. uhi decora sunt et honesla, ac pro merito eorum qui
(Vers. 8, 9.) Idcirco Itcec dicit Dominns Deus: easustineni, seipsum Deusfacere profitelur. Ubiau-
Quia superaslis gentes quw in circuitu vesro snnt: in tem trislia et non digna Deo, dicit quidem lieri, sed
prmceptismeis non ambulaslis, etjudiciamea non fe- non a se, ut in prsesenti : Ideo patres comedent filios
cistis, et juxta judicia genlium qum in circuilu veslro in me.lio tui, et filii comedentpalres suos. Non enim
sunl, non estis operati: ideo hmcdicit DominusDeus: dixit, ego faciam ut paires comedant filios suos in
Ecce ego ad te, el ipse egofaciam in medio tui judi- medio tui, et filii comedant patres suos. Quod au-
cia in oculis gentium. Et faciam in le qum non feci; tem decorum erat, nec Dei majestati videbaiur in-
el quibus similia ultra non faciam, propter omnes digmim, ipsum se dicil facere. Sequiiur enim : Et
abominaliones tuas. Pro eo quod nos inieipretaii Faciam in te judicia, et ventilabouniversas reliquias
sumus : Quia superastis genles quw in circuitu vsstro luas in omhem ventum. Tale quid et in maledictis
sunt, Sjrmmachus translulil : Quia multitudo vestrd Deuteronomii invenire poleriniiis, et praecipue ili
fuit ex gentibus, qumin circuitu vestro sunt. Aquilae loco illo : Glorificantes me glorificabo, qui autem
secunda ediiio : Eo quod numerali estis in gentibus R me despiciunl, ad nihilum deducentur (Deut.
qumin circuitu vestro sunt. Porro Septuagima ; Quia xxvni). Eosenim qui se gloriftcant, ipse glorilicat.
occasiovestra de yenlibusqumin circuititvestro sunt: Qui autem eum despiciunl, non a Domino despi-
Et est sensus, vel superasse Jerusalem sceleribus cienlur, vel deduceiilur ad niliilum (hoc enim se-
suis cunctas in circuitu naiiones, vel multitudinem quebatur ut dicerel) sed absolute, dedncenliir ad
ejus, noii pnpuluui Israel, sed turbani citerarum nihilum : noh a Deo, 52 sed Pr0 meritis suis
gentium esse dicendam. Aut certe in numeruin cx- atque peccalis. Leginius in Regiim volulttine, fa-
lerarum gentium, quae in circuitu ejus sunt, eos mis necessitaie cogente, a rtialre filium devoratum
esse conversos, sive oiiinem occasionem babuisse (IVKea. vi). Josephus quoqiie in obsidiohe Jeiu-
degentihus, quas magis in bonam partem docere salem, miilia hujdscehiodi faeta commeriiorat.
debuerini. Quid, inquit, causer quod in praeceptis QuandO autem patres filios cothederini, Vel lilii
meis iion ambulaveriiis, et jmlicia mea non feceri^ patres, nulla narrat historia, nisi forle in ihiiliis
(is, cum etiam omnes in circuitu nationes viceritis necessitatis malis, elianl haecfdcta esse ci-edehduhi
scelere vestro, et non feceritisqnac illi naturali lege sil. Potesl hoc ipsum rieferri etad nostrani ierusa-
scripta iu cordibus suis sacpe fecerunt ? ldcirco non lem : quando magistti coiilra discipuios, i'd
per Angelos, neque per aliquos minisiros, sed ipse C est, patres contra filios; et dlscipuli conlra magt-
ego faciam in le jndicia mea videntibus cunciis qtiae slros, id est, filii adversuin patreS, sedilione mhtua
ante 51 non feci, et ultra non faciam. Dicens au- concitantur, et impletur illud quod per ApostO-
lem judicia, osiendit seittenliae veritatem, ne ira lum dicilur: Si autem ihvicem mordetis et accitsa-
meiisuram poenaruin videaiur exfcedere. Nec fecit tis, videtehe ab invicehxconsumamini (Gal. V, 15).
in iilln natione ttlia qualia fecil in Jerusalem : Quitt Unde etPropheli mystico sernlond cantabal : Cuin
servus qui novit volunlatemdomini sui et non facii appropinquarent ddversum tne qui affliyunl me, \ii
eam, vapulabit muttis (Luc. xu, 48). Poleniesque comederenicarhes hieas (Ps. xxvi, 1). El Job siniile
potenter tormenla palientur (Sap. vi, 7). El.similia, quid loquiliir : Si uulem dixeruht ancillm mem: Qnis
inquit, ultra non faciam, Pulcbre dixil, similia non del nobis de carnibus ejus itt comedamtis (Job xxxi)?
facium. Mullo eniin posl interfectionem Chrisli du- Et super magistris, qui lucra sectanlUr de discipulis,
riora facliirus e»i» Aliudest enim coluisse inierduin salutisqite eoruni nullam curam geruiit, dicitur :
idola propter quae anie puniti snnl, et aliud Dei Qui dcvoranl pdputum Iheum sicul cibum panis ( Ps.
Filium trucidasse. LII, 5). De quibus a et Apostolus : El comeduh),
( Vers. 10.) ldcirco patres eomedentfilios iu me- inquit, domos viduarum (Luc. xx; Malth. xxili).
dio tui, et filii comedent palres suos : et faciam in te I) Possumus patres qiti coniedcrint filios, ct liliiis qui
juditia, et venlilabounivertas rehquias luas in om- coinederint palres, non soldni in Rabylonia, Sed etin
nem ventum. Ad id quod -upra dixerat : Quia su- Romana obsidioueiutelligere. lllud autem quod dici-
perastis gemes qnae inclrciiiiti vestro sunt, sive, pro tur:E( ventilabo universas reliquias tuas in oniiiem
co quod occasio vestra est ex genlibus qu;e in circui- ventum, niagis ad Roillanam perliiiet raptiVilaielh,
lu vestro sunl, in praeceptis meis IIOIIambulaslis , quando in loto orbe terrarum dispersi Sunt. Et hsec
et judicia mea non fecislis, lertio retulit ideo. est in omnem ventuhi capillornni barbaetjlie dt-
Primlim ita : Ideo liarc dicil Dishiinus De-is : ecce spersio.
ego ad te, et ipse egn faclani in inedio lui judicia. (Vers. 11.) Idcirco vivoego-,dicil Dominus Deus :
Secundo : Ideo patres eomedenlfilios in incdio lui. nisi pro eo quod sanctum theum viotasii ih omnibhs
Tei lio : Ideo vivo ego, dicit Doniinus Debs ; riisi pro offehsionibnsluis, et in cunctis abotnhialionibus luis :
a Marianus casligat editionem Erasmi, ac pro ronymi relihi|uimiis : potuit eltini salictlis vir hon
vnce Apostolusposuil Evangetium; al hoc modo Pduluni, sed Matihajulh ilitelligere nohiine Apusto-
cum legant mss. codices, inlactum contcxtum llie- lus. MART.
r;s S. EUSEBII IIIERONYMI C6
egoquoqueconfringam(sivc, juxta LXX, abjiciam) te, A supra diximus, nunc omittendum videlur. Hoc tan-
et non parcetoculusmeus, efnonmiserefcor.Propriehoc liim addam, quod necessarium esl in eo quod ait:
adJerusalemdicilur.quia sanctamea violasti medese- Et implebofurorem meum, et requiescere faciam in-
rens, ct in templo nieo idola coluisli, ego quoque dignationemmeam in eis, et consolabor,el scientquia
confringam omnia idola lua, et conteram atque con- egoDominus tocutus sum in zelo meo, cum implevero
cidam, sive abjiciam te, quia prius ahjecisti me : et indignalionem meamin eis ; quomodo seiiliendus sit
non parcel oculus tnetis cum te videro, fami, gladio, furor, et indignatio et zelus Dei, sicpe exposuimus,
serviluti colla siibmiltere : nec miserehor; quia mi- quod humanis Deus loi|uatur aflcctibus : non quo
sericordiani meamnon mcreris. Scripiiim esi enim : ipse irascaiur, sed quo nos per poenasatque cruciatus
Beati misericordes,quoniamipsi misericordiamconse- Deumsentiauiusiraium. Zelusaulem sub metaphora
ou«ntur(JUa(i/i.v,7).53Hocidemet inEcclesiainlcIli- viri et uxoris accipiendus, qui quaindiu uxorem di-
gendum est, quoduiagisiris et Sacerdotihus.quiegerint ligii, zeloiypus est; si neglexerit, dicil illud quod
negligenter, possitDeus quolidie dicere :Quia sancla in conscqueniibus dicturi sumtis : Zelus meus re:e-
mea violaslis in ciinctis offensionibusveslris, el in det a te : el ttllra non irascar tibi (Infra, LXI,42 ).
universis abominationibus quae egistis, ego quoque Qtiodquejungitur : El scient quia cgo Dominuslocu-
vos conteram atque confringam, reddamipie per mc B £ lus sum in zelo meo, non illi qui consuuipii sunt fa-
quod in meum populum perpelrastis. De (|uo contra me et pestitentia, nec qui gladio ceciderunt iu cir-
pastores hic idem Prophcta plenius loquilur (Infra, cuiiii civitatis, sed illi qui-dispergentur in omncm
xxxiv), quod lanisovium operianluretlacte vescantur ventum, alinrum mortibus suisque miscriis seutient
et caseo,etfraclum pecusac morbidumnon rei|uirant. iraium Deum, qucm clemeutem sentire noluerunt.
(Vers. 12, 13.) Tertia tui pars peste morietur, .et (Vers. 14.) Et dabo te in deserlum; quodquc se-
fame consumeiurin medio tui, el tertia tui pars gladio qnitur : et in opprobriumgentibus qum in circuitu tuo
cadet in circuitu tuo. Terliam vero partem tuam in tunt, in Septuaginta nou hahelur : pro qun ad-
omnemventumdispergam, el gladium evaginabopost diderunt de suo, et fitias tuas in circuitu tuo.
eos. Et implebo[ Vulg. complebo] furorem meum, el Rursumque juxta utramque edilionem, in con-
requiescere faciamindignationem meam in eis, et con- spectu omnis prmtereuntis.Prodesi autem Jerusalem
solabor, et scient quia ego Dominuslocuius sum in omnia in ea vitia desolari, et ad desertum redigi,
teto meo, cum impleveroindignationemmeam in eis. et sua eam peccala cognoscere , ut quae caeteris
Sepiuaginia quia supra quatuor parles posuerant, gentibus in exemplum virlutum esse debnerat, sit
quas in descriptione incendii, gladii cl dispersionis exemplum miseriarum. Filias atitem ejus, urbes vel
tres tantum esse sermo propheticus approbavit, tit; C ( viculos intelligere possumus, sive Ecclesias in loto
superfluo uua pars incendii in duas partes divide- orbe dispersas, ut qiiicumque hujus peregrinus est
retur, in hoc quoqne Ioco eamdem primam partemi sacculi,et dicit cum Psalmista : Advena£itm,et pere-
diviserunt in duas, ut dicerent : Quarta pars tuii grinussicut omnes patres mei (Ps. xxxvm, 12); etde
morte atleretur, et quarta pars tui fame consumeturini quii dicitur: Non dixerunlqui prmleribant:Benediclh
medio tui, et quarla pars tui cadetin circuitu luo, elt Domini supervos (Ps. cxxvui,8), videat opprnbrium
-
quarlam partem tui in omnem ventumdispergam : li- ejus et doleat.
cet hnc quod posuimus : Et quarla pars tui in gladio3 (Vers. 15.) Et eris opprobrium et blasphemia,
cadet, de Theodotionis editione suh asteriscis addi- exemptumetslupor ingentibus incircuitu tuosunt. Pro
tuin sit. Perspicuum est aulem ut Hebraea veriias5 quo in Septuagiiita legitur : Et b erit o-rsvaY.Tr), id est
continet, tres essejpartes. De quarum prima dica- gemibilis. Et de Theodotione additum esi, 55 Yat
tur : Et lertia tui pars peste morietur, et fame consu- c hrikaio-rr);cnjus verbi notitiam non habemus. Pro
melur in mediolui. Mulioiue melius fuerat transferree quo tres alii interpretes, blasphemiamtransiiilerunt,
quod scriplum est, quani rei male translalae patro- quaein llebraico dicilur GEDDUPHA (nsns). Scquilur :
cinium quaerere. Nec hoc dicimus ab illis facmm,, Cum feceroin te judicia in [urore, et indignatione,
d
quibus vetustas auctoriialem dedit : sed per multaa D et in increpationibusirm quw ego Dominus locutus
saeculascriptorum alque lectorum vitio depravatum. sum. Gemitu autem dignam Jerusalem, cum offen-
Quamquam et Aristeusu ct Josephus, et omnis scho- deret Deum, ul facerct in ea judicia in furore et in-
laJudacorum,quioque lantum librosMoysi a Septua- dignalione, teslatur et Paulus, qui dicit : Eramus
ginla 54 translalos asseranl. De quo capitulo quiaa natura filii irm, siculet cmleri (Ephet. n, 3). El ite-
« Scilicet Aristeas lectascoram regelantum narratit rere, non ex suo, sed ex vulgari sensu Inqualur.
b Vicior., eris;ex Graero, EO-IJ.
Scripturas Legis : Josephus vero luculeutissime inn c Vitiose erat 5u>aio-T»i.
Procem. Antiqnit. Legem dumtaxat cominuiiicatani n nec bene reposuerat Dru-
yap iracav e-xelvog
ei Irndil. o-i>$s ey6>jlaSelv T»Vava-;- sins SeiXaio-rr), pro SjiXaiorjj,quodmelioris nol;e Hie-
ypayr)v,aXVavra pova-raTOUvopou?raps5oo-av ot ne[i.-
;- ronymiaiii uiss. pi.ifeinnl ciini noslri, lntii quos
TrfltvTSfSTXITJIVi%hytio~iveigxr)v'Alel&vSpeiav, Nequee Moiillaiiconiuslaudai. Sic paulo infeiius &ri),aivrr,-j,
enim lotam Scripluram accipereitti contigit. sed Le-'• vel 5>)>ai«v rescribimus, pro quo mendose obiincbat
gem solum ei tradiderunt, qui ad eam interpretandam n A^Xaio-TW, Sa^aiav.
missi fuerant Alexandriam. Paria his hahet nosierini) A Voculain qumVictor expuugit: lcgitque praepo-
Micheaecap. n. aique alihi; ul si quando universiim n sito punclo, Ego Dominus, etc, cx Hebraco codicei
bpus ScriplurarumaLXX iranslatnm videtur asse-i- Vulgata ctGrseed.
57 COMMENTARIORUM IN EZECHIELKMLIR. II. CAP. VI. 58
rum : Qui sttmus in hoc tabernaculo, ingemiscimusA vocabulis Dei, et significat Dominum,quo ssepe el in
aggravati(II Cor. v). Loquimurque cum Jerusalem : Iiominibus utimur. DeniqueetSara vocans Abraham
irani Domini suslinebo, quoniam peccaviei.^Anlaio-r-nv dominum suum, hoc vocabal nomine (Gen. xvin).
vel S»).aiav,quidam infelicem el miseram : alii per* Elubidicitur Domine mi rex, Adonai ( Exod. xxvm)
spicuamel expositam ad miserias inlelligi volunl. scriptum est. Quaudo igilur duo, Doniini et Domini
(Vers. 16.) Quundomisero sagittas famis pessimas jiincta sunt tiomina, prius nomen commune esl, sc-
[ Yulg. addit in eos ], qumerunt morliferw : el quas cundum proprie Dei, quod appellalur appyrov(nW)
mittam ut disperdam vos, et famemcongregabo super id est, ineffabile, quod et scriplum fuit iu lamina au-
vos, el cotiterama firmamentum(vel baculum) panis. rea, qu;e erat in fronte pontilicis. Monles aulem
Famem ei pestilenliam, et besiias pessimas,ei quid- Israel, qui siiiiulacris (lacinoiiuinfiieranl occupaii,
quid aliud malorum sustinemus in sa-culo, propter non auribus, scd imperio ac potcntiaconditorissuum
nostra venirc pcccata manifestum est. Undc et faines audiunt et inlclliguut Creatorem. Quomodo inarc
illa, quae facta memoratiir in Rmh ( Ruth i ), et in vidit et fugit, Jnrdanis conversus est relrorsiim ( Ps.
Regum volumine sub Elia (III Reg. xvu ), quaudo cxm) : non mique carnis oculis quihus carehat. Et
Irihus anuis, el sex mensibus ccelum clausum cst, ad mare diciiur : 7'ace, obtumesce(Marc. iv, 59). Et
et sub Elisaco(IV Rcg. vi), cujus incredibilem ino- B ventorum flaiibus impcratur; jubelurqne vermi,
piam rcpeniina abundantia cornpcnsavil, Dei judicio qui Jonai percussil umbraciiluin (Jon. iv). Ei de ea-
missa esl. Quod non soluni tunc in Jerusalem factum dem lerra scripluiii est : Qui respicit terram, et facit
est, sed et in nostra fit Jcrusalem, in qua propter eam trnnere (Ps. cm, 52). Ad quos Propheialoquitur
magniludinem peccatonim, primuni fames miltitur indicans idola destrueiida et aras, universasque cae-
audiendi scrmonemDei. Deinde famem mors sequi- i-emonias 57 quibus prius idolis servierant conle-
tur; utqui non atidivimus : Gustatect videtequoniam rendas. Possumus montes Isracl et principes acci-
suavisesl Dominus(Ps. xxxm, 9), postea sentiamus: pere cos, qui polentia, sapientiaque, et scientia ac
Mors peccatorumpessimaest (Psal. xxn ). De firma- diviliis pracellebant. litlioc animadverlendum, quod
mento et baculo panis, supra dixiiuus ( Supra, iv). obfirmatur quidein facies, et ponitur contra montes :
(Vers. 17.) Etimmittamin vos faniem, et bestias sed ncquaquam solis monlibus, sed et collihus loqui-
pessimasusque ad internecionem : el pestilenlia, el (ur, et rupibus el vallihus, in quibus inferior digni-
sanguis Iransibunl per te, et gladium inducam super tas, et gradus prudenliac scienliaeque cognoscitur.
te : ego Dominutlocutus sum. Resiias pessimas indu- Videnlur mihi tropologice montes esse, qui ad per-
ci super terram solitudinis, quae famc et gladio, et fectam scientiam pervenerunt; colles, qui pau'o in-
pcste vastata esi, praestntia quoque osteudunt tem- C feriores sunt; rupes, qui nullanihabentesscieuliam,
pora : quando familiaria animalia canes [.4/. familia- el lanium in conver.-ationc fidentes, aliqua sibi de
re animal canis ], in doniinorum carnes rabie conci- Scripiurarum interpretalione pracsumnni, habentes
tantur [Al. concitaiur], ci ursis ac lupis cunctisque juxta Apostolum zelum Dei, sednonsccuiiduniscien-
aliis generibus bestiarum 56 terra completur : tiam ( Bom. x ; Jacob. III ); valles autem appellari
pesiilentiimque et sanguinem transire pcr eam, novissimos in Ecclesia, <|iiiet vita et scienii.i infe-
morbum gladiumque significat. Scd et in nostram riores, tamen de conventii >'familiae Dnminicac non
Jerusalem mittuntur bestiae pessimae, quando tradi- recedunt. Qni omnes verbum Dei jubeniuraudire,ut
mur in passiones ignominiae, et in reprobum sensum unusqiiisi|uc pro suo modulo, el sensu intelligai quid -
et conscientiam peccatorum , qu;c excruciant atque Dominus prarcipiat.
dilacerant animum nosirum (Rom. i). Dissensiones, (Vers. i, 5.) Ecce ego inducam super vos gladium,
haereses, scbismata, a-miilaliones, invidiae, trislitiac, et disperdam excelsa vestra. Et demolinr aras vestras,
detracliones, dcsideria mala, avariiia, quaeest radix et confringentur simulacra vestra, el dejiciam inlcr-
omnium malorum (II Cor. xu), bestiac pessimacsmil. fectos vestros ante idola vestra. El dabo cadavera fi-
Quoecum fuerini in nobis, meremur audire : Corri- liorum Israel ante faciem sitnulacrorum veslrorum :
piel le prmvaricalio lua (Jerem.) Precaniurque et di- D et dispergam ossa vcstra circa aras veslras in omnibus
cimus : Netradas bestiisanimam confitentemtibi (Ps. habilaliouibus restris. Montibus dicitur [-4/. dicil]
LXXHl,19). Israel quod disperdat Deusexcelsa eoniiii, in quibus
( Cap. VI. — Vers. 1 seqq. ) Et factus est sermo adorabanl bomines fictos deos, et aras simulacraqiie
Domini ad me dicens : Fili hotninis, pone faciem cnnfringal, et cultores eorum in conspcctu fanorum
tuamad montes Israel, et prophetabis ad eos. Et di- inlerlici facial; ut jaceant cadavera moriuoriim
ces: Montes Israel, audite verbum DominiDei. Hmc ubi prius jacebaut hostiae; etdispergantur ossa, non
dicit DominusDeus monlibus et collibus, rupibus et montiuni, sed eoruin qui jacebaul in montibus, in
vallibus. Qnod saepe in hoc Propheta diciiur Adonai circuiiu araruin, et in cuuclis urbibus viculisque
Dominus, propler Graecos et Latinos, qui Hebraeae Israel. Hoc juxta liltcram. Alioijuin et super eos
linguse non habent scientiam, breviter exponendum qui erigunttir in supcrbiam, et de quibus Apostolus
videtur. ADONAI (^TN) unum iioinen est de decem loquitur-: Scienlia inflal , cbaritas auletn mdificat
,* Idem inierseriti/i vobis, cx Hebr. et Vulg; edi-> b Penes Raban., de conventu Dominico non rece-
tione. dttnt.
5$ S. EUSEBii HIERONTMt CO
(I Cor. Viii, 1), inducihir gladiiiS, uiomnia edruih si- A in qtiibus 'da)liivitatis tempore versabantur. Potest
mulaera, qu;c de suo Fmxerum aniulO, cOnlel-antdr, auteni 'ei liOlc(lici, qrtod ideo aliqni de captivflate
el inlerfecti jaceant, et morliioS se esse sentiant, Judaifcafesei-vati sint [Al. reservandi sunt], ut in
nihll sibi simulacra sna atque figmeiua prodesse gentibus recordarentur nominis cjus , illiusque po-
cernentes. Quodqiitedispergere se dicit Ossa mon- teutiam praedicarent. De haerBiicorum quoque po-
tium circa aras, fortissimos quosque eorum a se pulis, qui evadere potuerint gladium perditidnis
mutilo 58 indicai Separaildos. Prodest enim per- eol-uhi, et pessimam faciionem , qnse contra Deuhi
versae scientiae malos a malis divldi. Et ut illi qui fiierat concitaia, huc illucquedispersi, recordabuii-
consensu pessimo aedificabani turrem, pro utililaie tur liominis Dei, agentes pdeniteiitiam , et captos se
propria dissipati sunt, divisaeque liiignac eOrurii a viris ecclesiasticis exsultabuht.
(Gen. xi), ne Consenstispessimus pejores eos faceret; (Vers. 9, 10.) Quia contirivicor eorum forhicanset
ita ossa montinm dispergeniur [Al. dispergahiurj, ut recedehs a the, et oculos eorum fornicantes post idola
vanos Conatris suos inlclligant. Ilnc quod nos po- sua. El displicebuht sibithet super malis, qum fecerant
suimus : Et dabo cadavera filiorum lsrael ante fa- in nhiversisdbominaiionibussuis. El scient quia cgo
ciem simuiacrorum vesironm, in Sepiuagiiiia non ha- Dominus non frustrd locutus sum, ut facerem eis ma-
hclitr. I tiiih hoc. Multa de hOc capilulo a LXX praetermissa
B
(Vers. 6, 7.) Urbesdesertm erunl, et excelsademo- shnt, illudque mutaium, juravi cordi eorum forni-
lientur ; ei dissipabtthtur et interibunt arm vestrm, et cahti: pro quo nos posuiihiis : contrivi cor eorum for-
confringentur et cessdbunl idola vestra , et conterentnr ntcans.Jnravit aiiiehl atque decrevit se facturnm esse
delubra vestra, et delebhntur opera vestra. Et cadet qdae0'pere monsiraVit; sive cdhlrivii fnriiicans cor
interfeclus in medio vestri, et scielis quia ego Domi- et recedens a Deo, eorum de quibus per OseeDomi-
nus. Causa perspicua cur urbes moiitium deserendae nus loqtiilur : Spiritu fornicationis seducti sttnl
sint: scilicel ut demoliantur excelsa , araeque et (OseeiV, 12). Et ociilos fornicantes post idola, per
idola destruantur, et delubra pereant, et omnis si- quoritm feuesiras morS intrasse perhibetur. Quam
mulacroriim culmra desistat ; cadantque interfecti ob causafti el in Danieleduo presbyteri praeceperuiit
in medio nlontium ; et scianl quoniam ipse Slt Do- revclai-i Siisaiiii.im, Ul hudaii corporis decore frue-
minus. Per quae occasio nobis datur, splrilualeht rctilUi (Dan. xtu). Nec frustra locutuseSiDomlnus,
niagis iiilelligenliam sequi, ut tirbeS hsBreticoHnft, ut faceret maliim Vel inala, quando ad comminatio-
qua3 inleiprelanlur Ecclesiae,et excelsa snperbise uCtti cjns agunt poenitentiam qiii seiiieiiliac subjaCe-
eorum , et.arae perversorum dflginauim cohfringan-; hant. Sin aulem cor durum sil et iudomabile, ne per
lur, et idola pereant, quae de suo sibi corde simula-1Ci posnasquidem senliens beneficia corrigenlis, dicitur
rant, et conterantur delubra, noil leriipla, qiiae coti- ad eos: Sihe causa percussifilios vestros: disciplinam
ir.i leiiiplum Doiiiini stlrrexeraiu.GraieoqUesefmohe' noh recepisiis. (Jer. n, 50). Prodest aulem el ha?re-
appellaiilur zep.£vn,id est, faiia atque delubi-a et licis, ut conteratur cor eorum, tliesaurus pessimus
omnia opera iiiotilium conleraniiir, (|ii;i: [Al. quia] dogmatiim perversoruni, quia recessit a Doniino( et
noii opera Dei sunt, sed inagisirorum falsaj scientiae. fornicantes oculi post adinventioues suas. Qui cum
Cuniqtie cecideiinl inlerfecii in medio liionlium, vel Ddiiiini fnciiiit recurdati, displicebunt sibi in uni-
qiios ipsi mouies interfecerant, vel Ecclcsiastici Virij versis abomiuaiionibus suis , et intelligentes verse
qui eoS male vivenles in salutem sunin occideraiil : fidei veritatem, scienl (|iiia ipse sit 60 Dominus.
lunc finis erit moniium superborum, ut cognOScant Qui idcirco saepe infert tribulationem, quae patien-
quod ipse sit Dominus. Potesi autem fieri ut de libus perniciosa videlur et pessima, ut ad poeniludi-
uno populo montium Isfael, aliis interfectis, co- nein conVertantur.
gnoscant alii. Pestilenle enim fliigellato,stultus astu- (Vers. 11.) Hmc tlicit Dominus Deut: percute manH
tior erit (Prov. xix, 25). tua, et allide pedem lunm, et dic: heu! ad omues
(Vers. 8.) El relinquain in vobis eos qui fugerint abominationesmalorum domut Israel. Magnitiidinem
gladium in genlibtts, cum dispersero vos ih lerrns : el D I peccatorum jubetur Prophela nianibus pedibusque
recordabuntur mei UbeTativestri iil gehtibui , dd qtlas ac sermone inonstrare, ut gestu corporis ac u indi-
captivi ducti sunt. Illild qnod DoiililiuS loijltlliir ad gnaiione vocis, habilum stupentis mirantisque et
Eliam : Reliqui niihi septem millia Virotuni qui hon ploranlls osiendal. Quomodo enim si quahdonovUm
curvaverunt genu Baal (III Reg. xix, 18): et Paultis aliquid mirandumqtie conspiciiints, lam corporequam
apostolus scrihit: Et nunc in hoc lempore reliquim aniino perhorrescitnu^ ita ut complaudtfmus maims,
secundum etectionem gratim 59 salvm factw siinl et pcdes allidamiis ad lerramj et Vocemincliiiemus
(Rom. xi, 5), potesl huic capitulo convenire. Et ad fleluin ; sic nunc oculis auimi prdpheia ceruenS
Apostoli cniin, qiii eratil de semine lsracl, et gla- vemura supplicia, ad universas ahomiiinliones toa-
ditim fngerant, idcirco sunt reservaii, tu disperge- lorum domus Israel loquiiur qua2Sequuntnr. Percu-
renlur in terras [Al. lerris], ci in gentibus Evange- timus spiritualiter iiiaiui, qtiando ainnlis nos operi-
lium prajdicarent) ac recordarenturiiigeiitibus Dei, bus separamus. Allidimus pedem, quando non
R Duo quibus iiiiinur mss., tum Rrixiani ali<|uot t Victorio inspecti, inclinatione hic babent pro indi-
gnatiotie,
"
CI COMMENTARIORtJMtN fclEGHtlLLEMLIR. II. CAP. VII. 62
gradfmur iiinere peccatOrUiii.PlaUgimUsatque plo- A btHltirUtriOperUmntin halmUaht; qui efant siib oiiihi
ramds, qtiando nobis displicent qtisegerunlur. Quod quercu frondosa, quee hbn affert lrUchiS hottiinhn),
ostenditur vei-bo,heh. Pro quo Aquila ililerpreUtliiS sedpofcoiniri : ubi aCcenderuntthura fedoieritia rion
est a a, Symmachus o-xeT^iao-ov , quod signiflcat DSO, Sed idolis Stiis. Nec dicerC poteralil qUod de
tmnentare, vet ptange. LXX el Theodotio evye, quod Nofestriplum est: OAoiutuseslDdminUiodoresnbwm
niagis insiiltanlis est quam plangentis. fragrahilw(Gen.vw, 21): et idquodPauIusloquitUr :
Qui gladio, ,'ameet peste ruituri sunl. Hoecest ah- Christi bohus odor sUmus Deo ih ohiHi loco (11Cor.
tem causa plahgetidi, qilod habitatores mohllUin, et ri, 15). QiiritiittdoiiUtehisahctus odore surt delectat
ararum idolnfiimrpiefcultores gladio, tahle et peste DeUni : sic peccaiur ex fcujus persoiia psaltints ille
ruituri sUnt. Qui Val-iisducltntur erloribUs, el quo- caiilatUr : CompWruerunl et corruplm SUnt cicatrices
tidie nnitant fidem, CircUitifeiunturque omhi venlO rhem, n facie insipienlim mem (Ps. xxxvn, 6), ac-
doctrinai : isii caeduiitur gladio, et diVidUiiliir iri cehdll idolls sUis thura foiietiiia. Id qnod nos inter-
partes, Uhiiatem Ecclesiasticae fidei relinquenleS. piftat! stitiius, in cunctis 02 suihmitatibus montium:
Qui verospiriitialesnon habet cibos, fiimea moi-UUf, ei posl paululuiri : Et subler universamquercum frdn-
ncsciens etim qui dixit: EgOtum vita (Jodn. xtv, 6). dosam, LXX rellqderiini.
Porro qui vel singulis, vel pluribUs deditus VltiiS, B (Vers. li.) Et exwtdam mahnm meam super eos,
ab eis non potest sepaiari, quasl qiiiiiiilam VCiernO et facimn tenam desolatam, et destitutam a dcterto
nestilentiae [Ai. quadam uterina pcstileiltla] cor- Debintha,, in omnibus habilalionibus eornnt et scient
ruil. qnia ego Dominus. 0 montes Israel, cum interfecti
(Vers. 12.) Q«i longe est, peste morielur.'qui diitetn vestri ceciderint in mediu afarum idolorumque vfe-
prope est, gtadio corruet, et qhi relictus ftierit atque stroi utii Ih oiinii colle excelsOj in cunciis inotuiuni
drcumdntus [Vulg. et 'obsesstts], fnme moriehir , et sUriimitatibus; cunique conipleverii lilcos veslros ca-
impltbo [Vulg. complebo]indignatiohem meam ih eii. daVeribiis mortuoi-um, iri quibus quondam accehtle-
Qni obsidlonem urbis elfugerit, et ad deserla migra- riint lliura idolls snis lednleiitia, tilnc exteiidain
verit, pesin morleuir; qtil prope literit, cadei 61 inanum meam ad iiltionem , qua; fiterat huciisque
hostitim gliuii». Qnem autem circumdedet-lt hoslllls coiili-acia, et redigam universiirti terram Israel in
cxercillis, r.imeinlerihilet penuiia: iit hisque oiiihi- solitndiuem, a deserto Deblatba, dtiiB est in terra
bus iiiiplRbiiUrindigriaiin Del,ut cognoscnnt qui rc- Eliiaih, qua: bodie vocattir Epipbatiia SjTiae, irt
iuanserini, quia IpSe sit DotniiittSi Qui nli Ecc!esi9 CtinCits habiiationibiis eornm ; ut oninllitis pateat
quoque recesscrit, siatim peste iiiorietur. Qui scid>- nihil esse inler solitudincm et mare M.ijinuni, qnod
lus sihi Vidctm-et dillgciis, nisi caVerit, gladio fcrie- " nnn hoslilis nlucro coiisUmpserit. Multl pulant
l»r inimici. Qiii siiliplici ciiriteuiUs lide, iilstar bl-ii- eiundem csse locum, dn quo in Jereinia scripitnii
lorum atiimaiiiiuiiiversatttr quideiii iu Ecclesia, sed est : El apprchendcrkht Sidecidm in deietlo qnod est
tamcii in iinllo Imnu operc proficit; nec imiiator juxtd Jericllo , et othhis comilatiis ejns diffttgil ab eo.
esi foi-micir, qu:r in ntesse praeparat sibi cihos atquo Cumqiiecomprehehdissini regem, adduxeiunt etim ad
coiiiporiai, iste fame morictur, et In his omnibus rcgemBabylohis ili ttcblatha, qum esl iti tetra Erntith
implebiiiir ira Doinlni. (Jer. xxxii, 5). PoleSt et ob viclliam similitudinein
(Vers. 15.) Et scietisquiaego DomittUs,tltm fuerillt DALETH el RES,t, ~i, Ilobralcuruiti lilteforiitn, qiiae
inlerfectivestriin medioidolorum vestrorum,percircui- parvoapice distingullntiir, vel Deblatba VelReblaiba
tum nranrtrtvestrdrumin colle excelso [Vulg. in ohtni appellafi. Juxta niysticos aiitem inlellecllls, exlendit
cotle] : in cunctis summitatibus monlium , et subler Doiiiinusnianuin Siiartisiipefoltllie9i|ui haCfctiei)fUd-
omne lignum ntmorotum, et subler uhtvetsam quer- ranl errore decepti, Ulterrartl eorum, qua; intefpreta-
cnm frondosam ; lOeum ubi uccendernnt thdra tedo* tiir Ecfilesia, taciai desolatam a deserlo Deblalha,
lenlia universisidolissuiti Perspicuum est jima litte- qiiod iu lltigiiSnflSlfaKay.aQriv, hocest, massamficorum
ram, et iiilerprelatione nnii indiget, quud iii monli- sonfli, caricarumque intef se compactarum, ut post-
bus Israel, et in excelsis collibus, inter ipsii idolo- '•^ quatii in Sitmilaia dhlccdine, quac hon efat terrae
rum altaria lucosque qnia appellantur ligna nemo- cult*, sed solilUdinis, amaritudlnem, repcrerint,
rosa, Israeliticus 9it cajsus exerciius, ilt ubi pecdti- lunc cognoscant, qliia ipse Sit DdminUS. Mel enim
verant, ibi punirentur. Juxta auagogen sequamur distillat de labiis mUlierisnierelricis, qucBad tempns
ordinCm proposiium. Quando tiiagistli luerelicorum implngual vescentiumfaitces, et postea amarius fette
ab Ecclesiasiicis viris, qui inslttiell SUilt scieniia reperitur(Prov.\,^, i). Hoc signlllcant et dtio cala-
Scripiiirarunij contriti fuerini ati|ue superati, vide- tlii ficorum, qiii positi stiiit in Jeremia conlra faciem
mus interfectos perversnrum dogmdlum jacereiiileY templi (Jer. xxiv): unus flcorum npiiiiiaium,eiunus
simulacra qu;c finxerant, et ens qui se elevabaiil pessimarum i qilornm allef ad Ecclesiam Chfisti
conira sciemiam Dei, stratos in inontihus collibits- refeftur, alter ad congregationem itinlignantiiim.
que sublUs Omneligiium nemorosiihi; qui habebant (Cap. VII,—Vers. 1, %.)Et [actus est serino Dotnini
verba pompatica; umbramque ftiliorum* fet ponia ad me, dicens: Et tu, fili horhinis,hwcdictt 03 Doml-
« Antea, morieiwr.Et loci, inquit Victor. continentia vocem bene
emendatam ostendit,' sic cnim idem
semper servatur tempus.
63 S. EUSEBII HIERONYMI 64
nus Deus lerrmIsraet: Finis, ° venit finis super qua- A nis : ul judicet eam secundum vias suas, et oslen-
tuor alas terrm. Quas nos plagas mundi interpretati dat illi omnes abominationes suas : ut recordetur
sumus : Orienlem videlicetet Occidentem, Meridiem opcrum suorum, et intelligat quid male [Al. mali]
et Septenirionem. Dequibus alis etlsaias loquitur : gesserit. Quod autem dicit: Non parcet ocuiusmeus
Domine, ab alis sive finibus lerrm portenta audivimus super le.etnon miserebor, quasi clemeniissimus nie-
(Ita. xxiv, 16), quae in tolo orbe per aposiolos ge- dicus incidcre cupiens putridas carnes, ei cariosa
rebantur. Et de sauclis scriptum est: Si dormieritis vulnera adurere cauterio, non parcit, ut parcat : non
inter medios cleros pennm columbm deargenlatm, et niiseretur, ut magis miscreatur; ne quid putridum
posteriora dorsi ejus in patlore auri (Ps. LXVII,14). vivasque carnes sui vicinia corruplurum , remaneat
Unde et Dominus cum appropiiiquusset el vidisset in corpore. Percutit autem Dominusquem diligit, et
Jerusalem, flevit et dixit : Quoties volui congregare castigal omnem filium quem recipit (Hebr. xn, 6).
filios tuos, sicul rjnllina congregat pullos suos sub alas Cujus intelligentiic illud cst : Ego percutiam, et ego
suas, etnoluisti(Matth. X\III,37)?lste est qui in Deute- sanabo (Deut. xxxn, 39).Omnis enim medicina ad
ronomii cantico expandens alas suns suscepit eos , tempus liabet amaritudiuem, sed postea friiclusdolo-
et assumpsit eos in huineris suis (Deut. xxxu). Qui- ris, saniiaie mnnslratur. Tale quid et per Amos lo-
dam spiriiualcs alas lerrae, quibus ad coelesiiasub- B ] quitur Deus : Quoniamvos cognovide universistribu-
volamus, quatuor ponit genera credentium :domum bus lerrm: idcirco ulciscar snper omnia peccala vestra.
Aaron, et domum Levi, el domum Israel, el timen- Novit enimDominuseos qui ejus sunt (Amos ui, 2). Et
tes Dominum. De quibus et Psalmista canit : vias [Al. egressum], inquit (H Tim. n), illius totius-
Domus Israel, benedicite Dominum: domus Anron, que vitae gressum, abominationesque, el maculas po-
benediciteDominum: domusLevi,benediciteDominum; nam in medio ejus : ul ante oculos peccatricis quae
qui timelis Dominum, benedicile Dominum (Psal. pro sanilate punitur, pristina peccata ponantiir.Cum-
cxxxiv , 19-21). In Aaron sacerdolium ; in Levi, que hoc fecerit Dnminus, scient qui cruciati siint,
aediiuoset minisiros; in Israel, cunclum populum ; quod ipse sit Dominus. Hoc ipsum sonat el illnd te-
in linieniibus Dominum proselytos intelligens. Nos stimonium : Ulciscar Jacob secundum vias suas, el
autem simpliciter explanandum putamus, quod post juxla adinventionesejusreddam illi (Osee xn. 2).
comminalionem montium Israel, ad omnem terram (Vers. 5,6.) Hmcdicit DominusDeus: Afflicliotina,
lsrael, sive decem, sive duodecim tiibuum sermo affliclioeccevenit:finisvenit,venilfinis.Evigilavitadver-
propbeiicus dirigatur : et nequaquam propheta fu- sumte, eccevenil. Venilconlraclio[Vulg.contritio]snper
tura praenuntiet, sed jam ingruentem videat captivi- te,qui habilas >nterra. Haecin Sepluaginta nonhaben-
tatem. Quinto enim anno Sedeciaeccepit Ezechiel in C I tur, sed in editione eorum de translatione 05 Theo-
Babylone prophetare captivis; et anno nonovenit Na- dotionis sub asteriscis addita sunt. Nos aulem sequa-
buchodonosor et obsedit Jerusalem : cepilque eami mur Hebraicum. Pro afflictione,quam juxta Syninia-
anno undecimo Sedeciae. Ex quibus perspicuum cst! chum, qui interpreiatus esl xaxwo-tvperspicuitatis
venisse fiuem et appropinquasse, non super montesi causa posuimus: et in Hebraico et in Grreo mr.ia ,
el collesrupesque et valles, sed superquatuorplagas i velTrovnpiascribitur : id est, malitia. Diciiur \Al. Di-
terrae ex omni parte Israel: non omnis terrae : quodI cit] antem quod extremum peccatnrum terrae Israel
si dixisset, de toto mundo credi polerat ; sed lerrae! lempus advenerit : ut jam non efiugint sententiam
simpliciter, qtiod signilicat Israelis. Sic enim coepe- Dei, quam longo lempore merehntur. Et quia nec-
rat: Hmc dicit Dominus Deus terrm Israel : Finis,, dum compleverat peccata sua, propterea differehatur
venit finis super qtialuor plagas terrm. supplicium ; secundum illud quod scriplumesl: Nec-
(Vers. 3, &.) Nunc finis stipe.rte, et mittam [Vulg. dumenim completasunl peccataAmorrhmorum(Genes.
emittam] furorem meumin le, et judicabo lejuxta vias; xv, 16). Unde etTiominus ad Judacns : Et vos, ait,
tuas, el ponam conlra te omnesabominaliones tuas. impletemensurampatrum vestrorum(Matth. xxm, 32).
QfcEt non parcet oculusmeus superte, elnon misere- Venii tibi ergo miseria; venit afflictio, venitquecap-
bor : sed vias tuas ponam super te, et abominationes ; D tivitas. Et ne putes me rursum futura minitari, os-
tum in medio tui erunt : el scielisquia ego Dominus. tendo digito atque demonstro. Ece venit, fmis venit,
Iu hoc capitulo juxia LXX Inierpretes ordo mutaius> venit flnis. Qui bucnsque dormitare libi videbalur
est atque confusus : ila ul prima novissima sint, ett et quiescere, evigilavit contra te repente atque sur-
novissima, vel prima vel media, ipsaque media nunc: rexil. Venit contractio, quae in Hebraico dicitur
ad exlrema, nuuc ad principia transferantur. Ex quoi SEPHPHIRA (nTSJT),et quam Aquila interpreiatus est
nos et ipsum Hebraicum et caeteros seculi inter- 7r/)oo-x67r»io-tv, idest, contemptationemel prospectionent,
pretes. ordinem posuimus veritaiis. Ad lerram igi- quam semper pavida tibi venire metuebas ; et quam
tur Israel sermo dirigitur, quod venerit super eaml interpretatus esl Theodoiio irWiW, id est, ordinem
finis et consummatio, et emittat Dominus furorcm1 contextumque malorum omninm. Porro quod dici-
smim in eam, non injuslum. et tanium de indigna- lur super te qui habitas in terra, juxla illud Apoca-
tione venientem ; sed plenum aequiiatisatque ratio- lypseos Joannis debemus accipere : Vw super omnes
" Victor., Finis venit, iiehit finis; verbum venit ex Vulg. editiohe, el Hebraico replicans.
65 .COMMENTAUIORUM1N EZECHIELEMLIR. II. CAP. VII. C6
qui habitant in terra (Apoc. vin, 13). Sanctns enim & i
\ nationes tuas sentire lc faciat. Possunius autem et
iion cst babiiator lcrrae, sed advena atque peregri- deexlrema i captivitaledicere, quod posl inlerfeclio-
nus; dicitque : Advena sum el peregrinus, sicut omnes nem 1 Christi, quando venit eisfinis et evigilavit ad-
patres mei (Psat. xxxvm, 13). Quamobrem et Abra- versum eos peccalum, impletuni est illud, quod
ham Hebraeus,id est, itepa-znget peregrinus trans- iscriplum est: Nunc pervenit in eos ira Dei in finem
itorque memoratur ; de pracsenli saeculo ad futurum (I Thess. i, 16). Quando a Tito et Vespasiano Jeru-
transire fesiinans. Possumus hunc locum, et spiri- salem circumda ta est, ei advenil desolalio ejus, 07 et
lualitcr interprelari contra popnlum Juda.-orum, impletum est: Ecce relinquetur vobis domus vestra
super quem venit finis el consummatio a sanguine deserta (Matth. xxm, 38). Tunc judicali sunt juxla
Abel justi usque ad sanguinem Zachariae lilii Dara- vias suas, et blasphemias, quibus Dominum negave-
chiae, quem interfecerunt inter tcmplum et altare runt; et senserunl furorem Dei: et omnis indignatio
(Matth. XXIII).Quamdiu enim non miserunt nianus ejussuper illos effusaest.receperuntque scelera sua.ut
in Filium Dei, dormitavit sentcntia eis Domini, et permaueatdeteiioiempliiisque ad consummationem.
dilata est. Quando vero interfecerunt Iiaeredem, ut ( Vers. 9.) Et non parcet oculus meus, neque mi-
perirct haereditas : lunc evigilavit adversum eos, at- serebor: sed vias tuas imponam (sive dabo) tibi, et
que surrexit omuis ordo miseriarum 00 atquc per-, gB abominationesluw in mediotui erunt, et scielis quia
plexio; quia non quxsicrunt ccelestia, scd terraei ego sum Dominus percutiens. Causas severitatis et
baerere cupierunt. austeritatis, sive, ut haeretici pulant, crudelitatisDei
(Vers. 7.) Venit lempus, prope est dies occisionis,, quod non parcat oculus ejus necmisereatur, subjeeit
et non glorim monlium. Verbum Hebraicum ADARIH [ dicens : Vius tuas dabo tibi, et abominationes lum in
quod uos in duo verba divisum, primum AD 171, medio tui erunt; ut sentias quaefecisti, el videns abo-
secundum ARIM C'")!"!,juxia Theodoiionem, gloriamt minationes tuas vel in conspectu tuo, vel in medio
montium interpretati sumus, Symmachus vertit in, omnium positas, emendes errorem posnitudine, et
recraslinationem, dixilque : Et lempusprope est: diess recedens a prisiinis operibus, cum oderis quae fe-
festinationis,et non recrastinationis. Porro LXX ila, cisli, tunc sentias quod ipse sil Dominus (Heb. xu).
transtulerunt: Venit lempus, appropinquavitdies,non( Qui ideo percutit ut eniendet, et casiigat omnem li-
cum perlurbatione, neque cum doloribus. Theodotio : lium, quem recipit.
Venil tempus, propeest dies famis et non glorim mon- (Vers. 10, 11.) Ecce dies, ecce venit, egressa esl
tium. Occisionis aulem lempiis, et famis nunc quo- i>contractio : floruil virga, germinavit superbia. Ini-
que in Judaico populo comprobalur, non babente» quitas surrexit in virga impietaiis, non ex eis, et non
prophetas nec verbum Dei, quo anima credentiumi Q C ex populo, neque ex sonilu eorutn : et non erit requies
pascitur. Montes autem magistros inlellige, et quii eis. LXX : Ecce dies parit, eccefinis venit, egressa est
babeanl nolitiam Scripturarum. Dequibus et in alio) complexio, el floruil virga, germinavil superbia, susci-
loco dicilur: Illuminanslumirabilileramnntibus mter- tata est injuria, el conteret fortitudinem iniqui, et non
nis (Psal. LXXV, 5). Porro Septuaginta qui dixerunl: : cnm perlurbationeneque cum festinalione, et non ex ip-
non cum perturbatione, et non cum doloribus, illud si- sis sunl, nequepulchriludo in eis. Contracta esl, in-
gnificani, quod tantum habeant ignorantiae[ Al. tan- quit, dies et abbreviata, instatqiie vicina captivitas,
lam ignorantiam] Dei et animi c;cciiaiein ; ut necc Floruit virga qux multo vobis tempore minabatur,
turbenlur in sceleribus suis, nec pcenitentiaedolori- i- et deflore fructum plagarum parturiit [ Al. parturil].
bus crucieulur. Superhia vestra germinavit quod merebamini, ul su-
(Vers. 8.) Nunc de propinquo effundam iram ?i per virgam impietatis vestrae, c qua subjectos vobis
meam super le, et a replicabofurorem meum in te, et tt impie caedebatis, consurgat iniquilas, quae non est
judicabo te juxta vias tuas. Et imponum(sive dabo ) ex miserabili populo, neque ex eis qui instar bruto-
libi omnes abotninationesm luas. Si a quinto anno trans-
3- runi animanlium ducuntur a magistris, neque ex cla-
migrationis regis Jecboniae usque ad nonum annuni m more eorum et sonitu, quo frustra vociferabantur,
regni Sedeciae,quando venit Nahuchndonosor, etob-}- D 1 a sacerdolibus Pharisaeisqueseducli, ul consona voce
sedit Jerusalem, supputare voluerimus, tres anni ni clamarent el dicerent: 08 Crucifige,crucifige lalem
erunt medii. Unde recte dicitur : Nuttcde propinquo to (Joan. xix, 6). Unde non erit eis requies, sed aeler-
effundamiram meam super te. Nequaquam libi ven- i- na captivitas. Porro Sepluaginla juxia illum sensum
tura praedicam, nec comminabor quae longe post st in quo scribitur : neque enim scitis quid ventura pa-
fuliira sunt: nunc in le complebo furorem meum. n. rial dies ( Prov. xxvn, 1), dixerunt: Eccediesparit,
Qui furor et ira nequaquam absque judicio est : sed ;d quod mulio ante conceperal: venitquefinis, et egressa
ut reddal vias tuas in caput tuum, et omnes abomi- li- est complexio,quae mala vestra omnia complectatur
" Ex subnexa Hieronymiexpositione, ubi et nunc, ic, »>Ita reiinendum, et subnexa expositio
in te videatur cum
im probat, et
inquit, complebofurorem meum, Hebr. rrSiTl. quod circulum sonat. In Hieron.autem
Viclorio legendum complebo, pro replicabo, maxime ne edit. confractio scribitur.
cum ita et Vuigata Hieron. cdilio habeat, et He- le- e Sic nostri, et quatuor, quos Victor.
laudat, mss.
braeus texlus wSa, Graecusve o-vvreAeo-w ,n.
assen- codices habent. Marlian., post Erasm., quia.
liatur.
67 & EUSEBII BIERONYMl 6ft
ci tencat, sive ut Symmachus interpretatus est. in-i- A luaginta non haheliir. Pro populo potest multitudo
speclio, ut omnia videat Deus qnac fecislis, et consi- i- et lurba iuxta Hebraicum accipi; hoc enini signilicat
deret opera veslra, el reddat unicuique quod mere-- AMONA ( ruiQH). Causaque perspicua esl quod id-
tur. In eo autem quod ipsi similiter iranstuleruni,I, circo qui emil, gaudere non deheat, el qui vendit,
floruit virga, illo lestimonio uli possumus : Ne au- lugere desistat, qnia ira Deiin brevi ventura sil su-
feras virgam a filio tito (Prov. xin, 13 ). El Aposto- per omnem muliiludinem (erra? Judaea^sive Jenisa-
lus : Quid vuttis ? /n virga veniam ad vos, an in clia-i- iem. Exsuperioribusenim ialelligitur, uiquibusscri-
ritate et spirilu mansuetudinis (I Car. iv, 21)? Sedd ptum est: Hmc dicit DominusDeus terra; Israel, etc.
et Deus ore Psalmisiac vesonat: Visitaba in virga ini- (Vers. 15.) Quiaqui venditt ad ii quod vendidit non
quilateseorutn, et in (lagellis peccata eorum : miseri- revertetur. Juxiallebraicum morein loquitur. Otiinis
cordiam,aulem meam non auferam [ Al. dispergam] abb eniiu cmplio ad venditorein revertehatur quinqua-
eis (Psal. LXXXVIH,35,54). IdeoerguRnmiiws visilatit gesimo anno remissionis, qui apud illos vaeatur j«-
et percntit, ut » oriatur et pateai oinnis supprbia,, bilicus. Anie igilur quam annus remissionis atlve
quae diu latcbat inclusa ; ct suscileluc injuria conlraa niat, quando possessiones ad priores dominos re-
ortam et germinantem sunerbiam, conteraturqne for- veiluniur, ingruet capiivitas, quaeoiftneui uibis au-
titudo iniqui, non cum periurbatione, neque cum;i g feret consiictudinem.Porroquod Septuagiuta trans-
fesiiualione. Finis euim florenlis virgae, sanilas estt lulerunt: Qnia qui e,i:et,ad venditoremnon revertelur,
atque correctio, quai non eorum merilo venit, quii cum juxla historiain peniius non cohareal, juxta
corripiuntur, nec pulchiitudine, qnam io se non ha- anagogen hunc sensuni hahere poiesi : ut dicamus
bent, scd misericordia Doiniui. Locus diflicilis, ett eum qui hajreiico fueraterrore decepius, cum intel-
inter Hebraicum et Septuaginla mulium discrepans,, lexerii magislrifraudufenliani, neqnaquam reveniad
qiiibuspleraquedeTheodoiionis ediiioue addita sunl,, veiiditorem , id esl, ad magislriiin ; scd eum despi-
ut aliquam babere consequcnliam viderenlur. cere atque coniemnere.
(Vers. 12.) Venit tempus, appropinquavit tiies. Noni 70 &ladhuc in virenlibus vita eorum, quia visioad
solum ad Jerusalem dicitur, quod venerit ei lempus5 omnem mutiiludinem ejus tton regrcdietur. Quoinudo
caplivitalis, el appropinquaverit dies quo Babyloniai possessio non revertetur ad priorem domiuum ,,
sit vallanda cxerciiu ; sed et ei qui exstructis et di- cversioue urbis instante : sic visio et comminatio
lalatis borreis exsultabat, Domiiuis toquitur : Slnlte,; pioplietalis, quaeadomnem niDtiiiudinem urbis di-
hac nocle euferctur anima lua a le : qumautem prmpa- rigilur, neqnaiiuam regrcdietur, et irrita fiet; sed
rasli, cnjus erunt(Luc. xi, 20)?Undeel Aposto- rebus explcbitur, vivenirbus adhuc his, ad quos pro-
his: Tempus, aii, abbreviatum est (I Cor. vn, 29).. Q ( phetafis sermo dirigilur. Hoc"autem ait, ut osien-
El In b alio loco : Prmteril enitn figura hujus mundit dat imminenlem captivilalem, ne secundum consue-
(Ibid., 51). Notandiim quod non in futuruin dislu- ludinem dicerent : Visfo boecin longos ufies erit, et.
lerit, sed dc praesenli dixerit, prmteiit, et quotidies post tempora mulla complebitur. Possumus et hoc
labilur fignra muiidi. Nuinquam enim in eodem slalui diceie, quod postquam recesserit a Judaeis visio
pernianet; sed semper crescentium et decresceniiumi prophetalis : Lex etrimet prophelmusque ad Joannem
figura practervolai09 et mutatur. Unde et Dominus : Baptistam (ttatth. xl, 15), post inlerfectionem Sal-
Cmlum, inquit, el tcrru prwtetibit (Mallh. xxiv, ?>5). vaioiisnequaqiiam regrediaturadeos, necultra ine-
Sfn autem h.xc quibus omuia quae in mundo sunt. reanlur habere prophetas. SigniGcauterque ad ou-.-
c continenttir, praetereunt atque periranseunt, quid' nem, inquil, multitudinem visio non rcgredieiur.
potest in humanis rebits esse perpeluum 1 Ergo regredielur ad eos qui ex Judaeis Domiiio cre-
(Vers. 13.) Qui emit, non twtetur, et qui vendit, diderunt, apostolos videlicet, et reliquias populi
non lugeat. Naturale est in possessionum einptione tau- Judaici, quae ex Israel salvaefaclaesunl. Sed nec iili
tari: in venditione firgere. Cum auiem inslet ser- duo versus babentur iu Septuaginia editione.
vitus atqwe captivitas, et gaudium et tristitia in ulro- Etvirin iniquilatevilmsumnoncouforlabilur. LXX :
que sutrt vana. Unde et Apostotus : Tempus abbrevia-D I Et homo in ocutis vitmsum non obtinebit. El esl sen-
tum est. de cmtero, qui lutbent uxores, sic sint quasi sus juxta Ilebraicum : Non proderit homini iniqui-
non habtant, el qmftent, qmti non fteant, et qui gau- las sua, nec ei praebebitaliquam fortiludinem. Jnxta
dent, qnasi non aandcant, et qui emunt, quasi non pos- Septuaginta : Et homo, d qui desideravit quod in
siieant, et qui tctmrturmundo isto, quasi non utanlur miindo putavitesse pretiosum, non obtinebit; sed
(I Cor.vii,29seqq.). Nam et rfitnvitrmementes oppres- libertale pereunte, amiiletur omne quod pulcfirtim
sit atqne-vendwrt.es,ut Dominus loquittir in Evangetio cst. Ainbigurtas'autem Hebraicarum fittcrarum IODI
(Mattk. xxrv). etVAOl, quae lantum magniiuu1nediscernunlnr,fecil
Qttia rta super omnem poputum efas. Hoc in Sep- alios iniquitatem, alios oculos interprelari.
a Penes Riiliaiitim:,atque Ut tmo.Vatic. ms., nw- c In aiiis libris, qwibwsfere coiteinit et Rabanns,
riatur : quod sciolus uon neiua de soa secip^k. Sm mtm. keeeewtnia, quarmmmdo smtt eontinenter
>>Ciu* ha»c Uislimauia jnnclB sibi si«t, Vtelor. prmlereunt, ete.
rescripsit w. eadewi, pcw alia lacm. Siattbe qm& «t d Ex euwmdiOiorUju*Vklerii mea. qmipvo qtiod
paulo inlerius audet. restituimus.
69 COMMENTARtORUW1N fciECHiEJutM LIB. II. CAP. VH. 10
(Vers. ii.)Caniieluba, prmparentur omnes. LXX : tj^ legimus: quorumqui saivus fuerii, transibil ad iuon-
Clangite tuba, et judicate omiiia.De liibarum clangore tes, et iostar mussitantium coliimbarum, sna irepi-
ct sonitu in multis locis leginius, ut ibi : Sicul luba dus peccata deflebil. Tropologice vero sie accipien-
exalta voceoitvam (Isai. LVIII»1); et alibi; Claugite- duni, quod qui in agro et campo est, exira fines
in ueomsnia tuba, in insigni die soleiunitatis a nostrm Dominicae civilalis, qu;« intetpretaiur Ecclesia, ad-
(Ps. LXXX, 5); el iu Aposiolo.: QuoniamipseDomims veisarii iuucrone feriatur,qui auleni iu civitatcege-
iujussu, et in voce archangeli, et in tubaDei descendet ril ncgligenier, nec praeparaverit sibi cibcs, de qui-
de eceto(IThess. iv, 5). Eiin Evangelio ; Nelite luba bus in Proverbiis sciiplun» csl: Qui operatur terram
clangere ante vos (Matth. vi, 2). lil tubas duciiles mam, repkbitur(\\.saiurabitur] pauibus (Prot 1. xn,
atque argeuteas Nmuerorum naiial hisloria (iVitm. 11,) istefame morietur et pestilentia. Pauci :mtem,
xet xxxi), 71 quse sermoni propheticocomparaa- qui vel haereiicoruii»gladiwn, vel dcsidiae sti;c fa-
tur, el doctrinac Apostolicoe.Prsecipiturque nunc, ut meiii, moi'ieiU(|iievilavei'iiit,iion saiv.ibuniurni-i in
oiunes ad signum clangoris, et bucciua» prsepareti- tuoiiiibus , ci nisi assuuipserini alas coluiubac, ct
tur ad bella. Porro quod dixeie LXX , et judiettte uvubtverini , et requieverint. Quoe columbae quam-
omnia, nulli dnbium est quiu,apostoloruiu conventat diu i i valliUus sunt, Uepidaut et ad singub relor-
polestati. Qui, postquam ceciuerit augelarum luba, jg iuidaiu : quarum praicipimur imiiuri iiiiioceiiiiaui,
judicaiuri sunt in duodecim thronis duodccim iribus et de quibus in psiklnioseviplum est: &i dormiulis
tsrael. Quorum Paulus loquebatur : Aiigelosj.udica- inler medioscleros pemwi eotumluvdeargenlaiai, et po
bimus (t Cer. vi. 3); et * alibi: f n vobis judicabilur steriwa dorsi ejus in patiore auri (Ps. LXVH,14) : iu
tnundus (Ibid., 2). Juxta praesentem auie-m cujus spectc descendit Spirilus sanctus, el mausit
sensum jubentur per ironiaui hi qui buic ofucio &uper Domitium Salvatoreui. PulebrequeiuxtaTbeo-
mancipati suul, luba clangere, ut omues contra Ba- dotiou.em vocabiums columb;ini inediiantem (Matth.
bylonium pareniur exercilum. Ui), eum qui in lege Domini die ac noeie medii^iur,
Et non est qui vadut ad prmlium, Ira enim mea su~ el de quo scriptnm esl; Os jvsli uteditabitw sapkn-
per c omnem muttiiudiuem ejus. Et haec in Septua» tiam, (Ps. xxxvi, 50).
ginia non uabeuiur. Praeceperat Deus. (Ntim- x) ut (Vers. 17.) Omnes mams dissolvenlur, et omnia
tuba canerentad exerciluni praeparaudum, qui Ba- gejmafluenl aquis. Et uccingentse ciliciis%etoperietcos
byloniorum posset resistere fortitudiui; sed nibil formido. PrOigeuibus aquis liueniibus, Sepluagiuta
profuiUmperasse, CHUInun sit iu populoqui audeat traustuLerunt, femora poiiu.en.lurhuuioie. Cum auieui
ad bella procedere. Idcirco autem, enervatus es,t po- omues trepidaveriiit, et ad inoniaiia cc*fugcrinit,
pulus, et caret vi.rib.uspraeliandL,quia omuisira Dei Q ( manus ouiuiuiii dissolvenlur, et uuLlus contra bo-
supecomnem multitudiueiu ejus^subauditur ucbis sXes poterit resistere, p.-ivorisqine nwgniiudiiiie ,
Jeru.sajem%sive terrae Judaege.Sed el iu nostra terca m.'iiw p.oliuei genua.: nec valebiL profluenics, aquas
ct Jerusalem, quaudonos vel persecutio publica^vcl vesica cobibere. Acciugeut se ciliciis» et iremor
variorum inceuliva vitiorum superare nituulur, fru- Oinniapossidubil. lioc inillo populu faclum est, uon
stra magisiri canuot lulia, et praeparare uos ad beJJa solum suh Babylouiis, sed et sub Rowaaiis, quaiwlo
festinant, cum nulla sit iu populo {orutudo, quic id- p.exveuitiu eos uque ad tineiu ua Dei.. Cajteiuui ct
circo subiracta est, quia iram Dei praesentia mernere innoslaa Juda'a in quaest, Douiini couiessio, quaudo
peccata. rauUipticataefueriiuiniquitates.ei retrigucriLBtulio-
(Vers. 15, 16.) Gladius (oris^ pestis et fames intrin- Ciim.charilas,.onnies maaus bouocuiii operum, dissol-
secus. Qui in agro esl glqdio mor,ielur: el q.uiw ciui- ventiir, ei 73cuucia. genua.,sive femora flaeuli aquis
tate, peslilenlia et fanie devorakuntwr. Ei salvi erunt eorum. qui LllicitosquaesieKUoiconcubitus, el quos
qui [ugeiint ex eis : eruntque in monjibus,quasi co- in lege yovoppuetg,, id, est, fluxum seminis suslmentes,
lumbmconvalliumomnes trepidi,: v.nusquisquein ini- et imiu,uii,uV)s Scripiuta cognomiiwt. Undaqui taies
quilate sua. Septuaginia, coiumbasconvalliu)»i,Sivc,,ul sunt, debeiu se accingere cilitiis poeiMiciniavelven-
Theodolio.trausiiilil, meditanles^ om,niuo lacueruiit. \f LVWMOJ. iM.diciumformidare. Quod qui fecerit, nierc-
Hocque quod nos inierpretati suinus, Qm,n<es trepidi : bJtur Isaiaiji audire diccnteiu: Couforlumini, mamis
unusquisqve in iniquitnie sua,, Tbeodotio Iranstulit dissotvtm: et gentta debilia robommiid (lsai.. xxxv, 3).
ita : omnes mussilantes, unaqumqm hi iniquilate sua; (Vers. 18. ) In omni faeie confusifl, t( i.n universis
ut sub metaphora cnlumbarum raeditant.hi.ro, signi- capilibus d cajlvUium.Rubor vultus, puuoris in4Lci,U!n
licet uiuimquemqiu; de populo suu.m fl.erepcccatunij est»et conscieniia peccatotum lucet. ia facie ; spes-
et inteilLgcre atque scntire cur isfa, paiiatui:. Tres que salutis esl, quaado d.cLictuuiscquitur vei-ccun-
auiem partesaliorum qui in urbe pesiileiiiia et fame di.a. Unde ad eam. quaocorde duiio Lu,suis peccatis
72 moriantur, et aliorum quos gladius foris interfi- glorLa,batur„dictum, est : Faxies tnerehicis facta est
ciei,et eorum qui captivilalem fuga evaser.iat, supra t,ibi,, nescis eruhescere (Jer. IU; 5 ).. Ciilviliuui quo-
»Altaiedkti, VictaoLo., qpexn.sequnBw, escepto, , c tn Vulgara Hieron. edil., super unhersmn
popw-
vestzmpr.aeDerui)i.
b Iieruin Victorius legi vult in eodem toco, pro1 lum ejus : in irebric© autem rtzicn-1»"1?^, quod
proprie tiirbas, ac gentium mulliiudinem sonat.
alibi, quod juncta sibi mutuo liaecsint tcslimonia. A4tCttd:RaAaiuus, &wmina,pnquit, capitiu
71 S. EUSEBII HIERONYMI 72
que capitis, lnetus est signum, quando perdit deco- A sidentium in die furoris Domini: sed aeternam ros
rem caesaries , cl piilchritudinem comarum ainitti- liabere famem, et inani ventre cruciari, oslcndit
mus. Deniquc ct ad Jerusalem dicitur : Pro oma- illud testimonium in quodicitur : Redemptio animm
mento cupitis lui habebis calvitium, propter opera lua viri, proprim divitim (Prov. xin, 8). Proprise divitiae
(Isai. ni, 17 ). Etalius prophela ; a Omnia, inquit, sunt, quas nos Chrisli veritas docuit ( Luc. xvi),
capita in omni loco attondentur, et omnibus barba qui prnecepit, ul faciamus nobis amicos de iniquo
radetur ( Jer. XLVIII,37). Michceasqnoque ad eam- mammona, qui m>srecipiant in aeiema labernacula.
dem Jenisalem : Decalvare, ait, et tondere super fi- Quia seandalum iniquitatis eorum factum est Ideo ,
lios deliciarum luarum, dilata calvitium tuum sicut inqnit, possidentium aurum ei argeutum nec anima
aquila (Mich. i, 16). Et super mortuis jubetur saturabilur, nec venter implebitur, quia hoc ipsuin
fleri calvitium. Soliautem sancti, hoc est, Nazaraei, auruin et argenluni, scandalum scelerum eorum
etqui ad poulificatum Domini meruerunt pervenire, factum est. Significat autem idola, qua- auro argen-
non radunt capita sua ( Num. vi). Neque enim ha- toque fabricata, suos condcmnanl [Al. contemnunt]
bent mortis opera, nec immuudi siint, quia Naza- 75 ariifices. Pro quo Septuaginla transtulerunt :
raei, id est, sancti Domini sunt. Quod si juxta eos quia cruciatus iniquitalum eorumfuit, ul in suo iui-
quispiam raortuus fuerit, omnes dies prislini non B qui errore crucientur, et se intelligant male Dei
reputabunlur sanctificaiionis eorum. Saniuel Dei munera in blasphemiam converlisse.
sanctus erat, et propterea aeterna capitis ornamenla ( Vers. 20.) El ornamentum monilium suorum in
possedit : audiviique illud de Cantico Caulicoriim : superbiamposuerunt, et imagines abominalionumsua*
Cincinni tui nigri sicul corvus (Cant. v, 11). Porro rum et simulacrorum fecerunt ex eo. LXX : Electa
Samson qnia perdidil comam, perdidit fortitudinem mundi in superbiam posuerunl, el imagines abomina-
(Judic. xvi) : paulatiniqtie renascentibus capillis, lionum suarum, et offendicula sua posuerunt ex eis.
vires rediere pristinse, ut multo plures moriens Quae ego, inquit, dederam in ornamenium possi-
quam vivens occideret. Elisxus vero licel corporis dentium aique divitias, illi verierunt in superbiam ,
baberel calviiium , lamen quia Nazaracus Domini ut de quibus poterant per eleemosynasel bona opera
erat, cincinnis capitis fruebatur. Unde parvuli [Al. suam animam liberare , ex illis haberent materiam
pueri], quia parvuli erant, et nec dum ad aetatem arrogantiae. Denique ex auro et argento fecerunt
viri pervenerant, illudentes calvilio ejus atque di- idola , et mea munera in daemonum simulacra ver-
centes: Ascende,calve: ascende, calve (IVReg. n,23), terunl. Porro quod dixere LXX, Electa mundi in
74 ferarum laniati sunt morsibus; quarum saltusac superbiam posuerunl, ad aurum argentumque refe-
silv;p sunl bahitaculum. C rendum est: quibus in mundo nihil putamr esse
( Vers. 19.) Argenlum eorum foris prnjicietur, et preliosius. Illudque qnod sequitur : Offendicula
aurum eorum in sterquilinium erit. LXX : Argentum eorum, sciamus de Theodotione addiium. Facilis
eorum in plateis projicielur, et aurum eorum erit con- aulem sensus est juxta tropnlogiam, quod aiirum
temptui. Fuga et captivitaie cogenle , diviiias el auri et argentum , sensus et eloquia Scripturarum qu«
argenlique pondera projicient in plateis : suas tan- electa sunt mundi, et qme nobis in ornamentuin
lum animas servare cupientes , ne sint ponderi quae data sunt, haeretici posuerunt in fomenlum et ma-
_ prius fuere luxuriac. Alioquin el juxta anagogen , teriam superbiae, et imagines diversorum dogmaiuiu
captivorum atque fugientinm de Jerusalem omne ar- el abomiiiatioiium alque olTendicuIorumsuorum fc-
gentum projicietur in plateis, in lata et spatiosa via ccrunt ex eis : ut per quac poterant colere, et ado-
quae ducit ad mortem, quia angustam saluiis semi- rare Deum , ex his Deum oflenderint.
tam reliquerunt. Sed et omne aurum erit contemp- ( Vers. 21.) Propter hoc dedi eisillud in imtnuti-
lui, vel in sterquilinium atque immundiiiam repu- ditiam: et dabo illud in manus alienorum ad diripien-
tabilur. Nou enim potest habere munditiam, qui dum : et impiis terrm in prmdam, et contaminabunl
exira Domini Ecclesiam est. illud. LXX: Propterhocdedi ea illisin immunditiam:
Argentum eorum, el aurum eorum non valebit libe- D el tradam ea in manus alienorum, ul diripiant ea , et
rare eosin die furoris Domini. El hoc in Sepiuaginta peslilentibus terrm in prmdam, et polluent ea. Quia
non habetur. Nulli autem dubium quin obsidionis el ex auro et argenlo, et ornameniis mouilium quac
famis tempore , aurum argentumque esurientes non dederam eis, imagines sibi abominationiim suarum
liberet: et illisi preiiosissimo metallo dentes, in- simulacrorumque fecerunt, propterea dedi eis illa
slardurissimilapidis reltindaiiiur. Deniquesequitur: in immunditiam et in stercora. Pro quibus Syiiuna-
Animam suam non salurubunt, et venlres eorum chus inlerpretatus est, nauseam, volens idulorum
non implebuntur. Praesentibus malis didicimus mul- sordes exprimere. Et tradam, inquit, ea in manus
tos divites inter sericum, gemmas, et auri argenii- hostium, ul diripiant omnia , et non tam contami-
qtie pondera egestate confectos, habuisse exiium nem, quam conlaminaia esse demonstrem, quac
mendicantium. Argentum autem et aurum eorum, prius videbanturesse sanctissima. Nos quoque iradi-
qui extra Ecclesiam sunt, non liberare animas pos- mur in 76 manus inimicorum et alienorum a Deo,
• In vutg. recte additur eorum,juxta Hebr. DntWO.
75 [COMMENTAMORUM IN EZECHIELEMLIB. II. CAP. VII. 74
quandn facimus ornamenta nostra simulacra daemo-A sumus s Dei, et Spirilus sanclus habitat in nobis
num , etomnis gloria nostra possidetur ab impiis , (ICor. ( vi)possidebuntpessimidacmones,si fueritterr-a
sive pestilenlibus lerrae, ut nos suae subjiciant po- noslran plena sanguinibus, et habitatio plena ini-
testati. cquitalis.
(Vers. 22.) El avertam \aciem meam ub eis : el vio- Et quiescerefaciam superbiampolentium: et possi-
labuntarcanum meum: et introibunt in illud emissarii debunt c sanctuaria eorum. LXX : Et avertam fremi-
(sive ut Septuaginta transtulerunt temere; vel ut tlum [ortitudinis eorum: et polluentur sancta eorum.
Symmachus et Theodotio, irrumpentes, et pestilens) Omnis ( superbia oflendit Deum. Propterea pessimi
et contaminabunt illud. Cum,inquit, propler supe- geniium { possidebunt domos potentium et superbo-
riores causas abominationum populi avertero fa- rum i , et obtinebunt sancluaria eorum, quia Iocum
ciem meam ab eis, et nequaquam eos dignos meis sanciimoniae '. spurcus ingrediiur, et sua eum conta-
oculis judicavero : tunc violabunt arcanum meum , minat i immunditia. Significanler auiem quia polluta
quod signiflcat Sancta sanclorum , pro quo Se- fuerant I sanctuaria Dei, et violatum arcanum ejus,
ptuaginla, visitationemtranstulerunt (ut in sanclis non : dixil, possidebunt sancluaria mea, sed san-
Dei fuisse praesentiamdemonsfrarent) et irrumpent ,ctuaria eorum: quia post contaminalionem mea esse
in ea impii et pestilentes terrae: qnse exceptis sacer- B cessarunt.
dolibus soloque pontilice nullus alius audebat in- Angustia adest. LXX: Propitialio veniet. Juxla su-
trare. Quod scimus et a Rabyloniis , et a rege An- periorem ordinem, recte Aquila et Theodotio inter-
tiocho Cneoque Pompeio, et ad extremum factum pretati sunt, adesse angustiam : Symmachusque,
esse sub Vespasiano et Tilo, quando lemplum ca- mmrorem. Septuaginta autem in medio universorum
ptum atque subversum est, et omnia perpetrala quae tristium, verbum posuere lsetiliae: ut lugentis ani-
n
sequens prophetae sermo complectitur. Ad nostra mus sustentetur, et speret inter adversa, meliora,
quoque mala opera averlit Deus faciem suam : et; Dominumque propitium; de quo scriptum est: Do-
quia aversa est facies , ideo Dei violatur arcanum , minus erigit allisos (Ps. CXLV,8). Nos aulem juxla
ut pro sacerdotibus et sanctis Dei peslilentes ingre- Symmachum priorem sententiam cum posteriore
dianlur, et universa contaminent: ut qui locus esse) conjunximus, ut diceremus :
debuit sanctitatis, fiat locus immunditiae, juxla illudl (Vers. 25.) Angustia superveniente, requirenl pa-
Evangelicum : Domus Patris mei domus oralionis vo- cem, et non erit. Quod juxta Septuaginta omnino
cabitur .-vos autem fecistis illam speluncam latronumi stare non potest. Si enim propitiatio veniel, quo-
(Matth. xxi, 13). modo quaerent pacem, et non invenient ? Quaeret au-
(Vers. 23.) Fac conclusionem,quoniamlerra plenai C tem ille pacem, et non inveniet, qni audivit ab apo-
esl judicio sanguinum, el civitas plena iniquitate. stolis : Pax huic domui(Matth. x,12), et non serva-
LXX : Et adducam perturbationem, quia terra plenai vit eam , nec fecit in sua mente requiescere , sed
judicio sanguinum, el civitas plena iniquitatum. Ver-- malis fugatam operibus non potest invenire. Ipsa
bura b Hebraicura ARETHIC (p»mn ), Aquila con- est 78 autempaxqum exsuperatomnemsenstim (Phi-
clusionem, Symmachus et Theodolio *«9riWw id1 lipp.iv, 7); et quam ad Patrem victor ascendens
est, confixioneminterpretati sunt. Pro quo Septua- Salvator, apostolis dereliquit (Joan. xiv).
ginta posuere fvppbv, quod nos in perturbationem • (Vers. 26.) Conturbatio super conturbalionemve-
venimus. tgitur, o prophela, iram meam super ter- niet, et auditus super auditum. LXX : Vm super vm
ram Jndaeain, et super urbem Jerusalem brevi ser- erit, et nuntius super nuntium. Quomodo sanctis di-
mone conclude, ul quomodo lerra plena esl judicio> citur : Gaudete, iterumdico gaudele (Philipp. iv, 2);
sanguinum, omnes enim in sanguine judicantur,, et de ipsis scriptum est: lbunl de virlute in virlutem
fundentes innoxium sanguinem : quod et in Nabulhe& (Ps. LXXXIII, 8), ut pracsentia bona fuluris bonis cu-
persona 77 fecisseJudaeos Scriptura commemorat:: mulent: sic et his super quos venit angustia, et qui
sic ipsorum quoque fundatur cruor, et plcna ini- quaesierunt pacem et non invenerunt eam , veniet
quitatis civitas demonslretur. Nam et sub Manasse e D conturbatio super conturbationem, sive vae super
repleta est urbs Jerusalem a porta usque ad portamn vae, juxla quod et in Apocalypsi scriplum est: vm
sanguine prophetarum ,(I Reg. xxi). Venietque e unum abiit, et vm alterum venietcito (Apoc.ix, 12).
eis conclusio, et pcrturbalio atque confixio, ut nul-- El auditus veniet super auditum , nuntiusque super
lus de imminentibus miseriis possit evadere. nuntium ; juxla illtid beati Job: Cum adhuc unus
(Vers. 24.) E( adducam pessimosde gentibus, el 'l loqueretur, venil alius nunlius (Job. i, 16), mala au-
possidebunldomoseorum. Et haecin Septuaginta non n gens malis, et appropinquantis Babylonii fremifum
habentur. Pro sacerdotibus et prophetis, pessimos >s turbaraque describens.
cunctarum genlium adducam Rabylonios, ul domos )s Et qumrent visionemde Propheta: et lex peribil a
vestras possideanl, vosque subjiciant servituli. Sed d Sacerdote, et consilium a senioribus. Proprie singula
et noslras domos, id est, animas (templum enim m quaeruntur a singulis. Vaticinium futurorum quae-
a Facilc Viclorio assenlial ex ingenio rescribenli,
li, toc cum Hollem, pimn juxla contextum hodiernum
ir. Hebraicnm.
Ob nostra, pro Ad nostra. Sed mss. non sulfraganlur. MARTIAN.
b Mss. legunl Aretliiccum iod in fine, non haral-\t-
PATROL.XXV 3
75 S. EUSRMf HJERONYMr »fl
ritur a pnopbeta. Legis interprelatio, saeerd-otis of- A Et manus poputi terrm conturbabunlnr, sive, juxia
licitim. esi. Prudens consilium aetas matnra perqui- Septuagima, dissolvenlur. Quando visio non fuerii
rit; jt*xta illud quod seriptum est: tn consUiosan- in propheta, et Legis scienlia in sacerd'ote, et con-
ctorum [Al. justorum] el congregatione, magna opera silium in senibus : rexque luxerit, et princeps fuerit
Domini(Ps.c\, 1,2). Haecautem non solum e<vlem- in mcerore, sive Fn mteritu, conseqiicnteret populi
pore, quando Babylonius contra Jemsate» venie- manus conturbabuntur, suum perdentes ordinem,
uat exercitus, a propbetis, sacerdoiibns et seniori- sivc dissolvenlur, anriquam forritndinem non haben-
bus quaerebantur; sed quotidie in Ecclesiis reqm- tes. Potebreqwe mm populus Bei dfcilur, cujus tur-
rtrattur. Quas si visionem-,leg-em, coflsiMB-mqae per* baNtnlur manus, et cujus non cst municipalus in
diderint, frustr» propbetas et saeerdbtes, etseniores coeto; sed populus terrae , de quo scriptum est: Re-
babere se jaclant. cedenles a te super terram scribentur ( Jerem. xvn,
(Vers. 27.) Rex lugebit, et princeps bndmeturmce-
rore, sive, juxta Sftptuagiota, interitu .- qui mescio Secundum viam eorum faciam eis, et $0 secundum
quid voleiUes, boe qnoddeHebraicosermene ex- jvdieitieorumjudicttboeos, sive, utSeptuaginta trans-
leessbwus,. rex lugebit, ouinino taeuertint. Litxisse lufenttrt, uleiscttr eos. Peccatorrbns reddit Deus
aulem Sedeciam, et omnes principes populi Jnitaeo*Bjuxta vias snas, ut teneat juxlicii veritatem. Csnle-
rum fuisse nwerore eonfcctos, saucla Scriptim com- riim in sanctis e-xcedit modttm dementiae. Neque
inemorat. Possuinus.ao.ieni, qnaroquaati hoc primai enrm aondignm sunt passioncs temporis hnjns ad fa-
froota videalitr esse biasjrtttmffli»,regero higentei» turam gtoriam qum revelabiiur iit nobix (Htom.vm,
nostra vitia atque pe-cc&ia,Clwistue»#cere>, qwl»- t8y. SUpendia emm peccati mors (Ibid. vi, 25), quarrr
qoilur in Psalinis: Q/umutjlhtat im sanguiwmeo, recipit peccatorjuxta vias suas etopera sua.Caeterum
dum descendo in cormptionem (P*. xxra, M>)? Et ap- jnstonimvirius' fruitnr DomM largitate, deqnaPau-
propinqiiaos Jernsalera flevil supe* eanx, et disit: Ris loqoftur:- Ponunt Dei vita mterna. Quodquead-
1
Jerusalem, Jerusalem, qwe oeeidis Prophelrrs, et t»~ didit: et secumdumfudicia eorumjutticabo eos, iflud
pidas missos ad te; quoties veiui eongaegare-fiibm- Evang-eficwm- sonat: f>i quo judicm judicareritis, jti-
tuos, sicut gallina congregal sul) aLas puiios:swmret a%cabiturdewbh(Matt1t. vn, \). Et Aposiolicirm : In
noluisti (MattJt. xxm, 37>I-79>PHi««>peaqMoq«e\vel quaeirhn juttich-fm&easralternm, teipsumcondemnas.
in. boiiaju partgn» opostoli, evuwt, qt»ilugeui peeeae Eademenim operwis qumjudicas (Kom. n, 1).
tores,: vel iu conirariam „ illi quibus djsjjais : Audite Ev seient (fuia ege Bominus. tste versiculus fie-
verbum Domini, principes. Sodomwtun (Isai.. i, tt)L quenter in boc propheta poniiur, quod supplierai
Indueturque, juxla SepluagiuU, mterm, qjii i»oa C artqw eimeia*» sequatw sei«»(ia fVei,ut quem non
habel arraaluraiuDei, net iBdutus est Gkriaa. Qmt- per beneHcf«, per tormenta cogaio^
in««lit*g!!ston«
quot enim inCkristo.hapiizali sunt, Chrislum indmmnt scaat.
(Galai. m, 27)j.
UBER TEMTIUS.
79-86 Niml longom es« qued Mem kab«t, et dium omisimus^ Scripturarumque cupimus verba iu
onwis relro temporan» series transacta non prodest: opera veriere, et non dicere sancta, sed facere.
nisi' forte bonorum operiim sibi via-tieumpraepara-- Unde rttrsus a te commoniii, o virgo Chrisii Eusto-
verit-, quse semper ad fnDnra, wame ad' aBleritaFespP- chium, intermissum laborera repetimus,, ftt, teniuiu
cintnt, e-cmiHS*terminis coarctantUT. Vera senteniia D volumen aggressi, tuo desiderio satisfacere deside-
est: Omniaortaoccidunt, et aucta- senescunt. Ei ramus :. illud el le el, cacleros qui lect,uti sunl.de-
alibi: Nihit est enim «pere et mawi factmw, quod precantes, ut non vircs noslras, scd vnium consii»
n«n conficiat et consunta-t vetustas. Qais- cretteret ur derenl, quorum allerum fragilitatis humana:, alte-
totius orbis e-xstructa vielorns Roma eorrueret, nt rum sanctae est in Domino voluntalis.
ipsa suis populis et maler fienel et seputemm: ut 81 (Cap. VIII. — Ycrs. 1.) Et (actum esl in annoi
loiaOrientis, iEgypii, Afrivae liitora olinv domina- sexto, in sexlo mense, ih quinta tnensis, ego sedebam
tsicis unbis, servorum et ancillaruiH (twmero cow- in dbmo mea, el senes Judasedebanlcoramme. Quinlo.
pterentnr : ut fuetidw sancta S&tk\eem-Tnobile* anno iransmigrationis Jechoniac ,. qnaito menseK
quondam ulrinsque sesus, atqwei om«ibm d*vwiis qufnta mensis, superiorem visionem factam ad pro-
afftnieiuesi,susciperei^BtendwaHtJe»?Qu'iteyqwoniam phetam legitnus Il.ec auiem quam nunc exponere
eiuem Eenre-.noupossuwus, conirolein«s, et lacrynKis voliiinus, sexlo anno ejiisdein regis, sexlo mense,
tacrymis-j»4ighuu»: occopaiiq««>saocti ffpeiiissar- quinla mensis facla memoraiur. Ex quo perspicuum
cina, dum sine gemitn coullueiit.es.videre, nou paii- e»t-post anuumet doos manses liaecfacta quaescripta
mur, exfilAnationes in Ezechiel, cl peoe. omne stu- suni, ef tet intermissam per annum et duos menses
7T COMMENTARIORUM IK m&&litt>M LIB. III. CAP. VIII. ?8
propa&kra», vel per toim qnaluordeeim mense»;A profcmd«sunt, pJantas fgireorum pcdum tenerecre-
gesta. qnae superio* sermo ewrfexit. Sex-lo awem dendr sunt.
aimo et sexto mense, et quinla ttee iWeifsis,qui nu-
(Vers. 5.) Et cmissa simUiiudomativs apprehendii
roeri ad fabricam mundi referuniiir, et [Al. ad] car- mein cincinno
capilis mei. LXX : Et exlendit simililu-
neos sensiis, qni terrena conspncinnt, et nec4om dinem
manus, et assumpsil me in fiinbriaverticis tnei,
ccelestia eoiueiwpraiitur, factain proph-eliauwnonmi- El liic siinifiuiilo inanus, non ipsa manus extendi-
rabilnr, qiti ad presbyteros Juda sermanem dirigi lur, neqne enlm iu Deo
intellexerit. E (jnibtts sepUiaginta tenebunt tburi- aliquid corporale est. Vide-
lurque manus, ut membrum humani corporis atquc
el in
bula, viginti q,uinque leinplo adoralrant solijm, consucii,
nequaqnam terreat eumqui assumilur at-
sedebatque proplieta, i» doiuo sna l'i
fcrgiens eq.nen- que compreliendiliir. Si enim in
tiam multitiidinis; et senes Jwki sedeftant coram colubri, vel in qua-
libelafialiesliariinisimilitudineletigissel propbetam,
eo, vel prophet»; verbi audrre eirpien-tes,vel insi- ipsa dissimilitudo membrorum terruisscl
dia*rte#sarmoirihtts-ejus. SigniQcauterqiie dicuntur a-ssu-ni-
seae» JW», ut nihil aet l>raelr fioc est adde«ein tri-> plum. Parsque cojnprehenditur capillorum, quia to-
lius apprefiensinnem capitis, humana nalor» nou
bus, «piaepTMtscapf* fuerant, sed a* eos-qn*de Irifctt suslinet. Pro
J idaeuro Jeebtmia dneti erairt m eaptiviialein, dicr ™runt cincinno, Septuaginla ^3 traiistule-
xpaa-neSov,fd est fimbriam: quiniin» allerum in
iirtelligaiwiis. afterum in vestibns accipi solct.
capifris,
(Vers. 2.) Et cecidit super me ibi manus Dmnini
Dei. Et vidi, et eeee similitudo qnasi aspeetUsignis ab Et elevavit me spiritus inter tetram et ccelmn.Pri-
mum siniilifitlinc nianu&appreheiKliliir;,pwstt-aele-
asptetit ttmbontm ejus, et deorsum ignis : et a lumbrs- vatur a
epts et mrstcm ,. quasi aspectn»splendoris,- at visioete- spiritu y qiu spiritus nou eum stalini ad
ttri. hW: Et facta esl super me mamis Admai Do- ccelum levat,, sed iiUer terram et ccelum, uk terrena-
mini. : et vidi et etce sintititudo qnasi species eiri a. interim derelinqaens, feslinet ad eceliiiu. Possunius
lumbis ejtis, et deorsum ignis, el a Itinibis ejus, etsur- antem et hoe dicere, qnod proptcr bmia opera, pro-
smn qpasi •)*$.nisio tmree \ quasi visio electri. Vi- pheta similitudine maniis Dei apprehen^MSsit, et
ritm^HebraeusseriM' IHHTenutinet. Visionemaulem propter seienliam rerum spiritualiuui elevettir a
spirilu.
rmr6evqjn*iirSep«-uag'Fniarr<»(rl)abetiirydeTliewdotiori«
adttHHmu^Et pr.treO quodinos diximas, cecidit super (VeTs.i). Et addmil me ittJeruMemin risione Dei,
me ntanus Domini t Symmacbins traristulii, incidit juxta osfium irtterim quod tespidebat AfttHtonem,ubi
milu 82 mana* DOmini,.quod in-Hebraieo- dicitur erat statutum ittoluhi Zeti act ptov&cancfam mmutatio-
a TEPHPHOI (bsn). Manusaotem fospysim,id esit, etfretxrj; nem. Et eceeibi glorii* Dti Isfuet, seeundumt>ishnem
sigjMfteat,itf visionis possrl sacramenfa cognoscere. quam videram in catnpo. LXX ? Et adduait nttr in Jc-
ELIHHS conskkrandum, qiwwtaon ips»s videat verv- rusalem in visione Dei ad veuibulum portw quw respi-
lales; sed similiwidinem ignis, qui-a a Imnbis usque ck AtptUonem•:«ti etatstaitta pmsittentiz.Etecce erat
deorsmu ignis apparuii; et a lumbis sursum quasi ibi gioritr Domim 6'ti tsraet sectrttdumvkimem quam
aspcclus splendoris, utvisio electri. Pro splendore, vidim campo. Wo«smt«» qiHHli# qwifenSaVtm eedi-
qui in Hebraico dicitur ZOR(~nt), auram Tbeodotio cibu» reperffw. -)^-Ef (tt stafaa imagfnm •> Ze-
transtulir, ut in supernis Dei reffigeria demohstret. li *, rfe Theodofione addilnm e*f. Reliqua simiKler.
Demqne et h* Reguni vonmiine b«a«us Elias afdve»- Qwmio dieit: addttxii meinJmisdlerit nrtisioneDei,
Ismi k)«Twninentim teiupesta-te contemplalor ct tur-* osMmditse rmn iw corpor«; sed iti spiritw esse-wans-
JiiiMvn«n in ignis ardorrlius; sed in aspectu anrae laimn. JustaqoaiM! vi^$tiem>possirmits et Ceelo»,et
lenww atffue henissiro;cr o* Dei Omuipotentis man^ proftrtida mnris, et itttetn» eOnspi«ere, dum ralrones
SMetminienwcomprobarer.Opera autem eoilus, quas siwgifttoimnvcogiialirmecompleciiwiur. PriWunvantem
signincairtiiwm himbi», nwro» dwffrswi», if n>ep«r- vemtad vestibtilun»,.qnjod'»espksitati Aqnitonem, u
gairtwr. E» opera virtatem-, qutc a twnbis ad supe* ibi videat statHa-nv'ntidiZeli ad provocandrfm aemu
rio«a>consurgant., splendorem h.-vben*atquw fuJgo»- , p latiouein ; ut de illo loco>possit ai iivieriora pene
reniv et tamen nec ignis onque ad perfesdieitur;. nec trare, et cernere reliqun, quae postea describiintur
splendor etevtri nsqoe achOaputvsed deorsum;et swr- Sialniim auiem idolt Baal iiv teihpla Dei positam,
snnr, u« tai» in pwecatoribns quarti in saneti6rpro<t norrat histoitia. Pirlcln-eipi»appcllaitfr f^etrcnt'Zeli.
diwrsitarw mevbxnnrM,*\ms usrpm ad Mtudot ithrdh qiiiaiadiattmuiationemiet zetum Dominum provocat;
membrotn.;•afins- usqwftad HY»et illa perveniat. Eti juxia illud quod in DenteJonowvo'dicitur : Ipsi>»io
quomodwqni StfOCtiturfinisporfectionem tenetit, adf prOvocaveruntadxelmn m eo>qm holt eratlfeus: et ego
veWi^nv #sqne p«rvemunt>,»K qui m peocatorumt pYovocaboeos mt zeittm m gem&qtm>non cst (Deut.
' a' infiio absqwe-aspiraliotte.God. menf. quoqne hTSrtphoniaa Cap. t: In fdnfam, in-
Artfea-,TfiPffiPBOt,
Sangerm. aniiquiss., apud Montfautoit., mEPPOt. qtiit, Jtctftts',ei Benjmnirt VehtVunttfttpierdtem,ut in
* rfticteims manifesio errore obtitvufitin vttlgatis Tempto D'0miiir,juxra qnotf scribit Etecftiel, et Re-
lHkis cmtt, pTo-zelr, qund crtremfare-iron dubita,VJ;-i gttoriwi qmtrtus (iber ostendit, stalirahi 3aat, qitam
m~n-s,cTiginitesiiDmrxarexpnsitioTiis'cOOtexlu,afrfiie" inatginem''Zeti Domimts vocair statuerftll et itt eodem
ipsa Theodoi. versione nc ehbvot«SfiiXou. lirCotn- sanctuario idola el bominum pariter veneraUsini, eic.
79 S. EUSEBH HIERONYMI 80
xxxu). Porro quia zelus et possessio quod 84 Ite- A j me : Fili hominis, fode parietem. El cum perfodissem
braice dicitur CENA(fltCp), eodem a appellantur parietem, apparuil oslium unum. Et dixit ad me : In-
nomine, pro statua Zeli, Sepluaginta, statuam possi- gredere, el vide abominationes pessimas, quas isti fa-
dentis, interpretati sunt. Deniquequando natus est ciunt hic. Hoc quod transtuli : Et vidi, el ecce
Cain , Possedi, inquit parens , hominem per Deum foramen unumin pariele, inSeptuaginta non habelur.
(Genes. iv, 1), possessione hominis, ad Cain nomen Et quia omnia quasi imagine picluraque monslran-
alludens. Ibique erat gloria Dei Israel, non quod tur, unum in pariete fnramen vidisse se dicit, jube-
delectaretur tali vicinia; sed ut sui praesentia ido- rique sibi ut illud perfodiat, et amplius faciat, quo
lum Zeli, templumquc deleret. Unde et subversio videlicet aperlo foramine, lalius possit inirare et
urbis templique post breve tempus sequiiur. Et in videre, quac foris positus videre non poterat. Per
Isaia scriptum est, quod lectus angustus nequaquam quod ostenditur, tam in Ecclesiis, quam in singulis
duos capiat, el pallium breve ulrumque operirenon nobis, per parva vilia majora monsirari, et quasi
possit (Isa. xxviu); significante Scriplura illud Apo- per quaedam foramina, ad abominaliones maximas
stoli: Qui consensus Chrislo el Relial ? Templo Dei et perveniri. Ex fruclibus enim arbor cognoscitur
idolo (UCor. vn, 25)? (Matth. xn, 33, 34); et ex abundanlia cordis, os lo-
(Vers. 5.) Et dixit adme: Filihominis, leva oculos B ] quitur. Pro signo sunt inlerioris honiinis, verba
luos ad viam Aquilonis. Et levavi oculos meos ad viam erumpentia : quomodo libidinosum, quia sua callide
Aquilonis : et ecce ab Aquilone portm allaris, idolum celatvilia, interdum turpis sermo demonslrat; et
Zeli in ipso introitu. Pro eo quod nos posuimus : Ab avaritiam latentem intrinsecus parvulae rei cupido
Aquilone portm altaris, idolum Zeli in ipso introilu, significat. Minoribus enim majora monstrantur, vul-
Sepluaginta transtulerunt : Ab Aquilone ad portam tuque et oculis dissimulari non potest conscientia,
Orientalem, quod in Hebraico non habetur ; caetera dum luxuriosa et lasciva mens lucet jin facie; et
quae ibi scripta sunt relinquentes. Dixit, inquit, ad secreta cordis, motu corporis et gestibus indi-
me, vel gloria Dei, quam in campo videram, vel cantur.
spiritus qui me inter coelum levavit ac lerram. Lo- (Vers. 10.) Etingressus vidi: et ecce omnis simili-
cutusque est mihi, postqnam me transtulitin Jerusa- tudo replilium , el animalium abominatio: et universa
lem, et fecit vel urbem, vel templum videre, et im- idola domus Israel depicta erant in pariete in circuitu
peravitut levaremoculosadviaiiiAquilonis. Ibi enim per totum. Non solum idolum Zeli stabat in inlroitu
stalua Baal posita erat, quam vocal idolum Zeli, in portae Aquilonis, sed et omnes Templi parietes di-
ipso portae introilu. Qui autem idolum Zeli, sive versis idolorum imaginibus pingebanlur: ut nulla es-
possidentis, ad gloriam Dei, vel ad spiriium referunt, iC set 86 bestia, quam non parietis pictura monsira-
impie faciunt, personam idoli, Dei majeslate mu- ret. Hoc in delubris idolorum, fanisque gentilium
tantes. hucusque perspicimus, quod omnia genera bestia-
(Vers. 6.) Et dixitad me: Fili hominis, putasne1 rum adoret stulta religio. Unde et Virgilius ait:
vides tu quid isti faciant : abominationestnagnas quas Omnigenumque* deum monstra, et lalrator Anubis,
domusIsrael facit hic: ut procul recedam a sanctuario
Quasi non et illa sint monslra quae laudat
meo? Eladhuc conversus, videbis abominationes majo-
res. Ne me, inquit, putes injuste templum deserere, ContraNeptunumet Yenerem, contraqueMinervam.
ct subverlendam relinquere civilatem, aspice quae Possumus el in nosiri templi [Al. nostris templis]
in lemplo faciant. Cumque illa conspexeris, noni parietibus idola monstrare depicta, quando omnibus
pules finem esse scelerum, 85ndhuc majora con- vitiis subjacemus, et pingimus in corde nostro pec-
spicies. Quod quidem potest etde noslra Jerusalem,, catorum conscientiam, imaginesquediversas. De qui-
nostroque templo inlelligi , quando in exemplumi bus et in Psalmo [Al. Psalmis] dicitur : Domine, in
Ophni et Phinees (Hfleg. n) idolorum scelera ope- civitatetua imaginemipsorumdissipabis (Psalm. LXXII,
ramur in tabernaculo Dei; et fornicamur cum his, 20). El in alio Ioco : Verumtamen in imagine peram-
qu:c [Al. qui] se militise et ministerio Dei voverint; ; D bulat homo (Psalm. xxxvm, 7). Quod scilicet nullus
et sacrificiorum ejus primitiva decerpimus, danlesi hominum sit qui aliquam imaginem non habeat, sive
in usum clientum atque famtilorum, et omnia lucrii sanctitatis, sive peccati. Quamobrem furiosis dici-
causa facimus. Sin autem haec tam magna sunt qures tur et iracundis : Furor illis secundum simililndinem
vidcmus, quanto majora exisiimanda sunt quae hu- serpentis : sicut aspidis surdm el obturanlis aures suas,
manara efftigiunt conscientiam ? qum non exaudiet vocemincanlantinm (Psal. LVI,5 ).
(Vers. 7 seqq.) Et introduxit me ad ostium atrii : Et de hominibus nequam : Generatio viperarum,
et vidi, et ecce foramen unum in pariete. Et dixit adl quis ostendit vobis fugere a ventura ira (Malth. ni, 7)?
a Notatum et Monifauconio, vocem cena, secun- quibus sonum tantummodo ac pronunlialionem at-
dum similittidinein soni, non lilterarum dici ahsi lendit, non litteras.
b Virgilii versus uterque est sub flnem Libr. oclavi
Hieronymo zelum et possessionemsonare, aliterenim i
possessio \W dicitur, non n*Cp: et a NJp deduci- ^Eneidos: satisque miror quid in mentem Martianaeo
tur, non a n:p. Nec desunt hujusmodi alia apudI veneril, qui ex Ovidio, lib. n Amorum, elegia 13,
laudari illos annotavit.
llieronymum exempla Hebraicorum verborum, ini
81 COMMENTARIORUM 1N EZECHIELEM LIB. III. CAP. VIII. 82
Et de versipellibus ac fraudulentis : Ile, dicite vulpi'• A
j gregati, ostendilur quid unusquisque in cubiculo suo
huic (Luc. xui, 32). Ac de amaloribus feminarum : faciat. Sed secundum anagogen melius intelligi po-
Equi insanientesin [eminas facli sunt mihi : unusquis- tcst, quod nonnulli principes Ecclesiarum facianl in
que ad uxorem proximi sui hinniebat (Jerem. LVIH). i. lenebris , quae dictu quoque turpia sunt. Iste est
De bruiis quoque ac vecordibus : Nolite fieri sicut U absconditus cordishomo, de quo dicitur : Ingredere
equusetmulus, quibus non esl inietligettlia. Et iterum : in cubiculum tuum (Mich. vi, 4). Et rursum : Qui videt
ln camoet freno maxittas eorum constringe, qui nonn in b abscondito88 reddel tibi. Recolat unusquisque
appropinquantad le (Ps. xxxi, 9). El multa hujusce- coiiscientiaiu suam, ei opera tenebrarum recordetur
modi. Hoc autem quod posuimus : Et ecce omnis si-- in tenebris, sciatque scriptum : Omnis qui mala ope-
militudo reptilium et animantium, in Sepiuagintanon a ratur, odit lucem, et non venit ad lucem, ne arguatur
habetur. a Ince (Joan. m, 20; IThess. v). Et iu se illud intel-
(Vers. 11.) Et septuaginta viri de senioribus domuss liget esse completum : Qui inebriatur, nocle inebriatur
Isratl, et Jezonias filius Saphan stabal in medioeorum it (Prov. n, 25). Quod juxta litieram stare non potest,
stanlium ante picluras, et unusquisque habebat thuribu- Quaniicniminpraiidiisconviviisqiiedieruminebrian-
lum in manu sua, et vapor nebulmde thure consurgebat. tur? Sed quia ebrietas cordis offendens Deum, tene-
Quando dicit septuagiuta viros fuisse de senioribuss B j brarum est, et non lucis , propterea quicumque in-
domus Israel, qui lenebant ihuribulamaiiibus, osten- ebriatur , nocie :inebriatur. Cum autem seniores
ditmultosaliosfuisse presbyteros, qui hoc non facie- domus Israel fecerint mala in tenebris et in abscon-
bant, sedforsiianpeccatisaliis tenebantur: unumque3 dito cubiculorum suorum , et putaverint se Deum
nomine Jezoiiiainfiliiim Saphan steiisse 87'" medioj possecelare, tunc conseqiienler dicent: Non videt
eorura, quasi principem sceleris eorum, atque sacri- nosDominus, dereliquit Dominus terram. Mullique
legii, qui omissa religione Dei, colebant idola, et inl sunt peccatores et ambulanles juxta cogitationes
templo, iion adorabant Deum, cujus eral lemplura,, suas, qui Deum non aesiimant curare mortalia , nec
sed picturas parietura. Pulchreque dicitur : Stabatt ad illum nostra vilia pertinere. Certe quando pec-
Jetonias filius Saphan, hoc est, judicii et conderana- cainus, si cogitaremus Deum videre et esse prae-
lionis suaein medio stanlium presbyierorum, quia ett senlem, numquam quod ei displicet, faceremus.
princeps, et hi quurum princeps eral, firmo in sce- Porro quod sequilur , Dereliquil Dominus terram ,
leribus stabant gradu, nec fluctuabant in malo ; sedI quorumdam etiam philosophorum senlentia esl, qui
robustissime persistebanl: vaporque nebulse etcon- ex sidcrum cursu atque constantia, suspicanlur csse
fusionis ac turbinis, qui surgebat ex ihure, offeren- in cceleslibus providentiam, et terrena coiilemiii,
tium sacrilegia demonstrabat. Hoc faclum sit eo>C C dum nihil recli nec juxta ordinem in terris ge-
tempore juxla litleram. Caeierum et nobis orandumi riiur.
est, ne senioresdomus Israel septenarium numerum, (Vers. 13, 14.) Et dixit ad me : Adhuc conversus
qui esl sanctus, per septem decades muliiplicantes, videbis abominaliones majores, quas illi [ Al. islm]
slent in erroribus suis, et adorenipiclurasidolorum, faciunt. Et introduxit me per oslium portm domus Do-
vaporque sacritegii ascendat sive consurgat resi- mini, quod respiciebatad Aquilonem; el ecce tnutieres
stens Deo. Quando viderimus plebem pessimamcon- sedentes [Vulg. ibi... sedebant] plangentes Adonidem.
gregatam, de qua scriptum est: OdiviEcctesiam mati- Quem nos Adonidem inierpretati sumus, el Hebraeus
gnantium (Psal. xxv, 6) ;ei pejores plebe a praepositos,, et Syrus sermo THAMUZ (fon) c vocat: unde quia
nequioremque principem, qui pracfeclus est plebi at- juxta genlilem fabulara, in mense Junio amasius
que presbyleris, dicamus Jezoniam stantem anle pi- Veneris et pulcherrimus juvenis occisus, el deinceps
cturas, et singulos babere tburibula in manibusi revixisse narratur, eumdem Junium mensem eodem
suis, non Dei majestalem, sed proprias sententias> appellant nomine, et anniversariam ei celebrant
adorantes, et nequaquam odorern bonae fragrantiae: solemnitatem , in qua plangitur a mulieribus quasi
ad Deum, sed fcetorem ad idola pervenire. mortuus, el poslea reviviscens canilur atque lauda-
(Vers. 12.) Et dixit ad me : Cerle vides , fili homi- D tur. Consecpienterque89 postquam principes etse-
nis, qum seniores domus lsrael faciunl in lenebris, niores domus Israel quid fecerint in lemplo ac te-
unusquisque in abscondilo cubiculi sui. Dicunl enim : nebris cubiculisque monstratum est: etiam mulierum
Non videt Dominusnos : dereliquil Dominus terram. vitia describuntur, quse plangunt amatorum societale
Ex eo, inquit, quod in templo faciunt pariter con- privatae, et exsultant, si eos potuerint obtinere. Et
a Legit in suo exemplari Rabanus presbyteros: et tioresexponunt, de quo Plularchus librum inlegrum
moxquidem Hieron. presbyteros opponit plebi. scripsit. Et Tibullus, lib. 1, eleg. 8 :
b ldem, in absconso, quam Latinorum codicum
antiquam fui-se lectionem, ad eum.Malthaei locum in Barbara Memphitemplangere doctabovem.
commeiitariis oslendimus.
c Eaque vulgo recepta senientia est, quam alihi, Vide Plin. lib. vm, cap. 46; Solinum, in Polyhisl.
el pracipue epist. 58, ad Paulinuiii, num. 3, Hiero-- cap. 36; Pompon. Melam lib. 1, cap. 9; Strabon.
nymus landai, atque alii Ecclesiasiici iractatoress lib. xvn. Certum porro est, Juda-os tunc temporis
Giacci Laiii.ique ciiiitirmant. Aitamen yEgypiioruiu
a servilitei-iEgyptiisadulaniesreligioniscultusimpios'
bunc culium dc Osiride et Api bove plcrique reccn-- periude ac mores civiles aemulatos.
«3 'S. m&m «BRONHH M
quia eadetHgcniiiitasiHiiusciemod*fabulaspoeia-ruffl,A-coenscttli s»i, adorabat Oominum contra tetnp!u<in,
quac baJjent iurpi^udinem, int«rpretauir «ubtiliter, qnod erat in Jeru-alem. lloc juxta litteram fni«se
inierfectionem et -resiirreotiouem Adonidie, (ilanctu sacrilegiL, uewo-dnbiiat. Secundum anagogen, «m-
et gaudio proeequens : quoruomJterum k seminibus, nes tia;reiicos pcjores esse )>rirjribus, id est, idoto
quae moriuuiur in lerra , altertwn fai s?ge*ibus, qui- Zcti piclisqae in paricte Jiguris animanlinm , «t
b«s fHOrlnasemin* renascuniiir, est*nd< pulal; nos planctu Adonidis, per qux id«4«latria volnptasque
quoque eos qui *i saccuJi«aJa cA Jwma, veJ con- moiistraiur, ille scire potetit, qni ieiellexerii pre-
trislafliur, vel exsuliant, «HjJieresappeJJemus, molJi plieiain dicetitem : Tu autem vdisli disoiptimm , et
et effetniuDio «nimo : dtoam«s«|<iepkttgere eos propcisii sermonesmeos post le{P«. xux, 17). Et in
Thamuz, ea videticet «JH«i« iebiis«nmdi pulantur alio ioco : Ve/neruntconlra me scaputam reced<entem
esse pnlcbeiiima. (Jerem. n, 27). Au ignoramtis Marcionem et caeleros
(Vers. 15,16.) Et 4ixit ad me : Certe viditti, fili baereticos, q«i retus laniant TcsiameRiuifl , 'con-
hominis : adhnc cmversus lidebis ttbonwnalionesnta- lempto Cr, atOTii,id est, jusio Dco, itlmia quemdam
jores his. Et introdusit me in ttlrium domus Domini bounm Deum t-otcre et adorare, quem de suo «orde
interius, <eteecein ostio tempii DominiitOervestibulum finxerunt ? Omnesirae noslri temporis Jiaeieitci,qiii
et allare .qr«ia«ivigiiui iquinque viri , doren kabentes S Dei Filium praedteantcreaturam, et larnen adorant
conlrti templum Domini, cl faoies ad Orientem , el eum, relicto divmitalis teinplo el posl tti^uni ha-
adorahanl <ttdortutn solis. Quod nos vestibulumjoxta bito, ipsi coiifossione sna creaturam adorare se di-
SyMmactHimiNterfireiaiisumiis, quiTrpwnAovposuii, cttfli. Nos autem sic adoramus soJem jusiiiiac, ut
proeoquod LXX el Theodotio ipsiim verbum He- Deum adoremuS in lemplo veieris iesiauieiiii, ubi
braicnm iramUitlerunt" JELK*(ttfon): Aquitceprima Lex el Propheiae , ubi Cbei ubini et propitialorium
editio, npoo-tikSa:secunda, XLABtempJi imerpretaia est. Quos nos viginliqninc/ueviros lranst«liinus,LXX
est, qiwm nos porticun: tempii exprimere possunws : postterunt, Dtginti; et i« quibusdam exemplariiiiis,
sive inteciuHic/riuni, qtioa inier leiiipJoin et altare quinque de Theodeiione additi suni.
eral. Elqiiiasiipraiegrnnis, postidoJnmEeli, quodad 81 (Ver6.17.) Et dixitad me:Gerte vidisli, fililio-
portom Aquiloiiis «pparuH : Adhwcaotwersusvidebis minis : nutnquid leie est hcc domui Juda , ul facerent
abominatione* majores ; ostensisqwe per parieteni ebominationesistus, quas fecerunt hic , quia wpkhles
picmris oinniiiiii bi-stiaium, quas adorabant sepura- terram iniquilale, conversisunl ad irriiandum me ? Et
ginla presbyteri, ei Jeeotiias filius Sephan, lcnentes ecce npplicmt ramum ad nares suas. Pro eo qnod nos
llmriliolo in mnnimts, secnndi dicitnr : Adhue con- diximns: Et ecceappticant ramumud nares suas, LXX
versusvidebisabvminationesmajwes, quaxisti faciunt, C iranslulerunl: et ecce ipsi sicuti «ufrsanmiff/es.quibus
eo quod sederent mulieies plangcnles Adoniden; de Tbeodnlione additum esi, Extendunt ramum ; ut
post terlium qnoqne peccaitiin diciuir : Adkuc con- sit loiuin paiiler : Et ecce ipsi extenduntramum quasi
versus videbh abtimimtitme* majorcs his. Qnae est subsannantet. Pro quo interpreiatiis est S.yniinaclius,
aiiiein 80 mojor aboniinatio stiperiorum trinm sce- quasi c etniMfiilessominm I'MsimUitudiHemcantici per
lerum ? Videlicet quariaquse sequiiur : Eccein ottio nares suas. Signific.il aulem viginti quinque viros,
templi Dominiitiler vetlibulum et aitare efuasiviginii qui iu quadrnm solida staiione fnndati sunl, et a
quinque viri dorm habentes contru lemptum Domini, quinque sensiliub per quiitquies quinque , quadiaii-
et facies ad Orientetn, tt b adorabiwt ad orlum tolis, guli liguram efliciuul, nou solum lemplum habere
eoqnod, conlempto Domino, id esti CrCatore, ado- posl tergum, sed iustar idolorum applicare ramum
rarent solem, id esl, Doinini creaturam, prasetpienle ad nares suas : haud duhium quin palmarum, quas
ipsu Domino per Moysen( Deut. xn), quod neqtia- Graeco sermone tSata vocant, ut per hoc eos iilula
quam in morem gentilinm conlra Oiientem Deoni adorare significet. Denique el Job iuler caeteras vir-
auVare deberenl : tted in quaeumque fuissent orbis tutes etinm boc babuisse sc dicil, quod nuraqiiam
parle, sive ad Orientem, sive ad Occidentem , sive aspiciens ccelura el solem, et lunam , et astra ful-
ad Meridiein^sive ad Septeulrionem, adorarent con- D gentia , osculatus sit nianuiu suam ( Job. xxxi), id
tra tempJum, ubi sancta sanctorum babilare Domi- est) adoraverit creaturas. Symmachi aulcm inler-
nus credebatur. Quod quidem et Danieleni in Baby- pretatio, foedumraucumqiiesonituin de naribus prc-
lone feeisse legimus (Dan, vi), qui aperlis (eneslris eedenlem in Dei contemptum signiGcal. Omnesque
" NontaVlttVlam, in suoexemLilarlHebraicO
legebat video : sicqeB nlterum jElam secundac ediiionis
Aquila, et tlieronyiiuis, sednS^N jElam,peraleph el Graccislillcrisscribiat>.a^.Sed neque illud difficultate
iottj quaediptitlionguinefniiuntexeodeni Mieroiiymo. sua eaiel, qnod in ejus lectione v<cis ad Hebraicum
Hinc videas nrtllam vaHantem leetibtiem Hebralci exemplar Theodotioni ait conseiitire Sepioaginta ,
contexlus colligi posse ex Erasmo etMariano, qui cum tamuu ille ouXifi,«.'ilap.,Iii qux et secundaeedi-
ubique nobls ohlruduht Hfebrfllcnvei-ba pillictis Mas- lionis versio estj letjerint.
sorethicis distincta ; haud paucas vero bujusmodi b Legebatur in fuluro , el adorabunt ortutn solis:
lectionesex nostra prsesenti nova editionellieionyihi renueniibus mss. et sacro lexlu.
fore colligendas. MART.— Iii Hebraico archetypo c Hic quoque vitiose legebaiur emiilens , ctini la-
DVIMVlaih scribihir per vau, non iod, ut jElam La- men Syiiiinacbus <u;af(ivTe;,quasiemittctttes,pluriiim
tinis litierls reddas; qUaiiiqUaiiihaitc voeem hic pc- numero verteril.
nitus omilti malim , quod et MdntfatlcOriloprdbari
85 COMMEN TARIORCJMIN eZEGtJiELEM LIB. III. CAP. IX. 86
liacrelici, qui repleverunl tcrram iniquilale, et con- A vocavitvirum,qui indutus eratlineis; etatramentarium
versi sunt ad falsi iioininis scienliani, ul Dominumad scriptorishabebaiin lumbissuis. Pro/i»eis,quodnosjux-
iracundiam provocarenl, aestimandi sunt : quando ta 03 Syminacbuii) inlerpretati sumus , LXX, 7ro-
laudare volueriiu Deum, magis turpi soniiu blasphe- Svpn; Tbeodoiio ipsHin verbum tfebraicum BADDIM
mare , vel Teslamenti vcteris Deum parvi ducere, (D'"Q.);Aquila, prmcipua, interpretati sunl. Rursum
irridere, contemnere. ubi nos diximus, et atramentarinm scriptoris ad renes
(Vers. 18.) Ergo el ego faciam infurore : non par- ejus, LXX posuerunl: Et zona sapphirina super re-
cet oculus meus, nec miserebor. Et cum clamaverinl ad nes ejus; Tbeodolio, xaoru scribm in manu ejus;
aures meas voce magna , hon exuudiam eos. Quodque Aquila, nslavoSoxehv, id est, atrameutarium scribw
sequitur, elcumclamaverint ad aures measvocemagna, ad lumbos ejus; Symmaclius, labulas scriptoris ha-
tton exaudiam eos, in Sepluaginta non babelur. Pro bebal in renibus suis. Et ubinos translulimus, limen
bis, ait, omnibus quaefecerunt, ego faciam in furore, domus, Sepluaginta et Theodotio, T6 aXBpiov, id est,
ei non parcei ocnlus meus , nec miserebor. Quod sub divo posuere veslibulum. Pro vase quoque inle-
audientes veteres haeretici.Creatorem caluiiiiiianiur rilus, quod singuli viri habebant in manibus, soli
quasi crudelem et sanguinarium ; nec cogitaiit Apo- Sepluaginta securim iuterpretati sunt. Ad hominum
slolum Paulum, qui certe boni Dei (ut ipsi vohinl) B igitur peccata delenda, qui in sexta die fabricaiio-
apostolus est, scribere 92 ad Corinlhios, Si venero nis mundi facli sunl, veniunt sex viri, et descen-
rursum, non parcam (II Cor. xv, 2); ut virga corripiiit duni de porla superiori, siveul LXX transtulerunt,
delinquentes, ei erranles retrahat ad saluiem. Qui excelsa ad Aquilonem. Et habebat unusquisque se-
cuira non inlelliguut quod sibi prosit, el orant fre- curim in nianibus, de qua Joannes loquilur : Jam
quenter contraria, expedit eis ut non exaudiaiiltir a enim securis ad radices arborum posila est. Omnis ar-
Domino. Unde et in oralione Dominica dicimus: bor qum fructum non facit, excidelur et in ignem mit-
Fiat votuntas tua (Matth. vi, 10). Ndii volunlas no- tetur (Matth. m, Luc. m, 9). Eratque in medio sex'
stra, quaeerrare consuevit : sed volunlas lua , quae virorum tiiius, id esl, seplimus, in habitu poulifi-
futura cognoscit. Magnaequeinterdum felicilalis eSt, cis vcstitus lineis indumeniis, et habebat atramen-
ad praesens misericordiam non mereri. Et isiis igi- tarium scriploris ad renes suos, quo omnium pec-
lur, qui sunt de domo Juda, et a confessione Eccle- cata describerei, et sanctorum a peccaloribus nit-
si.c recesserunt, non parcet Dominus. Cumque cla- mcrum segregaret: sivezonam sappbirinam coloris
maveriiit voce magna,de qua Dominus dixil: Clamor lapidis sapphiri, qui inornameiitis eSl princlpis sa-
eorum pervenit ad me(Genes. xviii): lameti Douiihus terdotum. Egressique suiii sex viri, et stetcruht
nou exaudiet eos : ut malis coacti , intclJigant qtiid C juxla altare aeiieuin. Duo enim eranl altaria: unum
fecerinl. thymiamatis, anreum Intrinsecus; et alterum atite
(Cap. IX. — Vers. 1.) Et clamavil ih autibtts meis tetnplum, aenetihiholocaustorum. Jiixta altare aiilem
voce magna, dicens : Appropinquaveruni visitaliones stare dicuntur parati ad jubentis imperium, ut cU-
urbis. Pro visitationibus, uitionem Sepluaginta iraus- juscumque viderint ibi non esse peccata dimissa,
luleriiht. Mihi enim vindictam et ego tetribuam, dicit senlehliae Domiui et Interfeclioni eum subjacere
Dominus ( Deut. xxxu, 35 ). Omnisque ullio visi- cogiioscanl. Gloria quoque Dei Israel ascendit, sive
latio est quasi aegroianlis , quasi habentis vul- assuinpta est de uno Cherub, et ivit ad limen, sive
nera, qnasi medicas exspecianlis inanns, jima illud ad subdivum atrii domus alque vestibuli, quod ne-
quod alibi scriptiiiu esl : Visitabo in virga iniqui- quaquam tecto premilur, sed aeris fiuilUr libertale.
lales eorum, et in flagetiis peccata eorum : miseri- Quae ipsa gloria Doniini virum, qui erat in habitu
cordia.n anlem meam non auferam ab eis ( Psal. ponlificis, habebatquc 94 atraiuenlariura in lumbis
LXXXVIII,55, 54). Hecteque (ul supra diximus ) vi- suis, vocavit, et dtiitquae Seriptiira testatiir. Qtii-
sitatio vel ultiu appropinquare dicilur captivitate vi- dam sex viros, sex iulerpreianlur Angelos, qui Dei
riua. pareani voluntati : ipsumque ununi qui habebal in-
Et Uhusquisquevas interfectiohis habet in manu ittu. '.Ddumenta ponliliciS, SalVatorem iUlelligiint; juxlii
Non dixit, habebat, ul Sepluaginia transtiileriinl. id, quod Sacerdbs esi et magui coiisilii Ahgelus,
Neque enira narrai praelerita , sed pneseulia futu- illudque quod dicilur: Tues sacerdos in mlernum se-
raque demnnslrat. Qui igitur inalos percutil in eo cnndum ordinem Melchisedec (Psal. cix, 4). TioSripri
quod mali sunt, et habel vasa interfectionis, ut oc- autein, quod Septuagiiiia trdhsiulerunt, uua ex octo
cidat pessimos, minisler esl Dotnini. vestium est pomificis, qua; Laliue diciiur tataris;
(Vers. 2, 5.) Et eccesex viri veniebanlde via portm et ex eo qiiod ad pedes usque descendat, boc sortita
superioris,qum respicit ad Aquilonem,eluniuscujusque vocabulum est. De veste prtiitificis anle anntis plun-
vas interilus in manu ejus. Vir quoque vnus in medio raos scio edidisse mu librum, ad cujus explanatio-
eorum vestilus lineis, et alramentarium scriptoris ad nem niiilo leclorem. Neque enim possum omnia in
renes ejus : ingressique sunt, et sleterunt juxta altare htnmbtis locis diceie , quodque Aquilae prinia e-
mneum. Et gloria Dei [Vulg. Domitii] Israel assumpla ditio el Tlieodotio dixerant xao-zu, pro qiio in Ife-
a
est de Cherub,qum erat super eum ad limen domus. Et braeo legitur CESATH (nDp), cuin ab Hebraeo quae-
a Ipsa baec Origenis a Di usio laudati suni verba: OuSsvyap r]yoviiai<Tnp«iverfaiitap"EXkaaiver.tr)g yacrru
87 S. EUSEBH HIERONYMl 88
rer«m quid signiftcaret, respondit mihi Graecoser- A j per mediam [civitatem in medio Jerusalem, el signa
mone appellari y.cO.auapiov,ab eo quod in illo calami THAUsuper frontes virorum gemenlium el dolentium
recondantur. Nos atramentarium, ex eo quod alra- super cunclis abominationibus, qum fiunl in medio
mentum habeat, dicimus. Mulli significantius thecas ejus. Et illis dixit audiente me: Transite per civilatem
vocant, ab eo quod theca: sint scribeniiuin calamo- sequentes eum, et percutite: non parcat oculus vester;
rum. De qualuor Cherubim, uuus iiieruh miliiiur nequemisereamini.Senem,adoleicenlulum,etvirginem,
a gloria Dominicaemajestatis, locuturus ad eum, qui parvutum, el mulieres interficite usque ad internecio-
pontificis indumentis indulus erat. Et quamquam nem. Omnemautemsuper quemvideritisTHAU, ne occi-
pleriqueT<i;£epov6eiftneuti-aligenere,numeroqueplu- datis : et a sanctuario meo incipite. Prsecipitur a ei
rari diciputenl, nos sciredebemus singulari numero qui indulus erat veste lalari, sive linea, et sacerdo-
Cherub, generis masculini, et plurali ejusdem genc- talem habitum praeferebat, ut ponat signum super
ris Cherubim: non quo sexus in ministris Dei sit, frontes virorum gementium et dolentium, super
sed quo unumquodque juxta linguaesuac propriela- cunctis abominationibus. quac (iiint in medio Jeru-
tem diversis appelletur generibus. Angeli vocanlur salem. Pro signo, quod Septuaginta, Aquila el Sym-
numero plurali Malachim, et Cherubim, et Seraphim machus transluleruni, Theodotio ipsum verbum
ejusdem generis elnumeri. Porro safcaoi/i,quod in- B Hebraicum posuil TIIAU,qna- extrema est apud He-
terpretatur militiarum, sive exercituum atque virlu- braeos viginti et duarum lilterarum, ut perfeclam in
tum, dicuntur genere feminino, numero plurali, et viris gementibus el dolentibus scientiam demon-
desinunt in exlremam syliabam OTH(m) Qui aulem straret. Sive, ut Hebraei aulumant, quia Lex apud
volunt subfigura pontificis intelligi Salvatorem, de eos appellalur THORA (min), quae hac in principio
Apocalypsi Joannis ulunlur exemplo, in qua scri- nominis sui littera scribitur; illi hoc accepere signa-
ptum est: Et converiime.et vidivocemqum loquebalur culum, qui Legis praecepla compleverant. Et ut ad
mecum. El conversus aspexi septem 95 candelabra noslra veniamus, antiquis Hebraeorum 96 btteris,
aurea: et in medio candelabrorum similem Fitio ho- quibus usque hodie utuntiir Samariiani, cxtrema
minis (Apoc. n, 12, 15). et caelera. THAU,liltera, b crucis habet similitudinem, quac in
(Vers. & seqq.) Et dixit Dominusad eum : Transi Christianorum fronlibus pingitur, el frequenli ma-
famrjf, TWV 5e 'ESpaiwvTIJ e\eye TOxaiouftevovxaiafta- Interrogalis autem Hebrmis, num quam a majoribus
pIOV «tvatT6xaaru. Nihit aulem vocexaorv apnd Gtm- sibi traditam circa Thau notitiam haberenl, limc au-
cos significari puto; Hebrmus autem quidatn dicebat divimus. Vnits quidem dicebal, Thau unum esseex
casly esse id, quod dicitur calamarium. Quae nisi ab viginli duobus Hebrmorum elementis, ipsitmque nlli-
eo descripsit Hieronymus, mirum id sil, utrumque _. mum secundum ordinem lilterarum suarum; ideoqtie
pariter et ignorasse eam vocem, et Hebraeum ma- '^ ultimum elementum propositum fuisse ad declaratio-
gislruin consuluisse, idemque accepisse respousum, nem perfectioniseorum, qtii ob insitam virtulemgeme-
quod in Graecoresonaret. Neque eniin alienum est, banl, et de peccatis populi dolebant, et concidebant
quod LXX, Arabs et Syrus veriuni, cingulum, ne- cum delinquentibus(id esl ne conciderenl.) Alius au-
que quod aliis placel, ipsuni atramenlum. Caeterum tem dicebat, Tliau symbolum eorum esse, qui Legem
in Hieronymiano lextu emendamus, quod in illo ca- servaverant. quoniam apud Hebrmos lex TUORA VO-
lami recondantur, pro recordanlur, quod vitiose erat calur, el primum vocis hujus eleinentum esl Thau;
antea. quapropter symbolumesl eorum qui secundum Legem
a Hanc quoque variam Thau signi, aul litterae vixerant. Terlius, e nutnero eorum qni in Christum
expositioiiem ex Origcne sumpsit Hieronymus, cu- crediderant, aiebal vetera elementa Thau crticisformce
jus utconleras, Graecaipsa verba describemus, prout simite habere, ac prophelice enuntiari signum, quo
sunl integriora, in Coisliniano codicc, uec ijon Christiani frontibus insigniendi erant : quod sane om-
in Regio bomhycino apud Monlfaiicouiiim.Oi pev 0 nes, qui in Cliristum crediderunt, efformaresolent ini-
r£> evSeSvftevw fao-i T>jvKoSrtprtnpoo-tetax^ai UTTO rr); lio cujusqne operis, maximeaulem orationum et le-
Sof»? TOUKupiou, uvpsiovSouvatetti ta pixwrta TWV > clionumsacrarum.
xaTaoreva?6vTwv xai TWV xaToSvvwftsvwv' 7rvv6avoftevwv i b Hieronymo Origenem, quem fere ad verhnm
Si TWV 'E§paiwv,et Tt 7raTptoveyoiev ttepi TOV 9a0 Xe- translulii imposuisse, duni scribil Thau Samarita-
yetv ftaflwfta,TavTa «xovo-aftev.Ttvof ftev yaov.ovTO?, nIIIIIsimile fuisse cruei, Scaliger, aliique post euni
ort TO0av ev TWV7rap''ESpaiot? etxoo-t; Svo orot^eiwv docti viri conteiidtint, in eoque culpanl, quod neu-
iari, TOTe^evTatovws ttpo; rr)v Trap'avTotfTaftv TWV D liquam cousullo Samarilanorum alpbabeto, hic ejus
ypaftfiaTwVTOTSAevTatov ovvetArwTato-TOt%eiov, ei; secutus sitlidem, qui neqne ipse viderat, sed cx
•napaaramv rr); TeAeto-njTOj, TWV Sta -nive'vauTOt?upe- aliena scripserai flde. In siclis enim antiquissimis,
TijvorevaSovTwv, xat oSuvwftivwv eVi Totj aftapTavofte- qui supersunl, cum eaedem incisaesint lilterae, quac
votffevTWAaip, xai o-uft7rTato'vTwv Tor?7rapavoftouo-i. in scriptis Samaritanis leguntur, nullaqiie adeo (ut
"ETeposSe e\eye, o-uft§oAov etvat TO6aOTWV TOVvoftov colligunt) dubiiandi ratio sit, alias SamarUano-
TeTVjpjjxorwv itiemep 6 vofto?7rap''ESpatot?8wpa r.alei- rum fuisse litteras, quam quac in illis siclis vi-
Tat, xai TO7rpwT0vauTou o-Tot/etoveort TO6au- xat suulur; non inveniunt tamen in horiiin alphabeto
aujtiSoAov OUJI eo-TtTWV xaTa TOV voftov(SSSIWXOTWV Tpi- aliqttam cum crucis flgura simililudinem. Verum
TOfSe Ttj yu.?Y.cov, TWV y.ai ei; TOV a-WTijpa 7fe7Tio"Teux6- in illis ipsis nummis atit siclis, quos jactant, per-
TWV , eleye ta apxata o-TOt;£eia e/stv TO6au specta adeo ad crticis decussataeX formain Tliau
ep.<pepi;
TUTOOaravpov yrapamripcxat 7rpoy»TSveo^at 7repiTOV litterae figura est, ut qui ad eorum fideui provocant,
yevoftevov ev j^pto-TiavoifenriTOU ftSTwTrou 07rep minime ipsi illos consuluisse credendi siui. Ter oc-
o-Jjftetou,
7rotouo-tv ot 7re7rto-T6uxoTej7ravTef,,ouTtvoo-ouvirpoxarap- currit in uno Simonis P. M. ellinarcbac Judaeortim,
%op.evoi7rpayftaT0f,x«t ftaAtara ev^wv, rj aytuv ava- quem Rhenferdius laudat, in quo annus primus
yvwo-ftKTwv, etc. Se<«tuagintadicunt, ei qui talari receptae libertatis notatur, lerque hoc Thau X si-
vesteindutus erat, a yioria Dotniniprmceplnm fuisse, gnum pingitur. Rabbi quoque Azarias in Meor
itl signttm darei in frontibus geinentiiimet dolenlitim. ennaiim hanc alteram ad inslar crucis decussaiae
89 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. III. CAP. IX. 90
nus inscriptione signatur. Sunt qui putent, ex eo A t tatem; pro his qui eranl in urbe, ipsam urbem ap-
quod secundum Hebraicum alphabetum ista extrema pellantes.
sit littera, demonslrari in multitudine peccantium, (Vers. 8.) Et cmde complela, remansi ego : ruique
reliquias superesse sanclorum. Gementes igilurdo- super faciem meam, et clamans aio : Heu [ Vulg.
lentesque salvanlur; qui non solum malis non con- Heu, heu, heu], DomineDeus, ergo ne disperdas omnes
senserunt operibus, sed et aliena planxere peccata, reliquias Israel, effundens[urorem luum super Jerusa-
secundum quod et Samuel planxit super Saul (III letn? Cuuctis, qui siguaculum non habcbani, caede
Reg. xvi), jet apostolus Paulus super his qui posl prostratis, corruit prophela in faciem suam, pro
peccatum non egerunt poaniteniiam. Dnde et ipse iiiterfectoriinimulliludine,nul]umpra3lersearbitrans
dicebal: Qui sumus in hoc tabernaculo, ingemisci- remansisse. Quod quia videbalur esse contrarium
mus (II Cor. v, 2). El alibi: Trislitia mihi est magna, ei sententiae, qua jusser.it Dominus signalarum
el incessabilisdolor cordis mei [Al. cordi meo]. Pra> frontium viros non esse cacdendos, proplerea in
cipiiurque sex. viris ut praeter eos qui possunt Yulgata edilione subtraclum 98 es'< Nos autem se-
dicere: Signatum est super nos lumen vultus tui, Do- quentes Hebraicam veritatem, posuimus, remansi
mine(Psal. iv, 7),cunctos interficiant, non seni par- ego. Notandtimque ipiod non dixerii, solus: quod si
cani, non juveni, non virgiui, non parvulo, non B ] dixisset, videbalur esse conlrarium; 'sed remansi
mulieri. Secundum niysticos intellectus, senessunt ego, ut snbaudiaturcum cxleris, qui frontes habuere
in Ecclesia de quibus dicilur : Caui hominis prtt- signatas. Ut autem sciamus signanter boc dictum,
dentiaejus (Sap. iv, 8); juvencs qui sunl ad fldei remansi ego, in Regum volumine, quando Elias lo-
bella- promptissimi; virgines , qui pudicitiam tota quiturad Deum : Altaria lua demoliti sunt, et ego re-
lneiile conservant; parvttli, qui lacte polaniur infan» tictus sum solus, et quarunl animam meam auferre
liae, et necdum percipiunt solidum cibum; mulieres, (III Rcg. xix, 14); soium posuii, quia remansisse
qui [Al. qua] fragilitate sexus, animaeimbecillitatem alios nesciebat. Quidam putanl ex persona Domiui,
teslantur. Quibus universis97Il0n parciiur, si abs- in cujus lypuui praeeessit Ezechiel, posse boc inlel-
que Chrisli siguaculo aliquid esse se creduut. ligide populo Judaeorum : quando omnes declinave-
Quodque sequitur: El a sancluariomeo incipite, sive, runl, simul inuliles facti sunt (Psal. xiii). Et Pro-
ulSeptuaginlatranstulerunt, cla sanctismeisincipite, phela tesiatur : Salvum me fac, Domine: quoniam
velsacerdolcssignifical,qui versabaulur inlemploel defecit Sanctus (Psal. n, 1). Solus enim inventus est
adorabant idola; vel eos qui pro .'acerdolii inerito Dominus, qui peccaium non fecit, neque inventus,
sancti vocabantur in populo, ct qui fticrant in po- est dolus in ore ejus (I Petr. u). Quod autem intu-
puliscausapeccati, primi nierueresupplicia. Tempus C lit: effundensfurorem tuum super Jerusalem, verbum
euim est (lCor. vn),ui judicium incipiata domo Dei. elfusionis, po3»arum ostendit magnitudinem, ut
(Vers. 7.) Cmperunt ergo a viris senioribus, qui alibi legimns : Effusa est despectio super principes
erant ante faciem domus. Et dixit ad eos: Contaminate (Psal. cvi, 40). Et iterum : Peneeffusi sunl gressus
domum: et impieteatria inlerfcctis. Implere atria in- mei (Psal. LXXII,2). Et in bonam partem. Charitas
terfeciis. Pro atriis, quae llebraice dicuntur ASE- Dei effusa esl in cordibus noslris (Rom. v, 5). El :
ROTH(nVfltn), LXX posuere vtas. Occidunlur autem Effusa est gratia in labiis tuis (Psal. XLIV,5). Et in
viri seuiores, de quibus supra legimus quod habe- coulrariuiii : Effunde furorem tuum super genles,
rent tliuribula etadolerenl idolis incensum. Necest qum te non intellexerunt, et super regna qum nomen
ulla templi religio : quia, offenso " religionis Deo, tuum non invocaverunt(Jerem. x; Ps. LXXVIII, 6). El:
coiitarainala sunt omnia, ut unde peccalum, inde Effuude frameam, ct concludeex adcc.rso eorum, qui
judiciura sit. Atriaquc cadaveribus complentur in persequuniur me (Psal. xxxiv, 5).
templo, et non viae, quac utique foris erant, nisi (Vers. 9, 10.) Et dixit ad me : lniquitas domus Is-
forsitan vias inlelligere possimus [At. possumus] rael et Judu magna est nimis valde. Et repleta esl
plateas civitatis. Nec audere poteranl Angeli con- lerra sanguinibus, et civitas repleta est aversione. Di-
\amiuare leniplum sanguine mortuorum, in quo ID xeruntenim : Dereliquit Dominus terram, el Dominus
frius habilabat gloria Dei, nisi hoc reccdenlis [Al. non videt. Igitur et meus non parcet oculus, ncque
credenlis] gloriae Dominus praecepisset. Omnis qui miserebor: vias eoruin super caput eorum reddam. Vi-
peccato mortuus est, contaminat alria templi, cl dens Dominus prophelam suum flere pro populo, ct
vias urbis Domini, in quibus vivil: qui cum Chiisto admirariindignationismagnitudinem, redditcausas:
resurgens, morluus esse desistit. non ut ille putabat injnsti, vel exccdenlis modum
*>Et egressi sunt, et percutiebant eos, qui erant in supplicii, sed merilae justaeque sententiac. Iniquitas,
civitate. Sive, ut alii transtulerunt: percutiebant civi- inquit, decem tribuum Israel et duarutn tribuutn
Thau litteram tradit exstitisse olim in Samarita- lib. vi.
norum alphabeto, et qui illam a Christiano ali- a Penes Rabanum, offensoDeo, absque religionis
quo effictam suspicalus est, ut Hieronymianae do- verbo.
b Praeponit Viciorius, suppletque ex Vulg., Egre-
ctriuae consentiret, eum arbitror insanire. Cae-
lerum vide Morini Exercit. 2 iii Pehtaieucbum dimtti, ctc. In llebraico quoque est Wl W3f<
Samaritannm , fit Montfaneonii Pniaeofjrapbiam
91 S. MJSEilHmROi\YAH 92
Juda magna est, et non solum magna, sed magna A i per civilatem. De firmamento, quod erat super Che-
nimis. Nec hoc dixisse suflicit, sed repeiit/iia/de, ut rubim, el de iapide sapphiro, qni habebat simililu-
pro magnitiidine iniquitatis, magnitudosupplicii sil. dinem throni, et de rotis quacanimaliasequebanlur,
Ex quo disciinus, non ut plerique acslimant, el 99 supra dixisse sufflciat, et illoruin lector explana-
maxime Stoici, paria esse peccata; sed vel magua tione conientiis sit. Nunc autem
quod jubetur ille,
vel parva, el pro qualilate mensuraque peccantium, qui iudulus erat lincis, pro quo
Sepluaginla in hoc
diversiiatem esse judicii punientis. Repleta est, in- _ioco stolam interprelati sunt, ul lollat
prunas ignis
qnit, terra sanguinibus, sive, ut Sepluaginla transtu- de medio Cherubim, et etfundat sive spargat super
lerunt, popuiis : eicivitas est repleta aversione; aut, civilatem, illud mibi videtur ostendere, quod post
ul Vnlgata babet editio, iniquilate el immunditia: noh inierfectionera caedemque multorum, elin viis cada-
modicus sanguis elfusus est, sedde porta usque ad vera mortuorum, prunarum ignis assumitnr, ut pu-
portam : et omnis civiias declinavit a cultu Dei, et niai, sive mundet Jerusalem : juxta illud quod in
pro eo plena est immunditia, idololatriae videlicet Isaia scriptum est : b Sanclificavil eutn in igne ar-
sordibus. Causa auleih tantorum scelerutn illa esl, dente, et devorabil sicut fenum maleriam (Isa. x, 17).
quou ptiiavertiiil providentiam non esse super ler- Isti sunt carbones, quos in remedium linguae aique
ram, nec Deuin curare mortalia, juxta illiid quod B J mendacii desolantes vilia atqne peccala; Propheta
atibi legimus (Virgil. I. iv, JEneid.): interrogatus exoptal: Quid detur tibi, et quid appo-
Scilicet is superislabor est, ea cura quietos natur tibi ad linguam dolosam? Sagiltw potentisacu-
Sollicitat. tm cum carbonibus desolatoriis (Psal. cxix, 3, 4).
Quia igilur illi vel piitaveriint non esse providen- Multaque istiusmodi in Scripturis Sanclis invenire
tiani : vel qiiae ante fuerat in pbpulis, hoc tempore poterimus; de quibus crebro diximns. Hoc tantiim
suum popuium reliquisse : propierea et Dei non notandum est, quod in Isaia, qui tantum in sermone
parcet oculus, nec miserebitur: u"t conlra vitia sae- peccaverat, el immunda labia habere se dixerat, ad
viens, placabiiis sit virtutihus: viasque eorum atque purgaiidum unus forcipe carbo conipjehenditur.
peccala reddal shper capita eoruni, vei iiiper prth- Hic vero quia erat diVitas plena iniquitaie, et post
cipale (vjyeftovtxov) cordis, vel super principes po- supplicia cadaveribus inorluoruin, plures assuinun-
puli, juxta Numerorum librum, ih quo capita popu- tur carbones ignis, et non una nianu, sed ambabus,
lorum principes eSse dicuntur. ut omnis purgetur Jerusalem. Quamqiiam el hoc in-
(Vers. 11.) El ecce vir, qui ihdutus erat lineis, qui tclligendum sit, quod non ad purgationem, sed ad
habebal atrameniarium in * luihbis suis, respondil at- pcenas atque crucialus, prunaeignis assumendae sint,
ceus: Feci sicut prmcepisli mihi. LXX : Et ecce vir, C ( quae effundaniur super Jerusalem.
qui indutus erat podere (id esl, vesleialari) ei aceincius (Vers. 3 Seqq.) Ingressuique esi in conspectu
zona lumbos suos, et respondit verbum'dicens : Feci meo. Cherubim aulem stabanl a dextris domus
sicut mandasti inihi. Ip^e estvir,cui jussuiiiest trahs- cnm ihgrederelur vir, el nubes imptevit atrium
ire per mediam Jerusalem , et ponere signiiin ih interius. El elevata esl gloria Doinini desuper JOl
fronlibus virorum gemeiilium et dolehliiim Stiper Cherub dd limen domus , et repleta est domus
cuuciis iniquilalibus eorum. Dicit crgo Se boihilii hitbe, ei atrium repletum est sptehdore glorim Do-
praecepta complesse, et signaculo THAU lillerae mini. Ei sohituS alarum Cherubim nudiebalur usqite
fronies signasse[Ai!.arinasse] lugehtlum. Sex aniem ad dirium exterius, quasi vox Dei btnnipotehtisioquen-
vili quibus prseceperat Domimis, diceiis : Transite tis. CumqiteprmcepisSetviro, qui ihdUtuSerat lineis,
per civitdtem seqitenteseum , el percuttle: nulliusqUe dicens: Sume ignem de medio rotarum, qum sunt inter
miseteaminiusque ad internecionem, nihil tale renun- Cfterubim: ingressus itle stetit jnxta rolam. El exten-
liant. Neque enim laeliiiae, sed mcerOris iinplevere dit Cherub manum de medio Cherubim, ttd ignem qtti
sentehtiam, qiiae non sermone, sed opere pi-obaiur. erat inter Chetubim, et sumpsit et dedxtin manus ejus,
Et ih hoc locb pro mSripn, id est, veste talari, quairt qui IhdutUseral tineis. Qui accipiehsegtessus est, et
inierpretaii sunt Septiiaginta, Theoiloiih Ipsuth ver- D ] apparuii ih Cherubim similiindo manus htjmihissubtus
bum HebraicUm prisuit BADDIJI Wa); Syhihiachus, pennas eorum. Vidente propheia, ingreditur vir, qni
tiheam; Aqllila, prmcipuam, sive stolam. 100 Pro ihdutus teral talari vesle vCl lihea, et ul LXX nuiic
iona qudijue Symmachus, iabuias; Aquila, airameii- ihterpretatioiieni comnlutant, stola sancta, cum
tarium; Theodotio, xao-TV posuerunl. apud Hebrceosunus Sermo habeatur BADWM (D'"0) ,
(Cap. X. — Vers. 1,2.) Et vidi, el ecce in firma- et caeleriirtlerpretes iri coepla trrtnslatlbiie persistanf.
tiientoquod eral super caput Cherubimquasi lapis sap- Ingreditur autem, ut SecuhdOdicilur, in inedio ro-
phirus: quasi species simililudinis solii dppariiit suficr taruhi, quaesunt subter Cberubim; ut impleat ma-
eam [Vulg. ea]. Et dixit ad viritm, qui indutus erdt nits stias igiicls carbohibus. Qtii biun esset ingres-
lineis, et ail: lngredere in tnedio rotarum, qum sunt sus, stelit lanlum juxla rolam, et vel oh tristiliam
subtus Cherub [Vnlg. Cherubim): et imple manus luas puhiendae JeruSalem, vel ob gloria^ magnitiidincni
prunis ignis, qute sunt inter Cherubim : el effunde su- stupens, manum aJ ignem ipse non misit, sed uims
Hierwn. versio, t"Hdorso suo, respohdil iieibum, b Victdr., ianciificabii, exGra^co «yi&arei.
dicens.
9- C0MMENTAP.1ORUM ii» &M,UHWJiM LIB. III. CAP. X. 94
ei hlc THAIISIS
tfeCherubinitid-esi, Cherub misit mamim, et tulit A lur : licel iu Ilebraico, ct su.pia,
sit : quod Aquila chrysolitum,
ignem, q)ii erat in medio Cherubiui, et dedit in {tiWin) scriptum
manum ejus, qui indutus erat vestibus lineis. Qui Syinmachus, hyacinlhum transtulerunl. Rursumque
accipiehs egressus est; «t tanien Seriptura non tti- ubi nos vcrtimus : El omne corpus eurum, quod sub-
cit, egressus quid fecerit: ut iristis rei narraiionem amliturrolarum, in Hebi-awscriptum esU Et omnes
iulellUjentiaepotias uostrae relinqueret, quam oculis cames earum, et colla, el manus, et pennm, et circuii.
ut
subjiceret. Isiroennte auicm viro, qui indutus erai Nota carnes appcllari in supernis virliitibus,
veslibus lineis, Cherubim stabant a dexiris domus, quando leginius : Caro et sanguis regnum Dei non
ut saneiae supernaeque virtutes dexteram domus Dei posddebunt, neque corruplio incorruptionem (tCor.
partem tenere viderentur, et il'ac quae mittuntur ad xv), sciamus non substantiam carnis, sed opera
supplteia, de qiiibtis scriptum est: Immissionem per condemnari : BASAK ("ittD) enim quod in hoc toco
angelospessimos (PsCil. LXXVHJ 49), sinislras parles scribilnr, non corpus, sed carnem signifiesl. Circulos
possidere credantiir. Gumque elevata essel gloria 193aiiiem roiarum, cantos(Sic) ferreos «ppellavii,
Dotnini de Cherub, qui carbones ignis viro traditu- quihns lignornm rotundilas arctalur et strbigitur.
rus erat; et lransiisset ad limen domus, stalitn nube, R'>laeautem islaenon solnln carnes habeht, velvor-
lencbris, et caligine atrium impletur iiiterius. Ne- B pus, aui membra : sed et colta, et manus, et pen-
que eiiim, praesenle Domini majesttte, exercentur nas , ut efficientias rerum in singulis, non membro-
supplicia, et gloria Domiui videtur in atrio, de quo rniii iniaginessentiamus.Rolaeqtioqueipsaeappellalae
scriplum est: Sonitus alarum Cherubim audiebalur snnl lingua Hebraica GELGEL (Sabs), quod Symma-
usque ad alrium exterius. Pro sonttii in Hebraeo, vox cbiis, volubiles, Aquila, rotam interpretatus est.
ponitur ; qnae vox liabebat siniilitudinein vocis Dei Porro quod sequitur :•Audiente me, usque ad eum
102 Omnipotentis loquentis. Pro quo Septuaginia locum ubi scriptum esl: Elevati [Al. etevata] sunt
transmlerunt: sicut vox Dei SADDAI ( i"W); quod A- Cherubim, in LXX non habeiur; sed de Hebraico
quila, Symmachus, el Theodolio ix«v6v, quod for- additum esi. In quo ob^ervandum, quod nequaquam,
iem polenlemqtie significat, transtulerunt. Nota, le- ut supra dicilur: Facies lioniinis, et facies leonis
11a dextris quatuor, et facies vituli a sinistris qua-
cior, in qnibiis supcrlor, et haec Visio concoident,
sive discoident, ut ex collatione uiriusquo absque tuor : el facies aquilae quatuor; ut videlicet alia a
i-ostro ailmooiiu, divina inieliigas sacramenla, et sinisiris, alia a dextris esse credantur ; ;cd omnium
illud quod ante coninionui, quoniam el [Al. si ] in aequalis ordo desciibitur, dicenie ScriptUra : Qua-
tirmamento, et in throuo, et in manu liomiuis non r< luor autem facies babebai unum : Facies una, fa-
verilas, sed similiiudo dicalur. Ncque eniui facie ad ^* cies Chcrub, et facies secunda, facies hominis : et
faciem revelaio vului, gloriani Homini cnniempla- in terlio iacies leonis '. el in quarlo facies aqnilae;
iiinr; sed in similitudine omnia videmus ei imagine, III prima ei seeunda, et lertia, et quarta faeies, non
quamdiu fragili et corruptibili, et inortali circum- locorum diversilate dexlri et sinistri, Sed.uno per
ilainur corpore (1 Cor. xm). gradus ordiue deieribamr. Unaiu autein faciem, W
(Vers. 8 seqq.) El vidi, et ecce quatuor rotm est primam, appellavit Clierub, pro qua supra dixe-
juxta Cherttbim. Rota una juxta Cherub unum, el rola rat, facies vituli. Ex quo intelligilur faciein Cherub
aiia juxta Cherub uiiuin. Species autem erat roturum esse faciem vituli. Quorum omniuni sensum, praete-
qnasi visio lapidis chrgnotilhi, et aspectus earum, simi- r!tae visionis explanaiio continei.
liludo una quatuor, quasi sil rota in tnediorotm. Cuin- ( Vers. 18 seqq.) Ipsum est aniinal, quod videratn
q»e ambutarent inquatuor partes gradiebantur, et non jttxta fluiium Chobar. Cumqueambularenl Cherubim^
revertebanturambulantes, sed ad locum ad quem ire ibant pariter et tolcejuxta eos [Al. ea]. Et-cum eleva-
declinab:itqumprima erat, sequebantur et cmterm,nec rent Cherubimalas saas, ut exaltarentur de terra, non
convertebanlur. Et omne corpus earum, el coila, et b resislebant rotm: sed et ipsmjuxta eranl. Stantibus
manus, el pennte, et circuli, plena erant oculis in cir- illis stabanl, el cum elevatis elevabantur. Spirilns enim
cuitu quatuor rotarnm. El rotas islas vocavit volubiles, vitmerat in eis. Omnia vivunl Deo, et suum seutiunt
audiente me. Quatuor autem facies habebat unum. Fa- Crealorem. Non est enim Deus mortuorum, sed vi-
cies una, facies Cherub : el facies secunda, facies ho- ventium (Matlh. xxu, 32). Unde et omnia corpOra
minis, el in tertio, facies leonis; et in quarto, facies roiarum plena sunt nculis (<S«prai). El in psalmo
aquilce, et elevali [Al. etevata] sunl Cherubim. Ob- diciiur : Ctelienarranl gloriam Dei, el opera manuum
serva quae prius fuerit, vel quol species rotarum, ejus annuntial firmamenlum. Diesdiei eructat verbnm,
juxla LXX, quasi visio tharsis : nunc aulcm juxta et nox nocli indicat scientiam (Ps. xvni* 1, 2). Sol
eosdem, quasi visio carbunculi; ut pennarum per quoque el luna, 104 mare et llumina, montes et
ignem, qui a Chertib tradilur, similiiudo moustre- colles laudrmt Deum, et in suura circulum per unnos
a Vocesa dextris, quae anlea post aqhil.e nomen pro residebant, qiiod pr;cfert Vulgata tiieronymi ver-
subdebantur, cum Victorio liticrevocavimus, junxi- sio, textusnue Hebraetis•\y®inh. et probatum Viclo-
niusque leonis nomini ad sacri texlus, et cuni primis rio est, legatur resistebant; sed quando fernie idem
Graeti TWVLXX sup. fcap. 1 fldehi. est sensus, mss. vero non sitffraganlur, nihil diui-
b Factum pridem videatur scribarum errore, nt mus immulandum.
95 S. EUSEBH HIERONYMI 9G
singulos elementa volvuntur, ccelorumque ralionemi A fi per se ad eam ire non polerat, elevatus a spiritu
in terris deprehendimus, ut anliquae legis ordinem est, et ductus ad eamdem portam domus Domini
conservantes volvanlur et curranl; et nihil novumi Orieiitalem, quae respicit solem justitia-, de quo
cernamus super lerram. Quod autem dicitur : Ipsumi scriplum est: Ecce vir: Oriens nomen ejus (Zach. vi,
est animal, quod videram juxta ftuvium Chobar ( Ec- 12): ut nequaquam remaneret in lemplo, quod erat
cles. 1), Scriptura demonstrat eadem nos debere : ignorautiae nube confusum ; sed stans in porta do-
intelligere in expositione animalis, quaesupra intel- mus Domini Orientalis, quae sequunlur sacrainenta
lexinius. cognoscerel.
(Vers. 18 seqq.) Et egressa est gloria Domini ai (Vers. 2 seqq.) Et ecce in introitu portm viginti et
limine Templi, et stetil super Cherubim. El elevantesi quinque viri, et vidi in medio eorum Jezoniam filium
[Al. etecantia et exaltata] Cherubim alassuas, exal- Azur, et Phalliam filium Banajm principes populi.
lali sunl a terra coram me. Et illis egredientibus, rolm• Dixitquead me ; Fili hominis, hi viri, qui cogilant ini-
quoque subsecutmsunt. Et stetil in inlroilu portm do- quitatem, el tractant consihum pessimumin urbe isla,
mus Domini Orienlalis, et gtoria Dei Israel erat super dicentes: Nonne dudum mdificatmsunt domus ? Hme
eos [ Al. ea]. Ipsum est animal, quod vidi subter Deums esl lebes, nos aulem carnes. Idcirco vaticinare de eis,
Israel, juxta fluvium Chobar : el intellexi, quia Che-. BI valicinare, fiii hominis. Et irruit in me spiritus Do-
rubim essent. Quatuor, per quatuor vultus uni : ell inini, et dixit ad me, loquere : Hmc dicit Dominus:
quatuor alm uni, et similtludo manus hominissub aliss Sic locuti estis domus Israel, el cogitationes cordis ve-
eorum: et similitudo vultuum eorum, ipsi vullus quosi slri ego novi. Plurimos occidistis in urbe hac , el im-
videram juxta fluvium Chobar, et intuilus eorum eti plestis vias ejus interfectis. Propterea hmcdicil Domi-
impelus singutorum ante faciem suam ingredi. Gloriai nus Deus: lnterfecli veslri, quos posuistis in medio
Douiiui, sive majestas, quaesteterat intempli limine, ejus, hi sunl carnes, et hmc est lebes, et educam vosde
sielit super Cherubim. Qui elevantes [ At. Quce ele- medio ejus . Gladium meluislis , el gladium inducam
vantia et exaltata] alas suas, propheta cernente, super vos , ait Dominus Deus, et ejiciam vos de medio
exallati sunt, rolis pariter sequentibus, et stetit in! ejus : daboque vosin munu hostium, et faciam in vobis
introilu portae domus Domini Orienlalis, paulatim- judicia. Gladio cadelis : infinibus Israet judicabo vos,
que proteclio Dei reliquit lsrael. Primum fuit in et scielis quia 106 e9° Dominus. Hmc non erit vobis
templo, deinde stelit in atrio templi sive limine : in lebetem , et vos non eritis in medio ejus in carnes.
qua recedente de lemplo, nubes ei caligo implevit In finibus Israel judicabo vos , el scietis quia ego Do-
templi peneiralia. Rursumque ipsa gloria sedit su- minus. a Quod sequitur, in Septuaginta non habe-
per Cherubim, et illissiatim avolantibus, et ad ex- C tur , sed de Hebraeo additum est: Quia in prmcepiis
teriora abeuniibus, seculae sunt rolae. Et gloria ste- meis non ambulastis , et judicia mea non fecistis: sed
lil in porta domus Domini Orienlalis, non in januai juxta judicia genlium , qucein circuilu restro sunl, es-
templi, sed posl atrium et limen in introilu porta; lis operati. Assumitur propheta juxta illud quod
domus Domini Orientalis. Quod cum propbela vidis- scriplum esl: Assumens mansuetos Dominus (Ps.
set, ipsum est, inquit, animal, quod vidi subler CXLVI,6); sive elevatur a terra , et introducilur ad
Deura Israel, juxta fluvium Chobar, el inlellexi, portam domus DominiOrientalem, ul possit viginli
quia Cherubim essenl. Quid enim novi videvat, quod quinque virorum qui eranl in inlrollu poriac, el Je-
intelligeret esse Cherubim, quse prius non intellexe- zoniae lilii Azur, atque Phaltiae filii Banajae, priuci-
rat? Cherubim in lingua nostra scientim 105 ntulii- pum populi sacramenta cognoscere. Hi igiturqui
tudo est: notitia sacramenlorum Dei, et tbronus erant in iutroitu portae domus Domini Orientalis,
ejus ac requies. Unde et in psalmo dicilur : Qui se- desperanles salutem, et scelerum conscienlia parati
des super Cherubim, manifestare (Ps. LXXIX, 2). Sem- ad interitum, nec volentesperpcenitudinem peccaia
per enim gloria Domini sedet in scienliac niultitu- corrigere, dicunt: Licet nuper post primam captivi-
dine ; et tunc manifesiatur, quando cuncta regi tatem sedificatse sint domus quae anle corruerant,
provideiui;) demonstranlur; nec fortuilu quid fieri, D tamen scimus hanc civitatem esse instar lebetis,
nec dicere quempiam : Dereliquit Dominus terram, nosque pro carnibus, ut in ea consumamur ct con-
el Dominus non videl (Supra ix, 9). Unde et intui- crememur, juxla illud quod in Isaia scriplum est:
lus Cherubim et appetitus eorum, est oblivisci prae- Tempestas si transieril, non assumetnos (Isai. xxvm,
terilorum, etin futura se extendere (Philipp. ni). 15). lllis ista dicentibus, irruit in prophetam spiri-
(Cap. XI. — Vers. 1.) Et elevavitme spiriius,eiin- tus Domini; et secundo praccipit ut vaiicinetur, et
troduxit me ad portam domus Domini Orientalem qum dical: Quoniam ista dixistis, et cordium vestrorum
respicit solis ortum. Quia egressa est gloria Domini a me secreta non fallunt, ego vobis interpretabor quo-
limine templi, etstetit super Cherubim; posteaque modo civitas in lebelem, ct vos in carnes reputc-
avolautibus Cberubim, stetit ipsa gloria in introilu mini: non juxta illum sensum quem locuti estis ;
porlac domus Domini Orieulalis, et propheia quia sed juxta allerum quem non timetis. Esl quidem ci-
n Expunximus mss. ope subsequentem versicu- textus serie recitabatur, cum mox suo loco
posilus
lum, Quia in prmceptis meis non ambulastis, etc., sit. #
quia hic neduni supeifluo, sed et inconimoda con-
97 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. III. CAP. XI. 98
vilas in lebelis simililudinem , sed non veslris im- A pterea audiunt, quod non ipsi sint carnes praelerilae
plebilur carnibus; verum eorum quos interfecislis. et perditac civilaiis, sed hi qtios scandalizaverint,
Vos autem qui arbitramini vos in hac urbe moritu- et quos interfeceiint. Idcircoque super eos gladius
ros, educam de medio civitaiis, et tradam hostium inducitur, ut postquam in finibus Israel nequaquam
manibus: faciaroque in vobisjudicia; ut cum cecide- inter gentes, sed interCbrislianos fuerint judicati,
rilis gladio, nequaquam in urbe, nec extra terminos tunc cognoscant, quod ipse sit Dominus secundum
Israel, sed in finibus vestrae provinciae, lunc co- illud quod in Psalmis legilur : Cum interficeret eos ,
gnoscatis quod ego sim Dominus. Secundoque dici- requirebant illum (Psal. LXXVII, 34): ut quem per be-
tur : In finibus Israel judicabo vos, et scielis quia ego neficia non senserant, per tormenta cognoscant.
sum Dominus.Haecautem uuiversa patiemini, quia ( Vers. 13.) Etfaclum est cum prophelarem, Phal-
in praecepiismeis non ambulastis; et judicia mea tias filius Banajm morluus esl : et cecidi in faciem
non 107 fccistis, sed caeterarum in circuiiu gen- meam, clamans voce magna, et dixi : Heu, heu, heu ,
lium scelera estis operati. Cumque secundum litte- Domine Deus : consummalionemtu facis reliquiarum
ram manifestum sit quod dicitur, omissis parumper Israel.'Yaticinante propheta , unus e duobus prin-
Jezoniaeet Azur, Phalliae el Banajac nominibus, quae cipibus Phaltias filius Banajaemoritur, qui interpre-
in tempus aliud reservamus, hoc dicendum esl, B talur ruina declinans, et est filius slrucloris, sive c(C-
quod usque hodie in Ecclesia , quae est domus Do- mentarii: otxoSofto? enim aliud in linguam nostram
mini, et anie portam,et in inlroitu, sive in via verti non potest. Alter principum servalur incolu-
porloe, quae significat Salvatorem, perquem ingre- mis, Jezonias filius Azur. Jezonias aures ejus sonat,
dimur ad Pairem, sunl viginti quinque viri, ad sen- quod subaudilur animae. Azur vero (ulcrum, sive ad-
sus cuncia referentes. Et quantum non sublerfugit jutorium. Qui igitur cadendo a Domino declinarat,
memoriam meam, numquam in bonam partem hunc et erat sedificaiionispessimae, recle cadit, prophe-
numerum potui reperire: licei in " Levitico ad sa- tante eo, quem conforlavit Deus. Qui autem prae-
cerdoiale ministerium a viginti quinque annis eli- ceptis obediebat Dei, et illius sustentabatur ac ful-
gantur;in Hebraeoenim non habet hunc numerum, ciebatur auxilio, recte in imperio populi permanet.
qui in Septuaginta dicitur, sed Iricenarium, qui in Legimus in Exodo (Cap. n), mortuo Pharaone rege
exordio hujus prophetae, et Domini conlineturaetate, ^Egypii, ingemuisse filios Israel ab operibus luti, pa-
quando venit ad fluenta Jordanis, et a Joanne bap- learum ac laterum, et clamasse ad Dominum.quem,
tizatus est (Luc. m). Sin aulem in Evangelio quin- illo vivente, inclamare non potcrant. lsaias quoque
que virgines prudentes, et quinque stultae reperiun- (Cap.vi), mortuo Osia rege leproso, vidit Dominum
tur (Malth. xxv), sciamus hunc numerum in medio 'C sedentem super thronum excelsum et elevatum, et
positum, el pro qualitate utenlium, vel ad bonam Seraphim stanlia circa eum ; inlelligensque immunda
vel ad malam partem posse conferri. Hi igitur viri, habere se labia,et babitare in populo imraunda labia
qui cuncla ad sensus referunt, et habent duos prin- habenle, meretur ul de altari carbo mittatur, et la-
cipes, de quibus supra diximus, duali numero con- bia ejus purget immunda. Hic autem, prophetante
tinentur, qui scindit unitatera, et in secundae diei fortitudine Dei, princeps qui a Domini declinave-
numero non videiur a Domino, juxta Hebraicam ve- ratservitute.cadil uteleveiura Christo.Sienimresur-
ritatem. Unde et in Arca Noe, bina et bina inlrodu- rectio Dominus, ruina diabolusesl. Inquo quaeritur,
cuntur immunda (Genes.vi). Dominus autem scissio- 109 quomodo de Salvatore dicatur. Ecce hic posi-
nem in unum coarctans, fecil utrumque unum, et tus esl in ruinam, et resurrectionem multorum in Is-
solvil medium parietem, inimicilias in sna carne rael (Luc. n, 34). In ruinam eorum , qui stabant
condemnans (Ephes. n). Unde et augustius quid lo- pessime , et resurrectionem eorum, qui ceciderant.
quitur alque sublimius: Ego et Pater unum sumus Quod cum propheta vidisset, ceciditin faciem suam:
(Joan. x, 5), ut a Judaica dualitate, in unionem non peccanlis merito, scd plangenlis aflectu; et
nos revocet fidei Cbristianae. Denique, ponlificatu voce magna , quse de magno fidei ardore veniebat,
perdito Judaeorum, Dominus patitur nequaquam sub' D tertio clamavil, el dixit, Heu, heu , heu , Domine
uno priucipe, sed sub duobus , Anna ei Caipha : ut Deus , consummationemlu facis reliquiarum Israel ?
rcligionis eorum scissum [Al. falsum] monstraret Et est scnsus: Etiam ipsae reliquiae, quaeesse vide-
crrorem. Suntmulti in hujus portae introilu ante do- bantur in populo, (e indignante, delentur.
mum Domini Orienlalem, qui viliis suis nationibus (Yers. 14 seqq.) Et faclum est verbum Domini ad
comparantur, et peccatorum conscientia desperant me, dicens: Fili hominis , fratres tui, fratres tui:
saluiem, et dicunt: Civiias in qua versamur, lebes viri propinqui tui, et omnis domus Israel universi,
est, et nos omnes carnes, et Babylonio consumemur quibus dixerunt habitatores Jerusalem : Longe recedite
108 ardore, cujus jacula ignita sunt: nolentes a Domino: nobis dala est terra in possessionem.Pro-
agere poenitentiam, et desperantes salutem; pro- plerea hmc dicit Dominus Deus: quia longe feci eos
a Pro Levitici libro Victor. librum Numerorum medio Levitarum per domos et familias suas a trice-
substiiuit-.Est enim , inquit, testimonium hoc Num. simo anno et supra usque ad quinquagesimumannum.
iv, ubi juxta Hebraicam veriiatem Vulgata in edi- Quo in loco LXX legunt, «jro ctxos-txat 7T«VTS, id est
tione nos legimus : Tolle summam filiorum Caalh de a viginliquinqueannis.
m &. -EtJS-tBII WBBONYMI m
ingentibuss et quia dissipavi eot in lerra [Al. dispersi. A de terris, in quitms dispersi.estis, daboqtte vobis hu-
eos in terris], ero eis in sanctificationem-modicamin munt Ittael. Et ingredienlnr illuc, et auferent omnes
letris, ad quas venerint [Vulg. Veneruni]. LXX : Et offensienes, tnn&astftte abommtiiiones de illa [Vulg.
fttctat est sermo Dominiad me, dicens : Fili Aoswafo, aditif efns]. Et dabo eis ew mttm (sive altertm) et
ftalres ttd et vM eapiivtlatrs tme , <rt omnlt dorms spirkttm nevum tribuam in vitcerihiu eorum, Et««'
Israel consummala est ; quibut dixertmi habitatoitea ferttm cor lapideum de carne eornm, ei dtiboeis cot
Jernsatem.' Longe recesskHs a Domitto: n<Msdata carneum, ni ht prmeeptismeis ambtttenltt judicia mea
est terra in kmredittttent. Ptopterea ait; Bmc dkit cttstodiant, fadettttqneea, et sint nrihi in popntttm, et
Adonai ffominus, qtiia repeltom eotin gfentes,et disse- ego shft eis itt Deutn. Quorttm autem'eot po*f offendi-
minabo eo$in emttem terram, et ero eis in sanctifica- cttta et (tbomitfationess*«s ambulat: hnttan viam in
lioneii pttrvulamin regwmhtts,adquas ingressi fuerint capite sm vonam, dkit Dormms Dcus. Lnqitiiur.
illvc. Primum de ifrterpretaiionts varietate dteen- sermo dlvimis adeos, qni captivr erarrtift t^ira B»-
c^ttmesll. Pro ee- qood ii» ffebra?« habeirw, wrr prro- bykmi», ad Hlfratres Ezechielis propiieia?, et ad
plcmfmtui ( hoe eitim signifieM GOOLATHACH "|rnju } propiiiqnMsqwibwsdixeru*f habiiwtorirs Jernsalenr
LXX fr*HStOlerwnt,vki eaptmtatis tum. Bewide ubi [At. Israwl] : Longe recessislis a Demiwo, riobts daM-*
sequitup vmiversi qnibus dixermtkttbitatoret Jerusa- 19est term im passessioneiw. Loq«rinr awfermbaec qnae
lem ; pto unherm, iPHposnerunt, eommimata esl, seqtnwitur : Congregab» vos d*«popBfe, et redda.n
propfcerlitterarom el vertri ambiguiiaftfm : a GHUIXO vobis terr.tm Isra«L CuMqite iwgrevsi fneritis, anfe-
(rtelf etriin efuod Aqnifa et SymntawlH» et Theo- rctis cuwetiaiidmi-i,.pr«pter q«se oSenderalis Deirm,
dotift' urtiversosiwiCTpreiafi'sirnt; rHivefcernnf, con- et daboi vobi*. ew» unuw timwiis, e* serviimbisDei,
stmmat» esi, qitod1jasfer servsnm omniiH^ non reso" IMrfeqiiaiinam diversrs<idolissservbHfe,sh>ealierin»
TteA.Fatelus-est igiiffrserm'» Domirriad Ezwrhielein1, qimm prins baburalis. Ei spiritmn novum tribu.-Hn
qai clixera-l: Heu, heu, hett, Dombte Dtus, tonsum- i» viseeribms vestri», juxlia iHnrdqiuodscniplui» e»l :
mtaiotttiit lu faeU reliqwmmt Israel ? Iir Mtottia vi- Cor mundum crett irt me, Deu», et spiritum reettmt
«reticei morte, et eorum qui ctrm eo int^rfecti sunt, innovctm viseeribus meh (!'». L, i2). Et aaferam- a-
qawd n-eqnaquaiw ita sim reiiqu*a?, qnas in Jcra-' vobits-cor lapidemn, id est,cor duruffl-„secundum
salfcitfputafrat HO propheto, sed< htqui inBaby* iitod qitod toqnilur SnapUaftus.primus marlyp i«
kme-«idetwwnw esse captivi. Et est sensus : 0 ftli Christio-:Dt#racerviee,et incireumcisi eorde (Acl. vn-,
ftenriitis, fra-tres ttift de eatfem iee«im strrpe gene- r>i). Kt indwaiur co« Pharaenisy ne dimitiat popu-
rati, frafrcs, iirqnaiw tni, quihus dtxerunts liabilato- lun> Israel (Exod. vu). Et dab«v «iqwii, Vi.bisCOB
res jerusatfem, vo* recessistis a Domiwe-,quiai ca-i C carneun», molle,. el iei*ernH»,et qa«d pessil Dei.
pTwiiesti», et eum Jectooni» v»s tratlktfetis, nobts mamdata suscrpere, 84 scribawtor in laijn-lis cocdis
sw*e«nterra feraeidMta est in aeierita-n*possessi»- cainaliW*. Idcireo aolei» dalu« cor iu«ile, et att-
n-emvDic ergweis, quwd!lon-gequidem eos fecertaa* fertur cor dwnm, u-t U>praceeptis meis awbuleiU^
tevt» h*»e*, et d5sperseri-in in «aiiowes, et in aiie- j.ndi«iaque custodiaiit, etsint in populio-Dei; Dow.t-
n*srMrris esse praeceperinv; sed q.uia mese;obediie- llusque^qii! pri»s faeratadversarRis,siJ, ei&inDeuiHv
rwi*jiiseioni, sim m eis fntnrits etiam i» peregrinis Qui awtem iter|iiaqusim pcet/rtenii» prioFa peccata-
et hostitibos. locis in parvamsanciiticaiioi.eni : ehim- correxerini, sed. ambulaveriut post abouiinaiioues-
pteriqne irnvenian»»r«x eis, qiii idoiolatriee ne»<ua- suas r.eiribiia.in,,a4t, eis, quod mereniur, ut vi;e eo-
quami coto SBbmittattt; seii memofes sint in;nt<kiw rum ponantur ki eapitibus eorum. ihcc sub Zo*«-
tonuiB.Deiy sicutifueruni Danieliei tres pueri, et cae- balx.-lfiiio Salathitti, et sub Jesu filio Josedec sa-
teros misse credendin» esl-, inisimrltiudinein tanto- ceixlote magBO,.el,subEzra ac Neemra aocidisse tri-
KUWprincipttm quos Scniptura ROHCeoiitmenior;rti bui Jtidaj,. et his qai cum eis revcrsi sunt, pleriqjiie
t,9an. i»)'u Es qjiibtts.urtiversis disciniiB, non esse aesiimant. Habiiatorcs quoqne Jerusalem, qui sub
iiiBultandnnvliie, quiBet jndi«io-pesttis tvadki smit; Sededia rege Jud:» capti sunt„vel qjui fugeruut cum
nec e*protn'*ndut»hoiBt«i carvversoa peeeatis suis; P : Jeremia iu ^Kgyptum.,in omncs lerras esse disper-
nee psenil-etvl&bt» et egressis (te Eeelasia-alitjuando sos, ct nequaquaiw esse reversos in urbem- Jerusa-
dieendumi: Longt neeemistisa. Don&no; iwbis data l&iu,- Plena autem conversio eorum, qui caplivi
est terra in posse&ionenu Quia h«c dieH Dominus : erant,, et relkfuiarura. tsrael iutelligitur i» Cltrislo,
Licei ea* panurtper a>.me» KficlcSiaseparaverioi , et quando relirpiiai salvat faclaj sunt, etun*die credi-
bilwr gfintes disperseititt* : tu*Am6rot Cis in sancliii- detunt tria niillia, et iterum qjiinqxie millia (Acl.
ca>(iione«modKcam-,,d-um meminoriuu peccatorum u) y el alii de qjiibus loquitur Jacobiis ad apostolum
su»rni», nt ipii pi'opi*K vitia> raeessenm+t de loco Paulum : Vides,. fraten, tanta millia.credentiumJu-
suc<[AL terra sua],. propler pmniieiuiani ad sedes dmorum? hi omnes mmulalores Legis sunl (Act, jutt,-
pris-ujvasredire feslineuL. 20). Sed etiyioiidic superbi HJthabitaiores urbis
(Vers. il scijq.) Propterea loquere : Hmc dicit Do- Jerusalem, quorum cor post offendicula et abomi-
mitttts Deits: Gonqritgabo> vw de popwli»,,e.t admiabo nationes suas<arobulat, Dei rmjrentior otfenstrt, et
a Cuus Vatic. ms. ciiui veijistiss. Saiigerniaiieiisi penes-floatfaueonium, CHoiLo.
& EMeHHfcEM LIB. III. CAP. XII. tOf
,ftV COMMENTA&IORUM
W,qaii Tamtm. «rmnt, «Msrto-COTrM p abominattones suas, recipiunt quae feccrunt.
tapideo, et aeceptOA post
corde mollissimo, per pcenitentiam revertnntur ad Verba 1 autem in Scripiuris sanctis pro rebus dici
Ecciesiam ; et amtretsnl iit prareepiis Donrini,judi- ssaepe admonuimus.
ciaifue ej»s custodiuttf, BwnlqueDowiat poptfTns,el (CAP.XII.—Yers. f seqq.) Et factus est sermo
Dominus, qweasprkis otfenderarw, fif eis Dens. i
Domini ad me, dicens: Fiti hominis, iti mediodomus
(Veits.23, 25.) Et elevavervntCherubtmalas suas, iexasperantis tu habitas : qui oculos hubenl ad viden-
et rotee cum ets, el gloria Dei Israet erat super eos cdum, et non vtdenl : et aures ad audiendum,' ct tion
[At. ea]. Et ascendit gloria Domini de mediocivka- audinnt: c qura domus exasperans est. Pro eo quod nos
it»; stetitque super montem,qni est ad Orientemur- -vi-rtiwiiTS.: fwmedict domus exasperanlis tu hubitas,
bis. Paulalim gtaria Domini recedil de JerHsalent. LXX ] posnerniit r In medio iniquitalum eorum tu ha-
Pri«ii»Hi tei)>ptunideserens, slat rn atrit» vei ir*ti- ibitas. Sed ex eo quod sequitur, 0«ia domns cxa-
min« doinus, et postea iu inlroilu portae ©rontsdis ; sperans est, inteltigimus priorem quoquescnteiiliam
nswissijue, suWaiis peninsroiisque aequeMibws,stat Ittitcversiculoconvenire. Pro exasperatione quo(|iic,
super montem, q,uiest ad-OrienleiH itrtts, band do- dicf , amaiitirdrnem, crebro docuimus, til sit sensus :
biuw quiit Btonlemsigitificei Oliveii, nade Saivator inrmedTodomus ad amariludiiiem cnnverlentis, (u
ascemUl a4 Palrem. Stabaiqus gioria Doroini,quse B BhaMtas, qmc Deumna>turadulcem ai(|iie clemeirlcin,
de Jerusakm urbe discesserai auper mo-*t«i»Oti— vitiorum suornm amariludine, amarum facil atqun
veli, in sigAUiuresurreclionU el linuiitw, •! inde.'• crttrfclem. Afioquin de Deo regiunis : Gustate et vi-
perituram.arsucam(|ue eernerel Jentsalem. Qutit^ue' defe, qttoniam sttatis, sive dulcis esl Dominus (Psal.
dicit: Ascendilgiotiade m£dioemkttis(iuaa. uv,5>t)r xxxtrr, 9). Habitat autem propheta in medio po-
aiiis veibis loquilm,-Domiaas ad diseiptttos-:Surgite, puli Dertmad amarinidinem provocanlis, qni habet
abeainushinc(Luc. xm,55).Et ad Judaeoft: Reiiitque- ' ocufos, et non virfet: aures, et non audit, non viiio
lur vobisdomusvestra deserla(Matlh. \iin). JosepJtu»k Sfertstnitn,sed*perrinacia pravitatis. Unde el Dominus
quoque a refcii audflaia vocem m tempki.amge-loiiuin i atf JmraeosvSicmci, inqnfl, essetis,peccatumnon ha-
et fottiludiuum coelesVm»,*^»;*prim>M wrbis prse* beretis (fotrn. rx , 41) r vorunfarfam caccitatem in
sidia erant: abeamus ex IM& sed-ibns(Josepk. Aattitf. ittfs argtretis atque condemnans. Quia ergo ncalos
Jud. \, MH-iutque ii> BWHttm* u&qne w»praesc-ntetn e habent atf viderrdtrm,ei non videnl : auresad au-
diemtgiociaDoniii*i,.qtuae deseruit templiM»,stsatsu-* divndnm^ ef H^nonauditmt, et tua verba con-
per mouteui OHveii , et i» emiei»signo ruttoos.,, fenrmmf, tfoee eos per imaginem aique piciiir.im ;
speclat templuuiquondamJudaicun», m fa-viUaaei; ci- et sehematrbiis-osiende corporeis, nt venturam ca-
neres dissoliituni. G ptfvftatem non-solum aurtftn, sed et oculis recoguo-
G»
(Vers. 1i, i&.) El spuitus tevatii me, addmitque3 SWMH.
in Cliatdmamad transmupationem in vuione-in spi- (Vers. 3.J Twergv, ftlikominis, fac tfbi vascttraits-
rituDeitet sublala esl a me visio, quam videvantuEt 1 tmgratiotm: et migrabis [Vulg. iransmfgrafris]'per
locutus sum ad liansmigjtalianem ottwia vsrbct Do~ diem eetameh. Migrabisautettt de loco luo, ad tocum
minirqum osleuderalmihi. Pio- eo qued, uos ex. Ue- atterum i» eonspecttt eorum, si forle aspiciattl: quia
braica veiitite Iraustulinnis :. Ei sttbiat*est a nte vi- domm exasperans est. LXX : Et tu, fiii hmninfs, fac
sio, quamvideram,LXX tcaastulcruAC.:Etasetndia * tibi vasa ettptivhatts; el captirare prrdfem cotam eis :
visione^quamnideraut.Qaod utrumquesigniiicat n»i* t el «aptkave de loeo-tfuofnlocumatierwmin conspectu
in corpore propbetam in Jerusaiim de Babylone 6 eoruiw,ut rrideantquiadomus exaspvtansesl. Ifutti dii-
translatum, sed in H3i9piritUv, snblataque visiwiee- btumiquiwuuiversa feei ftnjns continenfev, fnturam
quae ems in spiritu duxerat Jerusatea)^ ei uuiversa: iu c»p«itvtt:rteiiiindieef regis Sedecfaetrihus Jadse, qui
monsttaverat, quaesuperior s«rmo wajravit^iiever- - eaiptiuseso cura-Jerusafeiw. Sed quoniam quidam
sus estui sentelipsum, et loculu&estadtraasflMgrar* r vaniwi captiifvitatemSedecfa:, qwihiferpreiatur ju-
lionem omnia>quaeci fueraut deiuou6lratv,.ad eos» stnsBomims, in typum-pfiecedere Satvatoris, qni de
videlicet, de quihus supra scri^tum..est - Egi) sede- £
""Cflstestibus. i»d terreii* descermVns, Iinmanum cor-
bamin dtimo mea, et senes Juda.sedebmttj<inttttnter V pusasswwpieri*, et baecesse vasa captivitaris : ideo
el cecidit super meibi maims DoiuiuiDei, et.vidi(Su-ir p»aeni»n«iidwm 1 pwtwprudentenv catitumque Iccto-
pravin, 1). Mirumquein iiiodiu»sexientibus-liisqui i« F«mvei haeequMet» nos pemere', ne quicfprajferfre
ad se venerant visitandum, visiones mysticas pro- ip vwfeamur, sed no»pTobare>.Neqneerrrm rex impins
pheta cernebat^ et absens eractab his OjiM corain see h» figaraiH"potesr pra*cedere rlfins, qur rorius pie-
sederant, absque spiritu,, praesenseorpo** Omnia- i- fcttisexemptinnest. Captiim-aufemcsse Sedeciam a
que fiunt, ut coiisolationeiu cecipiant q,uJ,cwpitvi *i BwbyloMtsatque ChoWaeis,cl1Jferemias proplieta ct
erani, quod reducendi sint in terraiu Israel.et am- i- Reguiwnarrat- hfstoria-, et dtwriHn(Pe focofri locum
bufaturi in praecepiis Domini,.futuEique ei in popu- i- ycettm. xaxn, etIVffso; xxvjf,Iroc est, rfeJerusarem
Ium, et ille futurus sit eis in Deum. Qui autem nouii in Babylonem, et caetera qnae Ezecbiel in consc-
(uerint conversi ad pcenitentiam, sed ambulaverint it quentibus loquilur. Qui auleitt referuniad Bomininin
« Vide quaetum alibi saepc, cum praecipue tom. I, adjepwt. iS, naut. % «nwpvatm*.
103 S. EUSEBII HIERONYMI Ml_
Jesum Cliristum,captivitatem ejus et transmigratio- A Am .
nem de loco ad locum, descensionem ex ccelestibus ii, 24).
ad lerrena significari putant. (Vers. 7, 8.) Feci etgo sicut ptcecepetal mthi: vata
(Vers. i seqq.) Et efferes foras vata lua quasi vasa mea protuti quasi vasa migranlis [Vulg, transmigra-
transmigrantis per diem in conspectu eorum. Tu aulem lionis]per diem, etvespere perfodi mihi parietem manu.
egredieris vespere coram eis, sicut egredilur migrans In caligine egressus sum, el humeris \\Q porlavi
anle oculos eorum. Perfode tibi parielem: et egredie- [ Vulg. in humeris portatus] in conspectu eorum.
ris per eumin conspectu eorum. In humeris porlabis LXX : Et [eci sicjuxta omnia, qummandaverat mihi:
[Vulg. portaberis ] : in caligine effugies[Vulg. effere- vasaque proluli sicut vasa caplivitatis per diem : et
ris]. Faciem tuam velabis, et non videbislerram : quia ad vesperum perfodi mihi parietem manu, et abscoh-
portentum dedi te domui Israel. LXX : Et proferes ditus egressus sum : super humeros assumptus sum
vasa tua captivitatis per diem in oculis eortim. El tu in conspectu eorum. Quse supra jussus est facere,
gredieris vespere in conspeclu eorum, sicut egreditur opere se complesse lestatur, nec interpretatione in-
aptivus. Perfode libi parietem, et transibis per eum in diget juxla utramque scntentiam, quod supra expo-
onspectu eorum. In humeris porlaberis, et abscondi- situm est. Illud aulem notandum, quod uno alque
MS egredieris. Faciem tuam operies, et non videbis B eodem tempore Jeremias prophetabat in Jerusalem,
terram: quia portentum dedi te domui Israel. Facere et Ezechiel in Babylone, et illius prophetia milte-
115 jubetur propheta in figura, quaeSedecias faclu- balur ad caplivos ; et hujus ad eos, qui habitabant
rus est in veritate. Collige, inquit, sarcinas tuas in Jerusalem ; ul unius in diversis regionibus Dei
(haec enim vasa sunt transrnigrantis) videntihuseis. provideniia probaretur, et intelligerent audien-
Et posiquam viderint quae facturus es, egredieris tes , quaecumque accidebant populo , nequaquam
vespere in simililudinem Iransmigranlis. Legimus idolorum potestate , sed Domini jussione consi-
Sedeciam nocte muro suffosso fugisse ad deserta stere.
Jurdanis, ibique a Babyloniis esse comprehensum, (Vers. 9.) Et faclus est sermo Domini mane ad me
el hoc significare perfossum pai ieteni. Quod autem dicens: Fili hominis, numquid non dixerunt ad te do-
dicit: In humeris portabis, subauditur sarcinas tuas, rnits Israel, domus exasperans, quid tu facis ? Dic ad
et quidquid ad viaesolatium fugientes poriare con- eos: Hmc dicit Dominus Deus. Si te, inquit, interro-
siieverunt. In caligine effugies[Al. efferes]; ne vi- gaverit domus exasperans : Quare ista facis ? Vel
dearis a quoquam. Faciem tuam velabis, vel caecitate secundum Sepluagintaetiam si non interrogaverint,
quae ei accidit, erulis oculis a Nabuchodonosor ; lii ingredcre, ut sciant cur ista feceris. Dic ad eos:
vcl ne cognoscatur quod ipse sit rex, et major fiat C ( Hmcdicit DominusDeus.
cura servantium. Quodque sequilur : Et non videbis (Vers. 10 seqq.) Super a principem onus istud, qui
terram, illud signiiicat, quod caecus duclus sit in Ba- cst in Jerusalem ; et super omnem domum Israel qum
bylonem, eamque non viderit. Quia portentum dedi est in medio eorum. Dic : Ego portenlum vestrum :
te, inquit, domui Israel:\n signum euim et figuram, c/uomodo(eci, sic fiet illis. In transmigralionem et in
prophetarum tam dicta quam facta sunt. Unde et captivitatem ibunt. Princeps aulem , qui esl in tnedio
in Zacharia, viri portentosi vocanlur, quod futura eorum , in humeris portabilur, in caligine egredietur ;
portendant (Zach. m). Et in Osee loquitur Deus : parietemperfodient, ut educanl eum ; facies ejus ope-
In manibus prophelarum assimilatus sum (Osee xn, rietur, ul non viiteal oculis [Vulg. oculo] lerram. Et
10). Qui autem volunt in Ezechielis personaCbri- txlendam rete meum super eum', et capielur in sagena
slum intelligi, vasa captivilatis, humanum corpus mea, et adducam eum in Babylonem in lerram Chal-
accipiunt, et perfossum parietem, quo infernorum i dmorum, et ipsam non videbit; ibi morietur. Et omnes
clauslra perfregit, el resurgens a solis credentibus > qui circa eum sunt, prmsidium ejus el agmina illius di-
visus est : portalusque in humeris, quando cum an- spergam in omnemventum ; et gladiumevaginaboposl
gelicis potestatibus ad ccelum victor ascendit; et eos, et scienl quia ego Dominus, quando disperseroiltos
quod absconditus egreditur, et velat faciem suam, D ] ingenlibus et disseminaveroeosin terras [Vulg. terris].
ne in carne mortali videatur divina majestas.et noni Et relinquam ex eis viros paucos a gla-.lio,et fame, el
videt lerram, ne oculis illius illusiretur, quae ejus1 pestilenlia ; ut narrent omnia scelcra eorumin genli-
non meretur aspeclum. Oculi enim Domini superju- bus , ad quas ingredientur, el scient quia ego Do-
slos (Ps. xxxm,16), et avertit faciemsnam ab impiis. minus. Primum exponamus bistoriam. Dic, in-
Haecautem, inquiunt, omnia lecisse narralur, ut per quit, ad eos, o fili hominis, qui vel interro-
similitudinem hominis, dura ad fidem Israeliticii gant, H7 vel non inlerrogant. Quid tu facis
populi corda converleret. Et in portenlum da- hmc? quod super ducem onus illud et visio sit,
ttir domui Israel; juxta illud quod scriptum esl : qui est in Jerusalem, ducem significans Sede-
Ecce hic positus est in ruinam et resurrectionem' ciam. Etdic : Ego portenlum vestrum, sive ut Se-
' a Ad Vulgatae edit. fidem mavult Victor. hic legii est in medio, etc, quod ex ipsa Hieronymi repetita
Ducem; nam principem ex GraecoLXX apxwrt deri- lectione in Commentario asserit.
vari sentit. Sicquc legit etpaulo post, Dux aulemquii
105 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. III. CAP. XII. 10(5
ptuaginta transtulerunt, Ego qui portenla facio; ul A J per eos crediderani, quod ipse sit Dominus, et id-
ex prsesentibus futura cognoscanlur. Quomodofeci, circo disperseril eos in gentibus, et disseminave-
sic fiel illis, duci et cunctis qui in comitatu ducis rit in lerras, ut mullum fructum facercnt. Et reli-
sum. In transmigralionem Babyloniam captivi du- quirex eis paucos viros, sicut Joannem Apostolum,
ccnlur, et dux qui est in medio eorum in humeris et cacteros, a gladio, et fame, et pestilentia libera-
poriabitur, vel jumentorura , vel eorum qui cum eo los, et perseculionum impetum declinantes, ut nar-
fugerant. In caligine, etin noctis teuebris egredie- rent scelera Judaeorum et iniquitates cunctarum
tur : murumque suffodient socii ejus ut educant gentium ad quas ingressi sunl, ul acta pcenitentia,
eum. Facies illius velabilur, vel timore fugienlis, scirent quod ipse esset Dominus. Itaec diximus, le-
vel caecilatis injuria, ut caecus terram non videat ctoris arbitri') judicium rclinquentes. Caeterum nulla
Babylonis.Et ego extendam rete meuinsuper illum, dtibilaiioesl, periculosum esse regis impii captivi-
et capielur in sagena mea. Coiicedentc quippe Do- taiem et necem, sacramenlo Domini coniparare.
mino, a Babyloniis caplus est: et haec quae ab ho- (Vers. 17 scqq.) Et factus est sermoDominiad mc,
stibus passus est fieri, se fecisse lestalur. Duclusque dicens : Fili hominis, panem tuum in conturbalione
in Babylonem, terram Chaldacorum non videbit, comede [Vulg. addit sed]; et aqttam luam in festina-
ibique captivus morietur. Omnes aulem socios ejus, B 1 tione et mmrore bibe. Et dic [ Vulg. dices] ad popu-
et adjuiores et comites fug.-e, cum ille fuerit com- lum terrm : Hmc dicit Dominus Deus ad eos qui habi-
prcbensus, huc illucque dispergam, nec securos tant Jerusalem, in terra Israel: Panem suum in solli-
abire permittam : sed in manibus hoslium evagina- ciludine comedent, et aquam suam in desolulione bi-
bo gladiura meum; ut quando dispersi fiierinl in bent, ut desoletur terra a mulliludine sua propter ini-
gentibus, intelligant quod ego sini Dominus, et quitatem omnium qui habilant in ea. Et civitales qum
mea cuncia volumate sint facia. Et relinquara, nunc habilantur, desolalm erunl, lerraque deserta : ct
inquit, ex sociis ejus qui cum eo fugerint, scielis quia ego Dominus. LXX : Et factus esl sermo
cl qui evadere potuerint, paucos, qui gl.adium, Domini ad me, dicens : Fili hominis, panem tuuin
et famem, et pestilentiam evaserint, ut cum cum dolore comedes, el aquam luam cum tormentoet
vel fuga, vel captivitaie ad diversas pervenerint anguslia bibes. Etdices ad populum terrm : Hmc dicit
regiones, narrent omnia scelera sua vel sermone, AdonaiDominushabitatoribus Jerusalem super lerram
vel exemplo; propter qua>.tania raeruerint mala, Israel : Panes suos cum egeslate comedent, \\Q et
et inielligant quod ipse sim Dominus. Qui aulem aquam stiam cum dissiputione bibent, ut dissipelur
tropologiam et cceptam explanalionem super Salva- terra et pienitudo ejus. In impietale enim omnes qui
tore conatur expouere , ducem qui esl in medio 'G habitant in ea, el civitateseorum qum habilantur, in
Jerusalem, ipsum inlerpretatur, qui in portentum desolalionemerunt, et terra dissipabitur, et cognosceti»
signumque praecesserit, qund el ipse cl socii ejus -quiaego sum Dominus. Post principis et sociorum
captivi jstius mundi sint, et ab inferis victor ascen- ejus propheiiam, qucc sub corporali imagine mon-
dens, in huraeris porlatus sit angelorum : in cali- strabalur, venit ad populum : et quidquid proplieloe
gine egressus, ignolus incredulis, destructo medio dicitur, per prophelam refertur ad habilalores Jeru-
pariete, fecerit ulrumqueunum : facies illiusoperla, salem, quod in obsidionis malo, panem suum comc-
ut terram non respiciat Judseorum (Ephes. u). Nec dant inangustia etegestate, el aquam suam neqna-
mirum si Dominus celaverit facicm suam; cum quara in abundantia , sed cum lormenlo bibant, et
usque hodie ante vultum Moysi velamen posilum tribulatione. Haec atitem, inquit, oprophet-t, libi
sit populo non credenti. 118 Extendilque Domi- dicunlur, ut tu loquaris ad populum tcrrac tuac, cl
nus rete suum super illum, juxla id quod de eo dicas : Haecdicit Dominus habitatoribus Jerusalem,
sponsa loquitur in Cantico Canticorum : Ecce iste quaeesl in terra Israel : Obsessia Nabuchodonosor
post parielem noslrum prospiciensper fenestras, ap- atque a Chaldaeis, famis et sitis sustinebitis maliim;
parens per retia (Cant. n , 9). De quo et Jeremias : ut omnis lerra cum sua plenitudine (Al. multiiudine)
Spiritus vultus noslri Chrislus Dominus, captus est in D deleatur, habitatores signilicans per eam quae inlia-
peccatis nostris (Thren. iv, 20). Et: Cum non fecis- bitalur. Etne putent sibi hoc cvenire sinc causa :
sel peccatutn,pro nobis peccalum factus esl (II Cor. v, Di.c,inquit, eis, quod propter scelera eorum et im-
21). Et adducetur, ait, in Babylonem , confusio- pietates, omnes urbes Judaeae ad soliludinem redi-
nem islius mundi, in terrara Cbaldajorum qui in- gendaesint, et uuiversa terrae cultura dispereat, ut
terpreiantur, quasi dmmonia,ut eos qui daemonibus cognoscant Deum sacvientem, qnem miseranlem
fuerant mancipati, retraherel ad salulem; et captt- cognoscere noluerunt. Possumns juxla anagogen
vam duceret pristinam captivitalem. Ipsamque, habitatores Jerusalem credentes Christo dicere, qui
inquit, terram Chaldaeorum non videbil, et ibi habitant in Ecclesia. Et si per peccata illius offen-
morietur; ut omnes nos sua morte viviflcet. Cun- sam meruerint, comedant panem cum egestate, et
ctos autem adjutores ejus et socios, apostolos et bibant aquam cum mcerore et angustia : non cibum
aposlolicos viros dispersit in universum orbem. Et panis , nec potum aquae, sed famem sermouis et
evaginavit gladium post eos, ut variis coronarentur ' doctrinae Dei suslinenles (Amosvm). Quando enim
marlyriis, el lunc inielligerent vel ipsi, vel hi quii vei vitio principum, qui capiendi sunt et tradendi
PATROL. XXV. k
107 S. EUSEBII HIERONYMI 108
Babyloniis, vel nostra durilia, perdiderimus sermo-1A quod nos ambigttumdiximus, ut decipieniia audien-
nem Dei, aquasque non meruerimus habere uiiles : tes suos prophetarum verba noscamus. Est autein
tunc in dolore et penuria, nostrum sumemus cibum , sensus omnis capiluli hic: Supra propbelaverat con-
etterra perdet multitudinem credentium,etcivitates, tra principem qui erat in Jerusalem, deinde populo
quccin toto orbe intelliguntur Ecclesiae, desolabun- famem et ardorem sitis nuntiaverat esse venlurum.
tur, et terra deserla erit, ut omnes sciant quia of- Quod multitudo non credens, vetus assumebai tri-
fensa sit Domini. Quod quidem el in perseculionis lumque proverbiura : In longum tempus differlur
tempore intelligere possumus. comminalio prophetarum, cl omnis visio peiibit,
(Vers. 21 seqq.) Et factus est sermo Domini ad me, dum frustra cemitur : vel juxla Symmachum St«-
dicens : Fiti hominis, quod est proverbium islud vobis mevaei, id est, in ventumel auram tenuemdissolvetur.
in tirra Israel dicenlium : ln longum differentur dies, Dic ergo , inquit, eis, quod nequaquam mea coin-
et peribit onutisvisio? Ideo dic ad eos : Hmc dicit Do- minalio diffeialur, nec divinatio falsa atque ambi-
minus Deus : Quiescerefaciam proverbium islud : ne- gua proferatur in populos quae finem habeat incer-
que vulgodicetur ullra in Israel. 120 ^' loquere ad tum, ul alio dicalur lempore, alio impleatur : scd
ebs, quod appropinquaverintdies et sermo omnis visio- nunc, vivente le, qui loqucris, et his qui andiunt,
nis. Non enim erit ultra omnis visiocassa , neque divi- B
] verbum quod locutus sum , complealur. Significat
natio ambigua in msdio filiorum Israel. Quia ego Do- autem vicinam captivitatem urbis Jerusalem, elSe-
minus loqttar, quodcnmque locutus fuero verbutn , el deciam cum populo Juda jamjamque capiendum.
fiet. Nonprolongabitur amptius; sed in diebits vestris, Non solum autem illo (emporc, sed usquc bodie
domus exasperans, loquar verbum, el faciam illud, di- vulgus incrcdulum el dura corda morialium prophe-
cit Dominus D&us.Et (aclus esl sermo Dominiad me, tiam Dei non recipit : sed omnia quae prophetae
dicens : Fili hominis , ecce domus Israel dicentitim : comminantur, quse pracdicat Evangelium, in aliud
Visio quamhicvidet in dics mullos, et in tempora longa tempus aestiinant dilferendum. Sciamusque hic pa-
iste prophelat. Propterea dicad eos: Hmc dicit Domi- rabotam, quae a Sepluaginta ponitur, accipi pro pro-
ntts Deus : Non prolongabilur ullra omnis sermo verbio, juxta illtid quod in psalmo legimus : el fa-
meus : verbum quod locutus fuero, complebitiir: dicit ctussum eis in parabolam (Psat. LXVIH, 12). El in
DomhtitsDeus. Quod nos diximus, proverbium, juxta hoc eodem propheta : Quid est vobis parabola isla
Symmachum, omnes alii interprctes, parabolam in populo Israd, dicenlium : Patres comederuiit
transtnlcrunt, quaeHebraiceappellaturMASAL(SlttO). uvam accrbam, et dentes filiorum obsltiptterunl (In-
Rursum ubi a nobis editum est: Neque erit divinatio fra XVIII,2)? Manifesta perslringimus, ul in obscu-
ambigua, vcrtere Sepluaginta, nec divinansjuxta gra- (Q rioribus immoremur.
liam : pro quo omrtes , lubricum inlerprelati sunt,
LIBER QUARTUS.
121-122 Vellem , si iieri posset, Euslocliium, (Cap. XIII. — Vers. 1, 2.) Et factus est scrmo Do-
explanaliones in Ezechielem per singulos libros mini ad me, dicens : Fili hominis , vaticinarc ad prc-
propriis texere propheliis, et quod vaticinatione phetas Israel qui prophetant, et dices prophclantibus
conjunctum est, nequaquam exposiiione dividcre : de corde suo : Aiidite vcrbum Doinini: Hmc dicit
ut facilior esset cursus dictantis pariler et legcntis; Dominus Deus. Hoc quod nos posuimus : Qui pro-
longumque et immensum interpretationis iler certis phelant, et dices prophelantibus de corde suo , omi-
spaliis separare, ul quasi tilulis et indicibus, ct, ul sere LXX, et pro co quod non habelur in llebraco,
proprius loquar, argumentis oslenderem qnid libri addiderunt, et prophetubis, el dices ad eos. Est ati-
singuli continerent. Sed quid faciam, cum aliae lem sermo contra pseudopropbetas, qui decipiebaul
propbetiae breves sint, aliac longae: ut saepe neces- D populum , ct, conlra Dei mandata , aliud propbeta-
sitate cogamuret plures in unum librum coarctare, bant. Nec quempiammoveat, quod prophetae npjicl-
ct unam in mullos dividcre? Unde el nunc contra lautiir: hanc enim habet sancta Scriplura consuc-
prophetas et prophelias , ad seniores quoquc populi tudinem, ut unumquemque valicinationis suse et
Israel el ad terram super quam indiicuiitur quatuor sermonis prophelam nuncupet: sicut prophclae ap-
plagae pessimae, et de ligno vitis , quod cum fueril pellanlur Baal, et propbetae idolorum, etprophelae
abscisum, inulile est inter omnia ligna silvarum, confusionis. Unde et apostolus Paulus poeiam Grx-
catalogum etiam vitiorum Jerusalem volumus quarto cum propheiam vocal: Dixiiquidam proprius corum
libro compreliendere. Qucm quia unius voluminis propheta : Cretenses senipcr mendaces, malae be-
non palilur angustia, alteram partem ejus quinto sliae, ventres pigri (Tit. i). El in Osee legimus : Sic-
volithiini reservamus : prudentissimi lectoris sollici- ut propheta insaniens honio porlans spiritum (Osce
tudinem praemonenles, ttt scial quid nobis in hoc ix, 7). Quidquid autem eo lempore Israelilico po-
explanandltm, el quid sibi legendum sit. pulo dicebatur, hoc nunc referlur ad Ecclesiam ; ut
109 COMMENTARIORUM 1N EZECHIELEM LIB. IV. CAP. XIII. 110
proplielx sanctisinl apostoli et apostolici viri. Pro- jA pbetac Israel vulpium similes^sunt, quotidie dome-
phelae autem mendaces alque furiosi, omnes haere- slicarum avium furla facientes : qui babilant, jtixta
lici; quorum principes ex suo corde contingant; qui Aquilam et LXX, in,'deserlis ;]}uxi&Symmachum et
autem ab eis seducli sunt, aliorum n:endaciis ac- Theodotionem, in parietittis atque ruinosis : qui non
quiescant. possunt ascendere ex adverso, ncque murum pro
(Yers. 5.) Vw prophetis insipientibus, qui sequun- domo Israel opponere. Lcgimus Aaron adversum
lur spiritum suum, et nihil videnl. LXX : Vmhis qui igiicin Israclis populum devoranlem occurrisse et
prophelanl de corde suo, et otnnino non vidcnt, relin- sletisse medium, el opposuisse murum pro salule
quentes illud quod a nobis propositum cst, qui se- populi (Num. xvi). Jeremiac quoquc dicilur, ne oc-
quunlur spirUumsuum. Cum propbclariim nomen se- currat Domino, neque slet contra iram ejus orationis
cundum regulaiu Scriplurarum bonis malisque com- perseverantia (Jerem. vn).j(Sicul enim murus hosti
mune sit, in eo differunt, quod boni prophclae esse opponilur, et adversario occurri sole't ex adverso
123 dicunlur sapientes, mali aulem sltilti etinsi- coutraque venienli: ita Deisenlenlia sanctorum pre-
picntes : quorum allerum rcferlur ad ecclesiasticos cibus frangilur. Unde et Moysidicitur : Dimilte me,
viros, alterum ad omnes hacrelicos , qui Dei spiri- et delebo populum islum. Cui cnim dicilur : Dimitte
lum relinquentes sequuntur spirilum suum : quia B } mc (Exod. xxxii, 10), ostenditur quod lenendi ha-
nequaquam divino inslinciu , sed proprio corde va- beat facultatem. Isli stare non possunt in praelioin
ticinantur : unde et nihil videnl. Qui aulem sapiens die Doraini, ut pro populo precibus dimicent et re-
esl, non cordis sui cogitationes^ sed Dci spiritum sistant obsecrationibus senlcntiae Dei. Quia igitur
sequitur, juxU illud quod et in siiperioribus (Su- vana conspiciunt, et divinant mendacium, el a Do-
pra, 1) animalia et rotac spiiilum Dei sequebanlur. mino missos esse se dicunt, cum non sinl missi ab
Et prophela dicit : Posl Dominum Deum tuttm am- eo, et perseveranl in erroribus, ct suum cupiunl
bulubis (Psal. xxvi, U). Et in alio loco : Deducme iirmare sermonem; arguunlur qttod omnia sint
in semitamreclam (Ps. CXLII, 10). Et iterum : Spi- cassa quae praedicant, suum mendacium Domini
ritus tuus bonus ipse deducetme in lerram (Psal. LIX). sermonem esse dicentes. Porro juxta Septuaginta
Et populo Dei, columna ignis et nubes erat dux in bic sensus est: Omnes baeretici propler fraudulen-
solitudine (Exod. xin). Et Jeremias loquilur : Non tiam ac nequitiam vulpium similes sunt, de quibus
laboravi sequens te (Jerem. xvn, 16). Quis aulcm Salvator loquitur : Vulpesfoveas habent, et volucres
ha-relicorum qui sequitur spirilum suum , non im- cmli nidos (Matth. vm, 20). Et de llerode scriplum
pingal in tenebris, et caecuscaecosducat in foveam? est: Dicite vulpi huic (Luc. xni, 52). El de eisdem
Unde licet sibi in mysteriis , immo orgiis suis plura C ( vulpibus quae parvulos simplicesque decipiunt, et
ccelesiasiicis docloribus vidcre videanlur, lanien populantttr vineam Christi, Salomon loquitur: Ca-
nibil omiiino videnl : quia solem jusliliae perdide- pite nobis vulpet parvulat, dissipantes vineas(Cant. n,
runt, frustraque imitanlur cos, qui prius vocabanlur 13). El in psalmo super his qui corum fraudulenlia
Videntes, et quibus dicitur ; Qui videsvade : recede supplantantur canilur: Introibunt in inferiora terrce,
in lerramJuda; etin Belhel non prophelabis (Amos tradeniur in manus gladii, partes vulpium erunl
vu, 12, 15). Quamobrem visio Isaise et Abdiaepo- (Psal. LMI,10,11). Iti prophclaequi vulpium similes
nunlur in tilulis. Et Dominus aposlolis praeccpit . sunt, non steterunt in firniamenlo; nec cum Petro
Levale ocutosveslros el videle (Joan. iv, 55). Et pro- audire nieruerunl: Tu es Pelrus: el super hanc pe-
phcta suppliciter deprccatur ; llevela oculos meos, el iram mdificaboEcclesiamtueam (Malth. xvi, 18). Nec
considerabomirabilia de lege tua (Ps. cxvm ,18). Moysi similes sunt, cui diclum est: Tu verohic sta
(Vers. & seqq.) Quasi vulpes in desertis prophetm mecum(Deut. v, 51). Nec illius qui dicit: Statuil s«-
lui, Israel, erunl [Vulg. eranl]. Non a&ccndistisex pra pelram pedesmeos; sed fluctuaverunt omni venlo
adverso, neque opposuistis murum pro domo Israel, doclrinae. Nec sleierunt in firmamento, de quo in
nt starelis in prmlio in die Domini. Vident vana, el oclavo dccinio psalmo 125 legimus : Cmlienarrant
divinant mendacium, dicentes, ait Dominus: cum ' gloriam Dei, et opera manuum ejus annunliat firma-
Dominus non miserit eos, et perseceraveruntconfir- menlum. Isti congregaverunt irraiionabiles quosque,
mare sermonem. Numquid non visionemcassam vidi- et proplcr nimiam innocenliam pecudum similes,
slis, et divinationemmendacemlocuti eslis? et dicilis , contra doiiiuiii Dei. Unde nunc dicitur : Ei congre-
ail Dominus, cum ego non sim locutus. LXX : Sicttt gaverunt greges super domumIsrael: nec surrexerunl
vulpes in deserlisprophelmtui, Israel [Al. addit. erant' ipsi, nec alios suscitare potuerunt; sed qusecumque
aut eruiu]. Nonsteteruntin firmaniento, et congrega- egerunl et agunt, plena mendaciis sunt. Quodque
veiunt greges super dotnum lsrael. Nou resurrexeruntI sequilur : El cmperunt suscitare sermonem, illud
qui dicunt in rfieDomini: videntes mendacia, divinan- significat, quod velint quidem consurgere, et se ad
tes vana, qtti dicunt, dicit Domhuis, et Domimtsnoni excelsa sustollere ; sed quod cupiant, implere non
ntisil eos: et cceperuntsuseilare sermonem.Nonne vi- possinl : diciturque eis : Nomie visionemfalsam vi-
sionem (atsam tidislis, el divinaliones vanas locttlii distis, et divinalionesvanastocuii estis? Quodque se-
atis ? Et dicebatis, dicil Dominus, el 124 c9° noni qnitur, cl dicebatis, dicit Dominus, et ego non swn
stnnlocutus. Dicamus primum juvla llebraicum. Pro- locutus, in Septuaginla non babetur.
111 S. EUSEBII HIERONYjWt 112
(Vers.8,9.)PropJerea hmcdicitDominusDeus: Quia A bitur fundamenlumejus, et cadel et consumeturin me-
locuti estis vana, etvidistis mendacium,ideo ecceegoad dio ejus : et scielis quia ego sum Dominus. El com-
vos:aitDominus Deus.Eteril manusmeasuper proplie- plebo indignalionemmeam inpatiete, et in his qui li-
tas, qui videntvana, el divinanlmendacium. In concilio niunt eum absquetemperamenlo: dicamque vobis: non
populi mei non erunt, et in scriptura domusIsrael non est paries: et nonsunl qui liniunteum. Prophetm Israel
scribentur : nec in lerrum Israel ingredienlur. Et scie- qui prophetanlad Jerusalem : et videntei visionempacis:
tis quia ego Dominus Deus. LXX : Ideo dic : tlmc el nonest pax, dicil DominusDeus.LXX : Qttoniamde-
dicit Adonai Dominus. Quoniam verba vestra menda- ceperuntpopulum meum,dicentes: pax, pax, el non erat
«
cia, et divinalionesveslrmvanm: idcirco ecce ego super pax: et isle mdificabalparielem,el isti linunt eum stul-
vos.dicitDominusDeus,etextendammanummeatnsuper titia. Dic ad eos qui linunt stultitia, cadel. Erit pluvia
prophelas qui videnl mendacium, et qui loquuntur inundans : el dabo lapides magnos in juncturas eoium
vana : in disciplina populi mei non erunt, nec in scri- el cadent. El spirilus auferens, et disrumpetur.Et ecce
plura domus Israel scribentur, et in lerram Israel tion cecidil paries : el b non dicent ad vos, ubi est litura
inlrabunt: et scieni quia egoAdonai Dominus.Sub pro- vestraquam livislis? Propterea hmcdicit Adottai Do-
phetarum persona, sermo contra haereticos est,qui minus : 127 &1 disrumpam spirilum auferentem in
, Ioquunlur vana et vident mendacium, et perseverant B [urore meo, et pluvia inundans in ira mea erit: et ta-
suainfirmaredoctrinam: quod ipse Dominus contra pides magnos in (urore inducam in consuminalionem,
eos veniat atque consurgat, et extendat manum suam el suffodiam parietem quem livistis, et cadet. Et po-
super illos ad percutiendum, et non contrahat ad par- nam eum super terram, el revclabuntur fundamenta
cendum; et comminatur, quod non sinl in coucilio ejus, el cadet. Et « consumeminicutn increpationibiis,et
populi Domini fuluri, nec in Ecclesia ejus, sed in cognoscelis quia ego Dominus. Et cotnplebofurorem
synagoga diaboli, nec sciibanlur in domo Israel. mettmstiperparietem: et super eosqui linunt eutn, cadet:
De quibus in alio loco dicilur : Super terram scri- dixique ttd vos : Non est paries, neque qui li-
banlur (Jerem. xvn, 15): non in terram Israel quac nunt eum Prophetm Israel : qui prophetant super
terra viventium est, 126 de qua nunc dicilur, nec Jerusalem, el qui vident illi pacem: non est pax
in lerram Israet ingredientur : sed in terram mortuo- eis, dicit Dominus Deus. Propheiae Israel, qui non
rum et umbram mortis, ut postquam ista pcrpessi erunt in concilio populi Dei, ncc scribentur in scri-
fuerint, separati a coetu populi Dei, inlelligant quod ptura domus Israel, nec terram repromissionis in-
ipse sil Dominus. Pro eo quod nos verlimus, in con- irabunt, ideo isla palientur, quia deceperunt popu-
ciliopopulimei nonerunt, Septuaginta translulerunt, lum meum, pro rigore pceniieutiae et conversionis
in disciptina, sive in correplionepopuli mei non erunt. C injuria, pacem eis cl prospera nuntianies, secundum
Alia eniin adversariorum, alia filiorum correptio illud quod alibi dicilur : Pax, pax, ubi esl pax (Je-
est. Unde et Jeremias : Corripe, inquit, nos, Domine, rem. VIII,H)? Deus itaque metaphorice aedilicnbat
verumtamenin judicio, et nonin (urore, ut nequaquam cis per legis mandata sanctorumqtie prophetarum
paucos nos facias. Effunde furorem luum super gentes eloquia et comminationes , maceriam. Hoc enim
qum te ignoraverunl; e>.super regna qum nomentuum verbum Hebraicum significat HIS (VTl); ut omiiem
non invocaverunl ( Ibid. x, 24, 25). ab illis inciirsioiiem besiiarum et bostilem impelum
(Vers. 10 seqq.) Eo quod deceperint populum submoveret, dum conversi ad Deum, boc quasi
meum, dicenles: pax, el non est pax. El ipse mdifica- muro et paviete firmissimo cingerenlur. Pseudopro-
bat parietem : illi aulem liniebant eum luto absque phetse vero non seinel, sed frequenicr pollicebautur
paleis. Dic ad eos qui liniunl absquetemperatura, quod eis pacem, hoc enim repetitus pacis sermo significat.
casurussit. Erit enimimberinundans: el dabo lapides Ipsumque parietem qui in sequentibus cm (Vp) ap-
prmgrandesdesuper irruenles, et ventum procellmdis- pellatur, liniebant pseudopropbetae c.bsquetempera-
sipanlem. Siquidem el ecce cecidit paries. Numquid mento,ut interpretatus est Symmachus, hoc est, puro
non dicetur vobis , ubi esl litura quam livislis? Pro- luio, et quod paleas non haberet, ut nec praebere
pterea hmc dicit DominusDeus: Et faciam erumpereD possei aliquam lortiludinem. Ut vero d LXX etTheo-
spiritum tempestatum in indignatione mea : el imber dolio, linunt eum stultitia : Aquila auiem verbum
inundans in furore meo eril, et lapides grandes irm in Hebraicum THAPHEL (bsn) interpretatus est ° KVK\M,
consummationem.El deslruam parietem quem livistis quod significat absque sale, de translalione transiens
absque temperamento,et mquaboeumterrm : et revela- ad aliam translationem, ut quomodo cibns absque
a ln instanti mdifical, mss. ac Rahanus legunt. cditor ille ad eam normam immulet,
quae cum Hie-
Quin etiain Grsecus oixoSopei.Vid. in fi;;e hujus ca- roiiymianorum codicum suffragio careanl, minime
b Victorius , qui versioncs ad simm quemquc ar- nobis
piiis. probantur.
c Iterum Victorius parum consullo immutat con-
cheiypum refigere conlinuo sluduil, hic negandi par- sumetur, quod in Graeco Aldino exemplari legerit
liculaui expungit ad Graeci ejus, quo uiebatur, puta GvvreleoQ-haere, cum oplime alia , et prai-cipueVati-
Aldini, codicis fidem, ubi y.aiipovo-i,et dicent, scri- canum pra-feral a-uvT£W6ijo-so-0e.
bilur. At pleraque alia cxemplaria Graeca , el cum d Videtur inielligeiiduui de Hexaplnribus LXX; in
priniis Valic. ouz iiilerserunt, xai ovv.epovui,el non uno cnim Complutensi codice est Kfpoo-Jm,stultitia.
dicent, quod est omnino retinendum. Lectorem vero e In aliis librisest avalov, aut avala.
adinoniium voluimus, quod hujusniodi alia passim
H3 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. IV. CAP. XIII. 1U
sale nullum babet saporem : ita et lulum absque pa- A volandum. Et disrumpam cervicalia vestra : liberabo
leis quibus Drmatur et stringitur, nil roboris possit populum meum de tnanu vestra : neque erunt ultra in
praebereparit-ti.Dic, inquil,adeosl28tI,d illisvana manibtts vestris ad prmdam [Vulg. prmdandum] : et
promiitunt, et casstim pollicentur auxilium , qtiod scietis quia ego Dominus. Pro eo quod mmrcre fecistis
casurus sit iste paries et II.TCmaceria, et immittam cor justi mendaciter, quemego non contristavi, et con-
iinbrem veliemeiiii-siirnim, hosles videlicet saevissi- fortastis manus impii ut non revenerelur a via sua
mos. BabyloniosauiemChaldaeosquesignificai;eteos- mala el viverel : proplerea vana non videbitis, et di-
dem lapides a grandiuis desuper irruentes, omnia vinaliones non divinabitis amplius : et eruam populum
per metapboram, quo instabilem maceriam subilus meum de manu veslra : et scietis quia ego Dominus.
lurbo subvi-rtat et subruai; et postea dicatur eis, id LXX : Et tu, fili hominis, obfirtna facicm tuam super
est, pseudoprophetis, Ubi est lituia quam levistis, filias populi lui, quce prophetanl de corde suo : el
et ubi est quod polliciti estis auxiliuin? Quidqnid propheta super eas el dices : Hmc dicit Adonai Domi-
autem de pseudcpropbetis dixinius , et ad haere- nus. Vm his qum consuunt cervicalia sub omni cubilo
licos referri poiest, quod omnia eorum Dei ira manus : et faciunt vetamina super omne caput uni-
figmenta solvantur; et aedificaiio pessimorum do- versm mtalis, ul pervertant animas. Animmsubversm
gmatnm,<jua-Spiritussancti non habetcondimentum, B sunt populi mei. Et animas salvabanl: et contamina-
corruat, ei usque ad fundamenta et pulverem dila- banl me ad populum meitm propter pugillum hordei et
hatur, et adaequetur ipsa niaceria terrac, et cadat, fragmentum panis : ut occiderenl animas, quas non
el consumantur prophelic qui promiuebant, el po- oporluil mori : et salvarent animas quas non oportuit
pulus cui promitlebatur in medio ejus : utpostquam vivere: dum loquunlur populo audienli vanos sermones.
compleverit indignationem suam, et dixeriteis: non Propterea limc dicit Dominus Deus : Ecce ego super
est iste paries, boc est, non est vestra delensio; et cerricalia vestra, super qum vos colligitis animas, et
non sunt qui liuunt eum , sed omnia vana sunt ct disrumpam ea de brachiis vestris. Et dimiltam animas
in nihilum proficientia : tunc opere cognoscatis quas vos pervertilis, animas eorum in dispersionem :
quod ego sim Dominus. Ut autem sciamus qui et disrumpam velamina vestra, et liberabo populum
sint isti qui linunl parietem, sequiliir, Prophetm meutnde manibus vestris : el non erunt ultra in mani-
Israel, hoc est, pseudopropheiac, qtti prophetant ad bus vestris in congregalionem : et cognoscetis quia ego
Jerusalem, et vident ei visionem pacis, isiisunl causa Dominus. Pro eo quod pervertebalis animam justi ini-
peccati et ruinae, el sttiltaesecuriiatis. Non enim erit que : el ego non perverlebam eum : et confortabalis
pax, dicil Dominus, quia Dominus non misit eos, manus iniqui, ul penitus non converterelur a via sua
ncc est loculus ad eos. llocquod LXX transtulerunt: Z pessima, et viverel. Proplerea mendacia <"vestra ullra
et superjuncturas eorum , in Hebraico 11011 habelur. non videbitis : el divinationes nequaquam divinabilis
Siguilicat auiem juncturas lapidum in pariete, vel 130 adhuc : el liberabo populum meum de manu
adminiculalignorum,quibusparietesroboraiitur. Nec vestra, et scielis quia ego Dominus. Supra ad pro-
non illud quod supra legimus : ipse mdificabatb pa- plielas divinus sermo directus cst, qui lulo linebant
rietem; plerique ad popiilum referunt Israel, qui parietem, quod paleas non haberet, nec ullum possit
vanum sibi vel jEgyptiorum, vel pacis promittebat parieli sive maceriae robur tribuere : nunc adversus
auxilium. filias populi propbetissas jubetui-faciem suam ponere,
(Vers.l7seqq.) Et tu,filihominis, ponefaciemtuam sive dirigcre, et, ut LXX transtnlerunt, obfirmare.
contra filias populi tui quceprophetant de corde suo : et Quomodo autem adversum prophetas, alii pseudo-
vaticiiiaresupereas, et dic:HmcdicitDominusDeus: Vm prophetae inspirabantur diabolico spiritu , ul Dei
\2Qhis qumconsuunt pttlvillossub omnicubitomanus: mandata subverterenl, ila adversum Prophetissas ,
et [aciunl cervicalia sub capite universmmtatis ad ca- qualis fuit Debbora (Judic. v)et01da (IV Reg. xxn),
piendas animas: el cum caperenl animas populi mei, et in Actibus apostolnrum Philippi evangeiisiae qua-
vivificabantanimas eortim. El violabant me ad popu- tuor fili.-cprophelantes, inspirabanlur daemoniaco
lum meum propter pugillum Itordei, et fragmentum Dspirilu (Act. xxi), aliac eliain ejusdem sexus , qua-
panis : ut interficerent animas, qum non moriunlur : rum fuit Prisca et Maximilla , quae vaticinatione
et vivificarenlanimas qum non vivunt: mentienles po- mcndacii fidem subverteruni verilatis. Has autem
ptilo meocredenti mendaciis. Propterea hmcdicil Do- dicunt Hebraei malelicis artibus eruditas per necro-
minus Deus: Ecce ego ad pulvillos vestros, quibus vos mantias et pytbicum spirimm, qualis fuit illa quae
capitis animas volantes : el disrumpum eos de brachiis visa est suscitasse animam Samuelis (I Reg. xxvm):
vestris: et dimiitamanimas quas vos capilis, animas ad et in Actibus apostolorum , cujus divinaiio mullos
a Vulgaia, inquit Victorius, editio grandes, sive b Addilur penes Rabanum, vel mdificat: alque in
prmgrandeslapides constantp.r legit, verum quia He- praesenti quidem in Graeco esse, sttperius observa-
braice legitur tp^abN 'JSN , et Hebraei verbum mus. c Malim utique amoveri binc vocem veslra, quam
WiaSs*, pro grandine exponnnt, prargrandesque la- ipsi LXX, nednm Hebraeus lextus, aut Latinus in-
pides grandiuis hic signilicari cxislimant, nihil est lerpres ignorant. Addit Vielorius , ncc in Floren-
immiiiaiuni. Osleudit auiem Hieron. se vim vocis tinis, aut Brixianis codicibus inveniri. Noslri autem
llebraicae nou ignorassc, quamvis grandes lantum, constaiiter habent. ,
non grandinis, ipso sacro in codice sitinterpretatus.
115 S. EUSEfitt IliEltONYMI 118
dominis rcditus acquirebat, de qua ad apostoli Pauli A instar retium volautes auimas capiunt, ut postquam
imperium immundus ejeclus est spiritus (Act. xvi). rupti fuerint, liberam volandi babeant facullatem.
Nos autem ita dicemus, alios hsereticos falsiiate Etscindentvelamina,sivecervicalia, ia quibus prin*
dogmatum suorum praedicare virtutem. Quorum fuit cipale animac recumbebat, et quibus deccptorum
Pylbagoras et Zeno, a quo Stoici : Indorum Brach- capila operiebantur. Cum Apostolus doceat virorum
manes, et jElhiopum Gymnosopliistae, qui ob victus capilanon velanda, sed rcvelata facie Domini glo-
continentiam, miraculum sui genlibus [Al. gcn- riam contemplandam (II Cor. m). Vos enim, inquit,
tilibus] tribuunt. Recteque dieuntur parietem linire, falsis lerroribus servientitim Deo animos frange-
el aliquam forlitudinem polliceri; sed quia Christi batis, el promissionibus fraudulentis, impios tene-
non habenl condimentum, vanus est eorum labor, batisinclusos, ne agentes poenilentiam,vitam reci-
et perilura ocdificalio.Nisi enim Dominus mdificaverit perent quam perdiderant. Propterea vanas nequa-
domum, in Vanttm taboranl [Al. laboraverunt] qui quam videbilis visiones ; nec vocabo 132 vestra
mdificanteam (Psitt. cxxvi, 1). Aliiaulemvoluptalum mendacia prophetias; sed divinationes, de quibus
libidiuisque doclores, dicuutur consuere pulvillos, et scriptum esl : Non esl augurium in Jacob, neque di-
ponere subomni cubito manus, Epicurei, et Pyrrlio- vinatio in Israel (Nutn. xxni, 25) : ut eruam popu-
nii, ct apud nos Jovinianus et Eunomius, qui dicunt: B Ium meum de manibus vestris, el opere cognoscalis
Manducemus el bibamus, cras eniin moriemur. Jube- me esse Dominum, qui perditos liberavi.
tur ergo propheta ponere, siveobfirmare faciem suam (Cap. XIV. — Vers. 1 seqq.) El venernnl al me
contra filias populi sui. Primumquedicendum, quid viri b seniores Israel, el sederunt coram me. Et [aclus
sibi velit posita facies sive direcla et obfirmala. est sermo Domini ad me, dicens : Fili Iwminis, viri
Nenipe illud quod de Domino seriptum esl : Facies isli posuerunt immundilias suas in cordibus stiis : et
Domini super facientes mala, ul disperdat de terra scandalum iniquitatis sum statucrunl contra faciem
tnemoriam eorum (Psal. xxxiu, 17). Sicut enim 131 suam : numquid interrogatus respondebo eis ? Propler
liquescii cera a facie ignis : sic pereunt peccatorcs hoc loquere eis, el dices ad eos : Hmc dicit Domitius
a facie Dei. Secundum quem sensum in hoc eodem Deus : Homo homo de domo Israel, qui posucrit im-
propheia dicitur : Fili hominis, obfirma faciein luam tnunditias suas in corde suo, et scandalttm iniquitalis
super Theman et Darom et Nageb (Infra, xx, 46). Et sumstaluerit ei [Yulg. tacet ei] conlra [aciein suam :
ilerum : Factus est sermo Domini ad me, dicens: et veneril ad prophetam interrogans c eum per me :
Fili hominis, obfirma faciem luam super filios Jeru- ego Dominus respondebo ei in multiludine iminundi-
salem (Infra, xxt, 2). Et post paululum : Factus est tiarum suarum : ul capialur domus Israel in corde
sermo Domini ud me, dicens : Fili hominis, obfirma C suo, quo reeesserunt a me in cunclis idolis suis. Pro-
faciem luam super filios Amon (Infra, xxv, 2). Et plerea dic ad domuinIsrael: Hmcdicit Dominus Deus:
rursum : Obfirma vullum tuum super Pharaonem Convertimini et reccdite ab idolis vestris , ct ab uni-
regem Mggpti (Infra , xxix, 2). Et iterum : Fili ho- versis contaminationibusvestris avertile facics veslras.
ininis, obfirma faciem luam super Gog et Magog. Et Quia homo homo de domo lsrael, el de prosclytis qui-
iii alio loco : Firmabo faciem meam super hominem cumque advena fuerit in Israel, si alienatus fuerit d
itlum, et ponamitlum in desertum, et in dissipationem, in Israel ame, el posueril idola sua In corde sno, et
et auferam eum de medio populi: et scietis quia ego scandulum iniquitalis sumslaluerit conlra [aciemsuam:
Dominus (Infra, xiv, 8). Vae igilur his baercsibus, et venerit ad prophetam ut interrogcl per eum me :
hisque doctrinis, quae requiera pollicentes, omnem ego Domintis respondebo ci pet me. El ponam facicin
aetatem sexumque decipiunt, ut capiant animas mi- meam supet hominem illum ; et faciam eitm in excin-
serorum, et contaminenta me ad populum meum, plum et in ptovetbium ; et disperdam cum de medio
dum credor diligere voluptalem : et hoc non propter populi mei : et scielis quia ego Dominus. Et prophcta
corum, et hemicorum hordei, ut in Osee legimus cum erraverit, et ioculus fueril verbum: ego Dominus
illum : et extendam manum meam
(Osee v), sed propier pugillum hordei, quo brula decepi prophetam
vescuntur animantia, et fragmenlum panis. Non D super eum; et delebo eum de medio populi mei
: ini-
panem iuiegruin nec [Al. id est] solida testimonia Israel. Et portabunl intquilalem suam juxta
erit :
Scripturarum, sed quae hceretica pravilate fracia, et quitalem interrogantis, sic iniquitas prophetm
decurtata atque imminula sunl; ut sancto; quosque ut non erret [Vulg. addit uttra] domus lsrael a
decipiant, et ad mortem trahant; el peccatores me, neque polluatur in universis prmvaricalionibus
vanis promissionibus vivificare contendant. Propter- suis ; sed sit mihi in populum : el ego sim cis in
ea clemens et misericors Deus non ipsas prophe- Deum, ail Dominusexerciluum. LXX : El venerunt ad
lissas interftcit, sed disrumpit pulvillos earum, qui me virl de tenioribus Israel, el sederunt anle fttciem
° Apud Raban., contaminentomnempopulummeum. quod verbis istis respondeat tioc loco, sed semel
b hescribendum vidctur cum Victor. senicrum, ad infra vers. 7.
llebraeum ^pia^lMN, et GrxcUm SvSpjfxrcbrm d Has duas postremas voces , In Israel, Vic-
itpeaSvrepuv; quibus et Vulgata Hieronymi versio, tor. delet, propterea quod nec in Hebraica nec
ipsiusque^historiae verilas concinnunt. Gratca, Latiuave editt. reperiantur, eisque Brixine
c Econtrario est in Vulgata , interrogans per eum mss. codd. careant. Itabenl vero quibus nos uli-
me. Nihil vero iminutamus, cum nihil in tlebrao sit, mur mss.
117 COMMENTARIORUM IN EZECiHELEM LIB. IV. CAP. XIV. 118
meam. Et (actus est sermo Domini ad tne , dicens : Ahabentes
} ruinam iniquitatis cOntra faciem suam
133 ^tli hominis, viri isti posuerunt cogilalionessuas atque tormentum, dummeliora desperant, et parali
in cordibus suis : el tormentum iniquitatum suarum sunt ad supplicium, et sicmea per te cupiunl verba
posuerunt anle (aciem suam : si respondens respon- cognoscere? Quia igiturperverso ad te corde vene-
debo eis? Propterea loqueris eis ; el dic ad eos : Hmc runt, responde eis non ex persona tua, ne levis sit
dicit AdonaiDominus: Hotno homode domo Israel qui auctoritas respondcnlis; sed ex meo imperio, et
posuerit cogitationessuas in corde suo , el tormentum dices ad eos: Hmc dicit Dominus Deus. Est autem
iniqaitalis sum posuerit ante fctciemsuam : et venerit totius loci, ut latam explanationem brevi sermone
ad prophetam, ut interroget eum in me : ego Dominus comprehendam, isla sententia : Homo bomo non
respondeboei in his quibus tenelur mens ejus: ut aliarum gcntium, quarum error potest habere ve-
averteret domutn Israel secuttduin corda eorum qum niam, sed doinus Israel, qui cum pristinis vitiis, de
abaiienata sunt a me in cogilationibus eorum. Prcpter- quibus supra diximus, ad prophetam venerit scisci-
ea dic ad domumIsrael: Hmc dicit Dominus Detts : tandum, ego respondebo ei juxta cor, et immundi-
Converlimini, et recedite ab invenlionibus veslris : et lias suas, ut juxla quod vull et credit, ita et audiat.
ab omnibusimpietatibusveslris, et convertile facies ve- . Nonenim meretur correctioncm, qui non discendi,
stras ad me: Quia homohomode domo Israel, ei dead- B ] sed tcntandi animo inlerrogat. Recesserunt enim a
venis qui peregrinanlur in terra lsrael: qui abatienatus me, et idola sunt seculi. Brevisque ista est commi-
fueril a me, et posuerit cogilationessttas in cordesuo : natio, nt recedanl ab idolis cogilalionibusque per-
et tormenlum iniquilutis sum posueril ante faciem versis, et converlanlur ad me, priora [Al. propria]
suam; el venerit ad prophetam ul interroget eum in scelera relinquentes. Non enim merelur audire ve-
me : ego Dominus respondeboei in eo quo tcnetur, et ritatem, qui fraudulenter interrogat; sedsuoeorde
obfirmabofaciem meam super hominem illum : et po- capiendus esl : secundum quod Scribae et Pharisaei
nam eitmin desertum, et in exterminium : cl auferam inlerroganles Dominum, immo lentanles, audiunt :
eum de medio populi mei : et cognoscetis quia ego Quid me tentalis ? Et rursum : Nec ego dicam vobis,
Dominus. Et propheta si erraverit, et locutus fucrit in qua virtule hmc faciam (Matth. xxi, 27). Qui aulem
verbum : ego Dominuserrare feci prophetam illum. Lt bomo talis est, et sic interrogat, ponit Deus faciem
extendam tnanum meam super eum, el exterminabo suam super illum, sive confirmat; ut austeritate
illum de medio populi mei Israel. El accipient iniqui- vultus, frontis duritia molliatur, et sit in exemplum,
lalem suam secundum iniquitatem inlerrogantis, et et in proverbium, sive in solitudinem, et in inle-
iniquitas simitiler prophetmerit, ul nequaquam erret ritum, ut illo perdito de populo Dei, cognoscant
domus Israel a me, el non potluantur adhuc iit cun- C ( caeleri quod ipse sit Dominns 135 Qu' cordis ar-
clis delictis suis. El erunl mihi in popttlum: et ego cana cognoscit, et perversitatem menlis intelligil;
ero eis in Deum, dicit Adonai Domitius. Postquam nec consideral verba loquentium, sed corda. Quod-
loculus est ad prophetas qui prophetabant in cor- que sequitur, et videlur facere quaestionem : Pro-
de suo, et linebanl parietem absque lempcramento; pheta cum erraverit, et locutus fuerit verbum, ego Do-
et ad proplietissas quae consuebant cervicalia , et minus decepi prophetam illum, non putemus de vero
ponebant sub omni cubito inanus, faciebantque vc- propbeta dici, sed de pseudopropheta, qui crwuvv-
lamina , et operiebant capita universae aetaiis (per p.S><; propbeta appellatur. Et de illo Scripturarum
quaeperversorum dogmatum doctrina monstratur), loco solvi potest, quando Achab rex Israel vadens
venerunt ad prophelam, nnn omnessenes, ne cuncti ad praelium, non vult audire Michaeam propbetam,
viderentur errare; sed quidam seniorum lsrael, et sed pseudoprophetaruin consiliis acquiescil(III Reg.
sederunl coram propheta : quam ob causam venis- xn). Dicitque Michaeas, quod viderit Dominum se-
sent interim silentio differentes; statimque Dei dentem in solio, el erroris spiritum ultro se obtu-
sermo factus cstad prophetam , indicans cur ades- lisse ad decipiendum regem. Diabolus quoque in
sent. Nequeenim naturaehominisestquamvissancli, volumine Job circuiens terram, slare dicilur in
cordis arcana cognoscere. Unde de 134 so'° dici- D ' conspectu Dei, et in substantiam primo Job, deinde
lur Salvatore : Videns autem Jesus cogilationes in corpus ejus accipere a Domino potestatem (Job.
eorum, dixit : Ut quid cogitaiis tnala in cordibus ve- i et u). Sed et Balaam bariolus a Domino mittitur,
stris (Matth. ix)? Et est sensus : Fili hominis, isti ut decipiat Balac filium Beor (Num. xxn). Hoc
viri qui eoram te sedent, posuerunl immunditias autem totum dicitur, ne pseudoprophetarum fortitu-
suas in cordibus suis, sive cogiiationes; el, juxta dini reputetur, quod decipitur populus, et magis vult
aurem aocom*
Symraacbum et Theodotionem, idota el scondalum, audire mendacium , .quam veritati
id est, ruinam atque torraenlum iniquitatis suae, po- modare i sed quodDei irae sit,ut perversus populus et
suerunt conlra faciem suam, ei sicad sciscitandum uicredulus, magis pseudopropheias audial quam pro-
Domini vcnere sermonem. Numquid hujuscemodi phetas.Denique extendit manum suam super eum ,sub-
hominibus debeo respondere, qui cum cogitationi- audiiur, prophetam, et deletur de medio populiejus,
bus pristinis ad me veniunt: ne hoc quidem tem- ul portet iniquitaiem stiam, quia similis erroris, ct
pore impielatis suae scelera relinquentes, sed cre- poenaconsimilis sil : utlam illequijnlerrogat.quam
dentes idolis, et diviualionibus fiautlulenlis; et ille quiinlerrogatur, portentiniquitatemsuam,ctne
119 S. EUSEBII HIERONYMI 120
quaquam domus Israel eorum qui Dei verba audire A , ram illam, el dixero gladio : iransi per lerrmn, et
voluerint, perversis valicinalionibus illudatur ; sed inlerfecero de ea hominemet jumentum, et tres viri
sit populus Dei, et ipse Dominum habere merealur. isli fuerinl in tnedio ejus, vivo ego , dicit Domi-
Ineo quod dixit : Ego Dominus decepi illum, Salo- ntts Deus , non liberabunt filios neque filias : sed
monis vcrba conscntiunt, qui deDeo dispuians, ait: ipsi soli liberabuntur. Si autem et pestilenliam
Et illusoribus iliudel (Prov. ni, 54) : illudque lesli- 137 intmiserosuper terramillam, et effuderoindigna-
moniiim : Si ambnlaveriniad me p;rversi; et' ego am- tionetnmeam super eam in sanguine, ut aufcram ex ea
butabo contra eos in furore perverso (Levil. xxvi, 27, hominem, etjumentum, et Noeet Daniel el Job fuerint
28). Quodque secundo dicitur, homo homo filiorum in medio ejus, vivo ego, dicit Dominus Deus, quia fi-
Israel, el advenarum qui juncti sttnt eis, duplicem in lium et filiam non liberabunl; sed ipsi injuslitia stta
nobis juxla Apostolum oslendit hominem, exterio- liberabunt animas suas. Quoniam limcdicit Dominiis
rem et interiorem (ICor. xv). Mulii enim habentes Deus: Quod si qualuorjudicia meapessima, gtadium, et
bominis facicm corporalem, diversarum 136 be- famem,et bestiasmalas, el pestilentiammiseroinJerttsa
sliarum assumuni imagities.quas dissipari propbeia lem,ut inlerficiamde eahominemet pecus:tamenrelin-
cupiens, deprecalur : Domine, in civilate tua imagi- quetur in ea salvatio educenliumfilios et filias. Ecce ipsi
nemeorumdissipabis(Psalm. LXXII,20).lllide quibus B egredientur advos, et videbitisviam corum,et adinven-
scriptum cst : Homo cum in honore esset, non inlel- lioneseorum, etconsolabiminisupetmaloquodinduxiin
lexit, compuratus esl jumentis insipientibus et similis Jerusalemin omnibusqumimporlavi supeream. El con-
factus esl illis (Psal. XLVIII,21), non sunt homines solabunlurvoscum videritisviam e.orum,el adinventio-
homines, sed homines sunt jumenta. Rursum qui in nes eorum : et cognoscetisquod non frustra fecerim
Evangelio aiidiunl, Serpentesgeniminuviperarttm,quis omnia qum[eci in ea, ait Dotninus Deus. Qualuor pla-
ostendit vobis fugere a venlura ira (Malth. xxm, 55) ? g;c inducuntiir snper terram prmcaricalrkem,s\\c, nt
non suut homines homines, sedhomines" serpentes. Septuaginla transtulerunt, peccatricem : fames, bc-
Eldequibusscripttimest: Vulpesfoveashabent,elvolu- stia, gladius, peslilentia, quarum si singulaeper par-
cres cmlinidos(Ma.th. vui, 20): ac deHerode : Dicile lcs inductac fuerint singulis regionibus, et tres viri
vulpihuic (Luc. xm, 52), nou sunthomines homines, isti Noeel Daniel et Job, quorum jusiitia Scriptura-
sedhominesvulpes. Quiveroulrumque hominisvoca- rum vocibus pracdicalur, pro lerra peccatrice fuerint
bulura possident, si erraverint, ideo per supplicia deprecali, non solura illam salvare non poterunt,
corriguntur, ut intelligant quod ipse silDominus. sed ue filios quidem, et filias suas, si lerrae pecca-
Nec non quod juxta LXX posuimus : Homo, qui ab- Iricis opera perpetrarint; sed seipsos tantummodo
alienatus fuerit a me, el posuerit cogitationessuas in C poteruut Hberare. Quaeritur cum et Abraham etlsaac
corde suo, et lormenlum, sive, supplicium iniquitatis et Jacob, Moyses quoque et cacleri patriarchac et
sumanle faciem suam, illi testimonio convenil quod prophetae justi fuerint; cur liorum lanlunimodo fiat
in tsaia scriptum est : Ambulatein lumine ignis ves- mentio. Quod facile solvitur : Noe cnim immincns
tri, et in flammaquam succendistis(Isai. L,11). Unns- orbi terrarum [Al. terrae] diluvium, quia omnis ler-
quisque enim ipse sibi flanimarum succendil ardo- ra polluerat vias Dotnini, probibere [Al. differre] nou
res, paratque supplicia, dum non vult pceniludine potuit (Genes. vi, vn); sed filios qui forsitan ejus-
errata corrigere, sed permanet in erroribus, quii dem virtutis erant, c ob serainaritim humani generis
flammarum meretur incendium. habuit reservatos. Daniel quoque imminentem ca-
(Vers. 12, 15 seqq.) Et faclus esl sermo Domini; ptivitalem populi Judaeorum, nullis Qetibus mitigavit
ad tne, dicens : Fiti hominis ; terra cum peccaverit! ( Dan. i). Sed et Job non ob peccata , sed ob prob:-
mihi ut prmvaticetttr prmvaricans, extendam manutni tionem, nec domum nec filios liberavit (Job. i). Alii
[Al. addit meam] super cam, et conteram virgam panisi autem diciint, quia hi lantum ires viri, et prospera
ejus, et immittam in eam famem, el inlerficiam de eai el adversa, etrursum prospera conspexerunt : id-
hominemet b jumenla. Et si fuerint tres viri isti int circo p .riler nominatos; et hoc laienler significari,
medioejus, Noeet Danielet Job, ipsi jnstilia stia ti-. D ut quomodo illi et bona et mala , et rursum laeta vi-
berabunt animas suas, ait Dominus exercituum. Quotl! derunt: sic et populum Israel, 138 (lui Prills bonis
si et bestias pessimasinduxero super terram, ut vaslemi friiilus fuerat, ct poslca captivitatis sustinuit jugum,
eam,et fuerit invia, eo quod non sit perlransiens pro- si egerit poanilentiam, redirc ad pristinam lelicilalem.
pter bestias, tres viriisli si fuerint in ea, vivo ego, dicitt Quod si Noe el Daniel et Job pariier congrcgali; ct
Dominus [Vulg. addit Deus], quia nec filios nec filiass in uno loco positi, peccatricem lerram, hoc est, eos
liberabunt : sed ipsi soli liberabuntur; terra aulemt qui in terra d habitant, non possunt irae Dci subtra-
desolabitur. Vel si gladium induxero super ter- here : quid dicendura est de his, qui pulant merito
a Inepte erat, atque serpentes, tametsi eam copu- homines homines sumus ; id quod in Levitico scriplum
lam Brixianorum codicum ope Victor. antea sustu- est: Homo, homo filiorum Israel, ctc.
lerat. Caeterum pene ad verbum ex Origenis Homil. b Minnri numero, ex Hebrxo Vulgataque edit.,
in Ezech. ni, ex his quas ipse Hieron. Latine ver- jumentum, Victor. hic atque infra substituit.
tit, nosque huic tomo annectimus, sumpta sunt,, c Voculam et post Victorium expungimus, utsen-
quae de duplici bomine hic edisserunlur. Omnes, in- susd coustet.
quit ille, hominesnati stinuis homincs, sed non omnes s Unus Valic inlcrseril peccatrice, quod el Brixiae
121 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. IV. CAP. XV. 122
parentum atqne virlutibus possc filios peccalores dei A de qua scriptum est: Mors peccatorum pessima est
gehennx ignibus liberari? Unde nec peccalorem[A/, (Psul. xxxm, 22). Et: Anima qumpeccaverit,ipsa mo-
praevaricatorum] filium, martyr [Al. justus] patei rietur. Et, Si sicsepnrat amara mors (Infra xvni, 4)?
poterit liberare ; nec sanclae conver.-ationis maler, , Dc quibus cunctis nec spirilualium parentum, quos
impudict; filiaedabit praeiniapiidicitiac.Etecontrario, inagistros intelligimus (I Reg. xv), doctrina, nec
parentum vitia filiis non nocebunt; sed anima qumpec- principes non poterunt liberare, nisi filiorum ftierit
caverit, ipsa morietur (Infra,xvn, h). Lot in Sodomh> asseusus, ct illnrum obsecrationes suis conalibus ju-
habitms, sed et spiritu, et carne peregrinus, uxoremi verint. Justiiia enim justi erit super eum, el iniqui-
quia post tergum respexerat, non liberavil: sed tan- tas iniqui in ipso commorabittir : Unusquisquepeccalo
tum filias, qnaeforsitan non peccaverant (Genes. xix). propriomorielur, ct justilia sua salvabitur(Deut. xxiv,
El Josias vir sanctus, non solum peccaiorem popu- 16). Frusiraque dicunlJudaci: Abraham paternoster
lum suis virlutibus non salvavit, sed et ipse in pec- (Joan. vui), cum operaAbrah.ini non habeant. Quod
catis illius mortiius esl (IV Reg. XIII). Quod si- ali- si in aliquo fiducia esr, in solo Domino confidamus.
quando propter Abraham et David in posteros eorum Maledkius enim omnishomo qui spem habet in homi•
misericordiam stiam Dominits pollicetur : notandum ne(Jcrem. xvn, 5), quamvis sancii sint, qttamvis
quod non his parcat, qui [Al. si] in scelerihus per- B prophetae. Legimus : Nolite confiderein hominibus
severanl; sed qui agunt pcenitudinem, ut merita pa- ( Psal. CXLV,2 ). Et ilertim : Bonumest confiderein
trum, filiorum adjuvei a conversaiio. Cum, inquit, Domino, quamconfidereinprincipibus(Psal.cx\u, b).
haecse iia babeant, et terram peccatricem a singulis Non in principibus tantum sx>culi,sed et in princi-
plagis tantorum virorum non salvet deprecatio : sic pibus E-clesiarum, qui suas tanlum animas si justi
dicil Dominus Deus, quia Jei usalem nefanda pecca- fuerini, liberabunt. Filios autem ac filias, qnos in
vil, quatuor simul plagas inducam super eain : gla- Ecclesia genuerint, si fuerint ncgligentes, salvare
dium, quo ab hoslibus trucidalur; el famem , quam non poterunt, et lamen Apostolus loquitur : Si cu-
in obsidione suslinct; et beslias, quibus fugientes in jus opus arseril, ipse salvus erit : sic lamen quasi per
desertis, et sallibus devoranlur; ct pestilenliam, ignem (I Cor. m, 2i, 15). Manusautcm super tcrram
quae semper famem ac pcnuriam scquitur. Pro qna praevaricatriceni l40cxiendilur,ul virga sive forti-
Vulgaia edilio mortein Iranslulit. Ilacca.utem, inquit, tudo panisconteratur. Quaccxlenta,n>inatur plagas,
inducam snper eam , ut nec bomines iu ea rema- nolente qui eam extendit, et snblevat peccantes per-
neant, nec jumenta.Et lamen pro mea clementia cuiere, sedextensione terrere.etterritosconscrvare.
quatuor simul immincntibus plagis, et cuncta vasian- (Cap. XV. — Vcrs. Iseqq.) Et factus est sermo
libus, relinquaininca aliquos, qui educanl filios suos C Domini ad me, dicens: Fili hominis, qttid fiet ligno
el filias ; ct captivi huc veniant, hoc esl, in Babylo- vitis ex omnibuslignis nemorum qum sunt inter ligna
nem, et in Ciialdieam, ut cum videritis eos, el opera silvarum? Numquid tolletur de iila ligmim,ul fiat opus:
ipsorum perspexerttis, tunc intelligatis justeeosca- av.1fabrkabiiur de ea paxiltiis, ut pendeal ex eo [Al.
pto°, et mcam juslam fuisse 139 senleniiam, et ha- ea] quodcumquevas? ecce igni datum esl in escam :
beat consolationem vestra captivitas; dum intelligi- utrumque parlem ejus consumpsit ignis : et medielas
tis idcirco me eos de gladio, fame, hestiis, et pesli- ejusredacla est in favillam. Numquidutite erit ad opus?
lentia liberasse, ut eorum perversilate discatis, me- Etiam cum esset integrttm, non erat aphtm ad opus :
rito eorum subvcrsam Jerusalem, lemplnmquc suc- qttanlo magis cum ignis illud devoraverit, el combusse-
censum, et populum ductum esse captivum, practer ril, nihil ex eo fiel operis ? Proplerea hmcdicit Domi-
eosquos gladius, fames, beslioe, pestilenliaque con- nus Deus: Qttomodolignum vilis inter ligna silvarttm,
sumpscrint. Haecdicta sint de illa Jerusalem , cui quod dediigni ad devorandum : sic tradam [Al. tra-
propheiante Ezechiele apud Chaldaeos, apj ropin- didi] habitalores Jerusaiem; el ponam (acicm meamin
quabat captivitas. Caeterum et super nostram terram eos. De igne egredientur : et ignis consumel eos. El
cuidicitur: Terra es, elin terram ibis (Genes. m, 19); scielisquia ego Domhtus, cum posuerofaciem meam in
et snper nosiram Jcrusalem singulosque credenlium, D eos, etdcderoterram inviam, et desolatam,eo quod prm-
si Dei mandala conlempserint, et praevaricatores me- varicatores exstilerint , dicit Dominus Detts. Pro eo
rucrint appellari, indticetur fames; non fames panis, quod nos iuterprctaii sumus :' utramque partem ejus
neque sitis aquae, sed fames andiendi verbum Dei. consumpsitignis , et medietas cjus redacta est in fa-
Induceturet gladius, de quo legimns : Tradentur in villam , Septuaginta transliilerunl : Annttampurga-
iiianiis gladii: partes vulpium eranl [Al. eriitu] (Psat. tionem ejus consumit ignis, el dimittit in finem. Rur-
LXII,11). Et ad Mariam: Twamquoque animam per- sum ubi uos diximus : Cum posuero faciem meamin
transibit gladius (Luc. n, 55). Indncentur et besiiae, eos, illi verlertint, cum obfirmavero.Pracvaricatio-
quibus ne tradaitir justus, postulal: Ne tradas bestiis nem quoque dWicinminlerpretati sunt. Yariis aulem
animam confitentemtibi (Psal. LXXIII,19). lnducelur simililudinibus, quas Gracci parabolas vocant, prae-
ct pcsiilentia (pro qua LXX morlem inlerpretati sunl) nuntiatur subversio urbis Jerusalem. Et quomodo
codd. habent, Victorio lesle. Tcrra , inquit, pecca- a In aliis libris, ac penes Raban, conversio.
trix pro iis dicitur, qui peccatores in lerra sunt.
125 S. EUSEBII HIERONYMI 124
supra ( Ad cap. iv ) in sartagine, in qua cames po- A 142 sed prsevaricatoresexstiterunt. Aliud est enim
puli liigebantur, etin lalere in quo munimenla, et negligere quod ignores : aliud contemnere quod co-
aggeres arietum ac vinearum maehinae pingebantur, lueris. Possumus vineam et Jerusalem juxta intelli-
ejusdem urbis obsessio famesque descriptaest, et genliam spiritualem, intelligere credentium muliitu-
poslea in boc eodem lecturi sumus : in Jeremia quo- dinem. Quaesi negligens fuerit, et culturam prislinae
que scriptum est (Jerem. i, 15), Ollam quae a facic religionis amiserit, nec allulerit fruges virlutum,
Aquilonis accenditur, significare urbem Jerusa- nec vinum lecerit, quod laclificat cor hominis, aeter-
lem; saltusque Nageb, ct Tbeman, et Darom, suc- nis tradelur ardoribus, et in nihilum repulabilur.
cisus, boc ipsum praenuntiat : sic in praesenti Servus enim, qui scit voluntatem domini sui, et non
loco eadem Jerusalem vineae et viti fruciiferae faciteam, vapulabit multis (Luc. xn, 47). Tale quid
comparatur. De qtia in alio loco scriplum est : et Domiuus loquilur in Evangelio secundum Joan-
Ego te planlari vineatn (rugiferam , omnem nem : Ego sum vilis vera; et Pater meus agricola. Otn-
a veram : qttomodo conversa es in amariludinem vi- nis
palmes, qui manel in me, el non facit fructum,
tis 141 alienm? (Jerem. n, 21.) Et in Isaia : Plan- tollet illum Pater. Et omnis quiaffert frttclum, purga-
lavi, inquit, vineam sorec (Isai. v, 2), quod electam bil eum, ut fructum plus afferat (Joan. xv, 2, 2). Si
ct pulchram sonat. Et in Psalmis legimus : Vineam B autem Salvator vitis cst, et nos palmiles, cl Deus
ex /Egypto translulisti: ejecisli gentes, et plarttasti [ Al. dicitur ] Paler agricola, quamdiu Dei prxcepla
eam: Dux ilineris fuisti in eonspeclue/us (Psal. LXXIX, servamus, semper excolimur, el cultura noslra pur-
9). Et manifeslius discimus, Scriptura dicente: Vinea galio est : Non esl enim volentis neque currentis, sed
atttem Domini sabaoth domus esl Israel (Isai. v, 7). miserenlis Dci (Rom. ix, 16). Quod si afferentes
Hoec vinea quamdiu alfert frucius, in omnibus fructum, purgamur a Patre, ul fructus ampliores af-
liguis saltuum nihil ea pretiosius esl; sin aulem uvas feramus, osteudilur omnem noslrum conalum, adju-
habcre desierit, in nullo utilis erit: nisi ut cum ra- torio Dei, pervenire ad linem, et fructum facere ple-
dice, et propaginibus suis tradatur iucendio. Caelera niludiuis. Qui aulem palmes fruges non fecerit, tol-
ligna siivarum (ul de pomiferis arboribus taceam, letur a Patrc. Et cum sublatus fuerit, quid de eo
quarum et Scriptura modo nullam facit mentionem ) Pater faciat, Scriptura non dicit: nisi forte separatio
cum poma non habeant, succisa plnrimam prabent a Cliristi corpore, pcena pcrpetua est, et inleritus.
utilitatem, et in omnem agriculluram, et in usum Quod in vinea et vite intelleximus, sub alia ligura
armorum proficiunl: dum attenuanlur in scula, ra- Salvator docet in Evangelio : Bottum est sal: si au-
duntur in bastilia, cludunt foribus, continent b arma- tem sal infalualum fueril, ad nihit est utile, nisi ut fo-
riis, risco , loculis ; omnemque domus tribuunt su- C ^ ris projiciatur, et ab hominibus conculcelur( Marc. ix,
pelleclilem. Vitis autem si semel uvas afferre cessa- 49). Et oculus qui lotum corpus illuminat, si fuerit
verit, inlanliim inutilis est, utne paxillus quidem ex excaec3lus, audil a Domiuo: Si lumen quod in te est,
ea possit fieri, de quo aliquidpendeat. Cumquemal- lenebrm sunt: ipsm tenebrcequantm[Al. quotae] erunt
leolos excideris, utramque paitem eorum primum, (Mattlt. vi, 25, 15) ? Comparaiione quippe praevari-
ignis arripit, deinde flamina consumil: tantumque. catotis, et ejus qui coniessuiu prius ncgavcril Deum,
nihil prodest cum redacia fuerit in favillam, ul etiami levior pcena est eorum, qui numquam Dei liabuere
cum integra sit, absque frugibus nullam praebeal uli- noiiiiaiii. Ligua autem saltuum, sive silvaruin, se-
litatem. Ambiguiias autem verbi Hebraici SENE^tp) i cundum varietaiem credentium, habent in magna
quod tribus litteris scribittir, SINttf et NUN'
3 et JOD»; domo aliquam utilitalem ; in qua non solum vasa au-
si legatursENE, duo significal; si SANE,annos. Unde• rca, et argeutea sunt, sed lignea et Actilia ; alia in
factum est, ut pro duabus summitatibus ejus, quod| lionorem, alia in conlumetiam (II Tim. n).
nos interprelali stimusutramquepartem ejus; Septua- (Cap. XVI. —Yers. 1, 2.) Et [actus esl sermo
ginta iiiterprclarcnlur, annuam purgationem ejus:; Domini ad me, dicens: Fili hominis, notas fac Jeru-
cum Aquila dixerit, duo novissima ejus; Symmachus; salem 143 abominationessuas, el dices: Hmc dicit
el Theodotio, duas summitales ejus. El est ordo: : D •*•DominusDeus Jerusalem. LXX : Et [actus est sermo
Sicut vitis infrucluosa incendio tradilur in nullami Doiuini ad tne, dicens: Fili hominis, lestificare Jeru-
uiililatem : sic et Jerusalem, immo bahitatores ejus5 satem iniquilates suas, et dicesad eam : Hmc dicit Ado-
tradenlur ardoribus, ut egredianlur de igne, et igniss nai Dominus. In quihus brevis erat singiilarum pro-
consumat eos, id est, eliamsi de urbe evaserint, fo- pbetiarum circumscriptio, tola capiinla posuinius,
ris boslili gladio consumentttr ; et qui remanserint, , quid nobis videretur illico subjimgentes. Hic aulem
ipso miseriarum pressi pondere, me esse Dominumi quia longus ad Jerusalem sermo dirigitur| lesiificautis
recognoscent: cuni posuero sive obfirmavero faciemi et docentis eam peccata qux fecerit; et pene usque
ineam super eos, ct dedero illos in actcrnam solilu- c ad ducentorum versuum numerum cxtenditur vati-
dinem. Non enim peccatores sicut caclerae genies,, ciniumj, usque ad cum videlicet locimi in quo scri-
a Valic. , omne semen verum, lum aliena. pro alie- dividiturin sexaginta et tresversiculos; qua divisione
ttWViclorius probal cx LXX, a(iite\o<;aAorpia. longe distat a numero quem bic assignat Hierony-
b Apud Raban., armariis, scriniis, ac loculis. mus. Igimr ut divisionem aniiquam perspectam ha-
c Tolum iuiegrumque capilulum Yulgatacedilionis5
beas, consule Biblioihecam divinam S. Hieronymi a
125 COMMENTARIORUM IN EZECtltELEM LIB. IV. CAP. XVI. 126
ptum esl: Cum placatus [uero tibi in omnibusqum (e- A est (Joan. vin, 54). Unde el irt tolo orbe btijus anti-
cisti, dkit Dominus Deus, necesse babemus omnem qui patris famosum vocabulum est, et multos ver-
prophetiam per partes ponere; el liis quae propo- lens in amentiam. Praecipiturque Jerusalem vel juxla
sucrimus, explanationes debitas coaptare. Sub per- liiieram, vel juxta spiriium, ut relinquat antiquum
suna mulieris merelricis quae primum viri fuerit palrcm, et dicitur ad eam : Audi, filia, et vide, et in-
consortio copulata, Jerusalem et ortus, et educatio, clina aurem tuam; el obliviscere populnm tutim, et
el pubertas, (t nupliae, etadulterium, et repudium, domum patris iui: et conctipiscel rex decorem luum
el rursum revocalio contexitur ; ul et clemeniia vi- ( Psal. XLIV,11). Et protniililur ei si post peccalum
ri alque judicium, el adiilleroe aique meretricis sce- ad verum voluerit palrem reverli: Restituam te sicut
lera cognoscantur, dum post universa stipplicia sus- fuisti quantlo ttata es. Cujus tanla nobilitas, ut urbis
eital ei paclum sempilernum : ut recordetur iniqui- Jerusalem qux de Abraham, Isaac et Jacob slirpe
talis suoe, ct confundatur, et non sit ei ultra aperire descendens Deum habuil pairem ? et tamen quia
os prac confusione sua, cum placalus fueril illi in peccavit, el verum reliquit parenlem, merelur au-
omnibus quacfecerat. Multuni namque prodcst pecca- clire : Radix tua, et generatio tua de lerra Chanaan :
toribus scire quid fecerint. Unde et pcenitens loqui- Pater tuus Amoirhmus, et mater tua Chcthma.Si illa
lur : Qttoniaminiquitatem meatn ego cognosco,et pcc- B hoc audivit: quid de nobis (lel qui vocali ex gentium
calum tneitmcoram tne esl semper ( Psal. L, i). Qua- sordibus, omnem niaculam in lavacro Salvatoris
tuor autem modis intelligi potcst Jerusalem : Vcl amisimus, si polluerimusindumenlum Christi, et non
haec quac Babylonio et Romano igne succensa est; habiierimus in convivio veslcm iiuptialem ? Utique
vel coelestis primilivorum ; vel Ecclesia quae inler- illud, ul vinciis manibus pedibusqtte, ajlernis trada-
pretalur visio pacis; vel animae singulorum quae fide mur ardoribus, in quibus est fletus oculorum ct slri-
cemunt Dcum. Illudque quod plerique de ccelesti dor denliuni (Matlh. xxu ).
Jerusalem interpretandum putant, Ecclesia non re- 145 (Vers. A, 5.) Et quando nata es, in die ortus
cipit, ne oniiiia quae in praesenli propbetia contexun- tui non est prwcisus umbilicus luus, el in aqua non es
tur, ad coelestiumforlitudinum ruinas atque crucia- lola in salutem, nec sale salita, nec involuta pannis.
lus, et restitulionem in pristinum statum suscipere Non pepercit super te oculus, ut (acerel tibi unum de
compeilamur. liis, miserttts lui : sed projecla es super facicm terrm,
( Vcrs. 5.) Radix lua et generatio lua de teria Clia- in abjeclionemanimmlum , in die qua nata es. LXX :
naan [Vulg. Chananma].Paler tuus Amorrhmus,el ma- Et generatio lua, in die qua nata es, twn tigaverunt
ter tua Chethma. Magna fides, el grandis audacia mamillas tttas, el umbilicus luus non esl prmcisus, et
prophelarum, unum bominem, totam urbem ignobi- L"lii aqua non es lota in salutem, nec sale solila, et pan-
litaiis arguerc. Mirabills Dauiel, quiad presbyleriiin nis non es incolula : nec pepercit supef le oculus luus,
deliiiqiicutcm , el adulterio jungentem bomicidium, ut facerem libi unttm ex omnibus tslis, el patcretur
puei' ausus est 144 dicere : Semen Chanaam, el nolt quidpiam super tc, et projecta es super faciein cutnpi
Juda, speciesdecepit te (Dan. xin, 50). Magnus et " pravilate animmtttm in die qua nala es. Juxta ordi-
Isaias, qui clamal ad principes et ad populum Judaeo- nem lcclionis de singulls disseramus. Qjiando nata
rum : Attdite verbitm Domini, principes Sodomorum, cst Jerusaleni de palre Amorrbaeo el matre Che-
auribus percipite verba Domini, populus Gomonhm tbaea, et effusa ex utero, non est praecisus umbili-
(Isai. i, 10). Sed non minor Ezecliiel, qui ad totam cus ejus, quo fettis aluntur in ventre instar arho-
urbem loquitur confidenler : Radix tua, et generatio rum el virgultorum, qu;« per radices humore lcrrae
/ita de terra Chanaan : Pater luus Amorihmus, et ma- nuiriuntur occulto. Et quomodo virorum semina-
ter lua Cltethma, Quamquam et Slepbaniis primus rium significatur in lumbis: ita genitalia feminarum'
inartyr Evangelii, ad insauienlem populuiii sit locu- honeslo sermone juxta consuctudinem Scripturarum
tus ( Act. vu, 51): Duracervice, et incircumcisi corde, umbilicus vocanlur, (estimonio Job, qui sub figura
vos scmper sancto Spiritui reslitislis [ Al. resisliiis]. draconis loquitur de diabolo : Virtus ejus in lumbis
Et licct possimus radicem Jerusalem, et generatio-' ejus : et fortiludo illitts in utibilico ventris (Job. XL,
nem ejus lerram Cbanaan, secundum illud accipere H). Iste enim draco coluber antiquus, qui vocalur
quod in jEgypto vocatus sit populus, et ibi mullo diabolus et Saianas, et decepit orbem lerrarum,
tempore babilaverit (Cham quippe paler Chanaam adversus viros virtutem habet in lttnibis, adver-
priDcepsfuitgentis ^Egypiiae), tamen juxta scelerum sus feminas in umbilico. Iloc aulem significat de
similitudinem, radicem Jerusalem lerram ^Egypti Jerusalem : quod non slatim legem acceperil, nec
esse dicemus : Unde et pater illius appellatur Amor- ei pudendae nativiiatis exordia sinl abscisa : sed
rhmus, qui interpretatur XaXoOftsvof, id esi, mttltoscr- geiuilein primum vixcrit vitam ; pro quo Scplua-
mone celebralus. Et maler lua Chethma, id est, e\i- ginta interpretati sunt : In die qua nala es, non al-
trriao-a: qumvel ipsa insanit, vcl alios mittit in amen- ligaverunt mamillas tuas (Ezech. vn), hanc habente
liani. Ontnisenim qui facil peccatum, de diabolo nalits Scripturasancla,consueludinein,utprocordc,pectu-
nobiseditam, sive tom. I editionis noslraecol. 673 et capilulo xvi invenire el scire poteris. MART.
seqq., ubi numeruiu pcne duccnlorum versuum in a Victor., pravitati ex LXX, T>5O-XOXIOTIJTI.
127 S. EUSEBII HIERONYMI . 128
sculum sive per.lus(Let>i<.x; Num. xvni), etmamillas A solum terrena, et inferna, sed ccelcstia quoque suo
nominet: ut unicuique loco congruum viderit. Sacer- sapore condiveril : ut impleatur illud quod scripium
dotes in quibus debet esse docirina, et legem requi- est : Gloria in excelsis Deo, el sttper terram pax ho-
runt ex ore eornm, accipiunt pectusculum. Jnannes minibus bonm voluntalis (Luc. n, 14). Quartum est :
super peclus recumbil Domini, ut de fonte uberrimo nec involuta pannis. Et Salvator pannis esl involulus
hauriret fluenta sapientiae (Joan. xm). Virginis in infantiae, et omnis qui nascitur per involucra pan-
Canlico Canticnriuii duae niamilkc sunt, quasi dno noruii), protectione indigc-t Dei. Nalurale est, ubi
hinnuii gemini capre:e, qui pascnntur in liliis, do- laiuen parcnlum non deesl diligenlia, ortis infanii-
nec respiret dies, et amoveaniur umbrae (Canl. iv). bus prinium [iraccidi iiiubilicum : deinde ad eluen-
Maler diligens, 146 slalim ut nata fuerii infanlula, dum sanguinem lavari eos aqua. Tertio, humorem
ligat mamillas ejus, m a lenero tnmore " desistant, corpnrum parvulorum , sabs adjectionc siccari.
et pulcbritiidinem cusiodiant virginalem. Cum au- Quarto, ut tencra infantinm corpora pannis invol-
tem ad aelatem vcneril pubertalis, dicetur de ea : vantur, duplicem ob causam , ul et sale siccetur
Numquid obliviscelur sponsa ornatus sui : aut virgo corpus, (|uod panuis ne deflual, servalur et stringi-
fascim pecloralis sum (Jerem. n, 52)? Sequilur : El in tur; et membra tenerrima ne facile depraveulur.
aqua non es lota in salulem. Cruenta infaniium cor- B Unde et corpora Barbarorum, Romanis corporibus
pora, statim ut einitluntur ex utero, lavari solent: rectiora sunt. Usi|ue ad secundum eniin, et tertium
ita et generatlo spiritualis lavacro indiget salutari. annum,semper pannis involvunlur. Sed non talis Je-
Nullus enim mundus a sorde, ncc si unius quidem riisalem, cnjus necumbilicus abscisus, nec ligata sunt
diei [tterit vita ejus Uob. xxvi, 14, 15). Et in Psal- ulicra, ncc aqua lota est in salutem, nec sale salita,
mis legimus : In iniquilalibus conceptus sum, el in neqtie involuta atque constricia panuis infantiae.
delictis conccpit me mater mea (Ps. L, 6). Secunda Cur atilem nihil horum meruit, sequens Scriptura
nativifas solvit primam nativitatem. Scriplum est tcslatur. JVonprpercit stiper te oculus : ul [acerel tibi
enim : Nisi quis renatus ftteril ex aqua, et Spirilu unum de his miserlus lui. Pro quibus LXX posue-
sancto, non potest intrare in regnum Dei (Joan. ui, runt : Non pepercit super te oculus tuus : ut facerem
5). Mullaqiie sunl lavacra quce Elbnici in mysteriis tibi unum ex omnibusistis. Et necesse est, ut duplex
suis, ct hacrelici pollicenlur : qui oniiies Iavant; cdiiio duplicem habeai intclligentiam. Prior hoc si-
sed non lavant in salutem. Propterea additum est : gnifical : Non pepercit super te oculus, ut faceret
el in qua non es lota in salutem. Qncd quidem non tibi unum de his miserlus lui. Et est sensus : Nul-
solum de h:ereticis,sed de Ecclesiasticis intelligi po- lus lui misertus est, offenso Deo; nallins supcr lc
lest, qui non plena fide accipiunt haplismum salu- C mota sunt viscera, ut de quaiuor superioribus sal-
tare. De quibus diccndum est, quod acceperint tem unum tibi faceret; quia omnia simul non mere-
aquam, sed non acceperint spirilum : sicut et Si- baris accipere. In altera dicitur : Non pepercit su-
mon ille Magus, qui pecunia volebat redimere gra- per le oculus tuus, ut facerem tibi unum de his
tiam Dei, baptizatus quidem est in aqua, sed nequa- miserlus lui. Et hunc habel sensum : Ila cgisti, ct
quam bapli/.aius est in salutem (Acl. vm). Tertio sic in peccatis nata es, et in delictis concepit le
dicilur : nec sale salita. Tenera infantium corpora maler tua, ul ne ipsa quidem tui miserearis. Cum-
dum adbuc uteri calorem tencnt, et primo vagilu qtie sic gesseris, ut adversum le per mala opcra
laboriosae vitae testantur exordia, solent ab obste- crudelis exsisleres: ego quid tibi potui facere, 148
tricibus sale coniingi, ut sicciora sint, et restrin- quae ne unum quidem superiorum accipere nierue-
ganlur. Porro Jerusalem, quae de malis parenlibus ris? Quia igilur niiiil horum quae fieri infantibus so-
nala est, nihil saporis, niliil diligentiae consecuta lent, in (e factum esl; el hoc non sine causa ncc
esi. Qui autem renascuntur in Chrislo, dicitur ad ab-que judicio, sed luo vilio atqne peccato, quae ne
eos : Vos eslis sal lerrm (Malth. v, 5); et praecipitur ipsa quidcm lui miserta es : ideo projecta es in fa-
eis ab Apostolo : Sermo vester semper in gralia sale ciem terrae, sive campi; et projecla propter pravi-
sit conditus (Coloss. iv, 6). Unde et vulgo sapientes " tatem animae tuae in die qua nata cs. Oremus nc
salsi, et slulti vocantur insulsi. Et in Levilico legc pravitate animae projiciamur in facieni campi, in
sancitur : Omne sacrificium veslrum sale salietur. quo lala, et spatiosa via cst qu;e ducit ad mortem;
Non cessabil sal TestamentiDomini de sacrificiis ve- in quo Chaldaeorumdebacchatur cquilalus. Simulque
stris : in cunclis muneribusvestris sal offeretis(Levil. considerandum,quod nullus in die quo nascitur,pra-
n, 13). Qui hoc sale eonditus fuerit, el omnem pu- vumaliquid committerepotest, nisilavacri tempore,
torem hiimoremque noxium hujus admixtione sicca- quando sapiens generatio fide credeniis assumitur.
veril, ultra non dicet : Computruerunt et corruptm (Vers. H, 7.) Transiens aulem per le : tidi ie con-
sunt cicatrices mema facie insipientim 147 ntem(Ps. culcatamin sanguinetuo. Et dixi libi cum essesin san-
xxxvn, 6). Scio me legisse in quodam volumine De guine tuo, vive : dixi, inquam, tibi, in sangnine tuo,
Domino Salvatore, quod ipsc sit sal cceleste; et non vive. Multiplicalam quasi germen agri dedi te, b ct
a Duo mss., iimtoreresistant. ex Vulgaia Hieronymi edit. et Hebraico, quin
b Exciderit librariorum incuria versiculus, et mul- plet
eliam ex LXX, in quornm Latino codice legitur, et
tiplicala es , el grandis effecta, queni Victoiius sup- mitlliplicata es, el magnificata es.
129 COMMENTARIORUMIN EZECIIIELEM LIB. IV. CAP. XVI. 150
ingressa es , et pervenisli ad mundum muliebrem. A tem rursum invisit, et quia erat nuda, et conmsicnis
Ubera lua intumiierunt , et pilus luus germinavit : plena, rursuni venit el visiiat, el ecce tempus cjus,
el eras nuda, el confusionis plena. LXX : Et transivi tempus amanlium; sive juxta Sepluaginta diverteit-
per le, et vidi te mixlam in sanguine tuo, el dixi tibi, lium, et sive juxla inlerprelationem Aquilae secun-
de sanguine tuo vita multiplicare, sicut orlum agri dam uwaX>.ayr)g,sponsalium videlicet, el teraporis
dedi te, el multiplicata es, et magnificata es, el in- nuptiarum; juxta primam vero ejusdem editionem
gressa es in chitates civitatum. Ubera lua erecla sunt, et Theodoiionis, p.ao-rS>v,quod interpretatur ube-
et pilus luus ortus est : tu autem eras nuda, plena rum : pro quo Symmachus vertit ayatrr); , quod di-
ignominim.Postquam projecta es in faciem campi, lectionem sonat. Illud igilur tempus erat, quando
sive super faciem terrae, propter pravilatem aniiive possunt mulieres viris sociari , et sustinere coituin
tuae, meum ultra non merebaris auxilium : attamen mariialem. Aitamen misericors Deus expandit alas
Iransiens per le vidi le conculcalam, sive conimix- suas, et suscepit eos, el 150 i» bumeris suis por-
lam in sanguine tuo, id est, ream mortalium crimi- tavit eos, juxta illud quod in Evangelio scriptum
num : el provocavi te, tribuens pceniteniiam, dixi- esl : Quoiies volui congregare filios luos sicut gallina
que libi : Licet sis in sanguine, tamen vive con- congregalpulios suos subalas suas, et noluisti(Luc. xn,
versa; tantaque fuit in teomnium rerumabundantia, B3i)? Sive amictum expandit pro alis : hoc cnim
ut agri uberrimi haberes simililudinem , et benedi- interpretatur itrepvyiov, quo operta est et Ruth ad
ctionem Jacob, qua benedixit ei pater suus, dicens : pedes dormiens Booz (Ruth. m). Et in ora, id est,
Ecce odor filii mei sicut odor agri pleni, cui benedixil trrtpvyiw vestiuienti nosiri, jubemur hyacintbinas
Dominus (Genes. xxvn, 27); et intrares penelralia fimbrias alligare. H*c autem fecitut operiret Igno-
Domini, diceresque cum sponsa : Introduxit me rex miuiam Jerusalem : gi-nitale feminarum subhocno-
in cttbiculumsuum (Cant. i, 5); et ad mundum mu- mine corpus ostendcns. Etenim juxta Aposlolum :
liebrem pervenires, pro quo Scptuaginta iranstule- Inttonesta corporis nostri majore honore circumda-
ruut: ei ingressa es in civitates civitatum; ut quomodo mus (I Cor. xu, 13). Unde et Psalmisla canit:
Canticum Canticorum, etsaeculum dicilur 149$aecu- Beati quorum remissmsunl iniquitates, et quorum tccta
lorum ; ita civitates appellentur civitatum. De quibus sunl peccata (Ps. xxxi, 1). Quse Chani quia non pro-
in Evangelio dicilur : Habeto potestatem super decem, texit in patre, aeterna malediclione signatur (Ge-
sive super quinque civitales(Luc. xix, 17,18): ut non nes. IX). Quod de Jerusalem diximus, referamus ad
solum civitas, sed metropolis civitas appellcris, se- animam nostram , quae quamdiu in infantia consii-
cundiim illud quod in Isaia legitur : Maler urbium tula est, peccato caret. Cum autem aetalis ejus lem-
fidelis Sion (Isa. i, 26, 27). Porro quod interpreta- C pus advenerit, nuilli sunt amalores daemonum et
tus est Symmaclius, et pervenisti ad ornaium mulie- hsereticorum , perversorumque dogmatum, qui ad
rum, sive ut Theodoiio, et ingressa es ad ornntum cam cupiunt declinare. Qui proteciione Dei repel-
ornamentorum, pro quo nos secuti sensum Hebrai- luntur; ut non satelliles diaboli, sed minislros Sal-
cum diximus : et pervenisti ad mundum muliebrem, vatoris recipiaf. Pro divertentium, dilectione, el ubc-
tempus pubertatis ostendil, quando puelke nubiles rum, in Hebraico babetur DOIIIM (DHY7), quod se-
appellantur, et possunt maritorum amplexibus co- cundum linguac eorum proprietalem, omnia quae
pnlari. Denique sequitur : Ubera lua inlumtterunt, et supra versa suntsignifieat. Potest tempus dilectionis,
pilus tuus germinuvit. Honeste adolesceniularum ma- ct uberum sive amatorum Dei, inielligi Abrabam,et
turilas indicatur, quando intumescunt ubera sive Isaac, et Jacob : quando eis pollicitus est Dominus
erigunlur, et germinat pilus. Cumque parata esset post iEgyptiam servilutem, suum populum libc-
ad nupiias , et haberet pulcbritudinem corporis, raudum.
vesiimentorum tegmina non habebal, nec Dei pro- Et juravi tibi; el ingressus sum pactum tecum, ait
tegebalur auxilio. Si quis Chrisli non habet indu- Dominus Deus. LXX : El juravi tibi, el ingressus siim
mentum, nudus est. Si quis non est indutus visce- in testamentum tecum , dicit Adonai Dominus. Quia
ribus misericordiae, bonitalis, humilitaiis, pudiciliae, D expandi amictum meum , sive alas meas super tc :
mansuetudinis, patieutiae, jacet super faciem lerrae : et operui confusionem tuam : proplerea juravi libi,
et pulchritudo ejus confusione, et nuditate a tur- et ingressussum paclum, sive tesiamentum tecum :
patur. ut mihi potius quam cacteris, qui ad te volebant di-
(Vers. 8.) Et transivi per te, et vidi te : et ecce vertere, jungereris, juxta illud, Juravit Domimis
tempustuum , tempus amanlium. Et expandi amiclum el non pmnitebileum : lu es sacerdos in mlernum, sc-
meum superte, et operui ignominiam tuam. Septua- cundumordinem Melchisedec(Ps. cix, 4; Hebr. vi).
ginta: Et transivi per te, et vidi te, et ecce temptts Omiiis enim conlroversiae finis est juramenlum. Et
tuum, lempus divertentium : et expandi atas meas su- vivo ego, dicit Dominus : nisi malo pcenitenliam
per te , etoperui ignominiam tiiain. Quanla clemenlia! peccatoris, quam moriem (Ezech. xvm). Tempore
Non suffecerat semel vidisse eam conculcatam in san- igitur nuptiarum, Israel juramenlum accipil Dei,
guine, et ad pcenilenliam provocasse : sed peccan- pro omni dotali 151 munere. Et quia David de
RAnlea incommodo sensu erat turbalur : pro quo turpatur rescribimus.
151 S. EUSEBII HIERONYMl 152
se dixerat: Memento, Domine David, etomnis man- A dextris tuis in veslitu deaurato, circumdala varielate
suetudiitis ejus (Ps. cxxxi, 1) : quijuravit Domino, (Ps. XLIV,10). Hoc est vestimentum de quo et
votum vovit Deo Jacob; et ipse Dominus jurat ci, Aposlolus loquitur : Induile novum hominem, qui
Scriptura dicente : Juravit DominusDavid verilatem, renovatur in cognilionem juxla imaginem Creatoris
et non (ruslrabilur etan (lbid., 11). ( Ephes. iv, 24). Volumus scirc quae sinl vaiia ve-
(Vers. 9.) Et facla es tnihi, et lavi te aqua, et mun- stimenta? Idem nosApostolus doccat, Credenlibus
davi sanguinem luum ex te, et unxi le oleo. Quia ex- scribens : lnduimini ergo visceribus miscrkordiw, bo-
pandi alas meas, et operui ignominiam tuam, et nilatis, humilitatis, mansuettidinis, paticntiw ( Co-
juravi tibi, et ingressus sum pactum tecum; pro- toss. in, 12). Quid hac varietate pulchrius? De qca
pterea mca es facla possessio : ut quae aliena eras, et Job loquebalur : Quis dedil mulieribus texlurwsa-
quando vidcbaris immunda, mea esse coeperis, quando pieitliam , aut varielatis disciplinam (Job. xxxvni,
paclum meum lecum juramento firmavi. Sive juxta sec. LXX) ? Et ponlifex semcl in anno, quaudo pro
consueludinem prophelarum : facla es niilii , ait, populo adolebat incensum, ingrediens in Sancta
pro eo quod est, meo conjugio copulata es: et lavi sanctoium , variis vestibus utebatur (Exod. xxxix;
te, inquil, aqua baptismi saiularis. Nisi enim quis Hebr. ix). Cerlc sidiviliac varietatem vestium, e( non
renalus fuerit ex aqua, et Spiritu sanclo, non polest B sanciitas faceret diversiiasque virlulum, Pbarao ct
intrare in regnum Dei (Joan. m, 5). El alibi legimus: Nabucliodonosor haec vestinienta habuisse scribe-
lpse vosbaplistabitin Spiritu sanctoei igni (Marc. l, 8). renlur, et non Joseph, quisubperegrinoel pastorali
De quo baptismate ct Isaias loquilur, dicens : Lavabit palre, vestes discolores et regias habere non polerat.
Dominus sordes filiorumet filiarum Sion; et sangui- El calciavi lejanthino. LXX : El calciavite htja-
nem mundabil de medio eorum , spirilujudicii, et spi- cintho [Al. Hyacinthino]. Aquila et Symmaclms,
ritu combustionis (Isa. iv, 4). Cum autem laverit, janthina: Septuaginta ct Theodolio , hyachtthina
et mundaverit sanguinem : a sicut alp.oppov<rav, translulerunl. Pro quo in Hebraooscriptum est THAS
quac duodecim annis cruore mauabat, limbrix sa- (IVTJn). El quia pulchre ad Jerusalcm sermo diri-
navit altactu (Marc. v): non sufficit ci lavare aqua, gilur, el sub persona feminac, omnis ejus ornatus
et muiidare sanguine, nisi oleo quoque unxerit : exprimitur, hyacinlhina, sive janlhina calciamenla
juxta quod Samaritanus, qui interpretalur custos, narrantur, quae virorum personae non conveiiiunt.
seminecis vulnera primum olei infusione linivit, Denique facturis pascha praccip'tur, absque ulla co-
deinde vini uusteritate compescuit (Luc. x). Domi- loris varietale , ut accinctis luinbis, et pedibus cal-
nus autem noster alio uncius est oleo, quod non do- cialis sint. tsla sunl calciamenla de quibtis et Apo-
lorcm vulnerum mitigaret, sed laeliliam tribueret, C slolus scribit : calciali pedes in prwpurattotie Ecan-
diccnte ad eum Spirilu sanclo : Proptcrea unxit le gelii pacis. Philo vir disertissimus Judacorum, hya-
Deus, Deus tuus, oleoexsullalionis prm consortibustuis ciiitbon in vestibus pontificis aeri ccmparai, per
(Ps. XLIV,8). Habenlctcontraria: lorlitudines simu- quem supcrna atque ccelestia 153 significari arbi-
lali olei lenitatem, dulcia pcr hx-reiicos poliicenlcs; (ralur. Nec prius Jerusalem calcialur hyacintbiiiis ,
quac vcrluntur in amaritudinem , et quae detestatur nisi lavelur aqua. Undc ct Apostolorum, quibus
prophcta commemorans : Oleum aulem peccaloris prius praeccperat Dominus ut cxculerent pedum suo-
non impinguet caput metitn ( Ps. CXL,5). Sin auteai rum pulverem (Matth. x), lavanlur a Salvalorc
ab unctione unctus, id est, Chrislus appellatur, vide pedes. Et sponsa dicit in Cantico Canticorum : Lavi
qttantuin profeceril Jerusalem : ul el ipsa uncta oleo pedes meos, quomodoinquinabo illos (Cant. v, 3) ? Et
spiriluali, Chrisli nomen accepcril; juxta quod cl MoysenetJesumdivinussermo c teslatur(Exod. in),
152 m Psalmis de Abraham lcgimus : Notile ut solvant corrigiam calciamenti sui, quia locus in
tangere chrislos tneos, el in prophetis meisnolite mali- quo stent sanctussit. Cum autem loti fuerint pedes,
gnari. ct omni sorde purgali, calciantur hyacinlbinis, sivc
( Vcrs. 10. ) Etb vestivite discoloribus. LXX : Et janthinis ; quod ulrumque aerii el XUKVEGU coloris
indui levariis: Legis caeremoniis, quarum occupaia i0 est : ul rapiantur in occursum Domini in aerem, ct
Studio, idola derelinqueres. Isla sunt varia vesti- ad coelestia regna leslincnl.
menla, quibus indutus esl Joseph : nec potuerunt Et cinxi le bysso. Jerusalem non solum vestitur
eum fralres vendere, nisi prius eum lunicae varie- discoloribus, et calciatur byacinthinis, sed et bysso
tale niidassenl ( Gen. xxxvn). Et de spousa dicitur accingilur, de qua tenuissima in vesle pontificis fila
in quadragesimo quarlo psalmo : Astilii regina a texuntur. Et uxor in Proverbiis, quaeviro suo duas
a Pularunt Erasmus et Marianus Hemorrhoissam quem positum hic abs Hieronymonihil est dubium,
dictam fuisse sanclam a B. llieronymo; unde pro cum et LXX versionem subdal, cui Hebraicam veri-
particula eliam Lalina, Greecum nomen ayiav sup- latem coutinenter proeponit, et infra in Commen-
posuerunt contra lidem exeinplarium ,ross. MART.— tario notet, Jerusalem, inquiens, »on sof«m vestitur
Pro sicut, quod nostri praclerunt mss. ac Rabanus, discoloribtts, el calcialur hyacinlhitiis, sed, etc. Nos
duobus verbis Martianaeus legit quo etiam; corrupte cx mss. et Rabano suffccimus.
vero editi vetusliorcs quo ayiav, id est, sanctam; c Rescribendum mea qttidem sentcntia est, obtc-
edu.oppov<jav,etc. statur, aul quid similc.
b Decrat versiculus iste, El vestivi le discoloribus,
133 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. IV. CAP. XVI. 154
lexuit chlamydes, et praesentis saeculi elfuturi, sibi A et coronam, ct reliqua, quae ornamcnla tribuit Je-
de bysso, et purpura fecisse dicitur vestimenta rusalem, et in Isaia dicitur, quod vitio suo liniversa
(Prov. xxxi). Hacbysso accingunlur renes, quolies perdiderit. Scriplum csl cnim : Pro eo qucd elevaUc
pinguia libidiuis inccnliva lenuaiida suul, nihilque sunt, hoc cst, supcrbierunt filiw Jerusalem , el am-
in eis crassi humoris [Al. crassaj Veneris] relinqui- bidaverutit excetsawvice (Isa. m, 16, 17), et rcli-
tur : et implemus praeceplum Apostoli dicentis : qua : pro zona, accinctae siinl funibus, el pro
Stateergo succiitclilumbosveslros inveritate (Ephes. ornatu capilis, calviiio deturpatae, et pro pul-
vi, 14); quasi aliis verbis diceret, bysso. Et Dominus chris ct mollibus indumentis, cilicii aspei itatc
ad Apostolos loquitttr : Sittt tttmbi veslri prmcincti, circumdalac.
et lucernmardenles in manibus vestris (Luc. xxn, 35). Et dedi armillas in manibus tuis. LXX : El circttm-
Nisi enim aslrinxerimus fluentia lumborum reumala, dedi armillis manus luas. Quando 155 n°bis bona
lucernas in manibus habere non possumus. Unde et opera dederil Deus, circumdat annillas manibus
ad Job loquitur Dcus : Accinge sicut vir lumbos tuos nosiris. Unde ct in nianibus propbetarum assimila-
(Job. xxxvui, 5). El comessuri agnum, calciali pedcs, lum esse se dicit (Osee xm), et c.rcbro in manu Ag-
leiienlcs baculum, sianles in Evangelii verilale, et ga-i sive Jeiemkc et reliquorum factum sermoncm
ad Chrisli sanguinera praeparati, lumbos accinclos B I legimus (Agg. I). In Job quoque draconis labium
babere dicunlur (Exod. xn). Qua zona morlificanle perforatur armilla, omnesque ejus vcnenali sibili,
lumbos, Elias quoquc et Joannes liaptista accingun- qui iu perversis iniclliguntur dogmatibus, bonorum
lur (IV Reg. i; Jliarc. i).|De quibus et pcenilens fle- operum circulo perforantur (Job XL).
biliter ingemiscit, dicens : Quoniam lumbi mei im- Et torquem circa collum tuum. Pro torque, quani
pleti sunt iltttsionibus (Ps. xxxvn, 8). nos juxta Aquilae secundam editioncm el Symiua-
El indui te sublilibus. LXX : Et circumdedi le cbum inlerprelati sumus, Septuaginta et Theodoiio
trichapto. Pro quo Aquila florido, sivc palpubili : r.af)ep.atransiulerunt, quod non solum bic, sed et in
Symmachus, indumeitto: 154 Theodotio ipsum lsaia scriplum est : Auferct Dominus gloriam vcsti-
verbum Hebraicum posuit a MESSE(nftn). Cumque menti carum, ct murenulas, et corymbos, et circulos,
diligenter inquirerem, quid sibi vellet vocabulum et YMtp,a.(Isa. III, 18). Puto autcm r.a6sp.a.ab cis
hlrkhapti, quod LXX translulerunt; et a nuIloGrac- dictum, ex variisgemmis in pectus mulierum mo-
corum nec usum, nec etymologiam possem invenire nile descendens, qui et ipse ornalus pulcherrimus
sermpnis : taudem didici a LXX esse compositum1 mulierum cst.
(rebus enim novis nova fingenda sunt nomina) quodI (Yers. 12.) Et dedi '.naurem snper os, sive, nares
lantae sublilitatis fuerit veslimcnLum, ut pilorum et C ( tuas. Verbum Hebraicum NEZEM^QTJ), exceplo Syni-
capillorum lenuilatem habere credatur. Unde etego 1 macho, qui inlcrprclatus est eizippiviov,omnes iu-
volens tenuilatem expriniere vcsiimenti, pro tri- aurem translulerunt: non quo inaures ponantur in
chapto, subtilibus iransluli, quod leuui stamine alque• naribus quaeexeo quod de auribus pendeanl inaures
sublegmine texlum erat. Et congruc illis, de quibus> vocanlur : sed quo circulos in similitudinem factus
increpans dixcrat : Incrassalum esl cor populi hujus,i inaurium, eodem vocabulo nuncupetur, el usque
et manditcavil, el bibil Jacob, et saluratus est, et in- bodie intercaelera ornamenla mulierum, soleni aurei
crassalus, el cntciiravit dilectus, el derctiquit Deum1 circuli in os ex fronte pendere, et imminere nari-
factoretnsuum (Deut. xxxn, 15), nunc (enuilas ve- bus. Quos lunc accipimus juxta mysiicos inlellcctus,
stium condonatur. Nam ct in libro Sapientiae, qui ai qnando cum Aposlolo possumus dicere. Christi bonns
quibitsdam Salomonis inscrihiiur, spiritus sapienliae) odor sumus in his quisalvi fiunl, et in liis qui pcreunt.
unigenitus et mulliplex, lenuis et mulabilis appella- Aliis quidcm odor mortisin tnorlem: atiis autem odor
tur (Sap. vn). Et manna de quoscriptum esl. Paneini vitmin vilam (II Cor. n, iH). Quando vivimus et de
angclorummanditcavilhomo (Ps. LXXVII, 23), tenuis- nobisdici potesl ,vNon morlui laudubunl lc, Domine,
simum in siuiilitudinem pruinac, ct scmenlis corian- sed nos vicentes(Psal. cxm, 17), lunc odoratur Deus
dri (uisse narratur (Exod. xvi). Possumus juxla in-- ' odorem sacrificii nostri bonoefragrantiae, ct aureum
terprelaiionein sccundaeeditionis Aquiloe, qui flori- circulum sensuum ac dogmatum divinorum habe-
dum interprctalus est, vestimentum,ubertatem lerrae3 mus in naribus. Quando vero mortui surnus, et ver-
Judasa-per metaphoram intelligere, vel divini cultus3 samur in cceno atqite in sordibus turpitiidinum, ha-
pulchritudinem. bemus illam inaurem in naribus, de qua scripsit
(Vers. 11.) Et ornavi te ornamento. Gcncraliterr Salomon : Sicut inauris aurea in naribus porcm : ik
omamenta nunc ponit, de qnibus in consequeniibuss mulieri male moratm pulchritudo (Prov. xxi, 22).
per partes enumeral, armillas cl torquem, inaurcs5 Etcirculosinauribus tuis. DL\:Et\QQrolulassu-
a In uno e nostris mss. cst Messi, quomadmodum1 vyjfiaTOj. 'Keyzi 5i rr)v er. -^pvaov Sta^wStoveaOr)ru.
el infra legilur. Plexus qtto capilli complicantur, Trichaptum aulcm
b Docet veroTlieodoriins, plexum essc e capilliss dicit, quod ex auro concinnatunt est, qnasi clical cx
facluiu , qui capili mulicruin circumponitur. Ett aureo filo. Loquilur autcm i!e veste figuris animttlium
Scbolion in Coislinianocodice pcnes Moinfauconium,, ex auro inlerlexta. Huic simile pallium Hieroiiymus
Tr^E^tfr)Ttvtal rpv/et; (jvp.^Kkiv.ovrt/.i.
T'piyymrovSs\eyei-'t ipsc Episl. 107, ad Loctamstaluit pudiciliacsignuni
TO«7ro-f^pvo-ov \va £wri)«TTO
Yo.reirv.evairp.evov, ^OUO-O- exslitisse.
153 SANCTI EUSEBII HIERONYMt 136
peraurestuas. Qni claudit aures suas, neaiidiatjudi-i- A Joannes post pueros (I Joan. n), et juvenes qui pos-
cium sanguinis, et sepit eas spinis, ne paniceps fiatit siml dicere : Quando eram parvulus, loquebar ut par-
invidis, et detractoribus, de quibus scriptum est: vulus, sapiebam ut parvulus, cogitabam ut parvulus :
Cum detractoribus ne commiscearis, quoniam tepenlee quando aulem factus sum vir, destruxi ea qum par-
veniel intetitus eorum , el ruinam ulriusque quis novil
lt vuli tunt (\Cor. xiu, 11).
(Prov. xxiv, 21, 22) ? tam videlicet ejus qui detrahit,<» (Vers. 13.) Et ornala es auro et argenlo. Crebro
quam illius qui libenter auscultal: iste circulos ha- diximus aurum ad mentem, argenlum ad eloquium
bel, et rotulas in auribus, non rotas quaesequunturr pertinere. Tribuaique nobis Dominus, ut divinum
Cherubim (illudenim angelicarum fortitudinum esl),, sensum accipere rncreamur atque sapienliam, et id
sed rotulas diminutive, quae humanae conveniuntt quod mente concipimus, eloquii venuslnte profcrrc,
fragilitati. Quamubrem et ad Deum dicilur : Vox x et nequaquam ex liis facere idolum sicut faciuut
lonitrui tui in rota (Psal. LXXVI, 19). In his enim quiii haerelici, de quibus scriplum est: Dedi eis argentunt
terrena pertranseunt, el vix modicisvestigiisconlin- et aurum; ipsi vero ex argento, et auro (ecerunt Baal
gunt lerram, de quibus scriptum esl: Lapides sanctii (Osee n, 8). El hoc magis, juxta inlelligenliam spi-
volvuntur super terram (Zach. ix, 16), vox tonitruii rilualem, oniatui aplum est feminarum. Alioquin
Domini, et excelsorum dogmatum personat. Quii B argenti viiior materia, rusticarum et pauperum an-
autem erroribus ducunlur bumanis, et non habcntt cillarumqueornalus est, qui non convenit Jerusa-
solida vestigia, sed circumferunlur omni vento doc- lem, qnse in reginam dicilur profecisse.
trinae (Ephes. n), etejecti de paradiso firmiiaiis, ha- Etvestita esbysso, el polymilo, el multicoloribus,
bitani in regione JVaid, quaeinlerpretatur fluclualio,> LXX: Et amicluslui byssini, et trichapta, et versico-
merentur linguoe mendacis ferre seuleniiam, quae5 loria. Verbum b Hebraicum MESI('tCD), et hic Theo-
inflammat rotam nativitalis nostrae (Genes. IV). dolio ipsum ul supra posuit, Aquila avBipov,Sym-
Et coronam decoris in capite tuo. LXX : Et coro-• machus polymitum. Nos autem quod supra subtilc,
nam glorialionis super caput luunx. Decorem juxtai hic juxta Symmachum, polymiutm diximus ; LXX
Symmachum ob sensus eleganiiam interpreiali su- T/>ix«7rTairauslulerunt, servanies inlerpretationcm
mus. Alioquin et in Hebraeo THOPHERTH (rnxsn), ett prauerilam: ut ad simililudinem capillorum tenuia
in reliquis translatoribus xmi^unj, gloriatio dicitur. vestimenta monslrarenl. Omnis autem ornatus dc-
Ornamenla csetora, membrorum sunt singulorum. scribitur feminarum , ut lavetur, ut mundetur, ut
Capilis ornatus, totius corporis dignitas est. Coronami ungatur oleo, et discoloribus vestiatur, calcielur
aulem vocat diadema feminarum , quo capillorum; hyacintho, accingatur bysso, indualur Irichajiiis,
stringitur el ornatur ambitio. Volumus scire quae sit " sive subiilibus, accipial armiilas, el lorqucm au-
corona decoris in capite Jerusalem , revolvamus ream, circulos in ora pendentes, el rotulas in au-
Exodum, in quo scriptum est : Et fecit laminam rihus, 158 diadema in capile, auro argentoque de-
auream, et scripsit in ea titteras deformalas sigillo coretur: quamquam argenti vilior sit materia, ct
sancttficalionis Domini, el posuilsuper caput Aaron posl omnia inferatur : Vestita es bysso, el polymilo,
(Exod. xxxix, 29). Signum Dominicaesancliticalionis, et verskoloribus; sive, ut Septuaginta (ransitiierunl,
nomen est omnipotenlis Dei, quod qnatuor lilieris amicln el palliis, hoc enira TtepiSokaiasignificanl, ut
Hebraicis scribitur (ffiTP),et apud eos vocatur iuef- non solum cultti corporis essel ornata, ct omnia
fabile, dum nomen ejus non potesj; dici. Cujus ma- haberet monilia feminarum, sed slrali quoqueejus,
jestalem etiam geniilitas non ignoral, et Athenien- et lectuli sollicita esset diligenlia maritalis, ut post-
sium leslalur ara, a Ignoio Deo. Unde et Apostolus : quam isia complessei, venlrel ad ciborura delicias,
Quemvos, inquit, ignotum colilis, hunc nos annunlia- et ne in his quidera aliquid ei deesse pateretur. Quac
mus vobis (Acl. xvn, 23). Istam puto coronam esse, omnia juxta superiorem explanationem aplabimus
157 de qua et Psalmista dicil: Signatum est super intelligentiae spirituali: ut byssinis operiatur aiquc
nos lumen vutlus tui, Domine (Ps. iv, 7). Et Aposto- subtilibus, ne delicaia conjugis membra gravi pal-
lus loquebalur : Cursum consummavi,fidem servavi, "' liorum onere praegraventur, sed et usura paritcr
de cmleroreposita est mihi corona justitim, quam red- exhibeant, el decorem.
det mihi justus judex (II Tim. iv, 7, 8). Et in alio Siinilam et mel et oleum comedisti, et decora facla
loco ad Credentes : Gaudium mcum, et coronamea es vehementernimis. Post veslitum, ciborum curam
(Phil. iv, 1). Gloria enim patrum, lilii. Et in Salo- gerit, ut comedal Jerusalem similam el mel eloleum,
moue scribitur : Corona gtorim senectus (Prov. xu, vel per parles, ut plerique aestimanl, vel commix-
6); eorum videlicel qui destruxerunt ea quaeparvu- tione irium, dulciorem panem, qui panis de ccelo
lorum sunt, et post fetalem perfecti viri, venerunt descendit (Joan. vi); ac sub tribus nominibus , ut
ad senectutem, et ad patrum nomina, quibus scribit nonnulli pulant, sacramentum indicat Trinitalis:
a Si OEcumenio credimus, ejusmodi inscriptio b Sic legunl codices mss. hoc loco; licet supra re-
fuit: Qeoic,A.aiai xai Evpincnt;xat AtSvYij,ayvwo-Tw tineant Messe, vel Mse. Hinc videas verbum i&a
Dis AsiwEuropmque et Libym, Deo ignolo dc
xat <%iva>. Hebraicum et Msse, et Mesi legi potuisse, cum esset
auiem llieronymum in Commen-
peregiino. ConlerTitum punctis vocalibus deslilutum. MART.— Arcliiuteus
tar. in Epist. ad cap. l. Mediolanensis, quo nunc uti incipimus ms., Msi.
151 f COMMENTARIORUM ly^EMGIHiMM LIB. IV, CAP. XVI. 158
iion quo alia alquc alia subslantia sit; scd quo di- \A (Galat. iv), maier nostra est; mater autem nos-
versis, similaeel mellis, ct olei nominibus, Patris tra Ecclesia est: consequenler Jeiusalem Eccle-
cl tilii et Spiritus sancti una dulcedo monstrelur. ; csl, maler piimitivorum qui descripti siml in
sia
El hoc aniniadvortendum, quod in mullis sacrifi- < coalis.
ciis offeratur simila, medulla frumenti alqtie puris- (Vers. 14.) Et egressumest namen luum in gentes
sima, de qua scriptum csi: Et de adipe frumenti sa- propter speciem tuatn, quia perfecla eras in decore
turaiit eos (Ps. LXXX,17): non de bordeo, nec defa- meo quem posui super te, dicit Dominus Deus. LXX:
riua, qux tunc solum offeriur, quando marilus zelo— Et exivitnamen tuum in gentesin specie lua: quia com-
typiae spirilu commovctur. In Judicum volinnine'- - plelum erat in pulchritudiue quam posui 160 $uper
Debboram legimus (Judic. iv), quau iuterpretalur le.dkit DominusDeus. Itunelocum manifcsiius inlei-
apis, cujus propbetia [.1/. propheliae] mclla dulcis- pretatus cst Symmachus : Et egressum est nomen
sima sunt, et rcfcrtur ad Spiriliim sanctum, qui tuumin genles, quod perfectum erat propter dignila-
apud Hebraeosappellatur geiiereleiiiiuino RUA(W).'' tem meam, quam posutram super te, dicit Dominus
ln Evangelio quoque Ikbraeoriim, quod leetilaVl Deus. Et est sensus: Meis beneficiis meaque incre-
Nazaraei a, Salvalor inducilur loquens: Mod» me dibili largilate ad reginae voeabulum pervenisti, ita
arripuit mater ntea, Spiritm sanctas. Porro simila, B ui de te omnium genlium sermo loquerelur, etb es-
quae de frumcuto conficitur, referlur ad Domir.um, ses uon luis meritis alque virtulibus, sed moa libe-
qui de semelipso ait. Nisi granum tritici cecideril, '-- ralilate perfecla. Nisi enim Dominus mdificaverit
el in tetra motluum [ue.it, ipsum solum manet. Sin domum, in vanum taboraverunt qui mdificant eatn.
aulem mertuum [uer.t, inullnm fruclum affcrl (Joan. Nisi Dominus cuslodierit ctvitatem, fruslra vigila!
xn, 24). Oleum vero, quod lassurum 159 meiu- qv.icttstodii eam (Ps. cxxvi, 1, 2). Qui planlat enim
bia suslcnlat et reficit, elest lamiuis iiulriiueniuui, el qui rigai, nihil est, nisi Dominus dederit incre-
et quo io taliernaculo Dei juge lucernae luiuen ac- mentum (I Ccr. m); quia HOJJest volentis neque cur-
cenditur, Patri dicilur convenire. Quaeonmia unam rentis, sed mherentis Dei (Rom. ix, 16): ul postquain
ciedenlibus tribuuni gratium, dicente Apo>iolo: Di- omnia fecerimus, dicamus : Servi iimtites stiimts:
vhiones sitnl gratiarum, uttus aulem spirilus, et divU qum debuimus facere, fecimus (Luc. xvn, 10). Nun
sioues ministeiiorum, unus autcni Dominus, el divi- quo ex beneficenlia Dei, libcruin homini lollatur
sioues operaiionum, umts autem el idem Deus (1Cor. arbiiriiitn, scd quo ipsa libertas Domiiium haberc
xn, 4, 5). Qui talem comcderil cibum, el lioc dtil- debeat adjutorem.
cissimo, el suavissimo paue oleique splendore ful- (Vers. 15.) Et habens fiduciam in pulchritudmc
genie paslus fuerit ac nulritus, verteturin decorem,, C tua: fornkala esin nomine tuo, el cxposv.isli(ornica-
ct ficl pulcherrimus: non scmel, sed rcpetito, nimis,, tionem luam omni transeunli, ut ejus fieres. Grandc
niinis. Duplicatum enim adverbium pondus facitt discrimen, non iu Dei clemeniia, sed in suo decore
orationis: quo ad pulcbriludinis mngniludinem addii confidere. Quantoque quis subliinior fuerit, debet
ulira uibil possit. timere ne corrual, et fornicetur in nominc suo.
Et profecisli in regnmn. Hoc in Sepluaginta nonl Adversariac siquidem potcsiaies soljios conleniiiuiit .
babetur, qui forsilan Alexandriaein Graccumsermo- cibos, et peregrina alimenta desiderant. Unde de
iiem Scripluras ex llebraica veritalc vertenles, li-- diabolo dicitur : Escm ejtts eleclw (Abac. i, 16). Non
niuerunt hoc ederc, ne regem iEgypii videreiiturr vull quenilibet decipere. Saul regem qui cleclus a
oflendere, dum a Deo Jerusalem debiluni regnuml Domino est, el Judam aposiolum supplantare fcsti-
essecommeniorarenl: qiuimquameruditisolos quiu- nat. Non crgo confidanius iu propria pulcbriludine,
que libros Moysi ab cis interprelatos probent ( Vid. necDei liberalitalein, nosiram pulemus etse virtu-
sup.cap.\). Post ornalum ergo multiplicem, postt tem; sed polius audiamus: Ne glorieris iti crastimim:
coronam, post auri et argenti abundanliam, postt nescis enimquid ventura parial dies (Prov. xxvn, 1),
indumenta palliaque pulcherrima , post decoremii El in alio loco : Fratres, si prwveitliisfuerit Iwmo iii
inoredibilem proficil inreginam, quia civjlas estt D l aliquo peccato, vos qiti epiriluales eslis, perftcite hujus-
magni regis, de iiuo 6criplura est: Deus judkiumn cetnodi in spirilu mansueludinis, consideransteipsiim,
tuumseyi da, etjustitiam tuam filio regis ( Ps. xvn,i, ne (orte cl tu tenteris (Galat. vi, 1). Neque cxpona-
1). Et in Apocalypsi Joannis Jcriisalcm quasi sponsaa mus, sive effundamus, fornicationem nostram omni
ornata atque composita describiiur viro suo (^lpoc. ;. transeunti, ut non Dei, in quem crcdimiis, scd ejus
xxi). In Psalmis quoque de eadeni dicitur: Astitit it fiamus a quo polluimur. Qui cuncta recipit vitia, el
regina a dextris luis in vesttlu deaurato, circumdala « diversorum peccaiorum spiritum transeunteni suo
varklate (Ps. XLIV,10). Omne autcm quod dicimus is suscipit gremio, el divaricat pedes suosomni irans-
dc Jerusalem, ne in singulisboereaiiius, etlibroruinii euntj, iste effundit fornicationcm 161 suain, ct
magniludo U-dium legenlibus facisjl, referarnus. ajj d ejus iucipit snsiinerc domiiiatuni, cujus hospes ex-
Ecclcsiam. Si enim Jerusalcm, juxla Apostolqin m stitcrit.
a Confcr qu;c lum alibi, tum b In Yat. in$., quocuin et Rahanus Jegji, quod
praecipue in Admo-Pr
niiioneDialogis contra Pclagianos praefixade Nazi- i- esset, non tuis meritis.,.. sed mca liberglttale pro-
raeorum bocce Evangelio dixiiims. (ecium.
P4TROL. XXV. 3
139 S. EUSERII HIERONYMI 140
(Vers 16.) Et sumens de vestimentis tuis, frcisti tibi A (Vers. 17.) Et tulisti vasa decotis tui de auto meo
excelsahinc inde consuta, et [ortticala es super eis, skul atque atgento meo quod [Vulg. qum] dedi libi: el (e-
non estfactum, neque[uturum est. LXX : Et tutisli de cisti libi imaginet masculinas, et (ornkata es in eis.
vestibus tuis, et fecisti tibi idola consuta, et (ornicata Juxta litteram Dominus Lege praecepit, ut fierent
es super eis, et non ingredieris, neque fiet. Symma- thuribula, phialae, candelabrum, arca Testamenti,
chus hunc locum ita interpretatus est: Cumque tu- cunctaquevel aurea vel deaurata.etalia exargenlo,
lisses de vestibusluis, (ecisli libi excelsa multicoloria, quaeomnia conflavit Jerusalem et vertit in idola Be-
et fornicata es in eis, non facta nequefutura. Pro con- lis, sive Baalis, Charaos et Astarotb, et Melchom.
sulis et versicoloribus et excelsis, sive idolis, Aqui- Juxta intelligenliam spiritualem, et de auro et ar-
la et Theodotio lp.&o\i<rp.aratranslulerunt, quod si- gento sanctarum Scripturarum idola facimus, quando
gnificat diversos pannos hinc inde consutos, et in- graliam sensus et eloquentiae bacretica pravitate cor-
star emplastri lactum idolum, qtiasi itolvppayovve- rumpimus, et ponimus in cuelo os nostrum, et lin-
sttmentum. Vestivi, inquii, le versicoloribus , et gua nostra perlransit in terram. Maseulinaeautem
indiita es bysso, et polymito, et multarum varielate dicuntur imagines in quibus oinnis hasresis fornica-
formarum. Tu autem vestimenia tua quibus mea tur, ex eo quod unusquisque se puiat robuslissima
largitate donata es, tulisti : el fecisti tibi idola, vel BI colere, et habere quae finxit, nec ulla posse oppu-
excelsa, quae Hebraice dicuntur BAMOTU (n.m), gnalione subverti. Hae sunt imagines quas de no-
quod numquam ante factum est, neque fiet; utquae stro corde confinximus, et quae in ccelesti Jerusa-
acceperis ad ornalum, transtuleris ad injuriam do- Iem destruendae sunt, de quibus Propheta pronun-
natoris. Quod super Jerusalem juxta litteram liat: Domine, in civitate tua imaginem ipsorum dissi-
intelligi potest, ut omnia praecepta Legis, et pabis (Ps. LXXH,20). Quicumque enim homo est,
divitias ac rerum omnium abundantiam idolis de- et Dei nomen amisit, dicilur de eo : Verumlamen
putaveril, quod gens alia non fecerit, nec fac- inimagine perambulat honw, verumlamen(rustra con-
tura sit. Oranes enim naliones quae a princi- turbatur (Ps. xxxvm, 7). Nos aulem unum habemus
pio idolis servierunt, non tanti criminis reae virum, et unam veneramur imaginem, quae est
sunt. Noslra autem Jerusalem, quae interpreta- imago invisibilis et omnipotenlis Dei.
tur, visio pacis, ab hacrelicis scinditur, quando unum (Yers. 18.) Et sumpsistivestimenta tua multicoloria,
etalterunt testimonium Scripturarum de propriis et operuisti illas : subauditur imagines masculinas:
carpentes locis, conantur assuere bis, quibus non ut omnem cultum quem acceperat ad ulendum, ver-
queunt coaplare. Ad quos et supra dictum in hoc teret in blasphemiam. Hoc autem facimus, quoties
eodem prophela legimus : Vm his qui consuunt cer-- G C prudentia, temperanlia, fortitudine, justitia, cun-
vicalia sub omni cubilo manus, et faciunl operimenta ctisque virtutibus haereticam circumdamus pravita-
super caput universm mlalis (Sup. xui, 18) : quod tem, sub occasione earum, simplices quosque deci-
Dominus fieri prohibens, loquilur in Evangelio : pimus; ut videntes mella virtutum, vitiorum venena
Nemo assumit commissurampannirudis in veleri vesti-> non caveant.
menlo. Alioquin loltil de plenitudineejus,et pejor scis- El oleum meum, et thymiama meum, posuisti co-
sura fiel: nec miltunl vinum novumin utres veteres ram eis. Et panem meum (sive ut LXX transtule-
(Malth. ix, 16, 17). Tales sunt Nazaraei, qui veteris runt, panes meos) 163 <luemdedi libi; similam, et
Legis observantiam, Evangelicae graliae apiare co- oleum, et mel, quibus enutrivi te, posuisti ea in con-
nanlur. Et omnes haeretici, qui testimonium in suoi spectu eorumin odorem suavitatis. Oleum de quo su-
loco atleri sensui congruens, altcri niluntur assue- pra diximus, et thymiama, sive incensum, de quo
re : cura Dominica tunica desuper texiaper totum, Psalmisia proclamat : Dirigatur oratio mea sicul in-
scindi omnino non possit, sed lexla Spiriiu sanclo censumin conspectu luo (Ps. CXL,2); el panes pro-
nullam recipiat 162 scissionem. Quod autem dici- positionis , quos Deo jubemur offerrc : similam
tur juxta LXX, el non intrabis neque erit, hoc si- quoque, sensum purissimum 164 Scripturarum, et
gnificat : cum tibi idola feceris perversorum dog- •D •*•mel, quod gustavit Jonathan, et aperti suut oculi
matum, quae arbitraris excelsa : et fornicala sis ejus ei confortatus est (1Reg. xiv), posuit misera
super eis, credens in his quaeipsa finxisti, templum Jerusalera in conspectu idolorum, sive coram iraa-
Dei intrare non poteris. Et simulacra tua substan- ginibus masculinis, ut essent his in odorem suavita-
tiam non habebunt, neque erunl iu perpeluum, di- tis, quae natura sua dulcia sunt atque suavissima:
cente Aposlolo : Scimus enim quia nihU est idolum sed dum offeruntur idolis falsisque doctrinis, ver-
in mundo (I Cor. vm, 4). luntur in amaritudinem.
LIBER QUINTITS.
163-164 Ne librorum numerus confundatur, Iuminum ordo vitietur, praefatiunculas singulis li-
et per longa lemporum spaiia divisorum inter se vo- bris praposui : ut ex fronte (ituli statim lector
111 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEMLtB. V. CAP. XVI. 142
agnoscat, quotus sibi liber legendus, et qux nobis A si hacreiica fratidulcntia supplantala fuerit, tollit fi-
prophetia explananda sit. In praiierito igitttr volumi- lios suos, quiu robustiorcs sunt in fide, et filias quaj
ne, id est, quarto, partem prophetiaeconlra Jerusa- non habent tantam (idei fortitudinem. Aut certe fi-
lem, cujus istud exordium est: Radix tua et genera- lios, qui mystica quaeqtiecognoscunt : filias quau
lio lua de terraChanaan, usque ad eum locum, ubi simplicem sequuntur hisloriam; et tradit daemoni-
scriplum esl: Similam et oleum et mel, quibus enu- bus devorandos, et cum interficiat eos, vivificare se
trivi te, posuisti in conspectu eorumin odorem suavi- credil, et placare simulacra, quorum occisione salu-
laiis, ut potui brevi sermorte disserui. Nunc ejusdem rantur. Quodque dicitur juxla Sepluaginta, boc est,
prophetiacpars reliqtia cura caeteris quaesequunlur, supet omnem fornicationem tuam, et abominaliones
quinto volumini, et luo, Eustochium, nomini de- tuas, illud significat, quod cunctis peccatiset forni-
dicatur. In quo nihil ex arlc rhetorica, nihil ex cationibus pejor sil doctrina dacmouiiui : immo in-
compositione reperies, etvenuslate verborum : sed terficiet eos, quos vel multo labore genuerat Deo ,
curam simplicis et solertis diligenliae, ut isla el sola vel suos fecerat lilios, quos in fornicatione genc-
laus mea sit, si prophelae per me dicla intelligas. ravit.
(Vers 25 seqq.) Et accidit post omnem maliliam
1 tuam : vm, vm tibi, dicil Dominus Deus. Et mdificasti<
B
(Vers. 20 seqq.) El (aclum est, ait Dominus Deus, tibi lupanar, et fecisti tibi prostibulum in cunclis pla-
el tulisti filiosluos et filias tuas, quas genuhti [Vulg. teis. Ad omne caput viw mdificastisignum prostitutio-
generasii] mihi : et immolasli eis ad devorandum. nis lum, et abominabilemfecisti decorem tuum, et di-
Numquid parva esl [ornicalio tua, a immolanlis filios visisti [Al. dimisislf] pedes tuos omtii transeunti, et
meos? el dedisti illos consecranseis. Et posl omnes multiplicasli fornicaliones tuas. El fornicala es cum
abominationestuas el fornicaliones, non es recordata fitiis jEgypti vicinis luis magnarumcarnium, et mulli-
dierum adolescenlimtum, quando eras nuda el confu- plkasli [ornicalionemtuam ad irritandum me. LXX :
sionis plena, conculcata in sanguine tuo. LXX : Et El factum est post omnes malitias luas )<;•vm, vas
faclum esl poslhmc, dicit Adonai Dominus, el tutisli tibi : dicit AdonaVDominus. Et mdificasti tibi ha-
filios tuos, et filias tuas quas genuisti, et immolastieis bitacttlum fornicationis, et fecisti tibi proslitutionemin
in consumptionem,quasi parum fornicata sis, b el in- omni platea. Et in principio omnisvim mdificasli for-
terfecistifiliosluos, et dedisti eos cum offerres illis , nicaliones tuas: et corrupisti decorem 166 tuum, el
hoc est, super omnem(ornicationemluam et abomina- divarkasli crura tua omni transeunli, el mulliplkasti
liones tuas, el non et recordala diei infantim tum, (ornkalionem tuam : et fornicala es cum filiis Mgi-
quando eras nuda et ignominiosa: mixta in sanguine C ( pti vicinis luis, qui sunt magnarum carnium, el mul-
tuo vixisti. Quod filios suos, et filias Jerusalem, de tiplicitcr fornicata es, ut mead iracundiam provocares.
quibus scriptum est: Fitios genui et exaltavi: ipsi Hoc quod secundo dicitur, vm,vm tibi, Vulgala cdi-
autem sptevetunt me (Isa. i, 2); idolis immolaverit, lio non habet, sed de Tbeodolionis edilione addiltiiu
sancta Scripiura comraemorat: Immolaverunt filios est. Rursumque ubi nos diximus : Et wdificasii libi
suos el filiat suas dmmonibus(Ps. cv, 37). Et iterum: lupanar, pro quo Septuaginla translulerunt : Et
Effuderuntsanguinem innocentem (Ibid., 38), 165 mdificasiilibi habilaculum fornkationis, Symmachus
tanguinem filiorumsuorum, el filiarum suarum, quas et Theodotio7ropsrov interpretali suni; Aquila vo-
immolaveruntsculpiilibusChanaan(Exod. iv, 22). Suos lens exprimere etymologiam sermonis Hebraici GOB
aiitem vocatjuxlaHebraicum. Ipse enim de eis dixe- (3j), posuit Sa&vvov, quod nos dicere possumus, fo-
rat: c Filius primogenitus meus Israel. Sive juxta veam: ut significet ganeam ac defossum specum at-
Sepluaginta, tuos, quos de fornicatione genuisti. In que tenebrosum, in quo prostilnlarum libido ver-
eo aulem loco in qno nos posuimus, ei dedisti iltos satur. Quodque sequilur : Et fecisti tibi prostibulum
consecrans eis, pro quo Septuaginla transtuterunt, in cunctis plateis, pro quo Sepiuaginla transtulerunl
et dedisli eos ad placandum, sive expiandum, Aquila, e er.Bepta,in Hebraico habet RAMA : et tam Aquila,
Symmachus, etTheodotio posuerunt, transtulisti el]D quam Symmachus el Tbeodolio, excelsum sive su-
transdttxisti eos : quia etbnici per ignem filios blimeinterpretati sunt. Denique et in consequenii-
suos, vel transferunt parvulos, ve! adultos Iransire bus, ubiscriptum est : Ad omne caput vimmdificasti
compellunl. Cum haec, aii, fcceris, non es recor- signum prostilutionis tum, pro signo et fornicatione,
dala infantiaetuae, quando luli te conspersam san- rursum in Hebraeohabet RAMA (iTD")),quod nos vel
guine et lavi, el post multa quae propheiicus sermo proslibuium, vel signum interpretali sumus , cum
narravit, copulavi mihi. Nostra quoque Jerusalem, apud Hebraeosunum vocabulum sit. Hoc autcm po-
a Ex Hebraico Wtfffi, et Vulg. edtt. reposuit Tunl,etdedisti eosad placandum, siveexpiandum, etc.
Victorius immolasti. « Penes Rabanum, de eis dixerat, Filios meos, tive
b Loeum hnnc ita refigit Victor.: et dedisti eos ad juxta Septuaginta, luos, etc.
d Apud eumdem, qui subtilioressunt, etc.
placatidumin illis, ex LXX, qui habent v.«XeSwxac e Polychronins , er.BepM
txvra £v T£>«woTp07rta£eo-8ai sv avroi; : cui leclioni >syei otov TOirpoxyuyiov
Hieronymiis quoque inComment. sullragium addit, ?v8a rat rtopvat;rpeifeetetw&Wi,Ecthema aieit quati
ubi : In eo autem, inquit, loco, ubi nos posuimus, et prostibulum, ubi solenl scotta alzrt.
dedisti illos consecrans eis, pro quo LXX transtule-
143 S. EUSEBII HIERONYMl 141
nilur, quod excelsus sil; ut volentibus fornicari, A A quotidie, cl per virtutes attenuantur : ila u( nequa-
procul appareat fornicalionis locus, cl non necesse quam caro appelletur, sed spiritus : et loquatcr in
sil quaeri. Quod semel et iterum atque iterum dixi- psalmo : Stfivit anima mea ad le, Deus, quam multi-
mus, in perpetuum dixisse sufficial, sub persona plicitet tibi caro tnea (Psal. LXII,2) : sive (ut qiuc-
mulieris post multa mariti beneficia fornicantis, dam habent " exemplaria) quomodo consumpla est
describi fornicationem Jerusalem , quomodo a Deo 168 caro mea •' In lerra deserla et invia et inaquo-
recesserit, et juncta sit idolis, nec occulta fuerit sa : sk in sanclo apparui libi (1 Cor. v). Qiiainobrem
fornicalione contenta ; sed aedificaveritsibi lupanar, et Corinlhius fornicator tradilur in interitum cir-
ct in omni via signum transeuntibus posuerit, ut nis, ul spiritus salvus fiat. De bac carne scripliim
venirent ad scortum, et saliarent libidinem , non est : Omnis caro fenum, et omnis gloria ejus quasi
tam suam , quam ejus quae divaricavit crura sua flos(eni. Aruil fenum , et flos ejus decidit: ver!;unt
omni transeunti, et pulchritudinis maguitudinem autem Doinini tnauet in mternum (Isa. XL,G, 7). De
fornicationis magniludine deturparil : el inler cae- qua et Aposlolus loquebatur : Cnroet sanguis regnum
tera eliam ^Egyptiis vicinis suis amorc magnarum Dei non possidebunt(I Cor. xv, 50). Et in Gcnesi
carnium proslrata sil. Et ut omnegenus turpitudinis loquitur Deus : Non permanebit spiritus meus in ho-
demonstraret, mulliplici spurciliae genere dclor- B 1 mititbus islis, quia caro sunt (Gen. vi, 5). El ad cre-
mata sit. Nulli amem dubium, quod .lEgyplo vieina dcntes dicilur : Qui in canie sutit, Deo p!accrenon
sit Palacstina, dicenle Domino 167 ad Abi ahain : possunt. Vos autem non estis in carne, sed in spiri'.u
Dabo tibi omnem terram a fluvio Mgypli, usque ad (Rom. VIII,8, 9). Alia autem caro sanclorum est, dc
fluvium magnum Euphratem (Gen. xv, 18), ut ex una qua scriptum est : Omnis caro vidcbit salutare Dei
parte ^Egyplios, ctex allera habeat Assyiios, cum (Itai. XL, 5).
quibusetin poslerioribus dicitur fornicata. Forni- (Vers. 27.) Ecce ego exlendi[Vulg. extendam]nia-
catio autem Jerusalem cumyEgyptiis,idoloIatriae co- num meam super le, et auferam justificationemtuam
rum imitalio est. Ad nostiam autem Jcrusalcin, i [Vulg. jus fuum], et dabo te animis [Vulg. in animas]
sive Ecclesiara, sive credentium animas, si fuerintt odieritium te , filiarum Palmslinarum ', qttw erube-
negligentes, etomnibus vitiis patuerint, duplex ma- scunt [Al. ardescunt] in via tuu scelerala. LXX : Si
lediciionis sermo dirigitur, ut audiant : Vm, vwtibi,i autem exlendero manum meam super te, et atifram
ail Dominus Deus , juxta illud quod in Apocalypsii legimna lua, el dabole in animas odienliumte, filiarttm
Joaunis scriptum est: Vm super otnnes habilutorest alienigenaium, qum le declinare fecerunt de via tua.
terrw (Apoc. vm, 13). Si enim sancius dicit : Ad- Quodque sequilur : ijo-sSwaj, lioc est, impie eg:sli,
vena sum, et peregrinus sicut omnespatres mei (Psal.. IC juxia Sepluaginla sequcnti capitulo coap!niur, jnxta
xxxvin, 13) : quare non peccaior hahitator terrac: c.cteros linis superioris csl. Exleudil aulem Duminns
esse dicitur? ^Edificat aiiiem sibi lupanar, qui lolai super Jeruialem manum suam, ut corrigat delin-
frontis libertate delinqtiil; juxta illud quod scriplutni quenlem, et auferat legitima ejus, quae qtiamdiu Dei
esl : Peccator cum venerit in profundutn iniquitalis,, praiccpt.i servabat , legilima Domini dicebantur.
conlemnil (Prov. xvni, 3). El exsiruil aliissimumi Quando vcro adoravit idola, et religionem in impie-
locum in cunctis plaleis : Lata cnim et spatiosa viai tatcm mutavit, nequaquam b legiiima illius ap],el-
estqum ducil ad mortem. Et in onuii capite viac aedi- lanlur. Quod non solum in lege et cairemoniis, s-ed
ficat; ut nulla peccatorum genera derclinqual; sedI in sabbatis quoque et diebus feslis et ncomeuiis
imitans scortum Proverbiorum, manifesle in pla- accipiendum esl. Dans enim legem, ait : Snbbata
teis et in angulis plalearum, praetereuntcs stullosi mm el dies festosmeos. Quando autem rccesscruiU a
juvenes ad suos invitet amplexus, et polluat deco- Dco, dicitur eis : Neomenias veslras, et sabbaia, ct
rem anitnae, quem pro beneficio a Deo conditoreB diem magnum non <=recipiam : Jejunium el otittm, et
sortila est (Pror. veivn). Et omnia ilinera ejus5 solemnitates vesltas odit anima mea (Exod. xxxi;
plena sunt turpitudinis , cunctisque cogilationibuss Deut. v; Itai. i, 14). Quod et de populo scriptum
quac vitiorum incenliva suppeditant, aperit corr ** esl (Deut. vn). Qui enim prius Dei populus vocaba-
suum, et crura divaricat, et fornicalur cuni iEgy- tur, postquam rccessit a Domino, dicilur de eo ad
pliis viciuis suis, quorum exempla sectalur, ellmi- Moysen : Peccavitpopulus tuus quem eduxisti de terra
cis videlicct, qui in suis lurpiludiuibus gloriantur,, /Egypti (Exod. xxxn, 7). Quae liic exlensin manus,
el tam nefaria est, ul ipsos quoque superet in tur- alibi elevatio, sive visitalio dicitur. Quando enim
pitudine. Et haec omuia facil, ut Deum ad iracun- peccantem non corripit Deus,contraliit manum 169
diarn provocct. Maguarum aulem carniuiii yEgyptii i suam. Sin aulem peccaverit, et in Dei lege cceperit
esse dicunlur, siveob lurpiludinis iiiagnittidiiiem,, xgrotare, mittitur ad cum visitatio; juxta illtid quod
sive ob peccatorum delormitateiii. Uude sanetus,, in psalmo canitur : Si dereliqueruntfilii ejus legcm
caruium dicitur parvularum, quae in eo decrescuntt ineam, et in judiciis meis non ambulaverint: tisilabo
" Utiamque lectionem, qusepenesLXX erat. recolei b Ex nostris et Victorii mss. utpole neccssariam
inferius in cap. XLIV, ubi Ilieronymus Attenuala,, negaudi vucciu uequuquamsuppleviraus.
c Reponit Victor. recipio, ex LXX, owx«vi^o^Kt.
inquil, jejuniis caro, et circumcisa cot\tinisniia,[ttgilt
opprobrium JHgyptiorum, etc.
115 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. V. CAP. XVI. Uf.
itt virga iniquitates eorum (Psal. LXXXVIU, 31, 32). A naan, et Chaldworum;et neque in islis expteta es. Su-
Et in hoc propheta scriptum est : Terra si peccaverit pra scriptum est, Jerusalem fornicaiam ciim filiis
mihi ut delinqual delictum, extendam manutn meam jEgypli vicinis suis, qni sunt magnarum carnium :
super eam, et conteram firmamenlum panis ejus, et hic altera Assyrioruni vicinitas indicatur. Et prop-
reliqua. In quo qtiaerimus, quid sit inler extensio- terea utrisque tradunlurgentibus, quia utrarumque
nem manus, el emissionem ejus. Loquitur autem simulacravenerati stint, ingredientesqueClialdaeam,
diabolus ad Dominum : Mitte manum tttam, ei lange quae cst terra Chanaan, imitati sunt eorum errores
omnia quce habet: nisi in fucie benedixcrit tibi (Job. quorumimperiosubjacebant. Secundum tropologiam
n, 5). Videturque mihi niitli manus, ad probatio- de aliis peccatis ad alia saepe transimus. Cumque
nem eorum quibus mittitur : extendi autem, ad pce- non egerimus priorum scelerum pceniienliam, auge-
nas eorum qul merentur supplicia, Nec solum ex- mus delicta delictis, et nullo errore saliamur, sed
tensioet immissio; sed expansio manus Dei dicitur, quasi fune longo et corrigia jugi vitulac, trahimus
Isaia ex persona Domini proclamante : Tota die ex- peccata, et testamentum nostrum, sive fornicatio-
pandi manus meas ad poputum non credentem, et nem muliiplicamus in terra Chanaan, quaeinteiprc-
contradicentem (Isa. LXV,2). Sanctiis quoque levare talur, quasi fluctuatio, et cum Chaldais, qui et ipsi
narratur nianus, Scriptura dicenle : Elevatio ma- B 1 nobiscum sonant, quasi dmmonia (Psal. xxxix, 3).
nuttm mearum sacriftcium vesperlinttm(Ps. CXL,2). Semperque vesligia liabemus in salo, el numquam
Sublatis autem legilimis Dei a populo Judaeorum, possumus dicere : statuit supra petram pedes meos.
inleirogeiiiiis eos (|uam habeant legis observantiam. HaTeticorumque pravilatibus subjicimur, qui habent
Yiclimas sublato templo atque subverso offerre non similitudinem daemontim: sive ipsis Daemonibus, de
possunt; nec adulterarum lapidatio, caeterorumque quibus Paulus scribit: Non est nobis pugna adversus
criininum lege concessa exerceri polesi, et vacatio carnem et sanguincm, sed adversum reclores tenebra-
terras anno remissionis, et'csetera hujuscemodi. Da- rum istarum, ddversum spiritualia nequitim in cale-
tur autem in animas odienlium se filiarum Palaesti- stibtts(Ephes. vi, 12).
narum, quando tradiiur Palaestinis, quos indifferen- (Vers. 30, 31.) In quo mundabo cortuum, ait Do-
ler Septuaginta alienigenas vocant : quas intelligere minus Deus, cum facias hmc omnia opera mulieris
possunius, urbes vel oppida PaUcstinac.Nostra quo- meretrkis, el procach ? Qvia fabricata es lupanar luum
que Jerusalem, si praeterierimus eaeremoiiias Dei, in capite omnis viw, et excelstim luum fecisti in omni
et exlenta fuerit manus ejus super nos, et ablata plalea : nec facta es quasi meretrix [aslidio 171
cuncta legis observantia, tradetur filiabus Palacsii- augens pretium. LXX: Quid [aciam cordi tuo, dicit
nae et non (iliis. Neque enim primum fortioribtisi C ' Adonai Dominus, cum feceris hmc omnia opera mulie-
suppliciis irailimur, sed juxta peccatoruin qualiia- ris [ornkariw, et impudentis ? -> et (ornkata es tripli-
*
tem, inferioribns : ut correpli in minori, majora ciler in filiabtts luis quando mdificasti tupanar tuuhi
cruciaiuum tormenia vilemus. Philisthiim, hoc est, in principio omnis vim, et basim luam fecisti in omni
Palmstini, prima liilerarum parte niulaia, interprc- platea: el non fuisli quasi merelrix congregansmerce-
lantur cadentes poculo, sive fractura [Forle aclura]. des. Quodque dixere Septuaginta : Et fornkata es
Per quae significalur tradendos nos adversariis po- tripliciter in filiabus luis , in Hebraico non habetur,
testalibus, quae biberunt de calice Babylonis , et; nec aliorum Inierprelum quispiam posnit. 'Eira7t-o-
corruerunt, et quariim opera perversa sunt. Tanta- pnny.as (contentiose) auiem haec oinnia ad Jerusa-
que erit raiserae Jerusalem correptio alque igno- lcin loquilur Deus, quod inveniie non valeat, quo
minia, ut erubescant etiain 170 'PS8e adversariaei aegrotantem ei semiliecem possit curare medicami-
poleslates super nostrnrum magnitndine peccalo-• ne ; juxta illud qund scribit Isaias : Quid est qtwd
rum. Quod nos intcrprctati sunius juxia S.ymma- debtii ultra (acere vinemmew, et non fecerim ei (Isa.
clium, scelerata : Theodotio ipsum verbum llebrai- v, 4) 1 Et Osee : Quid tibi faciam, Ephraim ? quid (a-
cum posuit a ZEMMA (nDT). Stihlatis autem caeremo- . ciamtibi, Juda? Miserkordia vestraquasi nubes ma-
niis Dei a populo Judaeorum, ad nos cum sacerdotioi tutina, el quasi ros mane pertransiens (Osee vi, 4).
transit el legislalio, dicente Scriplura : Constitue, Idololatria enim lua non in occulto, sed tota libcr-
Domine, legislatoidm supet eos (Psal. ix, 21). Et; late commissa est, ut in omnibus viarum principiis
in alio loco : Legem pone mihi, Domine, in via tua et compitis poneres aras, et basim, sive excelsum
(Psal. xxvi, 11). tuum, de quo supra diximus, faceres in omni platea.
(Vers. 28, 29.) Et fornicata es in fiiiis Assyriorum:: Nec imitata est callidas meretrices, qu& solent dif-
eo quod necdum [ueris expleta, et postquam fornkatat ficultate augere libidinis pretium, et ex hoc magis
es, nec sie es satiata. Et multiplicasti fornicationemi amalores ad insaniam provocare. Sive juxta Septua-
tuam in terra Chanaan cum Chnldwis, el nec sic sa-- ginta : Non fuisti qtiasi meretrix congregans merce-
tiata es. LXX: Impte egisti, el fornicata es in filiosi des, sed dedisti quae accipere debueras, ut ivccih
Assur; et nec sic satiuta es : et fornicala es, pt non esi eO quod fornicata es, etsecuta daemOnes, eorurn
repteta; el muttiplicasli testamenlatua ad terram Cha- prolegereris auxilio, sed variis opprcssa captivila-
a Martiana^uscum jod mtermedio, nCT; est aulem xetnmaut plurimum cogilatio in malum.
147 S. EUSEBII HIERONYMI 148
tibus, sentires calamitaies tuas. Quod quidem et ad A est, tertia et sublimis sacraque inlelligeniia, juxta
omnem animam Chrisiianam referri potesi, quacde- illud ejusdem 173 Aposioli : Proplerea relinquet
serlo culiu Dei, viliisse,a luxuriaeque permisit, el homo patrem et matrem, el adhmrebituxori suw. Sa-
saecularemsecuta vilam, ne in ea quidem egit felici- cramenlumhoc magniimest. Egoaulem dico in Chri-
ter, sed et divitias religionis pcrdidit, et mundi di- sto, et in Ecclesia (Ephes. v, 31, 52). Filiae autcin
vitias non accepit: nec in conslupranda ea fuitali- sunt Ecclesiaefornicanlis, crcdenlium prius, et po-
qua difficullas, sed ipsa se ingessit amaloribus suis. slea deceptorum in haeresianinw, quarum culpa re-
Est autem et alia fornicatio spirilualis, quando dc- fertur ad niatrem.
serentcs Ecclesiam , hacreticis jnngimur, et aedi- (Vers. 32 seqq.) Sed quasi mulier adultera, qttm
ficamus lupanar nostrum in capite omnis viae, qui- super virum suum inducil alienos. Omnibusmeretrki-
bus praecipit sermo divinus : State in viis, et qum- bus dantnr tnercedes: lu autem dedisti mercedescuttc-
rile semilas Domini sempilernas, ei videle quw sit via tis amaloribus tuis, el donabas eis til inlrarent ad te
bona, et ambulate in ea (Jerem. vi, 46), Moysi vide- undique ad fornicandum tecum. Faclumque est in te
licet, Jesu, Judicum et Regum libris, Isaiaque et contraconsueludinemmulierumin fornkationibus tuis,
Jeremia, ei aliis proplietis. 172 In omnibus via- el post te non erit fornicatio. In eo enim quod dedhti
rum principiis fabricatur Iupanarsuum, qui ad per- B I mercedes,et mercedesnon accepisti : factum est in te
versitatein doctrinae, testimoniis male abutilur conlrarium. LXX : Mulier adultera -f- similis lui: a
Scriplurarum el dicit: Haec ait Isaias : haec dicit viro suo accipiens mercedes: omnibusqui fornkaban-
Osee: haecloculns est Moyses : hsecDaniel. Et pul- lur cnm ea dabat mercedes: et tu dedisli mercedes
chre non in mediis viis, nec in viarum lerminis po- cunciis amaloribus luis, et onerabasillos ut venirent
nit lupanar suum, sed in principio. Si enim ad ad te, per circuilumin fornkatione tua. El factumest
scientiam, et profunda divinorum venerit librorum, in te perversum contra mulieres in (ornicalione tua,
errare non poterit. Excelsum quoquc suitm, sive et post te non sunt fornicalm: in eo quod dares merce-
basim, facitin omni platea, Etlinicorum se, et im- dcs, et mercedesnon sunl datw tibi : et factum esl in
piorum lasciviac viliisque permiuens, eiiam inter te perversum. Hoc quod in LXX scriptum esl, similis
ipsos haereticos cum ab eis fuerit deiurpata, noni tui, in Hebraico non habetur, et lectionis conturbat
habens gratiam, sed palens contemptui, quia facilei ordinem, et facit non minimam quacslionem, quac
praeteritam (idei perdidit castitatem. Hoc autemi mulier, cnjus similis sit: cum Jerusalem ipsa mulier
quod (ut supra diximus) in Hebraico non babelur:: adultera esse dicatur. Tulii igitur Jerusalera rerum
Fornicata es tripliciler in filiabnstnis, sive ad Jeru- omnium abundantiam, qua fueral viri liberalitate
salem juxia litleram dicitur, quod omni genere intQ( donala ,et dedit eam alienis.daemonibus videlicetet
stiis oppidis, et viculis fornicatasil;et nullusreman- idolis, juxta illud quod scriplum cstinOsee : Et hwc
serit angulus vel platea, ubi non idololairix signat non cognovil, quiaego dedi ei trilicum, et vinum, el
condiderit: sive Ecclesiae credentibusque deceplis,, oleum, et argentummultiplicavi ei : ipsa veroargenlea
qui non audierunt illud Apostoli: Ipse attlem Dettss el aurea fecit Baalim (Oseeu, 8.) Unde iralus slatim
pacis sanctificel vos per omnia, ut integer spiritus ve- infert: Proplerea convertam,et auferamtriticum meum
ster, el anima, el corpus sine querela in die advenluss in tcmporcsuo,el vinummeumin temporesuo; et lollam
Domini nostriJestt Christi servetur (I Thess. v, 25);; veslimenlamea, ellinleaminamea,ul nonc operiamultra
sed omni genere fornicali stint et corpore, et anima,, ignominiamejus : el nuncrevetaboimmunditiamejus in
el spirilu. Legimus in Proverbiis: b Ttt autem scribe c conspectuamatorumillius, et nemoeruel eamde mann
ea tripliciler, ul respondeas sermones verilatis, qttii mea. Cumque omnes mulieres fornicantes snlean
proponuntur tibi(Prov. xxn, 20,21). Et jubelurno- accipere mercedes ab amainribns suis, Jerusalcm
bis, ut eloquia veritatis, id est, Scripturas sanctas,, fecit contrarium, ut magis daret qnam acciperet. Et
intelligamus tripliciler. Primum , juxta lilteram ; ut largitatem mercedis oslenderet: Onerabat (Al.
secundo, medie per tropologiam; terlio, sublimius,i, Honorabat), inquil, 174 eos ul venirenl ad se per
ut mystica quaeque noscamus. Secundum liiteram,, D circuitum; ne quis esset vicinus qui ejus ignominiae
illud est: Neque fornicemur, sicitl quidam eorum for- !•• non misceretur. Et quidem Jerusalem in hoc quo-
nicati sttnl, et ceciderunt tnta die viginli tria millia
a que vicit alias meretrices, ut nnn solum sua da-
(I Cor. x, 8). Et : Nolite murmttrare , sicul quidam ii ret, quae pro rilu turpitudinis labore quaesiveral;
de eis murmuraverunt et perierunt ab exterminatore e sed et munera maritalia amatoribus, el stupratori-
(lCor. x, 10). Medie autem et juxta iropologiam, i, bus suis tribueret. Taniaque fuit exposilio adulterae
quando recedimus a littera, et paululum ad aliioraa ad omnem lurpitudinis magnitudinem, ut non so-
conscendimus, dicente Apostolo: Scriptumesl: lum prasentibus, sed eiiam futuris meretricibns
Non altigabis os bovitrituranti. Slatimque sequitur:: praeferatur. Unde et nos juxta Symmachum inler-
Numquid de bobus cura esl Deo? An propler nos uti-i- prelali sumus : El post te non erit fornicatio. Colla-
que locuttts est ? (I Cor. IX, 9).- Extrema autem, idd tione enim tui, omnis deinceps fornicatio levior
* In Vatic. ms. cui el Rabanus concinit, eifits see c Rescribil Victorins, operiant, ex TOO v.a\vttretv
OIIJ
luxurim pollui permisit. Graeci textus, ut sibividetur, signilicalione.
b Al., Describedtttemtibi tripliciler.
149 COMMENTARIORUMIN EZECHIELEM LIB. V. CAP. XVI. 150
existimabitur. Quidquid de Jerusalem diximus, re- A tuam. Et ulciscar le ultione adulterarum et effunden-
fertur ad Ecclesiam animasque credentium, quae tium sanguinem, el ponam te in sanguine furoris el
munera maritalia, aurum videlicet in sensu, et ar- zeli, et iradam te in manus eorum : et suffodient lupa-
genlum in eloquio, et veslimenta, qttibus fceditas nar tuum, et destruent basim tuam, et nudabunt te
nosira ac lurpitudo velalur, dant amatoribus suis; vestimentis tuis, et toltent vasa gloriationis lum, et de-
vel contrariis fortitudinibus, vel magistris dogma- relinquent te nudam et plenam ignominim, el adducent
lum perversorum, quando asserunt nihil nocere super te mullitudinem , et lapidabunl te lapidibus, ef
luxuriam, el passivam libidinem, juxta corporis ge- truncabunl te gladiis suis. Et succendentdomos tuas
nitalia, coitura naturali legedepuscere : clbis omni- igni, el facient in te ultiones coram mulieribus pluri-
bus indifferenter utendum, qui ad hoc facti sunt, ut mis : et avertam le a fornicatione, et mercedes ultra
sumanlur. Prudentiam in eo tantum necessariam , non dabis: el immittam furorem meum supet te, et
ul sibi prosit; nec justiliam habere locum , quae si aufetetur zelus meus a le, et requiescam, el non ero
valeat, mendicandum sit, et caelera hujuscemodi. Quae ultra sollicitus : quia non es recordata diei infantim
accipiens misera Jerusalem, in qua visio pacis esse tum,etcontristabasmein his omnibus.Et ecceegoviastuas
deberei, acumen ingenii et eloquii venuslatem ver- in caput luum dabo, dicit Adonai Dominus: etsic fecisti
til in lurpitudinem. El pro amatoribus suis adver- B I iniquitatemsuper cunctisiniquitatibus luis. Primura his-
sum marilum ornata processit his ornamentis, in tnriae fundamenta jacimus.Quia haecetilla fecisti,quac
quibus in boni abusionera a viro fuerat omata. 176 superior sermo comprehendit : idcirco audi,
Quodque sequilur : Et donabas eis ut intrarenl ad meretrix, quae feceris, et quae passura sis. Effudisti
te undique ad fornicandum tecum, omne genus signi- aes tuum quod a me acceperas, et dedisti mercedem
ficat peccatorum,ut iion uno sit conteniadelicto,sed amatoribus tuis, quae accipere debueras, et interfc-
peccandi sustineat famera, el contra jura naturae om- cisli filios tuos, dum eos offerres idolis: ut non so-
nibus turpata membris usque ad verticem polluatur. lum adultera, sed et parricida exstiteris. Idcirco
(Vers. 55 seqq.) Propterea, meretrix, audi verbum congregabo super le omnes amalores tuos, cum
Domini. Rmc dicit Dominus Deus : Quia effusum esl quibus fornicata es, lara eos quos dilexisti, quam
ms luum, et revelala est ignominia lua in (ornicatione illos quos oderas, et adulterarum te lege nudabo,
tua (Vulg. fornicationibusluis) super amatores tuos, el ut omnes videant turpiludinem tuam, et genitalia
tuper idola abominationumtuarum in sanguine filio- propter quae prius amoris amenlia ferebanlur. Hsec
rum tuorum, quos dedisti eis. Ecce ego congregabo autem omnia per metaphoram mulieris adulterae et
omnes amatores tuos, quibus commixta es, et omnes homicidae,quae non solum conira virum suum forni-
quosdilexisti cum universis quos oderas, 175 elcon- C ( cata sit, sed el filios inlerfecerit, dicuntur ad Je-
gregabo eos super te undique, et nudabo ignominiam rusalem, ei quod congregandae sint univcrsae gentes
tuam coram eis et videbuntomnem turpitudinem luam. adversum eam, quarum adoraverit idola, et omnia
Et judkabo te judiciis adulterarum, et effundentium Dei munera in culium eorum converleiit, et de-
sanguinem, et dabo te in sanguine (Vulg. sanguinem) sirnainr templum Baal, ei araeomnis civitaiis incen-
furoris et zeli, et dabo te in manus eorum, et deslruent dio subvertantur, nibilque in ea remaneat. Et sicut
lupanar tuum, et demolientur prostibulum luum, et snlent cuntra adulteram omnes lapides jacere, et
denudabunt te vestimentis tuis, et auferenl vasa decoris irucidare meretricem, ut singulorum vulneribus oc-
tui, et derelinquent le nudam, plenamque ignominia. cidatur : ita ut omnes mulieres posnam videant for-
Et adducent super te multitudinem, et lapidabunt te nicariae : sic in conspeclu aliarum iu circuitu civi-
tapidibus, et trucidabunt (AI. truncabunl) te gladiis; tatum, et omnium natiomim deserendam Jerusalem.
suis. Et comburent domos tuas igni, el facient in te; Et hoc fieri, ut desinat fornicari, et non del ultra
judicia in oculis mulierum plurimarum, et desines (or- mercedes amaloribus suis, et requiescat indignatio
nicari et mercedesultra non dabis. El requiescet indi- Dei, nec irascatur ei quam amare desierit. Ex quo
gnalio mea in te, et au(erelur zelus meus a te, el quie- perspicimus grandem offensam esse, nequaquam cu-
scam, nee irascar amplius : eo quod non fueris recor- "* rae haberi a Deo, sed permitti hominem sceleribus
data dierum adolescentim tum, et provocasti me in suis atque peccatis. Auferetur, inquit, zelus meus a
omnibus his. Quapropter et ego tias tuas in capite luo> te, et requiescam, nec irascar amplius, quasi alienae ,
dedi, ait Dominus Deus, et non feci juxta scelera tuai et quae a me recesserit, et quam aeternaetradiderim
in omnibus abominalionibus tuis. LXX : Propterea, nudilati. Si autem hoc passa esl Jerusalem, quia
meretrix, atidi verbumDomini: Hmc dicil Adonai Do- cnm idolis fornicaia est, quid eam passuram puta-
minus : Quia effudisti ms luum, et revelabitur igno- mus, quando Dei Filium trucidarit? Et haec, ait,
minia lua in fornkatione lua ad amatores tuos, et ini nniversa fecisti, oblita beneficiorum pristinorum,
omnescogitationesiniquitalum luarum, el insanguine• et me ad iracundiam provocasti, sive conlristasti
filioium tuorum, quos dedisti eis. Ideo ecce ego super me, quem bonis operibus debueras ad gaudia pro-
tecongregabo omnes amatores tttos, quibns commixtai vocare. Propterea, et ego reddidi tibi opera tua
es, et omnes quos dilexisli cum universis quos oderas ,, in caput tuum. Et cum te subvertero, o adulie-
el congregaboeos super te per circuilum , et revelaboi ra, tamen minus in te irae meae exercebo* quam
matitias tuas ad eos, et videbunt cunclam ignominiami meruisti : quo et in hoc divina cleihcntia demons-s
151 g. EUSEBH tiiERttNVM! 152
trelur, ht majwa sini peccata quam piense. Jtlxia tre- > Aiiuid ehlm dlxet-int iil defensionem illiu5 teslihiOnii,
ptdogtam, 177 omnis anlma accipit a Deo pecu- hbe noS tn satisfcciioncni pracsehtis semionis apta-
ninm spirittialem, seeundum illud Evangelii (Mhi. bimus.
xxvs Luc. xix) quod dlcitiir iii parabolis qninque et (Vers. 44.) Ecce omtiis qtti dicit vulgo provefbiMt,
dtinm, etuniaa laletitorumt et servorum dccem mnas in lt v.sstimelitlud, dicens: Sicvt maler, ita et filia
slhgiilas ncclpieniiuni, qui cum egerinl negligcnter, cjtts. Filiii malris tuw es, qum piojecit virum sittim, el
debitores Imnt qufnqHa$iinia [At. decem j denario- filtot suos, «f sorot soronm tnnruih tu, qiiwprojece-
rum el qttihgehWrurh j fet propter hoc pi-aeseniibhs runl virtis sitds, et fitios stws. LXX : Hwe shnt ontnia
arhatoribiis, quos dsethones, eontrariasque virtuies qum dixerunt eonlra te in parabola, dfcentes: Sfcttt
inielligimiiSj revelatur fgriominia Jeriisalem , vcl in thatvr, et filia. Filia malris lumtu es^ qitdi rephlit vi-
die jndicii> vel in tempore pwnitentia! quando cor- rum snnm , et filios suos: ei sorores sorornm tuarum
l ipiuntur. El prius quidem solus omnipetCns Deus quw reputerunt viros stios, et filios sttos. Post -/.«T«3IO-
cernitocculta, dicente scrmoneEvangelico : EtPa- yovviliorum et eorreplionis [At. correptiohes] Jeru-
ter qul videt in abscondito (Mctt. y\, 6). El in alio salem , per qtiam retrahiturad salutem, aptatur ei
loco : Scruians vorda et renes Deus (Ps. vn, 10). Et triium vulgi sermone provcrbium, sive iil Sepliia-
iri tteghm Volumine: 2'« sotus nosli corda cunclorum B j ginia transiulere, parabola : Qualis mater, talis et
fitiorum tcdminis( IV Reg. vm). Quflndo vero ftierit (Uia. Mater aulem Jerusalem, sicut et snpra et ih
cxplelum : Non esl absconditum quotl non manifesli- consequentibus scriptum est, Cheihaea appellainr,
tur, el operiuni quod hon reveletur (Luc. xir, 2). Et interpreiaiurque intaniens, sive in amehtfain vertens:
in alio lOCd: Nolile ante tempus judicare, donec ve- per quae snecttll liujus incCntiva hlOhstrahlnrj qiiae
nuii Domittus, qui illuminabit abseondita tenebranm-, baptivam nnimam duciint ad interitum, et :i vlro suo
et manifestabit cohsilia cordium , et tunc laitt nhicui- separaiit (haud dubiiim quin verbum Dei doclrilia-
qne <erita Deo (I Oor. iv, 8); et cum correptionls que dieatur). Et soror sororum suarum, ut post
tcmpus advenerit, tune implebilur illud Osee: Nunc panluluin lecttiri sumus, Sodohia vocatur, el Sama-
circumd^ederunteos cogitaliones sttm (Osee VII, 2). ria : qtiarum aliera genlilem \ilai)l limtriamque si-
Et in alio loco : Inter se cogitationibus ticcmantibus, guifical, aliera liirrciicorum decif>u'as. Porro qcod
sive defendeiitibus, in die tjuando jttdicabit Deus abs- in Septtiaginia legiinr : n sorores sororuni luurum,
condita hominum (Rom. n, 15). Et rursum : Ecce qutt repulerunt viros tuos, et filios sttos , noli habet
homo, et opera ejus ante (aciem illius. Et videbunt senaum. Quas enim alias sorores habebani Sodoma
omties turpiitidinem ejus qui prius cnm ea fuerant 61 Samaria, qtite sorores sunt JCrusaiem? Et hoc
fsrnicalii et dabit eam Deus in sahgnine furoris el tt. quterendiihl, 17& quos vlros Sodoma Samariaque
zeli. Plenus est enim furor viri coiiira nxorcm adul- dimiseriiit, et quos projecerlnl lllins? Nisi forte
teram, et iuillo pretio potest redimi. Sangnls autum possimus hoc dicel-c, qnod semper erranlium fluc-
filiorum sic intelligi potest, ut filios appellemus Je- Uient pedes, nec sint solida vesligia quae b contra
rusaleni \byvfp.ovsx«5kouj,id est, cogilationesbonas, veritatem sunl; scd huc illucque disctirrant, ct cir-
quae a Deo hominibus insiue sunt; qiios interficit cuniferantur oiiini vento doclrimc , diini de falsitate
adultera * quamdoad mala opera declinaverlt. Prod- iranseuni ad aliam falsiiatem (Ephes. iv ). Etcum
est quoque Jerusalehi, ut suffodiatur lupanar ejus, in primis frustra se sudasse cognoverint, ad secunda
ct omnis fornicationis ejus seminarium destruatur. lertiaqtie trariscendant.
Gum eiiini hoc factum fuerit, mercedes ultra non (Yers. 45 seqq.) Mater vestra Heihma (Al.CAe-
dabit, et requieseet Dei indignaiio , et hequaquam thwa), et pater vester Amorthmus, el soror ttia major
eam zelabitur, de illius castitnle seciinis: vidclicet Samaria : ipsa et filim ejns qum habitant ad sinistram
jnxta eos qui in bonam parienl accipiuut iitiai dl- tttam. Soror autem tua tnitior le, qum habitat a dex-
cuntur. Alii veroj \JS ut supra dlximus, ad con- iris tuis, Sodomd et jfillm ejtts. Sed hec in viis earttm
trariam partem referunt, utmagha; lrae Dei sit hon ambuiasli, tteque secnhduih scelera earum fecisti
irasci, ciira semel contempserit fornicaniem, et de 11) paulo [Vulg. pauxitlum] minus : pene sceleratiora fe-
salute illius desperaverit.Sin autem hseretici qui ve- eisti illh in OmnibuSviis tuis. LXX: Mater vcstra
tus non recipiunt Inslrumentum , juxta Septuaginla Chetfttea, ef pafer tiesfer Aniorrhwns, soror vestra se-
editiohem, in bec loco reprehenderiiit illud quod nior Samaria : hmc ei filim ejus qum habitanl a sini-
diclnm est: Et cohtristabas me ih othniVusitiis; eo Strls luis et sotor lua jUnior tc, quw habilat a dextris
qliod Deus non solum iram reeipiat, Sfedel moerori ittts, SodOmnj»ffllite ejtis : et nec sk quident in viis
subjaceat atque tristitise, i.lterrbgemuS eos quortiodo ejus ambuiasti, heque secttnduminiquitates illius rghli
illud Sliscipiant; quod certe bont Dei maiidaturii est: paulo minus, et transgressa es eas in omnibnsviis tuis.
Notite contrisidre Spitiluhi sahcthhi Dei, in qho si- Supra dixerai : Pater luus Amorrhmus, et mater tua
tjhati estit in die relietojJtioHfs(Ephes. IV, 30). Quid- Chethm; hic ordine et numero commutato : Mnler
a Distinctis verbis , alioque adco sensu, hic et su- LXX plurium numero, yai «Se^ai rdv «SEA^MV <7ou,
pra, Mariiaiiaeus legil, soror es. Nec diftiteor, quod et sorores sororuin tuarum Tiabet, ct subnexae Hie-
et Nobilio hblalum est, in aliquot Groecislibris, et rbnymiahae exposilibnis series sic legi postulat.
penes Tbeodorilum haberi a<ie\pn.Vcrum et lextus b Dho inss., qum proprie veritalissunt.
153 COMMENTARIORUM IN EiEClllELEM LIB. V. CAP. XVI. 154
rcstia Chelhma, et'patcr vesterAmorthmus.Cum enim A pcri non porrigebanl. Et elevdlassuhl, et (ecerhhl
scelera profecerint, scindiiniur in partes; etunione abominationescoram me, et abstuli cas sicUlvidhti [Al.
deserta, iii turbam proficiunt ac multitudinem , quae vidi]. Et Samaria dimidium peccatoruhi luorhmnoh
cum Jesu hon valet ad montana conscendere. Soro- 181 pcccavit;sed b ricisfi eamsceteribhstuis,etjuslifi-
res atitem Jerusalem Samariam, et Sodomam qua- casti sororcs tuas itl omnibttsabominationibustuis quas
rum allera a sinistris, alteraa dextris est, eliam se- operata cs. LXX: Vivoego, dicil AdOnaiDontinus : sic
cundum inte'ligentiam corporalem si de templo Je- fecil Sodoma soror lua hmc, et filimejus sicul fecisti
lusalem Orienlem aspicias, approbabis a. Majorque tu ct ftliw tttw. Verumtamen (uil iniquitas Sodomm
dicitur Samaria, quia prior peccavii, ct ab Assyriis sororis tuw siiperbia in saturilale panum, el in abuh-
ducta est in capliviiatem: et niiiior ac jnnior So- dantia. Deliciisaffluebatipsa et filiwejns — hoc habe-
doma, quaerefertur ad gentinm lurbam. Alioquin eo bat ipsa el filiw ejus ', et manum pauperis et egeni non
tempore Sodoma hon erat, quse prius quam in Scri- assumebant, et gloriabanlur magnifice, el (ecerunl ini-
pluris legamus Jerusalem, ctini Gomorra, Adaiha et quitates in conspeclumeo, et abstuli eas sicut vidisti.
Sebaim, divino fuerat ignedeleta (Genes. xix). Me- Et Samaria dimidiumpeccatorum tuorumnon peccavit^
dia antem inler duas sorores Jerusalem, quae alio et multiplicasti iniquitates tttas super eas: eljustifiaisti
nomine appellatur Juda, a Chaldaeisducla est in Ba- B sorores luas in omnibus iniquitatibustuis, quas operdta
bylonem : multoque Jeriisalem sceieratiora peccavit es. Quod posuere LXX, hoc habebat ipsa et filiw ejus,
quam Samaria et Sodoma, in 180 templo adorans in Hebraico non habetur. In veleri Tcstamehlo Dei
idolum Zell, et poslea Dei Filium inierficiens. Porro juramenlum est: Vivo ego, dicit Dominus (NuM. xiv,
secundum tropologiam, Sainaria el Sodoma, id est, 21). In novo autem: Ameii, amert dico vobis (Joah.
h-.ereliciet Kthnici, s;vpe leviora coinmitlunt, quam xin, 16). Sin auiem hoc comniune curh coeteris est:
hi qui putatUur Jerusalem , hoc cst, Ecclesiastici. Deus Abraham, Deus Isaac, et DeusJcicob,non est Deus
Unde ad Corinlhios dicitur, qui credebanl quidem in mortuorum, sed viventium (Marc. xii, 16, 27). Et
Christuui, sed malis operibus premebantur : Om- in alio lnco: Placebo Domino in regione viventium
nino audilur ihler vos (otnicatio, cl talis fornicatio (Psal. cxiv, 9): quaerimus, qua ratione commune
qualis nec inter gentes quidem, ita ut uxorcm palris vocabulum proprie sibi yindicet Deus. Sed quomodo
qttis habeat (I Cor. v, I ), et csctera. Solenl haeretici, dicitur, arbor bona, et bonus homo, et boiius pastor,
11tii tamen vetus suscipiunt Insirumeniiim, ires na- el bnnus servus (Luc. xvni); nemo aiitem absolule
turas ex hoc loco intelligere, spiritualem, aniinalem, bonus, nisi solus Deus: sic cum angeli cacteroeque
alque lcrrenam. Et spiritualem refcrunt ad Jerusa- virlutes, patriarchac qttoque et proplietae, aique apo-
lem ; animalem , ad Samariam; teirenain, ad Sodo- C sioli sint viventes comparaiione Dei omnipotentis,
mam. Quos breviier inierrogemus, quomodo tres inortui appellantur. Quis est enim homo qui vivtt,
naturae, spiritualis, animalis, et icrrena, quac uiiqtie et hon videbit ir.ortem (Psal. LXXXVIH, 49)? Uiide
iitlcr se diversx sunt, unam matreni ei ununi pa- et apostolus Paulusde Deo: Qtii solus, ihqiiii, habet
Irem habere dicantur? quod figineiito eortiin non immorlalildtem, cl luccihhabital inncccssibficm(I Tim.
congruit. Et quomodo animalis, ct terrena natura , vi, 16). El de fonie viventium: Vita, inqnit, nostra
juxta hunc eumdem prophetam resiituantur in anti- abscondita esl cttm Christo in.Deo (Coloss. m, 5).
quum slalum, id est in spirilualem ? quod et ipsum Iste igitur qui jurat, ct loquitur: Vivo ego, dicil Do-
corum rationibus conlrarium esi. Qund autem Sa- minus, describens Sodoma', et filiarum ejus ^celera,
maria intelligatur in baeresibus, el iu Osee prophcla, primaii) superbiam posuil, pioprium diaboli, pri-
et in multis aliis locis , prjecipueque illo testimonio mtimque peccaturti. Unde idem Apostolus: Ncinfla-
comprobaiur: Vm qui despicittnt Sion, et qui confi- tus, ait, superbia, injudicihm incidat diaboti (I Tim.
dunt in inonte Samariw, vindemiaverunt princtpia ni, 0), propter quairt de CcSlocorruil. Dixeral Cnim:
gentium (Amos vi, 1). Omnes eaim hairclici despi- Fortitttdine [aciahi, cl sapienlia inlelligentimau[eram
ciunt Sion , quae interpretatur, spcctifn, et referlur terminosgcnlium, et robttr earum devastabo, et commo-
ad Ecclesiam; el cOnfiduntsibi in montc Samarias, D vebocivitales habitdtas, et otbem ierrarum tolum ap-
in superbia videlicet dogmalum perversorum, quse prehendaln manu Sicuti nidum, etsicul confracta 182
p.utant esse sublimia, et per bas pracdicationes frati- ovd auferam (Isai. x, 15, 14). Et: Supcrbh Deus
dulentas , vindemiant atque populantur principla resistit; humilibus autem dat graliam (Jacob iv, 6).
gentitim ; ut miraculo dociriharum , potentes quos-. Legimus ct in alio loco: Quid superbis, terra et cinis?
que gentilium ad errorem haereticum pertrahant. Et Evangelium relert Pharisau superbiam, publicani
(Vers. 48, 49.) Fiwoego, dicil Dominus : qttia non humiliUle superatairt (Luc. vm): cujtis seminariuin
fecit Sodoma soror lua ipsa et filim ejus, sicnt fecisti est sattirilas panmn, et rerum omniiini r.biiiidantia ,
tu et filiw tum. Ecce hmc fuit iniqtiilits Sodommsoro- etoiium; sive ut LXX transtnlerunt, deliciarutn Iu-
ris lum: superbia, saturitas panis, et abundantia, et xuriaeque opulentia. Dives ille in Evangelio pUrpu-
otium ipsius, el filiarumejus; et manum cgenoel pau- ratus (LKC.xvi) nihil aliud refertur babuissc crimi-
a Vitican. mS. cum Rabano, npprobabis, quod ma- mani et Samariarh: sicqtie pluritim nutiiero in He-
jor sit qttm dicitur Samaria, quia, clc. editt. habelur.
b Victorius, sed et vicisti e«s,sorores scilicet, Sodo- braicdjGraeca, Lalinaque
155 S. EUSEBII HIERONYMI l.»C
nis, nisi quod opibus et divitiis affluens, in lantam A iia fiet manifestius: Finge aliquem in sacerdolali ctil-
eruperat superbiara, ut manum egeno et paupcri mine conslitutum non bene vivere, et deiurpare
Lazaronon porrigeret: et sic oblitus sil conditionis operibus dignilalem. Nonne imitatione viliorum ejus,
suae, ul ne hoc quidem misero daret, quod proji- laicus frater corrumpitur? Nam et qui unum de mi-
ciendum erat. Ob quam causam et in alio loco scri- nimis scaudalizaverit, mola colloalligala, praecipita-
bilur : Omnis qui se exatiat, humiliabitur; et qui se lur in prolundum (Matth. xvm, 6). Sorores quoque
humiliat, exaltabitur (Luc. xiv, 11). Superbia, satu- Jerusalem Sodoma, et Samaria justificantur: nou
ritas panis, rerum oinnium abundantia, otium etde- quo per se juslae sint, sed ut diximus, comparalione
liciae, peccatum Sodomiiicum est, et propler hoc pejoris.
sequitur Dei oblivio, quaepraesentia bona putat esse Ergo et lu confundcre; et porla ignominiam tuam,
perpetua, et numqnara sibi necessariis indigendura. qumjustificasti sorores luos. Septuaginta : El tu con-
Quapropter et lege praecipitur: Altende, tte comedens fundere, et suscipeignominiamluam: eo quod justifi-
et bibensel saturatus, miificatis domibusoplimis, ha- caverissorores tuas. Confusionemsequitur ignominia:
bensqueovesel boves, argentum, el aurum, obliciscarh ignomiuiamcnrrepiio: correptionem consolatio: con-
Domini Dei lui (Deut. vm, 11). Et in alio loco de solationem salus: juxta illud Aposloli: Tribulatio
Israel scriptum est: Manducavit et bibit, et saturalus B I operatur patientiam: patienlia probalionem: probalio
est,etimpinguatus, et calcitravitdilecius (Deut. xxxu, spem: spes aulem non confundit (Rotn. v, 3-5). tlaud
15). Quod sciens et sapientissiraus omnium Salomon dubium quin in fuiurum : qtiia in pr%senliarum sua
in Proverbiis deprecatur: Tribue mihi uecessaria et per conlusionem peccata delevit. Tale quid et a illud
quw sufficiant: ne saluralus mendax fiam, et dicam: Evangelii sonal: Est confusioquw ducit ad mortem,
quis me videbit?aut pauper effeclus, furer et pejerem et est confusio quw dncit advilam (Eccli. iv, 25).
nomen Dei mei (Prov. xxx, 8, 9). Quodque sequi- Spiritus quoque sancius peccalores horlalur in Psal-
tur: el juslificasti sorores tuus in cunclis abominalio- mis: Confundanluret revereanlur omnesinimici mei:
nibus tuis, quas operata es, non simpliciter juslas convertanturrelrorsum, el confundanturvalde velociter
Sodomam et Samariam esse decernit, sed compara- (Psat. xxxix, 15). Scriptum est 184 et a"° '" 'oco:
tione deteriorum: quomodo et Publicanus, de quo Dic tu primum peccata tua, ut justificeris (Isa. XLIII,
supra diximus, non absolulc justus dicilur, sed col- 26, sec. LXX ). Et rursum : Justus accusatorsui esl
latioue pejoris. Et tamen cum lales sinl Sndonia et in principio sermonis (Prov. xvm, 17). Non igilur
Samaria, ne dimidium (Al. dimidiam) quidem pe,- mirum si provocetur Jerusalem ad confusionem, et
caverunt comparalione Jcrusalem. Servus enim qui ignominiam; quae intantum peccaverit, nt justificaret
scitvolunlatem doinini sui, et non facit eam, vapulabit C ( sorores suas: cui deinceps dicitur: Ei tu, et filim lum
mullis (Luc. xn, 4"). Et: Polentcs potenter tor- b reverliminiin anliquum stalum.
menla patientur (Sap. vt, 7). Porro quod pro deli- (Vers 55, 54.) Etconvertam reslituens eas conver-
ciis (Al. diviliis) olium in Hebraico continetur, scien- sione Sodomorumcum filiabus suis, el conversioneSa-
dum ad illum sensum pertincre : In 183 desidcriis; marim, et filiarum ejus: et convertamreversionem[Al.
est omnis anima oliosi; quod videlicel sernper aliquid[ conversionem]luam in medio earum, ut porles ignomi-
agendum sil: ne ager pectoris nostri, cessante manu, niam tuam, el confunderis[Al. confundaris] in omni-
malarum cogitationum sentibus occupetur. bus qnm fechli consolanseas. LXX : Et convertamcon-
(Vers. 52.) Ergo et tu porta confusionemtuam,, versioneseartim conversioneSodomorum et filiarum
qum vicisti sorores luas peccatistuis, sceleralius agensi ejus, converlamconversionemSamarim, et filiarum ejus,
illis [Al. ab eis]: justificatm enimsunta te. LXX: Et! ef convertam conversionemluam in medio earum, tit
tu sustine tormenlumluum in eo quod corruperis soro- portes tormentum tuum: et habeas ignominiamex om-
res tuas in peccatis luis, quibus inique egisti super eas,, nibus qum fecisti, ul me ad iracundiam provocares.
et justificasli illas super le. Secunda post naulragiumi Grandis profectus Jerusaiem, ul post confusionem ,
tabula est, cum peccaveris, erubescere; el non illii et ignominiaro, quam illatam sibi Dei judicio liben-
subjacere increpationi, quaecontra Jerusalem dicitur:; D 1 ler excepit atque portavit direns : lram Dominisusti-
Facies meretrkis facla est libi: nesciserubescere(Je- nebo, quoniampeccaviei, promillatur ei reslilutio in
rem. m, 3). Portat autem lormenium suum, qui pro- antiquum slalum. Sed tamcn quoniam comparaiione
pria torquetur conscienlia, ct in isto saeculo sustinctt scelerum ejus, jtistificata est Sodoma, et Samaria ,
propria volunlate cruciatum, ne aeterna lormenlai quarum allera a dextris, altera a sinistris esl; pri-
usiineat (Genes. iv). Corrumpimusque fratres no- mum reslituitur comiersio, sive captivitas Sodomae,
«iros, vel sorores peccatis nosiris, quando per noslrai ut interprelatus est Aquila: secundo caplivitasSama-
peccata ad majora scelera provocantur. Quod dico ,, riae, ut idem Aquila el Symmacbus transiulerunt: et
tt Erat forte haec senlenfia in aliquo Evangelioi h;cc est eorum verborum senleniia: Est enim confu-
apocrypho, vel in exemplaribus aiiliqnae Vulgalae ! sio adducens peccatum,et esl confusio adducens glo-
addita fuit, sicutet alia bene multa quae modo noni riam et gratiam. Et II Cor. vn : Qum enim secuadum
leguniur apud ens. MART.— Arcbinteus liber, talee Deumtristitia est, pmnitenliamin salutcm stabilemope-
quid et in Evangeliosonat. Viclorius vocem Evangeliii ralur, swculi autem trislitia morlemoperatur.
delet, nihil enim lale in bodiernis saltem Evangelio- b Posi Victorium legimus ad sacri lexlus fklcm<
rum codicibiis reperittir. Respici atiicih videtur, uliii rcvcrtemini, pro quo eral revertimini-
U7 COMMENTARIORUMIN EZECHIELEM LIB. V. CAP. XVI. 158
novissima restiluetur Jerusalem, quse majorefuera A tuos sicul prius, et consiliarios tuos sieut a principio,
iniquitate depressa, et peccatrices sorores compa- et posl hmcvocaberiscivilas justitim, mater civitatum,
ratione sui jusias esse monstraveral. Cui enim du- fidelis Sion (Isa. 1, 2G); el nosira loqualur Apoca-
bium, quin inter tres peccatores, imino impios, gen. lypsis (Apoc. xxi): Et David cantat : Bene [ac, Do-
tilem, luerelicum, ecclesiasticum, multo majoribus mine, in bona voluntate lua Sion, et wdificenlur muri
pcenis dignus sit, qui majoris fuerit dignitatis? Po- Jerusatem (Ps. L, 20). Et in alio loco : JEdificabuntttr
teutes enim , ut diximus, potenter lormenta palienlui civitates Jndm , et habitabunt, et commorabuntur ibi,
(Sap. vi, 7). Qui aiitem minimus fuerit, dignus esl ef semeneorum in wternum dirigetur (Ps. LXVIII,36).
misericordia. Et serms qui scit volttntatem domim Nos antem horum perfeclam scientiam , Dei judicio
sui, et non facit eam, vapulabit mitltis (LKC.XII, 47). relinquentes, immo liquido confitentes [Al. confi-
Unde et Pelrus: Tempus, inqui.t, esl ut incipiat judi- dentes], postsecundum advenlum DominiSalvatoris,
cium a domo Domini (IPel.iv, 17). Et in hoc eo- nihil humile, nibil fuiurum esse tcrrenum; sed regna
dem propheta pra cipilur secures habenlibus: A san- ccelcstia quae primum in Evangclio promiiiuniur,
ctis meisincipite(Supra ix, 6), ut extrema Jerusalem, hoc dicimus, quod in Ecclesiae stalu, cuncta com-
185 sororibus anle conversis ct restitulis iu pris- pleta sint, clquotidie compleanlur. Sodoma reverii-
tinum stalum, poriet ignominiam suam, et coufun- B tur in antiquum statum, quando naturae suae reddila
datur, et erubescat super his quac peccaverat, et in geniilis prius, et impia anima inielligit Crcalorem.
omnibus consoletur sorores suas, dum graviora sns- Samaria recipilaniiquam bealiuidinem, haerelicorum
tinet (Jerem. vi). Yel certe ideo confundatur et eru- errore contenipto, et juncla doctrinae, et fidei Cbri-
bescat, quia Deum ad iracundiam provocarit. Ex quo stianae. Cumque illacreversae fuerint, et Jerusalem,
perspicuum est, non csse naturalem iram Dei, sed visio pacis, qnie interpretatur Ecclesia, revertetur in
nosiris viliis clemeulissimum et iiiansueiissimiiin pristinum stalum. De qua scriplum est : Factus est
Deum ad iracundiam provocari, dicenle Apostolo : in pace locus cjus (Psal. LXXV,2); et: Jerusalem qum
An divitias bonitalis ejtts, et sustentalionis, el patien- wdificalur ul civitas : cujtts participatio ejus in idip-
tiw conlemnis: ignorans quia bonilas Dei ad pmnilen- sum (Ps. cxxi, 3); et in Apostolo : Qum autem sur-
liam te provocat? Secundum duritiam autem luam, et sum esl Jerusalem, libera est, qum est ntater nostra
impcenile/iscor, Ihesaurizas tibi iram (Rom. n, 4, 5), (Galat. iv, 25); et in eodem : Accessistis ad Sion
quaiii Deus naluraliter non habct. Unde ct in alio monlem, et ad civilatem Dei vivenlis Jerusalem cwles-
loco scriplum est: JEmisisltiram tvam, quw devoravit tem, et millia angelorumfrequentium[W. [rcqaentiam]
eos sicut stipulam (Exod. xv, 7). Qnod enim conjunc- (Hebr. xu , 22). Et rcverlilur cum filiabus suis,
tum est, et in uno corpore copulatum, milti non C quae in toto orbe dispersae sunt. De quo plenius in
potesi, sed illud quod extracorpus est. Yerbi gralia, Isaiaeexplanationibus disseruimus.
lancea, lelum, sagiita, gladius. Legimuset in Evange- (Vers. 56 seqq.) IVOH [uil autem Sodoma soror tua
lio (Matth. x,15), tolerabilius fore terraeSodomorum audiia in ore luo in die superbim tuw antequam reve-
in diejudicii, quamei quaeapostolns non receperit. laretur malilia lua, sicut hoc tempore in opprobrium
(Vers. 53.) Elsoror tua Sodomael filiwejus rever- fitiarum Syriw, et ctinctarum in circuitu tuo filiarttm
lenlur ad anliqiiitatemstium. El Samaria, et filiw ejus Palwslhtarum, quw ambiiint le per girttm. Scelus
revertentur ad antiquitatem suam. Et tu et filiw tum luum, et ignoinhiiam l ain tu portasti, ait Dominus
revertemini [Al. reverlimini] ad antiquitatem veslram. Deus. LXX : Nisi fuhsenl Sodoma soror tua ad au-
LXX : El soror tua Sodoma, el filim ejus reslituentur diendum in ore tuo in ciiebussuperbiw luw anteqnam
sicut fuerant a principio : et Samaria, et filim ejus re- revelarenlur maliliw tttw, sicut nunc est filiarutn Syriw,
stituenlur sicul fuerant a principio. El tu et fiitwtumre- et nisi hoc fuissel, qnid faclum csset libi, el omnium in
stituemini, sicul fuistis ab inilio. Judaei inter caeteras circttitu tuo filiarum alienigenariim, quw circumdant te
fabulas , et interminabiles genealogias, et delira- pcr girum ? impielates tttas, eliniquitates tuas lu porla.
menta quaefingunt, etiam hoc somiiianl, iu advenlu Symmachus hiiuc lncum ita interprelatus est :
Chrisii sui, quem nos Antichristum scimus, et in D 187 Quia non fuit Sodoma soror ttta in auditu per os
mille annorum regno, Sodomam esse resittuendam tuum in die superbiw tuw, antcqttam revelaretur igno-
in aniiqiium statum , ita ut sit quasi paradisus Dei, mittia tua, sicut in lempore opprobrii filiarum Syriw,
tuo sunl filiarum Palmsti-
etquasi lerra /Egypti; et Samariam pristinam reci- el omnium qum in circtiitu
te ambiunt per gyrum. Sceltis luttm et
perefeliciiatem, ut de Assyriis reverlantur in lerram narum, quw
Judacam (IV Reg., xvn, xvm). Legimus enim decem nefas luum lu porlabis. Theodotio boc modo : Et non
tribus captas a Pbul, et Salmanassar, el Teglatb- erat Sodoma soror tua in attditu oris tui, in die super-
phalassar regibus Assyriorum, et usque hodie ibi bim lum, antcquam revelnreltirmalitia tua : sicnt lem-
esse captivas. Jerusalem quoque lunc esse fabrican- pus opprobrii filiarum Syrim, el omnium per circuilum
dam, ctomnes filias ejus, urbes videlicet, et viculos, ejus filiarum alienigenarum, qum abominantur te per
etcasiella, qtiae sub ipsius fulura sint potestate, flo- gyrum. Fornicationem tuam, et contaminationes luas,
rituras ut prius floruerunt, et ipsam Jerusalem auro tu portasti, dicit Adonai Dominus. Edilioni Aquilae
et argento , et preiiosis lapidibus cxstruendam , de congruii. noslra (ranslaiio; quas omnes posui, ut ex
fi.ua186 et Isaias vaticinetUr : Co«»fif«amjudices collaiiono curiclartim , alicujus senstis possimus ro-
!59 S, EUSEBIt HiKRONYMl 100
periie vestiginm, et inlerim absque aliorum pracju- fk pacti mei, quod ollm (ecitm habui. El suscitnbo (ibi
dicio, sic nobls videttir lectionis ordo reddendus : Irt pacliim, nequaqnam Legis quod praeleriit, sed pac-
diebus superbi;» luse, quando peccabas, non cs re- tuth Evangclii senipilernum : ut cum recordata
cordala eversionis Sodomae sororis tuae, antequam fueris viarum luarum, et
receperis sororcs tuas ma-
pateret malitia tua, quae boc tempore revelaia est in jores, vel niiuores Samariam et Sodomam earumque
tantum, tit cunctis urbibus Syriae et Palaestinaj quae socias, tribuam tibi eas iil filias, sivein probationem
in circiiilu tuo sunt, fieres opprobi ium. Quia igitur (oporlct enim (I Cor. xi, 19) el hmreses esse, ul
probati
vicisti in scelere sororem iuam; nec ejtis exemplo quiquemanifeslifiant), non ex tuo merito, sed ex mea
terrila es, ne similia sustineres, el prohiberes pe- miserieordla, ei tuiic sciasquod ego sim Dominus; et
deni luuiii : nunc autem revelata est ignominia tua, recorderis beneficiorum meorum, et confundaris, et
Dei ausculta sententiam. Vel porta juxta Septua- dicasjiixla Aposlolum : Qni non sutn
dignus vocari
ginta : vel portasli, jiixla Aquilam, et Theodotionem : Aposlclus : quia persecutus sum Ecclesiam Dei (I 6'or.
vel porlatnra es, juxta Symniachum, sce.luset igno- xv, 9). Etnonsittibi ultra aperireos proe confusione
miniam luam, utpo-tquam pcenas pro sacrilegiosits- tua. Sanctorum enim esi aperire os juxta 189 Apo-
tinueris, veniam non ex pacto tuo, sed ex mea cle- stolum qui ait : Os meum ad vos patel, 0 Corinthii
mchlia consequaris. Syria llebraeo sermone dicitlir B ! (U Cor. vi, 11) : et Domini Salvatoris, qui aperiens
ARAM (~j"is'),quae interpretalur, sublimitas. Et juxta ossunm, docebat eos (Matth. v), dicens efinpsalmo :
cvplanalionem illius loci Isaiae prophelae, in qno Aperiam, inquit, in parabolis osmettm(Ps. LXXVH,2).
Aram, et Ephraim coneMiunt contra Judam, et Peccatori auiem dicitur: Peccasti: quiesce(Genes.iv).
Jerusalem, etliniconim arguta sapientia, et quae sibi Et : Ut quid lu assumis lestamentum meum per os
stibliinitaiem scientiae repromittat, juncta malitiae inum (Ps. xi.ix, lfi)? Et: Non est pulchra latidatio in
haereiicoriim, impugnat Judam, in quo vera confessio ore pcccatoris (Eccli. xv, 9). Sanctusque meretur
est, el non potest praevalere. Ilic quoqne eadem ar- audire : Aperi os titum,etimpleboillud(Ps. LXXX.11).
rogantia -Syriae, id est, philosopborum cum filiabus Ex qiio intelligimus, etiam cum per misericordiam
alienigenarum , ih qtiibtrs muhiplex diversoruhi in Dei receperimUs pristinam gloriam, immo acceperi-
gentibus dogmatum error ostenditur, illudit Jerusa- mus pactum Evangelii sempitemum, postqnam pla-
Iem, ci opprobrio habet eam, cujus viliis superata esl. catiis fuerit nobis Dominus in omnibusquae fecimus,
(Vers. 59 seqq.) 188 Qwa hmc dicit Dominus memoriam proclerili nos Iiabere peccati, et semper
Detts : Et [aciam tibi sicut despexisti jurameMum, ul os claudere, quia non ex operibus nostris, sed ex
irrilttm faceres pactum. El recordabor ego pacli mei Dei gralia salvali sumus.
ferum in diebus adolescentimtum : et suscitabo tibi G * (Cap. XVII.—Vers. 1 seqq.) Et factum est ver-
pacluin sempiternum. Et recordaberisviarum luarum , bum Domini ad me, dicens: Fili hominis, propone
el con[underis cumreceperis sorores litas tecum thajores mnigma, harra parabotam ad domum Israel, et dices :
cum minoribns tttis : et dabo tibi eas in filias, sed non Hmcdicil Domihus Dens : Aquila grandis magnarum
ex pctctottto. El sttscitabo a libi pactum meutn tccum, alarum, longo membrorum ducln, pletta plutnis el va-
et scies quiaego Dominus, ul recorderis, el confundaris, rietale veiiit ad Libanum, et tulit medullamcedri. Sum-
et non sil tibi tiltra aperire os prm confusione lua : mitdlem frondium ejus evellil, et transportavil eam in
cum placatus fuero tibi in omnibus qum fecisti, ail Do- terram Chanaan, in nrbe negoliatorum posuit illam. Et
minus Deus. LXX : Hmc dicit Adonai Dominus : Et tulit desemine terrm, et posuii illud in terrapro semine
[aciaih in te sicul (ecisli, sicut despexisti hwc, tii prm- ut firmaret radices super aquas tnullas, in superficie
lerires testamentnmmeum. Et recordabor ego lesta- posuit iltud. Cumqttegerminassei, crcvit in vincam ta-
menli mei, quod feci lecum in diebtts adolescenlimlum, tiorem humili statura : respicienlibusratnis ejus adeam
ct suscilabo tibi testamenium sempilernum, et fecorda- el radkes ejus sub illa erant. Facla est eryo vinea, el
beris vimttiw, et despicieris cum receperis sorotes luat fruclificavit in palmites, el emhit propagines. LXX :
le tnajores cttmjunioribus tuis, et dabo eas tibi in pro- El faclus est sermo Dominiad me, dicens : Fili homi-
bationem, el non ex testamento luo, et suscilabo egO D ' nis, narra' narrationem, el dic patabolam ad domum
teslamentummeum tecum, et cognoscesquia ego Do- Israel, et dices: Rmc dicil Adonai Domintis: Aquila
miitus : ut recorderis, el confundaris, el non sil libi magna magnarum alarum, longo ductu plenaunguhim
tiltra aperire 0.1a facie ignominiwlum , cum propitius qum habet ductum inlrandi in Libanum, el lultl electa
[uero tibijuxta omuia qnw (ecisti, dicit Dominus Deus. cedri. Summitates teneritudinis avcltit, et atlutil eas in
Li.eo tibi dixi : scelus tuuin et ignominiam. luam fu lerra Cltanaam. In civitalemuraia posuit illud, et titlii
porta, sive portasti, aut portalura es, ut recipias de semine terrte, el dedil itlud in catnpo planlaiionem
qnod mereris : quia despexisiijuranicnltim meiim, et supet aquas multas : ut respkerelur, posuit itlud : or-
irritum fccisti pacliim nieiim. Cum aiileni ruerit lumfjtieest, et [actnm in vincam iiifirmamet parvulam
expletiim, ego occidam, elego vtvificabo: ego percu- maghiihdlne, ut tdittum apparetent 190 rami CJUS
tiafn, et egosanabo (Deut. xxxn, 39): tunc recordabor sub ea, el radices itlitis subter ittam erant. Et facta est
a Victor. ad Vulgatam edilionem, ipsumque He- ratione paulo stiperius rescripserat, cumreceperis
braicum, et suscitabo ego paclummeum tecum. Eadem sorores tuas le majores, pro feettm majores.
161 COMMENTARIORUM IN EZECIHELEM LIB. V. CAP. XVII. 162
in vineatnmagtiam,et fecit propagines, et exlendit ra- A rami r< ejtts, ut videretur qnidcm habere rcgnum, sed
mos suos. Quando prophelae dicitur: Propone mni- jpsum i| regniiin ejusbumile atque infirmuni, Babylo-
gma, narra parabotam, sive ul LXX Iransiulerunl : nii n principis regerelur arbilrio. lloc iiiieiini de pra:-
narra narralionem, et dic parabolam, ostenditur ob- scnli si capilulo, cui subnectamus ct reliqua.
scurumesse quod dicitur. Nulli cnim diibiuin, xni- (Vers. 7 seqq.) Et factaesl aquila altcra grandis,
gma, cl parabolam aliud profcrre in verbis, aliud te- "magnis alis, miittisquepliimis. El ecce vineaislu qunsi
nere in sensibus. Et Salvator enim ad populmn miltens » radices suas ad eam, palmilessuos extenditad
loquebatur in parabolis , qnas secrclo apostolis ''itlam, ul irrigureteam deareolis gcrminis sui. In terra
disserebat. Ergo acnigma, et parabolam iia debemus bbona, sttper aquas multas b plantavil eam : ul faciitt
intelligcre, qnasi aenigma, et parabolam Duacaulem frondes, f et portct fruclum, et [Vulg. «(] sif in viiteitm
in pracsenti Ezechielis propbelia Aquilaeproponun- yrandem. y Dic : Hwc dicil Dominus Detts : Erijone
tur. De prina nunc dicendum est : de altera in con- prosperabitur?
p Nonne radices ejus eveltei, et frucium
sequemibiis disscremus. El interim simplicem (ar- cejus distringct , et siccabit omnts palmites genniiiis
pamus historiam. Aquila grandis magnarum alarum, eejus, et arcscet, el non in brachio grandi, neque in po-
longo membrorum ductu, plena plumis et varietate, pulis f muilis [Yulg. populomulto] ut evellerel eam ra-
sive ul verlcre Septuaginta, plena unguium, Nabu- ]j B dicitus
* ? Ecce plantata esl, ergonc prOsperabitur? Nen-
chodonosor rex Chaldarorum esl, de quo et Osee lo- ne » cum tctigerit cam venttis tireus, siccabilur, el in
quiiur : Qttasi at/uila super cloiiiumDei (Osee vm, 1). areis' germinis sui arescel ? LXX : Et facla esl c.qvtla
Istc muliis imperaus natioiiibiis, et iniiumerahili altera ( grandis mttgnarum alantm, plurimis ungtiibus :
vallatus exercitu, venit supcr domuin Dei, haud du- et < eccevinea hwcitiiplkalu erat ad eam,etradic<s ejus
bium quin templum significeL: sive utnuncScriptura < illam, et ramos suos extendit ad illaw, ut irriyaret
nd
dicii, ad Libanum, de quoloquitur Zacharias : Aperi, eatn < cum gleba plantationis suw. In cttinpobono, snper
Libane, portas luas, el comedat ignis cedros tuas. Ulu- iaquam multam ipsa impinguata esl: ul fuceret gcrmina
la, abics, quia cecidit cedrus, quoniammagnificivaslalii et i afferretfrucinm, el essetin vineaingrandctn. Propter-
sunt (Zach. xi, 12). Et crebro leinplum quod cratt ea dic : Hwc dicit AdonciiDominus: Si dingelur ?
inclytum atque a sublime, in Scripluris sanctis Liba- Nontte radices leneriluilinisejus,el fructus illius cvm-
nus appellalur. Tulitque medullam cedri, et summi- pulrescent, et arescent omnia quw ex ea orla sunt ? Et
latem frondium ejus evellii, et transportavit eain inl non iii bracltio 192 niagno, neque itt populo mullo,
terram Chanaan.in urbe negotiatorum posuil illam. ul eveltat eama radicibus suis : et ecce iinpiiigualur.
Pio ncgotialoribus,siveucgotialionibits,muralam Sep- Numqtiid dirigelur? Noune slatim ut letigcrtlcain vcn-
luaginia iransiuleiunl. Indical auiem Jecboniam re-- G Q lus urens, arcscet, ac skcubitur ariditalc : ctim ijltba
gem Juda, quem cepit Nabuchodonosor cum matrei germinis stti arescel? Aquila secunda, id est, alleru,
sua ct principibus populi, cunctisque opibus Jerusa- et ipsa niagna, plena plumis, niultorum ungiiium,
lem, et va^is lempli; ct (ranstulit in Btbyloneni,, propter rapaciiatcm, et vastalionem geniium pluri-
quacest in terra Chanaan, ibiquc consenuit. De cujuss inarum, re.v ^Egypii est Pharno. Ei cccc vinea isla
postca genere, sicut Mallhxi Evangelistae Scripiuraa subaudiiur rex Sedecias, qui a Nabuchodonosor in
lestalur (Matth. i), Dominus etSalvator noslernatuss Jerusalem fuerat constiluius, ccepit, inquil, miticrc
estper Salatbiel 191 el .Zorohabel. Qui protulitdee propagines suas ad eam, id est, ad regem jE^yptio-
semeiiteejiisdem tcrrae, id est, destirpe regia, Mat- rum, legatos dirigere, et ab eo conlra regem, cui
th.uiian patruum Jechoniai, cujus vertit nomen, clil subditus erat, auxilium poslulare. lloc est enim
vocavit eum Sedeciam, et posuit regem in Jerusalem,i, quod Scriplura nunc dicit, ut irrigaret eam de areo-
mullisque prxfecit populis. Et tamcn in superficie e lis gcrminis sui. Quaein lerra bona a Nabuchodono-
posuil illum, nec polestalem ejus allaimperii radicee sor plantata eral, ul faceret frondes, et affeiretfru-
firmavit : sed posuil eum, ut respicereiur, et sub po-
i- ctum, et crescerel in vineam laiiorem : propterea
lestatc esselBabylonia, sivebumili siatura, respicien-
i- jubeiur prophetae, ul loquatur ad vineam, quae a
(ibus ramis cjus ad eam : ul praeesset quidem popu- i- D JNabuchodonosor planlata fuerat, el ramos sttos ad
lis Judacorum; sed respicerel ad Babylonii jiibenlisis aquilam iEgyptiam miserat: numquid prosperabitur
iiiiperium. Iloc cst enim quod Scriptura dicit : llu-»- quia boc facere conata est, et non slatim omncs
miti stattua, respicientibusramis ejus ad eam, subau-
i- propagines ejus, el palmiles siccabuntur? Et non,
diatur, aquilam. Quod aperlius vertere Sepluaginla, », inquil, in bracbio grandi, neque in populo mulio?
ortumqueest quod plantatum ftierat, et factum esl in Fugiens enim Sedecias, et regis jEgyptii auxilio dc-
vincam infirnuimcl parvulatn : ut iaitlum apparerent if slitulus, a ducibus Nabuchodonosor in desertis Hie-
a Aique haec quidem congrua magis est ratio, o, Zacbariae locum eadem convenientia ad lemprum
quamobrcm templo in prophetis saepe Libani nomen !n usurpavit Rabban Jocliauan Ben Zaccai, cum spoiite
tribnaliir : sicut cnim coutinuo nivibus splcndcbat,:, reseratas tenipli fores conspiceret, quod poricntuni
eratque prx oiiinibns aliis Paliesiinae monlibus su-
J- Josephtis qnoqueet Taciius narrant; pracdicens ini-
bliinis Lilanus, ut Theudor. nolat in ps. LXXI,16i;; minere lempus, quo acdes sacra/conflagraret: Apcri,
sic templun Josephus tradit, eminus conspectum m v JAbanon, porlas luas, ul consumntignis cedros luas.
instar iiionlis proccrrimi ei nivei, sive splendentis
is b Vicior, plantataest, ad Vulgatocleclionein.
apparuisse. Laudaium in hane rem ab Hieronyme 10
163 S. EUSEBIl HIERONYMI 164
richonliis [Al. Hiericliuntis] comprebensus est : <t A auxilium : non quo Pharao eum expugnaverit, vel
ciincti ejus socii buc illucque dispersi sunt, sicu hoc alicubi Scripiura testetur; sed quo expugnaiio
in volumine Regum et Paralipomenon, et Jeremia Nabuchodonosor, per occasionem sit facia regis
scriptum esl (IV Reg. xxv, Jerem. xxxix). jEgyplii : nec iste visus sit expugnare Jerusalem,
(Vers. 11 seqq.) Et factum est verbum Domini at qui obsidebat, sed ille in quo Sedecias frustraspc-
me, dicens : Dic ad domum exasperantem : Nesciti raverat. Ecce, inquil, 194 dedit manum suam
quid ista significent? Dic : Ecce venit rex Babyloni regi iEgypti, et tradidit se; el perjurii conlra
Jerusalem, et assnmel regem et principes ejus, el ad- Deum commisit sacrilegium. Niimquid, ait, proderit
ducet eos ad semelipsumin Rabylonem. El tollet d< ei ? Et cum omnia II.TCfecerit, non effugiet.
semine regni, ferietque cum eo fmdus, el accipiet ab ei (Vers. 19 seq.) Propterea hwc dicil Dominus
jusjurandum: sed el fortes lerrm tollet, ut sit tegnun Deus : Vivo ego, quomam juramentum quod sprevit,
humile, el non elevelur, sed custodiat pactum ejus, e et fcedusquod prmvaricatusest, ponam in capul ejus.
servet illud. Qui recedens ab eo, misit nuntios ad /E Et extendam [ Vulg. expendam] super eum rele
gyplum, ut daret sibi equos el populum mullum. Num meum, el comprehendetur sagena >rea: el adducam
quid prosperabitur, a vel consequelursalutem, qui feci eum in Babylonem, el judicabo illum ibi in prmvari-
hatc? Et qui solvit pactum, numquid effugiet? Vivi B cafione qua despexil me. Et omnes profugi ejus, cum
ego, dicit DominusDeus: quoniam in loco regis qtt universoagmine[Vulg. addil suo] in gladio cadent, re-
consliluiteumregem,cujus fecil irritum juramenlum, e siduiquein omnemventum dispergenlur: el scietisquia
solvilpactumquodhabebatcum eo, in medio Rabylonh ego Dominus loculus sum. Sententia saccularis est:
morietur.193^ 1"on »'"exercitugrandi, nequein popuk dolus, an vtrtus, quis in hoste requirat?
multo faciet conlra eum Pharao prmlium in jactu ag- Quam solent nobis opponere, qui dicunt hostes
geris, el in exstructione vallorum, ut interficiat ani- fraudedecipiendos.Cuiutacquiescamus,multopejiis
mas muttas. Spreverat enim juramentum, ut solverei fecitSedecias: nonenim hoslem decepit, sed amiciim,
fwdus. Et ecce dedit manum suam : et eumomnia hmi cui fcedere Domini fuerat copulatus. Ergo quamditi
fecerii, non effugiet. Hoc est ainigma , haec est pa- nonjures, etpaclum non ineas subnomine Domini,
rabola, quod sub duabus aquilis et vinea, duos re- prudentiae est, et fortitudinis, vel decipere, vel su-
ges BabyloniseiiEgypii Scriptura monstraret; et re- perarc adversarium utcumque potueris. Cum auteni
gera Sedeciam, qui conlra jusjurandum, deseria ami- te conslrinxeris juramento, neqnaquam adversa-
citia Nabucliodono3or,se.ad regem iEgyptium trans- rius, sed amicus est qui tibi credidit: et sub occa-
tulil. Feriel, inquit, cum eo foedus, et accipiet ab sione jusjurandi, id est Dei nuncupatione, deceplus
eo jusjiirandnin, ut custodial pactum ejus, et servel ^ esl. Propterea Scriptura nunc dicit: Juramentum
illud. Qui dissolvit, aii, pactum, numquid effugiel? quod sprcvit, et fosdus quod praevaricatus est, po-
Ex quo discimus, etiam inter hostes servandam fi- nam in capnt ejus. Ac ne putaremus juramentum et
dem, el non consideranduin cui, sed per quem ju- foedus, et pactum, regis essc Babylonii, vel Sedcciae
raveris. Multo enim lidelior inventus est ille , qui qui fecerat, sequitur : ln ptevaricalione qua de-
propter nomen Dei tibi credidit, et deceptus est, te spexit me. Ergo qui contemnit jiiranienium, illum
qui per occasionem divinae majestaiis bosti luo, despicit per quem juravit : iilique facit injuriam,
immo jam amico, es molitus insidias. Quoniam, cujus nomini credidit adversarius. Propter quam
inquit, in loco regis qui consiituit eum regem, cu- causam cxpandam, inquit, super eum rete meum,
jus fecit irrilum jurameutuin, et solvit pactum quod el coinprehendetur sagena mea, et adducam eum in
habebat cum eo, in medio Babylonis morietur. Le- Babylonem, et judicabo eum illic. Quidquid igilur
gimus enim Sedeciam captum, ductum esse in Re- contra Sedeciam fecil Nabuchodonosor, non suis fe-
blalha, ibique interfectis filiis excaecatum; et instar fe- cil viribus, sed ira Dei, in cujus r.omine fuerat
rae clausum cavea, translatum in Babylonem (IV Reg. pejeralum. Secundum anagogen, licet violenta vi-
xxv). Unde et Scriptura cum videalur sibi essecon- deatur interpretatio, hoc sciendum, qttod quomodo
traria,lameiiinutroque verissima est. Dictum enira " csetera animantia, et ad bonain et ad malam partem
erat ad Sedeciara: Et intrabis Babylonem,et non videbis referri solent; ita et de aquila, et de leone. In bo-
eam (Jerem. xxxiv, 4). lntravit euim, quia ductus nam parlem dicitur : Catulus leonis Juda (Genet.
est Babylonem, et non vidit, quia fueiat exeaecaius. XLIX,9). In contrariam : Adversarius noster diaboltts
Hoc auiem quod sequitur : Et non in exercilu yrandi, quasi leorugienscircuil (II Pefr. v,8).EtilludinpsaImo:
nequein populomulto(acietconlra eumPharao prmlium; Insidiatur in 195 absconditis, sicut leo in cubili
injactu aggetis, et in exstruetione vallorum, ut inter- suo : insidiatur ut rapiat pauperem(Ps. ix, 9). In
fieial animas multas : dupliciler intelligilur, sive rex bonam partem de aquila dicitur, quod justus dives
^Egyptius contra Nabuchodonosor regem Babylonis effectus faciat sibi alas sicut aquilae, ut possii reverti
veniens, non poterit praeliari, neque cum parvo in domum praecessoris sui. Et in Isaia scriptum est,
exercitu tantae resistere multitudini: sive ipse Se- quodjusti pennas afferant sicut aquilae(/sa.xL) :cur-
decias expugnabitur a Pharaone, a quo speravit rant et non lassentur : ambulent, et non esuriant.
* Haecanlea, quasi alia ab Hebraeo, interpretatio inclusa, alioqueerat charactere pranotaia.
165 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. V. CAP. XVII. 166
Recte aulcm ille qui dixerat: Fortitudine [aiiam, et A nare facio lignutn aridum. Ego Dominus locutus sum
sapientia iiitelligeniiwauferam terminos gentium, etvi- et facio. Hoc qilod in Sepluagiuta legitur ; Et dabo
res earutn deprmdabor: ef commovebocivilatesqumha- de capile rantorum ejus, de Theodoiionis editione ad-
bitaniur, et orbem lerrarum universum apprehendam ditum est. Rursumque quod sequilur : Etrami ejus
manu quasi nidum, et sicul confracta ova (Ibid., x, restituentur, obelo praenotandum est, quia iu tle-
13, 14), nunc subpersona aquilae describitur: quod braico non habetur. Verus Nabuchodonosor prop-
nequaquam velil de Libano, qui interpretatur can- terea sumit de medulla cedri sublimis, de vertice
dor, et referlur ad ihymiama, parvula atque humi- ramoriim ejus, ut sit regnum ejus humile, et non
lia virgulta perslringere, sed summitates cedrorum, etevetur. Dominus autem Deus Pater omnipolens,
et de principibus, ac de stirpe regia, juxta illud qui loculus est ad Ezechielem, tollit de stirpe re-
Abacuc : Escm ejus etectm (Abae. i, 16). Ponitque gia, et de genere David ; et planlatsuper montem
testamentum, cum his quos ceperit, ut regi Baby- excelsum el eminentem, qui loquilur in psalmo :
lonio cnlla submiitant, et impleant illud quod Apo- Ego autem constitutussum rex ab eo super Sion mon-
Slolus loquilur : Quos tradidi Saianm, ut discanl tton tem sanctum ejus (Ps. n, 6 ). Defecerat enim prin-
blasphemare(ITim. i, 20). Et in alioloco : Quos fra- ceps de Juda, et dux de Israel, donec veniret cui
didi,ii)(\\nl,Salanwiniiiterittimcarnis, ulspiritussalvus B repositum est : et ipse erit exspectatio geniium
fiat (lCor. v). Nnn debemus ergo, si (orsitan ob ali- (Genes. XLIX).Iste erupit ingermen, elfecitfructum,
quod peccalum de congregatione fratrum et de domo et cedros omnes sua sublimiiale superavil : ita ut
Dei ejicimur, reluclari : sed aequo animo latam in habitent sub eo omnes volucres cceli, et cuneia vo-
nos ferre senlentiam, el dicere cum Propheta latilia illius protegantur umbraculo. De quo dicil
(Mich. vn, 9), Iram Domini sustinebo, quoniam Abacuc : Cornua in manibus ejus, ibi abscondita esl
[ Al. qui] peccaviei, donecjuslificet causam meam, et forlitttdoejus (Abac. m); et qui congregare deside-
caetera. Et frequenter evenil, ut alleri subditi ad rat quasi galliua pullos suos sub alas suas (Matlh.
allerum transeamus, qui nobis suum repromiltat xxm): ut omnia regionis ligna cognoscaut quod ipse
auxiliiim; nec faciat in prisiina sententia permanere. sit Dominus. Tropologice de credentibus loquens :
Quodomni ratione vitandum est, ne siccentur pal- Iste est qui Israel quondam sublime lignum humi-
mites nustri el germina arescant: et conlra pac- liavit, el exaltavil humilem genlium populum, qui
tum Dei lacere credamur. exsiccavit lignum viride Judaeorum, florcns et ger-
(Vers. 22 seqq.) Hwc dicit Doininus [Vulg. addit minans in Lcge et Proplieiis; et frondere fecit
Deus] : El sumam ego de medulla cedri sublimis, et! lignum aridum nationum : ut quod semper loculus
ponum de vertice ramorum ejus; lenerum distringam, C est, operc complerel, Hoc idem significant [Al. si-
et ptantabo super montemexceltum et eminentem: in gnificans] Simeonis in Evangelio verba dicentis :
monle sublimiIsrael plantabo illud. El erumpet ini Ecce hicposilus est inruinam, etresurrectionem multo-
germen,et facietfructum, et erit in cedrum magnam,, rum (Luc. n, 34). Et granum sinapis, quod cum mini-
et habitabuntsub ea omnesvolucres: universum vola- nium sit omnibus seminibus, postquam 197 creverit
tile tub umbra frondium ejus nidificabit. Et scientt aviunihabitaculumest (Malth. xin, 32).Quidamali-
omnia ligna regionis, quia ego Dominus humiliavi li- ler iiilerpretantur, lignum sublime humiliatum, et
gnum sublime, el elevavi[Vulg. exaltavi] lignum hu- liumile exaliatiim, referentes ad passionem Domini
mile, el siccavi lignum vitide, et frondere feci lignumi Salvaloris. Quicutnin forma Dei estet, nonest rapinam
aridum, egoDominuslocutussum 196 et iect- LXX:: arbilralus mqttalemseesseDeo: sed exinanivit se, for-
Quia hmcdicit AdonaiDominus : Et auferam ego dei mamserviaccipiens(Philipp.\m, 6, 7); etpostresurre-
electis cedri de vertice -X- el dabo de capite ramo- ciionem, ipsum lignum poslea suhlimaluui esl, quod
rum ejus % de corde eorum auferam, el planlabo super 198 Pr'us virens, morie siccatum, et postea revi-
montemexcelsum,et suspendamillud in monte sublimii viscens, pristinum receperit virorem. Alii Judaice
Istael, el planlabo,el affetelgetmen, et (aciel (rucium, etf utrumque referunt ad lsrael : quod primo advenlu
etit in cedrum magnam, et requiescel sub ea omnis sD 1 humiliaius sit et arefactus : et secundo restiiualur
atsis,etomnevolatilesubumbraejus requiescel-? elramii in pristinuni statum, impleto illo quod dicit Aposto-
ejus restituentur \ et scienl omnia ligna campi, quiaa lus Paulus : Cum inlraverit pteniludo gentium, tunc
ego Dominus qui humilio lignum excelsum, el exallo o omnis Israel salvus fiet (Deut. v, 9, 10).
lignum humile : et arefacio lignuin viride, et germi- i-
LIBER SEXTUS.
197*198 Putabam quod, medio serpente con- sant: el haereticis Dei percussis manu, ne fenia-
fosso, non reviviscerent bydrae novella plantaria, et rentur.si fieri polest, etiam elecli Dei (JlfaffA.xxiv),
juxta fabulas poetarum, Scylla mortua, nequaquam hseresis ipsa non moritur, haereditariis conlra nos
in me Scyllaei%scevirentcanes, qui latrare non ccs- odiorum suorum catulis derelictis, qui nostra simu-
107 S. EUSEflH IIIERONYMI 168
lantes, genilricis aniiquao, et pellacis Ulyssis vene- A , alium peccare, et alium luere peccata. Si enim rcd-
na iioii descrunt: labiaque (antum melle circumli- dit peccata patruin superlilios in tertiam ct quariam
nunt; et juxia eloquia Scripturaruiii(Ps. LIV), mol- gcneraiionem, injustum videlur ul alius peccet, et
lierunl verba sua super oleum : ipsi autcm sunt ja- alius puniatur. Sed ex eo quod sequilur: his qui me
cula, etjacula ignita, quaescuio fidei repellenda si- odetunt, comminationis, siveprsecepli scandalura sol-
niulel exstinguenda sunt. llDecdixi,(iliaKuslochitiiii, vilttr. Non enim ideo puniunlur in tertia et qnarta
ui laboranlem me iu opere propbetali, et haereticis genoratione, quia deliquerunl palros corum , cum
resistentem, oralionibus juves, e( sexium volumen patres potius qui fuerunt peccatores pimiri debue-
Explanationum in Ezechiel, mco ore, suo sensu Do- rinl; sed quia patrum exstilerunt ajrnulatorcs, et
niinus explicet: ejusdemque Spiritus gratia, quo oderiint Deum haeredilario malo, el impietaie in
prophelis revelata sunt quaescripta legimus, nobis ramos quoque de radice crescenle. Solent in hoc
quoque disserentibus revelenlur, ut possimus dicere: loco hacretici, qui vetus non recipiunl Inslruiiicntum,
Os meum aperui, et attraxi spiritum (Psal. cxvm, conlra crealorem dicere: Quain bonus et justus Deus
131). Legis et Prophelarum, qui quiescens, et silens ad
peccata patrum, reddit his qui non peccaverunl;
(Cap, XVIII. —Vers. 1, 2.) Et faclus esl sermo Do- JJ iinino quanta in eo crudeiitas, ul irain suam usquc
mini ad me, dicens: Quid est quod inter vos parabolam ad lertiam el quarlam extendat b generatioiicm 1
verlilis in proverbium islud in terra Israel, dkentes: Quibus nos respondebimus, ct in hoc Dei Creatoris
Palres comederunt uvam acerbam, ct dentes filiorutn clcmentiam demonslrari. Non enim truculentiae csi,
obstupuerunt [Vulg. oosfupescuni]? LXX: Et factus et severitaiis, irain lenere usque ad lerliam et quar-
cst semo Doinini ad me, dkens : ~Fiti hominis » lam generationem, sed signum misericordiaepccnam
quw est parabola Itwcin filios Israel, dicentium: Pa- differrc peccati. Quando enim dicil: Domine Deus
tres comederunl uvam acerbam, et detttes filiorum ob- miseratcr, et misericors, paliens el multw mherationis ;
slupuerunl? Hoc quod Septuaginta dixerunt, fili ho- el infert: 200 reddens iniquitatem patrum super fi-
minis, in Itebraico non babetur. Monel autem divina lios , et filios filiorum, hocindicat, quod laulae mise-
Scriptura illud quod in Exodo dictum est: Ego sum ricordiae sit, ut non staiim puniat, scd scntcnliam
Dominus Deus tttus. Deus wmulator, qui reddo peccata difleral puniendi. Sin autem vindicta peccaniium
patrum super filios, usque ad lerliam et quartam gene- differlur in tertiam el in quartam generationem, cum
ralionem his qui oderunt me, el facio misericordiam in juslis sanctisquc quid amplius facil. Sequitnr: Et
miliia his qui diligunl me, el custodiunt prmcepta mea servans juslitiam ct mhericordiam in nuilta millia, his
(Exvd. x, 5; Dcut. v, 9, 10). Et iterum: DescendiliC qui cuslodiuntmandaia ejus, et faciunl pmcepta illius.
Dominus in nube el aslititjuxta Moysen, el invocavit Scriptum est in Proverbiis : iSicufuva acerba denti-
Moyses nomen Domini, et transiil Dominusante faciem bus noxia esl, el fumtts oculis: sic iniquilas his qui
cjus, etiitvocavit Aeum, dicens: DomineDeus mhera- vtuniur ea(Prov. x, 26).Exquo perspicuum esl, noii
tor et misetkors, patiens et multm misericordim, et aliorum dolere dcntes el obstupescere, sed eorum
verax, etjustitiam servans, et misericordiam inmillia, qui iivani acerbam comederint. Estautcm loci islius
auferens iniquitates, et injustitias, et peccata: et non hic sensus; quomodo si quis velit dicere : Patres
eiiiundabil \QQiniqititates palrum super fiiios elsu- uvam acerbam comederunl, et dentes filiorum obstu-
per filiosfiliorum , in lerliam ct quarlam generationem pueiunt, ridkulum est, et nullam habens consequen-
(Exod. xxxiv, 5 seq.), sic accipi debere, quasi pro- liam : sic iniquum esi alque perversura peccare pa-
verbium, etparabolam, ut aliud in verbis sonet, tres, et filios nepolesque cruciari. Sunt qui hoc quod
aliud in sensu teneal; quod in parabola quoque dua- in Exodo scriplum est: Reddens iniquitates patrum
rum aquilarum SHpra diximus. Unde el Dominus in super filios in terliam et quartam generalionem, ita
septuagesimo septimo psalmo: Aperiam, inquit, in edisserant, ut ad animam humanam senlenliam re-
parabolis os meum: loquar propositiones ab inilio (Ps. ferant, patrem in nobis levem [At. lenemj puncium
LXXVII, 15). Etin Evangelio parabolam sementis, et D sensuum et incentiva vitiorum esse dicentes; filium
lolii, et sinapis, quod cum sil minimum omnium vero, si cogiiaiio peccatum conceperit; nepotes, si
seminum , in magnam consurgit arborem (Matlh. quod cogitaveris atque concepe.ris, opere perpclra-
xm),ita proponit,ut aliud praetendat in verbis, aliud veris; pronepolcm autcm, hocest, qiiartam genera-
in sensibus teneat. Et nos usque in praesentem diem tionem, si non solum fecerisquodmalumesl etsce-
putabamus duo testimonia Exodi, quae supra (Isa. leslum, sed in luis sceleribus glorieris, secundum
xxix) posuimus non esse parabolaui, sed sjmplicem illitd q'IOdscriplum est (Ibid., xvm, 5): Lnpius cum
explicareseutentiam. Et quamquam non auderemus in profttndummalorum venerit, contemnit[Al. contcm-
quidpiam dicere, ncc vas (ictileloquiconlra figulum, nel].Deus igitur primos et secundos stimulos cogita-
quarc ila, vel ita inc fecisti: lamen scandalum pa- tionum, quas Graeci npoiraBeiasvpcanl, sine quibus
tiebainur occultuni, quod injustitia viderelur Dei, nullus bominum esse polest, nequaquam punit; sed
a Duus voces, £i«» dieens, cum neque penes LXX, que adjutus mss. sutlfragio, delet.,'
h Vitiose Mariiaq. legerat gubermtionm.
lieque in ttcbr«p sjnl, codjce, Yictoriu.$suorum quo-
169 COMMENTARIORUM1N EZECHIELEM LtB. VI, CAP. XVUI. l^O
si cogilala quis facere decreverit, aut ipsa qtiae fece- A Quid significet, Vivoego, dicit Dominus, et parabola,
rit, noluerit corrigere poenitentia. Unde scriplum vel proverbium, supra plenius diximus: quae nequa-
esl: Nullus hominumsine peccato, nec si unius quidem quam dicetttr in Israel, sed in hisqui Dei notiliam
diei fueril vita ejus. Numerabilesaulem anni vitm iltius non habent, nec possunt perspicere veritatcm. Om-
(Prov. xx, 9). El in alio loco : Quis gloriabitur cas- nes, iuquil, animae meaesunl; juxta crealuram, nou
lum se habere cor ? Et rursum: Astraquoque non sunt juxta meritiim : ut Moyses appellabatur homo Dei,
munda in conspectuejus: et adversusAngelossuosper- de quo scriplum est : Oratio Moysi hominis Dei
versum quid excogitavit (Job xxv, S). Sin autem su- (Deut. xxxm, 1). El Elias qui ad quinquaginia mi-
blimis illa natura peccalo non carel, quid dicendum litum priucipem Ioquebatur : Et si homo Dei ego
est de liominibus, qui fragiii carne circumdaii, de- sum, descendat ignis de ccelosuper le, et super quin-
bent loqui cum Aposlolo: 201 jn',se''e9° homo, quis quaginta * viros (IV Reg. i, 12). Homo vero peccati
me liberabil de corpore mortis hujus (Rom. vn, 24)? etfilius iniquitatis, non vocatur homo Dei, sicul ser-
Et illud, ut cum omnia fecerimus, debeamus dicere: vus et famulus Dei hi appellantur, de quibus dici
Sertii inutiles sumus: quod debuimus facere, fecimus non potest : Omnis qui facil peccatum, servus est pec-
(Luc. xvn, 10). Et: Nisi Dominus mdificaverit do- cali (Joan. vm, 34). El ilerum : A quo enim quis vin-
mum, in vanum laboraverunt qui mdificant eam : nisi B cifur, ejus et servusest (II Pelr. n, 19). Sicut peccata
Dominuscustodieril civitatem, frustra vigilat qui cus- filiorum non nocent patribus, sic peccata palrum ad
todit eam (Psal. cxxvi, 1, 2). Ad prohaiionem autem filios non redundant; sed anima quac peccaverit,
hujus rei, quod neqtiaquam primus pulsus cogitatio- ipsa morietur : non abolilione substantiae, sed ex
nis, immu parvus mentis insiincius puniatur a Deo, ejus consortio, qui dicit: Ego sum vita (Joan. xiv, 6).
sed si quod mente conceperis, opere consumes, il- El alihi loquilur : Omnis qui vivitet credit in m , non
lud deGenesi proferendum esi: Cliain peccavit, ir- tnorietur in wternum (Ibid. xi, 20). Et : Amen, amen
ridens nuditatem patris; el senietiliam non ipse qui dico vobh : qui sermonem meum cuslodkrit, mortem
risii, sed filius ejus suscepit Clianaam -.Maledktus, non videbitin sempiternum. Vita enim nostra abscon-
ail, Chanaan; servus erit (ratrum suorum (Genes.ix). dila est cum Christo in Deo (Ibid. vm, 51) : qtiiu
Quae enim justitia est, ut paier peccaverit, et in fi- [Al. quaj victuri sumus quaudo Christus apparueril
lium sententia proleratur? Necnon quod in contra- vila nostra in gloria (Coloss. III, 3); et implebilur
riam parlem ponit Aposlolus (I Tim. n), salvam esse illud quod scriptum est : Amen amen dico vobis : qui
mulierem, si filii ejus permanserinl in fide, et sanc- sermonemmeum audit, et credit ei qui tnisil me, habct
tilate, et pudicitia, videtur sentenlia justitiam non vitam wternam: et in judkium non venil, sed transibit
babere, ut si filii boni fuerint el nepoles, salventur C de morte in vitam (Joan. v, 24). Illud autcm quod a
paremes. Quanti enim parenies sancli sunt, et ma- Balam dicilur : Morialur anima mea in anhnabus
los babeut filios : et e contrario quanti parentes pec- juslorum (Num. xxm, 10) : hiinc habet sensum, ul
catores, justos et sanctos filios generant? Ergo se- cupial inori saeculo atque peccaio, ac vivere cum
cundum bunc sensum cuncta accipicnda qu;e supra justorum animabtts, quorum vita Cbristus esi, cl
diximus, peccata parentum atque generautium, in possunl canere : Placebo Dominoin regione viventhtm
ramis, non in radice puniri. Hoc inlerim de prover- (Ps. cxiv, 9). iVonesf enim Deus mortuorum, sed vi-
bio sive parabola dixisse sufliciat: quod Lex et Pro- vorum (Malth. xxn, 32). Et si Balaam, ut b verisi-
phetae, hoc e»l, Exudus ct Ezechiel, immo ipse Deus mile esl, in linguam nostram translalum, vanumpo-
qui cl hic et ibi locutus est, nequaquam in senlenliis pulum sonat: perspicuum est qttod vanus prius gen-
discrepare videatur, aul liic corrigere, quod ibi inale tium populus desideret habere coiisortium cuiu
dixerit. Si quis autem vel meliorem, vel alterum animabus justorum, Abraham, Isaac et Jacob, qui
sensum potuerit reperire, qui conirariorum inler se evBei;,id est, recti et 203 ju$l' nuncupantur. Undc
tesiiiiioniorum scandalum lollal, illius magis ac- et Geneseos liber, ex corum vocabulo c nonieu ac-
quiescendum senleuliae est. cepit.
(Vers. 3, 4.) Vivo ego, dicit Dominus, si erit vo- D (Yers. o, 6 seq.) El vir ti fuerit justus, et fecerit
bh ultra parabola hmcin proverbium in Israel. Ecce judicium et justiliam; in monlibus non comederit, el
omnesanimw memsunt: ut anima patris, ita el ani- oculos suos non levaverit ad idola domtts hrael; et
ma filii meaest. Anima qum peccaveril, ipsa morielur. uxorem proximi sui non violaverit, et ad mulierein
LXX : Vivoego, dicit Adonai Dominus, si fuerit ultra, menstrualam non accesserit; et hominem non contrh-
ut dicatur hmc parabola in Israel: quia omnes anhnm taverit; pignus debilori reddideril; per vim nihil ra-
mem sunl. Quomodo anima palris, ita anima filii puerit; panem suum esurienti dederil; et nudum ope-
202 mea esL Anima qum peccaverit ipsa morietur. ruerit vestimento; et ad usuratn non commodaverii;
a Pro uiros, inquit Victor., apud orancs est SMOS, sonat el nomen Dvbi.
sicquc habeut ms. codd. c Scite in eam Judaeorum opinionem concedit,
b Sic pularealiquol
iiialiin scripttitu abllieronymo.qiiam Genesislibrumdeiiutari, ubi Liber recti laudatur Jo-
verisshnum,quod in Vaiic. quidem est ins. et Viclo- sue x, 13, et Sauiuel I, xxvm. Paria habetin caput
rius probal. Veiis-iine enim non vanum populum, Isaiae XLIV: Unde el liber Geneseosappetlatur sufisff,
scd absorptionem, sive perniciem ab llebraico yba idest justoium, Abraliam, Isaac ellsrael.
PATROL. XXV. 6
Hi i. EU8EBJ1 BHIRONtMI 179
ef amplius non acceperil; ab iniquilate averlerit tna- A nia judicarit, utnon accipiat personam
pauperis in
num suam; judicium vervm fecerit inler virum el vi- judicio, implebit praeceptum Domini: Sicut tnhtorem,
rum; in prwceptis meis ambulaveril, et iudicia mea sic et majorem judicabts (Prov. xviu), audaclcr di-
custodierit, tiit.faciat veritalem : hic juslus est, vita vi- cens : DesideravUanima mea desiderare judicia tua in
vet, dicil Dotninus Deus. LXX ; Homo autem qui omni teinpore (Ps. cxviu, 10). Eliteium : Viamveri-
fuerit justys, qui facit judkium et justitiam; super tqtis elegi,jutiieiq lua non sum oblitus (Vers. 30). Et
montes non comederit, et oculos suos non levaverit ad in eodem psal|po : Cognoyi quia juslilia [Al, jusla]
cogitatipnes domus Israel; el uxorem ptoximi sui non judicia tua(Vers, 73); et in tantam proficiet beatiiu-
contaminaverit, et ad mulierem fluentem sanguine non dineni, ut intelligai judicia Domini, quse sunt abys-
accesserit; et hominem non oppresserit; pignus debi- sus nmlta; et dical cum Apostolo : 0 profundum di-.
tori reddiderit; ei rapinam non rapuerit, panem suum viliarum sapientimet scienlim Dei, quam inscrulabilia
esurienti dederil; et nudum opetuetit vestimenlo; et sunt judicia ejus, et investigabilesvimillius (Bom. n,
pecuniam suam ad usuram non dederit; el amplius 53). Et in oratione commemorel : Quoniamjudicia
non acceperit; ab iniquitate averterit manum suam; tuajucunda (Psal. cxvui, 39). Post judicium sequitur
juslum judkium fecerit inter virum et inter proximum justilia, quam qui bahiieril, Clirisluni liqnido possi-
ejus; in prwceplis meis ambulaverit, juslificaliones'.B debit, qui juxta Apostolum faclus esl nobis jus-
meas cuslodierit, ul faciat eas : hic justus est, vila vi- titia. et sanctificalio, el redemplio (I Cor. i); ut
vet, dicil Adonai Domiitus.Vultis, ait, scire hoc quod faciat justitiam veram, nec personas a recipiat inju-
dicium est : Peccata palrum reddam in terliam et dicio; sed de sua sciat in aliorum judieio juslitia ju-
quartam generationem (Deut. v, 9), non id sonare dicaudum. 20$ Terlium esi in moniibus nou co-
quod plerique existimanl; nec esse simile huicsen- medere, quod Judaei existimanl ad idololalriae per-
tentiae : Palres eomedetunt uvam acerbam, et denles tinere peccatum. Crebro enini legimus in Regum
filiorum obstupuerunt (Jerem. xxxi, 29) : auilile quae et Paraiipomenon libris : Verumtamen ab excelsis
illalurus sum : si fuerii paier jnsiiis, qui hacc feceril, non reeessit. Adhuc populus iinmoluba! in excelsh, et
et illa non feceril, et habuerit filium pessimtim, qui, adolebat incensum in subltmibus (III Reg. xv, 22;
deserlis virlutibus patris, se flagitiis manciparit; Paral. xx), li ic Scriptura signilicaiue , qnod in
nnnne el iste vita vivet quia justus csl; et ille mortc montibus Iucisque, idolis hnstias immolaverint, el
morietur, quia omnia perpetrarit, quae paler vitando thura succeiiderint. Nos autem dicemus comedere
justus effeclus esi? Videamus catalogum virtulum eum in moniibus, qui dicil cum Pharisaeo : Gratias
patris, quaemihi videnlur in decem et seplem partes ago tibi, Deus, quod non sum huic similis publicano:
dividi. Quarum primum est, fecisse judicium; secum-1Cj jejuno bis in sabbato: decimas do omnis substanlim
dum huic simile, judicio copulasse justiliam; ter-: mem (Luc. xvm, 12), elc. El e contrario Publica-
tium, non comedisse in montibus; 204 quarium, nus audiens. eum, qni dixerat : Discite a me, quia
oculos non Ievasse ad idola, sive ul LXX transtule- niilis sum et humilis corde (Matth. xu, 29), perctitic-
runt, ad cogilaliones domus lsrael; quinlum, uxorem bat pectus suum m.inu, lioccsi, pessimarum cogiia-
proxiuii sui non violasse. Sexium, menstrualae tixoris tionum lliesaurum, cloculos ad cocluii)noii audebat
vitasse complexus. Septimum, honiiiiem non contri- exlollere. Sedetillud quod alibi dicitur : Majora
stasse, sive, ut LXX cdiderunt, oppressisse per po- te non requiras, et [orliora te uon scruteris (Eccli. m,
lenliam; octavum, pignus dcbitori reddidisse; no- 22), omnes haereticos arguit in montibus cmnedere
num, per vim nihil rapuisse, vel, juxla LXX, rapinam superhiae, et Ecclesiasticam despiceru simplicil.i-
non rapuisse; decimum, panem suum esurienti de- lem, et nescire de se scriptum : Deus superbis rcsis-
disse; undecimum , nudum operuisse vestimento; tit, humilibus autem dal gratiam (Jacob. iv, 6).
duodecimum, ad usurain pecunjam non dedisse; tcr- Quarto loco ponitur, et oculos suos non levaveril
lium decimum, nihil ex his quae dederit ampliusacce- ad idola doiniis Israel, pro quibus Septuagiuta co-
pisse; decimum quartum, ab iniquitate avertisse ma- gitaliones transluleriint. Idola aiileni, id est, simu-
nunt suam; decimum quinluni, quod simile videlur'.D lacra quae de suo corde finxerunt, omnes baereiici
primo, sed in parle diversum est, judicium vcrum faciunt, ad quae levant cordis oculns, qtii falsitatem
fecisse inter virum el virum, sive proximum snum; eorum atqtie mendacium putaverint veritatem. Do-
decimum sexlum, in praeceptis Domini arabulasse; mus autem Israel simulacra dicuutur, quae repe-
decimum septimum, judicia et justificationes illius riuntiir in Ecelesia; et pcr occasionem falsi nomi-
custodisse. Quorum singula quid velint, dicemus in nis scientiae, simplices quosque seducunt, ut philo-
consequenlibus. St fuerif, aii, virjuslus et fcceril jit- sophorum dogmata imroducant in domum Israel,
dicium. Scriptum est in Proverbiis : Cogitationesjus- eorum seilicet qui Deu-mnieote conspiciunt. Quinto
torumjudicia (Prov. xn, 5). Qtii hanc virlnlem pos- loco ponitur : et uxorem proximi sui non violaverii,
sederit, ul nibil sine ratione faciat et judicio, polest sive contaminaverit, quod aperte adulterium qui-
illud propbeticum dicere : Judkia Domini vera, justi- dem prohibel ; spd ex eo quod additur, proximi
ficata in semetipsh (Ps. xvni, 10), et cum recte om- sui, nisi omnis liomo proximus inlelligatur, videlur
« Antea, eo<iemtamen sensu erat, respiciat.
|75 COMMENTARIORUMIN EZECHtELEM LIB. VI, CAP. XVIII. 174
csse prseeeptum, ut ab amicorum nos abstineamus A . Romanis conciliaret auribus. Sequilur in loco sepli-
206 uxoribus; inimicoriim vero, et ignotorum mo : Et hominem non conlrislaverit, sive, nt LXX
conjnges libere polluamus. Proximus ergo omnis translulerunt, non oppresseril per ,potentiam. Quo
homo hominis acci|iiendus, juxta par .bolani Evan- vilio alque peccaio ncscio quis alieuus sit. Et M-
gelii, quae a Salvatore proponiiur, cujusdam homi- gyptii cnim opprimebanl Hebraeos per potentiam.
nis qui Jericho [Al. Hierichum] descendens, a la- Unde et Abacuc queritur, quare impius opprimat
tronihiis vulneratus est: quando interrogat Phsri- jusluni (Abac. i). Alque utinam de solis his dicere-
saeus, quis fuerit proxirnus ejus, docens illum esse lur qui foris sunt, et non de his qui inlus. Solent
proximum, qui bene fecerit. Polesl juxla mysticos enim et principes Ecclesiarum opprimere plebcm
intellectus uxor intelligi saucti viri, sapieniia, di- per superbiam. De quibus scriplum est : Principem
cente Salomone : Ama illam, et amplexabilur ie : te constittierunt, ne eleveris : eslo inter eos quctsi
dilige illam , et cttstodiette (Prov. iv, 6). Quam con- unus ex ipsis(Eccli. xxxn, 1). Et Salvator praccc-
taminare desiderat, qui aliorum benedicia repre- pit : Qui vult inter vos esse primus, sit omnittm mini-
hendit, et facibus accensus invidiae, sancla violat, mus [Al. novhsimus] (Mallh. xx, 27). Quod aulem
casta corrumpit, pura contaminat. Sexdim est: Et juxta Hebraicumdicilur, ethominemnnncontrhtaverit,
ad mulierem, sive uxorem menstruatam non acces- B Apnsiolicocongruittestimonio: NolitecontrhtareSpi-
seril. Per singulos menses, gravia atque torpentia rilum sattctum, qui habitat iu vobis (Ephes. IV,30). Et
mulierum corpora, immundi sauguinis effusione re- in Evangelio quodjuxtaHebraeosNazaraeilegerecoii
levanlur. Quo tempore si vir coierit cum muliere, sueveriint, inter maxima pouitur criniina, qui fra-
dicuniur conecpli fceius a vitium semiuis trahere : trissuispiritumcontristaveril.Si autem Iristitia alie-
ita ul leprosi el elephantiaci ex hac conceplione rius interficit conlristantem, quid de iniquitale et
nascantur, ei fceda iu utroque sexu corpora, parvi- tyramiica menlc dicendum esl, cui illnd convenit :
late [Al. pravilaie] vel enormitate membrorptn , Quid glorialur terra et cinis (Eccli. x, 9) ? ut oblitus
sanies corrupta degeneret. Praecipitur ergo viris, condilionis suae quomndo plenus pituilis, felle, ster-
ut non soliini in alienis mulieribus, scd in stiis qtio- coribus, et post paululum verrnibus exarandus, po-
nat in coe!um os suum, et lingua cjus perlranseat
que, quibus videntur lege conjungi Scripiura dicenle:
Cresciteel muliipikamini, el replelc lcrram (Genes. t, usque in terram, ei dicat cum vero Nabiicliodono-
sor : Ascendam in cwlnm, super sidera cwli ponam
28), certa conctibilus norint lempora, quando co- thronum
eundum, quando ab uxoribus abstinendum sit. Quod meum, et ero similisAltissimo (Isa. xiv, 12).
Octavum est: Pignus debitori reddideiit. Non oinni
quidem et Apostolus el Ecelesiastes sonant: Tem-
C alioquin multis occasio recipiendorum pi-
pus amplexandi, el lempus longe fieri a complexibus debilori, fiet
gnorum, divitiarum maieria : sed ei debitori,
(Eccles. ni, 6). Caveat ergo et uxor, ne b forteviela in lege scribiiur, quod pauper sit, ct pro-
desiderio coeundi illiciat virum, et maritus, ne vim de quo
faciat uxori, puians omni tempore subjeciam sibi prium opposuerit vestimentum, et antc solis occa-
sum operimenium recipere debeat (Deut. xxiv),
esse debere conjugii voluptatem. Unde et Paulus :
U<noverit, inquit, unnsquhque possidere vas suum 208 ne cruciatus frigore, clamet ad Dominum, qui
in sanctitate et pttdkitia (I Thess. iv, 4). Pulcbre in ultor est ejus injuriae. Sin auiem juxta ea quoe se-
quuutur, panem esurienli dare debemus, et imdiim
Xysti Pylhagorici sentcntiolis dicitur: Adulter est c vestimento (Exod. n) : quanto magis suum
uxoris proprioe, aniator ardentior. Qnem librum operire
reddere, si tanieii debitoris indubitaia paupertas
quidam in Latinam linguam 207 transferens, mar- est? Possumus
qunque pignus reddere debilori,
lyris Xisti nomine voluii illustrare : non considerans quando ei, cui dilectione
tn toto volumine, quod in duas panes frusira divi- debet conjungimur, el qui nobis
muluam cbaritatem, reddimus pignus suum,
sit, Chrisli nomcn et Aposlolorum omnino reiiceri. nihil debiti ejus apud nns ultra retinentes. Nonum
Nec mirum, si gentilem pbilosopbum in martyrem
possidel (ocum : Per vim nihil rapuerit, sive jnxta
et Romanaeurbis episcopum transtulerit: cum Eu-
D Septuaginia, rapinam non rapuerit. De raptoribus et
sebii quoque Caesariensis primnm pro Origene li-
Apostolus loquitur, quod inter ceteros peccatores
brum, Pamphili martyris vocabulo commutarit, ut ne vescendum cum hnjusceinodi sil: omnis-
quidem
facilius lali laudatore libros impiissimos mpl apx&v
que rapina mixta violentiae est (I Cor. vi). Nisi
a Huc refer illam ^iieae Gazensis sententiam
in menstruo.
Dia!OSOante medium, eitei zai rS>v'ESpamvrbv vo- quoe laboral, De hoc Xysli libello, quem Riifinus Laiine ex-
ftovTtpoaiep.ai,etc, quae sic iiabenl Liuine , Nam el plicavit, recole qinc in Epist. 153, num. 3, et Com-
Habrmorum legem adm''tto, qum corpore fwde vitiati ment. in
hominis pairem adjudicavil lapidatioui, eo quod ob Jeiem.cap. xxn, replicat S. docior, fjuae-
nos ibi anuoiavimus. Qnae haec ejus laudaiur
intemperantiam purgaiionem coujugis nou exspectuve- que senteniia snb nuinero 138, ita effer,ur : Adulter
tit, tinde materiw redutidantia, et lurpissimus prolis elinm propriw uxotis est impudkus
morbusexstitit.yiii. Levil. xx, 18. nmnis, vel imuilor
b Hiine, ubi secimdis curis ardentior. Paria haliet Allienagoras Legalinim pro
recognovit Martia- Clirislianis, et Clemens Alexandrinus in Pivdagogo
nams, locnm in Snpplemento posi loini v Praiaiio- cap. 10. Qnin et Publius Syrus ex etlmicis. Dic--
nem, ex cod. Corbeiensi litteris Longobardicis, ut II, lum quoque illud de Othone notissimum est,
ipse vocat, exarato ante annos octingenios, sic mu-
lai, ne desiderio coeundi celet viruin : de co scilicet Uxorismoeehuscocperatesse sua;.
178 S. EUSEBH HIERONYMI 176
eitim vis fuerit illata, rapina non proficil. Esl auiem A panis. Hoc quod loquimur, si lamen Christi sumus
el sancta violentia, rapinaque oplabilis, de qua scri- immo quod propbetacoramemorat, paniscredentiura
bit et Evangelium : A diebus Joannis Baplhtw re- est etesuricntium. Qui omnino non dandus est his,
gnum cmlorumvim patilur, et violenli diripiiint illud qni manducaverunt et biberunt et salurati sunt, et
(Matth. xi, 12.). De qua et Jtidas frater Jacobi lo- incrassaii calciiraverunl, de quibus dicitur : Vmqui
quitur : Et alios quidem de igne a rapite : aliorum saturali eslis nunc, quia esurietis (Luc. vi, 25), ne
vero qui judkantur mhercmini (Judm 25). Et e con- evomant illum, dicente Salomnne : Evomet enim et
trario adversariae potestaies in pemiciem eoruin contaminabit sermonesluos bonos (Prov. xsiu). Quod
quos rapiunt, pradam rapere feslinanl. Quod signi- alils verbis Salvator loquitur : Ne detis sanctum ca-
ficat el Jacob, dicens : Bestia mala comedit eum : nibus : neque millatis margaritas veslras ante porcos
bestia malarapuit Joseph (Genes. xxxvn, 35). Unde (Matth. VII,6). Uiidecimum possidet locum: Et nu-
et oves Domini qnae sequiiniur eum, non rapiuntur dum opcruit vesiimento. Quisermo juxta superioris
de manibus ejus. Et ipse dicit ; Pater qttod dedit versiculi explanalionem.dupliciter disserendusesl:
mihi, omnibus tnajus est, el nemo polest rapcre de ma- ut et nudis tribuamus operimentum, Salvatore di-
nu [Al. addit mea] Palris mei (Joan. x, 29). Ex quo cente: Nudus eram, el operuistis me (Matlh. xxv), et
perspiciiur, una Pairis Filiique poleslas, virtus al- B nudis fide atque virlulibus iribuamus vestimenium
que substanlia. Si enim de Filii manu, quac dedit Cliristi, de quo scriptum est : Quolquolenim in Chri-
Pater, nemopotest rapere, elhac eadem in Patris sto baptizati estis, Christum induislis (Galat. m, 27).
manu sunt quae non rapiuiilur ab eo, liquido com- Hocveslimento nudus210 erat.qui vestem non ha-
probaiur, omnia Patris et Filii esse communia , bens nuplialem, projecius est de convivio. De bac
et in Filii manu tenere Pairem , sicut Patris nuditate, et ad Jerusalem Domimis loquilur : Tu au-
manu tenentur quae Filii sunl. Decimum esl : tem eras nuda et confusione \ Al. confusionis] plena
Panem suum esurienti dederit. Per quod docemur (Supra xvi, 7). Duodecimum numerum lenel: Et ad
eleeraosynam non saturis faciendam, sed esurienii- usuram non commodaverit, sive ut LXX transiule-
bus : nec dandum panem his qui ructaut plenitu- runt, pecuniam suam ad usuram non dederit. lnHe-
dine , sed his qui iuanilate crucianiur.. In pane braico cunctarum specierum usura probibetur; in
aulem omnis conlinetur cibus. Et siguificanter di- . LXX lantum pecuniae. Juxta quod et in quarlo deci-
citur, snum ; ne de rapinis, et usuris et alieno malo Jiio psalmo scriptum est: Qui pecuniam suam twn
quaesilum panem, vertamus in misericordiam : fie- dedit ad usuram (Psal. xiv, 5). Et quomodo dicilur :
dempfioitem enim animm viri (Prov. xiu , 7 ), Fatri luo non fenerabis, alieno autem fenerabis
209 proprimdivitim.Quodmultosfacereconspicimus, C (Deut. xv, 6, ef xxm, 10). Sed vide profectum : In
clienles et pauperes, et agricolas; ut taceam de mi- principio Legis a fratribus tantum fenus lollilur; in
litantium et judicum violentia, qui opprimunt per propheta ab omnibus usura prohibetur, dicenle Eze-
poientiam, vel furlacommiilunt, ut de multis parva chieJe : Pecuniam suam non dedil ad ttsuram. Porro
pauperibus iribuanl, et in suis sceleribus glorientur. in Evangelio virtulis augmentum est, prxcipienle
Publiceque diaconus in Ecclesiis recitei offerentium Domino : Feneramini his a quibus non speratis reci-
b nomina : tanlum offert illa, tanium ille pollicitus pere (Luc. vr, 33). Sequitur in lertio decimo Ioco :
est.placentqiie sibiad plausum populi,torquente eos Et amplius non acceperit. Pulant quidam usuram
conscieniia. Damusque maleriam miseris, ttt gau- tanium esse in pecunia. Quod praevidens Scriplura
deant, ad ea quae lribuunt,elnon lugeani ad ea quae divina, omnis rei aufertsuperabundanliam, ut plus
rapuerinl. Melius aulemesi ut inlelligamus panem non recipias quam dedisti. Solent in agris frumenti
justi eum csse qui dicit : Ego sum panis vivus, qui etmilii, vini,et olei, caeterarumque specierum usurae
de cmlo descendi (Joan. vi, 51); et quem in oratione exigi, sive ut appellat sermo diyinus , abnndantim :
nobis tribui deprecamur : c Panem nostrum subslan- verbi gralia, ul hyemis tempore demus decem mo-
tivum, sive superuenfMi-um da nobis (Matlh. vi, 11); dios, et in messe recipiamus quindecim, hoc esl,
ut quera postea semper accepiuri suuius, in prae- D amplius partem mediara.Qui justissimum se putave-
senli sseculo quotidie mereamur accipere. Huncpa- rit, quartam plus accipiet porlionem, et solcnt ar-
nem jusius esurientibus tribuit, de quibus scriplum gumentari ac dicere : Dedi unum modium, qui sa-
est: Beali qui esuriunt el sitiunt (Matlh. v, 6). Quia tus fecit decem modios. Nonne justum est, ul me-
qui juslus esl, communem omniiim paneni , suum diuin modium de meo plus accipiam, cum ille mea
facil proprium, qui defeceral in Judaea, propheta liberalitate, novem et semis de meo haheat? Nolite
dicente: Au(eram ab eis (ortitudinem, sive baculum errrare, inquit Aposlolus, Deus non irridetur (Galat.
* Penes Rabauuin, de igne rapientes, aliis autem mi- Francofordiense conciliuman.794 insiauravit, ediiio
seremini in limore decreto, de non recilandis nominibus antequam obta-
b Quam hic Hieronymus suggillat coiisuetiidinem, tio offernlur.
recilamli ofleieiitiiiin nomina , ctiam per id lere c Substaniivnm hic vocat etsuperitenfnrum panem,
leiiiporisIiiiiticentuisIepisiol.adDeceniiiim.iinin. 5, quem alibi supersubstanliaiem,peculiarem,prmcipi.um
improbavit, edicens ul fidelimn oblaiiones Deo, non et crastinw.n intelligit. Vidc hac de re coinmentarium
populo, nec publica diaconi recilaiione, sed tacila eruditissimum inMatthaei caputsextum. MART.
sacerdotis oratione cominendentur. Ejus praeceptum
i77 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. VI, CAP. XVIII. 178
vi,7).Respondeat enim nobis breviter fenerator mi- A et prwceptum Domini tucidum, itluminans oculos(Ps.
sericors: utrum habenti dederit, an non habenti ? Si -xvirr, 9). In quo quaeritur, quomodo in hoc eodem
habenli, utique dare non debuerat.sed deditquasi propheta dixerit Deus : Dedi eis justificationes non
non habenti.Ergo quare plus exigit quasi ab hahente? bonas, in quibus non vivant in eis (Infra xx, 28). Fa-
Alii pro pecunia fenerata solent munusculaaccipere cilisque responsio est et plenior in consequentibus,
diversigeneris.etnon intelligunta usuram appellariet non viverc JudoKossequenlesoccidenlem litieram,et
superabundantiam, 211 quidquidilludesi, si abeo vivere Cbristianos inielligenies spirimm vivifican-
quod dederil, plus acceperint. Qnartus decimns gra- tem. Longiim est, si voluerimus probare testimo-
dus : Ab iniquitate, ait. avenerit manum suam, ut niis, uhi prsecepta Domini, et ubi justificationes
omni opere fugiat iniquiiatem. Non enim solum esse dicanliir, et qnibus singula, vel diversitatibus,
manu, sed et aliis membris committitur iniquitas, vel obsctiritatihus involvanlur. Unde et in praesenli
dicenle Salomone : Iniqua labia procul a te removc loco inferlur : Hic justus est, vita vivel, ait Dominus
(Prov. iv, 24). El in Psalmis : Iniquitatem inexcelso Deus. Quihaec fecerii, et illa non fecerit, nequaquam
locuti sunl (Ps. Lxxir, 8). Pes quoque curril ad punietur delictis patris, sed suis vivet virtutibus.
iniquitaiem, etoculussi alienam mulierem concupi- (Vers. 10 seqq.) Quod si genuerit filium latronem,
scat, nec sit ejus imitalor, de quo diciiur : lniqui-] B efftindenlemsanguinem, el fecerit unum de istis (sive
tatemnon [ecit, et dotus non est invenlus in ore ejus ut LXX Iranstulcrunt, ef fecerilpeccata: invia patris
(Isa. LIII, 9). Uude et de iniquo mammona jubemus sui justi non ambulaverit), el hmcquidem omnia non fa-
facere nobis amicos, qui nos in xterna rccipiant ta- cientem, sed in montibus comedentem, et uxorem pro-
bernacula. Quinlum decimum est : Judicium verum ximi sui polluentem, egenum et pauperem contristan-
fecerit inter virum elvirum, sive proximum sunm. tem (sive opprimentem), rapientem rapinas, pignusnon
Quod videtur idem sonare quod primum , ubi scri- reddenlem, et ad idola levantem oculos suos, abomina-
plum est: Si fuerit juslus, et feceril judicium; sed tionem (acientem, ad usuras dantem, et amplius acci-
addita veritate judicii: quod facit inter virum et picnlem, numquid vivetb?Cum«itiuersadetestandahwc
virum, siveproximum suum, emratriv cerniturbabere fecerit, morte morietur : sanguis ejus in ipso erit. Pro
virtuliim.UndeetinProverbioruraexordio.postmulta latrone in tlebraico scriptum habet PHARIS (V'~S),
praecepla, correpiio infertur judicii. Scire, inquit, quod Aquilae secuuda editio, peccatorem; Symma-
sapientiamet disciplinam, el inleiligereverbg, pruden- chus, Iransgressorem, Sepluaginia el Theodotio pe-
lim, suscipere versulias sermonum, el nosse justiliam stilentem interpretati sunt. Quomodoautem pestilen-
veram,et post omniacorrigetejudicium (Prov. i, 2, 3). tiamorbos creat, et passim regiones in quibus incu-
Quamobrem el Apostolus (I Cor. vi) reprehendii eos IC buerit, vastare consuevit, sic pestilens homo uni-
qui in Ecclesia (onstituti sunt, quod habeant iuter versa populatur. Dicamu^qiie primum juxla hislo-
sejudicia, rainimusque eligitur, atque contemptus, riam, ut sciatis iniquitaies patrum non redundare
qui juxia Evangelium primusest, uljudicet inter vi- ad (ilios. Si justus fecerit quae superiur sermo per
rum et virum, qui destruxit ea quoe parvuli sunt, et ordinem lexuit, vita 213 vivet. Quod si genuerit
pervenit usque ad perfecluui virum ; et lamen ma- filium recedentem a Domini servitule , et patris
jori senteniia indiget, ul possil ad verilatcm judicii viriules vitiis commutantcm , ut faciat quae ille
pervenire. Sequitur in sexto decimo lnco : In prae- non fecii, etnon faciat quae illeoperatus est : num-
ceptis meis imbulaverit. El in decimo septimo : Ju- quid vivere poterit? Cerie non vivel, sed eril reus
dicia el justificationes meas custodierit, ut faciat ea, sanguinis sui. Porro juxta intelligentiam spiriiua-
factaque custodiat. Qnorum ulrumque multiplicem lem, justus vir Ecclesiasticus, si fidem Evangelicam
babetin(elligentiam,si velimusomnia legis mandata pracdicaverit, et filius ejus atque discipulus hacretico
replicare, in quibus praecepta Domini, et in quibus fuerit errore deceplus, vocabitur pestilens. De quo
jusiificationes e-se dicuntur. 212 Plenns esi prae- et in primo psalmo scribitur: Et in cathedra pesti-
ceptoriim eijustificalionum cemesimus ociavus de- lentimnon sedit (Psat.i,l).Ei in proverbiis.coufidens
cimus psalmus, et ex parte octavus decimus, in quo D - el procax, et superbus pestilens appellatur (Prov.
scriptum est: Justitim Dominirectm,Imtificantescorda, xxxm).Iste effudit sanguinem deceplorum,et omnia
a In eo igilur usuraecensetur iniquitas, quod quis nymiano geminum S. Leonis Magni leslimonium ex
supra qu»d dedit accipiat. Verissima b.t-c autem Sernione 16 : Injusta, inquit, et impudens avaritia ,
sancti doctoris senlenlia totsiipra aique inlra exem- qum beneftciumse dicit prwstare cum decipit; non cre-
plis alqiie argunientis munila penitus evertit novi- dit Deo veraciler promittenti, et credit homini trepide
tium dngnia, de libera fenerandi per civicas, quas pachcenti; dumque ceniora exislimat prmsentia quam
vulgo Cambiales vocant; litieras faeullate, onmes- futura, merilo in hoc freqtienler incurrit, ul ei cupidi-
a
que frivolas et Christian» charitate alienas raiinu- tas injusli lucri, non injusli causa sit dantni. Unde qui-
culas, quas suaa obtendunt avaritiae (quod suinmo- libet sequalur eventus, mala semper eslratio fenerantis,
pere dolcndum est) nuperi feneratores Chrisiiani, cui pecuniamet tninuhse, et auxisse, peccatum esl :
nibil esse ostendii. Ut enim se a legum pcenis cal- ut aut miser sit amittendo qtiod dedit, aut miserior ac-
lide exitnant siuiulatis contiaclihus, Deus, inquit cfpiendo quod non dedit. Fugienda prorsus est iniqui-
Hieronyuius ex ore Aposloli, nvn irridftur. Usura tas feuoris, et lucrutn, quod omnicare.t humanitate, vi-
appeltatur stiperubundantia, quidquidillud est, si ab tandum e-f.... Fcnus pecuniw,funus esl animm.
eo quod dederim, plus acceperint. Jam vero andiaut b Addit juxta Hebraicum Vulgaia, Non vivet,quod
qui fortuuas suas fenoribus quuiidie augent, Hiero- et Rabaiius olim legit, et Viciorius dc more suflicit.
179 8. felJSfefiFHHIEROfltSM 150
in sepeccata congeminat-.corriedehs iii moirtlbtiSsu- A est, nt quomodo1jleccakir in suo scelere morilnr;
*
perbiae.et Eccfesiafn proximi sui polluens, egenos el slc jusrtrs in suis vivai virtutibus : et moriatur
pauperes in scientia Scriptttrarum contristans.oppTt- aniina qiiae peecaverit; et vivat qtiaeDei praeeepta
mens at |ue suppiantans : rapinam rapiens, cos cuslOdietit.
quos de Ecclesia seduxerit: pignus non reddens, (Vers. 21, 22.) Si autem impius egerit pwnitentiain
quod a niagistro aCceperat, itt impleret quod scri- ab omnibitspeccalis suis qumoperatus est, el eustodie-
plum est: Gralisdccepistis, gratis date (Matth. x,8).Et rit unkersa pretcepta mea, et ficttit judicium et justi-
ad idnls utque simulacra, quae de sno corde finxit, liam : vita vivet, et non tnerietur. Omiiiuminiquitaium
levaris dcuios snos , curictasque faciens abomi- ejus quas operatus est, nonrecordabor. Jn lantnm, ail,
nationes: et dans ad usufam pecuniaiir, ut errorem peccata patrum ad filios ROIIredundsnt, nec justum
inagistri R discipulorum augeat diligentia; et repe- filium seeleratUS prargravat paler : neque alii pro
tens ab his qutbus tribuit, amplius quam dederat : aliorrtm sceleribtis puniuntitr, ut ipse utids atque
certe vivere non poterit, sed in suo sangnifte mo- idem qur prius iroplUsfuit atqtie peeeator, si postea
rielur. egerit pcenitenliam, et ad meliora conversiis pri-tina
(Vers. t^seqq.) QuOdsigenuerit fitium, qui videns peccata deleverit, nort judicetur vetustare peccaii:
omnia peccatapdtris sui qum fecit, ttmUerit, ef non (e- JJ sed in meum suscipiaiur gregem, innovatioue virtu-
ceril similiter [Vutg. simile eis] : super monles nori tis. Simulque considerandum, qtialetn impiam et
cOmederit, el ocutos suos hon levaverit ad idola do- peecatorem suscipiat pcenitentem. Si ab omnibus, iir-
mus Israel, el uxorem proximi sitl non violaverit , el quil, 2151'eccaiis suis quae-operaiusest, averterit se,
virum non cohlristdverit, pignus non retinuerit, el ra- et cuslodierit universa praicepta Domint, qno scili-
pinam noh rapuerit, panem sttum esurienii dedetit, el cet omnia crimiua derelinquat, et cunctas virtutes
nudum opetuerll vettimento,a pauperis injiiria avette- sequatur : si omnia bona fecerit, et ttfncta deserue-
rit mamim suam, Usuram et superabundanlium non rit mata; et cgo omuium iniquitatum ejus, qnas upe-
acceperil,judicia mea feceril, in prmccptis mefs am- ratus esr, obliviscar.
bulaveril: hic non morielur in iniquitatepatrfs sui, sed (Vers. 23.) In justirid sua, quam operatus est, vi-
vitd vivet. Paler ejus, b qui calumniatUs,et vim fecit vet. Non tam mea quam sua vivet jtrstiiia : l.cet jns-
fratri, et malum operattts esl in medio povttli sui : hie tiliae meae sit, bouis bona, ct malis tn.iia reddere.
mortuus estin iniquitate stia. Nec, inquit, miremini, Si Numquid voluntalis htemest mors fmpii, dicit Do-
jusli viri filius declinans ad vitia atque peccata, minus Deus : etnoh ul convertalur a viis suis, et vieat ?
inorte morialur. Cutn econtrario fifius peccatoris et (I. Tim.ii). ErgoDominivohintatis est, oninessalvos
impii, 214 s' viderit perversitalemviarum patris sui, C fieri, et ad notitiain veritaiis vehfte, Ubicumque au-
ct converterit se,ut mala non faciai et faciat bona, reus lem l)ei videtur sevCra et trucutfenrasententia, non
paternorum scelerUm non tenealur. Quod el in nobis boiiiiues, sed peecaia condemnat,
accipi potest, quibus in Psalmis dicitur :Audi, filia, (Vers. 24.) Si autem avertertl se justus a justitia
et vide, et inclfna aurem tttttm, el obliviscerepopulutn sua, el feceril iniquitatem secundumomnesnbominalio-
tuum, el domum patrh lui : et concupiscetrex deco- nes quas operari tolel impius : numquid vivet? Omnes
rem tuum (Ps. XLIV, 11). Et qni de gentium sumus juslitim eius quas fecerat nonerunt in memoria [Vulg.
siirpe generati, ut relinquamus parenium crimina , recordabuntur]. In prmvaricationequa prmvaricatus
et faciamus judicium atque justitiain , et vivamus in est, et in peccato suo quo [Vulg. quod] peccavit, in
ea. Repetit ilaque quoe supra latius prosecuii sumUs. ipsis moiielur. Sicul justum antea peccatorem non
Et ideo breviter cuncta percurrimiis , ad ilta quae praegravant aniiqua dclicta : sic peccaiorem qni
obscuriora et nova sunt transire ctipientes. prius justusfuerii, nou juvant veteres jnstitia-. Unus-
(Vers. 19, 20.) Et dicilis : Quare non porlavit [Al. quisque cniiu in quo invenietur, in eo judicabitur.
portahii] fitius iniquilatem patrh ? Videlicet, quia (Vers. 25.) Et tRiittis : Non est wqua via Domini.
filiusjudicium et juslitiam operalus est, omnia prm- Audile [Vulg. addit ergo], dvmus Israel : Numquid
cepta tned custodivit et fecit itla : vila vivel. Anima D via mea non esf wqua : el non magis vimveslrmpravm
qum peccaveril,ipstt morietur. Filius non portabitini- suiit ? Reddit caUs'as quare Dumini jusla seuietitia
quitalem paltit: et pater iw» portabit iniquitalem fi- siti. Putaths me, ait itdquum, ut peccata patrum rtd-
lii. Jnstida jmti tuper eum erit, et impieia»impii erit. dam filiis (Dcut. Xxiv); et aliis comedentibus uvani
super ilhim. Sotvit quaeslionem, quam e coritratio aeerbam, aliorum dentes «bstupescant (Jerem. xxxi)?
poterat auditor opponere. Soletis, ait; dicere: Ecce unusquisque ia suo peccato moriiur, el in sua
Quate filius justus non portavit tiiiquitatei» patris ? justitia viviicaturanotroquenonpraeterita, sed prae-
Ad quae ipse respondet: Videlicef, qnia filius bene seniia [judicatur ]". Quin potiuS vestra iniqua sen-
operatus est, et patris delicta non fecit. Justumque teiuia est, qui putaiis parabolam uonesse parabolara:
» Aniea minns Commodosensii, et adversartlibtis c Victorius verbilin, judkantur, quo sine imper-
mss. erat discipulorumque. fecta sententia videbatur, ipsinsniet Hicronymi ope
b Rabanus et Victorius, quia, cum Vulgata etHe- snpplet acceptum ex cap. xxxv infra, ubi : Deus
braico, ex quibus itidem libris mox Viciorius ecce, tioh ptmterila in) utroque judicartt, sed prmstntia ,
hic legit. dicitur.
181 COMMENTARIORUM IN EZKOHJELEMLIB. VI. CAP. XIX. t&S
sed sic eam accipitis, quasi bistoriae veritatem, Ut iA est: Convetliminii et itgite painitenliam, Strpefrper-
alioruin scelera in aliis puniantur. sona accipere Jiidieorum, quos noh f ult Miori, et
(Vers. 26.) Cum etthn dverlerit se justus a justitia qiiibiisimnc loqtiitur : quare moriemini, domus Israel,
stta et feceritiniquitatem , morielur in eis. In iniqui- qui habetis patres Abraliam j Isaac et Jacob, de
fare[Vulg. injusiitia] quam operatus est morieluti quibus scriptum est: Deus vivorum , el noh mortuo-
Poiest et boc inielligi: Justus prius populus Israel, rum (Marc. xil, 27). Cur vesiro vitio morieniiiii,
averlit se a justitia sua, quia jusiitiae reliquit aucto- qui patrum merito, et mea debelis vivere mise-
rem, et fecit iniquitatem, Dei Filium 216 dene- ricordia ?
gando. In peccaio alque scelere quod operatus est (Vers. 32.) Quta noto thbrlem morientis (Al. pecca-
morietur : non in pluribus, sed in uno, baeredem toris), dicit Dominus Deus: revertimini, et vivite.
inlerficiens, ut perderet haereditatem. Nolo, inquit, vos inori, qtios in salutem genui. Fi-
(Vers. 27, 28.) Et cum averterit se impius ab im- lios enim genui, ef exallavi: ipsi aulem spreverunt
pietate sua quam operatus est, et fecerit judkium at* me (Isa. i, 2). Revertimini ergo, et Vivite. Non dici-
que justitiam, ipse animam sttam vivificabit, Coitside- tur revertimini, nisi his qui prius cum Deofueraht,
rans enim vertit [Vulg. et averlens] se ab omrtibus et postea ejus desefuefe comitatuni. El vivite per
iniquitatibus suis quas operalus esl, vita vivet, et non B] pceifiientiain qUi estis mortui per peccatum. Igitttr
morietur. E contrariOj ail, gentiumpopulus non ba- Israel, quia non fevertitur adpristinum statum, mor-
bens noliliam Del, et impius, si se averterit ab im- tuus esse credendus est.
pieiate ^ua, quarn prius operatus est in idololalria, et (Cap. XIX. — VerS. 1 Secjq.) Et iu assume ptan-
fecerit ea qusBIsraeli lege praecepta sunt: ipse pfiUS ctum super prihtipes lsrttel, ef dkes: Qudre mater lua
morluus vivilicdbit animam suam. Vidensquese in- lemna inler leonesctibaijit? in ihcdioleunCulorumenu-
lerisse in iniqiiilatibus qUaSoperaius est* Cfedet irr trivit catulos sitos. Et eduxit iiiiUmde leuhcaliS suis,
eum qui dicit : Ego sum via, veritasetvitd (Joatt. slf,- leo faclus eit: et didicil ctipere prmdam, hominem-
6): vita vivet, et non morietur. que comedere. El uudieruht de eo gehtes, et hoh abs-
(Vers. 29.) Et dicunl fiiii Israel : Non est wqutt que vulneribus suis cepefilnl eutn, el adduxerunt eum
via Domjni. Numquid viw mem non sUnl wqum,domu» in catenh in terram dEgypli. QUcecum vidisset quo-
Jsraet: et non maghtim testrm pravm? Usque hodie nium infirmala est, el periil expectulioejUs, tulil uhum
israel blasplleliiat Deuni, eur populum suum relique- de leuhculis suis, leonem'constituii eiirtt. Qui incede-
rit, et gentium assumpserit nlultitudinem. Quos ar- bat inter leones, el faclus tst leo. Didicit capere prm-
guil Dominus, quod viae eoruni pravae sint, Domini dam, et hohtihes devorare. Didicit viduas fdcere, ef
autem justa Sentefttia, ut perditis colonis pfioribus,-(G chitates eorum ih deserlttrit addUcere, et desoldta est
alios in vineam suam miltat agricolas.' Quod intelft- terra; el plenitudo ejus, d vOcerugitut itlius. El con-
gentCs iii Evangelii parabola, dixere Judaei : Non venetunt adversum euni gehtes UndiqUede provincifs
eril istud (Luc, xx, 16). el expahderuht super etith rele iUuhi: in vutheribus
(Vers. 30.) Idcirco uhumquemquejitxla tiat suas earum caplus est. Et tiiiserunt eUm ih caveam, in
judicabo, domus Israet, ait Dominus Deus. Sive dS calehh addtixerunt eum ad regeih Rabylonis, mise-
geniium multitiidine, sive de Israel popuIO sint ttinlque eum in carcerein he audirelur vox ejus ultra
qui judicantur : Non est personatum acteptio apud siiper montes lsfaet. LXX: El lu acctpe lamenitltn
Deum (Coloss. ili, 25), sed onusquisqne sha cord- super ptincipem lirael, et dices: Quid muler tua catu-
nabitur fide: et impietate atque iiilidelitate dam- lus 218 in medio leomtm facta esl? in thedio leonutn
nabitur. muttiplicavit catulos suos. El exsilivit itnus de catulis
(VerS. 31.) Convertimiuiel agite pmnilentiam ab ejus: leo factuSest, et didicit rapere rapinas: tiomines
omnibuSiniquilalibtis vestris, et non etit vobis iii rui- comedil, etaitdieruntcdhlfa eum gentes. Incorrupiione
nam iniqititas. Projkite a vobis oninesprmvaricaliones earum CaptuS esl, el adduxerunt in chamo in terram
vestras, in quibus prwvdricaii estis. Proprie ad Isfdef SEgypti Et vidit qtwtiiamablatUsessel ab ea, et perhset
iste seriho dirigitur, ut agant pcenitentiam, et relin- D substantia ejus, ei tulit aliuhi de cdtitlis'suis, leonem
quant iuiquitates, sive praevaricationes saas , quibits constituileum : et conversdbatUrin medio leonum. Leo
in Deum praevafieati snnt. Potcst auterh et ad uifnrrt- factus est, ef didicit rapere rapinus: homines come-
que populum intelligi : ut et Israel, et gentium tlit, et pascebatUrin audacia stta , et civitales eorum
tnrba, sua vitia derelinquens, converfatur i(d eum ad detertum adduxit, et Vastavitlerrdm ei ptenitudinem
qui posSiEsanare eontritiones Suas. ejus a iiocerutjitus sui. Et dedit supct eum gentes per
£f facite vobiscor novum, et spiritnm 21^ novttm. circuitum de regionibus: it expdtiderunl super eum
Ut vetftstatem Fitteroedesefentes, ViVatisin novitafe relia sttd. Ih corruptiohe edrum capius est, et posue-
spiritits. Cof novum Israelis, est credere in etftr*: r«)if eum ih chatho, el in ddvea venit ad regem Ruby-
quem prius negaverat. Cor novum geutiUm, est idoia lonis , et iittroduxeruht euiitih cafcerem: ul non o.u-
derelinquere, et raortuofum culiUra Contempta, Cre'- dfteHtt vox ejus ultta super montes Israel. Scio me
derc in eum qui est Deus viventiiim. in hoc luco mnliiplicem legisse explanationem, et
Et quare moriemini, domus Istael ? Melius esl, ut tantls obscuritalibus impeditam, ut non tam apc-
supra diximus, exhortationem hanc in qua scriptum ruerit, quam involverit leclionem, dum universa
18S S. EUSEBU HIERONYMI 184
quae scripta sunt, refert ad conlrarias fortitudines, A et in fovea caperent, et mittercnl eum in caveam,
et in ccelesti Jerusalem lcones et bella describit: et in catenas, non quod hoc Jechonise factum sit,
quomodo alter eorum caplus sit, et rursum in lo- ipse enim se tradidit regi Babylonio, el in Chaldeam
cum ejus alius constitutus, mullaque ponit teslimo- asporlatus est; sed ut leonis servetur translalio,
nia: diabolum, et comites ejus, leones appellari qui capilur in foveis, catenisque consiringilur, el in
solere, ut est illud de apostolo Pelro: Adversarius caveis reservatur. Alinquin juxta hisioriara : hoc
nostet diabolus quasi leo tugiens citcttit, el qumtitquo- de Sedecia legimus, qui post Jechoniaiu rex Jerusa-
modo possit inttate (I Petr. v, 8); et de Psalmis: lem constitutus est. Et hacc fecit occasio, ul quia
Ne tradas bestiis animam confitenlem libi (Psal. catenae leguntur, et caveae, et carcer nominalur, Se-
LXXIII,19). Certe ubi ad bistoriam venit, dicit Jo- deciam potius quam Jechoniaii) plerique intelligant.
hanan filium Careae ductum in ^Egyptum : qui quo- Servatus igitur in carce.reest, 220 "ec interfectus,
modo fugiens cum paucis leo appellatus sit, scire el tanlunimodo sublalus e regno. Cicterura Sede-
non possum : et alterum leonum Sedeciam, qui ct ciam caecum ductum in Babyloncm , ibique siatim
ipse ductus in Rabylouem sit. Nosaulem isiiusmodi occisum, narrat hisioria.
explanationes lecloris arbitrio relinqiienles, dicemus (Vers. 10 seqq.) Matcr lua quasi vinea in san-
captivitate vicina, prophetam non tam futura vati- B guine tuo super aquam planlaia : [ructus ejus el fron-
cinari, quam narrare practerita. Post sextum enim des ejus crevetunl ex aquis mullis. El factm sunt ei
Sedeciac annum (siquidem statim in consequenlibus virgm solidm in sceptra dominanlium, et exaltata est
legimus : Et facum est in anno seplimo, in quinto statura ejus ° in frondes. Et vidit altitudinem suam
mense, decima mensis) assumitur planctus super prin- in multitudine palmitum suorum : et evulsaest in ira,
cipes, vel principem Israel, etdicitur: Quaremater in terramqueprojecta, et veiilusurens siccabit (ructum
lua lemna inler teones cubavil? Planclus igitur super ejus: emarcuerunt, et arefactm sunl virgmroboris ejus,
principes est, omnes videlicet qui de Josiae stirpe ignis comedit eam. Et nttnc transplaniala est in de-
generati sunt. Maier principum Jerusalem leaena ap- serlum in terru invia et sitienti. Et egressusest ignis
pellatur, quae leunculos 219 genuit et nutrivit: de virga ramorum ejus , qui fructus ejus comedit, et
unumque de leunculis suis cduxit, et fecit Ieonem, non fuit in ea virga fortis , sceptrum dominantium:
Joacbaz significans filiuin Josiae, quem Nechao Pba- planctus est, et erit in planctum. LXX: Maler tua
rao duxit in iEgyptum, et pro eo constituit Joacim. quasi vinea , sicul flos in malis gtanatis in aqua plan-
Quo mortuo, Jechonias filius ejus rex constitutus, tata. Ftuctus ejus et germen ittius faclum esl ex aqua
cum matre et oplimalibus civitatis a Nabuchodono- mulla. Et facta est ei virga forlitudinis in tribum du-
sor ducius est in Babylonem : de quo nascitur Sala- C cum: et exaltata est magnitudine sua in medio propa-
thiel, pater Zorobabel, qui ex eo quod in Babylone ginum. El vidit magnitudinem suam in mullitudine
naiusest, nomen accepit (IV Reg. xxm). Perspi- palmitum suorum, el confracla esl in furore : in ter-
cuumque est sub metaphora leaenae, leunculorum, ram projecta est, et ventus urens arefecit electaijus.
ei leonis , rursumque allerius Ieonis, illa describi Vindicati sunt, et arefacta est virga fortitudinis.ejus.
quae eo tempore jam facia erant, quo haecpropheia Ignis consumpsit eam, et nunc planlaverunt eam in
dicebat. Postquam enim Jerusalem edtixit de stirpe deserto in terra sine aqua, et exivitignis de virga electo-
regia Joachaz filium Josiae , et constiluit in regem, rum ejus, el comediteam, et noneral in ea virga forli-
tam crudelis in brevi exslitit tempore, ut iro- tudinis. Tribus in parabolam tamcnlalionis est, el erit
pologice cepisse praedas, et homiues devorasse inplanclum. Diversis sermonibusuna res dicitur. Et
memorelur. Ad quem cum venisset j-Egyptius, ce- quomodo in superioribus legimus Jerusalem pulchrae
pii eum non absque vulneribus, sive in fovea, ul mulieri comparatam, et rursum leacnaequae in cu-
proprie in Hehraico conlineiur: ut conservet bili suo leones nutrieril, sic nunc vili vel vineae
iropologicam captionem leonum, qua semper in fo- pulcherrimae comparatur, quae super aquas planlala
veis capi solenl. Et adduxit eum in chamo sive in sitmultas, et idcirco humore nulritipalraiiesinian-
catenis in terram iEgypti, ibique mortuus est. D tum increverint, ut unus palmes, quem Scriptura
Quod cum vidisset mater ejus Jerusalem , quae virgam solidissimam, sive fortissimam nuncupat,
eum genuerat , quae nutrierat , quac constitue- profecerit in sceplra dominanlium. Pro quo vertere
rat in regnum , quod perisset expectatio ejus, tulit Sepluaginta, in tribum ducum , ut scilicet reges ex
de aliis regibus Jechoniam, filium Joacim, elconsii- ea fierinl. Tantae autem eral ipsa vinea pulchritudi-
tuit in regem. Qui et ipse pracessoris imiiatuscru- nis, ut splendor viroris ejus, floribus mali punici co-
delitatem, sub leonis ferilale describiiur, quod lio- aequaretur, quodinHebraicodkiturquasivineainsan-
mines devorarit, mulias viduas feceril, ad deserium guine luo, ruboreflorum sanguini comparato, exaltata
adduxerit civiiaies; et ad vocera rugilus ejus ter- 221 crgo viuea erecta : Quia superbis Deus resistit,
rita sit universa provincia, ita ut convenirent ad humilibus autem dat graliam (Jac. iv, 6), evulsa est
eum gentes , et expanderenl super eum rete suum, infurore Domini in terramque projecta, nt ruinas
• Pro in Vicior. inter rescribit ex Hebr.
p_Sv, et Vulg. iGraecoquet» fwo-u. Paulo quoque post siccavit,
pro siecabit, quemadmodum et Rabanus.
185 fOMMENTARIORUM1N EZECHIELEMLIB. VI, CAP. XX. 186
Jerusalem, elegansvitis translaiio cuslodiret. Quam- A in qua sole orto, ea quaegerminaverant, aestuave-
vis enim pulchra sil vinea, et longis propaginibus vunl, et repente siccata sunt (Marc. iv); ita nt vix
extendatur, si haslilia calamosque subtraxeris , remaneat unus e palmiiibusqui consurgat in virgam,
terrae juncta, arescit calore, maxime si ventus urens, et dignus populi princeps fiat. Qnod aliis verbis lo-
quem Graeci Ttavcafta vocant , siccaverit fructum qitilur Amos : Inducam fatnem et sitim super terram:
ejus, ut emarcescal, et quasi ignis cremelur ardori- non famem panis et silim aquw, sed famem audiendi
bus. Quodautemin Sepluaginta addilum est: Vindicati sermones Dei (AmosVIII, H). Unde debemus plan-
tunl, pro eo quod in Hebraico scriptum est, emar- gere, et lamentari super principes Isracl, quorum
cueruni, quam consequentiam habere possit, scire vitio etsuperbia Judaca deserta, et capla est Jerusa-
non valeo. Illa igiturvinea lantae ubertalis, et fiu- lem.
ctuum, laniaeque pulchrimdinis, quomodo nunc (Cap. XX. — Vers. 1.) Et factum est in annosep-
transplamaia est in desertum, in (erra invia et si- timo, in quinto, in decima mensis, venerunlviri de se-
tienli ? Significat aulem terram Babylonis ad quam nioribus Israel, ut interrogarent Dominum,et b sede-
translati sunt, vel ^Egyptum, quo confugerunt, aut bant coram me. Post undecim menses, et quinque
ipsam lerram Judaeam,in qua pauci pauperes reman- dies superiorisvisionis, rursum sermofit ad prophe-
serunt, quibus praelectus erat Godolias [Al. Gotlio- B tam, postquam venerunt viri de senioribus domus
lias] , nt congregaret et regeret reliquias populi Israel, utinterrogarent Dominum et sederuni coram
(WReg. xxv). Conlra quem surrexit de slirpe regia, eo. Hanc autem fuisse consiietudinem populi Israel,
et de virga ramorum vineae lsmael, qui inlerfecit utquidqiiid scire cupiebant a Domino, quaererent
eum in Maspha [Al. Masepha], et comedit omnem per propbetas, multa exempla lestaniur. Saul quae-
fructum vineae, et exinde non fuit in ipsa vinea vir- rens asinas, pergit ad Samuelem, accepitque consi-
ga forlis,etsceplrum dominaniium (Jeretn. xLetxLi). lium a pueio ut offerat prophetae quarlam partem
Nnllus enim remansitde regibusqui populum guber- sicli. iEgrotante filio Jeroboam, mittitur in Sylo ad
narel, sed cum Joannam filio Careae ad jEgyplum Achiam [A/. Abiam] prophctam uxor ejus, deferens
confugerunt. Idcircoplanctus esl, et parabola lamen- munuscula, panes et colliridas, uvas et lagunculam
talionis, nt plangatur reginm genus quod in Judxa mellis, utde (ilii infirmitate cognoscerel (I Reg. ix,
ultra cessaut, donec venirei cui repositum est : Et III Reg. xiv). David quoque propheta alium interro-
ipse erat exspeclatio genlium (Genes. XLIX, 10). Ex gat 223 prophetam Nathan, utrum lemplum Domi-
quo perspicuum est, et superiorem leclionem, inqna no aedificaredebeat (11Reg. vn). Et Acbah sciscita-
dicitur : Quare maler itta lemna inl r leones cubavik? tur, accendat an non inRamoth Galaad (WlReg.xxn).
et hanc in qua scriplum esl: Maier tua quasi vinea 'J In Isaia quoquc (Isa. xxxvn), et in Regum volumine
in sanguhie luo super aquam plantata, :;d Jerusalem (IV Rea.xix),qune Sennacherib venlura sint nuntian-
peninerc, quae perdidit leones el p.tlmiies suos, et lur. Nec mirum si in veteri Tc^tamento, singulis
non remansitin ea virga quaeconsurgeretin tribnm, quae ventura sunt propheiae annunlient, cum Aga-
sive in sceplra dominaulium. A planctu enim inci- bum legerimus quae Paulo ventura stint, prophetare
pii, et finitur in planctu. Assume planctum super (Acf. xxi). Scripltim est in Deuteronomio : Gentes
principcs Israel. Hocest, in principio et nunc in quas perditttrus esl Dominus in conspectu tuo, istm
fine, planctus est; et laiiieulationc, planciuque pa- c somnia et divinationes audient : tibi autem non sic
rabolx slirps regia prosequenda. Porro secundum dedil DomhtusDeuslutis (Deut. xvin, 14). Gentium
222 anagogem, quod alii ad coslestem referunt Je- enim est adire Chaldacos, harialos, aruspices, divi-
rusalem, ut dicanl ex ea in istam vallem lacryma- nos, sorlilegns, oraeuladieinonum, quibus errori ea-
rnm plurimos corruisse, et reges esse desisse, et vi- rum illudiiur. Unde et nunc seniores Isracl prnpbe-
neam quoudampulcherrimam vento urentesiccatam, tam adeuni, ul inlerrogenl per eum Dominum, et
ita ul iiullus in ea virentium palmiium remanserit, lamen de interrogatione silent, ipso qtii inlerrogan-
quam postea sub urbis figura plangat Jercmias, nos dtis erat scienle quid interrogarent, ut et in eo mi-
inteiligimus (Matth. xxiv) super Ecclcsiam, eoquod ]) raculum sit scire cur venerint, et ad ea respondere
in novissimo lempore muliiplicata iniquiiate, refri- quaetacitus sermo in animocontineb.il.
gescat [Al. refrigescei] charitas mullorum : ita ut (Vers. 2, 3.) Ef factus est sermo Domini ad me,
probentur si fieri potesleliam elecii Dei, et princi- dicens: Fili homhiis, loqtiere senioribus Israel, et di-
pes ejus capiantur relibus diaboli, qui non sit unius ces ad eos : Hwc dicil Domiiins Deus : Numquid ad
regis caplione contenliis, sed quotidiereges etprin- intcrrogandtim tne vos venislis? Vivo ego, quia non
cipes capere festinel, secundum illud quod scri- respondebovobis, ait DomiisusDeus. Sanctis el con-
ptum est: Escm ejus eleclm(Abac. i, 1S). Palmiles grua interrogantibusdaturpromissio, adlmc loquen-
quoque Ecclesiaequi-dudtim floribus et rubori san- te tc dicam : Ecceadsum. Peccaiorihus autem, qua-
'
guinis aeqnabaniur, poslea venlo siccenlur. Quam les fuerunt seniores Israel, et quorum scelera in
expositionem et Evangelii quoque parabola sonat, consequentibus propheta dcscribil, non daiur res-
i ba Additcum Rabano Vatic. ms. urente. c Reponit Victor. omnia, pro somnia, ex Grxc.
Viciorius ad Vulgataetextum, sederunt. Hebrai- *lr>5ovio-piS>v. Hebraicus quoque angures et prasligia-
ce est Wl. tores sonat.
137 S. EUSEBIf HlERONYMl 188
pnnsio; sed increpatlo pro peccatis : et addit ]us- A i ad eos: Qui eti, triisil hte (Exoil. m, 13, 14). In
jiirandiiu : viiio eqo, ul firmior sit senlentia dehe- iEgypio igitur notus factus est populo, et st-mini do-
gaiitis. Quod aUlem dixereLXX, si respondero vobis: mus Jacob : 225 quando levavit manum snaitl pro
Symmachus inanifesiius transtulit, non respondebo eis contra iEgyptios, et dixit: Ego sum Domimts
vobis. Deus vestet, et elegit eos tit edtlCeret de lena
(Vers. 4.) Si judicas eos : si judicas, fili hominis. ^Egypti, ad terram flueniem lacte etmelle. Nccdum
LXX : si ultus eos fuero ultione, fili homihis : Illi qtii- enim crfpere poierarit solidum cibum : sed quasi
dem ad interrogandum me vcnenliil, cupienles de parvuli atque lactentes, melleet lacieindigebam in-
bis, qnibtis ambigunl, et fulura cognoscere; lu au- fanliae. Jdxia litleram vero inclylam esse terram
lem, lili hominis, judica eos, ut non prophetac sil Judae, et cunctis lerrls fertiliorem, dubiiare non po-
responsio, sed sententia judicantis pro iniquitatibus terit, qui a Rinocorura usque ad Taurum mohlem,
quac fecertint, et palruni secuti sunt sceterfl. Vel et Enphfatem fluvium cunclam consideraveril ter-
certe, si uttus eos (uero uttione, ut sit senSiis : Tania ram, et urbimd potentiam amcenitatemque regio-
iniqniiate cooperti sunt, ul ne einenditlionc quidem, num, Palasslinam videlicei et Pbcenicen, Arabiam,
et 224 corrcptione sintdigiii, secnndum illud qu»d Syriam Caelen,Ciliciam, et caeieras regiones, quas
iti propbeta dicitur : Aron vhitabo a ultra filias ves- B . Israeli, si Dei praecepla servasset, Dominus repro-
tras, et nurus vestras, citm mcechatm[ueritit (Oseeiv). misil, qtias c quianon accepit, vilium fuil incredu-
Uinle et peccatores, qui in profufidnm venere pec- litatis ejus. Nam et in ipsa Palaestina Judaeaque pro-
cati , dimiltuntur ut faciant desideria cordis sui vincia gentes plurima3 remanserunt, quae non sunt
(Prov. xvin). ejeciac.Neque euim sponsor in crimine est, si ile cui
Abamiitationespalrum suorum ostende eis, el dices repromitlitur, indignum se fecerit sponsione : prx-
ad illos. LXX : Iniquitales palrum eorum conteslare sertim cum proponatur opiio promittentis : Sivo-
eis, el tlices adeos. Si peccata patriim non redun- tuetilis et attdierilh me, qum bona sunt lerrw come-
dant ad filios, quoinodo abominationes, et iniquila- delis. Sin auiem nolueriiis, gtadius devorabitvos. Eli-
les patrum nunc senioribiis ponuntur? Hacvidelicet guntur ergo praesentia : nec slalim qui eligitnr, len-
causa, ut ostendantur similia parenlibtis agere, et lari non potest, nec perire; quia et Saul electus in
haereditario malo, lonjiissimum funem trahere pecca- regem, et Judas in Apostolum, suo postea vitio cor-
loruin, ut quorum imitantur vitia, eorum Siipplicia rtierunt. Elevatioautem manus, sive extensio, habi-
pertimescant. lum percutientis ostendit : ui percuteret pro eis
(Vcrs. 5, 6.) Hmc dicit Dotninus Dent: ltt die qua .Egyptios, etpopiilumlsrael de iEgyptoliberaret.
{
clegi Israel, et levavi manum nieant pro stirpe domus " (Vcrs. 7.) Et dixi ad eos: Unusquisque offensioncs
Jacob, el apptirui eis in terra Aigypti, et leraVimanum oculorum suorum abjiciat, et in idolis AZgtjplinolite
tneam pro eis, dicens : Ego DommusDeus vester. In potlid : ego Dominus Deus vester. LXX : Et dixi ad
die illa levavimanmn meam pro eis, ul educeremeot eos: Unusquisque abominaiiones octtlorum sttorum
de lerra ;Egyp:i in terram qnam provideram eis, flnen- projiriat, et in adinventionibusjEgypti non pollualur :
tem lacle et melle: qum est egregia inter omnesterras. ego Dominus Deus vesier. Pro offensioifibus, quae
LXX : Hwc dicit Domhius Deus: Ex qua die elegi do- Hebraice dicuntur SECUSE (»3fip^), Symmachus in-
mum Israel, et nolus factus sum semini domus Jacvb, terprelaltisesl, nauseas,Aquilaesecundaeditio, abscis-
et cognitus eh in terra Mgypli, et suscepieos dicens : siones, ul significarent abjiciendas ab oculis lippitu-
Ego Dominus Deus vester : in die illa apprehendi eos dines, et quasi nauseas, qtiae non solum a p^ctum
tnanu mea, dicens : ut educcrem eos de lerra Mgypli impediunl ; sed et contra cernentibns vomitum
in lerram quam paravi eis, terram fluentem lacte et creant. GELULE(tSlSa)quoque verbum Hebraicum,
melle : [avus est ultra omnemterram. Pro eo quod est, quod LXX adinventiones; Aquilae prima editio,
dixereSeptuaginta, favttsest uttra omnes lerras, pro inquthamenta;226secunt'a» Symmachusque et Theo-
quo nos interpretati sumus, egregia esl ittter omnes dotio, idola inicrpretali sunt: quos et nos in prae-
lerras, Aqnilae priina editio posuit, firmamehtum; ** sentiarum secuti sutnus. Praccipit autem exeunlibus
secunda, incltjtum ; Syiiimachus, b regionem; Theo- primum de ^Egypto, ul obliviscantur idolorum, qui-
dotio, fortiludinem; quod videlicetomnium terrarum bus mulio lempore servierunt, immo abjiciant ca ab
ista sit fundaineiitum, quod in ea Dei retigio sit, et ociilis suis, iit ne aspectu qnidem dTghababcant: et
tcmpliim, et ceremoniae.et notitiaDei; et in tantum quibus mullo lempore pollutf sunt, nltra non acqnie-
populus Israel in yEgypto constimtus ignorabat scant. Ego, inquit, Dominus Detts vesler; non por-
Deum, ut missus ad cos Moyses: Si intertogaverint, lenta ^Egyptia, non variornm figmenta monstrorum.
ait, me, qttis misit le? quid dicam eis? Dic, iuquit, Sed et nobis, quando eximus de ./Egypro,jubetur nt
a Idein ac Hebmim, Vulgatumque Interpretem c Huc refei-TlieedoriiiQuaestionem 59 inExodum,
quibus revera assentitiir ei Graecus, hunc ita refixit nfif 'eizayyeikap.evot; b ©soj f-eXP1T0^ ''Ewfparovroxt
lociiui : jVon«isifafcoswpcrfilias vesiras cumfortiicatm Tzorap.ov avroi; TTQV
irupafi&xjeiv yviv,ovv.iit\-np<j><je
rriv
uerinl, et supcr sponsas vestras cum mwchalm (ue- vnbo-yeaiv: QnamobremDeus, qui promherat se datu-
rint. ruui Judwis terram usqueari Euphratem, promissh non
b Gr.cce vero habet Symmachus crauiv, quae vox steterit. Confer et Hieronymi nostii Epist. 129, ad
proprie itationem sonat. Dardanum.
189 COMME.NTARIORUM 1N EZECHIELEM LIB. VI, CAP. XX. - lf 0
offeiisioiicsoculorum noslrorum abjiciamus : ne sci- A describit. Quaesequunlur, egressis de iEgypto loeu-
licet his delectemur, quibus aiitca delectabamur in tus est.
saeculo, ne siumlacris jEgypli polluamur, adinven- (Vers. 10 seqq.) Ejeci ergo eos de ferra Jlgypli,
tionibus videlicet philosophorum atquehaereticorum, et eduxi in desenum, et dedi eis prmcepta mea, el ju-
quae recte idola noininantur. A speciaculis quoqne, dicia mea ostendi illh, qum faciat homo, el vival in
immo ofTensionibtis^Egypti, removeamus 'oculos, eis. Insupet et sabbata mea dedi eis, ul esset signum
arenae, circi, Iheatrorum, et omnibus quae animae inter me et eos, et scirent, quia ego Dominus sanctifi-
coniaminant puritalem, et per seusus ingrediuniur cans eos. Et irritaverunt medomus Israel in deserto :
ad raentem ; impleiurque quod scriptum esl: Mots in prmceptis meis non ambulaverunt, et judicia mea
intravil per fenestrus vetlras (Jerent- i\, 21). projecerunt, qtiw [aclet homo el vivet [Vulg. faciens
(Ycrs. 8.) Et irritavcrunt me. LXX : £f recesserunf homo vivel] in eh, et sabbala mea violaverunt vehe-
a me. Sive ut Symiuacbus inlcrpretatus est: Non menler. Dixi ergo ut effunderem furotem meum super
acquieveruntmihi. Slatimque vocati recedunt a i)eo, eos in deserlo, el eonsumerem eos et feci propler no-
ul nullum sit spatium inler vocationem, et reces- men meum ne violaretur coram gentibm, de quibus
sionem. Etbocnotandum, quod neino recedit a Deo, ejeci eos in conspectu earum. Ila.c ad eos dicuutur
nisi qui anie cum eo fuerit. Unde el draco in Job B qui educli simt de ^Egyplo in deserlum : ul JE<£\-
volumine, apostata, pracvaricalor, et recedens ap- pliorum vitiis liberaii facilius in soliludine praecepta
pellatur (Job xxsiv). 228 Deicomplerent, et judicia ejus facerent, et sab-
Noluerunlqtieattdire me. Unusquisque abominatio- bal i ctistodirent. Quae in signum data sunt inter eum
nes oculorum suorum non ptojecit, nec idola /Egypli quidedii, et eosquibusdaia siint.Sciipiura dicente :
reliquerunl. LXX: Et noluerunl audire me. Abomina- Et loeutus est Dominus ad Moysen, dicens: Et tu prw-
tiones oculorum a non projeeerunt, el adinventiones cipe filiis Israel, dicens: Videle, et subbata mea cuslo-
AHgyplinon reliquerunl. Proplerea, iuquil, irritave- dite,qtwd esl signum inler me el vos in generalionibus
runt me, ct recesserunt a me, quia noluerunt audire vestris; ut sciutis quod ego sum Dominusqui sanctifico
ine, dum liberuui houiini servatur arbitrium : et vos, et cusloditesabbalum, quoniam sanetum est vobis.
fecerunl oninia, quae nefacerent lege praeiepi: sta- Qui viotaverit illud, morte morietur. Omnis qui [ecerit
tini desperantes salutem, et mussitant.es eontra in eo opus, inteificieiur anima illa de medio populi
Mnysen, Deiijuercpromissionibus diftidenles. Uiule sui (Exod. xxxi, 13, 14). Ergo sabbaiuni et circum-
scquitiir : cisio in signum data sunl veri sabbati, el verae cir-
Et dixi ut effunderem indignationem meam super cumcisionis : ul sciamtis nobis in perfecto, etaeterno
eos, et impleremiram meam in eis in medio lerrm C sabbaio requiescendiim a soeculi operibus, et non
Aigypti. Siatim ul praecepi eis relinquere, sive abji- praepulium, sed cor circumcidamus. Unde in sex
cere 227 offensionesociiloruni suorui», et in idolis diebus operanies, die septimo reqaiesctmus, ut nl-
^Egypu neqiiaquam pollui, irrilaverunt me, et uo- litl aliud die ae nocie faciamus, nisi omne quod vivi-
iiieriiiit audire quaedixi, sed e conlrario feceruui qu;c mm, deberi Domino iioveFimus, et redeunte hebdo-
lioiifaciendaprxcepi. (deodecreveram, iiteffiindercm made, lolos nos ejtis nomini eonsecremus, nl per
in eos furoreu) et iiidignaliouem meam, ct implerem sanetificalionem diei, recordeinur Domini qui san-
irammeamquain metiteconi-eperamin mediojEgypli. ctifieat nos. Haecpraecepla et jtistificationes, etobser-
qnia necdum egressi fuerant de jEtiypto. Sequitur vantiain sabbati dedit Dominus in deserlo, itt fa-
cnim infra:£jeci ergoeos de lerra AZgypti, et eduxi in cietUes illa vivercnt in eis : non de illis ad majora
deiertum. Ex quo oslenditnr, nec dum eos liiisse Iraiisirent, sicut HI Ev»ngelio promissum est. Quae
egressos de ^Egyplo , quando effundere voluit in- illiviobivermtt, non semel iiec parum. Sed vehemen-
diguationem suam, ei implere iram suara super eos, ter, ut violalionis emratsit; inonstiaretur. Dixit ergo
et pereutere eos in medio terrae /Egypli. ei insua nieiite deerevit, ut etTunderelfurorem suum
(Vers. 9.) El feci propter nomen meum, ut non vio- super eos in deserto, et coitsumeret eos, quando
taretur corttmgentibus,in quarum medioerant, et inter D locutos cst ad Moysen: Dimitte me, et irutus furore
quas apparui eis ut educerem eos de lerra AZgypti. conlraeos, delebo illos(Exod. xxxn, 10). Scd nuluit
Quod facere cogilabam propter justitiam, non feci facere, parcens ^Egyptiis, et cx'teris gentibus, ne
propter clementiae magnitudinem, ne pollueretur scandalizareniur, et ipsis quorura misertus esl, ex-
nomen meuin, et viderer non potuisse complere quod spectans pcenitentiam conversorumi Noiandumque
Israrelrepromiseram. Peperci igimr nomini meo, ne quodquando b constitutis in iEgyptoloqnebalur post
haberent oceasionem blasphemandi nationes, inter offensam: Feci, ait, propter nomen meum, utnonvio-
quas noliis factus sum eis in terra jEgypti. Hucus- laretur coram gentibus c de quibus ejeci eosin con-
que qnid eis promiserit in lerra iEgypli constiiutis, spectu earum. Tunc eniin adbtic inmedio erani, quia
et quomodo slatim otTenderint, et quid conira eos necdum exierant. Nunc autem posfquam egressi
Dominas cogitaverit, et tamen non fecerit, prophela suut, dicitur, de quibus ejeci eos in conspeelu eanim.
a AdditVictor. sttorum ex Graeco bf9alp.S>v avrm. c Viclorius, ms. ut ait, ope adjutus, supplet in qua-
b Cuin Vatic. ms. legimus post Victor. consfifufis rum tnedioerant: qu;c taineii verba in noslris mss.
pro quo anlea erat conttitutus. aut alias editis libris non sunt.
191 S. EUSEBH HIERONYMI 192
(Vers. 13.) Ego igitur levavi nianum meam sttper A tico : Ego interficiam, et ego vivificabo(Deut. xii, 39).
eos 229 "' deserlo, ne a educeremeos in terram quam Possnmus et hoc juxta litteram dicere quod non de-
dedi eis, fluenlemlacte et metle: prmcipuam terrarum leveriteos, neque consumpseril cumstirpesua aique
omnium, quia judicia mea projecerant, et in prwceplis progenie, sed interfectis patribus, peperceril filiis,
meisnon ambulaveranl,et sabbatamea violaverant.Post quosin lerram repromi-siotiis induxit.
idola enim cor eorum gradiebalur, et pepercit octitus (Vers. 18 seqq.) Dixiautem ad fiiios eorumin so-
nteus supereos, ul non inlerficeremeos, nec consumpsi litudine : In prmceptis(sive legilimis)patrum veslro-
eos in desetto. LXX: Et egolevavimahum meamsuper rum nolile incedere, nec judicia eorum custodiatis, nec
eos in deserlo, ut omnino non inlroducerem eos in ter- idolis (sive cogitationibus)eorum polluamini. Ego Do-
ram quam dedi eis: lerram fluentem lacte et melle: minus Deus vester. In prmceptis meis ambulate, et.ju-
favus est ultra oinnem terram: eo quod justificaliones dicia mea cuslodite, et facite ea, et sabbala measancti-
meas repulerunt, et in prmceptis meis non ambulave- ficale, ut sit signuminter me et vot, et sciatur (sive
runt, et sabbata mea violaverunt, et post cogitationes ut sciatis) quia ego sum Dominus Deus vester. Post
cordium suorumambulaverunt.Et pepercit oculusmeus inlerfectionem patrum qui in eremo corruerunt,
super eos, ne delerem eos, et non interfeci eos, in con- praecepia dat filiis, in quorum salute misertus est
sumptionemin deserlo. Decreveram quidem ut totum B I patrum. Et pepercit, inquit, oculus Domini super
furorem meum effunderem super eos, et delerein il- eus : ne omiiino inlerficeret eos atque deleret, sed
los atque consumerem: sed feci propter nomen meum patres in filiis reservaret : eademque tcslatur, quoa
ne violaretur in genlibus, Amalecitis videlicet et el palribus est locutus ; ut poslqttam in praeceptis
reliquis (Exod. xvn; Num. xiv), quae contra eos in illius ambulaverint, el judicii illius custodierint,
solitudine dimicarunt, ut nequaquam iuducerem cos et sanciificatiouem sabbati quod signum daium est,
in terram, quara eis pollicilus sum fluenlem lacte et reservaverinl : tunc scianl quia ipse sit Dominus
melle, quae prmcipuaterrarum omnium esi, sive fa- Deus eorum. Praecepta auiem , et legitima pa-
vus. Cansa autem posnaeest istiusqne senlenliae, quia Irum, etjudicia eorum, errorem inolilum signifi-
judicia mea (irojecerant, et in praeceptis meis non cat: ne pcocata eorum imiientur, quorum tormenta
ambulaverant, ei svtbbatamea violaverant. Ipsiusquc perspiciunt.
causoebaec causa esl, ut ista non facerent, quia cor (Vers. 21, 22.) Et exacerbaveruntme filii, in prm-
eorurn jEgypti idola sequebalur. Pepercit auiem, ceplis meis non ambutaverunt , et judicia mea non
ait, (Culus meus ne interficerem eos atque delerem, cuslodierunl, ut facerenl ea, qttm cum feceril homo
nec omnino consumerem. In quo quaeritur, quomodo vivetin eis, el sabbata mea violaverunt. Et commina-
eis pepercerit, quorum cadaverain solitttdine cor- C ( fus sum ul effunderemfurorem meutnsuper eos, 231
ruerunt, et excepto Jesu Nave, et Caleb lilio Jepho- ef impleremirammeam in eis in deserlo. Averli autem
nae, lerram repromissionis niillus ingressus est. Ex manum tneam, et feci propter nomen meum, vt non
quo intelligimus vivere eos, nec aeternis suppliclis violaretur coram genlibus de quibus ejeci eos in oculis
reservatos, nec deletos esse de libro vivenlium, nec earum. Sed et (ilii, inquii, parentum scelera sunt
consumptos ante faciem Domini. Si enim ex eo quod secuti, fecerttntque omnia quae illi fecerant: unde
nonsunlintroducti in terram repromissiouis, perisse et similem merucre senlenliam ; sed eadem qua et
credendi sunt: ergo el Moyscs periil, qui vidit lan- patres eorum misericordiae meae magniiudiue reser-
tum terram repromissiunis, et non esl ingressus in vati sunt, et ob easdem causas, quibus et patrum
eam. De quo in libro Jesu Dominus loquilur: Moysis misertus stiin : ut uuus alque idem Crealor ambo-
famulus meusmortuus est (Deut. xxxiv, 5). El in Ma- riim, siinii irain meam patientia mitigarem. Mani-
lachia : MementoteLegisMoysi servimei (Malach. iv, festa percurrimus, et ad obscuriora transiiiins.
4). El in 230 Jereaiia, quasi de amico, et familia- (Vers. 23, 24 seq.) Iterum levavimanum meam in
rissimo suo loquitur Deus: Si sleterint Moyses et> eos in solitudine, ut dispergerem illos in nalionibus
Samuel in conspeclumeo (Jerem. xv, 1). Alioquin et; [Vnlg. nationes], et venlilarem in lerras : eo quodju-
Moysi preces exaudilas esse credendum esl, quandoi D • dicia mea non (ecissent, et prmceptamea teptobassent,
pro populo interpellans, ail: Si dimittis eis pecca- et sabbala mea violassenl, et post idola (sive cogita-
tum, dimitle; sin autem non vis, me dete de libro tuoi tiones) palrum suorum [uissent oculi eorum. Ergo et
quem scripsisti (Exod. xxxu, 32, 33). Ut autem scia- ego dedi eis prmcepta'non bona , et judicia in quibus
mus senlenliam Dei in filios ct famulos, non ad\ non vivent, et pollui eosinmuneribus suis cum offer-
perditionem, sed emendalionem fieri, audiamusi tenl (sive transducerent) omne quod aperit vulvam
tesiimoiiia Scripliirarum. Fili, necontristerisad disci- propter delicla sua (pro quo LXX Iranstulerunl, uf
plinam Domini, neque deficias quando ab eo arguerisi delerem eos et quod illi pra-lermiserunl) : cf scient
(Prov. in, 11). Quem enim diligil Dominus, corripit:: quia ego Dominus. Ubi in veteri Testamenio contra
flagetlat autetn omnemfilium quem recipit (Hebr. xn,, filios eorum, qui in solitudine corruerunt, Dominus
6). Et in alio loco: Cum interficeret eos, tunc qumre- levaverit manum suam, volens eos dispergere in na-
bant eum (Psal. LXXVII,34). Etin Deulerouomii Can-- tiones, Scriptura non dicit: sed ex eo quod bic re
Scilicet hinc editcerem in terram, etc., neque adeo erat cur Victorius mutaret inducerem.
195 COMMENTARIORUMIN EZECHIELEMLIB. VI, CAP. XX. 194
fert, faclum esse credendumesl. Sive hoc signilicat, A et facere in tolo orhe peregrinos, dare cogilasse
d quaenon dedit: ut ibi Dei praecepla bona, vitio suo
quod postquam terram repromissionis inlraverint,
variis temporibus ob multa peccata diversis traditi non bona facerent, dum idolis exbibent quce Dcus
sunt gentibus regibusque, el eo lempore quae natura sibi praeceperat exhibenda. Potest et hoc dici, quod
sua bona erant praecepla Domini, et judicia in qui- ante e offensam, decalogum tanlum acceperinl; post
bus possent credenles vivere, facla sint eis non idololatriam vero, et 233 blaspbemiam mulliplices
bona, dura nequaquam valent in caplivitate legis Iegis cacremonias, ul Deo potius offerrent victimas,
praecepta servare, et facere quae divinus sermo man- quas daemonibusofferebant, et comparatione sacrile-
davil. Nequedixit,dedi eis praecepta mala : sed, non gii, levius (leret quod non eral per se bonum, et ne-
bona. Non enim staiim sequiiur, ui quod bonum non quaquammalum, qnia Deoofferebatur, et lamen non
est, sit malum : sicut et 232 Aposlolus docet, bo- bonum, quia boni auciorem offenderant.
num esse homini uxorem vel mulierem non tangere; (Vers. 27,29 seq.) Quamobremloquere ad domum
sed propter inconiinentiam a unuinquemque possi- Israel, fili hominh, et dicesad eos : Hmc dicil Domi-
dere vas suum in sanclificalione et castitate (1 Cor. nus Deus: Adhuc et in hoc blasphemaverunt me patres
vn). Quod si non fecerit, nec bunum nec malum est. veslri, cunt sprevhsenl me contemnentes,et induxissem
Dedit ergu eis Deus dispcrsis in gentibus praecepta B eos in terram sup:r quam levavi manum meam, ul da-
non bona, hoc est, diniisit eos cogitaiionibus, et de- rem eis [Vulg. addit i//amj: viderunt omnem collem
sideriis suis, ul facerenl quae non conveniunt. Et excclsum, et omne tigmimnemorosum,et immolaverunl
polluit eos in muneribus suis : sicut Sacerdos lepro- ibi vktimas suas, et dederuntibi irritalionem oblalionis
sos de pnpulo separans, cl eos pollutos esse de- suw, el posuerunt ibi odoremsuavitatis sum, el tibave-
monslrans ; dum idolis offerunl quae Deo offerre de- runl iZii[Vulg.tacetioi] libationes suas. Et dixi ad eos:
berenl. Et transducunt omne quod aperil vulvam per Quid est excelsumad quod vos ingredimini? Et voca-
ignem b Baali, id est, primogenila ; ut postquam lum est nomcn ejus excelsum usque in hunc diem.
deserii fucriut a Deo, et idolorum cttltui tradili, tunc LXX: Idcirco loquere ad domum Israel, fili hominis,
inlelliganl quod ipse sit Dominus, quem suo vitio et dices ad eos: Hwc dicit Adonai Dominus: Usque ad
adiracundiamconcitaverunt. Hnnclocummanifestius hoc me ad iracundiam provocaverunt palres vestri in
inlerpretaius est Symmacbus, pro praelerito ponens delictis suis, quibus corruerunl in me, et inlroduxi eos
fiituruin. Igilur el ego dabo eh prmcepta non bona, et in terram super quam levavimanum meam ul traderem
judicia propler qum non tivent, et polluam eos propler eam illis. Viderunlque omnem collem excelsum, et
munera sua,quiaconsecrant, et trausducunt omnequod oinne lignum nemorosum, el immolaveruntibi diissuh,
aperilvulvam,utdeleam eos, etscientquiaego Dominus. iQ ef posuerunl ibi furorem munerum suorum, et posue-
Et est sensus: Quiavidi filios patrum sceleribus adae- runt ibi odorem fragramim eorutn, et libaverunl
quari, et eadem facere propier quae illi offenderant ibi libamina sua. Et dixi ad eos : Quid est ab-
Deum, volui ilios dividere in nationes, el in loto bana, quia vos intratis illuc? Et vocaverunt no-
orbe dispergere, et dare illis praccepta non bona; et men ejus abbana usque in hodiernum diem. Volui,'
judicia in qtiibus non viverent, ut polluerem illos in inquit, eos in solitudine delinquentes in cuuc-
muuenbus suis, quia omnia primogenita idolis con- tas dispergere nationes, et dare illis praecepta non
secrabanl , el delerem eos in perpetuum, et scirent bona, ut quod uiilii offerre debuerunl, idolis im-
quod cgo essera Dominus. Pcr quae oslendit non se molarent, et omiie primitivum [Al. primogenilum]
dedisse c eis praeeepta non bona qui in eremo mora- suum consecrarent eis per ignem, ut inlerficerem
bantur, sed his quos dispergere voluit in nationes, eos aique delerem. Quando autem dicit, volui, os-
a Interseril Rabanus : unumquemquesuamuxorem cum Exodi seiilentia cap. IHubi emitti praecipiuntur
habere bonumest. Hebrasi ut Deo immolem. Utique pnst vitulum con-
b Iti uno Yatic. Bachalim legimus , ex quo refi- flatum pluribus, durioribusque observatiouum viu-
gendum suspicati sumus Bachurim, quod hanc vocem culis populum perucacem Deus obligaverit; verum
e vesiigio llieron. interpretari viderclui-, idest, pri- D et auie tJ.Qrj~/Qr.'Mo.v
cultuin endem ferme uiodo Dco
moqenita, atque (llcbraice quidem E'"YD3,Bachurim reddilum, inuliosque legales ritus fuisse populo prx-
primogeniii appellcnlur. Verum cum ad igneih re- ceptos, cum primis vero sacrificia el victimas, totus
cliusvox Baali, sive idoli Baal, referalur, niliil esl Scripturae contextus probat. Et scio tamen nedum
imuiutatiim. hic loci, sed et in Jeremia: cap. vn, col 895, sen-
c Antea minus perspicuo sensu erat, oslendit eis, sisse Hieronymuin, non nisi post vituli adorationem,
non se dedisseprmcepta, etc. Hujusmodi alia subinde mactare Deo viclimas Israelitis pennissum. Mani-
taciii casiigamus. feste, inquit, intelligilur, quod primttm Decaloyum
d Marlianaeuspost Erasmum coeghse retinuit, pro dederit in Tabulis lapideis scriptum digito Dei, et posl
cogitasse, quem lamen antea Vicioi ius sibilo explo- offensam idololatriw caputque vitttli ea jusserit sibi
dendiim errorem dixit, iriumqne Floreiiiinorum co- magis fieri, quam dwmonibus, auferens puram reli-
dictim ope emendavit. Cogitavi, inquit, illis dare gionem maudatorum Dei, el concedens sanyuinem vic-
praecepta non bona; sed non 1'eci.Constanlque etiam timarum , carniumque desiderium. Nec demum
ex proxiiue superiorihus verhis : Volui illos dividere ignoro hanc fuisse vetusliorum qtioque Patrum non-
in nationes, et in toto orbe dispergere, et dare illis prm- nullorum sentenliam : puia Lactantii lib. iv, cap.
ceptu non bona, etc, veram unam esse leclionem 10, etCbrysostomi oral. 2 advers. Judaeos, et Iiomil.
cogilasse. quam reposuimus. 17 in Aci. Apostol., in quam et inulio post Anasta-
* Equidein hoc nescio, quo cor.ciliari pacto queat sius abbas a Canisio vulgatus concessit.
195 S. EU3B6II HJERONYMI 1"6
lendit se noi) fecisse quod vuluit. lllud |iie quod se-. Aenim: Nolumus esse sub Dumino, nec pnpulus illius
quilur : Et scient quia ego sum Dominus, in LXX appellari: sed sicut cunclse in loio orbe sunl na-
noii babelur. Non enim eis videbalur conseqneiis liones, ei unaqusequegens suo vivit arbitrio, ut colat
posi inlerfeclionem nosse, quod 234 'P** sil D»- ligna, et lapides, et idolis serviat, etiam nos una
niiniis. Sed tu, fili hominis, rursniii loquere ad eos, gens erimus e pluribus. Ad quac respondet Deus, ju-
hoc est, ad seniores douius israel, qui te interro- ratque per semctipsum ttdicit : Non vos reliiuiuam
gare venerpnt : Patres vestri, <|e quorum vos siirpe neque contemnam, ul fugaces servos domini negli-
dcscendisiis, etiam in hoc blaspbetiiaverunt nie, et genles solenl conlemuere, sed ad meuni rclraham
duxere pro niliili; posiquam inlroduxieos in (erram impcrium, el brachio exlento ac percntienic ac fu-
quammea fortitudine possederunt, quam ego ad pos- rore effuso, in prisiindm vos redigam servitntem,
sidendum dederam, illi verleruni ad exasperaudum ct regnabo super vos: ut veliiis noliiis, me babcalis
nie. Cum enim vidissenl omnem collem exeelsum, regem, el seniiatis regem iratum, cujus cleinentiaiii
lignnniqiie nemorosiim, sacrificabaitt in montibus, neglexislis.
Ct in lucis et saltibus, et idolis victimas immolabant, (Ycrs. 54.) Ef educam vos de populis, et congre-
et liba fniidebtnt, quod cum vidi-.sem, dixi ad eos : gabo vos de iercis in quibus dhpersi esth: in tnanu va-
Quid est, BAMA? hoc eiiim interpretalur excelsum: B tida et brachio extenlo, el in furore effuso regnabo
autcur ingredimini isiiusmndi locum quem vobisin super vos. Nec vos, ait, patiar esse in genlibus, nec
cunctis collibus elegistis, ita ut usque hodie isiius- aeierna captivitate relineri, sed educam de populis,
rnodi loca appellentur BAHOTH, ct autiquiis error et congregabo de lerris in quas vos ad serviendum
nomen pristinum (eneat? PIOBAHA,quod nps iu ex- liostilis necessilas huc illucquedispersit. Ha-c autem
celsuni vertimus, in Seplnaginta ediiione error obli- faciam, noii nt perdam vos et deleam, sed ul rex
nuit, u( scribaiur " aS6av«, quod Hebraico sermone vcsler sim. Ex quo intelligimus eiiam ean) (;uain
riil resonat. Potest BAMA (rid), si utramque sylla- appellant haeretici Creatoris crudelilalein, sonare
bara in duo dividas verba, significare, in quo; sed clcmentiam : dum ad hoc irascittir, el desaevit, et
praesenti loco sensus islc non congruit. Ubicumque lotum effundit furoreni, ut retrahat eos ad reguum
autem in Regtim, et Paralipnmenon libris scribitur : suum.qui dacmonum lyrannidem adservienduiu ele-
Adltttcpopuius adolebat incensum, el immolabat in ex- gcriint.
celso : BAHAsingnlariter, et BAMOTH (rrKS) plurali- (Vers. 55, 36, seq.) Et adducam vos in deserlum
lcr eace/sasignifieat. populorum, et judicabor robiscumibi facie ad faciem.
(Yers. 30, 31.) Propterea di ad domum Israet : Skul judicio conlendi adeersus patres b 236 '" d«-
Hwc dicit Dominus Deus [Vulg. pr.rponit Certe]: In G serfo terrw AHgypli,sic judicabo vos, dicil Dominus.
via patrum vestrorttm vos polluimini, et post offendi- Et subjiciam vos sceptro meo, et inducam vos in tin-
cuta eorum vos fornicamini. Et in oblalione donorum cutis fwderis, et eligam de vobis transgressores el im-
vestrorum, cum traducitis filios vestrosper ignem, vos pios: de lerra incolatuseorum educam illos, el in ter-
polluimini m omnibusidoiis vesiris nsque hodie, el ego ram Israel non ingredientur, et scietis quia ego Domi-
respondebovobis, domusIsrael ? Vivoego , dicit Domi- nus. Faciam , ait Dominus, vobis qui estis in
nusDeiis, quia non respondebo vobis. Patrum vestro- Babylone, et nunc servitis idolis, quod feci patribns
rum iniitainini vilia, et per ea^dem incediiis vias, ut vestris in ^Egypto, ut educam vos in desertum po-
delicta similia similem mereantui' et poenam, et in puliirum, et ibi judicer vobiscum facie ad faciem,
tantum scelus prpfecisiis, ul 61iosveslros per ignem sicut adversus illos judicio contendi, quando egressi
daemoiiibusconsecreiis : nec semel hoc fecisse suf- snnt de jEgypio. Et poslquam vos judicavero, sub-
ficiat, sed usque in praesentiarum 235 agatis ea- jiciam vos sceptro meo et imperio, et inibo paclum
dem, Nl>iiquod h;ec seniores in capiivitaie faciant, vobiscum, et inducam vos in terram vestram in vin-
sed quod illi qui Jerosolytnis morabanlur, et quibus culis cbai itatis, ul ligali amore meo, nequaquam a
captivitas imminebat, liaecomnia facere non ces- me possitis recedere. Traiisgrrssores auiem et iin-
sent. Et cum tanis flagiliis obligati silis, responsio- D pios, qui cordis duritia in malis operibus perseve-
nem, inquit, meam quaerilis? Vivo ego, dicit Domi- rani, eligam de vobis, non ad possidenduni, sed ad
nus Deus, et juro per meuieiipsiini, qu.ia nou res- abjiciendutn. Et edticam qnidem eos de tcrra inco-
pondebo vubis, quodque seqnilur: latus eorum, ut educli non ingrcdianiur terram Is-
(Vors. 32, 33.) Neque cogilutio menlis veslrw fiet, rael; sed in diversis pereant regionibus : el distinc-
dicenlium, erimus sicut gentes, et sicut cognationes lione bonorum et malorum, cognoscaiis quia ego
terrco, ut colamus ligna cl lapides. Vfvo ego, dicit sum Douiinus, qui facio cuncta judiiio. Ad reliqua
Dominus Detis, quoniam in munu forti, et in brachio fcstinat oratiq, breviterque percnrrimus singula, ut
extento, et in furore effuso regnabo stiper vos. Hunc sensum taiiumi legeutibus praebeamus.
liabet sensum : Ne putelis cogjlattones vestras qui- (Vers. 39.) Elvo», domuslsrael, hmcdkil Dominus
bus cqnlrq me basphematis posse compleri; diciiis Deits: singuli posl idola vestra ambttlate, et servite eis.
a Nunc obtinct «S«^«; sed et Nobilius in pleris- pretatur.
b Addit Viclor. vestros, et in versiculi (ine Deus,
qqeXlRacUexeiu plankia «Savireperit, et velus Scbo-
lion, 'AS6«v«,\$o; <lpp.dvev<}xai) Abhana, lapis inter- ex Vulgaia ei Hebraico.
197 COMMENTARIORUM IN EZEGHIELEMLIB. VI, CAP. XX. 198
Quod si el in hoc non audieritis tne, el nomen ;;:eum \ ascende a qui aitnunlias Sion : elevaet exalia voccmtuam
sauctum pollueritis ullra in muneribus ye$ttis, e( in qui q evqngelizas Jerusalem (Isa. XL).Queiii niontem
idolis vestris. LXX : Et vos, domus Israil, hmc dicil Sion, £ aut Etclqsiam iiitelliginius 238 4,13Ci,1!el'"
AclonaiDominus: Unusquisqueadinvenlionessuas au- pretatur f specula, ct in altitudine sanctorum dogina-
(erat: et post hwc si vos auduritis me, ef npmen nteum ttiim consiituta esl : aut ipsum Doi|iii|ii|ii Salvalo-
sauctum non pollueritis ultra in muneribus vestris, el rreiii. i" quo ei priniitiae, et decimae, et oiunis cul-
in studih yestris. (lunc locum manifesliiis iuterpre- l
lura in odoreiii vcrlitur suavitatis : ut omnes in cir-'
tatus est Symniaclius : Unusquisqueidolis suis ettnies cui|u ( natioues videnies populum Doiujni esse salva-
servite, quia noltiistisaudire me : nomen autem ineum ltum, glorjjiccnt Deuni, et cognoscant qui satvati
sanctum nolile ullra polluere per munera vestrq gtgue 1fuerint, quiid ipse sil Domjnus.
simulacra. In monle verosqnctotneo, in monle excelso (Vers. 4"2.)Cttni induxero vos ad terram hrael: in
Israel, ail DominttsDeus, ibi serviel mihi omnisdomus ltetrum pro quq levavi manum meam, u( darem eam
Israel. Symmachi translatio litinc iiabet seusum : pqtribus ] vestris. Tuncscielisquod egp sim Dominus,
Quia mibi servire non vuliis, ite et servite idolis, et (quando imjii.xcro,ait, vos iu iprram Jsrael, pro qua
simnlacrorum vcstrorum calcate .vestigia. Me enim levavi I nianuin nieain, ut indticereni i:i eam paiies
audire nmi vuliis, ut nequaquam milii hoslias im- n -yestros, quaiii illi suo vitio pcrdiderunt, et vos non
molelis, 237 nec adoleatis inccnsuin, i|pc meus tam i vestro merilo, quaui ipea cleincntia recepsiis.
populus appellemini. Mihi enim neqiiaquam in lucis, (Vers.43,44.) Et recordabimini[Vulg.in|prscrit ibi]
et fanis, et idolorum locis servienl cultores mei, viarum vestrarum, et omniumscelerumveslrorum, qui-
quod vos facitis : sed in monte sancto nieo, in mqnle bus polluli euis in eis : et displicebithvobisin conspcciu
excelso Israel.PorroSeptuagiuta proprium explicaut veitro in omnibusmaliliis vestris quas fechtis,et scietis
sensum. Derelinquite cogitationes vestras pristinas, quia eyo Dominus,cum benefecerovobispropler noinen
et malarum ailinvcntionum auferle peccala : ct si[ metim: non secttndum vias veslras mulas, el secunditm
posi haec audieritis me, ct nomen mctim non pol- sceleravestrapessimadomus Israel, ait Dominu, Deus.
lueritisin muneribus vcstris atque simulacris: tunc• Non possuums recordari sceleruni nustiuiuni alque
in monte meo sancto offeretis ntibi viciimas, et scr- vitiorum, nisi inducii ftterimiis in terrain Israel, ibi-
vielis, o omnis doniHSIsrael. Aquila veroSymmachoi que positi dicamus cum Appslolo : Qui non tum di-
ex parie consenticns, in par|e discordat: Ile, inquit,, gntts yocari Aposlolus,quia persecutus$um: Ecclesiam .
poslidola vestra, ctserviteeis, quia indigni esiis meo) iDei(I Cor. xv, 9). Et displicebitis, ait, vobis in con-
imperio, nec nie vestra cullura deleclat. Quod si ett spectu vestro in pmnibus nialitiis vestris qnas leci-
in hoc nequaquam audierilis ine, sed nomen sanctumi Q stis. Sive ut interpreiatus cst Symmacbus, El parvuli
nieinn pollueritis, dum milii offerre simulalis quac1 VQMS videbimiqi propter omnes malilias ves(ras quas
offertis idolis, et nomini meo tanluin blaspbemiami esiis operqti(Jacob. iv), qt postquam excclsj fqeriut,
faciiis, utqui idoloruin cnliores eslis, meos vos essei humiles sc e?se credant: quia Dominus buniilibus
dicatis; hoc scitote, quod Lii nionie sancio meo, ini dal graliam. Et in alip loco scriptum est : Ante con-
monte excelso Lrael, ibi servitura sit milii omniss trilionem a exaltabiiur cor viri, ei ante altitudincqi hu-
domiis lsrael, non vos qui servitis idolis : sed onniisS miliaiur (Prov. xviu, 12). Superbiam cnini cpnlriiio,
domus Israel qua; posiea credituraest. et bumiiitatcm seqiiitur exallatio. El scietis quja ego
(Vers. i>d,li.)In montc vero [Vulg. silel tiero] ] Domiiius, cum benefecero vobis, E( Pominum Sal-
sancto meo,in monteexcelsolsrael, ait DominusDeus: vaiorem tunc magis cpgnpvinnis, quando bcpefccit
ibi serviei mihi omnh domus fsrucl: omnesinquam init iipbis, el passus est prp peccatis noslris, et portavit
terra in qua placebunt mihi, el jbi requiram primitias s iniqukates nostras, et prp npbis doluit; npn pro a]i-
vestras, et iniliutn decimarum vestrurum, in omihbus is quo raeritp enrum qui salvantur, sed propter nomen
sanciificulionibitsvestris, in odore suavitatis suscipiam
n suum. Alinqnin viae noslrac, et scelera pessima, non
vos, cum eduxero vos de populis, et congregavero de \e misericordiam meruere, sed pcenain.Quidquid autcm
terris in qunsvos dispersieslis, el sqnctificahorin vobis TJ de populo diximus Israel, (iui Iiberaius de 4^gypto ,
is j)
in oculis nationum, et scielis quia ego Dqminus. De e in solitudiue mulia commisit, et offendit Deuiii, et
boc mqnte in quo servitura est peo ornnis domus is pqstea, iii lerram rppromissiouis iqductus, veneratus
Israel, Isaias et Michaeaspari vpce cecjperunt : Inn esl idola, lignaqup et lapides COIHU,e( poslea Dei
novissimisdiebus eril manifeslus mons domus Domini itt clementia conservatus est : referaums ad eos qui
in vertice montium, el elevabitur super colles, el flucnt
tt de ^E,?yptosaccnli liujus manu excelsa Doinini libe-
ad eum omnesgentes, ct ibunt popnli ptulli, et dkenl : rati stint, etiiuroducti in vitiorum s.plitudinern, rur-
Venifeascendamus in nionlemDomini, et in domum m suui jEiiyptuin suspiraruni, et fecerunl ea, per quac
[Al. montem] Dei Jacob, et docebil nos vias suus, ef et pnniri debuerant: sed nibilominus per pcenilentiam
ambulubimusin semitis ejus. De Sion eniin exibit lex, x, non suo merito, sed Dpqiini clementia coqservati
et verbuntDominide Jerusalem (ls. ii seq.; Mkh. iv, v, sunt.
1,2). Et rursum tsaias : In montem, inquit, excelsum m
"Viclor., in instanii, exa/fafto^adGraecumv^ouTai.Moxpro aliiiudiuem Valic. ms. exatlatianem.
199 S. EUSEBIt HIERONYMI 200
LIBER SEPTIMUS.
239*240- Olim ° pueri legimus : Nihil tam fa-- A Austri, et stilla ad Africum, et propheta ad saltum
cile est, quin difficile liat, quod inviius facias. Fa- agri meridiani. Et dices saltui meridiano: Audi ver-
teor me explanationes in Ezechiel multo anle tem- bum Dotnini: hmcdkit Dominus Deus: Ecce ego suc-
pore promisisse, el occupatione de toto huc orbe! cendam in te ignem , el comburam in te omne lignum
venientium, implere non posse : dum nulla hoia,, wide, ef omne lignum aridum : non exstittguelur
nuilumque momeniiiiii esl, in quo non fratritm oc- flamma succensionis, ei combureturin ea otnnis facics
curramus lurbis, et monastcrii solitudinem, hospi- ab Austro usque ad Aquilonein. El videbil universa
lum frequentia coinmiilainus : intantum ut aut clau- caro quia ego Dominus suceendi eatn, nec exstinguelur.
dendum sil nobis oslium, aul Scriplurarum, per Et dixi, ah, ah, ah, DomineDeus :ipsi dicunl de me ;
quas aperiendac sunt fores, sludia relinquenda. lta- Numquid non per paiabotas loquitur iste ? LXX : Et
que lucrativis, iinmo funivis noctium boris, quae> factus est sermo Dominiad me, dicens : Fili hominis,
hyeme propinquante, loiigiores esse cceperuni, hxc: obfirma faciem tuam super Theman, et respice ad Da-
ad lucernulam qualiacumque sunl dictare conamur, rom, vaticinare super saltutn ducem Mageb , et dices
et aesiuantis animi tacdium iuterpretaiione digererc. saltui Nugeb : Audi sermonemDomini, hmc dicil Do-
Nec jactamus, ut quidam forsitan suspicantur, fra- minus : Ecce ego succendamin le ignem, et devorabil
Irum susceplionem, sed morarum catisas simpliciter B in te omne lignum viride, ct lignum aridum. Non ex-
confilemur : praesertim cum Occideiitaliuiu fuga, et littguelur flamma succensa, et ardebit in ea omnis fa-
sanctorura Incorum consiipatio, nudiiale atqtte vul- ciesameridie usquead Aquilonem: et cognoscetomnis
neribus indigenlium, rabiem pracferat Barbarorum. cato quia ego Dominus succendi iltam : non exslin-
b Quod absque lacryinis et gemitu videre uon pos- guetut. Et dixi: Nequaquam, Domine, Domine : ipsi
suiiius, illam quondam potentiam ei c ignoralionemi dicunt ad me : Nonne parabola esl qum dicitur hmc?
diviiiarnm ad tantara inopiam pervenisse, ut lectoi Quid siguificet pone, vel obfirma faciem tuam, supra
et cibo, et vestimento indigeat;etlameii nequaquam plenius diximus. Obfirmaiione enim vultusopus est,
duri quorumdam d aique crudeles animi molliuntur, el frontis durilia, ut quaeiinperantur Prophetae, lo
dura pannulos eorum et sarcinulas disculiuiit, au- quatur inlrepidus , maxime cum ad totam poptili
rum in captivitaie quaerentes. Accedil ad hancdi- miillitudinem trislia nuniiaia sint. Thentan auteni et
ctandi difficultalem, quod caligantibus oculis se- Datom et Nageb ; et rursuin Nageb, pro quo LXX
neclute,etaliqiiidsuslinenlibusbealiLaac(&en.xxvu), «trnXi&iTnvinterpretati sunt, quid sonent in Hebraeo,
ad nociurntim lumen nequaquam valeamus Hebraec- cxpressit nostra iranslalio. Quodque dixere, ducem
rum volumina relegerc, qua: etiam ad solis dieique Nageb, melius habet in Hebrxo agti, vel regionh
fulgorem, Iilterarum nobis parviiale eaecantur. Scd C ' mendianm. Non enimSAHE(rrtf), utpuiaveruntLXX,
et Graecorum commentarios, fratrum tanluin voce quod verbum ducem et principem sonat, sed SADE
cognoscimus. Nullique dubium , quod alienis denti- scriptum est, quod proprie agrum, regionemquesi-
bus commoliti cibi, vescentibus nanseam faciant. gnat, et propter DALETH et RESlillerarum simililu-
Unde obsecro te, lilia Eustochium, ut isia quoenota- dinem, error inolevit. Loquitur aulem sermndiviiius
rioriim stylo ciidimns, et ad qua: emendauda spa- per metaphoram saltus contra Jerusalem,quae bestia-
liuin vix habemus, id est, septimum incipias, 241 rum, 242 et feroeiunihorainiim habitalio est: quod
et utantejara dixi,si librorum brevilas vel longitudo succendat eam [Al. eum], ornniaque Iigna illius con-
inler se fuerint inaequales,visionuui, immouTroSeo-suv cremeulur : nequaquam arbores vocans quae fruc-
brevitali imputes ac longitudini, dum et juncta no- libus indigebant, sed ligna quasi incendio pra-pa-
lumus separare, et dissonantia in unam coarclare rala. Primumque comburit in eo lignum viride, se-
congeriem. cundum quod in hoc eodem Propbeta legimus : Et a
sanctis meis incipite ; et postea aridum , quod nihil
(Vers. 45 seq.) El factus est sermo Domini ad me, in se poteral habere vitale : sanctos videlicet simul
dicens : Fili hominis, pone faciem luam contra viam ei peccatores, ut alii captivitatis mala , morie effu-
« Archinteus ms. Olim legimus, absque pueri D I Liquet vero , ignorationem vocari divitiarura, quod
voce. tut, tantaeque essent, ut a propriis dominis eariiui
b Aniea erat praefixa parenthesi (quos, etc. magniiiulo ignnraretur. Olim erat ignoranliam , pro
0 Hnc modo legiint omnes codices nostri mss. quo maluisset Erasmus arrogantiam.
Erasmiana ediiio retinel in conlexiu, ei ignorantiam d Heraeliannm Africaecoiiiitem nolat, qui ad se
divitiarum In margiiie autem baec addtla reperi : le- transfugas e Barbarnrum gladiis Romanos post cap-
gendum arbitror arrogantiam. Sed falsa esl ct impe- lain abAlarico Uri>em,ob infamemavaritiam crude-
rita conjectura, quia Hieronymus ut magtiiludinem lissime vexabat, utsiquas f iga abduxissent subslan-
diviiiaruni demonstret in Romatiis, vocat illam igno- tiolas, miseris eriperet. Vide epist. 130 ad Deme-
rationem, eo quod ignoiareni domini suarum diviiia- triadem, num. 7, ubi avaritiam crudelitalemque ejus
—-
rum thesauros et possessiones. MAKT. Floremini hominis exaggerat, atque exsecratur.
quoquems., Viclorio teste ignorationem, praeferunt.
201 COMMENTARIORUM 1N EfcECIllELEM LIB. VII. CAP. XXI. £08
giant ; alii suppliciis tradantur aeternis. Quodquej|A [Vulg. Ut scias] omnis caro, quia ego Domiuus eduxi
infert : Ab Austro usque ad Aquilonem, hoc indicat, gladium meum[ \l.abesi niewm]de vagina sua irrevo-
ab Jerusalem usque ad Babylonem : ut oiniie iter cabilem. LXX : El faclus est sermo Domini ad tne,
pergentitim in captiviia em , gladio, fame, pestilcn- dicens : Idcirco valicinare, fili homiuis : el obfirma
lia rueiiliuni compleatur. His enim qui in Babylone (aciem tuam conlra Jerusalem, et aspice ad sancta eo-
sunt, Jerusalem ad Ausirum siia est ; quomodo rum, et prophela super terrant Israel, et dicesad ler-
e contrario oila in Jeremia quae significai Jerusalem, ram Israel: Hmc dicit Dominus Deus : Ecce ego ad
a facie Aquilonis, id est, Babylonis suceenditur (Je- te, el edttcamgladium meumde vagina sua, et interfi-
rem. 1). Et fculchre in principio : stilla, inquit, ad ciam e$ ie iniquumel injusium. Sic egredietur gladius
Africum ; ut non lola Dei ira videatur efftisa, sed ineus de vugina sua super omnem carnem a Meridie
stilla quaedam ct pars. Siu autcm siilla tantae sacvi- usque ad Aquilonem,et cognoscetoinnis cato quia eyo
tiae esi: quid in lotis imbribus aeslimandum esl: Uominus eduxi gladium meum de vagiua stia : non re-
Ul omnis caro, quae visura esl salutare Dei, per vertetur ulra. Quia supra dixerat: Ipsi dicunt de
silvarum incendium el flammam, quae nullius ex- me, numquid non per parabulas loquitur isie ? et
stinguitur auxilio, cognoscat quod ipse sit Dominus. apertam populus flagitabat sentenliam : idcirco id
Quod intelligens Propbeta respondit, ah, ah, ah, B J quod Dominus per melaplioram she parabolam, et
Domine Deus : vel ut Sepiuaginta transiulerunt, ne- ui alii vertere, proverbium,244 e-1 loculus, nunc
quaquam, Domine, Domine. Et inferl : Et ipsi dicunt inanifestius loquitur, saltus Nageb et Darom et Tbe-
ad me : Numquidnon per parabolas loquitur isie ? vel man esse Jerusalem, et templuai illius, sancta san-
parabota est isla qum dicitur? Et est sensus : Planius clorum, et omnem terram Judaex; flammamque quae
loquere , non intelligimus per parabolam quid lo- combustura sit salium, inielligi gladium devoran-
quaris : aperlo sermone Dei nobispande senteuiiam. tem, qui eductus sit de vagina sua, ut interficiat ju-
Potest atitein tropologice Tbeman et Nageb et Da- slum ct impium. Hoc est eniin lignum viride el.li-
rom, a jEgyptus intelligi : legimus enim in.Daniel gnum aridum. Unde et Dominus : Si in ligno, ait,
crebro Austrum pro jEgyplo accipi ( Dan., xi), viridi tanta faciunt: in skcoquid facient ( Luc. xxm,
A£gyplusautem refertur ad mundi isiius angustias. 31)? Pro quo, nescio quid volentes, LXX iniquumet
Prophetat igitur Ezechiel quae mundo ventura sinl injustnm interpreiati sunt : quasi non idem utrum-
mala , quem saltum vocat, pomiferas arbores non que signilicet. Quodque ibi dixerat : El videbil uni-
babeniem, sed habilaculum bestiarum. De quo et in versa caro, quia ego Dominussuccendi eam, hoc est,
vigesimii243octavoPsa'raodicittir: VoxDominiper- silvam, sive (lamniani, nec exstinguetur, hinc aliis
ficientiscervos,etrevelabitcondensasitvmum (V'ers.9). C ' verbis loquitur : Ut sciat ontnis caro, qttia ego Domi-
Istaesunt silvae,et saltus, qui plus devoraverunl in nus edtixi gtadium meumde vagina sua irrevocabilem.
praeliode' exercitu Abessalon , quam inlerfecit gla- Vere enim contra Jerusalem non est flamma sopita,
dius (II Reg. xvm ). Succcndilurque in saltibus pri- nec exstinctum incendium , uec revocatus gladius ,
mum lignum viride, el sic aridum , bi qui vivunt in quia nioilicniii tempus in medio, et Jerusalem cum
malo, el hi qtii jusiitiae mortui sunl. Quudque dici- lemplo suo, Babylonio igue succensa est.
tur : Et comburelur in ea omnis facies ab Austrous- (Vers. 6, 7.) El lu, fili hominis , ingemisce in con-
que ad Aqiiilonem,hoc dicit : Ab his qui fervenle trilione lumborum, el in amaritudinibusingemhce co-
spiritu vidcbantiir, usque ad eos qni crescenle ini- ram eis. Cumqttedixerint ad le : Quare lu geinis ? di-
quiiate, et refrigerala cbaritaie mullorum, calorem ces : Pro auditu , quia venit, el labescetonme cor , el
pristinum perdiderunt; iti ut omnis caro perspiciat• dissolvenlnruniversmmanus,el infirmabitur omitis spi-
flammam Domininon exstingui. Precalurque pro- rilus, el per cuncta gentta fluenl aqum. Ecce venil et
pheia ne fiat quod Domiuus comminatus est : hoc. /ief, aif Domhtus [Vnlg. addil Deus \. LXX : Et lu,
est, ne succendaiur saltus, et ligna omnia concre- fili hominis , ingemhce in contrilione lumborum tuo-
menUir;ut aut adhuc accipiant locuin poenitenliic, rum, el in doloribus geme in conspectueorum. Eritque
aut sihi uon imponatur necessitas tristia nuntiandi: i D «i dixerint ud te : Quare tu yemis ? ei diccs : Propter
pr.eserlim ciim populus ea 11011 iutelligat, et nbscu- nuntium, quia venil , et comprehendelurpavore otnnc
ritale diciorum, magis ad insaniam provocetur. cor, et dissolventur universm tnatius, cl exanimabitur
(Cap. XXI. — Vcrs. 1 seq.) Elfaclusest sermoDo- omniscaro et omn.s spiritus, et oninia femorapoltucn-
mini ad me, dicens : Fili hominis , pone faciem luami tur huinore. Ecce venil el eril, dicit Dominus Deus.
ad Jerusalem, et sliila ad sanctuaria, el propheta con- Primum dixerat : valichtare, vel slilla ad Austrum,
tra humumIsrael, et dkcs terrm Israel : Hwc dicill Afrkum et Meridiem, el ttdsaltum meridianum. Quod
Dominus Deus : Ecce ego ad le, et ejiciam gladiumj quia videbalur obscurum, et dicta propheiiu pnpulus
meum de vagina sua, el occidam in te justuin et im- nesciebat, secundo ponilur nianilesiius saltum me-
pium. Pro eoautemquod occidiin te.justum et impium: ridianum esse Jerusaleni, el omnes inlructuosas ar-
idcirco egrcdieturgladius meus de vagina sua ad om- bores ad quarum radices securis posiia sil (Jtfaf. m,
nem carnem, ab Auslro usque ad Aquilonem.El scietf Luc. m), iulclligi habilatores ejus: gladiuuique inler-
* Inlerserit Rabanus, quod Septuaginta posuerunt.
PATROL. XXV. 7
'
203 S. EUSEBII HIERONYMI 201
pretari pro incendio. Tertio jubetur prophetse, ut ta- A maxime ubi aut nnlla aut parva distaiuia est. Po-
cenlibns illis nec interroganlibus, cur ista valicinatus nam igitur nonnulla quae discrepant. Pro eo qupd
sit.faciat per quaeinterrogetur.et respondeat quacDo- nos diximus : Qui movessceptrum ftlii mei, succidisli
minus locutus est. Ingemisce, 245 biquit, ejulare, omne lignum, illi transliilerunl : Intetfice, contetnne,
non levi voce.nec dolore moderato, sed in conlrilione repelle omne lignuin. Rursum ubi nos diximus : Qui
lumborum, ut gemiius tuus ex irais visceribus el fugerant, gladio tradili sunt, et illi et alii iranstulc-
amariiudine animi proferatur. Et hoc facies coram runt: Hospites mei, sive habitatores. Etubi nosdixi-
Percute
eis : ut cum te interrogaverinl cur tanto gemitu mus : Plaude super femur, illi posuerunt :
manu. Et ubi iranslulimus : El hoc cum sceptrum
conteraris, et quid tibi mali acciderit ut sic inge-
illorum habet edilio : Tribus repulsa est.
miscas, tu eis meo sermone respondeas : Idcirco subverteril,
autem ad gladium Nabucbodonosor, ut
plango.etdoloremcordis mei dissimulare non valeo, Loquilur veniat contra Jerusalem , ut exacualur atque lime-
quia auditus qui semper meis auribus insonuerat,
et venit: imminens videlicet Ba- tur, multos enim csse caedendos ; et ad ipsum apo-
opere completur
furentis exercitus. Qui cum venerit et valla- slropham facit. Tu es qui moves atque subvertis
bylonii filii mei, imperium videlicet populi Israel,
verit Jerusalem, lunc tabescet omne cor, et dissol- B sceptrum
ventur universac manus : ut, occupante pavore men- et omne lignum succidis , universam populi multi-
tes hominum, nullus audeat repugnare. Infirmabilur tudineni. Dedi, inquit, istum gladium , utleneatur
manu Nabuchodonosor; et sit in manu viri robu-
enim omnium bellatorum spiritus, et tanta cuiictos
formido, ut, timore co- stissimi. Unde, o propheta, claraa et ulula, ei mala
occupabii irepidatio atque
et vesica bumo- inslantia vocis Iamentatione testare. Ilic gladius
gente, artus et viscera dissolvantur,
nulli pepercit, nec aliquem imminentium malorum
rem tenere non valeat : ita ut urina genua polluan- Factus est in populo, factus est
est ut limore vesica Ia- reliquit expertem.
tur. Nalurale enim, cogente,
humor de- in ducibus Israel, factus in hospitibus meis ac sacer-
xelur, et adversns hominis voluntatem
dotibus, qni habitabaut in templo meo. Idcirco per-
fluat. Quod quidera et in morborum magnitudine cule
femur, sive manum, et habitum plangentis as-
accidere solet, ut postquam vires defecerint aegro- sume. Hic
et lectuli enim gladius probattis cst mihi, ct hoc
tantium, non solum genua, sed polluaiiiur. cum sceptrum meum regnumqfie subverterit, quod
Ecee, inquit, venit, quod saepe praeclki, et opere ultra non
ac fiet non sed Dominus locu- erit, et in Sedecia rege finielur. Iterura
compleiur quod ego, libi, proplieta, jubeo, ntqui femnr percusseras pro
tus est. Sc.ioquemdam in contritione lumborum, et
et miraculo, percutias et nianus, ut non
fluentibus aquis, mulla testimonia replicasse , ut G stupore solum semcl,- sed sccundo ac tertio gladius veniat
prophetac castilas impleretur, et amariludo animi
ad interficiendum. Primo enim venerat Nabuchodo-
et dolor mentis internus, qnod aquae seminum genua
nosor, quando tulil Jcchoniam : et secundo, quando
polluant. Sed hiec expositio ad praeseniem non per- regnabat 247 Joacim : teriio, quando Sedecias. El
tinet Iocum. hic est gladius triplicatus, quando facta est niagna
(Vers. 8 seqq.) Et factus est sermo Domini ad occisio, et intanlum multiplicavit ruinas, ut obstu-
me, dicens : Fili hominis, prophela, el dices: Hwc pescerent animo, et corde labescerent, et in omni-
dicit Dominus Deus, loquere : Gladius , gladhis bus portis eorum daret coiiliirbationeni. Prajcipitur
exacutus est et limatus, ut cmdat victimas, exa- ergo illi, hoc est, gladio aculo et limato ad fulgen-
cutus est, et ul splendeat, limatus esf : qui moves dum, amicioque et expedito, et paraio ad caedem, ul
sceptrum filii mei, succidhli omne lignum. Et dedi vadat sive ad dexteram voluerit, sive ad sinistram.
eum ad levigandum, ut tencatttr manu : iste exa- Quocumque, ait, faeiei tuae placuerit, audacter in-
cutus est gladius, et iste limalus esl, ul sit in manu gredere, me habens ducem , me adjutorem. Ego
interficientis. Clama et ulula, fili hominis, qtiia hk plaudam manu ad manum, ut saevienlem (e contra
faclus est in populo meo, hk in cunctts ducibus lsrael. adversarios meos , quasi fauior tuus et exhorlator
Qui fugerant, gladio traditi sunt cum populo meo : " insiigem. Ne dubites, ne formides, et pati timeas
idcircoplaudesuperfemur,quiaprobatusest,el hoccum quod passus est Sennacherib : ego Dominus sum
sceplrttm subverterit, et non erit, clicitDominus Deus. locutus, meae minister es voluntatis, meam comple
Tu ergo, fili hominis, 246 propheta, el percute manu sententiam (IV Reg. xix). PossumuS juxla anagogen,
ad manum , el dtipliceiur gladius ac tripticeiur gladius gladium acuium paratumque.ad caedemaccipere dia-
interfeclorum. Hic est gladius occisionh magnm, qui bolura , de quo ait Apostolus : Tradere hujuscemodi
obsltipescereeos facit, et corde labescere, et tnultipti- Salanm in interilum catnis, ut spiritus salvus fiat
cat ruinas. In omnibus porth eorutn dedi conlurba- (I Cor. v, 5). Et in alio loco : Hymenwus et Alexan-
tionem gladii aculi et iimali ad (ulgcndum : amicti ad der : quos tradidi Satanm, ul discant non blasphe-
cmdem.Exacuere, vade ad dexleramsive ad sinislratit, mare (I Tim. r, 20). Et in Psalmis scriptum esl:
quocumque (acieittim est appelitus. Quin et ego plau- JWtsiffurorem, et iratn , et angusliam , immhsionem
dam manuad manum, et hnpleboindignalioneinmeam, per angelos pessimos (Ps. LXXVII , 49). Hunc quidam
ego Dominus locuius sum. Multum est si utramque putant gladium et in manu fuisse angeli, quando
ponam editionem, et librorumextendiiurlengitudo: sub David percutiebatur Jerusalem (II Reg. xxiv).
m COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB, VII. CAP. XXI. 2C6
Abi anlcm cl de illo dici gladio suspicantur, de quo Aram . Jerusalem; et primo quidem, ut videalur ei
in Evangelio scripluni esl: iVon veni pacem miltere nihil agere , et fruslra conari. Illo vero recordanie
sitper terram, sed gladium (Matlh. x, 54); et divi- iniquitatcs eorum, qui in Ecclesia commorantur,
dere inter se omnem consanguinilnlis affectum , ttt immo malis operibus reducunt adversarias potesta-
mali corruant, et sancli rcsurgant. Sed hoc impium tcs in memoriam scelerum prisiinorum, patefiunt
est credere dc gladio Salvatoris, el non potius de omnia peceaia populi el cogitationes eorum , et id-
diabolo, qui Domini in Ecclcsia sceptra subvertit, circo capiuntur, quia uovis vetera delicta cumula-
qui inlerficit cunctos in populo, ct duces, el hospi- runl.Haecalius dixeril, nobis cceplaehistoriaeveritas
les Dei : et injic a Domino ct>inprobalur, quando 249 persequenda est. Cum , inquit, dixisset milii
Jiidaiu proditoicm etsimiles ejus subvertcrit (Joan. sermo divinus: Prophela, fili hominis, etlnqucre ad
xni). Qui poslquam comedit buccellam , intravitin gladlum et dic : Gladius , gladitrs , cl cauera qua:
illum Satanas. Dnplicaiurque el iriplicalur gladius prophetia gladii conliiieiUur; secundo factus est ad
inierfectorum, ut solvatur peccaium Jerusalem , mc sermo Dpmini, diccns : Yis, (ili hominis, scire
quia suscepit de manu Domini duplicia peccata sua. quis iste sit gladius, et apertius personam discere
Gaudel autem Dominus et exsullat, e! bortator est gladii saevienlis? Ausculta quae dico : ponc duas
gladii sacvientis, ut vadat sive ad dexlcram , sive ad B^vias, ut per illas gladius veniat regis Babylonis,
sjnisiram , et quocumque eum faciei suae tulerit ap- qui egredietur quidem unp itinere ChaldaROrum,sed
pciitus , ut inicrfeciis malis, rcmaneant boni, et cum venerit pei desertum et solitudinem ad liivium
inipleatur illnd quod scriptum 248 csl : QMd Va~ terrac Arabiae, quae appellatur filiorum Ammon ,
ich ad friimenium? dicit Dominus (Jerem. xxni, quarum una via Jerusalem dueil ad dexieram par-
52). lem, sinistra vero ad Rabbaih filiorum Ammon, quae
(Vcrs. 18 seqq.) El [actus est sermo Dotniniad me, esl civitas metropolis , el hodie Philadelphia nomi-
dicens: El iu , fili hoininh, pone libi dttas vias, et natur: memor, inquit, inlernecionis quae aecidit
[Vulg. ut] venialgladius regis Babylonis. De terra una regi Assyrio quando centum octoginia quinque mil-
egredtentiirambo [Vulg. ambw], el manu capiet con- lia, una nocle sunt cxsa, formidabil ad partem
jccluram: in capite v\m civilatis conjkiet. Viam pones, dexleram declinare , el ire contra munitissimam
ut veniat gladius ad Rabbuth fiiiorum Ammon, el ad Jerusalem ; sed stabit in ipso compito, et ritu gen •
Judam,ct adJerusalem[Nu\g. in Jerusalem] munilhsi- tis suacoraculiim consulet, ut miltat sagitlas stias in
mam. Stetil euim rex Babylonis in bivio, in capile pbaretram , el commisceat eas inscriptas , sive
duarum viarum divinationem qumrens, commiscens signatas nominibus singnlorum , ut videat cujus sa-
sagittas. Interroguvitidola, exla consuluil. Ad dexte- C giita exeat, et quam prius civiiatem debeat op-
ram ejus facta esl divinalio super Jerusatetn, ul ponat pugnare. flanc aulcin Gracci pelopv.vri«.v,sive paSSo-
arietes, ut aperiat os in cwde, ul elevetvocctnin ulu- p.avri«v nominanl.. Interrogavit igitur idola ; cxta
lalu, ul ponai arieles coitira portas, ul comporletayge- consuluit. Ad dexteram facta esl divinalio cjus, ut
rem, ut wdificet muniliones. Eritque quusi consutens pergeret conlra Jerusalem, et oppugnaret eam ,
fruslra oraculum in oculis eorum, et sabbatorum aggeres comportarct, arietes poneret, adificaret
otium imi:ans, ipse aulem recordabitur iniquitalis ad munitiones, urbemque concluderet, el in caede
capiendum. Idcirco hwc dicit Dominus Deus: Pro eo aperiret os suum, et fremilum exsultantis et ululan-.
quod in memoriamrevocaslis xniquilalesvestras [Vulg. tis exercims conciiaret. tloc, inquit, faciens, vi-
recotdati esfisiniquitatis vcstrm], et revelastis prwva- debitur habitaioribus Jeiusalem oraciilum frustra
ricaliones veslras, et apparuerunl peccala vestra in consulere; et quasi sabbatorum otiuma terere, lu-
oimiibuscogUationibusveslris ; pro eo, inquam,quod dere videlicel, et nibil operis perpetrare. Rex auteni
in memoriamrevocasth [Vulg. recordali estis], manu Babylonis, non in sua forlitudine, sed in iniquitate
capiemini.Scio me in boc loco juxla Septuaginta in- populi confisurus est, qua eos scit offendisse Dcum,
terpretes , cujusdam roultiplicera legi-.se expositio- et peccata palrum nuvis cumulasse [Al. cumularej
ncm, Rabbalh filiorum Aimnon , referemis ad geu- D dcliciis, ct praevaricationes eorum omnibus paluissc;
lium populum : Judam vero el Jerusalem ad eos qui et idcirco non dubitabit de victoria, quia confidet
sub Christi noniiue congregantiir, e( factis dent no- de iniquilalc Jerusalem. IIxc juxla Hebraicum, a
minis dignitatcm, regemqne coofusionis diabolura quo Sepluaginta non tara sensu quam verbis in ple-
slare in omni viarum capile, et insidiari in occulto ; risque discordant.
implerique illum versiculum : Juxta semitamscanda- (Vers. 25 seqq.) 250 Tuautem, ptofane, impie
lum posuerunt mihi (Ps, cxxxix); ct stare eum in dux hrael, cujus venitdies in tempote iniquitalis ptw-
bivio, vel eos qui sui sunt tcnere cupientem, vel finita. Hmcdicit Dominus Deus: Aufer cidarim : tolle
noviimsibi acquirerc servitium; et ad dexteram sem- coronam. Nome hwc est qum humilem sublevavit, et
per pergere.ad eosscilicelqui indextera partesunt sublimemhumiliavil? Iniquilatem, imqmlatem, iniqui-
posili, ut expugnet eos, ut exsullct in ca-de, ut arieti- tatcm ponam eam : el hoc non h fiel donec veniat
bus el congestione operum terrcnoruui capial inise- [Vulg. veniret] cujus est judicium, el iradam ei.
B Ita Iriuiii ope mss. Viclor. re&cripsit. Ante erat b Ex Vulgat. Edil. Victorius, faclum est. tn Ilebr.
tenere, quam lectiQueui et Martianaeus sequitur. Graecoquesimiliter, non fttit.
207 S. EUSEBII HIERONYMI m
fiXX : Ef tu, profane, inique dux Israel, cujus venit A i (Vers. 28 seqq.) Et tu, fili hominit, ptopltela, et
ilies, in tempore iniquitatis finis. Hmc dicit Dominus dic : Hmc dicit Dominus Deus ad filios Ammon, el ad
Deus: Abstulisti cidarim, et posuisti coronam. IIwc opptobrium eorum. Et dices: Mucro, mucro, evagina
non erit shnilis. Humiliasli excelsum, et sublevasli te ad occidendum : lima te ut interficias et fulgeas.
!:umilem. Iniquilatem, iniquilatem ponam eam : nec Cum tibi viderenlur vana, et divinarentur mendacia,
hmctalis erit, donec veniat cui debetur : et dabo ei. ut dareris super colla vulneratorum impiorum, quo-
'oymniachus hunc locum ita interpretatus est : Tu rum venit dies in tempore iniquitalis prmfiniia. Re-
autem, profane, inique dux Israel, cujus venit dies vertere ad vaginam luam, in locum in quo creatus es:
in tempore iniquitalis constitnlus : Hmc dicil Dominus in terra nativilatis tum judkabo te. Et effnndatn su-
Deus: Abstulil cidarim, et tulit cotonam : neque hoc per te indignationem meam, in igne furoris mei suf-
nequeillud: humitemsublevabit, et subtimemhumitia- flabo in te: daboque te in manibus hominum stulto-
bit. Iniquilatem, iniquitatem, iniquitalem faciamillud. rum, et fabricanlium corruptionem [ Vulg. interitum].
Et hoc non fuit iste, cujus judicium est, quem daturus Ignis eris cibus; sanguis tuus erit in medio lettm:
sum. Post urbis Jerusalem subversionem et capti- oblivioni ttadetis, quia ego Dominus locutus sum.
vitatem populi, ad duceni Israel sermo dirigitur, Gladium regis Babylonis stetisse in. capite duarum
quem nemini dubium est sighificari Sedeciam, in B 1 viarum, in compito dexterae et sinistrae, quarum al-
quo regum Israel de stirpe David imperium finitum tera ducebat Jertisalem; allera ad Rabbalh (iliorum
est. Venil, inquit, libi dies, quaelongo lempore prae- Ammon, et exisse sortem, ut pergeret prius contra
finila est in te, et propter le sacerdoliuln ct regnum Jerusalem, supra legimus. Qua expugnata el capla,
inleriit populi Judaeorum. Cidaris enim insigne pon- regnum quoque et sacerdotium ejus in aeternum per-
tificis est : corona, hoc est, diadema, regis indi- isse praenuntiat. Residuum eral filiis Ammon, et
cium. Nonne haec est cidaris, ei haec corona quae ipse divisionis ordo poscebat, quid de sinistra via
nihil fecit judicio; sed ad imitationem regis Baby- faclum esset. 252 Unde imperatur prophelae, ut
lonii, quos volebal exaltabat, et quos volebat hu- loqualur ad filios Ainmon, et ad opprobrium eorum,
miliabat? Propterea non semel, nec juxta Septua- quod e( ipsi capiendi sint, et ad eumdem gladium
ginta bis, sed terlio iniquiiatein ponarn libi in per- sermonera dirigit: 0 mucro, mucro, qui paratus es
petuum, quae non statim libi reputata est, sed donec ad cacdein, qni limatus, ut fulgeas et interficias:
veniat Chrislus, cujus est judicium, el tradat ei licet tibi idola responderint, et vanum sit omne
Pater regnum et sacerdotium, vel Ecclesiam de quod a daemonibus respondeiur, ut videlicel vulne-
gentibus congregatam : Non enim judicat Pater ratorura cervicibus immineres, et per te complere-
quemquam; sed omne judicium dedit Filio (Joan. v, C tur quod multo Dominus tempore fuerat coiiimina-
22). El in alio loco : Deus, ait, judicium tuum regi tus; tamen expleio opere tuo, quod egisti contra
da, et justiiiam tuam filio regis (Ps. LXXI,1). Iste filios Ammon, revertere ad vaginam tuam, id est,
est cui repositum est imperium, et sacerdotium in Babylonem, ad locum inquo factus es et crealus:
serapiternum, de quo loquebatur et Jacob : Non ut in terra nativitatis tuae judicem te, et effundam
deficiet princeps ex Juda, neque dux de 251 (emori- super te indignationem meara, et Medorum atque
bus ejus, donec veniat cui repositum est: et ipse erit Persarutn virtute capiaris. Quod plenius in Isaiie
exspectatio gentium (Gen, XLIX,10). In eo loco ubi volumine dicilur, in visione contra Babylonem: Ecce
nos interpretati sumus : Nonne hmc est, pulchre ego suscitabo supet eos MedOs.Et post puululura : Et
transtulit Symmachus, neque hoc, nequeillud. Quia etit Babylon illa gloriosa in regnis, inclyta in supetbia
enim dixerat: Aufer cidarim, tolle coronam, stibjun- Chaldmotum, sicut subvettit Deus Sodomam et Go-
xil, neque hoc neque illud, id est, regnum cessabit, mottham:non liabitabitur usque in finem(lsa. xm,
et sacerdotium. Unde qui postea usque ad adventum 17 et seqq.). Et quia semel sub persona gladii de
Christi reges fueruut pariter et sacerdotes, quorum rege, immo regno BaJbylonisloquebalur, serval p.e-
unus Hyrcanus pontifex diadema capiti suo imposuit, rafopkt. In igne, inquil, furoris mei sufflabo inte;
frustra sibi et hoc- et illud voluit vindicare, cum D 1 ut faciam te igne consumi, el tradam te in inanibus
regnum ei non deberettir post Sedeciam, sed illi hominum sliiltorum et imperitorum, qui artem non
cui repositum erat, et qui fuit exspectatio gentium, babent cudendi gladins et acuendi; ul nequaquam
de quibus loquitur el Malachias : Vos, sacerdoles, ultra acuaris, limeris, el fulgeasad occidendum;
qui conlaminatis nomen meum (Mul.1,6). Et post 1 sed sis ignis cibus, sanguisquc tuus, quem fudisti
paiiliilum : Non est volunlas mea in vobis, et victimas cunctis speclantibus, in te polius redundet; et tra-
non suscipiam de manibus vestris. Ab ortu eiiim solis daris aeternaeoblivioni, et pereas in perpetuum, quia
usque ad occasum, magnum est nomen meum in gen- ego Dominus locutus sum, cujus dixisse, fecisse
tibus : et in omni loco sacrificalur el offertur nomini est.
meo oblatio munda. Qu.e munda oblatio, sne san- (Cap. XXlL—Vers. 1 seqq.) Et factum est ver-
guine hircorum, arietum, atque laurorum (Ps. XLIX), i bum Domini ad me, dicens : Et tu, fili hominis, nonne
in Cbristi complelur advenlu, quando venit deside- judicas [Bis est in Vulg. nonne judicas] civilaiem
ratus gentibus, ci orius esl sol juslitiae, in cujusi sangtiinum, et ostendis ei omnesabominationessuas?
pennis est saniias (Agg. n). Et dkes: Hmc dicit Dominus Deus : Civitas effundens
209 COMMENTARIORUMIN EZF.CIHELEMLIB. VII. CAP. XXII. 210
sangutnemin medio stti, ut veniat tempus ejus, et qum A rueres. Et interim, ut caetera praelermitlam, pauca
fecit idola conlra semelipsam, ut pollueretur. In san- nnmerabo quoc in te fuerint. Principes tui non ju-
guine tuo qui a te effusus est, deliquhli, el in idolis stitia, sed roboris et brachii fortiudine judicantes,
tuis qum fecisti, polluta es, et appropinquare fecisti fiiderunt in te innoxium sanguinem. Alii patrem et
dies luos, et adduxisti tempus annorum tuorum : pro- niatrem contumeliis affecerunt, sive maledixerunt
pterea dedi te opprobrium gentibus, et irrisionem parcniibus, Scriptura dicente : Qui maledixeril patri
universis terris. Qum juxta sunt, et quw procul a le, el malri, morte moriatur (Exod. xxi, 17). Advenam
ttiumphabunt de /e(sive illudent libi), sotdida no- et peregrinum oppresseriint in medio tui : quasi non
bilis, grandis interitu. Ecce principes Israel, singuli in illis sufliceret pro omni angustia peregrinatio ei cxsi-
253 brachiosuo fuerunt in te ad effundendumsan- lium patria?. Pupillum et viduam conlristaverunt,
guinem. Patrem et malrem contumelih affecetunt in te sive oppiesserunt apud te : ut quorum omne pra>
(sive palri el matri maledixerunt). Advenam catum- dium est in legum justitia, non solum coniristaren-
niati sunl in medioliti. Pupillum et viduam contrista- (ttr, sed opprimereiilur a le. Sanctuaria inea, sive
verunt (sive oppresserunt) apud te : sanctuaria mea sancla conlempsistis, et sabbata niea polluistis : nl
sprevistis [ Vulg. sprevisli et polluisti ], sabbata mea non discerneretis inler sanctum et pollnliiin, inter
polluhiis. Viri delraclores (sive tutrones) fuerunt in te B decretum religioni diem, oiiumque sabbati ad cultu-
ad effundendumsanguinem, et super tnontes comede- ram Dei, et caeteros dies, quibus operari et servire
runt in te. Scelus (sive ut significantius in Hebraeo carnis necessiiatibns lege permissum est. Viri de-
habet ZEHHA (nnt), hoc cst, inceslum) operati sunt tractores, sive juxta Symmachum et Theodolionem,
in medio lui. Verecundiora patris discooperuerunt in dolosi, qtiod in Hebraeodicilur RACHIL (S'2"l), et ho-
te, et immundiliam menstrualm humitiaverunt in te, micidae erant in te, ut blasphemarent Deum, sive
et unusquisque in uxorem proximi sui operatus est cuiicta dolo agerent, au( violentia. Et comederunt
abominationem,el socer nurum suam polluit nefarie. in mnniihus alta sapientes, et elevati contra Deum
Fraler sororem suam, filiam patris sui, oppressit(sive snperbia, scelus, sive incestum, operati suni in me-
htimiliavit)in le. Muneta acceperunl apud te, ad ef- dio tui : ut quod in angulis quoque et secreto raro
fundendum tanguinem. Usuram et superabunddntiam fit, quando a malis conscientiae hominum devitanlur,
accepisti, et avare proximos tuos calumniata es (sive hoc tu in propatulo feceris. Quid sil aulem incesius,
ef compleboconsummationemmalitim tum in oppres- sequens sermo signilicat : Verecundiora patris nu-
sione lua); meique oblita es, ait Dominus Deus. Ecce davernnt in (e, novercae contra fas et licitum copu-
complositmnus meas super avaritiam tuam quam feci- Iati, el immunditiam menstruatae humiliaverunt in
sli, el super sanguinem qui effusus ett in medio tui. C te, non pareentes naiurae, nec inducias dantes tur-
Numquidtuslinebit cor tuum, aut prmvalebuntmanus pitudini, et ad uxorein proximi sui adhinnientes.
tumindiebusquosegofaciam libi? Ego Dominuslocutus Quodque hoc sceleratius est, socer exarsit in nurum,
sum, el faciam. Et a disperdam te in nationes, el ven- et frater sororis jura nescivit: ul non uleriiiam, sed
tilabo te in terras, et deficere [aciam immunditiam de eodem patre violaretsororem. Acceperunt imine-
tuam a te, el possidebote in conspectu genlium(sive ra ; ut innocentem 255 sanguinem funderent. Ne-
juxla Aquilae priniam editionem, el Theodotionem : cessitatem pauperum verterunt in lucrum, ut usu-
Et coniaminabo te : vel juxta Symmachum : £f vul- ram accipereni, et siipcrabundaniiam; et propter
nerabo le in conspeclngentium) : et scies quia ego Do- avariliatn amicos Jcaliininiati sunt. Hoc autem, in-
miuus. Et tu, ait, fili hominis (ular enim consueto qnil, fecisti, o Jerusalem, quia mei obliia es. Me-
ad te vocabulo), judica civitatem sanguinum, et os- moria enim Deiexcludit cuncia flagitia. Unde habi-
lende illi omnes abominationes stias, ut sciat se im- tum Domini irasccnlis assumpsi, ei complosi manus
niiiientem captiviiatem merito sustinere, et in mul- meas contra avariiiam luam, et conlra sangninein
tissanguinibus adduxisse tempusruinae suoe.Primum qui effusus est in medio tui; ut intelligas, et niente
omnium scelerum, pro Deo idola venerata es; et cognoscas, ulrum vel animo, vel manibus possis
adorasti opera manuum luarum, el appropinquare D meam iracundiam susliuere. Egc enim Dominus
fccisii lempus annomm tuorum, qnod mulio lem- loculus sum, el ego faciam : et postquam capta fue-
pore dicebalur, et differebatur, ut ageres pceniien- ris, Jerusalem, dispergam le in nationes, el venti-
tiara. Tu auiem secundum impoenitens cor tuum, lcm in aerem, quasi inutiles paleas luic illucque
thesauriz.is tibi iram in die irae (Rom. n). Idcirco rapiendas : lantaeque clemenliac sum, tit saevitia mea
dedi te opprobrium geniibus, et illusionem univer- venatur in misericordiam. Omnia enim faciam, ut
sis terris, quae in circuitu luo sunt, 254 lam juxia, deliriat immundiiia tua a te, ei recipias pristinam
quam procul : quaetriumphabunt de ie, sive illudent puritatem. Quam cum receperis, possidebo te in
tibi.Sordida, nobilis, grandis inleritu. Sordida, quia conspectu omnium gentium : ui cum a me possessa
munda esse desisti. Nobilis in malo, quae quondam fueris, tunc inlelligas quod ipse sim Dominus. Sin
in bono cunctas urbes nobilitate superabas. Grandis autem intcrpretationeni Symmachi et Theedotionis
interitu : ut quanto snblimior eras, lanto fortius sequimur, quorum aller ait : Et vulnerabo le, sive
a Viciorius ait, dispergam, est vera lectio : non subnexa exposiiione llieron. In Graecoautem Si«-
dhperdam; sicque ex vi Hebraici verbi replicat in Gv.opnmue, "
211 S. LUSEBl! HlERdNYJII 212
confodiam : alter : Contaminabo te in conspectugen- A des filiorum et filiaruin Sion, ei sanyttinem tmtndabit
tium, ad tnalam parlem cuncta referenda sunt: de medio eorum, spiritu judicii, el spiritu combustio-
quamquam illud huic senstti contrarium sit, quod nis(Isa. iV, i). Et puto illnd Sonare, quod in Psal-
supra dicitur : Et deficerefaciam immundiliam luam mis dicilur : Proba me, Domine, et lenla me (Ps.
a le. Defectio enim immunditiae, rcsiitutio puritalis xxV,2). Posl quod infertur : Ure renes meos el Cor
est. Utramque editionem pariter disserui, ui libro- meum : ul universa lumborum nnxii in me humoris
rum magnitudinem declinarem. pituila scelera sua, et velamen quod positum 257
(Vers. 17 seqq.) El [actum est verbum Domini ad est sicCetur. Quod de Jerusalem intelleximus, intel-
tne dicens : Fili hominis, versa est mihi domus Israel ligamus de animarum slatu, qure pura a Dco con-
in scoriam. Omnes isti, ms, el slannum, et ferrttm, et ditae sunf : anrumque in sensti alque sapientia, et
plumbum in medio fornach : scoria argenti facti sunt. argcnium in sermone atque etoqtiio Susceperunt, ut
Propterea hmc dicit Dominus Deus : Eo quod versi quod mente conceperint, verbis explicent. De ar-
estis omnes in scoriam: idcirco ecce ego cohgregabo gento legimus : Eloquia Domini, cloquia casta : ar-
vos in medio Jerusalem congregationeargenti, et wris, gentum igne examinatum, probatum lerrm, purgalum
et ferri, et stanni, et ptitmbi in medium fornacis, ut Sepluplum(Ps. xr, 5). De auro simililer etargenlo,
succendam in ea ignem ad conflandum. Sic congrega- B sexagesimus septimus conliuct psalmus , in quo
bo in furore meo, et in ira mea, el requiescam, et con- scriptum est .-Si dormiatis inter medioscleros pennw
flabo vos, n et succendam vos in igne (uroris mei, et columbm deargenlatm, et posleriora, sive itUeriora
conflabimini in medio ejus ut conflatur argentum in dorsi ejuS in vitOre, aui pallore auii (Psat. LXXVII,
medio fornacis : sic erilis in medioejus,el scietis quia 14). Omnis enim gloria ftlim regis intrinseetts (Psal.
256 e9° Dominus [Vulg. addit cum] effuderim in- XLIV,II), quse loquitnr in Canlieo Canlicorum :
digiiationeiii meain super vos. Yerbum Hebraicuin Introduxil me rexin cubiculum stttim(Cant. i, 3). Qui
SIG(i'o), b Symraachus scoriam, Aquilae prima edi- inter duo dormierit et requieverit Teslamenta, sta-
tio arepfvlov et yiyaprov, quod iilrumque acinum vi- tim assumit pennas columbie deargenlatas, aurique
nacii significat, interprelali stint. Secunda autem irt cordis tbesauro fulgore irradiabit. Ad Iinnc sen-
ejus translatio, et Septuaginta vertere, commixtio- sum reor ct illa esse referenda, quod peccaloribus
nem. Porro scoria, sordes et purgamenta melallo- etqui meruerunt offensam Dei, ccelum aeneuni, lerra
runi souat; itt coiisequenlercaptivitale vicina, imnio sit ferrea, et maxime lerra jEsypti, de qua educit
jam imminente urbis excidio, ignis adbibealur : ut . Ddminus Israel, quasi de fornace ferrea.InZacbaria
sub traiislatioiie confialionis, purum argenium re- quoque iniquitas sedetsuper taleniiun plnmbi [Zach,
maneai, quod aire, sjanno, ferro, plutnboque mix-( C v). El in Exodi cantico dicilur : Demersi sunt quasi
tiun fuerat atque violatum : quorum (ria, aes, slan- plumbum in aqua vioteulissima (Exod. xv, 10). Gravi
num, et plumbum, fusilis materiae sunt, et igni sol- enim peccatorum pondere premebanliir, et toqui po-
vuntur. Ferrum vero inter incufjem et mallcura terant : Quasi onus grave graratm sunl superme (Ps.
moilescit alque tenuatur, et diversas accipii formas, xxxvii, 6). Quoinodo anlem auri speciem adulterina
prout volunlas artificis fueril. Sicut igitur argentum aeris siinitiludo mentitur, sic argenli candorem stan-
quod supradicta metalla violarunt, in fornacem mit- num simulal, quod simplex et rusticns non facile
titur, ul ablalis sordibus, et adulterinis materiis, pu- dignoscit. Et saepe /accidit, ut aurum cl argentura
rum remaneat : ita, inquit, congregabo vos in me- haereticapravitatecommixtum.igneSpiritiissancti et
dium Jerusalem, el Babylonia obsidione circumdabo, Domini judicio separelur, et purum aitrum rema-
ut succendam in vobis ignem ad^conflandum. Quod- neat et argentum, de quo propheta dicit: Dedi eis
que ibi facit flammarum ardor immcnsus, hic fames argentum el aurum; ipsi autem fecerunt cx eis Baai
et pestilentia faciet: ul postquam congrcgavcro vos, (Osee ir, 8). Cui simile est : Eduxi eos in argento et
atquesuccenderoin igne furoris,tuncrequiescam,et auro, et non erat in tribubus eorum infirmus (Psal.
contemptus dolorem, pcenarum vestrarum ultione civ, 37): finisque pcenarum omnium sit, nosse quod
compescam. Et hoc tottim faciam, ut postquam ef- •D ipse sit Dominus. Lapidem stannettm, sive massatn
fudero indignationem meam super vos, finis vestri stanneam, et in Zacharia legimus (Zach. iv) : quae
cruciatus, mei notitia sit : et sciatis quod ego sim quid sigiiificel, suo loco interprelati sumus.
Dominus judex omnium el retribuior. Quod autem fVers. 23 seqq.) El factum est verbum Domini ad
dicatur esse conflator, et in multis quidem aliis lo- me, dicens: Fili kominis, dic ei: Tu es terra immunda,
cis, sed maxime in Malachia, et Isaia legimus, quo- et non complula in die furoris. Conjtiratioprophelarum
rura alier : Ecce, inquit, Dominus egreditur quasi in medio ejus, sieut leo rugiens rapieitsque prwdam :
ignis conflatorii et sicut herba lavantium, et sedebit animas devoraverunt, opes el pretium acceperunt,
conflans c quasi aurum et argentum, et conflabit filios viduas ejus multiplicaverutilin 258 tnedioillius. Sa-
Levi (Mal, m, 1, 3). Atter : Et lavabit Dominus sor- cerdoles ejus contempseruntlegem meam, et polluerunl
* Vicior. interserit, ef congregabovos, ex Vulgata, in est Jio.
quibus
Hebraico, Graecoque texiibus. c Supplet Vicior. ex Graeco tex(u, conflans et
•Atqtie ita X>D,Sig, reponi debere, monet Mas* tmmdans qudslwgsntwmet aurum, et emundabit filios
sorethica nota in hodiernis Hebneis exemplaribus, Levi.
215 COMMENTARIORUMIN EZECIIIELEM LIB. VII. CAP. XXIII. 21*
sanctuariamea. Intersanclnin elprofanum non habuere A prophelas et sacerdotes medius Domiruisinquinalur,
dhtanliam, et inler pollutum el mundumnon intellexe- de quo scriplum est : Medhts autem inter vos stat
runt, et a sabbatis meis averterunt oculos suos, et quem vos ignoratis (Joan. i, 26). Prophelae igitur,
coinquinabarin medio eorum. Principes ejus in medio sive duces, leonibus comparantur. Principes autem
illius quasi lupi rapientesprmdam ad effundendumsan- quos inferioris gradus homincs inlelligimus, luporum
guinem, el perdendasaniinas, el avare ad seclanda imitanturrapinam, uteffundant sangiiineni non cor-
lucra. Propltelw autetn ejus linebant eos absqttetem- porum, sed animarum, eiavaresccianlur lucra, ne-
peramento,videntesvana, et divinantes eh mendacium, quaquam illo contenti : Qui serviunt allari, vivant de
dicentes: Hwc dkit DominusDeus, cum Dominus non altario(\Cor. ix,13):sed poslquam ad ministerium
sil locutus. Populum lerrm calumniabantur calumnia Dei acccsserint, Crcesidivitias congregant. Propheta3
[Vulg. Populi, et calumniam], et rapiebanl violenter: quoque illi qui ventura praenuniiant, liniebant eos
egettum el pauperem affligebant,et advenumopprime- absquo lemperamento, de quo et supra diximus, va-
bant calumnia absquejudkio. El qumsivide eis virum, ticinantium prophetarum, qui absque commixtione
qui interponeretmaceriam, et staret opposilumconlra palearum linierunt parietem, qui imbribus dissipa-
tne pro lerra, ne dissiparem eam, et non inveni. El tur. Istiusmodi videnl vana, el non tam prophetant,
effudisuper eos indignalionemmeam, lu igne irm tnem B quam divinant mendacium, dicentes terrae misera-
consumpsieos. Viam eorum in capul eorum reddidi, bili: Haecdicil Dominus, Dominus ista promittil:
ait DominusDeus. Poterat diligens auditor inquirere, cum Dominus non sit locutus ad eos. Populus autem
quae esset scoria quae argenli violaverit purilalem, terrae nequaquam Dei, sed terrenorum opcrum,
et aere, plumbo, stanno, ferroque miscuerit. Quod principum ac sacerdotum aemulator existens, per
ibi igilur sub persoua urbis , et fornacis expressum calumniam et poteiiliamcunctafaciebat:nondiviies,
est, et huic sub specie terrae, quae non sil rigata, sed pauperes opprimcns, de quibus scriptum est:
nec pluviam susceperit, praedicatur. Pluvias illas Pauper autem non sustinet comminationem. Et: Be-
debemus intelligere, de quibus scriptum est: Man- demptio animm viri proprim divilim (Prov. xm, 8).
dabo nubibusne pluant super eamimbrem (lsa. v, 6): Advenam qtioque et peregrinum , qui necdum civis
qitem exspectamus, quando datur nobis pluvia lem- Ecclesiae fuerat effectus, sed tantum audilor, et
poranea el serolina, de qua scriplum cst: Pluviam habens initia fidei, opprimebant calumnia: utpost-
voluntariamsegregabis,Deus,hmreditatituw (Ps. LXVII, quam circuissent mare cl aridam, a facerent unum
10). Dies autera furoris est, quem sibi unusquisque proselytum, et facerent eum filium gehennae. 260
conciliat multitudine peccalorum. Scire cupimus Inter tanta autem vitia etscelerum mnliiiudinem,
quaesit urbis scoria, qui terrae durissimac et plenac'^ quscsivi de eis virum qui irae meie posset resistere,
veprium sentiumque squalor. Conjuratio, inquit, cl instar Moysi, et Aaron, et Samuelis, igni meo et
Prophelarum, sive juxta LXX.ducum iu medioejus incendio se opponerct; et non potui reperire. Unde
habentium similitudinem leonis, de quo scribit et loquebalur ad Moysen : Dimilte me, et delebo popu-
Petrus : Adversariusnosler diabolus, quasi leo rugiens tum istum (Exod. xxxn, 10). Et quia resistentem
circuil (I Petr. v, 8). Qui leo omnesque ejus socii mibi, retiiientcmque me, non potui reperire : pro-
non quaerunl corpora devorare, sed animas, acci- plerea lotam super eos effudi indignalionem meam ,
piiintque mercedes, et pecunia cuncta dijudicanl. et consumpsi illos, non absque mensura atque ju-
Quod in illo quidem tempore accidisse populo Ju- dicio, sed ut redderem vias eorum in capita illorum,
daeorum, nulli dubinm est. Propler sacerdoles enim vel propria peccata quae fecerant, auctoribus tri-
el principes et prophetas adduxit Dominus super eos buens, vel certe in capita pnpuli ducis, principis,
malum. Sed iu nostra Jerusalem hoc saepeconspici- ac propbetarum, quorum nullus fuit qui irascenti
mus : qui juxta Sepluaginia devorant animas in Domino auderet resislere, et quorum causa terra
potentia, et259 pretium accipiunt, ul multas vi- squalida atque deserta imbrem Domini suscipcre
duas faciant, quae sponsum Dominum perdiderunt. non meruit.
Horum autera prophelarum faclio est, et conjuratio, '* (Cap. XXIII. — Vers. 1 seqq.) Et faclus est sermb
Ut invicem sui fautores sint, et omnia lurpis lucri Dominiadme, dicens: Fili hominis, dum mulieres
gralia faciant. Sacerdotes qui praosules templi eSse filimmatris unius fuerunt, et fornicatwsuntinJEgypto,
deberent, et exquorum ore notitia Legis inquiritur, in adolescentia sua fornitatm sunt. Ibi subacla sunt
violant sanctuaria, nullamqueinler sanclura et pro- ubera earum, et fraclm sunt mamntmpubertatis earutn
fanum, nisi pecuniae habent dislantiara. Avertunt (sive, ut in LXX conlinetur, lbi ceciderunt ubera
oculos a sabbatis, et Dei requiem quae in notilia earutn, et ibi devirginatwsunt). Nomina earum, Oolla
Scripturarum est, non recogitant; nec dicunt cum major (sive senior), et Oolibasoror ejus. Et habui eas
prophela: Revela oculos meos, et considerabomira- (sive [actw sunt mihi), et pepererunt filios et filias.
bilia de lege tua (Psal. cxvni, 18). Neque illud Et nomina earum, Samaria Oolla, et Jerusalem
Apostoli: Nos autem omnes revelata facie gloriam Coliba. Fornkata esl igitur Oolla super me, el insa-
Dotnini contemplamur(I Cor. m, 12). Inier tales nivit (sive abiil) ad amalores suos in Assyrios, qui
* Duo mss. uf facerent unum proselylum, facerent eum, elc.
215 S. EUSEBIl HIERONYMI 21«
appfopinquabant [Vulg. appropinquantes]ei, vestitosA auxilium. Qui venerunt et polluerunt eara, ut quid-
hy<icinlhinis[\ti\g.hyacintho],principeselmagistratus, quid in adolescenlia fecerat in ASgypto, 262 n0n
juvenescupidinis(sive e/ecfos)universosequitesascen- reliuqueret. Nam et iEgypiii concubueraiil cuiii ea
sores equorum. El dedit (ornicationesstias super eos in adolesceutia ejus, quorum simulacra venerata
eleclos filios Assyriorum universos, et in omnibus esl; ibique devirginata , et confracia sunt ubera il-
super quos insanivit in immunditiis (sive adtnuenfto- lius : et tanta fuil fornicaiionis abuiidanlia , ui non
nibus) eorum pollttta est. Insuper et fornicationessuas furnicati cum ea, sed fornicationem suam super il-
quas habuerat in Mgyplo, non reliquit. Nam et illi lam effudisse dicantur. Proptcrea tradita est ipsis
dormieranl cum ea in adolescentiaejus, et illi confte- amatoribus suis , Phul et Theglathphalassar, et Sal-
getant ubera pubetlatis ejus (sive ef ipsi devitginave- nanasar, in quorum insanivit libidinem, et ipsi
ran(eam): et effuderuntfomicalionemsuamsupet eam. discooperuerunt ignominiam ejus , T/jotro^oyotws-,
Propterea tradidi eam in manus amatorum suorum, quasi mulieris meretricis (IV Reg. xvn ef xvm,
in manus filiorum Assur, super quorum insanivitlibi- I Patal. v). Revelalio aulem urbis, captivitas est,
dinem. Ipsi dhcooperuerunlignominiamejus: filioset qui filios et fitias earum duxere caplivas, et ipsam
filias illius lulerunt; et ipsam occiderunt gladio. gladio iriicidarunt, ita ul in omnium mulierura
Et (aclm sunt famosm tnulieres (sive [acta esl B 1 exemplum jugulata sit; et in malam parlem cun-
tn sermone mulierum); et judicia (sive ulliones) clarum sermone celebretur. Qui judicia el uliones
261 feceruntin ea.Duodecim tribus Israel quae fue- fecerunt in ea, utniliil in illa salutis relinquerent;
runt junctae in iEgyplo, postea esse divisas in duas sed usque hodie decem tribus captivae teneaulur in
et decem Iribus, appellatasque Judam et Israel, monlibus el in urbibus Medorum, ad quas translatac
Regum et Paralipomenon Scripiura teslatur. Judae sunt. Juxta anagogen in Osee propheta quid signifi-
regnavitde stirpe David,Roboam filius Salomonis in cet Joseph, Ephraim, Samaria, Jezrael, et lsrael,
Jerusalem, ubi erat templum et sacerdotes, et magna et quomodo conlrariae sint domui David, etJerusa-
pars tiibns Levi. Decem autem tribubns in Samaria lem, quae siguificat Ecclesiam, plenius disseruimus.
Jeroboam filius Nabat de [Al. Nabadi] tribu Ephraim De qnibus et septuagesimus seplimus psalmus sonat:
et Joseph; quariim Samaria nunc appellatur Oolla, Filii Ephraim intendenteset mittenlesarcum, conversi
quod in lingua nostra sonat tabernacutum.-Jerusalem sunlretrorsum in die betli (Psal. LXXVH,9).Et ite-
vero Ooliba, lioc est, tqbernaculummeumin ea. Si- rum : Repulit tabernacutum Joseph, et elegit tributn
quidem et in decem tribubus erat tabernaculum non Juda (lbid., 67). Elegit emm Deus dnmum confes-
Dei, sed idolorum. Aureos enim Jeroboam, ut po- sionis Ecclesiam , et repulit tabernaculiim Joseph ,
pulum averteret a cultu Dei, vilulos collncarat in 'C quod interpretalur augmenlum. Qui, praetermissa
Dau et Bethel. Dicamus ergo de singulis. Duaeistae Lege Dei, aureos. culturae stiae vitulos addiderunt:
mulieres, Samaria et Jerusalem, liliaefuerunt ma- et appellantur Oolla, id est, tabetnaculum, non Dei,
tris unius de Israel stirpe generatae, et fornicatae sed errnris et dacraonum. Et soror major ac senior ,
suntin jEgypio in adolescentia sua. Neqne enim ac- propter multiludinem et capiiviialem ab Assyriis
cepissenl Legem eductaede JEgyplo in monte Sina , fornicata esl contra Deum, quia dereliquit fidei ve-
prohibenlern eas venerari idola, nisi in iEgypio ftiis- rilatem, et insanivit in haereticorum priucipes ama-
sent yEgyptia portenia veneraiae. Potest antem ma- topes suos, qui vestili erant hyacinthinis, excelsa
ter ambarum esse Chethaea, de qua supra legimus : illi et coelesiia promiltcntes; et ascensores, de qui-
Pater vester Amorrhmus, et mater veslra Chethma i bus dictum esi: Hi in cuttibus, et in equis (Ps. xix ,
(Supra xvi, 3). Sed et quando dicilur : Unusqtiisque '. 8), elecios filios Assyriorum et duces ac magislra-
abominationesMgypli auferat ab oculis suh, hoc si- ms.qui scientiam sibi et eloquenliain repromiltunl.
gnificat, quod in ^Egypto Israel idolis servierit, et tloc autem proplerea fecit, quod easdem fornicaiio-
ibi ceciderinl, sive fracla sint ubera virginitatis; nes quas habuerat in ASgypto, id est, antequam
ejus; majorque Samaria dicitur el senior, vel pro- crederet, et adhuc in saeculo.versabatur, etiam in
"
pter muliiiudinem decem tribuum, vel quia post; haeresi exercuii. Et devirgiuata est [Al. devirginalae
mortem Moysi de Ephraim tribu, Jesus filius Nave sunt] a viris Assyriis qui in malitia perseverant,
populo praefuil: unde et Jerohoam, qui scidit eas , 263 sive ultoribus. Adversarius enim noster dia-
a domo David fuisse legimus (III Reg. xu). El habuitt bolus, ipse est iuimicus et ultor (I Pett. v). Illi
eas Deus, sive faciae sunt ejus, quando ingemue- confregerunl ubera Samariae; et virginitatem ejus
runt ab operibus jEgypti, luto prius et lateri ser- quam habuerat in Ecclesia, perdiderunt. Propierea
vientes. Quaeposlea illi lilios et filias, vel in solitu- iridila est amaioribus suis, juxta Aposlolum qui
dine, vel in repromissionis terra genueruni. Pri- scribit: Tradidi eos Salanm, ut discant non blasphe-
mumque fornieata est Oolla, id est, Samaria, super mare (I Tim. l, 20). Et: Tradidi eos in interitum
Deum, quando insanivit in Assyrios, qui vestiti carnit, ut spiritus salvus fiat (I Cor. v, 5). Illi discoo-
ejus byacinlhiuis, etnon quoslibet de populo, sed peruerunt ignominiam miserse Samariae, et omnem
duceset magistratus , nec aelate confectos, sed ju- illins ostenderunt tnrpitudineni, filiosqne et filiis ,
venes omnes, eqnites electos, quorum secuta est qui de illa generati suhl, scientia praeditos, el sim-
Idola, et a quibus contra jussioncm Dei postulavit plices atque imperitos duxere captivos,et ipsam
217 COMMENTARIORUMIN EZECBIELEM LIB. VII. CAP. XXin. 218
inlerfecerunt gladio spiritali: totiiisque mundi in ,A ea , ut qua; sororis scelera vicerat, pcenarum quo-
malam partem sermone celebrantur, et fiunt famosac que sororem magnitudine supcraret. Quae tantac
inter cnncia saeculi dogmata, ut in exemplum om- procacitaiis fuit, ut cuncios errores adolescenliae
nium femiiiarum turpiiudo illius puniatur. suaein graviori jam aetate commilteret: et vEgyplia
(Vcrs. 11 seqq.) Qtwd cum vidisset soror ejus vitia, in Chaldaeorum qtioque libidine sectaretur.
Ooliba, plusquamilla insanivit libidine: et fornicatio- Insanivit enim quondam in cnncubitu iEgypiiorum ,
nem suam super fornicationem sororis sumad filios qiinrum carnes sunt ad simililudinem asinorum , et
Assyriorum prmbuil impudenter: ducibus ac magistra- tam largus seminum fluxns, sive verenda lam gran-
tibus ad se venienlibus, indulis veste yaria (sive pre- dia , ut cquorum superenLdeformitatem. Nec cessa-
tiosa); equitibus, qui vectabantur equis, et adolescenti- vit scelus adolcscentise ejus : immo reversa esi post-
bus, forma cunclis egregia. Et vidi quod pollula esset quam facta est mihi, ul ei in eremo et in terra re-
via una ambatttm, et auxil (otnicationes suas. Cumque promissionis a superaret antiquam libidinem , in
vidisselvitos depktos in patiete, imagines Chaldmorum qua devirginata est, et fracta sunt ubera ejus, ct
exptessas coloribus, et accinctosbaltheh renes, et lia- omnis decor periit virginilatis. Porro secundum tro-
ras tinctas in capitibus eorum: [orma [Vulg. formam pnlogiam , difficilis inlelligentia , quomodo Ecclesia
et simititudinem] ducum omnium (sive tristatarum B haereiicam vincat libidinem , nisi forle possimus lioc
omnittm) similitudine filiorum Babylonis, tettwque dicere, quod servusqui scit volunlatem Domini sui,
Chaldmotum in qua otli sunt: et insanivil supet eos et non facit eam , vapulabit mullis (Luc. xn, 47): et
concuphcentia oculorum suorum, et misit nunlios ad qund haerelici 265 f°r,s nefanda commiuant, et
eos in Chaldwam. Cumquevenissent ad eam filii Baby- exira arcam Noe naufragio pe>-eanl: Ecclesiastici
lonis adcubile mammarum (sive divertenlium), polltte- aulem si veram fidem sequentes, Assyria atque
runl eam stupris suis, el pjlluta esl in eis, et saturata Chaldaea imitentur vitia, et discolores sequantur
esl (sive recessit) anima ejus ab illis. Denudavitque imagines peccatorum , majoribus digni sint crucia-
fornicationes suas, et discooperuilignominiam suam : tibtts. An non mittinitis nuntios ad Chaldaeos , qui
et recessit anima mea ab ea, sicut recessit anima mea a interpretanlur quasi dmmones,quando pandimus eis,
sorore ejus. Multiplicavit enim [ornicationes suas , re- atque praebenius eis frangenda in peclore ubera,
cordans dierutn adolescentimsum, quibus fornkata est ubi menlis hospitium est, et saturati voluptatibus ,
in terra Mgypti. El insanivil libidine super concubitu ab aliis transimus ad alias ; ct non tam fornicatio-
eorum, qttorum carnes sunt ut carnes asittorum: el nem , quam meretricum numerum desideramus , et
sicut fluxus equorum , fluxus eorum (sive verenda ad tantam veninius rabicm . ut post multa tcmpora
equorum,verenda eorum). Et visitasti scelus adolescen-'C Dominicaeservitutis revertamur ad ^Egyptum , et ea
tim tum: quando subacla sunt in Mgyplo ubera tua , faciamus, quae in sirculo fecimus , antequam nomen
el confractm sunt 264 mammmpuberlatis tum. Juxta fidei.acciperemus?
litteram facilis inteTpretaiio est, quod videns Ooli- (Vers. 22 seqq.) Proplerea, Ooliba, hmc dicit Do-
ba, idesl, Jerusalem, in qua erat Dei labernacu- minus Deus : Ecce ego suscitabo omnes amalores luos
lum , plagas sororis, non est exemplo commoniia , contra te, de quibtts satiata est anima tua, et congre-
ut relraheret ah errore pedem suum; sed auxitger- gabo eos adversum te in circnilu : Filios Babylonis,
manae fornicationem. llla enim semel el foris idola el universos Chaldwos, nobilts, tyrannosque el princi-
fabricata est in Dan ei Bethel: ista aulem crebro in pes, omnes filios Assyriurum , juvenes forma egregia,
excelsis, et in lemplo Deiadoravit siatuam Baal, et duces et magistralus, universos principes principum,
cum Assyriis fornicala est. Idolnm autem Baal, sive et nominalosascensores equorum. Et venient super le
Bel, et (ut apertins dicam) Belis, Assyriorum reli- inslrucli curru etrolu mullitudo populorum: loricaet
gio est, consecraia a Nino Belis filio in honorem pa- clypeo et galca armabtinlur conlra teandique. El da-
tris. El fonvcationem suam Assyriis praebuii impu- bo b ehjudkium, et judicabtinl te judkiis suis, el po-
denter, ducibus et magistralibus, qui induli erant nam zelum meum in te, quem excercent lecum in (u-
vesle varia, et muliicolori, equitibus et adolescen- " rore. Nasum luum el aures tuas prwcident, et quw
tibus forma cunctis egregia : ita ut ambarum soro- remanserint, gladio concidcni. Ipsi filios tuos et filias
rum una fierct foruicatio. In eo autem auxit Jerusa- tuas capient el novissimumluum devorabitur igni, et
lem fornicaliones suas, quod videns in parietibus denudabunt te vestimenlis tuis, el tollent vasa glorim
imagines Chaldacorum, insanivit libidine, et forma tum. Et requicscere c facient scelus tuum de te, et
eorum vestituque decepia, misit ad eos nnntios, fornicationem tuum de terra Mgypti: nec tevabisocu-
auxilium postulans: qni venerunt, et polluerunt los luos adeos, et Mgypti non recordaberis amplius.
eam. Et quia voluptas non est perpeiua, sed cilo LXX: Propterea, Ooliba, hmc dicit Dominus Deus :
affert satietatem : polluta et saturaia in eos , reces- Ecce ego suscitabo atnalores tuos coutra te, aquibus
sit ab eorum fcedere. Unde et ego cernens lurpitudi- recessit anima tna, et adducam eos adversum le per
nes el fornicationes omnibus pubticatas, recessi ab circuilum fitios Babylonis , et omnes Chaldmosyaxoifl
Penes Rabanum , sttspiraret, pro superare. o Denuo Victor., faciam,'ex Hebraeo >mtttnl, La-
* Maluit Victor., coram eis, quemadmodura est in tinaque
Hieronymi editione fecit.
Hebraeo,Graeco, et Vulgata.
219 S. EUSEBfl HIERONYMI 220
et tjve el xou0, ef omne*filios Atsyriorum cum eis, jti- A . gariiae dependent : ita dignitas regis ct judicum,
venet, electos, dtices, ef magisiratut, omnet tristatas, quae in ore auribusqne signatur, eorum gladio prac-
et nominatos equitantes in equis. Cuncli venientsuper cidetur. Ipsi filios tuos et filias tuas capieni. T-uos,
te ab Aquilone, cnrrus el rotee, 266 cum tnullitudine inquit, el tuas, non meos et meas, quia deadulte-
populorum, clypei el peltm,el mitlent custodiam super rio generaii sunt, et caetera vorabuntur incendio.
teineircuitu. Et dabo anle faciem eorum judicium, El denudabunt, inquit, te vestimentis tuis, quibus
et judicabuntte judiciis suis, el dabozelum meumin te ornaveram, et vasis gloriae luac, quae (ibi ad cac-
te, el facient tecum in ira furoris. Nasum luum et au- remonias templi aurea argenleaque concesseram,
res tuas auferent, et reliquos luos gladio dejicient. dequibus seriptum est: Ego dedi eisaurum et ar-
Ipsi filios tuos et fitias tuas tollent, et residuos tuos gentum, et ipsi fecerunt ea Baal (Oseev, 8). Haecau-
devorabtt ignis, el denudabunt le vestimentoluo, et lem omnia faciam, utperdila pnlchritudine et vultu
assumentvasa gtoriationis tum, et avertent impietates venefico [At. veneficio] deturpato, quiescat ali(|iian-
tuas a te, el (ornicationem tuam de terra Mgypti, et do scelus tiium, et fornicatio quam didicisti et exer-
non elevabisoculos tuos ad eos, el Mgypli non recor- cuisti in ./Egypto: ut postquam nasum aure-qtie per-
daberit amplius. Qula ^Egyptiarum carnium recor- audeas oculos tnos levare ad
' dideris, nequaquam
data es, et imilala tnrpitudinem gentis immundae, B Cbaldaeos, et amatoribus prislinis ostendere foedi-
quae omnium bestiarum simulacra veneratur : pro- latem tuam: nec recorderis amptius ASgypiiorum
pterea adducam conlra (e amatores tuos,quorum sa- libidinis, quornm magniiudine carnium deleclaba-
liata complexu, rccessisti ab eorum foedere :. ut ris.Qua? universa dicuntur sub translatione adul-
qiianlus prius amor fuerat, in tania odia vertereris. terae, et propter adnlterium deturpatav. ut nequa-
Filios , inquam , Babylonis, omnesque Chaldacos, quam ultra glorietur in decoresno; sederubescat
nobiles, (yrannos et principes; pro quibus in He- in foeditate, quam magniludine meruit voluptalum.
braico habeiur, PHACDD (TipS)el SCE(yjttf)et ctjE;(5np), Quidqnid de Jertisalem T/somxu;dicitur, et ad ani-
, quasmujiigentes0rieiitalesinlelligunt,cum hujuscc- mam rererri polest, quae virtutibus, Dei juncta com-
modi nomina,nec in Regum volumine, nec inParali- plexui, postea adulieravit in vitia, et recessii ab eo,
pomenon, neque in Jeremia quidem, qui describunt ct patefactis universis sreleribus ejus, denudata cst
captiviiatem Jerusalem, aut in aliquo loco Scripturae alque turpata et ostensa omnibus, ul a scelere suo
sanctae iuveniamus. Nec mirum,siSeptuaginta ipsa aliquanto desistat: nec glorielur in nominis digni-
Hebraica posuerunt nomina, cum Symmachus quo- tate, sed pro mali conscientia et recordaiione ^Egy-
queelTlieodolio in eadem verba consentiant.Omnes, pti, oculos ultra ad ccelum non audeal tollere. Unde
inquit, Assyrius, equites, et juvenes, forma egregia, iC et nasns ei praeciditur, et aures ampuiantur, quia
ducesetmagistratus, sive trislatas, quos nos prindpes odorem 268 bonae fragrantiae verterat in fetorem,
principum interpretati sumus. Dequibuset in Exodo et audierat judicium sanguinis, quod non solum de
legimus (Exod. xv, i). Etectos ascensores tristatas odore et auditu, sed de visu quoque intelligimus,
(rptararat;), pro qnibiis Latina simplicitas , ternos quo, quia malefuerantabusi, Samson et Sedecias
* statores transiulit. Trislalac auiem nomen est apud privantnr. Svrdum quoqueDeuset mulum fecit (Exod.
Graecos, secundr gradus post regiam dignitatem. lv, H): ne lingua eorum pcrlranseat usque ad ter-
De quibus scriptum est: Verumfamenad tresprimot ram, et taclus omnis auferelur in his qui vitam pe-
non pervenit, qui principes equitum peditumque erant nilus perdiderunt. Et hsec fient, ut igni cuncta pur-
et tributorum [Al. tribunorum ] (I Par. xu, II Reg. geninr, et pereat jEgypli fornicatio: nec ullra ocu-
xxm): quos nos magistratns ulriusque militiae, et los suos ad mala possit aliollere.
praefectos annonarii tituli nominamus. Omnes, in- (Vers. 28 seqq.) Quia hwc dicil DominusDeus:
quit, in curribus et in equis, lorica armati, galea et Ecce ego tradam te in manus eorum, quos odisti: in
ctypeo , obsederunl le per circuitum, et dabo eis manus dequibus satiala est anima tua. Etagent tecum
267 judicium, ut quos reliqueras, et quorum irri- in odio, et toltent omnes labores tuos, et dimfttenlle
tum feceras pacttim, ab his judiceris: et judicabunt D nudam, et ignominia plenam, b ef rerefabi/ur igno-
te judiciis suis quasi adulteram. Et ponam, inqitit, minia fornicationum tuarum. Scelus tuum, el fornica-
zelum tneum in te, quem exercent tecum in furore. tiones tttw fecerunt hwc tibi: quia fornicata es post
Zetus enim mens est inter hostes, fidei eliam non gentes, inler quat polluta et in idolit earum. In via
servalae. Nasum, inquit, luum et aures tuaspraeci- sororis tum ambutasti: et dabo calicem ejus in manu
dent, qnasi adullerae et deprehensae in slupro : ut tua. Bmc dicit Dominus Deus : Calieem sororis tum
deformala placere dcsistas. Quomodo enim in facie bibesprofandumet latum. Erisin derisumel in subsan-
omnis putchritudo oris in narinm decore consistit, nalionem qum est capacissima: ebrietate et dolore re-
etinauribus, e quibus in feminis uniones etmar- pleberis, et calice mceroriset trislilim, calice sororis
tt Mendoseetiam post VictoriiemendationemMar- b Hancalteram hujus versiculi partem, et revela-
tianaeus reiinuit stratores, qtiod non sccundi post bitttr iqnominia fornkationum tuarum, quac deerat,
regiam digniiatem gradus, sed infiini poiius officii suffecimusex mss. et Rabano. Viciorius quoque an-
est nomen, ab equo inslernendo derivalum. Statores lea suppleverat moresuo exHebraeo, Lalinaque ver-
vero nostri quoque praeferunt mss. sione, et Graeco.
2-21 COMMENTARIORUM IiN EZECHIELEM LIB. VII. CAP. XXIII. 222
lum Samatim. El bibes illum, e! epotabis usque ad A lcin, quse calicem Samariae sororis stisc bibitnovis-
fwces, et ftagmenta ejus devotabh, et ubeta tua lace- sima, et quasi faecestormentorum ejus usque ad fun-
rabis (sive ut LXX transtulerunt : festivitales et dum epotavit. ,
tieomenias ejus auferam) ; quia ego locultts sum, ait (Vers. 36, 57 seq.) El ail Dominus ad tne dicens:
Dr.minus [ Vulg. addii Deus ]. Propterea liwcdicit Fili hominis , numquid judicas Oollam et Oolibam, el
Dominus Deus. Qnia obtita es mei, et projechti me ttnnunths eis sceleru (vel iniquiiates) earum : quia
posl corptts Iu!/;i: fu qttoqueporta scelus tuttm et [or- adullerw [Vulg. adulteralw] sunl, et sanguis in mani-
nicationes tuas. Prodest Jerusalem inimicilias liabere bus earum, el cum idotis 270 (slve adinventionibus)
contra Assyrios atque Chaldiros, et nequaqnam suis [ornicatw sttnt : insuper et filios suos quos genne-
jf^ypli record.iri; sed tradi eis in manus ad punien- rcnl mihi, obtttlerunteis ad devortiridnm(sive trans-
dum, qni illam oderant: quibus ante non traditur, dttxeriinl) per ignem. Sed et hoc fecerunl mihi, pollue-
nisi satiata fuerii de cis nnima ejus, nt postquam runt sanctuarium meum in die illa : et sabbata mea
pceniliierit veierum peccalorum, lunc purgetur sup- profanavcrunt. Cttmque immolarenl filios suos idolis
pliciis, et perdat omnes labores quos arte mereiricia suis , cl ingrcdcrentur sanctuaritim meum in die illa,
conqnisivit: videatquc nuditalem suam et ignoini- ut polliierunl illucl, etiam hwc fecerunt in thedio dvmtts
niam ; et sciat quod lnrc uriix-ersanon ei Dominus B mcw. Miserunl ad viros venieittes de longe, ad quos
fecerit, sed fornicaiiones suae, quibus foinicaia cst nuiilium miseranl. Itaque eccevenertitit, quibus le la-
per gentes quas supra enumeravit, ut earum colerel visli (sive, cum venissent, stalim iavabaris): etcircum-
simulacra. Inviis, ait, sororis tnac Samariaeambula- livisti [Vulg. addit stibio] oculos tuos : et ornata es
sti: propterea debes calicem illius bibere, 269 cu" mundo muliebri. Sedisti in tectulo pulchro, et mensa
jus peccata sectala cs. Calix autem , quod saepe ac- ornata [Vulg. ordinata] est ante te. Thymiama meum
cipitur pro pcenis atque suppliciis, mulia exempla et uncjuentttma meum posuisli stiper eam, et vox tnul-
sunt, e quibus illud est: Calix in manu Domitti vini titiidinh exsultantis erat in ea (sive el voce compo-
meri plenus ittixto, et inctinavitex hoc in hoc: verum- sita psrsultabat); Et in viris quidem h multitudines
lanien fwx ejtts non est exinanita, bibent ex eo otnnes hominum adduccbantur, el veniebanlde deserto (sive
peccatotcs terrw (Psal. LXXIV, 9,10). El in Isaia Ca- ebrii de descrto): postierunt armillas in manibus suh,
lixruinac, et pnculuin furoris dicitur (Isa. LI, 17). et coronas speciosissimasin capitibus stiis. Et dixi
Et ad Jererniam loquitur Dcus : Accipe calicem vini ei cjttwattriia est in adtilterio : Nunc fornicabilur in
meri de manu mea, et potabis omnes gentes, ad quas fornicatione sua etiam hwc. Et ingressi sttnt ad eam:
ego mittamte, ct bibent, etvomeitt,etinsanienl (Jcrem. quasi ad tnulierem merctricem, sic ingrediebanlur ad
xxv, 15). Sicut enim quoedamdaiilur catbariica , ut C Oollamel Oolibam mulieres nefarias (sive ttl facerent
noxius btimor (|iii inest corporilius egeratur: sic ct iniquitatem). Viri ergo jusli ( Vulg. interserit isti]
Dominus dat calicem tormentorum meracissimum, stinl: hi judkabunt easjudkio ctdultetarum, et judicio
ut quidquid fellis ainariludinisque csi, aufera; a offundeiitiumsangv.inem,quia adulterw sunt, et san-
peccaloribus, et pristinae eos restituat sanitati. Et guis iu manibus earum. Hwc enim dicit Dominus
ipse calix erit profundus et latus. Profiindus, pce- Dcus : Adduc ad eas multitudinein, el trade eas in
naruin magnittidlnc: latus tempore captiviialis. lumultum et in rapinam, et lapidetttur lapidibus po-
Quando autem , ait, inebriata fneris el dolore com- pulorum, et confodianttirgladiis eorum: filios el filias
prehensa, et biberis calicem usf|iie ad fa;ces, et in- eanitn interficient, et domos carum igni succendenl, el
lanlum hauSeris, ut fragmenta qurque ipsitis calicis auferam sceltts (sive itupietatem ) de terra, et dhcent
devores : tunc taedebit te foruicaiiouis prislinae, et omnes mulieres ne facianl secundumscelus (vel impie-
lacerabis ubera qu;c fracla fiierant in jEgypto, et laiem) earum. Et dabunt scelus (sive impietatem) ve-
qnaeamaioribus luissubacta aiquecollisa siint: sive strum super vos: el peccata idolorum vestrorum porla-
omnes feslivitates, ct neomenias tuas auferam, ut bitis, et scietis quia egoDominusDeus, Ut saepe com-
pro solemnitate atque laetiiia, aeleriium planctum moiiiii,paiva in quibus Sepluaginta ediiio discrepat
habeas et moerorem. Qtiia igitur ista fecisti, el oblila D ab Hebraico, ex latere copulavi, lectoris fastidio
es mei, etprojecisii me post corpns luuni, sive re- providens.Consequensanlemerat, ut qniSamarioc et
trorsum. pmpter corroris vitia, vel post genitalia, Jerusalem adulteria separatim descripseral, pariter
qnibus turpiludinis foedilasindicatur: propterea porta eamm supplicia nuntiarei. 271 Omnia autem dicun-
scelus et impietatem tuam, videlicet supplicia quae lur quasi ad adulleras, et facia anacepbalacosi, bre-
propter impietatem et scelera meruisti. Potest boc viterearum scelera proponuntur: ut recte juxtaLe-
quoddicitur: Et polabis usque ad fwces, et fragmenla gis iinperium in adulteras [Al. adulteris) lapidalio
ejus devorabh, significanter inielligi super Jerusa- popiiliconsequatur. Quia igilur adultera) sunt, justam
* Pro unica voce metim,quam ad mss. fidem cum
Thyminma meum, et unguenlum, quod mihi specialiter
Rabano substituimus, Martian. pnsl Erasiniim reti- jusseram fieri, elc. Sic aitteui opinor, cuni pro un-
ntiil dnobus verbis ef oleum. Iteposiiam a nobis giiento, oleum LXX interprciati sint, iiirainque le-
lectionem probat Hfbra-us quoqiie texius, ei Laiina ctionem fuisse annoiatam co, qui lam sa-pe occurril,
versio, quae testimonia.Vietorius ciimpriinis laudat. modo : unguenium fsive oleum) meum posuinti, ctc.
Nec sanc aliter ex Hebranosaltem positum ab Hie- b Victorius, quide multitudine:-et paulo post adul-
ronymo, ipsa ejus expositio persuadet, ubl ait: teriis, pro adullerio, ex Hebraico, Graecoquefonlibus.
225 S. EUSERII HIERONYMI 224
deprome sentenliam. Sunt enim mcecbataein idolis, A i concremarint : interfecti sint populib, qui pro Deo
et sanguis in manibus earum, enrum videlicet quos daemonumsimulacra venerati sunt. Possunt haecet
idolis immolarunt : ul filios quos niihi genuerant, post adventum Christi intelligi, qund viri jusli de
daemonibusconsecrarent. Nec hoc fecerunt foris et popnlis naiionum ipsi Samaritanos et Jndaeos corn-
in montibus, ac lucis, ul saepe facere consueverant; paraiione sui judicenl, ettradant eos ad devoran-
sed ad extremum polluerunt templum raeum, ut dum, quibus Dominus dixerat (Matth. xxm. 38):
staluam Baal in eo ponerent. Et sabbata mea pro- Relinquetur vobis domus vestra deserta. El : Quando
fanaveruni: ul nec loci, nec temporis custodiretur viderilis circumdari ab exercitu Jerusalem, scilote
apud eos religio. Sed nec praesentibus tantum adul- quia appropinquat dcsotatio ejus ( Luc. xxi, 22).
teriis conleniae eranl, neque suffecil eis; quod filios Usque hodie enim adulteraiae siint, et totius orbis
rneos immolaverunl idolis suis vel daenionibus; sed lapidibus opprimuntur. Quoniam mieeruul nun-
peregrinis quoque voluplatibiis lascivientes, Assy- tios ad eos qui erant procul, et dicere non po-
riorum aique Chaldaeorumsimulacra veneratae sunt. terant : Ego Deus appropinquans, et non Deus de
Qui cum venissent, Ooliba a Jerusalcm, omnem longe, dicit Dominus(Jerem. xxm, 23): et pra?parave-
adulterae habilum implcsti super ieos, ut lavares runl se amatoribus suis daemonibus : et omnem
corpus, oculos stibio linires : ut assumeres cultum B ] culium atque ornatum quem a Deo acceperant na-
muliebrem, sederes in lectulo libidini praeparata lurali bono, verterunt in cultum daemoinim,et opera
[Al. praeparaio], epulas proponeres, quibus fractas sua decoreraque, quem in armillis et diademate in-
ad libidinem vires reparares amatorum tuorum; (elligimus, adulteris amatoribus praebuerunt, quo-
tliymiama meum et unguentum quod mihi specia- rum poena genlibus limor est, immo his qui ex
liter jusseram fieri (Exod. xxx), el exlerminari ani- gentibus crediderunt, ne similia patiamur, si ea
mam illam de populo, quae in privalos usus hoc fecerint quaefecitSamaria ei Jerusalem. Aquibus tunc
facere voluisset, lu offerres idolis; ut congregares auferentur impietates, cum receperint 273 scelera
frequentiara populorum , sive omni genere musico- sua , el velamen quod positum est anie vulitun Moysi
rum caneres : ut iuiii solum visu, sed et auditu et (Exod. xxxiv), abstulerint ab oculis suis, ul cogno-
odoratu, et cunctis sensibus placeres amatoribus scant qund ipse sit Dominus Jesus Christus, quem
luis, qui venerunt ad le ebrii: non urbanae alicujns Dei Filium negaverunt (II Cor. ni).
elegantiae, sed de deserto ac soliludine, ruslicorum (Cap. XXIV, Vers. 1 seq.) Et faclumest verbum
ac latronum habitum pracferentes. Et in lantam Domini adme in anno nono, in mensedecimo, decima
exarsislis, o sorores pessimae.insania.n voluplaium, mensis, dicens: Filihominis, scribetibi nomendiei hu-
ut armillas veslras et discriminalia imponeretis (Cjusinqua confirmatusest rexBabylohisadversumJeru-
manibus el capitibus amatorum veslrorum, sive salemhodie. Etdices per proverbiumaddomum irrita-
vobis ipsis, ut plense ornaiu lurparemini. Quamob- Iricem parabolam, et loqueris ad eos : Hwc dicit Do-
rem dixi ei, vel Jerusalem, vel Samariae, vel ulri- minus Deus :•Pone ollam, pone, inquam , et milte in
que : Sic aitrivislis frontem, ut nequaquam secrcto eam aquam.Congere(rusta ejus in eam, omnempartem
polluainini, vel raariti, vel hominuin vitelis aspe- bonam,femur et armum, electaetossibusple.na.Pinguis-
ctum;sed inslar meretiicum publice272PrtislUua~ simum pecus assume: componequoque strues ossium
mini, qui ingressi siint ad vos, quasi ad meretrices, sub ea : efferbuil coctioejus, el dhcocla suntossa illius
cerlaiim vos polluere cupientes. Tradam igilur vos inmedtoejus. Proptereahmcdicil DominusDeus: Vwci-
ad puniendum his quibus ullro uadiiae eslis ad dc- vitnti sanguinum, ollw cujus rubigo in ea esf, ef rubi-
tiirpaudum. Justi enim viri suut, in co quod adul- go ejus non exivit de ea : per partes, el pct partes suas
terara et parricidara, me jubente, discruciant. llacc ejice tum: non cecidil super eam sors. Sanguis enim
enim dicil Dominus Deus : Monilu vocis luae con- ejus in medio ejus est, super limpidissimdmpetram ef-
grega ad eas, o propheta, inullitudinem populorum, fudit illum, non effudit illum super terram, ut possit
et primum diripialur earum universa substantia; operiripulvere. Ut superducerem[ Vnlg. superinduce-
deiude lapidentur el confodiantur gladiis, et filii;D rem ] indignationem meam, et vindictaulciscetet: de-
carum et filia: trucidentur, et domus ardeant. Ei di sanguinem ejus supet petram limpidissimam, ne
haec omnia licnt, ut auferatur de terra impielas; et operhelur. Propler hmc dicit DominusDeus: Vmci-
discant omnes mulieres universaeque provinciaepro- vitati sanguinum, cujus ego grandem faciam pyram.
cul positae, pcenis earum similia devilare : ul post- Congere ossa qum igne succendatn,consumentur car-
quam receperiiis quae meremini,' et portaveritis nes, et concoqueluruniversa compositio,el ossa tabe-
scelera idolorum vesirorum: tunc cognoscatis quod scenl. Pone quoqueeam super prunas vacuam, ut inca-
ego sim Dominus. Ilaec aiiiem omuia tropologice, lescat et liquefiatms ejus, et confletur in medio [Vulg.
et sub typo adulterarum dicia sunt coutra Samariam inlerserit ejus] inquinamentumejus, el consumalur
et Jerusalem, quod Assyriis Iraditae alque Chaldacis, tubigo ejus. Multo labote sudalum est; et non exivit
duclae sint in captivitatem, et urbes earum incendioi de ea nimia tubigo ejus, nequepet ignem. Immundilia
Penes Rabanum, Ooliba, hoe ett, Jerutalem. et contextus respuit.
b Amovimns hirfc vocem tui, quam rnss. ignorant,
225 COMMENTARIORUM1N EZECIIIELEM LIB. VII. CAP. XXIV. 22«
tua exsectabilh, quia emundare le volui, el non es A salcm, el vallare eam exercitu; ctobsidioncm istam
mundala a sordibus luis ; sed nec mundaberis prius, per parabolam describe atque proverbium, quse in
donec qttiescere fucidmindignalionemmeam in te. Ego praesenti loco metaphoram Iranslalionemque signifi-
Dominus toculus sum : venit, el faciam : non transibo cat. Pone, inquit, ollam aeneam, id est, lebetem, et
[Vulg. transeam], nec parcam, nec placabor. Juxla mitte in eam aquam, et pinguissimorum animanlium
vias tuasetjuxta adinventionestuas " judicavi te, di- omne corpus in frusta concide, tam femur, quam
cit Dominus. LXX : Et factus esl setmo Dominiad me crus et armura, caniesqiie diligenter ab ossibus se-
in anno nono, in mense decimo,decima mensis, dicens : para, et carnibus missis in lebetem, ossa pone vel
Fili hominis, sctibe tibi diem ab hac die, qua obfitma- compone sub lebele, et; fac strues, et cumulos os-
tus est rex Babylonistuper Jerusalem ab hodierna die, sium, ut effervescat non semel, sed frequenter coclio
et dic ad domum exasperantem parabolam, el dices ad lebetis, et discoquantur carnes inlrinsecus, et ossa
eos : Hmc dicit Dominus Deus : 274 Pone lebetemet subler incendio concremeniur. Vis autem scire, pro-
infundesuper eum a:uam, et mitte in eum divisiones: phela, quis sit isle lebes, vel quae carnes aut ossa ?
omnem incisuram bonatn, crus, el humerum, carnibus Loquere haec, dicil Dominus Deus: Vaecivitaii san-
separatis ai ossibus de eleclis pecoribus assumpla, et guinum, id est Jerusalem, lebeti, cujus rubigo, id
incendeossa sub eis: ferbuil, et sunt cocta ossa ejus in B cst malitia nimia est, et licet ignis supposilus sit,
medio i/lius, Propterea hmcdicit Adonai Dominus: 0 tamen rubigo ejus non exivit de ea. Persevcraverunt
civitas sanguinum, lebes in quo est rubigo in eo, et ru- enim etiam capti atque cruciati in prislino scelere.
bigo non ett egressa ex eo : per partes suas protulit: Per partes, et singillatim consumite eam, nemo re-
non cecidit super eam sors, quia sanguis ejus in medio maneat in salutem. Non cecidit super eam sors ut
illius esf. Super levissimam pelram posui itlutn : non alii perirent, et alii salvarentur, sed cunctis commu-
effudiillum super terram, ut operiretur lerra. Ut ascen- nis venit interitus. Sanguis enim ejus, id est, bomi-
deret furor in ulticnem vindictm: dedi sanguinemejus cidia, el filiorum neces, in medio illius suut. Quem
super limpidissimampetram, ut non operirelur. Pro- sangiiinem efludil super limpidissimam petram, ut
pttrea Itwcdicit Adonai Dominus: Vw, civitas sangui- paleret omnibus, nec terra operiretur aut pulvere :
num, el ego magnificaboterrorem, et muliiplkabo li- ne transiret videlicet ihdignalio mca, sed super
gna, et succendamignem, ut labescant carnes el immi- apertissimum sanguinem ultio properaret. Naturae
nuatur jus, et ossaconcremenlurel stel super carbones est enira, ul si sanguis fundatur in terrain, combibat
suos. Incensa esl ul exuratur et frigatur ws ejus, et con- humus humorem sanguinis, vel paulatim terra ope-
crementur in medio illius immunditia ejus, et deficiat riatur et pulvere. Cum aiilera super limpidissimam
rubigo ejus. Humiliabitur rubigo, el non exiet de ea; C ( petram et nullam habenlem foveam, sanguis fuerit
mulla tubigoejus: confundetur rtibigo illius : immun- effusus, labitur et latam obtinet sedem. Hoc autem
ditia lua ZEMHA, pro eo quod conlaminata es lu, et non indicat, quod non occulta, sed publica fecerit homi-
etemundataab immunditialua. Etquid eritsinonfueris cidia, secundum illud quod dicilur ad Cain : Sanguis
emundataultradonecimpleamfuroremmeumin te ? Ego' (taltis tui clamat ad me (Genes. iv, 10): propterea
Dominuslocutussum, et veniet,el faciam: non differam, dic civitati, non unius sanguinis, sed sanguinum
nec muerebor,nec deprecabilh ero. Secundum viasluas, multorum : Ecce ego grandem in le pyram faciam,
et secundumadinventionesluas judicubo te, dicitAdonaii sive educam* torrem, quem 276 vulgus titionem
Dominus. — Proplerea egojudicabotejuxta sanguinemi vocal, et non solum carnes in te molles et teneras,
tuum, el juxla cogitationestuas judicubo te,* immundai sed durissima quoque ossa sic succendam, ut nihil
alque fainosa, el nimia ad irritandum Quorumi in le remaneat quod non crehietur incendio. Cum-
pleraqne de Theodotione addita suiit, et ver- que el carnes et ossa consumpta fuerint et cremata,
bum Hebraicum ZEHHA.( nn";) , pro quo nos> ipsum lebetem vacuum pone super prunas, ut aesquo-
exsecraftt/em immunditiam interpretati sumus. II- que illius h incalescat et consumatur, et aere con-
ludque ah eis addiiura est, quod in Hebraico) sumpto, rubigo quoque iliius pereat, id est, civitate
non habetur, et obelo praenotandum est : Proptereai "1 incendio coucremata, raalilia cum urbe dispereai.
-
ego judicabo lejuxta sanguinem tuum, et juxta co- Sed quid prodesl fecisse quod jussum est? Ne per
gitationes ttiasjudicabo te, immunda atque famosa, etf ignem quidem rubigo atque roalitia lebetis, et urbis
nimia ai ittitandum. Dicamus ergo de singulis. Nono) potuil auferri; sed permanet in ea immundiiia sce-
anno capiivitatis regis Joacim (quinto enim exorsus3 lesta et exsecrabilis : bocenim zemma signilicat. El
est propheiare) et decimo mense ejusdem noni an- apostropham ad ipsum lebeiem, id est ad ipsara
ni, decima die mensis decimi, factum est verbuml urbem, facit. Mundare te volui, et non es mundata
Domini ad Ezechiel prophetam, in 275 Babylonis s sordibus tuis, nec ultra poteris emuudari, donec in
regione constitulum, el dixit ei: Fili hominis, scri- te compleam indignationem meam. Ego Dominus lo-
be tibi hanc eamdem diem, et scilo quod rex Baby- cutus sum, et senientia mea non polest praeterire.
lonis hodie in regione Judaea obsidere coeperit Jeru-i- Venit jain urbis obsidio, faciam quod minatus sum .
a In Hebraeo d Graeca.
esffTOSar, judkaverunt fe,"Squod b Vitiose legebatur invalescal. Rabauus, tabescat;
Victorius corruptum arbitratur, subslituitque liberee
judkabo, pro judkavi, ex versionibus Latina el 5t
227 S, EUSEBH HJLRONYMI 228
nec tiansibo, sicut saepe feci, scelera tua ; el ulirai 4 <teatbatis:quwinlus plena tunt spurcitia, el ossibusmor-
non parcam, nec placabor tibi eiiam si multiplica-- fttoi«»t(,Va/(ft. xxjH,27),nuncdicaiurqucd rubigosor"
veris preces ;"sed vias tuas, el adinveniiunes iuass desquemundi eonsumptaenon sint, sed etiam postjudt-
reddamtibi, immo judicabo te juxta opera et cogita - CJiseveriiaifimnialiliaremaneat. Quod facile solvimr,
liones luas, ut in bop quoque ostendam clementiam1 siinfelligamusilludAposioli:6'ouc/usifZ)cus«mniasuo
meam instar medici, qui putridis non parcit carni- pjccato, uf emnibusmisetecitur(Galat. ni, 22). Vanitati
bus, ut sana membra a salventur : non parcit, ut1 etiimcreatmq subjecla est (Rom. vui, 28 ). £l ponitur
parcal; crudelis est, ut misereatur; nec cortsideratt sanguisquicffususestiii propatulocreatura: universac,
patientis dolorem, scd vulueris saniiaiem, juxta il- ul omnium scelera pateant. Pelrain autent limpidissi-
lud Evangelicum magis volens unum perire mem- mam possumus 278 accipere, ct Dominum Salva-
brum, quam totum cerpus interfici ( Matth. v). Np- lorein, quae sequebatur in solitudiiie populnni Israel,
landuin quoque quoinodo a principio prophetise us-- de qua scriptum est: Bibebant autem de spirilali con-
que ad praesentera diem, quaudo obsidcri ccepilt sequente eos petra : petra auiem erat Chrhlus (I Cor.
Jerusalem, per ordinem captivitas veoiai. Primura) x, 4 ): quod in illo revelentur oiiinia ; cl impleatur
gladius provocatur ; deinde dute viao ponuniur, Am- qtiod scripium est: Nihil occultumquod uon revetetur.
mon et Jerusalem, quarum addexteram parie*msors> B Dicitque se Dominus non misereri, nec mundi pra>
Cadit Nabucliodonosor; conflalur argentum in civi- lerire peccata; neque parcere iropiis, nec placari,
tale, ees, slagnum, plumbum el ferrum; lerra quo- ul viae pereant iinpiorum, secuudttm jllud quod in
que uoii coiripluUur, sed semibus occupaiur: poslea1 primi psalrai fine pouitur: Et iter impiorutuperibit.
siib nomine duarum sorprum Oollae ei Oolibae, Sa- (Yers. 15 seqq.) El (actum est verbum Domini ad
ma.riaeet Jerusalem peccala narranlur, quemodo illa1 me, dicens : Fili homiuis, ecceeao lollo a te desidera-
sit capta, et istacapienda. Ad exlremura nono anno,i bile ocuiorum tuorum in plaga, et non planges, neque
deciiuo uiense, 277 decima die mensis, in captivi- plorabis, ncqueflucitt luciytnw iuw. lngemhce tacens,
taic posito Ezechiel et bis qui cum eo erant, ct tra- mortuotum luclutn non facies. Coronalua circumligata
dideranl se cum rege Jechonia, osienditnr qua die'• sit tibi, el calciamenla tua etunt in pedibus tuis : nec
Urbs coeperit obsidcri, et similitudo lebetisponitur ; aniictu ora velabis, nec cibos lugcnlium comedes. Lo-
ut quooiodo carnes el ossa congesta in lebetem, in- culus sutn ergo ad populutu tnane, et moriua esl uxor
ceadio cuncremantur, sic cuncta civiias cum suis in- mea vesperi, fecique [Vulg. fecilque] tmtte sicut prw-
teriiura sit civibus, et nullus remaueat eorum qui ceperat mihi. Et dixU ad me populus : Quarc non iu-
obsessi sunl, quiu fame, gladio, pestilentia consu- dicas nobis quid isla significent, quw tu [acis ? Et dixi
raantur, et pars reliqua captiva ducalur in Babylo- (C ad eos': Sermo Domini fuclus esl ad me dicens : Lo-
nem. Potest haeceadem propbetia et ad lempus per- quere domui Israel : Hmc dicit Domhtus Dcus :
tinere Dominicae passionis, prppter quam exercitu Ecce ego polluam sancluarium meum, supcrbiam im-
circumdata est Jerusalem, et iuierfecli iilii ejus, et perii vestri, et desiderabile oculorum veslrorum, ct
obsideiue Tito filio Yespasiaui, ad saluiein nullus super quo pavel unima vestra, et filii vettri, ei ftliw
evasit, templuroque subversum est; et posl quinqua- quas reliquislis, gladio cadent. Et facietis sicul feci:
gijtfa aunos sub Hadriano, civilas aeterno igne con- ora amictu non velubilis, et cibos lugentium non co-
sumpla est. PiaesetUefii autem caplivitatem quando medetis. Coronas babebitis in capilibtis vestris, et cctl-
Eajechiel in Babylone isia cernebat, el Jeremias in ciamenta in pedibus : non platigetis, neque flebitis: sed
pri.ncip.ioponit voluminis sui: Quid tu vides, Jere- tabesceih in iniquitalibus vestris, el unusquisqtiegemet
mia? Qui respondens, ail, OUamsuccensam, et (aciem ad fratrsm suum. Eritque Ezechkt vobisin portentum,
ejut a [acie Aquilonh (Jerem. l, 13). Sunt qui juxta jvxta omnia qum fecit, facieth cumvenerit islud, el scie-
tropolQgiam, totum locum istum ad consujninationem lis quia ego DominusDeus. Et tu, fili hominis, ecce in
mundi [Al. sacculi] Iransferani, «onumque uume- die quo tollam ab eis fortitudinem eorum, et gaudium
rum, qui in Scripiuris sanciis pcenarum et dolorum dignitalis, et desideriumoculorum eorum super quo re-
est, et semper sequilur justiliam, decimi mcnsis CLD D quiescunl animm eorum, filios et filias eorum. ln die illa
diei decimaeclemeiitia temperant. Idcirco enim ad- cum venerit fugiens ad te, ut annnnliet libi: in die, in-
bibenlur aegroiantibus poenae, ut dolurera sanilas quam, ilta, aperietur os tuum cum eo qui (ugit, et lo-
coiisequatur. Mundus evgo qid in maliguo positus est queris, el non silebis ultra, erisque eis in portentum,
(1 Joan. v, 19 ), die judicii diytiioignesucceiiditur; el scielis quia eijoDomihus. h\\: Et factus est sermo
et ciyitas saoguinnm ponitur super carbones ignis, Domini ad me dicens : Fili hominis, ecceego auferam
ut implealui' illud quod scripium est in tsaia : Habes a te desidetabilia oculotum tuorum i>iacie (sivein
carbones ignis, sedibus sup.e/'eos; erunt tibi in adjuto- prfeparatione)jtwn planges, neaue flebis, nec venient
rttti» (hai. XLVII,U). Illudque difiicile esl, qnomodo lacrymm libi, gemitus sangums, renum luctus est.
cum earbunes et ossa cousumauxur, quibus pleni sunt Etunl ctines lui 279 cotligati tuper le, et calciamenta
etiamPlwrisiei.quibus DQminusIoquiiuriuEvangeiio: tua in pedibus tuis, nec consolaberis in labiis eosutn,
Vmvobis,Scribmel Pharismi, qui similes estis sepulcris et panem hominum non comedes. Loculus sum ad po-
H Eratsupino quidera &rrorc, seusuque coiUextui satventur. Nos ncgandi parliculara ad mss. fidem,
KCHieronymi menti cpntrario, ut tana membra non clamabat vcro res ipsa» delcvimus.
2-29 COMMENTARIORUM IN EZECHIEUM LIB. VII. CAP. XXIV. , 230
pulum mane, ticul prwceperat mihi, et mortua esl uxot A salon filium fugiens, et prenitens super nece Uria-,
mea vespeti, (eciquemane sicut ptmceptum est mihi. nudis pedibns incedit (I Rey. xu, xv, xvm). Aiunt
Et dixit ad tne popttlus : non annuntias nobis quid Hebraii hucusque Babylonios magistros, Legis prac-
sunt hwc quw tu facis ? Et dixi ad eos, Setmo Domini cepta servantes, decalogum * scripium in membra-
fadus est ad me, dicens : Dic ad domumIstael : Hmc nulis circumtlare capiti sno, et hac esse quac ju-
dicil Adonai Dominus: Ecce ego contaminabo sancta beantur auleoculoset in fronte pendere, ut semper
mea, supetbiamfottiludinis veslrm, desiderabilia ocu- videant quae praecepta sunt. Et quia Ezecbiel sacer-
lotumvestrorum, et quibus parcunt animm vesttm. Fi- dos erat, nequaquam eum debere deponere coronam
lii vestti et filiw vesttw quos teliquislh, in gludio ca- glorialionis, scd ligatam habere in capite. lloc illi
dent, et [acietis sicut [eci. Ore eorum non consolabi- dixerint. Nos autem , juxta LXX, comnam capillo-
mini, et panem virorumnon comedetis, et cotnwvestrm rum inlelligaiuus caesariem : licet ct ipsorum inter-
super capita vestra, et calciamenta veslra in pedibus prelatio nequaquam vim Hebraici sermonis expres-
vestris. Non plangelis nec flebilh, el consumeminiin scrit- Nec amictu, inquit, ora velabis, nec cibos lu-
iniquitalibus vestris, el consolabilur unusquisquefra- gcntium capies, quae solenl in luciti fieri, ut opeiiant
irem suum, et crit Jezcchiel vobisin portenlum, Se- vnllitm, et quae Graeci nepiSemvavocant, a consola-
cundum omnia qum fecil, facietis. Cumque venerint! £B toribus accipiant. Locutus sum, iiiquil, ad popuhim
hwc, cognoscetisquoniam ego Adonai Dominus. Ettu, , mane, quae milii Dominus imperarat, ct vespcri mor-
fili hominis, nonne in die quando abslulero fortitudi- tua est iixor inea , oculorum desidcrabile , Iumbo-
nem ab eh, elationemgloriationis eotum, destderabiliai rumque et sanguinis luctus. Statimque die altera
oculorum eorum, et elationemanimm eotum, filios eit mane feci omnia quae milii fuerant iinperala ; inter-
filias eotum. In die illa veniet qui sakus factus fuetitt rogavitque ine populus, cur contra morem. oninium
ad te : ul annunliet in autibus luis. ln die illa aperie- fcceriin. Causasque quaerentibus lantas palientiae ,
tur os tuumad eum qui [ugcrit, et loqueth, etnequa- respondi: Sermo Domini qui ad me facius est, ut
quam ullta telkebh, el ctis eh inportenlum, etcogno- adpopulum Israel Ioquerer, ista prsecepit: Ecce ecjo,
scenl quoniam ego Dominus. Supra ollac lebetisque' 281'd est, jam nunc polluam sanctuarium mcuin,
succensio, obsidionem urbis ostenderai, nunc ca- ut inccndatur templum el cunctis alienigenis patcat
plam eam atque deletam, et omnem populum, vel in- ac profanis, et in quo babebaiis superbiam, id est
terfectum gladio, vel duclum in captiviialem, pro- confidentiam et spein ac desiderium salutis vestrac ,
pbetalis sermo testatur. Et primum juxta consuetu- et ad cujus obsidionem vestrae animse formidabaiit :
dinem nostram, liisloriae fundamenia jaciamus. Fili,, et filios quoque et filias quos vobis fames ac pesti-
inquit, hominis, ecce auferam de conspcctu oculo-- G ( lentia reliqups fecerant, consumam gladio. Quidquid
rum tuorura quidquid libi desiderabile cst, et aufe- ego feci, el vos facielis. Quando eonsueludo serva-
ram tn plaga , sive, ut LXX verterunl, in ptwpata- lur in luclu, medius dolor esl; qiiando autem lanta
tione : ut videlicet pracpares te ad ea non facienda , malorum incumbit necessitas. uiomni plorntu major
quaesolent in luctu fieri. Non planges, neque plura- sit, unusquisque de sua uecessitaie solliciius, ad
bis, nec fluentes -Iacrymae dolorem cordis 280 ) aliorum qnamvis siut proximi mberias non ingemi-
oslendent : sed si forte nimio ftieris mcerore siipe- scit. Nihil, inquii, facietis quod solet in fuelu fieri :
ratus, lacilum habelo gemilum, nec prorumpat inu sed urbe temploque succensis, slupebitis ad malo-
verba. Mortuorum luctum nonfacies, vel, ul verteree rum maguitudinem. Non attojidebilis, nec nuclis in-
LXX, gemilussanguinis, tenutn luctus est. Per quodd cedetis pedibus, nec plangelis, nec amietu ora vela-
ostendit uxorem ejus esse moriluram. Slatim eninin bitis, nec cibos capietis a consolantibus : sed tabesce-
sequitur : Et morlua est uxor mea vesperi(Prov. xix);; lis, et cmisumemini in iniquitatibus vestris , et vix
quod proprie ad conjunctionem renum pertinet. Ni- i- liberum habebilis geiniium, ne oflendatis viciorum
hil enim viro uxore bona amabilius, quae a Deo ho- superbiam, si publice flere videamini; ita ut Ezechiel
mini providetur, et cui Domini lege conjungiiur, et:t propbeta sit vobis in portentuin, etomnia. quae ille
unum cum ea corpus efficilur. Quodque seqtiitur : D 1 non fecit in morte uxoris suae, vos in cversione ur-
Corona tua circumligata sil tibi, el calciamenta luaa bis et tcmpli non faciatis. Etadhuc apertius : 0, in-
erunt in pedibus tuis, hoc significat; Habeuis coiiiain,ii quit, fili homiuis, in tempore quando abstulero ab
quae londeiur in luctu, et calciamenla in pedibus, s, eis forliludinem eorum, templi, ut diximus, confi-
quaelugentes solent abjicere. Unde et David Abes- 3- deutiant et gaudium dignitatis, et in quo spem solam
'« Paria babel sub initium libri quarli in Mat- est, et si quid habel auctoritatis, quae hndieriium apud
thxum cap. XXIII,ad illud Deuleronomii praeceplum, eos obtinet consuetudo, non Decalogum, quod Hie-
Ligabis ea in mantt tua, etc. Hoc, inquit, Phariswi ron. tradit, sed aliquot Scripturae texlns, duos vide-
male inlerptelaiiles scribebatUin membraiih Decalo- licet Exodi, totidemque Deuieronoiiiii, solios He-
gum Moysi, id est, decemverba Legis , complicantes braeos in membranis describere, aique insiar diade-
ea, et ligantesin ftonle, el quasi cotonam capili facien- maiis fronii obligare, vitlis utrinque difflueniibus :
tes, ut sempct ante ocuiosmoverenlut, quodusque ho- quae tanta est inepiientis populi supeisliiio. Voc«nt
die Indi, et Petsm, et Babylonii (aciunt, el qui hoc ha- vero rsnia, (rontalia, quorujm uuum elegaHlissrmttii),
buerit, qitasi religiostisin poputisjudicalur. Falendum et si quod uspiam antiquum, apud me est.
nibilosecius,si qtia ttabbinisressuas narranlibusfides
251 g. EUSEBH HIERONYMl 232
babebanl, ac desiderium in quo reqniescebant ani- ^ mane, quaecompleta sunt vesperi, et rursum raaue
mae eorum, insuper fltios eorum el filias, subauditur in secundo adventu facla probavit quse venlura prae-
ex superioribus, abstulero : eo , inquit, lempore , dixerat, sanctuarium Judaeurura, el quod desideiabile
cnm venerit ad le de Jerusalem fugicns, vel qui habuerant in oculis, et super quo tremebant animae
evaserit, dicens urbem esse subversam, tunc qui eorum, esse pollula : filios quoque eorum et lilias
prius tacueras et gemiium liberum non habebas, et Rom&nogladio concidisse. Quod auiem dicimr : Co-
lantae eras patientiae, ut in uxoris nece et lumborum ronamhabebitisincapitibus vestris, et calciamentaerunt
dolore, lacrymam non emitteres, aperies os luum, in pedibus, ad illam partcm referemus, qmd uequa-
et loqueris, non ad eum qui venerit, sed cum eo : quam Iugere debeant, nec signa luctns assumere,
ut qusecumque lu venlura praedixeras, 282 >"e poslquam pro umbra receperint verilaieni, el Naza-
nuntiei jam perfecta, et uitra non tacebis; sed ar- raei quidam facti fuerint, el unusquisque super frali c
gues eos, et dices citncla illis merito provenisse : ita suo consolabitur : ita ut Ezechiel quem confortavit
ut sis illis jn porlenlum, juxla illud quod in Zacba- Deus Pater, sit eis in portentum, ventura praenun-
ria scriptum est : Prophetas viros esse portendentes tians, et postquam subversa fueril Jerusalem, tem-
(Zach. III, 8). Et Doininusalibi loquitur : in mauibus plumque succensum, ct boc lotus mundus audierit,
prophetarum assimtilalussum (Oseexn, 10). Haecjux- r> et dispersio Israel, quae orbis terminos colit, tunc
ta historiam dicta sinl. Veniamus ad anagogen (si verba Doinini opere completa , habeant liberlatem,
tamen violenla non fuerit visa cauli lecioris pru- ct polluto sanctuario ejus, Lege complela, vel dc-
deniiae). Filiuin hominis dici Dominum Salvatorem, structa secundum occidentem lilieram, aperta sit
nulli dubium, qui exirema hora, hoc est, ad vespe- Evangelii gloria, et cognoscat Israel, quod ipse sit
ram mnndi hujus, nxorem pristinam perdidii, nec Dominus el Deus, qui haecmane ventura praedixerii,
flevit eam, nec amiclu ora velavit, nec recepit ullam et vesperi atque in consummalione mundi esse com-
hominuni consolationem, et iiscc ventura praedixit pleia, suo probarit advenlu.
LIBER OCTAVUS.
283~284 Q"'d aliis prosit in prophelas noslra proprins verleniium quae perilura conservanl! llxct
dictauo, Dei judicii est, eorumque conscienliae, qui, virgo Christi Eustochium, ex cordis abundantia os
omissis declamationibus ac plausu el compositione lpcutum sit, el paulo liberius quam humilitali nostrae
verborum, cupiunt scire quid eorum sermo, vel nar- p convenit, dixerimus. Caeterum octavus in Ezecbie-
ret praeieritum,vei praesens arguat, velpraedicat esse lcm liber, qui liliorum Ainmon et genlium catera-
venturuin. Nobis interim a prodest: dum enim hoc rum increpationem continet, et vaticinium futuro-
facimus, et nihil aliud cogitamus, in modum furti rum, hoc habebit exordium.
explanationes aggrediniur, el dierum tniserias, noc-
tiiim sludio compensamus : pascitur animus, et obli- (Cap. XXV.) Et .faclus est sermo Domini ad me,
viscitur saeruli calamiialum, quod in exlremo fine dicens : Fili hominis, pone (sive obfirma) faciem tmam
jam positum congemiscit et parlurit (II Thess. n), conlra filios Ammon, el prophelabis de eis, et dices fi-
donec qui tenet de medio (ial, et pedes statu.e quon- liis Ammon : Audite verbumDomini Dei, hmc dicit
dam ferrei, fragilitate digilorum fictilium conleran- Dominus Deus : Pro eo quod dixittis, euge, euge su-
tur. Cadit mundus, et cervix erecla non flectilur. per sancluarium meum (sive quia gavisi estis super
Pereunt divitiae, et nequaquam cessat avaritia. Con- sanctuarium meum), quia pollulum est, et supet lettam
gregare festinanl, quae rursum ab aliis occupeniur. hraet, quia desolata esl, et supet domum Juda, quia
Aruerunt lacrytnae, pietas omnis ablata est. Multi ducli sunt in cuplivitatem: idcitco ego tradam te filiis
qui petant, pauci qui tribuant. Nec erubescimus, Orientalibus (sive CEDEH)in hmreditaiem, el colloca-
paupertatem vili palliolo praeferentes, Croesi opibus _. bunl caulas suat in te, el ponent in te tenloria sua :
incubare; b famemque ei interitum plurimorum no- ipsi comedent frtiges suas, et ipsi bibeni lac [Al. addi-
siriscuslodirethesauris, secundum illum divitempur- lur tuum] (sive ubertatem tuam), daboque Rabbath in
puratum, qui*ut nihil aliud fecerit, neqtie enim rapi- habilaculum camelorum (sive civitatem Ammon in pa-
nas ejus et iniquitales Scriptuia testatur (Luc. xvi), scua camelorum) : et filios Ammonin cubile pecorum,
crudelitas ejus aique superbia non hahebat modum : el scietis quia ego Dominus. Qtiia hmc dicit Domiuus
Lazaro ante fores jacenii alque semineci, ne ea qui- Deus : Pro eo quod plausisti manu, et percussisti
dem jussit dari quae canibus projiciuntur. Quanti (sive insonuhti) pede, et gavisa es ex loto affectu (sive
nunc Lazari jacent, etc quantorum purpurae diversis insutfasti ex animo tuo)-super terram Israel : id-
yestium coloribus proteguntur, ne in usus quidem circo [Vulg. addit ecce] ego exlendam manum meam
* Penes Rabanum, Nobis interfm primttm ptodesi. thesauros.
b Placuit Yictorio ex Brixianis codicibus, tn fa- « Praefert idem ex iisdem mss.: ef quanli purpu-
memque et interitum pturimorum nottrot eustodire rati.... in utut quidem ptoptios vettentet.
255 COMMENTARIORUMIN EZECHIELEM LIB. VIII. CAP. XXV. 254
super te, 285 el tradam le ht direptionem geittium, A fuiura praedixit, et ut fierent imperavit. Nec hoc
ef interficiam te de populis, et petdamde terris, suffecit filiis Amiiion, ut insultarent, et dicercnt:
et conteram, el scies quia ego Dominus. Capta vel Euge, euge super lemplo el sanctuario Domiui, quod
obsessa Jerusalem, postquam venit in Babylonem, pollutum erat diversarum introilu nationunT; sed
qui poierat [ Al. potuerat ] evadere , et nunliavil tanta fuit insultandi lascivia, ut cunclus simul popu-
urbem jam jamqtie capiendam , vel cum (cmplo esse lus manibus et pedibus concreparet, el ex toto cor-
subversam, juxta consuetudinem omnium prophe- dis clamaret affectu : eo quod terra Israel essct de-
larum adversum caeteras in circuiiu nationes, solala. Proplerea non per Angelos, neque per alia
quae insullaveranl ruinae Jerusalera, templique in- ministeria, sed ipse Dominus, extendehs manum
cendio, serrao converlitur propbetalis, primumque suam ad percutiendum, tradel eam in direptionem,
contra filios Ammon, qui habebant melropolim no- neqiiaquam camelis et ovium gregibus , sed manife-
mine Rabbath, qu;e hodie a rege ^gypli Piolemaeo stitis gentibus, ut depopulorum numero penitus era-
cognoiuenlo Philadelpho, qui Arabiam lenuit cum dicelur, et pereat, el redigatur ad nibilum : el post-
Judaea, Pliiladelpbia niiiicupaia est. Fili, inquit, lio- quam contrita fuerit, tunc intelligat quod ipse sit
minis, pone, sive obfirma faciem luam contra (ilios Dominus qui cuncta dijudicet, et in oinnes terras
Ammon, qui de Lot stirpe generali sunt, ct dices ad B E habeat potestatem. Possumus juxta (ropologiam fi-
eos : Haecdicit Dominus Deus (non sunt enim pro- lios Ammon intelligere, qui de Lot in spclunca ge-
phelae verba, sed Domini. De obfirmatione vultus, nerati siint semine, et generati in ebrietaic et in-
in hoc eodem propheta plenius disputavinius) : Pro cestu, omnes haerelicos, de quibus Scripiura dicit
eo quod dixistis : Euge, Euge, sive insullastis, et et Apostolus Joannes : Ex nobis exierunt, sed non
gavisi estis, quia templum et sancluarium meura ho- fuerunt e%nobis. Si enim fuissent ex nobh, perman-
sliiitn ingressione pollutum est, et super lerrara sissent utique nobhcum (Joan. n, 19). Isli cnim dein-
Isracl, quoniam desolata est, et specialiier super ctinatione orli sunt, hocenim Lof in linguam nosiram
domutn Juda, id est, duarum tribuum, quae nunc vertitur: Quia omnes declinaverunt , simul inutiles
ductoc sunt in capliviiatem : proplerea el ego iradam facti sunt: non estqui facial bonum, non est usque ad
te filiis CEDEH[Al. Edem], quos Orienlales interpre- unum (Ps. xui, 5). Adversum bos pnnilur, sive obfirma-
lati sumus. Nullique dubium est, Madianilas, et lo- tur, facies prophelalis: ul eossua austeriiate conterat,
tam eremi vastitatem adjacere terrae Arabiae, qui et dicit eis : Quia insuliaslis Ecclesiae ineac lempore
habeitt camelorum greges, oviumque el caprarum persecutionis : " eo quod diversorum vitio pollututn
multitudines, et his opibus victitant. Quod et terrae essel sanciuarium meum, sive eorum vitio qui milii
Israel in Judicum libro accidisse narrat historia C ( serviebam, 287 s've bosiium crudelitate, qui meos
(Judic. vi), quando venerunt Madianasi, et depasti persequebantur : b terram quoque Isracl, sensus vi-
sunt, usqne Gazani, omnes regiones eorum. Msvayo- dentes Deum, esse desolatam viriiiiiini choro; ct
pttiStgergo per Madianacos, Ismaelitas et Agarenos, quomndo filii domus Juda, id cst, Deum coufitcntis,
qui nunc Sarraceni appellanlur, assumenles sibi in qtia est vera fides et recta confessio, ducti sunt
falso noraen Sarae, quo [Al. quod] scilicet de inge- [Al. sinlj in caplivilalem, et servire Domino desie-
nua etdomina videanlur esse genersti, Scriptura si- runtfA/. desierint] : idcirco, oomnis insultans, tra-
gnificat : diciturque de rege Nabuchodonosor et deris filiis Orienlalibus qui de vero lumine sunl
omni ejus exercilu, quod veniat et capiat urbem Rab- - profecti el traderis in haereditatem, uttu quoque di-
bath, quaevel proprie hoc appellalur nomine, vel ob scas Dominumconfitcri. Et per translationem dicilur,
magnitudinem. Rabbath euim maxima dicilur. Et ne quod filii Orientis ponent super eos caulas suas, et
dubitemus Nabucbodonosor subvertisse Arabiam, figant tentoria, el bibanl lac, et coiuedanl fruges, et
postquam capta est Jerusalem , supra Scriptura le- civitas quondam superbiae fial in babiiaculum came-
statur : Et lu, fili hominis, pone tibi duas vias, Ammon loruin, qui possint, deposito onere peccatorum, in-
286 el Jerusalem, et veniet gladius regis Babylonis. trare pcr foramen acus (Matth. xix), et in cubile pcco-
El ilerum : In capile vim civitatis conjiciet, et viam DI rum, quaeregunlur a paslore bono (Joan. x), ut cum
pones, ul veniat gladius ad Rabbalh filiorum Ammon, hoc fecerint, mixti et traditi Orientis pasloribus, in-
et adJudam in Jerusalem munilhsimam (Supra, xxi, telligant quod ipse sit Dominus. Rui-sumque.cxpro-
19, 20). Et rurstim : Hmc dicit Dominus Deus ad'fi- bral eis, quare insultaverinl nimio cordis afleotu
lios Atnmon, et ud opprobrium eorum (vers. 28). Ve- ruinis populi Dei, et terram Israel putaverint omnino
nienl ergo filii CEDEH,et collocabunt caulas suas, desertam : pro quo mereantur nianum ulcisccntis
quasi pastores, ligentque lentoria. Ipsi vastabunt Dei, ut qui excesserant nioduii) exsultationis ei gati-
frugestuas, et bibent lac,et uberialem tcrrae, iinmis-•• dii supcr ruina domus Judse, nequaquam iradantur
sis gregihus camelorum, et omnium populorum : ita filiis Orientis, sed sint in direptionem cunclaruin
ul sint filii Aramon in cubile pecorum, et malorum gentium, et interficianlur de popuiis, et pereanl, et
necessitate intelligant, quod ipse sit Dominus qui et conterantur, et nequaquara de stirpe Abraham, sed
a Victor. : divetsorumque vitiorum, quod pollu- videntes Deum, esset desolata virtutum choro, «t quod
tum, etc.; olim et Rabanus legit. filii domus Judm, elc.
L Victor.sicque
: ef quod domus Istael, hoc est, sensusi
PATROL. XXV. 8
«55 s. mmm mmcmm m
de cuactis «JrtienJfcusessecredendi stet, et tunc ma- A289 fotMem, et Cariatbaim, tivitatm maritimam:
Joriim cognoscant fiaagnitudine, et coniritione sua, tradfturque et ipsa cum filiis Ammon fiiiis Oricntrs,
«t interfectione populi, quod tpse sit Bomisns. Quod Babyloriiis, vtdelicet, juxta illum sensum quem con-
generslitcr de Eoeiesia intetleximus, snper vtvam- tta fitios Ammon mterpretati sumtrs. Et dabo, in-
quernqve tanctowm intetligi potest, ad quorum rai- quft, Hoab in hgerediiatem, nt qtromodo filiorum
naoa gaudent saeculi botnines, et adversariae potesta- Ammon non est memoria ultra m gentibus, sic et in
tes, si mulli leraporis perdiderint padicitiam : dum Moab Bltiones taciam atqtre jndicia: nt cognoscant
eaali consolationem snorura scelermn puiant, <sipln- quod ego sim Dominus, qui Jttdani tradrdi pro pec-
res babeant consortes criminum atque supplicii: et cato, et in filios Ammon, et Sn Moab oltor existam.
boc nemo faciai, nisi fuerit filius Ammon, boc est Usque hodie autem Meub, qni interprelatur ex patte,
fllius populi, qui in declinatione generatus est. et Seit, qui in piiosum vertitur et hirsutum, despicit
(Vers. 8 seq.) Hwc dicit Dominus Deus : Pro eo el contemnil domum Juda, in qua vera confessio est,
auod dixerunt Moab et Seir, ecce sicvt omnes gentes et putat lam facile eam posse subverti, quam cacte-
domus Juda : idcircoeceeego aperiam humerumMoab, rarum subvertunlur urbium munimenta. Unde et
de a civilatibus inquam ejut, 288 et d* finibut ejus Dominus comminatur apermrum se, sive dissolutu-
inclyta lettw Belh Jesimoth, et Beetmeon, et Catia- B rum omnem forlitudinem Moabilarum : ut civitates
thaim: filiit Orieutis cum filiit Anmon, et dabo eam habere desistanl, et nequaquam tn dialectica arle
in hmreditatem, ut non »1 ultra memoria filiorum Am- confidant [Al. confidere]: sed cuncti ilHus lermini,
mon tn gentibus, et in Moab faciam judicia, et scient quos pro illisione fluctuum vocant promontoria, de-
auia ego Dominus. LXX: Hwc dicit Adonai Dominut: Slruantur; et inclytae alque electae lerrae Belh Jesi-
Pro eo quod dixit Moab•><•et Seir l ecce sicut omnet moth, quae interprelatur domus solitudinis alque
gtntes domusJuda : Idcirco ecce ego dissolvamhume- desetta, et Beetraeon, quae et ipsa vertitur habens
rum Moab de eivitatibus promontoriorum ejus, electam fontem, sive b suptr foniem, et Cariatbaim, quam
lerram domumBeth Jasimuth, super fontem urbis ma- LXX civitatem maritimam transtulerunt, pereant.
ritimw, filiot Orienlis tuper filios Ammondedi ei hm- Quamvis enim habeant robora ptignaiorum, et in-
reditatem, ut non sit memoria fitiornm Ammonin gen- clyta pergantad praelium arte pugnandi, et ex omni
tikus, et in Moab faciam ultiones, et cognoscentquo- parte circumsepti munitique gradiantur : tamcn in-
uiam ego Dominus. Hoc quod nos interpretati sumus elyta eorum tcrra non est domus habitalionis, sed
el Seir, in LXX non habetur, sed de Theodotionis domus soliludinis. Quodque se puianthaberefontem
edilione addiium est. Ridiculam vero in hoc loco scientiae, et atbem maritimam, quae cunctas susti-
Hebraeinarrant fabulam. Postquam nrfes aperta, tem- G nere possit saccnli tempestates, patiemiam sibi et
pluinque reseratum est, filiique Ammon, et Meab, et fortitudinem promittenles : tamen illuc cpnverten-
Seir ingressi sunt templum, videruntque Cherubim lor, u( etipsi tradantttr fitiis Orientis, veri in Chfisto
protegenlia propitiatorium , et dixerunt: Sicut cun- tnminis; sicut traditi Sunt filii Ammon, qui sibi in
ctae gentes cotont simulacra; ita et Jnda habet suae hseretica multitudine confidebant. El consideremus
religienis idola; et ideirco, inqniurtt, iratus cst Do- profectum, atque in ipsa comminaiidne cferaenliam
miuus, et tradidit eos captivitati. Nos atitem hoc di- Dei, ut tradantur ctrm liliis Arnmon £111 i Orientis in
Cemus,qaod et isti insultaverint domui Judtc, quando haeredrtatem: et nequaqtiaoi haeresis ulla noniinettir
a Cbatd&is eapta est, pittantes sicnt in eaeteris genti- in gentibus; sedfaciis in Moabjudiciis stiis, etullio-
bus non ibi esse auxiliurHDei, et ideo regmrm Judae, nibns pro arroganlla, rerum fine cognoscant Domi-
et Jetusalem Dei praesidiodtestitutum, patuisseBaby- num esse qui cuncta 200 dispenset. Adapproban-
toniaepolestati. Idcirco non mtittopost tempore, sed dum autem quod Moab in praesenii loco super
in praesentiarum Domintrscomminalur se humerum, Pbilosophorum intelligatur superbia, de quibus di-
robur videlicet et tortitmrinem Moab de civitatrbus citnr : Perdam sapieniiam sapientium, et intelligen-
ejus dissohriurum, sfve apertnrunr, nt axt ipsos quo- tiam fntetligeniium repfobabo (I Cor. i, 19), pauca de
qne Babyronitrs victor introeat, et civitates fn Moab D prophetis exempla repiicanda sunt. Amos loquilur :
esse desistant, et in fihibus ejus ac (ermtnis urbes Hwc dfcit Dominus : Super tribus impietatibus Moab,
hiclytae destruanlur : quarunr ponit nomina, Beth Je- et super quatuor non avettabot eum, pro eo quod
simoth, et Beelmeonret Cariathaim : proquibus ne- combussilossa regis Idummmin cineres (Amosn, 1).
scio quid volentes LXX interpretaii sunt, domum Vere enim qufdquid in saeculodogmatum perverso-
Bethlnsimuihi cum boc vocabulumt viliam desertam rum est, quidquid ad lerrenara scientiam pertiitet, et
siguificet r Bfeelmeon quoque usque hodie in Moab putaiur essc robustum, hoc dialectica arte suhver-
vicus sit' maximus, quem- ilti verternnt, super titur, et inslar incendii in cineres favillasqttc dis-
a Vic.iory<ocesdecivitatibus,(iZUebnaico et Hiero- inciytat destruaninr.
b Sic Brixuflomra. endicura ope Victorius resli-
ny.mi edilionabis. uepetit, moxqua im%fa*.legU.pK)
ihclyia, concinente subnexa Hieronymi exposiiione, tuit super, loco per, quod Marlian. post Erasmum
qui, adt civitates varbumi illud- refencn» aif: Ht ad ratinuitt penperam.. Vox enim ipsa- Sv3> ex qua no-
ipsos quoqueBabylonios victor introeaU,.et eiviiatesiit menpvoWft»*n«otf' cvnflatam est, non persontu,
Moab etse desistant, ul in finibut ejut ac terminit urbet sedi tupm.
&l COMMENTARIORUM IN EZ6CBI8L8M LIB. VIII. CAP. XXV. 233
soWittir; tit p^buettir hihltt, qiiod putabalur esse JA pristini doloris (enult, ut ultionem de eis caperet, a
toriissimum. Sed Isaia sdperbiarh arguit Moab, di- qulbus in utero supplantalus est. Idcirco non per
cens : AttdivimUstohtumeliam Mowb: cotitumeliosus Angelos, neque per alium quemlibet: sed ipse Do-
esi niihis: snpetbiamejus abslnll (M. m). Jeremias minus manum exiendens super Idumxam,abstulitde
quoque, contra omnes vaiicinans naliones, proprie ea hominem et jumentom, et dvilates illms redegit
loquiiur ad Moab : Quoniamtbrilidebasinmuniihmibm ih desertum, id est Themam, quam nos in Austrum
ifttis (Jeretn. xLvin, 7). Et pOStpaululum : Habebk »?«»iJmus: de qua el de atia urbe Dedan, inlerfecti
fiduciam fti gfom tua. Et itefum '. timnwdo dieUis, gladio cadent. CuBvqtreitli se de Juda triti fueriiit,
fOtiessUnmt? Ac deimle : iuxta est diei Moab «**e- «gn dabo uttioneffl super Idumseos permanum, sive
hfdt, el mtAffia'efta vetdxtifmis {IbM. 14,16). Et m- iti «anw populi nrei Israel: ut abltk opprimantur,
nrresrtus: Bicite qUOttioW) *6»frftWs-es-rbactMus-gtb- ift qttosexefcueranl "Vindictawi.Qnilacient in Edom,
ridslis, tkfga inagmftcerilim(Ibid., '2«)? E* iteWm: sive Idnmseam, jasia Iram et lurBrem meum, ut
'Ctmtrilum -esfcorn-uMoab. Hiee aWem #i<CHWiWr, «t theath expteant indignationem, e=lper manus populi
SiA nWnirfeMbafb,srnlfei-saecoliin e&temse «ferens mei Israel, in wiimicam gentem mea ira desaeviaf,
supertfia tonteraWr. «t inielligant corrtra Tiriqtram ulfionem Idtrmseae,
'(Vers. n, 13, seqq.) flmc ftcft mminus #e*s v Btneam
3 Justam ftrisse Vmdictam, dicit Adonai Domi-
Pro eOtfuodfecit tdumted liHtiohem,W seVfhUkareide nus.'Secundum'tropologiam, bnc mibi sensus vide-
fitiis Juda: peCcttvrfqireddtinqueiis,el Vindidtam<eKpe- tuT.ldumsea terrena appeffatur et carnea, quap con-
'fMf de•eis.ItfdfrcohmcdicitDominus'Detts: ExtenUam surgft coritra 292 spiritum, trt non faciamus ea
iitamtm meam ^upet Idiimmitm, it tiuferam de ea ho- quse spiritus sunt, et animatiiin "meditullio positnm
Mnem et jurhieritum.•Bffddiam eam desertam ab'Au- ad se reiraliere feStinat; vriltque 111001168 reddere,
itro, el qui desunf^Shig.sunt^ihDedan^gtadiocadejit. quibus prius subdita fuerat, 'filiis 3uda, et recor-
f!f dtibodttionem meamsuper Iduitimuih, permahum fiiilttr ttoloris antiqui, quod non propriaefuerit po-
popwlitnei Jsraie/, ^t '» faciam in Edtitii juxla itam testatts, dt ideo vrnftidtam expetivit de eis, qiii rc-
"medm, it fUrofem ttieum, tt soietit indignatiottem cfcitentes a carne spirttum sequebantur. Propterea
'metim, dicit 'DoininusiDeus.LXX : Hmc dicil Adonai ipse!Dominus filiorum "Juda ultor existens, extendit
Doniinus': Prb eo qttoii 'fecitTUUmma,'»('ultHscereritur manum superldumsam, et ahfert de eabominem et
'uttionemde domo 5aad,etmeriiotiam retihiieruhtmali, jumentum, quidquid vdlTationis videtur hahere, vel
"ilultisUnfdltiorie: pYoptereahmcdieit AUonii Dotrii- Simplicis fidei, «t eam redigat in sdlitudinem. El de
'liUs:sEMtehddmriiahUmmeamsupir Idummdm, etih- Theman, quacinterpretatur defickns, et Dedan, quae
1
'terficidm 'de ea homlnerit et pe'cUs, et "291 po-"tl rjt ;ipsa cogntitionemsonat, omnes gladioinlerfecit,
ham mm deseftam : el de fhemam fugientes gla- quem posuit in manu popdli sui Israel, tit subver-
Hio catieht. *Ef dafto ultioriem meam super Idu- "tatur Edom, e'l iram'Domini sentiat ac furorem, ct
nimdm, in mdnu pOpdli mei Tsrdel, et facierit in Intelligai vindictam ejus adlioc profecisse, ut ser-
Iduriiwa juxta itam medm, <et furorem meum, el •viat domui Juda3. Hoc eSt illud de quo et Apostolus
coghoscent uttionein m&ath, dicii Adonai Dominus. disputat scfibens : Jacob dilexi, 'Esau aufe.m odio
~Supra duo proposueritiil, pro eo 'quod dlxerUnt hctbuiXRom. ix, 13). Diligit autem^Jacob, quia car-
Ttloab etSeir.tt poStea tJcSeirtacens, eontra Moab neum atque terrenum supplantat et superat, et be-
tatitiirh locutiis est: nuhc reddit cceptum problema, 'nediciioiies illius meretur accipere.Primum enim
qdid Sefr, httfeest.ilUumSeafecerlt. QuodauiemEsau ^jtfxtacarnem, et postea secundum spirilum vivimus.
et"SeiT, tlt'Edtttti, et ^ldumaia, erDuma, >una gens "Antc vitia, deinde Vifltltes, quibus vitia sUbruuntur,
appellentur, noh ambiget qui scieiitlam habuerit •quia apposilum cor hominis ad malitiam a pueritia,
^SIjrlpttfMrurn.Et ut de cscterts propheirs taceam, •erroresque adolescentiae telas matura condemnat
'Isara.iJeremias, 'Arrios, qiii CoiUra:ftlUrrt«ani,«t'Da- (Genes. vni).Undeet David : Dilietu, inquit, juven-
'mam, et Edom vaiicirrali suht : AbUhts prophdta tuiis mem, ef tanoTartttflsmeas ne memineris (Ps.
totam prbplietiam-coritra hahc dirigit 'nationem,' 'D'xxtv,'7).Ei tamen sciendum quodJacob primamac-
quem Utpbtnimtis olim disSeroimns.eArguiturigitnr cepit benedictionem, Esau secundam. Et quod ad
"Seir, quiqnia hispidus erat, pilosi nomen aecepit, et extrenntm tllciiur de eo: Setvusefisfratris tui (Gen.
tEuom «attguinarius, qtiribb lenticuterdfae Coclionem XXVII,40), hoc significat, quod posiquam caro spi-
'primogeriila perdidit, et ab edolio sortitus vocabu- •Tiwi silbjeCta fuerit, illique conjuncta, caro esse de-
'tum est (Cen. xxv), ESau qtloque facfa irtterprelan- sistat, eildumaea (ranseat in Judaeam.
"tur. 'Ettrocscfenidum, quod fn Hebwfeonumquam '{Yers. 15, 16.) Hdc dicit Dominus Deus : Pro eo
"^eribattfr ftramaga,•sed csemper Edom, qtrem'tdu- quod'fecerunt'Patmsliniin-vindktd[Vulg. uindiefam],
'maftimexpressit^GraeCa!translatio."^eqtiaquam ergo e< t«/Jltsurit se toto animo intetficienles, et implentes
jr6*anl!eafEdonij^t^Moab^octilos est^sed^ecltul- initrikiiias veteres.'Propterea hmcdiciiDominus Deus:
ttonetn de'Wiis 'Jtfda : peccavltqtie, siVe memoriatn ''Ecceego exlehdam manum meam superPalwsiinos, et
• Victor. facient, juxta Vujgatam edltiortem, et codicum sensumvraoxvquqque»indiciam,pro iridigna-
llebraeum TarjriVGraeciraiquewanJo-stfffiv/Adquorum iioitem substituit.
239 S. EUSEBII HIEhONYMI SiO
interficiam intetfectores, et perdam reliquiasmatitimm A, (Cap. XXVI.) Et factum esl in undecimoanno, pri-
rcgionis, faciamquein eis ulliones magnas, arguens in ma (siveuna) mentis, faclus est sermo Domini adme,
[urore, et scient quia ego Dominus, cum dedero vin- dicens: Fili hominis, pro eo quod dixit Tyrus (sive
dictam meam super eos. LXX : Propterea hmc dicit Sor) de Jerusalem: Euge, confractmsunt portmpopu-
Adonai Dominus : Pro eo quod (ecerunt atienigenm lorum (sivegenfes); conversaesl ad me, implebor, de-
ullionem, et suscitaverunt vindiclam insullanies, ex serta esl (sive qum fuit plena, deserla est); propterea
animo, ut delerenl usque in mternuni: propterea 293 hmc dicit Dominus Deus: Ecce ego super le, Tyre
hmcdicit AdonaiDominus: Ecce ego extendammanum (sive Sor): et ascendere faciamstiper te [Vulg. ad fe]
meam super alienigenas, et disperdam, sive interficiam gentes multas, sicut ascentlil tnare fluctuans. Et dissi-
Cretenses, et perdam reliquias littoris matilimm, el fa- pabunt muros Tyri, el destruent turres ejus, et b ra-
ciam in tis ultiones magnas in rindicta [uroris, el co- dam ( sive ventilabo ) pulverem ejus de ea, et dabo
gnoscenlquia ego Adonai Dominus, cum dedero ultio- eam in limpidhsimam (sive nitidissimam) pelram.
nem meam super eos. Posl filios Ammon, Moab, et Siccalio sagenarum etil in medio matis, quia ego locu-
Seir, qui et ipsi sunt Idumaei, el per Lot et Esau tus sum, ait Dominus Deus, et etit in diteptionemgen-
populo Israel, et doiniii Judae cognalione socianlur, tibus. Filim quoque ejtis qum sunt in agto (sive in
venit ad Philislliiim. quos Scptuaginta akkofui.mg,id B '. campo) gladio inlerficientur, et scienl quia ego Domi-
est alienigenas transtulerunt, non generali nomine nus. Consequenter prophetiae ordo contexittir. Lo-
omnium gentium, quae non sunt de genere Judaeo- cutuserat contra filiosAmmon et Moab et Seir, qui
rum, sed speciali geniis suae, quoe nunc dicitur Pa- et ipsi sunt Idumaei, etPhilisihiim quisunlin lillore,
laestina, mulalapuElittera, juxla Gracorum consue- et in funiculo raaris eumdem limitem tenent. Post
ludinem, in PI (tr), sicut et apud nos pro Hebraico Palaestinosenim succedit Pbcenieis regio, cujus me-
FHASE (HD5),Gri-cum et Lalinum pascha celebratur. iropolis est civilas Tyrus,quae appellatur tlebrao Sy-
Philisthiim interpretantur cadentes poculo,qui et ipsi roque sermone SOR(Tliv). Et quia capta Jerusalera,
de aureu Babylonis calice inebriaii sunt, et saeviunt, etiam ipsa gavisa esl, et insultavit ac dixii : Con-
et toto animo insullant, inimicitiarum contra lsrael fractm sunt portm populorum, ego portum lutissimum
velerum recordantes, quibus a Dei populo divisisunt. habeo , illaque subversa, ad me omnis muliitudo
Cumque Dominus dical: Mihi vindictam, el ego retri- conversa est, quae illius regebatur arbilrio, et quia
buam (Deut. xxxn, 35), ipsi se ulciscuntur interfi- illa deserta est, idcirco ego implebor, sive quae plena
cientes, et implenles aniiqua odia. Propter quae ex- fuit ante, redigetur in solitudinem. Quia igitur isia
lentam super se nianum Domini sentient, quse dixisii, el ruinis Jerusalem, quac Dei judicio propter
interficiet inierfsctores. Pro quo LXX, nescio quid G pcccata sua subversa est, insultasti, propierea non
volenles, Crelensesinterpretaii sunt, cum et Aquila per nuntios, nec per quoslibet alios, sed ego ipse
el Symmaclius, et Theodoiio ipsum verbum Hebrai- ero adversura te, Tyre , et instar fluctuum maris
cum CHOIIETHIM (DWD), vel interjectores, vel infer- ascendere faciam conira te Babylonios cum pltirimis
fectionemverterint, non soliiin in praesenli loco, sed nationibus, quarum 295 oppugnalioiie muri lui et
cliam iu Sophonia, ubi contra Palaestinos ista dicun- turres destruentur, intanlum ut usque ad solum
lur : Gaza direpta erit, et Ascalon in perditionem, el concidant, el pulvis illius radatur, sive in partes va-
Azotus » ef Accaron eradicabtmtur/ Vm habilatoribus rias ventiletur, et sic humiliabilur, ut petrae nitidis-
(unicult maris, accolmCretarum, verbumDominisuper simae comparetur : lantaque eril in urbe, quondam
vos Chanaan terra alienigenarum, et disperdam vos ex frequenlissima, solitudo, ut sagenaepiscatorum ex-
habitatione, et erit Creta in pabutum paslorum, et cu- pandantur et siccentur in medio ejus. Ego enim Do-
bile ovium (Sophon. n, 4 seqq.). Ei hic enim cumi minus locutus sum, cujus verba irrita esse non pos-
Septuaginta Cretam verterint, caeteri Iranslatoresi sunt, et tradam eam in direptionem gentibus. Filiae
oteQpov[Al. xappov], id est interfectionem, vel perdi- quoque ejus, quae sunt in agro sive in campo, hoc
tionem, interprelati sunt. De quo in supradicto pro- est in Pboenicis littore, urbes et oppida, vici atqde
pheta, Deo praestante, quod.nobis visum est, dixi-. **casiella interlicientur gladio: metaphoricus, quia fi-
mus. Unde et duarum legionum David, quarum unai lias appellavit, interfeciionem ponil gladii, ui rerum
appellabatur Phelethi, el altera Cetethi (II Reg. xv), fine cognoscant meesse Dominum.qui fieri isia prae-
ullima ab eo quod interficerent atque jngitlarenf, cepi. Potest juxia tropologiam quia SORnomen He-
Choretim[Al. Cherethim], hoc est, inierfectorutn294 •f braicum veriiiur in angustiam, omnis anima quae
nomen accepit. Perditque Dominus omnes reliquias > perturbationibus oecupata esl, Sor appellari, quae
maritimae regionis, quae salsis [Al.' falsae] tundilur' quando viderit pro suis viliis atque peccatis Dei ju-
fluctibus, el vindictas non parvas, sed magnas faciet. dicio subverti Jerusalem, in qua fuil templum ei pa-
in iurore, ut furor ejus finem habeat misericordiae,, cis visio, exsultat et ad se putat urbis quondam in-
et posiquam ultionem fecerit, arguens cum lurore, clytaeimperium transferendum. Quod et in contrariis
lunc cognoscant Palaesiini, quod ipse sit Dominus. dogmatibus accipilur, et in bominibus saeculi,
a Supplet Victorius ex ipso TUVLXX(ex(u ad hunc eradkabiiur.
niodum : ef Azotns in meridie ejicietur, et Accaron b Viiiose erat tradam, pro radam.
241 COMMENTARIORUM IN E?ECHIELEM LIB. VIII. CAP. XXYI. 242
quando viderint hominem sanctum per negligentiam A Htlore civitates et castella subvertat, et poslea obsi-
esse prolapsum et gaudenl et exsultant, quasi alio- deri faciatTyrum, valletque eamexerciiu, etaggcre,
rum ruina, sua sit resurrectio. Propterea Dominus et muniiionibus, vineisque [Al. clypeisque] et arieti-
comminulur, quod ipsc contra bujuscemodi bomines bus impugnet muros et de^truat, et tanta sit mulii-
dimicel, et ascendere faciat contra eos instar mari- tudo equitum ejus, ut pulvere equitatus, et sonitu
norum fluctuuin plurimas natiOnes, quae destruanl ulnlantis exercitus , rolarumque slrepitu el 297
in eis quidquid munitissimum ct firmum videiur, et equorum hiuuitu, urbis fundamenla mnveantur, et
ita omnia eorum argumenta subvertat, ut in pulve- sic ingrediatur civilalein dissipatis muris, quasi de
rem rediganiiir. Sagenasquoque et retiaquibus prius campo securus ingrediens, (antaque securilas sit
deceptam mullitudinem piscabaulur, cessare faciat, vincentis exercitus, ul plaieas Tyri conculcent equo-
et in deseriae urbis solo, expandi alque siccari, ut rum ungulac; ei omnis populus in medio corrual civi-
pro illis alii subeani piscatores , quos Dominus ad latis, et staiuae quondam nobiles, sive universa sub-
piscandum misit. Sed et filias ejus, quaeprius quasi stantia in terram corruat, nihilquepristinarumdivi-
in ihalamo servabantur, et pro mysiicis secretioribus- tiariun in expugnata urbe servetur, sed cum muris
que doclrinis nulli facile credebanlur, processuras domus quoque nobiles destruanlur, et lanta sit vi-
proirahendasque in puhlicura, el Ecclesiastico mu- B ctorum saevitia, ut ligna ellapides, qui residui incen-
crone iruncandas, ut intelligant quod ipse sit Do- dio fuerint, in medium mare projiciantur, el vel Na-
minus, qui et Jerusalem pro peccatis parumper re- buchodonosor, vel ipse Domiiius quiescere faciat
liquit, et Tyri pro insulialiune ejus et gaudio muni- universam urbis laetiiiam, qua prius in canticis et
menta destruxii. psalteriis personabat, et ad solum usque subversa,
296 (Vers. 6 seq.) Quia hmc dicit Dominus * : sii siccatio sagenarum. Quodque sequitur: Non mdi-
Ecce ego adducam ad Tyrum (sive ad le SOR) Nabu- ficaberisuttra, videlur facere qusestionem, quomodo
chodonosorregemBabylonhabAquilone,regem regum, non sit aedificaia, quam hodie cernimus Phoenicis
cum equis, el curribus, et equilibus, el cmtupopuloque nobilissimam et pulcherrimam civitatem. Ex quo
magno. Filias tuas, qum sunl in agro, gladio interfi- quidam volnnt in ultimo tempore haecTyrum esse
ciet, et circumdabilte munitionibus, et comportabitag- passuram, quaeposlea non sit sedilicanda. Sed quo-
geremin gyro, et levabitcontra te clypeum,el vineas,et modo Nabuchodonosor persouam servare poicrunt:
arietes(sive lanceas) lemperabilin muros luos, elturres praeserlim cum legamus in consequentibus Nabucbo-
luasdestruetin armalura sita. Inundaiione equorumejus donosor oppugnasse Tyrum, et laboris stii non accc-
operiet te pulvis eorum, a sonitu equilum, et.rotarum, pisse niercedem: et proplerea tradi ei jEgyptum,
et curruum movebunturmuri tui, dum ingressus fueril C quia Dei sententiae in Tyri oppugnaiione servierit?
portas tuas quasi per introitum urbis dissipalw (sive GraeasetPhceiiicumniaxiiiiequeNicolai Damasceni,
ouasi ingrediens urbem de campo). Ungulis eguorum "etalias Barbarorum aiunt se, qui huic historiic con-
suorum conculcabitomnesplateas tuas: populum luum tradicunt, legisse historias, et nihil super oppugna-
gladio cmdet, et stalumtttw nobilesin terram corruent lione a Chaldaeisinvenisse Tyriae civilalis, cum pro-
(sive substantiam fortitudinis tuw in lerram deducel). bare possimus mulia dici in Scripturis facta, quaein
Vastabunl (sive vastabii) opes tuas, diripknl negolia- Gra:cisvoluminibus non invenianlur; nec debere nos
tiones tuas (sive spoliabil subslantiam tuam) el de- eornm nuctoritaii acquiescere, quorum perfidiain et
slruent (vel destruet) muros luos, el domos luas prw- mendacia detestamur. Potest ergo quod dicitur, nec
claras (sive desiderabiles)subvertent (sive werfef)ef la- mdificaberisultra, sic aceipi, quod nequaquam ultra
pides luosel iignatua et pulveremttium in medioaqua- sil regina populorum, ncc proprium habeat impe-
rum ponenl (sive niedio maris injkiet.) Et requiescere rium, quomodo habuit subHiram et caeteris regibus;
faciam muttitudinemcantorum[Vulg. cantkorum]tuo- sed vel Chaldaeis, vel Macedonibus, vel Ptolemaeis,
rum (sive destruam multiiudinemmusicorum tuorum), et ad postremum Romanis regibus servitura sit.
el soniiuscilhararum tuarum (sive vox organorumttio- Nulti aulem ambiguumjuxla anagogen Nabuchodo-
rum) non aitdielutamplius.Eldabo lein limpidissimam D nosor regem Babylonis, qni venit ab Aquilone, dia-
(sive nitidissimam)pelrdm. Skcatio sagenarum eris, bolum intelligi, qui cum sil venlus durissimus ei si-
nec mdificaberisullra, quia\egoloculus sum, dicit Do- nisler, nomine deaifer vocatur, praesumens sibi
minus Deus. Utramque editionem ex more conjunxi, nomiuisdignitatem, el est rex regum298nmn'um'
el in quibus discrepant, ex laiere copulavi, brevi- que regnorum , quac ostendit Domino, dixitque ad
tati voluminum providens. Ergo quod dixeral, Ascen- eum: Hwc omnia mihi tradita sunt, qum dabo libi si
dere faciam ad te gentes multas sicut ascendit procidens adoraveris me.(Mallh.\\, 9). Iste habet
mare flucluans, et erit Tyrus in direplionem genti- equos et currus, de quibus scriptum est: Fallax
bus, tunc ponit manifesiius, quod Nabucbodonosor equus in salutem (Ps. xxxn, 17). Et: Dormierunt om-
regera Babylonis adducat Dominus ab Aquilone, re- nes qui ascenderunt equos (Ps. LXXV).Et in alio
gem regnm, cum equis et currihus, etctim infinita loco: Equum el ascensoremprojecit in mare (Exod.
exercitus multitudine, qui prius subditas Tyro in xv, 1). Iste filiasTyri, animas in angustia etinquo»
a Addit Viclorius Deus, ex Vu|gala Hebraicoque textu.
245 S. EUSEBIl JHERONYMl _ 244
dam peccatorum carcere positas, interficit in agro A senium dictorum apcrienles. IIwc dicit Adonai Do-
campnque latissimo, et cireumdat Tyruw muniiioni- minus tyro, qux Hebraice appellatur SOR(-Jt);
bus sujs, ut cjausam tcneat, et nullus ex ea Baby* Numquid in die ruina; luae, quando Nabuchodonosor
lonii regis evadere possit imperium, Destruet mu- oppugnante, corrueris, et in gemilu vulneraiorum,
ros (urresqqe subyeriet, e| quujquid forte babuit in siveinleifectorum, quioccisifuerinlinmediolui, non
dpgmatibus, imindatione oquorum ejus et sonilu commovebuntur insube ? Et descendent omnes reges
equitum roiarumque et cuwuum strepitu pertremi» de sedibus , sive soliis suis, et principes maris qui
scet, et ingredietur ponas ejus, ntillo prohibente, et diver6is imperanl insulis, et auferent diademata de
plateas civiialis: Qmu taia «f spatiom via est quas capilibus suis, omnem regnandi gloriam deponentes
ducit ad mortem (Matth, vn, 13), equoruro ejus cal- et vestes preiiosissimas, et incredibili varietate ful-
cabunt ungul*, universamque substanliam sive »ia- genies, abjicienl a se, el stuporis magnitudine ver-
tuas nobiles, quibus sibi imagines (inxerant falsita- leniur in amentiam, aique bumiliiaie dejecti, sede-
tis, de quibus spriptum est t Domine, in cieitate tua bunt in lerra, et cum te viderinl corruisse, sibi si-
imagmt eotum d'mipab\t (Pt, Mini, 86), ad ler- miiia formidabunt i niliilque putabunt in terrae bo-
ram dejiciet, et destructis muris, domus quoque no- nis esse perpetuum; sed ecohtrario assumentsuper
biles suhvextentur, quassibj paroverat, el in quibug B te laraentum, el flebile canticum commemorabunt,
eijguHabai, atque in tantam dejolaiiopem veniet, dicentes : Quomodo peristi quae habitas (A/. babila-
tit lapides ejus et Jigna. quibns acdilicaverat muros, bae) inmari, urbsinclyta, sive laudata ? Tyrum
et caement» epnstrpxeral, prqjiciant in profiindum, enim fuisse insulam, et nullum habuisse de lerra in-
canticaque ejus et musica , quibus sibi in sapienlia troitum, in Graecis, Latinisque, et Barbaris historiis
hujtis saecuUcenfidebat» et c-mniscithararum sonus legimus : sed postea a Nabuchodonosor rege Chal-
nQii audietur amplius, et piscaiiq ejus cesgabit, et daeorum, vel, ut nonnulli affirmant, ab 300 Ale"
erit bumilis, ita ut siecatio sagenarum, et ullra non xandro, rege Macedonumjactos esse aggeres, et op-
aedilieetur, quia ad Domini senteatiam tradita Nabu. pugnatione vineisque, et arietibus lociiui praepara-
chodouosor, aninina subveFsa est, juxta quod et tuin, ac de insula factam esse peninsulam. Tu igi-
Apostolus dieit: Qm ttadidi Sfdanm, «t dimnt non lur, o 8or, o Tyre, quae quondam fuisti in cutictis
blasphemare (I Wim.i, 20). Loea difftollia auril, et foriissima insulis, sive in urbibus oinniiim voce lau-
prudens teetor ae diligens rlehet ignoseere labori data cum habitatoribus tuis, quos universi timebant,
meo. Aut si meiius quid poluerit invenire, e| ego in quomodo subito corruisti ? Nunc stupebuht, sive
ejus tfansibo senteniiam: dummodo noverii veniam pavebunl super te insulm , et ut melius habelurin
quam mihi tribuot, se ab aliis aecepturum. C Hebraico, naves, in die pavoris el ruinae tuae, et tur-
(Vers. 15 seq.) Htec dicit Dominut Deus Tyra: babuntur insulae in mari. Unde consequehliiis est
Numquid non a soiritu nthm tum, et gemitu interfe- supra naves legere, nesecundo ponamur insiiim; eo
ctorum morum, etm oceisi fuerint itt tmdio tui, eam* quod nullus egrediatur ex te, sive, ul Sepltiaginla
movebunturinsutm ? Et descondmtde sedibus suis ero*. transtnlerunt, in die egressionh titm: qUando fueris
nes ptincipesmaris: et auferent exurias suas, et veslU ducta eaptiva. ll;cc inlerim quasi quaedam historiae
menta siiavariaabjieient, et indumtur%Q£stupore. /» jacta sinl fundamenla: nunc spirKoate niternur cul-
terra sedekunt, et ailonili super repeniino. casm tue men imponere. Finge aliquem, d'mservata pudieitia,
admitabuntur, et, assumentee tupm H lammltm, di- muttis floruisse virtutibus, et postea in aliquo gravi
cenl tibi: Quomodoperisti qum habitat ia mari, «rfcs moriabque peecato esse collapsum: nonne aft soni-
inclyta, qum fuisti fovtis in ntari eum habilataribus- lum FUinaeejus interfectarumqtie virtntum omnes
tuisquos formidabant univemf Nuno stupebum*naves insulsemovebuntnr: bt vtdefreet qui salsis amarisque
n die pavorh tui, et turboAmiturmsul&mmari, eoquad hoJBS)sacuti l»ndunlnr fluciibus ? et deseendent de
nullus egrediafur ex te. LXS: Quia hmc dkitlOormnikt tbreno9yperbiae.swae, onmes qtri iir sseculi hujus sal-
Deus Sor. Nonneavoc&ruina>iumoumingemuertoUv<u>P- sugine Brh*eij*ftvidebanter, et bumilrlate dejecti,
netali tui, cum evagmatus fwerit gludim inmedio- lui, r>a»ferenr diademaea decapitibus snis, quae videban-
commovebuntutinsutw, et descencknl d&sedibussuis tur benis eperibuff possidere, et vestiiBenta varia
omnes ptincipes maris, et auferent eoronas-suas, etve- ditersftarte v*rt»HMttabjiefent et indueiilur stupore,
stimenth suitMarm nudabttntur TFurore-intanient: in sive ttertorts magnifBdlne qwodammodo videbuntnr
lerta sedebunl, et fotmidabunl perdilienem-suam, et insant; sedebtmtque ntimi, et stupenles super re-
gement supet f«, efrassBmenf-suBer te tamentum, et di- perfftTKtcasrr ejits admfrabuittHr: intantum ut biw
centtibi: Quomodo peristi et dfssipttta es itt mari, nesassumanKptancfiwn et tamentatiotierasupcr eum
urbs iaudata, quoe[tthti fbrtii m mariipsa, et habiia- quf corrui», etcrteant: Qnomodo perisftl, qui prius>
tores ejtts, qum dedit timoremstium omnibushabitata- salVus>em ? qaomodo corrursti, qui tanto (enipere>
ribus tuist El formidabttht insuhe in die ruinm luw, steteras, qur ih mari llojus saecuirinter onrnes' in-
et turbubuntur insul&itt marfitt: exitu- tuo. Pfimum ciytos-putabaris, quieras cunctOrum opiiiionero-
ipsa historiae verba pandamus brevfssnma p.er«<fpa<m bustns-?' ef Babitatores R tui, hocesf, cogitaliones
a Pro tui, quod Vaticani ms. ope restituimus, vi- tiose> nutlbfl«e, awt tricongrutt sensu erat, fyri. Li-
2J5. COMMENTARIORUMW, EZE6IHEJi,EM;h\B. VIII. CAP. XXVII. <m
foriissimae adversum. omnia. igiiita diaboli jacula. re- Anum,
A» et ujtna non eris, secundum illud-quod in
sislentes, quseprius erantformidini omnibusadver-- alio psalmo scriptum esu: Dimiite- mihi n* refrigerer
sariis, versae sunt in sliiporein. Sed.etnaves, omne& psiusquam.abeam,. et amplius non ero (Ps. xxxvni,
videlicel sancti, qui bujus saeculiliuctus transeunt* 14). Non quod essedesistat quii in pcenis est sempi-
obslupescent cum le viderint concidisse. In>die par lernis: sed quod qui Deo non vivit, in Scripturis
voris cl ruiiiae tuae turbabunliir insulae, ne efcipsse sanctis dicatur non subsistere. Unde et Bstber con-
301 similia suslineant. Aliorum enira ruinae exem- tra idola loqtiens: Ne trttdas, inquit, sceptrum tuum
pla juslocum. sunt,. dum omnes infirmo el imbecilifl) his.qui non sunl (Esther xw), Utique erant quibus
statu fluGtuantique vestigio ui isto saccuto commo- obsecrat ne tradatur i sedDeo uon erant, qui vir-
ramur, el numquam estnostracertasecuraque victo- lulibiis, et viventi Dco esse cessarant. Et hoc no-
ria : quando egredieniur ex le qui prius steterant; tandum, quod quaerilur Tyrus.ab. eo qui venit quae-
vel in. exitu uio* in fine et consummatione tua. Non rere, et satvuin facere quod perierat, et nonaginta
enim ex prieleritis, sed ex praesentibusjudicamnr. novera ovibus-in momibus derelictis, quserit unam
Cavendumque «st, etsemper timendum, ne veterem erroneam, ov.em (Luo. ijx). Mulier quoqne quae
gloriara etsolidam firmitatem, unJas, hojtaaprocella unam dracbmam perdiderat, qtiaeril, et invenit, et
subvertat. B>
Bivicinasconvocai ad lietiUassocietatem (Ibid., 15).
(Vers. 19 seq.) Quia hmcdicit Dominus [;VuIg.addit Sin autem reiiuisita non uivenitur Tyrus, nou est
Deus]: Cumdederoteurbem desolaiamsiculcivilatesqum- quaerenlis vitium, sedejuequiboni paslorisfugerii
nonhabitatdur, et addmem super,teaMyssutn,et.operue- manuoi^ Ejt, ukra, inquit, non etis in. sempilernum ;
tinlle aqum muLtm,et detraxera t&cumhis quidescen^ sive ut « ia Uebraice»m.m zfotlh,, el m Graeco
dunlinlacum.(si\tz ad eos qui descetuluntitifoveam^ad oduv, scribiittr, uoum sagcultu»significat, juxta illud
populum sempiter.nuni;el colloeuverate in lerm, nochr Isaiat, qui post s.ep^uaginta annosdicil Typum resti-
sima (siye m profundo letrarum) skut soUiudmg&ve~ tuendam in integrum statum (Iso:.
xxm). Aiunt ati-
leres, cutn.his qui dedueunlw in. lacum ( sive descen- tem, unuin sa^culum, id est, humanae tenipus aetatis,
dunlin (aveam), ut non habileris, et [ Vulg,.Potro septuagintaanaorum numero suppmari, Psahnisla
cum] dedero glorium in terra viventium ( sive: ul nott dicente : Dies antioruni noslrorum, in ipsis septua-
resurgat i» ferra vwentium.), ad nihilum redigam M gitUa aiuii. Sitt autemvt polentatibus, octoijinla anni,
(sive perditienemdabo>te) et non etis, et tequhita non quidquid supra, bakoret doior est (P». txxtn, 19).
invenieris[V«l#. addit uttra] m sempiternua, dicit Hoc metapbrasiicMs: brevitei' de lyro d»xiin«s. Quod
Dotninus Deus. Cum superioribus junge quse dicta et ad eos jefeFtii potesi qui ia auguslia bu)us saeculi
sunt. Quaado le dedere, & Tyre> urbe» in perpe^ C d constiiuti, dedycuMtur- ad inferos;, et opeviuntur
tuum desolaLiB*, sicut civitales sunt aliae qose om- abyssis fluctibusqu» p»«arvuasvct trabuBlur ad inf&-
ninonon habitantar, et adduxere super te abyssu», riora terrae, et bis, copukjntttr qui in veteri sotitu-
et operuerint te aqna* mullse, vet hostium infiflitse i djoe smit fcet. deducun,tu)Jin tacuna, sive i» fo^c^j»
muititudnies, vet certe qui ad hisatam loquitur et ad1 seMtpiternai», ut ultra oon habitenltur a Spiritu
urbem in rnsnia con-stiiutam (ropotogice adversa- sancto.. De quibus seriptum. est: Impiut oum eeeide-
riorom freqoentram abyssi fluclibus eomparat: ett rit ih ptofundum maiorum, conteimit (Prm. x-v»i,3).
detraxero te eum bis qui deseendunt in Iaeum, sivei Nee de ccetero. erunt in terra vrvenlium, sed peri-
in foveam, ad eos qui in inferno sunt, de quibus ett bmit, et redigentw ad nibiti, et Deoesseeessabunt.
inPsatntis legimus: Introibunt in inferiora terrm:,- Quibtts testimotuia awilmiHur, qui dieinnt impiorum
tradentur m manus gtadii, parles vulpium eruntt b et nofl peccatorum pcenas esse perpetuas: qut
(Ps. LVII,10,11); ad populum sempiternam, ubii quassitt a Deo, non sunt inventi ,"309 el in ®teT~
esl fteius oculorum, et slridor dentiuro, ct posuerot mun esse eessamnt : quia suo viito perdiderunt
te inlerra novissima, in qua antiquus draco consti- eum quidicit: Ego tuntvita (Jaan. xiv, 6).
tulus est, et sicut veteres sotitudines atque deserta , (Cap. XXVII.) Et [actum eslverbum Domhtiact tne,
ubi nutla bonorum reeordatio, sed pcenoeerunt sem-- D ^ dkens: Tu ergo, fiH hominis, astume super Tyrum
pilernse, neque te feeero suscitari in lerra viven- tamentum, et dices Tyr» qumhabitat bi introitu maris,
liua», deqoascripiura esc: Beati mites, quoniam ipsit neao/iaiioHi populorum ad insutas multat (sive ab
postidebnnt terram (Matth. v,1). Et in alio toco:: instlh muttis). Hcecdieit Dominut Deus. Si voluero
Plaeebo Domino302 *" regione vivorum (Ps. cxiv , totam pre-pheliam conira Tyrum, sive super lamen-
9):tm»c redigeris in nihih", siveperibis in seter- latione Tyri, uuo sermone eomprehendere, et lon-
quet Hieronymum insislere Scripturse verbis ad Ty-- tingui oportWft ad Hjerojiymi megleiB, querum
rum, quat fuisti fortis in mari cum habitalaribus tuis,;, alios, quos ille impios vocat, «teruis, alios quos
quos formidabant utmersi.
~ Ouiiituni poccatores, sive quos aut necoatorum pffiniiuerii,
editi libri particulamS, lamei, le-i- aut leviora crimina qbstrinxerii.vt, fiiiieiidi* «liquanr
gentes oSiy , quod sine lamed non potest sonaree do cruciatjbus deputat, Coniuso aqtem auiea aiqua
in sempiternum. MART. incommodo sonsu legebulur, aui dieuni impimum
b Plnnbus hac de re in fine comnientariorum inn alque peccalorum pmnus nonesse perpetuqs, Nohis ad
Isaiara diximus, et ad dialog. 1 contra Pelagian., veram lectionem resiituendam suppelias tubjrc Ya-
num. tii. Duplicem nempe damnaiorum classem dis-'l ticanae Charlce el Rabanus.
*»7 S. EUSEBII HIERONYMI 248
gura faciam, etsensum lectoris obscurum ; dum om- A (Vers. i, 5.) Finitimi tuiqui temdificaverunt, im-
nia simul non potesl menle retinere, praecipue in pleverunt decorem tuum. Abielibus de Sanir exstru-
quibus ab Hebraico in hoc loco LXX editio discre- xerunl te cum omnibustabulalis maris. Cedrumde Li-
pat, hoc est, quae addiderint, quaeve subtraxerint. bano tulerunl, ut facerent tibi malutn. b Pro quo ne-
ttaque nosira erimus interpreiationc conlenii, et scio quid volentes, ita LXX irauslulerunl: Beelim
sicubi dissonant, ex laiere copulabimus, perfectam filii lui circumdederunl tibi decorem : cedrus de Sa-
omnium Deo ~ scientiam relinquenles : ei quid no- nir mdificata esf ti6i : fenues labulas cypressinas de
bis videalur in singulis, breviter admonehirnus. Qui Libano luletunt, ut facerenl libi malos abicgnos. Ser-
plangitur, adbuc curse estei aquo plangitur. Unde mo enim Beelim, in hoc loco apud Hebraeos penilus
et Samuel flebat atque plangebat super Saut (II non habetur, scd pro Beelhn scriptum est GEBULAIC
Reg. xv). Et aposlolus Paulus lamenlatur et luget (^SlM), quod significal lerminos tuos. ln eo quoque
super his qui fornicati sunt et non egertint pceni- quod dixeruni, filii lui, verbi ambiguitate decepti
leniiam (II Cor. xn). Et Jeremias Lamentaiiones su- sunt, et scriplurae simililudine, dum pronuntiaiione
per eversione Jerusalem quaiuor scribit alphabetis. diversa eaedem lilterae, cwmentariorum, c et filio-
tlabiiat ergo, juxta lilteram, Tyrus, sive Sor, in in- rum, BONAICH ct BEMAICH(~]~~i)leguntur. 0 igiturTyre,
troilu maris : vel quod prius insula fuit, vel quod B ] quae dixisii per superbiam, Perfecti decoris cgo
'porlu luiissimo de alto venienies"recipit naves, et siun, sive ego decorem mihi circumdedi, cum sis
esl negotiatio populorum ad insulas multas, sive de sita in medio mari, audi qiianla tibi Dei largitale
insulis multis. Quod quidem usquehodie perseverat, collata sint. Finitimi et conlermini tui, qui non de
ut omnium propemodum gentium in illa exercean- longinquis, sed de vicinis sunl regionibus, ipsi im-
tur commercia. Cceptam autem inlerpretalionem se- pleverunt decorem luum, et tu putas luum esse
quenies, quidquid de Tyro dicitur, referamns ad quod alienum est ? Et loquitur quasi ad n ivem
cuvox>iv,id esl, angustias istius mundi, qui in mali- Tjootrtxwf,urbis significans piilchritudinem, el re-
gno posiius cst, et variis perttirbationibus quasi rum omnium abundantiam, ut postquam universam
fliiclibus coarctalur alquc percutitur. De bujuscc- illius supellectilem descripserit, raalum , ante-
modi negoiiatoribus et in psalmo mystico sermone mnas, 305 remos, vela, proram, carinam , funes,
narratur : Qui descendunt mate in navibus, (acientes opertoria, pelles, et CKtera quibus navium optime
operationes in aquis multis, ipsi viderunt opera Do- insiriiclariim usus indiget: tunc tempesiatem illi,
mini, el mirabilia ejus in profundo (Ps. cvi, 23,' 24). et ventum austrum, quo fluctus maximi commove-
(Vers. 3.) 0 Tyre, dixisti, Perfecti decoris ego sttm buntur, venire denuntiet, et eam subjacerenaufra-
(sive dixisti, Circumdedi mihi ego decorem) et in G ' gio. Per quae significal tirbis Tyriae eversioncm a
corde maris sita. Priraum crimen est Tyri, siquid rege Nabuchodonosor, sive, ut mulii putant, ab
videtur habere boni, non Dei pulare, sed suum, et Alexandro rege Matedoniini, qui sex raensibus
304 c-mncm pulchritudinem, quae illi de diversis ipsam urbem obsedisse,et cepisse narratur, post-
venil regionibus propriae aestimare diligentiae alque quam Darium vicit in Lycia. Juxla myslicos vero
virtutis. Dixit enim : Perfecti decoris ego sum, sive intelleclus, abietibus sive cedris de Sanir, navis
ego mihi circumdedi decorem, cum sit in corde, Tyriae tabulata caeduntur, quibus lexitur alque
hoc esi, in medio maris sita , et quasi insula mo- compingitur, et cedro sive cyparisso de Libano ma-
vealur, el flucluet, et undarum illisionibus confrin- lus ejus: d abietibus propter laeviiaiein [Al. leviia-
gattir. Quod autem cor maris, medium significet, tem] juncttirasque tabularum mollius invicem se
et ille prnpheiicus sermo demonstrat: Propterea non tenentinm atque mordenlium : sive cedris, quod
timebimus cum conturbata fueril terra, et Iranslati lignum imputribile est. De Sanir auteiri dicitur,
montesin cor maris. Sonuerunt el turbalm sunt aqum quod inierpretalur via lucernm ; aut ut nos verius
eorum (Ps. XLV,2, 3). Sed et Dominus noster in arbitramur , dens vigiliarum, eo quod omnis navis
corde terrae, hoc est, in medio, ad [Al. et ad] infe- prosperilas, et illuslratio venerit ex vero lumine.
ros dicitur descendisse. Vera, autem et perfecia D Sanir autem raons juxlalilteram ipse esl qui et iler-
pulcluitudo in nnllo hominum, nisi in Christi cor- mon, quem alii vocanl Sanior. Lege historiam. Li-
pore, quod interpreiatur Ecclesia , et multoium banus interpretatur candor, sive dealbaiio : quod
sanctorum vinutibus congregatur. "Unde et ipse et ipsum ad gratiam pertinet aliunde venientera.
loquilur ad sponsam : Tofa pulchraes,proximamea, (Vers. 6.) Quercus de Basan dolaverunt in remos
et tnacula non est in te (Canl. IV, 7). tuos : transtra tua fecerunt tibi ex ebore Indico, et
* Sic habent post Victor. mss. non legunt primam bonaich, quaecmmentarios, sive
quoque nostri.
Martianseus,
h Qui suo post Erasmum, sehtenliam. mdificatorestuos sonat. Distincle lamen mss. codi-
loco subsequitur ex LXX inierpreia- ces retinent voces a nobis editas; unde facilis est
tione verniculus, hic quoque frusira, atque incom- conjectura, nnlla manuscripta exemplaria contu-
modo ad seriem orationisrespectu ponebatur, quem lisse inox cilatos auclores ad restitiitionem Hebrai-
nos ad mss. fidem expungimus, et suo semel loco corum verbornm. MART.
recensemus. a Supplet Victor, quorumdam ope mss. verbum
« Leguntiidem editores Erasm. et Marian, se-
erigitur.
cundam vocem benaich, quaefilios tuos significat; sed
249 COMMENTARIORUM 1N EZECHIELEM LIB. VIII. CAP. XXVII. 250
prmtoriola de insulis Ilalim. LXX : De Basan fecerunf A suspendilur malo, et operimentum illius, quod in
remos luos, el lempla tua, et (ecerunt tibi ex eboredo- solis calore atque iranquillo nautis atque vectoribus
mos silvestres de insulis Cheltiim. Quanta pulchriludo pra?bet umbraciilum , de hyacintho et pnrpura fit;
navis, et supellectilis ejus, ut remos baberet cedri- qtioe sunt de insulis Elisa, lonii maris sic appellans
nos, non undelibet, sed de Basnn, el Iranslra ebur- insulas. Porro juxta Septuaginta de bysso in stra-
nea, et praeioriola, sive cellaria , in quibus merces tnm, et in requiem Tyriae navis velamenta lexunlur,
pretiosissimae repoiiiintnr, de insulis Chettiim, quod uthis operta gloriosior sit, et circuradaia amictum
nos in ltaliam vertimus : ex ea regione quae Grac- liabeat piilchriorem. Byssum autem referii ad ter-
cise propinquior est, omnes Occidentalium insula- ram, qnia ex terra oriiiir, et hyacinihum ad aerem ,
rum partes inielligentes. Dicamus crgo juxia anago- purpuram ad mire ex quo coiificitur, addilo coccino
gen, remos fieri navis Tyriie de Bazan, de qua et in bis linclo, quibus Pontificis vestimenia 307 texun-
Psalmis scribitur : Dixit Dominus, de Bazan coneer- lur, saepeadmonuimus quod qualuor elemeiua sigui-
tam deprofundo maris (Ps. LXVII,23). Basan in lin- ficent: terram, iguem , aerem , et aquas, ex quibus
gua noslra interprelaiur ignominia. Eos igitur qui conslant omnia, quaesibi assumit Tyrus, ul Dei crea-
fuerunt in profuudo maris, et ignominia peccato- turis non uiaiur cum gratia, sed dicat : Perfecli
rum, convertit Deus, elconverlit in remos, ut cum B decoris ego sum: vel, decorem mibi ipsa circumdedi.
Aposlolis navigantes, possint ad terram, et 306 au (Vers. 8, 9.) Habitatores Sidonis, et Aradii fuerunt
liliora pervenire ; et fiunl transtra de ebore, cum remiges tui. Sapientes tui , Tyre, facti svnt guberna-
morlilicaverint corpora sua : vel usum dentium ad lores lui. Senes Biblii et prudentes ejus prwbuerunt
laudes Dei contulerint, et praeloriola , sive cellaria nautas ad ministerium varim supellectilis tttm. Omnes
de insulis Chetiiim , quae juxta tlebraici sermonis naves maris, el naulm earum fuerunt in populo nego-
etymologiam vertilur in percussam, ut plagis diaboli liationis tuw. LXX : Principes tui habilabunt in Si-
non larn interfecta sit, quam probuta. Possumus ex done , el Aradii fuerunt remiges lui. Sapienles tui
ebore, etsilvestresdomosdicerc deinsulisGbetiiim, Sor qui erant in te, hli gubernalores tui. Senes Biblii,
quas haeretici non in domo Dei, sed in navi Tyria et sapientes ejus erdnl in le : isli confortabanl consi-
fabricare couantur. Et ipsi habenles ebur suum ser- lium luum, et omnes naves maris, ef remiges eatum
monis, ei linguae a-dificanles lempla Dei templo facti siint tibi in Occidentem Occidentis. Dixerat su-
eonlraria, etdomos silveslres, habitacu!a bestiarum, pra : Finitimi tui qui te wdificaverunl,implevetunl de-
cum Scriptura dicat in domo Dei nemor.i, et silvas, cotem tuum: anlequam venianl ad eos qui longe ha-
aClucos nnn esse planlandos (Deut. xn). bitant, proximarum piovinciarum descriliit auxilia.
(Vers. 7.) Byssns varia de JEgyplo lexla esl libi in 'G Habitalorcs, inquit, tui, sive priucipes Sidonis et
velum, ut poneretur in malo : hyacinthus et purpttra Aradii, quae vicina esi insula, remiges lui. Sapien-
de insulis Elisn, facla sunt operimentum tuttm. LXX: tes tui, o Tyre, facli sunt gubernalores tui. Ad sa-
Byssus cum varielate de .-Egyptofacta est tibi in slra- pientes enim proprie pertinet gubernaiio, Scriptura
lutn , ul circiimdarettibi gloriam, ef operiret te hya- dicente : Quibus non esl gubetnalio, cadent quasi ~ fo-
cinlho, et purpura, de insulis Elissa facta sunt oper- lia ( Prov. xi, sec. LXX). Senes sive seniores Bi-
loria tua. Quia dixerat Tyrus, Perfecti decoris ego blii, et prudenles cjus prsehueruni nautas ad mini-
sum, vel circumderfimihi ipsa pulchritudinem, argui- steiitim luum, sive confortaveriini consiliumTyri, et
turquid a singulis acceperit regionibus, secuudum variam supelleciilem prsebnerunt : omnesque naves
illud Scriplurae : Quid habes quod non accepisli ? Si maris , et nautse earum fuerunl in poptilo negotia-
atiletn accepisti , quid gloriaris qttasi non acceperis tionis Tyriae, sive in Occidenlem Occidenlis. Hoc
( I Cor. iv, 7)? Describitur ergo quid un.iquaeqne , interim secundum litleram. Caeierum juxla mysticos
mittat provincia, secundum illudVirgilianum (Georg., inlelleclus quia Sidonii inlerpretaniur venalores, el
lib. i) : Aradii, deponentes: dicemus Tyruin gloriosam , et
Indiamittit ebur : mollessua tbura Sabaei: superbissimam civitatem, quse, vento flanle, postca
At Calybesduri ferrum, virosaquePontus 1 conterenda est, habere cives, sive principes venato-
D
Castorea, res, de quibus scriptum est: 308 Anima nosira
et ca;tera. Byssus in yEgypto quam maxime nasci- quasi
passer ereptaest de laqueo venantium. Ubi enim
tur, ex qua contexlum cst Tyriae navis velum, quod nos legimus veiiantium, b in Hebraeo scriptum est,
~ Consule
Scaligerum in-Append. ad librum de confisus snae, Ilebraicum exemplar consnlere prae-
Emeiidatione Temporum. VicloriuS quoque Bi6/i/ lermisisse. In omnibus enim libris hoc loco hahetur
supra atque infra legi vult ad Hebraeum hai , fa- inHebiaeo Jocesim. D'CrpV,non, ut ipse ait, Sidonim;
ctitmque errore librariorum penes LXX BigX/uv,pro Et Joces quidem auceps; venalor autein T3t Saiad
rtS^twv.At vero quaestionem pr;i-cidit omnem Hie- proprfediciiur. Quamohrem rectius in libro Nomi-
ronymus in Eusebiauo Libro Locornm ad B lilteram nuin , Sidon, interprelatur venator mwroris. Veriim,
ex libris Regum, Biblos, inquiens, civitasPhmnkis inquit Victor., adeo constanier Hieron. boc semper
cujus meminil Ezechiel, pro qua in Hebraico conti- asserit, ut non cum lapsum incmoria, sed mulattiin
netnr GOBEL. lidem itaque Biblii stint aiqueGiblii. codicem Hebraicum jam credam. Inlra cap. xxvni :
Vid. III Keg. v, in fine. Sidonii, inquit, interprelanlur venatores, de quibus ei
h Hoc Psalmi lestimoiiiurn laudans S.
Docior, ut in Psalmis scriplum esl: Anima noslra sicut passer,
probel Sidonios in venatores verti, niemoriee videtur etc. Et cap. xsxn : In Hebraico verius positum est,
23f S. EtlSCBffrtteftONYffl $m
Sidoniorum. fsti venariluf iiitiautas'airiirim irt Sunli- £j merhOfantur, eVsWte^fendog-liostes^scuta et galeas.
miBus consliiulas, uf ad' ferfena, deducSnt, et efff- iritef murofrim propugttacula1suspendisse. Spiritua-
ciuntur remiges, ut dueartt' eas a"d riaufragia. Sa- lls autem ibtelIigentia*illudsonat, quod Persm, qui>
autem fyri, qui iri maliim parleiii accipiun- intefpfetantuf tentantts, sive teniati; et Lydi, quos:
fiientes
iir, per qiiam sapienfiBres stinf flfir tenebfaruiri a generatds infelligimus| et Aibyes,-ffui' H^braico ser*
filiis lucis, ipsi gubernant fyrurri naufragio praepd- mone appelianturpBtrCcfc), et vertuntuf in o»(ab
ratam (Lue. xvi). Seniores Biblii et pfudehtes ejus ore, iioh ab osse), frusifarTyrum niwntur defendere,.
prsebueritnt nautas f yro arf minislerium , sive con- curii tentatiohe snperentur, efgenerationiiaclibidint
fbrtaverunt consifium' ejus. Sacra narfat liistoria, serviant, cassaque taDlum verba riruliiplicent, non
seniores plurimns fuisse a pomino feprobafos, et habehtes galieam safutis, nec scutum fldei (Ephes.
juniores eleifctosin typum Synagogae-ef Ecclesiae. vi); sed'gloririm" tantnm strepiltrmque sermonur»
Serifor dafn adjicilur; et^Abel junior eligitur (Genes. piaeferidant ad ornaium iilriis.
iv): Ismael filius Abfatiam alienus a patfe esi, et (Vers'. If.) fitii Aradii cum exercitu /tto [Af. swo]
Isaac junior fiaerediiatem aocepit (Geries.xxi). Fllio- eMil sttpdr mutosluosin circuitw: sid et Pygnmi qub
rum quoque lsaac senior Esau venalorest, ef vaga- eranl in a turribus' fuis, pharetras suas [AU.tuas-]svs-
lur in sallibus , junior Jacob siniplicitef habitaf 6*pendefunt in mufis tuis per gyrum, ipsi compleverunt
domi (Genes. xxv)'. tlndescriptumest etin Malachia: puldlttiMinemtuam: LXX : Filii Aradiorum, et fo?--
Jacob dilexi: £sau auiim odio habui (Mal. i, 2). Et iitudo tua Super' muYosluoi, ik circuitu custodes irt
fecte juxfaApostolum (Rom. ix, 13"),niliil in mairis lufribus tuis efant. Pharetras suatrsuspenderunl'svper
titefo conslitiiti boni vel mali fecefant, riec habe- propugnacula tua per gyrum. lpsi perfecerum decorem
barit meritum nec offehsam, ut alter eligeretur, el luum. Verbum GA1IADI& (D'"-ti!J),Aquifae prima edi-
alter abjicerelur, nisi quod in lypo, ut diximus, Syn- tio, Pygmeos : Symmachus-, >»Medos: Septuaginta,
agogae et Ecclesise, senior repellilur, et assumitur cusfodes: tHeodotTo Gomadint, ipsum Hebraicum,
junior. Omnes, inquit, naves maris et nautae earum ihtefpfetati suhf. Aradum fnsulam qhre tOta sit civi^
fuerunt in populo negotiationis Tyrse, sive in Occi- fas, et eorifra se' positum oppidum Antaradum ha-
dentem Occidentis. Quomodo dicilur Canticum beai, viefnaque sitTyro, el praetendtit fn Plioenicis
Ganiicorum, et sseculum [Al. sascula] saeculorum, ef liltofe 3lO contihentis terrac, usque hodie cemi-
Opera operum; ut canlicum majus aliis cauticis sit, mus : hi suhl in exerciui urbis' Tyriifi cusmdesque
et saeculum prolixius aliis saeculis , opusque caeteris tiiffium 0jus,et shspendiefuht phareWas suas per gy-
operibus utilius : sic appellatur Occidens Occiden- rum, compleriique pufcHfifudihemejris, utsagittarii
lis , ut magnitudinem Occidenlnlium partium signi- C esse dbceanfiif, sivepygmaei sunf, hocestbellatores,
ficet. Etpulchre naves maris, et nautce earum , et el rtYlttella prarrrpfrssimf, k™ tri; ffnyftffrYquEcGroeco
remiges qui in Tyriae navis auxilio sunt, non per- sefrhoritfiiVctffatnetvvetffilttr. Sin amerri Aradit de-
gunt ad Orientem , nec ad ortum luminis, ubi sof poitinies shhatft, drhriiS1qrir pfisetertrJRf fafei nominia
justitiae riascitur, sed ad Occiderilem Oceidenlis, ubi sciietlifaih', et fiabet ih pfiareffa peciofis sui ighita
lumenoccumbii,309 et ubi tenebrarum exordium dfaboli jacuhr, qrribrrSdeceptorum corda vufneraf Sif*
est. que succendit, AVadiusappellanduS est. Ctrpit enim
(Vers. 10.) Persceet Lydi [Vnlg. Lydia] et Libyes deT/onere eos «fuf nirtrifnr ad alfa cohscendere, et
erant in exercitu tuo , viri bellatores tui : cly- cOiiiplet p^ilcnrifridineriiTyri, de qaa fit Proverbiis.
peum el gateam suspenderunt in te pro ornatu luo scripfll'm, elsf: Rori tt decipiat ptrfckritudinis deside-
(sive peltas, el galeas suspenderunl in le ipsi dederunt riuni,He cdpiarifdcttlis fuis (Prot. vi, 25). Ef iterurn:
gloriam luam). Persas fuisse forlissimos, quorum rex Sicut inautis in naribus ptrcce, iic mulieti mtrtemo-
Cyrus, ut Isaiae vaticinio praedicatur (lsa. XLV), ratarpMcltrititdo (Ibid. xi, 22).
subverso Astyrige, rege Medorum, Babylonem cepe- (Vers. 12.)Carlhaginenses negotialorestui a muttctn*
rit, et sacra , et ssecularis riarrat bistoria. Lydos dine cunttarufri divittdftM, OtgenUf, ferro, stanno,
quoque illo lempore intcr genles robustissiraas re- D plumboquerepleverunt nundinas tuas. No» soloiu in
puiatoSj quorum fex Croesusab eodem Cyro captus pr8esentiloco,sedetinIsaia,ubi scriptum est: LUulale
sit,' Xenophon scribit plehissime. Et Libyas curo naves Canhaginis (lsai. xxni, 14), caeleri Interpretes
Troglodytis etiEthiopibusvenisse conlra Jerusalem , verbum Hebraicum translulerunt THARSIS (UWTl),
in Parairpomenori vofuihine legimiis (II Pdt'. Sii): quam Coionisimesse'Ty*fidi*umtlulH duWumesf. Ipside
qui quia illis temporibus floremMSiiriieranl, famosi dccidenlisparlibusargento, ferrd.stanno, etplumbo,
ad ptajfia pugnatores, Tyrise urbis defensores esse f yri nundinas repleverunt. Tarsis in lingua noslra
univerii Sidtfhiii qttos H8i iit.veMlsres verlimus, juxla retinriit.
itliid qiwi ScriplUthest: Ariittittnosirtt erepltt ist ticui i Duobus facile verbrs n»lfl tiA, Gam madirn, pro
tpdsserde laqkeo benantiuiii, prb'qttd in Hebtaico posi- uno Gamflrfimiegerit Syhimacuus, aui *&«. xat
tuni est Sidoniorum-.
* &d iriss. fidem restitnirriifS post ViclOrinm ktr- M»5ot,sed et Medi, est interpretaius. Mox Awliint.
ms. : Theodolio Gomodim ipsum, etc— Tlieodotio
ribus, juxta Hebfaeuin yftbixta, etLatiriStfi Hierd- jegebat Gomadim, non Gammadim , ut fulso pohitur
nyrai vorsioiiem. Martianaius cum Erasrrio urbibus in antea editis libfis. MART.
253 COMMENTARIORUM1N EfcECHliLEM LlB. VIII. CAP. XXVII. 254
sonat exploratio gaudii. Explorrttores autem hicridfl A plmitfjnt. De fltfmo fjiioqiie tfe6gb>'Wa, qtifid iriifet-
in bonam partem debemus inielligere, quales Moy- pfCtattff pefiqHHiiset adv&iai Jtfifdrttrrt fjf riufitJifiSs*
ses miserat ad esplorandam terram repromissionis ejlfs ecjiiiaddiiceirtfir, dl equites et friilii, d'e qiiifjus
(Num. xiu), sed in contrariatri, quales et Aposlolus scripiiirriest: Faliax eduusad saiutein(Ps.ttht,i%
vitare se dicil : Propter subintroduclos(ulsos fratret; Et iH aliOldco: Dorriliiliveriiht bmnii qui dstinderurit
qui inlraverunt explorare liberluiemnostram quam ha- equbt (JPs.txxv,-11 Et ih PsirfffrisT:NMle ftdft sibul,
bemut in Chrisio (Galat. n, 4): el de quibus Joseph eijuus it iriuius , tjulbus ribii est iriietiettus (Ps\
loquitur : Exploratones estis: considerare vesiigiare- xxsi; 9). QtiShiciibrerri e't DOech 3lg atfjuSator ei
gionis venistii (Gen. xLiij 9). Fratresque ejus intrjl- irilerfector satefdotum , pfaefecttis fiiiilloruhi fuit
iigentes crimen esse non modicum aliena per in- (II Red. txii), cit flcfsf&se de aohib strfvefise"afque
sidias explorare, responderunt : flon sunt ixplora- pefegririf; qui hoti C^WeciurilcaffidSdgriF,ffeqiiibus
tores servi tuu Isli ergo nundinas Tyri non auro, nee sdfiptiiifi e'§t: Arivehaei nierceHtiriuSribii comedeiii
lapide preiioso, sedargenio, ferro, stanno; pludibo- ei bb (Exdd. xii, 45); tit btttheS ntiriciinaefyfi ftis
que multiplicant, habentes eloqiiii venuststem ( el nlerVIftioniiScomple-atflur':
arma ad cxpugnandum ; et in stanno eloquii sirilill- Filii DHdUiinedbtidiottt iui. Prtf qiiS nesc'i6 quici
ttidinem qUod mentilur drgenturn ; et iii pliimbd im- B VdlenteSSdtjlttiSgirifal;jlltos MbiHbrutii iiiiefpfetaii
pietatem gravissimam, 311 juxta Z:ieliariatn (Zacft: siitit : riisi lotte prirnye liiterifi futsi siriiililudirie
v), in qiio niulier sedit super laleiilurfl plumbi, el (1 tii l), iit {ifo Oj«Jariiegeferit ftitdari, qiiae et ipsa*
/Egyptii demersi sunt in prOfundtirtlsicut pltinibtirri. Ctcladum ma'xirha'CSi, dt in I6hi6 hiafi quohtfahi
Longa singulorum disputatid hletallUfurn, sed bfe- ufbs |i6(eriiissimti, ttaValiqiie certarhirielgIori6'sa^ ii
vitati studendum est. pfcJptef tulisSfrif/ihipliTtufnfeiercal6furh ohthiSrn fe-
(Vera. 13, 14;) Grmcia, Thubal, et Mosoch ipsi fS- ce^tdculifht. Et (ttJlaRhoM iri iliiguam riosifam vef-
stiiofes tui; mantipin et vasd mriea [Vulg; mtett] a'c/- ttihftif videhies jiiMcium, de nis nftnc tropotogice
duxetmt poputo luo: de doitib Tkogorma equos ii dicitiif, qiii cefiiuiii jiidicii vefiiatehi, et ipsi non
equites, et mulos adduxetutit itd foruin iuurii: LXX : faciuiil, dicehie Aposfofo : Propier quod inexcusabi:
Grmcia univtrtttj "et adjaeentia ejiis , ipsi nedoliUibfii lis es, b hbnio omriis, qui judicas. tii quo enimjudicas
tui irt animnbushomiriunti et vasa mhendederitntirief- aiitliri, ieipsum condemrids. Eadeiri eniih facis qumju-
calum tuum i de domo Thofgania; iqubs et ajiiiles, ki dicas (Rtirii. ii, 1). Sed hieiiiis esf 6ADANalterius
mulos dederunl MtidiiiaStuai: Jofies, ifiquit, qiii He- Ioci horiieh accip6fe, uf et ih Ifebraico, et 301111 cae-
bralce arJpelianiut Javah, et Thribai; id est, Ibefl ieros
1 inierpret.es habetiif. .
Oriehtalesj vel de Occitlghtis jiaf tibiiS HisfMiil, qiii G (Vers. i5,16.) Ihsulm mulimriegotiaiiomdnus iuce:
stb Iberb QilfhTfiehbc vofcabhitiiidncupishlof, et Mcfc denieh ehufneos el hebeninos commutaverunt in pretio
soch, quos Cappddbcis iiiteTligirrius;qriorum rheifo- tuo. Syriis hegbtiaior tuus, propieir muttiludinem ope-
polis quae posiea ab Aiigu9fo CafjsareiCees*a>re'a f!p;- ruiri iuofum, c yultdrri, pufpuram , et scutulata, el
pellata est, usqiitj hodie irrigiia ipsofiim Mazaca byssiirhel seficurii, ei thbdchod fVulg. coecuni]propo-
dicitdf:' isii preiibsiirri fyri fecefe comrrieiciiini, ut sueriint iri rriercaiu tu'6. LXX : Ex insulis multipllia-
mancipiJi, et&nea vasa 6x Cofiriiho addiiceferii T'y- vefuiii iiegdiiuiidriemiuaih : dentes elephantinos , el
rufli, et de domo Thogofma, id cst, de Phfygia hisqiii ihirbducebarituffedaebas mercedestuas. Homi-
eqtios, et eqiiites et rntilos, quorurri quohdam illa rieshegolthliihem luaitna multitudine mercatustui: in
proviricia maximairi habuit copiarri. Aiuiit Hebraei uphcc, sldcteh, ei polymita de Tharsis et Ramoth et
Graeciahi, id eSt, a'Javari, fritefpfeiari l>esl, et hoti Chbdchoddedefwii in nuridtnas tuas. Mullum ab Ile-
esi :t}uoti pfopfie fefeftuf fid sapieiiiiam saeciilarerii, braicoMhpViSehiiloco Septiiaginta editio discrepat;
iri fJiiSk\ fecte S^iquid fepenuht, esi appellaiur ; si jcfeo)Juxta utfamque pauca dicenda sunt: ne iuf yri
iri cohtrafiirii pafteni', rifftiest. Miilfa enirii hatufae hiefcimoriifs occupafi, art feiiqiias prophetias lar-
borto'[4i. bOna] et ifSsiaisserri'ri(de officiis, cie cori- cfius fra'hseamus. Filii Da^tfahnegotiatores f yri, de
tihelitia , de" opibirJ confeiriiTeridis: quoit. proprie fi^multis rh^uirs riiultipTicavefunt negotiationem ejus,
sibi StOici Viridicaril!,et virfehfuf ariirrias horrilritirh ila tif dentes5 eTepfiaiitofcimrfafent his qui veniebant
qhos d^Ceperurit, luCrifacefe : fiabenique vasa aeriea, ad Commerciuin ^jus, e't habefehi honiiries in nun-
qfuibffs" frieWihntffrauriSTfhilitudinem, qiiaerngefuhf diriis propter negoiialionis niiiltitudinein. Habereht
poprrlis fftl, tit eos fafsae docfriiiaS opinione siip- aufem 313 uiAptiech, ^quod de Tfieodotionis edi-
a BfehMcvocis/aean Ma'ftiahseirs'animatfveftit. MoirehdhilSv6f6 viotentam
elyrWolb^iefmfefprelaffoijf»'
Hieroriyimana cum nomwlla: dixisSem lom. II, 6oK- hanc falsamque esse etynftrlogiain, lifhmenqiiesiiurir"
558,_ Plautinae prudentiae Joannis Clerici placere Javan trahere ex '(l.si, cujus radix e3l rW,' quod pwl-
haurl potiii; sed riiea ribn referl' lnijusiriddi advefsa- chrum esse significat.
rio displicuisse, modo ut piaceam studiosis ac bene- c Mavplt ad Vujgatce ingenium
volis lectoriBus. MABT.- V.icjtor.^aemmam
legi. Helifaeum *]S3,infra, cap'. xxviii', vefiituf pro
b Nop igifnr suo sensu, sed' ex HebrGeoruin sen-
carbunfiulo, sicque alibi. .. .,
teniia iia exponi ait nnmen Jayaii, estet non. He- d f heodotix) yero traris3ulit'euN«?s^v«» Naphech r
brasi, gens excogitandiS etymis nata, ulcumque, , nam quod Laiine legffur in Aphech, eJT.Grscce.1«
extuderint ex Itf», est, >, et, JN, non, quemadmodum 'A^Z>Cttrn Napkech legendum sitjuxta Hebraeum, ex
255 S. EUSEBH HIERONYMI 256
lione in Septuaginta additum est: pro quo Sym- \^ falsi nominis scientiam, multas varietates, et stactcn
maclius verlit, polymita. Stacten quoque , pro quo odoris optimi repromittens, et purpuram regiac di-
omnes alii purpuram inlerpretati sunt, quaeHebraice gnitalis, et scutulataex arte dialeclica, et byssum,
dicilur ARGAMAN '(loaia): et varietatesex Tharsis, pro - pro qua Septuaginta Tharsis interpretaii sunt terrae
quo in HcbraeoBUS(V13) dicilur, quae ab omnibus operibus deditus : et sericum , pro quo in Hebraeo
in byssum translaia est. Tharsis autem in proesenli scriptum est RAMOTH (mp*0), quod interpreiaiur vi-
loco penitus non habetur. Et ramoth, inquiunt, et tio mortis. Omnia eiiim opera larrena &d imerilum
chodchod dederuntin nundinit tuis; quod ita habetur properant; et chodchod, quidquid illud est quod
in Hebraeo, nisi quod pro ramoth, Aquila serica, vel iiitelligilur, proponens in nuiidinis Tyri. Dadan au-
sublilia, iuterpretalus est. Chodchodvero omues in- lem ex his mercibus quaea negotiatoribus ejus insu-
terpretes, ita utin Hebraeopositum est (7313), trans- lisque dicuniur afferri, vel Indiae regio intelligenda
tulerunt. Igitur, juxta Septuaginta, filii Riiodiorum esl, vel Iilumacorum ac vaslaesoliiudinis , ut non-
negotiatores Tyri, de insulis plurimis multiplicave- nulli reslimant, sonaique cognationem, ut similitu-
runt negotiationem ejus : juxta Hebraicum, post fl- dinem divinorum dogmaium in haerelicis cogno-
lios Dadan negotiatores ejus, insulae quoque diver- scamus.
sarum gentium auxerunl in mercimonium ejus, affe- j) j (Vers. 17.) Juda et terra Israel ipsi institores tui,
renie» denie^ eburneos ex India, et ligna hebenina, in frumento primo : balsamumet mel, et oleum, el re-
quac nigri coloris preliosissima sunt, et commuta- sinam ptoposuerunt in nundinis tuis. LXX : Judas et
verunt cum aliis Tyri mercibus. Syrus quoque fuit, filii Israel, isli negotiatores tui in frumenli commercio
negoliator Tyri : pro quo in Hebrato positum estI el unguentis : primum mel et oleum, et resinam dede-
ARAM (D"us),in cujus locoSeptuaginla hominesinler- runl in nundinis tuit. Verbum Hebraiuum PHANAG
pretali sunt, pro ARAM legentes ADAM , el RESet DA- (JJS) Aquila, Symmachus et TheOdolio ita, ut apud
LETHlillerarum, sicul supra, decepti similitudine. Hebraeosposilum est, trahstuleftinl: pro quo LXX
Usque liodie autem permanet in Syris ingenitus ne- unguenla, nos balsamum vertiruus. Dicilur aulem,-
goiiationis ardor, qui per totum mundum lucri cu- quibus terra Judaea, quaenunc appellatur Palaeslina,
piditale discurrunt, et lantam rnercandi lubenl ve- abundel copiis, frumento, balsamo, melle et oleo, et
saniam, ut, occupato nunc orbe Romano, inler gla- resina, 315 1ui£ a Juda, el IsraeladTyri nuudinas
dios, et iniserorum neces quaeraiil divitias, et pau- deferuulur. Cumque manifesta sit littera, juxla spi-
perlalem periculis fugianl. Istiusmodi homiues nego- rilualem sensum dicemus, non debere terram con-
tialores Tyri sunt, qui polymita, purpuram et scu- fessionis, et sensuin ceruentis Deum qui referlur ad
tiilata mercantur : byssum quoque et sericum, ell Q Ecclesiam, deferre Tyro primum trilicum, quod ca-
chodchod proponunl in mercatu ejus. Pro purpvra,, dens in terram niulliplicatur, et accipitur pro vcibo
quam omnes interprelati sunt; stactcn, id est, gut- Dei : Non enim in pane solovivil homo, sed in omni
tam, Sepltiaginla transtulerunl. Chodchod autemi sermoneDei(Deut. VIII, 3). Deinde balsanium quod
quid siguificel, " usque in praesentiarum invenire3 nascitur in vineis Engaddi, sive unguentuin, de quo
non potui. Aiunt Hebraei,omnespretiosissimasmer- scriptum est: Sicul unguentum in capite , quod de-
ces hoc nomine significa-ri, vel speciem quamdami tcendit in barbam, barbam Aaron (Ps. cxxxu, 2). Et
esse preiiosarum mercium, quam Ronianus sernio) mel supcr quo loquitur el Salomon : Met invenisii,
non resonet, vel communi vocabulo 314 scr-ula j comedequantum sdtis esl. Sienim plus comederis,cvo-
vendcnlium. De inullis autein insulis, ul iranseamuss mes illud (Prov, xxv, 10), dum saturitaie niiuia niel
ad anagogen, quae saUis [Al. falsis] el amaris hujus5 verlitur ni absynthiuui. Oleum quoque de quoin ta-
saeculi tunduutur fluctibus, delerunt negoiiatoress bernaculo Dei lucerna accendilur, ne aptetur nobis
Dadan dentes eburneos, candorem eloquentiaepolli- illud prophelicum : Oleum in /Egypto venundabas
cenies ; de quibus «criptum est: A domibusebumeiss (Osee XII, 1). Quod si in ^Egyplo, et in Tyro fuerit,
ex quibus delectaveruntte filim regum in honore tuor, vertelur in contrarium, et dicelur de eo , Oleum au-
(Ps. LIV,9). Sed non sunt candidi, nec imilanturr D tem peccatoris non impinguetcapul meum (Ps. CXL,
sponsam, de qua dicitur : Qum est ista qum ascendit it 5). Sed ef resina lenis [Al. levis] est, apla corpori-
dealbala, innitens super fralruelem suum (Cant. vm,i bus, el pro niedicina accipitur. Unde et in Jeremia
5)? verum hebenini nigri coloris, qui non possunt it scriplum est: Numquid resina nonesl in Galaad : aut
suam mutare nigrediuem, Jeremia dicente : Si mu- 1- medicusnon eslibi 1 Quare non ascendil curatio filim
tabit JEthiops pellemsuam, et pardus varietatemsuam n populi niei (Jer. vm, 22). Hanc resiriarn liabebal et
(Jer. XIII,21). Syrus quo.|ue, id est, Aram, qui iri- i- Jacob, quam mittebat fllio suo Joseph cummelle, et
terpretalur exceUus, et tumel superbia, negotiatorr lerebintho, nucibus thymiamate, et stacte ( Geit.
Tyri est, el in mulliiudine operum Tyriorum <lefert •t XLIII).Ismaelitiequoque qui enierunt Joseph de terra
concursu duarum N facium esi, quarum alteram li- i- Chodchod,quod solus Symmachusx«px'5»1"ovtrans-
brarii perperam omisere. tulit. Et vero recentiores plerii|iiejnti rpreies lapi-
a Ipse inierpretatus est jatpidem in Isaiae LIV,12,!, dem preliosum designari auiimianf. Viclorius, qui
qua de ie in coinmenlariis: Obi, inquit, not jaspidem,
i, Saphimm interpretatur, magis probat.
sequentet LXX, diximus, in Hebraico^scriptum habet ',l
257 COMMENTARIORUM IN EZECIIIELEM LIB. VIII. CAP. XXVII. 288
Israel, hocc in ^Egyptum porlabant thymiamala, A guis osculi, praesenii non convenit loco. Frequenter
ct resinam de Galaad, et stacten (Ibid., 57). Et ut enim Hebrsea nomina pro diversilateaccenluum, et
manifestius scire possimus quid sit frumenlum, muiatione liiterarum vocalitimque, vel maxime quae
balsamum, mel et oleum resinamque ad mercatura aptid illos habent proprielates suas, varie inierprc-
ferri Tyri, audiamus Domini verba dicentis: Noiite. tantur.
dare sanctumcanibus : neque margaritas vestras mit- (Vers. 19.) Dan et Grmcia et Mozet in nundinis
tatis ante porcos (Matth. vu, 6). Mulieri quoque Cha- tuis posuerunl[Vulg.proposuerunt]ferrumfabrefactum:
nanaeae,quaepro filia precabaiur, dicens : Vilia mea slacte 317 el calamus in negotiationetua. LXX : •)«(•
male vexatur a dmmonio, respondit Dominus : Non Dan et Javan et Mozel in nundinis tuis * quae in
oportet tollere panem filiorum, et dare eum canibus editione corum de Theodolione addita sunt. Ferrum
(Matth.xv, 22,26). Sedquiaexieratdefinibus Tyri factum opere, et rota in commixtionetua ett. Ex no-
et Sidonis, et propinquabat (errse Israel , idcirco mine palriarcbae Dan et tribus, et locus in quo ha-
quod rogaverat consecuia est. bitavit tribus, nomen accepit, ubi hodie Paneas,
(Vers. 18.) Damascenus negotiator tuus in mulli- quaequondam Caesarea Pbilippi vocabalur. Unde et
tudine operum tuorum : in copia [Vulg. multiludine] Jordanis fluvius sortitus est vocabulum, b Jor, rivus
diversarumopum : in vinopini/ui, in lanis cotoris opli- B videlicet, Dan, qui fluit de Libano. Javan autem
mi. LXX: Damascus negoliator 316 tuus inmultilu- Graeciam sonat, quse inlerpreialur, ut diximus, est,
dine operumtuorum, ex mulliludine omnis fortiludinis et non esl. Pro Mozelquoque Symmachtis translulit
tum : vinumex Chelbon,et lanat de Milelo. Pro vinoi deferens, ul sit sensus : Dan et Gracciadetulerunt in
pingui, qnod inlerpretatus est Symmachus, etapud ; nundinis luis ferrum fabrefactum, et cariera. Aquila
Aquilam et Theodotionem, et in ipso Hebraico ha- vero pro Mozel, posuit de Uzal. De quibus creden-
bet, vinum de HELBON (]12,bn). RurMimque ubi nos; dum est regionibus, ferrum et stacten el calamum
posuimus lanis coloris optimi, sive splendentibus,et, ad Tyri nundinas deportaia. Dicamusque quod Grae-
Aquila et Theodotio transtulerunt in lanis Soor. cia, id est, Javan, ferrum habeat fabrefactum, et ad
Significat aulem quod inter canteras negoiialionesj bella promptissimum, dialeciicaquearle conslructum
Tyri, ad nundinas ejus de Damasco deferebatur vi- jacians se cuncla judicio et ratione proferre: voca-
num pinguissimum, et lana praecipua : quod usque» leinque sonum, qui inlerpretatur iu calamo, et sla-
hodie cernimus. Sin antein Dainascus inlerpretalurr cien odoris optimi reproinittat, sive ferrum fabre-
sanguinembibent, et Hebraeorumvera traditio esi,t factuni, et rotam quaeverborum composiiione vol-
campum in quo interfectus esl Abel aparricida Cain, vatur, et cursum habeat orationis.
(Gen. rv), fuisse in Damasco, unde ei lociis l>ocin-. G ( (Vers. 20.) Dadan inslilores tui, in tapetibus ad
signitus vocabulo sit, juste et Paulus post interfe- sedendum.LXX : Dedan negoliatoreslui, cumjumen-
ctionem Stephani primi inChristomartyris perrexitt fis electis ad currvs. Multum Hebraicum et Septua-
Damascuin, ut credentes in Chrislo vinclos ducerctt ginta in praesenti Ioco discrepanl, praeler nomen rc-
Jerusalem : Deique misericordia, qui fecit videntem Q gionis quod vicinum est Dedari, et Dadan. Inflnila
et caecum,oculos carnis amisit, ulmenlis acciperet:: quippe distantia in tapetibusad sedendum, et jumen-
ceciderunique squamaedraconis ex oculis ejus, qui- tis eleclisad currus : nec dubium quin quadrigaecur-
ii rus etei(ui, in malam partemaccipianiur, si terreni
bus liirnen perdiderat veritatis, ut iret ad vicum qui
appellatur rectus, et inveniret Ananiam, qui in lin-,. sint. Alioquin et Elias ad ccelesiia curru rapitur,
gua noslra interprelatur obediens(Act. ix). De hacc appellamrque ab Elisaeopater, pater, auriga elcurrus
igiiur lerra, cui dictum est: Maledicla terra qum (B lsrael (IV Reg. n, 12). Et Giezi aperiunlur oculi, ul
aperuit os suum, et hausit sanguinemfralris tui (Gen.,, currus iu monte, et equos videat sine ascensoribus,
rv, 11), Tyri nundinae congregautur, et vinum pin- ,. sessioni Domini praeparatos (Ibid. 6 ). In lapetibus
gue, a et lanae splendenles : sive vinum de Chelbon m autem, sermonum pulchritudo monstratur; in qui-
quod interpretalur lacleus. Septuaginta pro lanis is bus veliuntur et requiescunt institores Dedan sessio-
coloris optimi, lanae de Mileto, sive Sobr senserunt.t. D
1 ne composita, venienles ad nundinas Tyri.
Milelumin Hebraico non habetur ; sed quia inde la- i- (Vers. 21.) Arabia el universi principes Cedar, ipsi
nae praeeipuoedeferuntur, pro SOOR,Miletum inter- r- 318 negotiatores manut lum, cum agnis, etarietibus
pretati sunl. Ex quo perspicnum, quod Tyrus lacte Le et hmdis veneruntad te c. Pro agnis, arieiibus et hae-
vescatur infantiae,et vestimenta non habeatpropria , dis, Septuaginla camelos et arietes, et agnos inter-
sed aliunde et ex variis congesta provinciis. Illud id pretati sunt. Arabia autem et principes Cedar ( quae
quod Damascusinterpretalur sanguit cilicii, et tan- n- hodie Sarracenorum regio est, sicut in Jeremiae ser-
»- Concinnior hsec est, quam reposuit Victorius,is, Joannes Anliochenus nepi 'A/5X""oAoyt«f; sed confer
leclio, cui el Rabauus ex parte consentit. Mariian.
n. quae ad epist. 78, de Mansionibus, mans. 41 in fine
posi Erasmiim, vinum pingue, sive lanm splendenies.
:s. observamus.
Vinum de Chelboninterpretatur, etc. c Supplet Victor. ad VuIgalaeversionisGdero, ne-
•> In hanc senlentiam Josephus Antiquitt. m, 11,
1, gotiatores tui. Pro venerunt autem, Hebraiceest 03,
laudalur, haud scio tamen, quam vere. Concinunt nt et Graece, h <&.
quidem recentiores aliquot Grseci, Pbilostorgius, et
259 S. EUSEBil HtER6NYMI 260
riione, qtii aaVertam Cedar scribHur, a plenisSirire 5 A loc» invenire pOtiiS,liec quaeVfegio sit, quidvc signi-
tlemohstratum est) abttndarii his ahiinaniibus, aghiss ficei; hisi qtfofJiriahifestum est, el ex co quodjungi-
VtrteWefet, et arietimis, et haedis, ei f yri niih'dihaB s tnr, Saba vicinaih nnic prOvihcia;csSe regioriem.
hate iitaliorie muviibiicant (JMn. XLrk).S&l 'ei. ca- iTers, 25, 24.) Ardn, et tHatine, et Edeh, negotia-
melorum fertilissima regio est ob pascuoruni [ Al.. Wfts iui Sdbttf Assitf, Htielmad, venSitoresiul: ipsi
jbaseuaVum]'eVeirrifatitTVdihem, aeKsijoetiemp6riem,, 't&jiioftdtdfes 'tui 'th/ttttifariatiiinvotuciis Jiydcinthi,et
qiiibmi fioc aninfti ISftMfcatthAftitiikaoteih ihier- 'f)dtymitofu%'§dkaVumqwp;ettosarum,qua) obvolutm
ftreralfcTVkspih,a':%\fcMar, Whifrfm. tie fjaaetih i "eiiKirklke/M fuhibus. Lxt : Hiartan, 'el Chana,
Psaftiiis idiirffufi Moitavi 'enrn ffabtfahltbus Cefftir ' ^ tdne, Mi higoWdtofesiui: Sabod, Assut, et Chal-
\Ps. cm, §). QnaifegloneS 'tfeterunt fyVo camelOS, , %4ii, iniiiibrit fui, deferentes 'negotidtibnem-^-iii
]gVavi$simrs p'e"ccatofiVrhOneribiis prSgravafos, sive• MacHtiM, et th titifima ; nydcinihum,e't % pdtymita!
agifbs, et arietes, et fiaVcihS,cjuosimmolanl iri alian-- 'fJiclsfrtfVos eJicWs(uhibus cbtlfgatbs.Ei istae gehles di-
nirsSiits, quiede lniqiio ac rebeilicorde sirhulaVurii. yersorum locorum nomina coriiinenies. Qiiod auterti
Stfd ei in hoc eridem tyVoplieiairi Visione pasfofiirh,, de Tiieodoifone in Serjiuaglnia addiiurh est, f» Ma-
iVieies aquas purissimas coriiurbahies, et irhpingeh-• itititiih, it fn 'iStitittia,feymfnaciius interpretatus est
tes Taiefibiis ftv&s,et cbrriibiis cfrmicantes Tegimusi B yfetibM trivdtUcftt.I*OTymifa cjuoque,qiiaefheodotio
(tit/Wr kkxiv): uaeddsqiioquc, qiii ad sinistram stares wfrfbihferpVeifA^A fesi, ae Aquila et feyriimaclioacl-
c'ohsuet'erunt, iei AgnOsqrii rheritiurituVagrium(iiaf. 'tfimmhs. f aih pVeiT6sfeaufem ve¥fe's negoiiatorum
ixv) : cieqtfo scripiiiiri est : Ecceagrius Dei, ecce'quii fhVolucrisfeVebaritiif,ui ftinii)iis hyacfiitTiinissiriii-
'tb'tiit peccata riiun'ki\ ibah. i, "i$ ).In bonam aiitemi ^ereiilur. AVari,slve, tftiSepluagihia dixefe,'Chafran;
JtoVreihcamerosscrfbii isaias (isa. LX), de Madian, fn riosira lingua sohat fbfamiha : 'Cbanne, prmpara-
iJiicVd MerpreVsfiur Domtnijudicium, Veiiire Jerusa- tioneth : Edeh, deticias: pro q'u'6 apuciSeptuaginla
tefri, 'ei Epha, ei arletes de ftanajoiti, et Saba defe- "Ediie,quod in ilebraico hoii habeiuf, qiii soiiet ignd-
ifehies aiirum.et ihiis : quOrinh dii'6 iiTtimaetiam a Vafnus: et flcti nbminis eiyniologiam quaerere non
Magls oiSeVuriiuV Dbmiho '('Mafih.ii). Isirque caineii, fleTbemus. In negoliaiinne ergo fyriper carneos sen-
cteposilb oherepeccaforurh, posstint intrare arctami sus qui indicaniur in foraminibiis, tota saecufihomi-
iei arigusiam viairi, quse cfuclt ad vriam (Mdtih. vn el ritim praipfiratioesl qiii solas delicias pulant si au-
xix). geantfyriae ufbis commefcia.^lJ&dDeSabasupra
(Vers. 12.) Venditotes Sabaet Reama [Al. Rema], diximus. Assuf inlerpretafur, diriqens : Ciielmad,
ipsi negolialotes lui cum universis primis aromatibus, sive ut in qulbusaam exemplaribus coriiinetur, Cher-
e'i ttipitfepfeiiosissinio[Viilg. pretioso] , et aufo quod'"Cma, transfeftur in vineas:haud dtibium quin Sodo-
proposuefurit"ihmefcdiu iuo. In Vsalniis ubi scripium moruin, qui veniunt In mefcatu Tyri, ut prava diri-
est: Reges Ardbum, et Saba munera offerent tibi (Ps. gant, immo afguaiil poenis, et corrigant qurc fuerant
LXXI,it)), in Hebrseohabet, reges Saba et Saba mu- depravata, juxla iflud quod in Psalmis tlicitur : fJf
hefa offerent itbi : quorum unum Saba per SIN lilie- dettruas inimicuinet uliorem (Ps. Viu, 3). Habenlque
farri scnbliuf, alierum per SAAECH, quae nostraelilte- hruitlfariam supellectilem, et incredibili varietate
ra? similis eSt.'(iuia igilur Saba interpretalur con- disiinctam, quae invblncris hyacinihi asiricta est;
versio, noc dicendum est, quod in prresenti loco non sive thesaiiri eoruin 'funibus conslriiiguntur, quos
convefsionem significet, sed aversionem, 319 &e thesaurizaveruht sibi in icrra , juicta illud quocl Scri-
qua f yro munera deferuntiir cum universis aromati- ptum est: 'Fuhtbus peccatofum suorum unusquisque
biis, ei odofiljns 'optimis, et lapide prelioso, el auro 'e6nstrin'giiur'(Prov.y,'i^.). Nec habuefunt negotia-
quae omhia in fyri nnndinis proponuntur. Et ipsi tionerh liberam, sedchncta peccalorum vinculis In-
enini nieniiuhiur btlorem opiimum.lapidemquepre- nexuefiiht. InVolticra hyacinlbina, propler icolbris
tiosurir, quo exstruere perverSitatis suae niluniuc similiiudinem, referamus ad aereas potestates, qute
Ecciesias, e"t aiifum qiioa polliceiur in sensu, om- tbesaur6s suo^ sseculinundinis fargiuntur.
niaque pefveVsasunt. Ntiiil enim gratuiio accipiunt, D j Cedrosjjuoquehabebanl in negotiaiionibusHuis. nia-
nec gratis tribuuni, sed universa mefcantur, cnm txx maris (sive lil in Hebraico .conlinetur, Tharsis),
regiis Arabuni, et ^aba graiis Christo muriera ofte- pnncipes tuiin riegoiidtibnelua. Pro cedrts, Seplua-
rant. Hi sunt cpii omnia tur^is lucri causa faciunt ; ghita cyparissos transtuleruht. El quia supra de
et ah ieonaecmunera susceperunt.qui dicitin Evan- nirOque diximus, superfluum est lcctoris augere
geli6 : Hmc enim traHilasunt mihi : qum dabo tibi, ii faslidium.
procidens adoraverisme (Maith. iv, 9). Reama, sive (Vers.25.) Et replela es, et glorificdta(sive aggfa-
juxta Septuaginlaff/iegma, iu nullo alio Scripturarum vata) nimis in corde maris. Nihil, inquit, tibi defuit
^ LeglncVnrnrfim'c5ns?ffji«r,ve1'cf^on^f^ .^Lix/vefs.'fVm»rie pr^
demonstratum est, c;um Hieronymus Bori^fUJn Je- MARTiiN:—FiifaabipSoTeremia.hon ih Hiefoiiymi
tetriiam^ i'osi »DsbTufM.'Qmiies cijrhniemarips ip in eum Prophefam CQmmedttfrns;o^tfds^iUp'6Sfelu-
«Hain, EffclnTeWelTOriielem, ut ip^ n% ^focuft cuoravii^iVnniOhec"aUeunyisqrfeSftnlHJtfemadver-
praefalionecommentariorum in Jereiniam, c^uos rie- 'susrCe.dar,'cap.'xLix, vers.%, mdrferriiefceifenie,
que ad sermoncm adversum Cedar, qui legitur cap. 'peftlifxit.
iJfti COMMENTARIORUM JN ElECfllteLteM LIB. VIII. CAP. XXVII. 262
quod ad dTvftras pertirrel Iftsularum. Qtiactamen j\ bus jam dictum iist; et jtixta editionem Septunginta
glorifieatio, fuit Sggravatlo possidentis, dum* non po- consiliarios liybti, qhae Ifebraite appellaiur GEBAt.
tes moderatefeVre divitias-, qframqtiramet pauper- (^JZi) : viros quoqoe beliatores cjrrs Persas, Lydos,
'tatis srep« tentalio sit (Proo. xxxV.Undeei Salomon et Libyas, qui omnes caderit, et esse nihili monsirrt-
tiecessaria tahtmn postuiai; et tlivitias, et panperta- bunlur, cum cecideiit Tyrhs, et universa gloria
lem puiier detestaiur, ne in altero superbta, in al- ejus linem habtieril itiinarum. Muliiludinem autem
terosubrepatimpatientia atque rhendaeium. quam cornmixHbftem Septiiaginta transtulerunl, ex-
(Vers.2G.) Inaquit tntillis adduxerurit fe remHges ceptisprincipibu&,viilgussi$rnifical;quTabsqnenomi-
tui. Shpra remfges Tyriae civitalis SidOnios IVSgimuS, ne dignitalfffn,322rfmi" judicio conierenlur. Mix-
et Aradios, quoruni alteri VenatoVes,atteri ititerpre- taqueprophetianst inter hrbeih et haveni, ut ex alte-
tantur depOnehtes. VenantuVehim teomni anfmas, ro alterum intelligas ~.et tameh ulrumqhe ad eon-
quos intef ssccUlihujuS fluctrts suo dircunt arbitrfo, summaiionem scccoli pefiirteai, atqhein rianfra-
et non ad excelsa sublevarii, scd in proftinda demeV- giuni.
gtint: nec imitaniuf eos qui usque ad maiutiham ( Vefs. 28,29.) A S'6hiluclarhoris ghbematorum
Vigiliamnavigantes, fregefhnt insahos tharis flucins, tuoVnrh corilnrbabuhliir classes, ct descendent de
fetDominumSalvatorem suscipcre theruerunt, sla- Bhavibus snis omhes qrii tenebanl rcmnm. Nritttse,
timque lali vectore et comiic perVeneiuiitad pOrlum et universi gnbernatores ffiaris c vectoreSque et
quietis. De qub ih Evahgelio plenius sbtihiiur. proretac] in ferra stabhht, et ejhlabont snper te
VentusAusler cbnlrivit te in cotde iridris (Malth. vrice magna, et clamaburit aihare : et •supefjacieht
xiv). 321 Ornnes diviiireTyri, Austrb flante disper- pttlverehr capitibus Suis, et 'ciriefe conspergenutr
eunt, qui signiiicaritius b CADIM d
(tJHp), Grrfcce ttkti- \sive cinefem sternenl sibi)'. Quod aufem seqriitur:
erwvihterpretiitnr ; queiri iios in veiiium urentem Et ra'dent Stiper le calvitihm, el actingenlhr ciHciis:
transferre possumus. De quo dicebat sanctus David : «t plbfabitnt fe in amaVitudine'ahimae pToVatnatrta-
Pet diem sol nOnuret te, ncque trina per itoctem(Ps. rissimo, ei assoment shper i'e cafrilfeViItfgtibVe, et
cxx, 6). Hoc venlo JacOb exusius erat, et lameii plangent te, in Septuagiuia riori IiabeiuV, sed de
non cOnlrilus, dum loquituf : Ftii per dieth exusttis Theodolionis EditioVieadditrihi csi. Qriando Tyftis
mstu, et gelu noctis (Genes.xxxi, 40). Hli quoque qlii ceciderii, gubefnnfofes illius iufbabtlViihV,Wescfen-
abhora prima condticti sunt, toiiuS diei caloVeriiet dehfqtte de classibhS, 'et remiges vetloVesqhe ac prO-
aestus (uleruni, et tamen acclpiuni denariiim, quia tetoe sive hautae, et hhiversi gubethitoreS Vnaris ja-
exusti sunt, et non contrili. Unde et sponsa dicit in ciafiflrrctibus, stabili atiqhando cohsisieht gracTii;
Canlico : Nigra sum, sed (otmosa, quia deipexit me C ( et ejulabunt super ea vo'cfeniagria-,qnam prius suis
sof(Ca/iJ. i, 4): Slve, utmelius in HebfaicOcoriiine- locupfeiabant !rheVcibhs, et 'mehiis amaViindniem
tur, decoloravilme sol. clamore sigriabunt: prilverem 'cjuoquesive teVraih
Diviiite tum et thesauri lui, et thultipiex ihstru- jacient shpercapita sua, proferfehis operibhs afeh-
tnentum ttitim. Multi ita legriht: In torde matis di- Xespoeniioniiam. EicinereconspeVgentur velviiuise,
vitim tum et ihetauti lui, ei mulliptex instiuirientunt juxia Legem ( Niim. xx ), ut pilriflierithr : vel
tuum; ift omnes fyri divitiaeef ihesaufi, universa'- certe subslernent cineVemsibi, juxta illriti qlrod di-
que substamia in cofde maris sil pOsita, di saeculi cimrad Jefosalem: SjiargeieVrarhsupef captitihiim,
flnctibhs obrualur, nihilque habeant stabile habita- et cinefem subslefne libi •, et fiic plaWcihrh'( Yefetn.
tores ejusalqueperpctuurh, impleloillo EvangeTico: vi, 16). Et in Evfmgelio scriptuhi est: Si ih f]yro
Stulte, hac nocieaufeterit aniritarrituama te, qumautem elSidone facta essentSighahaec, olimlh^Saccoetci-
prmparasticujus erunt(Luc. xit, 20)? Et iflb ajioslo- iiere egi-serit p'cenitteritiarti(Luc. x ,15); Et Psaftnisia
lico: Qnivolunt divites fieri, incidunl in tettiditonerhet "dicit: CiheVehiquasipartemmartd'ucavi(Psnf. ici,1:0).
musciputdsmultas, el ttahuntut in ptofuriddm (I fiih, Radeniq^iiesnperTyVocaput,etfaciehtcalviiiirm, quoil
vi, 9 ). Manifesia esl histOria ; et pfoptefea singu- hi luclu fieri soiet, co tempoVeqrio maghilud'6 do-
lis pene vefsiculis breves seiiteniiOlas1 cbapianihS. B ioris omhern exVjIuseritlaetitiam. Aposioforuhi Vero
Jam enim adfirtcm libri fesiinat oratio. capilli hulfnerati erartt, qhia wineVn sritim ihsiar
(Vefs. 27). iVatttri'(sive retriiges)tni, el guffethdto- NazaranoVum Domiiio conSecraVaht (Mdiih. x;
restui, qitrtenebarit iripellectitetnttiani, etpofmlotuo l,uc. Vi). Et Samsoii qhamdih crfne^ habull, ^>o'SSe-
prmetant: virhjvebetlalofestuiquiefattt irite, cumuni- iditferWtudihefh , ablata Vero caesaVfe,*ca|>iusest
versa multiliidinettta qumesl in medio tui, ddtfMt itv -ab Ahopbylis (Juilic. xvi). QoaiVdO auieihdTciitiV,'et
corde maris indie ruinm tum. Remiges sive nauias- accingentut ciliciis, vetus lumborum libido 323
urbis f yria* Sidbriios legihius et Aradios, de qui- •damnatur, ul qui vixerant in ideliciis, posiea pceni-
« In Vafic. rftS., qtianiqudm<;il
b PenesRabanum, signi/icantius ptitipertas,tijfye,ctc.- v.diot Kpapzlg,anhotatae : quibus adeo praepohas cfe
Hebraice Cddini, more disjunctivam paniculam sive.
etc. d Qui subsequiiur versiculus, Et tradetti,
c Voccs vectoresqueet proretm, quas uncinis inclu- etc, hic
guoque incommoda serie orationis contra mss. )i-
in
simus, Hebraico, aut Hieronynriana versionei riori* iffem poncbatur.
sunt: videnturque ex LXX interprelatione t7rtS«T«t
263 S. EUSEBII HIERONYMI 26*
tentes vivant in ausleritate atque duritia. Ninivitcc e A ac noctibus peritnra naufragio congregares? Implesii
habuere saccos (Jon. in). Et iterum ad Jerusalemi quidetn populos mnltos , el opibus tuis locnpletasti
dicitur : Plange ad me quasi sponsa nccincta cilicio) reges,"de quibus scriplum esl : Astiterunt reges
super virum suum virginalem (Joe/i,8). Ei plorabuntt terr.e, et principes convenerunt in iinum, adversum
le, inqtiil, in amaritudine auiniaeploratu amarissimo.. - Dominum el adversus Christum ejus (Psal. u, 2).
Melius est enim ingredi in domum luctus, quam ini Sed nunc contrita es in mari, et in aquarum pro-
domum convivii (Eccli. vn) : ut plangant Tyrum, ett fundis , juxta illud quod de Pharaone scriptum esl:
carmen lugubre congeminent, quod sequens Scri-- Currus Pharaonis, et fortiludinem ejus projecil in
ptura subjungit. Utauiem sciamus profectum essej mare (Ea;orf.xv, 4). Qui deinersus esl in profundnm
eorum, qui plangunt ruentem, et qui prius in marisi quasi lapis, et dicere poteral: Veni in profundum
corde, et in medio illius versabantur, proplielae nosi maris, el tempcstas demersit me (Ps. xiv, 4). Oni-
doceat exemplum: qui et ipse plangere jubetur nes insulae, vel liabilaiores insularum , qure saeculi
Tyrum, ut, expleto leinpore pcjenilentire,restituatur hujus fluctibus verberanlur, stupebunt super te, et
in anliquum stalum, el, assumpla cithara, Dominoi reges earum, teinpestaie perculsi, senlienl inieriium
personet. Lege Isaiam. Quidam ridicule (sed tameni suuin, imitaniesque vocem colubri, sibilabunl et
quod legimus est dicendum) gubernatores episcoposi j{ dicent: Ad niiiilum deducia es, sive facla perdilio
hsereticorum , consiliatores presbyieros , proretasi es; ut non naiuram perdilionis habueris, sedvo-
archidiaconos, remigesatque nautas diaconos inter- luntatem. Et non eris. Quod si hucusque dixisset,
pretaniur, vectores vero ad ctinclum populum refe- magna quacstio nasceiclur, quomodo non esset,
runt, quqd si addidissenl nauclerum diabolum , im- quam nunc videmus exslructam. Sed ex eo quod se-
plessent traguetliam. Qui omnes ejulabunt pariter, et quitur : Usque iu saeculum, unius saeculi(empiisos-
flehunl amarissime, el agent ticeniteniiam, postquam tendil , quod juxta aetatein hominis annnrum se-
naufragium senserint navis sure, el in terra steterinl, pluaginla circulosuppuialur. Sive non eris Deo, di-
omnemque decorem falsi nominis scientiae amise- cente Apostolo : Qui voravil ea quac non eranl
rinl; et pro gaudio atque Iaeiiii», in cordis amaritu- (Rom. iv, 17).EtIsaias propheta : Ecce confunden-
dine poenitentiam mttjrore signaveiiui. tur, et erubescent omnes adversarii tui. Eruut eniin
(Vers. 35 seqq.) Quaeest ut Tyrus, qure obmutuit quasi non sint (Isa. XLI, II) : El Esliier juxta Se-
( sive conlicuit) in medio maris ? (Quod in LXX pluaginta Inlerpretes : Ne tradas sceplrum luum his
non habetur.) Quae in exitu negoliaiionum luarum qui non sunt (Esther xiv, 11). Et in psalmo : Di-
(sive quam invenisli mercedem) de mari , implesti milie mihi ut refrigercr priusquam abeam, ct am-
ponulos inulios. In multiludiue divitiarum tuarum , iC plius non ero (Ps. xxxv, 14). Quae testimonia quo
et populorum a ditasti re^es multos. Nunc con- sensu accipienda sint, supra diximus. Omnia auteui
trita es a maii (stvein mari) in profundis aqua- haec ad haereiicorum possumus referre personam,
rum opes luae (sive negoliaiio tua') ei omuis mul- qui in contritione Tyri aique naufragio, 325 sen~
titudo ttia, qure erat in medio tui ceciderunt. Uni- lient errorem suum, et in medio maris posiii, libe-
versi habitalores insularum obstupuerunt (sive rare suas animas cnncupiscent, plangeutque male
conlriii sunl) super le , et reges earum omnes divitias congregalas, quibus mulios ditaverant
tempestale perculsi ( sive versi in amentiam ) mtt- reges, pairiarchas videlicet suos, et vulgus igno-
taveiunt vultus ( vel fleverunt). Negotiatoresbgen- bile , quorum opes in medio corruent mari. Habita-
tium (sive populorum) sibilaverunt super te, ad ni- lores quoque oinnium insularum [si lameu volueri-
hilum deducta es (sivefacla perdilio es : et non eris nius ad bonam parlem referre quae dicta suni]
324 l,ltra [ Vulg. tacet ullra ] usque in seeculum obslupesceut super contritione Tyri, et reges insu-
(sive in perpeiuum). Gubernalores, remiges, pro- larum 326 omnium, vel ipsi quasi lempestate per-
retse, alque vectores, in planctu Tyri isla memo- culsi, mutabunt vullus, vel certe cordis incerorem
rabunl, quaealia civilalum ita conticuii, ui loquendi fletu, et lacrymis indicabunl, siupori-que magniui-
Cduciamnon haberel; et audiret illud Evangelicum, D ] dinem , admiralione et sibilo lestabuntur quomodo
Tace , et obmutesce (Matc. iv, 59). Et de Psalmis: nihili facta sit , ct perierit quae salutem muliis
Peccalori autem dixit Deus, Quare lu enarras justi- gemibtis promittebat. Et ultranon erit, nequaquain
tias meas, el assuniis lestamemum meum per os certo tempore, ut «i&vxinlerprelemur in saeculo;
tuum (Ps. XLVI, 16)? Quantis mercibus, oTyre, sed in perpe.luum : quia idem sermo utrumque
ditata es ? Et quid tanlo labore quaesisti, ut diebus signiflcat.
» Addit Rabanus et Victorius tuotum. Tum hic b Ordine inverso.Viclor, negotiatorespopulorum,
pro voce multos, legit tettm, ex Vulgata, Hebraico , \c\gentium. Nam, inquii, HebraeumD'Oy2 , Hiero-
Graecoque textu : quibus el codices aliquol mss. nynius veriit, populorum, LXX vero efivwvgentium;
et subnexam Hicronymi. exposiiionem ait consen- debelque adeo illa, qure Hieronymi est versio, pras-
lire. cedere.
865 COHMENTARIORUMIN EZECHIELEM LIB. IX. CAP. XXVIII. S60
— i i—»-., * -—. - .i-ii .,—- -..--— i t i i—
LIBER JYONUS.
325*326 Consequens erat, iilia Euslochium, A A < sapientior es Daniele ? Sapientes non erudierunt
ut prophetiam Tyri, et principis Tyri, uno volumine < te disciplina sua : numquid in eruditione tua, aut
comprehenderem , et tam locis quam vaticinatione < prudentia tua fecisti tibi fortitudinem, et fecisti
conjunctos, nequaquam librorum ordine separarem. <taurum et argentum in thesauris luis, aul in multa
Sed quia plura sunt quae dicuntur, et modum pro- < cruditione tua, 327 et negoliatione tua multipli-
lixitalis excedunt: idco in nonum librum dilata est < casti fortitudinem tuam ? Elalum est cor liium in
explanalio, quam orationibus tuis omniumque san- < forliludine tua, propterea haec dicit Dominus
ctorum ad calcem credimus pcrventuram: ut contra < Deus: Quia dedisli cor tuum quasi cor Dei,
Pharaonem quoque , et universam iEgyptum, quae < propter hoc ecce ego adducam super te alienos
in Ezechiel scripta sunt, disseramus. Quae et ipsa < pestilentes de genlibus, et evaginabunt gladios
nobis longitudine, sui, in librum decimum dividenda < suos in te super pulchriludine docirince luse, et
sunt: quo et voluminum inter se mensura serveiur; < liumiliabunt pulchritudinem tuam in perdilione,
et divisus diclanlis, scribenlisque, el legentis labor < et deducent te, el disponent te, et morieris
respirel in partibus. < morte vulneratorum in corde maris. Numquid lo-
< quens dices, Deus cgo sum, in conspeclu inlerfl-
(Cap. XXVIII. — Vers. 1 seqq.) e Et factus est;BI < cienlium te? Tu autem es homo, et non Deus,
< serrao Domini ad me, dicens: Fili hominis, dic: < in mullitudine vulneranlium te. Mortibus incir-
< principi Tyri: Haccdicit Dominus Deus: Eo quodI < cuincisorum morieris in manibus alienorum,
< elevatum est cor tuum, et dixisti: Deus ego sum, < quia ego locutus sum, dicil Adonai Dominus.i
< et in cathedra Dei sedi (Vulg. sedeo) in corde ma- Ubicumque juxta Septuaginla secundo ponitur, Do-
< ris: cum sis homo, et non Deus, et dedisti cor• minus, Dominus, primum b nomen letragrammaton
< tuum quasi cor Dei: ecce sapientior es tu Daniele ?! esl (nW), quod proprie ad Deum pertinet, et ineffa-
< Omne secretum non esl absconditum a te. In sa- bile dicitur : secundum commune (btt), quod saepe
< pienlia et prudentia tua fecisti libi fortitudinemi in hominibus invenitur. Quomodo autcm Tyrise ur-
< et acquisisti aurum et argenlum in thesauris tuis. bis sub flgura navis primum divitiae, deinde ruina
< In mulliludine sapientise tuae , et in negociationej planctusque descriplus est: sic ad principem Tyri
< tua multiplicasti tibi fortitudinem, etelevatum estt primum sermo fit prophetaiis, quod erectus sit per
< cor tuum in robore tuo. Propterea haec dicit Do-- superbiam, nec bene abusus opibus quas habe-
< minus (Vulg. addit Deus): Eo quod elevatum estt bat: deinde luctus et lamentatio, de quanlis bonis
< cor luum quasi cor Dei: idcirco ccco ego addu- ad mala quanla pervenerit. PrimuinJf-jntM^ima
< cam super te alienos robustissimos gentium, ett < C dicenda sunt. Scriptum est in Isaia (|w^a(lTO^to
< nudabunt gladios suos super pulchritudinem sa- Rabylonis Nabuchodonosor , quodrSty^ei ;pcj^errftas
< pienliae tuae, et polluent decorem tuum. Intcrfl- coaequarit, et in tantam elatus si|»rfogantiam, tit)
< cienl et a tradent te, et morieris in interitu occi- auderet dicere : Super sidera cozli\f&))idani, etftrti
< sorum in corde maris. Numquid dicens loqueris: : similis Altissimo. Praecipilatusque OT^pj^grS&urt
< Detis ego sum, coram interflcientibus le, cum siss audire: Quomodocecidit Lucifer qui mamWiebalur?
< homoetnon Deus, in manu occidentium tc? Mortee Et de Pharaone in hoc eodem propheta : Mea sunt
< incircumcisorum morieris in manu alienorum,, flumina, et ego feci ea (Infra xxix, 9). Et de principe
< quia ego locutus sum, ait Dominus Deus. LXX:: Tyri, quod elato corde dixerit arroganter: Deus ego
< Et faclus est sermo Domini ad ihe , dicens: Etit sum , et in cathedra Dei sedi, sive iu habitaculo Dei
< tu, fili hominis, dic principi Tyri: Haecdicit Do- habitavi, cum sit homo, et non Deus. Quaequam-
< minusDeus : Proeo quod exaltatum est cor tuum,, quam videanlur vires humanae fragilitalis excedere,
< ctdixisli: Deus ego sum, habitationem Dei habi-- et non tam hominura verba essc quam insanienlium
< tavi in corde maris: tu autem es hoino, et nonn daemonum, tamen hyperbolen debemus accipere,
< Deus, et dedisti cor tuum quasi cor Dei, numquid. d D quod intantum inlumuerint, et nescierint mensuram
» Victor. ct deltakent, nam et Vulg. edit. ila legit, ptoptie Dei, quod appellatut
appVrov,idest, ineffa-
ct sonat Hebraeum ""Yn1!», et Graec-x«Ta§t§«o-ouo-io-e. bile, et quod scriptum fuit in lamina aurea, qum erat
b Immo alterumj sive secundum tetragrammaton infronle pontificis. Atque haec certe in Ezechielis
est, primum vero commune: nec porro dubito, quin proplietia perpetua oblinet consuetudo; sed non
sil mendum ltoeceveterum librariorum incuriaeascri- ignoramus, in aliis interdum libris, praccipueautem
bendum, qui numericas notas temerecommutarunt. in Psalmis passim tetragrammaton prrcponi ™ Ado-
Suaeenim reclae scripiionis ipse fide jussor Hierony- nai: quae causa est, cur in proposito Hieronymiano
mosest in hoc ipso Commentario paulo superius sub textu nihil mutemus. Vide quae infra in Homilias 4
init. cap. vi: Quando , inquit, duo Domini Domini et 12 Origenis in hunc ipsum prophetam annotamus.
juncla sunt nomina: ptius commuue est, secundum
PATROL. XXV. 9
267 S. EilSERii HIERONYHi 258
suam, 328 ul e'atl f^Iiciiate sseculi, elregnipo-j A alterius jussione pendere, fftiatis nnper Heraclianus
lentia , dum praesentia bona putant esse perpelua, (Al. Heradianus) in Africa fuii, erecti sunl nicnte
homines se esse nescierint, et reternuro sjbi impe- tyrannicacontrarcgemetDominum suum : ulin loto
rium vendicarint. Licet sub typo principum, regum, orbe dispersi, sub nominibus idololatriae, deorum
et singularum (Al. singularium) urbium, vel provin- sibi nomina assumerent, etinflati superbia, injudi-
ciarum, potestales adversariae deroonstrentur, de cium diaboli inciderenl et laqueum. De qoo et Sal-
quibus scribit et apostolus Paulus: Non est nobis vator locutus in Evangelio est: Vidi Salanamquasi
pugna adversum earnem, el sanguinem, sed contra fulgur cadentem de catio (Luc. x, 1S).
principes, et potestalesrecloresqui tenebrarum istarum, (Vers. (1 seqq.) Et faciut ett wuto Domini ad
et spiritualia nequilim in cmiet&bm (Ephes. vi, 12). me, dicens : Fiti hominis, leva planctum tuper regem
Et in alio loco; Sapientiamloquimur mter perfectos: Tyri, et dicet ei: Hmc dieit Dominut Deus: Tu signa-
Sapientiam vero nou mundi hujus , neque principum culum simililudinis, plenus tapientim, et perfeclus de-
smculiistius, qui dettruunlur (I Qor. n, b). Et iterum core: in deticiis paradisi Dei fuisti. Omnis tapis ptelio-
de sapientia disputans, ait, quam nullus de principi- sut, operimenlutn tuum: tardius, topazius, et jaspis,
buf kujus tmndi cognovit. Si enim cogiwvitseul, num- chrysolyllms,omjx, el berillus, sapphitus, earbuncutus,
quam Dominum glorim crucifixissenl {I Cor. n , 8). ]B et stnaragdus. Aunm opus decoris tui, et foramina lua
In Danielis quoque propbelia perspicue legitur, in die qua condilut es, prmparuta sunl. Tu Cherubex-
Princepg Israelilici popufi Micbael, et princeps Grae- tentut et prolegens,et posui te in monte tancto Dei. ln
ci», priacepsque Persarum (Dm.%). Et Moyses medio lapidum ignilorum ambulasti: perfectus in viis
apertius scribit io Deuieronomii Csntk^: Quando luis, a die conditionistum: donec inventa est iniquitas
dwideial Allissimus gentes, et disseminabai filios in te. In multitudine negotiationis tum repleta sunt in-
Adam, cmttituM terminos natiouum, juxla mmetum teriota tua iniquitate, et peccasti, et ejeci te de monte
angelorvm Dei (Deut. xxxn, 8); sive ut tueiius ba- Dei, et perdidi te, « Cherub, protegens de tnedio tapi-
hetur in Hebraico: juxta numerum filwrum Israel. dum ignilorum. Et ievatumest cor tuiunin decoretuo :
Et facta est pars Domini populfls ejas Jacob, foni- perdidisli tapieniiamiu putchritudine tua [ Vulg. luam
culus baereditatis ejus in Israel. Nec n*iraWmurin in decoreluo], in terram projeci te:anle faciemregum
parte ccatraria pessimos reges in lypo prse*arica- dedi te, ul cernereul te. In muttitudine iniquitatum
toruoi praecedere principum, cum optimos reges tuarum el iuiquitate 330 negotiationis tum polluisli
David, et SaloiBonem, et Josiam, et patriarcbas, sanciificalionemtuam. Producam etgo ignem de medio
ac prophefas, ia figura Domini Salvatoris prseces- tui, qui comedalte, et dabo le tn ctnerem super terram,
sisse doceamus. Igitur juxla ulramque inteliigen- (C incompeclti omnium videnthm le. Omnesqui viderint
tiam , regum pariter superborum et apostatarmn te in gentibus, obstupescenlsuper te. Nihili faclus es,
priocipum., qme scripla suiat, dissfiramus.. Ait ergo et non erie in perpetuutn. LXX : Ei faclus esl sermo
(Al. Cum sit, aii): Licet in medio inaris, ef insulae Domimad me, dicens : FiU hominis, sutne plauctum
tenearis angusliis, pl.os dicam, cum sis faomo, et hu- super principem Tyri, el diees ei •:llmc dicit Dominus
matue carais fragiLitate circumdatus, iumope eordis Deus : Tu signaculutu timilitudinis, plenus sapientia,
elatus, in 6olio Dei, in ccelis te habUwe ari>itrafus et eorma decoiis: in deliciisparadisi Del fuisti. Omni
es. Simulque quia jactas sapieniiani, in taotitm ul lapide bonocircumdatuses: sardio et topazio, et sma-
regni iui Iwminfts, SaJomoftem .senigmatibusprpvo- rugdo, el carbunculo,et tapphiro, eljaepide, et argento,
carent: numquid sapienlior es Danielo, qui Dei clauro, el ligurio, et ackate, et ametiujslo, et chrysoli-
gratia vicil omues «tagos «t harioios, 329 et nunc tho, et berUto, et ouyckhw, et auro reptesti thesattros
in Babytone sapieniissiruus est? Sive ita inlelligeB- tuos, et horrea taa in te, a die qua cmditus es, para-
dum; Etiam si sapieruior sis Daniele , qui omuium verunt cum Cherub uncto " a Deo, et liavitaute in ta-
cowfessione sapjenttssimus est, et divitiaruni ac po- bermemlo, dedi te m monte sancto Dei: faetus es in
teaiiae magnilHdine Dei te cupias potentisecoocquare: medio iapidtim ignitorum. Fuisti immaculatiisin die-
tamen capieris ah ;adv.ersariis, et tunheperdita, mul- ]D bus luis, a die qua crealus es : donecimentm sunt ini-
tis confodieris .vuloerihus: ct ujtra mo» .dices, Deus qnittUes in te, a muUiUidinenegetiationis tum teplesti
ego sum: sed docfus inLerilu, hojninem te esse ctr- cellaria iua iniquitate, et peccasti, et vulneralus es a
gnosces, non Deum. Sin aulem volueriinus princi- monte Dei, et adduxit te Cherub obumbransde medio
petn Tyri eamdern dicere potesiatem, cui a Deo tra- lapidumignkorum :Elalumest cortuumindecore tuo :
dita esl ipsaciviias, sive provincia, illud assuma- corruptaest disciplina tua cum decoretuo. Proplermul-
rous leslimonium. Ego dixi, dii estis, et fttii Excelsi liludinem peccaloruni tuorum in lerram projeci te :in
omnes. Vos aulem sicul kamines morietnini, el sicut conspecturegtmdfidHe, uldehoneslarerit. Propter mut-
unus de ptincipib.uscadetit (Psal. LXSKI,7). Traditac litudinetnpeccaiorwmtuorum, et iniquitalesnegotiationis
enim itlis sunt ad regendum provinciac quasi judi- lumcontaminavisanclatua.Ei educamignem b in medio
cibus ab finperatore. Qui obliti hoiiorem suum ex tui,hicdevorabitte.Etdtbfi tein cineremsuperterram in
* Voces a
Deo, inquit Victorius, superfluae sunt, Grajco; verum exsiitisse olim, conjici ex Hebraico
quae nec Hebraice .habentur, nec Grrece. Tum iliae, potest,, b
et HieMmymi Commentario.
uncto, et habitante in tabetnaculo, desunt liodie in Vicior. de medio tui, et Graeco«t ftio-ouo-ou.
269 COMMENTARIORUMIN E2ECH1ELEM LIR. IX. CAP. XXVIII. 270
eojisperfu omnium videniium te, et omnes qui noverunl A.3.32 habero se jactant. Qno sermone demonsirat,
te in genlibus, contristabuntur super te. Perditio factus nequaqtiam bominem esse dequoscribitur, sed con-
es : et non eris ultra in smculum. Quia diximus, qui sit trariam fortiludiuem, quae quondam in Dei paradiso
princeps Tyri, etquomodo corrueritpcrsttperbiam, commoraia sit: licet Judcci hoc per T/JOTTOV, quaeap-
lamentaiiones ejus super pristina gloria cognosca- pellatur inepSolri, de Hiram rege Tyri arstiment
mus. Primum commonetur quid fuerit, ut doleat se prophetari. Cui aulem diciiur : In deliciis paradisi
perdidisse quod habuit. Tu, inquit, signaculum si- Dei fuisti, sive factus es, quid habuerit, ostendit.
miliiudinis ; juxla illud, quod proprie de Salvatore quidve perdiderii. Porro quod babitationi paradisi
dicit Joaunes Evangelista : Hunc enim Deus signa^ copulalur, omnis lapis preltosus operimenlum tuum,
vil Pater (Joan. vi, 27). Et de honiinilws: Signa- sive colligatio lua, et circumdalio, sardius, topazius,
vii, quoniam Deus verax esi (Joan. ui, 55). Ei in ct jaspis, chrysoliliuis, et onyx, el berillus, sapphi-
Psalmis : Signalum est super nos lumen vultus lui, rns, et earbunculns, cl smaragdus, sive, ut in LXX,
Domine ( Psal. iv, 7). Et in alio loco: Charissimi, diverso ordine nominibusque aliis, duodecim lapidcs
nuiic iilii Dei sumus, elnccdum 331 apparuitquid continentur, lioc observandum est, non ornni lapide
fuluri sumus. Scimus quoniam cum apparuerit, si- pretioso regem Tyri fuisse circumdatum, tive oper-
miles ei erirnus (I Joan. m, 2). Unde et ad Detim B tum, et ut Symmachus translulii, vinclum alque
dicitur: Quis similis erit tibi ? (Ps. xxxiv, 10). consirictum : sed omnemlapidem quem babuit prin-
Aliudestenim similitudo, aliud acqualitas. Unde sse- cepsTyri, fuissepretiosum.Alioquin muhi sunt prc-
vissima haeresis esl, qu:e in Chrislo tantum Patris tiosi lapides quos in pracsenti loco Scripiura non no-
simiiiludinem confitelur, aufert naturaiQ. Nos autem minat, cbalcedonius, sardonyx, chrysoprasns, hya-
in Filio non solum similitudinem dicimus, sed aequa- cinihus, cryslallus quoque, et preliosissimnm
lilatem. Proplerea enim eum persequebanlur Judaei: margarilum. Sed et Aquila et Symmachus ac Theo-
quia non solum solvebat sabbatum, scd el aequatem dotio in prrcsenti loco inullttm inter se, et LXX
se faciebat Deo (Joan. v ). Ubi autem acqualitas est, Interpretes non solum ordine, sed et numero discre-
ibi eadem natura unaque subsiantia. lloc cst illud pantaiquenomiiiibus.In Apocalypsi quoque Joannis,
quod de similitudine loquiiur ct Aposlolus : Filioii ubi de vivis lapidibus Jerusalem exstructa niemora-
mei, quos iterum parturio : donecChrislus formelur tur, paululum in extremis partibus ordine commuia-
in vobis (Gafat. IV, 19), ut recipiatis, videlicet si- lo, iidem in fundamenlis ejus ponuntur lapides, ita
niililudinem ejus, quam veslro vitio perdidislis. Et ut portae illius crystalli lumine scribantur rcdificatre
quia in Laiinis codicibus pro signaculo, resignacu- (Apoc. xxi). Sed et in peclore pontiflcis, per qna-
lum legilur, dum xaxo?>ft<»? verbum e verbo expri- G tuor ordines in Ralionali ( Exod. xxvm ), iidem la-
mens, qui iuierprelaius est juxta Septuaginta trans- pides dcscribuntur, et in uumcris ejus duo lapides
laiionem Kiroo-ypayurpa, id est, resignaculum pnsuit. onychini, in quibus duodecim paltiarcharum scripla
Un.dequitlam sic intelligunt, quod signaculum Dei et sunt nomina, qtiQSverus ponlifex, de quo scriptum
figuram quac velut in cera mollissima expressa at, est: Tu es sacerdos iu aeternum, secundum ordinem
rex Tyri resignaverif atque perdiderit, ut pro signa- Melchisedech (Ps. cix, 4), portat in peciore, por-
cu!ofeceritresignaculum,nequaquam habens imagt- tat in humeris, ut in duodecim lapidibus aposlolo-
nem et siuiilitudinem Dei, juxta quarn et primus ho- rum numerum; et in duobus ulriusque Testamenti
mo condilus est, dicenle Deo : Faciamus hominem sacramenta demonstret, quorum unus Joannes Evan-
ad imagiiiem et similitudinem nostram (Genes. i, gelista recubuit in peclore ejus, ut bauriret fluenia
26). Et notandum, quod imago tunc facta sit tan- sapientiae, et posset dicere: In principioerat Verbimi,
tum, siniilitudo in Cbristi baptismate complealur. et Verbum erat apud Deum, et Deus eral Verbum :
Et consequenter ei cui dictum est: Tu signaculum hoc erat in principio apud Deum (Joan. i, 1, 2).
siniiliiudinis, jungitur, plenus sapienfia, perreclus Isti sunt vivi lapides, dequibusaedificatur Ecclesia, et
decore, sive, corona decoris. Ubi enim simililudo 333 de quibus scribit Apostolus Petrus : Si credi-
Dei est, ibi et plenitudo sapienlire, et perfectus de- D distis, quia suavis est Dominus : ad quem acceden-
cor, sive quasi diversis floribus ornala, aique com- tes lapidem viventem, ab hominibus quidem repro-
posita corona virtutum, quam proprio sludio auget batum, a Deo autem electum honorabilem, etipsi
diligens, dum naturae bonum nutrit industrin, et ne- sicut lapides viventes, sedificamini domus spiritua-
gligens minuit, juxta illud quod in Proverbiis sub les in Sacerdotium sanctum , offerre spiriluales vi-
figura mulieris pulchrae, et raale moratae dicitur: ciimas placentes Deo per Jesum Chrislum : quoniam
Sicut iuauris in naribus porcae, sic mulieri male dicit Scriptura (Isa. xxvm, 16): EcceponaminSion
morata? pulchritudo (Prov. xi, 22). Sequitur: In
deiiciis paradisi Dei fuisti: pro quo in Hebraico ha- lapidera angularcm, electum, pretiosum, et qui cre-
in
betur EDEN(pv ) quod et Geneseos narrat historia. dit eo, non confundetur (1Pelr. n, 3 el seqq.). Su-
Eden autem verlitur in delicias. Et pulchre ad dis- per quo et vas eleciionis pari voce consentit, dicens:
tinctionem paradisum Dei nominat; ut ostendat esse super rcdificati in fundamenlo apostolorum et pro-
et contrarium paradisum non Dci, apud eos qui ve- pheiarum, ipso angulari lapide Christo Jesu Domino
ritalem mutant mendacio ( Rom. i), et paradisum nostro, in quo oinnis acdificaiio conslructa, crescit
271 S. EUSEBII HIERONYMI 272
in tcmplum sanctum » Dei (Ephes. n, 10). Hi sunt A dit; elvendit omnia quae habet, ct emit agrum il-
lapides, de quibus et in aiio loco legimus : Lapides lum (Ibid., 15). Apoihecceautem sunt, sivc horrea,
sancti voivuntur super terram instar rolarum (Zach. de quibus in alio loco scripium est: fienedictae apo-
lx, 16), paululum tangentes humum, et volubilitate thecre tuae, et reliquiae tuae (Deut. xxvm, 5).c Post
sua ad ccelestia festinantes. De quibus et Scriptura liacc dicitur, juxta Hebraicum : Tu Cherub extenlus
commemorat: Ecce ego praeparo carbunculum lapi- et prolegens, subauditur arcam Dei et propitiato-
dcm tuum : et fundamenta tua sapphirum, et ponam rium, vel juxta Septuaginta, quod ipse cum Cherub
propugnacula tua jaspidem, et porlas luas b Iapide uncius sit et creatus. Ex quo ostendilur ad homi-
crystallo, et murum tuum lapidibus electis : et om- nem urbis Tyriaeprincipem hoc pertincre non posse:
nes fllios luos doctos a Deo, et in muila pace fllios sed adsanctam quondam et praecipuam fortiludi-
tuos, et in justilia aediflcaberis (ha. LIV,11-15). Su- nem, quaeurbis Tyrise princeps posita sit. Et posui
per quo quid nobis videretur, in ejusdem prophelao [Al. addilur te], inquit in montc sancto Dei; iiaud
explanationibus diximus. De hujusceraodi lapidibus dubium quin paradisum significet, ad quem post
et vigesimus psalmus canit: Domine, in virtute tua ccelum terlium Paulus apostolus raptum esse se di-
laelabilur rex, et super salutare tuum exultavit ve- cit (I Cor. xn). Cherub autemgeneremasculino, nu-
hementer. Desiderium animae ejus tribuisti ei, et B JJ mero singnlari: etplurali dicuntur Cherubim, qui
voluntate labiorum ejus non fraudasti eum. Quoniam inlerpretantur scientiaemultitudo : super qnibus re-
pracvenisti eum in benediclionibus dulcedinis : po- quiescit, et sedet Deus, el lioc curru utitur, dicente
suisti in capite ejus coronam de lapide pretioso propheta 335 acIeum : Qui sedes suPer Cherubim,
(Psal. xx. 1 seqq.). Istae sunt margaritae prophela- manifestare (Ps. LXXIX, 2.). Et in alio loco: Ascen-
rum et apostolorum qucecomparationeChristi, om- dit super Cherubim, et volavit: volavit super pcn-
nes venundantur in Evangelio (Matth. xiv), nt ema- nasventorum,(Ps. xvn, 11). Iste aulem Cherub,
tur pretiosissimum margaritum, etlapis de quo Za- sive crealus cum Cherub, extentus el protegens sa-
charias scribit, quod septem habeat oculos, id cst, cramenia, positus est in monte sancto Dei, de quo
septem gratias Spirilus sancti (Zach. III et iv). Lege crebro diximus. Et Paulus apostolus loquitur, si quis
Isaiam. Et ponilur per aposlolum Paulum in fun- tamen ad Hebrseos Epistolam suscipit: Accessislis
damento Ecclesiae, super quo rjedificentur aurum, ad Sion montem et civitalem Dei viventis, Jerusalem
argentum, et lapides pretiosi (I Cor. m): quorum ccelestem, et rnillia angelorum (Hebr. xu, 22). Vel
colores atque naturas et efflcientias singulorum, non certe mons sanclus Dei, paradisus (ul dixiraus) in-
est hujus teraporis disserere; sed proprium volumen telligendus est. Ambulavit quoque in medio ignilo-
desiderant:itautinEzechiel, ctinExodo,etin Apo- G c rum lapidum, de quibus scriptum est: Qui facit an-
calypsi et in Isaia, 334 s,bl omnes lapides, et lapi- gelos suos spiritus, et ministros suos ignem urentem
dum ordinescomparati, magnam et legenti, et disse- (Ps. cni, 4). Et non solum Deus qui vocatur ignis
renti faciant quaestionem. Super quibus et vir san- consumens, fenum, ligna, stipulamque consumat
ctus Epiphanius episcopus proprium volumen mihi1 (Deut. IV): sed et angeli qui vocantur ignili lapides,
praesens tradidit. Etxxxvu liber Plinii Secundi, Na- spirituque ferventes. Unde et Dominus: Ignem, in-
turalis Historiae, post multiplicem omnium rerum1 quit, veni miltere super terram, et quam voio ut
scientiam, de gemmis et lapidibus disputal. Ad quo- ardeat (Luc. xn). Quodque sequitur : Perfectus in
rum notiliam diligens a nobis mittendus est lector. viis tuis a die conditionis lurc (pro quo posuere LXX:
PorroSymmachi inlerpretatio, istum principemTyri,> Fuisti immaculatus in diebus tuis, a die qua condi-
quasi pretiosissimum moniie lapidibus scribit esse' lus es), donec inventa est iniquitas in tc, ostendit
distinctum. Denique auri tymffanum vocat, in quo> omnem creaturam bonam a Deo conditam, et per-
inflxi sint lapides. Undeet juxta Hebraicum sequitur:: fectam habuisse virtulem, et per hoc principem qno-
Aurum opus decoris tui, et foramina lua in die qua1 que Tyri fuisse immaculalum, ut deinceps macula
conditus es, praeparata sunt. Pro quo posuere Se- non naturae sit, sed voluntatis. Donec inventa est
ptuaginta: Auro replesti thesauros tuos et apotliecas5 D I iniquitas in te. Inventa a Deo, quse in thesauris pec-
tuas, ad scnsum mentemque referentes, quod cogi-- toris tui per superbiam et abusionem poleslatis
latio ejus divinis patuerit sacramentis, et congrega-- quam acceperas, tenebatur inclusa. In mulliludine
verit sibi divilias spirituales, de quibus Dominuss quoquc negotiationis ejus repleta sunt inieriora il-
praecepit : Thesaurizate vobis thesauros in ccelo:: lius, sive cellaria, iniquitate. Dum enim multa con-
ubi nec aerugo, nec linea demolitur, nec fures effo- quirit, et non est conlentus scientia quam accepe-
diunt et furantur. Ubi est enim thcsaurus tuus, ibii rat, nec potestate qui prrcpositus erat, replevit cel-
estetcor luum (Matth. vi, 21). Isle cst thesauruss laria, et interiora pecioris sui: ut saturalus, et in-
absconditus, de quo et in Evangelio loquitur: Simileo crassalus calcitraret contra Creatorem suum. Man-
est regnum ccelorum thesauro abscondilo in agro,'. ducavit enim Jacob, et saturatus est, et recalcitra-
quem qui invenerit, abscondit, etpraegaudio suo va- i- vit dilectus, incrassalus et impinguatus, et dilata-
» Viclorius, tanctum in Domino. cutio sit.
b Idem, lapides crystalli el muros tuos tapides ele-
'• c In Yatic. ms., pbrro quod dicitur.
ctos: ad textum LXX, utque concinnior Latina lo-
£73 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIR. IX. CAP. XXVIII. 274
tus, ct dereliquit Dcum qui fecerat eum (Deut. xxxu, Ascriplumest : Omnes adulleranles quasi clibanus cor-
15). Et de corde procedunt cogitationes pessimse da Sorum (Osee). De quo igne loquilur et Isaias :
et in flamma quam
(Matth. xv, 19): propter quas dicit Deus : Peccasti, Ambulalein tumine ignis vestri,
ct ejeci tede monte Dei, sive vulneratus es amonte succendislis (Isai. L), ut foras egrediens, devoret
Dei, quod Iegenles, timere compellimur. Si enim possidentcm, juxla illud quod in eodem Isaia scri-
Cherub extentus et protegens, positus in raonte plum est:b Devotavilsicut fenum matetiam (Isai. v).
sancto Dei, el in medio 336 ignitorum lapidum Indie illaexstinguenturmontes, etcolles, etsaltus,
perfectus, etimmaculatus, propter multitudinem ne- et devorabit ab aniraa usque ad carnes. Hunc ignem
gotiationis rcplevit interioria sua iniquitate, et pec- qui alienus appellatur, Nadab et Abiu ad altare Do-
cavit, et ejectus est de monte Dei, hoc est, de habi- mini obtulerant, ct idcirco divino igne consumpli
tatione paradisi, sive vulneratus a monte Dci, qui sunt (Levit. x). Unde el Moyses ait: Hoc est ver-
perspicue Chrislus intelligilur, aut certe in monle bum quod dixit Dominus : In his, qui appropinquant
Dei conslitutus et habilans, a semeiipso vulneratus mihi sanctificabor. Sanctificatio autem Dei est pce-
est, et conscienliae compunclus malo, dum se intel- na peccanlium. Post haecdicitur : Et dabo te in ci-
ligit habitatione montis indignum : quid de nobis nerem, ut omnia quae superaediftcasli, malae con-
restimandum esi? Propter quod dicilur ei: Et per- R scientiae luse ignis absumat. Qui cum debueras re-
didi te, Cherub, protegens de medio.lapidura igni- quiescere in sabbato, et nequaquam opus facere
torum : ut nequaquam inter ignitos lapides consi- servile, ligna in sabbato collegisti : ut haberet
steres, sed perires. 0 ipse Cherub, sive Cherubim quod in pectore tuo devoraret incendium. c Per-
n qui te prolegebat, eduxi te de medio lapidum igni- det quoque omnia mala opera, converlens in cine-
lorum : juxla illud quod et de Adam scriptum esl: rem, ut ignis noxius penitus exstinguatur, ut om-
Ejecit Adam, el constiluit eum (Al. Cherubim) con- nes conspiciant et obsttipescant perisse regem Ty-
tra paradisum deliciarum (Genes.m, 24). Causasque rium, et nihili factum esse, non in multis saeculis,
rcddit, cur eductus sit, sive projectus de medio la- sed in uno, vel certe in perpetuum, ut impleatur
pidum ignitorum. Elevatum est enim cor luum in de- illud quod scriptum esl : Non parcam tibi, el non
core tuo : dum luum putas esse quod Dei est. Unde miserebor. Solent Hebraei inter caeteras fabulas suas
ct apostolus, slimulum carnis ct angelum Salanae et genealogias atque interminabiles quaestiones, hsec
accepisse se dicit, qui eum colaphizaret, ne revela- contra Hiram regem Tyri dicta intelligere, cum a
tionum magnitudine superbiret, et in jttdicium inci- Salomone usque ad Ezechielem anni sint plurimi,
deret diaboli (II Cor. xn). Et idcirco corrupta est, in- quos eo temporc ltomines non vixisse perspicuum
quit, doctrina tua cum decore tuo, sive, perdidisti ] est: et sic pronuntiare, quasi per ironiam propheta
sapienliam tuam in decore luo : ut dum plus vis ad eum loqualur : Numquid lu es signaculum simi-
essequam conditus es, et magis sapere quam a Deo litudinis Dei, plenus sapientia, et perfeclus decore:
acceperas, etiam id pcrderes quod habebas, et pro lu cunclis ornalus lapidibus, lu Cherub, vel crea-
pulchritudine atque doctriua, deformitas te el stulti- tus cum Cherub : cum ccontrario peccaveris, et in
tia possiderel: unde in lerram projectus es, qui antc cinerein dissolvendus sis? Addunlque fabulse suce
habitabas in monte Dei. De quo et Isaias scribit: miraculum, ul 338 eontra Scripluram, immo sine
Quomodo cecidit Lucifer, qui nrane oriebatur (Isa. Scriplurae auctoritate , dicant, Hiram niille vixisse
xiv, 12)? Et Salvator in Evangelio : Videbam, inquit, annis. Verum baec quam violenta sit interpretalio,
Satanam quasi fulgur deccelo cadenlcm (Luc. x). absque nostro judicio prudens leclor intelligit.
Quod et Jereinias Ioquitur ad Jerusalem. Quoraodo (Vers. 20 seq.) Et (actus est sermo Domini ad me,
obscuravit Dominus in ira sua filiam Sion : projecit dicens: Fili hominis, pone (sive obfirma) faciem tuam
de ccelo in lerram gloriam Israel (Thren. n, 1)? Pro- contra Sidonem, et prophetabis de ea, et dices : Hmc
jectus es auiem in conspectu omnium regum,ut luo ler- dicit DominusDeus: Ecce ego ad te, Sidon, d et glo-
rerentur exemplo, vel bonorum regum, quorum cor in rificabor in te (sive in medio tui) : et scienl quia ego
manuDeicsi(Prou.xxi),velmalorum,quorum regna 3 Dominus, cum fecero in ea (sive in te) judicia, et san-
osiendit diabolus Salvatori (Matlh.i\): qui occurre- ctificatus (uero in le (sive in ea). El immitlam in eam
runt regiRabylonio, dicentes: Et tu caplus es sicut nos, (sive in te) pestilentiam, et sanguinem in plateis ejus
af)ue inter nos repuiatus es. Quamobrem et polluit (sive tuis) : et corruent interfecti (sive vulnerali) in
sanctificationem 337suam quam habuerat, quando medio ejus in gladio (sive in gladiis) per circuitum, et
habitabat in monte, et conversabatur in mcdio igni- scient quid ego Dominus. Et non erit ultra domui Is-
torum Iapidum. Sequitur : Producam ignem in medio rael offendiculumamaritudinis, et spina dolorem infe-
tui qui devoret te. Islum ignem in Tyri regis corde rens undique per circuitum eorum qui adversantur eit
succenderat ille cujus igniia sunt jacula, et de quo (sive qui fecerinl contumeliam): et scient quia ego
a Rescribit Victorius qui protegebas, arcam enim opera comjertiin cinerem, etc.
et propitiatorium Cherubim prolegebant. d Victorius glorificabor in mediotui (sive in te) et
b Itlem mavult devorab.l: cum tamen in Graeco scient, etc. Et mox, sanclificatus fuero in ea (sive in
sit in inslanli fKyszou,devorat. U). Nam in le LXX interprelatio est, sv o-oi,cara-
0 Penes Raijanum : Prodest quoqtw omnia mala que adeo Hieronymiance subjicit
373 S. EUS-EBIIHiEROMMi 276
Domiiuts DeU»: Hmc dicit Dominut Deus: Quando tA tenatores. Quae suntcrgo quas Sidoni Dominus com-
congregaveto domum Istael, de populit (sive de gen- minatur? Ecce ego ad le ipse veniam, et glorifica-
tibus), in quibus dispetsi sunt, tanctificabor in eis co- bor in le, cunl le interfecero, et scicnl omnes qui
ram gentibus. Et habitabunt in terra sua, quam dedi vixeririt, quod ego sum Dominus, cum libi reddi-
tervo meo Jacob, et habitabunt in ea securi (sive ia dero qux mereris : miltnmque pestileniiam, et san-
ipe) : et mdificabunt domos, et plantabunt tineas, et guinem in plateas tuas. Recteque plateae dicuntur
habitabtmt confiieitler (sive in spe) cum fecerojudicia Sidonis : Lala enim et tpaliota via ett qum ducil ad
in omnibusqui adversantur [Vulg. addit eis] per circui- mortem (Matth. vn). Et corruent inierfecti qui male
tum (sive [eceriril eis contUmeliam): ef scienl qttia stelerant, gladio per circuitum: illogiadio quem ve-
ego Domittus Deus eorum. Quodque sequitur juxta nit Domiiius millere super terram, ut male juucia
LXX : Ettu Deuspalrumeorum, in Ifebraico nonha- dissociet, et sciant qui remanserint, quod ipse sit
belur. Conseqnenter auteui post Tyrum, sermo fit Dominus. Cumque340 il!l cessaverint, nequaquam
ad Sidouem; unius enim ulraque urbs proviricisc ulira eril offendiculum amaritudiuis, et spina dolo-
est. Et iii Evangelio Tyfus el Sidon pariter nonii- ris compungens et vulnerans populum Dei. Omnia
nantur : Si in Tyro et Sidone faclm essent virlutes autem brcc dicuntur contra adversarias potestales,
qum factm sunt [Al. fueruni] in te (Malth. xi, 21). 6] quod in extremo temporc deleantur, el sit aeterna
Unde et Chananaea, cujus iilia a dtemonio vexaba- securitas, quando congregaverit Dominus doinura
tur quia egressa est de finibus Tyri ct Sidonis, quod Israel, eos qui sensu ceruiiiil Deum : et sanctifica-
postulaverat, impelravil (/oirf.,15). Prsedicil au- tus iuerit in eis, etconiplebiiur illud quod scripium
tem sefmo divinus quod a Drbyloniis, et ipsa ca- est: Sancti estote, quoniam ego sanclus sum (Levit.
pienda sit, et malorum coguoscat pondere, quod xix, 2). Et habitaverinl in teira sua, de qua el alibi
jpse sit Doininus : cum judicaverit eam, et sanciifi- legimus : Credoviderebona Domini in terra viventium
catus fuerit in illa, et fame eam ac pestilentia, gla- (Ps. xvi, 15). Quam dederal Jacob, qui priorem
dioque consumpseril : ita ul corruat in plateis illius, supplantaverat fralrem, et primitiva ejus merueral
et nequaquam ultra sil in offendiculum populo Dei, accipere. Et habilabunt in ea securi, sive in spe, et
339 "ec eos frequenler impuguet. Cum autem hoc ccdilicabuntdomos, plantabuntque vineas, et habita-
faclum fuerit, revertalur populus Israel, quos in di- buul secundo in spe, juxla illud quod legitur in
versas disperserat naliones, in terram suam, et san- Isaia : Qui ablactati ettis a lacte, qui ubJracli ab
ctiflcetur in eis, neqnaquam ut iu Sidone in rnalam ubere, tribulationem super tribulaiionem exspeclate,
partem, sed in bonam, cum eis misertus fuerit, et et spem super spem (lsa. LX). /Edilicabunt aulera
habitaverinl in lerra, quam dedit patri eorum Jacob, 'C domos, quas et in Evangelioaedifical, qui non super
et habilaveriul securi, et in Domino confidentes, et arenam, sed super pelram fundaineiiia consiiiuit
tcdificaverint domos, et plantaverint viueas, cum sua (Matlk. vn). De qtiibus scriptum esl: Nisi Domiitus
promissa compleverit: ct tunc cognoscant quod ip- mdificaveritdomum, in vanum laboraverunt qui mdifi-
se sit Dominus, cujus promissa firmissima sunt. canl eam (Ps. cxxvi, i). El in Exodo, juxta Scpiua-
Quod mulli ad lempus referunt Zorobabel, Ezrae, et ginta : Quia timebant obstetrices Dominum, fecerunt
NeemiiB,quandoreversusest populus Israel, et habita- sibi domos (Exod. i, 21), et multa bujtismodi. Cum
vitinterraJudaea.Aliivero inuliimo temporeetinmil- autem feceril Dominus judicium contr.i eos qui ad-
le annis sperant esse complendum. Porro sccundum versanlur, sive conturaeliis afficiunt Israel incircui-
intelligentiam spiritualem, hic nobis sensus videttir. lu: tuncoranis creaturacognoscetquodipsesitDomi-
Sidoni interpretantur venatores, de quibus et in Psal- iius,cujusverajudieiasuni,eljustificaiainspmelipsis.
mis scriptum est: Anima nostra sicul passer erepta (Cap.XXIX.—Vers.l,2.)/nfl«nodecimo(sivejuxta
est de laqueo venaniium (Psal." cxxm, 7). Et in Pro- LXX, duodecimo),in decimoniense(sive,juxlallebrai-
verbiis : Oculus meretricis laqueus esl peccatoris cum, * duodecimo), in pri»ta(sive«Ha) inensi*die, (a-
(Prov. xxin, 27). Sunt autem el in bonam partem clum estvtrbum Domini ad me, dicens : Fili hominis,
his contrarii venatores, de quibus scribit et Jere- D pone (siveobfirmafaciemluamconlraPharaonemregem
mias : Ecce ego mittam piscatores et venatores, qui /Egypli, et prophetabis de eo, el de jEgypto univerta
venentur vos de omni colle et monte (Jerem. svi, 10) : toqueris, el dices: Hmc dicit DominusDeus.Post Sido-
quos et Dominus miitil ad piscandum, et facit eos nem, qux' et ipsa in Phcenicis litlore constilula est,
de piscatoribuspiscium, piscatores hominum (Matth. sermo fit ad proplietam decimo anno captiviiaiis re-
iv). Unde et viculus Petri et Andreae hoc appellalur gis Joacim, ct duodecimo mense, el una die mensis,
vocabtilo : Rethsaida enlm in lingua nostra inter- ut ponal faciem suam, sive obfirmet coutra Pharao-
pretatur, domus venatorum. Adversum bus igitur nem regem ^Egypli, et loquaturdeco, el de univer-
pessimos venatores, Dei sermo dirigltur, et impera- sa ^Egypto, sive ad omnem ^EgypIum : ex alia enim
tur prophetae, ut ponat, sive obfirmet faciem suam parte Judaeaein eodem liitoreconstiiulaiEgypiipro-
contra Sidonem, et nequaqtlam fltictuet ouini venlo vincia est, 341 et *Iuao'''' ventura sinl, propliclct.
doctrinae : sed in veritate consistent, interfici.it suos Sin aulem oportet de numeris aliquid dicere, quem
" Hebraeus, unnS "WS DW3 '"1tt>S?2, in decimo>, in duodecima die mensis. Confer comment., infra,
cip* 50*
277 COMMENTARIURUM IN KZECHIELEMLIB. IX. CAP. XXIX. 278
locura habeat inler decem dies una : nnde et in prin-- A'ttorum squamis (stve pennit) tuis, el exttaham ie de
cipio Geneseos non e.-t dicinm : Faclum est vetperes medio fluminumtuorum : et univerti pitcet tui, tqua-
et mane dies prima, sed una (Gen. i), ut eamdemi mis tuit adhtetebunt. Et projiciam (sive deponam)
diem rcvolvi semper doceal: eumdem ordinem in- « fe velocitet (sive in deserlum) : et omnet piscesflu-
ter decem decadas, hoc est, cenienarium numerumi nrinis lui, super faciem terrm (sive campi tui) cadet.
decimus numerus possidebit, quod ad victimarai Nec colligerit, neque congregaberi»: bestiisterrm et
agnus assumitur, ut immoletur die quartadecima,, volatilibut cmlidedi te ad devorandum.Et tcient om-
atque hoc modo usque ad mille et decem millia, ett nes habitatores diigypti, quia ego tum Dominus: pro
ceninm millia, et ulira per decadas suas numero- eo quod factus es (sive fuisti) baculus(sive virga arun-
rum ordo procedit. Post decimum autem anuum,p dinea) domui Itrael, quanda apptehenderunt (sive ap-
mensis duodecimus ponitur, ut perfectus duodecimi prehendit) te manu tua [Vulg. tacet tua], et confraclus
apostolorum ac prophetarum (qui in uno volumine> es, et lacerasti omnemhumerumeorum, etinnitentibus
coniinentur) numerus demonstrelur. Porro juxtai eit super te, comminutuses, el dissolvisli(sive confte-
LXX, decimus mensis qui Hebraice appellatur TE- gisti) omnet renes eorum. Siudio brevitatis editionem
BETH(rais\ et apud jEgyptios ruSi, apud Romanos; utramque miscemus, ubi non mullttm inter se di-
Januarius dicitur, eo quod apud illosanni sit jantia :: JJ screpant. Alioquin ubi magna diversitas est, ntram-
omni calore sublalo, hibemi frigoris continet prin- que proponimus. Dicil autem contra Pharaonem
cipatum. Hoc de numeris dixisse sufficiat. Cxieruini principem ^Egypti, et sub figura ejus ad magnam
illud vel maxime requirendum est, ulrum ipse sitl loquitur poiesiatem, cui ^Egyptus tradita est ad re-
Pharao qui in Exodo, et Isaia, et Jeremia, et Eze-- gendum, et nihilominns superbit contra Creatorem
chiel, multisque aliis in locis, et in Cantico Canti- suum, sibi dominationem terrae vendicans, et se
cortim nominaiur : Equitalui meo in curribus Pha- colendam iEgyptiis gcntibus tradens. Loquiturque
raonis assimilavile proxima mea (Cant. i) : an aliusi jtixla situm provinciae, quasi ad regem, quod in
alque alius? Videlurque mihi non esse unus, sed Nili inundalione confidat, et pluvias de ccelo non
apud jEgyptios hoc vocabtilo demonstrari rcgiam magnopere desiderct, auctoremque sui seipsum pu-
(lignitatera, sicut apud Romanos, cacsares et augnsti tei, vel fluvios, hoc est, Stapvxa;, et rivos Nili a se
reges eorum appellantor a primo Caio Csesare, et factos jactitet. 343 Non »inquit, Angelum miltam,
secundo adopiivo ejtts Octaviano, qui poslea Augu- sed, o draco magne, qui cubas el resides in medio
stus estnominalus : etapud Syros, Antiochi, apud fluminum luorum, ipse ad te veniara pnniendum.
Persas, Arsacidae, apud Philisihiim, Abimelecb, et Ausus es enira dicere : Meus est Nilus tluvius, ct
post AJexandrum in /Egypto Ptolemaei usque ad C ( ego mei conditor sum : vel, ipse feci flumen, quo
Cleopalram, qua victa apud Actium, iEgyptus Ro- omnis ^Egyptus irrigatur. Cumque venero, ponam
mana esl facla provincia. Ergo in prsesentiarum ad- frenum in maxillis luis : sive consiringam laqueis
versum unumqueralibet regem iEgypli sermo fit os tuum, quo magnifice loquebaris, et omnes socios
Domini, qui iuterprelatur Siao-xiSxar/is, interfector ?c duces luos, quos pisces vocat, adhaerere faciam
videlicet et lacerator, et gladio cuncta concidens et pennis, vel squamis luis, ut exiractus e flumine,
dividens. Quod juxta mysiicos intellectus referen- projiciaris, sive deponaris. Nimium enim te extule-
dum est ad eam poteslatem , cui subjecta est JEgy- ras in deserto. Et cades super faciem campi, vei
ptus. Numquam cnim homo auderet dicere: mea terrae tuae, eo quod jEgyplus cainpestris provincia
sunt 342 Oumina, et ego feci illa, nec draco ap- sit. Nec colligetur cadaver tuum, nec congregaberis,
pellaretur inagnus, el sedens in medio fluminum id esi, ncquaquam sepetieris, sed bestiis et volatili-
suorum ; yEgyplus autem Hebraice appellalur MES- bus coelidabo le devorandum, ul cum baecviderint
RAIH(o'~)2tQ),et in linguam nostram venitur e%e>t- in te b mea judicia perpelrala habitatores ^Egypti,
c?ouo-«, coangustant videlicel et tribulans eos, qui sibi cognoscant quod ipse sim Dominus. Haecautem libi
subditi sunt: et non dimittens oculos ad ccelum le- evenient, quoniam populum meum Israel tuo auxilio
varc; sed juxta Evangelium et exemplum mulieris D J} dccepisii, ut nequaquam in Deo creatore sno, sed in
illius, quam decem et octo annis diabolus incurva- le confiderent. Fuisti eis bacuius arundineus juxla
veral, semper ad lerrena. demergens (Luc. xin). Isaiam (Isai. xxx), vel virga vacua , et calamus fra-
Videamus igitur quae sit comminatio conlra Pbarau- gilissimus, cui innitentes cassum deprehendere prae-
nem et omnem ./Egyptiim. sidiurn, ita ut incumbentibus illis frangereris, et la-
(Vers. 3 seq.) Ecce ego ad te, Pharao rexJEgypli, cerares humerum, et manum qua tenebaris, et dum
draco magne, qui cubas (sive sedes) in medio flumi- in le securi sunt, comminuerentur omnes iumbi eo-
num tuorum, et dicit : Meus est fluvius, et ego feci rum cadenlium in lerram, el pro auxilio accipicn-
memelipsum(sive eos). Et ponam ftenum (sive la- tium vulnera. Haecaulem per raetaphoram dicuntur
queum) in maxillis tuii, et agglulinabopiscesfluininum quasi ad regem jEgypti, eo quod et ipsa provincia
a Viclor. fe in desertum (sive velociter) et omnes prrrponcnda. Eadem ratione mox legil: Proeoquod
pisces, eic.; ex <:o scilicet qiiod velociterTWVLXX fuisti (sive factirs es) baculus arundmeus (sive virga
versio sit, qui reddiderunt, ev za.yj.i. In desertum arundinea) domui, etc.
vero Hieronymi ex llebr. rra~Dn, haecqueadeo illi b Apud Raban., meojudicio perpetrala.
S79 S. EUSEBIIHIERONYMI 280
nequaquam atlversaria fuerii Israeli, sed dum magna A J 345 habel flumeu draco jEgypiius, sed mulla flu-
promitlit, a Dei eos auxilio separaret. Draconem mina, quibus irrigat .rEgyplumhumilem alque dc-
autem juxta anagogen, contrariam potestatem saepe jeotam nihil in se babentem montiurn : nec aquas
legimus. Unde et Pharao dicitur Stao-xsoWnif,quod Siloe, quae vaduntcum silentio, sed turbidas et cce-
a Deo separet atque sejungat, et iEgyplus, id est, nosas (Isa. vm). Unde et extrahil eum Dominusde
MESRAIM (D'"i3JQ),In ttibulantes et affligentet verti- medio fluminum siiorum, ut nequaquam eis incubet,
lur, eos videlicet quos sibi poluerit subjugare. Jste nec sedeat in eis : et omnes pisccs squamis illius
draco cst pra-.varicator, de quo Job plcnissime loqui- adhaereant, pro qualilate vitiorum per tolumcorpus
tur (Job. XL, 41). Et in Psalmis scriplum esl: Tu draconis, vel capiti, velveniri, vel caudae, et ex-
conftegisli capita dtaconis, dedisli euin in escampo- tremis pariibus adhacrentes : ut exlracto dracone,
pulis /Ethiopum (Ps. LXXIII,14). Et draco magnus pisces quoque, qui adhacrenl ei, pariler exlrahan-
ad comparationem minorum draconum dicitur, dc tur. Et: Projiciam te, inquii, in dcserlum, ul ne-
quibus canitur in psalmo : Tu conftegislicapila draco- quaquam reperias quos decipias. Vel cerle deponam
nuni in aquis (Ibid.). Et in alio loco : 344 R°c mare te de culmine superbitc tuae, el deponam velociter,
magnum et spaliosum manibus. Illic reptilia quorum juxta illud Aposloli : Deusautem pacis conterat Sa-
non esl numerus : animalia pusilla cum magnis, illic B ] tanam sub pedibus veslris velociter (Rom. xvi, 20);
naves pettransibunt : Draco iste quem(ormatli ad il- ut dracone eontrito atque deposilo, pisces quoque
ludendum ei (lbid., cm, 25 teqq.). De quo et in alio fluminis illius deponantur, el cadat auctor crimi-
loco dicitur : lpse est rex omnium qui in aquis sunt, num, qui prius stare se arbilrabatur, et in loto
et principium figuralionis Domini, qui (aclus esl, ut orbe discurrere. Cadat autem super facicm terrae
illuderetur ab Angelis ejus (Job. XLI,24, sec. LXX). suae,ad quam de ccelo praccipitatus est, ut ncqua-
Sedet autem, sive cubat, in medio fluminum suo- quam ultra in haereticortun Ecclesiis colligatur, ne-
rum, non unius fluminis, sed multorum, quae in que congregelur, sive sepeliatur in his qui credide-
diversis haeresibus accipimus, per quas tluxit in rint ei, cum ab eo fuerint liberati, sed detur ad
iEgyplum saeculi islius, et irrigavit animas sedu- devorandum bestiis tcrrae, et volatilibus cceli. Re-
ctorum, non pluviis de ccelo venientibus, sed de Sliis, de quibus scriplum est: Ne tradas bestiisani-
lerra aquis turbidis, quas bibere non prohibet Jere- mam confitentemtibi (Ps. LXXIII,19). Et volalilibus
mias dicens : Quid tibi et vim JEgypti, ut bibas aquam cceli, quae juxta viam sementem comeduni, ct a
Geon (Jerem. xi, 18)? Pro quo in Hebraico siori Salvatore interpretantur esse diaboli (Matth. xin).
(TTO) scriptum est, quod verbum in aquas turbidas Non solum enira princeps malitiae, sed et discipuli
transfertur alque cmnosas. Ut autem inlelligamus G I ejus, diaboli nominantur, juxta iliud quod de Juda
quae sint jEgyptii draconis flumina, ex conlrariis dicitur : Nonne ego vot duodecim elegi, et unus de
scire potcriraus. Dorainus loquilur de fluminibus vobis diabolus esl (Joan. vi, 71) ? Cceliautem vo-
suis : Qui credit in me, flumina de venlre ejus fluenl canlur volatilia, quia sibi sublimia repromitlunt, ut
aqum vivm(Joan. vn, 37). Et ad Samaritanam : Qui postquam draco cum piscibus suis deposilus fucrit
biberit de aqua quam ego dedero ei, non sitiet in atque projectus, et tradiius ad devorandum besliis
mternum : sed fiet in eo fons aqum talienlit in vi- terrae, quocnihil in se habent mansuetudinis, et liis
lam mternam (Ib. iv, 13, 14). Isla sunt flumina de qui circumferuntur omni veuto doctrinae(Ephes. iv),
ccelo venientia, de quibus David canit : Fluminit lunc inielligant omnes habitatores istius sxculi,
impetus ImtificatcivilatemDei (Ps. XLV,4): baud du- quod ipse sit Dominus. Omnis aulem causa pocna-
bium quin Ecclesiam significet. Consideremus crgo, rura est, quod fruslradomui Israel promisil auxi-
quae draconis poena, quodve supplicium sit. Sequi- lium, et fuil ei virga, vel baculus arundineus, va-
lur : Et ponamfrenum, vcl laqueum in maxillis luis. cuuset inanis, nihilque in se habens pieniludinis,
Cui simile est illud Job : Adduces autem draconem quia non poterat dicere : Nos autem omnes de ple-
in hamo, et pones capislrum circa nares ejus. Confidit nitudine ejus accepimus(Joan. i, 16); cuin Scriptura
quod inlroeat Jordanis in os ejus: in oculosuo susci- " praeceperit: 346 N°n appatebit in conspectuDo-
piel illum. Perforabit autem nares ejus armilla, el mini Dei tui vacuut, aut inanis (Exod. xxm, 15).
labia illius (Job. XL, 19). Ponit aulem Dominus in Quod autem non debeamus ab .rEgypto auxiliura
maxillis draconis istius (rcnum, et perforat labia postulare, et alibi Scriplura lestatur: Vm eis qui
cjus atque conslringit armilloe circulo, quando pcr descendunlin jEgyptum ad auxilium (Isa. XXM,1).
Ecclesiasticos viros, qui in Scripturis sanctis eru- De istiusmodi baculo arundineo et Rabsaces frusira
diti sunt, imponit ei silenlium, et universa per- exprobral Ezechiae regi Judae dicens: Ecce confidis
versitatis dogmata dissolvuntur. Agglulinatqucpis- in vitga arundinea atque confracta ista,super/Egypto:
ces fluminumejus pennis ipsius, vel squamis, quibus cui : qui innixus fuerit, ingredilur in manum ejus.
haeretici per superbiam ad alta feslinant, ut et ipsi Sic esl Pharao rex /Egypti omnibut[Al. et omnes]qui
vincli cum dracone, unum cum co corpus efficiant, confidunt in eo (Isa. xxxvi, C). Et ille quidem de ju-
et copulentur ei vel in erroris consortio, vel in sto rege nienliebatur ista commemorans, qui intcr-
pcenae simililudine : quomodo qui adhmretDomino, prelatur multus poculo. Inebriatus enim erat de au-
unus spiritus est (I Cor. vi, 17). Neque vcro unum rco calicc Rabylonis, et idcirco qurc sua erani,
281 COMMENTARIORUM 1N EZECHIELEMLIR. IX. CAP. XXIX. 282
ingerebat populo Dominumconfltenti. Hic vero ex-- A tnum]. Et non elevabiturultra tuper nationes, et im-
probratur Pharaoni, quod fueruit domui Israel,, minuam eot, ne impetent gentibut (sive ne ptures sint
virga, sivebaculus arundineus, vanum eis et fra- inler gentet). Neque erunt uttra domui Itrael in confi-
gile el cito comminuendum auxilium repromitlens. dentia(si\cin spe) docentesiniquilatem, ut fugiant,
Ut aulemscire valeamus, qui sit baculus arundi- et sequanlur eos (sive reducanl eos in memoriam ini-
neus, super quo domus Israel confidere non debeat,, quitatit ut sequanturillos) et tcienl quia ego tum Do-
ex contrario baculo et virga Domini inlelligere po- minut Deus. Junge prioribus quac sequunlur. Quia
lcrimus, de qua ad Dominum diciiur : Virga tua et! fuisli baculus arundineus domui Israel, et non so-
baculustuus, ipsa me consolatasunt (Psal.wu, 4). lum confractus es in manu ejus, sed juxta Isaiam
Hanc virgam habuit et Aaron , quae dracones vEgy- (Isa. xxxvi), perforasti manum e]us, et nunc lace-
ptios devoravit, et quando percussit aggeres Nili,, rasii humerum, et ipse comminutus es, etinnilcn-
ct Cyniphes in tota jEgyplo generatae sunl (Exod. tium super te dissolvisti lumbos : idcirco ego indu-
vn, vm). Moysesquoque, juxta LXX, exlendit hanc: cam supcr tc hosiium gladium, et cum hominibus
virgam, el levavil in ccelum , et Dominus induxit. jumenia vastabo, el rcdigelur terra iEgypti in soli-
ventum auslrum super terram tolo illo dic et toiai tudines, el secundo scient -jEgyptii quod cgo sum
nocte, etmane levavit venius, et adduxit locuslasi " Dominus. Ncc hoc ero fine contentus; sed quia in
super omnem terram iEgypti. De hac puto virga tnnlain prorupit blasphemiam, ut suos esse diccret
scribi et in Numcrorum libro, quod floruerit, etnu- fluvios,eiomnemabundantiamyEgypti :ideoetipsum
ces sive amygdalas gerrainarit (Num. xvn). Hanc auferam 348 <juise dixerat Crealorem, el flumina
habebat el Apostolus cuin dicebat: Quid vullis, in qure a se creata jactaverat, el redigam lerram
tirga veniam ad vos (I Cor. iv, 21) ? El qui Pascha /Egypti in longissimamsolitudinem, ctgladio dis-
celebrabant, baculos tenebanl manibus, sine quibus sipalam, a turreSyeneusque ad lerminoSiElhiopiac.
imbecillitatem humani corporis sustentantibus, car- Pro lurre quac Hebraice MAGDAL (b"UD) dicilur,
nes agni comedere non polerant. Haec est virga de LXX loci nomcn posuerunt, utb MaySaMvscribe-
radice Jesse, supcr quam seplem spiritus requicvc- rent. Turris nulem Syene usqtie hodic pcrmaiiet,
runt. Sed non lalis Pharao, ncc baculus iEgypii ct caslrum ditioni Romance subditum , ubi sunt Nili
virgaarundinea quac decipit appreliendenles se, et calaractae, et usquc ad qiiem locum de noslro mari
lacerat humeros corum , id eit, fortitudinem. El Nisus navigabilis est. Totam igitur ^Egyplum dicit
quicumqtte super eara fuerit innixus, dissolvunlur esse depopulandam usque ad termiuos iEthiopiae,
lumbi ejus et slare non potest: nec accinclus reni- quibus extrema iEgypti regio jungitur, iia ul pes
bus Pascha celcbrarc. Quod bis congruil, quoruin ^ hominis in /Egypto non pertranseat, nec jumenta
scrulatur corda et renes Deus. rcperiantur in ea, et non habitetur per quadraginta
(Vers. 8 seqq.) 347 Propterea hmcdicit Dominus annos. Parcitur enim yEgypliis, et qtiia hospiles
Deus : Ecce ego adducam super te gladium, el inlerfi-. quondam fucre Israel, brevior tcmporis condemna-
ciam de le hominem et jumenlum. Et erit terra JEgy- tiocsl. Tyrus sabbaiizavit sabbala sua per annos
pti in desertum (sive perditio) et a solitudo : et scienl sepluagiiiia, et sic in nnliquum staium rcslitula cst.
qnia cgo sum Dominus: eo quod dixerit (sive rftxeris) Caplivilas quoque Judaeae, lemplique subversio,
fluvius meus est, el ego feci eum (sive fluvii mei sunl, usque nd Cyrum regein Persarum septuaginta com-
et egofeci illos). Idcirco ecce ego ad te et ad flumina plevit annos. Potentes enim potenter tormenta patien-
tua : daboque terram jEgypti in solttudines, gladio tur (Sap.vi, 7). Quod aulem dicil : Dabo terrutn
dissipalam (sive disperditam) a turre Syencs (sive a Atgypti desertam in medioterranm deserlarum, Ta-
Magdalo et Syene) usque ad terminum jEthiopim. lacslinos significal, Idumccosel Moabitas, omncsque
Non transibit per eam pes hominis, nequepes jumenti alias rcgiones, adversum quas supra Prophctre va-
gradielur in ea, et non habitabilurquadraginta annis. ticinium est. Tunc dispergel, sive disscminabit
Daboquelerram /Egypti deserlam in medio terrarum /Egyplios in natioues, et veniilabil eos in tcrras. Et
deserlamm, et civitatesejus in mediourbiumsubversa- quia clemens et miserator cst Dominus, paticns, ct
rum erunt [Vulg. et ertinl] desolalm quadraginla an- mullarura miserationum, post quadraginla annos
nis. Et dispergam(sive disseminabo)/Egyplios in na- iEgypii restilulio est, et reducctur inantiquum so-
liones , et ventilabo eos in terras. Quia hmc dicil luin universa caplivitas, et collocabiturin urbe nic-
Dominut Dcut : Posl finem quadraginla annorum, tropoli, qurc appellalur Phattires, ubi orta est, <l
congregabo/Eyypttm(sive /Egyptios) de populis (vel unde profecta est: ila dumtaxat ut pro ulililaie stia
qentibus)in quibusdispersi(uerant. Et reducam capti- amillat antiquam supcrbiam , et sil in regnum hu-
vilatemjEgypti, et collocaboeosin terra Phatures, in mile, immo humilliina omnittm naiionum : ut non
lerra nalivitatis sum (sive in terra de qua assumpti elevetur ulli a gentes, ncc in cas babcat iinperium;
sunt). Et erunt ibi in regnum (sive principatum) hu- scd redacta in paucitatem, ncquaquam decipiat
tnile, inlet regna cmtera eril humillima [AI. humilli- domum Israel sui confidenlia, nec doceat eos ini-
B Victor., in sofifitrfinem, ad Hebr.
Vulgat. edit. nymus scripsit magdol, pro magdal. Nani et liscc
ip.umque in commentario. vox appellative sumitur pro turri.
b Alibi, Hieronymum
^«yooO.ov.Et forte, inqnil Drusius, Hiero-
283 S. EUSEBIIHIEHONYMl 284
qititatem; sive redigal eos in memoriani iniquila- A civitates ejus in mcdio terrarutn ct urbinm subver-
tis, quod deserloDei auxilio, /Egypli quaesierunt ad- sartim, qtiaenon sunt exslrucisc de lapidibus, sed la-
minicttlum. Ethaecomnia fienl, ulteriio cognoscant tere et paleis, ut dispergatur /Egyptus quse malesibi
349 ^gypfi'» qund ipsc sit Dominus. Ilrcc brevi fucrat copulata, et ventiletur iu lerras, quo scilicet
scrmoue perstrinximus, historhu fundamenta jacicn- frumentum a paleis separetur, et quadraginta anno-
tes. Nunc allcgorice nubilum disserendum esl, et rum fine complelo, sil restiiutio /Egypti, ct reduca-
eadem breviiate viiare conabimur el hujus explana- lur captivilas ejus, el collocetur in terra Phatures,
lionis longitudinem. Ad draco.iem serino est, qui quae interpretatur panit conculcatus; ubi panis ille
dixerat: Measunt flumina,el egofeci ea (Supta, eod.): qui dixerat: Ego tum panis qui de cmlodescendi
rjuod inducat supercum ipse Dominus gladium, de (Joan. vi, 5), pravitaie boereticaconculcalus est: ut
quo in Isaia scriptnm esl: lnebtialus est gladius meus cutn venerint ad Ecclesiam, habitenl in pane con-
in cmlo: nunc descendelin terram, ut perdat ex ea ho- culcato, etnequaquam eleventurin superbiam, sed
minemet jumeritum(Isa. xxxiv, 5), quidquid vel ra- sint in regnum humile. Et ut eliam cutn restituli
tionis videtur habere, vel simpliciialis: ct perdat, fuerinl in prislinum sialum, se per humilitalem de-
non absolule.sed draconi, ut draconi pereant.el vi- jiciant, quod in ^Egypto vixerint, et lalericias ex-
vant Deo, et fiat jEgypti terra perditio, secundum B I slruxerint civitates, et inter multa rcgna Ecclesiae
snperiorem sensura, quod [Al. quo, aut quidj dra- sinl humiles, et sciant in quem peccavcrint, et ul-
coni pereat, et post perdilioncm redigatur in solitu- tra non clevelur ^Egyptus supcr Ecclesias in tolo
dinem, pessimum hospiiem habere desislens. Et orbe divisas, sed redigaiur in paucitntem, et pauci
tunc cognoscent liomines ct jumenta, el lerra dis- in cn remancant inlcr genles, juxta illud quod scri-
perdita quod ipse sit Dominus: illo sensu quo ini plum est: Da illis, Dotnine.Quid dabis illis? Da illis
septuagesimo sepiimo Psalmo scripiuni est: Cum>, vulvamsletilem, et ubeta arentia (Oseeix, 4): ul ne-
interficeretitlot, luncqumrebanteum(Ps. LXXVII, 34). quaquam guudeant ct extollanl se in multitudinem
Oranis euim qui quscrit, inveniet. Dei quidem mise- deceptorura, sed rcdiganttir in pancos: Mtt/fi enim
ricordiae est, ut mundi hujus pereat abundaniia , eti vocati, puuci vetoelecti (Matth. xx). El ultra non de-
jEgypii fluenta siccentur, imrao terra eorum sit ini cipinni domum Israel, id est, Ecclesiam; nec vanam
solitudines, et senteniia Domini dissipetur a lurres eis spem confldeniiamque repromiltant, docentes
Syene, quaeiulerpretatur gyrus: ut nihil in se reciii iniquilatem, ut fugiant Ecclesiasticam disciplinnm,
habeat, usque ad terram iEtliidpum, qui humiles ap-- ct sequaniur ^Egypiiasvoluptates. Haecautem flent,
pellanlur: utvidelicel omnis superbia quaj se con-- ulterlio cognoscant iEgyfflii, quod ipse sit Domi-
tra Dei scientinm erexerat, destrualur, et humilielur'r niis. Qtiod niihi propterea videlur dici, ut cogniiio
in salulem suam. Nec pes hominis, hoc est, ratio- prima iEgyptioruin in carne sit, secunda in anima,
nale qnippiain transeat per Jigyptum , neque pes5 tertia in spiritu. Primo, super lerram, secundo,
jnmenti gradialur in ea: utsimplices quosque noni mundi hujus couversatione linila, tcrlio, posl resur-
teneat, quos dimissis hominibiis, Pliarao in jEgypto» reciionem.
teuere cupiebat, Moysecontradiceiite, et volente ju- (Vers. 17 scq.) 351 Et faclum esl in vicesimoet
mcnta quo |tie de /Kgypti capiivitateliberari.iSf non,, seplimo anno, in primo, etuna die mensis, factum est
inquit, habitabitur quadraginla annis, qui numeruss verbum Domini ad me, dicens: Fili hominis,Nabu-
seinper affiictionis el pcenreesi. Unde et Moyses, ell chodonosorrex Rabylonis servire fecil exercitumsuum
Elias, et ipse Salvator, quadragiiila diebus jejuna- servitutemagna adversumTyrum : omne caput decal-
verunt cl noclibus , cl pcr quadraginta aunus popu- vatum, et omnit humerusdepilatus est, el mercesnon
lus erat in solittidinc, ut postea circumcisus in Gal-- esl reddita ei, neque exercitui ejus a super Tyro, pro
galis, opprobrio et ignominia jEgypli liberarelurr servitute qua servivit mihi adversumeam. Propterea
(Exod. xxxiv; III Reg. ix; Matth.iv; Num. xiv). Inn hmc dicit Dominut Deus: Ecce ego daboNabuchodo-
cujus numeri sacramcnto, et hic idem propheta proo p, nosor regem Babylonisin terra Mgypti, et auferet
tribu Juda quadraginta dicbus dormit in dextro la-- [Vulg.aceipief]mu/h'luri»nem ejus, et deprmdabiturma-
b
tere, et qtiadringinlis annis populus serviiurus inn nubias ejus, el diripiet spolia ejus, et erit in nrrce-
jEgypto nuntiatur (Gen. vn): qui faciunt quadraginta a dem exercilui illiut et operi, pro quo tervivitmihi ad-
350 decad.is, sive qualuor exaTOVT«Saf. Pluvke quo->- Dersnmeam: dedi ei terrnm AZgypti,pro eo quodlabo-
que diluvii quadragiuia diebus inlerunlorbi naufra-- raverunl [Vulg. /trooraferif]mi/ii, ail Dominus Deus.
gittin. Jnstum enirn erai, ulqui perquatuor clcmcnla a /n dieillo pullulabil cornu domus Israel, et tibi dabo
niuudi, quibus omnia constare dicuntur, dum en di- i- apcrtu.n os in medio eorum, et icienl, quia ego Domi-
ligit et fovet, Deumoffendai, in ipso numcro punire-'- nus. Qurcrimr quomodopnst decimum annuin supe-
lur: et Israel qui pe.caverat in sabbalum, sepicm n rioris sermonis, siatim vicesimus et septimus pona-
decadarum, hoc esl, scpiuaginta aunorum suppli- i- tur annus, ct in consequcntibus decimus duodeci-
cium suslineret. Dalurqua terra ^Egypli deseria, et>t musque, et in exlrema descriptione templi, vicesi-
« Viclor., de Tyro, ex Vulg. ediiione, cl Hcbrai-- serpinif adversum eam, dedi ei lerram Mgypti. Ad
TiXQ. nam Ini dixerunt LXX. Vulgatam editionem et Hebraicum: et quod pr.ete-
co, Topou
b Idem, et erit mcrcesexercitui illius, tl opeti quoo rca voces, pro el mihi, iu Graecoquoque desiul.
285 COMMENTARIORUM IN EZECMELEM LlB. IX. CAP. XXX. 286
nms quiuius. Sed facilis solutio est. Quia enim de A fffnt, qitando putatetEliarhesseventurum.Nosantem
^Egypto el superior, el hsec quac nunc dicitur, pro- cornu Domini super[A/. pro] Christo intelligetiles,
phelia contexilur, iicet diversis sit facia tempori- prreseniem carpimus historiam. Cumque, ait, o Pro-
bns : tamen quia de una provincia prophetaliir, pheta, hoc prius fueiitexpleium,353tuneaPer,e,ur
junctae sibi sunt. Quod el in Jeremia crebro legimus, os tuum, et vaticinium tiinm neqtiaquam dubia promis-
ui praepostero ordiue tempora describaniur. Prius sione pcndebit, sed cerneiur opere perpetratum : ut
enim Sedecisc iu quibusdam gesta referunlur, et scinnlomncsqui audierint, meesse Dominum, cujus
postea Joachiin qui ante eura fuit. In Psalmis autein dixisse, fecisse est. Haecsecundum litteram, immo
quia carmen est iyricum, hisiorise ordo non qnreri- juxia veritatem dicta sint prophetiae. Caeterum ex eo
lur. Dicamus ergo prius juxta liueram. Nabucliodo- quod Nabuchodonosor mercedem aceepitboni operis,
nosor cum oppugnarel Tyrum, cl arietes, machinas, intelligimus eiiam ctlinicos, si quid boni fecerint,
vineasque co quod cincta esset raari, muris non non absque mercede Dei judicio praeteriri. Unde et
posset adjungere, infiuitam exercitus mullitudinem per Jeremiam Nabuchodonosor columba Dei appella-
jussit saxa et aggeres comporlare, et expleto medio tur, eo quodadversum populum peccalorem Dei ser-
mari, immo freto angustissimo, vicinum littusinsulre vierit volunlati. Et adducam, inquil, setvum meum
fecit continuum [Al. conliguum].Quod cuin viderent B Nubuchodonosor(Jetem. xxv). Ex quo perspicuum
Tyriijamjamqueperfectum.et percussione arielum, esi condemnari nos compatalione gentilium, si IIIi
murorum fundamcnla quaterentur, quidquid prelio- lege faciant natttrali, qux nos etiam scripta negligi-
sura in auro, argento, veslibusque, et varia supel- mns. De quo pleuissime ad Romanps Paulus aposto-
leciili nobilitas habuil, irapositum navibus, a ad in- lus dispulai. Ac ne aliquid pracierire videamur
sulas 352 asportavit: ila ut capia urbe, nihil di- secundum intelligentiam spiritualem , quaerimus ubi
gnum laboresuo invenirei Nabuchodonosor.Etquia hunc numerum, hoc est, viccsimum septimum lege-
Dei in hac pane obedierat volunlati, post aliquot rinius. In Geneseos libro Scriplura teslnlur (Genet.
annos captiviiatis Tyriae, dalur ei ^Egyptus; mul- vn), sexcemesiino anno vitae Noe, secundo mense,
toque b srevior Tyrus jEgyplo. Hla enim oppugna- vicesima seplima die mensis secundi, super fnciem
but Jerusalem; haec vnnum pollkebaliir auxilium. terrae aquas inductas esse diluvii, el postca scptimo
Aliud cst enim spe imbecilliialem decipere: aliud niense ejusdem anni, qui vicinus est sabhato, et
adversmii populura Dei dimicare. Hoc est ergo quod viccsima septima dic ejusdein mensis seplimi, aquas
dicit Nabuchodonnsor rex Babylonis, in oppugna- ce sasse diluvii, et sedisse arcam Noe super montes
tione Tyri sunm mihi scrvire fecil exercitum, ut im- Ararat, qui inierpretanlur Armenire. Ex quo intelli-
plerem voluntaiem meam: Orane caput decalvatum, C gimtrs, mcdium esse numerum et ad utrumque posse
tt omuis humerus depilatus est, gcstanlium cophi- conferri, quando in hoc el ira Dei incipit a diluvio,
nos terrre, ct lapides quibus radimtur huincri, ct de- ct clementia ejus septimo niense in eodem dierum
calvaiur caput; et tamen ncc ipsc, nec excrciius uumero demonstratur. Etquiaapud Hebraeosmen-
ejus aliquid dignum invenit in Tyro. El cnm in hoc sis, qui apud nos Kalendis el Nouis Idibusqtie de-
mihi servierit, ei meam contra Tyrum impleverit volvitur, secundtim Iunre cuistim suppulalur : nnde
voluntatein , idcirco dabo ei terram ^Egypli. Quod et Graecovocabulo (lv«i, id esl, tuna, a menseiiomen
quidamdicunl sub Nabuchodonosoresse completum: accepit, hoc diclum est in vicesimo septimo lunae
alit sub Cambyse filio Cyri, qui iEgyptum usque ad dic parum quid luminis rcmansisse, ne peuilus ira
iEihiopiam vastavit, ila ut Apim iiilerlicerei, et oin- ejus aiisqtie misericordia sil. Quaudo aulem tolus
nia illorum simulacra deleret. Quam ob causam pu- luaae orbis iui[ileiitr, lunc et pascha celebratur, et
tant eum vcrsum in amenliam casu equi, et proprio oinnes maximae solemnilaies. Quod slriclim po>ui-
pugioue confussum. Plenissime hanc historiam uar- mus, ut sciamus in hoc niiiiiero, et bona et mala
rat Herodotus : ubi et omnis /Egyptus per pagos et pariter contineri. Boua Nabuchodonosor, cujus
castulla et vicos describitur, et Nili origo genlisque labori mercesreddilur; mala354^!5yPlus»quorum
iliius populi, ct mensura lerrae per circuitum usque D vasiiias iiuntialur.
ad deserlumiEtliiopiaeetlitiora Magni maris, Libiac- (Cap. XXX. — Vcrs. 1 seqq.) Et factum ett vet-
que et Arabiacconfiuia demonslraniur. Causa aulem bumDomini ad me, dicent: Fili hominit, ptopheia,
irae Dominiconlra jEgyptum, illa esl, quod popu- et dic : Hmcdicit Dominut Deut : Ultilale, vm, tm
luin Dei suo deceperit auxilio, i.e sperarel in Deum, diei: quiajuxta est dies,et appropinqual dtet Domini,
et illum ad iracundiam provocaret. In illo, inquit, dies nubis, lempus geniium erit. El veniet gladius in
diequo iEgyptus capla fuerit, pullul.iblt cornu Aigyplum, et erit pavor in AZtltiopia, cum eeciderint
domus Israel: haud dubium quin regium genus vulnerati in AZgyplo,el ublata fueiit multitudo iltius,
signilicet. Quod quidam [Al. quidem] ad Zorobabel et deslructu [undamenla ejus. Mlhiopia el Libya, el
filium Salatliiel, qui per Jcchoniam de David stirpe Lydi, el omne reliquumvulgus, et Ckub, et fitii terrm
generatus est, alii ad ultimum tempus refe- fmderis cum eis gladio cadenl. Hmc dicil Dominus
a Mnrshamus, in Can. /Egypt. legendum conien- muin liistoriae veritas asserunt.
dit minori numero, ad insulam. Impressam vero b In uno Valic. ms. senior, pro «cetiior, et patilo
lectionem mss. edilique libri omnes, alque ipsa de- post, tpei imbecillitatedecipere.
287 S. EUSEBU HIERONYMI 238
Deut: Et corruent futcienlesMgyptum, et destruetur,A ecce veniel. Hmc dicit Dominus Deus. Et disperdam
superbia imperii ejus, a turre Syenes [Al. Soenet] mulliludinem Mgyptiorum per manum Nabuchodo-
gladio cadent in ea, ait Dominus " exercituum. Et nosor regit Babylonit ipsius, et populi ejus cum eo,
dissipabuntur in medio terrarum desolatarum, et urbes pettilenlet qui de genlibut missi sunt ad perdendam
ejus in medio civitalum desertarum erunt. Et scient lerram. El evaginabunt omnes gladios suos super
quoniamego Dominus, cum dedero ignem in Mgypto, Mgyptum, et replebitur lerra vulneratorum. El dabo
el attriti fuerint omnes auxilialores ejus. In die ilta fluvios eorum desertos, et tradam terram in manu
egredientur nunlii a facie mea in trieribus ad conte- pessimorum,et disperdam lerram, et plenitudinemejus
rendam Mthiopim confidentiam,et erit pavor in eis in in manibus alienigenarum: ego Dominus loculussum.
die Mgypti, quia absque dubioveniet. Hmc dicit Do Quia hmcdicit DominusDeus : Et perdam abomina-
minus Deus : Et cessare faciam multitudinem Mgypti tiones, el deficerefaciain optimales de Memphis, et
in manu Nabuchodonosor regis Rabytonis : ipse et principes de lerra Mgypti, et nonerunt ultra. Et dabo
populus ejus cum eo fortissimigentium adducentur ad terrorem in terra Mgypti, et disperdam tcrram Pha-
disperdendam lerram. Et evaginabunl gladios suos tures, et dabo ignem super Taphnini, et faciamullio-
super Mgyptum, el implebunl terram interfectis. Et nem in Diospoli, et effundam furorem meum super
faciam alveos fluminum aridos, et tradam terram in B Sain, roottr Mgypti, et disperdam multitudinem
manu pessimorum,et dissipabolerram et plenitudinem Mempheos.Et dabo ignemsuper /Egyptum, el conlur-
ejus in manu alienorum: ego Dominus locutus sum. batione conturbabilurSais, et in Diospoli erit scissura,
Hmc dicit DominusDeut: Et disperdamsimulacra, et et diffundenturaqum. Juvenes Heliopoleos et Bubasti
cessare faciam idola de Memphis, et dux b in terra gladio cadent, et mulieres caplivm ducentur, et in
Mgypti non erit amplius, et dabo terrorem in terra Taphnis tenebrescetdies, quando 356 contriveroibi
Mgypti. Et disperdamterram Phatures, et dabo ignem sceplra Mgypli, et peribit ibi conlumelia fortiludinis
in Taphnis, et faciamjudicia in Alexandria, et effun- ejut, et ipsam nubes operiet, et filim ejus ducentur, et
damindignationemmeamtuper Pelusium robur Mgypti, faciamjudicia in Mgyplo, et scient quoniamego sum
et inlerficiammullitudinemAlexandrim,et dabo igttem Dominus.Post vicesimum et septimum annum capli-
in Mgyplo. Quasi parturiens dolebit Pelusium, et vitatis regis Joacim, revertitur adpraesens lempus,
Alexandria erit dissipata, el in Memphis angustim quando contra iEgyplum cceperatprophetare, id est,
quotidianm. Juvenes Heliopoleoset Bubasti [Al. Bu- ad annum deciraum, ei decimum mensem, undccima
gasti] gladio cadent, et ipsmcaptivm ducenlur. Et in mensis die, et dicit sibi pracceptum a Domino, ut
Taphnis nigrescet dies, cum contrivero ibi sceplra loquatur ad omnes nationes, et cum omnibus specia-
Mgypti, el defeceritin ea superbiapolentimejus: 355 C iiter ad iEgypium. Quae sunt ergo quae loquilur?
ipsam nubes operiet, filim aulem ejus in caplivitatem Vlulate, vm, vmdiei, quia juxta esl dies, et appropin-
ducentur. El faciamjudicia in /Egyplo, et scienl quia qual dies Domini: non claro sole rutilans, sed operla
ego Dominus. LXX: Et factus est sermo Dominiad nubibus, et Babyloniam aflerens tempestalem. Cum-
me, dicens : Fili hominis, valicinate, et dic : Hmc que cceperit gladius vastarc/Egyptum, pavor cril in
dicil Adonai Dominus : 0 o dies: quoniamjuxla est iEthiopia, qure vicina est ./Egypto, ne ad se usque
dies, et juxla via Domini: dies nubis, (inis genlium Babylonins mucropcrvenial.Cailent eniminjEgypio
etit. Et veniet gladius super /Egyptios, el erit coniur- vulnerali, ct aufereiur multitudo illius, et usquc ad
batio in ASthiopia. Et cadenlvulnerati in Mgypto, et fiindamenta omnia dcstruentur: ila ut si quis in
auferent multiludinem ejus, et concidentur (undamenta jEgypto repcrialur de jEthiopia, et Libya, et Lydia,
illius. Pertm, el Cretenses,et Lydi, elLibyes et omixs et in coramuue de variis populis et Chub, quod
commixti, et de filiis Teslamenti mei gladio cadent. c Symmachus verlii in Arabiam, et de filiis tcrrae
Hmcdicil Adonai Dominus.Et concidentsustentacula fcederi», hoc est, de populo Judaeorum, cutn illis
Mgypti, et descendent contumelia (orlitudinis ejus a gladio cadat. Pro quibus gentibus LXX posuerunt,
Magdalo usque ad Syenem gladio cadent in ea dicit Persm, et Crelenses,et Lydi, et Libyes, et omitescom-
Adonai Dominus. Et desolabilur in medio regionumD mixli, et filii Testamenti mei gladio cum ipsu tadenl.
desolatarum, et civilates ejus in medio urbium deser- Et ut sciremus has otnnes gentes fuisse in auxilio
tarum erunt, et scienl quoniatn ego sum Dominus, yEgypli, scquens sermo demonstrat: Et corrucnt
quando dedero igttem super /Egyplum, et conlriti fue- fulcientes ^Egyptum, sive sustentacula ^Egypli, id
rint omnes qui auxilianlur ei. In die illa egredienlur est, socii, elomnis superbia imperii, sivcconluine-
nuntii a facie mea, festinantes disperdere Mthiopim Hafortitudinis illius destruelur ac deponclur a lurrc
spem, el erit conturbatioin eis in die Mgypti, quia Syene, quam in extremis finibus^Egypti sitam dixi-
a Victor. Deus pro exercituum legit, ex Hebraeo, biam, cum longe credibilius sil, ejus interpretatic-
rrYflVtN. Ipsa autem Hieronymi vcrsio utrumque nem, xat rc&o-ay 'A/3«6ta, respicere duo proxime
Deus exercituum.
pracfert
b Idem, de terra, ex tiebr. VINQ, consenlicnte praecedentia verba, njrn SDI, quae proprie et omne
vulgus inierpretantur, sed radicem nofninis Arahire
Graecolx 7«?, et Vulgata. non spectat. Nihilominus et paulo inferius idem re-
« Sunt qui ipsum hic falli Hieronymum putent, petit Hicron., ef Chub, id est, Arabes.
cum voccin Chub dicil a Symnincho versam in Ara-
•RA COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. IX. CAP. XXX. 290
mus, sive Magdalo usque ad Syenem , sicut LXX A. A translulerunt. Moris autem Jlgyptiorum est, propter
transtnlcrunt.-omncscivitateSiEgyplidesertaeerunt, inundationem Nili, excelsos aggeres conslrucre ad ri-
ut cognnscanl Dominum, quando ignis Chaldacorum pasNili. Qui si custodum negligentia, vel nimia aqua-
universa vaslaverit, et attriti fuerint universi auxi- rum magnitudine rupti fuerint, subjacenles campos
liatores ejus, et pervenerint nuntii juxla Aquilam et nequaquam rigant aquac, sed opprimunt alque popu-
Theodolionem SIIM(D»X), quos Symmachus trans- iantur. Per quod signiflcatur, sic Chaidaeorumexer-
tuiil, feslinantes : nos in trieres vertimus; ita enim citu occupandam /Egyplum, quomodo inundanlibus
ab Hebraeis accepimus: ut omnis .rEihiopiae.flducia Nili aquis, et super modum crescentibus operiri so-
conicratur, et quando fuerit vicina provincia 357 let atque corrumpi. Pro inundatione aquarum, et
desolala, pavor teneal proximam. Ut autera scire- irruptione atque scisura aggerum, in Hebraeo posi-
mus quis esset iste gladius, qui vaslaret ^Egyptum tum est: Et erunt in Mcmphis anguslimquotidianm, ut
et terreret ^Ethiopiam, sequitur manifestius : Et unde Nilus dividiiur, et ubi Apis templum est, et
cessare faciam multitudinem /Egypii in manu Nabu- consulla respondent oracula, ibi quotidianae angu-
chodonosor regis Babylonis, qui non solum vcniel, stiaefiant. Juvenes quoque Hcliopolcos,quacHebraice
sed veniet multis comitatus naiionibus, iia ut omnis appellantur ON(]\S) [Al. Aven.], etBubasti allerius
jEgyptus interfectorum sanguine compleatur, tanta- B civitatis, gladio corruent: ita ut ipsaeurbcs, hoc est,
que erit ira Domini, ut siccentur alvei fluminum, babitntores, sivc mulieres earura ducantur in capti-
hoc cst, Nili SiMpux£?>usque ad solum, ci in manu vitatem, qui sexus injttriac subjacet. In Taphnis ve-
pestilentium, sive hominum pessimorum pleniludo ro quae est regia civitas, conterentur sceptra JEgy-
jEgypli desoletur. Mea enim verba irrita esse non pli, id est, omne regium genus. Cumque polentia
possunt, illucque proficiet indignatio, ut simulacra ejus, inlerfeclis principibus, defecerit, lunc nigres-
jEgypti disperdantur, et cessent idola de Memphis, cel dies, et caligine ac tenebris omnia complebunlttr,
quae usque hodiemetropolis est superstitionis ^Egy- ila ut ipsa urbs operialur nube mceroris ac luctus,
ptiae, sive optimates et principes de Memphis, et de et filirc ejus, id est, oppida reliqua ducantur in ca-
terra iEgypti. Tantus autem terror cunciam ^Egy- ptivitatem; ut postquam feccrojudicia in iEgypto, et
ptum possidebit, ut terra Phatures omnis pereat, el me cunctis judicem denionstravero, tunc sciant
ignis vaslet Taphnis. sive ut Septuagiula translule- jEgyptii quod ego sum Dominus. Haecquasi parvulis
runt, Tanin. Faciamque, ait, judicia in Alexandria, elemenla descripsimus, ut per litteras, syllabas, no-
quae hodie sic vocatur. Caeteruin pristinum nomeni mina, verborumque conlexlum, possint ad Jectio-
habel so, quod Aquila, Symmachus, et Theodotio,, nem prosae vel carminis pervenire. Nunc aggredia-
sicut in Hebraeopositum est, transtulerunt. Pro quoi C mur tropologiam, et latissimum disputationis pela-
nescio quid volentes Septuaginla dixere Diospolim,, gus, brevi quasi picturre tabula, demonstremus.
quae jEgypti parvacivitas est. Nos aulem pro No,, Sermo Domini qui erat semper in Palre, factus est
Alexandriam posuimus, per anlicipationem, quae! ad prophetam, et vocat eurn nequaquam nomine
Graece izpohr^igappellalur, juxta illud Virgilianumi suo, scd filium hominis. Quod in Scripluris sanctis
(Mneid. lib. iv): in bonam partem semper accipitur, dumtaxatnume-
Lavinaquevenit ro singulari, ut in hoc eodem prophela, 359 el in
Littora;
Daniele, et in Evangelio. Alioquin plurali numero
non quoeo tempore quando venitiEneas in Lalium,, in contrarium legitur, ut est illud : Filii hominum,
Lavinia dicerentur; sed quse postea Lavinia nuncu- dentes eorum arma et sagittm: et linguaeorumgladius
pata sunt, ul manifestior locus fierct lectoris inielli-- acutus (Ps. LVI,S). Et rursum : Filii hominum us-
gentiae. Et effundam, inquit, indignationem meam(I quequo gravi corde (Ps. iv, 3) ? Leo enim rugiet et
super Sai«,quam nos inPe/usurmvertimus,etrobur r quis non timebit? Dominus loculus est, et quis non
appellatur /Egypli, eo quod porlum habeat tutissi- prophetabit?(Amos. ui, 8). Ulula, inquit, vrje,vacdiei
mum.etnegotiationesmarisibi vel maxime exercean-- quia juxla esl dies, et appropinquat, dicit Dominus,
tur. Unde et poeta Pelusiacam appellatlentem(Firr/i/.l. D1 dies nubis, tempus sive flnis gentium eril. Duplex
I Georg.), non quod ibi genus hoc leguminis gignatur,-, consummatio est, aut generaliter omnium, quando
vel maxime; sed quod e Thebaida et omni iEgyploo finis advcnerit, aut specialiter singulorum, quando
per rivum Nili illuc plurimum deferalur. Et inter-- tempus mortis instilerit. Juxta autem dicilur, quia
ficiam,ait,multitudinem Alexandriae, quaerursum inn selernitaii comparatum, omne tempus breve esi.
Hebraeoposita est NO,proquanequaquam Diospotim, i, Unde et Jacob centum eltriginta annos quibus dixe-
ut supra, sed MemphimLXX translulerunt. Et ut os- i- rat: pauci, inquit, et pessimi sunt dies mei (Gen.
tendat populosamjam illo lempore fuisse 358 ur~ r- XLVH,9). Et Psalmista de universi gcneris humani
bem, Perdam, ait, mu/ftfuritnem NO(N3) ; ef dabo >o fragilitate disputans, ait: Dies nottri quasi umbra per-
ignem,hoc est, regem Babylonis in ^Egypto,qui instar lr transierunt (Ps. CXLIH,4). Quod reputantes, nec po-
ignis cuncta depopuletur. Quasi parluriens dolebit ril teritia erigemur, nec divitiis incubabimus, nec feli-
Sain, id est, Pelusium : sive conturbatione turbabi- i- citate laetabimur, cito omnia auferenda noscentes.
tur; el in Alexandria, id est, in No, erit scissura, a, Pulchreque dies dicitur Domini, quando omnis sa>-
et diffundentur aquae,pro qua rursumLXX Diospotim im culi conversaiio destruetur, et errore sublato, una
291 S. EUSECH HIERONYMt 232
veriiasnpparebit, diesqne nubis et nebulae. Nullus A (ut supra diximus) Magdalus, magnificeniiam, ct
enim imrepidus incenusque de sentemia, absque Syene, gyrum sonat, perspicuum est qnod iEgypiias
pavore judicem praestolalur. Et tempus sive finis opes, et conlumeliosa fonitudo et mngnificeutia, id
genlium erit; non uniiis gentis iEgypliae, sed uni- est, jactantia, et exaltationes * vi pcreant, usque
versarum, ut manifestum fiat rJe cunclis gentihus ad gyrum ^Egypti, ubi nibii stabile est; sed in-
prophelari. Sequitor, veniet in ,/Egypium gladius, certo 30], volvitur lapsu , et pervenit ad ruinam.
gladius versaiilis flarameus, serino divinus, qui ho- Tunc dissipabuntur jEgyptiae civitates , et terra cle-
nos a malis dividat, et pessimos suo igne consuniat. serta erit, et nulla congregatio remanebit, liabens
In iEgyplum aulem hujus saeculi, ita ut pavor sit in aliquid firmitaiis, ut rerum fine eognoscanl quod
jElhiopia, qui trans iEgyptum iu nocte erroris, et ipse sit Dominus, quandomiserit ignem in ^Egypto,
tenebris comniorautur, et quorum nigredo in can- quem Dominus ardere, desiderat, ut fenum , ligna,
dorem, aut difficuller, aut nequaquam convenitur. stipulae , quse supra fundamentum Christi scdificnla
Cadentque vulnerati in ^Egypto, qui male sleiemnt sunt, concremcntur, et omnes auxiliatores perver-
in nequitia. Et auferetur multitudo iEgypti. Lala sorum dogmatum conterantiir. Ex quo intelligen-
enim et tpatiosa est via qum ducit ad mortem (Matth. dum, falsi nominis scientiam, eteos de quibus scri-
VII, 15). Et fundameuia illius deslruentur : ut niliil R ptum esi : Dissipa gentet qumbella volunt (Pt. LXVU,
in iEgyplo pristinre resident firmitatis : sed desertis 32), sociosel auxiliatores ^Egypti nuncupari.In die,
fundamenlispessimis.ponatur fundamentum Christi, inquit, illa egredientur nuntii a facie Dei, de quibus
super quo aedifieeiur Ecclesia. Omnis quippe plan- scriptum est in Evangelio : Angeli eorum semper
latio, quam non planlavit coplesiisPater, eradicabi- vident faciem Patrit mei qui in cmlit etl (Mallh. xvm,
Uir(Matth. vn). 360 Unde et Jeremias destruere 20). Et in seuientis paraboia, messores Angeli, id
jubelur quac construcla erant, ut aedificet meliora est, qui nuntii sunt, mittuntiir, ut univcrsa scau-
(Jerem. i). Peribunt quoque in iEgypto ^Eihiopes, daia cougrcgent, et millant ca in caminum igus,
Libyes, et Lydi, sive juxta Sepiuaginta, Persae.Cre- ubi est tlelus oculorum, et slridor denlium (Ibid.
tenses, et Lydi, et Liliyes, et Chub, id est, Arabcs, xui). Festinnbunique implere praeceptum, ut deler-
et omne reliquum vulgus, quos Hybridas atque mix- reant, sive couteranliEtliiopiae confidentiam, qui ad
ticios Septuaginta translulerunt. Quos omnes pro stimmum malitire verticem pervenerunl ul in ever»
diversiiaie vitiorum et interpretatione nominum, sione jEgypti ^ihiopia conteratur, et paveat, eo
quae ia visione Tyri po&uimus, diversas possumus quod dies Domini sit uliionis atqHe vindictae, qtia
iiitelligere nationes. Undeet Apostolus: Vos, inquii, fugenlur lencbrse peccatoruni, el lux virtutum rc-
geules in carne, qui dicimini Prmputium (Ephes. n, maneat. Et cessare , iuquit, faciam inullitudinem
11). Numquam e.nim dixisset in carne gentes, nisi ^Egypii in manu Nabueliodouosor regis Babylonis,
cssent alisc in spirilu, ut in alio loco : Videle Isruet cui traditi stiul ad puniendura. Ipse est eiiitn inimi-
sccundum carnem. Unde magnopere providendum cus et vindex qui etiam ntercedeni accepit, eo qood
est, m corde reyertamur in ^Egyptum, de qua se- servierit in expugnalione Tyri, iEgypli multiiudir
mel cxivitniis, el inter cacleras genles inveniamur; nem : ut multi in iEgyplo esse desistant, qui seniper
dt nereanjii.s gladio, de quo in consequcplibus dici- in ea sunt. Sin autem aliquis opposucrit, quomodo
lur : Juvenes Heliopohos et Bubasti glaiio cadenl, illud dicntur in Dculeronomio : /n septuaginta ani-
niaxime cum jungatur, ef filii terrm fmderit, sive mabus descenderunt palres reslri in Mgyptum : nunc
TesUmenti mei timul mucrone ferieatur, de quibus autem facti estis ut slellm cmli in multitudine (Deut.
seriptum est : Vm qui descendunt in Mgyptum ad x , 22): facile solvilur. Neque enim exemplum ler-
auxilium, inequitet curribus confidentes(Isa. xxxi, 1). renic mulfitudinis posuit, sed ccelestis, quae virtu-
Sin autem cseteraruqi genliiiin bomines trucidantur libus fulgcat, et plena sit luminum, super quain
in /Egyplo, quanto magis fiJii lerrae fcederis el Te- mulliiudinem ^Egypii, adducuntur fortissimi geu-
slamenti Dei, qui contemnentes Augelorura panem, lium, ut disperdant terram, pro quibus Septuagitiia
jEgypii pepoaum, et ceparum, eulliorum etcucu- 1 peslilenles, interprelati sunt. Quod nescio quomodo
merum recordati sunt (Num. xi). Tunc corruent convenint iis qui adducuntur a Douiino, nisi forte
suslentacula et fulcra ^Egypii, quae cam in nequitia juxia illud excmplum , immissionemper Angelospes-
susleniabant, dialeclicorum arguliae, et philosopho- simos ( Psal. LXXVII , 19): qui evaginabunt gladios
rum strophae. Contunieliosum quoque ac superbum suos super iEgyplum, et implebunl terram 362
imperium dcstruelur, qui omnia loquuntttr per ar- inierfectis, sive vulneratis, ut occisos vulneralosque
rogantiarn. et Ecclesiasticati) simplicitalem ducunt esse se sentianl, et in tantum iEgyplum esse de-
pro nfhili. A lurre enitn Syenes cadenl in ea qure structam, et ad nihili pervenisse, ut oiuuia flumina
in exfrerois termfnis ^gypti. 4Sfhiopia3Blemmya- eloquenlia! quibus errores iEgyptii, juocus et cala-
rumque confinis est: ubj Nilus jnnavigabilis est, et mus rigabanlur, arefiant, et tradantur m manu pes-
eataraclarum fragor, et omnia invia pleoaque ser- simorum, qui eos torqueant, et plenitudo terrre
penium, «t veuenatorum aaiimanlium. Sin aulem iEgypii, qua3 male creverat, deleatur in manu alie-
« Legk Rabanus, cui ferme consenlit Vaiican. ms. exaltationet vituperenlur, qui ad gyrum Mqypli
pertwe&t, ubi, etc.
*JS COMMENTARIORUM IN EZECIHELEM LIB. IX. CAP. XXX. 294
norum a Deo. Ncque enim boni, sed mali Angeli \A Juvenes quoque Heliopoleos, el Bubasti gladio ca-
tormenlis praepositi sunt. Hcc necesseest ut scianl, denl. Heliopolis Hebraicc ONdicitur, quod interpre-
quia lociilus csf Dominus. Quod frequenler asstimi- lalur dolor. Bubastus auiera juxta linguara iEgyptia-
lur, ut sciant qni audiunl non propheijc vcrba esse, cam, oris experimentum. Omnes isti qui dolorem s;i>
sed Domini, cujus prajcepta irrila essenon po=sunt. culi fmre non polerant, sed delicias Diospoleos
Sequitur : Et djsperdam simulacra, qure abominatior sectabantur, el confidebant sibi in volubilitatc ser-
nes. Sepluaginta translulerniit : Ei cessarc fnciam mouum et adversum caelera dogmata dispulanles,
idola vej opliinaies de Mcmphis, et dux , sive prin- babueranl expcrimeuia viclorire, gladio sermouis
ceps iq terra jEgypii, non erunt amplius. Clemen- Dei concident: et qui nequaquam juvenes, sed im-
lissimi cnim Dumini est, male ficta subvertere, ut becillitate nientis mulieres appellanlur, captivi du-
nulla sirailittido quae mentitur imaginem veritalis , ccntur. Sivc ipsae urbes, dolore ei orls jaciantia,
remnneat in .Jigypio : opiiihafes quoque pereant de dticentur in capiivilalem. Et in Taplmis, inquil, ni-
Memphis, quae inlerprelalur ex ore; de quo omnia grescet dies. Taphnm inlerpretanlur, cedentes ori,
idola confixerunl, ullruncniis capilibnsetmagistris ; siibaudilur diaboli : cui qui cesserint, amitlcnt lti-
idoiorum, iion sit princeps iu /Egypto, et terrore ac: mcn verilaiis, el diem in uoclein niutabtint, el sccp-
perdiiioneomnis jEgyptus compleatur. De cujus ur-. gB lia iEgypti, aique omncimperiumsentientinTnph-
bibus dicilur : Et disperdam ieiram Phatures, el daboi nis essc couirituin, ita ut dcficiat in ea contumcliosn
igtem in Tapknis , sive in Tanin, el faciamjudicia iui fortiludo , sivesuperbii poienliaeejus.et solis jnsti-
so, quam Sepluaginta Diospolim transtulerunt: et: tiaeradii in nubc creccnlur, el nequaquniii muliercs,
effundam indiguationem meam super Sain, robur• sed filirc ducnntur in cnptivilntem ; facialquc Do-
Mgypti. Plulures iulerprelaiur, panis concutcatio: minus non unum judicium, sed multn judicia in
Taphnis, mandatum humile : Diospolis, pro qua ini jEgypto. Sicut enim bonorura apud Patrem 364
Hebraeo posiia csi «o, requies. Sain , tentalio : qui- diversrc sunt mansiones : iia et ^Egypti supplicitirum
bus nominibus diver.-a haereticorum el omnitimi diversa jiidiein; ut cum lur.c omnia facta fuerini;
mendaciorum conciiabula demonslranlur : qui con-- cognoscant iEgyptii, quod ipse sit Dominus, ctijus
culcant panew ccclesiasiicum atque conlemnuni, ctt judicia vera jusiilicata in semetipsis.
sequuntiir mandatum Jiumile, et ad ccelestia noni (Vcrs. 20 scq. ) El factuin est in undecimo anno,
perduccns, et dejjciis vacant, et sttnl in requie; qtta- itt primo [Vulg. addit mense], in septima mensis, fa-
lem in Evangelio legimns divitem purpuratum (Luc. clum est verbumDomini ad me , dicens: Fili hominis,
x); et leniatoribus [Al. teotationibusj inserviunt:: brachium Pharaonis regis Mgypli confregi, el ecce
qunrum unus expeijt a Domino, ut tentandi Job ha-- Q £ non esl obrolutum, ut restilueretur ei sanitas, el liga-
beret polestatem. Haecomnia Domious disperdet nt- rctur pannis, el a sarcirelur linleolis (sive ut accipcret
que succendet, et effundel super ea indignationem(l malagma) : et accepto robore, posset tenere gladium.
suain, et rohur iEgypli dissipabit, ut redacti ad uihi- Propterea hmc dicit Dominus Deus : Ecce ego ad
Ium , nequaquam populum Dci sollicitent, cl in suoo Pharaonein regem Mgypti, 'et cotnminuambrachium
sperare facianl auxiiio; ut deserla veritate, quxrantit ejus forle, sed confraclum(sive brachia fortia, et dis-
mendacium, et quasi a baculo aruudineo sic suoo posila): el dejiciam gladium de manu ejus , ct disper-
363 praesidio vulnerentur. Post hxc dicitur : Etlt gam (sive disseminabo)/Egyptum in gentibus, et veit-
interficiam sive disperdam mtiliiludinem Mempheos,, tilabo eos in lerras [Vulg. terris]. Et confortabo bra-
pro qua in Hebraeo habet NO, quam supra iidem n chiaregis Babylonis, daboquegladium meuminmanu
Septuaginia Diospolimtranstulerunt, qua: inlerpre-!- ejus , el confringam brachiu Phuruonis, et gemenl ge-
tatur, requies. Multi enim sunt qui quser$iu,lreqtiie.ni,
i, mitibus inHrfecti coram facie ejus ( sivc ut in LXX
et jacere volunt super lectos eburneos, et comedere •e continetur : Et inducet qladium super Mgyplum , el
agnos lactenles. Sive juxta Scptuaginla , qui inicr- populabilur prmdas ejus, el spoliabil spolia illius. Se-
prciaii suut Mempheos, mulli suiit qyi loquunturir quittir): Et confortabo brachia regis Babylonis, et
aliis : Dimilte ul auferam feslucam de ocido luo, cum mD ] brachia Pharaonis cadenl: et scienl qu]a ego Domi-
ipsi trabes babeanl in suo. Datur-jue ignis in /Egy- f- nus, cum dedero gladium meum in manu regis Baby-
. plo, qtti verbosilates atquc dclicias suo ardore consu- u< lonis, el exlenderilcutn super terram Mgypti, el disper-
mal. Dolebit universa lenlatio , et in Diospoli, quce 03 dam [Vulg. dispergam]Mgyplum in nationes, et ven-
runura in Hebrrco NOponilur, erit scissura ; ut ef- f- tilaboeosin terras, el scientquia ego Dominus.Reverti-
fundaulurnqiiaeomnisque pcssima congregatio dissi- i- lur ad ordinem propheliae; post vicesimum eniin et
petur, cl lnic illucque dispcreai. Vel juxta Hebrai- i- septiniiiiiinnnumnuncponitundecimuni.Quacquxstio
cum in Mempliis crunt nngusiix quolidinnre, ul pro ro etiaminsuperioribiiscnntinetur. CumenimsermoDo-
orani verbo otioso reddant rniioncm, m inteilignnt nt mini contra Tyrum facius sit in anno undccimo, qui
nihil dictorum suoruin Domiui judicium pralerire.e. pritis posilus cst, in consequeniibus loquitur ad Pha-
a Rescribit Victorius , sarciretur, quod propitts ad
ad in cxposiiione subnexa Ilieronymiis Brachium, in-
Vulg^ita:l>:clioneinest, fasciarelur, «irpre satis bcue
ne qttit, ejus con(regissese dicil, et non esse obvolulum,
respoudet, quod ot.in Ilebraico verbum rW-Hl. Nam m ncqueligalum, nec sartum linteolis. Mox pro acceplo,
V}2T\signiflcat alligare, Exod. xxvn, Isai. xxx. Sic ;ic idetn Victor. receptoex VuJgalaposjjij;.
m % EUSEBIIHMONYMI 896
raonem anno decimo : rursumque ponit vicesimum A quoque et Esther, Samuel et Malachim, Paralipo-
septimum, utdiximus.et nuncundecimum. Utcaetera menon liber et Ezrae, juncio sibi pariler Nehemia ,
praetermitiara qure in psalmorum ordine continen- prceposteram narralionem nequaquam reperiri. Haec
tur : quaeritur, quomodo terlius psalmus praepona- de annorum ordine dixisse sufficiat. Nunc videamus
tur his psalmis in quibus mutavit faciem suam quae conlra Pharaonem, '366 s've de Pharaone
David coram Abimelech , et de Doec Idumaeo, et prophetia sit. Brachium ejus confregisse se dicit,
quando invenlus est in spelunca, et quinquagesi- et non esse obvolulum neque ligatum, nec sartum
mus pcenitenlice, in cujus litulo demonslratur, inteolis, nec acccpisse malagma, juxta illud quod
quod introierit ad Bethsabee uxorem Uriae , scriptum est : Non est malagma imponere, nec oleum,
365 cum priores sint isti psalmi terlio, in quo ftt- nec alligaturas (Isa. i, see. LXX). Quod si faclum
gere notatur a facie filii sui Abessalon. Sed in Psal- fuisset, utique recepta foriitudine, posset tenere
mis facilis responsio est, carmen essc lyricum, et gladium, et ad bella procedere. Idcirco clemens et
in hujuscemodi opere non quaeri ordinem historiae; misericors Deus rursum comminuit bracliium ejus,
sed factortim carmina singolorum. In historia vero sive brachia, ut penilus cadat gladius de manu cjus,
illud dicendum est, ea qure de una re divcrsis sunt el in gentes JEgyplus dispergatur, et venliletur in
dicia temporibus, non debere oralione dividi, sed B terras. In brachio aulem robura accipe et fortitudi-
unius loci narratione concludi. Verbi gratia, ut quac nem, dicente Scriplura : Conlere brachium pecca-
de jEgypto dicta sunt alio atque alio terapore, uno toris et maligni (Ptal. ix, 15). Quod conteritur in
lectionis ordine cognoscanlur. Cum haecdixcrimus, adversariis nostris, quando nos persequuntur qui-
manet nihiiominus quaestio : Cur in hoc eodem lo- dem, sed opprimere nequeunt. Et pro salute servo-
co primum faclus sit serrao Doraini ad Pharaonem rum Dei adversus Pharaonem rex Rnbylonis saepe
anno undecimo, et poslea vicesimo septimo, et dein- consnrgit, ut poteniem opprimat potentior, et mali
ceps annodecimo, cum ulique juxta ordinem, primo tradantur pejoribus, confortanle Deo brachia pcssi-
decimus, secundo untlecimus, terlio vicesimus se- morum, ut sciat qui liberatus est, quod ipse sit
piimus annus, singulis propheliis debuerint prceno- Dominus : profectum aulem esse virtutis, scire
lari. Ad quod illud possumns respondere : 0 pro- quod ipse sit Dominus. Econtrario possumus dicere:
fundutn divitiarum sapientim et scientim Dei, quam Filii Heli, filii peslilenlim,nescientes Deum(l Reg, n,
intcrutabilia judicio ejus et investigabiles vim ejus 22). Et in bonam partem de regibus' qui recfurh
(Rom. n, 33). Et in alio loco : Abyssum et sapien- feceruat in conspectu Dei scriptum est, quod nove-
liam quis investigabit(Eccli. I , 2, 3). Possumus au- rint Dominura. Illud aulemquod in LXX dicitur : Et
lem hoc dicere, quod et in Prophetis nequaquam C conterambrachia ejus fottia el disposila, quod Gracce
hislorise ordo servelur, dumlaxat non in omnibus, dicitur TjTayptsva, scriplorum vitio depravatum est
sed in quibusdam locis, neque enim narrant prac- Illi enim interpretaii sunt non rez«.ynh«, b sed «T«-
lerita, sed futura prsenunliant, prout voluntas Spi- [ihtx, hoc est, non disposila, sed exlenta. Pro quo
ritu sancli fuerit. In hisloria vero, ut sunt Moysi juxta consuetudinem suam alii inlerpreles excelsa
quinque libri, et Jesu , et Judicum volumina, Ruth posuerunf.
a Vatic., robur accipi, el fortiludo potest, dicenle codices hic retineant Latino characlerc
tetamena, id
Scriptura, etc. a verbo TSIVM.MART.
b Editi leguntconfictam vocemrera^evK, cum ni3S. est, porrecta,
LIBER DECIMUS.
Vellem , ut ante jam dixi, prophetias conira D chium , eleva cum Moysc manus ut nostra vi-
unam provinciam, aut unum regem, iisdem expla- ctoria tuarum orationum fruclus sit. Non est
nare libris, et nequaquam sensum lectoris dividere. enim volentis neque currentis, sed miserentis
Sedquid faciam longiludini, quaenisi dividatur in par- (Rom. ix, 1G), Dei qui loquilur ad prophelam: Aperi
tes, modum voluminis egreditur; ct infiniia conge- os tuum et adimplebo illud (Ps. LXXX,11); pro-
ries, tam dictanti, quam legenli 367-368 mole' pheia ad Dominum respondente : Aperui os meura,
sta est? Itaque post sermonem contra iEgyptum et et altraxi spiritum (Psal. cxvm, 331); qui ubi vult
planctum cjus, regemque ^Egypli, de cujus brachio spirat. Ubi autem spiritus Domini, ibi libertas
nequaquam obvoluto, neque restitulo pristinac sa- (Joan, m, 8; U Cor. m, 17), qua iibertate dona-
nilali, in ultima parte noni libri diximus, transimus vit nos Dominus. Quam fruslra se Judaei habere ja-
ad principium decimi iibri contra eumdem Pharao- clabant dicentes : Semen Abrahae sumus, et nemini
nem regem .flSgypti,qui comparatur regi Assyrio, servivimus uraquam (Joan. vm , 33), multis vitiis
et post longissimam prophetiam , lamentalio super peccatisque subjecli, et ignorantes illara senlen-
eodem assumitur, et deinceps contra omnem ^Egyp- tiam : a quo quis vincitur, ejus el servus est
tum. In quibus disserendis, o virgo Christi, Eusto- (IIPefr.,ii, 19).
297 COMMENTARIORCM IN EZECHIELEM LIB. X. CAP. XXXI. 298
(Cap.XXXI.) Et factum eslin undecimoanno, ter- A quieverunt) omniavolalilia cmti, et in ramis ejus fue-
fio, mense, una mensis, faclum esl verbtimDomini ad runl universmbestimregionis. Quamobrem non eleva-
me, dicens : Filihominis, dicPharaoniregi Mgypliet buntur in altiiudine sua omnia ligna aquarum : neque
populo ejus: Cui simitis factus esin magniludine tua? ponenl snblimitatemsuam inler nemorosa alque fron-
Ecce Assur quasi Cedrus (sive Cyparissus) in Libano, dosa(s\\einmbibus) :necstabunl in sublimitatc[Vulg.
pulcher ramis et frondibus nemorosus, excelsusque eorum]sua omnia qumirrigantur aquis : quia omnestra-
allitudine, et inter condensas (rondes (sive in medio dilisunlinmortemad terramultimam, inmedio ftliorum
nubium) elevatum est cacumen ejus. Aqumnutrierunt hominum adeos qui descendunl in lacum. Hmc dicit
illum: Abyssus elevavit [Vulg. exallavit] eum : flu- 369 Dominus Deus : in die quando descendit ad
mina ejus manabant in circuitu radicum ejus, et rivos inferos, indixi [Al. induxi] lncliim (sive luxit eum
suos einisitad universa ligna regionis. Propterea ete- abyssus) : operui eutn abysso, et prohibui flumina ejus
vala est altitudo ejus super omnia ligna regionis (sive et cocrcui aquas multas. c Conlritus est (sive conteitc-
campi) : ef multiplicala sunt arbusla (sive rami), et bralus) supcr eum Libanus, et omnia ligna agri con-
a elevati sunt rami ejus prm aquis mullis. Cumqueex- cussasunt (sive defecerunt). A sonilu ruinm ejus coin-
tendisset umbram suam, in ramit ejus fecerunt nidos movi (sive commotm suni) genles, cum f deducerem
omnia volatilia cmli, el sub (rondibusejus genuerunt B i eum (sive eain) ad infemum cum his qui descendebant
omncsbeslimsalluum, et subumbra [Vulg. umbracuto] (sive descendunt) in lacum;et consotatasunt in terra
illius habitabal cmlusgenliumb universarum. Eralque infirma omnia ligna voluptatis (sive deliciarum)egre-
pulcherrimus in magnitudine sua, el in dilatione (sive gia atque prmclara in Libano : universaqueirrigaban-
mu/ft'fudine)ar/ms(orum(velramorum) suorum:c erant lur aquis. Nam et ipsi cum ea (sive cum co) descen-
enim radices illius juxta aquas. Cedri (sive Ctjparissi) dent (sive descenderunt) ad infernum ad interfectos
non (uerunt altiores illo in paradiso Dei, et abietes(sive (sive vuineralos) gladio, et brachium (sive semeti)
pini)nonadmquaveruntsummilatemejus, et platani(vel uniuscujusque s habitantium sub umbraculo ejus , in
abietes) non (uerunt mqum(velsimiles) (rondibus(sive medio nalionum (sive vilm sum) perierunt. Cui assi-
ramis) illius. Omnelignumparadisi Dei (sive in para- milalus es, o inclyte, alque sublimis inter ligna votu-
diso Dei) non estassimilatum ei et pulchritudini ejus, ptalis! Ecce deductus es cum lignis voluplatis adlerram
quoniam speciosam[Vulg. speciosum] feci eam [Vulg. ullimam, in medio incircumciscrumdornties, cum his
eum], et multis condensisquefrondibus, et mmulala qui inlerfecti sunl gladio. u Sic Pharao et omnismulti-
sunl eam omnia ligna voluptalis (swedeliciarum) qum tudo ejus, dicit DominusDeus. Utramquc editionem
erant in paradiso [Vulg. addit Dei]. Proptcrea hmc ex more commiscui, ubi tamen plurimum discrepa-
dicil DominusDeus : Pro eo quod sublimata [al. su- G • bant, ne duplex propositio augeret librorum magni-
blimatus]est in aitiludinem, el dedit summitalemsuam tudinern. Ac primum sciendum, quod qusecunique
virenlem atque condensam (sive in medio nubium), dicunlur de rege Assyriorum futuro lempore, in
el elevatumesi cor ejus in alliludine sua : tradidi eam LXX quasi transacta memoranlur, et sic vel ad ar
( sive eum ) tn manu fortissimi ( sive principis) gen- borem, vel ad principem loquitur Assyriorum, ui
tium : faciens(aciet ei: ( sive e< (aciam perdilionemi tam,masculino qunm feminino genere de una per-
sona inlelligatur, dum et arbor referlur ad Assy-
ejus): juxta impielalemejus ejeci eam. d Et succident,
eam alieni et crudelissimi nationum ( sive pestilentes rium, et Assyrius in arbore nominatur. Nec de regc
et eam monles et in cun- Babylonio in pracsenli sermone ulla fil menlio; no
genlium), projicient super , videatur conlra caplivum populum positum [Al. po-
ctis convallibus corruent rami ejus, et confringentur in Chnldaea, dominorum atque regnanlium
arbusla ejus in universis rupibus (sive campis) terrm, silus]
iracundiam provocare, sed dicitur de rege Assyrio-
el recedent de umbraculo ejus omnes populi terrm, et' rum, qui eojam tempore captus fuerat a
Chaldaeis,
relinquent eam. In ruina ejus habitaverunl (sive re- et omne robur Assyriorum Babylonio subjacebat
RHaecverba, ef e/et>aiisunt rami, ex Vatic. ms.,
]
D Vulgata reponit, atque Hebraeo npxl, quod aut ob-
et Rabano suffecimus post Victorium, qui ad Scrip- tenebrari significat, aut contristari. Alterum, quod est
turse dumtaxat testimonium suppleverat : Marlia- conlrituin, verterunt LXX.
nanuscum Erasmo praetermisit. £ Antea erat deducerent. Nos Victorio hic assenti-
b Victor. gentiumplurimarum, ad Vulgalae mur prreter Scripturac textus, Brixianos mss. codi-
instar,,
llebrreo, ipsaque snlmexn Hieronymi exposilione as- ces proferenti.
sentieniihus. Nam universarum proprie est LXX,, (5Pro habilanliutn, Rabanus, et Viciorius ad Vul-
7rav TT^SOS- sflv&iv
: nisi si Ilieronymus utramques gatre exemplar sedebit. Legilque mox (sive inmedio
posuit leciionem, gentium plurimarum ( sive univer- vitm sum perierunt) ipso verbo perierunt, utpote TWV
sarum). LXX intra lineas recepto, suffectisque vocibus, in
« Idem ad Vulgatae rursum atque Hebraei textus3
medio, ex eorumdem interpretatione; nihil enim in
fidem, erat enim radixillius juxta aquas multas. SedI Hebraeo est cui verbum Graecum «TTWXOVTO,
et Rabanus consentit in ea qtiam supplel vocemultas. perie-
d Uescribimus post Victorium succident. Mani- runt, respondeat.
h Iterum cum Rabano Victorius, Ipse est Pharao.
festo cnim, inquit, foedoqne errore succedentlege- Cui lectioni subnexa cumprimis Hieronymiana expo-
baiur antea : nam succident habent Hebr., Graec. siiio suffragatur, ubi S. Paier cum Septuaginlaviral/
Vulg. et commentarius ipseHieronymianus. propriam versionem componil.
e Viciorius Contristatus est, etc, pro contritus, cx
PATROL. XXV. 10
tW 8. EUSEBII HTBHONYMI ' 300
imperio. Unde et decem tribus, hoc est, Israel, A cunctis convallibus corruuntrami ejus, et confrin-
Assyrii capiunt; duas autem, hoc est, Judam et guutur in rupibus, et a cunctis derelinquitur popu-
Benjamin, 370 Chaldaci superant, et urbem sub> lis, hoc est, volatilibus coeli et besiiis campi, ei in
verlunt Jerusalem. Dicturus igitur contra Pharao- tantam veniet perditionem, ut omnes arbnres quae
nem regem jEgypti, et populum ejus sermo divi- puiabantur excelsae comparatione Assyriae arboris,
nus, lali adversum illum est usus exordio : Cui suo exemplo elevari, et in sublime erigi ultra desi-
similis factus es in magniludine tua ? Ecce Assur stant, nec stent in allitudine sua, sed illa succisa,
quasi Cedrus in Libano, et reliqua. Et est sensus: omnes metu pariter succidanlur. Quodque per
Non inireris si a Babyloniis sis vincendus atque per- translationem dictum erat, fit manifestius. Omnes,
iturus, et tuum perditurus imperium, omnesque ait, traditi sunt (subaudiiur reges in morlem) ad
opes iEgyptise destruendacsint, cum Assur mullote terram ultimara (hoc esl, ad infernum), in medio fi-
fortior, eodem Chaldaeo superante, deletus sit. De- liorura hominum (nequaquam inter arbores) ad eos
scribitque polentiam regis Assyrii sub figura arboris qui descendunt in lacum.Haud dubiom quin inferna
Cedri, juxta Hebraicum, juxta LXX, Cyparissi, in significet. Post succisionem arboris Assyriae, sive in
monle Libano constitutae, quae sit pulchra ramis et die quandodescendit ad inferos Assyrius, el induxit
condensa frondibus, etad nubes usque subrecla, quae B [Al. indixit] Dominus luctum, rursum per transla-
idcirco tantum crevit, quod non aquis, sed abyssis, tionem de eo loquilur, quod opertus sitabysso, jux-
hoc est, aquis abundantissimis irrigetur. Abyssus ta illud quod scriptum est: Veni in profundum nia-
enim multitudo sonitus aquarum : ita ut omnesaves ris, ettempestasdemersit me (Ps. LXVIII, 3); et oinnia
nidos fecerint in ramis ejus, et sub ffondibus illius flumina, omnes videlicet nationes, eum ultra rigare
genuerint omnes bestise saltuum.Etnedubitaremus cessaverini, et contristalus sit, sive contenebratus
qure essent cceli volatilia, quae silvarum bestiac, super eam, id est, arborem, vel etiro, id est, Assy-
apertins posuit : Et sub umbraculo illius habilabat rium, Libanus. Ac ne putaremus de arbore esse
ccetus gentium plurimarum. Cedri, inquit, a et cy- sermonem, sequitnr : A sonitu ruinae ejus commovi
parissi, abietes, sive pinus et platani, sive cypa- gentes. Quae enim tanta ruina esse unius arboris
rissi, non fuerunt aequreramis illius. Et ne sigilta- potesl, ut ad sonilum ejus universre commoveanlur
tim de cunctis arboribus diceret, et omnia, inquit, genles? Cum deducerem \Al. deducerent], inquit,
ligna paradisi Dei non sunt assimilata illi, et pul- eara ad infernnm, juxta litteram, arbor ad inferos
chriludiui ejus. Pcr quse nonnulli inlelligunt non deduci non poiest cum aJiis qui in lacum, id est, ad
de rege dici Assyrio, sed de coniraria fortitudine, 372 inieros descendebant. Et consolata sunt in
quae in serraone Tyri inler Cherubim dicitur esse G terra infima, in coitte videlicet terrae, omnia ligna
generaia, et pretiosis distincta lapidibus, et postea voluptatis, sive deliciarum, quod Hebraice appella-
ad terrena suo vilio concidisse, qui et in Isaia ca- tur EDEN(7TN), ut nemorosos salius, silvasque si-
dens, Lucifer appellaiur (Isa. xiv), et in Evangelio gniticel egregias atque pracclaras, quae fuerunt in
signatur a Domino : Videbam Satanam quasi fulgur Libano, et irrigabantur aquis. Nam et ipsre arbores
de coe.locadenlem (Luc. x, 12). Sed nos hrec omnia cumeo, hoc est, Assyrio descendent in infernum,
ut interim sequamur liistoriam hyperboiicws dicta ad interfectos, sive vulneralos gladio. Ligna gladiis
inleUigamus, quod tantre Assyrius fuerit potentiae, non vulnerantur, sed caeduntur, nec desccndunt ad
et sic cunctas oppresseril naiiones, «t se Angelorum infernum. Et .brachium, inquit, sive semen (quo-
forliludini compararit. Omnia autera metaphorice niam apud Hebrreos sermo ZAEA(VTi), b utrumque
sub altissima cedro, sive 371 cyparissO dicuutur significat), requiescet in umbraculo ejus in medio
ad Assyrium, interfeclioque illius appellatur succi- nationiim, nequaquam silvarum, sed gentium. Ad
sio. Quodque sequitu? : Tradidi eam in inatni for- exfremum fit apostropha ad ipsum Assyriura, sive
tissimi genlium, regem Babylonium vocat, ui quod ad Pbaraonem. Gui assimiiatus es, o inclyte, atque
vicit Assyrium, non proprise fortitudinis, sed divinae sublimis inter ligna volupiatis ? Nullus tibi, inquit,
intetligat poiestatis. Juxtaimpiefatem, inquit, ejns B par fuit, sed omnes reges potentia superasti, et ta-
ejeci eam,'Ut occnlie Btfbylohium moneat, nondebe- nien cum caeteris regibus, qui erant in comilatu luo
reesse crudelem, nec oppfimere populum Dei, qui ad terras ultimas, id est, ad inferos deductus es,
sibi tradilus sii, ne similia patiatur ab Assyrio, qui dicente Scriplura : Ingredientur ad extrema lerrae,
crudelis et impius fuit. Et succident iliam alieni, et tradentur in manus gladii, partes vulpium ertint
crudelissimi natiouum; sive, juxta LXX, pestilen- (Ps. LXII, 10, 11). In medio, aii, incircumcisorum
fes : quod numquara diceret [Al. voluit dicere) po- dormies cum bis, qui interfecti sunt gladio. Osten-
situs in Chaldaea, ne illum adversum gentem suam dit qure essent ligna, quae cedrus, sive cyparissus
commoveret. Projicitur quoque super montes, et in gladiis vulnerala, et jacens cum incircumcisis. Et
a ContenditVictor. legendunv, seu cyparissi: nam Commentar. TnDaniel. xi, 31, ubi etvariaejus vo-
vocem Hebraicam Hieron. cedros seinperverlil,LXX cis apud Veteres interpretalio annotntur: quod enim
vero cyparissos. vulgo habetur, Et brachia ex eo stabunt, alius inier-
h Nimirum diversiiate leclionis; nam vocalium pretatus est, Et temina ex eo slabunt.
quaeolim aberant, nulla est hic ratio. Videsis infra
801 COMMENTARIORUM 1N EZECHIELEM LIB. X. CAP. XXXI. 50*
tit extrema anterioribus jungeret, quia supra dixe- A litudine et ad nubes usque erexerit caput, ad quas
rat: Cui similis factus es in magniiudine tua : ccce secundum David (Psal. xxxv) veritas Dei perve-
Assur qiiasi Cedrus in Libano, pulcher in rainis et nit, et quibus mandatur ne pluant 374 super Israel
frondibus, et reliqua, nunc infert: Sic est Pharao, imbrem. Pulchritudo quoque illius praedicatur, quac
et omnis multitudo ejus, dicit Dominus. Quomodo, in turpitudine prava voluntate mutata est (Ps. LXXVH);
inquit, Assyrius, cedrus et cyparissuS, Babylonio ita ut dicatur de eo : Confringet Dominus cedros
succidenle, dejecla est: sic Pharao et populus ejus, Libani (Ps. xxvin, 5) : et excelsus ipse in altissimo
hoc est ipsa arbor et rami illius a Babylonio succi- monlium Libano constitutus, quarilo sublimior fue-
denihr. Haecinterim juxta historiam dicia Sint, quae rat, lanto fortius caderel. Cujus Scriptura sancia
plerique in consummatione mundi fuiura intelligunt volens altitudincm demonslrare, appellat cedrum
etregem Pharaonem, boc est eam potestatem cui magnam, quam nutrierunt aquae, non aquae Si-
^gyptus subjectasit, comparari regiAssyriorumpo- loe quaevadunt cum silentio (/». vin), sed aquae Ra-
tentissimo, id est, antichristo: quod si ille corruerit, sin, et aquae jEgypti, de quibus scriplum est: Quid
utique et alii reciores tenebrarum istarum et princi- libi utbibas aquas Geon (Jerem. n, 18), sive Sior?
pes mundi facilius corruant. Dicamus ergo de singu- quod aquas lurbidas sonat. Abyssus quoque exalta-
lis, breviter otania perstringentes, utnontamdissera- B j vit etim super quam in principio mundi tenebrre fe-
nrus 373 e' explanemus obscura, quam explanare rebantur (Genes. l), et ad quam in Evangelio daemo-
cnpientibus maieriam dedisse videamur. Primumque nes ue ntittantur, rogant (Luc. vm). Flumina ejus-
discutiendum, cur undecimo anno , tertio mense , dem abyssi in circuitu radicutn ejus erant, de quibus
una die mensis, factnm est verbum Domini ad Eze- diciiur : Quid tibi et viaeAssyriorum, ut bibas aquas
cliielem, dicens : Fili bominis, dic Pharaoni JEgypti flumintim (Jerem. n, 18)? Et in alio loco : Ecce
et raultitudini ejus. Locuturo ad Pharaonem , unde- Dominus inducet super vos aquam fluminis fortem
cimo anno sermo fit Domini: necdum enim venerat et inultam, regem Assyriorum et omnem gloriam
adduodecimum, quinumerirs plcnrc consummataeque ejus (Isa. vm, 7). Rivos quoque suos emisit abyssus
virtotis est. Unde et duodeeim sunt filii Jacob ad universa ligna regionis, ut non solum principein
(Genes. xxxv), a quibus postea duodecim nomina mundi htijus, sed et socios illius irrigaret. Propterea
Prophetarum uno volumine continentur. Et Apostoli elevatus est, et super omnia ligna altissima succre-
duodecim sunt (Luc. vi), quorum quia unus Judas vit, et multiplicaia sunt arbusta ejns, el totius orbis
proditor fuit, in tocum ejus Matthias eligitur. Et; possedit imperium dicens : Haecomnia mibi tradita
archisynagogi(Al. archisynagogae]filiaaiinorumduo- sunt (Matth. IV, 9). Et elevati sunt rami ejus , qui
decim a Domino suscitatur (Marc. v). Hemorrhou-(G aquis abyssi fuerant irrigati. Qui extendit, sive dila-
saquoqueanno duodecimo recipit sanitaiem. Sed tavit ttmbraculum suum , ut omnes subjiceret sua;
quia corripiiur Pharao, et postea plangitur, propter- ditioni. In ramis ejtts fecerunt nidos omnia volatilia
ea teriius mensis et unus dies undecim annorumi cceli. Omnis enim qui facit peccntum (Joan. vm, 34),
numero copulanlur. Unde et in consequentibus duo- de diabolo natus est, et de rnmorum ejus numero
decimo anno, mense duodecimo, una mensis, fltt computatur. Illa auiem volatilia fecerunt nidos in
verbum Dominiad Ezechiel, dicens : Fili hominis, , ramis ejus, quae juxta viam Evangelicam comedere
asstime planctnm super Pltaraotiein regem ^Egypti, ett sementem (Matlh. xm), sive quia onmes peccave-
dices ad eum. Qui enim plangilur, ideo plangllur utt runt, et indigent misericordia Dei (Rom. m), de
intelligat quanta bona perdiderit; et tanren quiai quibus dictum est : Omnes declinaverunt, simul
Pharao erat, et brachium ejus necdum fuerat colli- inutiles facti sunt (Ps. xiu, 3) : Idcirco in ramis
gatum, nec pristinam receperat fortiludinem : pro-- ejus fecerunt nidos. Sequitur : Et sub frondibus ejus
pterea in anno etinmensedoodecimo, viginti novemi genuerunt omnes bestiae saltuum, quae Christi inan-
dies adliuc remanent, ut duodecim annorum numerus5 sneiudinem perdiderunt, et sub umbraculo illius ha-
compteatur. Uno igilur mensis die, sermo fit Dominii bitabat ccetus gentium plurimarum, ut nttllus esset,
adProphetam,etpraecipitareiutloqualurregiiEgypti i D qui non ejus a legeretur umbracolo, praeter eum
et multitadini ejus. In qno miraudum quod qualuorr qui dixit: Ecce venit princeps mundi istius : et in-
interpretes non populum dixerrnt, sed multitudinem.. veniet in me nihil (Joan. xiv, 30). Per unum enim
Mtilli enim vocati, et pauci elecli (Matth. xxn, 14). hominem peccatum intravit in mundum, el 375
Etin lege scriptum est : Non eris cum multitudine3 per peccatum raors (Rom. v, 12); et sic iu omnes
in malti. Dkiturque ad regem jEgypii : Cui similiss homines mors pertransiit, in quo omnes peccavimus,
facius es in magnitudine, sive in altitndine tua ? et in Adam omnes morimnr, cunctique peccavimus,
Quod et ipse se exaltaverit, et subjaceat illi senten- et indigemus gloria Dei (I Cor. xv). El tamen injpsa
lias: Omnis qui se exallat, humiliabitur (Luc. xiv , habitatione diversa condilio est. Alii habitant in
11) : sed tamen non sit ejus altrludini similis, quii ramis ejus quasi volatilia, scienliam sihi in philoso-
quasi cedrus, sive cyparissus in Libano fuerit, pul- phia, et in haereticorum dogmatibus pollicentes. Alii
eher ranm et frondibus nemorosus; excelsusque at-:- quasi bestiae lerae, immites atque crudeles : alii
» Cum Victorio regerelur, ex mss. Bmianis, legimus. Martian. cum Erasmo, tangeretur.
503 S. EUSEBH HIERONYMI J04
quasi mullitudo gentium plurimarum; ut commixlos A sivein foveam sempiiernam. Cum autem ille descen-
diversis vitiis significet atque peccalis. Erat autem derit ad exirema lerrae, et pars vulpiura fuerii a
Assur pulcherrimus in magniludine sua, et in dila- quibus lacerandus est: tunc luctiis erit vel omnium
tntione arbustorum suorum, quia aquismullis radix sociorura ejus, vel sanctarum foriitudinum, quse il-
ejus fuerat irrigata, in tantum ut in paradiso Dei lum dolebunt ad inferos descendisse. Unde dicit
nulla cedrorum et cyparissorum esset altior, nec Dominus : Operui eum abysso, cujus aquis fuerat
abietes pinique adaequarenl sublimitatem ejus; sive ante nutrilus; et prohibuifluminaejus, id est abyssi,
platani non essent aequaefrondibus illius. Idcirco et coercui aquas multas, ne eum irrigarenl, sed ma-
nulla arborum in paradiso planlarum ei fuerat ad- gis opprimerent. Contristatus est super eum Liba-
acquala, quia omne lignum paradisi Dei non est assi- nus, in quo fuerant exaltatus, et omnia agri Jigna
milaium illi el pulchritudini ejus. Nequaquara enim concussa sunt, succisionem similem formidantia. A
erectre sunt per superbiam, sed scierunt humilita- sonitu ruinae ejus commovi gentes, ut uullus perdi-
tem suam, neque similitudinem Dei sacrilego sibi lionem illius ignoraret, et deductionem ad inferos
animo vindicare conatae sunt. Quodque sequitur: cum caeteris sociis ejus. Acceperuntque conso-
Et remulata sunt eam omnia ligna deliciarum quse Jationem omnia ligna voluptatis, id est, paradisi :
erant in paradiso, sic edisserimus : ^Emulata sunt g dum vident et mala malis, et bona bonis restitui.
ligna paradisi multitudinem ramorum ejus : Multi Haec autem ligna Libani sunt, aquis irrigata flu-
enimvocati, etpauoielecti (Mattk. xx, 16). Et; Lata minum Domini, in quibus et illa arbor fuerat irri-
et spatiosa via quae ducit ad mortem (Ibid. vn, 13). gata quae corruit. Sive omnia ligna, quae quon-
Cupit enim tantos habere in salutem, quantos Assur dam fuerunt bona, et irrigabantur aquis, et in
habuit in perdilionem. Unde quia Assur sublimatus Libani allitudine morabantur, accipient consola-
est in altitudine; et dcdit sublimitatera suam viren- tionem , 377 quando principcm suum similia
tem atque condensam, sive usque ad nubes cacumen viderint sustinere tormenta. Et ipsa enim descen-
erexit, et elevatum est cor ejus ut diceret: Ero simi- dent ad infernum ad interfe.clos gladio Domini, et
lis Altissimo (Isa. xiv, 14), propterea tradilus est in omnis fortitudo lignorum habilabit sub umbraculo
manu fortissimi genlium : quam inlelligimus aliam ejus, id est, in pcena, in medio omnium nationum
detestabilem potestatem, cui traditur ad punien- qure claustris inferni tenebuntur. Post haecad ipsum
dum : ipse est enim inimicus et ultor; ut Assur in- Pharaonem sermo convertitur, cui dictum fuerat in
telligatur Antichristus, et fortissimus gentium cui principio, cui similis factus es in magnitudine lua?
tradilus est, Satanas, juxta illud Apostoli : Quos et dicitur ad eum : Cui assimilalus es, o inclyle, at-
tradidi Satanae.utdiscanlnon blasphemare (I Tim. n, C i que sublimis inter ligna voluptatis? Nempe Assyrio
20): Qui faciens faciet ei quaecumque ei a Domino qui corruit. Et lu eras inclytus atque sublimis inler
fueriut iraperata. lsta aulem cyparissus ejecta est de ligna Eden, hoc est, deliciarum etparadisi, el ecce
paradiso Dei propter impietatem suam ; et succident deductus es sicut Assyrius, cumomnibus lignis, quae
illam alieni et crudeles, sive pestilentes in gentibus, quondam fuerant in deliciis, ad terram ultimam el
ut 376 impleatur illud quod scriptumest: Pestilenle ad inferos, et dormies non in requie, sed in poenis
flagellato, stultus astutior fiel (Prov. xix, 25). Et in medio iucircumcisorum, hoc est, immundorum,
iterum : Jam securis ad radices arboris posiia est et cum his qui in gladio Domini conciderunt. Et ut
(Matth. iii, 10) : qui a prrecident eara super montes, sciamus qui sit ille cui dixerit: 0 inclyte, alque subli-
IIl corruat in superbia sua. In cunclisautem conval- mis inier ligna voluplatis, ponit rnanifeslius: Ipse est
libus corruentrami ejus : ul ad tartarum deducantur Pharao, et omnis multiludo ejus. Sive juxta Septua-
omnes, qui in ejus fuere comitatu, et recedant de ginla, sic est Pbarao, et omnis multitudo ejus, ut
umbraculo illius, et relinquant eam : ut volatilia cceli quomodo supra Assyrius succisus est, et corruit, sic
et bestire terrae, quae prius sub illa fuerant, et illius et ^Egyptius subrualur.
umbraculo tegebantur, postea pcenaeejus participes (Cap. XXXU. — Vers. 1 seq.) Et factum esl duo-
sint. Cumque viderint cretera ligna silvarum , sive 1D decimo anno, in mense duodecimo (sive decimo), in
paradisi, Assur cyparissum sentenlia Dei corruisse, una die [Vulg. lacet die] mensis, faclum esl verbum
non elevabuntur in superbiam, nec se esse aliquid Domini ad me, dicens : Fili hominis, assume lamen-
restimabunt, nec irrigationem aquarum suarum pro- tum super Pharaonem rcgem /Egypti, et dices ad
prias arbitrabuntur divitias: eo quod omnes rami eum : Leoni gentium astimilalus es , et draconi qui
et volatilia cceli, et bestire terrce, quacerant sub im- est in mari, et ventilabas cornu in fluminibut luit,
perio Assur, deducantur in morle ad lerram ulti- et conturbabasaquat pedibus tuis, et conculcabasflu-
mam. De quibus scriptum est: In conspectu ejus mina earum [Vulg. eorum] (sive tua). Proplerea hmc
cadent omnes qui descendunt in terram (Ps. xxt, dicit Dominus Deus: Expandam super te rete meum
30). Et in alio loco : Ingredientur ad exlrema terrae in multitudine populorum mullorum, el exttaham le
(Ps. LXII, 10) : et erunt nequaquam cuni Angelis, in sagena mea (sive extraham te in hamo). El pro-
sed cum filiis hominum, qui descendunt in lacum, jiciam (sive extraham) in terram : tuper faciem agri
a Maluit Victor. projicient eam, ex superiori inferiorique, ul sibi videtur, contexiu.
50", COMMENTARIORUM1N EZECHIELEM LIB. X. CAP. XXXII. 306
abjiciam te (sive campi replebuntur tui): el habilare iA perbiam, quae cornu vocatur, et multitudine exer-
(sive sedere) faciam super te omnia volatilia cmti, el citus sui, omnes aquas transiens poterat contur-
saturabo de le beslias universm terrm, et dabo carnes bare: idcirco expandere se dicit rete suum super
luas super rr.ontes, el implebo cotles [Vulg. addit multitudinem ejus, etextrahere eum sagena sua vel
tuos] (sive valles) sanie tua (vel sanguine tuo) et ir- hamo, et projicere, sive exiendere eum super ter-
rigabb lerram (sive irrigabitur terra) putore [Vulg. ram, qui quasi coluber multis spiris fuerat involulus,
fetore; al. pmdore]sanguinis tui (sive stercoribus tuis) ut a cunctis cceli volalilibus devoretur. Curnquenon
super montes, et378 valles implebunlur ex te. Et ope- solum aves, sed omnes bestiae lerrae eum lacerave-
riamcum extinctus fueris, cxtum, et nigrescerefaciam rint, reliquae carnes ejus, montes et valles cam-
stellas ejus : Solem nube tegam, ef lunam non dabit posque complebunt, itaut cuncla vermibusscateant.
lumen suum. Omnia luminaria cmli mmrere faciam Haecautem loquitur per metaphoram , ut postquam
(sive contenebrescent)super te : et dabo tenebrassuper volatilia coeli et bestiae carnibus ejus fuerint satu-
ierram tuam, dicit Dominus Deus. Et irritabo cor po- ratae, id est, exercitus ejus, et universa multiiudo
pulorum multorum cum induxero contritionem (sive reliqua pars in vermes et sanietn convertatur. Tunc
captivitatem) tuam in gentibus super terras (sive in inquit, cceli tenebris obvolventur: sol, et luna, et
terra) quam nescis. Et slupescere faciam (sive conlri- B \ caetera luminarianon dabunt lumen suum, sed super
stabunlur) super te a populi: (vel gentes multm) el te cuncla nigrescent: nihilque tibi laetum erit, et ad
reges eorttmhorrore nimio fortnidabunt super te, cum tuum inleritum omnes populi et cuncti reges eorum
volare cmperit gladius meus super facies eorum, et ob- horrore nimio formidabunt conspicientes gladium
stupescent repente singuli pro anima sua in die ruinm meura buc illucque volitare et nulli parcere, et in
(sive exsptctanles ruinam suam a die ruinm) tum. Quia tua ruina , ruinam similem pertimescent. Ut autem
hmc dicit DominusDeus : Gladius regis Babylonis ve- scias quisistesitglndius, audi manifestius : Gladius
niet libi. In gtadiis fortium (sive gigantium) dejiciam regis Babylonis veniel tibi: in gladiis fortium, sive
mullitudineni (sive fotlitudinem) tuam : inexpugna- gigantium dejiciam omnem mullitudinem tuam. Qui
biles gentes omnes hm (sive pestilentes de genlibus gigantes, inexpugnabiles gentes sunt, quae Baby-
cunctis) : et vastabunt (sive perdenl) superbiam (vel lonii regis tenebantur exercilu. Isti vastabunt sive
injuriam) Mgypti, el dissipabilur multitudo ejus (sive disperdent superbiam Egypti, et omnem raultitudi-
conterelur omnis fortitudo illius). Et perdam omnia nem ejus : nihilque in jEgyplo remanebil, sed ctim
jumenla ejus qum erant super aquas plurimas (sive ab hominibus, et jumenta brutaque animalia pariler
aquis muttis): el non conturbabiteas pes hominis ultra, auferentur. Et tanta erit solitudoin jEgypto, ut nec
neque ungula jumentorum lurbabit (sive calcabit) eas. iC pede bominis, nec ungula jumenti aquac illius con-
Tunc purissimas reddam aquas eorum (sive ut ali- turbentur, sed quieta sint omnia : et aquae fluminum
quando quiescant aqum eorum), et flumina eorum ejus quasi oleum fluant purissimae ac nilentes,
quasioleumadducam(siveutoleumfluenl), ait Dominus nullo per eas transeunte, nec earura fluenta tur-
Deus, cum dedero terram Mgypti desolatam (sive bante. Hoc autem fiel propter ^Egypli solitudinem,
perditam). Deserelur autem terra a plenitudine sua quaeredigetur in desertum ab omni multiludine sua :
(sive cum plenitudine) quando percussero (sive rfisse- quando habitatores ejus Dominus 380 percttsserit,
minavero)omnes habitatores ejus : et scient quia ego ut intelligant qui rcmanserint quod ipse sit Dominus.
sum Dominus. Planctus est, el plangent eum filim Idcirco planctus est Pharaouis, el plangent eum fi-
genliumb super Mgyptum el super mullitndinem ejus liae gentium in circuilu. Non solum aulem super illo,
(sive omni fortitudine illius) plangent eum, ait Domi- sed el super multiiudine ejus, qure, Domino va-
nus Deus. Editioncm utramque miscemus, in his stanle, deleta est. Haec super'simplici littera cursim
dumtaxat in quibus discrepant. Alioquin ubi unus dixisse sufficiat, veniamus ad intelligentiara spiri-
sensus est, flebraicum sequimur. In multis autera tualem. Nec puto magnopere laborandum nosse qul
exemplaribus, juxla LXX, duodecimus annus et sit Pharaorex.<Egypti, cum supra plenius dixerimus,
mensis decimus ponitur; juxta caeteros autem inter- D J eam videlicet potestalem, cui jEgyptus credila
pretes, decimus annus el duodecimus mensis, ut est; vel una provincia, vel jEgyptus totius mundi,
vel jam capta sit Jerusalem, et gaudium Pharaonis, quac non est leo condita , sed proprio vitio assimi-
malis 379s'''' imminentibus, auferatur : vel certe lata Jeoni gentium. llonio enim cum in honore
capienda, et suis magis miseriis doleat, quam esset, non intelligit; comparatus est jumentis in-
aliorum captivitate laetetur. Et inlerim breviier quae- sipientihus, etsimilis faclus est illis (Psal. XLVIII,13).
dam historiae fiindamenla jacientes, quid Hebraei De hoc leone et Petrus loquitur : Adversarius noster
super hoc loco inlelligant percurramus. Leoni com- diaboius quasi leo rugiens circuit, quaerens quem
paralur Pharao, non unius gentis, sed multarum devoret (I Petr. v, 8). Et in nono psalmo (Vers. 9)
gentium; sive draconi in-mari, ut terram aquasque scriplum est: Insidiatur in abscondito quasi leo in
possideat qui irrigalione fluminum etigebalur in su- speluncasua; insidiatur ut rapiat pauperem. Et in Je-
a Victor., poputos multos, vel gentesmultw, ad Vul- b Idem repetil voces, plangent eum, quae bis in
gatae praecipuetextus fidem : vixque uno verbo niu/T Ilebraeo, et Vulgata quoque editione sunt,quin
tas pro multmRabnnus nbludii. eiiam penes LXX.
307 S. EU6EBH HIERONYMI 508
remia Spiritus sanelus ait: Leo de silva percussit, A lur, vel besiiae terrse (Malth. xm; Luc. VIII),Vojatit
eos (Jer. v, 6), Draconem antem dici diabolum (pro lia, qurc seinenteni, ut djximus, juxta viara rapinnt,
quo Aquila interprctatus est Leviatlian , nomen dra- Besiire lerrae, vitiis efferatae, quod ad hrcreticosat-
conis exponens) jnxta superiorem explanalionem que genliles referri potest. Quod aulem sequilur: Et
multis teslimoniis docui, qui dixerat; Mea sunl flu- dabo carnes tuas super montes, et implebo colles
mina et ego fecj ea. Iste jgitur draco fluminibus suis tuos sanie tua; sive, implebo valles sanguine luo ,
quasi cornibus ventiiabat plurimas nationes : quae hunc babet sensum : ut volatjlia cceli, et bestias
super Marcjone, Valentino , Ario, Eunomio , crete- terrae, deceptorum populos intelligamus, crudelita-
risqtte haereseon principibus intelligere possumus , temque genlilium, montes autem ad principes refe-
qui imilanlur ecclesiastjcos viros , dicenles ad Do- ramus haereseon , qualis fuit Valentinus et Marcion,
minum Salvatorem : In te inimicos nostros veniilabi- collesque successores eorum qui saturamur sanie
mus cornu (Ps. XLIH,6): et non venljlant ad salulem, draconis; sive valles, quae implenlur draconis san-
ut de terra ad ctelum levent, sed ht in profondum gnine, inferiores quosque credentium. Aut certe
abjiciant. Denique sequitur : Et conturbabas aquas montes adversarias pnteslates, qure in aere 382
pedibus tuis ; juxta illud Aposioli : Qui autem con- discurrunt, etvalles, quae inferna penelrant, et
turbat vos, portabit judicium (Gal. v, 10). Non vult B aeternis suppliciis mancipatae sunt. Porro quod dici-
enim aqnas Siloe bibere, quae vadunt cum silentio lur: Et irrigabo terram puiore [Al. predore] sangui-
(Isa. vm), se4 aquas ^Egypti turbidas atque cceno- nis tui super montes, sive,irrigabitur terra de ster-
sas, quae antequam pedibus conculcarentur draco- coiibus luis super monles, el vnlles implebuntur ex
nis, purae erant, et suo fluentes ordine : postquam te, illud significat quod oranis superbin ct arrogans
autem pedibus illius conturbatresunt.cursus sui ordi- licereticorum tumor, nou tam vilali et puro, quam
nem perdiderunt. Neque enim uluntur haerelici putridn alque fetenti sanguine compleaiur, juxla il-
testimoniis Scripturarum sibi cohaerentibus, sed lud quod scriptura est: Pone eos sicut siercus terrae
conturbantomnia. El quia ipse est inimicus et ultor, (Ps. LXXXII,11). De quo sanctus a Domino libera-
non solum aquas alienas draco jEgyptius conturbat tur: Qui sttscitat de terra inopem , et de stercore
pedibus snis, sed conctilcat flumina sua, ne par- erigit pauperem. Ut collocet eum cum principibus,
cat eis , quos semel in suam redegerit potestaiem. cum principibus populi sui (Ps. cxn, 7, 8). Valles
381 Qu°d devitare cupiens justus, precatur : Non autem in imn depressac , utsupra diximus, aut in-
veniat mibi pes superbire (Ps. xxxv, 12). Et in alio fcrna significani, aut bumilem haeieiicoriim sensum
loco, conculcatus petit ne iterum conculceiur : Mi- propter voluptatem et lerrenas opes cuncta facien-
serere, inquit, mei. Domine, quoniam conculcavit C tium. Quod aulera jur.gitur: Et operiam cum ex-
me homo (Ps. LV, 1). Inimicus autem homo diabo- stincltis fueris, ccelura, et nigrescere faciam stellas
lus est, de quo et alter psalmus loquitur : Ut non ejns: solem nube tegam et luna non dabit lumen
magnificetur ultra homo super terram. Propierea snum, omnia luminaria cceli mcerere, vel tenebre-
haec dicit Dominus Deus : Expandam super te rete scere faciam snperle.et dabo lenebrns snper terram
meum, in multitudinem populorum rnuliorum (Ps. tuam, ail Dominus Deus, si sequamnr Iitteram, pe-
IX, 18). Rele Dnmini veteris et novi Testamenti ra- nitus intelligi non polest. Quando enim interfccio
lione contextum, inittitur super drnconem, qui ha- Pharaone, sive dracone sol, el luna, et stellaenon
bilat in populorum multitudine, et semper turbis et dederunt Inmen suum, et ccelum opertum est tene-
populorum multitudine delectaiur: ut extrabat eum bris, juxta illud poeticum (Virgil., i Georg.) :
in sagena sua, sive in hamo suo. lsla est sagena,
in mare Impiaqueaeternamtimueruntsaeculanoctem.
qure hujus sseculi mittitur, et exlrabit pis-
ces mullos alios eligendos , el alios abjiciendos Ergo hoc dicendum est, quod exslincto Pharaone,
(Matth. XIII). Sive iste est hamus, de quo in Job qui transligurabat se in Angelum ltici», de quo in
scriptum est: Adduces autem draconem in hamo, et .alio loco scriptum est : Lux impiorum exstinguetur
circumdabiscapistrumcircanaresejus (Jo6 IL, 19); D (Job xvin), ccelum sive cceli operientur tenebris.
pro quo interpretatus est Aquila : Extrahes Levia- De quibus et Paulus loquitur: El spirilualia nequitire
than in baino, et funibus colligabis linguam ejus. in coelestibus (Ephes. vi, 12). Et nigrescere faciet
Exlrahitur autem draco, sive Leviathan de mari Dominus slellas ejus, vel draconis , vel cceli. Super
hnmo, vel sagena Domini, ut projicialur, sive ex- quo et Judas Apnstolus scribit: Sidera errantia ,
tendatur super terram , et omnes spirse ejus, quibus quibus caligo tenebrarum in aeternum reseryatur
suas insidias occultabat, aperiantur el proferantur (Judm xm). Sol quoque nube tegelur, sol iniquitatis,
in publicum , et in terram abjiciantur, et jaceat qui qui contrarjus est soli justitire, nube nulem, vel ipso
in ccelo posuerat os suum, et se Altissimo similera Domino Salvatore, qui descendit in ^Egypttirasuper
esse jactabat. Unde sequitur : Et hnbitare, sive se- nubera levem (Isa. xix), nullo peccatorurn pondere
dere faciam super te omnia volatilia cpeli et satu- prregravatam, vel propbetis et aposlolis, de quibus
rabo de te bestias universae terrae, secundum illud legimus: Mandabo nubibus ne pluant super eam im-
quod scriptum est: Dedisti eum escam populis bretn (Isa. v, 6). Et in Psatmis : Veritas tua usque
jEthiopum (Ps. LXXIII,14). Qui vel volaiilia vocan- ad nubes (Ps. xxxv, 6). Cum autem sol iniquitaiis
503 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. X. CAP. XXXII. 510
fuerit obscuratus, luna quam Itaereticorum sentimus A omnia jumenta illius , quae erant super aquajspluri-
Ecclesiam, et quae a sole 383 iniqullatis lumen mas , et non conturbabit eas pes hominis ulira. Si
putabatur accipere, non dabit lumen suum, nec de- enim bealus qtii 6eminat super aquas, ubi bos et
cipiet credentes falsi notninis scienlia. Omnia quo- asinus calcal (Isa. xxxn):econlrario infelix qui sim-
que luminaria et quidquid videtur in haerelicis esse plices quidem suo ultra poterit errore retinere, ita
doctrinae, exslincto dracone, siccabilur, sive mce- ul pes bominis non calcel in eis, quo ne signum
rebnni, principe perdito, ita ut ipse Dominus ter- quidem sapientiae aique rationis aquaejEgyplirc in sc
ram haereticorum operiat tenebris, ignorantia scili- habere videantur. Ungtila quoque jumentorum non
cet veriiatis, ut caeci caecos ducant in foveam,et turbabit eas, ut de limpidissimis atqtie nitentibus
habitatores terra: miltantur in tenebras exteriorcs, faciat turbidas atque ccenosas. Tunc reddentur non
ubi est flelus et stridor deniium. Post haec dicilur : abalio, sed ab ipso Domino, aquae purissimae, quae
Et irritabo cor populorum multorum, cum induxero draconis fuerant dominatione lurbatae: ita ut flu-
contritionem, sive captivitntem tuam in genlibus mina earum labantur quasi oleum, et sint veri lumi-
super terram quam nescis, ut qui prius Phnraoni nis nutrimentum. Ilaec autem fient, cum dederit
servierant, irascantur contra eum, videntes capti- Dominus lerram ^Egypti desolatam, et perdiderit
vitatem ejus ad aliam terram, quam draco nescie- B £ multiludinem cjus , et percussi fuerint omnes habi-
bat esse, perductam. Nec debemus ambigere bonas taiores illius, ut isto profectu scire possint quod
esse terras, quas Pbarao nesciat, scilicet quando ipse sit Dominus. Quod autem jungitur : Planctus
captivitas Pharaonisalia captivitate mutatur, de qua est, et plangent eum filiaegenlium super JSgyptum,
dicilur ad Salvaiorem : Ascendens in altum, capti- et super multitudinem ejus plangent eum, ait Dorai-
vam duxit captivitatem: accepit (sive, juxla Apo- nus Deus, perspicuum est animas omnium genlium,
stolum (Ephes. iv, 8), dedii) dona hominibus (Psal. quae prius oppressae fuerant sive earum gentium
LXVII , 19). Et stupescere, inquit, faciam super te quac nequaquam in iEgyplo morabantur, sed in re-
populos multos, ut qui prius Pharaonis admiraban- gioue viventium , interfectum draconem plaugere ,
lur potentinm, postea eum admirenlur de suo cul- et omnem mullitudinem ejus: non spe salutis, sed
mine cecidisse. Reges quoque populorum liorrore quod de tanta potentia suo vitio et superbia dejec-
nimio formidabunt super eum, quorum regna Do- tus sit in aeterna supplicia.
mino diabolus ostendit, et de quibus in psalmo di- (Vers. 17, seq.) < Et faclum est in duodecimo an-
citur: Astiierunt reges terrae, et principes convene- i no , in quinla decima mensis, factum est verbum
runt in unum (Pt. n, 2). Hoc autem fiet cum volare c Domini ad me, dicens : Fili bominis , cane lugu-
eeeperit gladius Domini super facies eorum , subau- C ( < bre super mullitudinem vEgypti, et detrahe eam
diiur regum,sive poptilorum. Gladius autem Do- t ipsam , et filias gentium robustarum ad terram
mini inielligendus est vivens serrao Dei, et efficax , t ullimam , cum his qui desceudunt in lacum. Quo
et aculus super omnem gladium ex utraque parlei < pulchrior es , descende , el dofmi cum incircum-
acutum, qui volat atque discurrii et perslringit cer- < cisis. ln medio interfectorum gladio cadent: gla-
nentium oculos vultusque deterret, ut obstupescen- < dius datus est : aiiraxerunt eam , et omnes popu-
tes super ruina Pharaonis, se in illo videant essei < los ejus. Loquentur ei polentissimi robustorum de
dejecios. Et Domini quidem gladius, de quo scri- < medio infemi, qui cum auxiliatoribus ejus \al.
ptum esl: Ecce hic positus est in ruinam et resurre- < suis] descenderunt, et dormierunt 385 "cum
ciionem mullorum (Luc. n, 34), jacentes elevat, eti < incircumcisis , interleetisque glndio. lbi Assur et
male erectos, hurailitate commutat. Gladius autemi < omnis multitudo ejus , in circuitu illitis sepulcra
regis Rabylonis veniet super draconem /Egyptium , < iilius, omnes interfecti, et qui ceciderunt gladio,
tit in gladiis forlium , sive gigantium dejiciat Domi- < quorum dnta sunt sepulcra in novissimis laci: et
nus muliitudinem ejus, qui regem iEgypti seciaba- < facta est multitudo ejus per gyrum sepulcri ejus,
tur. Inexpugnabiles, inquit, sive pestilentes degen- < universi interfecti cadentesque gladio qui dede-
tihus omnes isti, ut 384 mali aa" puniendum tra- D 3 < mnt quondam formidinem in terra viventium. lbi
dantur pejoribus , de quibus scripium est: Immis- < iElam etomnis imiltiludo ejus per gyrum sepulcri
sionem per Angelos pessimos (Ps. LXXVII , 49). Ett < illius [Vulg. sui]: omnes hi interfecti ruentesque
Apostolus : Quos tradidi, inquit, Satanae, ut dis-• < gladio , qui descenderunt incircumcisi ad terram
cant non blasphemare , vel in interitum carnis, utt < ultimam : qui posueruut terrorem suura in lerra
spiritus salvus Uat (I Tim. i, 20). Cura autem per < vivenlium : et portaverunt ignominiam suam cum
hujuscemodi ministros dejecta fuerit superbiai < his qui descendunt in Jacum. In medio interfe-
jEgypli, et multiludo illius dissipaia, perdenturr < clorum posuerunt cubile ejus in universis populis
a De more Victorius cum Vulgata et Hebraico,, amplius opus non erat; immo magis conveniebat ut
rformierunt tncircumcisi interfecli gladio. Et sensus,, exponeret poslea, quinam essent incircumcisi isti,
inquii, ipsos potentissimos robnstorum descendisse9 cum quibus dormire debebat, poientissimi, inquiens,
el dormisse incircumcisos, inlerfectosque, non cuml robustorum, qui incircumcisi donnierunt, interfecli-
iiicircuincisis interfectisque. Hoc enim cum supraa que sunt. Impressa autem lectio magis LXX qtinm
dixeritillis verbis, Dormt cumincircumcisis',repeteree Hieronymi esl.
311 S. EUSEBH HIERONYMI 312
c ejus: in circuilu ejus sepulcrum illitts. Omnes hi A. dio. (Et iterum de Theodolionis Editione sub aste-
< incircumcisi, interfectique gladio. Dederant [Vulg. riscis additum est: •)£ Qui dederunt sepulcra ejus in
c Dederuni] enim terrorem [Vutg. addit suum]_in lateribus laci; •% el (acta est congregatio in circuilu
c lerra viventium, et portaveruntignominiamsuam sepulcri ejus. •)>(•Omnes isti vulnerati, cadentesque
c cum his qui descendunt in lacum : in medio inler- gladio. Post quae posucre Septuaginta) : Qui dede-
< fectorum positi sunt. Ibi Mosochet Thubal, et runt limoremsuum in terra vitm. Ibi Mlam, et omnis
< omnis mulliludo ejus in circuilu illius sepulrra (orlitudoejus in circuitu sepulcri ejus, omnesvulnerati,
< ejus. Omnes hi incircumcisi, interfectique caden- el cadentes gladio : el qui descenduntincircumeisiin
< tes gladio , » qui dederunt formidinem suam in lerrm pro(undum, qui dederunl terrorem suumin terra
< lerra viventium. Et non dormient cum fortibus , vilm, el acceperunt tormentum suumcum his qui de-
< cadenlibusque , el incircumcisis, qui descende- scenduntin foveamin mediovulneratorum.Ibidatisunt
< runt ad infernum cum armis suis, et posuertint Mosoch, et Thubal, tl omnis fortiludo eorum in cir-
< gladios suos sub capitibus suis: et fuerunt iniqui- cuitu sepulcri ejut, omnes 387 vulnetali ejus, uni-
< tates eorum in ossibus corum,quia terror forlium versi incircumcisi, et vulnerati gladio, qui dederunt
< facii sunt in terra vivenlium. Et tu ergo in medio terrorem tuum super terram vitm, el non dormierunl
c incircumcisorum contereris , et dormies cum in- B cum giganlibusqui cecideruntab mterno: qui descen-
< terfeciis gladio. Ibi Idumaea,et reges ejus, el om- derunt in infernum cum artnis quibus utebantur ad
c nes duces ejus qui dnti sunt cum exercilu suo cum bella, et posueruntgladios suos sub capilibus suis, et
< interfeclis gladio , et qui cum incircumcisis dor- factmsunt iniquitalet eorum in ossibuseorum, quia ler-
c mierunt, et cum his qui descenderunt [Vulg. de- ruerunt gigantes in vila sua. Et tu in medioincircum-
c scendunl] in lacum. Ibi principes Aquilonisomnes: cisorum contereris, et dormies cum vulneralis gladio.
c et universi Sidonii (sive venatores) qui deducti Ibi Edom, et reges ejus, et omnesprincipesAssur, qui
c sunt cum interfectis paventes , et in sua fortitu- dederunt fortitudinem ejus in vulneregladii: isti eum
c dine b confusi, quia [Vulg. qui] dormierunt incir- vulneratis dormierunt cum his qui descenderunttn fo-
c cumcisi cum inlerfeclis gladio, et portaverunt veam. Ibi principesAquilonisomnesuniversimagistra-
c confusionem suam cum his qui descendunt in la- tus Assur, qni descenderuntvulnerati cum terroresuo,
< cum. Vidit eos Pharao, et consolalus est super et in fortitudine sua confusi dormierunt incircumcisi
c universa multitudine sua, quaeinterfecta est gla- cum vulneratis gladio, et abstulerunttormentumsuum
< dio, Pharao , et omnis exercilus ejus , ait Domi- cum descendentibusin foveam. Videbiteos Pharao, et
< nus Deus. Quia dedi [al. dedit] terrorem c meum consolalionemaccipiel super omni fortitudine eorum:
< in lerra viventium , et dormivit in medio incir- C vulnerali yladio Pharao, et omnisfortitudo ejus, dicil
< cumcisorum cura interfeclis 386 gladio , Pharno Dominus Deus. Quia dedi formidinem ejut super ter-
< et omnis multiludo ejus, ait Dominus Deus. » ramvitm,\et dormiet in'medio incircumcisorumcum
Multum in hoc loco Septuaginta interpretum edilio, vulneratisgladio, Pharao et omnismultitudo ejus, di-
e't ordine et translatione discordat, et quaedamin ea cit DominusDeus. Non ignoro, faslidiosam fore de-
de Theodolione addita sunt. Unde necesse habuimus licalo lectori lanlnm inler duas editiones discrepan-
et ipsam ponere, nequaquam parcentes longiludini, tiam. Sed quid faciam calumniatoribus meis, qui si
et studiosi lectoris diligentiae servienles. aliquid de LXX interprelum translntione subtraxero,
LXX. El faclum est in duodecimoanno in quinla me sacrilegum et absque timore Doininivocifernn-
decima mensis : factus est termo Domini ad me : di- tur, maxime qui cum in fidei veritate discordent, et
cens: Fili hominit, plangesuper multiludinemMgypti, Manichaeorurasequantur errores, in eo imperilortim
et deducent filias ejus gentes mortuasin profundum animascommovent, si de veteri quidpiam monslrare
terrm, ad eos qui descendunt in foveam( Porro sub potuerint mutatum consuetudine, iibentius errarc
asleriscis additum es.t: CxC- De aqua putcherrimade- cupientes, quam aliquid ab acmulo verum discere.
tcende; •>(•et dormi cumincircumcisit'. Rursum ordo El interim juxta historiam manifestus est sensus. in
sequitur) : In medio vulneratorumgtadio cadent cum D eodem enim anno duodecimo , et in eodem, ut pu-
eo, et dormiet omnit fottiludo ejus, etdicent tibi gigan- tamus, mense, sed non in una, ut supra, mensis, vc-
tes, in ptofundo fovem,descende, quo melior es, de- rum in quinta decima die, nequaquam super Pha-
scende, et dotmi cumincitcumcisisin mediovulnerato- raone, sedsuperfouitudine, siverauliitudine vEgypii
rum gladio. Ibi Assur, et omnis congregatio ejus. planctus assumitur, qui delrahitur de superbia sua
(Quodque sequitur : — Omnesvulneratiibi dati sunt, cum universis filiabus suis, sivegenlium robuslarum
— et sepulcrumejus in profundofovem, >f et facla est ad terram ultimam, id est, in profundum inferni,
congregatio ejus l in Hebraico non habetur, sed a diciturque ad regem jEgypti: Quo raelior es, ut nior-
Sepluaginla additum est. Rursum dicitur) : /n cir- tem merearis evadere? Cum enim Asstir, et ^Elaiii,
cuitu sepulcri ejus omnesvulnerali qui ceciderantgla- id est, Persre, et Mosoch, qui interpretantur Cappa-
a Idem quia pro qui maluit ex Hebrreo.»3. tum testatur in subnexa exposilione Hieronymus.
b Rescripsimus, post Victorium, fortitudine, pro c Tamelsi ambigua in Hebrreovox est, Vulgala
quo erat (ormidine; nam praeter Vulgat. et Hebrreum ' autem meum praefert; Victor.,suum, exGraecoavToO,
lextum, sic olim et'Rabanus legit, sicque a se posi- maltiit.
315 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIR. X. CAP. XXXII. 514
doces, et Thubal, quos alii Iberos, alii Itatos intel- A ejicitur de Ecclesia, et dicitur ad eum : De aqua pul-
ligi volunt: 388 Idumrei quoque et principes Aqui- cherrima descende, et dormi cum incircumcisis, id
lonis, ac Sidonii. cum universis exercitibus suis,, est, cumimmuiidis, juxta illum sensum quem ponit
quorum auxilio horrorem cunctis gentibus prrcbue- Aposiolus : Nos sumus circumcisio (Philipp. in, 5),
runt, mortui sint, et interfecti gladio, et posuerint qui in spiritu Deo servientes, ctgloriantes in Domino,
gladios suos sub capitibus suis, quod dictum ip.fa.xi- et non in carne confidenles. Hi omnesin medio vul-
xwrspovaccipiendum est, tu solus poleris non eadem neratorum, sive interfectorum cadent cum Pha-
sustinere? Quin polius cum videris tantam lecum raone, illo gladio quem venit miiiere Dominus super
apud inferos multitudinem dormientium, et sepul- lerram. Sicut cnim Christi gladius bonos a malis se-
crum tuum foriissimorum quondam principum cir- parat, dicens : Non veni pacem mittere super ter-
cumdari memoriis, babebis consolationem, leviora ram, sed gladinm (Mattk. x, 5i): sic haereticorum
tormenta aesiimans consortio plurimorum. ffsec in- gladius omnes truncnt[.4/. trucidat] populos, et vul-
terim juxla simplicem sensum strictim dixisse sulfi- neratos adinfernum deducit. Isli sunt gigantes po-
ciat. Nunc eadem brevitate, quantum explnnationis teniissimi, et rcbelles, et poncntes in excelsum os
patitur difficullas, spiritualis inlelligentise summa suum, el quanto per superbiam se ad excelsa sustol-
quaeque carpamus. Supra una mensis die faCiusest B lunt, tanto ad proliindum foveae, et inferni novissima
sermo Domini ad Prophetam : hic quinta decima. In detrahunlur, qui omnes interfecli sunt gladio. Et ul
prima aulem eis, hoc est, in kalendis, mensis exor- sciret vel Pharao, vel omuis jEgypti fortitudo, quae
dium est : in quinta decimn, quando totus lunae or- adinferna dctracia est, quosbaberet in pcenis socios,
bis implelur, et siquidem primus mensis fuerit, sequens sermo demonstrat MbiAssur, et omnis mui-
azymorum est prima dies; sin aulem septimus, sce- titudo ejus, vel synagogn ejus. Princeps enim haere-
nopegiarum, quando figuntur tabernacula ( quse so- licorum diabolus, cujus vere congregatio synagoga
lemnitates apud Hebraeos,vel maxime sunl). Fit au- est, de qua in Apocalypsi dicilur : Qui sunt synago-
tem planclus stiper fortitudinem iEgypti, ut fortis in gaeSatanae ( Apoc. n, 9 ). Sequentes aulera versicu-
malo esse desistat : et recipiat infirmiiatem, et los, qui a obelo praenotantur , praeiereundos puto ,
quando inlirmior fuerit, lunc fortior. Pro fortitudine dicendumque quod habetur in Hebraico : In circuitu
iEgypti, in Hebraico habet multitudinem. Lata enim illius, sepulcra eorum, videlicet deceplorura ab eo.
ct spaiiosa via est quae ducit ad mortem, etmulii in- Qui omnes vulnerati, vel interfecii sunt gladio , et
grediuntur per eam (Matth. vn, 15): sicut econtrario ideo corruerunt, quorum sepulcra riata sunt in no-
dicilur ad Israel: Vos autem eslis pauci inter omnes vissimis laci. Quod autem lacus vocetur infernus,
genles (Deut. xxvin): semper enim virlus rara est, C perspicue psalmusille demonslral, in quo pcenitens
et arcia et angusta via qtiae ducii ad vitam, et pauci loquitur : Assimilalus sumcuinhisquidescendunlin
sunt qui ingrediunlur peream. Quod autem iEgyp- lacum^JJO^sa/.xxvn, l).Quemnequnquam debc-
tus plangitur, et morluae filiae ejtis, juxta LXX, sive mus juxta Laiini sermonis proprietatem eum intelli-
genlium robustarum deducuntur ad lerram ultimam gere qui GraeceXip.vr, dicitur, tit est Incus Tyberiadis,
in lacum, sive in foveam profundissimain, signifi- et lacus Larius, et Benachus, multique alii, sed qua.s
cantur nnimaein iEgypto hujus sreculi commoranles non solemus appellare cisternas. Quos lacus, quia
quae perdiderunl ettm qui dicit : Ego sum vita (Joan. aquas refrigerant, et omnem ab eis caloreru spiriius
xiv, 6) : et peccatis morlure, pondere eorum ad in- auferuut peccatores cunctique haeretici fodiunt, ct
feros detrahuntur, dicente peccalore : Quoniam ini- quanluin in mea memoria est, nullum sanctorum, la-
quitales meae supergressae sunt caputmeum, et sic- cum, id C3l, cisiernam fodisse, Scriptura teslatur;
ut onus grave gravaiae sunt super me (Ps. xxxvn, 5). sed omnes peccatores, quorum fuit Ozias rex lepro-
Islae sunt de quibus scriptum est in alio loco ; Ingre- sus et qui per suam superbiam corruit, de quo scri-
dienturin inferiorn terrae, tradentur in manusgladii, bitur quod homo fuerit lerrac operibus incubans, et
partes vulpiumerunt (Ps. LXII,10). Qui enim fodit fo- multas superbire turres aedificariiin angulis, et lacus
veam, incidet ineam (Eccli. xxvn, 29; Ps. \ n, 16). Un- D foderit (II Par. xxvi). E conlrario adjustum dici-
de 389 el lcgimus: Lacum aperuit, et effodit eum, tur : Bibeaquam de tuis vasis, elde puieorum luo-
el incidil in foveam quam fecit. Quodque sequiuir : rum fonlibus (Prov. v, 15). Et rursum : Fons aqure
Quo pulchrior es descende, et dormi curn incircum- tuaesit proprius. Undeloquitur etDominus : Mede-
cisis, proprie ad Pharaonem regem ^Egypii scrmo reliquerimi fontemaquaevivrc , etfoderuni sibilacus,
dirigilur, sive ut in LXX de Theodotione additum id est, cisternas, quae aquas continerenon possunt
cst, ad ipsaro jEgyptum : De aqua pulcherrima de- (Jer. III, 15). Sequitur : Et facta estmullitudo ejus
scende, et dormi cuin incircumcisis. Quod specialiter per gyrum sepulcri ejus. Ili omnes cingunt Assy-
ad eum pertiuet, qui in baptismate Chrisiirenatus, rium, et est eorum plurima multitudo, qui univerai
et audiens cum Ecclesia : Qure est ista qurc ascendit vulnerati sunt etinterfecli, et cadentes gladio. Nerao
dealbata, inniteus superfratruelem suura (Cani. vm, enim eorum stare poiest cum Moyse, nec audire :
5)? postea vel fornicatione, velaliis vitiis sordidatus, Qui statis in domo Domini ( Psal. cxxxiv, 2);
a Legit Rabanus qui apud LXX obelo, elc.
313 S. EUSEBU HIER0NYMI SJ6
sc.l omnes vulneraii interfectique sunt, et caden- A cqm fortibus, sive gjganlibus cadenlibusque, et non
tes qui quondam dederant formidinem in terra circumcisis, qui descenderunt ad infernum cum ar-
viventium, formidinem autem his qui erant Ec- mis suis: et posuerunt gladios suos sub capitibus suis;
clcsiis praepositi, ne in terra viventium facerent et fuerunt iniquitates eorum in ossibus eorum ; quia
populos mortuorum, et simplices quosquedeciperent. terror fortium 392 ^actl sunt 'n terra v'vent'um- "';
Unde et Paulus aiebal: Timeo autem, ne forte sicut inquit, qui hrerelicorum principes exstiterant, ad
serpens decepit Evam malitia sua, ita corrumpantur lantiim malitiae pervenere culmen atqtie cruciatum,
sensus vestria simplicitale quaeestin C|iristn (IICor, ut nec cura fortibus atque gigantibus, qui a principio
xi, 5). Sed hic timor spe Domini mitigatur, dicenteEc- corruerunt, similia mereantur ferre supplicia. Qui,
clesiastico viro : Dominus illuminatio mea, el salus nequaquara erroris sui acta pcenitentia, descende-
mea, quem timebo?Dominusprotector vitaemeae,a quo runt ad inferos cum armis suis, rebelles contra
trepidabo (Ps. xxvi, 1,2)? Post haecdicitur: Ibi M- Deuro, et Ecclesiam ejus; secum arma deferenles,
lam [At. Assur], et omnis multitudo ejus pergyrum de quibus scripltim est : Filii hominum dentes eo-
sepulcri ejus, haud dubium quin Assyrii. jElam in rum arma et sagiltae (Psal. LVI, 5); et posuerunt,
linguam nostram vertitur, ascensus eorum. Omnes ait, gladios suos sub capilibus suis , requiescentes
enim qui Christi humilitale contempta, diaboli as- B ] in animo perduelli; et pro summa victoria, senten-
cendere superbiam, et se in falsi nominis scientia tiarum suarom jacula complexanles : in lantum ut
esse aliquid aestimaverunt, iElamitae sunt nuncu- iniquitates eorum fqerint in ossibus eorum, hoc est,
pandi, qui Assyriis regis sepulcrum ambiuni, 391 fortissima figmenta, eterroris suidogmalapossiden-
et interfecli sunt vulneratique gladio. Et licet in ex- tes. Quia lerror fortium facti sunt in vita sua , sive
celso posuerint os suum, tamen descenderunt im- in terra vivenlium. Quod quario dicilur, ut fortissi-
mundi, et incircumcisi ad terram ultimam, ut quan- mos quosque , et habentcs scientiam Scripturnrum ,
to sublimius fuerant elevati, tanto fortius caderent. etqui essent de regimie viventium, sua perversitate
Isti posuerunt terrorem suum non semel, sed se- terrerent, dum descendunt ad infernum cum armis
cundo in terra viventium. Quis enim Ecciesiaslico- suis, et ponunt gladios suos stib capilibus suis, etini-
rum ab hujuscemodi iElamitarum terrore securus qtiitaies eorum usquead ossa perveniunl. Post haec
est, et non aliquem sui perdidit gregis ? Pulchreque scriptum est: Et tu ergo in medio incircumcisorura
EcclesiaChristi appellatur terra viventium, ut econ- conlereris (fiom. xvi, 20), quod vel ad Pharaonem,
trariohrereticorumconciliabula mortuorum terra esse vel ad fortitudinem , sive niuliitudinem ^Egypti dici-
credantur. Et porlaverunt, inquit, ignominiam, sive tur, et quod ipsa coiileratur, ju.via illud quod scrip-
tormentum sutim cum bis, quos secum detraxerunt iC I tum est: Deus autem conterat Satanam sub pedibus
in lacum, et in profundum inferni: quorum cubile ini vestris velocher. Et dormies, inquit, cum inteife-
mcdio interfcetorum est: eorum videticet quos suo> ctis glndio, somno perpetuo. Ibi cum Assyrio, et cum
mucrone jugularunt, et circumdantur hujuscemodii iEgyptia muliitudine eriildnmaen, et regcsejus, om-
populis. Hi populi, Assyrii regis populi sunt, el li- nes qui terrenis operibus servierunt, sive sanguine
cet circumcisos esse sejnctent : tamen incircumcisii deleciati sunt. Elenim Idumaea, et terrenam, etsau-
interfectique sunt gladio, et tertio dederunt terroremi guinariam sonat. Omnes reges et universi principes
atque formidinem in terra vivenlium. Unde porlave- de quibus crebro et Apostolus loquitur (Phil. m),
runt tormentum suum atque supplicium in mcdio» terrenis operibus incubantes, et effundenles quoii-
eorum, quos suis fraudibus dcceperunl. Ibi quoque! die sanguinem eorum quos sua fraude deceperint,
est, id est, juxta Assyrium Mosoch, et Thubal, ett cum incircumcisis et immundis dormierunt, et cura
omnis multiltido ejus in circuitu sepulcri ejus : om- his qui descenderunt in lacum, de quibus supra di-
nes incircumcisi interfectiquc, et cadenles gladio,i ximus. In ipsn comitatu erunt, et principes Aquilo-
qui dederant formidinera suara in terra viventium. nis, a quo exardescunt mala super lerram. Et a quo
Pro Mosochet Thubal, Symmachus et Theodotio in- vel in Jeremia (Jer. i), vel jn hoc eodem propheta
terpretati sunl a cubile eorum, ut osienderent cubi-- V ( Supra xxn), olla illa plena carnium ossiumque
lia haereticorum, immo foveas sempitcrnas, Assyriii succenditur. Et non solum principes Aquilonis, ve-
regis esse supplicia. Mosoch interpreialur insania : rum omnes 393 magistratus Assur, pro quo in He-
Thubal, conversio, non in bonum a malo, sed debono) braico verius posituin est, universiSidonii, quos nos
in malum; sive universa, ut offendat omnes haereti- in venatoresvertimus, jnxla illud quod scriptum est:
cos insanire, etpari studio ad pejora converli (Rom. Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo ve-
xn'). Nec mirum si insanientes, et coacervati in ma- nanlium (Ps. cxxm, 7), pro quo in Hebraico posi-
lum habent multitudinem , cum Egyptii regis sociii lum est, Sidoniorum. Qui Sidonii, sive venaiores, de-
sint, qui gaudet mullitudine. Omnes hi inlerfecli gla- dttcenlur ad inferos paventes, in sua quondnm b con-
dio qui dederant formidinem suam, non semel, nec5 fisi fortitudine, et dormient immnndi, el poriabunt
secundo, sed tertio in terra viventium , de quibus5 confusionem sive tormentum suum, hnbcntes malac
supra plenius diximus. Sequitur : Et non dormientt conscientiaepcenitudinera sempiternam : itn ut ignis
. " Legerint vero pro b^n "pra, uno verbo Dno3tt?a. I. quod Victorius reponit. Confer superiorem annoia-
* Ad sacri textus fidera legendum videalur confusi,t tionem in bunc locum.
SI7 COMMENTARIORUM IN EZEGHIELEM LIB. X. CAP. XXXIII. 518
eorum non exslinguatur (lsai. LXVI), et vermis eo- j, A spicias, inlelligis similia quidem esse : sed non ea-
rum non moriatur (Marc. ix). Quos omnes cum vi- dem, dum in plerisque discordant. Et hoc in omni-
derit Pharao, consolabitur , vel habens adhuc mali- bus Scripturis sauctis observaredebemus.ubividelur
liampristiuam,el multos pcenre sure socios habere se aliqua similitudo esse sententiae , non in omnibus
cernens, vel certe consolatus est, videns etillos con- eadem dici : sed vel subirahi pleraque, vel addi, et
fundi in suppliciis et terroribus snis super universa singulorum inier se verborum discrepamium hnbere
multitudine sua qurc interfecta est gladio, Pharao- rationem. Et interim priusquam ad aliiora venia-
nis scilicet, vel omnium sociorura ejus, praecipneque mus, brevis est explicanda senientia. Si speculalor
Assyrii regis, et Mosoch et Thnbal et Idumaeorum, fuerit constitutus in populis , ut annuntiet gladium
et principum Aquilonis, ct Sidoniorum. Hi enim de- fjomini irnmque venientem, et, annunliante eo po-
derant terrorem suum in terra viventium. Quod quin- pulus audire noluerit, speculator liber erit, et ille
to dicitur, ut omnes istiusmodi naliones cavere,'et fur qui oppressus est gladio, ipse sanguinis sui sustine-
gerc debeamus, quaecunctisnossensibusdeceperuni, bit reatum : quod si audierit, salvabit animam suam.
et scire esse horribiles, nec facile posse vitari, nisi Si autem speculator nou sonuerit buccina, et popu-
omni custodia servaverimus cor nostrum. Dormivit, lus ignorans venlurum gladium nequaquam 395 se
inquil, et ipse Pharao cum sociis suis inlerfcctis gla- B ] observaverit, populus quidem in sua morietur ini-
dio, qui socii, multitudoejus sunt, perlalam, etspa- quitale, attamen sanguinem morientis de specula-
tiosam viam pergentes ad supplicia sempitema. toris requiram manu. Et ut sciret proplieia Ezechiel
(Cap. XXXIII. —Vers. 1 seqq.) Elfaclum est ver- generalem disputationem ad se potissimura perti-
bum Domini ad me, dicens : Fili hominis , loquere ad nere. Et lu, inquit, fili liorainis, non a terra et a po-
filios populi lui, et dicesad eos : Terra cum induxero pulo terrae, ut supra dixi, sed a me constituius es
super eam gladium, et tuleril populus terrm virum speculator domui Israel. Si ergo me dicente ad ini-
unum rfenovissimissuis (sive hominemunum de suis), pium : Impie, morte morieris, non fueris locutus ad
et constituerit eutnsuper se specutatorem; et ille vide- eum, ut se ctistodiat, el de interitu liberetur : et ille
rit gladium venientem super terram ; et cecinerit buc- quidem in sua iniquitate morietur, quam prius com-
cina, el annuntiaverilpopulo. Audiens autem quisquis miserat, de qua si annuntiasses,poiuitliberari; sau-
ille est sonitum buccinm, et non se observaverit: vene- guinem atitemejus demanutiia requiram. Quodsi tu
rilque gladius, et lulerit (sive comprehenderit) eum : anntintiaveris atque praeceperis impioulconverlatur
sanguis ipsius super capul ejus erit. Sonitum (vel vo- a viis suis pessimis, et ille hoc facere noluerit: ille
cem) buccinmaudivif, et non se observavit,sanguis ejus quidemin suainiquitatemorietur ; tu aulemliberasii
in ipso eril: si aulem se cuslodierit, aniniam suam sal- ^( deinteritunegligentiaeanimam tuam.Ex quibus ver-
vabit. Quod si specutator viderit gladium 394 venien- bisdiscimus, possehominem quamvis iniquum, et
lem, et non insonueril buccina ; et populusnonse custo- impium, si magistri verba audierit, etegeritpcenilen-
dierit, venerilque yladius, et lulerit de his [Vulg. eis] tiam, a sua impietate saivari : nec niinus magistruin
animam : ille quidemin iniquitate sua caplus est, san- subirediscrimen,sidocerenoliierii, vel timorediscri-
guinem autem ejus rfemanu speculatoris requiratn. Et minis, vel desperalionepeccanlis: dum reusest san-
tu, filihominis, speculatorem dedi te domui Israel.Au- guinisejusqttiliberari potuit, etdemorte erui, nisi
diens ergo ex ore meo sermonem, annunliabis eis ex magistri silentioconcidissel, et in utroque liberum
me. Si me dicentead impium, itnpie, morte morieris, servariarbilrium.dumetinmngistri voluniateest vel
non fueris locutus, ut se custodiat impius a via sua, tacere, vel loqui.etiiiauditoris nrbitrio velaudire, et
ipse impius in iniquilate sua morietur : sanguinem au- facereatquesalvari.vel contemnere, eiproprioperire
temejus demanu luarequiram. 5t autem annuntianlete contemplu.Necstatimsequiiur:ulquiapropheiaprae-
adimpium, ut a viis suisconverlatur, non (uerit conver- dicit, veniat quod praedixit. Non enim praedicit ut ve-
sus a via sua, ipse in iniquitale sua morielur : porro tu niai, sed ne veniat: nec quia Deusloquitur, necesse
animam luam liberasli. Rursum ad prophetam sernio estfieri quod minatur.sedideocomminalur, ut con-
fit Domiui, qui aliquanlo siluerat tempore, eo quod I**vertalur adpcenilentiamciii minatur, et non fiat quod
non possit propheia, nec bumana fragilitas juge ad futurum est si verba Domini conlemnantur. Possu-
sc atque coniinuum sustinere vnticinium ; et loquitur mus autera iripliciter locum istum disserere : ut
eadem quae in superioribus coniinentur. Fili homi- lerra quae sibi speculatorem constituit, vel juxta lit-
nis, speculatorem dedi le domtii Israel, et audies ex teram, terra Judrea sit, vel juxta spiriiualem inielli-
ore meo verbum, et comminaberis eis ex me, in eo gentiam, Ecclesia, qure saepe de uovissimis populi
quod dicam iniquo, morte morieris, et non aniiuii- sui speeulatorem eligil, illum videlicet, quem et
tiasti ei, nec locutus es ut annuntiares iniquo, et con- Apostolus scribens ad Corinlhios assiimit judicem
verteretur a viis suis et viveret, iniquus ille in ini- (I Cor. xv), vel certe anima credentis, quae mentem
quitate sua morietur, el sanguinem ejus de manu alque raiionem praeponii populo ac turbae cogiiatio-
tua requiram. Et tu si annuntiaveris iniquo, et non num 396 suarum : ut non omnia cogiiationum in-
conversus fuerit ab iuiquitate sua, et a via sua, ini- centiva suscipiat, sed judicet alque discernat qum
quus itle in iniquiiate sua morielur, et tu animam sectanda sibi, quaevefugieuda sint. Speculaior terrae
tuam liberasti [Al. liberabis]. Qure si diligenter in- Judaeae,vel rex potest intelligi, vel proplieta : spe-
319 S. EUSEBH HIERONYMI 320
culator autem Ecclesiae, vel episcopus, vel presby- A prophetia esse, quaesupra in qua dicitur : Numquid
ter, quia a populo electus est, et Scripturarum lec- volenscupio mortein iniqui, dicit Dominus, nisi
tione cognoscens, et prtevidens quaefutura sint, an- converti cum a via sua mala et vivere (Supra xvm,
nuntiet populo, et corrigat delinquentem. Unde 25)? Et in fine ejusdem propheliae: Converlimini et
magnopere formidandum est, ne ad hoc officiumac- redileab universis impietatibusvestris, ctnon erunt
cedamus indigni et assumpti a popuio, negligentiae vobis in tormentum b iniquilales (Ibid., 8). Ibienim
nos demus atque desidiae : et quod his pejus est, ad eos sermo fit, qtti volunl agere pcenilenliam, et
deliciis ventrique et otio servientes , honorem nos jusiitia peccata delere, ut cum fiducia converlantur,
accepisse puteinus, non ministerium. Siquidem Fi- et pleno animo aganl pceniteniiam. Hic autem ad
lius hominis non venit ministrnri, sed ministrare eosloquiturqui rnagnitudinepeccaiorum, immo im-
(Matth. xx, 28): et pedes discipulorum lavit (Joan. pietatum suarum, desperant salutem et dicunt :
xm), ut ostenderet omnes sordes etvilia a magislris Iniquiiates nostrae, et peccala noslra super nos sunt,
in discipulis debere dilui atque purgari. Nec statim et in ipsis labescimus : quomodo ergo vivere pote-
respondeamus, quid prodest docere, si nolit audilor rimus? El est senstis : Cum semel nobis mors pro-
faccre qnod docueris ? Unusquisque enim ex suo posita sit, et vulneribus nostris nulla medicina pos-
animo alque officio judicalur. Tu si locutus non fue- B sit restituere sanilatem, qttid necesse est laborare,
ris, ille si audire conleropserit. De magislris negli- et frustra consumi, el praesentem viiam non cum
gentibus Salomon loquitur : Sapienlia abscondita, desperationetransigere, ut sallem hac fruamur,quia
et thesaurus occultus, quae utilitas in ulrisque fulurain perdiditnus? Quibus respondet Deus, non
(Eccli. xx, 52) ? Tale quid significatur et in Evan- velle se mortem impii, sed ut reverlatur et vivat. Et
gelio (Marc. ix), quod qui scandalizaverit unum de aposlropbam facit ad impios desperanles : Conver-
minimis Ecclesiae, expediat ei ut alligelur ad collum timini a viis vestris pessimis. Atque ut sciamus qui
ejus molaasinaria, et abjiciatur in profundum, quam sint impii ad quos loquitur, sequens sermodemon-
in specula constitutus, plurimis noceat. strat : Quare moriemini, domus lsrael? Vita autem
(Vers. 10 seqq.) Tu ergo, fiti hominis, dic ad do- et nrors in hoc loco non haecsignificatur, qua ornnes
mumIsrael, sicloculi eslisdicentes:lniquitales noslrm, communi cum bestiis lege naturae vel vivimus , vel
el peccata noslra super nos sunt, et in ipsis nos labes- morte dissolvimur; sed illa de qua scriplum est,
cimus, quomodoergo viverepoterimus? Dic ad eos: Placebo Dominoin regione viveniium (Psal. cxiv,!));
Vivoego, dicit Dominus Deus : Nolo mortem impii, et, 398 Anima quaepeccaverit ipsa morielur. Et a
sed ut revertatur impius a via sua, et vival. Converti- speciali commonitionequia Israel domui loquebatur,
mini a a viis vestris pessimis : Et quare moriemini, G ad generalem transit dispuiationem : quod et justum
domusIstael ? Tu itaque, fili hominis, dic ad filios praeteritae non salvent justiliae, si novis sceleribus
populi lui : Justitia justi non liberabit eum, in qua- fuerit occupatus, et peccalorem vel impium antiqun
cumque die peccaverit; el impietas impio non nocebit peccata non perdant, si operibus justiiire veleics
ei, in quacumquedie conversusfuerit ab impielalesua, emendarii errores : Deuraque non praeterita in
el justus non poteril viverein juslitia sua, «n quacum- utroque judicare, sed praesentia. Si dixero, inquit,
que die peccaverit. Etiam si dixero juslo, quod justo, vita vives, et ei prsemia justitiae pollicitus
vita vivat; et confisusin justitia sua fecerit iniqui- fuero, confisusque ille peccaverit, omnes justilire
tatem, omnes juslilim ejus oblivioni tradentur, ejus prisfmae oblivioni tradeniitr, et praesemi ini-
et in iniquilale sua quam operalus est , in ipsu quitate morieiur : nec mea est rautala senteniia,
397 morielur. Sin aulem ttixero impio, mortemorie- cum non possim in c eodem homine peccalore rcd-
ris; et egerit pmnitentiamde peccato suo , (eceritque dere quod justo promisernm. E contrario si pecca-
judicium et justiliam, pignns reslituerit [Vulg. addit lori, et irapio fuero coraminatus et dixero : Adhuc
ille jmpius], rapinamque reddiderit, in mandalis vitm tres dies, eiNinivesubvertetur; et ille egerit pceni-
ambulaverit, nec fecerit quidquaminjustum, vita vivet, tentiam, bonisque operibus veterem emendarit erro-
et non morielur. Omnia peccata [Vulg. addit ejus |, " rem, ita ut judicium faciat, et justitiam, pignus
qumpeccavil,non imputabunturei: judicium el justi- restiiuat, rapinamque reddat, in raandntis vitaeam-
tiam fecit, vita vivel : El dixerunt filiipopuli tui : Non bulet, nec faciat quidquam injustum : noime debet
est mqui ponderis via Domini, et ipsorum via injusta vita, qure Christus est vivere, et nequnquam inori,
est. Cumenimrecesseritjustus a justilia sua, feceritque cum comminatio peccatoris justum punire non de-
iniquitatet, morielur in eis. Et cumrecesseritimpius bcal ? Tale quid loquilursermo divinusad Jeremiam
ab impietate sua, fecerilquejudicium et jaslitiam, vivet quando descendil in domuin figuli, et audil vel pro-
in eis. El dicilis : Non est recta via Domini. Vnum- missa, vel comminaiionem Dei id agere, ut vel ho-
quemquejuxla vias suas judicabo de vobis, domus Is- mines provocent ad salutem, vel deterreant a pec-
rael. Si negligenter legamus, videtur nobis eadem cato (Jerem. xvm). Unde qui dicunt: Nonest aequa
a Repetit Victorius verbum converlimini, quod et ° Ita habentet nostri, et quos Victor. consuluit
in Hebraeo bis legitur, conversioneconvertimini. codices Florentini. Martian. post Erasm. retinuit
b Praeferrem cum Viciorio iniquitalis in gignendi eidemhomini.
casu ex Graecotextu «Sexi«f.
321 COMMENTARIORUMIN EZECHIELEM LIB. X. CAP. XXXIII. 322
via Domini, arguunlur quod ipsorum sit iuiqua sen- A ergo Jerusalem atque subversa, aperitur os Domini
lentia, habentium oculum pessimum, et nequaquam 400 per aposlolos,etapostolicosviros,quipossiint
nova, sed vetera judicanlium. Quibus omnibus de- dicere: Osmeum aperlum est ad vos, o Corinlhii; et:
monsiratnr, nec peccatorem saluiem desperare de- Apertum est mihi oslium magnumet efficax (116'or.
berc, si agat pcenitenliam : nec justum in sua con- vi,ll).Etillud : Osmeum aperui, etattraxi spirilum
fidere justiua, si perdiderit negligenter quod magno (Psal. cxvin, 151), quod numquam tacere poterit, nec
laborequaesierat. Manifesta transcurrimus,ut in ob- audire cum Israel: Audi, Israel, et lace : sed in toto
scurioribus immoremur, in quibus autem praesens orbe resonabit, et ChrisiiEvangeliumpandet[A/.pan-
prophetia discrepet a praeterita, et in quibus loqua- detur] gentibos. Unde juxtahuncsensum et duodeci-
tur similia, collatio utriusque poterit indicare. Porro mus annus.ad duodecimreferturiribus, etdecimus
quid sit judicium facere etjustitiam, pignus resti- mensis ad tempus propiiiationis Judaicre, qureGrsece
luere, rapinam reddere, in mandatis vitre ambulare diciturlWfto? : et quinladies raensis ad sensus car-
et caetera, in hoc eodem propbeia supra diximus. neos, quae omnia, capta Jerusalem,etEvangelio suc-
(Vers.21,22.)Ei (actumeslin duodecimo anno, in cedente, deleta esse, et transisse monstravimus: et
399 decimomensefVulg. tacet mense], quinta mensis vespere, hoc est, in consummatione inundi factara
transmigrationis (sive captivitatis) nostrm : venit ad B manum Domini ad verum Ezechiel, qui futuras
me qui fugerat (sive qui salvalus fuerca)de Jerusalem, ruinas urbis cecineral per prophetas, et mane im-
dicens. Vaslala (sive capta) esl civitas. Manus aulem pletas esse monstravit.
Domini (acta (uerat ad me vespete antequam veniret (Vers. 25 seqq.) Et factum est verbum Domini ad
qui fttgerat: aperuitque os meum donec veniret ad me me, dicens : Fili hominis, qui hubitanl in ruinosis his
mane et aperlo ore meo non silui amplius. Undecimoi super humum Israel loquenles,aiunt : Unus erat Abra-
anno regni Sedeciae, quinto mense, capta est civi- ham, el " possedit terram : nos autem mulli sumut
tas Jerusalem. Hrec autem prophetia , duodecimo> [Vulg. lacet sumus], nobis data est terra in posses-
anno, decimo mense, quinla mensis captivitaiis, , sionem. Idcirco dices ad eos : Hmc dicii Dominus
sive iraosmigraiionis, quando captus esl Jechonias> Deus: Qui in sanguine comeditis, el oculos vestrot
[Al. cum Jecbonia]. Ex quo ostenditur, post unumi levatisad immundilias vestras, et sanguinem fundilis,
annumet quatuor menses, et viginli quinque dies,, 7tumquid[Al. numquam] lerram hmreditate possidebi-
capia Jerusalem, venisse Babyionem unum civittmi tis? Sletislis in gladiis vestris, fecistis abominationes,
Jerusalem, qui nuntiaret captam urbem atque vasta- et unusquisque uxorem proximi sui polluistis, et ter-
tam. Ante unum autern diem quara veniret qtii islai ratn hmreditale possidebilis? Hmc dices ad eos : Sic
narraret, vesperi facta est manus Domini ad Eze- C dkit Dominus Deus : Vivo ego, quia qui in ruinosis
cbielem prophetam, quae aperuit os ejus quod diui habilant gladio cadent, et qui in agro est, bestiis trade-
clausum fuerat, et quidquid erat ille diclurus, hic: tur ad devorandum : qui autem in prmsidiis et in spe-
factum ante replicavit: nec siluit amplius , vidensi luncis sunt, peste morientur. Etdabo terram in solitu-
propheliam suam opere complelam, et nequaquami dinem, et in desertum, el deficiet superba fortitudo
dubitare populum qui erat in Babylone, vel eos qui[ ejus, el desolabuntur monteslsraet, eo quod nullus sit
capti erant de vaticinio prophetali. Tunc enim ape- qui per eos transeal. Et scient quia ego sutn Dominus,
ritur os prophetae, quando quod prius nuntiaverat, cum dedero terram eorum [Vulg. tacet eorum] deso-
opere monstrarit effectum : el tota libertale procla- latam el desertam, propier universas abominaliones
mat, qui nequaquam futura, sed vel praeseutia,, suas, guas operati sunt. Et tu, fili hominis, filii populi
vel transacta demonstrat. Hoc secundum litteram. lui [Vulg. nddit. qui] loquunturde le juxla muros, cl
Caelerum juxta anagogen , si Ezechiel interpre- in osliis domorum, el dicunt unus ad alterum, vir ad
tatur fortitudo Dei : Christus autem est Dei vir- proximum suum loquenles : Venile, el audiamus qui
lus, et sapientia (ICor. i, 24), hoc inlelligendum,, sif sermo egrediens a Domino. Et veniunt ad te, quasi
quod capta Jerusalem et subversa, quicumque perfi- si ingredialur populus (vel quomodo populus con-
diam Judrcorum potuerit evadere, quales fuerunt' *>
gregari solet); et sedent coram le populus meus, et au-
apostoli, et reliquiae qurje salvre factre sunt, ipse! diunt sermones tuos, el non faciunt eos, quia in
401
Christo nuntiat omnes caeremonias Judaeorum esse
canticutn oris sui vertunt illos; el avaritiam suam se-
subversas, quas quidam usqtie hodie observandas
non audientes illud : exci- quitur cor eorum (sive ut in LXX continetur: Quo-
putant, Aposloli Agratia
distis qui in Lege justificamini (Galat. v, &). Miror- niam mendacium in ore eorum ipsi faciunt, et post
que hominum pertinaciam, id velle sermone defen- abominationes suas cor eorum graditur. Sequilur):
dere, quod opere implere non audeanl, nisi forie, Et es eis quasi carmen musicum quod suavi dulciqtte
sub pelle ovium, id est, Christianorum, lupi celan- sono canitur, et audient verba tua , el non facienl ea ,
tur Judaici. Quid defensor [Al. defensores et perso- el cum venerit quod prmdictum est, ecceenim venit:
nanfj synagogaein Christi Ecclesiis personat? Captat tunc scientquodpropheta b sil in medioeorum. Primum
a Supplet Victor., hmreditate ex Hebraeo textu : b Penes Rabanum , et Vulgat.
Prophetes, vel
quam quidem vocem et Rabanus olim hic legit etit Propheta fuerit inler eos. Fallitur porro Drusius dum
flieron. in subnexa expositione innuit posuisse. pro octo, quot versiculos Hieron. iradit peries LXX
823 S. EU5EBII HIERONVMI 324
sciendum, * quod octo plus vel minus versus ab eo A , sceleratior, quod amici, et proximi polluerit uxo*
loco quem posuirnus : Qui in sanguine comeditit, et rem. Et cum hacc , inquit, faciatis, arbitramini vos
oculosveslroslevatis ad immunditias vestras, usque nd terram hrereditate retenluros? Responde igitur eis ,
eitm locum ubi scriptura est: Hmcdices ad tos , tic o propheta, et hanc super eos ex meo sermone prome
dicil Dominus Deus, in LXX non habetur, qui cum sententiam. Juroper memetipsom , quod qui habi-
multis aliis, el hrec praelermiserunt, sive inlerpre- tant in ruinosis, et parietinis, glndio cadant: el qui
tata nb eis, scriptorum paulatim sublata sunt vitio. in agris sunt, sive in campo, a bestiis devorentur :
Et Latini nosiri, immo invidi Christiani, et ut aper- et qui in muratis, sivein prajsidiis ac speluncis, Dei
tiusdicam, b Grunnianre factionis haeredes, adver- irain vitare non possint, sed fame morianlur , et
sum nos lalrant, cur juxia Hebraicuin disseramus : pestilentia. Et dabo, inquit, terram Judaeamin soli-
quasi noleniibus ingerendi sint cibi, et non his epu- tudinem , et deiiciel superba foriitudo ejus, qure
lae prreparentur qui eas cum graliarura actione sus- quondam fuerat fortitudo. Superbis autem resislit
cipiunt. Certe si uobis non habent fidem, legant alias Deus, et humilibus dat gratiam (Jacob. iv , 6). Mon-
editiones , Aquilae, Symmacbi, el Theodotionis; in- tes quoque , et omnia deserenlur , et in tantam ve-
terrogent Hebraeos non unius loci, ne eos a me re- nientsolitudinem , ut ntillus per eos transeal, et
demptos jactitent, sed diversarum provinciarum ; B tonc nequaqoam confident in multitudine sua panci
et cura errori meo vel imperitiae cunctos viderint qui remanserant; sed cognoscent solitndinis magui-
consonare , lunc se intelligant nimium esse pruden- tudine quod ego sim Dominus, qui dedi terram in
tes , et magis cupere dormire quam discere; habi- desertum propter omnes abominaliones quas opernti
tentque in septuaginta cellulis Alexandrini Phari, ne sint. Haecdicta sint adversus eos qui, capta 403
vela perdant de navibus el funiuin detrimenla su- Jerusalem omnique Judaeorum regione vastata, pauci
spirenl. Hieecontra invidos: nuncquod proposuimus babitabant in ruinosis , et in desertis urbibus villu-
disseramus. Capta, ut diximus, Jerusalem templo- lisque. Nunc veniamus ad iropologiam , et juxia con-
que subverso, pauperes terrre , de quibus scribii Je- suetiidinem nostram , latam disputaiionem slringa-
remias (Jerem. xxxix), soli relicti fuerant in Jern- mus potius qunm disseramus. Omnis brcreticus in
salem , qui vineas et agros colerent, et in ruinis in- parietinis habilat, et desertis , et possidere se putat
censre urbis habiiarent. Cumque deberent agere pce- terram Israel, dicitque: Si Abraham fide sua umis
niientiam super his propter quaecaplivitas venerat, homo in tantam venil bcaiitudinem , ul setnen ejus
seipsos cassa spe decipienles loquebantur: Unus multiplicaretiirsicutarena maris, et sieui astra coeli:
fuit pater nosler Abrabam , et tamen hanc lerrnm quanto magis nos plures lenam Israel, hoc est,
haereditate possedit, non quod ipse possederit, sed C eernentium Deum, et Judaeam confesskinis Domi-
qnod semen ejus terram repromissionis 402 acce- nicae possidebimus ? Quibus respondit Dominns :
perit. Si igilur ille unus in lantos multiplicatus esl Ille possedit lerram fidei raerito ; vestra autem infi-
populos , nos multo plures qui relicti sunius in terra delitas, immo blasphemia terrara Israel, id est Ec-
Judaea, et habitamus inurbibusdesertisac ruinosis, clesiam possidere nonpoterit. Primum enira come-
ulique inulto amplius multiplieabimur, ut possidea- ditis in sanguine, effundentes eorum sanguinem ,
mus plures quod unus ille possedil. Quibus respon- quos scandalizatis. Deinde oculos veslros levatis ad
dit Dominus : Abrnham unura iide possedisse ter- imnmnditias vel abominationes vestras, quas de ve-
ram repromissionis. Credidit enim Abraham Deo , slro animo confixistis : cum debuerilis imiiari eccle-
et reputatum esl ei ad justitiam (Genes. xv , 8). Is- siasiicum virum , et dicere : Ad le levavi ocnlos
tos autera incredulitate , et sceleribus occupatos, meos, qui habitas in coelo (Pt. cxxn, 1). Teriio san-
etiain si plures sint, possidere non posse. Siraulque guinera funditis , non vivificanles eos quos seduxis-
euumerat quid facientes offendant Deum, sex rideli- lis , sed inierficienles. Nec vobis sulficit iria isra
cel genera peccatoruin. Qui in sanguine comeditis, fecisse, sed siatis in gladiis vestris , hoc est, perse-
ct ocufos vestros levalisadiminundilias, hocest, ad veratis in pravitate sententias, et parati eslis ad
idola vestra, et sanguinem fundilis, hoc est, homi- 0 caedes, et fecistis abominationes , ea agentes in co-
cidium perpetratis : numquid ista facieules polerilis bilibus quae lurpe est loqui, et trxorem proximi ve-
terram hrereditaie retinere ? Nec hoc estis scelerum stri polluistis , eeclesiasticam videlicel conversatio-
fine contenti, sed siatis in gladiis vesiris quotidie, nem , quotidie de complexu Christi deceptos rapere
paraii ad occidendum, et imitantes Esau, quisteiit, festinanles. Et cum haec feceritis, putatis vos ter-
et vixit in gladio suo, facitis abomiiiationes incre- ram Israel haeredilale tentnros ? Qinbtis loqnitur
dibiles , viilelicet libidinum lurpitudines , et unus- Deus, quod quieumque in rainosis haeretieornm habi-
quisque uxorem proximi sui polluit; ul in eo sit taverit conciliabulis , gladio cadat Ecclesiaslico, de
desiderari, rescribendur» cotttendit duos ad parti- hoc est, tom. I, editionis nostrae, ubi legunlur
tionis hodiernae instar, non animadveriens , fuisse octo versus, quorum bic numernm indtcat doctor
olim apiid sacculumHieronymianum versiculos per- egregius. In Vulgata nostra duo tantum numeran-
quaui brevissimos, uL feruie ex Ulis, «cto, duobus tur. MAM.
Vulgaice dLvisionis resjortdeant. b Discipult Rufini notantnr.
a Consiiie Bibllotbejcajii divinam S. HievQnyrai,
52> COMMENTARIORUM IN EfcECHIELEMLIB. XI. CAP. XXXIV. 320
quo scriptum est: Gladii ancipites in manibus eo-1Aquinta mensis, quando venit qui lugerat de Jerusa-
rum (Ps. CXLIX , 6). Et in Evangelio : Non veni lem, et quando Jocutus est propheia ad eos qui
pncem mittere , sed gladium (Malth. x). Et servus , erant in terra Judrea , et aeternre possessionis sibi
qui se luxuriae tradit; et olio, dividetur, id esl, mu- spem pollicebantur , et jubet propbelae ut dical po-
crone ferietur , et pars ejus ponetur cum infidelibus pulo qui in Rabylone versalur, et habilat cum eo ,
(Luc. xn). Et qui in agro sive iu campo est, bestiis et arguat eos super insidiis blandieniibus , qui pro-
tradetur ad devorandum, quas propheta vitaredesi- phelae vcrba audire desiderant, non ad animae sa-
derans, deprecatur : Ne tradas besiiis animam con- lutem, sed ad aurium voluptatem. Isii juxta niuros
fitentem tibi (Ps. LXXIII,19). Qui aulem in prresidiis sedebant, et in ostiis domoruni: nequaquara in sen-
et in muraiis est, de quibus scriptum est: Civitales sum prophetre intrare cupienles; sed mutuo se hor-
firmas ascendit justus, et destruxit munitiones ea- lantur et dicunt: Venite et audiamus qui sit sermo
rum , in quibus conlidebant impii (Prov. xxi, 22); egrediens a Domino; et sic veniunt quasi populus
404eL versalur in speluncis, dequibus dicitur: Scri- qui ingrediatur Ecclesiam Dei, et sedenl coram te,
ptura est, Domus Patris mei domus orationis voca- populus meus, qui meum esse se dicit, et nolunt
bilur : vos autem fecistis eam speluncam latronum ' facere quod audierunt. Istiusmodi mihi videnlur eo-
(Matih. xxi, 53): iste faine sermonis Domini , et B rum similes, qui thealralibus luduntur carminibus :
peste morietur, el dabitur oinnis terra haereiicorum et vel tragcedos audiunt, vel comcedos, et ibi cum
in solitudinem , ila ul frangalur eorum superbia , et voluptatepalpantur: ita ut cum egressi fuerinta le,
redigantur montes in soliiudinem , qui sibi altitu- repllcent ea, et decautent, ct dulci sono se deci-
dinem scientiaepromittebant. Qui montes vocantur piant. Etaudient, inquit, verba tua et non facienl
Israel, quia sub Christi nomine deceptos quosque ea. Tales sunt usque lioiiie mulli in Ecclesiis , qui
supplantant: uullusque per eos iransibit, nec di- aiunt: Venite audiainus illum et illum , tnira elo-
cere poterit quod Moyses : Transiens videbo visio- quenlia praedicationis sure verba volventem : plau-
nem hanc magnam (Exod. m, 1); habilatores enim susque coramovent, et vociferantur, el jactant nia-
sunt perversorum montium , non peregrini, et ac- nus , et qure operibus neglexerant, postquam
colre : ut cum liaecpassi fueiint, tunc cognoscant, advenisse cognoverint (necesse esf enim evenire
quod ipse sit Oominus, qui dederit terrnm eorum in quod propheta Dei sermone pronuntiat), tuuc inci-
soliludinem propler aborainationes quas operati pientapprobare, et nosse, quod cuncta quae audie-
sunt. Sequitur: Eadem quidem die , et eodem tem- rant, non fuerint hominis verba , sed Domini , qui
pore, hoc est, duodecimoanno, decimo mense , in per prophetam, et virum ecclesiasticum Jocutus esi.
LIBER UISDECIMUS.
405 406 Uodecimus in Ezechielem explana- C ( ignobilis, ad Imperatorem scribens, super hac na-
lionum liber in extrcma sui parie contra Gog et tione dixerit: Gog isle, Gothusest; cui qua ratione
Magogvaticinium continebit, et usque ad exordium possint omnia quae in ea scripta sunt coaplnri, iion
civitatisinmoule positae, et templi in easiti veniet». est meum, sed eorura qui hoc pnlant, disserere.
Quem si, adjuvanle Doinino, et sua mysteria dis-
serenle, poiuero ad calcem usque perducere, diu (Cap. XXXIV.) Et factum est verbumDomini ad
mibi erit multumque dubitandum, utrum ad spiritale me, dicens : Fili hominis, propheta de pastoribus (sive
templum debeara mittere manus, au aperte ignoran- ad pastores) Israel, propheta, et dices pasloribus :
tinm coniiieri; prresertira cum et apud Jadreos, et Hmc dicit Dominus Deus : Vm pastoribus Israel qui
apud nos super interpretatione ejus grande silen- pascebantsemeiipsos.(Sive:Opasloreslsrael, numquid
tium sit : aliis in fuluro tempore exslruendum esse pascunt pastores semetipsos?) Nonne greges pascun-
censenlibus: aliis bono quidem animo, sed imperito, tur a pastoribus ? (Sive nonneoves pascunt pattores ?)
scientibus spiritualia esse qure dicunlur, et lamen Lac comedcbatis, et lanis operiebamini, et quod crat-
ipsa spiritoalia, quomodo disseri debeant, nescien- sum erat occidebatis: gregem autem meum non pasce-
tibus. Etiulerim, ut praesentis operis cura nos te- batis. Quod infirmumfuit non solidastis (sive confor-
neat, scias, o virgo Chrisii Eustocliium, orandum 0, taslis): et quodmgrotum, non sanastis : quod fraclum,
libi esse pro nobis. In prophelia difficillima illud non alligastis, et quod abjectum erat (sive errabat)
brevitor admoneo, quod b vir nostrae aetatis haud non reduxistis; quod petietat, non qumsitlis: sed cum
a Addit Martianaeus, post Erasmum, Jerusalem, snpra ponendum erat, hoc modo : El usque ad exor-
quam vocem jure Vicioritts, doobus Brixisemss. co- dium civilatis Jerusatem in monte posilm, el templi in
dicihus, tertioque typis excuso suffraganlibus, dale- ea sili teniel.
vit. Nam, inqiiit, praeler quod infra, cap. XL,clescri- b S. Ambrosius, lib. n de Fide ad Gratianum Au-
bittir lantum, non autem de lerrena Jerusalem illud gjisjmTi, c, 16.
inlerprelatur, si ponendum erat nomen, non hic, sed
527 S. EUSEBIl HIERONVMl 52»
ausleritate imperabatis eit, et cum potentia (sive quod A et cotnibus vesttis ventilabatis omnia infitma pecora,
forle erat, afflixislis labore). Et dispersm sunt oves donec dispergerentur foras. Salvabo gregem meum,
jnem, eo quod non esselpastor (sive pastores), et factm 408 et non ertl utlra in rapinam, et judicabo inier
sunt in devotalionemomnibusbestiis agri, et dispersm pecus el pecus(sive inter arietem et arietem]). El su-
sunl. Erraverant greges mei (sive oves) in cunctis scitabo super eas [Vulg. ea hic alque infra] (sive
montibus, et in univerto colle excelso, et super omnem - eos) pastorem unum qui pascat eas (sive eos), servum
faciem terrm dispersi sunt greges mei (sive o»es)ef meum David : ipse pascet eas ( sive eos): et ipse erit
non erdl qui requireret: non erat, inquam, qui require- eis in pastorem. Ego aulem Dominusero eisin Deum,
tet (sive qui reduceret). Proplerea, o pattoret, audite el servusmeus David princeps in medio eorum. Ego
verbumDbmini: Vivoego, dicit Dominus Deus, quia Dominustocutus sum. Et faciam cum eis pactum (sive.
pro eo quod facti sunt greget mei (sive ores) in rapi- lestamentum)pacis, et cessare faciam bestias pessimas
nam, el ovestnemin devotalionem omniumbestiarum de terra, et qui habilabant [Vulg. habitant] in dcserlo
agri, eo quod non esset paslot (sive pastotes): neque securi dormient tn saltibus. Et ponam eos in circuitn
enim qumsietunt pastotes [Vulg. addit mei] gtegem collis mei benedictionem,et deducam (sive dabo ) im-
meum, sed pascebant 407 pastotes semetipsos, et brem in tempore suo, pluvim benedictioniserunt. Et
gteges meos non pascebant. Ptoplerea, pastores, au- B dabit tignum agri (sive dabunl ligna camporum) (ru-
dite verbumDomini: hmcdicit Dominus Deus : Ecce ctum suum, et terra dubit germen suum (sive forlitu-
ego ipse tuper pastoret requiram gregem meum rfe dinem): et erunt (sive habitabunl) in terra sua absque
manu eorum, et cetsare eos faciam, ut ultra non pas- timore (sive in spe pacis) : el scienl quia ego Dominus,
cant gregem meum[Vulg. tacet meutn]; nec pascant cum contrivero catenat (sive torquem)jugi eorum, el
amplius pastores semetipsos (sive owes), et liberabo cruero eos de manu imperantium tibi (sive servire eot
gregem meum (sive ovei) de ore eorum, et non erunl facienlium). El non erunt ultra in rapinam gentibus:
ultra eis in escam. Quia hmc dicit Dominus Deus : neque bestim terrm devorabunt eos : sed habitabunl
Ecce ego ipte requiram oves meas, et visitabo eas confidenter(sive in spe) absque ullo terrore. Et susci-
sicut viiitat pastor gregem suum in die quando fuerit tabo eis germen nominalum(sive planlalionem pacis :
in medio ovium suarum dissipatarum (sive quando et non erunt ultra imminuti (sive pereuntes) faine in
fuerit caligo, et nubes in mediooviumsuatum sepata- terra, nequeportabunt amplius opprobria genlium. El
tarum ): sic visitabo ovetmeas, et liberaboeasrfeom- scienl quid ego sum DominusDeus eorum cutn eis, et
nibus locis, in quibus dispersmfuerant in die nubis et ipsi populus meut domus Israel, dicit DominusDeus.
caliginis. Et educam eas (sive eos) de populis (sive Vosautem gregesmei, grex[Vulg. greges] pascummem
de genlibus), et congregaboeas (sive eos) de terris C (sive oves)homines eslis, et e.goDominus Deus vesler,
( sive regiombut), efinducam eas (sive eos) in terram dicit Dominus Deus. Saepecommonui editionem me
suam, el patcam eas (sive eot) in montibut Israel, in ulramque miscere, ul librorum vilem magnitudinem,
rivis et in cunctis sedibus terrm. In pascuis uberrimis in his dumtaxat, quae non multum a se in transla-
patcam eas ( sive eos), et in montibus excelsit lsrael lione discordant. Post caplam Jerusalem, posiquam
erunt pascua earum (sive ovitia eorum): ibi requiet- anmintiavit in Babylone qui,fugerat, locutus est de
eenl in hetbit virentibus, et in pascuis pinguibuspas- his qui habitabant in ruinosis Jerusalem, et deinde
cenlur super montesItrael. Ego patcam ovesmeas, et ad eos qui in captivitate positi, nihilominus persc-
ego eas accubare faciam (sive requiescere),dicit Domi- verabant in malilia, propnetre verba audire nolen-
nus Deus. Quod perierat, requiram, et quodabjectum tes : nunc ad paslores, id est, ad principes sermo-
erat (sive erraveral) reducam : et quod confractum nem dirigit, quorum vitio oves, id est, populi dissi-
fuerat, alligabo, et quod infitmum etat, consolidabo pati stint. Et hoc notandum, quod a duodecimo
(sive confortabo): et quod pingueet fotte, custodiam, anno, decimo mense, quinta mensis transmigratio-
et patcam illas in judicio (sive cumjudicio). Vosau- nis, sive captivitatis Jechonire, et qui cumeo capti lue-
tem, gteges mei (sive ovesmem), hmc dicit Dominus rant, usqueadvicesimum etquintum annum, quamio
Deut: Ecce ego judico inlet pecus, et pecus, atietum D 409 super montem urbis redificatae teniplui»
et hitcorum. Nonne satis vobiserat pascua bona [ Vulg. exstruitur, et incredibilia Ecclesiaesacramenla pan-
patcuam bonam]depasci? Intuper et reliquiat pascua- duntur, nullus in medio annus, nullumque tempus
rum vettrarum conculcabatit[ Vulg. concutcastis]pe- est positum; sed simpliciler dicitur : Factus est
dibut vetlrit, et cum purittimam aquam bibetetis,re- sermo Domiui ad me, dicens : Fili hominis, loquere
liquam pedibut vetlris turbabatis [Al. turbastis]. Et ad illas et ad illos, ut intelligere debeamus omnia
ovet mem his qum conculcata pedibut vettris fuerant, qure legunlur tredecim annis, diversis dicta tempo-
pascebantur, et qum pedes vestri turbaverant, hmcbi- ribus; el tamen certa inter se spatia temporum non
bebant. Propterea hmc dicit Dominus Deus ad eos habere.^Ad pastores autem Israel sermo dirigilur,
[ Vulg. vos]: Ecce egoipsejudico inter pecus pingue, quos vel reges, vel principes, Scribas et Pharisacos,
etmacilenlum (sive infer pecus forte et infirmum)-. ac magistros Judaici populi debemus accipere. Vel
pro eo quod lateribus, el humetis a vesttis impingebatis, cerle in Evangelico popuio, episcopos, presbyteros,
* Additum vettris, quod tantum sit penes LXX, Victorius expunxit.
329 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XI. CAP. XXXIV. 330
et diaconos : aut juxta mysiicos intellectus, Angelos A A bestiis agri, de quibus scriptum est : Posuisti tene-
singularum Ecclesiarum, ad qtiosscripsit Joannes in bras, et facla est nox : in ipsn perlransibunt omnes
Apocalypsi sua (Apocal. i), et quorum Angeli quo- bestire agri, catuli leonum rugientes, ut rapianl, et
tidie vident faciem Dei (Matth. xvm). Primumque quaerant a Deo escam sibi (Ps. cm, 20, 21). Et di-
diciiur: Vaepastoribus Israel, qui cum gregem Do- sperguntur, et errant in cunctis monlibus, qui elevan-
roini pascere debeant, et saluti illius providere, pro tur conlra scientiam Dei, et universo colle excclso,
sua feslinant luxuria. Unde magnopere cavendum qtti per haereticam superbinm, Ecclesiasiicam despi-
cst, et observanda illa prrecepta : Ne quaeras judex ciunt simplicitntem. Et super omnem faciem terrae
fieri, ne forte non possis auferre iniquilates (Eccli. disperguntnr; terrena, non ccelestia requirenles. Et
vn, 6). Et iterum : Quanlo major es, lanto magis te non erat qui requireret, nec qui reduceret: quia de-
humilia, el in conspeciu Domini invenies gratiam Iiciis occupali, gregis Domini [Al. dominici] damiia
(Ibid. III, 29). Et rursum : Ducem te consliluerunt, non curant. Unde ad malos pastores serino fit Do-
ne elevcris : sed esto inter eos quasi unus ex illis mini, quia isla, et ista fecisiis, quae stipra exposui,
(Eccli. xxxn, 1). Undeet Apostolus, quasi parvulum el quaesecundo enumerat: Ecce egoipse adpaslores
atque lactentem intcr discipulos esse se dicit veniam, et requiram gregein meum de manu eorum,
(1 Cor. m). Quodque sequitur : Lnc comedebatis, et B I quibus expedit, ut mola asinaria alligetur ad colliini
lanis operiebamini, per metaphnram pastorum ad (lfail/<.xviii),quam ut minimum scandalizent de po-
principes loquitur, de quibus et in alio loco scriptum pulo meo. Et hrcc erit eorum pcena vel maxima, ut
est: Qui devorant plebem tneam sicnt escam panis ultra non pascant gregem meum : ne sub occasione
(Ps. LII, 5). In lacte omnes escas intellige: in Innis, 411 ovium seipsos pascant, et opes congregenl :
mulliplicem vestium varietatem. Quod autem dici- Et liberabo populum raeum de oreeorum. Requiram,
tur: Et quod crassum erat, occidebatis, de divitibus inquil, de inanu, et liberabo de ore, quod avidis fau-
populi loquilur, quos mali principes in Ecclesiis ju- cibus devoratur. Cum autem requisierit oves, visilat
gulare narrantnr, dum eos [Al. eis] praedicant, et eas quasi regroianles aique macilenias, et pasiorum
viiia eoruin iucrepare non audent. De quibus et pro- negligentia dissipatas: cl liberabit de omnibus locis
phela dicit : Populus meus, qui beatos vos dicunt, in die nuliis, el caliginis, de qua loquitur et Joel :
seducuntvos.et semitam pedum vesirorum supplan- Adest dies Domini, et prope est dies tenehrnrum et
tant (Isa. III, 12). De 'quibus ct Jacobus loquilur caliginis, et dies nubis, et nebulae (Joel. n, 1, 2).
(Jacob. u, 3), quodcum ingressi fueriut ad eos pre- Tunc educcnlur de terris, ut inducanlur in lerram
liojis circumdati vesiibus, et annulo aureo, liono- suam, quaeest terra viveiuium: et ipse eas pascet in
rantur ab eis.el sanctis pauperibus dicitur: Tu vero 4G monlibus Israel, de quibus loquitur David : Levavi
sede in scabello, sive in terra, aut sta. Isti quod in- oculos meos in monies, unde vcniet auxilium mibi
firmum est, non confortnnt, sive consolidant. Unde (Ps. cxx,l). Et non solum in moniibus, sedinrivis,
et Paulus loquitur: Suscipite infirmos (Rom. xiv, 1). et in cunciis sedibus terrae, in prtscuis uberrimis, et
Et: infirmum410 '" f'de assumite. Et: Multi inler in monle excelso, de quo Isaias, et Michaeasplenius
vos infirmi, et aegrotantns. Ad quos miltilur serrao vaticinanlur (Isa.n; Mich. IV, vn): sivein monlibus
divinus, de quo scriplum est in Psalmis : Misilver- excelsis Israel. Ibi requiescent in herbis virentibus,
bum suum, et sanavit eos, eteripuiteos de corru- et dicenl; Dorainus pascit me, et nihil mihi deerit:
ptionibus eorum (Ps. cv, 10). Et quod fraclum est, in loco pascurjeibi me collocavit : Super aquas refe-
ait, non alligant : nequaquam mortalia in populis; ctionis educavit me (Ps. xxn, 1,2). Et pascenlur in
considerantes vulnera, qunlis est adulter, bomicida, pascuis pingttissimissuper monles Israel. Est infi-
sacrilegus. Et quod abjeclum est, sive quod errarei nita promissio, spesque beatitudinis, quando ipse
viderint, non reducunl, permittenles eos ab baereti- Dominus pollicelur dicens : Ego pascam oves meas;
cis decipi. Et quod perierit, non requirunt, non tami et nequaquam eas commillam malis pastoribus, et
perditos salvare cupientes, quam eos, qui sunl ini ego ens accubare faciam, dicit Dominus Deus, ut re-
Ecclesiisdevorare : sed cum ausieritate imperantes: D quiescant in sinu Abraham, Isaac et Jacob. Tunc
eis, et cum poienlia, quod proprie ad superciliumi quod periera t in gentium populis, requirelur: et quod
episcoporum pertinet, eorum videlicet, qui operibus; erraverat in hrcreticorum persuasione, reducelur : et
dedecornnt nominis dignitalem, et pro humilitate as- quod confraclum fuerat, alligabitur: et quodcontri-
sumunl superbiam, ut honoremse putent consecutos,, lum, atque infirmum, consolidabitur; ut impleatur
non onus : et qnoscumque in Ecclesia viderint prae- quotl scripium est: Qui sanat infirmitates eorum, et
poientes, et Dei habere sermonem,opprimere nilun- alligat contritioues eorum (Ps. cn, 3). Corenim con-
tur. Unde juxla Sepluaginta scriplum est: Et quodI tritum et humiliatum Deusnon spernit (Psal. L, 19).
forte erat, affligebalislabore. El dispersus est popu- Unde ei sanctus loquiiur : Sana me, Domine, quo-
lus Dei, vel vitiis, vel errore haerelicorum : eo quodI niam conturbala sunt ossa mea (Psal. vi, 2). Et in
noii esset pastor bonus, qui poneret animam suaral tricesimo septimo Psalmo (Vers. i) pcenitens : Non
pro ovihus: sedomnes mercenarii, quilucra tanluml est, inquit, pax ossibus meis a facie peccalorum
de gregihusconsiderant, et cum lupum viderinl, fu- meorum: et quod pingue, ait, et forte, custodiam :
giunt. Quorum negligeuiia, grex Dominidevoratur aj ne voretttr a bestiis. Ei pascet oves suas in judicio,
* 11
PATROL. XXV.
35} S. EUSEBIIBIERONYMI 332
sciens cui ovi quaepascua debeanlur. Diversae enim A IV),qni dicit: Pacem meam dovobis : pacem meam
sunt mansiones apud Patrem (Joan. xiv).Et: Nonju- relinquo vobis (Joan. xiv , 27). Et cessare faciet
dical Pater quemquam : sed oinne judicium dedit bestias pessimas de terra, vitia, vel perturbationes,
Fi|io (Ibid., v). Hsec aiitem adversuni pastores locu- quibus animae vexantur humanae: vel adversarias
tus est: nunc loqqitiu' ad pves, id est, ad populiim: potestates, a quibus irapugnanlur. Et qui habitant in
et ad utriusque pecoris gregem, id esl, oviura 412 deserto, securi dormient in saliibus. Dorainus enira
et caprarum: et noh solum ad oves et capras, sed et revelabif condensa silvarum, et in templo ejus om-
ad arietes et hircos, qui sunt in gregibus principes, nes dicent gloriam (Psal. xxvni, 9). Ejectis autem
quibus ait : Nonne vobis satis erat, quod bonis bestiis, et redacta terrain soliiudiuem, ab istiusmodi
Scripturarum pascuis vescebamini? sed insuper re- animantibus securi dormient, et dicent: Dominus
liquias pascuarum vestrarum conculcabalis [concul- illuminatiomen, et salus mea, quem timebo ( Psal.
cabitis] pedibus. Et cum aquam eloquiorum Dei pu- xxvi, 1)? Et ponet eos, qui securi dormienl in cir-
rissimam biberetis, reliquas aquas pedibus turba- cuitu montis, vel collis sui, et erunt benedictio.
batis, ut populus meus conculcata a vobis pascua, Tunc dabit imbrem in tempore suo, et pluviae bene-
et turbidas aquas manducaret et hiberet, et veslro dictionis erunt, quas in Deuteronomii benedictioni-
vitio, quod per se b.ooum erat, corruptum viola- B bus pollicelur (Denf. xxvm). El dabit, inguit,lignum
tumque susciperent. Quod ct omnes quidera haeretici vitae, de quo in Genesi scriptum est (Genes. n) :
faciunl, utcarpanfeloquiaScripturarum,etquantum lignumque sapientiae, de quo dicitur, Lignum vitac
in se est, maculent. Sed et eeclesiastici viri qui est oranibus qui assumuni eam (Prov. m, 18). Dabit
dogniatum non custodiunt veriiatera, sed de suo. autem fructum suum, quando et lerra dederit fru-
corde conftngunt, magistramque habent praesump- ctum suum: sive ligna regionum, sanctorum plurima
tionera suam, simili errore retinentur. Qui cum po- mullitudo. Et terra dabit germen suum : Veritas
pulo persuaserint vera esse quae fingunt, et in thea- enira de terra orta est (Ps. LXXXIV, 12). Et eruntin
tralem modum plausus concitaverint el clamores, terra sua absque limore, sive in spe pacis, in terra
immemores fiunl imperiliae sure, et adduclo super- viventium, in terra mansuelorum, de qua scriptum
cilio, fibralisque serraonibus, atque trutinatis, ma- est : Beati mites ; quoniara ipsi possidelrunt terram
gistrorum sibi assumunt auctoritatein. Videamus (Matth.v, i): ut rerumomniumfelicilate cognoscant
igilur, quod sit judicium inter pecus et pecus: et quo quod ipse sit Dominus : quando conlriverit calenas,
judicio judicet eos bonus pastor el verus, qui aece- vel circulum ferrcum jugi eorum, quo quasi gravissi-
pit omne judicium a Patre. Ecce, inquit, ipse ego ' mo premebantur imperio, et eruerit eos de manu
judico inter pecus pingue et macilentum, sive inler C-imperantium, sive servittite affligentium eos. Servus
forte et inGrmum. Fortes enim lateribus, et humeris est enim unusquisque ejus a quo vincitur. Et nequa-
suis impingunt atque collidunt infirma pecora, et quam erunt ullra in rapinam daemoniacis geniibus;
cornibus ventilant, nescientes in lege taurum cor- nec bestieeterraedevorabunteos dequibus diximus :
nnpetam debere puniri (Exod. xxi). Jrapingebant sed habitabunt confidenter absque uliotcicore.juxta
autera lateribus, et cornibus ventilabant, donec di- superiorem expositionem. Et suscilabo, inqtiit, eis
spergerent, et ejicerent oves foras. Superbia enira germen nominatum, sive plantationem pacis, 414
majorum, et praeposilorum iniquitate, frcquenler quaeloquitur in Evangelio: Ego sum vitis vem(Joan.
pellunlur de Ecclesia : ut dispergantur a Domino, xv, 1). Et non erunt ultra imminuti fame in tcrrn.
quos ipse salvavit. Sed:non dimittet eos ultra Do- Ergo fames in terrenis est: fames aulem audiendi
minus in rapinarn, et judicabit inter pecus etpecus: sermonem Dei, quae sub pastore bono, et germine
non inter nomina dignitatnm, quibus tument prae- nominalo, alqueomnium sermone celebrato, et plan-
ppsiti; sed inter hominem ef hominem, juxta id tatione pacis, nequaquam erit in terra; neque am-
quoduterqueservuseslDomini.Tiincsuscitabitpaslo- plius opprobriis gentium suhjacebuni, ut dicanl :
rem unum, qui dicit in Evangelio: Ego sum paslor UbiestDominusDeus eonim(Psa/. cxm, 10)? Et
bonus (Joan. x,ll); servurn suum David sccundum DScient post b;ec omnia, quod non solum ipse sil Do-
id quod formam servi dignafus. esl assnmere (Phi- minus, quod et supra quoque dixerat; sed cum ad-
lip, n); qui David inlerpretatur, manu fortis. Ipse ditamento, quod Dominus omnium proprie Deus
pascet eos, et Dominus erit eis in Deum , vel Fi- eorum sit cutn eis, qui dicit in Evangelio ad Aposlo-
lius et Pater, vel certe pastor juxta assumpiam car- los : Ecceego vobiscum sum cunctis diebus,
usque
nem : 413 Dpminus aulem, et Deus, juxta Verbum ad
eral in Deum. consummatipneni saeculi(Matth. xxvm, 20). Cum
quod principio, apud Qui David, profi- auiem fuerit ipse DominusDeus eorum, tuncetipsi
cientibtis pecudihus in rationnie nniraal, nequaquam
sed qui merucrint
pastor vocahittir, sed prineeps in medio eorum, de eruntpopqlus ejus, noqquilibet,
quo scriptiiui esl: Mcdiusaulem vestrumstat, quem appellari domus Israel. Ac ne puiaremus universa
vos igiioiaiis (Joan. i, 26). Tunc ponet cum eis pac- quaredicia sunt, ad pastores, et oves hircosque ct
tum.pacis, nequaquam bellorum, atque discordire, arieles pertinere, solvit renigma, immo metapboram,
quia factus est in pace locus ejus (Psalm. LXXV), sed et ponit manifestius : Vos autem oves meae, et oves
pacii Chrisii, quueexsuperat omnem sensum (Philip. pascuffi mete homines eslis. Omnis igitur sermo di-
335 COMMENTARIORUM IN KEECBIELEM LIB. XI. CAP. XXXV. 531
vinus de bominibus est, ad quos dicit: Ego sum Do-1A quod addilur, et manentem in eo, nisi ab aliis non-
minus Deus vester, dicit Dominus Deus. numquam recederel. Aiioquin et ad Moysenloquilur
( Cap. XXXV. ) El factus est sermo Domini ad me Deus : Auferam de spiritu qui est in le (Num. xi,
dicens : Fili hominis, pone (sive converte) faciem 17): qirem utique non haberet, frisiad eum a Domi-
tuam adversum montem Seir, et proplietabis de eo no descendissei. Omnis autera istius capituli pro-
(sive ad eum) et dices illi, hmc dicit DominusDeut: phelia est COntrafnontem Seir, liliofiiih videlicet
Ecce ego ad te, mons Seir, et extendam manum meam Esau et Edom, qui Graecaet nostra lingua appellan-
tuper te, el dabo te desolalum, atque desertum. Vrbes tur Idumaei, eo quod tempOre fiecessitatis et angu-
tuas demoliar (sive tn urbibus luis faciam soliludi- slire, qttando Judas capiebatur a Babyfoniis, insulta-
nem): et tu detertus eris, el scies, quia ego sitn [Vulg. verint eis, et ejecto pophlo JudfEorutn, sibi putave-
tacet sim] Dominus: eo quod fuet is inimicus sempiter- rint terram iraditam ad possidendum, et iion solum
nus, et concluserisfilios Israel in manu [ Al. manus] non susceperint 416 ffatres a suos, flliOS videlicet
gladii (sive et assederis domui Israel [raudulenter in Jacob; sed persecuii sint, et Conclnseriht in manns
manu gladii), in temporeafflictioniseorum, in tem- gladii. Unde manifeslius inlerprelattis Cst Syhtma-
pore iniquitatis extremm. Propterea vivo ego, dicit Do- chiis, Sanguinem tuum adisti, et sattgnispersequetUrte.
minus Deut, quoniam sanguini tradam te ( sive quo-1B Prophetatur autCm quocfet ipse capiendus sit, et re-
niam in sanguine peccasti) et sanguis te persequelur : digendus in solitudines setftpiteriiaS, ef rerum iine
et cum sanguinem oderis, sanguis persequetur te. El cognoscat essejudicem Deum.eO qttOddixerit: Duao
dabo montem Seir desolalum et desertum, el auferam gentes, et duaeregionOs mese sutlt; -velIduttiEeornm
de eo euntem et redeunlem (sive homines etjumenla). et Judaeorum, vel certe Judaeet fsrael, tfuarum vi-
Et implebomontesejus occisorumsuorttm (sive vulne- delicel et decerrttribuum. Et lOthths es de monlibhs
ratorum) : in coltibus luis, et in vallibus tuis, atque Israel, dicens : Desefli nobis dati sunt ad devoran-
lorrenlibus interfectigtadio cadent. In soliludinessem- dum, non considerans quod hrjeccontra Detfm blas-
piternas tradam te, et civilalestum non habitabuntur : phemia redundaret. Unde sequltur: Lmtanteuniversa
et scielis (sive scies ) 415 quoniam ego sum Domi- terra, in solitudinemle redigam. Et est Sensns : cum
nus [Vuig. addit Deus]: eo quod dixeris: dum gentes et omnis lerra Judaea receperit prislinum statum, tu
dum lerrm (sive regiones) mem erunt, et hmreditale permanebis in solitudine sempflefna : Quodque in-
possidebo eat, cum Dominus esset ibi. Proplerea vivo ferlur : Sicufi gavisus et super hmteditate domus
ego, dicitDominus Deus:quia faciamjuxtairam(sive Israel,eo quodfuerit dissipata, sk faciam tibi, in LXX
inimiciliam) luam : et secundum zelum luum, quem non habeiur, sed sub asferiscis de Theodotionis edi-
fecisli, orftohabens eos, et notus efficiar tibi [ Vulg. per C tione additum est. Omnis auteni ira Def itlnc proficit
eot] cum judicavero te, etsciesquia ego sum Domi- contra moniem Seir, ut cum ftferit dissipatus, et
nus. Auiivi universa opprobria tua ( sive vocem bta- ipse, et univefsa Idumrea Cognoscant, quia ipse sit
sphemiarumluarum)qum locutus es, (sive quia loculus Dominus. Haec juxta historiam, et sensum niagis
es) de montibusIsrael, dicens, deserti nobis dali sunt quam verba cursim dixerim. Traflsihoad anagogen,
ad devorandum, et insurrexistis [ Vulg, surrexislis ] et sludio breviiaiis pauca perstrihgam. Pone, inquit,
tuper me ore vestro (sive magnificelocutuses super me siveconverte facieih tuam adversum ihorttefn Seir.
ore luo ); et derogaslis adversumme ( sive vociferati Et significanler ait, converte, ab alia prophelia ad
esliscontra me ) vetba vestra : ego audivi. Hmc dicit aliam prophetiam. Faciem auiem non corporis, sed
DominusDeus : Lmlanle universa terra, insoliludinem animi, de qua dicit ef Apostolas: Nos autem omnes
le redigam : sicuti gavisus es super hmreditale domus revelata facie, gloriam Domini contemplahtes (IICot.
Israel, eo quod fueril dissipala ; sic faciam libi: Dissi- ni,18). Monsautem Seit, crtri mterpretarur hispidus
patus (sive desertus) eris, mons Seir : et omnis tdu- et pilosus, confraria fortitudo accipienda est, quae
mma, et scient, quia ego sum Dominus.Illud autera praesidebat gientifiliorum Esau, et se contra populum
quod in LXX additum est, et consumentur, in He- Juda, id est, confessionis et verae fidei erexerai.
braico non habetur. Si semper in proplietis esset ser- D ] Quod si prudens lecior opposuerif, quomodo in isto
mo Dei, et juge in peciore eorum baberet bospitium, locoSeir,hocest, hispidus et pitosus, intelligatur iu
numquam tam crebro Ezecliiel poneret: Et faclus malam partem, cum Elias quoque vir pilosus dictus
est sermo Dominiad me dicens. Sed quia ob huma- sil (IV Reg. l): breviter respondebo, (feEsau scrtptam
nam fragilitatem, et vitrc hujus necessitaies, inter- esse, quod rufus fuerit, et quasipellis hispidus ( Ge-
dum recedebat ab eis, proplerea Joannes Baptista ries.xxv):deEFia vero quod vir tantum pflosus. Iu
Ioqnitur : Qui misit me baptizare, ipse dixit milii : Esau qui sanguinarius et cruentus, pelli hispidrc
Super quem videris Spirilum sanctum in specie co- 417 -comparatur , morfalium operum, et ipsius
Iiimbaedescendentem et manentem in eo, ipse est mortis indicium est, in Elia vfrilitfffis argumentum.
(Joan. i, 55).Numquamenira proprium esset in Christo Quamobrem et habitatio ejus in solittrdine et con-
a Legimtis cum Victorio, ad mss. eodicin» velu- filiis Esau, non deipsoEsau, cujiw fraler erat Jacob,
stiorumqne edrtienun»fidem.MatrtiamseuscuraErasmo sermo fit. Erant autem ilii fratres tilii Jacob, utpoto
ineommodo sensu, susctperml ftlios, videlicet Jacob ex duobus orli germanis.
(ratrit sui, serf,etc. Nam, inquit laudatus Viclor., de
333 S. ELISEBn IIIERONYMI R6
versationls austerilas, non solura virum, sed et vi-i- A tndinem atque desertum, cognoscant quod ipse sit
rum fortissimum demonstrabat. Porro Jacob qui iii Dominus. Nec sufficit monti Seir tanla dixisse, qure
supplaniaverat Esau, et primogenita ejus acceperat it praeteritus sermo narravit : sed hoc quoque per
(Genes., x), quia simpliciter habitabat domi, et nonn superbiam locutus est: Duaegentes, et duae terrae,
i- sive regiones meae sunt, Idumea videlicet el Judaea,
erat venator, sicut gigas Netnrod : idcirco levis ap-
pellalur et nitidus. Videamus ergo quid dici praeci-i- et hrcreiicos, et Ecclesiasticos possidebo pariter. Et
piat Deus ad montem, sive conlra montem Seir. hoc, inquit, dixisti, cum Dominusesset ibi, qui suo
Ecce ego ad te, mons Seir, non mittam Angelos,, populo praesidebat. Proplerea jurat Dominus, et
nec aliis utar ministris, sed ipse ad te veniam, etit dicit: Vivo ego, dicit Dominus Deus, quod juxla
extendam manum meam super te, et habitum percu- iram tuam, qua saeviebas in populum Dei, et zelum
tientis assumam, et dabo te desolatum atque deser- luum quo persequebaris Christi familiam , odio ha-
tum.utquimale babilabaris.etplurimos babebas ira- bens eos quos possidere cupiebas , cum te percus-
pietatistuaesocios, intantumutet urbes exstrueres, , sero et judicavero, tunc tibi notus efficiar, et scies
iinperiumque tibi proprium vendicares : nunc deso- quod opprobria tua et blnsphemias non alio refe-
latus cum urbibus tuis, quas et Jeremias destrueres rente, cognoverim : sed ipseaudierim qurc locutus
jubelur atque suffodere (Jerem. i, LI), ut bonas pro) B ] es coiitra montes Israel, dicens : Deserti nobis dati
eis exstruat civitates, iu eo proficies, ut scias quodI sunt ad devorandum. Montes Israel, Moysen, pro-
ego sim Dominus, quem ante soliludinem lui nosse5 phetas et apostolos debcmus accipere, quos hrcrc-
non poteras. Omnis autera causa peccati est, quodl tici et haerelicoruni princeps diabolus sibi ptitant
fueris inimicus sempiternus. Unde dicitet psalmus : traditos ad dcvorandum : quando nut rarus, aut nul-
Irascimiui, et nolile peccare (Psal. iv, S), ut citoi Ius in Ecclesia reperitur , qui possil pugnare pro
conciliemur inimicis, et odia charitate mutemus. monlibus Domini, ct eoriim laccrationem sua voce
Sed non talis mons Seir, qui super inimicilias sem- defendere. Et insurrexistis, inquit, super me ore
piternas conclusil, sive obsedit filios Israeldoloin vestro, sive magnifice loculi estis, non ut putatis
manu gladii. Ex quo inlelligimus, quod quicumqtte contra montes, sed per illos adversum nie, etro-
gladium arripuerit contra filios Dei, el dolose ali- gastis [Al. derogastis], sive clamastis adversum me.
quid egerit, et obsederit eos, tradalur in manus gla- 419 Omnes enim preces vestrae, o mons Seir, ct
dii, sicut mons Seir in tempore iniquitatis exire- socii monlis Seir, de quibus supra dictum est (Su-
mae, quando dies pessimi sunl, et mundus in mali- pra, eod.): Implebo raontes ejus, et colles, et val-
gno positus est (I Joan. v), et multiplicata iniqui- les, et campos, sivetorrentes, fuerunt adversum
tate, refrigescit charitas mullorum. Est aulem etC*- me : nequaquam preces, et orationes, ut putalis ad
aliud peccatum montis Seir: ut quoniam oderat Deum, sed clamores, vociferationes, alque blasphe-
sanguinem justorum, quem singulis perseculionibus mire. Unde et Dominus comminatur, et dicit: Sic-
cupiebat effundere, ab ipso sanguine sustineat per- uti gavisus es super haereditnte domus Israel, quan-
secutionem. Unde et sub altari sanctorum animse do tuis perseculionibus dissipata est, ntque lacerala
clamitant, et ullionem a Dominosui sanguinis de- et in toto orbe dispersa : sic faciam tibi. Laelanic
precanlur (Apoc. vi). Et auferuntur de monte Seir, enim universa terra viventium, lerraque sanctorum,
euntes et redeunles, id est, omnis habitalor, sive et omnibus conversis ad servitutem Dei, tu dissipa-
homines et jumenta qure salvantur in Ecclesia, de tuseris, monshispide, monspilose, etomnisldumaea,
quibus scriptum cst : Ilomines et jumenta salvos opera videlicel terrena, etcruori et sanguini dediia,
facies, Domine (Psal. xxxv, 5). Quod in monteSeir ut tunc cognoscas quod ipsc sim Dominus, qui alibi
utrumque delelur, 418 ut el ui 1U' videntur ali- sum Iocutus : Ego sum Dominus Deusvester.
quidhabere rationis; et illi qui simplici fide con- (Cap. XXXVI. — Vers. 1 seqq.) < Tu autem, fili
tenti sttnt, Deo jubente, dispereant. Et implenlur < hominis, propheta super monles Israel, et dices :
montes cius vulneratorum etoccisorum. Et nou so- < Montes Israel, audite verbtim Domini: haec dicit
" < Dominus Deus,
lum montes, qui ad impietatis verticem pervene- eoquod dixerit inimicns de vobis,
runt: sed colles quoque, hoc est, inferiores disci- < ettge, altiludines (sive soliludines) sempiternre
puli montis Seir, et valles quaein ima depressre < in possessionera [ Vulg. haeredilatem] dalae sunt
sunt, sive torrentes, qui turbidas habent aquas, et < nbbis, propterea valicinare, et dic : haecdicit Do-
hinc inde collectas, venientesqne de superbia, vel, t minus Deus : Pro eo quod desolati estis, et con-
juxta LXX, campi [Al. campos], qui medii inter < culcali per circuittim (sive pro eo quod dispersi
colleset valles suni. Hi omnes interfecti cadent < estis ab his qui in circuitu vestrosunt), etfacti
gladio Domini, et extentce manus ejus, aique percu- < in haereditatem (sive in possessioncm) reliquis
tienlis, ut redigantur in solitudines sempiternas ; < gentibus, et ascendistis super labium linguae, et
et si qure erant civitaies, hocest, conciliabula raa- < opprobrium populis [Vulg. populi] (sive genli-
Jae habitationis, el ipsaedispereant, et desinant in < bus). Propierea, montes lsrael, audite verbum
inalam partem habere consensum, et dividanlur < Domini Dei : HaecdicilDominus Deus monlibus
linguaeeorum (Genes. xi), ne turrem blnsphemire < et collibus, lorrenlibus, vallibusque et desertis
coutra Deum possint exstruere ; etredactrsin soli- < parictinis (sive dissipatis) eturbibus c-erelicl
337 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XI. CAP. XXXVI. 338
< quae depopulatae sunt, et subsannatre (sive con- A brium essetis cunctis geniibus : propterea hrec dicit
< culcatae) a [Al. et] reliquis gentibus per circuitum. Dominus Deus, non solum monti Seir, sed et mon-
< Propterea haec dicit Dominus Deus : Quoniam in tibus ejus et collibus, torrenlibus, vallibusque ,
< igne zeli mei ioculus sum de reliquis gentibus, et 421 et desertis atqtte vastalis , et urbibus dereli-
< de Idumaea universa, qui [Vutg. qurcj dederunt ctis : quoniam igne zeli sui, et adversum omnes qui-
< terram meam sibi in haereditatem cuin gaudio dem gentes, sed praecipue conlra Idumacnmlocutus
< [Al. gladio], el loto corde, et ex animo, et ejecc- sit, quae cum caeteris, inquit, gentibus tenuit terram
< runt eam ut vaslarent (sitie cum odio despicien- ineam in possessionem, ct possedit gladio, et loto cor-
< tes animas, ut subverierent eas in vaslalione). de possetlit, ut ejiceret habitatores de ea, lerramque
< Idcirco ail [Vulg. tacet ait], vaticinare snper ter- vastaret. Propterea loquere, ait, propheta, super ter-
< ram Israel, et dices monlibus et collibus, jugis et ram Israel, et dices montibus, et collibus, et jugis
< vallibus, haec dicit Dominus Deus : Ecce ego in (pro quibus Septuaginta TKI? VGWTKJJ inlerprelali
< zelo meo, et in furore meo locutus sum, eo quod sunt, quae nos nemorosa intelligimus loca) et valli-
< confusionem (stre opprobria) gentium sustinue- bus. Hrec dicit Dominus Deus : in zelo, et in furore
< ritis. Idcirco hacc dicit 420 Dominus Deus (siue meo, opprobrii vestri ultor exislam, et levabo ma-
< Adonai Dominus) : Ego levavi (siue levabo) roa- B num meam, ut genles quae in circuitu vestro sunt,
< num meam : ut gentes quaein circuitu vestro sunt, ignominiafn et confusionem suam portent: vos au-
< ipsae confusionem (sive ignoraiuiam) suam por- tem, o montes Israel, secundum pristinum statum
< tent. Vos autem, montes Israel, ramos vestros germinetis virgulta, ramosque mittatis, sive, juxta
< (sive uvas vestras) germinetis, et fructum ves- LXX, afferatis uvas, quibus populus meus saturetur
< trum afferatis populo meo Israel : prope cst enim Israel. Quod non putelis post longum tempus fulu-
< ut veniai. Quoniam ecce ego ad vos, et converlar rum, prope est, instat, el veniet tempus. Ac ne vo-
< ad vos (sive respiciam vos), etarabimini, ei acci- bis videaiur hoc esse dilficile, ipse ego veniam ad
< pietis sementem, etmultiplicabo in vobis homi- vos, et qui a vobis recesseram, convertar ad vos, ut
< nes, omnemque domum Israel, et habitnbuntur pristinam culturam recipiatis, et semente omnia
< civitaies, et ruinosa instaurabuntur (sive deser- compleanlur, ita ut multi in vobis sint homines, ct
< ta aedificabunlur). Et replebo vos hominibus et habiteniur civitales, quae prius destructae fuerant.
< jumenlis, et multiplicabuniur, el/rresceni, et ha- Et non solum homines multiplicabo : sed et jumen-
< bitare vos faciam sicut a principio, bonisque do- ta aequemultiplicabunturetcrescent, et liabitare [ Al.
< nabo majoribus quam habuistis ab initio : et scie- habiiari ] vos faciam sicut a principio, quando Moyse
< tis quia ego sum ..Dominus. Et addncam (sive ge- C duce, trans Jordanem duae el semis tribus accepe-
< nerabo) super vos homines, populum meum runt possessionem, trans Jordanem ( Num. xxxu ),
< Israel, et haereditate possidebunt te (sive vos), et et sub Jesu filio Nave, alire novem et semis tribus
< eris (siveeritis) in possessionem [Vulg. baeredila- lerramJudaeam possederunt {Jos. i, et xm): bonisque
< lem], et non addes ultra, ut absque eis sis (sive et vos donabo multo majoribus, quam habuistis ab initio
< non addetis ulira, ut absque liberis vosfncinnt). priusquam captivitates varias scntiretis. Et cum
< Hrecdicit Dominus Deus : Pro eo qnod » dixerunt hoc vobis fecero, tunc cognosceiis quod ego sim Do-
< de vobis (sive tibi), devorntrix bominum es, et minus. Et impleberis, inquit, o terra Israel, populo
< suffocans gentem tuam : propterea homines non meo, qui te baereditaie lenturus est, et eris eis pos-
< comedes amplius, et genlem tuam non necabis sessio, et non addes ullra, ul absque filiis sis. Cum
< ultra, ait Dominus Deus : nec auditam fncinm in autem multiplicalus fuerit vester habitator, o mon-
< te (sive in vobis) amplius confusionem ( vel igno- tes Israel, lunc nequaquam dicent inimici vestri,
< miniam) genlittm, et opprobria populorum ne- contra vos, quod homines devoretis, et absque libe-
< qunquam portnbis ( sitie portabitis), et gentem ris sit vestra possessio; sed e conirario multiplicetis
< tuam non amittes amplius (sive gens tua absque 422 homines : et largissimam prolem vestra poste-
< liberis ultra non erit), dicit Dominus Deus. » Su- 0 ritas germinet. Nec audies, inquit, amplius, nec sus-
pra ponitur prophetae facies, sive convertitur ad- . tinebis confusionem gentium, sed nec amiites gen-
versum inontem Seir : hic filius hominis loquitur ad lera tiiani, ut aliquando suslineas captivilatem, quia
monies, sive super montes Israel, qui jubentur Dei Doininus locutus est. Hrcc napuypKtnixuc more Ju-
audire sermonem. Et ut parumper differam tropo- daico dixerimus, quae illi^xspectant in mille anno-
loginm, lotius ad montes Israel prophetiae breviter rum regno, quando civitatem Jerusalem asserunt
hic sensus est: Quia insultavitJjvobis inimicus, hoc exstruendam, et lemplum, quod in fine hujus volu-
est, mons Seir, et putavit quod in perpetuum ipse minis describitur, et rerum omnium felicilatem,
vos possiderct, et aliitudines quondam Domininunc quorura nonnulli arbitrantur sub Zorobabel hsec
desertns cessisse sibi in haereditatem, et non solum fuisse complela. Sed quomodo slare poterit hoc quod
dixit, sed etaliqunnlo tempore vos possedit: intan- dicitur : Et habitare [ Al. habitari ] vos faciam sieut
tum ut superbe loqueretur contra vos, quod oppro- a principio, bonisque donabo majoribus, quam ba-
_a In instanti dicunt cum Vulgata Hebraeoquetextu legendum Victor. constituit; nam dixerunt ex LXX
S7TT«V esse arbitralur.
5.9 S, EUSEBU HJERONYHl 5*0
buistis ab initio ? Sub Zorobahel enim, E«a, et Ne- 4 ejecerupt eam de sedibus suis, et vastaverunt. Sed
hemia paucide populo sunt reducti, et ipsi obedienr quid profuit nationibus, <|uidjuvit haereticorumgen-
tes Medis ac Persis, et deineeps Macedqnibus et tes insuliasse teirae Domini; cum Dorainus loquatur
^Egyptiis atque Romanis, usque ad Titum et Vespa- ad eam, et montibus illius collibusque ac jugis, sive
sianura diversarum gentium regibus servierunt, et nemorosis locis, quae amcenitale virebant paradisi:
usque hodie serviunt: ut stare omnino non possit et collibus, de quibus supra diximus, in zelo et in
hoc quod in extrema dicitur prophetia: Et oppro- furore suo locutus sit: et pro opprobrio genlium
brium populorum nequaquam portabis, et gentem levet manum suam contra adversarios, qui Eccle-
tuam non amittes ajnplius. Et quia iongum est nunc siam persecuti sunt, ut portent confusionem et igno-
ndversum dogma Judaicuro, et beatitudinem venlri, miniam suam ? Tunc persecutoribus interfectis, et
et giitturi Juffaico seryientem, quj omnia terrena paceEcclesiaa reddita, monles Israel, Apostoli vide-
desidera,at, et dicunt: Manducemus,et bibamus, de licet et Apostolici viri, germinajjunt arbores suas,
quibus et Apostolus loquilur : Esca venlfi el veuter et extendent ramos, uvasque afferent calcnndas in
eseis : Deus amem et liunc et illara ckstruet (I Cor. praelo Domini, de quibus musta funduntur, quae ine-
vi, 13), in brevi explanatione dicere : nunc ad spi- brient credenlium 424> P0pu'os, et expriraitur vi-
rjtualeio iiitelligenliam transeamus, juxta quam et B num quod laetificatcor bomtois (Psal. cin ): ut om-
lsaise extremas partes interpretati sumui. Neque nis fructus moniium, de quibus conficilur panis de
catro juxu Jrjdaicas fabulas, quas illi S«v«pixnig ap- ccelo descendens, comedatur a populo Dei Israel. Et
pellant, gcmmataro, et auream de ccelo exspeclamus ne forsitan desperemus in persecutionibus, addilur :
Jerusaleai : »e.c rnrsura passuri circuineisionis inju- Prope est lempus ul veniat. Veniens enim veniet, et
riatJft, nec oblaturi taurorum et arietum victimas, non lardabit (Abac. n, 3). Unde suu:n ad montes,
nec sabbati otio dormietous. Quod et multi nostro- et ad eos qui in Iritmlationibus perduraverunt, pol-
rum, et praecipueTertulliani libec, quiinscribiiur,rfe licetur adventum, alque promittit quod post perse-
Spe fidelhm, etLactaoUi Insiituliouum volumen sep- cufionis ardorem exerceaiur terra prius decerpta
timuni pollicelur, et Victorim a Petabicwieusisepisco- Chrisii vornere, et omnem virtulum sementem reci-
pi crebr* expositioii.es, et nuper Severus nosier in piat, de qua nascantur et mnlliplicentur homines, et
dtalogo cui Gallo momen imposuit. Et ut Graecos tto- omnis domds. Israel. Cumque civitates, hoc est, Ec-
mines», et primum exWemumque conjuogam, Ire- clesiae credentium fiierint inliabitalae rcdeunlibus
naeus,et Apollinarius. 423 Nos er&°»monfes Israel, turbis, tunc nequaquam solum homines qui pollebant
propbetas ef apostolos esse dicenuis, qui audiunt \At. pollebunt] scientia Scriplurarum : sed et jumen-
verbu» Dei, et quibus diabolus insultavit iniiiiicus C la, siraplices quique credentium, multiplicabuntur
dicens,:- Euge, excelsi quondaui momes, de quibus atque succrescent, et habitabunlur Ecclesiae sicut a
scriplum egt: Montesin circuiluejus, et Douiinusin principio, hoc est, priusquam esset perseculio : bo-
circuifu, popjjji sui, (Ps. cxxiv, %),, milu ckti sunt nisque florebunt majoribus, quam habuerunt ab ini-
La possessienem, quando persecutioois angustiis de- tio,mariyrumvictoriis coronatre. Etlunc scient quod
solali sunt, ef conculcati per circuitum, et facti in ipsesit Dominus, qui restituit plebem suam pristino
haeteditatera r.eHquifigentibus, et ab omnibus blas-. statui,quae possideatEcdesiastetipsa sit Ecclesiarum
phemaii. Propterea Joquitur Domjitus, conculcalLs hsereditas, etnequaquamultra absque Iiberis sit,'quos
monlLbus et desolalis, ei non soluro montibus, sed inpersectitioneperdideral. Undejubeturprophetae, ut
et iulerioribus ac per singulos gradus in terra Ju- loqualur ad terram mansuetorum, terramque viven-
daea, hoee&t, in monte Ecclesi* coiisiitutis, de qua tium, sive ad montes Israel, et dicat: Persecutorum
scriptum.est: Nonpotest civitas abscondi super ruon- rtllra non palierisopprobrium,necinsultabunt jugula-
teis posiia (Matth. v, 14);, et collibus atque torren- tumpopulum luum, sicut oves occisionis. Pace enim
tjbus, quoruiu, byeme persecutionura, et terapestaie reddita,opprobria universa cessabunt, nec sustinebis
pressurae augeuir tides. Vallibus quoque his qui itt confusionem, etigiiominiaminter diversas incircuitu
humjlitate depressi sunt, et desertis Ecclesiis, et pa- D>naliones,sed genlem tuara habebis et populum, quia
rietinis, atque.in totp orbe Ecclesiarura conciliabulis veriias promissionis, Domino loquente, lirmata est.
derelictis: qualis sub Diocletiano ef Mnximiano in ( Vers. 16 seqq.) Et (actum est verbum Dominiad
fotp or.be perse.eutjo f^jt, per quam ptjoscripiaesunt m&,dicens : Fili hominis, domus Itrael habitaverunt
Ecciesiae afqne ya^tata}.: quando, ^bsanftayerunt (sive habjlavit) in terra sua, et polluerunt eamin viis
Ecqlesiam onines gentilium,, et lirerelicorum genies. suis, etin studiis,(,sive idolh) suis :juxta immunditiam.
per circuitum, qupd. ip, igne zeli furoris sni locutus menstruaimfacta esl via eorumcoram me. Et effudiin-
sijt, et pr»prie adversum Idumaeamquaeterrcnis ope- dignalionem meam (siye furorem meum) swper eos,
ribus volebat oranes, deposita. imagine ccejestis, por- pto sanguine,quemfudetunl supet terram:in idolis suis
tareunagjnem.teri;eni( ICor. xv )>IJIienjm,dederunt polluerunt eam, et dispersi eos in gentes, et ventilali
terram Dei sibi in;hreredijiatem, etex^loto corde at- sunt (sive ventitavieos ) in terras ( sive regiones) juxta
que ex animo Ecclesiam Domini persecuti sunt, et vias eorum, et adfyiventiones (sive peccata)eorumjudica-
<vGooJfeclibruni de, Viris Illuslribus cap. 74. Terlulliani antem.liber rfe spe Fidetium inlercidit. Vide
qure ad Praefationemfibri xvin in Isaiam annotnmus.
541 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEMLIB. XI. CAP. XXXVI. 542
vi 42S eo$t el ingtessi tunt ad gentet, ad quas inito- A Perspicua sunt qurJedicnntur, ct brrinisSenstismon-
ierunl, et potluerunt nomen sanctum meum, cum tium Israel, qui prius deseVti fuerant, et postea re-
diceretur de eis, Populus Domini iste esi, ef rfe tetrU slituti, nunc manifestius pohitur. Redditque causas
ejus egretsi sunl. Et peperci nomini meo sancto (sive Deus quare populum Israel capiivitaii tradiderit, et
peperci eis propter nomenmeum sanctum ) quod pol- propter suam clemenliam pollicetur reducturum se
luerat domus Israet in gentibus, ad quas ingressi eos in lerram Judaeam, el niultb ampliOfa tributu-
sunt. Idcirco dices domui Israel, hmc dicit Dominus rum, quam abstulerat. Quod quidam Judaeorum
Deus:Non propter vos ego faciam, dotnus Israel:sed feferunt ad Zorobabel tempora, quando, Cyro rege
propter nomen meum sanclum, quod polluistis in Persarum Iaxante captivitatem eorum, de tribu
gentibus ad quas inlraslis. Et sanclificabo nomeri Juda, et Benjamin pldfimi reducti sunt in Judaeam.
meum magnum, quod pollulum esl intet gentes, quod Alii vero ad mille annorum regnum referunt, quando
polluistit in medio eatum, ut sciant [Vulg. addit. sub Chrislo, quem putant esse venturuin, uf civitas
gentes], quia ego sum Dominus, dicit Dominus exer- exstruatur Jerusalem, et aedificetur templum, de
cituum, cum sanctificatus fuero in vobis cordm eis. quo in ultima parte hujus prophelise dicturi sumus.
Tollam quippe vos rfe gentibus, et congregabo[ Vulg. Et interim, ut Judaicas fabulas relinquamus, et
addit ros] rfeuniversis terris, et adducam vos in ter- '.B interminabiles genealogias, juxta consuetudiihem
ram vettram. Et effundam(sive aspergam) super vos nostram, breviter mpixoTnivhujus capitiili percur-
aquam mundam, et mundabiminiab omnibusinquina- ranius, et quid nobis videatur, juxta ecclesiasticam
menlis vestris, el ab univeriis idolis vestris mundabo inlelligentiam disseramus. Domus lsraiel, boc est,
vos. Et dabo vobiscot novum, et tpirilum novum po- populus Judaeorum habltavit quondam in terra sua,
nam in medio vestri (sive rfafrovobis) et auferam cof hoc est, in terra JudSere,quahdo educta est de ^gy pio;
lapideum rfecarne vestra, el dabo vobis cor carneum. sed polluerunteam in viiset in studiis, siVeidolis suis,
Et spiritum meum ponam in medio veslri ( sive dabo et intantum esxstitere polluti, ut imihunditiae inu-
vobis) et (aciam ut in prmceptis meis (sive justifica- lieris menstruatse comparatisint. ProptercjuodDeus
tionibusmeis) ambuletis, et judicia mea custodiatis, effudit indignationenl suam super eos, pro sahguine
et operemini (sive faciatis) ea [ Vulg. tacet ea ]. Et prophetarum atque juStorum, quem fuderant super
habitabitis in terra quamdedi patribus vestris, et eritis terram, dicente in Evangelio Salvalore: Jerusalem,
mihi in populum, et ego ero vobisin Deum. Et salvot JeVusalem, qure occidis prophetas, et lapidas eos qui
vos [Al. talvabo voi] faciam ex universit inquinamentit ad le missi sunt (Maiih. xxnl, 37). Et ilertirii (Vefs.
( sive immunditUs) vestris, et vocabo frumentum, et 35): Amen, amert dico vobis : requifetur Saiiguis
multiplicaboa illud, et non imponam (sive dabo) 'C qui 427 effusus est a generatione liac a sanguihe
vobis famem, et multiplicabo fruclum ligni, et geni- Abel justi, usque ad sariguinem Zacharire filii Ba-
mina agri, ul non pottetis ultta opptobtium famis in rachiae, quem effdderunt inter altare et templum.
gentibus. Et recordabiminiviarum veslrarum pessi- Noh solum autem effuderunt s^ahguinem, serl et
matum, ttudibrnmque non bonorum, et displicebunt polluerunt terram sceferibus suis (II Pafat. xtiv).
vobit iniquitatet vettrm, el tcelera vestra. Non ptbpter Quamobrem dispersit eos, vel sub Babylonia capti-
vosfaciam, ait Dominut Deus, notum sit vobis. Cbn- viiate, vel sub Romana : quando vere effuderunf
fundimini et erubeseitesuper viis vestris, domuslsrael. sanguinem Christi, et ventilali sunt iii lerras, quo-
Hmc dicit DominutDeus : In die qua mundavero vos modo paleae veiititantur, et jttxia vias suas, et
ex omnibut iniquitatibut vestris, et habitari fecero inventiones pessimas judicati, ita ut in geritibus
urbes, et inttauravero ruinosa, et terra deteria fuerit quoque ad qhas captivi ducti fueraht, polluerent
exculta, qum quondam erat desolata in oculis omnis nomen sahctnni Dei: eo quod per irrisionem dicerenf
viatorit, dicent: Terra ilia inculta (sive deserta) facta universac naiiOnes : Er5cepopulus Dei isle est, qui
est uf Aorlii*votuptatis, et civitates desertm, 426 et se jactabat pfoprie hosse cultum Dei. Quod ctim
destitutm atque [Vulg. qumcumque]suffossm, munilm vidtssem, ait, non ^roptef eos, sed propter riomeri
sederunl. Et scient gentes qum derelictm fuetuni itt ^ meum sancfuth ( CreatoVehim' omhium siim) pe-
drcuitu vestro, quia ego Dominmsmdificavidisstpald, percieis, et sahcfilicavf iflos1, ef gloVirfiprislirirc
et planlavi inculta: ego Dominvs locutus tim, et fece- restitui, ita ut s-uper cfedenfes, et ah errore cori-
rim. Hmcdicit Dominut Deus: Adhuc in hoc inveniet versos, effunderem aquam mundam Baptisnii salu-
me domusIstael (sive qumraf domtti Israet) ui(acidm taris, et miind^areih e^os'ab siboihinalionibus suis,
eis [Vulg. ineis]. Multiplkabo eas sicnt gregem hbmi- et ab univefsis errOribus, quibus fueraht occupali,
num (sive ut oves hominet) ut gregem sanctntri(siVeuf et darem eis cor novhm, uf credeVeht in Filiuni
avet sanclas) ul gtegem(stve ovet)Jerutatem in soletH- Dei, ei spiritum hovuih , de quibus David loquitur:
nitatibus ejus : tic etitnt civitates desertm, pienmqregi- Cor mundurh crea in nier,Deus, et spirilum rectum
bus (sive ovibut) kominum, et scieritq>rtiti egbDombitis; ihnova in visceribus meis (Psai. L, 21). Et cohside-
a Reposuimus (rumentum, ne dum a Victorio,- posilunv.
3ia/ftp/ica*!tar', inquit, eis frumetttttm, de
r|ui Vulgata Hebraeoque textu nitebalur, sed a Va- quo efficiturcmlestispanis, et non palientur itltra fa-
tic. qunqtte'ihS. et Kab&nOatfmoniti. Erat praeterea mem sermonisDei. Nihilosecius Martian. cum Erasmo
inanifeslum ex S. Patris exposiiione illud ab eo retinuit fructum.
343 S. EUSEBIIHIERONYMl 544
randum, quod cor novum, et spiritus novus detur \A Invenietur enim a domo Israel, qui multo tempore
per eifusionem et aspersionem aquae.Quando aulem quaesilusfuerat, et non inventus. Et postquam in-
cor novum dalum fuerit et spiritus novus, tunc veneril eum, mulliplicabit eos sicut oves: nnnbruto-
auferetur de corde Judaico omnis duritia, quaela- rum animantium, sed oves liominum, quae rationis
pidi comparatur, ut pro lapideo corde sit cor car- confessionisque stint plenre, sicut oves sanctas
neutn, molle et tenerum, quod spiritum Dei in se et greges Jerusalem, in qua proprie Dei cullus,
possit recipere, et inscribi litteris salutaribus. Tunc el visio pacis est, in solemnilatibus ejus 429
ambulnbunt in prrcceptis Domini, et cuslodient quando comedimus azyma sinceritalis et veritatis
judicia ejus, et habitabunt in terra confcssionis, (1 Cor. v), et Agni carnibus vescimur et cruore po-
quaro dederat palribus eorum Abrabam, Isaac, et tamur, et in septem hebdomadibus, et in taberna-
Jacob, et cunctis sanctis ac prophetis, et erunt in culis hujus saeculi Dominica festa celebramus, ut
populum Dei, et Dominus erit eis in Deum, quod civitates quondam desertaeplenaeffnntgregibus lio-
praesenti tempore comprobntur. Cumque salvali minum , et hac ralione cognoscnnt, quod ipse sit
fuerint, vocabit Dominus frumentum, et multiplica- Dominus, qui cuncta praestiterit. Hrecjuxta historiae
bit illud. Nisi enim granum triiici cadens in terra, vcritatem , immo juxla prophetiae fidem: quomodo
mertuum fuerit, ipsum solum manet (Joan. xn, 24). B ] populus Israel restiluatur in integrum statum, et
Et nequaquam patientur famem (Amos. vm, 11); reliquiaepopuli Judaeorum, Aposiolo Paulo docentc
non famem panis et sitim aqure, sed famem au- (Rom. ix, 11), snlvaesint in Apostolo, et in omnibus
diendi sermonera Dei, quam passus est ille qui a qui ex Judaeis in principio crediderunt, et usque
Palre profectus, omnem quam acceperat substan- hodie redeunt ad Ecclesiam, breviter dixisse suf-
tiam, dissipavil : quando 428 famis necessitate ficiat. Nunc tropologiaeeadem brevitate aperiendus
cogente, porcorum pastus est siliquis (Luc. xv ). est sensus. Quicumque de domo est Israel, et cer-
Tunc tnultiplicabilur fructus ligni, hoc est, sapien- nit pacem Christi, quacexsuperal omnem sensum,
tiae, de quo scriptum est: Lignum vilae est omnibus habitat in terra sun, hoc est, Ecclesia, vel in carnis
qui requirunt eam (Prov. tn, 18): et genimina agri hospitio, quod ei a Deo traditum est. Sin autem
in similitudinem Jacob, cujus odor erat quasi odor polluerit utramque terram in viis suis pessimis, et
agri pleni, cui benedixit Dominus (Genes.xxvii, 27). immundiliaemulieris menstrualaefuerit comparatus:
Nec ultra portabunt opprobriuin famis in gentibus, cffundit Deus indignationem suam super eum , pro
quod hodieque Judaeorum palitur incredulitas : sedI sanguine, vel suo, vei eorum, quos scandalizaverit,
postquain beatitudinem fuerint consecuti, imila- et effuderit super terram, et perversis cogilalioni-
buntur Apostolum qui dicit: Non sura dignus vocarii G ( hus quibus polluit eara. Tunc dispergetur in gen-
Apostolus, quia persecutus sum Ecclesiam Dei (II tes, ul incredulis coacquetur,et ventilabitur in terra
Cor. xv, 9). Et recordabuntur viarum suarum pessi-- instar palearum, ut a frumento Ecclesiae separelur,
mnrum, et studiorum non bonorum, quibus offen- et judicetur secundum vias suas. Quod si nec sic
derant Deum : et displicebunt eis iniquiiates sua\ , senserit peccatum suum, sed polluerit nomen san-
et scelera sua quibus prius erraverant. Hrccautemi ctura ejus, dicent omnes inter quos habitarit: Ecce
oronia tributurus est Dominus, non propter eos quii populus Dei, ecce qui egressus est de terra ejus,
proprio errore perierunt; sed propter nomen san- immo projectus. Sin autem egerint pcenitentiam,
ctum suum. Uude provocat domum Israel, ut con- et sanctificatus fuero in medio eorum, lunc omnis
fundatur el erubescat super prioribus vitiis, et suumi gentilium turba cognoscet, quod ego eos tollam de
intelligat Creatorem. Postquam autem mundaveritt terris, in quas dispersi erant, et reducam in terram
credentium ex Judaeispopulum ab iniquitatibus suis,, Ecclesiae, et effundamsuper illos nequaquamaquns
et habitari fecerit nrbes Ecclesiae, et instauraveritt Baptismi salutaris, sed aquas doctrinaeet sermonis
ruinosa quae in synagogis conciderant, et terraa Dei: et mundabo illos ab omnibus inquinamentis
confessionis fuerit exculta caeremoniis Dei, qtire e suis, et ab universis idolis atque erroribus quaeiu
quondam visa est desolata omnibus sanctis, quili D suo corde simulaverant. Et dabo, inquit, eis cor
terrenac conversationis opera praetereunt; tunc om- novum, quod per peccalum perdiderant, et spiritum
ncs dicent: Qtioraodo terra Judaea quae quondain) rectum innovabo in cordibus eorura. Et auferain
fuerat incuita, nunc habet similitudinem paradisii cor lapideum , cor videlicel incredulum; et dabo
Dei; et civitates Judaeae, quae deserlae fuerant ett cor carneum, niolle, et tenerum; quod Dei praecepia
e suscipiat; 430 'ta ut ambulent in praeceplismeis,
destitutae,et sua incredulitate suffossae,nunc erectae
et munitae sunt in confessione, et nomine Domini i et faciant judicia; quaeprius neglexerant, et habi-
Salvatoris? ita ut omnis creatura cognoscat, etl tent in ierra quam dederam patribus eorum, magi-
multitudines Angelorum, quae lerram anibiunt ls- stris videlicet atque doctoribus: et rursmn sit popu-
rael, quod Dominus dissipatas aedificaveritciviiaies,, lus Dei, et Dominus eis verlatur in Deum, quem
et incultas plantaverit regiones, et quod pollicituss prius offenderant. Tunc salvabuntur ab universis
fuerat per prophetas, opere compleverit. Nec hocc inquinamentis suis, et multiplicabitur eis frumen-
erit liberalilatis sure in populum quem salvaveritt tum, de quo efficilur cceleslispanis; et non pntieu-
conlentus munere; sed mullo inajora pracstabil. tur ulira faraem sermonis Dei; et multiplicabiiur
345 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEMLIB. XI. CAP. XXXVII. 346
in eis lignum sapientiae, et genimina in eorum pe-- A xerunl: steteruntque tuper pedet tuos exercitus gran-
ctore complebuntur. Nec crunt ulira opprobriuml dit nimit valde. Et dixit ad me : Fili hominis, ossa
in gentibus; sed postquam misertus fuerit eoruml hmc universa domus Israel est. Ipsi dicunt: Aruerunt
Deus, recordabuntur viarum suarum pessimarum,, "ossanostra, et periil spes nostra, el abscissisumus.
et scient uhi fuerint, etdisplicebuutsibi in iuquitati- Proplerea valicinare, et dicet ad eos : hmedicit Do-
bus suis. Quod dicit Dominus, non propler illos,, 'minus Deus: Ecce aperiam tumulos vestros , et edu-
scd propter suara se facere clemenliam. Uude ett cam vos de sepulcris veslris, populus meus, et indu-
cohortatur erranles, ut confundantur, et erubescantt cam vos in terram Israel: et scielis quia ego Dominus,
in viis suis, ct reslituantur in urbes Ecclesiae, quaei cum aperuero sepulcra veslra, et eduxero vos de lumu •
rttrsum habitentur ab eis, el omnia qure in eiscor- lis vestris, populus meus, et dedero spiritum meum in
ruerant, redificenlur : et ad pristinas redeant cacre- vobis, el vixeritis, et requiescerevos faciam super hu-
monias , et terra quondara descrta, quae accolis ctt mum veslram, et scietis quia ego Dominut iocutussum,
peregrinis, et mundi hujus conversaiionem trans-. et feci, ait DominusDeus. LXX : El facta est super me
cuntibus visa fuerat desolata, revertatiu* in pristi- tnattusDomini, et eduxit meinspiritu Domini, et posuit
num stalum; omnesque mirentur, et dicant: Terrai mein medio campi, et hic erat plenus ossiumhominum,
illa inculta , terra deserta , in quaomnes quondnrai B J et circumduxit me super ea per gyrum in circuilu, et
periere virlutes , nunc facta cst quasi horttts volu- eccemulta nimis super(aciem campi et arida vehemen-
ptatis et paradisus Dei; et civilates quondam de- ter, et dixil ad me: Fili homiuis, si viventossahwc? Et
sertae, quaeDeum hospitem non habebant, et desti- dixi: Vnde, Doinine, Doinine, tu nosti hmc. Et dixit
tutae erant a Spiritu sancto, et suffossae creduii- ad me: Fili hominis, propheta super ossa ista et dices
tate, munita?ernnt fidc Christi: ut sciant onines in eis : Ossa arida, auditeverbumDomini: hme dicit Do-
circuilu, quod Dominusredificaveril animas dissipa- minusDeus ossibusislis: 432 E°ce e9° adducam super
tas, et planlaverit in eis, atque conseverit cuncta- vosspiritum vitm: etdabo super vos nervot, el inducam
rum virtuium arbores; et ipse rebus praesliierit, super voscarnes, et extendamsuper vos peltem, et dabo
quaesermonepromisii.Rursumque cohortatur sermo ipiritummeum super vos, et vivetis: et cognoscelisquo-
propheticus poenilenles, ut eiinm cum regressi niam ego sum Dominus. Et prophetavi sicut prmcepit
fuerint in Ecclesia, semper requirant Dominum, et mihi:et factaeslvoxcumegoprophetarem,eteccecom- ,
inveniant cum: ut multiplicentur redeuntium turbis motio , elaccedebanl ossa adossa ad juncturam suam.
greges Domini : non jumenloriim el brutorum ani- Et vidi, et eccesuper ea nervi, et carnes oriebantur, et
mantiura, sed greges horainum, qui (idei rationis- ascendebant super ea pelles desuper, et spirilus non
que sint pleni, greges sancli, greges urbis Jerusa- G C erafin eit. Et dixit ad me: Prophela, fili hominis, pro-
lem , in cunctis solemniiatibus, quas Dei clementia pheta supcr spiritum, et dic spiritui: hmc dicit Domi-
receperuiii; ut postquam civitaies Domini hujusce- nus Deus: A quatuor spirilibus veni, spiritus,et insuffta
modi gregum multitudo compleverit, tunc sciant super morluosistos el vivant. El prophetavisicul prm-
oinnes, quod ipse sit Dominus. ceperat mihi, et ingressus est in eos spiritvs, el vixe-
(Cap.XXXVII.—Vers.1 seqq.)431^',';'aes(*,'Per runt, el stcterunt in pedibus suis : congregatio multa
me manusDomini,el eduxilme inspiriluDotnini: et rfi- vehemenlernimis. Et locutus est Dominus ad me,
tnisif me inmediocampi,qui erat plenus ossibus,et cir- dicens: Fili hominis, ossa hmc omnis domus Israel
cumduxil me per ea in gyrum [Vulg. in gyro]. Erant est. Ipsi dicunt: Arida facta sunt ossa nostra: periit
aulem mulla valde super faciemcantpi, siccaquevehe- spes nostra , desperavimus: propterea valicinare,
menter. El dixit ad me : Fili hominis, putasne, vivent et dic ad eos : hmc dicil DomittusDeus: Ecce ego
ossa ista ? Et dixi, Domine Deus, tu nosli. El dixit aperiam memorias veslras , ef reducam vos de seput-
ad me: Vatictnarede ossibus istis, et dices eis : Ossa cris veslris, populus nteus, el inlroducamvos in terram
arida , audile verbum Domini : hmc dicit Dominus Israel, et cognoscelisquoniumegosum Dotuinus, cum
Deus ossibut his : Ecce ego introinitlam in vosspiri- aperuero sepulcra vestra, ut educamvos de sepulcris
lum, el vivetis: etdabo super vosnervos, et succrescere O* vestris, populus meus, tt dabo spiritum meum in vobis,
faciam super vos carnes, et superextendam in vobis et vivelis, el ponam vos super terram vestram, et co-
culem, et dabo vobisspirilum, et viveliset scietis quia gnnscelis quia ego sum Dominus: locutus tttm et fa-
ego Dominus. Et prophetavisicut prmceperatmihi: ciam, dicit Dominus Deus. Fnmosa est visio, et
factusqueesl [Vulg. (aclus esl autem] sonitus, prophe- omnium Ecclesiarum Christi lectione celebrala : ob
lante me, el ecce commolio, et accesserunt ossa ad quam vel maxime causam ulramque editionem ex
ossa : unumquodque ad juncturam suam. Etvidi, et integro posui; ne qua nobis ab Hebrrcis calumnin
ecce super ea nervi, el carnes ascenderunt, el extenla lieret, si saliem in verbis aliquid discreparent. So-
est in eis culis desuper el spiritum non habebant. Ef lent enim ridere de nobis, et atiollere supercilium
dixit adme: Vaticinaread spiritum: Valicinare, fili et inllalis bticcis ructare scientinm Scripiurarum,
hominis, el dices ad spiritum: hmc dicit Dominus si non dicam sensuura discrepantiam (quae si fticrit,
Deus: A quatuor ventis veni, spiritus, et insufflasuper jure reprehcnditur), si verborum dissonaniiani in
interfeclos istos, el reviviscant. Et prophelavi sicut nostris codicibus potuerint demonstrare. Qui ergo
prmceperat mihi, et ingressus est in ea spiritus el vi- putant de resurreclione,qure ab oninibuset Judaeis, et
317 S RUSEftll HIERONTMI 348
Christianis credilur, Dei esse sermonem, Iioeesolent; A habetur, grandis exercilus; eoque completur letnpo-
dicere: Facta est super propheiam mrfnns Domini, re: Emitte spirituirt toum et creabtintur, et renovabis
hoc est, Dominus, atque Satvator, per quem Patef faciem ferrae. Quod autem sequitur: Et dixit ad me :
cuncta operatus est. Omnia enim per ipsum facta sunl,' Fili hominis, ossa haec universa domus est Israel, vi-
etsine ipso factum est nihilquod factum est a.Etedu- deturfacerequaesiionenl.eoquod non de generali re-
xit me, 433 inquit, in spirilu Dornini, subaudi- surrectione, sed proprie de resufrectione dicatur do-
tur, manus Domini. Eduxit autem eum in spiriiu: mus Isfnel, quacdicat: Aruerunt ossa noslra,et periit
non in eorpore, sed extra corpus, et posuit illum, spes nostra, et abscissi sumus a terra noslra, sive
sive dimisit in medio campi, qui plenus erat huma- omnino desperavimus : quibus ista dicentibus, tertio
nis ossibus: nec eum est passa requiescere, sed Ezechiel prophetare compellitur, et dicere ossibus ari-
fecit ossa omnia circuire, quae non erant operta dis: Hrec dicit Dominus Deus : Ecce ego aperiam tu-
humo , sed super campum jacenlia : nec solum mulos vestros. In quo quserilur : Si aperit tumulos,
niuita, sed mulla nimis, et propter lemporis vetus- quomodo supra dixerit: Erant autem multa valde
tatem arida siccaque vehementer, et niliil in se super faciem campi, siccaque vehementer. Et edu-
humoris habeniia.Cumqueinterrognssetcum sermo cam, inquit, vos de sepulcris veslris, populus meus,
divinus, utrutn restimaret baec ossa posse vivere? B secundum illud, quod scriptum est in Evangelio :
respondit : Domine Deus, tu nosli, qui plenam Venit hora ; quando qui in sepulcris sunt, andient
habes scientiam futurorum. Dixitque ad eura Do- voceni Filii Dei, et exibuntqui bona egerunt in re*
minus : Valicinare cte ossibus, sive super ossa hsec, surrectionem vitae (Joann. v, 2). Et iterum : Qui
etdices ad ea : Ossa arida, audite verbum Domini. audierint vivent (Jcnd.).Et si, sicut (Al. ul) nonntilli
In qno mirandum quomodo ad ossa arida sit locutus, arbilrantur, de generali resurrectione dicit sermo
qure ante nervos, carnes, el cutem, et spirittim vi- divinus, quid necesse fuit specialiter dici : Et indu-
vifieaniem, Dei possent audire sermonem. Primum- eam vos in terram Israel, cum in omni orbe terra-
qne ossa cum aliis ossibus nervorura vinculis colli- rum resurgere debeant raortui ex his locis in qnibus
gantur : deinde implentur carnibus , et desuper ob sepultisunt? Cumque, aii, eduxero vos de tumulis
pulchritudinem extenditurcutis, quae nudarum car- veslris, etdedero spiritum meum in vobis, et vixe-
niura operiat fceditatem ; et tunc accipiunt spiritum, ritis, tunc requiescere vos faciam super liumum
qui vivere ea faciat, et postquam vixerint, tunc co- vestram; ut postquam requieverilis in terra Israel,
gnoscant,, quod ipse sit Dominus. Dicenle itaque tunc cngnoscatis, quod ipse sim Dominus, qui pro-
prophela quod ei fueral imperatnm, statim estfacta missa mea opere compleverim. Qui ergo de generali
commolio, ossaque in suam sunt applicata eompsF 6 resurrectione haec dicta inielligont, illud quod vi-
gem, astricla nervis, plena carnibus, pelle coo- detur facere qurcstionem : Ossa haecuniversa domus
perta : jacebahique ltumana corpora spirimm non est Israel, ad sanctorum resurrectionero referunt,
hnbentia. Idcirco propheta vaticinatur ad'spiritttm, de qua 435 et Apostolus Joanhes in Apoealypsi
el ail : Hsecdicit Doniiinis Deus : A quatnor venlis loquitur : Beatus el sanclus , qui habet parlem in
veni, spiritus : a quatuor videlicet mundi plagis , ut resuneciione prima, super eum secunda mors non
quomodo in prima conditione hominis , insufflavit habel polestrffem (Apoc. xx, 6): quod videlicet alia
Deus in fnciem ejus, et factus est in animam viven- sanctorum, alia peccatorum sii resurrectio. Unde
tem (Genes. n, 7): sic et secunda condilio, id est, et in psalmo primo dicitur : Non resurgunt impii in
rcsurrectio morluorum , insufflante spiritu, vivifi- jttdicio, neque peccatores in consilio justorum. Ter-
cetur : qui ingressus est liumana 434 eorpora, sta- ram aulem Israel quam resurgenlibtis Dominus pol-
timque vixerunt, steterunique super pedes suos. licetur, illara csse confirniant, de qun scriptum est:
Undeet resurrectio dicitur raortuorum, congregalio, Beati miles, quoniam ipsi \ possidebunt terranv.
sive Ecclesia multa (Psat. cm, 30), et ut in Hebrmo (Matth. v, 4). Et: Placebo Dowiino in regione vi-
a Constanler Hieronymus hunc Joannis locum' D nefarie ex hoctexlu iis quae facla sunt, anniimern-
sub hac legit interpunctione ac sensu, quoties eum banl. Orthodoxi una omnes, quod par erat, sese
laudat, laudat vero saepius, tametsi leciorem hac impie huic expositioni objecertint, ea tamen, quaui
de re antea non admonuimus. Vetus autem est quae- quisqtfe antea' uSUVpaveraf, lectinrie reiema. Hoc
siio jam ab ipso S. Pairis aevoagitata, utfam verbis, iumm Fideles monei Augustinns, necum Manicha:is
quod factum est, subjungenda sint tina serie, inipso ita disfmgtierent, quod factum est in ipso, vita erat,
vita erat: an alius ex his sensus inchoandus. Hiero- sed cum Ecclesia legerent, quorf (aclum est, in ipso
nymus, ut vides, hanc alteram leclionem confmuo vita erat. Caeferdih quaihcumque praeferrent ltrcre-
praetulit, quam ex anliqua Vulgata interpretatione itci (»Tt?iv, sive oratiwhis disiinctionem, lalso eam
expressisse, non dubium est. Cum eo faciuni vete- ac teniere suo sensui aecommndare, ostendit S. Am-
res alii Patres , et cum primisGraeci; dissentiunt brosius lib. in rfe Fide: t Unde, inquiens, nec illud
vero alii, Latini pariter ei Graeci, quibus legi placet, verendiim, quod solentAfiani saevaihlerpretatione
Quod (actum est, in ipso vita etdt. Verurn hanc le- componere, dicetttes fafcfuthesse DfeiVerbum: <jtiia
ctionem Ariani ac Macedoniani in Itrereiicum sen- scriptum est, inqtiiunt, quod factum est in ipso vita
sum delorquebant, ut cum hrec verba, Quod (actum est, etc Deinde unde possunt docere, sic pro-
esi «n ipso vita erat, a pracedenlibus distincla, pro- nuntiasse evahgellsfani: plerique enim dbcli et Fi-
priant sententiam redderent, de Verbo ac Spiritu deies Sic pronuniiant: Omnia per ipstini facta snnt,
saneto essent intelligenda, quas divinas personas, et sine ipso factum est nihiJ quod tactum est. i
3.9 COMMENTARIORUM 1N EZECHIELEM LtB. XI. CAP. XXXVII. 350
vetititim (Ps. cxiv, 9). Haec loquuntur, qui de ge- Ababel,
i ut prius dixi, expleia confirmanl, quando
nerali, ut diximus, resurrectione Ezechielem scri- magna est facta commotio; et regnum Chaldaeorum
psisseauturaant.Quiautemtaliterinterpretanturista, in Medos, Persasque translalum : vel in praesentia
non debeut nobis facere invidiam , quod istum lo- Christi sui, quem putnnt esse venturum. Nos auiem
cum aliter exponentes, resurrectionem negare vi- spiritaliler post crucem Domini Salvatoris completa
deamur. Scimus enim niulto robusliora testimonia, memoraraus; et quolidie fieri in his vei maxime,
et in quibus nnlla sit dubilatio, in Scripturis san- qui instar Lazari peccatorum suorum fasciis colli-
ctis reperiri, ut est illud Job : Suscitabit (Al. susci- gali, ad vocem Domini suscitantur (Joan. xi); ct
tabis) pellem meam, qure isia sustinet (Job. xix). vere sunt domus Israel, arens quondam, et nullam
Et in Daniel: Multi qui dorniiiinl in terrae pulvere, spem habens salutis : sed intrante in sespiritu gra-
rcsurgent; isti in vitam aeternam , et isti in oppro- tiae, et porrigente Domino manum, de profundo in-
brium, et in confusionem reternam (Dan. xn, 2). Et feri liberentur : et qui priusdixerant: DomineDeus,
in Evangelio: Nolite limere eos, qui corpus interfi- tu nosti hrcc, posiea audiantliberati: Modicaefidei,
ciunt, animara autem non possunt occidere; timete qnare dubitastis (Mattk. xiv, 31)?
nulem euin magis, qui potest et animam et corpus per- (Vers. 15, seq.) < Et facttis est sermo Domini ntl
dere in gehennam (Afa«/i.x,28).EiaposloliisPaulus: B I < me, dicens : Et tn, fili hominis , sume tibi li-
Quia vivificabit mortalia vestra corpora propler inha- t gnura unuin, et scribe super illud Judse, et filiorumr
bitantem spiritum ejus in vobis (Rom. vni, 11), et < Israel sociorum ejus, et tolle lignum alterum, et
inulta alia. Ex quo perspicuum est, non nos resurre- < scribe super illud Joseph lignum Ephraim, et
ctionem negare, sed hrecnoh scriptaderesurrectione < oranis domuslsrael, sociornra ejus. Et adjunge illa
contendere, et per resurrectionis parabolam, de re- < unnm ad alterum tibi in ligntim unum ; 437
stitulione Israel prophelari qui eo tempore captivus t et erunt in unione in manu tua. Cum autem di-
erat in Babylone.Necstatim hcerelicisoccasionem da- < xerint ad te iiliipopuli tui.loqiienies: Nonne indi-
bimus,si haecde resurrectione communi intelligi de- < cas nobis quid in bis tibi velis ? Loqueris ad eos :
negemus.Numquaro enim b poneretur similitudo re- < baecdicit DominusDeus: Ecce ego assumam lignum
surrectionis ad restilutionem Israelitici populi signi- < Joseph, quod est in roanu Ephraim ; et trilius
ficandam,nisistarel ipsn resurrectio, et futura crede- < Israel, quae junctae sunt ei: et dabo eas parirer
relur : quia nemo de rebus non exstantibus incerla < cum ligno Juda, et fnciam eas [Vutg. addit in) li-
cnnflrmat. Totaque nostra illo tendit asserlio, quod < gnum unum, et erunt nnum in manus ejtis.Erirnt
quomodovidetur incredulum,quodossibus aridis, el < autem ligna super quae scripseris in manu tua in<
multa velustate confeclis, futura resurrectio proroit- C
( < oculis eorum : et dices ad eos : Haee dicii Doroi-
tatur: et tamen fulurum est quod promitiitur ; sic et. < iins Deus : Ecee ego assumnm filios Isrnel de me-
restitutiopopulilsrael, quiductus estin caplivitatem, < dio nationuro, ad quas ahierunt : et congregnbo
436 et >nloto or')e dispersus, videtur quidem in- < eos undique , et adducatn eos ad bumum suam,
credibilis hisqui Dei non norunt poteiitiaui, sed la- < et liiciara eos genlem unant in lerra in montibu»
men rutura est: quia ego , inquit, Dominus locutus < Israel, et rex unus erit oinnibus imperans. Etnon
sum, et faciam sicut pollicitus sum. Denique et in < erunt nllra duae gentes, nec dividentiir ampliusin
anteriori prophetia, in qua montibus Israel antiquus < duo regna ; neqtie pollueniur ulira in idolis suis,
repromittitur staius, dicit ad eos Dominus : Et < et in abominationibus [Vulg. addit suis], et iu
convertarad vos, etarabimini, etaccipielis semen,- < cunctis iniquitatibus suis, el salvoseos facium de
tem, et mulliplicabo in vobis homines, omnemque < universis sedibus suis, in quibus peccaverunt, et
domiimIsrael (Supra xxxvi, 9,10) : et rjirsum, quod < mundabo eos, et erunt mihi populus [Vulg. in>
domus lsrael habitatura sit in terra sua, quae quon- < populum], et ego. ero eis Deus [ Vnlg. in Deum].
dnnt inculta, postea futura sit quasi hortus volunla- t Et servus meus David rex super eos , et pastor
tis, et civitates desertae, etdestiiutre niuniantur; et < unus erit omnium eorum : in judicirs meisambu-
muUiplicetur in eis domus Israel, sieut grex ovium, X) ] t labunt, el mandafa mea custodient, et facient ea.
el caetera qure sequuntur ad enmdem sensum perli- < Et habitabunt super terram, quam dedi servo meo
nere , qni nnnc sub tropologia el parabola diciiur < Jacob : in-qua habitaverunt paires vestri, el ba-
aridorum ossium, et penitus uulliim humorem vilr» < bilabunt super eam ipsi et filii eorum , et filii fi-
habentium, impleto illo quod in Evangelio scri- < liorura eorum usque in sempiternum : et David
ptum est: Qure apud homines impossibilia viiientur, <-servus meus, princeps eorum in perpetuum. Et
apud Deunvpossibilia sunt (Mallh. xix, 26). Ejecti < perculiam illis fcedus pacis : pacturo sempiternum
sunt aulem desepulcris suis.de sepulcris caplivita- < erit eis,et fundabo eos, et multiplicabo ens [Vulg.
tis, et vinculis quibus servilute Babylonia tenehan- t faceteos], et dabo sanclificalionem meam in medio
tur astricti. Sed haec omnia Judaei, vel sub Zoro- < eorum in perpetuum. Et erit tabernactiliim iiieum
a Supplet Victor. integrum teslimonium hoc mo- cap. 30, ubi hrcc prrccipue ratio Hieronymiana est'
do : Qui sttscitavit Jesum Christura a morluis, vivi- gemina : Nam elsi figmentum veriiatis in imngine
ficabit mortalia, ete., ex Floremihis cotfd. eSt, imago ipso in verilate est sui, necesse est esse
b ConferTertulliani lib. de Resurrectione Carnis, prius sibi, quo alii configuretur, etc.
SSl S. EUSEBII HIERONYMI 3&
< in eis, et ero eis Deus, et ipsi erunt mihi populus. JAJuda et Israel adversum se habuisse certamina,
< Et scient gentes quia ego Dominns sanctificator propriisque paruisse regibus ( IV Reg. xxv ): pri-
< Israel, cum fuerit sanctificatio mea in medio eo- masque decem tribus captas ab Assyriis, 439 et
< rum in perpetuum. LXX : Et factus est sermo post aliquantum temporis eas quac appellabantur
< Domini ad me.dicens : Et tu, fili hominis, assume Juda, a Clialdaeisin Babylonemduclas esse
captivas,
< tibi virgam unam, et scribe super eam Judam, et et tribum Juda post annos scptuaginta , antiqux
< filios Israel qui appositi sunl ei, et virgam secun- terrae reddilam : decem autem tribus qure vocaban-
t dam assumes tihi, et scribes super eam Joseph, tur Israel, usque hodie in monlibus, urbibusque Me-
t virgam Ephraim, el omnes filiosIsraei qui appo- dorura servire captivas (IV Reg. xxv). Praesensigi-
< sitl sunt ei, et conjunges eas invicem tibi in vir- tur prophetia hoec ex ore Domini pollicetur , quod
< gam unam, ut copules eas, et erunt in manu tua. ulrumque sibi jungatur imperium, boc est, regnum
< Et erit quando dixerint tibi fllii Israel loquentes : Judae, et regnum Israel; lollaturque virga Ephraim,
< Non indicas nobis quid sint isla tibi ? Et dices ad qui de Joseph stirpe generatus est, cum reliquis tri-
< eos : Hrec dicit Dominus Deus : Ecce ego assu- bubus, quae ei sociatae sunl, et jungatur virgre Juda,
< mam * in tribura 438 Joseph per manum ut nequaquam vocetur Juda, et Israel, sed uno no-
< Ephraim tribus Israel, qure adjunctse sunl ei, et B raine appellentur Juda : et sub figura prophetre, qtii
< dabo eos omnes snper tribum Juda , et erunt in praecedit in typo Domini Salvatoris , nequaquam
< virgara unam, et erttnt una in manu Juda. Et erunt duabus manibus, sed una Christi teneanlur manu.
< virgaequas inscripsisti sic in manu tua coram eis: Dicit enim se assumere filios Israel de medio natio-
< et dices eis, haec dicit Dominus Deus: Ecce ego num, ad quas captivi ducti suni, et rediicturum eos
< assumam omnein domum Israel demedio gentium, in terram el in montes Israel, de quibus supra le-
< ad quas ingressi sunt : et congregabo cos ex ora- gimus : et appellandam unam genlem, uniusque re-
< nibus qui in circuitu ejus sunt, et inducam eos in
gis regendam imperio : ut ulira non polluantur in
< terram Israel, et dabo eos in gentem unam in idolis, et abominationibus suis; sed cum fuerint de
< terra mea in montibus Israel, et princeps unus captivilatis sedibus liberati, in quibus peccaverunt,
< erit omnium istorum in regem. Et non erunt nl- omnibus vitiis esse mundandos, et futuros populum
< tra in duas gentes : nec dividentur ultra in duo Dei, ita ut Dominus sit Deus eorum. El servus , in-
< regna, ul non polluantur ultra in idolis snis et in quit, meus David rex super eos (Luc. i). De quo et
< offendiculis suis, et in omnibns impielatibus suis. Angelus loquitur in Evangclio, quod regnaturus sit
< Et eruam eos ex omnibus iniquilalibus eorum, in super domum Jacob, et regni ejus non sit linis : lan-
< quibus peccaverunt, etmundabo eos eteruntmihi
p
' tseque eril clementiae, ut non solum rex, sed et pas-
< in populum, et ego ero eis in Deum. Et servus tor appelletur, eo quod superbura nomen [Al. voca-
c meus David princeps in medio eorum , et pnstor bulum] imperii, pastoris vocabulo miligel. Qui post-
< unus erit omnium istorum, quia in praeceptistneis
quam fuerinl in gentem unam , et in terra lsrael, ac
< ambulabunt, et judicia mea custodient, et facient montibus habiiaverint, ambulaturi sini in omnibus
< ea. Et hubiiabuui in terra sua quam dedi servo
judieiis Domini, et praecepta illius custodituri; babi-
< meo Jacob, nbi habitaverunt patres eorum,et ba- taturi autem non in alia terra, sed in ea qnam dedit
< bitabunt in ea ipsi et filii eorum, et filii filiorum servo suo Jacob, in qua habitaverunt patres eoriun,
< eorum usque in sempiternum. Et David servns Abraham, Isanc, et Jncob, et reliqui sancii, et non
< incus , princeps eorum erit in perpeluum. Et dis- solum ipsi habiiaturi sint, sed et filii eorum ac ne-
< ponam eis lcstanienlum pacis, tcslamemum sem- poles juxta illud Virgilianum( Mneid. lib. iv) :
< pilernum eril cum eis : et dabo eos, et mullipli-
Et nali natorum,et qui nascenturab illis :
< cabo eos, et ponam sancta mea in medio eorum
< in perpetuum, et erit tabernaculum meum in eis, habitentque non ad breve lempus, sed in perpetuum.
< et ero eis Deus , et ipsi erunt raihi populus. Et Vultis autem, ait, scire quis sil iste rex et pastor ?
< scient gentes quia ego sum Dominus qui sanctifico Ipse est de quo suprajdixi, servus meus David. Qui
< eos, cum fuerint sancta mea in medio eorum in D cum in forma Dei esset, non est rapinam arbitralus
< perpetuiim.t Regum narrat historia (III Reg. xn), esse se aequalemDeo ; sed se exinanivit, formam
sub Roboam filio Salomonis duodecim tribus fuisse servi 440 accipiens , et factus est obediens Pairi
divi=as, et duas, hoc est, Judam et Benjamin cum usque ad niortem, mortem aulem crucis ( Philip. n ,
Levitis ac sacerdotibus secutas esse Roboam, qui re- 6 seq.). Cumque sub tali rege fuerint, percutiam illis
gnavit in Jerusalem, et regnum ejus appellatum est fcedus pacis : nequaquam ut in veleri Testnmemo
Juda. Alias vero decera tribus quae dixerunt: Non certaminum atque bellorum , sed pacium pacis, qure
est nobis pars in David , neque hreredilas in filio exsuperat omnem sensum , de qua Salvator loquilur
Sai[A/. Jesse ], Jeroboani filio Nabaih de tribu ad Aposlolos : Pacem meam do vobis, pncem menm
Ephraim, qui fuit filius Josepb, submisisse cervices, relinquo vobis (Joan. xiv, 27). El propbeia dicit:
et scrvisse ei: appellalasque ex magna parte populi Factus csi in pace locus ejus (Ps. LXXV , 2). Quos
anliquo nomine Israel; el multo tempore regnura cum in Ecclesia fundaverit, et stabilierit, ita ut pos-
" Delet Victorius ad Graeci textus fidem voculam in, cui Vulg. rjuoque et Hebrnic. suffragantur.
'
553 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XI. CAP. XXXVIII. 35*
sintdicerc : Siatuit supra petram pedes meos ( Ps. A j rnsalem.exstruendum lemplum, cunctasLegiscaere-
xxxix,5) : tunc muUiplicabunturvel credentium nu- moniasexercendns,observanduinsabbalum,accipien-
niero, vel multiplicatione virtutum. Et dabo, inquit, dam circumcisionis injuriam, manducandum et
sanclificationem meam, sive sanctuariiim in medio bibendum, el divitiarum abundantiam pro surnma
eorum iu perpetuum, quod Judaeide templo inter- beatitudine et cunctis opibus aesiiroandam, cum
pretantur, quod sub Zorobabel exstructum esl. Sed Apostolus dicat: Esca ventri, et venter escis : Deus
quomodo stare poterit hoc quod, dicitur, in perpe- aulem et liiinc et illas destruet (I Cor. vi, 13). Quo-
tuum : cum templum illud quod a Zorobabel exslru- modo autem in typo resurreclionis superior sermo
ctum est et postea a multis instauratum, Romano propheticus resurrectionem Judaici populi demou-
igne succensum sit ? Quae omuia referenda sunt ad stravit, non cnrnalem, sed spiritualem : sic et ista
Ecclesiam, et ad tempora Salvaloris, quando taber- prophetia nequaquam ad carnis, sed ad animre per-
naculum ejus positum est in Ecclesia: ubi factus est linet felicilatem, et ad Christi fidem, quaraundamur
Deus noster, et nos populus ejus. Profectusque om- in baptismate, cujus regnura in perpeluum est, ut
nium est,ut sciant quod ipse sit Dominus , el ipse non exspectemus ventura qure transacta sunt, et
sanctificet Israel, non juxta carnem, sed juxla spiri- quolidie transigi novimus.
tum : quando sanctificado ejus in medio credentium B '. (Cap. XXXVIII.) < Et faclus est sermo Domini ad
facla est in perpetuum. Quo autem Dominus abjece- < me, dicens : Fili hominis, pone faciem tuam con-
rit tribum Epbraim, et eiegerit tribum Juda , el in < trn Gog,terramMagog, priucipemcapilis (stveros)
Psalmis legimus, in quibus scriplum est : El repulit < Mosoch,et Thubal, et valicinare de eo. Et dices ad
labernaculum Joseph, et tribuni Ephraim non ele- <. eura: Hcecdicil DominusDeus : Ecce ego ad te Gog
git; sed elegit tribum Juda (Ps. Lxxvn,67,68),de qua < principem capitis (siveros) Mosoch,442 et Thu-
scripium est: Non deficiel princeps ex Juda, neque < bal, etcircumagam te, etponam frenum in maxil-
dux de femoribus ejus, donec veniat cui reposiium < lis luis, et educam (sivecongregabo) te, et omnem
est : el ipse erit exspectalio genlium (Gen. XLIX.10). < exercitum tuum, equos et equites veslitos loricis
Vere enira in advenlu Domini Salvaloris, dum virgm, < universos, multiiudinem magnam, lmstam et cly-
et ul in Hebraicopositumest, duo tigna in unurajuncta t peum arripientium, et gladium (sive pellas et ga-
sunt sceptrum,et in baplismaie Christi dudum sepa- t^leas, et gladios): Persae, ^Ethiopes, et Libyes, cum
rata sociantur: ut fianl inunum novum hominem.et < eis omnes scutali etgaleati : Goraer, et universa
in unaiiigentem, neque polluanlur ultra in idoliset abo- < agmina ejus : domus Thogorma, latera Aquilonis
minaiionibus;sed mundilavacro,sintpopulusDei, et < (sit>eab extremis Aquilonis), et totum robur ejus ,
imperet eis Christus, et habilenl super terram mi-' C < populiqiie a (sive gentes) raultrclecum. Praepara et
tium, terram viventium, quam dederat servo suo < instrue te , et omnem niultitudinem luam qure
Jacob, qui populum Israel in matris utero supplan- < coacervaia est ad te, et esto eis in praece-
tavil. Sin autem voluerimus juxta prophetiam Osee, < plum (siteeteris mihi in custodiam). Post dies
4411u:E Pene omnis ad decem tribus dirigilur, id < multos visitaberis : in novissimo [Al. novissimis]
est, ad Joseph et Ephraim, et Samariam, et Israei, < annorum venies ad terram quce reversa (sivebper-
inlelligere falsi notninis scienliam, et diversas iur- < versa) esl a gladjo : et congregata est de populis
bas haereticorum, hoc dicemus, quod in ultimo (em- < multis ad montem [Al. montes] (sive terram)
pore quando subintraverit pleniludo gentium, et < Israel, qui fuerunt deserti jugiter : haec de popu-
omnis Israel salvus fuerit (Rom. xi), tunc etiam ad- < lis educia est et habitabunt [At. habitaverunl in
versarii populi, qui contra domura Judae et con- < ea confidenter universi. Ascendens autem quas
fessionem Ecclesiaepugnaverunt, tradant se eccle- < tempesias venies, et quasi nubes, ut operias ler-
siasticae fidei, et universis erroribus derelictis, et < ram tu et omnia agmina tua, et populi (sive gen-
principibus mundi istius qui deslruunlur [Al. de- < tes) multi lecum. Haec dicit Dominus Dcus : In
struanlur], et patriarchis suis, quieos in blasphemia- < die illa ascendent sermones super cor tuum, et
rum baratbrum deduxerunt, consurgant, et relin- " < cogitabis cogitationem pessimaro , et dices : A-
quant idola sua, et abominationes suas, quas de suo < scendam ad lerram (sive super lerram) absque.
corde confinxerant, et de cunctis sedibus suis, in qui- < muro (sive abjeclam) : veniam ad quiescentes
bus peccaverunt, transeant ad ecclesiasticam fidem, < habitantesque secure (tive in pace) : omnes [Vulg.
et mundentur, et sint populus Christi, et ipse sit < addit hij habiiant sine muro, vectes et portae
Deus eorum : quaeplenius in Osee propheta dictasse < non sunt eis : ut diripias spolia , et invadas prae-
mc novi. Quod si Judaei et Chrisliani Judaizantes , < dam : ut inferas manura tuam super eos qui
haecad milleannorum voluerint referre regnum, ne- < deserti fuerant , etpostea reslituli, et super po-
cessitale coguntur, ut suscipiant omnes qui salvi < pulum qui est congregatus ex gentibus , qui pos-
fueriut habitaturos in lerralsrael, aedificandamJe- < sidere coepit,et esse habiiator umbilici terrae. Saba
< " Vict., populiquemulti, sive gentes, etc., quod Gog expugnandam, quse reversa est, sive averso a
supplet. ex Vulg. et Hebr. In Hebraic. quoque nxiTCO. Mox etiam
b Idem , averta pro perverta, ex subnexa Hiero- gladio.projectam pro abjeclam ex eadera exposilione prce-
nymi expositione, ubi: Ad quorum terram venit fert.
355 S. EUSEBH HIERONYMI S5S
< etDedan, et negotiatores Tharsis (siueCarthaginen- A in terram Israel, qnando redificatio lempli descri-
< sesetomnesleonesvillae) ejusdicent tibi:Numquid bitur, et caeremoniarum ejus ordo narralur. Deinde
< ad sumenda spolin tu venis ? Ecce ad diripieudam observandum est, quod poriitur, sive obfirmatur fa-
< praedamcongregasti multitudinem luam, ut tollas cies prophetae cohlra Gog terram, sive lerram Ma-
< argentum et anrum, el auferas supellectilem atque gog. Obfinhatione enim 444 et molta considera-
< substantiam, et diripias manubias infinitas. Pro- tiOrievuilus opuS est, ul qure dicuntur, nosse possi-
< pterea vaticinare, fili hominis, et dicesad Gog: Haec mus secundiim illud Apostolicntn : Nos aulcm om-
< dicit Dominus Deus : Numquid non in die illo nes revelafa facie gloriam Domini contemplantes, in
< cum habitaverit populus meus Israel confidenter eamdem imaginem reformamur, a gloria in gloriam
< (sive in pace) scies (sive consurges)? Et venies quasi a Domini spiritu (1 Cor. ni, 18) Igilur Judxi et
< deloco tuoaIateribus(sive a novtssimis) Aquilonis, nostri Judaizahtes putant Gog gentes b esse Scythi-
< tu etpopuli multi iecum,ascensores equorum uni- cas, imroaneSet innumerabiles, qure transCaucasum
< vcrsi, 443 eoetus magnus, et exercitus vehe- montem, et Mrjeotidempaludem, et prope Ca»pium
< mens. Et ascendens super populum meum Israel mare ad Indiam uSque lendantur; et has post mille
< quasi nubes, ut operias terram. In novissimis annorum regnum esse diabolo commovendas, quae
< diebus eris (sive erit) et adducam te super terram B veniant in terram Israel, ut pugncnt contra sanctos,
< meam : ut sciant omnes [Vulg. tacet omnes] gen- muilis secum genlibus congregatis. Primum , Mo-
< tes me, cum sanclificatus fuero in te in oculis soch, quos Josephus interprelatur Cappadocas, dein-
< eorum, o Gog. Haecdicit Dominus Deus : Tu ergo deThubai, quos idem Iberos, vel Hispanos, Hebrsei
< ille es, de quo locutus sum in diebus antiquisin Ilalos suSpicahtur, habenies secum in exercitu Pcr-
t manu servorum meorum prophetarum lsrael, qni strs, yEtliiopas,'et Libyas : Gomer quoqae et Thogor-
< prophetaverunt in diebus iliis atque temporibus ma, quos Gatatas et Phrygas interpretaniur : Sabaeos
< [Vulg. illorum lemporum] (st»e annis): ut addu- quoque et Dedan, et Carlhagineuses, t-ive Tharsis ,
< cerem te super eos? Et erit in die illa, in die ad- et hoc est, quod Joannes quoque in sua ponit Apo-
< venlus Gog super lerram Israel, ait Dominus calypsi : < El cum finiti fuerint mille anni, solveiur
< Deus : ascendet indignatfo mea in furore meo. Et < Satanas de custodia sua, et egredielur ul seducat
< in zelo meo, in igne iras mere locutus sum , quia < gentes in qualuor angulis terrae, Gog , et Magog,
< in die illn erit commotio magna super lerram Is- < ut congregel eos ad beltuin, quorum numerus est
< rael, et commovebuntur a facie mea pisces raaris, < sicut arena maris. Et ascenderunt super latitudi-
< et volucres cceli, et bestiae agri (sive campi), et < nem terrae, et circumdederunt castra sanctorum ,
< omne reptile quod movetur super humum : cun- G < et civiiatem dilectam. Et descendit ignis a Deo de
< clique homines qui sunt super faciem terrae, et < ccelo, et devoravit eos : et dlabolus qui seducebat
< subvertentur (sive scindentur monles, et cadent < eos, missus est in stagnum ignis et sulphuris, tibi
< " sepes (sivevalles) : et omnis murus in terram < erat beslia et pseudoproplieta -. et cruciabumur
< corruet. Et eonvocabo adversum eum in cunclfs < diebus et noclibus in saecula saeculorura (Apvc. x,
< montibus meis gladium (sive omnem formidinem < 7 seqq.). i non intelligentes lotum volumen Joan-
< gladii): dicit Dominus Deus. Gladius uniuscujus- nis\ qtiod Revefationis tituro praenotatur, esse
< que (stue homihis) in fratrem suum dirigetur. Et mysticum, et revelatione nos indigere, ut possimus
< judicabo eum pcste (sive morfe) etsanguine, et cura propheia dicere : Revela oculos nieos, et consi-
< imbre vehementi et lapidibus imraensis (sive derabo mirabilia de lege tua (Ps. cxvm, 18). Aiii
t grandinis). Igneraet sufphur pluam super eum, et vero terrehum sensum relinquentes, eljudaicas at-
< per exercitum ejus (sive supcr omnes qui cum eo que aniles fabulas quae noxiae sunt (I Tim. iv) ,
< sunt), et super populos multos qui sunt cum eo. et acquiescenres sibi , detrahunt iu profundum,
< Et magniflcabor, et sanctificabor, et notus ero in nimium ad alta .cohscendunl, et multo pejorcs fin-
< conspectu [Vulg. oculis] gentium multarum, et gunt, ut in ccelesti Jerusalem , diaboli et omnis
< scient quia ego sum Dominus. » Primum hi- ]) exercitus ejus bella describant, et sub zoTcoloyian
storire fundamenta jacienda sunt, sciendumqne quod \ Al. etymologiis] gentium singularum interpre-
ad Ezechielem prophetara iste extremus sermo sit lanlur spiritalia nequiliae in coeleslibus. Qurc nos
Domini. Neque enim post hunc simile quid possumus 44S omnia Jecloris arbilrio concedentes, non tam
1
invenire, praeter illud quod' iii vicesimo quinto anno aliena damnare, quam eccfesiasticam expfanationem
scriptum est transimigratitmis Jeclroniae : Facta est affirmare conabimur. A Gog c Grrecosermone 3o^«,
super rae mamusDomini, et adduxit me illuc, hoc est Latino tectum dicitur. Porro Magoginterprelatur, de
a Ex.mss. ex Rabano, sepes substituimus; proquo alios alienigenas, et a Romano jure sejuactos.» Re-
antea, tametsi eodero sensu, erat macerim. cole Praefationem hujusmet libri, et QuacstionesHe-
b Sanctns quoque Augustinus l. xx de Gtvit. Dei braicas ih Gencsim.
c. 11 : < Gentes, inquit, istae, quas appellatGog, et <=Idem laudalo libro de Civilate Dei : Hvrum,
Magog, non sic sunt accipiendae, tamqvtam sint ali- ait, imerpretalionem nominum etse competimus,Gog
qui in atiqua psrte-ferraTtim barbari constituti, sive lectum ; Magogde lecto, tamquamdomus, et ipsequi
quos qtiidam suSpiCahturGetas, et Massagetas, prop- proceditde dbmo.
ter litteras horura nominum primas, sive aliquos
35? COMMENTARIORUM 1N EZECHIELEM LIB. XI, CAP. XXXVIII. 358
tecto. Oranis igitur suporbia et falsi nominis scien- Ai tes inimicaeadversarireque sanctorum , egrediunitir
tia, qure erigit se contra notiliam veritatis, his no- ab angulis lerrae , rectam lineam relinquenies, el
minibus demonstratur. Isla sunt tecta, de quibus et dispositionem castrorum Dei; quae narratur in Nu-
Isaias loquitur in visione contra vallem Sion : Quid meris, et illud lestitnonium nescienles : Multi de
tibi factuni est nunc, quoniam ascendistis omnes in Oriente, et Occidente, et Seplentrione, et Meridie
lecla vana (Isa. xxu, 1) ? Tecturaque interpretabi- venient, et discumbentcum Abraham, Isaac, etJacob
mtir haereticorum principes : el de tecto eos , qui inregno Dei (Matth. vm, 11). Et in atio c loco : Di-
illorura suscepere doctrinas. Et pulchre post multas catn Aquiloni, affer; et Africo, noti prohibere. Ad-
et tnysticas in hoc volumine prophetias, extremum duc filios meos de terra longinqua, et filias meas ab
vaticiniura est contra Gog et Magog. Si enim tera- exlremo terrae, omnes qui vocati sunt nomine mco
pus judicii est, jiixla Petrum, ut incipiat a domo (Isa. XLIII,6). t^ed non tales anguli lerrre, de quibus
Dei, el juxlahunc eumdem Ezechielem, qui ait: Et egrediuntur Gog et Magog : juxta quos angulos slat
a sanctis meis incipite (Supra ix, 6), et novissimus meretrix in Proverbiis ( Prow.xxm ), quae praeter-
inimicus destruetur mors (I Petr. iv): in Isaia quo- eunles stultos juvenes per plateas, per latam vide-
que primus sermo fil conlra Judaeam, in qua confes- licetet spatiosam viam qute ducit ad.mortem, deci-
sio Domini est, et extreinus conlra quadrupedes, IBpere festinat. Scribae quoque etPharisaei orantin an-
quae in deserto sunt (Isa. u ): recle et hic novissi- gulis plalearuni, ut ab horainibus viileantur, qui rc-
mus sermo fit contra Gog et Magog , qui oppugnant ceperunt mercedem suam (Matth. vi). Quaeest igitur
civitatem Dei, quam fluminis impetus laeiificat(#««/•. contra Gog comminatio ? Gircumagam te sive con-
XLV). Et quae in Isaia dicit : Ego civitas a prima , verinm, et ponam frenum in maxillis luis. Primum,
quae oppugnatur (7sa. xxvn, 10). Et de qua in Evan- a sententia tua flucluare te faciam atque converli. Et
gelio scriplum est: Non potest civitas abscondi su- ponam frenum in maxillis tuis.de quo scriptumest:
per roonlem posita (Matth. v, 14). Et plenius in ln camo et freno maxillas eorum constringe, qui hon
psalrao : Jerusalem quae aedificaturul civitas, cujus approximant ad le (Ps. xxxi, 9); uiiiidomilusequus
participalio ejus in idipsum (Psal. cxxi, 3). Montes atque lasciviens et corruens per praecipiiia.freno Domi-
in circuitu ejus, et Dominus in circuitu populi sui ni subjugetur: ad quem propheta dicit: 447 Ascende
(Ptal. cxxiv, 1). Porro quod in exercilu Gog , sive super equos tuos, et equitatio tua satus (Abac. m, 8).
Magog,qui juxla Sepluaginta, Symmachum, et Theo- Et ad Job per nubem et turbinem dicilur : Tu cir-
dolionem , princeps est Ros , Mosoch , et Thubal : cumdedisti equo fortiludinem (Job. xxxix, 19) ? Ta-
priniam genlera Ros, Aquila inlerpretatur caput,, les erant equi et equites; quorum multitudinein
'
qucm et nos secuti sumus, ut sit sensus : Principem C Joannes viditin ccelo (Apoc. vi). Dicitergo ad Gog :
capitis Mosoch, el Thubal. Et revera, nec in Genesi, Educam, sive congregabo te, e.t omnem exercitum,
nec in alio Scripturae loco , nec in Josepho quidem, vel forlitudinem tuani. Qui educilur, et de disper-
qui omnia HebraiCarura b geniium in primOAntiqui- sione congregalur, retrahilur ad salutera, juxla illud
tatum libro exponit nomina, hanc gentein potuimusi quod in lege promittitur : Si fuerit dispersio tua a
invenire. Ex quo manifestum est, Ros non gentems sunimitale cceli usque ad summitatem ejus, inde con-
significare, sed caput. Illud quoque breviter anno- gregabo te ; Deut. xxx, 3). Equos quoque d ejus el
tandum, 446 <Ju°din Ezechiel Gog, princeps terrae: equites vestitos loricis, qui imitanlur arnialuram
Magog esse dicatur. Apocalypsis vero et Gog et Ma- Apostoli, et loricas justitiac haberesejaclant (Ephes.
gog nationes es.se commemoret (Apoc. x), quae egre- vi): multitudo nimia est, omnesque arripiunt contra
diuntur de quatuor angulis terrac. El quomodo ai Ecclesiam clypeum et gladium, et sunt gcntes sac-
Jacob qui postea appellalus est Israel, omnis populusi vissimre et iniroicaeIsrael, Persa?, jEthiopes, et Li-
HebraeorumIsracl sorlilus est nomen (Genes.xxxn),, hyes : quorum adversura popujum Dei in Scripluris
et ab Aram Syria, a Mesraim jEgyptns, quorum ini sanctis bella narrantur. Gonier quoque et domus
Genesi scripta suut nomina (Ibid., x): sic et a prin- Thogorma, qui veniunt de laleribus Aquilonis, qui
cipe Gog omnes qui ei subditi sunt, Magpgappellan-. D est venlus frigidi^simus, et nomine Dexler vocalur,
tur. Motoch aulem interpreialur, amenfta : et Thu- tolumque robur Magog, et omnes qui subjecli sunl
bal, tota vel omnia. Princeps igiiur et caput super- ei populi, venient cum illo ad prreiium. Cui dicitur
bientis amentiae , et omnium malorutn , juxta illudI per ironiam : pracpara te, iiisfrue, et Qinqem multi-
quod scriptum est,: Mundus in maligno positus. cstt tudinein tuam quae tuis paret imperiis coycerva ad
(I Joan. v, 19), Gog et Magogappellantur. Quaegen- te; et scito quod post dies mullos visitaberis, juxta
a Restiluit Victorius firma ex Graeco
oyvpa quodI ne prreter LXX apxovra'PS,(, Symmachns, Tbeodo-
est mnnita. tion, et Proculus episcopus apud Socr^tem, hist.
b Mallet,Bocharius Hebraka. Cui nec satis firmuml 1. vn, c, 43, accipiunt.
Hieronymi argunieulum videtnr ad negandum Re- c Vocem loco, quae deerat, ex mss. postVictorium
gionis, aut populi Rhos noraen esse. Multa enimaliai suffeciuius.
sunt in Ezechieje ipcorura.nQmina, qu,se nlibi i>us- d Viclorius expuncta hic voce ejus., quae tn Bibliis
quam invenias : Chebar, Gamhtadim,Ckelmad, ctiub,, noft habetur, mox suppjet qnpr.um, id. est, qtf.ormn
Lheton, Sibraim, atque his similia. Quin proprie Rtios
s multiiudq, etc.
pUlat Araxen fluvium esse; pro genlis autem notni-
55» S. EUSEBII HIERONYMI 360
illud qtiod scriplum est: Visitabo in virga iuiquitaies A. locum tuom ne derelinquas (Eccle. x, 4). Econtrario
eorum et in verberibus peccata eorum (Ps. LXXXVHI, autem in sancli cor ascendit Deus, de quo scriptum
33). In novissirao, inquit, annorum venics. Unde et esl: Ascensiones in corde sno disposuit (Ps. LXXXIII,
Joannes loquitur : Filioli mei, novissima hora est 6). Dicitque Gog : Ascendara ad terram absque mtt-
(I Joan. ii, 18). Et populus gentium hora undecima ro, sive projectam, hoc est, quae Dei auxilio destituia
ad operandam conducilur vineam (Matth. xx), ad est, nec dialecticorum argumentatione munila ; ve-
quorum terram, id esl, terram mitium, terramque niam ad quiescentes, habitantesque secure, sive in
sanclorum, quae affert centenos, et sexagenos, et pace. Rex enim noster pacificus est, et in pace lo-
tricenos fructus, venit Gog expugnandam, qure re- cus ejus (Psal. LXXV).Omnes, inquit, habitant sine
versa est, sive aversa a gladio. Scit enim scriptum : muro, vectes et porlae non sunl eis. Hoc diabolus
Dissipa, Domine, gentes qurebella volunt (Ps. LXVII, princeps haereticorum loquitur, quod nulla habeat
32). Et in pace consistit, et congregata est de po- munimenta Ecclesia; nec sapientiam srccularem,
pulis et genlibus multis ; ut nationum errore con- qure aptid Deum stultilia est, ut diripiat spolia, cl
tempto, veniret ad montes Israel, patriarchas vide- invadat praedam Ecclesiae, et inferat manum suani
licet et prophetas, qui fuerunt quondam deserti jugi- super eos qui deserti fuerant, quando Dei notiiinro
ter sine lege et praeceplis Dei: cui postea dicittir : g non habebant: et postea restiluii perChristum, ve-
Plures filii desertae magis quam ejus qune habet vi- niant ad Patrem, cui Joquiiur in Evangelio : Pa-
rtim (Isa. LIV,1). Ista sunt deserta et inaquosa, in ler, revelavi nomen tuum hominibus (Joan. xvn, 6).
quibus diabolus locum 448 invenire non poterat, 449 Et ut sciamus populum qui desertus fuerat,
quia vocati fuerant ad salutem , et postea assump- et postea restiluius, significare populum Christia-
lis aliis septem daeinonibus nequioribus se, reversus nura, sequitur : Et super populura qui est congrc-
est in domum suam (Matth. xi), ad gentem videlicet galus ex gentibus (Ps. LXXIII,12). Qui populus pos-
Israel. Haec, inquit, de populis educta est, subaudi- sidere «cepit hrereditatera Christi, et esse habilaior
tur terra ; sive hic de gentibus eductus est, ut intel- umbilici terrae, de qua scriptum est : Operatus est
ligatur credenlium populus qui babitavit in pacc, et salutem in medio terrae. Veritas enim de terra orta
confidit in Doraino. Ascendens autem Gog cumomni est (Ibid. LXXXIV, 1); quae dicit in Evangelio : Ego
exercilu suo, quasi tempestas veniet, et quasi nubes, sum via et vila, et veritas (Jeam xtv, 6). Hrec illo
ut operiat terram credentium. Quis enim haerelico- cogitante, atque dicenle, et possessionem Ecclesiae
rum, quorum princeps dinbolus est, non quasi tem- rapere festinante, gentes quae ab errore pristino
peslas venit contra Ecclcsiam , et nube verborum conversae fuerant ad salutem, Saba et Dedan, et ne-
suorum, siraplices quosque credentium opprimere et Q gotialores Tharsis, Carlhaginis, sive marisqui in-
operire festinat ? Unde dicitur ad eum : Quantum in ter saeculihujus fluctus bonis operibus quaerunt mer-
te esi, cuncta operies tu et omnia agmina lua, et po- cimonia, et omnes villas earum, sive leones, aut
puli multi tecum. Pulchreque ascendens Gog non catuli leonum ut in Hebraico continetur, loquentttr
habet pluviam voluntariam, non imbrem tempora- ei quae sequuntur. Ut autem pro catulis leonum, qui
neum et serotinum, qui arentia arva iaetificet, sed HebraicedicunturcAPHm(TSD), SeptuagintaetTheo-
tempeslatem et caliginem, ut cuncta tenebris et er- dotio ponerent villas, error perspicuus est. Si eiiim
rore confundat. Propterea hsec ei loquitur Dominus per chi litteram scribas, appellatur catulus leonis :
Deus: In illo tempore, hoc est, in diebus novissimis, sin atitem per ce, quae ilebraice dicilur COPH,ager
ascendent sermones super cor tuum, et cogitabis appellnlur etvilla. Unde et Capharnaum, ager pul-
cogilationem pessimam, Scriptura dicente : Si spiri- cherrimus dicilur. Dicent ergo Saba et Dedan, et
tiis potestatem habentis ascendere voluerit super te, negotialores Tharsis, et omnes sancti, qui leonum
a Hunc locum Erasmus hac conjectura sequenti una est, causanda videbatur : unde Erasmus ad li-
mulandum voluit : Forsitan, inquit, legendum est:. D brimarginem, quemadmodum esset einendamiiislo-
Si enim -|ijfl per 3 lilteram in prima et i in ullima cus, ascripsit: St enim "PJfl per 3 litteram in prima,
sytlabd scribas, appellatur catulus leouis. Sin autem et inullima syllaba scribas, appellalur catutus le.o-
sine i, "133, ager appellatur et villa. Quam notam nis. Sin aulem sine 1, T33, ager appellalur el villa.
marginalem Erasmi in ipsum Hieronymi contextum Quam lectionem nedum calculo suo Victorius pro-
Marianus perperam derivare ausus esl, ut sic iector bavit, sed et textui inseruit, rejecta velere impressn.
simplex illusus putet, Hieronymum scripsisse quod Verum obstat codiccm mss. fides, quorum ingens
post eum tanla saeculorum intercnpedine Erasmus, copia ad hunc locum est in in consilium adhibita, mi-'
vel quis alius pro eo, excogitavit. Error itaque ho- rusque oronium repertus hac lectione consensus
rum editorum perspicuus est, quinon intellexerunt quam proinde Martianeus jure censuil retinendam.
noraen Chaphir, scriptutn per chi, significare catulum Nec inficiar, vocem illam per coph numqnam scribi,
leonit; scnplum autem per c, caphir, vel capher, nihilqiie fere esse in Hebraica lingua. Hoc opinor
significare agrum, aut viHam, ut Capharnaum scri- sibi voluisse Hieronymum, non lillerarum diversi-
ptum per K Graecum; quod Graecum K, et C Lati- taiera, sed soni, sive pronunliationis annotare, quae
nura aequivalent coph litterae Ilebracorum. MART. — lum temporis essealiqua potuit, utallerum nomen,
Sciunt vero, Hebraice periti.per eamdem litteram 3 tametsi per idem 3 scriptum, efferretur per K, vel
chaph, sive ce Latinum, nomen utrumque incipere, te Lalinum, ut hoc ipsum est KarrEpvaouv,alterurn
nec aliud esse inter ea discrimen, nisi iod, qune in perx, sive chi, ul est XspoviSif*, Xav««vatque his si-
Chaphir, idett leonculo, sonat, non est autem in Cha- milia.
phar, id est villa. Atque bsec quidem diversilas, quae
361 GOMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XI. CAP. XXXVIII. 36-7.
catuli ntincupantur, vel certe villae habitalionesque A qui simt super fnciem lerrac. Quod maiiifesle de ha-
credenlium : OGog, numquid idcirco venis utspo- biiatoribus Ecclesiae demonsiiatur : quorum alii, ul
lia rapias Ecclesiae, et ideo multitudinem congrc- pisces maris; alii, ut volucres cosli; alii, ut besliae
gasti, utChristi possessio lua fiat hacreditas? Aut agri, etomnia reptilia, quaemoveniur super terram ;
pulns te argenlum et aurura, quod in eloquio sensu- alii, ul relinenles hominis dignitalem, habiiant su-
que inlelligitur, Ecclesiae possessurum, ul auferas per faciem terrre. Quod auiem morum diversitas, va-
supellectilem omnemque substantiam, et diripias riis signetur nominibus, et Aposlolus scribit ad Co-
manubias infinilas, Christi vicloriis congregalas? rinlhios, qui alia corpora post resurrectionem dicit
Propterea, o Propheta Ezechiel, qui in typo Christi esse coelesiia, alia terrena (I Cot. xv); el aliud
appellaris filius hominis, loquere ad Gog, el dic ei: corpus piscis, aliud volucris, aliud bestiarum, aliud
Haecdicit Dominus Deus, quando totius mundi er- reptilium, et aliud homiiium, qui iiomen pri-tinum
rore sublato, populus meus Israel qui menle cernit servaverunt. ln aciibus ([uoque apostolorum linieum
Deum, hnbitaverit 450 >n Ecclesia confidenter, illud, quod qualuor principiis tertioPeiro apostolodc-
sive in pace : lunc scies, sive consurges, et venies monstratur (Act.x), varieialein credentium significat,
de loco luo. Qui sil aiiiero locus haerelicae pravita- qure iu Arca quoque diluvii continelur. Tunc aulem
tis, sequens sermo deinouslral: A lnieribus Aqui- B I a facie Domini, el a conspectu majestaiis ejus sub-
lonis, qui omnem calorem credentium refrigerarc vertentur montes, qui se elevabanl contra scien-
conatur. Venientque cum eo populi mulli, omnes tiam Dei: et cadent sepes sive valles, quae vel Iui-
asceusoresequoriim, dequibus scriptum esl: Equum iniliiale sensus ud ima demersac sunt; vel ce.rie mu-
et ascensorera projecil in mare (Exod. \v, 1) : cce- nitiones, quac aliquid pollicenlur, ul imilentur Ec-
tus magnus el exercitus vchemens, cum quihus clesiam Dei, de ctijus sepibus dicilur : Qui deslruil
ascendens, ait, superpopulum meumlsraelquasinu- sepem, mordebit eum colubcr (Eccli. x, 8). Et om-
bes et caligo, ut operias tcrram meam, dc qua supra nes muri in lerram corrueni. Cum enim Ecclesia-
dictum est: In novissimis diebus eris, quando Evan- slici sermonis apparuerit forlitudo, omnia haeietico-
gelica prredicalio : et adducam te super lerram rum corruent muuimenta. Et vocabo, iuquil, eum
mcam. Oporiel enim hxreses esse, ul probati qui- adversum illum, hoc est, haereiicorum principem
que manifesii fiaal (I Cot. xi, 19), et Dei volunlate Gog, in cunctis monlibus ejus gladium, ut principes
0 ayuvto-ni?diabolus et omnia perversitatis
dogmala exercilus ejusgladioDomini conficianlur. Tunchae-
derelicta sunt: ut sciant omnes gentes, et inlelligant resis dimicabitadversum liaeresitn, qunrunt inler se
me, cum sanctificatus fuero in le in oculis eorum, compugnalio, noslra vicloria est. Et judicabo, in-
o Gog, hoc est, cum poanis tuis me inlellexerint* G quit, eum morte, vel peste, el sanguine, et imbre
judicem. Etfacitaposlropham adipsum Gog: Nonne veheraenli, et lapidibus immensis, sive grandinis
lu ille es de quo locutus sum in diebus antiquis, in [Al. grandinibus]. Judicalur autem 452 Gog morte
manibus servorura raeorum prophetarum Israel? stia, el sanguine quera effudit, et imbre vehemenli,
Moysi videlicel, qui ait in Numerorum libro, dum- sermonibus eruditi et perfecti viri, et lapidibusim-
taxat juxta LXX : Egredielur horao de semine ejus, mensis, qui eum obruant testimoniis Scriptura-
et dominabitur gentium plurimarura, el elevabitur rum, sive grandinis, qui calorem illius facianl re-
Gog regnum ejus, el cre»cet regnum illius (Num. frigescere : Omnes enim adulierantes, qttasi cliba-
xxiv,7). Caeterum juxta Hebraicum ila scriptum re- nus corda eorum (Osee vn, 4). Igneni, inquit, et sul-
peri : Tolletur b propterea Agag [Vulg. Gog] rex phur pl.uam super eum: per qux demonslraiur pcenn
ejus, et auferetur regnum illius : eo quod regnum judicii sempiterni. El non solum super eum, qui auc-
Israel in Saule propler Agag regem Amalech de- tor perversitatis fuit, sed et super omnem exercilum et
Structum sit. Et in alio loco : Mundabit lerram populi muiliiudinem ejus, el super populos multos, qui sunt
sai (Joel. m). Joel quoquc in valle Josaphal, hoc esl, cum eo. Plures enira habent haeretici socios, immo
jtidicii Dei, describit populoscongregandos. El Isaias, diabolus priucepseorum iiifinila niultitiidine circum-
omnesque prophetae, in quorum manibus, et bonis dalur. Omnii|ue errore sublato, et punilis aiquede-
operibtis sernio fil Domini. Cum igitur veneris su- structisIiaerelicorumprincipibus.magnifieaiurDomi-
per lerram Israel, ascendel indignatio mea in fu- nus,etsanctificalurincredentibus,elnotusfitinoculis
rore meo contra te, et in zelo meo pro populo 451 gentium multarum, qurc illius fidei crediderunt: et
meo. In igne irae meae locutus sum, qui omnia vi- tam ex beatitudine sui, quam ex adversariorum pre-
tiorum tuorum ligna consumat. II lo, inquit, tem- nis scient, atque cognoscent, quod ipse sit Domi-
pore erit magna commolio super terram Israel. Im- iuts. Haecut potuimus inlerpretati sumus, obedien-
miitente enim diabolo, crebra conlra Ecclesiam per- tes illi praecepto : Neque ad dexterain, neque ad si-
secutio tiel: quae quando sopila fueril, et Dei vicla nislram declinabis, sed via regia ingredieris
(Deut.
praesidio, liinc commovebuntur a facie ejus pisces XXVIII,14). Si quis aulem nosira repreiiendit : aut
maris, et volucres cceli, et besliae agri, et omne rep- meliora proferat, quae sequamur, aut si nihil volue-
lile, quod moveiur superterram, cunctique homines rit dicere, perfectam Deo scientiam derelinqual;
a In Vatic. : forlasse autera hnayan- b Reclius fere Vicior., ex Vulgata
avaywvto-Tnir Versione, pro-
OTtitest rescribendum. pler, pro propterea, legit.
PATROt. XXV. 12
563 S. EUSEBH HIERONYMI ."64
dum lamen sciat nequaquam in nobis vires, sed ani- A j < minis, staluent juxla illud liiiilum, donec sopc-
mum jiidicnndum. < liant illud pollinctores in valle (sive GEJO ) mul-
(CAP. XXXIX.— Vers. 1 seq.) < Tu autem, fiii < litudinis Gog. Nomen aulem civitalis Amona (sive
< hominis, vaticinare adversura Gog , et dices : < Polyandrion): el mundabunt terram (sivemund.i-
< Haec dicit Dominus Deus : Ecce ego super le Gog < bilur lerra). > Et haec Judaicae iradiiionis hrcre-
< principein capitis (sive. Ros) , Mo|och et Tliu- des, et discipuli interminabilium fabuiarum, post
< bal; el circumagam (sive congregabo) le ; ei a rc- inilleannorum regnum fuiura contendunt: inteifi-
t ducam (sive deducam) le ; et asccndere [Vulg. ciendumque Gog principem Ros, Mosoch, ei Thu-
< addil te] faciatn de lateribus (sive de novissimis) bal in linibus*Israel ; et ab omnibus volatilibus, ct
< Aquilonis ; et adducam le super monles Isrnel. Et besliis devorandum : et liabitatores urbium Isrnel
< percutiam (sive perdam) arcum luum in manu scptcm annis iignoruni usum nequaquam habiluros
< (sive de raanu) sinislra lua, et sagitlas tuas de de succisione silvarum.sed de nrmis Gog, scutis vi-
< manu dextera b lun ; et dejiciam te super nionles delicet et hasiis, sngiltisque et hnculis sive coniis :
< Israel, et cades lu et omnia ngmina tua, et populi ipsum autein Gog sepeliendum in vnlle, quar lle-
< (sive gentes) qure tecum sunt. Feris, avibus, om- braice diciiur GE(NU), et nomen sepulcri illius|ap-
< nique volalili, et besliis tcrrre dedi te devoran- B pellatidiim Jffifcpolyandrian ; tibi scilicel uiultitudo
< dum. Super faciem agri (sive campi) cades : quia liominum sit scpulta. Septem auiem mcnsilius eum
< ego locutus sum, dicil Dominus Deus. Et cinil- sepelicnduro a doino Israel, ut lerra mundctnr : et
< lain ignem in Magog , et in his qui hahitant inclylam fuluram dicm, qiiando inlerfeclus sit Gog,
< in insulis conlidemer (sive ct habitabuniur 453 consiiliiendosi|ue qui ossa diligeuter inquirnnl el
< insulre in pace) : el scient quia ego Dominus, scpcliaiu, quo scili?et nihil in lerra remaneit inse-
< Et nomen sanctura meum nottmi faciam in medio pultum. Post nien-es niitem, sive in mensibus se-
< populi mei Israel, el non polluam (sive non pol- ptem perngrandam terrnm; et sicubi os hominis
< luetur) nomen sanctuui meura aniplius ; et scienl jacere perspexcrint, liiulo prope posito denion-
< genles quoniam ego sum Dominus snnclus Israel. strandiim, ut postea sepelinnt illud, qui huic operi
< Ecce venit, ct factum est (sive et scies qtioiiiani prrepositi suni : nmnen aulem civilalis appellari
< erit), dicit Dominus [Vulg. addit Deus]: haec est Atnona, qurjcGraecediciiur noluavSpiov,hoc esi, mttt-
< dies deqtia loculus sum. Et egredientur habiiato- litudo hominumsepuitorum; el sic terram esse muii-
< res urbium [Vulg. de civitatibus] israel, et suc- dam. Hoc illi dixerint. Nos auleiii coapfe explann-
« cendent et combnrent arma, clypenm et hastns lionis sensiim tfinenles, singula qure proposuimus,
< (sive peltas et contos), arcum el sagiiias, baculos' G disscramus. Ilabet Gog ei ipsc irinitatem suam :
< mauuum [Vulg. manus]: cl contos(sive lanceas) : Ros, Mosoclt, et Thubal; caput, vidi licet, et insa-
< et succendent ea igni septcm anuis. Et non por- ninm, ct uuiversa; ut nullum sit viiium, quod nnn
« tabunt (sive non assumeui) lignn de regionibus in Gog po.-sessione consiaat. Iste educeiur, sive
< (sivedecampis), nequesuccidcntcle snltibus: quo- circumngetur, et palpahilur , sive Iactabitur : ut
< niam arma succendent igni, et deprrjcdabunlur sperans victoriam, nccidendus ducaiui' ad pnclium.
« eos quibus praedrc fuerant ; ei diripient vnsmtores El ascendet de laleribus, sive de novissimis Aqui-
« suos, ait Dominus Deus. Et erit in dic illa, dnbo lonis, ex quo esardescuut rnnla super omnem tcr-
< Gog locum iiominatuin sepulcrum in Israel; val- ram (Jeretn i). Et ab eo ipso adduceiur super mou-
< lem viatorum ad Orientcm maris, qurt: obstupe- tcs Israel : quos apo-tolos et apostolicos viros, at-
< scere facit [Vulg. fnciet] practereuntes (sive Koluin- que ecclesiasticos inlelligere debemus, ut postquani
< Spioveorum qui venerint ad mare, et aedificnbunt adductus fuerit ad montes Israel, luiic percutialur
< per circuitum os vallis ; et sepelient ibi Gog et arcus, qui est in manti sinislra ejtis, et sngittae, quas
< omnem multitudineni ejus; et vocnhiiur vnllis roanu tenenlur dexlera. Et ipse enim iniitniur a I
< (sive GEVPA) inultitudinis Gog. Et snpelient cos. inierficiendos eos quos deceperit, hnbercarinn a si-
< doniiis Isrnel, ut mundenl terrnm (sive ut munde- **nistris et dextris, per bonam et malain fainam. Islae
< tur lerra) sepiem meusibus. Sepeliet autein eos sngittre sunt, et hrccjacula, de quibus et Psalniisla
< [Vulg. tacet cos] omnis populus teir.T, el eriteis lnquiiur : Ecce enim peccatores intenderunl nr-
< nominntn die--, in qua glorificatus sum, nit Domi- cum : pnraverunl sagitlas suas in pharelrn, ut .-n-
< nus Deus. Et viios jugiier conslituent, lusirantes giiicnt in ohscuro rcctos corde (Ps. x, 2). Qnae
< (sive circumeunlcs) leiram, qui sepeliint, el re- ignita rlinboli jacula scuto fiilei resliiigiieinia simt
« quiranteos, qui remanserint [Vulg. reinansernni] (Ephes. vi). Dejicieiur autem, sive cadet Gog, qui
< super faciem terrae, ul emtindeni enin : post men- nscendernt
super nionles Israel, in ipsis moniibus
< ses autem septem quxrere incipienl. Ei circui- cum omni exercilu suo
cunciisqiic agminibus ; et
< buntperagrnntes terrnm : curoque viderinl os ho- crit in escain
feris, avibus, omnibusque volntililius
u Penes Rnhaiiiiui educam: Viciorius
seducam, nd omniaagmina ttta, et populi tui (sive gentes) qui le-
Vulgataecxempliim prretulit. cum sunt. El pnulo posl , immittam pro cmittam.
Mterum Victor. ad Vulgatam refixit, rfe manu vero et subnexa S. d<>ctorisexposiiio.
dcxtra tm tnontes ltrael cades lu, et Siiffragatur
dejidam. Super
3*5 COMMENTARIOi\UMIN EZECIHELEM LIB. XI. CAP. XXXIX. 566
et bjsiiis lerrae: adversariis videlicel polestatibns, .A iHa, in claro praedicntionis lumine : Dabo, inquii,
quae juxta viam comedere sementcm, et sanguina- Gog locum nominatum sepulcrutn in Israel; juxla
riis besliis.Quomodo enim scriptnm est dedracone : Hebraicum, t>a//e)iiviatorum ad Orientem maris, qure
Dedisti euni escnm pnpulis iEthinpum (Ps. LXXIII, obsliipescere facit praetereuntes. Cujus sermonis hic
14); sic decepli qnique ab iiaereticis, dreinontim sensus est : Sepulcrum Gog non eril in montibus,
cibi suiit. Cndei nutcm Gog, vel in campi laiiludine, sed in depressis vallibus, el in confragosis locis, qurc
455 vel in agro, qui culiusesl a Dei agricolis. Ne- Hebraice appellanlur GE (N'J), qure haeretici, cuni
que enim fieri potest, ul Domini vcrhn sint irrila. iu Occidente sini, Orientis loca es-e confingunt; ut
Tunc miltetur ignis in Magng, in eos videlicct qui decipiant viaiores, eos videlicet qui sseculum istud
Gog suscepere dnclriuam, et in eos qui nd simili- perlranseunt, et non sunt habilatores, sed pere-
ludinem insulnrum sacculifluciibus veibernntur, et grini, dicentes illuil prophelicum : Advena suni
putant se debere esse securos : ille ignis de quo ego, et peregrinus, sicut omnes palres mei (Ps.
Dominus loqniiur : Ignem veni mittere super ler- xxxviu, 12). Quis enim pratcreunlium, de quibus
ram ; et quam [Al. quem] volo ul ardeai (LMC.XII, scripium est : Et non dixerunt qui pracleribanl,
49); nt sciant omnes el inlelligant quod ego sim benediclio Domini super vos (Ps. cxxvm, 8), non
Dominus, et nonien saoclum meum noliiin fial in B admiratiir et obsiupescit cum vallem viderit vialo-
niedio populi mei, qui ncquaquam Gog auctorilale ruiii, qu;e viatoribus vnllis, habitatoribus monsvi-
scdtictus est: neqnc ultra per occasionem falsi no- dettir? Iloc juxta Hebraicum. Cxterum Septuaginia
minis scienlirc pollualur nomen meum in brerelicis; trnnsttilerunt, polyandrion eorum qui venerint ad
et scinnl genlos, quac in circuilu sunt, quod ego siin mare ; et wdificabunl in circuitu inlroitum vallis. La-
Domiuus. Quoil autem scquilur : Ecce venii, et bor enini cst eorum qui egrediuntur de urbibtis
fnclum est, de judicio Christi dicilnr : Qui veniens Israel, utomnem inlioiium etexitum hairelicae pra-
venict, etnon tardnbit (Abac. n, 5). Et ipsaest dies vitaiis qui venerant ad raare, el aniaritudine illius
poenariiin atque vindiclae, de qua per omnes pro- dcleciahaniur, undnrumque molibus et crudclitnte
phetas locutus est Dominus. El egrcdicnlur hnbila- nnufragii, clitudnnt et circumacdificent, et in vora-
tores urbiumlsrael, credeutium pnpnli: urbesaulem ginibus lcrrte sepcliant, ne ultra cxire valeant, et
Israel inlelligimus Ecclesias reciae fidei. Et succen- aliquos sua fraude decipere. Ibi ergo sepelicnt Gog,
denl, et comburent arma, de quibus et in alio loco et omnem niultitiidinem ejus, qua semper haerclici
scriptmn est : Arcum conteret, et conlringel arma, delectaniur. Et vocabilur nomen vallis illius, in qu?
elscnia coraburet igni(Ps. XLHI,10),clypeos et has- Gog sepultusest, muliitudinis ge, sive KolvavSpiov, hoc
tns.arcum et sagittas,baculos nianus,in quibns perver- ^ est, sepulcrttm plurimm mtilittudinis. Et quomodo su-
i-umPascba celebrab.nt: lanceas,sive cotiios.quibus pradiximus, per septem annos adversariorum arma
lala etinsanabilia inferebaul vulnera docirinaruin : succendi : sic per sepiem menses .ordibus Jiocre-
clypeosque, arcus et sngiilas.de quibus supra diclum licorum terra mundabitur. A priino eniin mensc,
esl.Qiodque sequiiur: Et succendciit ea igni sepiem qnando pascba Domini celehramus , el exterminn-
annis, de Exodo el Leviticoexponendum esi (Exod. torem jEgypii, agni in postibus nostris cruore,
xxi ; Levit. xxv), in quibus Lege pracipitur, ut se- 457 vitnmiis, usque ad exitura anni, hoc est,
piirao anno remissionis, quando servis Hebrrtis li- usque ad septiraum menscm, qunndo laberna-
berlas rcddilur, el debiia cuncta solvunlur, el ad cula figimus, et inter crcteras frondes palmarum
dominos redii aniiqua possessio, el quics tcrrae tri- quoque ramis prolegimur : ut perfecta conira hostes
builur, etomnes fruges pauperibus coudunnniur,qiio vicloria demonstretur : fesliviiatfs omnes comple-
scilicet in sepleii) annis numero sacrnto alque per- mus in populis : nec solura magislri, scd et omnis
feclo haereticorum armatura dispereat, et ecclesia- populus boc certatim faciei, ut sepeliat Gog, et
stici viri nequaquam ligna succidant de campis el terra operiat; et nequaquam aerem liberum ca-
regionibus, silvisque ct saliibus geniium, quos ma- pere permiliat. Postnecem aulemetinterfeciionem,
gis salvarecupinnt quam perdere ; sed de haerelico- sive sepnlcrum Gog, eligenlur viri Ecclesiastici, qui
rum, quos vicerint, clypeis, hasiis, sagittis, bacu- boc liabennt smdii, ne quid in lerra Israel maneat
lis, conlisque et lanceis. Hnbent eiiim et ipsi ad im- sordium pristinarum, ne quid niorlicinum; qui
pugnandam Ecclesiam Clnisti tela divcrsa, quae ab Iusirent terr.rm, et requirant inortuos, et sepeliant,
erudiiisbomiiiibus igne sancti Spirittis succendenda ut vidclicel muiidetur lerra Ecclesirn. Sin auiem
sunt; sermone 456 videlieet ecelesiasiico, quem post septem menses, qnando dehent esse cuncla
qui hnbuerit, poteiil dicere : Nonne cor noslrura purgaia, lii qui lerram peragrnnl aique circumeunt,
erat ardens in via, cum aperiret nobis Jesus Scri- in aliquo os hominis, hoc est, duriliam haereiicre
pturas (Luc. xxiv, 12) ? Nec pissumus plenam ha- praviiatis, sive raorliciniirn quid docirinae pristinre
bere pacem, et babilatioiiis confideiiliam, nisi cun- viderint remansisse, ponent juxla illud, sivo andifi-
ctam adversariorum supellectilera deprredemur : ut cabunt, tiluliitn : ut pnstquaiu nolati luerinl, qui
perennt omnia, et in cinerem concrementur; et de- hiijusceinodi sunt: tunc vel emuudeiitur, vel sepe-
prrcdeim:r eos qui nos ftterant ante praedaii, el va- lianiur ctim Gog, et in tumba [Al. turba] sepuliurre
sicmtis illos qni vastaverunt prius Ecclesi.im. In die illius retrndantur. Nomen aulem civitaiis, ubi ser-
5C7 S. EUSEBII HIERONYMI 368
vorum Domini vicloria est, et jacent adversarii, ct A mus juxla Hebraeos, et congregabo eos super terram
omnis inimicorum ejus multitudo prostraia esl, ap- suam, el non derelinquam queiuquain ex eis ibi, in
pellabilur amona, sive polyandrion : ut finis om- LXX non habetur. Rursumque, quod juxta Hebrrcos
nium, reslilulio puritntis sit. Denique sequitur : pro benediclione in ullimo ponilur, eo quod effude-
JEfmundabunt terram ; haud dubium quin hi de qui- rim spiritum meum, LXX transtulerunt, (urorem,
btts supra scripium est: Qumrcreincipient, et circui- qui ad iram perlinet, pracserlim cum in llebraeo
bunt peragrantes terram. RDHI('ryn) positum sit : quod proprie sonat, tpiri-
(Vers. 17 seqq.) « Tu ergo, (ili hominis, hacc lum meum, et nequaquam furorem meum. Omnia au-
« dicit Dominus Deus : dic omni volucri, et univer- tem usque ad eum locum, in quo succedit lempli
< sis avibus, cunctisque bestiis agri (sive campi) : redificatio, hi quos supra diximus Judaeos, et nos-
< Convenite el properale : concurrite undique tros judaizantes ad ullimum lempus referuut: quod
< (sive per circuitum) ad victimam meam quam ego cnrnibus Gog cunctique ejus exerciius, quasi pin-
< immolavi [Vulg. immolo] vobis, victimamgrnndem guissimis hosiiis volucres bestiaeque 459 saturan-
< super inontes [Vulg. montem] Israel, ulcomedalis dae sint: et restiluatur Israel in pristinum statum,
< carnem, el bib>tis sanguinem. Carnes fortium et nequaquam ullra a gentibus expugnelur, sed ef-
< (sive gigantium) comedetis, et sanguinem princi- B fundat spiritum suura super eos Deus, ut hnbilent
< pura terrae bibetis : arieium, ngnoruni, et hirco- in terra sua : non omnes gentes, sed proprie domus
< rum, taurorumque allilium et pinguium omnium. Israel. Nos autem coeptam tropologiam sequentes,
< Et comedetis adipem in saturitate, et bibetis san- hoc dicemus, quod omnes volucres et universas bes-
< guinem in ebrietaie, de victima quam ego imrao- tias convocet Dominus, ut tradat eis haereiicorum
< lavi [Vulg. immolabo] vobis. Et salurabimini su- principes, quasi piiiguissiraas hostias, devorandos.
< per mensara meam de equo, et de equiie forti Volucres autem et bestiae, vel proptcr celeritalem
< (sive gigante) : et de universis viris 458 hellalo- in omnia discurrendi, vel propter feritalem et cru-
< ribus, ait Dominus Deus. El ponam (sive dabo) delitalem appellanlur, quibus traduntur adversarii
< gloriam meam in gentibus (sive in vobis) : et vi- in inleritum carnis, ut spiritus salvus fiat, et discant
< debunt omnes gentes judicium meum quod fece- non blasphemare (I Tim. i). Comedent autein gran-
< rim, et manum meam quam posuerira (sive in- dcm et pinguissimam victimam;non alibi, sed super
« duxerim) super eos. El scient dorans Israel, quia montes Israel, quos prophelas et apostolos, et sanc-
< ego sum Dominus Deus eorum n die illa et dein- los viros inlelligere debemus. In illis enim contra-
t ceps. Et scienl omnes [Vutg. tacet omnes] gentes riorum dogmalum magistri corruunt, et ab ipsis per-
< quoniam a propter iniquitates suas capta sit do- G eunt vulnerali, super quos aedificatur Ecclesia : et
< inus lsrael, eo quod reliquerint me, et absconde- ut verius dicam, super monlium montem, de quo
< riin (sive averterim) faciem meam ab eis, et tra- Isnias loquiiur el Michreas : Venite, ascendainus in
« diderim eos in mnnus hostium (sive inimicorum montera Domini, et in domum Dei Jacob, et annun-
< eorum) et ceciderint in gladio universi. Juxta im- liabit nobisvias suas ( Isa. n, 3; Mich. IV, 2). Islrc
< munditias eorura et scelera _(sive iniquitates) eo- autem aves el istae bestiae celeres atque crudeles
< rum feci eis, et abscondi (sive averti) faciera comedent carncs et bibenl sanguinem, quae regnum
< raeam ab illis. Propterca haec dicit Dominus Dei possidere non possunt: carnes fortiura, sive
< Deus : Nuncreducam captiviialem Jncob, et mise- gigantium, qui conlra Dei scienliam rebellabant, et
< rebor omni domui lsrael : et assumam zelum pro sanguinem principum, non cceli, sed lerrac bibent,
< nomine meo sanclo, et portabunt confusionem qui cunctn terrena snpuerunt: sanguinem arietum,
< (sive ignominiam) suam, etomuem praevaricatio- et agnorum, et hircorum, sive juxia Sepluaginla,
< nem, -qua pracvaricali sunl in me, cum habitave- arietum, vitulorum, et hircorum, ut tria significenl
< rint in terra sua confidenter (sive in pace), nemi- animantia, quae in Dei victimis iinmolanlur. Imilan-
<-nem formidantes, et reduxero eos de populis (sive tur enim et haeretici ecclesiaslicam mansiieiudinein,
< gentibus); el congregavero de terris inimicorum D sed oblatio eorum non in Dei cullura, sed in daemo-
< suorum (sive de regionibus gentium), et sanctifi- num cibum proficit, quae est pinguissima hnsiia eo-
< catus fuero in eis in oculis (sive in conspectu) gen- rum, et quasi adipe saturanlur, etbibunt sanguinem
< tium plurimarura. Et scienl, quia ego sum Doroi- deceptorum usque in ebrietatem. Hanc autem vic-
< nus Detis eorum, cum [Vulg. eo quod] transtulerim tiinnm Deus immolat per ecclesiasticos viros, ut
< eos in naliones (sive cum apparuero eis in gcnli- multitudine deceptorum snturcnlur convivre pessi-
< bus): et congregavero [Vulg. congregaverim] eos mi, et bibant usqtte ad vomitum et ebrietatem.
< super terram suam, et non dereliquerim quem- Quando videris sanclos viros, et Scripturis divinis
< quam ex eis ibi. Et non abscondam (sive averlam) eruditos truncare equos haereticorum et ascensores,
< ultra faciem meam ab eis, eo quod effuderim spi- de quibus scriptum est : Equum et ascensorem pro-
< ritum (sive furorem) meum super omnem domum jecit in mare (Exod. xv, 1), et omnes rebelles
< Israel, ait Dominus Deus. >Hoc quod transtuli- et gigantes suo mucrone concidere , et cunc-
a lsthrec LXX leclio est, Sia zat aptapTiat a\nb~>v. Hebrreus veio ininiquitate sua habet: quare hac in
texitim recepta, illain de raore Victorius eliminat.
369 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XII. CAP. XL. 370
torum 460 bellalorum falsi nominis scientire san- \ et habitaverint confidenler, sive in pace, nequaquam
guinem funderc : lunc scilo mensam Domini praepa- baerelicoruin insidias formidantes (Psal. vi). Tunc
ralam , ut ponal gloriam suam in cunctis genlibus, reducentur de populis, et congregabuntur de terris
quae illius credunt nomini, cl iutelligant Ecclesiae inimicorum suortim in terrnm suam, et sanctificabi-
sanclorum illius judicium, quod fecerint super ad- tur Dominus in eis in conspeclu geniium plurima-
versarios, et raanum fortem qua eos percusserit : et rum, qurcet ipsae crediturae suni Domino : finisque
sciant domus Israel atque cognoscant, quod ipse sit sit beatitudinis, scire atque cognoscere, quod ipse sit
DnminusDeus eorum, qui loculus esl : Ego sum Do- Dominus Deus eoruin : eo quod apparuerit eis in
minus Deus vesler, a die victorirc Domini usque in gentibus, sive translulerit eos de nnlionibus, etcon-
perpetuum : et recogiient idcirco captam esse quon- gregnverit super tcrram suam, lerram Judaeam, ter-
dam ab hrereticis domum lsrael, ct in toto perver- ram confessionis, lerram miiium, tcrramque 461
sorum dogmatum orbe dispersnm, quod reliquerint viventium, et ne unum quidem reliquerit haeretic;i:
eum, qui parumper abscondit, sive avertit faciem pravitati : et ullra non abscondat faciem suam ab
suam ab eis , et tradiderit eos in manii haere- eis, nec nverseiur illos, eo quod effuderit spirilum
ticorum, ct ceciderunt illorum mucrone confossi, gratiac suae, de quo el Joel prophcta loquilur : In
propter immundilins et iniquitates suas : quae B novissimis diebus effundam de spiriiu meo super om-
cnusa exsiiiit , ut absconderel et averteret fn- nem carnem (Joel. n, 28): effuderit autem superom-
ciera suam ab eis. Expositis autem rationibus, nem domitm Israel.Sin atitem pro spiritu,juxta LXX,
secundum illud quod scriptum est: Oporlet et hae- furorem legerimus, qui in Hehraico non habetur, sic
reses esse, ut probali quique manisfesli (iant seiitiendum est, quod ultra non abscondat faciem
(ICor. xi, 19), capliviiatis Israel, videlicet Ec- suam ab cis, in quos furorem suum ante effuderat.
clesiae, ;in qua habitant cernenles Deum : nunc pol- Hucusque in Ezecliiel prophelam, Deo, ut opiamus
licetur, quod reducat in Ecclesiain captivitatcm et credimus, auxilianle et 462 aperientc os no-
Jacob, qtii Judaicum populum supplanlaral, ci postea sirum, locuti sumus : non aliorum, si qui scripscruul,
Iiaereiicorum fraudibus supplantalus cst : et mise- veldeinceps, si scripturi sunt, sententiamdestruenles;
reaiur omni domui Israel, non jnxla carnem, sed sed asserenles qualiacumque sunt nostra. In aedifi-
jtixta spiritum. El assumam, inquit, zelum meum pro caiioneautem templi, etordinesaccrdolum,lcrraeque
nominesanclomeo, quodblaspheirabaiurin gentibus sanclrc divisione el fliimine egrediente de lemplo, et
propter hacrelicos : ut poslquam eos liberaverim, de arboribus ex ulraque ripa semper virenlibus, et
erubescant et confundantur, quare fide Ecclesia- per singulos menses afferentibus frticttim, et reliquis
stica derelicta, praevaricaiisinl in me. Confundanlur "Gqure usque ad finem prophetico volumine continen-
auleni et erubescant valde velociler, cum habilave- tur, aperte imperiiiam confiiemur : melius arbiiran-
rint in terra sua, terra mitium, terraque saiiclorum, tes interim nihil, quam parum dicere.
LIBER DUODECIMUS.
Trepidationem meam in explanalione tcmpli lecluro, illud in explanatione lempli tota libertale
Ezcchiel, immo tnccndi perseveraniiam, lurc, lilia denunlio, ul si veritatem desiderat, quacrat cam ab
Eusiochinn:, preces et Domini promissa superarunt, aliis. Nos autem ea, quae in opere difficillimo possu-
dicentis: Pefue, et nccipieiis: quaerite, el invenietis, nius suspicari, simpliciier confitemur aique dicln-
pulsale, et aperietur vobis (Matt. vn, 7). Ei qun nos mus, gratias acluriDomino, si non in omnibus, quod
cxcusalione nsi sumtis, ut in calcc anierioris volu- iinpossibile est, sed in plerisque nobis aperuerit
minis diccremus, melius est nihil, qunm pnrum fores scieniiae. Prima enim, ut ait sublimis orator,
dicere; lu entn vertisti in contrarium, ut referre « Qurcque seclanti, boneslum est etiam in secundis
putes saltcm parum, quam nihil dicere : quia in " lertiisve consistere. >
altero voluntas prompla, in altero loiius operis de-
speratio est : naiuramque bujuscemodi hominuin (CAP. XL. — Vers. 1 seq.) «In vicesimo et
esse commemoras, tit non tantam gratiam habeant < quinto annoiransmigraiionis nostrae (sive captivi-
pro his qure tribueris, quanium dolorem stiper bis, < talis) in exordioanni (sive in primo mense) deciroa
quae negnveris. Minore enim studio viriutes lauda- < mensis, qttarto decimo anno postquam percussa
mus, quamviiia reprehendinius : et quamvis pulchra < (sive capla) est civitas : in ipsa hac die (sive in die
sinl corpora, unitts pravilnte ac deformitate membri < illa) facta est super me raanus Domini, et adduxit
insigniora Ount. Obsequar igilur voluntati tuae, et < meilluc. In visionibus (sive in visione) Dei, ad-
flanle Spiritu sancto, vela suspendam, ignorans ad < duxit 463 me >n 'erram Israel, et dimisit (sive
qurc sim litlora perveuturus, el cum hoc eodem < posuit) me super montem excelsum nimis, super
prophela clamitans, A quatuor ventis veni, spiritus; < quem erat quasi aedificiumcivitatis, vergenlis ad
fastidiosoqtie leciori, immo animoperduclli noslra « Auslrum (sive e regione). Et introduxit me illuc J
371 S. EUSEB» HlERONYMI 572
< el ecce vif, cujus erat species qunsi species aeris \ civitas (III E»dr. v), juxla myjiicos intellecttis qua-
« (sive ceris splendentis); et funicnlus lineus (sive tuordecim si;j;nificatgeneraiiones : quibus compleiis
< caementariorum) iii manu ejus, ct calamns men- a David usqtie ad nativiiatem Cliristi, urbis restilutio
< surae in m&nu ejus. Slabat aittem in porta : et promiltitiir ab eo, de quo scriplum esl: Ipse rt'difi-
< Ioculus esl ad mi idem vir:Fili hoininis, vide cabit civitalem menin, et cnptiviiatem populi mei
< oculis luis, et auribiis luis audi: et pone cor ttium reducct (ha. XLV,13). Et iterum: Venit ut praedicaret
t in omnia, qnrc ego ostendam libl (sive pone in cor cnptivis reinissioncm, et caecis visum: diccns his
t luitm omnia, qurc ostendero libi) : quia ul osten- qui erant in vinculis, exite, et qui erant in tenebris,
< dantur tibi adductus (sive iugressus) es Imc: et revelamini (Ibid., LXI, 1). Fit atitem super enm
< annuntia (sive monsirabis) omnia, quce tu vides manus Domini, ui juxla carnem in Babytone positus,
< doinui l-rael. > Si quintn anno captivilniis, sive in spirilu ad lerrnm veniret I-srnel: et neqnaquam
transmigralioiiis rcgis Joachin, in quarlo mense,,in iii visione, sed in visionibns Dei poneretnr super
quintn mensis apefti sunt coeli Ezechiel propbetre, montem excalsum nimis, de quo Isaias et Michrras
juxia fluvium Chobar, et vidit visiones Dei, nunc vaticinantnr: Vcnite, ascendamusinmontem Domini,
aulem dicitur, quod in vieesimo et quinto anno fld domum Dei Jacob(/sa. n, 5; Mich. iv, 2). Qui
iransmigratimiis ejusdem "Jechonimin exoidio anni, g mons excelsus est nimis, ad comparaiioiiem montium
decima mensis lact.i sil super euin manus Domini, caeterorum, de quibus propheia testalur, dicens:
addiictusque in terram Israel, et positus snper mon- Levavi oculos meos in montes, unde veniel auxilitim
tem excelsum nimis, ut videret redificiuiii civitatis mihi (Ps. cxx , 1). El in alio loco: Mnntesin circuitii
vergentis ad Anstrnin, nulli dubium est, quiu decem ejus, et Dominus in circuitii popnli sui (Ps. cxxiv, 2).
et novem nniiis, novemque mensibusct quinquedie- De quo et Isaircdiciiur: In inontem excelsum ascende
bus anni viccsimi compleiis, omnis illius prophetia tti, qni evangelizasSion(/sa.xL,9).Superhuncn)on-
coniexta sit. Qitod si juxia Tbeodotionem, qui in eo tcm osteiidiiiiraidificiuincivitaiis.juxlaLXXetAqui-
loco ubi nos posuimits, in exordio anni, intsipreia- lam,e regione, etex.ndverso Aqnilonis, ninlead ter-
tnsest, in novo anno, decima mensis (IIOVIIS autem ram Israel propheta veniebai; jnxta Tlicoilolionein
annus apud Hebrrros vocaiur mensis septiraus, qui vero etSymmnchum, vergeutis adAiisirum, ubi ple-
apud eos babet vocabnlum THESBI("Htffn),ut Kalen- num liinien est, ct sol justitiaiin summo cccli veriice
dis mensis seplimi, sit inbarum clangor, et decima positus. Unde ei in Cnniico dicitur Caniic irum : Ex-
dies ejiisdem mensis, dies jejunii et placaiionis; surge, Aquilo.et vcni, Ausier, perfla hortum inenm,et
qninta deciinn vcro qwmdo toius Inn.e orbisexplelur, flueni aromata illius (Canf. iv, lt>).FugatuT enim de
dies scenopegiaritiii)datur ihiclligi, quod rlecimn die ] horioDominiAquilo venlusdiirissimus, ne refrigere-
piacationis Dominicrc monsiralitm ferat Ezecbieli tur 465 dilectionis calor, floresque marcescnnt.
aedificiumcivitatis. Et quomodo rCstitiilionem po- Quando aniem dicitur : Qunsi a'dificiumciviialis, non
puli, immo viviticatioueni in ossilms campi sub re- vere civitas, sed civiialis similitudo nionstralur, de
surrectionis imagine demonstravit: sic nunc in;-tau- qua scriptum est : Gloriosa dicia suntde le, civilas
rationem urbis quae Babylonio fuernt anle annos Dei,'(Ps. LXXXVI, 2) : qure es.1Jerusnlem aedificaiaut
qualuordecim igne delela, sub descripiione ejus civiias, cujus paiticipalio ejus in idipsum, el in qua
Dominus pollicetur, utsicuicaptiviintom et eversio- magnus Dominus et lnudabilis nimis, in civiinte Dei
nem, ollre succensae a facie Aqiiilonis monsiravcrat nostri, in monte sancto ejus (Ps. XLVII).Et in tur-
typns, et prophelise vcritas opere comprobaia est: ribus civiiaiis istius Deus cognosciiur, quando susci-
ita ex prreterilorum Hde, fmnrae sedificationisveritas piel eam. De qua el alihi : Fluminisimpetus laetilicat
vaticinio probaretuf. 464 Nec Imcde illo (empore civitatem Dei (Ps. XLV,4). Et : Non pniest ahscondi
diciiuf, quod quidam imperiti Judrjeorum volunt, civitas super montem posiia (Matt. v, 14), qure lo-
qtrrtndo sub Znrobabel et sub Jesu, filio Jnsedec, qnitiirin Isaiu : Ego tivitas lirma, civitns quac op-
sacerdote magno, templum exstructum esl, prophe- pugnalur (Isa. xxm). Non dixil qure expugnalur, scd
taniibus Aggaeo ei Zacharia. Iloc enim lemplura ) oppugnatur : quae aedilicata est stiper petram , et
quod nunc describitur, et ordo sncerdotii, lerraeque nulla tempestaie concutitur. Sequitur : El inlroduxit
divisio et lertililns, mulio augustius esi, qunm f>iit nie illtic, subanditur, maiuis Dei. llluc aulem , hoc
quod Salomon exstruxerat. Dlud atitem qtiod rcdifi- est, quasi ad aedificiumcivitatis, ut iuilii cuncia qure
catum est sub Zorobabel, in tniilum parvum erat, et erant intrinsecus denionsirarei. Et ecce, imiuit, vir,
prioris compamtione nihili : ut qui prias lemplum cujus erat speeies sive visio , quasi species rcris ful-
viderant, et postea lioc aspiciebant, ejularent, dolo- geniis, ille videlicet, de quo scriptum est: Eccc vir,
remque suum laerymis testarentiir, et mu-ltomajor Oriens nomen ejus (Zach. vi, 12). Habebnl autein
esset clamor ulnlantiom, qnam claifgor tubarum. speciem nequaquam eleclri, ut in principio hnjus
Lege Ezrr» librum. Porro qnod additur, quarlo Volumiuisdicitur, ncque accinclus crnt zona aurea,
decimo anno postquam percussa (sive capta) e-t ut in Joannis Apocalypsi continetur (Apoc. i) : scd
« Editi pro nomine Jechonim, retinenl Joachim; Cavennt ergo Iectores vilia scriptorum, qui pro Je-
sed binomius ftiit iste Joaehim, quem principes Na- ckonia, saepius scribunt Joachim, et editi Joakim.
buchodonosor captivum duxerunt in Bjbylonem. MART.
3'5 COMMENTARIORUM IN EZEClllELEM LIB. XII, CAP. XL. 374
habehal .'periem juxta Hebraicum quasi acris. Hacc A A rem, facit et cordis oculis prrcparnium, ut memori-
eiiim maleria cunclis meiallis vocalior est, et lin- ler teneat qum sibi ostendendn suiit, quia ut omnia
nitti longe resonnt. Unile et in Daniel, in iniagine oslehdaiilur libi, ndiliictuses huc. Quo diclo oslendit
qure eratex auro, argenln, rcre, ferroque compacta, specinlitrr niliil iheoria et scienlia dulcius, quain pro-
regnum Alexamlri aique Graecorum in seris siniili- phetn ilesiderat,dicens : Unam peiivi a Domino, hanc
ludine tleinonstratiir (Daniel. n); ut Graecae Iinguae requiram, nt inhabilem in domo Domini per omnes
eloqueniia signaretur : per quam manifesinm esl, dies vitre me:c. Ut videntn voluplnlem Dornini, et
adiiuc eos indigere docirina, qui templi spiritualiter visilem 467 leniplum ejus (Psal. xxvi, 4, S). Unde
aetlilicnndinecdum pleue novere niysterin. Funicu- jungii, etloquilur : Domine, dilexi decorem domus
lus quoque erat lineus, sive cicmenlariorum in luae, el locnm habitalionis gloriae tuae. Annuntia,
manti ejus,de quo in Zacharia scri|itum est (Zach.n), inquii, omnia qurc lu vides domui Israel, ut qui per
quod funiculum habuerit gcoineiricum, ut latiuidi- se videre non possunt, per le discant, quae libi a
nem et longitudinem urbis metiretur. Crementario- Dominodemonstranlur. Domui autem lsrael his, qui
rttin aulem, vel angelorum qui Dei imperio mini- mento conspiciunt Deum, de quibus erat et Naiha-
sirabant, vel Moysi, et omnium prophelarum, aique nael, qui Cbristum siudiosissime requirebat, el
aptKtolorum, qui rcdificant civilatcm Dei, et adjulo- B I meruit audire : Ecce verus isinelita, in quo dolus
res vel ministri suni .Dominicaevoluntatis. Unde et non esl (Joan. i, 47).
Paulus apostolus loquehalur : Dei agricullura , Dei (Vers. 5 seqq.) < Et ecce murus forinsecus in cir-
rrdificalio sumus (I Cor. m, 9). Quodque seqnitur : < cuitu doiiuis undique, et in mnnu viri calamus
466 Et calamtts mensurac in manu ejus , desi- < mensurae sex cubiiorura et patmo, el mensus est
gnat graliam prophetalem , <Ie qua scripium est « latiludinem rfdificii calamo uno, alfuudincm qno-
in quadragesimo qtiarlo psaluio : Lingun mca cala- < que calamo uno. Et venit ad porlam quae respicie-
mus scriboe, vclociter scrihentis (Psal. XLIV,2). El « bat vinm Oiientalem, et ascendii per gradus ejns,
t!e Joanne propheta alque baptisla : Quid exislis in « et meiisiis est limen portae calamo uno Inlitudi-
deserlum videre, calamum vento a ngitari (Maif. « nem, id esi, limen uimm cnlamo tino in laiiiudine,
xi, 7)? Quem calntnum imilari ciipiiint, qui scriben- « el ihalnmum uno calamo in longum, el uno calamo
les scribnnt iniquilaiem, el quibus iinprecatiir pro- « in Iatum , et inter ihalamos quinque cubitos, et
phela : Increpa feras calami (Ps. LXVH,31). Stabat « limen porlae juxla veslibulum portae intrinsecus
auiem in porta; quia per ipsum ad Patrem ingredi- « calanio nno. Et mensus est vestibulum porlae octo
niiir, ei Sine ipso civiiniem Dei intrare non possu- « cuhilorum, et frontem ejusduobus cubitis : vesli-
inus, uldignos snscipial, indiguos abjiciat. ln porta G ( « bitlum autemportaeeratintrinsecus. Porrolhalami
quoqne judicium est. Unde et proplieta dicil: Ode- « porlae advinm Orientalem, tres hinc et ires inde,
runt argtienles in poria (Isa. xxix, 21). Et in alio « mensura una trium, et meusura una fronlium ex
loco: Nonconfttndctur cum loquetur inimicis suis in « ulraque parte. Et mensus est latittidinem liminis
porta (Ps. cxxvi, 5). Jlic vir locutus est ad prophe- « poriae decem cubitorum, et longiludinem portre
tam, in cujus manu erat funiculus, et cujus eral « trcdecim cubilorum. Et marginem ante thalamos
species quasi aeris, et qui cnlamum lenebat manu. < cubili unius, ct cuhitus unus finis utrinque : tha-
Locutus est ad Ezechielem verus archiiectUs, quem « lami auiemsex cubitorum erant hinc, et inde. Et
imitabatur el Paulus aposlolns, dicens : Quasi sa- « mensuseslportama leclothalamiusque ad tectnm
piens archilecttts futidamentum posui (ICof. m, 10). « ejus, latitudinem viginli et quinqne cubilorum,
Sapientem autem vocat architecttim, ad distinclio- « ostium conira ostitim. LXX : Et ecce murus
nem illius qtii stolius csl, et in Zacfiaria pastor in- « extra domum per gyrum , et in manu viri
sipiens nppellatur ; loculus cst auiem quae sequun- < calninus mensurae cubitorum sex , et pnlrrstes,
tur : Fili homiuis, vide oculis luis, el nuribiis luis « et tnurum mensus est, latiiudinem aequalein
audi (Zach. xi): hon oculis carnis, sed spiritus; ncc < calamo , el aliiludinem ejus mensurae. Et in-
auribus corporis, sed animae. Levale, inquil, oculos D < gressus est poriam , qure respiciebat Orientem,
vcslros, et videle, quia messes jam albac sunt ad « scplem gradibus, et niensus est iliee ~ sexhinc, et
*
melendum (Joan. IV, 35). Et: Qui habet aures au- « sex inde rclam poriae aequalem calamo longiiu-
dieudi, audiat (Luc. vm, 8) Videiur auiem redifica- < dine, et aequalem calamo in latiludine, el rclam in
liociviiatis, et auditur ordocccremoniarumet sacer- « inedio theelath cubilorum sex , et thee sectmdum
dolum, terrreque descripiio. Nec sufficit praecepissei < arqualeui c;iIamoinlnlitiidinc,el rfiqualemcalamoin
ut cernerel oculis, et audiret nuiibus; sed adjecit :; « longiindine, elxlam cubiiorumquinque.Ell/ieeter-
Et pone cor luutfl in omnia; sive, et ponein cordei « tium uqunlein calamo in Lititudinctrium, etrrqua-
tuoomnia quae ego ostendam tibi. Nihil enim prod- « leni (alamo in longitudine trium, et aelanipoi laequi
eslvidisseel audisse, nisi eaqiiacviderisetaudieris, « juxla a;lam poriae oclo cubitorum , et rxdamduoriun
in inetnorirereposheris ihesauro.Quandoaulenidicit, , . < cub'itorum,etrelamporl8eiutriiisecus,etl/ifeporloeu
omniaquae ego oslendam tibi, inientum facitaudito- * ^ggregione^treekinc^ettresifJe^etmensnrduiia
a Victorius agitalum ex Grreco praserlim textu, o-aXsuo^svov,
375 S. EUSEBII HIERONTMl 3T6
< trium: mensuraunaaclamhincetinde.Mensusestla- A J tendum me templum beati Ezechielis, quod srccula
< tiiudinem inlroittis porlaedecemcubitorum, etla- cuncla lacueriint,nonlemerita(e vclle disserere, sed
< tiludinem portae cubilorum tredecim, et cubilus fide et limore Dei, conjecluram animi mei cupere
< tintis rcdigebalur in cnnspectu theeri cubiti unius, legenlibus demonstrare; ut si ego in tabernaculum
< el cubiii unius terminus hinc inde, ei thee cubito- Dei pelles caprarum pilosque oblulero, unde pecca-
< rum sex hinc, ct cubiiorumsexinde.Etmensusest tornm spinoe et acnlei protegnnlur, el arceantur
< porlam a muro thee, usque ad pnrietem fnee, latitu- pluvireet lempeslaies: alius qui dives est, pro qua-
< dinein viginti quinque cubiiorum. Hrccporlaconlra liiatc meriiorum, vel ferrum, vel ses, vel argentura,
< portam. > Dum essem Romae puer, ct libcralibus aurumque et pretiosissimos lnpides offerat, et non
studiis erndirer, solebam cum creieris ejtisdenirclalis nostra, quia sunt minorn, contemnat; sed propriis
et proposiii, dieluis Dominicissepulcra aposlolorumet gandeat opibus. Nisi enim ima fneiinl, summa esse
inarlyriim circnire; crebroque cryptns ingredi, qure non polerunt : et ut majora lnudenlur, minorum
in lcrrnrum profundn defossae, cxuiraqnc pariein- comparatione sticcrescunt. Videamus igiiur, qttid
gredienlium perparielcshabenlcorpora sepultorum, ingressus Ezechiel aediliciumciviiatis vergentis ad
et ila obscura sunt omnia, ul propcmodum illud Austrum primura viderit, deinde andierit: Et ecce,
prophelicum complealur : Descendant ad infernum ]g inquil, murus forinsecus in circuitu domtis undique.
viventes (Ps. LIV,16) : et raro desnper lumen admis- Pro mtrro, quem Aquila et Theodotio inlerprelali
sum, horrorem temperet tenebrarum, ul non tam sunl, Symmachus et Septuagintn posueie mpitolov.
feneslram, quam foramen demissi lumiiiis pules : Murus ergo, sive ntptfolot, ex omni parte doraum,
rursumquc pedetentim accedilur, et caeca nocte liocest, lemplum Domini circumdabal, habebatque
circumdatis illud Virgilianum proponilur (Mneid. vir, cujus erat species quasi species aeris, non so-
lib. n) : lum funiculum gtfomelricumct caementariorum.sed
Horrorttbiqueanimos,simutipsa silenliaterrent. et calamum lenebat in manu, cujus supra mensura
taciia est, et nunc ponitur cubilorum sex el pnlmo,
Hoc mihi dielum sit, ut prudcns lector intelligat, qui rectius Graecedicitur -nalavrrri,et est sexla pars
quam habeam sentenliam super explanatione templi ciibiti. Alioquin palmus a o-niBaprtvsonai, quam
Dei in Ezechiel, dequo scriptum est : Nubes etca- nonnulli pro distinciione palmam : porro jraWo-Tiiv,
ligo sub pedibus ejus (Ps. xcvi,2). Et rursum : Te- palmum appellare consueveruni. Hoc igilur calamo
nebrae latibulum ejus (Ps.xvn, 12): Unde et Moyses mensus est lalitudinera et altitudinem muri, et
nubem ingressus cst et caliginem, ut posset Domini utrumque, hoc est, latiludo et aliiiudounofuereca-
mysteria contemplari, qurcpopulus longe posilus, et |G lamo, hoc est, senis cubilis et palmo uno. Cumque
deorsum manens, videre non poierat (Exorf. xxiv et essenl porlae plurimae, noluit per alins intrare por-
xxxiv). Deniqitepost quadraginta dies, vultum Moysi tas, sed per eam, 470 <IU3e respiciebat ad Orienta-
vulgus ignobile,caligantibusoculis,non videbnt, quia lem plagam. Et quia non erat rcqualis locus, ct mu-
glorificata erat, sive ut in Hebraico continetur, cor- rus enim pcr circuitum, et ipsa redesDei in excelsio-
nuta facies Moysi.Ita el mihi legenti descriplionem ribus locis aedificata erat, propierea per gradus
lemplimyslici(quod Judaeisecundum lilteram in ad- ingreditur, imrao conscendil: quos soli LXX teptem
ventti Christi sui, quem nos esse Antichristum com- nominanl, cum el in Hebraeo,et in caeteris transla-
probamus, putant sedificandum, et nos ad Christi toribus gradus tantum absque numero legerimus.
referinms Ecclcsiam, el quotidiein sanctis ejus aedi- Ingrcssusque poriam, slaiim inensus esl limen por-
ficari cernimus) accidit, ubicumque oculus cordis tae, quod LXX 6d nominanl: pro quo in Hebraeo
aperitur, et me aliquid videre restimavero et scriplum esi SEPH.Et diligentem el studiosum leclo-
tenere sponsum, et gaudens dixero : Inveni rem admonendum puio : si lamen scfcntia Scriptu
quem quaesivit anima mea, tenebo eum, et non rarum, ei non vanis oratorum declamationibusduci-
dimittam eum (Cant. in, 4); rursum me deserit tur, utsciatomnia prope verba Hebraica, et nomina,
sermo divinus, fugitque sponsus e manibus, et D ] quae in Grreca et Latina translntione sunt posita,
469 claudimiur octtli caecitaie, ita ut cogar dice- nimia vetusiate corrupta, scriplorumque viiio de-
re : 0 profundum divitiarum sapientiae el scicntirc pravala, et dum de inemendatis scribuntur inemen-
Dei ! quam inscrustabilia sunt judicia ejus, ct inve- datiora, de verbis Hebraicis facla esse Sarmatica,
stigabiles viaeillius (Rom. xi,33)! Elquod alibi scri- immo nullius gentis, dum el Hebraeaesse desierint,
plum esl: Judicia Domini abyssus multn (Ps. xxxv, et aliena esse non coeperint. Limen igilurporlae, si-
7). Et : De profundis clamavi ad le, Domine, Do- ve 6d, immo seph , quod Symmachus oiioov: Aquila
mine, exaudi vocem meam (Ps. cxxix, 1) : et illud elTheodoiio np&Qvpov inierpretnli sunl, habebat ca-
Elisaei, qui raplum a se mngistrum cordis oculis se- lamum iinuni, boc est, sex cuhitoset palmum in Ja-
quebatur, dicens: Pater, patcr: currus Israel et au- tiludine : pro quo nescio quid volentes LXX addi-
riga ejus (IV Reg. n, 12). Simpliciler igitur est fa- dere de suo, tex hinc et sex inde. Posl linicn aulcm
0 Marlianreus <nri9«f«.ijvhic atque alibi. Nominis et Hebrrei in aliquol templi rcbus cubitos adhibitos
origiuem derivat Euslalhius irapa TOflocfiaani&o-Qai fuisse palinorum quinque, in aliis sex.
ToufSaxTu^oyf,TOMTSO-TU iy.TthtvQai.Tradunt porro
577 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XII. CAP. XL. 378
pnrlae, juxla Hebraicum, mensus est llialamum sive A victiraas acceptnbiles Deo per Jesum Christum
cubiculum, utSymmachus lranstulii,7ra/>ao-TaS«?,id (I Petr. II, 3 seqq.). Ex quo perspicuum est, Domi-
est, postes ex uiraqne parte calamo uno, f.im in num Salvaiorem, qtii verus architectus est, probare
longum, qunm in latum. Quod el ipsum LXX mlmn lapides qui possinl poni in iempli fundnraentis, qui
(ad.au) irnnsiuleruul, quod in consequentibus Sym- in medio, qui in superioribus locis, et inferioris
inncbus anteliminate inlcrpreiatus est. lnter thnla- 472 mensurrc, vel non tam solidac firmiialis in
mos autem duos, sive cubicula, ei izapao-zaSateranl muro, el exim t^mplum in circuilu TOUnip&blov
quinque cubili, et aliud prolimcn porlae juxta vesti- collocari. Non cst enim parvi roboris nec ininimac
bulum inlrinsecus calamo uno. Terlium quoque ve- firmitatis, impositos desuper lapidcs sustincre. Un-
siibulum porlrc oclo babehat cubilos, ;et in fronle de scribit Apostolns nd credentes : Invicem onera
ejusdein, sivc in marginibus duos cubilos. Quod vestra portanles (Galal. vi, 2). Et in aiio loco scri-
vestibulum ne quis pulel idem esse quod supra, ad- plum esl : non debcre nos pondus assumere, quod
didit: Vestibulum autem eral portre inlerioris : pro ferre non possumus. Calamus atilem mensurae, qui
quibus LXXprimum, elsecundum, cl tcrlium vesti- hnhcbnt sex cuhita, et pnlmurn unum, illud signifi-
biiluin iransiulerunt. Thalami aulem, id est, cubicula, cnl, notam esse Deo conversntionem noslram, qure
qucpost portam Orienlalcm erantaedilicatain vesti- B in sex diebtis in quibus mundus faclus est contine-
bulis, respicicbnni adviam Orientalem. Et ul sciamus tur, et notam essc ralionem operum singulorum, ut
- quot fuerint 471 thalaini, jungiiur, Ires hinc, el tres aliud ad opera perlineat, aliud ad mentem. Undc ct
Inde: ad Septenlrioneni videlicet ei ad Meridiem rc- latiludo aeqtia esl allitudini : quorum laiitudo ad
spicientes, et ad Oi ienlalem viam : unaque mensura opera, ul diximtis ; allilndo referlurad animutn, qui
frontium erat cx ulraque partc. Mensus est quoque ad alta fcstinat. Illudnutemseinelmonuissesufficiat:
mensuram in lalum liir.inis porirc, el reperit decem nosse me cubiium, et cubiia nenlrali appellari ge-
cubita, et in longum trcdecim cubita, el in iinuni nere, sed pro simplicitalc, et facililatc intelligenlirc,
ciibiluni arclabanuir extrema thalamorum, vel nt vulgique consueludine, ponere ct genere masculino.
Symmachiistrnnsiulii, izupuo-rah'™,etulraque frons Non enini curae nobis est vitare sermonum vitia,
siiigiiloshabebatcubitos. Thalnini atttem, stvenupu- sed Scripturae sanctac obscurilatem quibuscumqtte
craSet, ct ut LXX de suo posuere BtdXuQ, ex utraque verbis dissererc. Ingredilur igilur vir,cui Oriens no-
parie sena habebaiil cubiin. Mcnsusque est porinm men est, per porlam Orienialem, ul illuminel eos,
a lecto llialami, sive irapao-ruSot,usque ad teclum si- quos in prima vcsiihuli fronie repererii, sive in ipso
ve ad pnrieiem ejus, et invenit inier lectum et le- inlroilu porlae : non per ununi, sed per plqresgra-
clum, laiitudinis viginti ct quinque cubita. Tantum G dus, quorum siletur numerus, ul asccnsionis appa-
enim crat spatii inter oslium el ostium , sive inter reat diflicultas, elquolcumt]iiegradus tibi propostte-
poriam ct portam. llaec brevi'er divinantis magis, ris, scias minus esse nb eo,quod dubium derelinqui-
quam explanantis animo dixerimus, volentes juxla tur. Istam arbitror porlam, de qua et in Psalmis ca-
lilteram obscuram, et pene non apparentem adum- nitur : Haec portn Domini, jusii inlrabuiil per eam
brare picturam. Caeterum pnnca, qurc pos^umus (Ps. cxvn, £0). Mensusque cst limen porlae, ut scirc
suspicari, strictim , dubitantesque [Vulg. duhitan- valeamus omnin patere notitiae Dei. Quod limen in
terque] ponemus. Apostolus Paulus volens Epbe- lalitudine unius dicitur cnlnmi, ctde alliludincsilc-
sios (Cap. in) sncratiora cognoscere, imprecatur lur ac longitudine. Vin enim cst et introitus, et pcr
eis, ut repleanlur sapientia et rharitate Domini, eam ad interiora pergendum est (liccl in hoc Joco
ul radicati atque fundali, scirc vnleant, et compre- Septuaginla superflue longitudinem, vel, nl in pleris-
henderc quae sil Intiludo, et longitudo, et altiiudo, que codicibus conlinetur, altitudinem dixerint);cubi-
et profundum divitinrum cjus, et nd eosdem loqui- cula aiitcm a, id est, thnlami et KapaaraZtt lam in
tur : Ergo nequnquam eslis peregrini, sed cives longum, quam in lnium singulos habenni calamos,
sanctorum, et domestici Dei, acdificati supra fuuda- sed inter thalamum et thalamiim, qttinque lantum
mentum aposlolorum, et prophctarum, ipso nngu- .D suntcubita, utinteriora cubiculorum plenamhabeant
lari lapitle Jesu Christo, iu quo omnis rrdifiealio mensuram calnmi , id csl, sex cubiforum, et palmi
compacta crescit in templum sanclum in Domino : unius,dum opern473 pariier raiioque consentiunt.
in quo et vos superaedificati esiis [Al. coacdificamini] Ea veroqurcexiritiseciissunt,hocesl,iniertlialamum
inhabitactilum Deietin Spirilu sancto (Ephes. ni,2). et thalamum, qninque cubila; nccdum cnimChristi
Pelrus quoqtte apostolus eisdem pcne verbis, quia secreta penetiarunt, nec pnssunt dicere : Inlrodux.il
eodem spiritu, in Episiola loquilur : Si quidem cre- me rex in cubiculum suum (Canf. i, 3). Et alibi:
didistis quoniam bonus Dominus, ad quem acce- Omnis glorin filire regis intritisectis (Ps. XLIV,14).
dentes lapidem viventem, nb hominibus quidem re- Sed discipulis cnni Chrislo domi commoranlibus ,
probatum, a Deo autem electum , et honorntum, et mysteria ejus audire non possunt, ot forns ad se
ipsi ut Iapides viventes aedificamini domus spiritua- cupiunt Dei exire sermonem , el propterea quinque
lis in sacerdotium sanctum, offerentes spirituales cubiiorum mcnsura in cis ponilur, ut ad scnsus
" Apud Babannm, cubicuta autem dixerinl thalamum; ctmox, quinque sinl cubita.
3'9 S. EUSEBII HIERONYMI 380
quinque omnia referre doceaniur. Limen qnnqne al- Acfuia A in Christo recapilulanlur omnia. Umle dicitur:
terius poriae , sivc ut in Sepiuaginta contineiur, se- Et cubitui unus finii utrinque : dum ei vetus el no-
cundi vcslibuli et terlii, ejusdem calami unius men- vum Teslamentum una Chrisii mensura complecti-
surae csi. Post qimd vesiihulum ejus , lioc est, li- lnr, et nllitudinem triginln cubitorum arcre Nne
men portae , in iniroitu octo ponunlur cubila , ut nnns cubilus includit. Thalami autem, inquit, sive
inleriora vestibuli nequaquam sepiennrium nume- ut Sepluaginia posuere thau, vel ihee, vertentes at-
runi, el sex cnbita, et pnlmtim unum , sed octona- que mnfinies per singuta locn, m volueruni Hehmica
rium leneant, qui nd resurrcciionis et diei Domi- nomina,sex cuhilorum erani ex utraque parie, quod
nicre perlinent sacrnmentum. Et in fronte , inqnit, dicilur, hinc etinde,el ncquaqnam habebanl palmum
ejusdem vestibuli duo ernnt cubita , qurc vel ad nec rationem desuper addilam , quae pra-senlem
ulrumque perlincnl liistrumenltim, vel ad lilternm, conversaiionem ad fulurain heatitudiuem provoca-
et spirilum, vel nd mysterinm forcipis, qua in Isaia ret, sed tanliim sex cuhiia. Untle sequitur: Et men-
de aliari rarbo eomprehendiiur, et deferlur nd pro- sus es! portam a lecto ih.nl.imi usque ad tectum,
phetrc lnbia purgnndn. El utsciamus , quod sit hoc sive pariclem ejus : el iirvenit lmiiudinis viglnti et
vestibulum , quod octo et duobus cubiiis lerminn- quinque cuhila; qui et ipse numenis, licet quadrus
tur, ponil ma>iifestius: Vestibulumautem portmerat B sit, lamen refertur ad sensus. Si enim quinos cubi-
intrinsecus, per qund pervenimus ad lemplum Dei. los conirn se quinquies ordinaveris, vicesimum et
Thalnmi quoque, et cnbicula qtiae emnl ad viam qiiinlum numorum eflicies : qui est inler lectum
poriae Orienialis, pro quibus Scpluaginla Elau a llinlnmorum et lecium;el laiiieiiulrumqueeregione
scribunt, tres erani hinc , et ires intle , mensurae sui posilum , 475 a sunimis pailibus hnhet oslimn
iinius, id est, calamo uno, qui sex cuhitn, el nnnm conira ostium. H;rc non frivoln videantur esse lcc-
palmum habebat, de quibus supra dictuin est: Et tori, licet et mihi ipsi qui dico displiceant, seniicns
aiXap.iino calamo in longum , el uno caianio in la- me clausam pulsnre jnnuam; sed legenda cum venia
tum , et inter thalamos quinque cubitos. Ne igilur sunt: alioqiiiirpolui simplicilcr ignornntiam confi-
putaremus duos tauluin esse thalamos , ternos ex lcri, cl omne sluiliosorum ampulare desiderium.
uiraque parle posuit: tit senarium numerum de- Sicul enim a perfecla scienlia procnl sumus , levio-
monstraret, qui el in hydriis Evangelii indicatur ris culprc arbitramur sallem pmum , quam omnino
(Joan. vm), in quibus aquae in vina iiiutatre sunt.^et nihil diccre.
quoiidie Judaici Intices vertuntur in vinum, quod (Vers. 14 seqq.) « Ei fccit fronles per sexaginta
l;cii(icai.cor hominis : et Chrisii crtiore lit dulcius. < cnbilos , et ad fronlem atrium poi tae undiquc per
Menstis cst quorjtie latitudinem liminis [Al. limilis] C « circuiium. Et ante facii-m portae, qure periingebat
porte decem cuhilorum, qtti perfectns est 474 nu" « usqne ad faciem vesiibuli poriae interioris, quin-
merus,et vel Decalogo continetur,vel Evangeliorum « qu igiitta cubiios, et fenestras obliquas in lliala-
quatuor sacramciilo. Qui ab uno incipiens, ila ad « inis , el in froniihus eorum qure erant inlra por-
quaiuor pervenit, ut denarium b impleatnninerum. « inni uiidique pcr rircuituiii. Simililer nulem eranl
Cujns longiludo liabebal tredecim cubilos : pro qua « cl in vesiibulis fencstrae per gyrum iuirinsecus:
in Sepiuaginta rtirsum poiiitur Inlitmlo, quod mihi « et ante frontcs piclura palmarum. LXX : Et sub
videiur scriptoruro negligeniin depravaium. Neque « divo aelam portiu sexaginta cubitis , ct theim atrii
ciiiin in uno loco lalitiidincm, et rursuin laiitudinem « porlre per circnitum. Et sub divo alrii cxlriiisccus
tlecem , vel iredecini cubiloruin Scripiura dixi-sel. ( rclamporlre interioris quinqiiaginia cubiiis : el fe-
Potest atilem porla limiiiis, in quo sacralus est nu- ( neslrm nbscondiirc snpcr theim , et super relam
inerus veteris et novi Testnmenli, vel ipse Domi- t intra pofiam nirii pcr circuiium. Kt simililer ela-
nus iuielligi, qui dicit: Ego siiin ostium (Joan. x, ( iiioih , et fenestric in circuilu intrinsecus, et su-
9); vel certe omnes sancli, perquos ingredimur ad ( per aelnm palinrc hinc et indc. > Symmnchns hunc
nolitiam Dei, quoruin nposiolus Paulus loquebalur: locum ita inlerprelalus esl : Et fecil Tteputrueut,
Os ineum pniei ad vos, o Corinlhii; et: Dilatamini 0I qnns nos circumitantias possumus dicere: pro quibus
et vos (II Cor. vi, 11). Tredecim nuiem cubiti post in Hebraico hnbel F.LIM (C'S'N), qu;c Aquila inlcr-
oclonaritim niinieriim, libioruni Moysi continenl sa- prclalus est, npiuya, cl nos in frontes verlirous.
crainenlum , qui et in qiiini|iie monsiraiitur panibus'< Riirsum ubi Sepiungiuia posuere theim atrii. in He-
(Matth. xiv),ctin Saniariiana Evangelii (Joan. iv), braico linbei EI.(S'K), inimrro singulari, quoil Sym-
qnre arguilur quod quinque b.iluierii viros, et sex- ranchus prepe atrium , Aquila r.piupa, id est frontem
luin quem se putnbni hnhere, non hnbebal: et ta- atrii, trnnstulerunl. Sub divo quoi|ue mlam portm,
inen octonarius , el quinarius numerus, tino cubito,i Aquila, ante faciempoitium portm; Symmachus,con-
id cst, quarto [At. tertio] decimo conshminntur:: tra facietn vestibuliportm, inlerpretaii sunt. Fenes-
* Aniea Grrrcislitteris I>e0; sed et&sov inveniasi b Exponil Vktorius, quod ex qunltior singillatim
l numeratis deccm giguanlur: nam cum in quaiuor
in Grrrcisexemplarihiis. Lntineauiem liic prn?.fernnl
mss. Elau. Sic paulo pnst pro aftaperni ij\up; sae- sint 1,2, 3, 4, si in mium hos redigas numcros, de-
pius auiem scriptionis vilia emendamus, leciore iu- cem prodibunt.
consullo.
oil COMMENTARIORUM IN EZECIIIELEM LIB. XII. CAP. XL. 382
Iras abscondilas quac flehraice appellantur ATEMOTH Aelin interiori vcrus jul)il;wus, in quo omnin nobis
(*T1D"-N),Symmachiis, ro%iy.uttrnnsiulii. Et ubi debita dimilfuntur, inslruat Qtoloyiuv, et introducat
dixere Septuaginia, superlheim, ei super cr/rmi,idem nd Sancta sanctorum. Nolaiidiim quoque quod inle-
Symmachus posfes posuit.et circumslanlias; Aquila, rius atriura plures feneslras hnbeal, non direclns et
ihalamos, et frontes eorum: pro quibns in flebraico nquales , setkobliquns, ct angnslas exicrius , et se
scripium est THEIM(D'Nn) etELE ('SN). Porro ELA- inlrinsecus dilnianles, ul per parva quaedam fora-
MOTB, quod Sq tnaginia el Theorloliosiniililerlrans- mina possimus ad inleriorn penetrare, et ad claris-
luleiiini; Symmachus circumstantias , Aquila fron- simi ltiniiuis, quotl versntur in lemplo, plenitudinem
tes, intcrpretaii suui. Mlam autem, pro qtto in He- pervenire . Denique post sexnginln el quinquaginta
braro scriplum est EL [MSS.UL], ostium vel porlicus cubitos , et thalnmos, ct ponicus, ei fronles porti-
appeilalur. Pro palinis quoque in llt braico srriptum cuum, et fenestras plurimas per eircuitum , pnlma-
cst THAMABIM (D'"inn), nuiticro plurali: quin singu- rum nobis crclatura vel picturn monstraltir, ut de
laris nuinerus, palmam, THAMAR (~IDJ~I)vocat.476 mundo vicioriam possidenles, digni efficiamur pal-
ilrec fastidioso leciori scio molcsta fore : sed volui rnns videre virtiiium.
hreviter ostendere, quanlum (emporis loiigiiudine, ( Vers. 17 seqq.) < Et eduxii me ad atritim exle-
immo scriploruni viiio, el utaperlitis loquar, impc- B « rius, et ecce gnzopliylncin, et pnvimenium stiatum
ritia, ab tlebraica veiitale discrepel nniiqua iransla- < lapide in alrio per circuilum : iriginia gnrophyla-
lio : prrcciptteque in Hebraicis nominihus, quae nos < cia in circuitu pavimenti. Et pnvimcntum in fronle
de aliorum editionibus in Latinum sermonem ex- < pnrinriun secundnm longiiiidineui porlnrum erat
pressinius, iion lam cxplniiatioiiem diciionum,qti:im < inferiu-'. Et mcnsus est lafuudincm a facie porlae
su>picionem nosirnm simpliciter indicnntes. Puto t inferioris usque ad frontematrii interiorisexlrin-
aiiiem iuter murum lempli extrinsecus per circui- < secus, centum cubilos ad Orienietn, el ad Ajuilo-
lum , et ip-am xdem in atrio, hoc est, iu medio, < ncm. LXX : El introduxil me in alrium interius,
qurcdnm fuisse propier ornatum posiia.quae Symma- < el ecce thatnmi, et iniercoliimnia atrii per circui-
chus iiiierprelatur circuinsiantias, id esl, stimtia qum- < liiin, triginta ihalami pcr coluuinas, et poriicos
dnm, ei de terrae solo erecta in sublime, ei hrccsexa- < postjnnuns in longiiiidinem jnnuarum antecoluin-
ginla cubiiorum obtiucre spalium. Rnr-uinqne tgrc- < nas inferius. Et metisus est latituilineni airii ab
dicniibus de poria interiori ad facicm vestibuli.qund « eo loco qui erni sub divo porlne exlerioris usque
rcspiciehai portuii exteriorem, qiiinquaginta cubiios « ad inlerius : sub divo portrc interioris quaerespi»
obtmuisse locuui, in qiiibus feneslr;c eranl obliquae, < ciehnt exleriora, cubitos centiini, et vergebnl ad
quas Seplunginta absconditas, Syiiiinnchiis TOHC/.KJ C « Orienlem. > Pro thalamis iriginta, quos veriere
vocai. Et hnefene.-ti* erant in thalamis, hnc est, in Scptuaginla, sive gazophylnciis aique cellariis, ut
cubiculis singulis, ei porticibus quae anle cubicula inlcrprelaiiis est A(|uiln, Synimnchus pnstiii i^i§pat.
tendchniiliir, obtinentes cubiios qiiiiii|uagiiiln. Qurc Et procenluin cuhiiisexteriorisspiitii, qui tendehnnt
fencsir.i,-oliliqnrc sive TO?I/.KJ,idcirco a sngitiis vo- u-que ad poriani Orienlnleni, in Ilehraico ideni cu-
caliiilum perceperiini, qood insiar sngiitariuu angus- bitorum niiirieius, et ad Aquilonem lendere diciiur:
tum in aedes liimen immitlnnt, el inirinsecus dila- in Sepluaginta vero nomeii Aquilonis nblalum est,
lcntur : omniaque percircuilum plena erant hnjus- Vir ergo illo qtii habebnt fimiculuin crcmeninriorum
ceinodi fenestris. Et ante frontes, inqtiit, porticuttm, in inanu, et calnmum mcnsiirre, et slahal in porta,
pictura sive crelalura patinartim : per qure ostendi- inter crciern qua: prophctie monstrnbat aspeciui,
tur in introitu porlae, sialiuique ingreilieniibus u:u- post alrium sexagintn cubitorum, et alitid vesiibu-
ruin , sexnginla occurrere cubita cum variis orria- luin porlre inlerioris quod lenebat quiiiqiingiiiia cu-
menlis,(jti;f referunttir ad condilionem niniidi, til ex bitos, eduxit 478 prophetam ad atrium exterius,
crcaturis Crealor inlelligalur: et omnia ordine, ef siveui in Sepluaginta continetiir, introduxit ad alri-
raiione currcntia, ostendant muudi varielaiein , qui um inierius. Saiisque miror juxtn lilieramelSepiua-
apud Graecns xoo-pjj, ab ortiaiu nomen accepit: et U gintn, quoniodo posi exleriora atiii, sexaginta et
in sex diebus factus esl, ut per singulos dies, deca- qninquaginla cubiios tenentia, interius sil airium,
des singuhc stippulentnr, quem perfectum numerum quod in laiiiudine centtim .cuhitorum lendntur spa-
supra diximus. Poslhaec ingredientihus nohis atriura tiis : nisi forte juxia mysiicos inlellecius, et pro-
inierius, occurrunt ante ipstim vcslibulum porlre in- fectus ingredienlium, quae inleriorn in doctrinis fue-
terioris ihnlami cum obliquis feneslris, quinqunginla rint, latiora sint. Iniroducliis nuiem in airiiim intc-
cubiiorum tenenles spalium, qui el ipsc sacrnlus est rius, sive ducius ad exierius atrium, ut in Ilebraico
numerus. El post septem hebdomadas plenas festi- co:itinetur, slaiim intuitus esi triginln thnlamos vel
vilalis et gnudii, Ogdoadis prima incipit dies, qure gnzophylncia, sive ut Symniachiis inlerprelalns est,
est resurrectionis, et introJucit nos ad vieiniam exedras, quae hnbitationi Levitarum alque sacerdo-
templi. Cum enim omnia fecerirous, 477 agentes tum fiierant prrrparatae, et pavimenlum vivis slra-
prioiis erroris pceniienliam: lunc virini ei prttximi luin lapidibos sive inlercolumnia [Al. intercolum-
efficimtirDeo , ul in exteriori alrio, nolitiam Crea- nas], nI osienJalur inlerius atrium vel exierius
toris crcatiirarura ordo nos doceat alque constantia, hnbere anle fores ordinem colnninaruin, et pavi.
383 S. EUSEBII HIERONYMI 581
mentum in frontc portarum, sive porlicus post ter- Asum,t et peregrinus sicut omnes palres mei (Psal.
gum portnrum. In quibus porlicibus puto columnas xxxvin, 13), hordeum sevisse, et ceniesimam fru-
ordine fnisse dispositas, ul ante gazophylacia essent gem mcssuisse narratur. Necdum enitn granum tri-
porticus, el in fronlibus porticuum columnae porti- lici mortiium fuerat in lerra, quod multas fruges fa-
cus sustinentes. Pnvimenlum autem quod stralum ceret ( Matth. xm, Joan. xn ), et famemJudaici po-
eral lapidibus, et ante porlicus atrii tendebatur, in- puli audiendi sermnnis Dei, saturarel co pane qui
ferius crat in ascensione ponicuum, et eamdem ha- de ccelo descendit ( Amos vin, Joan. vi). Quomodo
bebat longitudinem quam thalamorum rcdilicaiio auiem cemum cubiti non solum nd poriam Orienla-
possidehat. Mensusque est idem vir, in cujus manu lcm fuerinl, sed et ad portnro Aquilonis, sequcns
erat funiculus et calamus, a facie porlae inferioris, tcstimonium dcmonstrahit.
sive tit Septuaginta volunt, exterioris, usque ad fron- (Vers. 20, 21. ) < Portam quoque, quaercspicic-
lem atrii vel portrc inlerioris, centum cubitos ad < bat vinm Aquilonis atrii exterioris mcnsus est,
Orienlem, et ut in llebraico dicitur, et ad Aquilo- < tam in longitudine qunm in laiitudine, et thala-
nem. Exquibus inlelligiinus illud Evangelicumquod < mos ejus tres hinc, et tres inde, et frontem ejus,
a Snlvalore narralur (Malth. xv), missre in agrum < ct vestibulum ejus, secundum mensuram pnrta;
sementis in terram bonam, qurc multiplicet fruges B < prioris, quinqnaginia cubitnrum 480 Jongiludi-
pro varietate virtutum in tricenarium, el in sexage- < nem ejus, et latiludinem viginli quinque cubilo-
narium, el ceulenarium nuroerum, hujus loci vati- < rum. Fenestrre aulem ejus, el vestibulum, et scul-
cinio convenire. Et hic enim tricesimus, et sexagc- < plurae, secundummensuramporlaequre respieiebat
simus, et cenlesimus numerus ponitur, ut his quasi < ad Orientem. Septem graduum eral ascensus ejus,
gradibus ad perfectam scientiam pervenire valea- < et veslibulura ante eani. Et pnrla airii inierioris
mus; ila dumtnxat ut ad interiora Ecclesite quinqua- < conlra poriam Aquilonis, et Orienialem. Et men-
genarius nos perducat numerus, qui finiio sepiem < sus est a poria usque ad porlam centum cubitos.
hebdomadarum sabbato, in diem resurreclionis eru- < LXX: Et inlroduxit me ad Aquilonem, el ecce
pil. Gazophylacia autem appellanlurquae plena sunt < porta respiciens alrium exlerius. Et tnensus cst
spiritualibusdivitiis, deqtiibitsscripium esl: Redem- < enm in lnngiludine, et in latitudine, el thee ejus
ptio animmviri, proprimdivitim(Prov. xiu, 8 ). Super < tres hinc, et tres inde, el elau, et eiamolh ( qnod
quibus et Paulus aposiolus gratulalur 479 discipu- < iu Hebraico non hnbclur, el palnia ejus ): elfnc-
lis suis, quod pleni sint omni verbo et omni scien- « lum est sccundum mensuram porlre, quae respicit
lia (Pkilipp. i). a Gaza autem lingua Persarum di- < Orientem : quinquaginta cubiiorum longiludo ejus,
vitiae nuncupantur. Vel cerie thalami, qui GraeceG < et latitudo ejus viginti quinque cubiiorum. Et fe-
dicunlurTrao-Toyofta, oslendunt sponsi ndventui cubi- < neslrac ejus, et elamoth et palmae ejus sicut in
culn praeparala, qure fuere triginla numero, ut per- < porla quae respiciebat Orientem; et in gradibus
fectam aetatem habitanlium demonstrarent. Et pavi- < septem ascendebalur ad eam, et elamoth intrin-
menlum strntum erat lapide : ne luto, et terra, el < secus, ct porta atrii interioris respiciens ad por-
pulvere percntorum liabitantium polluerentur vesti- < tam Aquilonis ( el quod in Hebraico non habetur,
gia ; sed ul super vivo' incederent lapides, quibus < sicut porla qure respicit ad Orientem). Et men-
redificalur templum Dei: Sive iniercolumnia erant < sus est ntrium a porla usque ad porlam centtim
ante thalaraorum fores, quae imposilum desuper < cubitorum : > Quid significenl verbn Hebmica
xdificium suslenlarent. Istaesunl columnre, de qui- thee (r.Nn), et elau (TSN) el elnmoth (rvinbN ), su-
bus el Paulus apostolus scribil: Dexteras dedcrunt pra plenius diximus: sed et in praesentiariim rolln-
mihi et Barnabrr, Petrus et Joannes qni videbantur tione sui dccebit noslra Iranslatio. Mensus est au-
coluronaeesse(Ga/. n, 9). Elinalioloco : Columnael lem vir cujus fiiniculus in manu eral, portam quo-
lirmamentum veriiaiis (I Tim. m, 15). Et in Joan- que Aquilonis alrii exterioris, sive introduxit pro-
nis Apocalypsilegimus: Qui vicerit, faciam eum co- phetam per portam Aquilonis ad nlrium exterius. ln
lumnam in leroplo Dei mei, et foras non egredietnr' D quo considerandum, quod primuro introducntur per
nmplius (Apoc. in, 12). Pavimenlum ergo quod porlam Aquilonis; secundo, per poilara Ausiri;
erat in fronte portarum, de quo jam diximus, sive lertio, per poriam Orientalem. Ab Aquilone enim
porticus post lergum poriarum, quac habilaiores exardescunl mala super habitnlores terrrc (Jerent.
thalamorum ab imbribus defendebant, erai inferius. I, 14). Pulchreque qui habitator terrae esl, el non
Semper enim quaeinferiora sunt in aliinribus collo- advena alque peregrinus, patel jaculis ejus qui ve-
cantur, ut ad mysiica atque secrela, et plena divi- nit ab Aquilone, cujus ignita sunt jacula, quaejuxla
tiis spirilualibu*, ascensu et gradibus pervenire pos- Apostolum scuto fideireslingtiiiniur ( Ephes. vi). Et
simus. Plenusquc numerus ntque perfectus in decem ad Aquiloneni exterius alriura nominalur : ad meri-
decadarum nuraero est, qui ei sementem Isaac cen- diem vero, hoc est, ad Austrum,'non exlerius, sed in-
tena fruge multiplicai (Gen. xxvi). Sed quia in terius. DicitenimScriplura :El introduxit meadatrium
terra erat, et adhuc dicere poterat: Advena egoi interius ad portam Australem,quod et in Orientali atrio
a HesychiusPersis hanc vocem signiflcare scribit,, stathiiis ad vers. 910 DionysiiPerieg.: Tu£wiv vA?«v,
JluaQsiovv TOiiftx TWV TcoTk&vfspouivovtfbpwt; Eu- Ka).oOo-i o*sovrtat oi XlipauiTa x/SY^uara.
583 COMMENTARIORUM IN EZECHIELGMLIB. XII. CAP. XL. 386
Ecriptunisimiliieriiiveniiiir. Priraus eniraad virlutem A est, sive iiiienus. Nec solum una porta esl Aquilo-
ingressus est, Aquilonemcalcare pedibus, et pcr quin- nis , qure supra porla appcllalur exlerior : scd et
quagenarium, 481 etvicesimum et quintum nume- altera interior, quac habet simililudinem porire
rum , ad suinmitatem centenarii pervenire : deinde Orienlalis, ut manifeslius dixerc Sepluaginta. Et
inlroduci ad Auslralem plagam , et Aquilotiis frigus porta atrii inlcrior respiciens portam Aquilonis, sic-
expellere : et tunc ad perfeclam venire virtutem, id ul erat porta quae respiciebat ad Orientcm. Men-
esl, ad porlam Orientalem, in qua oriiur sol justi- susque est a porla extcriori Aquilonis usque ad por-
tirc, el per quarn solus ingredilur pontifex. El hoc tam ejusdem Aquilonis inlcriorem centum cubitos :
observandum, quod cum qualuor plagae sint, de ut his quasi gradibus atque mensuris , recedentcs a
Occidcntali porta taceatur de qun in principio sexa- porta exieriori, ad interiorem pervenire valeamus,
gesimi septimi psalmi scriptum esl: Iler facite ei qui de ctijtis numeri sacramento supra dictum est.
ascendit super Occidenlem , Dominus nomen ejus (Vers 24 seqq.) < Et cduxit me ad viam Austra-
(Ptat. vii, 5); ut postquam nobis prreparanlihus < lem, et ecceporla quae respiciebat ad Austrum.
iler Domino, et illud implentibusqtiod Joannes Bap- < Et mensus est frontem ejus et vestibulum ejus',
tista clamat in ercmo : Pamte viam Domino, rectas t juxla raensuras superiores , et fenestras ejus , et
facile semilas ejus (Matllt. m, 3) , possimtts audire B I < vcsiibula in circuitu, sicul feneslras cacleras : b in
quod in exlrema parte ejusdem psalmi dicitur: Can- < qua erat quinquaginla cubitorum lougiludo , et la-
tate Dco, psallite Domino, qui ascendit super ccelum < tiludo viginti quinque, et in gradibus seplem
coeliad Orieniem (Pt. LXVII , 33). Quod aulem di- < ascendebaiuradeam, etvestibulumanleforesejus,
cuniur thalami tres hinc, et tres inde, hoc docet, < et caclataepalmae erant, una hinc, et altera inde
quod lam liliera quam spirilus , et ulraque inlelli- < in fronte ejus. Et porla atrii interioris in via Au
gentia , et hisloiiac el tropologiae, ad Trinilalis sa- < strali, et mensus est a poria usque ad portam in
cramcnta perlineant. llludque quod dieitur: Et < via Australi, centum cubitos. Et introduxil me in
frontem ejus, el vestibulums&cundunimensuram por- < atrium inlerius ad porlam Ausiralem, et mensus
tm prioris, Orientalem portam significat, qtiaeprior < est portam juxla mensuras superiores, thalamum
non ordine, sed merito nuncupatur. Et habebat, in- < ejus, et frontem ejus, et veslibuluin ejus, eisdem
quit, quinquaginla cubitos in longiludine, etviginti i < raensuris, et feneslras c vestibulorum in circuilu,
quinquc in latitudine; ut a in quinqunginta post; < quinquaginla cubitos longitudinis, et lalitudinis
septem hebdomadas relerna requies demoiislrelur : < viginti quinque cubiios. Et veslibulum per gyrum
lendens pcr diem resurrectionis ad regna ccelorum,, < longiludinc viginti quinque cubitorum , et latilu-
in quibus vera rcquies esl. In viginli quinque aulem,, G I < dine quinque cubilorum. Et veslibulum ejus ad
de quo numero ante jam diximus, quinque sensuumi ( atriuin extcrius, et palmas ejus in fronte, et oclo
per quinqueordines quadranguli mensura scrvetur,, < gradus ejus eranl, quibus asceudebalur ad eam. >
quorum alierum longiludini, alteruin laliludini co- 483 Septuaginlain eadem verba consentiunl, prac-
aptatur; ut in longitudine requies , et deleciatio» ter thee (rinn), eld elau ("btt),et elamoth (nioSx), et
sacratioris scieniire: in lalitudine pracsentium quac! elam(DblK),proquoinHebracoposituraeslii/am. Thee
ad sensus perliuet, ratio demonstretur. Quodques autem interpretalur limen , sive (rons; etau, circa
infertur: Et [eneslrmejus, et veslibula, et sculplurm, eum , sive suslenlacula; elamoth, propyla, sive vesti-
sive ut Septuaginta addidere, palmm erant juxtai bula; ulam 7-po7roXon, id est, anfe foret. Illud autem
mensuram portm qttm respiciebat ad Orientem, hoci quod juxta llebraicum posuiraus: Et vestibulum ,
subtiliter indicalur, quod quicumque in introitui sive, nponvlov, in circuitu per gyrum longitudinit vi-
virtutum positus, treset tres ihalamos fuerit ingres- ginti quinque cubitorum, el latitudinh per quinque cu-
sus, frontcmque et vestibulum mcnsurae poriae prio- bitos, in Scpluaginta non habetur.Sed ct hoc notan-
ris agnoverit, ad ea parveniai, illaque 482 con~ dum, quod in Auslrali poria juxia Septuaginia non
spiciat, quae et in porla Orientali plenissiine susce- dicntur via, sed simpliciler: et eduxitmead Austrum,
pturus est. Porro quod sequitur: Et septemgraduumi D et ecceporta qum respiciebat ad Austrum. Per singu-
erat atcentut ejut, el vestibulumanle eam, sive inle- los igitur inlroitus Ezechiel, quem conforlavilDeus,
rius, hunc habet sensum , quod per septem graduss hoc enim nomen ejus sonat, ducilur, et de porta
hebdomadis, et ollae quae a facie Aquilonis accen- Aquiionis transit ad porlam Ausirnlem , cujus fron-
ditur, et caeremonias Judaeorura quibus dedit Deuss tes, et limina rponvlnua, sive vestibula fenestrxquc
praeceptanon bona, et justificaliones in quibus nonl per circuilum similes habebant mensuras, quinqua-
vivantin eis, scandamus ad alliora et ad vestibu- ginla cubitorum longiludinem, et viginti quinque cu-
lura ejus, id est, portae , pro quo Sepluaginla eta- bitorum lalitudinem, et per gradus septem ascen-
motk transtulerunt. Quod vestibulum ante portamn dcbaturad eara,id est.ad portam Australem, et ve-
n Rabanus, in quinquagesima,scilicet die. etc. , juxta vulgatam editionem.'
b Viclorius , feneslras cmteras quinquaginta cubi-- d Iloc nomen apud Septuaginta in diversis Exem-
torum longitudine et lalitudine viginti quinque cubi- plaribus diverse iegitur, iliov scilicet, ct SACU,
cum
lorum. in Hebraico scriptum sil ibn, vel lb'K. Id est, eiau ,
c Idem, fenestrasejut et vettibulumejutin circuitu,
:, ut hic legit Hieronymus. MART.
"
387 S EUSEBII HIEKONYMI 388
siihulum ejus, hoc est, clamoth, nnie fores ejus: A 15). Et in Joannis Epistola dicitur: Quod nudiviiniis
duae quoque palmaecaelatae, de quibus in Scpienirio et vidimus, rt manus noslrrc pnlpaverunl de Verbo
nalis plagae portn diximns. Et boc lanlum admo- vitae (I Joan. i, 1). Et ad exlremtim neqnaquam ui in
nuisse snfficiat , quod qnrrcnmqiie ibi ponuiilur, seplentrionnli plaga septem lanluin gradus suffi-
juxtninlelligenliam viliorem, lioc rst,juxla litlernm, ciunt: sed post seplem oclonarius pouitur numc-
in meriiiiana porta intelligimus juxia spiritualem rus , ut de Synagoga ad Ecclesinm, de vcleri in-
sensum. Eisdem enim lineis, ethisioria currit el Iro- strumentond novum , de lerrenis :ul coelestia irnns-
pologia : sed illa hiimilior est, ista sublimior : illa earaus.
haeret lerrae, i.-ta ad coslesiia subvolat. Et in circuim (Vers. 28 seqq.) Et introduxil me in airium inie-
per fenesiras cuncla plena eranl luminis. Singula rius per viaro Orienlalem : et roensus cst por-
enim KpoQxipuruhabent lerminos suos, ctpropriuin tnm stcundum inensuras superiores ; ihnlamum
per illa ad aniniamciedenlis lumen ingredilur: prrc- « ejus , 485 et froniem ejus , el veslihiiluni
serlim si longitudo vilrn ejus quinquagennrii anni , « ejus a sicut supra, et fenestras ejus el veslibula
hoc est, jubilaci mysterio fuerit prolelala , et ad di- « ejus in circuiiu, longitudine qitini|unginln cubiio-
vinioris sensus lalitudinem potueril pervenire. In < rum, et lalitiidino viginli quini|ue cuhitoruin. Et
qua latiludine el plnieis agit sapientia coiifidenter, B I « vestibulum cjus, id esi, atrii exierioris i ( pro
et cum sublimi vnce clamimt: seplemque grndihus quo Septuaginta ct Synimaclms, interiorem, posue-
ingreditur, ut pcrvenintad vesiibuliini , et per pal- runl); < et palmaecselnlsein fronteiii illitishinc etinde,
inus propositi sui atque conatus , victorinm lenent < elinoetogrndibiisascensnsejus. iDeSeptenirionali
sempiiernnm. Et ne puiaremus ununi esse ndAu- plaga, in cujus airiiim sepiem lantuin ascendeb.ntur
slralem partein atrium, de sccundo diciiur airio : El gradihus, transil ;;d Au.-tralcm poriam ei atriuin
porla atrii interioris in via 484 Auslrali: et mensus; ejusiiem plagoe, ad quod non soluni septem , t;i su-
esl a porta usque ad portam in via Auslrati ccntum! prn, sed oclo grniiibis ascendif.r : vhlelicet ut per
cubitos; ut post liehdomadis et Iiisirtimenii veteris; veicra transeamus ad nova ; ct ui loquar mnnife-
sacramenta ,*-,ad te.rram honara et Evangelii gra- siins, per patriarchas et prophetns, veniaraus ad
tiain perveniret. Nec solumiii.porla Auslrali scciin- aposlolos : ut in allero hehdomns, in allero ogdoas
duin alriiini est; sed tcrliuni, de quo nuncdicittir: sit. Nunc nutem venit ad iilliniiiiii, imino ad siini-
Et introduxit me in alriutn inleritts ad portam Austra- mum, ct introducil prophctam per viam pmiae in-
lem , et mensusesl portam juxta mensuras sup riores, lerioris, sive per ntrium, ad quod itur per vinra
etc. Singula euim atria habent mensuras, el ordines; Orientalern. Via juxia Sepliingiuin iu hoc lanlum
suos, et in eisdem meiisuris diversa gratia est, dumi C t habelur loco; iu Sepienlrionali, ef Ausimli plaga
easdem res aliter in principio, aliler in profeciu , oninino tacitn esi, ut possimus inlelligere in Orieu-
aliier in fine cognoscimus. IIoc vero quod in Septna- inli Innium porla illam intelligendam viam, qure
ginta non habettir , ef vestibulum, sive npanvlov, per• dicil : Ego sum via, veritas et viia (Joan. xiv, 6).
gyrum longiludine viginti quittque cubilorum, etlalitu- Per ipsuni enint venimus ad Paircm, el de ipso
dine quinque cubitorum, videlur facere quxslinnem, , scriplum est: Beaft itnmaculati in via(Psal. cxvm,
propterquod in veleri interprelatione non positumi 1), qui nihil de Cliri-to sinislriiin snpittni, sed
est, quomodo post profeclum lertii gradus viginiii fides coruni pura est, ei ncqunquam hrcrelicorum
quiuque cubiti, et quinquc ponantur. Seil tollit am- sorde polltiia. Idemque uumeru.s thalamorum, fron-
biguilatem illud qtiod sequilur: Et vestibulumejtts ad/ liuni et vestibulorum, et feneslrarum, ct luminis
alrium exterius: et palmas ejus in (ronte; ul scilicett earuin, cleadem nien-tiraloiigiLtidinis, ellaiimdinis :
hoc atrium quod habebat in longiiudinc viginti qtiin- qiiini|uaginla videlicel, et viginti quinque cubilorum
que cubitos, et in Intitudine quinque, non interio- sacramenla cons.ervans, et veslibuluiii ejus porlte
ris, sed exlcrioris atrii sit, ul prioris atrii laiilu- sive atrii interioris, quod juxta Hebraicum cxierius
dinera, hoc est, viginli quinque cubilos , exterioriss ponitur, ul Orienlali lumine omnin lencnniur inclu-
atrii possideat longiludo, et in laiitudine quinque>D ' sa, secundiim illud quod scriplum est: Nec est
qui
cubitos tcneat. Quns mensuras , id est , vigintii se abscondat a calore ejus(Psal. xvni, 7). Sin au-
quinque et quinque , ad eosdera sensus referimus , tem et exleiius, et interius accipiinus atrium : sie
visum videlicet, el audiluro, gtistiirn , el odoratmn,t inielligendiiiii est, quod Deus et circumfusus sit et
ct tactum , quas si ad aliiora conscendimus, quin- infusus, dicens per propheiam : Qui tenet cmtum
quiesduplicamus , ct dccamalibus scnsibu- fncinius3 palmo, el terram pugillo (Isa. XL,12) : ul omnia ab
spirituales, ul esl illnd : Levate oculos vesiros, eft- illo videanlur includi. Et rursuni : Cmlummihi thro-
videte, quoniam jara inesses albae sunl ad melen- nus est: terra autem scabellum pedum meorum(Isa.
dum (Joan. iv, 35). Et: Qui hahet attres audiendi , LXVI,1 ), ut intra omnia esse credendus ni : juxla
audiat (Luc. vm, 8). Et: Gusiate ct videle, qunniamii illud Virgilinnum (Mneid. tib. vi) :
suaviseslDominus (Psal. xxxm, 8). Et: Chrisii bo-
nus odor sumusDeo in his qui creduni (II Cor. n,i, 486 Principiocfclumac lerras, camposqueliquentes,
Luceutemqueglobumluuse,TitauiaqueAstra,
0 De more vict. ad Vulgnlae lectionem et vesltbulum
ejtts in circuitu quittqiiaginta cttbitos longiludini»,
et paulo posl in (ronte pro m (tantem.
**
589 COMMENTARlORUMIN EZECHIELEM LIB. XH. CAP. XL. 590
Spirilusintus alil: iolamqueinfusaper arlus, A < super mcnsas 487 antem carnes oblationis.i
Mensagilatmolem,etmagnose corpore niiscet. Multum in lioc lcsiinioriio Ilehraica Vciilns a Sc-
Cuinqiie per arma justitiac a dextris ei.sinhiris, ptuaginta Interpreiura ediiione discordal. Ific enim
per gloriam et ignominiani, per bounm el malam qnod diximus : lbi lavabunt holocuustum, et in vesti-
famnro, per laudes ct viiuperntiones , victorinin de bulo porim dum mensmhinc, et rursum : Ul immole-
isto saeculo ceperimus (II Cor. vi) : tunc palmac tur super eas holocaiislttmet pro peccato, in Septua-
nobisdanlur ex utroque laicre, quos nec gnudin mit- giula iioii hnbeiur: sed in plerisque codicibus de
tavere, nec mceror, nec prospera,nec adversa supe- Theodoiioiie addilmn est. Riirsum ubi nos dixiraus :
rariini: elnequaqunm per septem [Al. orio] gradus, Et labia earum palmi unius reflexa intrinsecus per cir-
sicul in Aquilonis plaga, nec per seplem et oclo, cuitum, Seplunginin trnnsiulerunl, " et gisum palmi
sicut in meridie contineliir: sed per octo (Al. se- habentesdolaluminltintecus per circuitum. Quod ver-
b
plem) tnntuin gradusad summa conscetidimus : co bum, utrum Hehra'um, an Grrjccumsil, scire non
quod sufficint nobis oclonarii nimieri, id e^l, Evan- possumus, i<ii hoc tanlum quod pro giso, Syuimn-
gelicum sacmmentum ; ut possimus jiixm Aposlo- chus el Theodotio, labia, Aquihc priina ediiin im-
liiin dicere: Et si noceramus secundum carnem Chri- eraaut, liumero plnrali; secmula , labia tmnstulc-
stum, sedjam nunc non novimus eum (II Cor. v, 16), runl: pro quo in Hebrrro habelur c ASEPBATUAIH
subauditur juxin cnrnein. B (D'n5Wn). Et ubi nos dixiinus, s,upermensas autcm
(Vers, 33 seqq.)' «Et iniroiluxit me ud poiiam carnes oblalionis, Septuaginta posuete dc suo, el in
« qure respiciebat ad Aqtiilonem, et mensus est se- mensis desuper tecla, ul operianlur a pluvia et sicci-
« cuudiiin mensurns superiores , thalamum ejus, tate. IIIiid nuiemquodHebraeisnoiiiinibiis ediderunl,
« fronlem ejus, veslihulum ejus, ct feneslras ejus Tflee, et Elau, et Elatantolh, el Mlam, qtiid significet,
t per circniium: longiludine quinqunginla cuhiio- et supra admonuimus, et e regione oslendere potesl
« rum, et latiludiiie viginti quinque ciibitoiuin. Ve- nostra translatio : nec necesse est super hoc saepe
« siibulum ejus re-piciebat in alrium exlerius, et admonere lcctorem, ct prudenliae ejus siudioque dif-
< caelatura palronrum in fronie illius hir.c ct inde, lidere. liilrodiicitur ergo rursum ad**portaroqu*
< et in octo «railibus ascensus ejus. Et per sin- respiciebat ad Aquilonem: sed nequaquam ut supra
< gula gazophylncin osiium in forihus (Vulg. fron- ad atritim exlerius, sed inteiius. Iu co cnira quod
< tihus) portnrum ; ihi lavabutit holocauslum. El in consequeniibusdiciliir: Vestibulumejus respiciebat
< investibuloporiae, durcmensaehinc, elduaemensae in airium exlerius, osteinlilur hoc atriuin fuisse in-
< inde, immolelur snper eas holocntisiuin, cl pro trinsecus. Per quae profectus ingredicntis ostendi-
« peccato, ct pro deliclo. El ad latus exterius, tur; dum iu singulis locis nomina mcnsuraeqiie sunt
« quod nscendit ad ostiuin poriae qure pergil ad C proprire , et feueslrrn per circuilum luminis plena
« Aquilonem , durc mensae, ct ad latus ulierum scienlite universa monstrantes, etper quinquaginta,
« anie vestibulum porlce, <lua!men*rc. Quaiuor et viginti quinque cubita lemissionis di\ii ortniique
« mensae hinc, ei qnatuor niensrc inde : per lalera sensuum s icraiuenta sunl posiia, ul in vesiibulo
« porlre , oct) mensn; ernnt, super quas immola- airii intcrioris posili, cxteriora 488 videamus :
« bunt (Vulg. iinniolabant): quatuor auiem mensae praetcriiorum ei prreseniium iiotitiam contemplan-
« ad holocaasium de Inpidibus quadris exstructre, tes, per quam veniamus ad duplices palmas alque
« longiludine cubiti unius el dimidii, el latitudine victorias, et octo graduum mysieria cognoscamus,
< ciibiti unius et dimidii, el nlliuidioe cubiii unius, inlrogressi gnzophylacia , in quibus lempli divitiae
t super quas ponent (Vulg. ponant) vasn in quibus conlinentur , et lavantur oraiiones nostrae ab omni
< immolntur holocnustum etvictimx. Ellabin eorttro sorde peccaii: inens;ci)ue ex utraque parte binie
< palmi unius , rellexa intrinsecus per circuitum : sunt positre, ut prinmm immolelur holocauslum,
a Denomine Armenli vigilempatrio de more sequuntur,
^sio-o?,id esl, giso, pauca dtximtts in _
libro llebraicoruin Nomiiinin, sed ibi scribitur yna- Gesnque, InlratorqueSydon, etc.
o-i?, sive yuiuo;, et significat clypeum, nul organum Nomiins, Gessa, tela Calliarum : qui etiam ex Var-
bellicum, non litbium inensn: , tit LXX volueruiit. roneGnllos ctirn hinis gessis rleseribii. Pnria habent
Qiininqunmysteiov sit qiinque septum et lorica; yet- et Servius nd jEneid. vn, uhi alpitta gessa dicunltir,
aot porro ngricola dicilur ; et ysiea, sive ytieoi sunt et Cresnr de Bell. Gall. iu, et Properlius de Yirdo-
parlcs tecii prominentes, quibus slillicidin a parie- mnro Gallnrum Rege lib. tv. Deniqite ci Uauilianus
tilms nrceiilur. Miruni quod hanc nperara noslram lib. II in Eulropiiini, itemque secundo in Stilicho-
nou anleverterit Crilicus, sive ('lericus sycophaula nem. Sed jam audi S. Aug .stiniini in Josue: «Quid,
adversm Hioronyiinun : sed sufficit ei exsuliare in inquit, dicai Gessn, non fncile inlelligilur. IIoc in-
IocU comiiiiiiiil);;s,ci pncleriniiiero ea qnre possunt lerpres Syinmachus sculum nppellnsse pcrhihelur.
facre qiiaMioiieni. MABT. Septuiiginin niilcin interprcles, secundum qttos isia
bQuin potius Gallieum velus est, sic eniui Gnlli traciamus, qui posiierunt gesson, miror si in Grrcca
jaculuin appellnbant, a quilms Graocos ct Romanos lingua haslain, vel lancenm ( Gallicanain ) inlelligi
vocabulitni accepisse, proiuim est npinari. Slniius voluenmt : en quippe dicuntur ge»sa. f De vocabuli
ThebaiJ. ivGraecis vclustissiinis per prolepsintrihuit; orthographia parum convenit inter Grrecos, qui cl
HsecmanusAdrastumnunioroter niillesecuti yaiebt, et yv.leot, ysebt, el yuiaav KCribuul,atque
Exsultam,pars gesamanu, pars rohoraflainmis iuler Lalinos qttilius seque probalur gmsum, gmssum,
Induratadiu, elc. gesunt, gessum.
Qua ilem ticenii.i Silius ljb. n Pcenis ascribit : c Oiniitiint editi lihri articulum n, sivcA,
OmniaPoenuin quam
litieram reiinent omnes mss. codices. MABT.
391 S. EUSEBlI HIERONVMl 392
quod totum sacer ignis assumal, deinde pro pcc- A < lonis. Et dixit ad inc : Hoc esl gazophylacium
calo, el ad extremum pro ignorantia: quod vel < quod respicit viam mcridianam sacerdottim
scienles commisimus, vel ignornnles. Ad latus < [Vulg. addit eril], qui excubantin cuslodiis teni-
quoque exlerius juxta Septuaginla erat rivus fa- < pli. Porro gazophylacium quod respicit ad vinm
brefactus, qui holoeaustoniin cineres , ct carnium < Aquilonis, sacerdolum erit qui excubant ad mi-
virulenlias ( Al. jurulenlias) efferebat exterius: < nislerium nllaris : Isli sunt lilii Sadoc qui acce-
sive erant duae raensae, et ad lalus allerum ve- t dunt de filiisLevi ad Dominum, ut miiiislrent ci.
slibuli ejusdem portac duac raensae , id est, cx t Et mensus estatrium longiludine cenlum cubito-
ulraque parte qualernae, qualuor hinc, et qualuor t rum, et latiiudine centura cubilorum per qua-
inde, et posl tergum, sive ad lalus cnrum aliac < drum, et allare anle faciem lempli. El iniroduxil
oclo mensae: ul simul faciant mensas scdecira: < mc in vestibulum templi: el mensus esl vcslibu-
quu nuraero prophetarum mysleria demonsirnntur : < lum quinque cubilis hinc, ct quinquc cuhitis
Utquidquid per Evangelicam offerimus dignalionem, t inde, et lalitudinein porlae trium cubilorum hinc,
praedicium eorum vaticinationibus approbemus. < ei trium cubiiorum inde. Longitudinem autem
Quodque inferunlur quatuor mensrc de lapidibus « vesiibuli viginli cubiiorum, et lalitudinem unde-
quadris exsiruclae, et hae ipsac sd sncrificium et ho- B < cim cubilorum, et octo gradibus ascendebalur ad
locaustum (Al. holocaustorum), isli sunt vivi lnpides < eam, et columnreearum [Sic. mss. Vulg. erani], in
qui volvunlur super terram, et habent secuin angu- ( fronlibus, una liinc, et altera inde. i 490 f>r0
larem lapidem, quo veteris, et novi Instrumenli pa- gazophylaciis, Septuaginia exedras translulerunt.
rietes continenlur. Quatuor autem numerus Evan- Illudque quod nos dixinius exedrm, sive gasopliylacia
gelica sacramenta demonstrai, longitudine etlalitti- canlorum, ab eis prrctermissum esl. Riirsiimque
dine habens unum cubilum et dimidium, id cst, pcr post mensuram vestibuli quinque cubitorum hinc,
qiiadruiii, quae simul juncta tres cubilos faciunt, qui cl quinque cubilorum inde, addidere de stto, cf lati-
tres cubiti habent in aliitudine cubilum untim ; ut tudo porlm cubilorum quatitordecim, cum in llebraeo
mysleria Trinitatis unius cubiti, hoc est divinaemnje- tantum posilum sil, et latitudo porlm trium cubito-
statismensura conservet, dicenteDominoad discipu- rum hinc, el trium cubitoruminde. Hrcclectorem ad-
Jos: Ite, baptizate omnes gentes innominePalris, et monui, ne Iranslalionuin diversitale turbelur, sed
Filiiet Spirilus sancii(Jtfaff/».xxvni, 19).Nomen au- ut in praescnti loco, el maxirae in mcnsuris lempli,
lem Dei, quasi unius (Al. unus) altitudinis cubiiusest, Hebraica veriiale conlentus sit. Igitur posl murum,
qui 489lres complectitur proprietates, etholocaust.i quem KspiSolovSepluaginla transiulerunl, qtii lo-
oblntionum nostrarum semper assumit. Super ipsas G ium (emplum per quadrum ambiebat in circuitu,
autem qualuor inensas holocaustorum vivis lapidi- introduclum prophelam legimus in atrium interius,
bus exstructas, quarum lopgitudo, et latitudo, et al- cl dcinde ad Aquilonem, et ad Ausirum, el ad por-
tiludo descripta est, ponunlur vasa in quibtis im- lam Orientalem, el rursum ad Aquilonem : de qui-
molaiur holocaustum martyrum, de quibus dicitur: bus, tit potuimus, diximus, et in quorura diversita-
Pretiosa in conspectu Domini mors sanctorura ejus tibus, vel iiominum, vel mensurarum, quid nobis
(Pt. cxv, 5) ; et eoruin victimoc, qui contincntia , viderelur, praelcrittis scrmo monstravit : quorum
et corporis sanctitate, animas suas immolant Dorai- sensum leslimonitira Salvaloris breviter oslendil
no. Mensarumque islarum nomine, pulo in Mallhxo, dicentis : In domn Patris tnci multae sunt mnnsio-
el Luca, Marco et Joanne aposlolis conlineri: qua- nes (Joan. xiv, 2). Quibus expletis, ingreditur lem-
rum corona desuper flexa intrinsecus, per circui- plum, hoc est, Sancta sanciorum, de quibus iiimc
tum inargines amhiebat, ut holocausta conlineret dicitur, et inlra porlnm interiorem, gazophylacin,
intrinsecus, et non passim fluere permitteret, tenc- sivc exedrae canlorum. Ad qtios illud impcrium
retque carnes oblalionis, sive ut LXX transtulerunt: est: Cantnte Domino caniicum novum (Ps. xcv, 1).
El ipsmmentm leclmerant desuper, propier imbrium Quicum Angelis clamiiant: Gloria in excelsis Dro,
violentiam, et rcstivi solis niiniain siccitatem : ut D et super lerram pax in hominihus bonre voluniaiis
carnes desuper positae, possint dicere cum pro- (Luc. ii, 14). Quod atrium inlerius erat situm in In-
pheta : Per diem sol non uret nos, neque luna per tcre portre, quae respiciebal ad Aquilonem, ct ad
noctem (Ps. cxx, 6). Quorum allerum, uimiis plu- Austrum, el ad Orientem ; ut scmper meminerinl
viis, et tempestatibus tribuiationuin dissolvit obla- cantores Domini, et qui angelorum officio detinen-
tiones; allerum veheraenti aestu persecutionuinare- tur, per quos gradus ad summa pervenerint; et
facil qtiidquid oblalum est. Ignosce, lector, diffi- mysteria singulorum Iocorum diligenteragnoscanl.
cultati locorum : aut si melius quid invenire poies, Deniquc vir ille cujtis calamus, et funiculus eral
doce: libenler discimus quod nescimus. in manu, inlroducto prophela in alrium inlerius
(Vers. ii seqq.) t Et extra portnm anieriorem quod respiciebat viam meridianam, haeclocutus esi,
t gazophylacia cantorum in atrio interiori, quod Iloc esl gazophylaciutnsive exedra ; el ut Theodo-
t eratin lalere porlrerespicieniis Aquilonem, el fa- tio posuit , thalamus, qui babitationi sacerdotum
< cieseorum contra viatn Australem : unaexlatere separatus est, observanlium in excubiis lempli.
< porlari Orientalis, quse respiciebat ad viam Aqui- Porro gazophylacium quod respicil ad viam Aqui-
593 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEMLIB. XII. CAP. XL. 594
lonis, sacerdolum erit, qui excubanl ad minislerium A A lus.
ti Qui lernus numerus, una porla est eorum qui
allaris. In quo notandum, quod sncerdoles quibus post p baplismum Trinitatis perveniunt ad saluienr.
custodiae templi delegatac sunt, babilant 491 >n Quod Q autem sequitur : Longiludovestibuliviginti cu-
g:izophylacio,quodrespicit adviam meridianam, in bbilorum, el lalilttdo undecimcubitorum, videtur fa-
qua lux plenissima est. Hi autem quiexcubant ad ccere questionem, quomodo dualis numerus qui re-
ministerium altaris, in quo offeruntur victimae pro fertur fi ad duas decadas, et undecimus qui unum vi-
peecato, in gazophylacio sint quod respicit viam detur d habere minus, ut sacrum numerum expleat
Aquilonis, eos qui ab Aquilone veniunt, et offerunt dduodecimum, in vestibulo templi esse dicatur. Quod
victimas pro peccatis, suscipere et salvare cupien- pleriquesic
p solvunt : Quamvis sancti sinl sacerdo-
tes. Qui ulrique pro officiissuis Domino servienles, tes t et in lempli ministeriiscollocati, et quoiidie vi-
appellanlur filii Sadoc, qui interpretatur justus, c
ciimas offeranl Chrislo : tamen quia in hoc mortali
sive justificant, omnipolens videlicet Deus.de qno ffragilique corpusculo, et aegrotalionibus vitiisque
scriplum est : Justus Dominus, et justitias dilexit: ssubjecto commorantur, vicenarium habenl nunie-
requiialem vidil vultus ejus (Ps. x, 8). Isti autem rum i el undecimum. Unde dicebat et Apostolus : Mi-
filiiSadocde filiis Levi, qui interprelaiur assumptus: ser s ego bomo, quis me liberabit de corpore mortis
et ipsi asstimunlura Domino, ut accednnt ad eum, B Ihujus (fiom. vu , 24) ? Non quod juxia saevissiraam
el nequaquam de solo dicalur Moyse : Moysesacce- Ihacresim, abolenda corpora esse crcdamus ; scd
debat ad Dominum ; alii vero non accedebant iquod voti noslri sit supervestiri, non spoliari,
(Exod. xix); sed ei omnes qui serviuni ei, et mi- et i morlale hoc aceipere immortalitalem, et corrup-
nistrant, Domino appropinquare dicuntur. Isie au- livum i induere incorruptionem. lllud aulem quod
lem vir qui inlroduxil Ezcchielem in ntrium inte- sequitur: Et octo gmdibus nscendehatur ad eam
rius, et ut ila loquar , ad Sancta sanctorum, men- (I Cor. xv), id est, ad porlam inieriorem, scienii-
sus est ipsum alritim, in quo eranl duae exedraesives bus Hebraeamlinguam, facit magnam difficuliaieni.
gazophylacia cuslodum letnpli, sive allaris habita- Denique Symmachus, quem in hoc loco secnli su-
culis delegata, elrepcrit longitudinis, et latiludinisi mus, ocfo gradus posuit : Seplunginta, decem ;
per qnadrum centenos cubitos : ul Sacerdotes Deii Theodotio cl Aquilae secunda edilio, undecim; pri-
ministerio servienles, qui per arctam, et angustami ma autem nullum numerum posuit, sed absolulc
viam intraverant, habeant deambnlacra latissima,ett ait, ef gradibus in quibus ascendebatur ad eam : ul
in pcrfecto consummatoque virtutum numero cora-- vel juxta consuetudineni priorum porlarum, ocio
morentur. Et in ipso atrio erat allare ante faciemi intelligamus gradus, sicut iniellexit ei Symmachus,
templi: ut numquam sanctorum ad Deum cesselt C G vel cerle quos habehal poria interior, quorum nu-
oralio. Supradiclus quoque vir inlroduxit Ezechie- merum Scriptura non dixit (proaquo in Hebrrro
lem in vestibulum, sive 7rpo7ru/ov templi, quod men-- positum est, UROB (ami), id est etlatittido, ASTI:
sus est quinque cubitis hinc, et quinque cubiliss (OT), ESRE(rrm )• Quod si ita legatur, undecim
inde : quoniam qui inlroductus est, divinis sensibus5 significal: 493 sin aulem pro ESRE,hoc est, de-
fuerat eruditus, et nec dexlerara noverant, nec si-. cem, legamus ESER(-Wn), non significat decem,
nistram , sed via regia ingrediebalur. Latitudo au-. sed pronomen qut). HaecHebraeisermonis experii-
tem ipsius portre, per quam inlroitus erat ad vesti-- bus deliramenla videantur : sed nunc non contro-
bulum templi, babebat ternos cubitos hinc et inde.. versias scribimus, aut oraliones, in quihus ludi solct
In quo Scripturae sanclae observanda elegantia : compoSitioneverborum, sed explanationes, et com-
quod non dixeril a dexlera et sinistra , ne videreturr mentarios Hebraeorum voluminum. Verum redea-
in Sanctis sanctorum sinistrum aliquid 492 no~ 1. mus ad cceplum. Octo sive decem gradibus qui per-
minare ; sed hinc et inde, id cst, ex ulraque parte.!. fecliis est numerus, aut undecim, dequo jam dixi-
Slatimque prudens leclor intelligil, trinum nume- :- mus, ascenditur ad poriam sanclorum, in cujus
rum nd Triniiatis mysterium perlinere, quae portaa frontibus columnre erant, nna hinc, et aliera inde.
esl ingredientium ad Deum, dum et Pater in Filio0 D ^ Non dixit, duac, ne in dualem incurrercl numcruni,
esi, et Filius in Patre, et in ulroque Spiritus sanc- sed una et una, qui perfecms est numerus , ct
a Falso legunt hic lihri ante nos edili, positumest
;f debatur, et quos Hieron. exponit, scrl pro ejus-
verohab,etc., cum Hieronymus legnt in mss. codi- i- met versiculi priori parte posita sunt, et cubiculi
cibus DROB juxtn morem aniiqiiorum, et non juxtaa ipsius latitudo cubitorum undecim dicitur : quaead
punciationcm botliernam. Consequenter in manu- 1- propositnm difficnllatem nihil faciunt. Non adco la-
scriplis exeroplarihus scriptum reperio, sed pro no->- men haectemere intrusa pericope suppositnque tex-
tnen sermonts, etc.; vel, sed pro nomen quibus He- '.- tui Hieronymiano puianda est, sed manca poiius ac
brmi, etc. Qure depravationes stint veterum Iibra- 1- deformata veterum scribarnm mcndis ; siquidem
i-
riorum, qui et ipsi experles fueriinl llebrrei sermo- et verba ipsa S. Docloris ingenium probe referrint
nis. MART.— Quatuor hos versus tincinis inclusos is et maxime subnexa orationis series, id genus ali-
Viciorius delet, cruditiorum, utail, judicio fretus,3, quid ex Hebraeo observatum anlen, persuadet. Fa-
quod nec scnsum sanctissimi viri assequerentur,r, cile quidam excidit versus quem supplere quidem
nec inicrpretationis diversiiatem , qunlisnnm vera •a cx ingenio possim, nolim vero cum mss. suffragiis
cssci, atlingerent. Equidem verba J7rof>,Asle, Esre re caream.
in llebroeonon pro graduum numero quibus ascen- 1-
PATROL.XXV. 13
595 S- EUSEBH BIEBQNYMI 386
unionesui imitalur Deum. Istrc autem erant coluniT •. A et Intitudinerp viginti cnbitoruni, sive uj melins esi,
nae duae, de quibus el in Apocalypsi dicilur : Quii portaelongitudineinaclatiludiiiem : quia ^upra lantuin
viccrit, faciam eum columnam in lemplo Dei mei,, de la(iludine, et humeris ejus iljxerat. Quod auiein
et foras non egredielur (Apoc.m, 12). El Petrus ac2 viciesqiiadragintnociingeiiiejiiiuinriutiijprinn faciat,
Joannes columnae appellantur Ecclesirc (Gqlai. II) , qui vicinus est octonario, nulli duliiuiii es|. Unde in
'
per quos ingredimur ad Sancla sanctoruro, el. Ecclesiasle praecipi'ur : Da partes septcin : da ct
quorum doctrina, ad Christum npsfer intrpitus5 pclo (Eecl. ?i, 2). De ciijus nun(eri sacranieiiio cre-
est. bro dispuiasse nienovi, sjve quia pcr fribulaliones,
(Cap. XLI. — Vers. 1 seqq.) « E' introdtixji nie; et angusiins hlljus srcculi iriirarjnn;nfl s,anctuarium
< in teraplum, ct mensus est fronies sex cubiios,5 [Al. sa,nc|nrn alrium] Domini: idcivcolongitqdo por-
< latitudinis hinc, el sex cpbitos Iqtiludinis inde, )a- tae hahehnt cuhilos quadragiqia, qui numerus sem-
< litiidinem tabernaculi. Ei Iniitudo portae decemi per in lnbnre pgsilus esl. Unde et Moyses, et Ejins
t cubitorum erat, et latera (sive humeri) portaes quadrngintn djehus non comedunl pnneni, el aqiiam
< quinque cubitis hinc, et quinque cnhilis inde. Ett non bibunl (Denl. ix ; III Reg. xix; Deut. xxix) : ct
< mcnstis est longitutjinem ejus qundragintn cubiio- nnnis quadrnginta pppulus Israel vexnlur ct proha-
i rum, et lalitudinem viginli cuhitonun.» Post miil-• B lnr in solitndine, et pcr muRos lnbores terram re-
la mysleria, variosque introitus, ellocoruin singu- promissionis ingrediuir : elDominus nlqyeSalvnlor
lorum proprietales, tandem aliquando vir, cujus fu- secundum assumpti corpnris fragililntem quadra-
niculus caemenlariorum, et meusurac calamus ini ginta diebiis*tentaliir in soliluiiine, ut posl viclorinm
mnnu erat, Ezechielem prophetam inirodiicit ini accednnt angeli, et minislrenl ci (Matlh. iv ) : Cum
lemplum, et mensus est frontem templi : pro quoi auiem per tribubiliones, et angustins poterinius
mlam, Septuaginta ; et a;/imTheodolio ; etincircuif» ; dicerc illnd Aposlolicum : In omnihus trihulaii, scd
Symmnchus transtulerunl. Et ex utraque parte lati- non cpangustnli (JJ Cgr. iv, 8 ), aique illud pror
ludo labernaculi senum ciibitornm emt, sacramen- pheticum : In tribulatioiie dilntasli niihi(Ps(i/. iv,l),
lum creaturarnm omnium coniinens: in sex enim tmic nobis latissimus aperiltir introilus, qui vig.ini
diehus mundus est consummatus. Per qiioruiq noti- cuhitoruni linbe' 49j$ Iniiipdinem , ul supfr.itis
tinm causasque conditionis atque ralionem intramns iiiundi certnminihus ntque lerrenis, quicl ipse iliifl-
ad lemplum Dei, ct ex crenturarum prdine atqne lis est nupierus, ingredinmur tepipli peneirnlia, el
conslanlia cognoscimus Creatorem. Lniiludo nuiem aiidiamus imperantem discipulisDpniinum:Coii/1r/i(c:
porlae lempli erai decem cubitorum, qui sacratus et egovici mitndum (Joan. xvi, 54).
perlectus est numerus, et in quo mense sepiimo, diei C (Vers. 5, 4.) < Et ingressus inlrinsecus (sive iii
decima mensis, jejunium el propitiatio est. Decima < atriunr interius) mcnsus esl in a fronle (sirc xlani)
atuem tlie mensis primi, qui nppellalur Nisan, ad < portae duos cubiios, et porlnm sex [Al. decem] cu-
iinmolalioncin, 494 et prrcparaiinnem Paschae t hiioruMi,et laiiimlinem porlx septem ciibiloiuin
agnusassumilur. Septimo igilttr mense, decimaeof- < ( sive el hum,eros porlae se|item cuhilis hinc, et
ferunlur in Dei borrea, sive, ut Scriplura appellnre « septcm cubiiis inde ). Et mensus est lpngitutlinem
consuevil, lorcnlaria. Undc dicii et Aposlolus : Di- < ejus (sive ostiorum ) viginii cuhiloriini ei laliludi-
latamini et vos (II Cor. vi); ul poslquam pcrtlecem « nem viginli cuhitorum nnie fnciein lenipli. Ei dixit
porlte cubiios templum qttis fuerit [ Al. qui fuerat ] « ad me : Hoc est Sancium snnctoruni. i Quaniuni-
ingressus, ex utraque parie portceipsitis latera, sive vis proficiamus, semper nobis major profcctns apc-
ut proprie in Hebraico dicitur, liumeri menstireniur rilur. Unde posl introilum templi rursum ingredi-
i|tti semper referunlurnd opera. Undecllsaeliar de- mur intrinsecus, sive ut Septuaginia transiuleruni,
sideravit bonum (Gen. XLIX),rcquicscens inler me- inlerius alrium, in cujus fronte, sive -I;L,pro quo
dios cleros, Vidensquerequiem, quia hona esi, ei Symmachus, circa portam, Tbepdotio ^LAM,Hebrai-
terrnm, qnia pinguis, supposuii humeriim ad labo- cum UL(SIN),Aquila ostiuin, nos fronlem interpreiali
randum, et faclus est vir agricola. Et in vesie ponti- D ] sumus, dnoeranl cuhiti : ul jnxta superioren) sen-
licis, humerale cum ralinnale siringiiur, tit rniioni sum per dualcm niinierum iugrediamur ad etiin lo-
opera copulenlur, ct possit dicere virEcclcsiasiicns : cuni, ubi sunt Sancta sanclorum. Unde el ipsa poria
A mandalis tuis inicllexi (Ps. cxvm, 104). Qui liu- sex ciibitorum erat, per quam ingressi, aeternam re-
meri porlre, ex ulrnque pnrte, quinas hnbebani por- quiem pos?idemus, qurc iu seplenaiio nuincro de-
ticus, ut per lerrenos sensus atque divinos, super monslratur. Pro quo Seplunginta transiuleruni, et
quorum differentia saepe scripsimus, ingrcdiamur laliludinem porlm seplem cubitorum hinc, et septcm
adyta templi, cujus mensus esl vir ille, qui ducior cubitorum inde, in Hebracoet caeteris editionihus
prophelre erat, longiludinein quaiiraginta cubitorum, semel tantum septetn cubiti, in laliludine porlae, po-
» Locus ileprnvalissime ediuis apud Ernsmum et Uhi niliil reperio Ilieronyminnuin, cum pro ^x po-
Mariniium : qui lioc modo legunt : In cujus fronie suerint uikup, veletau; Graecaverba Symmachi ad-
siveuD.au.( Er, elau) pro quo Symmachus mpi rnv diderjntdu suo; et prolectione Theodoiionis mlam,
Oupav,id est, circa portam: TheodotioHebraicumb>N, el Hebraico u/, ViN,substiiiierintHebraicum hodier-
e/, Aqwla oslium, noi frontem interpretati sumus. num S'N, ail, sive el. MART.
507 COMMENTARIORUM IN EZECJJIELEMLIR. XII. CAP. XLI. 538
sli sn.nt. Quod aulcm scqtiitur : Etmensus estlongi- A « undique. £l osiium lateris ad ornfioncm (quod
tudinetn ej«s,sive ul Sepluaginla (ranslulcrunl, oslio- « in Septuaginla non hahelur ), osiinin unuiii ad
rum viginii cubitbrum,pro quo in plerisquc codicibus « viam Aqtiilonis, et osiium unnm ad vjam Au-
juxta Sejiluaginla qttadraginta coiilincnlur, laiiluili- t slrnlcm, 497 et latiludinem loci ad orationem i
licm qiioque viginli cubilnruin ante faciein lempli, (qiiodetipsiiniSepluaginia'nontra!isiiiIerunt),«quin-
illiid s-iguificat,qnod ante templi facicm, cl inlroi- t quc cubitorum in circuilu. El afidiliciimiquod crat
liiin ejns, prseteiili Inboiis atque cerlnminis nobis « separatum veisumque ad viani respicienlem ad
inensiirn scmper occurrat. Quaiii cnim raiionem in « mare, latitudinis septtiaginta cubitorum: parics
singulis nnmcris duplex nuroerus possidei, eamdera « aiilem nsdificiiqiiinque cubiiorum laiitudinis per
dure hibi.nl dccades. Et hnc coiisidcrnndiim, quod « circuilum, et longiludo ejus nonagintn cubilis ».
ingrcssus inliinsecus per porlam dunruni in fro;:le Postqjiam perveuii atl Sanctum sanciorum, de quo
ciibilorutu, cl sex hnbenlcm cubitos, scplcinquc in supra diximus, vir ille venerabilis mensiis est Sancli
latimdiiie ex utraqtie parte, etviginticuhitos in lon- snncioruui pnrielem, qui propler fabricnm raundi, el
giludine, 496 lolideraque in ipsis templi foribus, oranem visihilem crcaturnni. fiirsein sex diebus con-
cloccaiur propheta qui sit ille locns, vel quo appel- dita cst, sex hahebnt cubiia, et laiiludinem uiiius
~
lelur vocabulo. Dixil enim, inquit, mihi : Hoc est B laieris (jiiatuor ctibilorum: non ex unp lalere , sed
Sanc'iim sanctorum. Sin aulem ante lcmplum, sive pcr circuilum. Qtiaiuor autem culjita tene))at per cir-
tilScripturacngnominal, auiefuciem templi Sanciuin cnitiim domus jaliludo, ut quniuor eleiiienia mon-
snnctnrum est, qiiniilnin beniiludincm in lempli ndy- sirarel, ex qtiihus pniversa corapacta sunl, et maxi-
lis, et in iuieriorihus ejus exisliranre (lebeimis! De nre humana corpora, conlra qtiae sa,pcli dimicjiptcs,
qnn proplieln loquilur : Iloc labor esl in conspectu et suhjicicntes se animae poiesiati, jnteriorn meren-
mco, donecingrediar insanctuarium Dci, et intelligaiii iur inirnre, ei Domini arcana cognoscefe. Ipsa au-
hi novissimiseorum (Ps. LXWII,10, 17). S.'d et boc lein lalcra qu.T-in circuilu domns crant, el quatiior
noinndiim, quod in dcscriptinne tnbcriinculi dicun- cubilorum spatiq n teippli parietihus separabantur,
lur Snncln snncloruiu, plurali'nomem; hic nutem juncia sihi erani: iin ut ununi Inins nliud lntus con-
Snnctum sanclorum, numero siogulari, ut posl san- lingerel, et hnberet in longitudine non iriginla ei
cl;i veniamusnd sanctiim : qunmodo post multacan- tres cuhitos, sed bis iriginla ires, hoc esi,'sexaginla
lica pervcniiniis ad Cnniicnm cnnticorum, qtiod om- sex. Vcius in Levilico loquitur Tesianicniuin , in
pium carminum carmcii est, el quod canentes , orlu maris post unniii hehdoinndnm, el illnm ijtinj
sponsi copularaur nniplexihus. genuit, el illum qui gcnitiis cst, lfiginta ires explcre
(Vers. 5 seq.|. ) « Et meusus est parielcm domus Q ( a*ies,ut veninnt nd purificalionen) (Lcvil. xn). Porro
« sex cuhitorum, et lniiludinem lateris quniuor cn- si gcnuerit feminam, duplirein oh,servari nunicfum ,
« hitomm undique per circiiiium domus. Lalera au- id esl, sexaginta sex. Et quia, tit veniaimis ad saqcla
< letn Intus ad latus, his Iriginla trium [Vulg. tria ],, sanctoriim, non soltim prima int|igemus nalivitnto,
< cl eranl eminenlia qurc ingrederenlur per parie- sed et secutida, ul nali in carne, renoscaniur in spi-
< lem domus in laleribus per circuitum, ut contine- ri(u: idcirco non sexagiiila sex, sed bis irigipia, et
t ren'., ct non aiiingerent parietem lempli. Et plateai frium ponilur nuraerus : ut qtraque iiativilas Deo
< ernt in rotundum nscendcns : sursuni per cochlearni auciqfi debealur illiusque cicrnentiae,et duplici muro
« et in ccenac:ilum templi deferebat per gyrum. circumeant latera dopius qnaetemplt fi|lciunt aedifi-
« Iilciroo lalius erallcmplum in stiperiorihus, et sic ciuin. QuQdque^eqiuturjuxta Hebraicurn: t Elerant
« de inferioriiius a.sceinleliatnrad superiora iu me- « qiucdnm eniinenlin , quae egrerlercntpr per parie-
« tlium )*<•eL de mediis nd tristcga et Thrael ~ ii < tem tloinus per latera in circuitu, ut conlinerent,
Quod niileinin LXX ponitur, Et de mcdiisad triste-• « ct non atiingerent parieteqj (enipli, i illudsignifi-
ga, id est, ad tria emnacula, et Thraol, in Hebraicn> cat: quod sancti viri in muliitudine credentium
non hnhelur. Pro Thrael quoque (quod nescio quidI etumpant per parjelem templi, per omnia videlicet
significel ; a neque enim hahciur in Hehraeoj legilur n Iniera jncircuitu, etconlineant Ecclesicefundamenta,
apud illos tiRAiTin('n-N""*!), qnod et nos, et caelerii et laiiien non tangant pnrictem templi: 498 tan~
translulcruni, etvidi, ut sequaiur ordo tesiimonii. tum vidisse conienti, et de longe inetiarrabilia ado-
(Yers. 8 seqq. ) « Et vidi in domonllitiidincmper rnsse inysleria. Nunc enim videnius per spcculuni in
« circuilum fiiudatakilera ad mensuram calnmi,scxr a'i|igmaie, et plenissimam tangere aique comprehen-
« cubiiorum spatio, et latittidinem per pnrielem la- dere non possumus verifntcm. Quqd auiem platen
«tcris forinsccus, quinque cubilorum, et inleriorr erat in rolundum, asccndeiis sursum per pochleam ,
< domus in laieribus domus, et inter gaznphylacia » et in cceiiacnlumlenipli detereliat per gyrupi; et id-
< laiitudine vigimi cubilorum iu circuilu domuss circp latius crnt temp'um in superioribus, qt sic c|e in-
"• Victorio aulem ishacclectio impressa adeo visa ;a carum similitudine decepti LXX Rro verbis 'n*N"!1
est inlellectu difficiliset corntpla, ul de suo roscri- nublegcrint, junxerintque aliie.r n'a S^iril Ve-
bere noncluhilarit,nescioquid significetapud illos; inII thracl, sive elThrael, domus, t)ua; vox neque lle-
Ucbrmolcgitur Vrailhi, quod, ctc. lloc vero planissi- braica cst, neque in JJebriipp habetur, sed pro ea
ine ex Hieronymo conslat, quod litlerarum Hebrai- legitur Vraitlti, Et vidi, etc.
399 S. EUSEBII HIERONVMI 400
ferioribus ascendebnlur ad supcriora, et medium : A A *v), oremus sine cessatione, et dicamus cum Jeremia:
puto perspicuum esse lectori, semper angustiora csse Non 1 sileat pupilla oculi mei (Thren. n, 18), vel
qure deorsum sunt in 'jejuniis, xay.swiuit, elviclus ]
praesentia mala vitare cupientes, vel ngcntes gralias
continentia, paulatimque dum ad sumraa conscendi- pro ] praeierilis. Quamdiu enim in tabernaculo corpo-
mus, laliorem nobis aperiri viam, ct impleri quod ris i hujus sumus, ingemiscimtis, dicimusque: Miser
scriplum est: in tribulalione dilatasti mihi (Ps. IV,1). tcgo homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus
Per rolundum aulem et per cnchleam ascendimus (Rom. | vn, 24)? Sed el ad viam Australem erat
templi ccenaculum, quae figura inter otnnia <rxoi>-aru osiium, et ipsum juxla Hebrnicum habens locum
a philosophis quoque hujus saeculi pulchrior appro- orationis < el quinque lendens cubilis per circuitum.
Imtur : dum ctcoelum, et sol, et luna, et astra cae- Post ] frigus enim Aquilonis ad Australem transimus
tera, et punctum terrre, in corporibus quoque huma- (calorem, el tamen rursum orationis qurerimus locum,
his, oculi, quasi altera sidera, et figura capilis, quod in i Aquilonis ostio, ut evadamus pericula: in Auslrali,
omnium sensuum receptaculum est, teretesque digiti, ut \ agamus gratias pro praclerilis, et sit nobis victo-
ct femina, ct brachia hanc prreferunl rotunditatera. i secura possessio. Quinque autem cubili, et in
rire
Porro ccenaculum lempli, ad quod de anguslioribus hoc 1 loco divinos indicant sensus, per quos de ter-
ad altiora conscendimus, illud puto esse , quod in B B renis
i ad altiora conscendimus. Et redificiura, inquit,
regum volumine Elias habuit, et Elisxus, et in apo- iquod erat separatum versumque ad viam respicien-
stolorum Aclibus, Tabitha, id est, Sbpxat ct damula lem 1 ad mare, lalitudinis septuaginta cubilorum : ut
nostra possedit, quae bonis operibus ad summa con- post ] labores, et pericula, et saeculi istius fluctus at-
scenderat (III Reg. xvn- IV Reg. iv; Act. ix; Act. x). que t naufragia, et annos septuaginla, de quibus Jere-
Apostolus autem Pelrus, snper quem DominusEccle- mias i scribit, et Daniel, et Zacharias (Jer. xxv ef xxix;
sire fundamenla solidavit, transcendit ccenaculum, et /)an. J ix, Zach. ix); verum et legilimum seplem de-
venit ad leclum, quod significaniius Graece Ss>p.adi- cadarum < sabbatum 500 consequnmur: ut sit nobis
citur, id est, lecti solarium: et incognila prius saeculo oeterna
i requies, et per quinque cubilorum latitudi-
Ecclesiae sacramenta cognovii. Salvator quoque ge- nem i veniamus ad longitudinemnonaginta cubilorum:
neris humani pascha fecit in ccenaculo , et mngno in qua aelate de repromissione filium Sara generavit,
laloque ccenaculo, alque omni sorde purgato stralo- iquae nonaginta annorum, id est, novem decadarum,
que, etad spirituale convivium praeparato, nbi my- peperil ] Isaac, juncla Abraham cenlenario (Gen. xxi),
sterium corporis et sanguinis suis iradidit discipulis, iidest, decem decadarum habenti mysterium. Qui
cl aclernam nobis agni immaculali reliquit feslivila- i
numertis quid significet, sequens Scriplura mon-
i
lcm. Quodque addidit: Et de mediisadtristega, id est, C slrabit.
terlia cmnacula el Thrael, videtur mihi obelo praeno- < (Vers. 13 seqq.) Etmensns est domus longilu-
tnndum. Quid enim necesse estdubia, et non scripta < dinem cenlum cubitorum. Et quod separalum erat
disserere: cum in ea quaeHebraeorumtenentur libris < aedificium, et parietes ejus centum
longitudinis
debeamus incumbere? Scquiiur: < Et vidi in domo < cuhilorum. Latiludo amem anle faciem
< altiludinem per circuilum fundata 499 latera domus, et
< ejus quod erat separatum contra Orientera, centura
t ad mensurara calami, sex cubilorum spatio : et
< lat:tudinem per parietem lateris forinsecus quinque < cubitorum. Et raensus est longitudinem aedificii
< cubilorum, et inier gazophylacia i (quae Symma- < contra faciem ejus, quod erat separalum ad dor-
thus s%l(iputvocat) < latiludinem | cubilorum viginti < sum. "EKQETAC(id est, eminenlia) ex utraque
« per circniium dbmus. Quibus numeris oslenditur, < parte cenlum cubitorum : Et lemplum inlerius, et
quod de mundo hoc, et de tcrrenis sensibus, et de < vestibula alrii. Limina et fenestras obliquas EK8E-
duali duartim decadarum nuraero, qui referlur ad < TAC, in circuitu per tres parles conlra uniuscujus-
viginti, iron solum in sancta sanctorum, sed el in < quelimen, stratumque ligno per gyrutn in "cir-
ccenacula corura mereamur ascendere, et semper < cuitu: terra aulem erat usque ad fenestras: Et
habere in memoria, quod per sex dies conditionis D < fenesirre clausae. Super oslia, et usque ad domum
nostrac, et per quinqne sensus, et per viginli cubita t inleriorem: Et forinsecus per omnera parietem in
lalitudinis ascenderimus ad ccenaculum lempli, et < circuitu inlrinsecus : Et forinsecus ad mensuram.
terrenam humililalem, sensumque litterre relinquen- < Et fabrefacla Cherubim et palmae : Et palma inler
tes, iransicrimus ad summitalem Ecclesiae, Spirilus- < Cherub elCherub: duasque facies habebat Cherub:
que Sancti consorlio gaudeamus. Et oslium, inquit, < faciem hominis juxla palrnnmex hacparle, etfa-
lateris ad oralionem contra viam Aquilonis (Jer. I, < ciem leonis juxta palmam ex alia partc; expressam
14), a quo exardescunt mala super omnem terram, < per omnem domum in circuitu. De terra usque ad
et quem Dominus abaclurum se a nobis pollicetur, < superiora portae Cherubim et palmae caelalreerant
dicens: Et eum qui ab Aquilone est, abigam a vobis < in pariete (empli. Limen quadrangulum erat: Et
(I Joel. n, 20). Pulchreque in ostio contra Aquilonem < facies sanctuarii aspeclus contra aspectum altaris
locus oralionis est, ut secundnm Apostoium (I Thess. < lignei, trium cubilorum altiludo ejus: Et longi-
11In Lat. Hier vers. eclhetas: in aliis libris ethecas,
s, quod idcm est derivatum vocabulum ex Hebraico
-inapin-*.
401 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEMLIB. XII. CAP. XLI. 402
< tudo ejus duoruin cubilorum : Et anguli ejus, et. A tnlis autem pars non hnbebat fenestras, quia ipse
t longitudo ejus, el parietes ejus lignei. LXX: Et inlroitus clarum immitlebat lumen inlrinsecus, et
< metisus est -*- contra % doraura longitudinem cu- cuncta interiora templi, januarum lumine 502
< bilorum centum: et reliqua el separaniia et parie- complebantur, ita ut per singulas fenestras et can-
< tes ejus, in longitudinem cubiiorum ceutum; Et cellorum foramina intro quis posset aspicere. Et
< latitudinem contra faciem templi, et reliqua econ- non solum exteriora erant strataligno, sed tanla erat
< (ra cubiiorum centum. Et nrensus est longiludinem lignorum copia per circuitum, ut et pavimenlum et
< separantis contra faciem reliquorum, quae erant de pavimento usque ad fenestras, lignis omniajun-
< post tergumdomusillius, ctreliquahinc et indecu- gerentur. Quae fenestrae juxla Sepluaginla aperie-
< bilorumcentumlongiludinem. Et templum et an- baniur tripliciier : ut aperlis eis, triplex in templo
< guli, et iElam exlerius slraia ligno, et fenestrre in Dei inielligenlia monstrarelur, juxla illud quod alibi
< modum retis factaetres, ad lucenduro, ut prospice- dicilur : Tu autem describe ea tripliciler (Piw.
< retur per eas. Etdoraus, et ea quaeproxiraa erant, xxn, 20). Prospicitur aulem per eas non solum in-
< slrata ligno per circuitum : Et pavimenlum, lerius, sed et exterius : ut quae interiora sunt, invi-
« 501 et de pavimento usque ad feneslras. Et fene- sibilia ; quae exteriora, visibilia cognoscamus : ul
< strae aperiebantur tripliciter, ut prospiceretur per B
• aliud menlera, nliud carnetn, aliud spirilualetn iniel-
< eas:etusqueaddorauminieriorem, el exteriorera, ligcnliam, aliud simplicem monslret historiam, et
< et per omnem parietem in circuilu intrinsecus et per omnes pnrietes in circuitu, tara inlrinsecus,
< extrinsecus mensura, et caelata Cherubim, et quam extrinsecus, erant mensurse surc. Nihil enim
< palmae inler CherubetCherub. Duae facies Che- absque raiione et mensura in templo Dei, et maxime
< rub : facies hominis ad palmain hinc, et facies in sancto [Al. sancia] sanctorum a Deo faclum est.
< leonis ad palmam inde: caelalusomnis paries per Caelata quoque erant Cherubim, haud dubium quin
< circuilum a pavimenio usque ad laquearia Cheru- in lignis, de pavimento usque ad fenestras pertin-
< bim, et palmae caelatae. Et sanctuarium ct tem- gentibus, et tam fabrefactae eranl caelaturae, ut non
< plum aperiebatur per quatuor angulos contra fa- sculplae, sed apposilae viderentur. Ckerubim inter-
< ciem sanclorum : visio quasi species altaris lignei: pretanlur scientiw multiludo. Igitur intrinsecus in
< trium cubitorum alliiudo ejus, et longitudo ctibi- inlerioribus templi post scientiae muliitudinem cre-
< lorum duorum : et latitudo cubilorum duoruro : et Ianlur ct palinre, in quibus signura victoriae est, di-
< cornua habebat, bases quoque et parietes ejus cenie Aposlolo : Persequor autera ad statulum bra-
< lignei. i Verbum contra, quod LXX transtulerunt vium supernae vocalionis Dei, in Christo Jesu
in principio tesiimonii, ubi scriptum est : Et men- 'C (Philip. in, 14). Quaepalmae erant inter Cherubet
sus esl contra domum, in ilebraico non habetur, et Cherub, ut unum Cherub duarum palmarum lateri-
idcirco obclo pracnotandum cst: ut sit rectius et ve- bus vallaretur : quod Cherub nequaquam, ul in
rius, ef mensus est domum longitudine cubitorum cen- principio hujus prophetae legimus, quatuor habebat
tum, et reliqua. Describuntur aulem Sancta sanclo- facies, hominis scilicet, et leonis, et viluli, et aqui-
rum et templum inlerius, quod post nonaginta cu- lae ; sed tanium duas, boc est, hominis et leonis,
bitos, ex tribus partibus centenos cubiios hnhere quorum primuni ad ralionem pertinet, sequens ad
dicatur, a perfectum videlicei numerum tlecadarum furorem, qui significantius Graece Qvpbt appellatur.
decem : ut ct menle, et scrmone, et operibus Do- Furoreni autem dicimus, nori eum qui perturbalioni,
mino serviamus, recordantes illius Apostolici exem- ei viiio proxirous est: sed qui menlis consolidat
pli in quo ait: Ut scire possimus quae sit Iatitudo, mollitiem, et forliorem facit animum dimicantis. In
et longitudo, et profundum, et altitudo (Epnes. m, principio eniin subjacemus concupiscentiae, qure
18). Quod auiem in Hebraico dicilur, aedificiumse- refertur ad vitulum, propter terrena opera; et alia
paratum et parietes ejus, LXX reliqua interpretan- sunt carnalia, alia spiritualia, quorum extremum
tur et separantia, quae non haereant parielibus tem- aquilae depulatur. Cum aulera intraverimus sancta
pli, sed propinquos et suos habeaut parieles. Ipsum 1D sanctorum, et inleriora templi possederimus, nequa-
quoque templum et anguli ejus, el Mlam, id est, quam alia re indigemus, nisi ratione atque fortitu-
izp6m>/\ov, sive vestibulum,exterius erant strata ligno, dine, 503 quorum alierum ad sensum atque pru-
sapientia videlicet, quod Iignum vilac situm in pa- dentiam, alterum referlur adauimi perseverantiam.
radiso Scriptura commemorat (Genes. n). Fenestrre Omiiis igitur pariespercircuitum lempli a pavimento
quoque erant faclae in moduin retis, instar cancello- usque ad laquearia, Cherubim habebat, et palmas
rum : ut non speculari lapide, nec vilro, sed lignis mira arte caelatas : post quae aperiebatur sanctua-
inlerrasilibus et vermiculalis clauderenlur : pro qui- rium et templum per quatuor angulos contra faciem
bus in Hebraico obliquas feneslras babet, quae in ,sanctorum. Prius enimhabemus scientiaemultitudi-
tribus tanlura erant partibus templi, ad dexteram vi- nem, per quam victoriam de hoste consequimur, et
delicet et sinistram, el post lergum, id est, ad Me- postea nobis sanctuarium aperitur et templum, quod
ridiem, et ad Aquilonem, etad Occidentem. Orien- habet quatuor angulos, et stationem firmissimam,
* De hac depravatione jam dixi in aiinoiationibus Consule locum, et videsis falsam Mariaui restitulic-
ad capul istud Ezecliielis tom. I, col. 713 et 714. nem. MART.
403 S\ EtlS^EfiWBIEROSVMI 404
et quae ih nUHnhipariem decliviOr sii. Hntrc ehim A sicut in pdrielibus qnoque
cxpressaicrant. Quamobrem
habet natufarii mfinsura qiiadraiiguli, ui siabili fcon- el craistbta [ Viilg.
grossiora] crant ligna in vesdbuli
sisfat basi, et in fhyslieo niimero, qui pnulenii le- fronte fbiinSecUS: super qum feneslrm erant
obliqum,
ctori perspicuhs esi, elemenla qualuor, cx qUihtis et simitiiudo ptilindtum hinc atque inde in hitmerulis
cohstarit omnia, solida perpeiuaqiie (tossidetit. Et vestibuli, secundttm lalera doinus
latitudinetnque pa-
cnhcta cOntra facierri sanetlfafii aspiciehnnt : ante rieltmi. Slrillum in hoc loco
Septunginta edilio ab
rjuod Safictiiiirium, sive ih qtio sahctunrio erai spe- Hebraica Veritale disoordat. Ufide hoc solum admo-
cies atlaf-is ligfiei triufn cubitorum altiludiiit-, et nebo qiiod pro crnSsioribiis lignis, exovSaia, lioc est,
lohgUudifiecubitoriim diiorutri, Iatitudine cuhiloriuh necesiaria, sive cuta digna transtnleriht, el pro obli-
duoruni, qui juhcti faciuhl sepiem cubitos. Qnod qnis fenestris, absconditas, etquod in (inc testimonii
altare habebat corhua ; et taih bases qiiain parietes posiluiti est : et mensus est hinc et inde
tdqueatia su-
ejus, hoc 8St, latera erant lighea, in quo Scrijilurrc peiiiirtiharis, sivC vestibuti, ei [AI. psr] latera domus
sanctae fhysteria, humanus serhio iion jioicst expli- coriipacta, sive conjuncla, qtiae illi dixeruni,
il^vyoi-
care : quomOdo altafe, in qiiO ignis succeridendus; p.svu, pro qiiibus pnssumus mq::i pondetis veriere.
eral, fiidiSa vldelicet ihyriiiairiatis hihil ab igue pa- Vir ergo ille qui pro;iheiain in atidiia lempli ihlro-
tiatur, sed iitiia dicani, igne pitrius fiai. Sicut enirti ^| duxerat, et intef cactera osieudemtei altare ligncum,
snnctOitiili opcra, de quihus scribit Aposiolus: quod et aiigulos cl cornua juxln LXX, et pnrictes
Uiiiuscujusque opus quale sit, ighis probabii (I Cor. liabehal ligneos, dixit ei : Hoc altarH quod respicis,
in, 15 )i non pereunt; sed per igneiii pUtiora mon- ipsn esi hierisa coram Domino, qure iii similititiJine
slrahtiir, ita et altaris ligua qu« de lignis paradisii riihi ardet, ei nOii coinburititr; de qun snnctus lo-
sunt, non Creihaiitur igne viclno, Sed puriora red- quitur nd Deuni: Parasti iii coiispeclu iiieo mcnsnrn,
duntur. Nec miruth lioc de sahclifario, etde inierio- adversiiS eos qui iribnlant me (Ps. xxii, 5). DurJ
rihtis lempli et altari lliymialiiriiis credere, ctim «|iiOi]Ue OSliaefant in terriplo ei in ipso sanctuario,
a
etiara upiavrovi,qtiod lini geriiiSest, Ve!lini lihbeiisi per quae utriiisqtie instrurhenti sacrameuta mon-
similitudliieiiij quaiilo plds arSerlt, tnnto iiitiltdliis s slfantur, et in dtiobus osliis cx ulrnqiie paKe hioa
inveiliaiiif. Jgtiosce, lectorj difficultaii, et veniam lii- ernniostiola, quae iii seinviceih p.licnbniiiur: ut etin
hue panperi intelligeniirc. Per feheslrns eniiii obli- historia spiriinnlem habcas iutelligeiiiinin, et inlro-
qttas ct in inodutii retis faetiis, et quaeselliper clausae; pologia historlits verimieni, quoniin uiruiiicjue nltcro*
sunl, vix hsqtie ad iiiieriofeih tloriium cordis noslrii ihdigel, 505 et s' unum defuerli, perfectn cnret
oculum posstimus ihtfbmiUcrC, til omiiiri tjilae certti-- scicntlai Quod auietii sel|tiitiir : Bina eiani ostid
liius, iii uiiibra vliteamus et iii iriirtgine; et Ciiin iC( e&utraque pttrte ostiornm, jUxta liiteram perspiciiutrt
304 ApOSloloelniiiCiilus: 0 prbliindiiiii diviliafumi esi. Solcnt ciliili iri majoribus tricliniis bina silii hx-
sapienlke et sciehiiae DeiI qiinrn inscriiiiibilia siititl refefltqUfeconjungi : tit rnajor ililroitus uequaqunin
judiila ejiis; et investignbiles vi;fi illitis ( Rotri. XI, , diiobus et Ihgenlibus , sed qunluor miiioiibiis
15)! Et: Quis cognovil senshih Dei (isrji. J:L,t5), , claudaiui', vel aperiaiur fdrihuS. In (|iiihus o?iiis
nisi ille qui est magni consilii angelus, et sua potcsti lempli, sive sancti sancloriim crelnia eraiil Cherli-
dignis aperire mysteria ? b inUrut autein Roiiireap- him, de quibus stipra diximus, el sculplti;ao palma-
pellani sotnria de tcenadulorum pafietibus emiiien- riinl, iii post scieiitirt! multitudineiii, vicloria in-
lia, sive Meiiiatta ab eo qui ea primus iiivcnit, quce e trantihus pfaeheretur. Quae sculptiira palmarum in
iioiihtilli Graecorum c i\aarpat vocailt. omnibus quoque pnrieiihus Templi elat. Iteddiiqiid
(VerS; 25 seqq.) Et loculus est ad tne : Hmc est if cnusas quare caelntrr-[Al. caelata] fuerint Cheruhim
meiisa coram Domino; ei duo ostia etanl in templo et •t in ipsls ostiis, et palmaium expresscc siiuiiitudi-
in sanctuario, el in dubbus ostiisex Utraquepdtte bina a nes. Unde et crassinra [M, grossioraj ernnt ligna in
etanlbSlibla, qtimtri se invicemplicabantur. Biria enim rt vestibtilo portae forinsecus : ut el firiiiitaiem bnbe-
bstitterdni exUtr&queparle ostibrum, et CmlUVa eiant ihn reui, et caelatlirarii posseiit recipere. Pulchreque
ipsis ostiis leWpli CherUbimet sculpturm palihnrum,, Ojuxln intelligeilliam spiriiualem, firmiora et caelala
a Ainiantus iapis in Cypro nascitur, scjssili alu- i- reperiet, quae nos carpere noluimus, noniini ejus
niiiii siraills, qtto, utpote lento, lelas cnhllciurit, quae
3C parcehtes et fuslidioso leclori. Quid sint porro me-
in igiiem conjcct* aCcehdurillir rfliideiii aguntqUe ie niana iion ab nlio discere debuii MaiinntH, quam ah
flnmniaS)sed nulla araissa parle nitidiores evadunt.t. ipso Hieroiiymo dicente in epislola ad Siiiihiam et
HaecR. C6nstnntinu&ex Diopcor. lib. v, cnp. 148 ; Fretellam : Aupa in Urientalibus provinciis ipsum di-
fliri. lib. xxxvt, cap. 19. Ilujusihorji pafteni iapidis, i, citur quod apud nos tectum : in Palmstina enim et
siVfelihi aSsrirVaVlob cilHositatein, cuih e l'yren;cisis Mggpta.... ndri hnbenl in Lectisculmina, sed Ai>ii.a-
moiitibus nd iios delnii essenl lapides aniianti. MAKT. ru, qum Romm vtl sularia, t>e/meninna vocnni, id
b. Alijii Eihecas : eyftsrut,quod ipsum^ex voce He- \- est, plana tccla qum transversis trabibus sustentan-
braica Hn^phriX,quae liic iiabetur (signilicalque an-i- fnr. ... Et quando prmcipitur nokis ut [aciamns do-
gulos ejtii) vidBtUfexpfessnrti. Oe Menianis recole !e mati nostro cotonam, hoc prmcipitur, ut in tecto facia-
qucciii epist. 108, ad Sunniam et Fretellnm, uhser- mus per circutlum quasdam eminenlias, ne fticiiis in
vnmus pag. -661. Deiiique Viclorius 'E^wo-toaf proo prmceps lapsus sit. Meninia itaque a Menio censore
k%werpat legil.
c Qui Mnriani dicta, eranl iy.Bsraiet i\&erpui, de ccenaciilorum pn-
holas ih huiic, et superiorem lo- i- rielibus eminentiri solarin. Non legas Mediana in
cttin legere voluerii, raulta falsa nec saiis eruditaa cpistola ad Sun. et Fretel. sed meniana. MART.
4 15 COMMENTARIORUM ift fetfcbiHILEM LlB. XIII, CAP. XLII. 40*6
sunt risiia, ut et firihltrileni liabeartl el jiulcliHtiidi- .A in Evahgelib Scriptum est : Qui te percusserit in
nem, ne quis ih Sahcla sarieforiim Siinilis Ozirc pos- dexlerath iriaxillrim,pi-aebeei et alteram [itdiih. v,
sil irrumpere, el sibi sacerdoiiurii veiitjicare (II Paf. 39). Niimqiiid dicere lion poiuil, ei sinislram ? Sed
xxvi). Stiper quaeostia erant feiiestrae ohliquae,stve qiiando percuiiliir dexlra, praehelur altera riexlra :
abscondilae, ul ipsum quoque lumen quod prrebeba- quia in sahcto viro ufrtimque dcxirum, utruraque.
tur iiitrinsecus, noh haberet perfectam scientiam, perfectum est. Elin liuiiierulis vestibuli secundum
necclattim lifneii et cunciis pateiis : sed plerisqiie latCra domus, latitudinemijue parietum : pro quo
50(S <**parie essei abtscottditunl. Nunc cilim vide- LXX transttileruni, iri laquearihus ^EIam, hocest,
mus in aMiigrhate(t Cor. xm, 12); et nec dUitihovl- propyli [A/. Ttpoir!>)\ov], et lntera domus, aequalis
miis sicut npoiltit noS sciie : cutri autem venefit pohderis, sive mcnsurai: per quae lalenler oslendi-
qiioil perfectum est, tunc quod ex parte luernt, de- tur, et postes superliininaris, sive vestibuli (itoc
siruetur. Et eral similiiudo palriiaruni hiiic atijue eriiih liunieriiii Videntur signilicare) etlntera doraus,
inde. Eleganler in inieriorlhus Teinpli, et in sanciis el latitudinem pnrietum , ciihcta raiionis plena esse
sniiclrirum ilon postiit dexternm el sinistrani : ne alque trlferisurrii,et nihil in lemplo bomini reperiri
quid sinislrum in his quaemagna suntel arcann di- quod absqtie ihehsufa ct sapientia constitutum
cere videretur; sed hinc alque indc, juxta illud qUod sit.
LIBER DECIMUS TERTtUS.
505~506 Teniiis decimus Exptnnationum in B xin, 2) ? lgitur granum hoc sinapis, etiam si niodicuni
Ezecliielehi liher, secuiidus est expositionis teiripli, fuerit, in raagnnra succrescit nrhorem, et volatilia
t|uem et quarium dccimum, opitulante Salvatore cteli habilant in ramis ejus (Luc. xni). Quamohrera
nostro, adftnem usi]iie dictare Cupin, illud ejusdehi lihi, filin Eustocbium, quae nostra qualiacuraque
numeri CumDavid inqunrio decimo psalinocaneiis: fuerint libeuter accipis, conlesialum volo, et illud
Donliue, qiiis habitabitin tabcrrinculo tuo : nul quis rheloris Viciorini breviler admoneo, ut obscurila-
requiescet iii morilesnncto IU0 (Psal. xiv , i)?Quod lern voluroinuiii ex tribus rebus fieri scias, vel rei
et jiro diflit-iliet pro impossibili debenms accipefS. inagniiiidine, vel doctoris imperiiia, vel audientis
Unde et iri alio loco qUnsi Vir desideriorum eriixius diiritin : quorum primum et secunduin liquido in
deprecatUr ac dicit: Uiitini pellvi a Dohiino, hoc re- hoc opere confitebor; lerliuiu, acumen ingenii lui
qniram, ut ihbnbiteih in doriio Doniiii!iilniiibus die- et desiderium Scripiurarura facile renuit: qure pri-
bus vilae hieae, ut videani jiitunditateni Dbmiui, et vilegio virginali, et viclus conlinenlia, non dicain
visiteih leihpliirii saheluin ejUs (Psctl. xxvi, 4, 5). frei|iiciitem, sed jugem bospilem possides Deum.
Et rursuih : QUam dilectn , iriiiuit, taberndcilla Igitur tertiiini decimum in Ezechiel arripiamus li-
tua, DonliiifeVirlultirii: concupiscit et deflcit aiiiriia hruiii, cujus hoc principium est:
men in * atriis Dornirli (Psal. LXXXIII, 1). jEihUib-
rum maledicia pnnvenio, 507 508111' ^on tjiiidl (Cnp. XLti. — Vers. 1 scqq.) < Ki edukii me in
ipsl possiht, sed quidegoiion possim, bonsideiranl: « atrium cxierius per viam ducenteni ad Aqtiilo-
etcumhostra dijudiceht, stia jildicniida hon prae- < iieni,et induxitiue in gazophylaciuin quod erat
bent : numqiiath iti agotie piignahtes, sed de pU- < conlra separatiim rcdificiuiri,et cohira aedera ver-
gnaiiiibus oiioso, iininb sUjierboanimo jmlieaiites. i geiiieni ad Aquilonein. lo facie longiUidinis cen-
Facile est dare diclaia de populo, e't singhlos lciDS « tum cubitos osiii Aquilonis : et iaiitiidinis quin-
cnlnmriinri, ac tte alieno ridtil-e sangUihe, et ubi « (jiiagiina cubitos, contra viginti cubitos airii in-
vtilnus iufigi debuerit, imperiti Inhistre raore disse- < terioris : et conlra pavimehiuiit stratuni tapido
reiC. Ego in explannliorie lenipli Ezechielis, et IJSE- « nlrii exierioris, tibi erat pofiicus juricia poiticui
leiorUhi qud: ad Bnem ipsitis voluminis pertiheht, « triplici. El anie gazopbylncia deambuiatib decetri
f.neoi' ilie pro rei magnitudihe nihil digniiin scii- « cuhitorum laiitudinis, adinicriora respiciens vicb
bere, et in pauciSi si qua lanien accipere 'riierUero, < cubili uniiis : et oslia eorum ad Aquiloiiem, ubi
grnlias agere Salvntori. Scriplurii esl eniin : NiSi « er.inlgazophyiacia in superiorihus huiniliora, quia
crediileHtis, non inlelligetis (Isai. vi). Et ih nlio lo- « 8iiperportabant[V«./t/. siippbrfabaiii] porticiis quae
cn : Si liabUeriiis fldem ut grniiuiii sinapis, et di*e- D < ex illis ciriiriebnnl de iiiferiuribus et de raediis
ritis ihonli huic, trahsinigra Ct iransplaiitare in « xdificii. Tristega eiiim erant, et tioii habebaiit
mari , fiel (tlalth. xvn, 19). Ei quOitittdoApostolUs < coliiinnas, sicut eraiit coltimnr» alrioruhi: pro-
granuni sinapis non inodicaih fulei pbflioiiem, sed < pierga eminebahlde inferiofibtis et de nicdiis[A/.
lotam fnlem esse comineihornt dicens: Et si totatri < aoaiiur alriis] a lerra cubilis quinqtiagiuia. Et pe-
fidem hnhuefo, ita ut mcntes trnnsferam (lCor. « rihoitis exteriof secuudum gnzophylacia, quae
a Mnluil Victor, in atria,ex Graeto TWVLXX ct liieronymianis aliquot mss.
407 S. EUSEBII HIERONYMl 408j[
< eranl in via atrii exterioris ante gaiophylacia : A boc loco posuimus : Et "•eduxit me in goiopiy/a-jH
< longitudo ejus quinqunginla cubilorura. Quia lou- cium, quod erit conlra separalum mdificium,et contra j|
< giiudo erat gazophylaciorumatrii exlerioris quin- mdem vergentem ad Aquilonempro quo habetur 11
< quaginta cubitorum et longitudo anle faciemtem- in LXX : Et eduxit me : et ecce exedrm quinque1
< pli cenlum cubitorum. Et erat subter gazophyla- de reliquo mdificio et juxta separatum ad Aqui- )
< cia hcecinlroitus ab Orienle ingredientium in ea lonem : pro separato , quod Aquilae et Symma- j j
< de atrio exteriori: in laliludine periboli atrii quod chus transtulerunt, secunda Aquilau ediiio, et
< erat contra viam Orientalem in faciem aedificiise- Theodotio ipsum verbum posuere, GAZERA (mt"), ' j
< paraii. Et erant anle redificiuingazopbylacia, et in omnibus locis simililer exprimentes : multaque f
< via ante faciem eorum juxta similitudinem gazo- alia qnae in prcesenli loeo posita sunt inler Hebrai- \
< pliylacioruin, qure erant in via Aquilonis, secun- ciini el LXX non 510 solum ordine, sed et numero,
< duin longitudinem eorum, et sic laliludo eorum. Ct verborutn iolerpretatione discordant, ut si vo-
« Et omnisintroiluseorum, et similitudines, ei ostia luerimus hrerere in singulis, et diversitate eorum
< eorum, secundum oslia gazophylaciorum, qure quaerere, et explanare rationem , mullum aberre- ;
« crant!inviarespicienteadAuslrum[Fu/a. Notum], musfa proposilo. Volueramquedesperatione ct ma- f
< ostium incnpiieviae,quae[Vulg.addit vin] eratanle B gnitiidinerei praesenslestimoniumsilenliopraeterire: ;
< vestibulum separatum per viamOrientalem ingre- sed melius nrbilralus sum quodcuraque dicere,
< dientihus. LXX: Ei eduxil me in atrium exterius -f quam omninonihil dicere, Socraticuraillud assumens:
« ad Orieniem ,"conlra portara Aquilonis, et inlro- Scio quod nescio [Al. nesciam]. Pnrs enim scientiae
« duxit me, et ecce exedrae quinque a juxta parlem est, scire quod nescias. Postquam igitur ea quac
< aedificii, el prope aedificium separatum ad A- erant intus , prophela diligemius conlemplatus est,
< quilonera: 509etcontra cnbitiscentum longitu- eduxit eum vir , cujus funiculus el cnlamus erat in
< dinis ad Aquilonem,etlatiludinisquinqunginiacu- raanu, ad atrium exterius, per viam ducentera ad
< bitis descriptac sicut portae atrii interioris, et Aquilonera, quod et supra jam vidernt, antequam
< sicut columnaeatrii exterioris, per ordinem contrai interiora penetraret. Sed aliter videmus perfectam
< fnciem porticusternae, et contra exedras deambu- babenles scieutiam , alitcr in principio disciplinae.
< latio cubilorum decem latitudinis, per cubitos> Et necesse est, ut qui inleriora conspexeril, secun-
< cenluni longiludinis in interiorem viam cubitii dum eamdera formara aique raensuras et recondita
< nnius, et hostia earum ad Aquilonem. Et deain-- sacrnmenta , etiara quae exteriora sttnt, videat.
< bulaiiones ccenaculorumsimiliter , quoniam emi- Eductus aulem est in gazophylacium, sive ut Sym-
< nebant columnaea columnis inferiorihus, et spa- C machus et LXX translulerunt, exedram, velutTheo-
< tium simile erat. Et porticus triplices erant, elt dotio, Ttuaroifbpiov, quod tntlialamum vertilur : quod
< columnas non babebanl sicut columnae in exte- erat contra separatum aedificiuro.Quodauiero LXX
t rioribus : proplerea eminebanl ab his quae erantt addidere pro gazophylacio, exedras quinque, in
< inferius , et in medio de terra quinquaginta cubi- Hebraico non habetur. Quod gazophylacium erat
< torum, et lumen exterius sicut exedrarum alriiii contra sepnratum aedificium, de quo supra jam di-
< exlerioris, quaerespiciebant contra exedrns Aqui- ximus, GAZERA. Separalum aulem erat, eos susci-
< lonis , longiludine cubitorum quinquaginta.i. piens qui ab Aquilone veniebant, et erat conlra
< Longitudo enim exedrarum respicientiuro inn redem vergenlem ad Aquilonem , id est, respi-
< alrium exterius, erat cubitorum quinquaginla. >• cientem quidem Aquilonis parles, sed uon in Aqui-
< Et haecsunt contra faciem suam, omnes cubitorum n lone posilum , ut facilior esset transitus liis, qui
< centum el bostia exedrarura istarum adintroitumn Aquilonis frigora relinquebant, a quo exardescunl
< Orientalem, ut ingrediatur per eadem in atrio ex- '- mnla super lerram (Jer. i). Legimus in Numeroruin
< teriori, secundum lumen quod erat in principio o libro, tribus Dan el Nephtalim, ,et Aser liliorum
< deambulationis ad Austrum conlra meridiem el 'l Dalre et Zelphoe ancillarum ;Rachelis el Liae , ad
"l " Aquilonis plagas caslra tenuisse. Nunc quoque in
< faciem reliqui aedificii,et separati. Et exedrae et
< dearabulatio contra faciemsuam, juxta mensuras is facie longitudinis ostii Aquilonis cenlum fuisse cu-
< exedrarum et viam ad Aquilonem, et longitudineni m bitos, et latitudinis quinqtiaginta : ut ex decera de-
< earum, ellaiitudinem earumetomnisexilusearum,i, cadis, quadrangulus nuraerus alque perfectus, et ex
< et introitus, et luminaria, et oslia exedrarum ra septem hebdoroadibus, qui reroissionis cst numcrus,
< contra Meridiera, et introilus ab inilio denmhu- u- et in principiura unionis, id est, ogdoadiserumpil,
< lacri ad luminare spatio calami: et ut ad Orien- (i- sacerdolalia in templo Dei spatia monslrarenlur.
< tem irelur per ea. > Hoc quod LXX transtulerunt nt Illudque quod 511 juxla Hebraicumjungitur, con-
ad Orientem, in Hebraico non habetur, et super- r- fra viginti cubilosatrii interiorit, pro quo LXXiran-
fluum esse manifestum esl. Quomodo enini educitur nr stulerunt, descripta eranl sicuti portm atrii inte-
ad portam exteriorem ad Orieulem , cum sequatur,r, rioris, hunc habet sensum : qttod exlerioris alrii
conlra porlam Aquilovis? Illud quod et supra, et in centenarius et quinquagenarius numerus, eamdem
» Rescribit Viclorius, quinquede reliquo mdificioio in Comment. Hieronymo.
et prope, etc.,ad Graccumtexluin, non disseniiente ie h Idem introduxit ad Gracc.tlo-riyayt.
409 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XIII. CAP. XLII. 410
vim habeal , quam vicenarius alrii inlerioris. Si A 1 rum , subauditur, exedrarum , sive gazophyluciorum
enim quatuor quinquies suppules, in numero vicena- de quibus sermo supra fuit. Quaegazophylacia erant
rio, utrumque reperies Teslamenlum : ut et Lex te- in superioribus, id csl, in cceuaculis humiliora. Quae
neaiur in Evangelio et Evangelium de Legis rndice coenacula ascendil Elins el Elisreus ( Reg. in , 17;
nascatur. Pro quo numero LXX, simulitudinem atrii iv, 14) : et Dorainus eiiin discipulis Pascha faclurus
interioris, interpreiati sunt, forsitan formidanies (Jlfarc. xiv), etThabila quae etfide Apostoliet virlu-
vicenarium numerum, in quo offerunlur Esau mune- luiii sunruro merilo snsciiaiaest (Acl. IX). Isla sunl
ra , in atrio inleriori ponere. Sequitur : El contra ccenacula , de quibus in psalmo scripluro esl: Qui
pavimentutn slratum lapide atrii exlerioris: ubi erat rignt roonles de coeiiaculis [Al. superioribus] suis
porlicus, juncta porticuli triplici; pro quo LXX (Psal. cm, 13). Nisi enira quis mons fuerit cffectus,
translulerunt: Et sicul cotumnmatrii exterioris per et ad altiora surrexcrit, pluviis Domini non irriga-
ordinem positm, conlra faciem porticuum triplicium. bitur, qui pro diversilale meritorum de primo , se-
Significat aulem, quoii pavimentuni alrii exlerioris, cundo, et terlio irrigatur ccenaculo. Ipsa quoque
vivo fuerit stratum lapide : til nec aestatis pulvere, gazophylacia, hoc est, ihesauri gazarum Domini in
nec lulo hyemis, sacerdotum vestigia polluanlur. superioribus humiliora suut (Ephes. m). Quanto
Unde et Dominus ascensurus ad Palrem, Aposlolo- B I eiiim quis excelsior fuerit, lanto cura Apostolo hu-
rumlavat pedes (Joan. xm), ut mundatis purgatisque militale dejicitur, dicens : Qui non sum dignus vo-
vesligiis scandanl regna ccelorum : el imperal apo- cari Apostolus, quia persecutus sum Ecclesiam
Stolis, ut in quamcuraque ingressi fuerint civitatem, Dei (I Cor. i, 1)5). Erant aulem ipsa gazophylacia in
et non susceperinl eos, excutiaut pedum suorum ccenaculis hurailiora, quin supportabanl porticus
pulverem (Mallh. \;elilarc. vi):quoscilicelnihil mu- qurc ex illis eminebant de inferioribus el de mediis
nerumterrenoruinabeisapudsercmaiiere paliantur. redificii. Reddilque causas cur gazophylacia in coe-
Non solum autem pavimenlum slralum erat lapide: naculis posita , hurailiora fuerint. Quia supporta-
sed et porticus erat juncta porticui triplici. Una Por- bant, inquit, porlicus, qucejiberialeaerisfruebantur,
ticus ab imbre et aestu protegens sacerdotes, et jun- et eminebanl de inferioribus, et de incdiis cedi-
cla porticui triplici deraonslrat raysteriura Trini- ficii : ul secunduin toenaculura pavimcnto infe-
talis, quod cum Patris et Filii, et Spirilus sancti di- rioris 513 domus esset erainenlius, et icrtium
vidatur nominibus, laraen una sihi divinitate conjtin- ccenaculum secundo essct excelsius, el quauto quis
gitur. Erat quoque ante gazophylncin, sive exedras, ad superibra conscenderet, tanto aliiori ulcretur
vel thalamds, dearabulatio deccin cubitorum Intitu- ccenaculo, quod bumiliiate crescebai, diccnic Do-
dinis, ad interiora respiciens viae cubiti unius. Quod- GC mino : Qui vult inter vos inajor esse, fiat oninium
que a LXX additum est : Per cubitos longitudinis minimus (Marc. ix, 34). Neqiic enim columnis aliis
centnm, superfluum csl : quia in Hebraico non ha- portabanlur, sicut in atriorum columnis legimus;
betur, quod ponenies, tuleruni id quod babetur in sed eminebant de iiilerioiibus et de mediis a lerra
Hebraeo, ad interiota respiciens vim cubiti unius, cubilis quinquaginia, iiuniero remisiionis onrniura
quod nos dc Hcbraica veritale transtulimus. Signi- debitorum. Hcecsunt nulein irislegn, de quibus prav
ficat autem , quod anle fores gazophylaciorum om- cipitttr: Describe ea tripliciler, consilio et scientia,
nium, sive exedraruni, et Ihalamorum fuerit deam- ut respondcas sermonibus veiiiatis his qua; propo-
bulalio, latitudinem babens cubilorum deceni, 512 nunlur tibi (Prov. xxn, 20, 21). Inferiora igitur ct
qui elipse perfectus est numerus, vel propter Deca- exteriorn, columnis indigem; quac auicm nltiora
logum, vel propter Evangelii sacramentum. Si eniin sunt et inleriora, coltimnarum, id csl, alicni auxi-
ab uno per dtios et tres ad quarium numeruiu ve- Iii usu non egent. Post haic dicilur : El peribolus ex-
nias, decenarius [Al. denarius] Evangeliorum nu- terior secundum gazopliylacia, qum erant in via atrii
merus efficitur : in cujus latitudine deambulnnl sa- exterioris attte gazopltylacia, longiludo ejus quinqua-
cerdotes, ante singula gnzophylncin gradicutes : ila ginta cubitorum : quia longitudo eral gazophylaciorum
dumlaxnt utsemperad intcriom rcspiciam viaeejus, "' atrii exterioris quinquaginta cubitorunt, et longitudo
quae ducit ad ciibiium unum, ad cultum videlicet ante faciem lempli, cenium cubitorum. Peribolus,
unius divinitatis, dicente Filio ad Pairem : Rcvelavi muruin significat qui erat exterior, et cingebat ga-
nomen luum bominibus (Joan. xvn, 6). Ipsa estenim zophylacia in vin airii exlerioris, habcns in longi-
via, inleriora respiciens , quae dicit in Evangelio : tudine quinquaginia cubitos: de ctijtis numcri sa-
Ego sum via, et vita, et veritas (Joan. xiv, 6): quia cramento crebro diximus. Porro longiludo aiile fa-
nemo venit ad noiitiam Palris , nisi per Filium. ciem lempli, nequaqunm quinqungiula cuhilorum
Sequitur: Et ostia earum ad Aquilonem, ubi erant erat,ut ante gazophylacia; sed cenlum cubitnrum :
gazophylacia in superioribus humiliora : quia svppor- ul post remissionem omniuni pcccatorum , perfecta
tabant porlicus qumex illis eminebant de inferioribus praemia in ccntcnario nuniero prreslolemur (Lcvit.,
et mediis mdificii. Tristega enim erant, etjion habe- xn). Pro peribolo, sive muro, quod Uebrnice dicilur
hant columnas sicut erant columnae alriorum : GADER (~ra), LXX lumen inlerprelaii sunt, quod ve-
propterea eminebant de inferioribus el de mediis ai nit exlrinsecus, el illuminat cordis nostri oculos:
ferra cubitis quinquaginta, Quod jungilur : oslia ea-. non sufficiente nalura nosfri lurniois, quod versatur
-II & EtJlsHBIi flflEfMJftrMl 412
in seiisil, pei-fectttitisciehlirc tmbere uilgortihi, ltisi A Vesci sactirdotibtis licei, vel hon licet, ct de bis ip-
exifirtscCuspef Dei gt-aiiam introeat. Qtiod prliiiUHi sis qubs licet Ih cibos suniere, i.On iri orhnibtis su-
octllos nostrl cofUis illhniinnt, el oinnc atriuih ex- ihuntur locis, nec ab oiiinibus, nec ohini leiiipore.
terins; qiiod (juiririiiaginlacUbitofum laiiiutllile ten- Gazopliylacia AquilOnis Austri putrt esse, qiiae vel
dilhr, facit ciareseere. Posiea vcio cura veneri- historiae continfeant sllnplidiiiiera, vel spirilualis
hius anle faciem lempli, perfeeta in cemeitario intelligentiae sacfahifenla, ut per Ai|Uiloiieiil vehia-
humfero refcipiemus praeniin. Erat ailteth suhter niiis ad Meridiem. ^eqne ehitti sic ltgenda est Iit-
gnzophylncia inlroilus ab Oriente ihgredientiuill in lera, et histoflae filndamehta jacienda, ul hon venia-
ea dfealrio exlerioru Oportel Chim Dei hos posSi- nius ad ciilriiiiia; ndc itn pulcherrimo aedificio iecta
derfe diviiins, eldeairio exteriorisublergrizhpliyla- ponendh ul heqtiaquura fundameiita sint soiidn.
cia Orieuiis iniroilum reperire, et per laiitudihehi Sncerdoles auiehi qui vescuntiir in cellariis, iii qui-
pcriboli, qtii respicit viam Oriehlis, veiiire 514 bus multrc diviliaj conlinenlur, ipsi sunt qui appro-
ad aedificiuln qund sanctisest separalttm, nnte quod pintjuanl ad Doiniiitiin: de quibus Scripiuratesialur
sutit gnzophyincia; et iu ipsa via similiiudo gnzo- (Kxod. xxiv),'quod Moyses appropinqunveril nd Do-
phylaeiorUih, quce eram in vin Aquilonis. Licet rainum, ei caetefi accedere non potuerini. Iii aorii-
enini ad Orientis pervehiamiis iiilroltum, lamen B ] ficalione templi hvystici, el in Ecclesin: sacrahiento
similitudo mnjorum est in minoribns, et non pos- mulli stint sncerdoles et aposiolici viri quiacceduiit
siiiniis ad Orientis pervehire lumen, hisi per vinm aii Dohiintim, ei non iii quolibet loco, sed iii sancio
Ai|uilohis, id esi, per minOin et litinliliora ad ma- saiiRtorum. Quodqne juxta LXX dicilur: Filii Sa-
jora el nltiora ieiidnmus. In ipso auleni iillroilii doc, qui iriterpreiaiur Jnsttis, in tlebralco nori ha-
lotigitudo erat similis latittidinis, id est, endem bclur. Ibi, inqtiii, sacerdoles ponent sancia sancio-
mensura per quadrum: omnisque ingi Ossiisel Bimi- rhin, et oblaiionem, hoc esi, victiinam bolocaustl,
liltidines, et Ostia earadem habebant mensurahi ct pro peccato, et prb ignorantia : ul non solum jti-
et simililudinem quam gazophylacia quac erari! in ge offefnrit sacl-ificiurii, sed pfo diversiiaie lempo-
via respiciente ad Austrum. Per Orieniem qnippe rtlm, etqualilate pecciKi, nique igriorahtire, sciant
Aquilonis frigora restinguentes, pervenimus ad plncaro Dominuhi, qnia ipse locus snnctiis eSt, et
Aiistrum, in qno spnnsus recubat in iiieTidie, et in . sacerdotalis irt eo dignitas coniinoratur, quae possit
pleno versaiur luiriine. In capite autem ejusdfem rogare pro caeleris. Qunndo autem procedenddin est
viae, hoc csi, Orientalis, quae patet ingredienlibiis, ad eos, qni non possnni lenipli adyta peneirsre,
ostium est, quoil nisi apertum fueiii ab ed qui di- nec divinae sciehtiTenrcana cognosccre: egredinn-
cit: Ego sum ostium (Joan. x, 9) et qui liahel clavem C ( mr, inquil, foras ad eos sacerdotes in atiinin Cvle-
David, ad vestibtilum sanctofum virtutibiis separa- iiiis: iieqUaqunnicum his vestinrentis qtiibus inttin-
iim, et quod nh Aqiiiloneveiiieiilessuscipii,nnn pos- secus indtili fefaiit, viscefa videlicct miseiicordiac,
suiiius perveniie (Isa. xxn). Stiperfluutn est jnxta el Dnliiiiium SalValoiem, de quihus scripimii csti
LXX singula loci hnjns verhn disserere : cuin el liiittiihiiniDomlniimJesinn Christuin (Boiii. xiit, 14);
htec qn* dictn suni, obscuritnte non careant, et illa nec his utanlur serinonibus, de qtiibus loquitiir
qhae relieemus, similia prope sint his quae di- Deus: Mysieriuttt hieuin niihi et meis : ne iiicurraht
xinins. in illud ijiioil Snlvnlhr pfohibei, dicens : Nolite dare
(Vers. 13, 14.) Et dixit ad mc : Gazophylncia saiiciuiii canibus-, ncc projiciaiis margnfitas anie
Aquilonis, et gazophylacia Austri qum sunt ante mdi- porcos (Matilt. vn, 6). Sed ponent vesiinienla 516
ficium separalunt, hmc sunl gazophylucia sancta in sua iiitriiisectis, quibrs itiduumur, qiinhdo mini-
quibttsvescuniUrsacctdotes qui appropinquant ad Do- strnntiit lcinpli adylis; sancta ciiim sunl, ei ad eos
minum in sancta saitclorum.Ibi ponent Sancta sanctb- qui perfeclnm non lnibenl SanCiitnieni, iu ri debrnt
runi; tt oblalionem pro peccato el pro delicto: locns proferri : accipientque alia vfstimenia, el sic jro-
enim tanctut est. Cum autem ingressi (uerint sacerdo- cecleillnd populum. Sic; inquil, loquerttur ad popu-
les, non egredientur de sanctis in airium exlerius, et D '. liirii, t|Uomodo poiest audire populiis. Unde felApo-
ibi repoiient vestimenlasua in quibnt ministrdnt, quia stolus Corinlhiis loi|uehaliir (I Cor. v ), in quihus
sancta suni: veslienittrquevettiinentisaliis, el sic pro- audiebatur foriiicatio, et talis fornicalio, (]ii;e nec
cedenl ad popttlum. Vir ille qui ductor prophclre inler genles quidem: Lac vobis poiuln dedi, non es-
litit, poslquam eum duxit iu airium exierius, et cam, id e-l, siillduni cihum: necduni enim cnpere
inonslravil omnia quae praelerilus sernio narravit, poieratis (I Cor. rti, 2). Ad quos rumitti dicit: Fi-
gnzophylacia quoque, sive exedrasj in quihhs cliu- lioli ntei; quos iierum parunin, doiiec Clirisius for-
tissime coinmoraius est, dixit ad euro : llacc sunt nietur in vohis \Gal. iv, 19). Parvulis enim atqtie
gazopbylacia, vel exedrrc, thalamique ad Aquilo- lacleiiiilms non soltirri nOn prodest tolidus cihns,
nem el ad Auslrum, quae sunt anle aedificiumsepa- sed inlerficit eog, qui pferfecire rstniis liominilius
raluin, etappellantur sanctn gazophylncia, in qui- congruit. Illud autem quod a Sepltinginta mldituin
bus vescunlur sacerdotes, qui appropinqiianl ad esi: Proplerea non egtedientut in atrium cxlerius sa-
Doniinum 515 in sa"cta saiictoruin. Ex quibus cerdotes, ut semper sehcli sint qUi bfferunl, obelo
di5ciinus, uiuhas cibofuin esse diversilates, quibus prxnoteiuus, quiit in Hebraico non habetur.
413 COMMENTARIORUM lifi kiECrllfcLEfii LIB. XIII. CAP. XLIII. 4li
(Vcrs. 18 sfeqq.)Cuirijtte cbmplessei triensiifds db- jA biis. frUdeiis lefcior ei. diiigens iegat librutri Jesu
mus intetioris, eduxit me pet viani portm qum respi- Nave, et invehiet quoihodo in suburbanis haec meii-
ciebat ad viatti orieitlalem; el inensUsest ednl undiqtte sura servetur. Unde et legiodaemonum, huhc nume-
per circuiium (sive simililudinem domus per circuiwn rtilii elcgit in suffocaliohe potcoruiii (Luc. vni), ut
in ordine) Mensusesl autem contra venlum Orienta- qui servieniibus Deo, piaccepio Domini scparaius
lem ( sive ef steti post iergum porim respicientis ad esi, ii; conlrariam partein referalur ad perditioneni
Orientem) calu.noriiensurw» per circuilum quingenlos eoriiin qui vilara ccfeiiodignam, et sordibus con-
calatiios, in calumo ntensurm pcr qyrniit [Vulg. circiti- secirriicliir. Onniis autem liiurus qiii est exterior, et
tum]. Et meiisus esl conira ventum Aquitonis quin- bahel spaiiosissiiiinm lohgiludiiieiii et lalitudineni
genlos calatnos, in calatno mensurm per gyrum. Et per qiindrtun, aposloloruiii conlihet numerum , iu
nd ieiifHtnAttslra/eiiimensus esl quingentos calamas, esl, duodecitii 518 iiiiiliiiin : ul singiilis aposlolis
in cdlaino mensttrmper ci.cuitum. El ad veritum occi- niilleiins miiherusdcputetUr, el tamfenntl ineiisiiraiii
dehtalem meiisusest quingeiilos caiarhos, in caiamo pleniiiidihis Cttristi fel perfecti viri noti veriiat, iiisi
inehsUta;. Per quatuor iientos mensus est [ Vulg. juiigaiilur ei fet7r«>aiirTij,quitrecenii irigilitnet Ires
nddil Ullid] murum ejus uridique per circtiiluiii, loii- ciihiii suiit, et cublti ierlin pars : per qiiaesanctrii ei
gitiidinequirigentorumcubitorum, et latiludine qui:i- ]j vfeitcrnbillsTrinilatis rttysteiium deihonstraiur, qiiaj
gentoruni cubilorum, dividenlem inter scmclttariumel tingit et vallat bhihla , efc iiabitatofes teinpli sul
vulgi locUm.Scieiirlnin quod posl vehluih Orlcnta- prtnsiat luiisshiibs. Unde trecentorum cubitorhrii ar-
lehi ei Aquiloriem, in verilo Ausiiali et Occidenlall ea Noe hnhet lohgiludirieih, et trigihta ctlbilorurri
npiid Sepliiagiiiia ordo praeposlerus sii. llli eniin iilliiudiiiCni, quae febnsunihintur in uno cubito
prirhum pOsiieriiiil, Occideninleni, id est mare; et (Gen. v). Quod auteni ibi ndtluntur quihquagirita
postea Auslruleni, euiti apud Ilehraios primum pti- cubiti in IalitudinB, retnlssibhis (ut saerie dixiinus)
nntur veriiusAtlstfnlis.et posiea Occidenialis. Qubd- signifiCal sacraitientuih. Unde ei Dohiihus "tfiginta
qufeSeripiura liunc dicit: cutnque complesseimensurut annoruni vehit ad baplisihum, et hic ipse pfopiieia
doinus 517 inlerioris, eduxiline per viam porim qtxte in principio voluminis siii annum ponil Iricesiimiin :
retpicil ad vitiin OrieiMleiit, osientlil ciincta quai su- qni irecertlesimus, ei tricesimus nUmerus, tribus
pia dictn suntj fct foiinSecus, et iutritisccus et ih addilis et tertiapane cdmpletiir. Illiid nntem quod
inlerloiihus lempli, hoce=l, sancti sanctoruiii, \nn- per siinpliciialem inlerpretaiionis, durtt parum at-
prie nd tenipli ir.dificium perlinere, et leiiipll inic-i teiidimits celcritaie dictahdi, el Septuaglhla kiabent
rioris. Unde nunc sequitur : Eduxit ine per vliiih ct noslra tratislatio, murutn ejus itridique per circui-
portre, qoai respieiebai nd viaiit Orientaleiti, et C < tum, loiigiltidiiiequingeniortim cubitorum, el lalitudini
meiisus esi eatu iuidique per circiiiium, sive simili- quingeittofiiin cubiloiuiii, llcbra-us serlno nonconti-
iiiilineili doinus. Per rjiiod deiiioiislrrttui', tion ipsani in't: scd Kiltipliciier, loiigittidiiierii qiiiiigeiilofiiiii^ct
(lomuin, sedsiinilitudiilferiidomiis esse qiiaecentiiur: latitudinem qtiiiigcriiOfutii,ilt Siihhitdiniuf, crilntiioi
quia IIUIICper speciilum videintis in rfitigriifite ; fctiiii riiin : sicuti quaito suph) diclum est, ad Orichtnifenl
nuiem venerit, «|uutl perfecium fesl, lunc qiiotl ex veuiuin, ct ad A(]tilioiieiti, el nd Austruin et ad inard
parte est desltueiur (1 Cor. xin). Unde et Moyses quingentis calainis, iliuruin pariium singiilarum ab
in tnhernaciilo , et SalomOn in tediticio, rioit vcriia- eo qiii tenehat calainum iuisse dimensum. Qiiiiigfen-
lem tentorii templi, sed simililudinem (igurninqiie lesiiriiisaitlem huiuerus qUi Vicinus est qiiiiniUage^
ficcrunt : ut per haec qu;e riiiiiorn sunt et teireiia, nnrio, quodad rehiissihnem peilineat orilliiuhl pcc-
en quac in coelesiibus, et in spiritunli redilicio siiiit, tnlormii, non soluin vetns Scfiptttra (Levit. xxv),
iiilelligere possinius. Vir aiitcm qui propheiam edti- sed el Salvatoris in Evangelio verbn derririhstrant,
xerat, nequaqiiairt iti alriiim exlelius, sed per viairi diceiitis : Duo debitores Ciatti feiiferaloii cuidani i
poii8e,qiiae respiciebnt ad viatii Orienialeiri, pri- linUsdehebat deiiarios iiuihgenios, etalius quinqun-
muiii mensus est conira veiitum Orieiitaleni, id est, ginta (Luc. Vii, 41). E't hliirus dividit intfef sahctua-
nd Orieiiialein plagain quingelttos calamos pcr gy- ^ riUrtiet vulgi lotum. Ex quo ihlelligimus, oinneirl
rmn; secmido, ad Aquilonein; tertio, sd Auslrum; supra templi descriptioiiem, Sacertlotum, qui sunt
quarto, ad marei id est, ad Oecidenteni, per qun- filii Sadoc.fuisse minisiei iis dblegaiani. iliitic auierri
luor videlicet ventos, niunts in circUiiu, inm in Inh- iimrum, qui tanto «patlb dilalctur, ei universri
giludine, qn.im iu latitudinc, hoc est: per quadfuih, circunieat, separafe sanciuarium fct vulgi locum.
qui iiiiiius simiil babehai duo millii calamos. Sin (Cap. XLIII. — Vers. 1 seqq.)« Et feduxit [Vutg.
riutem calanrus sex cubitoriim erai, etb rrc/lato-r^ « ditxitj me nd poriatn qurfe respiciebai ad .viahi
uno, qui Traluiurri:>i:xiapars cubiii esi, perspicttuut « Orientaleni : et fcccegloiia 519 DL'''sl':,e' i"g''e-
est murum exlcriorcni habuisse per circuitiiin cala- < diebatur per viaiii Oriciilalein : et vox crat fciquasi
nios duo millia, qui faciunt cuhitos duodecini millia « vox aquarum niultarinii : et terra splendebat a
trerenlos triginta tres, et trientera de duobus milli- « hiajesiate ejus. t'l vidi visiOneinsetundUtn specieiti
a DeletViciorius Vulgatae edit. ei ilebraici codicis ditur per yytum.
auctoriiaie haec verbn per circuilum, qu.e ex eo h Vidorius sequiori genere, Traluio-rritunitts, qttm
e.iam, aii, conslnl supcrtlua eosc, quod staiim ad- ire&uaTti, elc.
415 S. EUSEBH HIERONYMI 416
c quamvideram.quando venit ut disperderet civita- A jl quasi vox aquarum muliarum, quod et Joannes in sua
< tem : et species secundum aspecium quein vide- confirmat Apocalypsi, Sepluaginta posuerunt: Et
< ram juxta fluvium Chobar, et cecidi super fuciem vox castrorum quasi vox geminantium multorum
t meam. El majeslas Domini ingressa est templum (Apoc. xiv). Tertio in Hehraico habetur : Vidivisio-
« per viam portae, quacrespiciebat ad Orieulem. Et nem secundum speciemquam videram, quando venit,
< elevavit me spirilus, et introduxit me in atriura ul disperderet civitalem. Venit aulem ille qtii in prin-
< interius: et ecce repleia erat gloria Domini do- cipio bujus prophetae vestitus erat lineis, et alra-
t mus. Et audivi loquentem ad me de domo. Et vir mentarium hnbebat ad lumbos, cum aliis sex, ut
i qui stabat juxia me, dixit ad me : Fili hominis, disperderel civitatem, non ut ungeret, quod Sep-
< locus solii mei, el locus vesiigiorum pedum nieo- tuaginla translulerunt, qui quurto dixere : Et visio
< rum, ubi habito in medio filiorum Israel in ccier- currus quatn videram, quod in Hebraico non habetur.
< num. Et non polluent ullra domus Israel nomen Dicamus striclim de singulis, quantum explanalio-
< sanctum meum, ipsi et reges eorum in "ornicaiio- nis patitur difficultas: ne dura studemus brevitati,
< nibus suis,';et in ruinis regum suorum, et in ex- velaraentum non soluro Moysi, sed etprophetac Eze-
< celsis : qui fabricali sunt limen suum juxta limen chielis reroaneat in nobis, qui cupimus revelata fa-
< meum, et posles suos juxta posies meos: et mu-1B cie verilalem Domini conlemplari (Exod. xxxiv; II
< rus erat inter me et eos : et polluerunt nomen Cor. m). Gloria ergo Dei Israel ingreditur per viam
< sancium meum in abominationibusquas fecerunl: Orienlalem, per quam et egressa fuerat, quando ci-
< propterquod consumpsi eos in iramea. Nunc ergo vilas Dominifurore percussa est. Ingreditur autem,
< repellant procul fornicationem suam, et ruinas iramo regreditur ad eam quia templum Domini aedi-
< regum suorum a me : et habilabo in medio eorum ficaturoin monte monsiraverat. Et tamen mulio plns
< semper. LXX : Et adduxit me ad porlam, quce est quod in consequenlibus dicitur : Levavil me spi-
< respiciebat contra Orientera -*-et eduxit rae ' et ritus, et introduxit me in atrium exlerius : et ecce
< ecce gloria Dei Israel veniebat per viara Orientis: repleta erat glotia Domini domus. Hic eniin gloria
< et vox caslrorura quasi vox geininantium raulto- tantum Dei Israel ingreditur : ibi autem dicitur,
< rum : et lerra resplendebat quasi a fulgur a glo- quod plenitudo gloriae Domini fuerit in Templo:
< ria per circuitum. Et visio quam vidi secun- de qua et Isaias scribit: Vidi Dominum sedentem
< dum visionem quain videram quando ingrediebar super ihronuiii excelsum et elevalum : et plena
< ul ungerem civilalem *- Et visio currus quam vidi erat dorous gloria ejus (Isai. vi, 1); quando
< * secundura visionera quara videram super fluviuin revelata facie gloriam Domini coiiiemplnntes,
< Chobar : cecidique in faciera meara. Et gloria 'C reformamur in imagiuem Creatoris. Vox quoque
< Domini ingrcssa cst domuni per viain portae, quac erat Dei, quasi vox aquarum multnruni, ora-
< rcspiciebal ad Orientem.Elassiiinpsitme spirilus, niura 521 scilicet in tolo orbe populorura, ut Joan-
< et introduxit me in atrium inlerius : et ecccplena nes Evangelisla interprelalur ( Apoc. xiv) : sive
< gloria Dominidomus. El sleli, et ecce voxde do- quasi vox castrorum, el sicul vox geniinantium mul-
< mo loquenlis ad me : et virstabat juxia nie, el di- lorum, ut exerciiiis Dei sacramenla cognosceret.
< xit ad me : vidisti, fili hominis, locum solii mei, Quod intelligens Jacob, vocavil nomen illius loci,
< et Iocuin vestigii pedum meorum, in quibus habi- castra (Genes. xxxn ). De quibus et alibi scriplum
< tabit nomen ineura in medio doiriusIsrael in sem- est: Currus Dei decem' milliuin multiplex, millia
< piternum. Et non contaminabunt ullra domus; laetantiura (Ps. LXVII,18). Una aulem vox dicitur
< Israel noraen sanctum meuin, ipsi el duces eorura1 caslrorum et inultiludinis, propter unum in Dei
< in fornicatione sun et in homicidiis ducura in ntc- laude consensum. Geminalurque vox canenliura
< dio sui, cum ponerent liinen meuin in liminibus) Palri, et Filio, et Spiritui sancto : Sanctus, sanctus,
< suis, et postes meos juxta postes suos. Et dedc- sanclus Dominus Deus Sabaoih, plena est lerra glo-
< runt parietem meum 520 quasi counexum inter ria ejus (Isai. vi, 5). Sequitur : Et terra splen-
< me et se : et contamiuaverunt nomen sanctum1D debat a majestate ejus ( Psal. xvm). Quod proprie
< meura in iniquitalibus suis quas faciebant. Ett in adventu Chri.sti factuin est; quando in oronein
< contrivi eos in furorc ineo et in occisione. Ell terram exiit sonus apostolorum, et in (ines orbis
< nunc abjiciant fornicalionera suara, et homicidia1 lerrae verba eorum (Rom. xvin ): quoiidieque im-
< ducum suorutn a me : ct habitabo in raedio eorura1 plelur in credenlibus, et ad perfeclum complebitur,
< in sempilernuin. i Priraum de translntionis va- quaiido corruptivum hoc induerit incorruplionem,
rielate dicendum est. Hoc quod ponnnt Sepluaginla: et morlale istud fuerit immortalilale vesiitura
Et eduxitme, in Hebraico non habeiur. Si enim ad- (I Cor. xv ). Quod aulem inferlur : Etvidi visionem
ductus fuerat ad poriuin, quaerespiciebat Orientem,, secundumspeciemquam videram, quandovenitul du-
quid necesse fuit ut educeretur, cum ideo inductusi perderet civitatem; pro quo Sepluaginla translu-
sit, ut viderel quid in poria fieret Orientali ? Deindei lerunt: quando ingressus sum, ut ungerem civilalein,
ubi dicilur : Vox erat ei, haud dubium quin Dei,, cum j'u~Ua Hebraicum perspicuum siljjuxia Sep-
* Viclor., fulgor pro fulgur, ex Grireco95770?»
417 COMMENTARIORUMIN E2ECHIELEM LIB. XIII. CAP. XLHI. 418
tunginta plurimam obscuritatem habet : quomodo jA enim meis otfendit Deum : humilis ad misericor-
Ezechiel ingressus sit til ungeret civitatem ; ad cu- diam provocnt. Qui post superhiam, immo pcr su-
jns prophetiam comminalionemque ceciderit: nisi pcrbiam, fabricati sunt Iimen suum juxta limen Dei,
forle illud dicamus, quod correptio prophetce, sit et postes suos juxta postes illius. Audiant haecjuxla
unctio civitatis, et unctio olei exsultationis sacer- litteram mulierculre oneratac peccalis, quae circum-
dotalis, et regii, quod qui libenter receperint, et feruntur omni vento doclrinae, semper discenles, et
atidire voluerint, efficiunlur uncli Dotnini, de qui- numquam ad scienliam veritatis pervenientes; men-
bus scriplum est: Nolite tangere Christos meos : lem junciam Deo, non vicinilalem Ecclesiarum, et
el in prophetis meis nolite malignari (Ps. civ, 15). habilationem 523 proximam, Dei in se provocare
Ille autem potest juxla anagogen ungere civitatera, clementiam; quin potius indignaiionem Domini corn-
de qua scriptum est: Gloriosa dicia sunt de te, ci- moveri, quando in consecralis Deo Iocis, indignus
vilas Dei (Ps. LXXXVI, 2); qui vidit visionem currus Iiabilalor est. Fabricati sunt, inquil, limen suum
et niysteriorum Dei, quam iniuilus est Ezechiel j'uxla limen meum, ut nihil interesset inlcr sacrura
super fluvium Chobar, qui onus pondusque significat. et prophanum, et postes suos juxla rosies mcos,
Quid eniin gravius fluminibus Rabyloniis, super ut unus laicorum el sacerdolum esset introiliis.
qua? David sedit et flevit cura recordaretur Sion ? ]B Unde et Aposlolus dicit: Probei autem se homo, et
De quibus scriptum esl: Praelerit enim figura Im- sic accedat ad corpus et sanguinem Domini (I Cor.
jus mundi ( Psat. cxxxvi). Nihilque pulo in saeculi xi, 28). Et ut gravius faceret quod dicebat, se-
hujusconfusione essc perpetuum: sed omnia praeter- quentem jungil versiculum : Et murus erat inter
ireetfluere (I Cor. vn, 31). Quae qui considera- me et eos; ut sacerdolalia sacrificia et loca sacra-
verit, cadet super faciem suam intelligens quam mentorum corporis et sanguinis Christi, brevissi-
procul sit a maj'estate Dei, et flectet genua ad Pa- musmurus divideret. Et polluerunt, inquit, nomen
trem in nomine Jesu Chrisli. 522 Curaque, ait, sanctum meum, in abominationibus quas fccerunt.
ego corruissem, raajeslas Domini ingressa est tem- Quid prodest habitalionis vicinia, et medius inter
plum per viam porlae, quae respiciebat ad Orientem, cellulam nostram el altare Domini paries, cum in
smiimque me elevavit spiritus (ipse enimjacens his quae secreto facimus, et quae lurpe cst etiam
pergere non valebam) , et inlroduxit me in alrium dicere, contaminetur et polluatur nomen Domini?
inleritus, foris enim ceciderara; et ecce, qtii prius Ego hoc arbitror, quod non pollual nomen Domini,
conspexeram gloriam Dei Israel venientem per viam nisi illc qui visus est nomini ejus credere, et illius
Oricnlalem, vidi replctam gloria Domini domum censeri vocabulo. Etqnomodo lollit membra Christi,
ejus, et vocem ad me de domo interiori loquentem C et facit membra merclricis, qui prius Christo cre-
audivi. Quaequid sil locuta, Scriptura non narrat, didit: sic ille polluit nomen Dei, qui prius nominis
nisi forte illud Aposloli: Et audivi verba ineffabilia ejus fidem susccperit. Alioquin elhnicus, et Judacus
quae non licet homini loqtii (II Cor. xn, 4). Vir au- cum sint polluti, et conlaminati, immo conlaminatio
tem, inquil, qui stabat juxla prophetam, dixit ad ipsa atque pollutio, nomen Dei polluere et conta-
eum : quem perspicue Dominum inielligimus. Cui minare non possunt: qtiod illi polluunt, ad quos
enim alii polerit convenire quod sequilur : Fili diciiur: Nomen meum per vos blasphemalur in
hominis, locus solii mei, el locus vesligiorum pedum genlibus (Rom. n, 24). Propter has igitur causas
meorum,ubi habilo in tnedio fitiorum Israel in mter- consumpsi eos in ira mea, quia haec fecere quae
num, nisi illi qui habilat in Ecclesia in medio filio- diximus. El tamen clemens Dominus rursum pro-
rum Israel cernentium Deum, et habitat in perpe- pheice praecipit, ut jubcat eis procul a se removere
tuum, non secundum lemplum Salomonis ad lem- fornicaliones prislinas, et ruinas regum suorum ac
pus ? Et iocus ej'us est ille dc quo scriplum est: principum derelinquere, el repellere non lam a se,
Et faclus est in pace locus ejus ( Ps. LXXV,2), quae qitara a Deo : et boni operis slatim praemia polli-
exsuperat omnera sensum: Et locus vestigiorum celur dicens: Et habitabo in medio eorum, de quo in
pedum illius, Apostolis dicentibus : Adorcmus in D Evangelio dicilur: Medius inler vos stat quem vos
loco ubi steterunt pedes ejus (Ps. xxxi, 7). Et pul- nescilis (Joan. i, 2<"): et habitabit non parvo tem-
chre dixit, steterunt: in Ecclesia enim stant pedes pore, ut in Synagoga ; sed in perpeltium, quod in
Domini, in synagoga ambulant et praetereunt. Ut Cbrisii Ecclesia comprobalur.
autem sciamus hoc dici de Ecclesia, 'ungitur: Et (Vers. 10 seqq.) Tu autem, fili hominis, ottende
non poltuent ullra domus lsrael nomen sanclum domui Israel templum : et confundantur ab iniquita-
meum: quod proprie ad eos perlinet, qui sanctre libus 524 suis> et meliantur [ Al. meditentur] fabri-
conversationis in Ecclesia commorantur. Qui sint cant, et erubescant ex omnibus qum fccerunt. Figuram
autem qui polluerint prius nomeh sanctum Dei, domus el fabricm ejus, exitus et inlroitus, et omnem
ponit manifeslius : Ipsi et reges eorum, tam populus descriplionem ejus, el universa prmcepta ejut: cun-
quam sacerdotes, in fornicationibus suis quibus a ctumque ordinem [ Vulg. addit ejus], et omnes leget
Deo fornicali sunt: el in ruinis regum suorum, quii ejus ostende eis, et scribes in beulit eorum, ut cuslo-
frusira sibi per superbiam, regium nomen assu- diant omnes dislributiones [ Vulg. descriptiones] ejus,
munt. Denique sequitur : Et in excelsis. Arrogansi et prmceptailliut, et faciant ea. Itta est lex domus m
419 13. E~JSpi« JlipRONYMI 420
siinvttitateinonlis : Otnnesfines [Vulg. Oinnis ftnis] A 1 traiistiileruiii,quae non (am ;id nndiram dnnnis, quniii
ejtts in circuitu, Sanctutn sanctorum erit [Vulg. est]. nd siipelleciileii)pertinei alque divitias. Et univeisn
Ilmc cst ergo lex domus. LXX : Et lu, fiti hominis , praecepia,cuncluriiqiie01-dincin,ei omnes leges itiu-
ostende d°mui Israel domun, et cessabunta peccatis pli oslende-; eis, qui portnverunl lormcnium iniqui-
suis, et visionemejus, et dispositipnemillius: et ipsi lalum sqarum, ef cessaveruni, sive confusi sunt
suslinebunl tormentumsuttnt pro omnibus qum fccc- super his quaennle gcsserant. Idcirco auiem pstende
runt. Et describesdomutn et prmparationem ejus, el ei, ut custodinnl omnia q»ae prnnepia siint. Nih I
exiltis atque inlroilus ejus, et tubslantiam ejus et om- enim proi.lesl scire descripiionem domus et oiiines
nia prmceptaillius, et omnia legitima e.jus, el oiniies disiributiopes cjus, de quibus scriptuin esl : Multm
legesejus ostendetillis , et describes coratn eis : el cu- tttansianes apud Patrem meum (Joan. xiv, 2). Et ite-
stodientomnesjuslificationcs et omnia prmceplamea, riim : Slatuit ierininos gentium secuudti:u numerum
et fucienten, et descriptionemdotnusin vertice monfis, fiiiorum Israel, sive angclormn Dei (Dettt. xxxu),
omnes lermini ejus in circuitu Sancta sanctoriim sunt. iiisi feceris quaeprn-ceplnsi.inl. Pomus aulem et lex
Isla est lex domus. Non parvi operis est, qnod oculis oinnium praicepfnrum Dei, ei nrlts quae in siunmi-
carnis , vcl mcnle conspexcris audienlibus demon- tme inonlis rsi constiluta, illn credenda est, de qu.i
strare, ut et ipsi teciim vidisse vidennttir. Qunmoh ~~> '. scriptum est: iVoupofcsf civitasabscondi super mon-
rera scribit et Josephus, eos qui ad descrihendnm tem posila(Matlh. 1, 14). Ei: Fluminh impelusImliji-
terram missi stini nb a Jesu lilio Nave, fuisse 720;«- cat civitatemDei (Ps. XLV,4): qu:e perspicue rcler-
rput, et arlcm quae nuuc philosophorum propiin lur ad Ecclesiain, ct sita esl in 00 monte, qui in
est, habuisse Geometriac.Donuii igilur Israel, eorum vcrtice omnium iiiontiuui esi, et n quo viilnerains
qui animo conspiciuni Deuni, oslenditur doinus, hoc esl princeps Tyri: omnesque lines et lermini donuis
csl lempluin quod Ezechiel siluni in monle con- hujus, sancia smicloium sunt. In illa domo, hoc esl,
spcxil, et non soluip in moiile, sed sicut nunc dicilur, in tahcrnaculo q«od fnhricnlns csl Moyics, cl in
in summilnte raonlis : quam ncquaquam illam pu- lcmplo quod a S>lonioiie coustrnctura est, interiora
temus, qiiae a Snlomone consirucia nnrraiur in Re- tanium, ubi erant 526 Cherubim, ct propitialo-
gtim ct in Paralijioinenon lihris. Jlla enim alterius rium, et arcn le.stamenii, el mensa thymiamalis,
ordinis atque mensurae est, et in singulis inngnum appellabantur sancia sanctoruiu.In hac autem domo
hahens diversitatem : laniumque inferinr teraplo, qua: monstratur Ezecliieli, et qure in sumniilate
qupd nunc oslendilur Ezechieli, ul 11011 solnin cul- montis est consiiiui!, onines tcrinini cjus repu-
tores ejus, et redilui; sed et ipse fnbricator ejus Sa- inntur in snncia snnclorum. Quodque iufertur :
lomon peccnverit, ct offenderit Deum, licct poslea (' Ilmc cst lex domtis, vel ad prrcleritn periinet, de
cgerit pcenitentinm, scribens Proverbi 1, in quibus quibus jam dicium esf, vel ad ea qut; diccndn sunt
ait: Novissime ego egi pcenilenliam, el respexi ut poslea.
eligerem disciplinnm ( Prov. xxiv, 2 ). Lia aiiiem (Vers. 13 seqq.) « Isicemensurac allaris in cu-
qttre Ezcchieli, et per Ezechielem doniui Isiaul « bitn verissimo qui hahehat cuhiluiii et palmum
osleuditur , lalis est : ut qui enm 525 menie « (sive r:a)aiirrrrj) in siini ejus ernt cubiius : et cu-
conspexerit , cesset nh iniquilntihus snis : non « bitus in lnlitudine : el delinitio [Vttlg. addit ejus]
qhibusdain, sed omnibiis: sive ut in Uebraico con- « usqiie ab labiuin ejus in circuilu pnlmi uiiius
linelur, confundamr" ct suslineal lormeittum suuni « [Vulg. pnlnius uiius]. Ilaecquoque erat fossa al-
pro omnibns quae fecetit. Snstinct autein lormen- « faris. Et de sinii lerrre ttsqtie ad crepidinem no-
tura iniquitaluin suaruin, qui cessat praeterila fa- « vissimnm duo cuhiti, et latitudo cuhili unius, ci
cere peccala: niullumquc prodest ei, quiante pec- « n crepidine miiiqri usque ad crepidinein mnjorcm
caverii, videre domum Dei, ct omnis fnbricaeejus « qiiatnor ciibiti.cl laliludo unius cuhiti. Ipseaulcin
nosse rationem; ut peccare desisiat, et hahens illius « ar;el quaiiior ciibitorura, et ah aricl iisque
desiderium, dical ad Doniinum : Domine, dilexi 1 siirsiim \Vitlcj.ad sursuin] cornua quatuor. Et
decoremdomuslum: et loctim jtabilationis glorim lum' P « ar el duodecim cubitorum in longiludine, per duo-
(Ps. Xxv, 8). Et ilerum : Unum peXiviq Domino,hoc « decim cuhitos laliludinis , qundrangulum[ Vulg.
requiram : ut inhabitem in domq Domini omnibusdie- « quadrangiilalum]aequis laleribtis. Et crepido qua-
bus vitm mem(Ps. xxvi, 4), cuin ccepero vivere et « tuordeciin cubitorum longiludinis, per quatnor-
esse cum Chrislo, qui est vita credentium. Sequitur: < decira b Intitudinis in quaiuor nngulis ejus, et
Exittts ejus et inttoilus, subaudiiui', domus. Exilus « coronn in circuitu illius dimidii cubiti, et sinus
aulem eorum qui egrediuntur ad eos qtti foris sunt, « ejus unius cubiti per circuitum. Cradus nuteni
et intrqitus eorum qui per magistrorum disciplinam « ejus ver.si ad Orienlem. LXX : Ei lioecmensura
ad inleriora peneir.iiit. Et omnem, inquit, descri- « altnris in cubito perfecto cubitus et itt/ikatarit,
ptionem ejus, sive subslaiiliain cjus, ut Septuaginta t sinus illius alliludo per circuilum et cubitus lati-
" Ad terrnm uiique Jericho, non Sanclam, ut alii Antiquiit. lib. v, cap. 1, eos, quos Josue miserat,
notant, describendam; hi enim a Moyse, non a Jo- geonielricae artis perilos tradit.
missi sunt, e q,uibi!.suo".~ipse Jo- b Vicfor>supplet hic quoque voccra cubitoscx He-
sge ei;n,lQva{,pres
sue fult. Nunj. xin;. Sed;neijtie eo 111IOCQ^osephusi brao ei Vulgata.
"
421 COMMENTARIORUM }$ pZECHlEI.EM LTC. XIII. CAP. XLIII. 422
« ludiiiH: et gisus per lnbium ej'us in circuitu palmi. A riora aulcm e( ad crepidiuem, sive propiliatoriuin
< unius. El haec est aliaris altitudo a profundo pervcnientia, quod Theodotio ipso Hubraico iioiiiiiie
« exordii in sinu ejus usqtte ad prnpiiiatorium appellnvil c AZARA (mw), uiiitts cubiti hnhenl lati-
« magnum, quod eral fiihier cuhitorum duoruin, et ludinem, ut dualis numerus trnnseat nd solitarium;
i latiludo cubiti. Et n propiliaiorio minoii usqne ct boniini nuplinrnm, quod inferius est, ad unionis
« nd propitiatorium niajus cnbiii quatuor : et la- pervenint lienliiudinem. 528 Q"°dque sequilur: Et
« litudo cubili et nriel cubitornm qiialuor : et ab a crepidins minori usque qd crepidinemmajorem, qtta-
« nriel usque nd superiorn cornuum cuhilus. Ipsiun tuor cubitorum, et latititdo unitts cubiti, pro quo in
« ntiiem nriel dtiodecim cubitos hnbehnt in longi- Septnagiiita posilum e.U : E( a propiliatorio minori
< ludine: ct duodecim cubiios inlatitudine quniupr usque ad propilialorium majus; el Theodotio in
« nngulorum per singulas parles ejus : et propiti.v ulroque AZARAtrinstulii, illttd est intelligendum,
« lorimn quatuoidecim cubitoium in laliuidine per qnod propitintorium minus, lajiis sit excisus de
« quntttor partes ejus : el gisus ejus per circuitum monte sine nianibus, et propitialoriinn majus, ipse
« gyrans illuii dimidio cubilo : et circuitus ejtts inpis qui crevit in montem inagnum, el irnplevit uni-
« cubiio : pergyrum et gradus ejus respicieiites nd versuni orliein (Dan. 11). Sive j'uxta alteriun
« Orientem. Sctiplum est : Abyssum et snpieuiiam n sensum, propitiatoriiim minuscsl, qtiandoexinanivit
« qnis invesiigabit (Eccl. i, 2)? Ei: 0 profunduiii se foriiiain servi accipiens( Philipp. 11),ct propitiato-
« snpientire et scieuliae Dei (Rom. xi, 53): » ctijtts riura ma,jus,quando recepilgloriam, quam habuit apud
altn profunditns, et qnis inveniet eam? Muliuin est Palrem aniequam muiidiis lieret (Joan. xvn). Pritis
si voluerimus iemplum Salomonis Imic templo, 527 enim Christi humiliora cognoscinius, et sic ad divi-
et omnes partes ejus et tahernacula comparnre. niiaiis ejus aliiiudinem pervenimus.-ettaraen uirius-
Quod quia diflicillimum est, inleriin in praesenlia- que n ituroe propitintorium, hoc est, minoris alquc
rum altnre, quod Ezechieli oslensuin est.altari quod majoris, ad unius altaris pertinel sncramenlum.
in Exodo legimus, ex parie inodica conferamus lnier duo nitt-m propitiatorin, minus nlque mnjus,
(Exod. xxxvm). Ihi altare quinque cuhiloruni in quatuor eranl cuhita, i|uatuor iiiundi elementa si-
longiludine et quinijtie cubiloruni iu latiludine, id gnanlia, qitae et ipsa pcrvcniunt ad unius cubili nlti-
csi, quadrangulum, et irium cuhilorum in aliitudine ludinem. Et hocanimadverlendum quod inmcnsura
dcscribiiur: hic vero recedens a sensibus quinque, altaris primus cubiltis in latiludine nulli copulntur,
tendii ad uiiioiieni, in nun cuhittis perfectus, sive sed sun unione perfectus csl: secundus autiin lnti-
verissiinus ponitur, cui jungitur palnius, id est, ttidinis cnbittis, post duos cubitos crescit ad stim-
Ttaluirrrri,sestam,ul supra diximus, habens partera Q nnim, el tertius cubilus, post propitinlorium minus
cubiti. In siiui aulcm ejus, boc est, altaris, erat et mnjus pcr quntuor elementa ad unius cubili niy-
cubilus, qui sciiicet ca qure igne consumehantur sterium tendit; et unus el alter, et lertius ciibilusin
suscipiehal, et in laiitudine ejus alius cubiius : ut altnre Doniini, nequaquam prinius, secundus, et
inleriorn, hoc est, secreta, el spniia aliaris quce in tertius; sed iinus et nnus, etunus esse dicaiur. Ipsc
latitudine demoiislranuir, uno cuhiio finirenlur. nutem ariel qualuor cubitorum erat, et ab ariel
Quod auiein sequilur : Et definilio usque acl labium usque sursum cornua quatuor ; sive ut in Scplua-
ejus, pro quo Aquila, Symmachus et Theodotio po- ginta dicilur , ab ariel usque ad superiora cornuum
suerunl termiuuin, Sepluaginla rursuin gisum in- cubitus unus. Ariel (Sit'1N) ut plerique rcstimanl in-
terpretaii sunl. Cujus verbi, a uiame jam dixi, non terpretatur, lux mea Deus. De quo et iu Isaia pro-
possum scire rniionein; nec cujus linguae sit dicere pbela, ubi scriptum est : Vae tibi, civitas Ariel,
conficlenter: nisi hoc adinonere lectorem, quod ubi qunm expttgnavit David , sive circumdedii f p]e-
nunc definitioneminierpietaius suin bsupra coronam nius diximus (Isai. xxix, 2). Ut auiem ego arbi-
transtulerim. Iliudque hreviter demonstratur, quod iror, leo vel (orlis Dei : quod nomen refertur
in circiiiiu ipsius aliaris, id est, in margine, el cir- proprie ad aliare, in quo vel illuminnlio Dei est,
culo repamlum fuerit lahium, et quasi corona in j) vel leo et fortiluilo ejus, dicenle Jacob ad Judam;
raodum lilii, hahens in aspectu pkirimam venusta- Caliilus leonis Juda, ad prrcdam, filimi, ascendisli :
lem. Qure definilio, sive ghus per circuitum palmi requiescens accubuisli ut leo, et quasi 529 leaena ,
unius, sive KuT.uiarHzlatiludine lendehaiur. Fovea quis suscitabil eum ( Gen. XLIX,9) ? Cubitorum au-
autem altnris, sive profundum et altiludo, pro qua tem qualuor est, et.cornua habet quatuor ; sive su-
in Hebraico ponitnr GAB(24), de sinu terraj usque periora quatuor cornuum , uno cubilo finiunlur; ut
ad crepidinem novissimam, vel usque nd propitiaio- Evangeliorum mensura etin totum orbom fortitudo
rium niax,imum, duobus cuhiiis cmt, et lalijudo ejus discurrens, snb illumipatioiie Dei, et lepnis fprtilu-
cubiti unius. Inferiora enim el profunda, et lerrae dine demonstretur, ad unumque cubilum pervcniant
eohaerentia, duali mimero, qui et in immundis nni- divinac confessionis. El ut paulatim obscuriias prrc-
ntalibtis positus cst, ccnlincnlnr (Genes. yn)'i supe- senlis loci manifestior liat, sequitur : Et Ariel d\to-
a Iterole i|urc pnulo superius annotamus col.497. nitionem, posleavertil coronam.
b lmmo infra, inquit Vicior.; est eniin c Alias, azera. Grtec. The.odoiionis, K?«f«.
paulo post
ubi verbtim ipsum Hebraicum tfnaa, quorJ hic defi-
*23 S. EUSEBII IHKRONYMI 424
decim cubitorum in longitudine, per duodecimcttbitos A t ritussancli, in qtio vera nobis datur propilintio. Et
lalitudinis, quadrangulum mqtiislateribus. Qnod nemo ut dicnnius aperlius , propteren graduum numerus
dubilat ad duodecim tribus pertinere, qua: in Joan- incerlus relinquilur , ul quantocumque siudio ad
nis Apncnlypsi scriplae sunt, et ad Apostolorum nliiora scandere potuerimus, in inferiorihus nospu-
numerum, de ctijus sacramento suprn dixisse me temus collocatos, et cogitemus illud Psnlmistrc :
memini (Apoc. vn). Per qualuor autem latera mun- Ibuni de virtute in virtutera (Ps. LXXXIII, 8).
di, duodeni cubiii simul efficiunt quadrnginla ocio (Vers. 18 seqq.) Et dixit ad me : Fili kominis, kmc
cubitos sacerdolalium civitalum, ul isiis quasi fun- dicil Dominus Deus : Hi sunt ritus alluris , in qua-
daraentis in toto Qrbe divisis, Ecclesire forliludo so- cumque die fuerit (abricalunt, ul offeratur super illtid
lidetur. Porro crepido, pro qua Septuaginla propt- kolocaustum, el effundaiur sanguis. Et dabis sacerdo-
liatorium , Theodotio ut sttpra AZARA ; Symninchus libus, Levilis qui sunt dc semineSadoc , qtti accedunt
nepilpop.rri,hoc cst circuitum inlerpretati sunt, qua- ad me, ail DominttsDeus : ul offerant mihi vilulum
tuordecim cubitorum erat longiludinis per quatuor- de arinenlo pro peccalo. Et assumesde sanguine ejus,
decim latitudinis, in qualuor angulis ejus, el corona pones super qualuor cornua [Vulg. addit ejus], et supcr
in circuitu ejus dimidii cubili; pro qua rursum Sc- quatuor angulos crepidinis, et super coronamin cir-
ptuaginta gisum inlerpretati sunt, el sinut, sive juxla B ] cuitu : et mundabis illud et expiabis. El tolles vitulum
Symmachum consummatioejus atqueper/ecito, cubiii qui oblalus fuerit pto peccato, et combures illum in
unius per circuitum , illud Intenter ostendit, quod scparato loco doinus extra sanctuarittm. Et in die se-
Dominus nosler, qui verc propitiatorium dicilur non cunda offereshircum caprarum immaculatumpro pec-
solum pro peccalis noslris , sed pro omni mundo, calo, et expiabunt altare sicul expiaverttnt in vitulo.
per quatuordecim generationes venerit ab Abraham LXX : 531 Et dixit ad me : Fili hominis, hmc dicit
usque ad David; et rursum per alias quatuordecim Dominus Deus : Hmc sunl prmceptaallaris in die qua
usque ad captivitatem Jechoniae, et ejusdem numeri factum fuetit, ut offeratttur super eo holocattlomala,
sacramento ad terrena descenderit: ut in lertia rsu- el effundalur super illud sanguh. Et dabis Sacerdoti-
o-a/wxatoV/.aSt, et divini numeri (Al. muneris) sacra- bus Levitis qui sunt ex semine Sadduc, el appropin-
mento salvaret qualuor angulos mundi, de quihus quanl ad me, dicil Dominus Deus, ut ministrent milti
scriptum est: Mulli ab Orienle et Occidente, et ab vituluth de bobus pro peccato : et tollenl de sanguine
Aquilone et Meridie venient, et accubabunt cum ejus, et ponent super qualuor cornua allaris, et super
Abraham, el Isaac, et Jacob in regno coelorum basim ejus in circuitu, et mundabuntet expiabunliltud.
(Matlk. VIII,11). Quodque sequitur, ef corona, sive Et tollent vittilum pro peccato , et comburelur in loco
gisus per circuitum ejus, 530 subuudilur propilia- < C separato dontus extra sancta. El die secunda tollent
lorii, habebat dimidium cubilum, et sinus ipsius hmdos duos de capris immaculalos pro peccato, et ex-
propiiiatorii, sive consummatio atque perfeciio, quam piabunt altare sicut expiaverunt in vitulo. Postquam
Symraachus inlerprelalus esl KspiSpopJiv,habebat propheiae monslravit aliare, et cubitum ejus, cuhi-
unum cubiium, illud significat quod et peccatores tosque duos; el rursum cubilum ct qualuor cubilos,
ct justi Domini propitialione salventur, dicenle apo- el teriio cubitum , duodecim quoque cubiios per
stolo Paulo : Reconciliati sumtts Deo in sanguine alios duodecim, et quatuor altnris coruua : Ariel
Filii ejus (Rom. v, 10). Et de peccatoribus dicitur, quoque duodecim cubitorum, per duodecim cubiios,
quod dimidii cubili mensuram habeant per circui- et crepidinem, hoc cst, propiiiatoriuin qualuordecini
lum ; qui lamen salvantur misericordia Creatoris, cuhitorum, per qualuordecim cubiios : coronam
juxta illud quod in Psalmo scriplum est: Pro nihili quoque illius, et sinuro dimidio cubito b et uno cu-
salvos facies eos (Ps. LV,8). De juslis : quod in uno bito per circuitum : gradusque ad Orientem, quo-
salventur numero solitario alque perfeclo, et imiten- rum incertus est numerus, loculus est vir, cujus ca-
lur unam divinilatem , dicenle eodem Apostolo : lnmus et funiculus erat in manu, et docel eum qtio-
Deus erat in Christo, mundum reconcilians sibi modo, altaris opere perfecio, allare debeat expiari
(II Cor. v, 19). Quod autem in fine hujus testimonii D - ct consecrari. Primumque offertur victima, et dalur
ponitur, e<gradus ejus versi ad Orientem,gradus hu- sacerdotibus de genere Levi, qui sunt de semine Sa-
jus propiliatorii a vel viginli quatuor libris veleris doc, quem cur Septuaginta Sadduc nominenl, scire
Instrumenti debent accipi : qui habebant citharas non valeo. Sadoc autem interpretatur juslus: offer-
in Apocalypsi Joannis (Cap. v), et coronas in capi- turque juxtn Septuaginla et Theodotionem vitulus ;
tibus suis : vel sacramenlum Patris et Filii et Spi- jnxtn Symmachum taurtts, qiiillebraicedicilurPBAR.
" ">Hunc
quoquc locum, quem vilialum olim a apud Hebrmos, nec de viginti quatuor senibus sunt,
sciolis crilicis opinor, prseslat immutalum relinquere, procul abjicienda. Sed quid aeque esl dissnnum, ut
quando nnllas mss. codices suppetias ferunt. Nam lihros habere citharas, ct coronas in capilibus suis ?
quod legit Rabanus, sepfuaginfa quatuor libros .... Omnino igitur senum ingercnda est mentio, ad quos
debemutaccipere, nec satis restiiuendae leclioni juvat, ista referanttir ; quodque habet Rabanus, teptuaginla
et graviore cubai in mendo. Liquet vero Hierony- quatuor, legerim tenet vigintiquaiuor: aique ita con-
mum senioribus Apocalypsis viginli quatuor veleris jicio resliluendum, vel senes viginli qttatuor in libris
Instrumenti libros conferre; quemadmodum et in veteris Instrumenli, etc.
b Cod. Valic. voces ef nno cubito ignorat.
prologo libri EzraeNecmiaeque, ait, qumnon habentur
423 COMHENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XIII, CAP. XLHI. 428
Vitulum aulem qui pro nobis imraolntus est, et A J est, «iV6*Uov siquidem atrtoj, excei-
quasi ai7ro7t6"Uov,
multa Scriplurarum loca, el praecipuaeBarnabaeEpi- sum, Koktov[Mss. Kolsiv], conversalionemsignilicnt.
stola, quae habelur inter scripluras apocryphns, no- Porro altare Christi expiatur sanguinc, ul oraiiones
minal. Etbircuscaprarumsecundoofferiurdie. Unde sanctorum muirdacpermeenl ad Deum. Hoc quoqne
et Pascha facturi assumunt de grege agnum et hae- notandura, quod juxla Hebraicura ipse Ezecbiel,
dum, et qui primum pascha facere non potuerunt, in quasi saccrdos vitulum jubetur assumcre, et holo-
secundo mense faciunt : quorum alierura ad j'uslos caustum facere, et sanguinem ejus in circuitu asper-
peninet, alterum ad pcenitentes. Sin autem Septua- gere, tam altaris quam angulorum et coronrc , sive
ginta nobis inierpretalio placel qui dixerunt : rfie basis. Sepluaginla auiem inierprcles alios saccrdo-
flttfemsecundolollenl hmdos duos immaculatos 532 tes hoc facere demonstrant, de quibus dicium cst :
pro peccalo, audax quidem est quod dicltiri sumus, Dabis sacerdotibttsLevitis, qui sunt ex semine Sadoc,
sed lamen aliorum siinpliciter ponenda senteniia est, qui accedunl ad me.
qui aiunt duos hrcdos immaculatos post passionem (Vers. 23 seqq.) « Cumque compleveris expians
Domini oblatos esse ad altare Domini, Jacobum et «illud, offeres vitulum de armenlo immaculatum, ct
Stephanum : quorura alter de apostolorum numero, « arielem de grege immacuialum. Et offeres eos in
alter de septem eleclis in minislerium Domini prin- B \ ' conspectu Domini, et millent sacerdoies super eos
ceps fuit (Actor. xxn). I-te est Jacobus qui transfor- « sal; et offerent eos holocauslum Domiuo. Seplem
matum Salvaloremvidil in monle(I6'rf.,vii), qui re- « diebus facies hircum pro peccato quolidie, et vilti-
surgentcin filiam archisynagogi cum Domino Petro- « lum de armenio et nrieiem de pecoribus inimn-
quc et Joanne intuilus est (Matth. xvn), qui in cala- « culatos offercnt. Septcm diebus expiahunt allare,
logo apostolornm , in quo binn junguniur nnmina, <et miindahunt illud: el implehunl manuni ejus.
prior fralre poniiur (Marc. IX). Hunc interfecit Ile- < Expletis diebus in die oclavo el ullrnfacient Sn-
rodes ( Matth. ix ), el qunsi haedum immaculatum < cerdotes super allare holocausta vestra , el qure
post pnssionem Salvatoris in die immolavit secunda < pro pace offerunl, et placatus ero vohis, ait Donii
(Marc. m). Stephanum quoque (cnj*ussapieniiae el < nus Dcus. LXX: Et cum conipleveris e\pialionern,
doctrinae nullus poterai rcsislere (Actor. xiv), etqui < offerent vilulum de hobus inimaculaiiim, et arie-
staniem vidit Filium ad dexierara Patris, ei dixit < lem de ovibus immaculatum, ei offcretis coram Do-
(Act. xiv, 7) : Domine Jesu, smcipe spiritum meum) < niino, et aspergent sacerdotes snper ea snl; el of-
lapidibus obruere Judaei. Et quomodo quosdnm cre- < ferentea holocausta Domino. Seplem dicbus facics
dentium primilias Achaiaeet Asiae Apostolus nomi- < hredum pro peccalo quotidie, et vitulum ex bohus,
nal: sic et isti primitiaefuere marlyrum (I Cor. xvi), C( < et arielem de ovibusiminaculaluni facienl septem
quos Christi postea confessio coronavit. Et hoc no- < diebus. Et expiabunt altare, et inundahunl illud,
landum quod viinlus totus offerlur in holocaustum, <et implebunl manus eorum, et consunimahunt
etcrassitudo corporis ejus divino igne consumilur. < dies. Et eri( a die octavo el ullra, facient sacerdo-
Efsi enim noveramusCltristum a secundum carnem : « les super alinre bolocausta vestra, et pro salule
sed jam nunc non novimuseuinsecundumcarnein (II < veslra, et suscipiam vos, dicit Dominus Deus. i
Cor. v, 16). Jacobusaulem etStephanus qui secunda Postquam altare el mensurte ejus in monlis verlice
die oblali sunt, sive hircus, qui juxta Hebraicum denionstralae sunt; rursumque expiatio, et consc-
narratur oblatus, offertur quidem in victima, scd craiio illiusprophetrc oslensa est, perunum viluluni
holocauslum praesemiae Doniini reservalur. Quod immaculatum el hircum, sive duos hacdos, quorum
autem tollitur sanguis, de quo loquilur Petrus : Re- priinum ad Doininura Salvatorem, duo sequentia ad
dempti b sumusde vana noslra conversationepaternm apostolos minislrosque relulimus, ne in consecra-
traditionis pretioso tanguine Christi (I Petr. i); el tione spiritalis altaris et proprie ad Ecclesiam perti-
Paulus npostolus docet : Pretio redempti estis (I Cor. nenlis, 534 'ex et prophetae viderentur exclusi,
vn, 25); el in alio loco : Pacem (aciens per sangui- propterea consecralo allari, vituius immactilalus
nem crucis sum, sivein terra, sivesuper cmlos(Coloss.10 assumitur et aries, el offertur in conspectu Domini;
I, 20), illud significat, quod sanguine Salvatoris, et filii Sadoc, hoc est, justorum sacerdotes aspergunt
qualuor cornua purificentur aliaris, id est, quatuor supercapitaeorumsal, ut et Lex et Prophetx sapore
mundi plagae : nspergilurque corona propiliatorii, Evangelii condiantur. Nec ullum est sacrificium
sive bases per circuitum, ut universa purgenlur , el (juxta legis iraperium et interpretalionem Apostoli,
flrma sil propitialio. Propterea aulem in secunda qui ait (Col. iv, 6): Sermo vesier sit sale condilus)
dic, vel duo Jiaedi,de quibus supra diximus, vel bir- quod sale careat. Utrumque autem offerlur holo-
cus assumilur; quia animal est semper ad excelsa causlum Doinino, ut corpus pinguis litterae, quod
feslinans, et nihil periculi sustinens in 533 praeci- signilicatur in Lege, et prophetiae nubilum, igne
pitiis, et ibi invenit viam , ubi caeteris anironntibus Domini, hoc est , Spiritu sancto , de quo dicit
inleritus est. Unde et Graecosermone caprarum et Paulus, Spiritu ferventes (Rom. xn, 11), in spirilua-
bircorum grex, subllraium conversatio dicitur, hoc lem ut tenuein subslantiam converlantur. Volu-
"Incod.valic.verbn secundumcarnemdesideranlur. b Victorius esfis et vesfra ad Graecumlexlum.
PATHOL.XXV. 14
' 428
427 S. EUSERH HIERONYMI
nius si ire apenius qui sit vitulus de armeiuo im- A .-' gressMsest (sive ingredielw) per eam ; eritque ctausa
maculalus, et aries de ovihus purissirao vellere, principi. Princeps ipse sedebitin ea, ul coincdat pttueui
inlelligamus Moysen et Eliam (Num. xn, III Reg. coram Domino. Per viam vestibuli (id e»l, Mlani),
xix); quorum prior mansuelissiinus fuRinleromnes porta egredktur, el per viam ejus egredietut. Pro eo
hqmincs qui versabanlur in terra ; alier ardore fidei qiiod in Hebraico scripluni est: erif clausa principi,
similis Moysi, Uhde et audebat dicere : Ego reliclus LXX transtuleiiint, erit clausa; quia duxipse sedebit
sum solus. Quod autcm in Hebraico scriptuiii est; in ea. Multaesiinl portae quns iu descriplione templi
Offeresvitulum, in Septuaginta, offerent sacerdotes, Ezechielis Scriptura commeniorai, laro intus quam
nulla sii qua3stio, Et ipse enim Ezechiei cui baec di- foris. Aliaris quoque figuram, el con ecraiionein et
cuntur, de numero sacerdolum est, plenae aeiaiis sacrilicia sermo praeteritus percurrii. Quo finito,
atque perfectte; el sacerdoialera gradum prophetiae venit ad portnra snnctuarii exieriorem, qure rtspi-
auxit gratia. Et Moyses et Elias videntur in monie ciebat ad Orienlem, el erat clausa : staiiroque vir
cum Domino, id esl, lex et propheiae, qui ei nunlia- ille qui crat ductor prophetac, et ei omnia demon-
banl quae Jerosolyniis passurus essel. Expiato au- strnbnt, locutus esl ad eum : Porln haec quara rc-
tein altari,sapteni diebusoffertur hircus, sive haedus suicis clatisam, seniper clnusa eril, el non aperieltir,
pro peccatQquolidie, et vUuIus de arinenio, ct ari<s B ' 536 iu,""*cl,|e virorum trnnsibil per eam, Et red-
de peeoiibtis imniaculatus, ut per haec sacrificia se- dit causnm cur clausa sil semper : quoniam floroiuus
ptem dierum ad perfeclum expiefur altare. In se- Deus Israel ingressus esi, vel ingrediemr per enm :
ptem diehus sabbatistnus ostenditur qui juxia Ai>Q- erilque clausa juxla Ilebraicum, principi, quem du-
titolum (Hebr. )v)populo Dei reservalur : in quihus cem LXX iranslulertir.i. Qui princcps ei dux, iil est,
aeternam veramque speranius requiem, et nequa- NASI(^*2?j), sedebil in ca, ut comedat panero cornui
quam servile opus laciaraus [Al. faciemus] peccato- Domino : et, per viani vcsiibuli portae ingredieiur,
rum. In hirco aulem, et vilulo, et ariete iria gene- et per ip&atn egredietur. Qu;cnam istn poita esi,
ralia delicln demonstranlur, quibus oinne moruslium qtiae seinper clausa esi, et soltts Doiiiiniis Deus Is-
suhjacet genus. Aut eniin cogitatioiiibus, aut ser- rael ingrcdilur per eara? Nerape illa de qua Salva-
mone, aut opere peccainus. Cogitalio lefenur ad tor loquitur in EvangeUo: Yacvohis, Scribae et Pba-
arielem, quae prima est omuium peccatotum, et ex ris;vi bypocritac, et vne vohis doctorihus legis, qui
qtia alia duo pecratn iiascuntur. IJredus autem, sive tollilis clavera scieuiiae: ipsi non ingredimini, ct
hircus, ad eloquium sive sermonein, qui seniper dc inlranies prohihetis (Mattlt. xxin, 25). De bac sub
excelsiorihus dispulai. Opera vero proprie vitulo nomiiie libri scrihit et Isnias: Eiunlverbn lihri
depulaniur: quoniam vomeri 535 el Jnbori el ler- C ( isiius, sicut verba lihri signati : qiieiii cum dederis
renis operibus uiajncipalus cst. Hn-c igitttr iuuuacu- hoiniui ncsciciiti litteras, et dixcris ei, Lege : et re-
lala per septeni dies vcri sabhati afjue perfecti : poiultbiuilii, nescio lilteras. Etdabuni illurohoraini
Dco offerre debemus, et expiare nlinre, ut oraiio scienti litteras, dtcentes : Lege; et dicet.- Nonpossuin
nostra inunda perveniatnd Deum.Quod autem infer- Iegere, quia signalus esl (Isui. xxix, 11). Iste autem
lur : Et mundabunt illud, el iinplebunl manum ejus, liLjer esl, cujus nemp potesl solvere et aperiro si-
quod et Hcbrnicum el caeieri interpieies transtule-* guacula, ncque in ccelo, neque in leirn, i.eque suh
runl, illud signilical, quod ipsius quoquo alinris, lcrra, nisi ille dequoin Apocnlypsi Joannis dicitur:
pro cujus expiatione offeriur sacriiiciuin, donacom- Ecce vicit leo de trjbu Juda, rrtdix et genus David :
plendasinl, sicui offertur pro sacerdoiitmsei populo ut nperiat librtim et solvnf siguncuta ejus (Apoc. v,
atque pontifice; nequid vncuum steiis>e videainr 5). Prius euiiii quam Salvator humauuin corpus as-
in conspectu Domini. Pro quo posuere Sepiua- sumeret, et humiliarel se, forinara servi accipiens
gintn : el mundubunt illud, et implebuntmanus suas, (Phil. u), clausa erat Lex el Propheta.', et omnis
utsiibaudialur sacerdotes, qui cunipleni fuerint honis scienlia Scripttirarura, clausus erat paradisus. Post-
operibus, hoc cnini plenae significant manu.s, traus- " quarn nuteni ille pepemlii in ciuce, el loculus est
acto sahbalo, veuiant ad diem resurrectionis octn- ' ad latronero , Hodie raecum eris in paradiso (Luc.
vam, et dicant cum Apostolo: Resurreximus cum xxui, 43), staiiin velum templi scissura est, el aperla
Cliristo (Rom. vi,Coloss. m); elulirn octavam ten- suiit oranin; nhiatoqiievelamine diciraus: Nos autem
dant ad ccelestia, et offerant pro nobis holocausta, omties revelata facie glorinm Doraioi conteinplati-
sive qiiie pro pncc peccaloriiin nosiroruin el salute: tes, in eamdem imagiticm transformamur a gloria
sunl nostra ; ut per ignem S|iirilus sancli.oinnia qnaei in glorinm (II Cor. m, 18). Siu aulem revelnln sunt
cogitauius, loquimur, ctfaciinus, iu spiritualem sub- omnia, inClnisto cnimjuxtn s.ermonem Pauli omnia
stauiiam converianlur : et hujuscemodi Dominus: revelauliir (/Hd.,xm),quoniodo poria clausa erit ei
delectatus sacriiiciis, noliis placabilis liat. non aperieiur, et vir n,.n transibit per cam? Ex
(Cap. XI.IV. — Vers. 1 seqq.) El convertit me ad[ quihusdiscimu'-•,qunmvisadsuroraainscieniiamvcne-
vium portie sancluarii e.rteriorh, qum reshiciebal ad! rimu.s, coniparaiione divinaescieuliae, nunc ex parte
Urienlem, et eral clausa. Et dixit Domiuus ad ine: nosscire et cx parte cugnos.cere;quando aulera vcue-
Porta hmc clausa erit, el wnt aperielur, et vir noni rit, quod perfecium est, tunc quod ex pnrte est de-
tramibit per eam: quoniam Dominus Deus Israet in- sirueiur. Untleet in alio ioco ipse Apostolusifljperfi-c-
m COMMENTARIORUMIN EZECHIELEM LIB. XIII, CAP. XLIV. 450
IUI.Iseesse ioquiiur, rursumque perfectnra. Quod si A , Filiusqui est in sinu Palris, ipse enarravit (Joan. i,
interpretaiione caret, videtnr esse contiariuni. Dicit 1§). Quasiaiiis verbis dixerit: Erilquo clausa prin-
enim : 537 Non qnia jamaceepi.aut quia j.nn per- cipi. Princeps solus sedebit in ea, ut comedat pa-
fectus snm a. Fraires, ego me non arbilror com- nem perfectrc et consumraalrc scienlice. Neino enim
pi ehendisse : Unum vero, posteriora oblivjscens et novii Filiura nisi Paler, et nemo novit Palrem nisi
ad priora me extendens, staiulum peisequor ad Filius, et cui voluei it Fjlius revelare (Matth. xi, 27).
bravium snpeinae vocationis Dei (Philipp. m,12,14). Puichre quidam poriam clausam, per quam solus
Cumque putarcmus eura secunduni professionem Dominus Deus lsrnel ingreditiir, et dux cui porta
suam non esse jam perfectum, el magis r|iiaorcte clrtusa esi.Mariam Virgineni iiiiel)igunt,quse ej, anle
qnam invenisee quod verum, non solum se, sed el pqriuiii, et post parium virgo perroaiisii. Elenim
alios dicit esse perfeetos : Quotquotergo perfeeii su- teinpore quo angelus loquebalur : Spirilus sanclus
tnus hoe sapiamus. Est aulein sensus hujus loci : Ad veniet super le, et virlus Allissimi oburnbrabit le,
comparalionem crcierorum hominum, qui curara quod auiera nnsceiurex te sanclum, voeabilur Filius
non habcnl notilire Scripturaruni nec niysteriorum |)ei (Luc. i, 55), et quando nalus est, virgo perman-
Dei, perfeetum esse me fateor; quanluin autem ad sit aelerna ; ad confuudendos eos, qnj arhilranlur
scienlinm divinre majestatis, nunc in rcnigmale vi- B '. cain post naiivitaieiii Salvatoris habuissc de Joseph
deo el per iitihiliiinet caliginem, el dieo cum pro- filios, ex occasione fralrum ejus qni vocaninrin
phetn : Mirnbiiis fncla est scientin lna ex me, con- Eyangelio(Mare. in).Superqua quaestiunctila,Romae
fortaiaest, et non petero ad eain (Ps. cxxxvm, 6). adversum JlelvidiHm jllius leinporis liaereiicinn, in
Haec igiiur poria, qua? omnibus claii^a e;l (vireiiitn adolesceniia non grandem librum scripsissernenovi.
tioiitiansihit perea;n),erit clausa principi.siveduei, . ( Vers. 4 seqq. ) E( adduxit me per vjat» porfm
etillius adveutu reserabitur, qui st-debil in en, ut Aquilonis in conspectu domus, et vjdj, efepce impleve-
comednl panem coram Dinninn : de quo ipse in rat [Vulg, implevit] yloriq ppmini donmm Domini,et
Evangelio profitelur, (licens : Meus cibus est titfa- cecidi c anle faciem meam, Et djxil ad meDominus :
ciam voluntatein ejus qui misii me, cl compleam Fili hominis, pone cor luum, et vide oculistuis, et au-
opus ejns (Joan. iv, 54). Ipse est princeps, et pon- ribus tuis uudi onmiq qum ego loquar ad le de univer-
tifex seeundura ordinem MelLhisedech, et hoslia et sis ceremoniisdomus Dpmini,et decunclis legibus ejus,
sacerdos, qui in conspeqtu Pairis nobisciim ccele- el pones cor tuum in viis teinpliper ompes exiius sctn-
slein comedit panem, et vinum bibii, de qun loqui Cluurii. Vir qui duciQFproplretie cst? et quo cuiicia
lur in Evangelio : Non bibara de geniniiue viiishu- in lemplo monstrartle cqgnpscit, poslquam clausam
jus, nisi cum bibero illud novum in regno Patris fi I .eio.stenderai portaiw numquapi reserandam , ei ia-
niei (Matlh. xxvi, 29) : in il|o videlicet regno, de ineii apertnra ei qui clausjsiiigressu§ est ostii.s, du-
quo et ipse ei a|ibi nit: Regiiuii) Dei intra vos cst cit prpphetam ad viam pprtae 53Q Aquilonis, qucu
(Luc. xvn, 21). Clausaqup erjt porla. Nemo eniro taiiifih et ipsaessel in conspiclu doratfs, linud dubiura
poiest passionis Doniini, corporjsquc ejtis et san- quin templum significel. Cunn'ue propbeta e re-
guiois pro majestite rei sacramenta cognoscere. gione vidisset plenam dorouro Doraini glorja Do-
Tanloeque honitalis esl, et clemenlire princeps np- mini, eaiudeni videlicel quam in Aquilonis plaga po-
Sler, ut cum solus sedeat in poria,qure clausa esf, el situs conira cernebnt, stntim ceeidil iufaciem suam,
panem coram Doinino.coinedal, velil raensae suacat- mnje-lalera gloriae Doniini ferre non suslinens.Unde
que convivjjplures hnhere coiispiies, el dicat: Ecce quia lucrat liuraijitale dejeclus, dicii ad eum, ne-
ego slo ad psliuni et pulso ; si quis aperueril mibj, quaquam vir, sed Dominus : Fili liominis, pone cor
ingretiiar ad eum et ccenabo cura illo,et ipse raecum luuiii, et reliqua. fn cansurornatione labernaculi et
(Apoc.ni, 20). Solus autein panero comedit Gorani sedificii lenipli quod a Siiloinone coiistrucium esi,
Domino , qtii? subsiantia ejijs divipaque nattira a apparuitgloria Domini, quae postea evangelicx1 glo-
cundis creaiuraruin substantiis separata est. Ipse riae coinp.iraiioue destructa est, dicente Aposlolo :
per eant.dcm vesiibuli porlnm ingredilur 538 3*11 Eleniin non esf glorificatum, quotj glorificatum est,
egredilur : quia b el inius ei foris, bpp esl, infusus in hnc pnrfe, propter excellente.m glorjam. Sj enim
etpircunittiSMSoranibus ; ingrediensque per portam, qiiod dcstruitur, per gloriani est : mulip roagis
u(s.cruiu i|iirodu,c;i|.eos, qui absque dftctrinn efejus quod manel in gloria est (II Cot. m, |J0). Caven-
auxjjio intrare non possunt; et egrediens, ut rur- duinqu.e ne cieslriiciioiiempriprisgloiirc abolitioiiein
£lii))alios introducal; et loquaiur eis quj difficiliora puiemus ; sed sicsenliendum, quod postqiiani vene-
IIOIIcapiunt. Quod auteiii porta Orientalis extra ler- ril qiiod perfectum est, id q.uod ex j>arie fuerai, de-
piiiios iiiundi seraper clausa sit, et humnno nei|ua- siruetur : velut si solis radiis Janipadem co.mpares,
qunpj paienl aspeclui, Joannis Evangelium probnt aut Inmpadis Jutnen l.ucernae[Al. liicerriulic] Q,uara-
djcentis : Peiim n.enio vidit uinqiiaiii : Unigenitus obrem et de Joantie Bapiisia diciiur : fll.e erat
" Supplel Victor. reliquum versuin, sequor autem b Victor. est reposuit pro et.
si com.preltendant,in quo et comprekensussum a Cltr-i- e Ideni pro a«fe,ad
Jlebra:uro,(jrrrjecum,Lalinuin*
sloJesu, quod coinraodius ad probandum quod llie- que codicem in rcsiiluit.
ron. intcndit, videalur.
451 S. EUSEBII HIERONYMI 432
lucerna lucens in domo (Joan. v, 55). Postquam au- Aaudire (Jer. vi, 10). Et in Exodo locutus cstMoyses
tem venit sol j'usliliac, lucerncc lumen ahsconditum in conspeclu Domini dicens : Ecce filii Israel non
cst, dicenle ipso propbeta alque Baplista : lllum audierunt me ; et quomodo audietme Pharao? Ego
oportet crescere, me autem minui (Joan. m, 30). autem sum tardi sermonis (Exod. vi, 12), pro quo
Cecidit autem in faciem snam proplieta, ne dum Septuaginta dixere : iyi> Si akoybt«>t; quod mc-
pluscerncrecupit qttnm polest humana fragiliias in- litis habetur in Hebraeo : Ego autem 541 in-
tueri,etiam ipsum oculorum lumen amilterel. Unde circumcisus sum labiis, interrogemus eos, im-
familiarius cum vocat Dorninus, Oliumhominis;prae- mo cogamus circumcidere aures, et labia dese-
cipilque u£ ponnt cor suum, et videat oculis, et auri- care, ut Scripluram implere videantur. Sin au-
bus audiat.Primum enim ad inielligendumqiiod dici- tem cceperint circumcisionem aurium inlerpretari,
lur aperiendus estaiiimus; secundo,cordisinlelligen- qtinndo nihil turpe et inhonestum audire nos pati-
dum oculis , de quihus dicitur ad Abraham : Leva mur, ct circumcisionem labiorum , quando nihil
oculos tuos, el vide stellns cceli(Gen. xv, 5); tertio, indecens loquimur : dicamus eis, eamdem exposi-
liis auribus nudiendum, de quibus Snlvator ail : Qui tionem eliam in corde et in carne servare debeiis.
hnbet aures nudiendi, aiulini (Luc. vm, 8); ut pos- Cor circumcidimus cultello Dei, et aufertur de
sit cunctas (empli ceremonias et legilima ejus intcl- R corde nostro praeputium,qunndo turpes cogitationes
ligere, el ad extremura ponere cor suum in viis tem- nequaquam exeunt de eorde nostro, nec de nobis
pli; quia diversi ad a Deum introilus sunt. Siveper dicitur: Impinguatum est cor populi huj'us, et auri-
vias lempli, ceremoniarum ordinemsignificnl, etexi- bus suis graviler audierunt (Actor. xxvm, 27).
tus sancluarii. Procemium igiliu- esi, et 540 Pr*~ Ergo et caro similiter circumciditur, ut nequaquam
paratio prophelae, ad intelligenda quae posiea super fnciamus terrena opera, qure pro necessilaie corpo-
templi ordinecogniturusesl. Ethoc notnndum, quod ris facere compellimur, cibum capere, et potum et
in inuiidi hujus plaga qui in maligno positns est, et somnum, et uti veslibus : quae lunc circumcidimus,
in Aquilonis frigore constilutus, cceleslis nobis ce- si non ad delicias , et ad luxuriam, et ad inerliara,
remoniarum ordo roonslrattir. sed ad necessitalem nalurae et corporis islius sus-
(V. 6 seqq.) Et dicesad exasperantemme domumIs- tentacitluiu cuncla' faciaraus. Qui bibit vinum mo-
rael : Hmc dicit Dominus Deus : sufficianlvobisomnia dicum propler stomachum et frequentes infirmila-
sceleraveslra,domusIsrael, eo quod indncitis filiosatie- tes, et odit*ebrietatem, circumcidit carnem suam
nos (sive alienigenas)incircumcisoscorde et incircum- (I Tim. v). Qui dormit quanlum natura patitur, au-
cisos carne, nt sint in sancluario meo, et polluant diet a Salomone : Si sederis, absque timore eris:
domum meam, et offertis panes meos, adipem et san- 'C Si dormieris, suaviter dormies, et non limebis
guinem, et dissolvislis (sive prmteristis)pactum meum pavorem supervenienlem tibi : neque impetus im-
in omnibus sceleribus veslris; el non servaslis prmcepla piorum supervenientes (Prov. m, 24). Et qui fngit
sancluarii mei el posuhlis cuslodes observationum fornicalionem, et uxori debitum reddit revertens ad
tnearum irisanctuario meo vobismetipsis.Qnando dicit, id ipsum ne tentet eum Sntanas (1 Cor. vu ), audiet
sufficiantvobis omnia scelera, siveiniquitaies vestrce, cum populo Israel: In hac die abstuli opprobrium
ad priorum peccaloruni hortatur pcenileniiam, ne Mgypli a vobis. Vestibus quoque ulelur, quae frigus
augeamus peccata peccatis, ei materiam futuro pare- repellanl; non quae tennilate sui, corpora nuda de-
raus incendio ; sed audiamus illud quod Isaias lo- roonstrent. Allenuala jejuniis caro et circumcisa
quitur: V;e his qui aitrahunt peccala sicnt funiculo coiilinentia (Jos. v), fugit opprobrium ^Egypliorum
longo, et sicut jugo corrigia; vituli iniquilates (Isai. qui sunt magnis carnibus, et illud potest dicere
v, 18). Primumque peccatum est, quod inducunl fi- qttod in plerisque juxta editionem Septuaginta legi-
lios alienos, sive alienigenas incircumcisos corde, et tur:Quomodo contabuitcaro mea, in terra deserta,
incircumcisos carne, ut sint in snncluario Dei, et invia, et inaquosa, sic in sancto apparui tibi ( Ps.
polluant domum Dei. Modicum enim ferraenlum to- LXII,3). Si quando ergo alienigenas introducere
tatn massamcorrumpit(ICor. v, 6); etin quihusdnm '-*voluerimus in templum Dei, circumcidamus aures
exemplaribus ferturProverbiorum:Neintroducasira- eorum, et labia, et cor, et omnem carnem, oculos-
pium intabernaculajustorum.Urgent nosin hocloco que, guslum el odoratum, ut omnia cum Dei timore
Jndaeiet Ebionita?, qui circuracisionem carnis acci- et ratione faciamus. Audiant hoc episcopi alque
piun t: quomodo posstimus praesenlemlocum exponere presbyteri et omnis ordo eci-.lesiasticus, ut non in-
incircumcisos corde ei,incircumcisoscarne? quo vi- ducani filios alienos incircttmcisos corde, el incir-
delicctpostspirilualemintelligeniiam.clinmcarniscir- cumcisos carne, ne sint 542 >nsanctuario Dei, et
cumcisionem suscipere debeamus. Sed qui legimus polluanl domnm ejus. Si enim hoc fecerint, apta-
Paulum diceniem :Conieslorautem omnemhominem bilur illis quod sequitnr : El offertis panes meos,
qui circumcidilur:quoniamsi circumcidamini,Chri- panes videlicel proposilionis in cunctis Ecclesiis et
stus vobis niliil proderil (Gal.v, 2). Ei illud Jere- orbe terrarum, de uno pane pullulanles, et non
miae : Ecce incircumcisae aures vestrae, etb noluistis solum panes, sed adipem quoque de quo scriplum
a Antea erat ad eum.
"•
MaluilVict., et non possunl audire, juxta receptara leclionem.
455 COMMENTARIORUMIN EZECUIELEM LIB. XIII, CAP. XLIV. 434
est: Ex adipe frumenti saturavit eos (Ps. LXXX,17), A portis domus, cl minhlri dotnus. Isli immolabunt holo-
et sanguinem qui in Christi passione effusus est. causta et victitniispopulo, et isli stabunl ante populum
Legendumque ita, et sic lectionis ordo reddendus : ul ministrent eh. Pro eo quod ininistraverunl eis anle
Cum filios alienigenas incircumcisos corde et cor- faciem idolorum suorum, et factum est doinui Israel
pore inducalis in sanctuarium menm, et polluatis in lormentuminiquilalh: propterea levavimanummeam
domura meam, audelis offerre panes et adipem et super eos, dicit Dominus Detts,et accipientiniquitatem
sanguinem, mystica sacramenla, et non intelligitis suam : et non accedenl ad me, ttt sacerdolio fungantur
quod solveritis, et practergressi silis paclum meum mihi : neque ut offerant ad omuia sancta filiorum
in omnibus sceleribus et impielatibus vestris, et Isruel: nec ad sancla sanctorum meortim: et suscipient
non servaveritis praccepia sanctuarii mei, neque ignominiam suam in errore, quo erraverunt. Et po-
posuerilis custodes ceremoniarum mearum in san- nent eos ul servent cuslodias doinus in omnia opera
cluario meo. Omnis autem adversus eos est commi- ejus : et in universa qum fecerunt in ea. Sacerdotes
natio, qui non audierunt Aposlolum praemonenlem: Levitm filii Sadduc, qui custodierunt cuslodias sun-
Manus cilo nemini imposueris : neque communices clorum meorum cum erraret domus Israel a me, hli
peccatis alienis (I Tim. v, 22). Vel certe sic intelli- accedentad me ut minislrent ntilii, et stabunt anle fa-
gendum : Dissolvislis pactum meum in omnibus B ciem meam ut offeranl mihi hosliam, adipem et san-
sceleribus vestris, et non servastis proecepta san- guinem, dicil Dominus Deus. Isli ingredienltir in
ctuarii mei, et nudelis indiguos alieuosque cuslodes sanctu mea, et isli accedenl ad mensam meam, ut
ponere in observationc sanctuarii mei vobismetipsis, minhtrenl inihi, et observenl custodias meas. Juxtn
ut subaudiattir, non mihi. Et est sensus : Qui vobis litramque editionem posui testimoiiiiim, ut ex com-
in carnalibus serviatii ac minislrent : et ob vestra paratione carum quid LXX senserinl, quid Hebrai-
refrigeria meuro polluant sancluarium. cum teneat, scire valeamus. Septttaginla hoc signi-
(Vers. 9, seqq.) Hmc dicil Doininus Deus: Omnis ficant, quod alienigeiiae incirctimcisi corde, et carne
alienigena incircumcisuscorde, et incircumcisus carne, qui habilant in niedio (iliorum Israel, ingredi non
non ingredietur sanctttarium meum : omttisftlius aiie- debennt snnctuarium Dei : Leviiae auieiii, hoc esi,
nus, qui esl in medio ftliorum Israel. Serf et Levitm sacerdoialis gradus, qtii longe recesserunt a Domino
qui longe recesserunt a tne in errore filiorum Israel, in errore filiorum Israel, et errnverunt post idoln
et erraverunt a me posl idola sua, portabunl iniquita- sua, posiquam receperint iniquitatem sunm, stent
lem suam, qui eranl iu [Vulg. et portaverunt iniqui- in sanctuario Domini aediluiet janitores, ministriijiin
latem suam, erunt in, etc. ] sanctuario meo mdituiet domus, et maclcnl holocnusta 544 et viclimas po-
janilores portarum domus, et ministri domus; ipsique 'C puli : ct isti sint in conspectu eorum ttt ministrcnt
mactabant holocaustaet vklimas populi, et ibi slabant eis quorl ministraverint illis in conspectu idolorum
ante eos, ut minhlrarent pro illis. Pro eo ergo, quod suorttm, et facti sttnt domui Israel in lormentum
minislraverunt pro eh in [ Vulg. ipsi mactabunt, iniquitalis: et idcirco inanuin levnsse se dicit super
stabunt in conspectu eorum, ut minhtrent eh pro eo eos Dominus Deus : ttt non accedant ad eum, et
quod minislraveruntictis itt, elc.] conspectu idolorum sncerdotiofungnnliir illi, neque offerant illi in sancta
suorum, et facti sunt domui Israel in offendiculum sanctorum, porlentque ignotniniam sttam in errore
iniquitath : idcirco levavi inanum meam super eos, quo erraverunt : ut scilicet ponnntur in observa-
dicit Domiuus Dcus, el portuverunt [Vulg. porlabuni] lione ciistodiarum domus in omnia opera ejus, et
iniquitatem suam. Et non appropinquabunt ad tne, ut in universa qu;e fiiini in domo. Quod si ita est,
sacerdolio fungantur milii : neque accedenl ad omne quomodo stare poterit, ut Levitae qui longe recesse-
sanctuarium nteum jtixta sancla sanctorum : sed por- runt a Deo in errore filiorum Israel, et erraverunt
labunt confusionemsuam cl scelera sua qum fecerunt. ab eo post idola sua, ipsi minislrent in domo et
Et dabo eosjanitores domus in omni ministerio ejus, mactent holocausta et viciimas poptili, et ipsi stent
543 et universis, qucc fiunt [Vulg. fienl] in ea. Sa- in conspectu eorum, rtt minislrent eis ? Quid enim
cerdotes autem Levilm filii Sadoc , qui custodierunt "amplius facturi sunt sacerdoies filii Sadoc, qni cu-
ceremonias sanctuarii mei, cum errarent filii Israel a stodiertinl ceremonias sanctu-arii Dei, de
quibns
me, ipsi accedenl ud me, ut minislrenl mihi : et sta- dicil: Ipsi accedenlad me ut minhlrenl milii, et sta-
bunt in conspectu meo, ut offerant mihi adipem et bunt in conspectu meo, ul offerant milti adipem, et
sanguinem, ail Dominus Deus. Ipsi ingredienlur in reliqua ? llebraicum autem htinc habet sensum:
sancluarium meum: el ipsi accedent ad mensam meam, Oinnis alienigena incircumcisus corde et carne, nou
ut minislrent mihi, et custodianl ceremonias meas. ingredielur sancluarium meum, licei cum populo
LXX : Proplerea hcvcdicil Dominus : Omnis filius Israel esse videalur. Levitte autem, hoc est, sacer-
alienigena incircumchus corde, et incircumcisuscarne, dotalis gradus, qui longe recesserunt a me in errore
non ingredietur in sancla mea in otnnibusfiliis alkni- filiorum Israel, et sectiti sunt idola, portabunt ini-
genarum qui sunt in medio dotnus lsrael, sed et Le- quitalcm suam, eo quod fuerint in sanctuario meo
vitm qui longe recesserunt a me cum erraret Israel a minisiranles in officio portarum domus, et minisiri
me post cogitationes sttas, et accipient iniquitalem ejus. Ipsi enim offerehnnt holocauslum, et victiraas
sitam, el erunl in sctnclismeis minhtrantes, osliarii i:t populi, et ipsi stabant in conspectu eorura, ut mini-
433 S. EUSKBII HIEHONTMl 4'fi
strafenl pfo eis. Quia ergo ministravenitit pfo illis A J consideraiis, fectius interprctatns est, diecns: Po-
ifi cofispectti iilrtloriitii suorum, et fuerum domui sueram etitm eos custodes januatum doinus Hiiirers»
Isfael in offendiculum iniqniiatis, propterea levavi ministetii ejus et cunctorum qumfiunt in ea, ut non
tiiahiim meahi supef eos, dicit Domimis Detis : et ad eos pertineat qui 546 fnitiri sunt in tetnplo,
poriaverunt iniqttiiatciti suainj et non nppropinqua- sod ad eos qui fuerunt.
btint ad me, wt sacCrdotio fuhgartiur mihi : neqtiO (Vers. 17 seqq.) Cuutque ingredienlur porlas atrii
accedehf ad OiiHiesaticttiarium roetim jnxia san- interioris, vestibus (sive stolis) lineit induentttr : nec
cta sanciorum : sed portnbunt cnnfusioiiem suam, ascendel sttper eos quidquam laneum ( sive et non in-
el sCelefa sua qure fecerunt. I'ro saceriloiali enim duentur lanificiis ) quando ministranl in portii ( sive
officio, qui holocaiisium et victimas (imneque sacri- a portis) atrii interioris el intriniecus. Vittmlinem
ficittin offerre consueveraiit, redigenlur in tiltimum erunl in capitibus eorum (sivc cidares lineas hubebunl
graduhi, et erunt janitores domits, in ignomininm super capila sua) et [entinalia linea erunt in luntbis
sempiterrtatti, ut ab universo populo videaniur in- eorum , et non aecingentur in stidote (sive violenter).
trante et exetinte, de qua sublimi dignitate ad qtiem Cumque egredienlur atrium exterius ad popuium,
titlimum grailuiii 545 pervenerim. Sacerdotes RII- . exuent se vestimentis (sive stolis) suis, in quibus tni-
leui, inquiij iil est, Levitre, qtti sunt filii SadoCj J£ ; nhtraverant, elreponenl ea (sive eas) in gazopkyla-
hoc cst, jusloruth, sive justi Dei, el qui tempore ciis [ Vulg. gazophylacio] (sive exedrit) saucluarii
errorls Uhiversi Israelis, cuslodieriint ceremonias (vel sanctorum) et vestiettl se veslimentis(sive sfo/i«)
sancluarit niei, ipsi aceedenl ad me, ul minisirenl altis, et non sanctificabunt populum in vestimentis
mihi, et sient in conspectu meo, et offerant mibi (sive stolis) suis. Capul autetn suum non radent, reque
adipem, boc est, pinguissifn-im hnstiam et sangui- comam nutrient, sed tondeitles ationdebunt capita stta
nem, vivatn scilicet et placenlem hostiam Deo, et ( sive capita sna non radent, et comas non ad presstim
ipsi ingredientur saiicluariuin meum , et accedeut tondebunt: operientesoperient capitasua). Et vinttm
ad menssm meam, ut accendant ihymiama mihi, non bibel omnis sacerdos, quando ingressurus est
el omnein riium sacrificii cuslodiant. Si autein hoc atriunt interius. Primum historire vcrba pandenda
ita est, ul qui in lempore erroris et persecutionis suut. Inier ca-tern qttre sacerdoiibus prcecipil sermo
idola sunl secttti, qurc de suo corde confixeiant, et Dominicus , hoc quoque observnnduro jubet, ut in
iionsolumvoce.sedel subscriptione manus asserue- ipsis portis interioris airii, vestihus, id est, siolis
ruiii Dei Filium creattiraiii, et servicrunt creaturae; lineis indunntur : ncc iitnntm' Inici* indoiiienlis lam
magis qiiarn CreatoH, qui est henedictus in sacula, in porlis alrii inlerioris, quain intiinsccus, hocest,
qnomodofibisacerdoialeei ponlificaleassumiintfasli- C in adylis snnciisquc aiictorum: vilfcque sive cida-
gium , tit audenl offerre vicliinas Den.cultores quoii- res lineae sint in capilihus eorum, et feminnlialinea
dam idolorum? Sed, ut ardentissimus poeia leslatur, , in iurobis. Quodque sequitur juxtn Septungiuta: Et
Quidquida mnltis peccalur,inulluiiiest: non accingenttir violenter, pro quo Aquila et Syin-
Multiiudo peccanliuro impetrnbiliorem Fecit. ini- niachus transtulerunt, iusudore: Theodoiio ipsum
piis veniaih , ui qni redacti in laicos pristina sacri- verhum Hebraicum exprimens, posuit in IEZE (VT):
legii sni debuerant [Al. dcbuerunt] scelera deplo- Aquilae secunda edilio , BUSA |A/. BCZA](jmi): per
rare, rtune resupini in poniificali solio sedeant, et quod signifieat, non eos violenter, arcse atque con-
rucient nobis simulatae fidei nausea=, imino a operlre stricte inslar vinctorum esse cingendos, ne in mi-
perfidiae aperta compendia. Audinnt igitur saltem nisteriis sacerdotalibus alque Levilicis inhnhiles
sero, et observentpraecepta omnipotentis Dei. Omnis fiant, et tenere et ctedere victimas, atirahere quo-
alienigena incircumcisus corde, et incircumcisus que nequeanl alque, discurrere. Et quia scniel
carne, non ingredieiur sanciuarium meum. Licet praeceperat quibus vestihus uti deherertt sarerdo-
ille sit filius , licet cogoaiione sociatus, licel anti- tes , quando intrinsccus in minisicriis ei-sent, rur-
qua nobis hcereat necessiludine: si incircumcisus sus j'ubet ut egredientes in gazophylnriis, sive in
corde vel carne est, non introducmur in sanclua- D exedris sanclnrum, exunnt se prisiinis veslihus, et
rium Dei: ne minislros Christi, nostros faciamus intiunnlur aliis : ne si sanctas vesles habtieriut, san-
ministros, et pro carnalibus refrigeriis, nliaria Do- ctificent 547 populuin foris posiium, qui nccdura
mini pollnamus. Pro co quod nos posuimus : Et fuerit sanciificatus, nec se prtvparaveril in sanciiii-
dabo eos janitores domus in omni minitterio ejus, et caiionera tcnipli, ul sit Doraini Nnzaranis. Perqure
umuersis qum fiunl tn ea : eos videlicet Levilarum discimtis , non quotidianis et quihuslihel pro nsu
qui longe recesserunt a Deo in errore tiliorum vilae communispollmis vestihus nos ingredi debere
lsraeJ, el secuti sunt idola quihus viciimas immola* in sancta sanclorum, scd munda conscienlia , et
verunt. Symraachus ordinem lectionis sensuinqiie mundis vestibus tenere Domini sacramenla. b Quod
a Reseripsimu* post Viclorium operfte perfidim, ab hinc scilicet, ad Pauli lestimonium I Tira. v.
quod alteri isocolo, simulata fidei, concinnius re- Movet enimvero rae inlerrupta alque iiiulca expla-
spohdet. Marlianacus nihilosecius retinuit apertm. nationis series, qure, repenie inlermissa oratione
» IrtlferpolatuSest, si quidvideo, luxatusque per de vestibus, nortnilllade comarum cullu ingerit.quae
ferme quinqtiaginla versus subsequentes coniextus, ad sequentem versiculum spcctani, tum pauca qnae»
437 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEMLIB. XIII, CAP. XLIV. >.3i
autcm seqnitur : Capwfaulemsuumnon radenl, neque e A snm Chrisluni (Rom. xiii, 14). Et in alio loco : In-
coriiamnutricnl, sedlondentesattondebunt capita stta,, duile vos viscera misericordhe , bonllatis, humili-
perspicue demoitstralur, nec rasis capitihus, sicutt taiis, mansiietudinis, et paiientiae (Coloss. ni, 12).
sacerd ies, culioresquel-idis aique » Sernpidis noss Et iteiiini: Exspoli.iti vetere homine cum operibus
esse debere: nec rursum b comnm demiitcrc, quod1 ejus, et iiiduti novo rjiii renovaiur iu scientiam,
proprie luxuriostim csl, bnrbarnrumque et niilitan- juxta imaginem Creatoris (I Cor. xv, 54); quod et
lium; sed ul honcstus habiius sacerdotum facie de- illud significnre puio; Oportel enim corruptivum
monslrelur. Pro quo dixere LXX, Capita sua nont hoc indui incorriipiionem, el mortale hoc indui im-
radent, et comassuas ad pressum non tondebunl: sed/ mortalitatem. Cum autem corrupiivum hoc indutum
operientesoperienl capita stta , juxta quod discimus,, fuerit incomiptioncm , et niortale hoc immortalita-
ncc calvilium novacula esse faciendum, ncc ila ad1 tem, tunc fiet sermo qui scriptus est, et reliqua. De
pressura tondcndum cnput, utrasorum similes esse} sacerdotnlihus veslibus in Exndo plenius scriptura
videamur, sed in tanium cnpillos diiniilendos, utt cst (Exod. xxviu): et nos olim edidimus librum
operln sit cuiis. Vel certe sacerdoles semper npc- (Epist. 04, ad Fabiotam), nd cujus interpretalionem
tirecapila sua debent, juxia illutl Virgilianum (/E- diligens mittendtts est leclor. Nequeenim possumus
neid. lib. lit): B latani rontcriambrevi sermone coroprehendere. Haec
vcsiimenlaproprionobislabore conflcimus, quaetcxta
Purpureovelare comas.adopertusamiclu. sunt desuper, qualem et Dominus habebat tunicam
Sed haec violenta inlerprctatio esi. Vimim nutem 549 (llMIscimli non potuit (Joan. xvm); quibus in-
non solum in minisierio sncerdoles non liibeni nt- duimur, qnando secreta Dominiet arcana cognosci-
que Levilce: sed ne ingressuri quidem sancta san- mus, et hahenuis spiritum qui scrutatur eliam alla et
cioruni, ne opprimatur niens, el sensus cra«sior proliinila Dei, qurc non sunt monslranda vulgo, nec
fi.tt. Unde et Aposlolus : Bonum cst, inqnil, vinumi profcreuda ad populum, qui non est sanctificalus,
non bibere , et carnem non mandncnrc (Rom. xiv, nec Domini snncliliulini pracparatus : ne si majora
21). Et in alio loco : Et vinum, in quo esl luxuria se audierint, mnjestntem seicntiae ferre non possint,
(Ephes. v, 18). 548 Mnnducnvil enim populus et ct quasi solido suffncenlur ciho, qui adhuc lacte in-
bibil, el surrexerunt ludere. Quodque concedit Ti- fanliic nulriendi suni. Esse aulein econtrario pessi-
inoiheo , ut vini paululiim bibat, perspicue demon- ms vesliinenia, docet Scriplnra divina, ut esl illud
slrabnt[A/. demonslrnfj cur hocconccsserit: propter quod in Psalmis de Jnda proditore cnntalur : Induttis
stomachum , inquil, ct frequeoies infirmiiates (I esi malediciione sicul vesiimento (Ps. cvm, 29). Et
'
Tim. v). Vestibus lineis iilunliir ^Egypiii sacerdotes G post pmlulum : Fiat ci sicul vestiraenlum, quo cir-
non solum inirinsecus, sed ei exlriiuecus. Porro re- cumd.itur, et sicut zona qua semper accingilur. Unde
ligio divina alterum liabiluni hahet in ministerio, et Dominus qui pro nobis doluit, et nostra pcccala
c alteruhi in usu vitaqnc communi. Feminalia recte poriuvit, in Zacharin sordiiin diciiur habere vesti-
assumunlur, ut honestas decorque servetur: ne sci- mcnla, dequibus scriplum csl: EtJesus erat indu-
licet nscendenies altnris gradtts, et in ininisterio dis- tus vestihus sorclidis (Zach. ni, 4): quae postea de-
currenles, rcvelent lurpiludinem. Rasa cnpiia lia- ponlt, Scriptura dicente : Auferte ab eo veslimenta
bel superslilio gentilis. Vino nutem quanlum ad sordida, ei induite eum podere, et reliqua. Quod
meam scientiam [A/. notitiam] pertinet, non reor atitein seqtiilnr : Viltm, sive cidares linem erunl in
aliquem se abstinere gentilitim. Qurc universa quid capitibus eorum, ptito coronam ostendere graiiarum,
j'uxta sensum indicent spiriltialem, sequentia verba de qtia scriptum esl : Coronam enim gratiarum sus-
nionslrab.int. F.s-c indumenta sancta et spirilunlia, cipiet tuus vertex (Prot>.IV, 9). Nec illud nobis de
docei et Apostolus, dicens: Induimini Dominum Je- operto et nudo cnpile fncielqiircsiionem , quotlApo-
dam de absiinemia a vino, tandemqueabruptc in D £ tnta, lecioremdeluxationemonuissesalisabunclesit.
priorem recidil sermonein de vesiibus, posiqunrtim 0 Anien eral Serapis. S. Ambrosius epist. ad Sa-
snne luculemam enarrationem, rtirsum de fugienda hiniiiii: Ipsi capita et snpercilia sua radutit, si quando
cnpillorun) luxuria, nique ebrietnte disserit. Nec lsidis suscipiunlsacra.
fore dubito, quin ita sential , quicumque lolam •>Mos hodiernus comas diiniltendi, Rarbnrorurn
hujusce capituli expositionein sedulo expenderit. fuit el liixuriosoriuii et militnnfmm; non honeslio-
Quo aiitem pacio ad prislinum recluraque ordinem rum virorum et Christianortiin , quibtis praecipitur,
reslitui queat, non ohscure docet Rabnnus, Aranven- ne coniam nutriniit. MART.
da primum hinc sii toia sul>sei|iieiislacinin triginia c Erani neinpe laicoruin vestes et clericorum
novem versimm, ut pro illis e vesligio, utque una primis Ecclesire sasculis communes, ni clerici iis,
serie conliiitiet : Vestibus lineis utunlur Mgyptii qiiibus in vita comrouni, vesiihus utebantur in sacris
*acerdotes,etc.,ad lere medium col. 550, posl alte- operaurlis, inundiorilius ntque opliiuis. Paria. Iiis
ruin locnm e Proverbiis xx, 25. Tuiic ipsa lacinia hnbet S. doctor lib. i contra Pelagiuin, veMitnn
secunda in duas veliiti parles, quariuu prima quae ornamenta improhnnteni : Qum sunt rogo, inf|iiit,
de capillorum cnliu agii, ibi iuserenda usqne ad ea inimicilimcontra Deum, si tnnicam habuero tnundio-
verba post Virgilii versum : sed hmc violentainter- rem? si episcopiis, presbyter, et diaconns, et reliqnus
pjelatio e$i. Altera qurc lenipernntinro a vino lnudat, ordo ecctesiasticus in administratione sacrificiorum
lini cnpitis subjungenda. At<juc hoc qnidein ordine cum candida veste processerinl? Vide qnae in hunc
linbniins legit. Sed quando non eiiaro mss. praesto locuiu aiiiiolaviinus toni. II, col. 715.
est aucloriias, impressn lcciione nequaquntn immu-
453 S. EUSEBH HIERONYMI 440
siolus loquilur : Mulier debei velamen habere supcr \ sunt (Mat. x, 30). lllius capilis, de quo in Ecclesias-
caput, propter angelos. Si enim non velatur inulier, te scriptumest : Sapienlis oculi in capiteejus(Eccl.
attondeatur. Sinautem, lurpe est mulieri tonderiaut ii, 14). Caput aulem viri Christus esl, quod pecca-
radi, operiatur. Vir enim non debet operire cnpul, lor conculcat et despicit, el ut ila loqunr, radit no-
ctim sil imago ct gloria Dei: mulier aulem gloria vacula, et aufert cjus pulchritudinem. Quod etfilii
viri esl (II Cor. xi, 10). Si enim virorum est non Ammon fecerunt his quos David legaios miserat
operire caput, videtur esse conlrarium, quomodo (11Reg. x). Sin autem legis praevaricatio inhonorat
nunc sacerdoies capila villis, vel cidare operire ju- Deum, consequenter qui legis praecepta conservat,
beanlur. Scd si legamus diligenlius, cx priorihus honornl 551 eum:ut impleatiirquod scriptum esl:
solventur pracsentia. Supra enim dicilur : Quando Ul oinnes honorificenl Filium sicul honorificant Pa-
viinhlrant in portis alrii interioris el intrinsecus. Si trem (Joait. v, 15). Porro qnod sequitur : Ut omnis
enim iiigrediamiir ad sancln etslemus in conspeclu sacerdos quando ingressurus est alrium interius, vi-
Domini, capita nostra operire dcbenius : Quia non num non bibat, perspicuiini cst, in ebrielaie el si-
juslificahitur in conspcctu Domini omnis vivens (Ps. cera statura menlis everii : el non plene nos sapere,
CXLII,2). Et: Ah infantia cor hominis nppositum qiiando vini satielalc [Al. vino et sniietate] animus
cst nd malilinm. Denique et feminalihus inlriiisecus B occupntur. Ebrietas nutem non solum in potione vi-
utimur, ne ulla in conspectu Dei pollulre conscien- ni, setl in omnihus rebus oslenditur, quibtis et in
lice et operis nupiialis appareai turpiludo. Quibus contraclibus et in ncgoliis srrculi, et damnis ac lu-
femiiialibus accingi vult Salvaior apostolos, dicens: cris, amore et odio mcns inebriamr et fluctuat, et
Sintlumbi vestri accincti, et lucernaeardentesinma- siatuni suum tenere non polest. Et quia fragilicar-
nibns vestris (Luc. xm, 35). Et Apostolus credenli- ne circumdamiir, et cogimur pro viclu atque veslilu
btis 550 lo(|nitUr: Siate ergo accincti lunilios ves- et necessariis, quaead corpus perlinent, aliqua fa-
tros in veritate (Ephes. vi, 1). Et imilntores Chrisii cere, quae facere non debemus, saltem hoc a nobis
aiidiunt illud, qund de eo scripium est : Eril juslitin exigitur, titquando in nos reveriimur, etscirous cur
nccinctus lumbos, et veriiaie circunrdatus laiera nnti sumus, et inleriora alqueadyia lempli ingredi-
(Isa. xi, 5). Et hac ipsa zonn, qui sancius esi et ad nmr, recedninus a vitiis srccnli.elne minima quidem
virlutum culmen ascenderit, iieqiiaquani violenter peccata faciamus. Per quaeostenditur et peccare nos
astringilur : ne invitus bonum contineutiae observn- pro necessitaiibus camis peccnla levia : et rursum
rc viiiealur, et in sudore vulius sui comedere pn- esse tempus quando atrium ingredienies interius,
nero, sed prxceptum Doniinifacere voluiilate. Dcni- ab omni ebrietale inundi atqne alieni esse debemus.
que quando foras egredielur, et miscet se populo, G (Vcrs. 22 seqq.) Viduain et rcpudiatam (sive ejec-
sacerdotalia vestimenta deponit in gazophylacio, in tam) non accipient uxores, sedvirginem[Vulg.tiirgines]
quo dominicte divitire conservnntur : et aliis uluntur de seminedomus Israel. Sed et viduam qum fuerit vi-
vestibns sacerdotes, aliaque doctrina ad vulgus dua a sacerdote, aecipient : et populum meum doce-
ignobile, ne sanctificetur popnlus in sloli; eorum. bnnt quid sit inter sanclum et pollulum, et inter mun-
Grave est raultitudini ontis ultra vires susciperc, dum el immundum oslendenteh. El cum fuerit conlro-
dicente Salomone : Laqueus est viri, cilo quid de versia (ut in LXX additum esl, sanguinis) slabunl in
suis sanclificare : cum enim votum fecerit , surre- judiciis meis, el judkabunl lcges meas, et prmcepta
pit pceniteniia (Prov. xx, 25, sec. LXX). Deniqueet [Vulg addit mea]in oinnibussolemnitatibusmeiscusto-
Nazaraei sponte se offerunt: et quicumqtio aliquid dient. Omnis hic locus praeceplaconlinel sacerdotum,
voverit, et non impleverit, voti reus est. Unde et qui post nnilti quaesupra exposuimus, juhenlur vi-
de viduis dicilur : Cum luxuriatre fuerint, in Chrisio duam,elrepudiatain,siveejectam, non accipereuxo-
nubere volunt: habentes damnationem, quia pri- res.Vidua et repudiataeslsynagoga, id est congregalio
rnam fidem irritam feccrunt (I Ttm. v, 11, 12). Me- Judaeorum, qure Dominumnon recepil. Unde ejecta
lius est enim non promitlere, quam promillere et rccte diciiur, sive vidua synagoga. Ej'ecta vero hae-
non facere. Anna oblulit Samuelero, qui in acterna D reticorum frequenlia, qni exierunt a nobis, quia non
snnctitale permansit (1 Reg. l). et Manue oblulit ernnl ex nobis. Sed virginem, inquit, de semine do-
Samson filium', sed sanciificationemcapillortimejus mus Israel, qure nutrita est in domo Dei, in lege et
Dalilaelibido lurpavit (Judic. xm). Denique Dominus prophetis, de qua etAposlolusIoquitur : Voloomnes
recessii ab eo, et crccitale damnatus esi, nisi quod vos virginera sanctam exhibere Christo (IICor. xi,2).
postea crescentibus capillis, pristinum robur accepit, Ista est virgo de qua et alibi dicit sermo divinus :
et in typo Cbristi multo plures alicnigenarum mor- Ama illam, el servabit te : circumda 552 illam, et
tuus quam vivus occidit. Vult autem Dominus sa- exaltabit le : honora eara, ut te amplexelur (Provr
cerdoies suos capillos sanctificationis habere perpe iv, 8). Qure sit autem virgo quaearaanda sil, et siitim
tuos, et operiri capila eorum, non aliquo extrinse- custodiat araatorem, sciet qui illud legerit : Hanc
cus velamento, sed sua naturalique caosarie,non ad dilexi et quaesivi ab adolesceniia mea, et quaesivi
ornatum atque luxuriam, sed ad honestatem. Unde sponsam ducere mihi, et amalor fui decoris ejus
et capilli capitis aposiolorum numerati sunl, dicente (Sapien. vm, 2). Et ilerura : Et omniumDominusdi-
Salvatore : Vestri autem capilli capiiis numeraii lexil earn. Non solum autem virginem, sed et vi-
441 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XIII, CAP. XLIV. 442
duam debent saccrdotes ducere, quae tamen alterius k Evangelio scriptiim est : Sacerdotes in leinplo sab-
sacerdotis uxor fuerii; scicntiara videlicet, quara balum violant, el ahsque culpa sunt (Malt. xn, 5) :
alius Dei cultor invenerit. Neque enim nova lanium non sabhalum Dei, sed sabhatnm litlerre, sabbatum
conienti debemus essedoctrina, sed et veteremex- Judaeorum, quod reclc violant qui snnt genus ele-
colere, et nostro jungere comitalui, si lainen iu sacro cium, regale, sacerdolale. Porro sabbatuni quod
cultu fuerit eruditn. Sacerdotis quoque officium est sanctificatum esl, illud iii(elligamus, quod et Apo-
docerepoptilum quid inter sanctum et pollutum, inter stolus docet, reliclum esse populo Dei, dequo dici-
mundum ct immundum sit; ut priusreferamusad dog- tur : Si inlrabunt in requiem menm (Ps. xciv, 11) :
mala,secundum adopernquae percarnemefficiuntur. quod Hebraice b sabbatum noroinatur. Sanclificat
Delicta enim quis inielligit (Ps. vm, 15)?Et cum autem sabbatum Dei, qui non portat onus peccaii
fuerit controversia de oinni re, sive ut Septuaginta in sabbalo, nec dicit : Sicut onus grave gravntcesunt
translulerant, sanguinis, boc est quod ad roortale super me (Ps. xxxvn, 5). Qui talis esl, non colligit
pertinet crimen, stnhunl sacerdotes in judiciis meis, ligna in sabbato; nec superaedificat fundnmento
ut non judicent secundum honorem, nec accipiant Jesu Christi, ligna, fenum, stipulam (I Cor. in): nec
personam pauperis, sive divitis in judicio: sed sient accendit ignem qui inulilem consumalnialeriam, et
in judiciis Dei, et recordenlur illius psalmi : Deus B die sahbati in uno permanet loco : nec foras egre-
stetit in synagoga cleorum, in medio auiem deos diiur, sed quasi colnmna in templo Dei positus per-
dijudicai (Ps. LXXXI, 1), deos appellans qui habent manel, super quo Jonnnes scribit in Apocnlypsi :
j'udicandi de hominibus poiesialeni : qui in quo j'u- Qui vicerii, faciarn illum columnam \u lemplo Dei
dicio judicaverint, judicabilur de eis (Mat. vn). Le- mei, et foras non egredictur amplius (Apoc. m, 12).
ges, inquit, roeas el prrx-cepia mea in oinnihiis so- Quodque sequitur : Ei ad mortuuro hominero non
lemnilatibus meis cuslodicnl, ut sciant quomodo ingredienlur, ne polluanlur : proprie sacerdotalis
nobis Cbristus Paschn sit immolalus; quomodo sep- oflicii est, morlicina non langere, ut qui pro aliorum
tem hebdomadas implere debt-amus gautlii atque vitiis deprecntur, ipsend altarc mundusaccedat. De
laetilire, etliumiliareaniinasnostras in jejunio; clnn- quibus mortuis et Snlvator loquitur in Evangelio :
goreraque tubarum intelligere et scenopegias spiri- Dimitte moiluos tn sepeliant niortuos 554 suos
tuales, in quibus dicimns : Advena suni ego et pcre- (Matih. vni, 22). Isti conlaminantur in patre niortuo,
grinus sicut orones palres mei (Ps. xxxvm, 15). Hae quando relinquunt Creatorem suum : et in roalre
sunt verrc solemnilatcs Dci, quas consequenlius qtiis raorlua, de Ecclesia recedentes : in filio quoque et
Pentaleuchum disserens interprefihitur. Prima vir- filia, quod aliud ad cogiiationes, aliud ad operaper-
lus est saccrdolis, non Inntiini docere qu;c noverit, (" tinet, quod significnnlius Graece dicilur ruvonru r.ui
sed orones Dei festivilatcs custodire, ul possil aliis aio-9-iira.Fralrem quoque ei sororem , qui codera
custodiendn praecipere qucc et ipse observaverit. Sa- renalus est spiriiu, si pulaveril mortuura, conlami-
cerdotura autem ofliciuni esse legis habere notitiara, naiur in eo : ita dumtaxal si soror virgo permnnse-
et in Malachia discimus, qui ait : Lnbia sacerdotis rit, nec ullius viri fuerit maciilata coinplcxu. Ex
cuslodient scienliam,e( lcgem requirentex ore cjus: quibus inlelligimiis privilegium virginale, quod cu-
quia angelus Dominiexerciluumesl (Mal. n, 7). jtislibet viri contactus, perfectam auferat puritalem,
(Vers.25seqq.) Et sabbatamea sanctificabunl, et ad quaeuirum recte, perperam ne dicia sint, lecloris
553 mortuum hominemnon ingredienlur, ne polluan- arbilrio reliiiquanius. Nalurae qunque super hoc pro-
tur (pro quo Sepluaginta translulerunt , et super balur nffeclus, ut, ordinc chnriiaiis juxtn qund scri-
animam hominisnon ingredientur, ne polluantur): ptutn esl : Ordinnle in ine chnritalrm (Cant. n, 4),
nisi ad patrem, inquit, et ntatrem, filium el filiam, post rerum pareiiteui Deum, cnrnis quoque patcr
fratrem et sororem qum viritm non habuit, ° conlami- diligalur et ninter; lilius et lilia ; frntcr etsoror;
nabuntur. Et poslquamftterit mundalus, seplem dies iln dumtaxat si de domo non exieril, nec in allerius
nttmerabunlur et, et in die introilus sui in sancluarium transierit poiestatem. Poslquam auiem sacerdos fuc-
et ad atrium inlerius, ut ministret tnihiin sanctuario, D rit emundatus purificationis ordine, qurc in Mosaica
offeret pro peccato suo Domino Deo (sive offeretpla- lege conscripta est, sep(em dies numerabuntur ei,
calionem). Non efil autem eis hmreditas: ego hmredi- vel perfeclus nuinerus poeniludinis, vel post consura-
tas eorum, et possessionesnon dabilis eis in Israel : mationera raundi, quando ad veram transiinus ogdoa-
ego possessioeorttm. Adhuc sacerdolibus prrecipiiur ; dem, ut inlroeat sancla snnclorum (hoc est eiiiin
in quibtts observandum, quod non dixerit absolule : interius atrium) cl possit ministrare in sanctuario
ef sabbala tanctificabunt; vel juxta Isaiam : Neome- et semper offerre pro peccato conscientiaevicliraain :
nias el sabbata vestra cdit anima mea (Isai. I, 15) : nec ulliim tempus sit quo non recordetur maculalum
sed cum distinctione , sabbata mea. Unde el in se fuisse super palre et inatre, filin el filia, fratre et
" Vulg., qttm alterum vintm nonhabuerit: allnnien aif DominusDeus.
Hier. in suhnexa expositione, si soror, inquit, tiirgo b In Hebraico, inquit Victor.,est "TliVUD.nonsab-
permanseril, nec utlius viri fuerit maculala complexu. haluin..VeruraHieron. advoceraquietis, quae sabba-
TumRaban. quoque, in quibus contaminabatur. Paulo tum quoque significat, nlludit, non voceiu sabbati.
post Victor. ad Vulgatani lectionem, pro peccalo,stto
415 S. EUSEBII HIERONYMI 414
sorore. Mnlia quippe fanere cnmpellimur in sreeuli A j mus ad lapsum. Non est innii gaudti excelsa te-
hujiis nngnsliis conslituli, vel conditione carnis, vel nuisse, quatiti mteroris de sublimioribus corruisse.
fragilitnle luturcc. Qui nulem talis exstiierit, ut mi- Neque euim soluin pro noslris deliclis reddemus ra-
nistrei in saiiciuario, el alriuin ingrediatur iulerius, lionem : sed pro omnium, quorum nbutimur donis,
et utferat semper Deo sacrilicium, ita ut verus sa- etnequaquntn sumtis de eorum snlute sollicili.
cerdos si<, immoimitatorejus, de qtio scriptumest: (Vers. 51.) Omne morticinum et caplum a bestia
Tu es sncerdos in aeterniim secuudum ordineui Mel* de avibus, et de pecoribns , non comedenl sacerdotes.
chisedech (Ps.cix,4), iste nullaiii habebit ha?redita- Et juxta lilteram, omni geueri electo, regali et sa-
tera, nisi Deum qui esl haereditas ejus : ncc accipiel cerdotali, quod proprie ad Christianos refertur, qui
possessionem in Israel, hoc est, inter vulgus ignn- uncti sunt oleo spirituali, de quo scripium est :
bilo; sed sacerdolnlem, uldicat de eo Dominus: Ego Unxit le Deus Deus luus oleo exsullaiionis praeparli-
stim haerediias, 555 el eS° possessioeorum. Quem cipibus luis (Ps. XLIV,8), hrec prtecepta conveniunt,
cuin invenerint, loqucntur ac dicent : Teneho euin, nt morticinum non comcdal lain de avibus quam de
el iion dimitiam illum; et psallent cum prophela : pecoribus, cujus neqiiaquam sanguis effusus est, quod
Par.s mca Dominus (Ps. n, 26). in Aclihus apostolorum diciiur suffocalitm; et qtise
(Vers. 29, 50.) Victimam et pro peccato et pro de- B ] a necessario observanda, apostolorum de Jertisalem
ticto (sivepro ignoranlia) ipsicomedent, et omnevotum Epislola monet (Actor. xv) : elcaptum a bcstia ; quia
(sive teparatio) in Israet iptorum erit. Et primitiva et ipsum similiier suffocnium est : et condemnat
omnium primogenilorum, et omnia libamentaex omni- sacerdotes, qui in itirdis, ficedulis, glirihus, et crcie-
bus qum offerunlur, sacerdotum erunt, el ptimitiva ris hujiiscemodi, haecaviditalegulae non custodiunt.
eiborum vestrorttm dabilis sacerdoti, ul reponal bene- Posstimus antem jtixta anngogen morlicinum dicere,
dictionem dotnui sum [Vulg. tum] (sive uf ponal bene- in quo animre snngnis emortuus est, el imitatur
diclionessuper domos vestras). Pro viclima et sacrifi- iYaifl/Carmelium, qui interpretaiur stultus : et au-
cio, quod Hebraice dicitur MANAA (nruo), Aquila et dila ira Dnvid pavore contreniuii, et mortuum est
Syramachus interpretnli sunt, donum. Rursum pro cor ejus in eo (I Reg. xxv). Caplus autem a besiiis,
volo quod Sepluaginta u<fbpurp.u,hoc est separatio- qnartim nc morsibus lanielur, prophein mspirat,
nem iransiiilerunl, Aquilael Symmachtis etTheodo- d.cens : Ne tradas bestiis animam confitenteni tibi
tio a.vu%p.ainterpretali snnl, quod Hebraice dicitur (Ps. LXXIII,19), ille diccndiis cst qui adversarii leo-
HEREM (Din). El considernndum quod oronia qure nis morsihiis devoralur et pnrdi qui non mulal va-
nunc perprophetnm Domiuus loquitur, per Mnysen rietatem sunm, et ursac quae raptis saevit catulis, et
ante jnm dixerit. Quaerendumque cur cadcin qnrc G ( luporum Arabiac [.4/. rabie], et reliquariim be»lia-
dictn suut rcpelat : Ul videlicet qiue in menlibus rum, bquns in varietaie daemonura accipimus. Aves
hnminiiro suiit, vel legendi negligenlia, vcl audicndi autem illns e*ssedicimus,quae ponunt in cceluni os
contemplu et ohlivione deleia, viva vocc innovenlur, suum, et illa pecora, quae pronn in (erraraque ver-
quae imnsit scripta calamo et ntramcnto, sed spi- genlia, ventri lantum, el his quae sub ventre sunt
ritu el verbo Dei. Unde etS.lvator nuiltim volumen seiviiinl.
doclriure suae proprium dereliquit, quod in plerisque (Cnp. XLV. — Vers. 1 seqq.) Cuntque cmperilit
apocryphoriini deliramenia confingunt : sed Patris terram dividere in possessionem[Vulg. sortilo], sepa-
et suo Spiiiiuqiioiidieloquitur in corde credentinni. rate primitias Domino sanctificatum de lerra longitu-
Et hrcceritresponsio adversiimensquicalumninntur dinh [Vulg. tongitudine] viginti quinquemitlia : et la-
prophelas, cur qurc in Penlatem ho continentur in ft'furfinis|[Vulg.latitudine] deccm millia : tanctificatum
suis volumiuibus replicent. Victiinam igiiur, et pro eril in omni termino ejus per circuitum. El crit cx hoc
peccato, et pro delicio, sive ignorantia, comedant [Vulg. omni parte] sanclificalutn, quingenloi perquin-
sacerdoles, de quibus scriplum est : Pecciln populi gentos quadrifariam per circttitttm, et quinquaginta cu-
mei comcdent (Osee iv, 8). Nec laiitmn gaudendum bitit 557 [^ulg. addit. iri] snbarbana ejus per gyrttm.
esl ad oblationem muuerum, quantum timendum ad D '. Et a mensura hla mensurabis longitudinem viginti
honoris coiidemnaiioiiem, si eo abulamur indigne. quinque mitlinm , et latiludinem decem millium, d in
Primitiva juxla liueratn smit aiiimantiiiro, et inani- ipso etit tentplum (ske sanclificalio)sanctumque san-
mnnlium qna: prima nasctiiiiur, el quae prirnuin ctorum. Sanctificatum de terra erit sacerdolibus mini-
lerra giguit. Primiiiae quoque ciborum nosirorum strhsanctuarii,quiaeceduntadininisleriumDomini, et
sacerdotibus offeruntur, ut uihil giisf.-mns novnrum erit eis locusin domos, elin sanctuariumsanctiiath. Vi-
friigum, nisi sacerdos nnle gnsiuvcrit. Hoc aniem gintiquittquemillialongitudinis, etdecemmitlialaiiiudi-
facimus, ul reponnt sacerdos henediclionein, et ohla- nit.Leviimaulemqut[\alg.erunlLevilis,qnie\.c.]mini-
lionem nostrain in doino sun : sivo ut ad iinpreca- straiildomui:ipsipossidebunt vigtnligazophylacia(pro
lionem suam Dominus benedical domibus nostris. quibusSeptuaginta Iranslulerunt: ipsi tenebuntcivita-
556Grartdisdignitassacerdoium : sedgranclls ruina temut habitent).\Elpostessionemcivilaiisdabitis quinque
eoruin si peccant. Laelemur ad ascensuro, sed time.i- millibus lalitudinis, et longitudinis viginliquinqueinilti-
b In Vatic. ms., quarntn varielate dmmones accipi-
"g," Adi(o liujus loci inlerpretes, quorura recoquere
noii&simasdoctrinns non libet. mus.
445 COMMENTARIiiRUM1N EZ6CMKLKM LIB. XIII, CAP. XLV. 443
bus , secundum teparationem sanduarii omni doriliii A I tjefdoiibiis, appcllniiiur lnca separata et cOnsecraia
Istael. Ptincipi quoquehinc et inde * de sepatalione (vel in miiiisterium, et in sanctlficntionem dohiui lsrael.
prtmi(iis) sancluariiin possessionemcivtfafts confra fa-" Posl quadruplicem lerrrc sanctce descriptioneni, po-
ciem separalionis sancliiarii, et contra faciem posses- nitur quinta divisio. Princeps, sive dux pnpuli accl-
sionis urbis a latere maris usqtte ad mare, et a lalere pn-.l liinc et inde, hoc csi, ex ulraque parte sahclun-
Orientis uique ad Oricnlem, longiiudinh aWem juxta rii in po>sessioneni sunm, el ih tirbe versetur : re-
unamqitamqiiepctrtema termino Occidentali usqtte ad spiciatque ejus posscssio ad separatum lemplo lo-
terininum Orientalem, lerrm [ Vulg. de terra] erit ei cttm, ei faciem urhis: sllque a latere ninris, hoc est,
possessioinlsrael: etnon copulabuntur (sive vastabunt) ab Occidente, usqtie ad alierum latus liiaris, latitu-
ullra principes populum meum : et [Vulg. sed] terram tlinem habens, quam inferius in descriptionem tri-
dabunt domui Israei secundum tribus eorum. Post ce- buum singularum propheta describit. Denique se«
renioni.is sncerduium, cultumque eorum el cihum, quilur : In longitudine aulem juxta unamquamque
qure dehennt snmere, quaevitnre : imnc terrte sancirt* 559?,f,t',cm> quam singulmtribusaccipitmt, a lermino
facit dcscriptionem , et antequam omnem in liibus Occidentaii, id est, maris, usque ad leriiiiiinni Orien-
dividat, de cuuciis tribtihus juhet cligi lncum, qui in inlem, qui uhi fuiialur, in tribuum descriptiotie no-
longiludine haheat viginti quinque millia, el in laii- B ] sccmus. Et hrcc eiit possessio ducis, sive priucipis
tiuline decem millia. El quia non csl positiim cubi- iu terra Ismel. llxc inlerim dicta sinl, nt simplex
torum sive pednm aul ulnarum, subintelligi dntur histoiicc sermo noscalur. Caelerum si voluerimus
signifieare cnlamum qui ernl in nianii viri, ct habe- comparare spiritunlibns spirilualia, etjuxta quos-
hnl mensurte sex cubitos, et sexiitm pnrlem unius rlaiu inlerprete-; ad altiora conscendere, qni nsserunt
cubiti, id est, Kalausr-ov.Diligens suppulcl lector, ligurnm fulurorum esse prresenlin, ei omnia quae.di-
quot calami raille pnssusfaeinnt, olqtinni mtilin mil- cuntur pertinere ad cojleslem Jeriisalcm, qure est
lia in longiluiline fiierinl, et Iniiuidine. Post (juam inaler omnium nosirum, elEccIe^Iam primltivorum,
descripiioneni, rursus praecipit, ut dc snnctiflcnta nnn quidem difficile eril dicere quae dicta sunt ab
tcrra, qua: elecla esl ex omnibus trihuhus Israel, id nlii9 : sed veremurne hiijusinodi exposiiionem pru-
est, viginii quinqtie miilium calnmortim in loiigiin- dens lcctnr nequaquam recipial. Unde ad pra:sens
dine, et dccem roillium in Inliludine, eligntur nd tempiis, ct ad Ecclesinm qurc iiunclnljornl in mundo,
rcd ficaiidiim sanctiiarium, id est tcmplum Domini, erad coelestin ire fcslinat, referenda siml omnia, ut
alin inlrinsecus terra quingenlorum raianioruin per dc univer>o nuindo eligantur alii in possessioncm
circuitiim, 558 ,,oc est< duura milliuiu. El ne for- Dci, qui haiictuiripossideant; alii, qui ad majora pro-
sitan acilificio(empli acdes alia: jnngerenlur, pra-ci- 'C feccrint, (cneanl sancia sanctorura. In ministris
pit ut (juiiii|uagintn cuhitis pcr circuituni lerra sit quoque ordo diversus est sacerdotum etLeviiaruni
vacua in suburhana : vel ut Syraniachns cl Theodo- (|uorum alii orationibus suis aique virlutibus quoli-
lio et LXX iranstulerunl, in terminura, el sepnralio- die sncrilicia olTeiuiit Dco; alii in sccundo, et niinori
nem et spatitiiu. Hac descriplione finila, alin ex in- gradu sunt, ut eis iiiiuisirenl, et per cos qui ad vir-
irgro separandrc sauctilicaiionis iiiensura prrecipilur, iiiluiu culmina ciiiiscendertint, et ad exlremnm stt
ut vigintiquinrjue raillium calamoruin in longitudine, dux sive princej s, qui lantum possit, ut contra unam
el laliludine decein roilliuin, post superiorcm raen- Irihum possessioncm accipinl; uniusqiie mcrilum
suram lerra alia meiiaiur , in qua nequaqtiam sit compenset merita plurimorum, el primtim dum ver-
templum, id esl sancium, sed snncium sanctumque satur in saectilo, dc mari usque ad mare laiiiudinem
sanctorum, et hnhilent iu en sacerdoles, qui acce- possideat; dcinde nh Occidente, sive a mari usque
duiit ad ministerium Domiui. Hnbiteiit aulem eo ad Orientcin, ut praesenlia derelinquens, ad futura
lempore, qunndo sacerdolali fttnguntur ollicio, el fesiinet, et habeat ceriam possessionem suam, et
sit ipsa, utdiximus, possessio vigintiquinque millium ncquaquani principesaliena desidercnt, et unaqute-
calnmorum in Inngiiudine, et decem millium in lati- que trihus suain pnrtem teneai : quod proprie ad
ludiiie. Porro Levitae, qui sacerdotibus serviunt, el D I episcopos et Preshyleros, referri poiest, quibus dici-
hahent propria minisleria, accipienl locum ad adifi- tur, ul non vaslentatque depopulenlurultra populum
caudn viginii gazopltylacia; juxln Aquilam, exedras; Dei, nec terram Isiael haereditate possideant : sed
juxia Symmachum, thalamos; juxia Theodotioncin , unusquisque haheat possessiunem sunm quae gradui
gazeras, sive ui LXX trnnstulerunt, civitatem. Per illitis conslitiita est. Viginti quiiiqueauicm millia re-
quod intelligirous, separaluni queindam loctini nd feruutur rtd sensus, quae quater posita sunt. Porro
habitntionein Levitnrum, urbis vocabulo nuncupnri, decem millia ad perlectam scientiam, '\\i in altero
qui locus qiiiuque roillia habeat cnlamoruni io Inli- simplex lanium tcneniur historia, in allero etiam do
tudine, el viginti qiiiiiquc millia iu longitudine. Haec theologia, et supernis virltitihus disputelur : 560
aiitera omnia, id esl, sanctuarium, et alieruro sau- quin decenarius perfectus rst iiunierus. Illud quoque
ctuirium, sanclumque sanctorum, el habitaculn sa-- considerandum, quoil sacerdotes, qui in innjori gra-
cerdoturo, et domus Levilarum, qni ininislrant sa- du siint constituti, viginti quinqtie millia possidennt
'
Victorius, hinc el inde in separalionem, vel primitias sancluarii, et in possessionem,eic, juxta Vulgniara
atqtte Hebrceum lexlum, et Craecum.
447 S. EUSERH HIERONVMI 448
in iongitudine, et decem millia in latitudine. LevitaeJA ptum est: Dimille malum, et fac bonum; econlrario,
autem, id est inferior gradus, eumdem quidem nu- judicium faciie aique justiliam (Ps. xxxvi, 27), juili-
merum habeat in longitudine, hoc est, vigimi quin- canlespupillo,etjustificantesviduam:separateveslra
que millia: sed laliludo ipsorum quinario numero confinia a populomeo, ne videlicel lerminos transfera-
finiaiur. Unde et viginli tantuin lenent gazophylacia : tis.Etquia ipsa vicinialacdithumiliorem, qui superci-
in quo numero offerunlur munera Esau. Princeps lium 561 majoris et potentioris non potest susti-
vero qui vere princeps in populo est, et merettir du- nere, " hinc per Isaiam dicitur : Vae qni conjungitis
cis nomen accipere, hinc inde accipit possessionera domum ad domttm, et ngrum agro copulaiis usque
sancluarii: ex omnihus videlicel quiei voluntale sub- ad terminum loci. Hoc interim diclum sit ad illius
jecti sunt, et urbis hahitator esl, muliorumque sa- teroporis popnlum. Crelerum et nosiris principibus
lutero, suam mercedem facit. In priori templo, quod prreceptum poterit coaptari, qui in morem Phara-
dicitur sancluarium, quingenti per singula latera ca- onis, et .Egypliorum opprimunt lilios Israel per po-
lami describuntur : et rursum quinquagima cubiti, tenlinm, nec meminerunt scriptum : Ducem te con-
quibus omnis sacerdotum possessio separalur. In se- slituerunt, neeleveris : sed esto inter eos quasi unus
cundo autem sanciuario, ubi sunt sancta sanctorum, ex ipsis (Eccl. xxxn, 1). Et illud qund in Evangelio
latitudo templi et spatium non describitur, sed in- B ] xuru AouxavDominus loquilur : Si autem dixerit
certus numerus est. Quod quidem ct in possessione servus ille in corde suo, moralur doniinus roeus ve-
principis invenimus, qui absque ullo numero habet nire, et cceperit perccrtere servos et ancillas, comc-
possesiionem in populo Isracl, dura profectus univer- dere et bibere,et inebriari.veniet 562dominus servi
sorum redundal ad principem : et discipulortimsalus, illitts in diequa non putat, et hom qun ncscit, ei di-
prremium magistrorum est. videt enm, et parlem ejus ponet cum infidelibus
(Vers. 9.) Hmcdicit Dominus Deus : Sufficiat vo- (Luc. xn, 45, 46). Discipulos quoque suos in Evnn-
bis, principes Israel : iniquitalem et rapinas intermit- gelio secundum Mailhaeum his praeceptis erudit :
tite, etjudicium, eljuslitiam facile, et separale confinia Scitisquoninm principes gentium dominantureorum;
vestra a populo meo , aif DominusDeus. Pro rapinis cl qui majores sunt, poteslnleni exercenl in eos.
LXX niisertam transtulerunt: pro confiniis, oppres- Non sic erit inter vos : sed qui voluerit b essc pri-
sionem. Est aulem sensus : Quia accepistis partem mus, sil omnium servus. Filius hominis non venit
vestram, o principes, Scriplura diccnle : Principi ministrari, sed ministrare, et dare aniraam suam
quoque hinc inde in separationem saucluarii pos- redemptioiiem pro plurihus (Matth. xx, 25). Mulia
sessionem civilntis, subauditur dabitis; el lanta est sunl si vnluero de sacris Scripluris revolvere, ubi
vestra potenlia, ut unius Iribus partein acceperit' C majorum superbia coercetur, et ad humiliinteiii oin-
vestra possessio : idcircoprrecipioalquecommonco, nes Domini provocantur dicentis : Discite a mequia
ut sufficiat huc usque iniquilatem fecisse et rapinas, mitis sum et humilis corde (Matth. xi, 29).
dum aliena invaditis alque diripitis. Et quia scri-
• Verba istaec, Hinc per Isaiam dicitur, Vm qui datum Isaiae locura subdit, quae minime eral ad rem
conjungitis dotnumad domum, et agrum agro copula- nostram. Pronum quoque fuit opinari, vocum simi-
tit usque ad terminum loci, nos primum suffecimus litudine Hinc ct Hoc, i|uarum altera repnsila a no-
integrando sensui, qni anten nhsque illis hiabat; bis pericope, altera subsequens periodtts inchontur,
manifesto enim (qiiod inirum esl, neminem hactenus deceptum veterem scribnm, priora verba.qui solem-
Hieronymiaiioruin iiilerpretiiin a limadvertisse) qua>. nis est lapsus, properaniibus octtlis praelennisisse.
causali quia conjiinctioni re-ponderet , collectiva b Videlur juxtaRaban., quemadmodumet in sacro
altera deerai. Supplevimus autem nou ex ingenio , est lextti, supplendum, qui volueril in vobismagnus
sed Rabanicae lectionis auctoritate : quamquam ille esse,fial minisler; et qui volueril esse, etc.
longam praeierea laciniara ex comraenlariis in Jau-
LIBER DECIMITS QVARTVS.
561*562 Quod '" princ'P'0 templi Ezechielis D Ra el ego istarum Scriptnrarum ingressus Ocea-
debui dicere, nunc praepostero ordine in line dictu- num , et mysteriorum Dei, ut sic loquar, labyrin-
rus sum, illius versiculi memor (Virgit. lib. vi M- thiiin, de quo scripium est: Posuit lenebras latibu-
neid.): lum suum; Et: Nubesin circuitu ejus (Pt. xvn, 12) :
Hiclaborille domus,et iiiextr'C3biliserror. perfectam quidem scientiam veritaiis roibi vindicare
De quo et in alio loco idem poeta decanlat (M- non audeo, sed nosse cupienlibus aliqua doctrinre
neid. v): indicia praebuisse, non meis viribus, sed Chrisli
Ut quondamCreta fertur labyrinthusin alta : misericordia , qui erranlibus nobis ipse dolos tecti
Parietibustexiura caecisiter, ancipitemque ambagesque resolvit, cceca regens Spiritu sancio
•Milleviishabuis-edolum,qua signasequendi
Falleret indeprensus,et irremeabiliserror. vesligia; qncm sequentes, ad portum explanntionum
449 COMMENTARIORUM 1N EZECHIELEM LIR. XIV, CAP. XLV. 450
prophetcc Ezechielis pervenire poterimus , in quem A A ignobile, et foris positum , ncsciat qnid dicatur.
cxtremus, id -est, quartus decimus liber est. Quem Praecipit ergo Scnptura divina, ul jusia sint
si, ornnie tc, virgo Christi Eustochium, ad finemus- pondera ,[dicens : Non cril in marsupio luo mensura
que perduxero , ef Dominus vitae huj'us concesserit grandis et ininor : statera vera et jusla erit vobis,
spalium, trnnsibo ad Jeremiam,qui unus nobis rema- et mensura vera, et justa erit vobis [ Al. sibi] (Le-
net prophetarum; cujiis interpretatio, mei quidem vit. xix, 36). Et in Proverbiis dicitur : Slatera
laboris , et (uarum orationum , sed proprie Christi grandis el minor, ahoroinabile cst ulrumque in con-
crirclemenlirc. spectu Dei ( Prov. xi* 1). Quod quidem non solum
563(CaP-XLV-—.Vers.10.seqq.) < Staterajusta in commerciis, el in usu quotidianae viiae nobis est
< et ephi jtislum et batus justus erit vobis.Ephi observandum, sed in omnibus cuslodienda justitia ,
« el batusaequalis[Vulg. requalia], et unius mensurae dicenteScriplura : Sermonibus luis facies sialeram,
< erunl, ulcapiatdecimara partem coribatus, etdc- etappendiculum (Eccl. xxvm, 23), ut et inverbis, et
< cimam parlern cori, ephi :justa mensiirani corierit in opere, et cogitationibus , omnia pondere et ra-
t aequa libralio eorum. Siclus autem viginti obolos tione faciatnus. Obolum atitem, hoc est, vicesiraam
< habel[l~ti(g. habeal]. Porro viginti sicli, etviginli partem sicli, sive staieris, esse minimam portiuncu-
< quinque sicli, et quindecim sicli minam faciunt B Iam, in nlio loco legimus: b Ejus qtii fidelis est,
< [Vulg. facient]. LXX : Slatera jtista, et mensura toltts inundus diviliarum : illius autem qui infidelis
< justa, etchcenixjustus erit vobisad mcnsuraro, et esl, neque obolus (Pron. xvn, 6 sec. LXX). Quasi
< chosnixsimiliterunuserit ad accipiendutn. Deciraa aliis verhis dixerit: Infidelis nihil in muudn possi-
< pars gomor chcenix, et deciraa pars gomor, ephi. det: sed etiam minima indigel portione. De quo aliis
< Gomor eril requum * ad pondus viginti oboli. Vi- verbis in Evangelio dicitur : Non egredietur inde ,
< ginti sicli : quinque et viginli sicli, ct qnindecim nisi reddat novissimum quadrantem (Malth. v, 26),
< sicli mina erit vobis. > Hic locus juxta LXX non hoc est, eliain exlreraum nummum et minulura. Le-
cohneret, et pcenilus intelligi non potest, dum non gimus decem mnas singulis servis ad negotiandum
solum numeros .mensurarum, sed etiam nomiiia traditas (Luc. xix) : el in alia parabola inter ser-
commutarunl. Pro ephi eniin interprelati sunl men- vos talenla divisa : et debiiorem quingentorum de-
suram, generale nomen pro speciali, et pro dalo chm- nariorum, et quinquaginia (Malth. xxv) : et opera-
nica : pro homer quoque llehraico, qui Graece dici- rios vinerc qui singulos accipiunt denarios (Luc. vn):
tur Y.bpot,transtulerunt gomor : rursumque pro 6a(o et mulierem viduam, qure drachmam perdiderat, et
chmnica.Dicamus ergo juxla Hebraicum et litteram, vix eam Iucernrc acccnsione reperit (Matth. xx,
et quid nobis videatur, in singulis apertitis explice- C *- Luc. xv). Quae omnia quem sensura haheani, non
mus. Stalera quae Hebraice dicilur MOZENE (^TKO), est hujus temporis disserere.
in his inlelligitur quae appendunlur. Epha autem , (Vers. 13, 14). « Et haesunt primilirc quas tolle-
quae in Graeco sermone corrupte dicitur *Eyt, ad < lis : sexlam parlem ephi de coro frumenli, et
mensuram pertinet variarum frugum, verbi gratia , « sextam pnrtem ephi de coro hordei. Mensura
trilici, hordei, legurainum. Porro batus, qui He- « quoque olei : batus olei, decima pars cori est :
braice BATH (rn), cadem roensura est quce et epki, « et deccm baii coruin faciunt: quia decem bati
et in speciebus lantum liquidis, vini et olei, et is- < implent corum. LXX : Et hce sunt primitiae
tiusmodi. Corus triginta habet modios, et in utra- < quas separabitis. Sextam partem mensurre de
que mensura, hoc est, tam aridarura quam Iiquen- < gomor triiici, et scxlam pariem Ephi de coro
tium lenet principium. Decima pnrs cori in his, qute < hordei, el praeceplum olei c coiylem, id est, cya-
modio mensurantur, appellatur epha, id esl, tres < thum, olei decem cotyles, quia decem cotyles sunt
modii: ct decima pars cori in speciebus liquidis , < gomor.>565 Et D1Cmutalis nominibus mensura-
vocatttr Ralus sive Vadus : ut ejusdem mensurte sit rum in LXX editione confusa sunt omnia, ut quid
eplia ei batus. Porro siclus, qui Graecedicitur<TT«Top, dicalurnon possit intelligi.Quienim supra pro ephi,
"I
vigintihabet obolos. Mina vero qure appellatur mna, mensuram , et pro bato, chcenica dixerant, et pro
habet siclos sexaginta : qui faciunt obolos mille du- coro, gomor, pro siclo , appendicultim, et hic pro
centos. Quod autem dicitur, viginli sicli, et viginti ephi posuere mensuram : pro coro, nunc gomor : nunc
quinquesicli, et quindecim sicli minam faciunt, lecto- ipsum corum : et inmensura olei pro bato xorvhiv,id
rem lurbare non debet. Idcirco enim difficultas in nu- esl.cyalhum. Dicamus igilur primuni j*ux(alitteram,
meris ponitur, ut 564 intentum aniroum faciat audi- hr.uSa [Al. Se/.«5aj], hoc est decimam partem om-
toris.Undeetmultadicuntur in parnbolisclcenigma- niumfrugum.Leviticaetribui populusexlegedebebat.
libus, ut qui habct aures audiendi, audiat (Luc. vm). Rursum ex ipsis decimis, Levitse, hoc est, inferior
Omnisqueprophetia in obscuritate continet verita-- ministrorum gradus, decimas dabat sacerdotibus :
'
lera, ut discipuli inlrinsecus audiant : vulgus et haec est quacappellaiur SevrepoSsr.ufa.Erant quo-
' Pro ad
pmdus Victorius juxta Graecum substi- subc finem.
ttiit, ef appendicu/um,nara et Hieron. pro siclo LXX> Victorius, cotylam, id est cyathumolei de decem
veriisse appendiculumtradit. cotytis, quia decemcotyla , etc, ad Grsccumexem-
b Yidesisqux de hac sentenlia diximus ad ep. 53, plar.
m s. KIW.BII iiiEnoNvtii m
que cl aliae dccimre, quas unusquisque de populo ^ ibi inecollocavit : super aquas refectionis educavii
Israel in suis horreis separahal, ul comederet eas nie(Ps. xxii, 1, 2). Qui autem rationalia pascilani-
cura iret ad lemplum in urbe Jerusalero, et in ves- mantia , vertil seiilentiam , et dicit : Prrcparasti in
tibuio templi, el sacerdoies ac Levitas invitarent nd conspeclu meo mensam advergus eos qui tribulanl
convivia. Eratit nntem etaliars dccima?, quas paupe- me. Et poslquam olei el vini pbmlerit priinitias, jnn-
ribns recondebanl, qtire Grreco sermpne appellnn- git et loquitur : Inipingurtsii ia oleo caput meum , et
lur nrto^oSemSat..At vero primitiva qua: de fnjgibus caljx (uus. jnebrians qqam praeclarus est, illo oleo
offerehant, non erant speciali numeri) delinim, sed quod absque frece mundissimuro , ad lucernaro Do-
offereiitiumarbilriodereiicta.Tradilioneinqueaccepi- raihi praeparatur. Quodqui praeparaveril, exhil^rnlur
mus Ilebrrcorum non legepraeceplaro^seduiagistrnrum facies ejus in oleo ; oleo exsultationis , quo iinclus
arbitrio inolilam :qui pliirimiini,quadragesimam par- est Christq^ prre parlicipibus suis ; et effeclus olivn,
temdabat saccrdotihus; qui liiiniinuin, sexagesimam : cum propheta cnntahil; Ego aulem siculoliva ftuc-
inter quadragesimam et sexagesipiamlicebat offerre (ifera in domp Dei ( Ps. L|, JO). Et illo vino , quod
quodcumque voluissent. Quod igitur in Pentnteucho de. vera vilercduiidat in torcularihusSalvatoris , di-
dubiura derelictum est, hicspecialiter definUur prop- cenle Domino : Ego siim vitis, vosamerapropagines,
ter sacerdotuni av:iriliani,iie ninplius n populo exigant B Pnter nieus -.gricnln ( Joan. xv, 5). De bis lorculn-
in priniiiiis defcrendis, id est,nl sexagesimara partern ribus tres psalnios leginius , octavmu , et ocloge.-i-
offerant, eorum, quaegignuntur c terra. Si eiijjn co- nium, et octpgesimnm tcitinm.qui omnes ad Eccle-
rus, qui Hebraice appell;iiurnoMER(non), et a LXX sire sacramenta referuniiir. Et in veteri quidem lege,
dirilur gomor , triginta hnbet modios, lani in aridis absque niensura erant, et puisiero primilirc : non
specielius , quam in liqiientihus : cphn quoque et enim ad mensurnni Dcus sfiirilmn dabal. 5671" sc~
balusjuxta quod supra ilixinius, deeinia pars est cori, cundn niitent aedificatione templi , quod Ezechielis
prrecipiturque ul. sexta pars tnm ephi, qunm bati prophetia coiitinet, certa mensura est, id est, sexa-
delur saccrdotihus in primiiiis offerendis, quae de genarius numerus, quo munilus explelur, ut dicilur
tribus modiis diniidium fncit modium , perspicue nohi-;: In qua mensura mensj fuentis, remetie|ur
supputalur, sexagesiroam iiarlemprimiliarum sacer- vobis (Matt.yii, %).
doles accipere debere. Hacc inlerim juxia litterain, (Vers. 15 seqq.) Et arietem unum de grege duecn-
et j'uxta Hebraicam veritaiein cisensisse, ei audisse torum, de kis 'qum nuiril [Vulg. nulriunf] Israel in
sufficint. Nnnc revertamur nd intcl|igcnlinm spiri- sacrificium, et in liolocaustunt, et in pacifica, ad ex-
tualcm, 566 '" "l"-1 primum qucerendura quomodo pianditm pro eis, uit Dominus Deus : Omnis populus
dicntnr : llouora Doioiiiura de (uis juslis laborihus, C terrm lenebilur primitiis liis pr\i\cipi in hrael. El su-
el da ei de fructibus justiiirc luae : ut implcnniur per principe [Vulg. principem] erunl holccausta, el sa-
cellaria lua frumenio, eivino torcularia lua redun- crificiuin, et itbamina in solemnilatibus,et in kulendh,
dent (Prov. m, 9) ; ui poslquam obtuleris priraitias el in sabbath, el in universis solemnilalibus domus
laboruih tnoruin atque virluium , el dixeris : Ecce Israel. Ipse faciet pro peccalo sacrificiutn , et holo-
ntihc ego attuli tibi primitias Irugura terr;e , quas causlum, et pqciftca, ad expiandum pro domp Isracl.
deilisti mihi, Domine : nierearis audire : Benedictus Supra dixit quota pars eorum qurc nppenduntur,
ttt in civitate , et benedictus lu in agro : benedicti inensurrc quoque lam aridarura specieriim qunm li-
filii uteri tui, et geniinina terrae tuae , et friiclns ju- quentium.debeatolferriprincipi : nunc eumdem pri-
monlorum luorum ( Deul. xxvni, 3 ), el caetera, et niitinrum in nnimninihus ordinem 'lettet : ui unuii)
possideas, juxta Apostolura ( Eplies. i), oranera be- de grege duceuioruui arietum jubeat offerri, quos
ncdictionem spiritualium in eoeleslibus iu Christo : niilrit Israel, in sacrificium et in holocaustum, et in
dum quidquid habes , nou lu;e pulas esse viitulis, pacifica, nd cxpiandum pro populo Israel , ail [)o-
sed ejus misericnrdi~e,qui fruges dedit. Et siquidem rainus Deus. Quod nos jnierpreiati suratis, de hjsquw
tantura habuerimus scientiam Scripturarum, ulniys- nulrii lsrael, in Hcbraico scriptum est MPUSIASC
tica quaequc pandaraus , et doceatnus homines , id • (np^OO^.tJUQdAquilaetSyinnjachusinierpretantur,
est, rationale animal , damus primitias frumenli "UKOrS>vvSirm, Septunginia el Thepilotio ,KK'O ™V
nosiri. Siautem posl anagogen , puram tantum se- 7roTiiTTvj/>iwi*:qnoruin nlterum de lrriguis, aJferuiiide
quainur hisloriam, quae siraplices nulrire potest, canalihus sire piscinis sonal : ut videUcpt pfimi-
juxtn iilud quod scriplum est : Uomines et jumenta lie principis non alibi nisi jq irriguis nuirjantur. Et
salvosfacies, Domine (Ps. xxxv, 7), danius primilias quomodo in superioribqs legiiflussesagesimam par-
hordei noslri, quod hordeum sevit Isanc, sed in ter- tein debere offerri principi de Jiis qiirc appcridl|n|rtr
ra alicnigenirum , et ortura est ei cenluplura ( Gen. ct qtire niensurrc su!>jacent: sic liunc dHPentesiraa
xxvf).Qui hordei d.ilprimitias, potest dicere : Domi- pars animanlium jubefur offerri, pt Jiiijus.ieroodi le
nu5 pascit me, etnihil mihi deeril, in loco paseuce gis praeceptfs omncm populuin esse subjcctum, ut
n Suffeciinus hie praeposiiionetn unb, quaj deeral: vfirp Jegcfld-im, primum flrnsii coujecjura, lum San-
tutn Jectiojiem alfernm Graecamf gu;e aiitea ferebal: g«j-n|anej"sisc,od. a Maiit^uconio JaraJafHs, demum
itornpioivcastigarjius, subsiilqenies xouo-rripiuy,Sic quae penes Rabanum esl Jegiio, motM^f^.
4S5 COMMENTARIORUM IN EZ^CHIELEM UB. XIV, CAP. XLV. 454
offerat duci sive principi, quod videlicet per illum .A bcomedent.Et [aciet princeps in die illd pro se, et pro
holocausia, et sncrificia, et libamina in singulis so- universo popnlo tcrrm viluliiin pvo peccnto. E/ in sep-
lemnilaiibiis offeranlur pro populo, et cxpielur do- tem dierum soleinnitale [aciet holocaustuin Domino :
raus Dei. Ex quo animadverteiidum, quod ijuoinoJo seplem vitulos, et septem arieles immaculatos quotidie
populus debitor est priiiiitiaruni offerendaiuni prin- septem diebus, el pro pecculo hircum caprarum quo-
cipi : sic princeps debitor est populi offerre pro eo lidie, Et sacrificium ephi [Mss. OEphi] per vitulum,
viclimns, quem juxln iropologinin non alium inlel- el ephi per qrielem faciel: et olei hin per singula ephi.
ligere possumns, nisi Doiiiiiium Salvatorem. lsteest Septitno mense, quintadecinta die mcnsis in solemni-
qui de ducentis 568:'nima"libhs suscipit arietero, tqle, faciet skul sttpra dicta sunl per septem dies :
sive ul sigiiificaiiiius tlebraicus serniu denioiisliat, tam pro peccalo, quain pro holocauslo, el in sacrificio
/3OVXJ]^«, quod ad cuncta aniroanlia, et non proprie etin oleo._Toinm capittilum posui, ne divisuin per
ad arielem referri potest, et suscipit aiiimnl vel sipguia legentis nniinum conliirbarcl. Et primum de
arietem, qui nulrilus esl in locis irriguis, snnciarupi, inlerpretaiionis varietaie dicendum esi. Ubi nos in-
videlicet Scripiurarum , et potest dicere : Doniinus terprelaii sunius,itiquatuor angulis crepidinis allaris.
pnscit rae, et nihil mihi decril: in loco pascuaeihi me LXX Iransliiierunl, et sttper quatuor angulos lenipli,
collocnvit, superaquas refeciioniseducavilme(Psa/. B etsuper altare. El ubi nos diximus, pro unoquoque
xxn, 1, 2). Ilrcc erant irrigun, immo hi canales, ad qui ignoravit, el errore deceptus est: illi posucrunl,
quos el Jacoh ducehal pecoia sua, ut in ipsis bibe- pro ignorante, et pro parvnlo. In eo quoqtie ubi nos
rcnl atfjue conciperent, el juxta virgarum colorem, diximus, el sacrificiuni ephi per vitulum, el eplu per
fetusedcrent Douiino(6'cnes.xxx).Pro sacrilicio.hoc arietem [aciet: et olei hin per singulq eplit : illoruin
est6uo-ta, AquilnetSyinmachusdonwminterpreiantur: editio lenct : et sacrificium, el coctionem vilulo, el
quod in ilcbraico dicitnr HANAA (nrJO), et proprie coclionemarieti dabis, etolei hin coctionh. In extrcmo
non pertinet ad hostiain, sed ad ea quac cx simila, quortue versiculo, uhi nos diximus: in sacrificio ct
et polenia et oleo offerunlur in sacrificio. Holo- in oleo: illi dixertiut, sicnl in manaa,sicu! in oleo : \n
caustiim vero est, quod totum offeitur Dco, el sacro primo, inquit, mense et prinia die mensis (haud du-
igne constimitur. Pacifica, quando reconcilinmur biuni, quin Nisan significet) siimcs viuilum de ;\r-
Deo ; el pro nobis Aposlolus loqiiilur : Precamur mento : non qui donii nutrilus sit, sed qui in yr-
pro Christo, reconciliamini Deo ( YLCor.v, 20 ). Et mento, hoc esi, de grege et uuniero plurirooruin.
in'alio a loco : Deus eral in Christo, munduni recon- In seplimn quoque ejiisdem mensis die : quae duae
cilians sibi (Ibid., 19). Isleautem princeps, cui pri- solernnitaies, hoc esl, primi mensis prima dies. et
miiiae de animantibus offerunlur, ipse est cl rex :' G ejusdem se|itima, in lege Mosaica non habentur.
ut in crncis quoque litulo dcinonslratur llebraiciset Quartumdccimum aiitem diem mensis, quo Pascha
Graecislitlcris ac Latinis. Niieniibusque Judaeis, ut celebratur, et Moyses praeecpit observandum , quan-
deponeretur litiilus iriumphalis, geniium in Pilato do septem diebus azyma comedimus. Qttartam vero
liirbn rcspondit : Quod scripsi, scripsi (Joan. x,22). solemniiatem, de qua dicii : sepiimo mense quin-
Sub principe , inquit, erunt. Pulchre sacerdoialis. ladecima die mcnsis in solemnitate (Exod. xn), et
dignitas commonetur , cui suhjecla sit officio ; uf caelera, videtur mihi 570 significare scenopegiam,
scinl se sncrificium, el libamina quac offeruntur ex quara hic sine noniine posuit. Curramus crgo ad
vino [Al. humo], pro populo offerre dehere in cunc- singula, et quid nohis videatur, breviter disseramus.
lis soleniiiilnlibiis: tnm videlicet in kalendis, id est, Esse solemnitates spiritnales, et Apnsiolus docet :
ncomeniis, quam in sabbalis : quando le.nchris Ne ergo quis vos 'udicet in cibo et potu, aut in
cuncia operieutihus , lunaris cxordiiim luminis est: parte solemnitatis, aut ncomenin:, aut sahbntorum ,
ci in requie sabbalorum : ut faciatvidelicct pro pec- qure sunt umhra litlurorum (Coloss. n, 16). Et sic
cato, ad expiandura pro domo Israel, qune est Eccle- per Isaiam loquiturDeusiNeomenias veslras, et sab-
siaDei viventis,columna, elfirmaraeiilaliimveritatis» bata vestra, et diem magnnm non suscipio : jejtt-
Isla esl cnim dmnus Dei viventis, et domus Israei, ** nium, et ferias, et neomenias, et soleninitales ves-
quae expiacione siiorum indiget peccatorum. tras odit anima mea (Isai. i, 15). Manifestum est
(Vers.18 scqq.) Hmcdicit Dominus Deus: In priino quod qui solemnilales oderit Judaeorum, suas dili-
mense,una inensissumesvitulum de armentoimmacula- gat, sabbalum videlicct quod rclictum est populo
lum, et expiabissanctuarium.Et tollet sacerdos de san- Dei: ut videnmns qure a Deo donnla sunt nnbis, ej
guine 569 quod erit pro peccato ,et ppnet inpostibus loqiinmur, non in doctis humanre snpienlire Yerbis,
dontus, et in qua.uor angutis crepidinh attaris, et iit sedin doctrina spiritus, spiritualibns spirilualia
poslibits portm alrii interioris. Et sic facies in septima comparantes. In pnvsenti enim saecirlo quod in ma-
mensis pro unoquoquequi ignoraveril [Al. ignoravii], ligno posilum est, diesbonos videre non posstimus,
et errore deceptas est, el expiabilis [Vulg. expiabis] scd in novo : de quibus diebus in cnrniine Mosaicp
pro domo. In primo tnense, qmriadccima die mensfs, Spiriins sanclus canit : Memepto dierum antiqui-
erit vob:s pasclim solemnilas : septeni diebus azyma ta.lis : inlellige nnnos genei ationis generationura
a Rescribit Victorius, Et in eodemloco : quod hrec: b Idem mnluil comedentur, ex Vulg. el mss.
ibi jiincla sinl toliitionia. Brixiens. In Hebraeo est bzf*1.
ISS S. EUSERII HIERONVMI 456
(Deut. xxxn, 7). De quibus et Sanctus loqucbalur in A Paschce solemnitas est : de qua scriptum est: Ete-
psalmo : Nocic in corde meo meditabar (Ps. LXXVI, nim Pnscba nostrum immolaius est Cbristus (I
7). Et ilerum : El annos aelernosin nienie liabui, ct Cor. v, 7). Tunc comedimus septem diehus azyma
rnedilatus sura (lbid., 6). Qui isturo non suscipit in requie et securiiale rerum omnium, quando ler-
intellectum, respondeat quo possit illud exponere mentum maliiire, et nequiticedeslruenles, manduca-
quod Isaias de futuro, et novo saeculovaticinatur : mus azyma sinceritatis ct verilaiis, principe noslro
Erit mensis ex mense, et sabbalum ex sabbato : cuncta hrec pro nobis offerenle, et priraum pro
et veniet omnis caro adorare Dominum (Isai. LXVI, seipso. Suscepit enim corpus humanum, et per pec-
23) : qunndo veri adoratores nequaquam adorabunt cntum destruxit peccalum, qui pro nobis dolet, ct
in monle Garizim, nec in Jerusaleni, sed in spirilu, portat infirmitates nostras : deinde [Vulg. proinde]
et veriiatc (Joan. IV); quando erit ccelum novum, et pro domo sua, quod in LXX scriptum est; sed in
terrn nova, el liberabitur omnis creatura a servitute Hebraico nnn habetur, id est, pro Ecclesia, et
corruptionis, in libertatem filiorum Dei, et sol sep- pro omni populo terrae, 572 universo videli-
ties tantum lumen accipiet, el luna soli compara- cet humano genere. Snlvalor est enim omnium
bitur (Rom. vm, Isai. LXV). Accessimus enim ad hominum, et mnxime fidelium, et ipse est propi-
monlem Sion, qui inlerprelalur specula, et ad civi- B '. liatiopro peccalis noslris; el non solum pro noslris,
tatem Dei vivenlis, Jerusalem ccelestem, el ad millia sed pro omni mundo. Oblalo ntiiem vitulo pro uni-
angelorum solemnilaies. De qua solemnilale loquitur verso populo terrae, in septem diebus reliquis Do-
et alius prophetn : Quid facietis iu diebus congrega- minicae passionis septem viiuli, ei seplem arieies
tionis, etin diebus solemnitatis Domini (Ose. a, 5) ? immaculaii offeriintur quoiidie, ut bolocausto et
Hoc est illud qund et alibi dicitur, Celebra, Juda, igne Dominico concrementur. Septem autein vituli,
feslivilates luas : redde vota tua (Num. i, 15). Si et seplem arietes sunl, qui configuranlur Dominicac
ergo didicimus solemnitales spirituales, conse- passioni, ut imitentur verum viiulum, et verum
quenter docebimur et victimas spirituales. Assumitur arietem, sanguinem marlyrum pcr septem dies to-
vitulus de armento, sive laurws, ut interpretatus esl tius mundi peccata purgentur. Hircus quoque ca-
571 Symmachus, liber et nullo pressus jugo, boc prarum offerlur pro peccaio quotidie, septem vide-
est, onere peccatorum, et iraniaculatus: qui pecca- licct diebus. Altendendumque diligenlius, quod in
tum non fecit, nec dolus inventus esl in ore ejus, sncrificio ephi per vitulum, ei ephi per arielem, et
vitulus novellus, cornua efferens, et ungulas : ut in olei hin offeruntur qute Lege praecepla sunt. In obla-
ipso roundetur, et expietur sancluarium. Et tollet, lione auietn hirci, necephi, nec (ui Septuaginla
inquit, sacerdos dc sanguine ejtis quod cril pro pec- *C Iranstulerunl) coctio ponilur, qui pro ephi KsyLp.a,
cato omnium : qui aliis verbis agnus appellatur in boc est, coctionem interpretati sunt. Ilin vero quae
Exodo, et in Evangelio, Rapiista Joanne dicente : olei certa mensura esl, de qua nnlejam diximus,
Ecce Agnus Dei, qui tollit pcccnia mundi (Joan. i, nssumitur in sacrificio vituli et arieiis: ut fomcntura
29). Sanguis auiem ipse est pretiosus in quo redi- luminis sempiterni, el requiem laboris, et lassilu-
mimur in passione Domini Salvatoris; cujus car- dinis sanitatem, post placalionem peccatorum acci-
nibus alinmr, et cruore potamur; quo tangunlur pere possimus. In septimo quoqtie mcnse, quintade-
quatuor anguli crepidinis altaris, quod Theodotio cima mensis die, boc est, scenopegiarura, a idein
ipsura verbum Hebraicum posuit, AZARA (mW), sive oblationis et sacrificiorum ordo servandus est, lam
templi, ut LXX Iransiulerunt : ut sanciificelur do- pro pcccalo quampro holocauslo, el in sacrificio, cl in
mus et altare. Universa enim roundi eleroenta hoc oleo; ui festivitatem Domini, fugatis ienebrisel orlo
sanguine sanctificanlur : ut cum quis expialus lumine olei, consequamur : clnriorcsque habeaiiius
fuerit atque mundalus, ingredialur portam alrii in- solemnitates, in qtiibus omnia peccala donantur.
lerioris, et possil Domini arcana cognoscere, et (Cap. XLVl.—Vers. 1 seqq.). Hmcdkit Dominus
consequenter venire ad seplimam diem raensis primi, Deus: Porla atrii inlerioris qum respkit ad Orientem,
et consequi requiem, et Domino offerre sacrificium ' eril clausa sex diebus, in quibus opus fit: die aulem
tam pro ignoranlia, de qtia David loquitur : Delicta sabbati aperietur, sed el in die kalendarum aperieiur.
juventutis meae, et ignorantias meas ne raemineris Et intrabit princeps per viatn vestibuli portm deforis,
(Ps. xxiv, 7), quam pro parvulo, qui cum ad per- et slabil in limine porlm : et facienl sacerdotei hoto-
fecti viri mensnram pervenerit, destruet ea quac causlum ejus, et pacifica ejus, et adorabit super limen
parvuli sunt, et loquetur confidenter : Dum essem portm, el egredielur : porta autem non claudetur us-
parvulus, quasi parvuius loquebar, quasi parvulus que ad vesperam. Et adorabit populus lerrm ad ostium
sapiebam (II Cor. xm, 11). Sive pro eo qui errore porlm illius in sabbatis, et in kalendis corain Domi-
deceptus est, et non tam voluntate, quam boni opi- 110.Holocaustum autem hoc offeret princeps Domino
nione peccavit. Completis autem duabus solemnila- in die sabbati: sex agnot immaculatos, et arietem
tibus primi mensis, hoc est, primae diei, et septimae 573 immaculatum, et sacrificium ephi per arietem:
ejus, venit ad quartumdecimum diem mensis, in quo agnit [Vulg. in agnis] autem tacrificium quod dederit
• Sic post Victorium emendamus: perperam cum Erasmo Martian. retinuit id est.
457 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIR. XIV. CAP. XLVI. 458
manus ejus, et olei hin per singula ephi: In dieautem A esi,scxagniimmacula(i,etariesimmaculatus,etsacri-
kalendarumvitulum de armento immaculatum, el tex ficiaeorum.ritumsabhaiipossidebunt: iiaduntnxat,
agni, et arietes immaculati erunt. Et ephi per vitulum, ul sicitt inarieie cphi offertursaci ilicii[F. leg. sacrifi-
ephi quoqueper arietem faciel sacrificium:agnis [Vulg. cium], id est, similrcet hin olei, ita offeralur, et in vi-
de agith] autem siciit invenerit manus ejus, el olei hin tulo. Hrccperspicuitaiis caususintposita : nuncspiri-
per tingula ephi. Ubi nos imerpretati sumus ephi, tualem sensum,Doininodonanle, reseremus.Sexdie-
quaeestdecima pars cori, LXXtranstulerunt isep.pju, bus quibus operamur in mundo,ponaOrienlnlis atrii
quod in nostra lingua coctionem sonat. Et ubi nos interioris clausa nobis est. Postquam auteui veneri-
dhiniiis, sacrificium, illi ipsum Hebraicum posuere mus ad diem septimum , id est, ad diem sahbati, in
vcrhum HANAA (nn*D), quod Aijuila, donum, vel quo aeterna requies est, sive ad dicm kalendaium,
tacrificium, Theodotio, sacrificium transtulit. Et quando post caecam noctem el honibiles lenebras,
inlerim priusquam quid isla significenl, disseramus, lucis exordiura est, aperilur nobis porta Orientalis:
ipsa Scripturae KupaypaarixSitverba pandenda stint. el si quis nustrum per meritn virtuium, ducis nomen
Porla, inquit, airii inierioris sex diebus, de quibus et dignitaiem fuerit consecutus per viam vesti-
scriptum est: Sex diebus operaberis, et facies om- buli poriae deforis, hoc est, per mundi hujus labores:
nia opera lua (Exod. xxm, 12), erit clausa; nec j, J et portam Ecclesiae, quae adhuc in terrenis finibus
qucelibet poria, sed quae rcspicit ad Orienlem, unde posita est, iugredielur : non inicrius atiiuin, hoc
oritnr sol justitiae. Porro die sabbaii, id est septimo, enira in praesenti loco scriltitur; sed ad liraen portae
in quo requies est, aperietur per singulns behdo- interioris, et slabit in ea. Sin autem princeps in
madas, et rursum completis diebus triginta, qtiando praesenli Scriplura non ingredilur atrium inlerius ,
alterius mensis finis, et allerius exordium est, id sed slat in liraine ejus, niilli dubiura est, nunc ex
est, neomenia, die videlicet kalendarum, aperieiur, parte nos videre, et ex parte cognoscere; et necdum
ut quod privilegium habet septimus dies in hebdo- revelata facie gloriam Domini contemplari (I Cor.
mada, hoo babeat privilegium mensis exnrdium. Cur XIII). Denique slanle principe in limine porlae airij
autem aperiatur die septimo, et die knlendarum interioris, caeieri sacerdoles, qnibus hoc oflicium
porta interioris alrii quac respicit ad Orientem, delegntum est (quos possumus 575 intelligere vir-
sequens sermo monstrabit. Et inlrabit, inquit, prin- tutes angelicas), facient pro ipso holocaustum etpnci-
ceps per viam a veslibuli porl~e deforis, atrii fica. Indigemus enini misericordia Dei, el omnis
videlicet exterioris : et stabit in limine portae inte- creatura ad comparationem Creatoris immunda esl,
rioris atrii, quae respicit ad Orientem : nec ingre- el divino igne purganda, quo et Isaiae prophelae pur-
dielur atrium interius, sed illo stanie, alii sacerdo- Q C gata sunt labia : ut posiquam per sacrificium pacem
les facient pro ipso holocaustum, qunm oblationem receperil, tunc in limine constilutus, adoret omni-
interpretatus est Symmachus : el pacificn, sive quae poleniinm Dei, et se alrii interioris ingressu fateatur
ad salutem pertinent, ut postquam bostia principis, indignura, et statim ingrediaiur (lsai. vi). Posiquam
sacro igne fuerint concremata, et dux reconcilialus autem qui primus est, fuerit egressus, non claude-
Deo, tunc adorare possit super limen porlae interio- tur usque ad vesperam hujus saeculi ipsa porta inte-
ris atrii in quo sleierit, et egrediatur. Quid igitur? rioris airii, sedaperla erit : utpopulus quoqneterraj
Post egressionem principis stalim porta claudelur? sit ad oslium, et adoret ad eum : nequaquam oinni
Nequaquam, sed aperla erit usque ad vesperam; ut tempore, sed quando requieverit a peccalis, et fuga-
post principem, omnis populus terrae adoret contra tis tencbris fidei, scientiae lumen acceperit. Hoc au-
ostium porlae illius: adoret autem in sabbatis, et in tem ipsum holocaustum quod offert princeps per sa-
kalendis 574 quando aperilur porta. Et quia supra cerdoles in die sabbali, sex agnorum immaculalo-
dixerat : Facient sacerdotes holocaustum ejus, et rum nuinero terrainatur; pro sex videlicel diebus in
pacifica ej'us, nec significaverat holocaustorum nu- quibus operamur in mundo, et arietem immacula-
merum; nunc infert: Holocaustum autem hoc offerel tum, qui princeps gregis est; ila ut per singulos
princeps Domino in die sabbati. Offerel autem non JJ j arietes offeratur in sacrificio ephi, id est, decima
per se, sed per sacerdoles, de quibus scriplum est: pars cori. In agnorum autem sex sacrificio, certa
Et facient sacerdotesholocaustumejus, et pacifica ejus: mensura non ponitur : sed quantumcumque dederit
tex, inquit, agnos immaculatos, et arietem immacu- manus ejus qui offerl, hoc est, pro operuin quali-
lalum: ila ut sacrificium arietis mensura ephi sit, tate alqtie mensura (Matth. xxv). Olei autem hin
quae Hebraice appellatur EPHA(rgPN). Sex auiemi offeret per singula ephi, hoc esl, oleum quod sibi quin-
agnis sit sacrilicium quod offerre poluerit manusi que virgines praeparaverunt; ul ungat similam, sive
ejus qtii offert; et per singula ephi, erit olei men- commisceat, et omnis oblaiio Dei plena sil lumine
sura quae appellatur hin. Kalendarum autein, hoc: verilalis, el exhilaretur facies offerenlis oleum. Die
est, neomeniarum dies, hoc habebit privilegiumi aulem kalendarum, hoc est, die Iricesimo, quando
amplius a die sabbati, ut vilulus immoletur de ar-- primogenita et Levitae nuraerantur in Lege, prrjeter
inento, sive taurus immaculalus. Caetera autem, hoc* omnem Israel, de quibus supra diximus, offertur vi-
• Iterum cum Victorio vocem veslibuli suppleraus ex mss.
PATROL. XXV. 15
459 S. EUSEBII IIIERONYMI | 460
tulus iinmaculatus de armenlo, super quo plenius in A. j lura, ut inielligamus illud Evangelicum : El vos cum
priori capitulo disseruimus, et agni sex, el arietes omnia feceritis, dicite, Servi inutiles sumus : quod
iramaculati, et caetera quaeofferunlur in sabbatis, ut debuimus facere, feciuius (Luc. xvu, 10). Unde ei
aeternam requiem consequamur , et mereamur au- Apostolus in eadera Epislola de dunbus loquitur per-
dire : Euge, serve bone, quia in paucis fidelis fuisti, fectionibus : quasi imperfeclus enim scrihit: Non
supermulta te constituam, inlra in requiem Domini qula jam accepi, aut quasi jain perfectus sim : per-
tui (Matth. xxv, 21 ; Luc. xix, 17); el non solutn sequor autem sl apprehendam, in quo el compre-
ad portara interioris alrii pervenire, sed etiam pene- hensus sum a Christo (Philipp. m, 13). Stalimque
tralia ejus intrare possiraus, et illud opere posside- qutsi perfecius loquiltir : Unum autem posteriorum
re : Plnntati in domo Domlni : in atriis Dei nostri obliviscens, ad ea quaein priora sunl me extendens :
florebunt (Pt. xci, 14). juxta proposilum persequor ad bravium supernae
576 (^ers- 8 seqq.) Cumqueingreditur [ Vulg. vocationis. Quotquol ergo perfec.ti sumus, bocsapia-
ingressus est] princeps, per viam vestibuliportmingre- mus [Al. sapimusj (Ibid. xiv).bQuomodoenim poiest
dialur, et per eamdetn viam exeat. Et cum intrabit stare seulcntia, ut qui dixemt, Non quia jam acccpi
populus terrm in conspectu Domini in solemnitatibus, aut quia jam perfeclus siim, audeat dicere: Quolquot
qui ingreditur per portam Aquilonisuladoret, egrediu- B { ergo perfecti suraus, boc sapiamus? Ex quo perspi-
fur pet viam portm meridianm, et qui ingredilur per ciium esl orauem honiinem, el universam creaturara,
viam portm meridianm,egrediatur per viamportmAqui- quamvis ad perfectionem venerii, c tfemenindigeie
lonis. Non revertetur per viam portm, per quam in- misericordia Dei, et plenam perfectioncm ex grnlia,
gressus est, sed e regione illius egredielur. Princeps non ex merito possidere. Praecipitur itaque populo
autem in medio eorum, cum ingredienlibusingredietur, terrae, ut si ingreditnr per portnra Aqnilonis ut ado-
et cum egredienlibusegredietur. Et in [nundinis, et in ret, egrediatur per viaro porice mcridianrr. Quis est
tolemnitalibus erit sacrificium ephi per vilulum, el eplti iste populus cut hoc praecipitur? Nempe genliliuin ;
per arielem. *>Agnis autem etil sacrificium sicut inve- ut qni derelinquens portam Aquilonis, a quo exar-
nerit manus ejus: et olei hin per singula ephi. Princeps descunt mala superlerraii!,ingressus fucritteniplurn,
ille, de quo supra dictuin est : Et intrabit princeps non egrediatur nisi per viam portae ineridianae,
per viam vestibuli porlae deforis, et per eamdem ad portam luminis, ad porlara caloris, ad portani in
portam ingrediaiur, ct per eamdem egredintur (Joan. qua sponsus cubat in meridie (/er.'i). Denitjue dici-
x), liberi enim arbitrii est, et potestalem habet po- tur in eodem Cantico canticorum : Surgo, Aquilo, et
nendi auimain suam, et rursura resumendi eam : veni, Ansier (Canf. tv, 16). Qui vero ingreditur pcr
tamque ad nos vcniens, quam ad ccelesiia conscen- C ( viam porlae meridianre, egredintur pcr viam pnrtx
dens, eadeni majeaatis suae utilnr libertate. Dcniqiie Aquilonis. Quisnamilleest populus? scilicel Jiidaco-
nonquserit nundinas, necsolemniiatcs, ne.c differen- rnm, qui derelinquens pnriam vise luminis, vadit ad
tiam ullain observat dierum : quia omne terapus ei portam Aquitonis , de qoo dicitur : Aquilo venius
feslivilas est. Populus atitera in nundiiiis Inntum, et dtirissimus (Jer. i). Nam el olla Jeremiae a facie
in solemnitatibus ingreditur et egredilur : et uon Aquilonis accenditur. Dicamus et aliter : Per por-
per eamdem viam, sed per atteram atque alternm. taiii Aquilonis ingredilur, qui peccntn dimitlit, et
Scriptum est enim : Et cum intrabit populus terrm in egrediiur per portam nieridianntn, qui virlules se-
conspectu Domiui in solemnitalibus: qui ingredilur per qtiitur. Et eeonirario, si justus lapsus fueril in pec-
portam Aquiionh ut adotet, egrediatur per viam porim catis, ingieililiirqiiidein perporlnni meridianam, sed
meridianm, et qui ingreditur per viam portce meridia- egredilur per viam portae Aqnilottis. 578Pr'ncePs
nm, egrediatur per viam portm Aquitonis: non rever- autera, inquit, in medio eoruin erit, ingredieutium
letur per viam perlm per quain ingressus est, sed e re- seiiicel, et egredienlium, juxtn iltud qtiod scripium
gione iilius egredietur. Quod uon sotum his praecipi- est: Mediusintervos slat,queni vosignoraiis(/oan.i,
lur qui egrediunlur <Je Sodomis, et diciiur eis : Ne 26). Et Apostotus: Anignoratis, (|iiinChristus in vobis
D
respicias relrorsuni (Gen. xix, 17); ncque illis qui esl (II Cor. xiti, S) ? Sin amem ignorantibus dicitur,
manutn niitmnt ad aratrum , ut non resoii iant ea qttod medius iniereos siet Chrisius : quanlo magis
Domini seientibiis 1Sed cum inter scienies Christus steterit:
qn~cpost tcrgurn nini : sed in domo quoqne
constilutis, JMbeiur ne post terga respiciant, et re tufKicorpus mortuum fiet propterpeccalum,et spiri-
vertantur ad egeua ct infirma etetnenta, ei inctpien- lns vivens propter justitiam. Ingrediiur antem prin-
les spiritu, «arne consuinantur [At. constimeniur]: ceps cum ingredientibus, el egreditur cum egredienli-
sed «t de spiriHtatibus quoque ad majer.i proeedmt, l)u«,utrOJ-«niq»eviriuikaiquepeccati testis assistens.
et dicanl cuui Apostolo : Prreltwitorum oWiviscens,, In nundinis erg>, et in solemiiitatibus, sabbalorum
el in priorti rae exieBdens (Pkil. ni, 15): ut ne- videlicet, el kalendarura, eluniversce fes-tivKaiis,de
q*aq*awt ex par"* cognoseniit, «t ex parte pro- qna in .-tmeriorrbusloeutt stunus, tam in vilulo, qnam
phetent, 577 sed veniatit ad perfeettHn jaxiai eami w arieie per smgnla ephi offerentur in sacrilicio. In
tateen petifeciHMieiHqaMa peiesi capere Inmatn* na- agnis vero »m erit certus numerus, nec voluntati
u Vulgata, Victorius, atque alii libri In agnis. c. Hic quoque vitioscer.it luncpro tamen. "Diruin-
b Antea erat quo pro quomodo. <fnetotarm ms. "Vatie.eastigat.
4(1 COMMENTARIORUM IN EZECUJtLLM LJB. XIV. CAP. XLVI. 462
dimi-sum arbilrium; sed viribus qnis uteinr, elbono Aficri
. solct in die gabbali, Ergo oroiii lempore holo-
conscientiaa : ut quantura potest, non quanlura vult caustum, et pacilicum, quod oftertur volunlarie, re-
offerat, etsuper omnia olei bin per cphi singula, ul seratara babet portara Domini ; nec observat sabba-
ungntur sirnila, et lucerna accendatur in conspeclu lum, sed omnes dies ei reputantur in requiem. Deni-
Domini; et qui eo utitur, possit dicere ; Ego que postquara obluleril holocauslnm e( pacifica,
auti.ni sicut oliva fruclifera in dorao Domini (Ps. giatiin egrediiur, ct claudiiur post eumjanua, sive
u, 10). claudit januam : ut servetur priucjpi privilegium
(Vers. 12 seqq.) Cutn autem fecetil princeps spon- suum, nec tacrilicia cjus populo inisceantur. Et quia
taneum holocaustum, aut pacifica volunlatia Dotuino, generalilcr dixerat, spontancum liolocauslum, ant
aperietur ei porta qum respicit ad Orientem, el fuciel pacifica voluiuaria Domino, nec apposuerat laururo
holocausluntsuum, et pacifica sua, sicuti fieri solet in sive vitulum , et arietem vel ovem , hircuroque pro
die sqbbati : et egredietur ctaudeturque parla pott- peccato, docet quud sit ipsum liolocausluin : Agnuin,
qmm exietil. Et agnuin anuiculum immaculalum fa- inqiiiens, anniculiim iroroaculatura facjei hoJocnus-
eittholocaustumqtiolidieDomino[Vulg,.addil semper]: tura : et non certis diebus, scd quotidie, nec quali-
mane et mane faciet illud. El sacrificium (uive ntunaa) bet hora, sed mane, ggQ niane faciet illura : per
(aciet super eo mane, mane sextam partem ephi B singula videlicel mane, quando, orio sole, lucis
(sive mtnsurm);et de oleo tertiam partemhin, et exordiumest. De quomane David loqniiurin psalmo:
[Vulg.u'] misceatur (sive juxta Symmachuro, «sper- Mane exaudies vocem raeara: inane astabo libi et vi-
gutur) similm sacrificittm(siventanua), Dominolegiti- debo (Ps, v, 4). Et alio loco : Ad vesperum demo-
ntum,juge.alqueperpetuum.bFacietis agnum etsacrift- rabilur fletus, et in malulino [Al. ad matutinum]
cium,ei oleummane, mane, holocaustumsempiternum. lnlilia (Ps. xxix , 6). Et iterura ; Deus, Dcus meus,
Ubi nos legirous, immaculalum, ct in Hebraico sci ip- ad le do luce vigilo (Ps. LXH, I). Qui sitautem iste
ltimesiTB.VHiH(D^an):Aquilapci'/°ecli<miiiterpretatur.ngnus immaculalus, sive pcrlectus el anniculus,
El iihi LXX HANAA (nn"0): Theodotio , sacrificium; Isafis plenius docel, dicens ; Sicul ovis ad viclimnm
Aquila et Symmacbiis, donum transferunt. Pro dtictus est, et sicut agnus in conspectu tondentis se
eo autem quod nos diximus , spontaneum, LXX sine voce el non aperuit os suum (7sa. mi, 7 ). Et
b[M>loyiav,id est, confessionein, verlerunl : et Jereinias : Ego autem sictit agnus innocens ducius
579 Pr0 priucipe, ducem, hoc enim NASI(afiSi) *i- ad victimam, non eognovi (Jer. xi, 19). El Joanncs
gnificat. Adhnc aulem sernio de pi incipe cst, de quo Raplista: Ecce agnus Dei, qui tollit peccala mundi
Isaias loquitur : Ecce teHimoiiium in genlibus, dedi (Joan. 1,29). Isie est agnus qui immolaiur in
eura principem et prceceptoreni in gentibus (Isa. C /Egypto, de cujus sanguine arraamur posies ' fidei,
LV,4), Et Ezechiel : Et ego Dominus ero eis in el exterroinalor excluditur (Exod. xu). Anniculus
Dcum : el David princeps in medio eorura (Ezec. au(em, quia prrcdicavit annum Doraini accepiahilem,
xxxiv, 24). Cum igitur isle princeps fecerit sponta- et cliera retributionis. Nec mireiur lector, si idein cl
neura, et dixerit: Volunlaria , sive sponlanea oris princeps est, et sacerdos, et vilulus, et aries, et
mei beneplacita fac, Domine (Ps. cxvin, 108). spon- agnus, cum in Scripturis sanclis pro varietate causa-
lanenm adtem holocauslum, ut lotum se offerat Deo, rum legamus eum Domjnum, el Deum, et hominem,
el pncificavoluntnrin, quod in priorihus non inveni- et prophetam, et virgam, et radicero, et florem, et
tur; scriptura est enim: Ei fncient sacerdotes holo- principem, et judicem, et regem, justum , et jusii-
causium ejus, et pacilicn ejus : et de spoutnneis ac tiaro, apostolura, et episcopum, brachium, servum,
voluniariis, quibus nunc dicitur, oranino reticetur, uiiguentuni, pastorem, filiura, et puerum, unigeni-
Ut non neccssitate faciaut, sed volunlate: post holo- tnm, et priinogenituro, oslium, viam, angelum, sa-
causium offcral pacifica, el recnflcilielur Deo. Unde gjltam et sapientiam, el mulia alia, quorura omniura,
el virginitas major est nupliis (1 Cor. vn), quia [Al. si voluero testimonia dicere, proprio libro jndigent.
qua] non exigiiur, ncc redditur, sed offertur. Pro In holocauslo itaque istius agni immnculali et anni-
pacificis, quse Hebraice dicuntur SELAMIM ('0"li'), D culi, qui mane semper offerlur, faciet ipse princeps
LXX talularia iiiterpretantur : ut ipsa recoucilinlio sacrificiuin, sive MANAA : et similain, sive donum
paeificoruro, snlus sit offerentis. Cum ergo hoc fece- raane, mnne sextam partem ephi, suhauditur similre.
rit princeps, aperieiur ei porta : vel juxia Sepiua- Sexta autem parsephi, diraidius modius est. Si enini
gintn, aperiel sihi portamquae respicit ad Orientem; ephi, deciraa parscori est, id est, tres modii: nulli
jllam videlicel porlam, de qua scriptum est: Haec dubium, quiu sexla pars eplii, dimidium faciai mo-
poru Qoraini, justi intrabunt per eam (Ps. csvtt, 20), dium, De oleoqnoquemensiircehin, tertia pars offer-
Cl unde oriiur sol justitiae. Et faciet, inquit, liolo- tur: ut misceqtur, sive aspergaiur similassacrificium
cauilum suum, et pncifica sna ; de quibus nunc dixi- Deo, legitimura, juge aiquc perpetuum, qnod utilla
mus. Facietautem, quia spontaneum sacrificium est, interraitiiinr die : sed omni lempore, orto sole,
ct non alii pro eo facient sacerdotes, videlicet sicut semper offertur, ut impleatur quod in line capi-
" b fdem faciet, quod et Yictnr. praelulil ex
Vulg. et Rabanus cum hic, lum sequenti ver- c Ex aliijuot mss, Victor. Vtilgata.
5iculo, ubi niunebis recurril, prius efferunt calamane. ftdelium praeferl.
465 S. EUSEBII HIERONYMI 464
uli hujus ponitur : Faciet agnum [in sacrificium: A gregalus, dispergetur in parles alque Incerabitur .
el oleum inane, mane hotocaustum sempilernutn. sive juxta Legem, ne paulatim allerius haereditas
581 (Vers. 16, 17 et seqq.) Hmc dicit Dominus transeal nd alium, et percnt funiculus divisionis,
Deus : Si dederit princeps (sive dux) donum alicui de per quem forle ad uniimquemque venit hicredilas.
filiis suis, Itmreditas ejus filiorum suorum eril : pos- Dispergit ergo populum Dei, ct aufert ab eo posses-
sidebunt eam hmredilarie. Sin autem dederit tegatum sionem fidei sempiiernam, qui aliena dona vel bona,
de hmredilale sua uni servorum suorum, eril illius us- vel rapina, vel adulatione, vel blandiliis, vel prce-
que ad annum remissionis (pro quo Theodolio ipsuni lextu religionis, filiis fratrihusque, el consanguineis
verbum Hebraicum posuit, DEROR) sed revertetur ad derelinquit.
principem : hmreditas autem ejus filii ejus erit. Et non (Vers. 19 seqq.) Et introduxit me per ingressum
accipiet princeps [de hmredilaie populi per violentiam, qui erat in latere (vel posf tergum) portm in gazophy-
el de possessioneeorum : sed de possessionesua hmre- lacia sancluarii ad sacerdotes (sive iu exedras el llia-
ditatem dabit filiis suh : ut non dhpergutur populus tnmos) qui respiciebant ad aquilonem : et ecce ibi erat
meus unusquhque a possessionesua. Huc usque sermo locus vergens ad occidentem(sive ad mare : et ut LXX
de principe, nunc de haeredibus ejus praecepla Iri- translulerunt, separatus). Et dixit ad me : Iste cst
buuntur : immo de donis, hcereditate atque legalis, n /ocus ubi coquent sacerdotcs, pro deliclo, el pro pec-
quibus dare debeat, et quorura sit vel ad tempus, cato (sive pro ignoranlia et propierea) ubi coquent sa-
vel aeterna possessio. Si,inquit, filiis suis dederit crificium (sive matiaa et donum) ut non efferant in
vel donum, vel hrereditalem, ipsi possidebunt eam : atrium exterius, et sanctilicetur populus. Et eduxit
me in atrium exterius, et circumduxit me per quatuor
quia eis successionis jure debetur, et de alio ad
alium non polest transire possessio. Sin autem de- angutos alrii : et ecce alriolum erat in angulo atrii,
derit uni servorum suorum legali nomine, tam diu atriola singula per angulos alrii. In qualuor angulis
habebit possessionem, quamdiu vel septimus annus alrii atriola disposila, quadraginta cubitorum per
remissionis, qui dicilur DEROR ("fiT"), vel jubilreus, longum, et triginta per lalum. Mensurmunius quatuor
hoc est quinquagesimus, adveniat : quando omnis erant: et paries per circuitum ambiensquatuor atriola:
cutinm fabricatm eranl subler porlicus per gyrum
empiio, a(que donatio revertitur ad priores domi- et
nos : ita ut servus usum habeat pro tempore, ct (sive propler accubita quae Aquila, trriSuSat inter-
proprielalem possessionis filii principis. Quod au- prelaius esl : Syrnraachus mpitfjiayu.uru, Theodotio
a Et dixit,
tem sequitur : Et non accipiet princeps de hrrredi- ipsum verhum Hebraicuinposuit TUROTH).
tate populi per violenliam (Lev. xxiu), sive ut Septua- inquit, ad ine : Hmc esl domus culinarum, in qua co-
ginta transtulerunt, ut opprimat eos, vel ut Aquila r, quenl minislri domus viclimas populi [Vulg. addit Do-
et Symmachus, ut affligat eos alquc contristet : sed mino (sive victimam) : Hoc enim Hehraice significat
de possessione sua hacredilatcm dabit filiis suis : ZEBA(rnt) : Vir qui calamum tenebnl manu et funi-
suggillat non solum illius lemporis sacerdotes, et culum caeinenlarii, quo aedificium 583 metirelur,
principes, sed nostri quoque, qui ditiores fiunt sa- inlroduxit, inquit, me per ingressum, qui erat ex
cerdolii dignilale, et praeter ea quae sibi Domini Iatere portce, vel posl tergnm portce. Nec posuit cu-
disposilione debentur, tollunt a pauperibus per vio- jus porlae, Orienlalis, Australis, aul alterius plagae:
lentiam : vel sub honoris nomine divites spoliant, sed reliquit incertum, ut irera ad locuin sanctuarii,
ut ipsis quoque filiis suis, quibus paterna debelur et in gazophylacia, sive in cubicula sacerdotum,
. hx-redilas, nil debeant derelinquere, nisi quod sibi qtiaerespiciebant ad aquilonem et ad mare : ad sep-
a parentibus derelictum est. Ergo qui diiior est sa- tentrionem videlicet et ad occidentem : hanc ha-
cerdos, quam venit ad sacerdotium, quidquid plus bente Scriptura sacra consuetudinem, ut pro situ
hnbuerit, non filiis debet dare, sed pauperibus, et terrae Judceae, semper mare Occidentem vocet. Et
sanctis fratribus, et domeslicis fidei, qui vincunl considerandum quod locus sacerdotum, ubi pro de-
merita liberorum, ut reddat ea quce Domini sunt, licto, sive ignorantia, et pro peccato coquuniur sa-
582 Domino suo, qui Ioquitur in Evangelio : Quid- p crificia, ne cruda offeranlur, in atrium exterius ad
quid uni istorum fecislis, mihi fecistis (Maf. xxv, Aquilonem et Occidenlem positus sit: unde ventus
40). Ipse enim in pauperihus suscipilur hospiiio; frigidissiraus oritur, et ubi solis lumen occumbit.
visilatur in cnrcere : nudus tegitur : sitiens hibit: Ex quo ostenditur, quidquid ad edulium perlinet,
salura(ur esuriens. Ut non dispergatur, inquit, po- vel pro errore esse, vel pro peccato. Sin aulem et
pulus meus a possessione sua. Si enim licentinm ha- pro ignoranlia offertur sacriflcium, quanto magis
bucrit princeps, vel accipere, vel rapere, vel sub pro delicti conscientia! Unde et Job offerebat mane
figura honoris lenere quaenon sunt sua, et liberis de- quotidie hostiam pro filiis suis (Job. i), timens ne
relinquere, populus qui in nomine Dei fuerat con- per igiiorauiiam deliquissent. Quod autem sequitur:
"•Non Tiroth cum Massorelhis legebat Hierony- et praecipue antiquiss. Sangerm. apud Montfauc, in
mus in suo exemplari Hebraico, sed rflTin, Thuroth Hebraeo non per n scribitur, sed O : tameisi aliera
cnm schourec, id est, cum l tiaw, vocali. MAET.— jod sit, non wa linera : nTTian. et Theodotionis
Martianaeus aspirat THUROTH, sicque relinendum Grsec. pracferat rtipi>6.
coiitcndit; sed prceterquam quod secus habent mss.
4G5 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XIV. CAP. XLVH. 4C6
Jlt non offerant in atriumexUrius, el sanctificeturpo- A num, sed post tricesimum accedunl. Quamobrero et
pulus, qui sanclificnlioni non fuerat prrcparatus, il- Dominus trigiuta annorum erat, cum venit ad bap-
lud signilical, ne facile non sanclificatis sancta tri- tismum : et in boc eodem Propheta tricesimus an-
buaraus : nec miltamus, juxla Evangelium, marga- nus ponitur in exordio. Ubi igitur cibi, ibi et an-
ritas ante porcos, nec demus sanctum canibus (Mat. gtistia atque tentatio, per quae parantur cibi. Et ubi
vu). Denique Moyses tribus diebus ab orani inimiin- in perfecli viri venerimus aetalem, ibi calcanda
diiia, et ab uxorum complexu vull populum sancti- suiit omnia, et dicendura : Habentes victutn et ves-
ficari, ut accedat ad montem Sina, et sanclificatus titum, his contenti siraus (I Tim. vi, 8). Et: Si de-
sancta suscipial (Exod. xix). Si autcro accessuri ad derit milii Dominus cibura ad vescendum, et vestem
audienda et suscipiendn verba Dei, sanclificari ju- ad operiendum (Gen. xxvm, 20). Vel certe illud :
benlur ab uxoribus, manifestum est in Lege illud Esca veniri, et venter escis: Deus autem et hunc
Aposlolicum contineri : Nolite fraudare invicem, et illas destruet (I Cor. vi, 13). Neque enim in fu-
nisi forte ex consensu ad tempus, ut vacetis ora- luro manducabimus et biberaus, sed illo vescemur
lioni (I Cor. vii, 5) : el ex consensu abslinendum pane qui de ccelo descendit, de quo in Psalierio
ab uxoribus, ul vacemus oraiioni. Post haec scrip- canitur : Panem angelorum 585 manducavii homo
lum est: El eduxil me in alrium exterius, el circum- B ]j (Ps. LXXVI,25). Et : Meus cibus est, ut faciam vo-
duxit me per qualuor angulos alrii : et ecce atriolum luntatem ejus qui misit me (Joan. iv, 54). Quod au-
erat tn angulo atrii, atriola singula per angulos atrii, lem mensura una atrioloruro eral qualuor, quaeatrii
in quatuorangulis atrii atriola dhposita. Ille virquem majoris angulos possidebant, quatuor mundi signi-
saepe commemorat, eduxit eum de loco sacerdotum ficat plagas (Genes.ui) : quod in sudore vullus nos-
qui vergebal ad Aquilonem, a sive 584 Qui erat tri coraedamus panem, et omnis labor vcntri sler-
separatus, ubi coquunt sacerdotes pro deliclo, et corique proficiat : quce quatuor atriola, vel unus
pro peccato, vcl ignorantia : eduxit autem in atrium paries ambiebal, et culinae fabrieatse erant subter
exterius. Ex quo intelligimus illud nlrium de quo porticus per gyrum, vel propinqua habcbant accu-
egressus est, fuisse inierius, et iniilta esse atria in hita : ut ubi cibi, ibi et mensuraruro praeparalio. Et
Scripiuris sanctis,'de quibus legimus : Qui slatis in ne forsitan ignoraret prophela quid essenl quse cer-
domo Domini, in atriis dorous Dei nostri (Ps. cxxxiv, neret, dixit ad eum : Hcecest domus culinarum, in
2). Et in Joanne : Et alias oves habeo qucc non sunt qua coquent ministri Dominivictimas populi. Populi
ex hoe alrio, et illas oportet me adducere : et vocem quidcra victimae, quae offerentur pro deliclo, d sive
meam audient, et fiet unum atrium et unus pastor peccalo, et ignorantia, sunt alimenta, el refrigcria
(Joan. x, 16) :hoc cniin Graece uvkt)significat, quod C f sacerdotum : ut meminerinl nibil se aliud debere
b Latina simpliciias in ovile translulit. Quando au- appetere, cum eiiam in
templo carnes ad eorum re«
tem dicit, ex hoc airio, ostendil esse et aliud : quod frigeria praeparataesint.
vel in gentiura turba ad dislinclioneni Israel, vel (Cap. XLVII.— Vers. 1 seqq.) Et converli [Vulg.
in ccelis ad separntionein terreni atrii demonstra- converlil]me ad portam domus, et ecceaqum egredie-
tur : et pro qualitate merilorum unicuique officio bantur subler iimen domus ad Orientem. Facies enim
atrium delegntum, super quo in anieriorihus plenius domus respkiebat ad Orientem.Aqumautem descende-
disputatum est. IIocaulem atrium de quo nuncsermo bant in lalus templi dextrum ad meridiem attaris. Et
est, per singulos angulos qualuor hnbebat atriola, eduxit me per viam porlmAquilonis,et convertitme ad
quae LXX minora vocant, et nos pro facilitate sen- viam [oras porlatn exteriorem,viam qumrespkiebat ad
sus vKoy.opuira.Cit,alriola diximus. Quadrnginta cu- Orientem, et ecce aqum reduridantes a latere dexlro
bitorum erant per longum, et triginta per lnlum. cum egrederelur vir ad Orientem, qui habebat futti-
Dc quibus numeris in hoc eodcm Prophcta dispti- culum in vianu sua, et mensus est mille cubitos, el
lasse me memini, quod aliud ad trihulationes etan- transduxit me per aquam usquead talos (sive transivit
gustias, aliud ad perfectam referatur aelatcm. Unde in aqua aquam remissionis). Rursumque mensus est
quadraginla diebus Moyses, el Elias, et Dominus D I mille, el transduxit me per aquam usque ad genua
atque Salvator in eremo jejunarunt (Exod. xxxiv; (sive transivit in aqua aquam nsque ad femora). Et
III Reg. xix; Mat. iv; Luc. m) : et ad sacerdotale mensusesl mitle, et traduxit me per aquam usque ad
officium non post ~ vicesimura quintuni relatis an- renes (sive et transivit aquam usque ad lumbos). Et
a Supplet Viclorius, ubi eral locus vergens ad occi- mirum ubi Num. 4 in Vulg. juxta Hebraeumscribi-
denlem ex Sacro codice, junclis LXX; nara et verba,, tur, a tricesimo anno sumi minislros in tabernaculo
inquii, sive qui erat separatus, aliam interprelalioneini fcederis, a vicesimo quinlo verterunt LXX, quod et
pnecessisse denotant, eam scilicet Hieronymi, ver- Victorio noiatum et Martianaeoest.
d Inveni mavult Viclorius verba hoc modo, pro
gens ad Occidentem.
b Simplicitntem hujusmodi Latinam non rouiavitt deticto, sive ignorantia, et pro peccalo, quomodo et
S. Doclor, cum jussu Damasi novum Teslamenlumi supra scribitur : Et considerandum, quod locusSa-
Graecacfidei reddidit. MART. cerdoium, ubi pro deliclo, sive ignoranlia, et pro
c Hoc propier LXX inlerpretationem observatt peccato coquuntur sacrificia, elc. Praeterea verbum
Hieronymus; nam Nuraerorum capite quarlo ipsii Hebr. Dltfx,quod ulique deliclum significat, usurpari
legunt a vicesimoquinlo, ubi juxta Hebraicam veri- tamen pro delicto per ignorantiam commisso, et
laletn legendiini est, a tricesimoanno. MART.— Ni- ignorantiam interdum appellari. ;
467 S. EUSEBII HIERONYMI 468
mensus est mllle torrentem, quem non potui pertrans- X meus.Medereliqiieriinlfontemaqiireviv~e,etfoderunt
ire, quoniam intumuerant aqum profundm [Al. pro- sibi lacus, qui nijunni continere nou possunt
fundi] lorrentis, qul non poterat [Vulg. potesf] frans- (Jer. II, 15). SiCut igitur legimus in bonam partem
vadari. Pro quo LXX transtulerunt : Et mensus est aquas qure egrediniitnr de lirainc lempli, et refe-
mille, et non poterat pertransire : quoniam (erebatur runtur nd tloctrinam Ecclesiae : sic sutit aquac araa-
aqua instar prmcipitis torrentis, qui transiri non po- rae, et aqurc pessimce nd quas Jeremias propheta
test. Aquce istre qure egrediebantur subter liraen do- nos prohibet accedere, dicens (Ibid. 18): Quid vobis
mus, id est templi, non ferebantur ad Aquilonem el vire jEgypli, ut bibatis de aquis Geon? quaeHe-
et ad 586 Occidenlem: sed et ad Orientem, et in braice dicuntur SIOR(TVW), id esl, turbidae aique
lniere lempli dexlro, id est, ad Meridiem, ipsamque ccenosce. De quibus iraius super lirerelicis loquilur
Meridiem non cujuslibet loci, sed alluris. Ex qtio Deus : Ecce ego cibabo eos angustiis, et daho eis
pers| icuum flt, sacrns csse aquas, el Salvatoris potum aquam fellis (lerem. ix, 18) ; in qua draco
nostri significnredoctrinam, jnxia IHud quod scrip- regnat jEgyptius, qui dicit : Mea sunt flumina, et
tum est: De Sion egredielur lex, et verhum Domini ego feci ea; qui orane excelsum videt, et ipse cst
de Jenisalem (Jsat. n, 5). El in alio loco : Replela rex eorum qui in aquis sunt. Unde vir Ecclesias-
sunt omnia scienlia Domini, sicul aqua mulia opc- B licus Dominum deprecalur,et dicit: Salvum me fac,
ricns mare (Isai. xi, 9). De his aquis et Zacharias Doraine, quoniara intravcrunl aqurc usque ad nni-
Propueta vaiicinaius esl, diccns : In die illo egre- mnro meam. Infixus sum iu limo profundi, et non
dietur aqua vivens de Jerusalem, el medium ej'us est substaniia, c et lempestas deracrsil me (Ps.
in marc primnm : medium autem illiusin mareno- LXVIII,1, 2). Et ilerum ; Libera rac nb his qui ode-
vissimum (Zach. xiv, 8). De hls aquis ct ad Snmari- runt me, et do profundis aquanim : non me praeci-
tanam Dominus loquebatur: Sl sclres quis est qul pitet tempestas aquae, necnbsorbealnie profundum,
dicit iibi, Daraibi bibere, tu forsitan petisses eum, neque urgeatsuper me puleusossuum (Ibid. xv, 16).
et dcdUset libi aquatn viventem (Joon. iv, 10). Et Ei in alio psalroo : Nisi quia Dominus eral in nohis,
iterum : Omnis qui bibitde aquaista, sitiet denuo: dicat nunc Israel: nisi quia Dominus erat in nobis.
qui aiitem biberit ex nqua quam ego dabo ei, non Cum exsurgereut homines iu nos, fursitan vivos de-
sitiet iu rcierimm (Ibid., 13). Et in temploclamabnt glutissent nos. Cum irascereiur furor eorum snper
atque dicebat: Si quis sitil, venlat ad me, et bibat. nos, forsiian aqua absorbuisset nos(Psa/. cxxm, 1-3).
Qui credit in me (sictit dicil Scriptura) flumina de EtSponsa in Canlico caniicorum : Aqnn miilta non
ventre ejus fliient aqure vivae : hoc auiem dixit de poterit resiinguere charitatem, ei (lumiiia non de-
spiritu quein accepturi erant creilentes in eum C mergenieani (Cnni. vm, 7). Istn est aqua, de qua
(Joan. VII, 57, 38). Ista» sunt aqure de quibus pro- dicitOsee: Conlempsit me Galaad civitas, quae ope-
pheta loquebaturin psaliuo : Supcr aquas refectionis ratur vanilales, coniurbansaquam, et fortiludo ejus
educavit me (Ps. XXII,2). El Ezechiel: Assumam viri piraice (Osee vi, 7, 8). Quce aqua alio nomine
vos de gentibusR et de terrin, et aspergnm super vocntur MARA,hoc est, amaritudo; in quam lignum
vos aqiiain mundatn, et tnundabimini ex omnibos Crucis miliilur, et amara vertiiutur iu dnlcia. Con-
immundiiii» vestris (Ezech. xxxvi, 24, 25). Appa- sidera legem Moysi, si intelligalurj'uxia scnsuni car-
ruerunt enim fontes aquarum. Et in nonagcsiroo neutn Judaeorum, quomodo araara sit, effodiens ocu-
secundo Psalmo canitur : Elevnverunt flumina, Do- lum pro oculo, dentem pro deote (Exod. xxi): dvide
mine, elevaverunt flumina voces suas b a vocibus in Thainar fornicationem (II Reg. xm), et Osee jun-
aqtiarum raultarum. Mirabiles elationes maris (Ps. ctum fornicarice, Jeremice Kspi^p.a (Osee i, Je-
xcu, 2, 5). Istae sunt aquae Siloe, quae vadunl cum rem. xm), Moysi uxorem jEihiopissam, ei interfec-
silentio, de quibus loquitur Isaias : Ilaurietis aquas tionero JSgyplii, el mille alia, quae si intelligamus
de fontibtis Salvatoris (Isui. xu, 3). El Psrilmista : juxta occidentem litteram, et non juxta spirilum vi-
Beneiticite Domino de loniibus Israel (Ps. LXVH).Et vilicantern, amara sunt, et lectorem suum non lain
idem lsaius de Domino Salvatore : lste, a)t, habita- -- aedillcant quam destruunt (Num. xn, Errorf. u).
bit in excelsa spelunca petrae fortissimae. Panig ei 588 lslse 'gil1""a1u~e qure egrediunlur de templo
dabliur, et aqua illius fidelis (Isai, xxxm, 16). Eru- Domini, et pergunt ad Orientem, et descendunt in
pit enitn In deserto nqua, et vallis in lerra sitienti. lalus Templi dextrum, ad altaris Meridiem, ubi
Dicilurque crcdentibus : Noli timere, quoninm re- sponsus convivas suos pascil, el accubat. Qtiod an-
derai te;meuses tu, et si transieris per aquam, tem sequitur: Et eduxit me per viam portmAquilonis,
tecum ego sum (Isai. XLIII,1, 2). Et rurstim : Qui et convertit ad viam foras portam extetiotem, viam
silitis, ile ad aquam (Isai. LV, 1): Et per Jeremiara qum respiciebat ad Orientem, illud latenter ostendii,
JoquiturDeus(I«u iv,l);DuomaIa5g7fccit populus quod slaliui ad portam Orientalera pervenire non
" Integrando Victorlus tesllmonlo supplet, et con- 0 Iterum et terlio Victor. supplet, tieni in altitudi-
gregabo vos de universit terris, et adducam vos in ter- nem maris.
ram vestram, et aspergam, etc. d Pro, tiirfe,olim eral Judam, pro quo maluii Vic-
b Eadem ratione supplet hic quoque Victor. ele- tor. Judm, ut pendeata superioribuslocuiio.averho
vaverunt flumina fluclus tuos. scilicet comidera, elc.
469 COMMENTARIORUM 1N EZfiCHIELEM LIB, XIV. CAP. XLVH. 470
posstimus, nisi perviam portae Aquilonis longo cir- A qum non potui pertransire: miillo melius qitam Scp-
cuilu perveniamus ad eam. Nisi enim venlum frigi- tuaginta qui dixerunt, et non potetat [Al. quem non
dissimum vicerimus calofe fidei, et calcaverimus re- pofuff]pertransire. Prophela enim et omnis huinnna
gionesejns; ul implc; tnrillud innobis Apnstolicum: natura, post lumbos torreniera cogitationum, et
Deus aulcm conteret saianam sub pedibus veslris iuceutiva in cordc vitiorum, nou potesl pertransire.
velociter (Rom. xvi, 20), portam per quam egrediun- Vir aulem ille qni indutus ernt BADDIM , et ductor
luraqurr, el sunt a latere dextro, ingredi non vale- prophetae, li juido pertransiit: qui peccatum non
bimus. El-notnquod aqu;i>isla; quaeingrediniitur per fecit, nec dolus invcnlus est in ore ejus(/sat*. LVI).
portam Orienlis, intantum laevaspartes fngiunt, ut a Causnsque reddit, cur propheta mille quartos [.4/.
dextris aliaris ad Meridiem pergere describantur. quarlo]cubitos non poluerit perlransire : quoniam ,
Vir aulem, inquit, iile qui habebat funiculum in inquil, intumueraiit aquae profundce torreutis , qui
manu, cum me duxisset per porlam Aquilonis fo- non potest [Al. poterat] transvadari. Et quomodo
rinsecus ad vinm, quaerespiciebat Orientem, el ipse scriptum est, gloriante propheta : Torrentem per-
qnoque esset in eodem loco, mensus est ejusdem Iransivit anima nostra (Ps. cxxm, 5)? Sed facilesol-
aquae tnille cubitos; ei Iransdnxit me per aqtiam us- vitur, s: sciamns pro hoc scriplum esse in Hebraeo:
qne ad tnlos, quos Aquila et Symmachiis, et Theo- B Torrens pertransiit animam meam. De hoc torrente
dolio uo-rpuyulovtinterprelaii sunt, proquibus LXX et Isains loquilur : Ecce ego inclino super eos sicuti
tmnstulerunuetlransivii [Al. sedtransibit] inaquam, fluvium b pacis , et sicut torrenlera inundanlem glo-
aquam remissionis: quod intelligere possumusprima riam (Isai. LXVI, 12). Et in tricesimo quinto psalrao
hnminuin significare peccala, tjuae ingredienlibus de sanctis diciiur: In protcctione alarum tuarum
nobis aquas Domini dimittuniur, el bapiismi osten- sperabunt.Incbriabunturabubertate domus tuce, et
dunt gratiam snlulnrem et initia stinl profectuum, torrentedeliciarum lunrum 590P0taDlse0s' qnoniam
tamen ipsa sublimin. Deniquc ad lalos nsque perlin- apud te est fons vitac (Psal. xxxv, 8, 9). Etin cen-
gunt, qui plantaecalcnneoqne vicini sunt, a qui pntet tesimo vicesimoquinto : Converle, Domine , capti-
morsibus coluhri, dicente Domino : Tu ejus ohser- viiatem nostram , sieut torrens in Austro ( Psal.
vabis caput, et ipse observabit (uum cnlcaneum cxxv, 5). Et super Salvatore : De torrente bibet in
(Gen. ni, 15, sec. LXX). Ei in Psalierio de Judn di- via (Ps. cix, 7). Qnis enim hominum gloriari po-
citur proditore : Qui edebat panes meos, magnilt- lest cistiiin se habere cor (Prov. xx) ? vel ad cujus
cavit super rae snpplantationem (Ps. XL, 10), sive mentem per oculorum fenestras ,'mors concupiscen-
calcaneum, hoc enim Graecuni Krepva [Mss. Krepva] liae non introibit [Al. introivit] (Jei-etn. ix), et (ut
significat. Post mille autem cubitos qui perveniunt i1 parumdicam) animi titillatio? Mundus enim in ma-
usque ad lalum, mcnsus est alios mille cuhitos in lignoposilus est(I Joan. v, 19) ; etapueriiia appo-
aqua, et (ransduxil rae jisqtie ad genua. Post re- siluni est cor hominis ad malnm , ut ne unius qui-
missiouem siquidem peccalorum, et ilcr profec- dem diei a nativitntis sure exordio , sine peccato sit
luum, quando paulnlum de lerrenis ad alliora humana conditio (Job. xv). Unde et Davidconlitetur
589 connmur ascendere, flectimus Domino ge- in psalmo : Ecce enim in iniquitaiibus conceptus
nua, dicenie Apostolo: Ut omne genu fiectalur [Al. sum, nt in peccatis concepit me maler raea (Ps. L, 7).
flectat], coelestium; terrestrium et infernorum: et Non iniquitatibus raatris mcrc, vel certe meis, sed
omnis Iingua conGieatur , quoniam Dominus Jesus in iniquitatibns bumnnae coudilionis. Unde et Apo-
Christns in gloria est Dei Patris (Pni(i>. n, 10). Ter- stolus dicit: Regnavit roors ab Adam usque ad Moy-
tio tnensus esi mille alios cubilos , et transduxit, sen, etiam super eos qui non peccnverunt in simi-
inquii, me per aquam usque ad renes. His enini gra- litudinem praevaricntionis Adae (Rom. v, 14). Quod
dihus ad sublimia pervenimus : qnae lamen ipsasu- ciibitos genere masculino , et non neutrali, cuhita
blimia usque ad lumbos et renes perveniuni, utom- dicimus , juxta rcgulam grammalicorum , et in su-
nis iu nobis ignobilis libido truncetur; et possidea- perioribus docui, non nos ignorantia hoc facere,
mus sanctificationetn corporis , sine qua nemo vi- D sed consuetudine proptcr simplices quosque et in-
del Deum. Unde ct in hoc eodem prophela ( Supra doctos, quorum in congregaiione Ecclesiac major
VIII): a pedihus usque ad lumbos Deus igneus cer- est numerus.
nitur. Indigentenimigne , et purgatione opera lum- (Vers. 6seqq.) Etdixit ad me: Certe vidisti, fili
horum , dicenle justo: Quoniam lumbi mei repleti hominis; ei eduxil me , et converlil ad ripam lorren-
sunt illusionibus (Ps. xxxvn, 8), per quos nobis et tis (sive fluminis). Cuntqueme convertissem(sive con-
in die, et in nociium phantasmate illudil inimicus. vertisset), ecce in ripa torrentis (sive fluminis) ligna
A lumbis vero usque ad caput et verticem , prelio- multa niinis (sive arbores multm nimis) ex ntraque
sissimo metallo eleciri fulgore resplendet: ut nihil parte. El ait ad me: Aqum ittm qum egrediuntur ad
in se sordidum , nihil haheat vilitatis. Unde nunc lumulossabuli Orienlis [Vulg. Orientalh] , el descen-
quarto dicitur : Et mensus esl mille], stibnudilur, cu- dunt ad plana deserli (sive aqua ista qum egredilur
bitos, forrenlem ( quod LXX non transtulerunt) in Galilmam, qum vergit ad Orientem, et descendit
Viclorius quod: ut referat ad calcaneum.
b Victorius ad Graccum , sicuf fluvius pacis , et sicut torrens inundam.
471 S. EUSERII HIERONYMl 472
ad Arabiam),intrabunt mare, ct exibunt, et tanabun- A \ fertur more lorrenlis, et suscipit de ccelo pluvias,
tur aqum.Et omnit anima vivent (vel animaiium) qum de quo in praelerita diximus leclione, .ipse a LXX
setpit (sive serpentmm), quocumque venetit totrens 592 appellaturfluvitis, eo quod perpetuas aquas lia-
(sive fluvius), vivet: et erunl pisces multi satit post- beat: nec de pluviis hinc inde collectas, sed de vivo et
quam venerintilluc aqum istm: et sanabuntur, et vi- perpetuo fonte manantes. De quo fluvio multa in
vent omnia ad qum venerit torrens (sive fluviut). Et Scripluris sanclis legimus; scd in pracsentiarum
stabunl tuper illat pitcatores ab Engaddi usque ad pauca dicenda sunt , ac primuro iilud : Fluminis
Engallim, skcatio sagenarum eril. Plurimm species impetus lrfilificatcivitatem Dei (Ps. XLV,4). Et in
erunt piscium ejus: sicut pisces maris magni, multi- alio loco: Flumen Dei repletum est aquis, praspa-
tudinis nimim. a Jn his autem qum egrediunlur ripas rasti cibum eorum, quia sic est prreparniio <*tua (Ps.
et sunt palustria, 591 non sanabuntur, sed [Vulg. LXIV, 10). Rursumque pluraliler: Elevaverunt flu-
e
guia] in salinas dabuntur. Et super torrentem (sive mina, Doraine, elevaverunl fltimina vocessuas, a
fluvium)orielur in ripis ejus ex ntraque parte omne vocibus nquarum mullarum : Mirabiles elalioncs
lignumpomifetum (sive ftugifetum), non defluel fo- maris (Ps. xcn, 2-4). Et in Isaia : Faciam in de-
liunxex eo (sive noniriveletascetex eo): etnon deficiel serto viam, et in invio flumina (Isai. XLUI,19). Et
(ruclus ejus.Per singulos mensesafferel primiliva (sive B ] in alio ejusdem loco mnnifeslius: Apparebil in Sion
innovabuntur omnia); quia aqum ejus de sancluario fluvius decurrens gloriosus in terra silicnti (Isai.
egredienlur, et erit fruclus ejus in cibum, et folia ejus XLIV,5). Super hunc fluvium eranl arbores plti-
ad medicinam (sive el ascensio ejut ad sanitatem). rimae ex utraque parte ripae; ut inler duo scilicel
Totum capilulum quamquam prolixum sit, simul Insirumenla, vetus et novum, clausus currerct flu-
ponerevolui, ne sensum legentis interrumperem , vius. Ligna autem mulla , vel arborcs plurimas ei
et lectionis ordo divistis in partes, audientis intelli- multas nimis, illas arbitror quas in paradiso Scri-
gentiam conturbarct. Primumque dicendum , qtiod ptnra commemorat poinis variis abundare; doceique
pro torrenle in Hcbraico dicitur NEHEL ("Tl"), et prophetam ductor praeviuset magister, et dicit:
Graeco sermone x~'f«*PP0''~ appellatur , LXX flumen Aquceistae quac egrediuntur , vel in ^Galilceamgen-
transtulerunt. Deinde pro Galilaea, quae Hehraice tium , juxta LXX, vel (ut verius in Hebraeoconti-
dicitur GALILA(nVw), Aquila b Bivatinterpretatus netur) ad tumulos sabuli Orienialis, et descendunt
sit, quod tumulos significat arenarum ; Syminachus ad plana deserii, vel ad Arabiam, intrabunt mare ,
lisSbptov,quod possumus transferre confinium. Pro vel ad exitus maris, et sanabnntur aquae. Aquas vel
Arabia quoque Symmachus, inhabitabilem ; Aquila, bapiismi gratiam , vel Evangelicam significare doc-
humilia vel plana ; Theodotio , c Araba transtule- C I trinam, dudum diximus. Quae si egrediantur de li-
runt. Dicnmus ergo quid nobis videatur in singulis. mine lempli Domini, ei Aposlolicam teneant disci-
Vir ille qui erat ductor Ezeehielis, commonet pro- plinam, tumutos sabuli, steriles prius, el iufcrtiles
phetam , ut diligenlius intueatur et videat, et oc- faciunt esse frugiferos, et omnia plana atque deserla
ctilta mysteria oculis mentis allendat. Vocat aulem ita irrigantur, ut exprimant in se Jerichontiiii fluvii
. fllium hominis, vel iu figuram Domini Salvatoris; sacramenlum (IV Reg. n): quem ElisaeusEvangelico
el enim Ezechiel interpretatur, (ortitudo, vel impe- et Apostolico curavit sale, inlanlum ut ubi prius sle-
rium Dei: vel certe adcommotionem fragilitatis hu- rilitas fuerat et mors, ibi ubertas csset et vita. Nec
mnnae; ne obliviscaturconditionis suae, dum ei ma- solum deseria sanarunt, sed intrant mare Orien-
gna monstrantur: et commoniium ducit, atquecon- tale, mare videlicet raortuum in quo nihil poter.it
vertit ad ripara torrentis , ut quoniam mediatn pro- esse vitale , et mare amarissimum, quod Gracce
funditatem transire non potuerat [Al. potcral], sal- j\ipvnvf uo-fa.\rinv , id est, ttagnum bituminis vo-
lem ea que in ripis suntrecognoscat. Cumque, ait, cant. 593 Mirumque in modum aquis Evangelicis
meconverlissem, siveille meconvertisset, quiductor aqusesanantur morluae, quae ab eo quod nihil in sc
erat et monitor ; ecce in ripa torrentis, sive fluvii, viiale habeant, nomen morlis sortiiaesunl. Nonenim
ligna multa , vel arbores plurimac nimis ex utraquei D noverant eum qui dicil: Ego sum vita et veritas
parte. Torrens iste qui pro aquarum abundantia (Joan. xiv, 6). Et revera juxta litteram huc usque
d Viclor. ejut ,'pro fua ad Vulgalae exemplar. In
Praeponilhuic versiculo Victor. alterum, quem
Hieroiiymianiimesse probnt ex suhnexa expositione. Grseco neutruro legiiur. Vid. epist. ad Sun. et
Sicvero legit : In tittoribus autem ejus, el in palu- Fretel.
"
tttibui, sive ht hit autem, elc. Quaeprior lectio et Supplet hic iiernm Viclorius inlegrando lex-
in Vulgata est; utramque vero ahs llieronynio re- tui, elevaveruntflumina fluctttssuos.
ferri autumat, quippe cnm utraque ejus sil, noni * Anlea ernt kafakvov pro
uofa\ririv. Jnm vero
allera LXX, illi eniro aliter locuin iranstulerunt. liuic avrbrsrovHieronymi testiinoniode nimia lacus
b Corrnpte eral flstvaj pro 'tvaj, et pnulo postt amaritudine adde luculeiitissiintirn Galeni lib. v de
ftsTo/stov,pro (isSopiov.Ms. Snngcrmanen. castigat. Siiiipliciiiin medicamcntorum facultalihus , cap. 19.
Conler Commeniarios in Osee xn, 11. Atque ubi negat S. Doctor, ne cochleolns quidcm
~ Hactenus vitiosu lectum est, Arabas, proAraba, inter ejus aquas vivere, scias Manndrelium a
sive upaSu, qna voce Theodolion planiiiem , sive Relando laudatum aliquol tradere ad littus ejus re-
plana loca est interpretatus. Vide tom. III, lihrum periri.
de Locis, ad nomina Arabothmoab, et Araba, etc.
473 COMMENTARIORUMIN EZECHIELEM LIB. XIV, CAP. XLVII. 474
nihil quod spirel, et possit incedere, prae amaritu- A.IH, 2-2). Dixit enim populus impatiens, et dolorem
dine nimia, in hoc mari reperiri potest: nec co- vulnerum suorum diulius ferrc non sustinens :
chleolae quidem parvique vermiculi et anguillae, et Transivit sestas, pertransiit messis, et nos salvati
cretera animanlium sive serpenlium genera, quorum non sumus. Unde respondit eis Dominus: Numquid
magis corpuscula possuraus nosse quara nomina. resina non est in Galaad, aut medici non sunlibi?
Denique si Jordanis auctus imbribus pisces illuc in- Quare non asccndil sanatio filiae populi mei (Jerem.
fliiens rapuerit, slaiim moriunlur, et pinguibus a- VIII, 22)? Et ipse Jeremias vociferalur, ei dicit:
quis supernatant. Gum hcec iiaque nihil ulililatis ha- Sana me, Domine, et sanabor : salvum me fac, et
beant, ut simplex serroo testatur, etinm si facla salvus ero (Jerem.t xxvn, 14). Denique angeli qui
fuerint, quod stulla Judaeorum superstiiio credit, praesides erant populi Judaeorum eo tempore quando
juxta intelligcnliam spiriialem Domini torrenle cu- clamavit multiludo insipiens, et ait, Snnguis ejus
ratae, habebunt pisces pluriraos, et vivent omnia nil supernos, et super filiosnoslros(Jtfotlh. xxvu,25);
qucc torrens iste pervenerii; ita tii piscalores slenl et, Velum lcmpli scissum esi, et omnia Hebraeorum
super ripas ab Engaddi, usque ad Engallim : quo- sacramenla reserala, responderunt prsecipienti Do-
rum prius fontem , sive oculum hmdi: sequens fon- mino , atque dixerunt : Curavimus Rabylonem, et
lem oculumve vitulorum sonat. Engalliro enim in B non est sanala : relinquamus enm (Jerem. LI, 9),
principioest mnris Mortui, ubi Jordanis ingrediiur. urbem videlicet confusionis aique vitiorum. Unde
Engaddi vero, ubi finitur atque consumitnr. Mnre et Josephus in sua narrat Itistoria, quod postquam
autcm Mortuum illud puto esse, de quo Zacharias Dominus crucifixus est, el veluni lempli scissum
loquitur : In die illa egredieiur aqua vivcns de Je- est, sive liminare tcropli fractum corruit, audita sit
rusalem, et medium ejtis in mare primuni (Zack. b vox in adyiistempli virlulum ccelestium, Transea-
xiv, 8). Daniel quoque in haec verba consentil: Vi- mus ex liis sedibus. Hoc lottim non superfluo, sed ne-
debam, et ecce qualuor venli cceli inniiehanlur in cessario dictum sil, quia roare Mortuum, influente
mari magno (Dan. vn, 2). Et David : Mirahiles ela- in se fluiniiie Doiniiii, dicilur csse curatum. Super
tiones maris (Psal. xcn, 4). Et ex persona Salvato- hoc mare ah Engaddi, oculo et fonle hmdi, qui pro
ris in psalmo : Veni in profundum maris et tcm- peccalo semper offeriur ad Engallim, fontem vitulo-
peslas demersit me (Psal. LXVHI,2). Rex quoijue rutn, qui mactanlur Don>ino, et iraitanlur vitulum
jEgypli juxta eumdem Ezechielem draco appellalur comua efferenlem et ungulas, qui in typo Salvatoris
(Ezech. xxxn), qui habitat in mari, et ventiiat flu- ad allare niactatur, erunt piscaiores, quibtis loqui-
minibus quasi cornibus suis. Et iterura , Hoc mare lur Dominus Jesus : Venile ad me, el faciam vos
magnum et spaiiosum (Psal. cm, 25). Qtiod quam- G piscalores hominuni (Matth. iv, 19) : de quibus el
diu non susceperit in se aquas flurainis, sive tor- Jeremias: Ecce ego, inqnil, miitam piscalores (Jer.
rentis, omne quod in se hahei, mortificat; sed Do- xvi, 16). Et plurimac species, immo genera piscium
minus de quo dictum est, Percutict, el curabit post erunt in mari quondam morluo. Qttos pisces ad dex-
duos dies, et in die lerlio surgemns, el vivemus in leram parlem juhente Domino exlraxil Pelrus, el
conspeciuejus (Osee vi,25), ipse loquitur in eodem erant 595 centuin quiriquaginta tres : ita ut prre
Propheia Osee : Ego colligavi Ephraim, suscepi rmilliiudine eorum reiia rumperentur (Joan. xxi).
eum in brachio meo, et non cognoverunt, qtiia sa- Aiunt aulem qui de aninianlium scripsere nnturis et
navi eos in ~ corruptione horainis (Osee xi, 9); qui proprietale, qui uhevrau tani Latino, qunm Gracco
vulneratus est propler peccata noslra, 594 el in" didicere sermonc , dc quihus c Oppiauus Cilix est,
firmatus pro iiiiquitalibus nostris. Disciplina pacis poela doclissimus, cenlum quinquiiginta liia esse
nosirae super eum, et Iivore ejus sanati sumus (Isai. genera piscium qure omnia cnptn suiil ab nposlolis,
Liu,5).lpse istud mare quod est salsissimum, et et nihil remnnsit incnptum, diiin et nobiles et igno-
nimia amaritudine mortuum, sua mortesanavit, qui biles, divites et pauperes, el orane genus boroinum
dicit per Isaiam : Spiritus Domini super me, prop- de mari hujus saeculi exlrahiiur ad salutera. Quod
terquodunxit me; evangelizare pauperibus misit 1) autem sequitur : In lilloribus ejus, et in palustribus,
me; sanare eos qui conlriii sunt corde (fsoi. I.M, 1). sive in liis quae exlra littora egrediuntur, aqum non
Unde el per Jeremiam clamitat : Convertimini, filii tanabuntur, illud latenter oslendit, quod qui in Noe
converientes, et sanabo conlriiiones veslras (Jerem. arca non fuerit, pereat regnante diluvio : et qtios
a Cum Rabano et Vielorio legimus corruptione : Antonio Imperalori Severi filio obtulit, non sine
pro qnoantea erat correptione. ln Graeconuiem texlu doctrinae sure mnxima commendatione. MART.—
est h SiufBopu,in corruplione, nbi et uvQpimoivpro Mss. omnes Oppianicum, vel Appianicum vocnnt.
Mpii-Kov legiiur.
b Josephus Vulgo nutem Oppianus auclil Anazarbaeus, Cilix, poe-
lib. vn de bello Judaico, cap. 12, nar- (a notissimus. Id vero perquam erudiie, quod pis-
rat hanc vocem fuisse auditam : sed non loquilur cium lot genera aptat Hieronymus historire Joannis
de pa-sione Domini, unde benigne intelligenda sunt xxi, 11, de cenium quinquaginta tribus piscihus ab
verba Hieronymi, non ad vivum resecandn. MART. nposlolis captis et a Petro iraciis in lermm ; quo
c Cndicesmss. legunt hoc modo, rfequibusOppia- numero et S. Augustinus in ciiui locuin significnri
nkus Cilixesl poeta doctissitrius.AM\,Appiankus, elc. docet, ex omni gcnere, sorie acstatu hominum elcc-
Fuit porro Oppianus genere a Zerbo Cilicicecivitale, tionem in ccelesiem palriam.
et scripsit «Juevnw elegaiitissimis versibus, quae
47o S. EUSEBlt BlRRONtMl 476
iste fluvius non atligerit, non susciplant snnitalem ; A habet, LXX translulerunt, augmenlum fnniculi. Ete-
sed in salinas, inquit, dabuntur, juxtn illtid quod nim Joteph interprelaiur attynientum; rem inlelli-
scriptum est: Pesiilenieiiagellaio, stultus sapieniior gentes pro nomine, et lectorisanimum confundentes.
erit (Prov. xix, 25). Erudiunl enim bonos exempla Subtracia enim Levilica tribu, et tenipli sacrificiis
pejorum. Sive in salinas dabunlur, juxia illud quod delegata, remanebant undecim tribus, qnnruin tri-
iii Evangelio scriptum est: Ronum est sal : si autem bus Joseph divlsa est in duas, Ephraim, et Manasse,
sal iiifalimtum fuerit, innihil cst mile (iVarf/i.v, 13): qui dixerunt ad Josue filium Nun : Quare dedisli mi-
ut in perpeluum friigibns careant et virore. Quod et hi possessionem sorlis et funiculi unius, cum sim
urhs post ruinam sale conspersa demonsirnt. Super tanlae mnliiiudinis, et benedixerit mihi Dominus ?
torrentem vero sive fluvinm orietur in ripis ejus ex Quibus respondil Josue : Si populus multus es, as-
utrnque parte omne lignum poroifermn, sive ut om- cende in sitvnm, et succide tibi spatia in lerra Phe-
nes voceconsona translulertint, fip&HTiiiov [Al. $p5>p.u] rezaei et Raphaim, quia angusta est tibi possessio
quod cibum et cscam tribuit, et qnod mandi potest: montis Ephraim (Jos. xvn, 14, 15). Et iterum : Di-
appellaiurqiie lingua Hebraica, * MACHAL (SSXO) xilque Josue ad doinum Ephraim et Mauasse :
el niliil juxta Sepiuaginta veierascet in co, sed quo- 597 Populus multus es, et magnae fonitttdinis :
ticlie innovabuntur fruges ejus, sive non defluel fo- B non habebis sortem unam, sed transihis ad nion-
lium cx eo, et non deficiei fructus ejus; juxta illud tem, et succides tibi atque purgnbis nd habitnndum
quod in prirao psalmo scriptum est: El eril lanquam spatia, et poteris ultm procedere, cum subverteris
ligiinni quod plnntatum est secus decursus aquarum, Chananaeum, quem dicis ferreos babere currus, et
quod fructum suum dabit in tempore suo, et folium esse fortissimnm (Ibid., 27). Hoc propterea dixe-
ejus non defluet (Psal. i, 5). Per singulos, inquit, rira, quia nunc Scriptura commemorai Joseph, hoc
menses afferet primitiva, sive ut in LXX scriplum est, Ephraim et Manasse dupiicem babere funicu-
est: Fruclus ejus in renovaiione sui primitiva dabit; lnm. Singulre auicm iribus juxta niuliiiudinein
nt omnes credentium fructus primitiae sinl, et singuii suam, irqualia accipitint .terrre spatia , nequaquam
menses singulis apnstolis deputenlur. Hoc aulem arbitrio dividentis, scd sorie qtiae in Domini pote-
eveniet, quoniam aqucc ejus de sanctuario egredien- state consistit. Deniqueiet ipse Josue qui divisor
tur : Ne putcmus riparum esse, vel arborum, aut terrae fuit, non propriam sibi separavit tCrram , ne
mensium, 596 tantnrum frugum abundantiam, red- oplimam elegisse viderelur ; sed accepit a principi-
dit causas ubertatis, et infert: Quia aquse ejtis de bns omnium trihuum Thamnathsareih in monte
sanctuario egredientur. Non ergo volentis neque Ephraim.
currentis, sed miserentis Dei est (Rom. IX,16). Ho- C (Vers. 15seqq.) Hic esl autem terminus terrm ad
ruin omniura Iignorum principntum tenet iignura vi- plagam Septentrioitalem, amarimagno, via Ethalon
tae, quod inlelligitur snpientia, de qua scriptum est: venientibusSadada, Emath, Rerotha, Sabarim,qumest
~ medium
Lignum vitce est, omnibus credenlibus in eam (Prov. inter Damatci, et confiniumEmalh : atrium
m). Iiludque quod dicitur : Ei erunl (ructus ejus in Thicon [Vulg. domui Althicon], qumest juxtalerminos
cibum, et folium ejus ad medicinam, divinnrum lihro- Auran (sive Auraniiidh). Et eril lerminus a mati
rum sncramenta demonstrat: quorum allerum perti- nsque ad atrium Enon (sive Seraranari) terminusDa-
nel ad lilteram, alterum ad spirilum : ut verbn sim- masci, et ab Aquilone ad Aquilonem terminus Emath
plicia inielligamus in foliis.in fruciibus vero sensum plaga [Vulg. ef termtnus Emath; plaga aufem] Se-
laleitem. Sicut enim scienlin Scripturarum ducit ad pientrionath. Inler descriptionem |;terrae sanctre
regna ccelorum; ct proebet nobis panem qui dicit: duodecim tribuutn Josue (ilii Nun, etquae nunc per
Ego sum panis, qui de coelodescendi (Joan. vi, 41): Ezechielem fieri imperatur, hoc interest, qnod ibi
sic folia ejus mornlem doclrinam continenl, et iri- imer iribus sorte terradividitur, hic Domini jubcn-
buuntsanitalem, ut peccantium curent vulnera. Pro tis arhitrio delegalur. In Numcroruro igiiur lihro
foliis quae Hebraice dicuntur ALE (nS"7), propter (Num. xxxiv), in quo oronis terra reprnroissionis
verbi et vocis similiiudinem, LXX ascensionemtrans- " per quatuor plagns brevi sernione dividitur, nb
tiilerunt, quod et ipsuin sic edisseri potesi, ut post Aquilone, id est, plaga Septcntrionali isla descri-
cibos fructuum, verborum raonitis ad ccelestia con- plio est: Porro ad Septentrionalem partem [Vulg.
scendarous. plagiim] a mari magno lermini incipient, pervenienles
(Vers. 13, 14.) Hmc dicit Dominus Deus : Hic esl usque ad montem altissiinnm, a quo venies [Vulg. t e-
terminus in quo possidebitis lerram in duodecimtribu- nient\ in Emath , usque ad terminos Sadada , ibunl
bus Israel, quia Joseph duplicem funkulum habet. confinia usque Zephrona ei villant Enam , sive Aser
Possidebitis Uutem eam singuli mqueut [rater suus, h Enon. Dicuntque Hebraei Septenlrionalem plngnm
in quam levavi manttm mcam, ut darem patribus ves- incipere a mari mngno, quod Palaeslinre,Phijenicis,
tris : el cadet terra hmcvobisin possessionem.Pro eo et Syriae quae appellatur Ccele, Ciliciceque prreten-
quod nos diximus, quia Joseph duplicem funiculum diturlittoribus, et per jEgyptum tendit adLihyam.
* In aliis librls et forlasse rectius HAACHAL. « Victor. tnfer termtnHinDamasci, etc, ex Vulg.
b Ad Vulgatae exemplar Victorius super quam; Hebraico, ipsoquc HieronymiCommentario.
nara in quamr&v LX.Xlectionem vull esse.
477 COMMENTARIORUMIN EZECIIIELEM LIR. XIV. CAP. XLVII. 478
Quod atilera dicil : Petvenienl terniini usque ad mon-. A in quo ei npostolus Paulns (.4cf. ix) a furore Ju-
lem altissimum (Num. xxxiv , 7) , iidetn Hebraei daico et effusione Eccle^iasiici sanguinis, lumen
» autumant, vel Amanum moniem significari, vel crecitate conspexit.et assumplo cilicio perseculionis
Taurum , quod uohis videtur 598 verius. A qtto, veieris, Evangelium prrcdicnvit, ut perveniret ad
inquit, veniesin Etnath, quce nunc Epiphania nomi- atrium fontis aeiemi, et in Aquiloue quondam posi-
nutur, ab Anliocho crudelissirao tyrannorum no- lus, apprehenderet terraiuum veritatis.
mine commulato : nam cognomentum habuit 'Etrt- (Vers. 18.) Porro plaga Orienlalis de medio Au-
favrtt- Vsquead terminoS,inqnit, Sadada, qui locus ran, e( de medio Damasci, et rfentedio Galaad, et di
et in prresenti Ezecliielis ponitur lectione , ibunt medio terrm Israel : Jordanis disterminans, ad mare
confiniausqueZephtona, quam urbem hodie Zcphy- orientale metiemini[Vulg. addit etiam] plagam Orien-
rium oppidum Ciliciaevocanl. b Hoc autera quod sc- lalem. Pro qno in Numerorum libro ita scriptum
quitur : Et villa Enam, pro quo in Hebraico scriptum reperi: Inde metientur fines contra Orientalem pta-
est, ASERENON(piy —ityn),sive Enan , et prresens gam de villa Enan, hoc est, Ascr Enon, usque Sepha-
contiiiei locus. Et interim secundum historiam bre- ma : et de Sephanta descendenltermini Rebla conlra
viter strinxisse sulficiat, et lara Numerorum , quam fontetn : inde pervenienl contra Orienlemin mare Che-
Ezechielis descriptiouem sibi ex latere copnlasse : B nereth, el tendent usque ad Jordanem, et ad ullimum
ut prudens leclor inlellignt, in quibus, vel eadem, claudentur ntari. Supra dixerat: El erit terminus a
velvicina, vel diversacommemorarini. Nunc inter- tnari usqite ad Aser Enon , lermimts Damasci (Num.
pretalis nominibus singulorum , sequnmur anago- xxxiv, 10, 11). A flne igimr Scptenlrionalis plagae,
gen, et quid nnbis videatur in singulis, prrebente hoc est, alrio Enan, tendunt fines juxla Numero-
Domino, disseramus. Ethalon interpretatur, incuna- rum lihrum usque Sephama , quam l!ebra~i Apa-
bula mmroris: Sadada , lattis ejus, a lalere, non a miam nominant: et de Apamia descenduiit termini
latiiudine intellige : Emalh, furor, qui Grrece dici- in Rebla, quae nunc Syrite vocatur Anliochia.Et ut
tur, yj>\ot : Rerotha, putei: Subarim, circuilus mon- srias Rehlam hnnc signilicare urhem, quae nunc in
lium : Damatcus, sangnis tacci et oscuii, sive poculi. Syria Ccele nohilissima est, sequitur : Contra fonlem,
Domnm aulem , sive airium Thicon, Symmachus quero perspicuum est significari Dnpbnem : de quo
intcrpretalur, alrium medium, quod pergit nd tcr- fonte supradicta urbs aquis abnndaniissimis fruitur.
niinos Auran. Igitur Thicon, medittmsonat; Attran, Ilic auieni locus a Cneo Pompeio , qui primns Ju-
quaiiiLXX.inGr.icum vertere sennonein, Aurani- diramRoinano subegit imperio, roilitari m:innccon-
tidis,iracundiam. Aser, autem Enon, qure est lermi* situs esl; et ab eo juxta fabulnm poetarum, Dnphnes
nus Damasci, in lingua nostra dicitur atrium fontis. C nnmen accepii, oblnuros eicyparissos, quae arbo-
Septeiilrionalis igiitir plaga incipit a mnri magno res in ipso loco freqnentissinicc sunt. Inde, inqtiit,
per viam Ethalon, quod inlerpretatur, incunabula pervenient termini conira Orienlalem plagam ad
mmroris, el per posnitentiam venit ad Sarlada, iibi mnre Cheiiereth , usque ad stngnum Tyberiadis.
estexlatere duclinatio. Intelligimus enim iinpen- Mare autem dicitnr, cum habeat dulces<jOOacI,ias>
deniem nohis Emalh, hoc esl, indigiialionem Dei : juxla idioroa Scripturaruro, quo congregationes
sive Einatb, verilaie coroperla, aperiunttir nobis nquarum appcllantur ranria. Et lendent, inquii,
putei Berotha, quos foderunt principes , Abrabam, tenniiii usque Jordanem, et ad ullinium claudenlur
Isnac, el Jacob : longoque circuitu pervenimus ad mnri, vel niari morluo , vel ul alii ptilant, lingua
monies Sabariro, qui positi sunl inter Dnmnscum, maris Rubri, in cnjus littore Ahila poslta est, ubi
hoc esi, sanguinem cilicii, el confiniutn Emath, ut nunc moratur Legio, et prcesidium Romanoruro.
supra diximus, veritatis. Sicut enira per nicerorein lfoc juxta Numerorum librum dictura sit. Juxta
deciinamus mala impendeniia, et ex latere deviia- Ezechielem vero de medio Auran : quod est oppi-
mus : sic postsanguinem, et cilicium vitac sangui- dtim Daraasci in solitudine, et de medio Galaad,
narire,aniequamveniamus ad confinia Emnih, 599 qui mons Libani collibus copulatus cecidit in sor-
circuimus et pervenimus ad monles, de quibus scri- D tem Ruben, ei Gad, el dimidiae iribns Manasse , et
plum est : Montes in circuitu ejus, Et Dominusin est a tergo Phcenicis et Arabite : ad quem monlem
circuitu poputi sui (Psat. cxxiv, 2). Qui locus appel- pervenit de Charris profeclUs Jacob, et comprehen-
latur, atrium Thicon, hoc est, atrium medium, ut sus est a Laban (Gen. xxxi), de qoo et Jeremias lo-
iiilerprelntus est Symmnchus, juxta terniinos Au- quitur : Galaad, tu mihi initium Libani (Jerem. xxn),
rnn, quod iracundiam sonat, el cum prnpheta dica- qunm cepit de Amorrhccorum regione Galaad filitis
mus : Iram Domini tuttinebo, quoniam peccavi et . Maehir, filii Manasse : finisque hujus plagae, Jorda-
(Mich. iv, 9). El a mari usque terminos Dainnsci; nis fluvius dislerminans, etmare Orientale,quodin
» Prorngant enim Ilebrcci bujusce lateris termi- hoc scholio sequenli: pro quo in Hebraico scriptum
nos, vel Amauum , vel Tnurum intelligenles sub est Wy -i;*~nHaser Enan, et prmsens locut eontinet
allissimi raoniis vocabulo, quod veriusplerique in-
terpreiantur de Libano, quaraquani aliter hic scn- " Atsiue Enan. Certe anihil inlelligit.
oliro, MART.
tit Hieronymus. neque prinium Pompeio consitum , neque
b llniic locum depravatum legimus apudMnria- ab co, sed diu antea, Daphnein appellatum eum lo-
cura Veterum teslinionia probare possunt. :
num,qui imperite castigavit edilionem Erasmianam
479 S. EUSEBIIHIERONYMI , 180"
hoc loco mare Mortuum, non linguam maris Rubri A \ (Gen. XLIII).Incipit aulem ista possessio, el hi ter-
intelligunt. Dicamus juxta tropologiam : Post termi- mini Thamar, a palroa videlicet viciorinipie vitio-
nos Aquilonis longo circuitu per Ethalon, el Sadada, rum, usque ad aquns contradictionis. Scmper enira
etBerolha, Sabarim quoque, Thicon, et Auran, et virlutibus contradicitur. Unde et praedicationiEvan-
Damascum, etatrium Enon, ad Emaih usque per- gelicoe,Judneiconlra Paulum disserentes, in toto orbe
venit oricntalis plaga : deroedio iracundiae Auran, asserunt contradici (Acl. xv). Et in Evangeliolegi-
et de medio Damasci sanguine videticet pceniientiae, mus, Simeone dicente : Hic erit in ruinam ct resur-
et de medio Galaad, quod interpretatur revelatio, reciionem multorttm, et in signtim, cui conlradicelur
vcl lumulus testimonii; ul post iram et pcenitentiam, (Luc. n, 34). Omnis aulem con(radictio est sancti-
spem saluiis ostendat: et de medio terrae Israel, tatis, quod interprelatur Cades, dicente Psalmista :
quaevisionem continet pacis, usque ad dulcissima Concutiet Dominus dcsertum Cades (Ps. xxvm, 8);
Jordanisfluenta pertingal: quaclonge separalo mari quod videlicet primuni nou habebat Dominisanctita-
lumen Oiientis consequiiur, ita ut fluvio Jordanis, tem : sed concussum est alque commotum, ui reci-
qui interpretaiur rivus judicii, et Orientis lermino peret hospitem Deum, qui dicil : Super quem602
finialur. Quod aulem in LXX ponilur yotvixwvoj,id requiescit [Al. requiescet ] spiritus meus, nisi super
est, palmeli, in Hebraico non hahetur: pro qno nos, B humilem el quielum, et trementemverba mca (Isa.
metiemini inierpretaii sumus : Errorque manifestus, LXVI,2)? Post desertuin Cades, usqne ad mare ma-
quod proTHAMODDU (TTIOn)litlercc decepti similitu- gnuin in meridie, plagceAustralis torrens est, de quo
dine, daleth et res, legerunt« TUAMORRU (liicn). supra diximus; qui non de terra, sed de roelo pluvias
(Vers. 19.) Plaga autetn Australh meridiana a habet diversarum virtutum varielate colleclas :
Thamar usque ad aquas conlradictionh (sive ad • (Vers. 20.)Et plaga maris, mare magnuma confinio
aquas Maribolh : hoc enim contradictio , sive Stc.Si- per direclum, donecvcnias Emaih, hmc est plaga mu-
r.uapkbt,hoc est jurgia sonai). Cadesquoqueet torrens, ris. Dequa manifestius elbrevins scribit Numerorum
usque ad mare magnum[Vulg. plaga] hmcest plaga ad liber. Plaga autero occidentalis a marimagno inci-
601 meridiem Auslralh. Pro quo in Numeroruin piet, et ipso fine concludetur, hoc est, de mnri
libro ita scriplum est : Incipiet a solitudine Sin, qum; usque ad mare : ad lorrentem [Al. a torrenle] vide-
est juxta Edom, et habebit terminos contra Orientem: licei Rhinocorurae, qui influitin tnare, tisquead cum
mare[A].add\lursatshsimum],quicircuibunlAustralem i locum qui est conlra Emath urbem Syrice, de qua
plagamper ascensumScorpionh,ila ut transeant Senna,, supra diximus. Occideus autem juxla legcs tropolo-
el pervenienl in Meridie usque ad Cadesbarne: unde> giaesemper in inari est : seniper in snloet fluclihus,
egredietilurconfiniaadvillamt'OmineAddar,etlendent! G ( uhi quotidie naufragia suscitantur, et miserorum ne-
usque ad Asemona: ibitque per gyrum terminus abi ces, et divitiarura et raercium amissio, et tamen
Asemonausque ad torrentem Mgypti, et maris magnii quum liaecomnia patienlia fregerimus, venimus per
littore finietur (Num. 34, 3, 4 et 5). Quod breviterr directum ad Emath, hoc esl, ad Domini verilatem,
hoc signilical (ne per occasionem Ezechielis, ad ex-- qui victis perseculionibus, aeierna nobis prrcmiare-
positionem videamur Numerorum transisse lntissi- promisit.
mam), a soliiudine Sin, qure est juxta Edom , ett (Vers. 21 seqq.) El dividetis terram istam vobis
roari Ruhro terminum circuire, ct per ascensumi per tribus Israel, et miltelh [Al. meltefis] eam in hm-
Scorpionis, et per Senna et Cndesbarne, et atriuml redilalem vobis,et advenisqui accesseruttt[Vulg.acces-
Addar, et ab Asemona pervenire usque ad torren- serini]advos, qui gettuerinl filios in medio vestri, et
tem jEgypti, qui juxla urbem Rliinocoruram ninri] erunt vobisskut indigenminler filios Israel : vobhcum
influit. Hic vero terminus plagaeaustrnlis, hoc esll dividenl possessionemin medio tribuum Israel. In
meridianae, incipit a Thamar, quae urbs in solitudinee tribu autem quacumquefueril advena, ibi dabitis pos-
est, quam ef Salomon miris operibus exstruxit, etX sessionem illi, ail Dominus Deus. Per hoc opitulum
hodie Palmyra nuncupatur : Hebrrcoque sermonee discimus (el deculiiur supercilium Judaeorum) nihil
THAMAR ("inn) dicilur, qure in lingua noslra, palmamn D inier Isrnel et gentium populum esse divisum. Si
sonat, usque ad aquas conlrndictionis Cades, quaiu u enim advenis et alienigenis cum his qui sunt de pn-
in deserlo essenondubiura est, et torrens ingredienss pulo Israel, hocest indigenis, terra dividatur; nulli
mare magnum, hoc quod yEgyptiPnlestinaeque prae- j- dubiiim eamdem esse haereditatem populi genliura
tendit littoribus, et haec est plaga Australis ad Mc- :- et populi Judaeorum: si tamen conversi fuerint ad
ridiem.. Post plagam ergo Aquilonis et Orientis, i, cullum Dei lsrael, quod propric nomen possidet
quando orlus nobis fuerit sol justiliae,accipimus Me- :- Christianum, habentibus Judreis Legis litieram, el
ridianam plagaro , quando corum nobis desuper sr nobis spiritutn : illisque leuentibus raembranas, et
lumen infunditur, et cuin Abraham inirous convi- i- nobis eum qui scriptus est iu membranis. Et apud
vium (Gen. xix), et inebriamur vino, quod laetificat »t Moysen sorte lerra dividitur; hic aulem, ut diximu~,
cor hominis (Ps. cm), cum Joseph et fralribus ejus is Dominijudicio delegatur : unaqtie posscssio est ad-
P » Editi falso legunt rmnn Thamaroth, pro TAa- pro Dateth ; unde Thamorru, pro Thamoddu. MART.
morru quod mss. codices relinent. Error enim nonI In aliis libris Thomurru.
fuit in nomine, sed in mutatione elcmenti Reschi
481, COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XIV. CAP. XLVIU. 482
'
ct in
vencc Israeli, et singulis tribubus datur bacredi- A loco : llabitavi cum habitantibus Cedar, mulliim pe-
tas, jubenle DominoDeo. regrinala est anima mea (Ps. cxix, 5).
(Cap. XLVIH. — Vers. 1 seqq.) Et kmc nomina (Vers. 8,9.) Et super terminum Juda a plaga
tribuum, a finibus Aquiloriisjuxta viam Elhalon per- Orientali usque ad plagam maris, erunt primilimquas
gentibus 603 Emalh atrium Enon, termiffus Datna- separabilis, viginti quinque millia lalitudinis el longi-
sci ad Aquilonemjuxlaa Emalh, et etit eia plaga Otien- tudinis : sicut singulmpartes a ptaga Orienlali usque
tali [Vulg. plaga otientalis] mate, Dan una. Et a tet- ad plagam maris, el erit sancluarium in medio ejus.
mino Dan a plaga Otienlali utque ad plagam matis, Primitim quas separabilh Domino, longitudo vigiuti
Aset una. Et super terminum Aser a plaga Orientali quinque millibus, el latitudo decemmillibus. Supcr-
usque ad plagammaris, Nephthali una. Et super ter- fluum est disserta disserere, ct in quibus supra la-
tninum Nephthali a plaga Orienlis usque ad plagam boravimus, quasi non sint dicla, iierum laborare.
marit, Manasse una. Et super lerminum Manassea Post septein tribuura terminos, ab Oricnte usque ad
plaga Orientali usque ad plagam maris, Ephraim una. Occidenlem describunlur primitiae; quarum lalitudo
Et stiper terminum Ephraim a ptaga Orienlali usque teneat vigintiquinque millia calamorum : Iongiludo
ad plagam maris, Rubenuna. El super terminum Ru- vero siculi lenent singulae tribus ab Orienle, usque
ben a plaga Orientali usque ad plagam maris, Juda g ad mare, cujuslongiludinis incertus est numerus.Ne-
una. Descripia terrae sanctae possessione, tam juxla que enim in singularura descriptione tribuum, men-
prcesentem Ezechielis propheliam, quam juxta Nu- sura descripta esl. Sin autem latitudo habet vigin-
merorum librum : nunc singularum tribuum a plagai liquinque inillium calamorum, conjici dalur, roulto
Orientali, usque ad plagam Occidentis, id est, maris> majorem esse numerum longitudinis, quae semper
possessio describilur : et primum fuics accipiunt abi major est latiiudine. In medio atitem sancluarium
Aquilone juxla viam Ethalon pergenlibus Emath,, ponilur juxla primiiias, qtire sunt Domino separatae,
atrium sive Aser-Enon lerniinum Damasci ad Aqui- longiludinis viginti quinque rnillium calamorum, et
loncm juxta Emath, de quibus anle jam dixiraus. latitudinis decem millium : quaelegens nihil aliud
Incipit autcm priraum irihus Dan : secunda Aser : possum dicere, nisi illud Apostoli: 0 profundum di-
tertia Neplilhali: quarta Manasse : quinta Epbraim : vitiarum sapientiae et scieniiceDei! quam inscrutabi-
sexta Ruben : sepiima Judac, hoc est, a sinislrai lia judicia ejus et invesligabiles viae ejus (Rom. xi,
parte, et complelur numerus septenarius. Deinde3 33)! Et in alio loco : Ut possitis comprehendere
priiniliae sacerdolum, et Levilarum, et sancluariuini cum omnibus sanctis quae sit latitudo et longi-
Domini in medio, sanctumque sanclorura. Urbs quo- ludo, et sublimitas, et profundum : scire etiam
que ipsa describilur per singula lalera in quadrum,» Q supereminentero scientice charitatem Christi, ut
quatuor millia et quingenlos habens calamos. Sub-- 605 impleamini in omnem pleniludinem Dei (Ephes.
urbana quoque sacerdotum cl Levilarum per ordi-'.- in, 18): Vigesimnm quinlum aulem numerum referri
nem describunlur, el possessio principis. Rursum-;- ad sensus, de quibus diclum est : Sensnm divinum
que a parte dextera succcdunt quinque tribus a plnga a possidebitis, et decem millium, ad perfeclam con-
similiier Orientis, usque ad plagara Occidentis, qua- i- sumniatamque virtutem, quae Decalogo veteris In-
rum prima est Renjamin : secunda Simeon, suam n strumenti, ad Evangelicum pervenial sacramentum,
specialiter habens possessionem, et nequaquam ut H et prius brevi sermone perstrinximus, el bic ex parle
prius niixiam cum Juda : lerlia lsachar : quartaa commonebimus. Si enim ab uno addens nnmero, ad
Zabulon : quinta Gad : porlceque civitaiis (ernae per sr quatuor pervenias, denarium implebis numerum; at-
singulns plagas : et nomen ipsius civitalis, quod inn queilaiiel, ut et vetus Testamentum consiringatur
fronle Ponlificis auri lamina continetur. De quibus is in novo, et novum in veteri dilaietur.
universis in suis dissererauslocis. Hocque notandum, •> H (Vers. 10 seqq.) Hmc autem etunt primilim sanc-
quod quadraginta octo civilalum.quce in Numerorum n luarii Sacerdotum ; ad Aquilonemlongiludinis viginti
volumine tribui Leviticsedantur 604 a<fbabitan-i- quinque millium, el ad mare latiludinis decem milliu,
dum cum suburbanis suis, hic silenturnomina, el ci-i- D ] ted el ad Orienlemlaliludinis decemmillia, el ad Meri-
vitales fugiiivorum : quarum tres trans Jordanem,i, diem longiludinisviginti quinque millia : et erit sanc-
Rosor videlicet, el Ramoih, et Gaulon in duabus et !t tuarium Domini in medio ejus. Sacetdotibus etit sanc-
dimidia tribu datae sunt : el tres intra Jordanem,i, tuatium de filiit Sadoc, qtti cuslodierunt cmremoniat
Cades videlicet, et Sichen, et Carialharbe. Neque ie meas , et non erraverunt cum errarent fitii lsrael, sic-
eniro opus erat in descriptione myslica, et habita- i- uf erraverunt Levitm.Et erunt [ Vulg. addit eis] pri-
lione sanclorum, et conversatione perfecta, fugiti- i- mtfta- rfe primitivis [ Vulg. primtftts] terrm sanctum
vorum describi auxilia, quibus lsrael indiguit adbucic tanclorum, juxta terminumLevitarum. Quatuor primi-
in terra positus, et per multos labores atquediscri-i- tiarum sanciuarii describuntur plagae, quae non ad
mina ad hanc civitalem venire feslinans, et in sin- i- populum, nec ad vulgus ignobile, neque ad Levitas,
gulis sanctis loquens: Advena sum atque peregrinus us inferiorem graduro, sed proprie ad cultum perlinent
sicut omnes patres mei (Ps. xxxvni, 13). Et in alio io sacerdotum : Aquilonis videlicet, et Occidenlis, et
a Viclorius, juxta tijam Emath : et paulo posl, et super tcrminum
Dan, ex Hebr. scilicet et Vulgala,
Iropressa autem lectio LXX est Anbbpiav TOU A«V,
433 8. EUSEDII HIERONVMI . 4S4
Orientis, et Austrl: et pcr parles profectuuni ordo j^ ferentur primitiai lerrm ( sive auferentur ), qui sancti-
narratur, ut Aquilonis frigora relinquentes, venia- ficalmsunt Domino. Quinque milUaautem qum super-
mus ad Occidentem : quod scilicet occidnnt nobis vi- sunt in lalitudine per viginli quiuque miltiu, ptofana
ii;i atque intereani, et inde transeamus ad Oricntem: erunt urbis in habilaculum, tl in suburbana: et erit ci-
orloque nobis sole justiiiae, veniamus ad Meridiem, vitas in mettioejus, Quod nos vertiiiius in profanuin,
in quo clarissiinnm lumen, alque perfecium est; et pro quo Aquila fiiMov, Svmmnchus cl Theodolio
tam ab Aquilone usque ad mate, quain ab Orienie IttixQvtraiislulerunt; LXX liiicro npoxsix^p-a quod
usque ad Meridicm, viginti quinque millia longiluJi- qntcmurale possumus dicere, Profanuin auieni 607
nis, et lalitudinis decem millia sint: Ut uhiqne eadein estet laicuin, id est, vulgare, quodomni populo hahi-
longitudinis, ct laliiudinis inensnra servetur. Sane- tarcpassiralicet. |l|udauieni quoddixerunt LXX: Nec
tuarium autem, id est, Templum Domini, in raedio mensurabitur, nec nufereiur, pro eo quod nos dixi-
erit primitinruro Sncerdotnlium, el aequo laiere ex mus, non niuiahitur, nec transfuretur, sensiini non
omni pnrle vnllabilur. El quod dixernt: Hm autem hahere, perspicuum est. Degcribilur quoque Levita-
erunt primitim sancluarii Sacerdotum, ne contmuiii rum possessio, quae vicina quideni esl finibug sacer-
vocabiilo omnes Sncerdoics vindicnrent sihi hujus dotiini, et eadem habet spatia in longitudine, a el in
loci possessiouem, el caeremoniasobservandns, ponit n laiitudineprointiliiliidineLevitaruni, qurt)habct pau-
specialiler inferens: Sacerdotibus'saiictuariuiiierilde citas Sarerdplmu, sed tamen propriU utitur termi-
filiis Sadoc, 600 V*'1 inlerprelatur, justus ; de qtio nis, et inielligil se a Sacerdotali gradu esse disjimc-
dlcilur : Justus Dominus, et juslitias dilexit: aequita- lam : ad docufiendam superhiam ministrorum, qui
tem vidit vullus ejus ( Ps. x, 8). Pro quo Sadoc, iguoranies huniilitaiem staius sui, ulira Saccrdotcs,
LXX scribunt Sadduc, Iste Sadoc loijuitur in Evan- hoc est preshylei os, inturoescunt, et diguitatem non
gelio : Non eniro Pater judicai qucmqimm, sed omne meriio, sed diviiiis i>existiniani. Ccrle qui primus
judicium dedit Fiiio (Joan. v, 22). Et de hoc sub fueril niinistroriiiii, quia (Ai. qtii) per singula con-
nomine Salomonis mystice Propheta decaninl: Deus, cionalur in populos, el a Pontilicis lutere non rece-
judieiuni ttiiim regi dn, et justiiiam tuam filio regis dit, injuriam pulnt, si presbyler ordinetur: ei non
( Ps. LXXI,1 ). Illi autcm sacerdoles Doniini sanc- meminit inensarum et vidtiariuii minisler, in obse-
tuarium possidebunt, et cuslodient cccreinoiiiasejus: quiiiiu se el ministerium non solum Sncerdotum,
qui non erraverunt cum errarent filii lsiael alque sed c el viduaruin, et paiiperum delegntum. Et non
Levitae, de quibus in superioribus disptitaiuin est: venundabunt,inquii, ex eo, nequemutabunl, nl perraa-
qni non offeruul victimas, sed privilegio noniinis, et neat Leviticae dislributionis setertia possessio, nec
erroris sui humilitale contenti, semper loquunlur in p vincatur pretiomeriium dignitaiis, nec ab alio trans-
corde: Iniquitalem nienm ego agnosco, et peccatura feramus ad alium: quia quae sanctificala sunl Do-
meum conlra [ Al. coram ] rae est semper ( Ps. L, piino, nou eorum quibus data suni, scd cjus cujus
4). Audiat hoc sacerdotalis gradus, et Ariancc per- nomine possidentur. Quiuque millia auiem qure su-
sccutionis ardore superatus, ac verse postea lidei, ne persunt in laiitudine, per vigimi quiuque millia, sub-
opihus careat, potentia colla submilicns, snflicere auditur longitudinis, profana erunl urbis : ut cunc-
sibi si non expellatur ex templo, si pristini nominis lis hnbitnre liceat Israelitis, omnique de plebe : non
tnnbram quanidam et imaginem tenem, et non rcsu- quod iraniunda sint, aul aliquid in habilalione terrre
pinus ructans delicias, quasi immaculaius et purus sauctce coiitaminalum, putridum puteliir et sordi-
dc excelso throno nohis iinperitiae sune, et barbnrae dum; sed quod praeler Sacerdotes omnibus in eis
garrulilatis ructet nauseam. Erunt, inquit, eh primi- habitare pennissum sit. Per qu.T intelliginius cuncta
tim de primitiis terrm, boc est sacerdotibus : et qui qurc referirous ad sensus, hoc est, ad corporis volu-
non erraverunt, cuni eirarent filii Israel et Leviiae. ptaic», qnre visu, et auditu, tactu, odore et tapore
Primitiae autem de primitiis, sicut decimarura deci- capimus, esse prolnna, et teinplr sanciimoniam non
mae, sancturaque sanctorum, juxta terminum Levi- habere, nec sacerdolale esse privilegium [ Al. sacer-
taruro : ut habcnt qttidem Levitae confinia sacerdo- 'p dotalis et privilegii ], sed laicce608 vililaiis. Civi-
tum, sed umbilicum, id est, medium ejus, et ip«ain las antera erit in roedio, de qun scripluiti est: Flu-
possessionem tenere non valeant. minis impeius lactificat civitatera Dei (Ps. XLV,4).
( Vers. 13 seqq.) Sed el Levitissimititerjuxta fines El: Non potest civitas abscondi super montem posi-
sacerdolum viginli quinquemillia longitudinis, et lati- la (Matth. v, 14) : tte qua dicenius in «onsequen-
tudinis decem millia : omnis longitudovigittti quinque libus. nporeixt&i**,hoc est, antemurale, etSuurmtia,
mittiuin, et latiludo decem mitlium. Et non venunda- id est, spatiura, quod LXXprosu6urpom«interpKlali
bnnt ex eo, nequemutabunt(sivemelienlur) nectrans- sunt, quem sensuni in boc loeo habeant, ignoramus.
« Voces et tn latitudine Vlctor. respuit. tur Innocentius I, epistola ad Alexandrtia»Anttoche-
*>llue refer episiolan* 146; ad Evangelum, ai- num episcopuro, mim. i, ubi sacerdolet ministrotque,
qu* illud 6tt« priaw, »i «* diacom o»dinatur presby- qui in civkatesunt, memorat. Qni lamenalibi presliy-
ter, novetit se lucris minorem,merdotio esse majorem. tero» tecundos taeerdotet vocat.
Observandum quoque obiter, Sacerdotum vocabulo c Cur voces et vidttarumhic Victor. expuugat, non
pr.vter usiiatuiii Aniiquorum morem, pre.sbyteros, viden.
. itea episcopos sJgHiftcari.Eo iuteltectu fiac vuce uti-
485 COMMENTARIORUM IN EZECHII&EM UB. XtV. CAP. XLVHI. 480
( Vers, 16.) Et hm mensurm ejut, ad plagam Se- A lum de his spatiis ad exercendum opera civitaiis,
p/en/riona/em, quingenti et guatuor millia: et ad pla- < capiendorumque frucluum habere licentiam, sed va-
gam lleridianam, quingenti el qualuor millia, el ad cnre ab usu el opere lioiniiium : ut circummuralinur-
plagam Orientalem, quingenti et quatuor miltia : et ad liis, spniite nascentium virgultorum atquc herbarum,
plagam Occidenlalem, quingenti et quatuor miltia. et cceierorum quce terra gignit, habeant amceni-
Quod dicit: Et haemensurae ejus, subaudiendum est, lalein.
«vilalis. In fine enim praeierili cnpituli posilum est: Quod aulem reliquum fuerit in longitudinesecundum
Et eril civilas in medio ejus, id est, terrre. Primnra- primitias
| sancluarii, decem millia in Orienlem, et de-
que a plaga Seplenirionali incipil, et e regione ponit cem < millia in Occidentem,erunt sicut primitim sanc-
plagam Meridianam. Rursumque par reddit pari: ut tuarii i : et erunl fruges ejus in cibum ( vel in panes )
Orienlali plagaee conlrnrio ponat Occiden|a!em, id hh qui serviuiil ( vel operanlur) civitati. Servienles
est, mare : singulaque latera civitatis habennt qua- > aulem ( vel operantes) civitatl, servient (vel operabun-
tuor millia etquingenlos calaraos ; qui faciuni suppu- tur ) ex omnibus tribubus Israel. Omnes primitim vi-
taiim [Al. supputati ] uudeeiiii millia passuum et oc- gintii quinque millium per viginli quinque millia in
toginla quinque, ul siroul omnis urbs, sicul in line < quadrum, sepuraburititr in primillas sancluarii, eipos
.
liujus voluminis scribitur, per circuitum bnbeat de- B sessionem civitath. Post urhis sanclae descriplioueni,
cem et oclo millin calamoruni, qui fnciun! quadra- > et suburbaua ejus , rcliquara partera primiliarum
ginla quatuor niillia passuuni, et (rccenlos quadra- '• sanciuarii decem millia calnmorum in Orientem , cl
ginta. Unde et quadragesimus quarlus Psalmus, qui alia decem inillia ad Occidentem tendentium, dele-
inscribitur, In finem pro his qui commutabuntur, el gnri vult his, qui opera civiiatis exercenl ad varios
pertinel ad Idida, id est, ad amabilem Domini, sive usus, quihuscumque urbs indigel: ut scilicet serau-
ui inlerpretatus est Aquila, pro liliis, Symmachusque tur, etexlrugibus quae in hoc lerrce iiascuiitui'610
pro floribus, Ecclesiae, quac urbs Doniini cst, conti- spatio, vescaniur operarii, qtii vel mcenia urbis ex-
net sacraroenta, de qua scribilur in eodem psalmo : struuni, vel interrupta et ruinosa reslituunl, ul ha-
Astiiii regina a dextris iuis in vestitu deauralo, cir- beat civitas ciiltum suum, ct sarta tecla, cum po-
cumdata varieiate ( Psal. XLIV, 10 ). Et iterum : poscerit necessitas, instaurentur. Et haec [Al. hoc]
Omnis gloria ftlire reg's inlrinseeus (Ibid., 14 ) : ut non solum in Isracl, vel in possessione terrcc sancix
non sii similis sepulcris forinsecus dealbatis, sed et spiritaliier Ecclesice mysterio coniinetur : sed in Ro-
intus et foris omnia lavet paropsidis (Malth. xxm). mano quoque fieri probamus imperio, ut qucedara vil-
Cumque recesserimus ab Aquiione, vento frigidissi- Jcc sint pertinentes ad jtira urbium, vel regia niuni-
mo, transimus ad meridiera, et posl ortum in nobis C G ficentia, vel hcereditatibus et donatione [At. dona]
lumen scieniire, oceasnm fortiludinum formidamus, multorum, ne scilicet paulaiim ccdificiacollabanlur, el
nequaquam 609 prreierita, sed fulura considerantes, sedes publlcre, qure ornamentosuiH civitati, longa ve-
nec habentes ceriam virluiis possessionem, scd xentur incuria. Operarii aulem, inquit, sive qui ser-
quotidie in ornlioiut dicenles : Ne inducas nos in viunl in operibus civitatis, erunt ex omnibus tribubus
tenlalionem, quam ferre non " possumus ( Math. Israel : ut nulius se ab opere civitatis imrauiiem pu-
LXXXVI, 13). tet, sed onines certatim exslruanl Ecclesiam. Quod
(Vers. 17.) Erunl autem suburbana eivitatis ad in tubemaculo quoque factum iegimus, ut pro varie-
Aquilonem,dttcenti quinquaginla : et ad tnetidiem, du- taie viriuin, alius aurnm et argentum, cncciim, bys-
cenfi quinquaginta : et ad Otientem, ducenli quinqua- sum, et purpuram, variaque et diversa subtegmina :
ginla : et ad mare, ducenli quinquaginta. Pro snbur- alii pelles et caprarum offerant pilos : et cum essenl
banis, quae Hehraice dicuniur HAGRAS ttf-un, rursuin tfona diversa pro qualitate subsianiice, unum donan-
LXX Siio-Tvfta,id est, spatium translulerunt. Quod tium esset praemium : imina raajus eorum qui parva
autem dicitur, ducenli quinquaginta per singulns• quidem obtulerinl, sed majora pro viribus, in exem-
plagns, subaudiiur calami, qui sena cubiia habcnt, plum viduae pauperis, quae duo minuta in gazophyla-
et uiiua» p.iliiium; cl persingula Jaiern faciwut pas- cii dona miitebat; Domini est judicio laudata, dicen-
"
sus 6e*eeniBSdecem el seplem panlorainiis, el ini V tis : Vere dico vobis, quia vidua hmc pattper plusquam
comrauni raille ealamos, habenie» passus duo tnilliai omnes mtsif: Nam omnes hi ex abundantia sibi mise-
quadi iogentos sexaginla oeto: qure spatia tnuros per ' runl in munera Dei: hmc autetn ex eoquod deest itli,
eircuilUBiambiuui civilatis, nt inter urbem el eai omnem victum suum quem Itabuit mhii(Luc. xn).
qtue ivlkjaa sunt, dividnnl. Ex boc ostendilur nnl- Sicul ergo diximus de operibus civitatis, sic illud bre-
» Ex hoe loco ma*rifestumnobis est anliquitus ad- descripsit Auctoris, sermone 84 in Appeud. Qpp. S.
dilam fukse in Oratione doiuuka hujtismodi clau- Augnstini. Et sane luculentissime S. Amhrosius :
suiaui(>quamferre non possMmMs.juxta vcrba Apo- < Vide,ini|uit,quiddicnt:Et nepaliaris indiici nosin
stoli dicenlis : Non pntietur vos Deus tentari suprai tenialionem, qunui ferre non i«)ssmnu". Non dieil:
id quod potestis. MABT.— Atii mss. IIOIIpossimus. non indncas in tentationem, sed qunsi Athleta ta-
Porro qtiod ad Orationis dttininieaetexlniu perlinoe- lem vult tentaiionem qunm ferre possithnniana con-
rinibiecveiiin, non autero.quodiCIfirjcuspwiat, ex- dilio. i Adde quod totide» coitlinuo verbis, ni«i in
plicntionis gratia ahs Hieronymo addita sint, evin- aliquibus libris petitionis pnriera fecissem, referri
cunlaliorum Pairum testiinonia: puta HiJarii inPsalia., non potcrattt. Habeiiiuretiai» aiiis apud s, Kiertjnym.
cxvni, iit. 1; Ambrosii de Saeram. lib. v, et qui eumi locis, utin Matth. c. xxvi.
487 S. EUSERII HIERONYMI 488
viter perslringendum est, quod omnes primiiire san- A et Eleazar filium Aaron, Judas possedit ab Austro
Ctuarii, ct possessio civitatis pariter supputata per (Josue,xv); et Ephraira, et Manasse Iribus dimi-
quadrum contineat, millia ducenta quadraginta scx , dia, nb Aquilone (Josue, xvm). Poslea vero de Silo
et pnrtem terliarn. Si enim viginti quinque millia ca- missis exploratoribus per singulas tribns, et descri-
lamorum, qui senos cubilos habenl et pnlmum unum, ptione terrae allata ad Josue et Elenzar, Renjamin
faciunt nosira , hoc est, Romana sexaginta , et juxla Jiidatn ab Austro, et juxta Ephraim et dimi-
unum miilia , et sexcentos sexaginta septem pas- dinm triburo Mannssenccepit possessionem. Secuuda
sus; nulli dubium est, haec in quadrupltim sup- Iribus Simeon haerediiatcm accepit in [Al.de] tri-
piitaia superiorem efficcre numerum. 611 Ex quo bu Juda : ut implerelur qtiod scriplum est de Levi
perspicimus omnia intelligenda spirilaliler, Ecclesiae el Simeon : Dividam eos in Jacob , el dhpergam eos
possessionem multo latiorero esse, quam quondam in Israel(Gen. XLIX,7 ). Tertia Znbulon Galilaeam
fuitin Judaea, qui ne accepere quidem partes terrae accepit, in qua est mons Thahor. Quarta Isachar,
sanciae : sed ex singulis tribubus quadraginta oclo ubi est Jezrael, usque ad Jordnneni. Quinta Aser,
civitaium, non ex pleno possessionem, sed babiln- usque ad montem Carmelum, qni imrainet mari ira-
tionem el hospiiia susceperunt: ut ipsi quoque qui gno, Tyrumque et Sydonem. Sexta Nephthali, in Ga •
videntur laici, nec pervenisse ad sacerdotalem et Le- 6 lilaea usque ad Jordanem, ubi Tyberias, qure olim
viticum gradum : tamen si operenlur in Domini civi- appellabatur Clienereih. Seplima Dan usque Joppero,
tale, vescantur desancla (erra, lerramitium, terraque ubi sunt" turres Ailon, et Selebi, et Emaus, quae
credeutium, quorum unus loquebalur : Credo videre nunc appellaiur Nicopolis : licet postea legerimus,
bona Doraini, in lerra viventium (Ps. xxvi, 13). quod ceperint sibi, .transcensis aliis tribubus, ur-
(Vers. 21, 22.) Quod aulem reliquum (uerit, prin- bem Lesem in tribu Dan, quae hodie appelialtir Pa-
cipis eril ex omni parle, sive hinc , sive inde [Vulg. ncas. Cnm hcecse ila habeant, et inter priorem tri-
tacet sitie hinc, sive inde ] printiliarum sanctuarii et buum descriplionem et quae nunc habelur, tania di-
possessioniscivitath e regione (sive conlra faciem) vi - versitas sit, hoc consideremus quomodo et in prce-
ginti quinque millium primitiarum usque ad terminum senli descriptione, et in praeterita inter tribum
orienlalem, serf ef a mari [Vulg. ad mare] e regione Juda et Benjamin urbs, et Teniplum collocnlnmsit.
(sive contra faciem) viginti quinquemillium usque ad Et in priori quidem descriptione Judas erat ab Au-
terminum maris similiter in parlibus principis erit, et slro, et Benjamin ab Aquilone : hic vero econtrario
erunt primilimsancluarii et sanctuarium lempli in me- fit, ut Judas sit ab Aquilone, et Renjamin ab Au-
dio ejus. De possessionequoque Levilarum, et depos- stro : post quem secundus est Simenn, tertius Isa-
sessione civitalisin medio parlium principis erit inter C char, elquartus Zabulon, quintus Gad : quinque vi-
terminum Juda et inter lerminum Renjamin, et ad delicet iribus, sicul in consequentibus dicitur; scri-
principem perlinebit. De hoc principe supra plenius ptum esl enim :
dispulatum est, et quod lantuni solus acciperel quan- (Vers. 23 seqq.)E( reliquis tribubus, aplaga Orien-
lura una Iribus. Nunc auiem aliud discimus, quod ex taliusque ud plagamOccidentaleni,Benjamin una. El
cunctis tribubus quidquid reliquum fuerit, hic solus contra terminum Benjamin a plaga Orientali usque ad
accipial: ul nulla tribus sit, quae principi dona non plagainOccidenlalem,Simeonuna.EtsuperlerminumSi-
offerat: non aliunde, sed ex primiliis qucetemplo et meonh,aplagaOrientaliusqueadplagam Occidenlis, I-
sancluario et delegatis urbis parlihus serviunl. Hoc sachar una. Etsuperlerminumlsachar,aplaga Orienluli
est enim quod dicil: E regione, sive contra faciem vi- usque 613 ali Piugam occidenlalem,Zabulon una. El
ginti quinque millium primitiarum usque ad terminum super terminum Zabuton, a plaga Orienlali usque ad
orientalem, sive usque ad lerminura maris : ut sint plagam marh, Gad una. Et super terminum Gad ad
primiliae inler septem et quinque tribus, et in ipsis plagamAustri in Meridiem, et erit finis deThamafus-
primitiis civitas, et suburbana ejus, et in medin ci- que ad aquas conlradklionh Cades : limredilascontra
viiatis sanctuarium templi. Sed et de possessione mare magnum. Hmc est terra quam metiemini[Yulg.
Levitarum et de possessione civilalis quidquid reli- D mittetisin sortem] tribubus Israel, et hm partitiones
quum est, principi depulabitur : eritque pars extre- earum, ait Dominus Deus. Quod in quinque el sep-
ma septem tribuum vicina primitiis et civiiali, el lem tribubus semper in fine ponitur una, subintel-
templo in tribu Juda; et pars exlrema quinque tri- ligitur vel pars, vel possessio, vel hacreditas: licet
buum eodem jure quo stipra in tribu Benjaroin, ip- Aquila etSymmachus interpretenturgenereneutrali
sa exlrema pars ad principem pertinebit. Ex quo TObptov,quod significat terminum. Illudque breviter
Scriplurre sanclac sacramenta miranda sunl, et co- aitendenduin, in extrema quinque trihuuni, tribuin
gitanda 612 magis, quam eloquio proferenda (Dan. Gad, quaein priori descriptione fuit (rans Jordanem,
xxxn ). In priori enim divisione terrarum trans Jor- poni in eam partem quam prius Judas lenuit, ad
danem per Moysen duabus tribubus Ruben, et Gad, plagam videlicet Austri in meridiem , el esse termi-
et dimidiae tribui Manasse terra divisa est (Josue, num de Thamar usque ad aquas contradictionis Cu-
XIII): intra Jordanem aulem per Josue filium Nun, des, haereditatem contra mare magnum: Tliamar
a Conjirit Relandus pro turret legendum urbes, vel urbes tres. Nihil vero contra rass. fidem audendum.
489 COMMENTARIORUMjINEZECH. LIBER XIV. CAP. XLVIII. 490
ipsam, de qua jam diximus, quam nunc Palmyram j\\ dem trihus in circuitu tabernaculi ita castrametatas,
vocant, et olim a Saloraone constructa est: palma ut ad Orientem fueril Judas, Issnchar, et Zabulon,
enim Hebraeosermone Thamar appellaiur, et ab co filii Liae: et ad Meridiem, Ruben, Simeon Gad, duo
quod ibi palmeta sint plurima, quidam putant hoc filii Lice, el tertius filius Zdphae ancillce Lirc. Ad
soriitam vocabulum. Quodque sequitur: Vsquead Occidentem vero Ephraim, et Manasses, et Benjnmin,
aquas eontradictionh Cades, hmredilas contra mare duo videlicet filii Rachelis: quia Joseph pro iribu
magnum; pro quo LXX Iranslulerunt rfe Theman, et Levi, quae sacrificiis deputata est, in duas tribus
aqua Matiboth, [Al. Matimolh] Cades, hmreditasus- Ephraim el Manasse divisa est. Ad Aquilonem autc-m
que ad mare magnum, illud est observandum in He- Dan, et Aser, el Nephthali, quorum primus cl lerlius
braico eumdem sermonem NEHELA (rVTB),qnia am- filii sunt Balaeancillre Rachelis,secundus filius Zel-
biguus sit, et hmreditalem sonare, et torrentem: el phae ancillceLiae ignobiles, et ad Aquiioiiem positi:
hicmagis forrenfemaccipi debere, quam hmreditatem. quippe qui ex ancillarum inter se dissidemiumslirpe
Iste est enim torrens qui ingredilur mare raagnum generati sint. Hoc juxla Numeroruni librum, et de-
Rhinocorurae, ut ante jam diximus. Cades aulem quae scriptionem tabernaculi, qiice, jubenle Deo, Moysi
in Jibro Josue appellatur Cades-Rarne, in deserto ore dictata est (Num. xxxiv). Nosira vero urbs, quce
est, quod extenditur usquead urbemPetram: Mari- g] est civilas 615 magni regis, cujus artifex et condi-
both vero quod interpretatur contradictionis,non vo- tor est Deus, de qua el Psalmista canil: Numquid
cabulum loci est, ut plerique aestimant, sed aquarum, Sion dicet homo, et homo naius est in ea , et ipse
in quibus populusDomino conlradixil, elMoyses of- fundavit eam Altissimus (Ps. LXXXVI, 5), aliam ha -
fendit Deum, dicenle Psalmo: Tentaverunt eum ad bent (ribuuin in terra sancia descriptionem, et men-
aquam contradictionis, et afflictui ett Moysespropter suram civitalis et possessionis ordinem , et plagas
eos (Ps. cv, 32). Omnisque terrae sanctre haereditas tribuum singularum. Primum enim plagrc Aquilonis
ab Australi plaga juxta terminos iEgypti, Rhinoco- opponunlur ires portae,sive exitus civiintis, quorum
rura et torrente finitur. Et quia Gad interpretatur est primogenitus Ruben, et Judas regiae stirpis auc-
fenfaiio, in possessione ejus de palmetis transimus tor, et Levi super cujus nomine, in tabernaculo et
ad aquas contradictionis usque Cades, quac interpre- sacrorum descriptione nil diclum esi: ut primoge-
lalur tancta, ut inlelligamus nos eliam post victo- nita possidenles, quasi genus regale et sacerdotnle,
riam mundi debere esse sollicitos, et semper in me- Aquilonis frigora contemnainus. Secundo vero ad
tu> 614 el recordari illitts versiculi: Tentalio est Orientem est Joseph, Renjamin, et Dan: ambo filii
vita bominum super terram (Job. vu, 1); et ad san- Raehel, et unus Balae ancillae ejus. Ad Meridieni
ciitatem, adversariis impiignantibus, pervenire : sic- G vero Simeon, Issachar et Zabulon, qui ires Lice filii
que oblinere victoriam, tit e vicino torrentem ple- sunt. Porro ad Occidenlem Gad, Aser et Nephtbali:
num imbrium contemplemur. quorum priores duo filii Zelphac sunt ancillre Lice,
(Vers. 30 seqq.) Ef egressus civitatis a plaga Sep- terlius filius BalaenncillaeRachelis. Quis sapiens el
tentrionali quingentosetqualuor millia mensurabis.Et intelligit haec: intelligens et cognoscet ea? Quia
porlm civitalisex hominibus[Al. omnibus,Vulg. in no- rectae viae Domini, et justi ambulabunt in eis : prcc-
minibus] tribuum Israet: portm tres a Septentrione. varicalores vero 616 corruent in illis (Osee, xiv ,
Porta Ruben,una: porta Judm, una; porta Levi, una. 10). Has duodecim portas, sive exitus, pro qualilaie
Et ad plagam Orientalemquingentosetqualuor millia, meritorum alque virtutum singulis tribubus sub
ef portm tres. Porta Joseph, una: porta Benjamin, Aposlolicis et Patriarcharum nominibus arbilrorde-
una: porta Dan, una: Et ad plagam Meridianam legaias: de quibus et in Apocalypsi Joannis aperlius
quingentos et quatuor millia metieris, et portm tres. scribiiur, et multa divinarura Scriplurarum sacra-
Porta Simeonit, una : porta Issachar, una: porla Za-. menta tesiantur (Apoc. xxi). Et necesse est, ut talis
bulon, una. Et adplagam Occidentalem, quingentos civitas decem et octo milliura per circuitum teneat
el quatuor millia, et portm eorum tres.- Pbrta Cad, calamorum: sub quo numero, et in duodcvigesimo
una: porla Aser, una: porta Nepkthali, una: per cir- D '. psalmo lex naturalis est scripta, gratiaque Evnngelii
cuitum decemet octo millia, et nomen civitatis ex illa describilur: quibus Ecclesia, id est, urbs Salvatoris
die, et Dominus ibidem. De ambitu civitatis , quod exslrucla est. Nomen quoqueipsiuscivilatis uequa-
per latera singuln in quadrum quatuor millia quin- quanierit,utpriusJeroso/yma,quaeinierpretalurvisio
genlos calamos habuerit, praeleritus sermo narra- pacis, sedADONAi SAHA [Al. ADONAISAN ef APONAISAMIA]
vit: qui faciunt decem et octo millia calamorum, ut ("W nVT)quod inLatinum sernionem vertitur, Do-
in praesenticapitulo quoque positum est, id est, qua- minusibidem,qu\ recedat numquam ab ea, ut a priori
draginla quatuor millia passuum, et trecenlos qua- populo ante discessit dicens ad discipnlos: Surgiie,
draginta passus. Nunc scribitur per singula latera, abeamus hiuc(/oan. xiv, 31). Et ad Judaeos : Relin-
hoc est, per undecim millia passuum et ocloginta quetur vobisdomus vestra deserta (Matth. xxm, 38):
quinque passus, ternas fuisse ponas, quas Aquila, sed aeternam habeat possessionera, et sit ei ipse pos-
Symmachus, et Theodotio Sis**oSovff, LXX StsxSoXa? sessio, iisdem discipulis repromiltens: Ecce ego vo-
vocant: nos interprelatj sumus, egressuset exitus ci- biscum sum usque ad consumraationem saeculi
vitatis. Uludqueprimum breviter admonendum, eas- (Malth. xxvni, 20).
PATHOL. XXV. 16
491 S. EUSEBII IIIEKOLNYMI 402
S. EUSEBII
HIERONYftll,
STRIDONENSIS PRESBYTERI,
'
COMMENTARIORUM
m DANIELEM PROPHETAM
AD PAMMACHIUM ET MARCELLAM,
LIBER UNUS.
ei
617~618 Gontra prophetam Danielem dtiodeci- /A bor, philosophiaeartibus, immo malitiae saculari,
mum liljrumscripsil Porphyrius, nolens eum ab ipso, per quam subveriere nilitur verilalem, et quibus-
daro praesligiis clarum oculorum lunien auferre,
cujtis inscriptus est nnmine, esse compositum : scd
aquodam qui temporihus Antiochiquiappellaiusest explanaiione siroplici conlraire. Itaque obsecro vos,
Epiphanes, fuerit in Judaea, et non tam Danielem Pammachi filopjjfietrrure,el Marcella, unicum Roma-
ventura dixisse, quam illmn narrasse praetcrita. nrc sanciitaiiscxemplar, junctos fide et sanguine,
Denique quidquid usque ad Anliochum dixerit, ve- utconatns raeos vestris oraiionibus adjtivetis : ut
ram historiara continere : si quidautem nllra opi- Dominus atquc Salvalor pro causa sua, suo scnsu,
natus sit, quiafutura nescieril, esse menlilura. Cui roeo ore respondeat, qui loqnitur ad prophciam :
sotertissirae respouderunt Eusebius Ctcsariensis Aperi os luum, et implebo illud (Ps. LXXX, 11). Si
enim ciim apprehensi fuerimus aute judices et iri-
Episcopustribus voluminibus, id csi,octavodecimo,
et nonodecimo, et vicosimo; Apollinarius quoque bunalia, monei ne cogitemus quid respondere de-
b
nnograndi libro, hoc est» viccsimo sexlo, ct ante" beamus (Luc, xn): quanto magis conlra advcrsa-
hos ex parte Melhodius. Veriun qnia nobis propnsi- rios blasphcnianies, sua potest bella bellare, ct in
lum est, non adversarii caluinniis respondere, qure servis suis vincere ? Unde et psalmi plurimi illud
longo sermone indigent: sed ea qurr. a propheta B ] Hebraiciim,quodin lilulisponilurLAltANASSE^niZa1!),
dicta sunl nostris disserere, id esl, Chrisiianis, illud pro quo LXX iranstuleruul, in fincm, magis pro
iu praefatione commoneo, nuttum prophetarum lam vktoria contineni. Aqnila enitn interpretaius est
aperte dixisse de Christo. 619~620 Non cnim so- r5>vt*.OKOio>, hoc est, ei qui prmbet victoriam. Sym-
lum scribit eum esse venturmn, quoil esicomniune machus c Imvtxiov, quod proprie triuinphum put-
cum cacteris : sed ciiam quo tempore veniurus sit mamqiiesignificat. Sed el hoc nosse dehemus inier
docel; et reges per ordinem digerit, et anuos cnu- crelera, Porphyrium de Danielislibronobis ohjicerc,
merat, acmauifestissimasigna prrcuunliat. Quaequia idcirco illiira apparereconficlum, nec haberi apud
vidit Porphyrius universa complela,et transacta ne- itebrreos, sed Graeci serraonis esse commentiun,
gare non poterat, superaius historiae veritaie, in qulad itiSiisannac falnlla eoiilineilur, dicente Daniele
hanc prorupit calnmniam, ut ea qurc in cnnsuroma- ad presbyterOs, UKOTOG O-^/VOU ayj.uui, x«i OK'Orov
lione mundi i!e A')tichrislo futura diciiniur, propler KpivovKpio-ui,quam eiymologiam magis Graeco ser-
gestorum in qtiibusdam siinililinlincm snb Antiocho niOniConvenire, quara Hebraco.Cui et Eusehius et
Epiphane impleta contendat. Cujus impngnalin les- Apollinariiis pari sentenlia responderunt: Susaniicc
limonium veritatis est. Tanla enim dictorum fides Belisqne acDraconis f.ibulas noii contineri in Ue-
fuil, ut prophela incredulis liominibus uon videatur tC braico, sed partem esse prophelice Abacuc filii Jesu
futura dixisse ; sed narrasse prceterita. Et t;nnensic- de tribu LeVi : siculjuxia LXX interpretesin litulo
ubi se occasio iu explanalione ejuSdein voluminis ejusdem Belis fabulcc ponitnr : Homoquidant erat
dederit, caluir.nire illinssirictim respondere cona- tacerdos, tiomine Daniel, filius Abda, conviva regis
Babylonis: cuin Danielem et tres pueros de tribu
«*Hanc qnrc uno libro cominua seric contexta esl b Palatinus ms. voces aniehot non
explanatioiiem in Danielem Cnssiodorus Insiit! c Valie. prceferre videtur 'Trtvixuv.agnoscit.
c. 5, tribas libris distiivctam l.mdai. Nos illam aii 'd Addil Optimura :ic pervetustum
ccwltecs «vss. iinutn niim. cxemplar Cor-
liervetiisws Vaticnnum, hiense nomen Dei; sic enim legit, cxiCHCECi6E0C,
5S3, alterum Palatino-Vaticanutit 173 praittoiatos clc, pro axio-at o-e, tjxion o-t©rof.
exegimus ac recensuiraus.
4~>5 COMMENTARIORUM IN DANlELEM PRJEFATIO. 494
Juda fuissc, sancta Scriptura testelur. Unde et nos A Christianum? Cujus si opus displiccat, certe volun-
ante annos plurimos cum verieremus Danielem, has luntas recipienda esl. Verum j*am tcmpus est, ut
visiones obelo prcenotavimus, signillcanles eas in ipsiits prophet:e verba texamus, non juxta constie-
Hebraico non haberi. Elmirorqiiosdam^e^if/tfioi/jovj tiidineni nosiram proponentes omnia.etomnia disse-
iudicari mihi, quasi ego decurtaverim librum : cum renies, ut in duodecim propbeiis fecirous; sed bre-
ct Origenes et Eusebius ei Apollinarius aliique ec- viler et pcr intervalla ea tanium, quae obscura sunt
clesiaslici viri et doctores Grcccicc has, ui dixi, vi- explanantes, ne lihroruni innumerabilium magni-
siones non haberi apud Hebraeos raieanlnr, nec se ludo lectori fasiidiqm faciat. Ad intelligeiidasaulem
dcbere respondere Porpliyrio, pro his, qucc nullam extremas partes Danielis, multiplex Grrjecnrumbisto-
Scriplitr.e sanctir aucloritatein praehcant. Illiul i|uo- ria necessaria est: Sutorii vidclicetb Callinici, Dio-
que lectoretn admoneo, Danielem non juxta LXX tlnri, llieronymi, Polybii, Posidonii, Claudii, Theo-
interpreies, sed juxta Theodoiionem Ecrlcsias lege- nis, ct Andronici cogiiomenlo Alipii, quos el Por-
re, qui tilique post adventum Christi iucrcdulus phyrius esse secutum se dicit : Josephi quoque et
fuit : licet enm quidam dicant cbionilam, qui corum quos punil Josephus, prxcipueqne nostri Li-
621622 altero genere Judscus est. Sed et Orige- vii,et Pompeii Trogi, alque Juslini, qui omnem [Al.
nes de Thcodotionis operc in cditionc" Vulgata nstc- B omnes] exlremrc visionis narranl historiam, et po-t
riscos posuit, doccns deluisse qiirc addita sunt, et Alexandrum usque ad Caesarem Augustum, Syrirc
rursus quosilam ver.-us obelis prcenolavii, superllua cl ^Egypti, id est,Seleuci, et Antiochi, et Ptolemaeo-
qncequedesignans. Cumque omnes Chrisli Ecclesiam rum bella describunt. Et si quando cogiinur liite-
lam Grrccorutn quam Latinoriim , Syrnrttiiiqiie et rarum saecnlarium recordari, etaliquaex his diccre
jEgypliornin hanc sub asteriscis el obelis cdilionem qucc olim omisiinus, non nostrae est voluntatis, sed,
lcgani, ignoscani invidi labori nieo, qui volui baberc ut dicani.gravissiiiice necessilatis : ut probemus ea
nostros, quod Graeci in A.|iiilte et Theodolionis ac quae a sanctis prophelis antestecula raulla prrcdicia
Syiiiniachi editionibos lcclitam. Et si illi iu laulisdi- sunt, tam Grrecoriiin, quam Latinorum, ct aliarum
viliis doctrinarum non conteninunt studia hominuni gctttium litlcris contineri.
Judseorum: curLalina paupertas despiciat hominem
a Parum sihi constare hoc loco IlieronyinusMonl- C rae librosexLXX: Danielisveroex Tbeodotione sihi
raucnnio videlur, quod cuin modo dixisset, Danie- ascivisse, ul proinde Vulgata Danielis ipsa sitTheo-
lem non juxia LXX,sed juxta Theodolionem Eecle- dotionis editio. Igitur prnposito loco cum ait S.
sias legere, staiim subjicit, omnes Chrisii Eccle- Doctor, Origenem in editione Vulgata asieriscos ai-
sias lam Graeeoium, quam Latinortim, SyioriimijUi; que ohelos de Tlieodoiionisopere postiisse, minime
ct iEgypiiorum editione uli vulgata ( quae uti(|ue oiiiiiiiim intclligi potcst de singnlari Danielis hoc
TWVLXX intclligitur) ab Oiigene ex ediiione Theo- libro dicerc : qni enim id fieri potuit, ant quae
tlotionis aticla atqtie eniendata cum obelis el asleri- tanta essetperissologia, ul deThcodoiionis edilione
scis. Atque hoc quidem, iii|iiit, si de ejus usu in ad Tlieodoiioniseditionem (neqtie enim Vulgata erat
pubhcis Ecclesia: convenlibus iutelligeiidum sit , ejus lihri alia) Origenes obelos ponerel et asieri-
perquam difficile est creditu; quomodo enim du:e scos. Est ergo qiiam quod maxime manifesium, de
ejusdem prophetru ediliones indisciiminaiim inoin- universo Scripturce opere sermonem hic esse , ad
nihus Ecclcsiis legebanlur? Cerlum prrelerea tjtttxJ ctijns Viilgatani ediiionem hoc impendit lahoris A-
i|>setlieron.iterumiii Comm.tiadilo.iv, ver-. o.jit- dainaniius, earaqiie ejus recognilionem Hexaplarem
dicio magislrorum Ecclesimeditionem i*v LXX in hoc et llieronyinus lestaiur, et, neuio jam nescil luisse
voltimine repudialam, et Tlteodolionis vulgo legi, Ecclesiis tam Gra-corum , quam Latinorum, Sy-
qneeel Hebrmo, el cmteris translatoribus congruit. mrumque et iEgypiiorum probatam ac leclam m
Sic ilaque anlilogiam conciliaiiilaiu puiat, ut oiim siia quaque lingua. Inferior quoque coiitextus uni-
dicitur, ab omnibus Chrisii Eeclesiis tam Graeco- versam Scripiuram, non unicum Danielis lihruni
runi, quam Latinoruni, eic, recognitam ab Origene TVl.nidari, perspicue probal. Scilicet occasionem arri-
Vulgaiain legi, inielligas, eain quidein prac mani- pit Hicronyraus ex Theodotionis incredulitaie , ut
bus omnium habitam, sed privatim , non auieiii in suum stmliosis lahorem impendio magis commen-
publuis convenlibiis, ubi sola Theodoliouis editio dei, aulcontra oemulostueatur. Nam si ejus hae-
ohlinehat, saltem apud Grcecos, ulSS. Patres Grrc- retici diligeniia l.inlum apud Ecclesias favoris sihi
ci, proeseriim Clirysostouius et Thcodoretus indi- proineruit, ut Origene suffragante , ncdum in Da-
cio esse possunt, qui 11011 aliam editioueni alTerunl. niele, sed et in reliquis libris utilis proharetur,
Vernm non lianc fuisse Hicronyroi m>;ntem , nul- quanto magis ipse, Chrisiianus bomo, suscipi de-
)ami|ue adeo inessc huic loco difticuliiitein c.onten- beret, qui el imitaliis Origenem , volehal habere
do. Neque enim de peculiaris libri Danielis Vul- suos, quod Grmci in Aqttilm, et Theodolionis ac
gata cditione hic loquiltir, quce cum in caeteris Sy umuchiedilionibnstectitabanl.
libris tota Sepiuaginlaviialis essct, in uno isto do •>Aniea Suctorium : illud vero perperam, quod
Tbeodoiionis interpretatioiie snmpta est: ut ima ea- Sutoriusa Calliuico.quasi duo auctores essent, dis-
dctnque planc res sit, cum de Dauiele agilur, Vul- tingiiebatur. Est autem isie Callinicus Syrus, vtl
gata ejus cdilio ac Theodotiouis vcrsio. lioc iieino, Arahs sophista, qui snb Galieno floruit, ct cum
npinor, neduiu cl. Moiitfauconius ieril iuficias : moiiiinenta alia, tum Rerum Alexaudiinarum liisto-
manifesiiimquippe est, cum ex modo laudniis lesli- riam libris X atl Cleopalram scripsit, quos hic
moniis, tnm ex t-ita hac prccfationc, itidemque alia Ilieroiiymus iniiuit. 2ovri>piotcognomitiatus esl, ui
in ipsutn Danielem ab Hieronymo Laline reildita, Suidas aniiotavit.
Vulgaiam cditionem creterosquidem onines Scriptu-
495 S. EUSEBII HIERONYMI 496
INCIPIT LIBER.
623 (Cap.I.—Vers. 1.) Anno lertio regni Joacim ,A feros et immortales animas, ctttnumbonum, hone-
regts Juda, venit Nabuchodonosor rex Babylonis Je- statem; sed quia jungunt raendacium veritati , et
rusalem , el obsediteam. Joacim filius Josiae cujus naturae bonum multis perdunt malis, ideo partem
tertio decimo anno prophetare orsus est Jeremias, vasorum domus Dei, et non omnia vasa integra al-
sub quo etOlda mulier prophetavit, ipse est qui alio que perfecta cepisse memoranlur.
nomine appellatur Heliachim, et regnavit super tri- (Vers. 3.) Et ait rex Asphanez prmpositoeunucho-
bum Juda et Jerusalem annis undecim : cui suc- rum suorum [Vulg. tacet suorum], d uf introduceret
cessit in regnum filius ejus Joachim, cognomento rfe filih lsrael et rfesemine regio et tyrannorunt, pue-
Jechonias; qui teriio mense regni sui, die decimo, ros in quibus nulla esset macula. Pro Aspbanez in
captus est a ducibus Nahuchodonosor, ductusque est editionevulgala uSpteaSpiscriptumreperi,etproij>o/3-
in Rabylonem,etin loco ejusconstitutus est Sedecias 6oftf»tv,qiiodTheodotioposuit, LXXet Aquila, electos
filius Josiae palriius ejus, cujus anno undecimo Je- transtulerunl, Symmachus Partltos, pro verbo, no-
rusalem capta atque subversa est. Nemo igitur putet men genlis intelligens, quod nos juxla editionem
eumdem in Danielis principio esse Joacim, qui in Hebracorum qtiae X«T'uy.pi6eiuvlegilur, in tyrannos
Ezechielis exordio Joachin scribitur. Iste "enim ex- vertimus : maxime quia praecedit, rfe reoto semine.
tremam syllabam Chin habet, ille Cim. Et ob hanc B Unde et arbitrantur Hebraei.Danielem, et Ananiam,
causam in Evangelio secundum Matthreum una vi- et Misael, et Azariam fuisseeunuchos, implela illa
H
detur deesse generatio, quia secunda reoo-upaSixut propbetia quce ad Ezecbiam per Isaiam prophelam
in Joacim desinit filio Josiae, et teriia incipit a Joa- dicitur : Et de semine tuo tollenl, et facient eunuchos
chin filioJoacim.Quodignorans Porphyrius, calum- in domo regis ^Babylonh (Isai. xxxvn,7). Si aulem
niam struii (Mss. instruil) Ecclesiae.suam oslendens de semine regio fuerunt, nttlli dubiuro quin de ge-
niii- nere fuerint David. Nisi forte buic sensui illud con-
imperitiam, dum evangelislae Malthtei arguere
tur falsitatem. trarium sitquod sequitur : Pueros, s'\vejuvenes, in
(Vers. 2.)b El tradidit Dominus in manu ejus quibus nttlla esset macula, ul doceret eos litteras et
Joacim regem Juda. Quodque traditus scribilur Joa- linguam Chaldmorum.Philo arbitratur linguam He-
cim, monstrat non adversariorum forlitudinis fuisse braeorum ipsam esse Chaldaicam, quia Ahraham de
victoriam, sed Domini voluntalis. Chaldceisfuerit. Quod si recipimus, quaercndum est,
Et parlem vasorum domus Dei, el asportavit ea in quomodo nuncHebraei pueri linguam quam noverant,
terram Sennaar, c in domum Dei sui, et vasa intulit in doceri jubeantur : nisi forte juxta quorumdam opi-
domumlhesauri Oetsui(Gen.xi).Terra Sennaar locus nionem duas Abrabaro linguas, et Ilebraeorum et
estRabylonis inquo fuit campusDura,et lurris quam C Chaldaeorumscisse dicamus.
usque ad coelum hi qui ab Orienie moverant pedes (Vers. 7.) El imposuit eis prmpositus eunuchorum
suos, sedificare conati sunt. Unde et a confusione nomina, Danieli, Balthasar : et Ananim , Sedrach :
linguarum locusnomen accepitRa6y/on,qttae in lin- Misaeli, Misac: et Azarim, 625 Abdenago. Non so-
guam noslram tranfertur confusio. Simul et animad- lura prceposilus eunuchorum , sive magister, et ut
veriendum secundum anagogen, quod rcx Babylonis alii transtoleriint, o upxt-twovxot sanclis immulat
non potuerituniversaDei vasa transferre.etin idolio nomina, sed et Pharao Joseph injEgypto appellavit
quod sibi flnxerat collocare, sed partem vasorum (Gen. 41),l Somtonphanech, nolentes eos in terra
624 tJomus Dei, qnce intelligenda sunt dogmata captivitatis vocabula habere Judaeorum[A(.Judceae],
veritatis. Si enira cunctos philosophorura revolvas Unde propheta dicit in Psalmo : Quomodo.cantabi-
libros, necesse est ut in eis reperias aliquam partem mus canlicum Domini in terra aliena (Ps. cxxxvi, 4)?
vasorum Dei. Ut apud Platonem, fabricatorem mtiodi Porro Dominus in bonam partem nomina muiat an-
Deum, ut apud Zenonem Stoicorum principem, in- tiqua, et ex rebus iraponit virtutum vocabula : ut
11Palat. rsortupuY.aiUmt. Notattim vero est Victo- D gatrc, sed ad Irium quoque mss. quos laudat fidem.
rio, Jechoniam vocari a Matthaeo lam Joachira , d Reliquum Danielis lextum subnexae expnsitioni
in quosubtiansmigrationeBabylonisdesinitsecunda necessarium, inss. nostri peragunl. Porro Vaiican.
rsuaupaSi-xat, quani Joachitn ejus Dlium , in quo ABHICAPI , Palatinus cum Sangermanen. penes
post dictam iransmigralionem incipit lertiae , sicut Monifauc. Latinis litteris Abiesdri. Sic mox Vatic.
IV Reg. xxni uterque a LXX appellatur Joacim : nopeoMiM, et cum Sangerman. Palatinus Por-
quod non animadvertens Porphyrius, dum in Mat- thommim.
thceo Jechoniam pro tiuo lamum accipit homine , e Noraen Babylonh nostri codices ignorant.
unam deesse apud illum generationem dicebat, pro- f Falso in editis legitur sapharatphaneb, juxta He-
ptereave falsitalis eum arguere nitebaiur. braicum, cum Hieronymus hic — ex LXX editionc
b Versiculo hocce praetermisso, expositionem Hie- posuerit samtonphanech. MART. Mss. duo COM-
ronymianam mss. nostri conlinuant. TOfcANHC.
~
Vietorius, in Dei domttm Dei sui, nedum ad Vul-
497 COMMENTARIORUM1N DANIELEM LIBER. CAP. II. 498
Abram appelJaret Abraam, et Sarai, Sara (Gen.xvn). A tuerat, ut enutriti tribus annis, postea starenl in
In Evangelio quoque quondam Simon Pelri nomcn conspectu regis.
accepit (Marc. m), et lilii Zehedaei appellati sunt, , (Vers. 20.) Et omneverbum sapientimet intellectus
filii tonitrui: quod non ut plerique putanl boanerges, quod schcitalus est ab eis rex, invenit in eis decuplum
sed emendatiiis legilur " benereem. super cunclos hariolos et magos qui erant in uni-
(Vers. 8.) Proposu.it autem Daniel in corde suo ne verso regno ejus. Pro hariolh et magh, vulgata edi-
pollueretur de mensa regis, et [Vulg. neque] de vi- lio sophhtas el pkilosopkos iranstulit: non juxta
no polus ejus, et rogavit eunuchorum prmpositum ne banc philosophiam etsophislicam disciplinam, quam
contaminaretur. Qui de niensa regis et de vino polus Graecorum erudifio polliceiur; sed juxta doctrinam
ejusnon vult comedere nc pollualur, utique si sciret genlis barbarre, qua usque hodie Chaldcei philoso-
ipsam sapientiam atquedoctrinam Bahylonioruinesse phantur.
peccalum, numquani acquiesceret dicere quod non Fuit aulem Daniel ttsqtte ad annum primum Cyri
Jicebal. Discunt auiero non ut scquantur, sed ut ju- regh. Dicemus in consequeuiibus, quomodo qui us-
dicent alque convincant. Quomodo si quispiam ad- que ad anntiin primutn regis Cyri hic fuisse descri-
versus mathematicos velit scribere imperitus p.uH- bitur, postea tertio anno ejusdem Cyri regis, et
p-urot, risui pateat, et adversum phiiosophos dispur gjj primo Darii fuisse niemorelur.
tans, si ignoret dogmata philosophorum. Discunt (Cap. II. — Vers. 1.) Inanno secundo regni Na-
ergo ea menle doclrinam Chaldaeorum, qua et Moy- buchodonosor, vidit Nabuchodonosor somnium, et
ses omuem sapienliam b iEgyptiorum didicerat. conterrilus esl spiritus ejus, el somnium ejus fugil ab
(Vers. 9.) Dedit autem Deus Danieli gratiam et eo. Si. post trcs annos pueri ingressi sunl in con-
misericordiamiu conspeclu principis eunuchorum,e\c. spectu ejus, ut ipse prceceperat, quomodo nunc se-
Qui propier peccala majorum duclus est in captivi- cundo aniio regni sui somniuni vidisse narratur?
latem, propler virtutum suaruro magnitudinem sla- Quod ila solvunt Hebraei, secundum hic annum dici
tim mercedera recepit. Proposuerat eiiim in corde regni ejus, omniuin 627 gentium barbararum, non
suo, ut nori pollueretur de mensa regis, el epulis re- Judaeae tantum el Chaldaeorum, sed Assyriorum quo-
giis praeposuerat viles cibos : idcirco gratiam et que et yEgypliorum, et Moabitarum, et reliqua-
misericordiam in conspectu principiseunuchorum ac- rnm nationum, quas, Domino concedenle, supera-
cepit, Domino largiente. Ex quo intelligimus pro ne- rat. Undeet Josephus in decimo Autiquitalum scri-
cessitale rerum, si quando diliguntur sancli ab in- bit libro : Post annum secundum ^gyptiae vastita-
fidelibus, Dei esse misericordiae [Al. roisericordiam], tis, rex Nabuchodonosor vidit mirabile somnium,
Jion bonitatis hominum perversorum. C ef conterriius est spiritusejus, el somnium ejus' (ugit
(Vers. 12.) Tenfa nos, obsecro, servosluos diebusde- ab eo. Vidit rex impius somniuin fuiurorum,ut inter-
cem, c et dentur nobh legumina ad vescendum,etaqua pretante sanclo quod viderat, Deus glorificaretur;
ad bibendum. Incredibilis 626 ^dei magnitudo non et captivorura Deoque in captivitate servienlium sit
solura sibi corpulentiam polliceri esu vilioris cibi,sed grande solalium. Hoc idero in Pharaone legimus,
el tempus slatuere. Non est ergo lemeritatis, sed non quod Pharao et Nabuchodonosor videre merue-
fidei, ob quain regias dapes contempserunt. rint, sed quod Joseph ct Daniel digni exstiterint,
(Vers. 17.) Pueris autem his dedit Deus scientiami qui interpretalione eortim omnibus praeferrentur.
et dhciplinam in omni libro et sapientia, Danieli au- (Vers. 2.) Prmcepit ergo rex, ut convocarentur ha-
tem inlelligenliam omnium vhionum et somniorum. rioli, et magi, et malefici, el Chaldmi, ut indicarent
Nota quoil Deus dederit sanctis pueris scientiam ett regi somnia sua. Qui cum v enissent; steterunt coram
disciplinam saecularium Iitterarum in omni libro) rege. Quos nos hariolos, caeleri snuouiovt interpretati
et sapienlia. Pro quo Syramachus inlerpretalus cst,, sunt, id est, incantatores. Ergo videntur raihiincan-
arlem grammalicam, ul cuncta quae legebant, intel- talores esse, qtii verbis rem peragunt. Magi, qui de
ligerent, et spiriiu Dei de Chaldaeorura scientia j'u- d singulis philosophanlur: Malefici, qui sanguine
dicarenl. Daniel autem hoc extra tres pueros habe--1) J utuntur et victimis, et srepe conlingunt corpora
bat insigne, quod visiones et somnia quibus perr mortuorum. Porro in Ch.ildaeis yeveGkuxkbyovt [ Al.
symbnla qucedara et aenigraata, fulura monstrantur,, ^svsGXtoW-youf] significari pulo quos vulgus malhe-
sagaci inente cernebat: ut quod alii videbanl inl malicos vocat. Consuetudo aulein et sermo commu-
phantasmate, hic oculis cordis aspiceret. nis magos e pro maleficis accipit : qui aliter liaben-
(Vers. 18.) Completisitaquediebus, post quos dixe- tur apud geiitem suam, eo quod sint philosophi
rat rex ut introducerenlur, introduxit eos prmpositus s Chaldreorum, etad artis hujus scientiam regesquo-
eunuchorum in conspectu Nabuchodonosor. Coraple- que et principes ejusdem genlis omnia faciunl. Unde
tos dies, triennii tempus intellige, quod rex consti- et in nativitate Domini Salvatoris ipsi primum or-
a Valic, baneraem. Palat. banarehem. e Huc refer S. Hilarii testimonium lib. IV da
b Palat., sapienfiam Chamet Mgyptiorum, etc Trinit. num. 37, et in Commentario in Matthaeum :
c Hic denuo reliquum versura mss. nostri suffi- in quem Evaugelislam vide auclorem Operis imper-
ciunt. fecti, auctorem qtioque Qtiaestion. ex N. T. quaest.
d Ex Brixianis mss. atque editis veluslioribuss 63. Nara et plures sunt e Veteribus qui inagos
libris prreferl Victor. rfe signis pro singulis. absolute pro maleficis accipiunt.
409 S. EUSEBU HIERQ.NYMI 500
liiin ejus intellexerunt.et venientes in sanclam Beth- ,A gos qui erant in universa Chaldaa, Daniel et tres
leeni, adoraverunt puerum, siella desuper osleu- pueri sapercnt et intelligereni, cclaverunt eos in-
dente (Matth. n). terrogaiionem regis, ne prccferrentur sibi in inter-
(Vers. 3.) Et dixil ad eos rex : Vidi somnium, et pretatione somnii. Et ob hanc causam interrogavit
menle confusus ignoro quid viderim. Umbra quaedara, Daniel de crudelilatesenteniiae,
qui causara periculi
ct ut ila dicam , aura somnii aiqtic vestigium re- sui nesciehal.
iniinsil in corde regis : ul refereniibus aliis, 628 ( Vers. 16, 17.) Cum d ergo rem indkasset Arioch
posset reminisci eorum qure viderat, et nequa- Danieli, Daniel ingressus rogavil regem, ut tempus da-
quam curo decipercnt menlienles. ret sibi ad solutionem indicandam regi. El ittgressui
(Vers. 4.) Responderunt Chaldmi regi Syriace. esl ad domum suam, Aitanimqueet Misaeli, et Azarim
Hucusque quce lecta sunt, sermone narrantur tociis init indicavit negotium, etc. Daniel tcmpus
Hebraeo. Ab hoc loco usque ad visionem anni tertii pnsiuliit: uoii quo traclatione et sagacilate iiieiuis
n-gis Rallhasar, quam Daniel vidii iu Susis, He- occulta perquireret; sed quo occullorum Doniiiium
braicis quideraTilieris , sed lingua scrihuntur Chal- precaretur. Et ideo Ananiam, et Misaelera, et Aza-
daica, quam vocat hic Syriacam. riam jungit ad preces, ne solus de suo merito videa-
(Vers. 5.) Nhi indicaverilh mihi somnium et con- ]B uir praesumere : ut quoruui erat coinmuue discrimen,
jecluram ejus, peribith vos, el dotnusveslrm publi- communis essel et oratio.
cabuntur , etc. Coraminalus est pceitam, proponit et (Vers. 19.) Tunc Danieli per visionemnocle my-
prcemia : ut si pottterint somnium dicere, conse- sterium revelaltim est. Somnium regis stio discit
quenter credat etiam his quae inceria sunt, hoc est, soranio : iraino et somnium, ct interpretalioncm
qnid significet soninium. Quod si non poluerint ea ejus, Dei revelatione coguoscit, riund drcinoncs
dicere, de quibus rex in plerisque confusus polerat igiiorabanl, sapieniia saeculiscire non poterat. Unde
recordari, etiam futurce interpretationiei perdant fi- et aposioli mysterium, quod cunctis retro gencra-
dem. Denique sequitur. liouibus fueral ignoratum, Domiuo revelanle, co-
(Vers. 9, 10.) Somniumitaque dicilemihi, ul sciam gnoscunt.
quod interprelalionem quoque ejut veram loquamini. ( Vers. 20. ) Et Daniel benedixit Dco cmli, ct loctt-
'' Respondeniet ergo Chaldmi cpram rege dixerunt :
tus, ail, elc Ad distinciionem enriim qui vcrsantur
Non esl homo super terram qui termonem tuum, rex, in lerra, et daemoniacis artibtis alijiie pr.-cstigiis
possil implere, cic. Conlitentur magi, confilentur ha- terrena delndunt, Daniel Deo cceli bencdixil. Dii
rioli, et.oinnis scientia sircularis litteralurrc, prre- enim qui non feceruut cceliiinet terram, peribunt.
scienliam fulurorum non esse liominura , sed Dei. C (Vers. 21. ) El ipse mutat tempora el mtates, et
Ex quo probatur prophetas Dei spirilu locutos, qui transfert rcgna atque constituit. Non ergo mireraur,
fulura ceeineruiit. si quaudo cernimns, et regibus reges, et regnis re-
(Vers. 12, 13.) Quo audito,rex in (urore el ira ma- gna succedere, qucc Dei guberuantur et intiianlur,
gna prmcepit, ut perirent omnet sapientet Babyionit. et fiiiiuntur arbilrio. Causasque singulorum novit
Et egresta tententia tapientes interficiebanlur, ~ elc. ille qui conditor omnium est, et sa:pe inalos rcges
Qurcrunt llebrcci, cur Daniel et tres pueri non sint patilur suscitari, ut niuli malus puniant: simulque
ingre<isiad regein cum aliis sapientibus, el prolata Bubostcndit, et generali di-putationc praeparat au-
sentenlia jnbeantiir perire cuin ctcteris. Quod ita dilorem, somnium 630 Qu0 vidit esse de routa-
edisserunt, ut eo tempore quo rex praemia ct dona, lione et successione regnorum.
et honorem maximum promittebal, ire noluerint, ne Dal sapientiam sapientibus, et scientiam intelligen^
impuilentcr divitias et dignitatem Chaldaicnm vidc- libus disciplinam. Juxta illud quod scriptinn esl.
renlur appeterc. Aut certe ipsi Chaldaei invidentes Anrfiefsapiens, el apponet sapienliatn (Prov. i, 5).
gloricc eoriim el scienfiae, soli ingressi suut, quasi Qui enim Itabet, dubilur illi (Matth. xxv, 29); et
soli praemia perceptiiri, ei poslea in periculo vo- auimaequce fervet amore sapieniice, lihenler spiriius
luerint habere consortes quos in spe gluriae refu- Dei iufunditiir. Iu perversam autcm aniraam non
taverani, inlroibit sapientia ( Sap. m).
(Vers, 15.) El inlerrogavit eunt qui arege accepe- (Vers. 22.) Ipse revelal profunda et abscondita,
rat 629 poteslalem, quam ob causam tam crudelh et novit iri lenebrit constittita, el lux cum eo est. Cui
tenteritia a facie regis etset egresta. Scienles Chal- Deus revelal profunda, et pniest dicere : 0 proftin-
dnei, quod decuplum super cunclos hariolos et ma- D dum divitiarum supientim et seientim Dei (Rom. xi,
* Amoviinus hitic atl mss. hostrorum fidem sitb- quem tu, Rex, qumtis, gravis esf, nec reperielur quis-
sequentes sacri textus versust Reicinmternttm vive: quam qui indicet illum in conspectu regh, exccptis
Sic somniumservis tuis, et interpretationem ejus tibi rfits, quorumnon est cum hominibusconversaito.
indkabimus. Et respondens Rex ait Chaldmis: Ser- c Addunl mss. nostri, qumrebalurqueDaniet etso-
morecessita me: qui perperam et contra S. Docto- cii ejus ul perirenl.
ris nienlera subjungebanlur, cuni Syiiace ipsimet d Priora haec verba, Cum ergo rem indicassel A-
atque adco excluilendi. rioch Danieti: tum iuteger alier versus, Et ingressus
b Prosint,
scripti
hisce verbis. Respondentesergo, etc, inss. est ad domum suatn, elc, in rass. noslris nou ha-
nostri haec alia sacri textus substituunl, Sermo benlur.
50» COMMENTARIORUM, IN DANIELEM LIBER. CA1>.II. 502
33), isle, habitanie in se Spiritu, scrutatur eliani J^ ^ primum somnium quod se magi ignorare respon-
prul'uii(Ja Dei, ei in profucidiianima' suae fodit altis- derani, ei postea interpretaiionem guaciraisoninii :
simos puieos, et omnem. terram egerit, qiue prufun- ut cuin somnium audierit, et quae viderat recogno-
das aquas opcrire consuevil : servatque maudaiuin verit, tunc credat, et inlerprelalioni, quae variairi
Dei, dicens : Bibe aquam de tuis vasis, et de puteorum recipit conjecturam.
luorum fonte(Prov.\, 15). Quodque sequitur : iVo- (Vers. 27.) Mysterium quod rex interrogat, $a-
vit in lenebris coustiluta, el lux cum eo esl .'teiiebrae pientes, magi, et harioli, et liaruspices non qiieunt
significant ignorantiam, et lux scientiam atque do- indicare regi. Pro baruspicibus, quod nos vertimus,
ctrinam. Itaque Deumut pcrversa non caelant, ita in HebraeoGAZARENOS liabet, quod solus Symmachus
recta ambiunt, atque circumdant. Sive interpreian- c 8ura? inlerpretatus est, quos Graci solent wtaro-
dum est, quod tencbro«a mystica quaeque et pro- <r/oVouiappellare : qui exta inspiciunt, ut ex his fu-
funda signilicet, juxla illud quod legimus in Prover- . tura praedicant. Mysterium aulem vocans ordinem
biis : Intelligit quoque parabolam, el tenebrosum somnii revelati, ostendit quidquid occullum est, et
sermonem, boc ipsum signiflcat quod in Psalmis ab hominibus ignoratur, posse mysterium nuncu-
legimus : Tenebrosa aqua in nubibus aeris (Ps. xvn, pari. Tollil quoque regi pravam suspicionem, ne
12). Qni enim ad excelsa conscendit, et terrena B I bumana aestimet inveniri posse solertia quod Dei
desereiis, instar avium tenuissimum aerem et aethe- solius noiilia: reservaiur.
rea quxque desideiat, iste nubes etficilur, ad quani (Vers. 28.) Sed est Deus in cmlo revelans myste-
veritas Oei pervenii, et quae super sanctos pluere ria. Fruslra igilur ab liominibus quaeris [Al. quae-
consuevit : replelusque niultitudiue scienliae, habet rit ] in terra, quod Deus solus novit in coalo. Et oc-
multas aquasincordesuo lenebrosas et invoiulasca- culte rctrabens eum a mullorum deorum cultu, ad
ligine, quam solus Moysesingreditur ( Exod. xxxw), unius Dei notiliam dirigit.
et loquitur Deo facie ad faciem , de quo scriplum 632 0W*indkavit tibi, rex Nabuchodonosor,quas
est : Posuit tenebras latibulum suum ( Ps. xvn , 12 ). venlura sint [Vulg. sunl in] novissimistemporibus.
(Vers. 23. ) Tibi Deuspalrum "•meorum conftteor, Absque adulaiionis vilio verilaie sociaia, blandiiur
teque laudo, quia sapienliam et forliludinem dedisti ut regi : quod illi a Deo mysieria sint revelata quse
mihi. Ne sui videatur meriti, quod impetravit, refert novissimis lemporibus sint ventura. Novissimi au-
ad palmm juslitiam et ad veritatem Dei, qui semi- leiu dies, aut ex eo numerandi sunl tempore, quo
uis eorum etiam in capiivilalem miseretur. Danieli somnium revelatum est, usque ad consum-
Et nunc ostendisti milii quce rogavimus te, elc. mationem inundi. Aut cerie hoc sentiendum, quod
Quod quatuor rogant, uni 631 ostendilur : ut et *- \ universa interpretaiio somnii tendat ad finem, iu
arrogantiam fugiat, ne solus impetrasse videalur, et quo imago d staluaquequac cernitur, conlerenda est.
agatgraiias, quod mysterium somnii solus audierit. Somnium luum et visionescapilis tui in cubili tuo,
( Vers. 24. ) Sapientes Babylonis ne perdas. Intro- hujuscemodi sunt. Non dixit, visiones oculorum tuo-
ducmein conspectum[Vulg. conspeclu \ regis, et *o- rum : ne quid pularemus esse corporeura, sed ca-
lutionem regi narrabo, etc. Imilalur clemcnliam Dei, pitis: Sapientis enim oculi in capite ejus (Eccli. II,
qui pro persecutoribus depjecalur, et non vult eos 14): in principali videlicet cordis, juxta illud quod
perire propler quos fuerat ipse periturus. iu Evangelio legimus : Beati mundo corde, quoniam
(Vers. 25.) Inveni hominem de fitiis transmigra- ipsi Ueum videbunt(Mutth. v, 8). Et: Quid e cogita-
tionis Judw, qui solutionem regi annunliet. Dei gra- tisin cordibus veslris (Ibid., 4)? Alii vero ex hujus
tiam ad suam reterl diligenliam, et invenisse se occasione capituli TOijye^ovtxovnon in corde, sed
dicii, cum Daniel ultro se obtuleril, ut inlroduce- juxla Plaionem in cerebro suspicaniur.
retur ad regem; in quo b yBogostenditur nuntiorum, (Vers. 29.) Tu, rex,cogitare ccepistijn stralujuo
qui cum bona nuntiaiit, sua videri volunt. Qui au- quid esset futurum post hoec. Pro 'eo?quod est, post
tem solutioiiem somnii reproniitiit, utique ante nar- » hwc, soli LXX dies novissitnostranstulerunt. Quod
raiurus est somnium. Et noia quod de filiis Juda sii} si ita legitur, sollicitius requiramus, ubi dies novis-
Daniel, non sacerdos, sicut in fine Belis fabula con- simi scripti sunt [ Al. sint]; el redarguamus eOs
linet. qui mundum non putant esse"periturum. Numquam
(Vers. 26.) Putasne vere potes indicare mihi som- enim dies appeliareniur^novissiini, si mundus esset
nium quod vidi, etc. Servat ordinem quaestionis, ut seternus. Quodqite dicitur : Tu, rex, cogilare coepisti,
" Sic babent Vvtlican.et Palatin. mss. sicque olint LXX iu cap. iv,'vers. i: raSapmvous51roOf taff 8uo-iaf
ad Vulgalae et Cbaldaici textus exemplar Victorius tatToupyouvrar,8uraf yap avri Ta£,apnvo>v QsaSorioiV
restituit: ratus, haud scio tamen quam bono urgu- Ubi Theodouonis nomen posilum proSym-
l%i§6>-x=-Y.
mento, nostrorum, quoil post Erasmuiii retinuit el inaciio ex Hieronymo intelligas ms. Sangerm. Iiabct
Martianaeus. de Tlieodotionis versione esse EAS,male. Mox|quoque eorumdem ope mss. emen-
b Pro «9of, Latine babel Vatic. mos. Palatin. ty- damus pradicant, cum esset anlea corrupte prwdi-
pus. cent.
c Vitiose antea obtinebat 8ua?, quod emendant d Idem mss. imago slaluw,quw cernitur, etc.
inss. nosiri, tamctsi ©lTACpro 6ina: minus recta e Supplet Victor.. mala ex Fesulano ms. et Vul-
scriptura pari consensu praeferant. Sic reponendura gata.
monuerat et Montfauc. ex scholio edil Rora. ?&v
503 S. EUSEBII HlERONYMl 504
indicat causas somnii: quod idcirco ei Deus futuro- A gnum Macedonum, successorumque Alexandri. Quod
rum mysteria revelarit, quia ipse rex voluerit scire recle aeneumdicitur : inter omnia eniin metalla aes
venlura, et ut Nabuchodonosor divinaeinspirationis vocalius est, et tinnit clarius', et sonilus ejus longe
mireiur graiiam, non a sOluinquid in soiunioviderit, lateque diffunditur, 634 ul non solum famam et
sed ante somnium quid tacilus cogitarit, exponit. potentiam regni, sed et elcquentiara GraccisermonU
Et qui revelat mysteria, ostendil tibi quoeventura oslenderet.
sunt. Illud quod in Evangelio legimus : Qui solem (Vers. 40.) Et regnum quartum erit veluli (errum :
suum oriri facil super malos et bonos (Matlh. v, 45), quomodoferrum comminuitcl domat omnia, sic com-
etiam super Nabucbodonosor intelligimus esse com- minuet et conteret omnia hiec, elc. Regnum aulem
pletum..Tanta enim estcicmeniia omnipoteiilis Dei, quartum, quod perspicue pertinet ad Romanos, fer-
ui etiam Nabucbodonosor dispensationis suae qua rum esl quod commiuuit et domal omnia. Sed pedes
mundum regit, 633 mysteria revelaret. lnterroge- ejus el digiti ex parte ferrei, et ex parle stini fictilcs,
mus eos qui diversas asserunl esse naiuras, cujus quod hoc lemporemanifestissiinecomprobatur. Sicut
naturae Nabuchodonosorinlelligant, bonacan malac. enim in principio nihil Romano imperio foriius ct
Si bonae: cur inipius diciturV Si malae (ut cerltim durius fuil, ila in fine rerum niliil d imbecillius :
est) cur malo atque lerreno, id esl, xoixS sua Deus '" quando et in bellis civilibus, et advcrsum diversai
sacramenla monstravit ? nationes, nliarum geuiium barbararum indigemus
(Vers. 30.) Mihi quoque non in sapientia, qum est auxilio. In fine aulcm horum omnium regnoriira
in me plusquam in cunclis viventibus, sacramenlum auri, argenti, aoriset ferri, abscissus est lapis, Do-
hoc revelatumest : sed ut inlerprelatio regi manifesla minus alque Salvator, siue manibus, id est, absque
fieret, et cogilationesmentis lum scires. Putaveral rex coitu et humano seminc, de utero virginali, et con-
noiiliam fulurorum solerlia mentis Itumanaeposse tritis omnibus regnis, factus esl mons niagnus, ct
comprehendi; et ideo sapientes Babylonis interfici implevii uuiversam lerram : quod Judaeiel impius
jusserat. Ergo Dauiel eos excusat qui dicere non Porphyrius male ad populura referunt Israel, quera
poiuerant, et ipse invidiam fugit, ne quis aestiniei, in fine saeculorumvolunt esse fonissimum, et omnia
cum quac diclurus est propria dixissc sapieniia. regna conterere, elregiiare in aeternum.
Causa autem revelalionis propbelicae, regis est desi- (Vers. 45.) Deus magnus ostendil regi qum futura
derium, qui voluit ventura cognoscere. Ergo honorat tunt postea : et verum est somnhtm,el fidelis interpre-
regem, quando propter illius scientiam sibi dicit a latio ejus. Rursum revelationem soninii, non sui di-
Deo mysteria revelata. Et hoc considerandum, quod ,p cit merili, sed ut interprelatio regi manifesta fieret,
somnia in quibus aliqua venlura signantur, el quasi et docerel regem , quod Dcus solus cssel colendus.
per nubilum veritas demonstratur, non pateanl con- (Vers. 46.) Tunc rex Nabuchodonosor cecidit in
jectoribus et bumaiiacmentis arbitrio, sed Dei so- faciem suam, et Danielemadoravit : et hostias, et in-
lius scienliae. censumprmcepitut tacrificarenl ei. e Loquensergo rex
(Vers. 31.) Tu, rex, videbas, et ecce quasi statuai ait Danieti. Uunc locum calumuiatur Porphyrius,
una grandis. b Pro statua, id esl coiSpixmi,quod so- quod numquam superbissimus rex captivum adora-
lum inlerpretatus est Symmachus, csetcri imaginemi verit, quasi non et Lycaoncs ob signorumniagitilu-
translulerunl, volentes boc nomine similitudinemi dinem Paulo el Barnabse voluerint hostias immolare.
oslendere futurorum. Sequamur iuterprelationemi Error ergo gentilium, qui omne quod supra se est,
propiteticam, et Danielis verba « inlerpretanles, quaj> deos putant, Scripturac nou debet imputari ( Actor.
ab illo breviter dicta sunt, latius exponamus. xiv), quae simpliciter refert universa quaegesla sunt.
(Vers. 38.) Tu es ergo caput aureum. Caput, inquit,, Sed et hoc possumus dicere, quod causas adoraudi
aureum tu es, rex. Pcr quod ostenditur primuini et iminolandarum hosliarum, et inccnsi atque sa-
regnuni Babylonium auro pretiosissimo comparatum. crificii ipse rex exposuerit, dicens ad Danielem :
(Vers. 39.) Et posl le consurget regnum aliud, mi- D 635(Vers. 47). VereDeusvesierDeusdeorumest,
nUs te, argenleum [Vulg. tacet ]. Medorum videlicetl et Dominus regum, et revelans mysteria , quoniam po-
atque Persarum, quod argenti habet siinilitudinem,, luisli aperire hoc sacramenlum. Ergo non tam Danie-
minus priore, el majus sequente. lem, quam in Dauieleadorat Deum, qui mysteria re-
Et regnum terlium mneum[Vulg.mreuni], quod im- velavit. Quod et Alexandrum magnum regem Ma-
perabil universmterrm. Alexandrum significat, et re- cedonum, in Poniilice Joiada fecisse f legimus. Quod
aIdem non enim pro non solum cx qualuor mss. d Confer Praefationem libri xi in Ezecbielem.
reposuit. e Rectius in Vatic. et Palat. mss. verba, Loquent
b Sex alios integros sacritexius versus subjungunt rexait Danieli, desiderantur.
ergo
'
nosiri mss. Porro pro avS/jtavn ab bvSpifc nomine, El est quidem itcrum lectu dignissima apud
antea legebatur eaSpwvvn.Ms. Sangerm. pro faSpim- Josephum Antiquitt. lib. xi, cap. 8, num. 5, facti
rcquae, inquit Muiufauc, si vera lectio sit, sane Hie- ejus liisioria; et cumprimis Alexandri responsum
ronymus voci Graecaeterminationem Latinam dede- ad Parmenionem : ouTOUTOV TOV
ir/ioo-ejcuviijo-a,SS©eov,
rit, ut cum praepositione pro quadrarel. Palaiinus'< ou Tij ap/tE/56)0-uvij auTOfTSTtpnTai.Non hunc ado-
posleriorem hic manuni experlu» andriante proefert; ravi, 'sed Deum, cujut ille summo sacerdotio decora-
Latinis litleris. lus est.
«Vatic. etPalat., cakantes.
505 COMMENTARIORUM 1N DANIELEMLIBER. CAP. III. 50S
si displicet hoc, dicendum est Nabuchodonosor si- A enim divites sunt et potentes, dum timent carere
gnornin roagniludine et slupore confusum, quid fa- diviliis et poleniia, facilius supplantantur. Seductis
ceret ignorassc, ul qili Dominum verum inielli- aulem magistratibus, subdiii populi majorura exem-
gebat el Dominum regum, etservumejus adoraret, plo pereunt.
et illi adoleret incensum. (Vers. 4,5.) El prmco clamabatvalenter : Vobisdi-
(Vers. 48.) Tunc rex Danielem in sublime exlulit, cilur, populis, tribubus et linguis, in hora qua audieri-
et munera magna, el multa dedil ei, a el constituiteum tis sonilum tubw, etc. Non quo omnes populi univer-
principem super omnesprovincias Babylonis , eic. Et sarum nationum in campo Dura potuerint congregari,
in hoc calumniaior Ecclesiae propbetam repreben- el adorare statuam auream, scd quo in principibus
dere nititur, quare non recusarit niunera, et hono- cunctarum gentium, omnes gentes et populi ado-
rem Babylonium libenter susceperit: non conside- rasse credantur. Omnein Scripluram sanctam niente
rans ideo regcm vidisse somnium, et interpretationis percurrens (nisi lamen me fallit oblivio) nequaquam
mysteria per puerum rcvelata , ut Daniel cresceret, reperio, quod sanctorum quisquam Deum cadens
et in loco captiviiaiis princeps omnium fieret Chal- adoraveril : sed quicumquc idola , et daemones, et
daeorum, et Deiomnipotentia noscerelur. Quod qui- rcs illicilas adoraverit, cadcns dicilur adorare, ut in
dem et in Josepb apud Pharaonem et iEgyptura fa- _ praesenti loco non semel, sed crebrius. Et in Evan-
clum legimus (Gen. XLI) : et in Mardochoeoapud gclio diabolus Ioquilur ad Dominum : Hmc omnia
Assuerum (Esther, viu ), ul in utraquc gcnte habc- dabotibi, si cadensaduraverisme (Malth.\v,Q). Sedet
renl captivi et b peregrinanies Judaci solatia, viden- hoc dicendum: omncs hacreticosqui fulgore eloquen-
tcs hominem genlis suae^Egyptiorum esse principein liae saecularis falsutn dogma componunt, aureara
vel Chaldaeorum. staluam facere, et 637 quanlum in se est, per-
idolum
(Vers. 49.) Daniel autem postulavit a rege, et con- suasione compellerc, ut cadentes adorent
sliluil super opera provincim Babylonis Sedrach, Mi- falsiiaiis.
sac, et Abdenago. lpsc aulem Daniel erat in (oribus (Vers. 7.) Posl hmc itjitur statim ul audierunt om-
regis. Non obliviscitur eorum cum quibus Dominum nes populi sonitum tubm,fislulm, elc. Eodem sensu
deprecatus est, et qui secum pericliiati fuerant. accipieudum quo supra, ui otnnes populos inlelliga-
Itaque facit eos judices provinciarum : ipse aulem mus in principibus. Neque cnim adesse universae si-
a regis latere non recedit [Al. recessit]. mul poterant naliones.
(Cap. III. — Vers. 1.) Nabuchcdonosor rex fecit (Vers. 8.) Slatimque etipso lemporeaccedenlesviri
ttatuam auream alliludine cubilorum sexaginla, lulitu- Chaldmiaccusaverunt Judmos, etc. Quos praepositos
dine cubitorum sex. Yelox oblivio verilatis, ut qui G in Babylone regis operibus invidebant, el offende-
dudum servum Dei, quasi Demn adoraverat, nuuc baniur peregrino cultu, ct aversione idolorum, nacli
staiuam sibi ficri jube.il, ut ipse adoretur in slalua. occasionem criminanlur adregem. Denique sequi-
Quod auiem aurea 636 c sil> et infiitiii ponderis, tur :
illud in causa cst, ut stuporem videnlibus creel, et (Vers. 12.) Sunt ergo viri Judmi quos constituisli
rcs iuaniinala adoretur ut Deus, dum unusquisque super opera
regionis Bnlyloniw, Sedrach, Misac, et
suam consecrat avaritiam. Daiur autem per occasio- Abdenago,qui contempserunldecrelum [Vulg. viri isli
nem captivorum barbatis nationibus salutis occasio coniempserunl, rex, decretum]luum. Et quodammodo
(Coloss. III) : ut qui primiim per Danielis revelalio- sic loquuntur : Quospratulisti nobis, et captivos ac
neni potentiam cognovcrant unius Dei, in trium pue- servos principes esse fecisli, hi elati in superbiam,
rorum quoque forlitudine discant mortem contem- lua praccepla conicniniint, deos luos non colunt, et
nere [Al. deberc comemni], et idola non colere. slaluain auream quani erexisti, non adorant. Quod
(Vers. l.)Et statuiteam in campo Dura provincim in principio bujus visionis diximus, bic manifeslius
Babylonis. Pro Dura, Theodoiio, Deira, Symmaclius approbalur, alios esse deos Nabuchodonosor, et
d Durau, LXX
nepiSolovtranstulerunt, quod nos vi- aliam staluam aureain quam in cultuni sui jussileri-
tarium vel conclusum locum dicere possumus. ^ gi : nam et in cousequenlibus ipsc rex loquitur :
(Vers. 2.) Itaque Nabuchodonosorrex misit ad con- Deosmeos non cotitis, et staluam auream quamcon-
gregandossatrapas, magistralus et judices, duces et stitui,non ar/ora/?'s? etc. AliibancdicuntScripturaesan-
tyrannos, el prwfeclos e omnesqueprincipesregionum. ctaeconsuetudinein,'utunum idoluiu appellet plurali-
Excelsa periculosius stant, el cilius corruunl quae ter,ul estilluil in Exodo de vitulo : Isii sunt diitui,
sublimia sunt. Principescongregantur ad adorandum Isracl, qui eduxerunt te de terra JEgypii (Exod. xxxu,
statuam, ut per principes seducanlur et genles. Qui 4). Et in Regum volumine, Jeroboaiupoiiensaureum
a Rcliquum versiculum mss. nostri sufficiunt. tiquiss. Sangermanens. supraponiiur Durau, cura
b Iidem niss., peregrinantes ex Judmis. lainen acceutuin ibi indices, non m. Verterit Sym-
e Victor./!(,ex tribus Floreniiaemss. excudit. maclins AoupaO,Tlieod. Atipd, Vatic. mss.: Theodo-
d Antea erat Duraum, sicque revera et unus e tio, AEIPA; Sym., arpxM.
nostris mss. praeferebat. Placuit vero Monlfauconii e Verba cmnesque principet regionum, Vatic. et
sententia, qui puiat factum m ex liueola, quaein an- Palal. niss. supplent.
567 S. EUSEBIJ fpRONYMl 508
vilnlum in Betliel, idola fecisse narralur (III Reg. A (Vers. 19.) Tunc Nabuchodonosorrepletus est fu-
xu). E cqntrario multa daemoniajsingulari numero rore, b et aspectus faciei illius commutalusesl. ln qui-
appellaniur, ul in Isaia : Inclinat se, et adorat illud, el biisdam psalmis liluli praenotanlur : Pro his qui
votum faciens dicit : Deusmeus es\tu (Isai. XLIV,17). commulabmtur. Sermo igitur commuiationis ambi-
(Vcrs. ii.) Prostemite vos,et adorale statuam quam guus est, el de bono in malum, et de maloin bonum.
feci. Quainquam in furore praeceperit adduri pueros, Neque enim commutatio vuItusNabucliodonosor bo-
tamen dat spatium poenitudinis, ut si ceciderint et nae parti poterit coapiari. Licel ijuidam elinscriptio-
adoraverint, prior culpa veniam consequatur : sin iieni Psaltnorum de buiio ad malum referanl : quod
auteni adorare coniempserint, praesens pceua sit bi qui iialuraliter debuerant inielligere Deum, con-
fornacis ardentis. ira 639 Clirislum et sancios ejus perlurbatione
(Vers. 15.) Etquisestdeus qui eripiat vos de manu mentis el furore inulati sunt.
mea? etc. Ille videlicet cujns servum dudum adora- (Vers. 20.) Et prmcepit ut succenderetur [ornax
sli, quem vere Deum deorum, et Dominum rcgum septuplum,quamincendi consueeerat: c et viris forlis-
esse dixisti. simis de exercitu suojussil ut ligatis pedibus Sedrach,
el
638 (Vers. 16.) Nabuchodonosorrex,nonoporlet "JJ Misac, Abdenugo,milterent eos in fornacem ignis
nos de hac re respondere tibi. In Hebrao non babet ardentis. Quasi non posset siinplex et solitus ignis
regem, a siculin LXX, ne adulari viderentur impio, trium puerorum cousumere corpora : sed furor et
aul regem vocare eiiiu qui ad iniqua compelleret. ira quae insanioeproxiina est, niodum tenere non po-
Quod si quis contentiosus regem quoquelegeril: di- test. Et vult eos mulliplicis pcenae comminatioue
cemus eo non procaciler regein a.l effusionein sui lerrcre, quos paratos videbat ad mortem.
sanguinis provocare, sed ita reddere regi honorem (Vers. 21.) Et confestim viri illi vincti d braccis
dehitum, ut Dei cultus nou kedatur. Quod aulem suis, el tiaris, et calciamenlis, el veslibus,missi sunt in
aiunl : Non oportet nos de hac rerespondere tibi. Illej mediumfornacisignis ardeniis, etc. Pro braccis(~0.~D)
sensus esl : non debes audire verba, qnorum jami quasSymmachus KuafrpiSa; interpreiatus est, Aqui-
rebus ipsis probabis forliludinem atque conslan- la el Theodotio surabalta dixerunt: et non ul cor-
tiain. ruple legitur e sarabara. Lingua autem Clialda oiuin
(Vers. 17.) Ecceenim Deus noster quem colimus, sarabulta crura bominum vocantur el libim : elip-a-
polesi eripere nos de camino ignis ardenlis et de mani- vJuwj etiam braccweorum quibus crura leguniur et
bus luis, o rex, liberare. Unde se pulaverat terrere libiae, quasi cruralesei tibiates appellalac sitnt. Tiara
pueros, inde cernit in eis materiam fonitudinis. Nec, Q C autem verbum Gracuni csl, et usu versuni in Lati-
in longum dinerunt, sed in prscsens sibi pollicentur uuni; de quo ei Virgilius (Mneid. vn):
auxilium dicentes : Ecce enim Deus noster quem, Sceplrumquesacerque tiara.
colimus, ipse nos et deeo, quod niinaris incendio,, Est autem genus pileoli quo Persarum Chaldaeorum-
et de tuis potest manibus liberare. que gens ulitur.
(Vers. 18.) Quod si noluerit: Pulclire ad id quodI (Vers. 22.) Porro viros illos qui miscranl Sedrach,
dixerant: Potest eripere nos, non intulil contrarium, , Misac, et Abdenago,)inlerfecitflammaignis. Eos viros
si nonpolerit, sed si noluerit: ut non impossibiliialis5 scilicet de quibus supra dixcrat : Et viris forlissimit
Dei, sed vohintatis sil, si perierint. de exercitu suo jussit ul, ligatis pedibus Sedrach, Mi-
Notum tibisit,rex,quiadeos tuos non colimus,el sta- sac, et Abdenago,milterent eos in fornacem ignis ar-
tuam anream quam erexisti, non adoramus. Sive sta- dentem [Al. ardentis]. Non ergo lortuito quoscumque
tuam, ut Symmaclius, sive imaginem auream, ut ca> niinistros pcrdidit Nabucbodonosor, sed viros forles
teri iransiuleruui, voluerimus legere, cullores Deii de toto exercitu suo et ad bella promptissimos : ul
eam adorare non debent. Ergo judices et principes3 non soluin miraculum [Al. miraculo] perliniescerei,
saeculi, qui iniperatorum slaluas adorant, et imagi-. -p. sed exercitus sui damna sentiret.
]
nes, lioc sc faeere intelligant, quod tres pueri faceree H(Vers. 25.) Viri autemhi tres [Vulg. addilidesf]
nolentes placuerunt Deo. Et nolanda proprietas,, Sedrach, Misac, et Abdenago ceciderunt in mediocu-
deos coli, imaginem adorari dicuut, quod utruinquee mino iynts ardentis cotligati. J?Aambulabant in medio
servis Dei non convenit. flammm laudantes Deum, et benedicenlesDomino.
" Verba iicut in LXX. mss. noslri non
b Hoec vero, el aspectus agnoscunt. cis originem, quam a Persica lingua pleriquc deri-
faciei itlius commulatus 4 vanl, allius repeiamus, Momierat Drusius iiiiiius
esi : iidem niss. sufiiciunt. rei te sciiptum esse in Ilieronymo Sarabulla cuin /
c Quae binc subsequilur, sacri textus i duplici,cuinunicuin dumtaxat sit in scriptura Chal-
pericopen
mss. nosiri ignoram, neceam subnexa poslulal ex- daica, NS2~D-Conler^quoeaiiiioiaviniusepislola pri-
positio. ma ad Iiiiioceniiiim nuin. 9. Nam exvaria bujus vo-
d Iidem inss. et Vul^r.,cum braccis.
e Corruptum cabuli scribendi raiione varia eliam orta inicrpreia-
ZupaSapu est ruv LXX, Pollucis,, tio est. Isidorus lib. xix, c. 23, refert, aliis signili-
Hesychii, Pholii, aliorumque. Reetum aapa&alu A- care tegmina capitum, aliis fiuxaac sinuosa vesli-
quilae, Tlieodotionis atque Arabum. Nec est cur vo-, -, menta, quod et ipsi placet.
EO) COMMENTARIORUJlIN DANIELEMLIBER. CAP. III. 510
Stam auiem Azarias oravit sic, aperiensque ossuum in A j runt Jerusalem, quod animac ad lenena delapsrc, et
medio 640 '!/",s "'': Grande niiracuhim, ligati mit- iu loco lacrymarum et coiifusionis positae, planganl
tuniur iu fornacem, et cadunt in medium ignis prae- antiqiia delicia, et caetera quae propbetalis sermo
cipites : ardent vincula i|uibus ligati-suut, el vincto- coniplectitur ; sed hoecnon recipit Ecclesia Dei.
rum corpora timensflainma non langit. Hucusque (Vcrs. 39.) 64l Sed iit anima contrita et spirilu
llebraei legunl: media qux sequuniur usque ad fi- humilitalis suscipiamur, sicut in holocaustoarietum et
nem Cantici irium puerorum, in Hebiaico non ha- taurorum, etc. Et ex praesenti loco, et ex eo quod
bentur : de quibus ne omnino praeterisse videamur, sequitur: Benedicite, spiritus el animasjustorum, Do-
pauca dicenda sunl. mino. El in Psalmis: Sacrificium Deo spiritus conlri-
(Yers. 26.) Benedictuses, DomineDeus patrum no- bulalus, cor conlritum et humilialum Deus non despi-
strorum, el laudabile [Al. laudabilis] et gloriosum no- cit (PS.L,19), sunt cqui alium velint esse spirilum
men tuum in smcuta, quia juslus es in omnibus qum in bomine, excepto Spiriiu sancio.etaliam animam.
fecisti nobis [Vulg. tu nobis], a etc. Quando diversis Sed laborandum eis erit, quomodo absque carne et
premimur angustiis, ex loto cordis hoc loquamur graiia Spiritus sancti duae substantiae, et duo inte-
affectu, elquidquid nobis accideril, juste nos susti- riores homines in uno liomine csse dicantur.
nere fateamur.ul compleatur in nobis illud quod B 1 (Vers. M.) Et uon cessabant qui miserant eos mini-
scriptum est : Exsullaverunt et Imtatmsunl filiw Ju- siri regis succendere fornacemnaphlha, el stupa. Sal-
dmin omnibusjudiciis tuis, Domine (Ps. xcvi, 8). lustius dscribii in liistoriis, qnod naphlha sit genus
(Vers. 29.) Peccavimusenim el inique egimusrece- loniitis apnd Persas quo vel maxime nutriantur iu-
dentes a te, et deliquimus in omnibus. Et certe ires ccudia. Alii ossa olivarum quae projiciuntur cum
pueri non peccaveranl, nec ejus octalis erant quan- ainiirca arefacta, naphthan appellari pulant: unde
do ducti suntinBabylonem, ut propter sua vitia pu- et Graece Truptvudicitur ab eo quod nvp, id est, ig-
nirentur. Ergo quomodo bi ex persona populi lo • ncm nutriai.
qnunlur : sic illud Aposloli legendum est: Nonenim (Vers. *9.) Angelus autem Domini descendit cum
quodvolo, hocago:sed quod nolo, illud operor (Rom. Azaria et soeiis ejus in fornacem, et excussil flammam
ani-
vu, 19), etcaelera quae in ecdem loco scripiasunt. ignis de [ornace, elc. Oppressa perturbationibus
(Vers. 37.) Quonium, Doinine, imminuti sumus ma, et variis molesiiis occupata, cum liominum
plusquam omnes genles, et sumus humiles in universa desperaverit auxilium, et lota ad Dominum fuerit
terra hudie propter peccata nostra, et non esl in tem- mente conversa, descendil ad eam angelus Doinini,
pore hoc princeps, et Propheta, et dux, b etc. His scilicet, scrmo divinus, et exculil flammie icsluan-
versiculis utendum rst, si quaudo Ecclesioe propter ^( tis ardores: ut nequai|iiam igniia jaculainimici cor-
peccala populi, sanctorum virorum et magislrorum dis noslri arcanapenetrenl, ncc illius fornace clau-
qui in lege Dei doclissimi sunt, sustineut peuuriam, damur.
ctquandoin persecuiionibusnon offertur sacrilicium (Vers. 57, 58.) Benedicite, omnia opera Domini,
et oblaiio. Quidam bunc locum et ad ccelestem rcfe- Domino: taudale et superexaltate eum in swcula. Be-
a Addtint nostri niss., et universa opera tua vera, quisquani, oeslus excilat acriorcs incendiorum : nec
el vimlum reclm, et omnia judicia tua vera. Judicia rimedio ullo quam jaclu pulvcris consopilur. Para-
enim vera fecistijuxta omnia qum induxisli super nos. lur autem boc modo : Oleum usus coinmunis herba
b Hic quoque adduut, neque holocaustum, neque quailam infortuin condiunt harum rerum periti, ad
sacrificium, neque oblatio, ueque incensum,neque locus diiiturnitatein servantes, et coalescens durant ex
primitiarum coram le, ut possimusinvenire misericor- matcria veoaenaturalis similis oleo crassiori. Quoe
diam. species giguitur apud Persas , quain , ut diximus ,
c Plotinus, et post eum Apollinarius episcopus Naplitham vocabuloappellavere genlili. » Et rursuin
ejusmodi stultam senlentiam effiiiieruul, hoiuinem eodem libro. < Hic el Naphtha gignitur, picea specie
scilicct ex trihus substautiis composiimn fuisse , ex glutiuosa , similisque ipsa quoque bituiuiui: cui
carne , aninia et spiritu , sive ut Nemesius refert j) i etiamsi avicula insederit brevis , praepedito volalu,
in lib. de Nat. Hoin. cap. 1, ex aninia, corpore et submersa penitus evauescit, elcum hoc liquoris ar-
inielligenlia. Sed et Didymum quoque reprehendit.S. dere cceperit genus, nullum inveniel liumana mens,
Auguslinus lib. de Kccl. Dogin. cap. 20, quod spiri- proeter pulverem, exstinguendi commeutum. » Pli-
lum, leriium quidpiam in hominis substaniia esse nius quoque lib.n, c. 195, cum de limo quem Maliham
opinatus est. Recole Hieronymi nostri epist. ad He- vocant, dixisset, subdit: <Similis est naiura Napblhae,
dibiain quoest. 12. Quod bic subdit excepto Spiritu ila appellalur circa Babyloniam , et in Austagenis
sancto, Catholicam irilert doctriuain , in hominibus Parthiae, proflucns, hituminis liquidi tnodo. iluic
scilicet juslis prmler animam inhabitare Spiritum sun- magiia cognalio ignium , transiliunlque protinus in
ctum. eam undecumque visam. Ila ferimt, a Medea pelli-
d Minus, opinor, recte nostri mss. Napta legunt, cem creniatam , posiquam sacrificaiura ad aras ac-
aul Naptha. Porro quod ail, in Salluslii bistoriis de cesserai corona igne rapla. i His addas e Graccis
bac fomilis specie scribi, nulla bodie , neque in Strabonem lib. xvi, ubi ex Eraiostliene, Aspbalti
fragmeutoruiii colleclione superest ineniio. Jaciuram trailit alleram esse specieni , quam Naphiham vo-
sarcire poterunt auclores alii, quos imer luculentis- cant, ejusque admirabilcin vim flainme.im descri-
sitne Ainmiauus Marcclliii. cui Oleuinmedicnmdici- bii. Sed ei Plutarch. in Alexandro , Xiphilinus ex
lur lib. xxiu : <In hac, a:t, regione oleitni conficitur Dituie , Dioscorides lib. i, Procopius lib. vde Bello
Medicum , quo illitum teluui, si emissuin lemius Vandal., Suidas non uno in loco, aliique de Naplitha
laxiore arcu (nani ictu exslinguitur rapido) haeserit loquiiniur, quos describere non vacat.
usquani, lenaciter cremat: et si aqua voluerit abiuere
511 S. EUSEBII HIERONYMI 512
nedicite,angeli Domini, Domino:laudate el superexal- A Christum, qui ad fornarcm descendit inferni, in quo
laie, etc. Generali laudalione praemissa, quod omnis clausoe, et peccatorum et juslorum animaeteneban-
crealura debeat laudare Dominum , in consequenti- tur, ut absque exusiione , et noxa sui eos qui lene-
bus per partes singulas cohortatur 642 angelos et bantur inclusi niortis vinculis liberaret.
ccelos, aquas atque virtutes, solem et lunam, im- (Vers. 93.) Tunc accessilNabuchodonosoradoslium
brem- et rorem, spirilum, ignem et aestum, frigus fornacis ignis ardentis, et ait: Sedrach, Misac, et Abde-
et cauma, et coetera quoe longum cst texere : ita ut nago servi Dei excelsi,cgredimini el tenile. Statimque
fonles quoqueet maria, et cete et volucres, bcstias- cgressi sunt Sedrach, Misac, el Abdenago de me-
qne et pecora ad laudem Domini provocel, et filios dio ignis. Pavore perierritus , non per nuntios quae-
hominum, et post omne hominum genus Israelem , rit a pueris , sed ipse eos cx nomine vocat, servos
et de ipso Israel sacerdoles et servos Domini, spiri- Dei excelsi appellans , et pelens ut ad se egredian-
tusanimasque justorum, sanclos et humiles corde: tur quos vinctos in fornacem miseral.
Et ad extremum Ananiam, Azariam, Misaelem, qni (Vers. 95.) Benediclus Deus [Vulg. addit eoium]
ad laudem Domini praesenli beneficio provocaniur. Sedrach[V\s]%.ad<i\lvidelicei],Misac,etAbdenago,qui
Omnis aulem creaiura non voce, sed opere laudat misit angelamsuum, eteruitservossuosquicrediderunt
Dominum , quia ex creaturis consequenter crealor B ' in eum, etc. Qucm supra (ilium Dei, hicangelum vo-
intelligitur, et in singulis operibus alque effectibus cat, quamquam [Al. qui] in superioribus similitudo
Dei magnificentia demonslratur. filii Dei non veritas appellala sit. Rursuni ergo Na-
(Vers. 87.) Benedicite, sancti et humiles corde, elc. bucbodonosor Dei confessionem recipit, et damna-
Humilitatem cordis habere, ct pracsens versiculus lis idolis laudat tres pueros, qui noluerunt servire
docet, et illud quod in Evangelio dicilur : Discite a et adorare omnem Deum , excepto Deo suo , et mi-
me quia mitis sum el humilis corde, et invenietis re- ratur quod sanctos Dei ignis langere non potuerit.
quiem animabus vestris (Mat. xi, 29). Cordis autem Quod aulem ait:
illa est luimilitas, quac in alio loco pauperlas spiri- (Vers. 96.) A me ergo propositum [Vulg. positum]
lus appellatur: ut non erigamur superbia , nec ficta est hoc dccrelum: ut oninis populus, tribus el lingua
gloriam humililale quaeramus : sed toto cordc incli- quwcumque locuta fuerit blasphemiam conlra Deum
ncniur. Hucusque de Theodolionis ediiione pauca Sedracli, Misac, el Abdenago, 644 dispereat, el do-
perstrinximus, confessionis ctlauduin Irium puero- inus ejus vastetur. Ncque enim est Deus atius qui pos-
rum quoe non babentur in Hebroeo: exinde sequamur sil ita salvare. Quidam pessime ad diabolum refe-
Ilebraicam veritatem. runt, quod in consuinmalione , el fine mundi etiam
(Vers. 91.) Tunc Nabuclwdonosorrex obslupuit, G ' ipse recipiat notiiiam Dei, et omnes ad pcenilen-
el surrexit propere, et ait optimatibus suis : Nonne tiam cohortelur, et huncvolunt esse regem Ninive
tres viros misimus in mediumignis compeditos. Puni- qui novissime descendit de throno superbioe, el hu-
lis principibus , rex corripitur, ut vivens glorificet militaiis proemia consecutus sit.
Deuni. Interrogal autem opiimaies suos , quorumi (Vers. 97.) Tunc rex promovit Sedrach, Misac et
accusalioiie et consilio tres pucros in ignem forna- Abdenago in provincia Babylonis. Qui dicunt supra
cis miserai, ut, illis respondeniibus se misisse tresi ires pueros non judices provinciaruin , sed pracfec-
pueros in fornacem , iste eis a nuntiet et osiendat. tos operum singulorum fuisse in Babylone , hic vo-
(Vers. 92.) 643 G<" respondenlesregi dixerunt: luul etiani eos provinciarum judices conslilulos.
Vere rex. Respondit rex [Vulg. tacel rex], et ail :r (Vers. 98 seqq) Nabuclwdonosorrex omnibuspo-
Ecce ego video viros qualuor soluios, el ambulanles ini pulis, geutibus, et linguis, qui habitant in universa
medio iynis : el nihil corruptionis in eis est, et specicsi terra : pax vobismultiplicetnr. Signa et mirabilia fe-
quurli b similitudo filii Dei. Rursuni dicam : 0 quanii cil apud me Deuscxcelsus: placuit crgo mihi prmdi-
sapiens ignis , quam inenarrabilis Dei potentia: : care ejus siijna, quia magna sunt, et mirabilia ejus,
vinculis slricla sunt corpora , urunlur vincula, cor- quia fortia, et regnum ejus, quia [Vulg. lacet quia] re-
pora non urunlur. Specicm aulem quarli quem si-- " gnum sempiiernum, et potestas ejus in generalione et
inilem dicit filio Dei, vel angelum debemus acci- generationem.Epislola Nabuchodonosor in proplieiae
pere , ut Sepluaginla transliilerunt, vel certe, utt voluniine ponitur : ut non ficius ab alio postea liber
plerique arbitranttir, Dominum Salvatorem. Sed1 sicut sycopbania (Porphyrius) mentilur, sed ipsius
nescio quomodo rex impius Dei Filium videre me- Danielis esse credatur.
reatur. Ergo juxla Symmacbum qui inlerpretaluss (Cap. IV.—Vers. l)Ego Nabuchodonosorquie-
est: Species aulem quarti similitudo filiorum, nonii lus eram in domo mea, et florensin palalio meo. Hislo-
Dei, sed deorum ; angeli sentiendi suut, qui et dii,, ria quidem manifesla est et non inagna interprela-
rt deorum vel Dei filii saepissime nuncupauiur. Ilocc lionc indiget, quod ad oiTcnsainDei Nabucliodono-
juxla historiam. Coeterum in typo pracfigural istee sor versus in amentiam , septem annis inter brula
angelus sive filius Dei Dominura nosirum Jesumn animalia vixerit, el herbarum radicibus alitus sit,
a Viclorius, quarlum hic infefserit, sive eis quar- b Viclor., similis filio Dei ad Yulgalaj leclionem ,
tum nuntiet, clc. Sed msi. minime suflr.ijranlihus. subnexa exiiositione tanliim non reniiente.
H5 COMMENTARIORUMINDANIELEMLIBER.CAP.lv. 514
ac postea miscricordia Dei restitutus in regnum, A A< quod et Nabuchodonosor visinnes non oculorum et
<
laudaverit et glorificaverit rcgem cceli, quia omnia cordis, sed capitis noveril: quia propter gloriam
opera ejus vera; et viae ejus judicia , et gradientes_ servorum
t Dei fulurorum illi mysleria revelantur.
in superbia.potest humiliare. Sed qui voluntperNa- (Vers. 6.) Donec collega ingressus est in conspectu
buchodonosor contrariam intelligere fortiiudinem , meo i Daniel, b cui nomen Balthasar secundumnomen
de qua Rominus loquitur in Evangelio: VidebamSa- Dei i mei. Exceptis LXX646 translatoribus, qui bacc
tanam quasifulgur cadentefnde coelo(Luc. x, 18). Et omnia i nescio qua ratione praeterierunt, tres reliqui,
Joannes in Apocalypsi, quod draco cadens in ler- c' collegam intcrpretaii sunt. Unde judicio magis-
ram , terliam partem stelIarumsecumtraxerit(Apoc. I
trorum Ecclesiae, editio eorum in hoc voluminc re-
xn). Et Isaias : Quomodo cecidit lucifer, qui mane pudiata\ est; et Theodoiionis vnlgo legiiur, quae et
oriebatur (Isai. xiv, 22) ? asserunl nequaquam po- IHebraco, et cacteris translatoribus congruit. Unde et
tuisse fieri, ut feno per septem annos vescerelur iOrigenes in nono Stromatum volumine asserit se
homo qui nutritus est in deliciis , et septem annis 'quae sequuntur abhoc loco in propheta Daniele,
absque ulla laceratione corporis sui, inier besiias non i juxta Septuaginla interpretes, qui mullum ab
vixerit. Et quomodo amenti bomini per seplem an- Hebraica veritale discordant, sed juxta Theodo-
nos 645 iniperium reservaium sit, regnumque po- B tionis edilionem disserere.
tenlissimum absque rege tanto tempore fuerit: aut Qui habet spiritum deorum sanctorum in semetipso:
si alius illi successeril in regnum , cujus vecordioe el somnium coram ipso locutus sum, elc. Pro eo quod
aestimandus sit, ut cederet imperio, quod tanto hic diciiur, deorum sanctorum, lingua Chaldaica,
tempore possidebat: praeserlim cum historiae Chal- qua scriptus est Daniel, legimus ELAINCADISIN
daeorum nihil tale contineanl; nec poluisse lieri, ut (]Wrp ]'nb«), quod Deos sanctos, |et non Deum
qui de minoribus scripserant, majora reticerent. sanclum signilicat, ut Tbeodolio interpretalus est.
Hoecautem omnia a qiiaerunt et replicant: ut cum Nec mirum si errel Nabuchodonosor; et quidquid
historia non steterit, per Nabuchodonosor diabolus super se cernit, non Deum, sed deos arbitretur.
significetur. Quod nos ncquaquam recipimus, ne Denique et in consequentibus : Balthasar, inquit,
omnia quae legimus, umbrae videanlur et fabulae. princeps hariolorum, quem ego scio quod spirilum
Quis enim amentes homines non cernat instar bru- deorum sanclorum habeas in le. Balthasar princeps
torum animantium in agris vivere locisque sylveslri- hariolorum sive incantatorum, ut alii interpretati
bus ? Et ut cuncta proeteream , cum multo incredi- sunt. Non mirum si princeps hariolorum omnium
biliora , et Groecaeet Romanoe hisiorise accidissei consiiiutus sit, quiad praecepium regis sapientiam
hominibus prodiderint; Scyllam quoque et Cliime- C didicerat Chaldaeorum; et decuplum omnium sa-
ram , Hydram , aique Cenlauros , aves et feras, flo- pientior fuerat invenlus. Qnoeramus ab his qui in
res el arbores, stellas et lapides factos ex homini- hac visione non recipiunl historiam, quis iste sit
bus narrent fabuke: quid mirum estsi ad osienden- Nabuchodonosor qui somnium viderit; et quis Da-
dam potenliam Dei, et humiliandam regum super- niel qui somnium ejus edisserai, et venlura prac-
biam , boc Dei judicio sit patralum ? Quietus erami dicat; et quomodo hic ipse Daniel, qui iitiquc juxta
in domo mea, et florens in palaiio meo.sive in thro-• eos, sancia inlelligenda est fortiiudo, a Nabucbo-
no, ut interpretatus est Theodolio. Domum autem1 - donosor princeps hariolorum ejus constituitur el
diaboli, qui sensum sequunlur contrarinm , mun- collega appellaiur?
dum istum inlelligunt. De quo et in Evangelto ipse8 (Vers. 7.) Videbam, et ecce arbor in medio tcrrw,
loquitur ad Salvatorem : Hwc omnia mihi tradita% et altitudo ejus nimia, etc. Non solum de Nabucho-
sunt (Mall. iv, 9). Et Aposlolus dicit: Mundus in* donosor rege Chaldaeorum, sed de omnibus impiis
maligno positus est (I Joan. v). propheta loquitur : Vidi impium superexaltatum, et
(Vers. 2.) Somnium vidi quod perterruit me : ett ctevatumsicut cedros Libani (Ps. xxxvi, 55): qui
eogitationesmem in stratu meo, etc. Respondeantt non virmtum magnitudine, sed sua elevantur super-
quale somnium viderit contraria fortitudo: nisi fortee D
I bia : et ideo excidunlur, et corruunt. 647 Unde
omne quod in hoc mundo babere videtur, umbraa bonum est illud sectari quod Dominusdocet in Evan-
et somnium est. gelio: Discite ame,quia mitis sum el humilis corde
Et visiones capitis mei conturbaverunt me. Nola a (Maith.n, 29). Quod aulem ait juxla Theodolio-
a Ita quibus utimur mss. el Vict. ex velustioribuss codicibus usus parum emendatis, ut acciperet colle-
vulgatis praeferunt. Martian. cum Erasm., quwranl il gam pro altero sive iralpov pro izspov in Graeco le-
et replicent. gerei. Potuit vero Nabuchodonosor Danielem eo
b Palat. Omisso reliquo versu, continuo subdit:: numine collegam voluisse appellare, quia alter ipse
Cmleri similiter, exceptis LXX, quihwc omnia nescio o et secundus a rege esset. Notum quippe illud Cle-
quac ratione prmterierunt. Unde judicio, etc. menlis Alexandr. effatum Cent. secundo 6$i iraipos
,Non collegam, sed alterum, sive non halpov sedd foepo;iyi>. Denique Origenes homil. 18 in Numeros,
Zrepovlegerunt veteres, et nominatim Chrysostomus is Retegamusea qum in Daniele scripta tunt de ipso
ae Daniele, et tribut amicis ejut : scripserat Graece
ac Tbeodorelus. Eslque illa interpretatio, sive quae
amicutn aut collegam praefert, longiora Chaldaica :a iraipoif.
veritate : quare visus est doclis viris Hieronymus IS
&5 S. EUSEBH HIERONi*MI 513
nem, TOxuTOf,id est, altiludo ejus, sive « a xupeta, A j| superbioe, sed potcntiae videaiur arguere.
ut poslea ipse interprciatus est, id est, dominatio, (Vers. 20.) El vinciatur ferro, el mre in herbis fo-
pro quo nos verlimus, aspectus ejus, iidem coiuein- ris, et rore cmli conspergatur: et cum feris sit pabu-
ptores hislori* caluniniantur, quod ncquaquain tlo- lum ejus, donec septem tempora commulenlur super
minalio Nabuchodonosor regis orbem terrarum pos- eum. Et supra similiier scriplum est. Quaerunl crgo
sederit. Neque enira Graecis el Barbaris, cunctisque a nobis qui historise contradictint: quoniodo in vin-
Septenlrionis el Occidentis nationibus imperavii, cuie ferreo et :ereo ftierit Nabiicbodonosor : aut
sed tantuin Orienlis provincias tenuit, id est Asiam ; quis enm vinxerit et compedibus alligaveril : cuin
non Europam et Libyam. Ex quo inlelligi volunt perspicuum sit omues luriosos, ne se praecipiienl ct
cuncta ad diabolum referenda esse : cum haec,om- alios ferro invadant, catenis ligari.
nia nos hyperbolice dicta debeamus accipere, ob (Vers. 21, 22 ) Hmc est interpretatio sententim Al-
superbiam regis impii, qui lantum glorialtir in Isaia tissimi, qum pervenil super Dominum meum regem :
(Cap. xiv), ul ccelum se lenere jactet, etorbcm Ejicienl le ab hominibus, et cum bcstih feritque erit
terrarum quasi uidum et ova volucrum. habitatio lua, elc. Austerilalem sentenliae, verbormn
(Vers. 10, 11.) Et ecce vigil et sanctut de coeto lemperai blandimentis: ut [Al. et] cum dura proe-
descendil, clamavitque fortiter, el sic ait: Succidite B
I cesserint, miiioribus repromissis relevet [Al. re-
arborem, et prwcidite ramos ejus, elc. Pro vigili levat] animum icrriii. Detiique infert.
Theodotio ipsum Chaldnicum verbum posuit HIR, ( Vers. 23.) Regnum luum tibi manebil, postquam
quod per trcs lilteras AIN,IODel RESscribilur: signi- cognoveris potcstatem esse ccelestem. Unde lii qui
ficat autcm angelos quod semper vigileut; et ad Dei hisloriae coniradicunt, et volnnl diabolo reddi pris-
imperium sint paraii. Unde et nos crebris pernoc- linam dignitatein, in lioc loco velilicant: quod post
tationibusimilamur angeloruin officia. Et de Douiino tormenta, post efferalionem, post herbarum et fcni
dicilur : Non dormitabit, neque dormiel qui custodit cibos, ei sepiem annoriun circulos, conliicatur Do-
Israel ( Ps. cxx, 4). Denique in consequeolibus le- minum, et sit qui priusfuerat. Qni respondere de-
gimus, In senlentia vigilum, boc esl, angelorum, de- bent -quomodo congruat, ut angeli qui miniquam
cretum : el tmv.o sanctorum et petitio. Consucludo corruerani, eum rursus principem habe.int qui per
autem Gra*ci b Latinique sermonis tptv vocat, qnae poenitentiam sit reversus.
per muliicolorem arcum ad lerras descendere di- (Vers. 24.) Qiinmobrcm,rex, consiliummeum pla-
citur. ceat tibi, et peccata tua eleemosynisredime , 649 et
(Yers. 16.) Tunc Daniel cujus nomen Ballhasar, iniquitates tuas misericordiis pauperum, (orsitan
cmpit inlra semetipsum tacilus cogilare quasi hora G C ignoscat Deus delictis tuis. Si pnedixit senientiam
Una : et cogitationes ejus conlurbabanl eum. Respon- Dei, quie non potest iminutari, quoniodo horlatur
densque rex ait: Baliliasar, somnium, el inlerpretatio ad eleemosynas ci niisericordias pauperuin , ut Dei
ejus, non conturbet le. Respondit Balthasar et dixit. sententia commuleiur? Quod facilesolvilur Ezeclii;e
Tacitus intellexil Daniel somnium esse conlra rc- regis exetnplo, quem Isaias dixerat esse moriiurum
gem : et timorem cordis vultus pallorc signabat : (Isti. xsxvm); et Ninivilartini, quibus dictum e>l:
dolebatque pro eo qui ei plurimum honorisdetulerai. Adhuc quadraginla dies, el Ninive subvertelur (Jonm
648 El "e videretur insultare atque heiari conlra Hi). Et lamen ad preces Ezechiir, el Ninive, Dei
bostem regem : denique delestatus id quod intelli- sentcntia commutaia est: non vanitate judicii, sed
gebat, loquitur ad eum. eorum conversione, qui nieruere indulgentiam. Alio-
Domine mi c, somnium hoc his qui te oderunl, el quin et in Jeremia loquitur Dcus se tnala minari su-
interpretatio ejus hostibus luis sit. Videns ergo Na- per genlem (Jer. xvm); et si bona fecerii, niinas
buchodonosor euni meluere : ne sinislrum quid at- cleiiieinia conimutare. Rursum bona ogenti se as?e-
que contrarium conlra regem dicere viderelur : co- rit polliceri; etsi maia feceril, dicit se suam nmiare
borlatur eum ut simplicitcr et vere loqualur quod sentcntiain : non in bomincs, sed in opera quoe iiio-
intelligit; nec quicquam meluat. "B taia sunt. Neque enim Deus hominibus , 6ed vitiis
(Vers. 17.) Arborem quam vidisti snblimem atque irascitur : qua; cum in homine non fueiinl, ne-
robustam, cujus altitudo pertingit ad cwlum, eic. quaquam punitquud mutatum est. Dicamuset aliter:
Absque regis injuria explicat veritatem : ul non eum Fecil quidem Nabuchodonosor juxta Dnnielis con-
a Palat. KTPiOTEC,ex quo malim profeclo reponi Ilieronymus doceat, non tatnen ul ille ex eo quod
iu lextu xuptoT»?; pro xupeiot, minus proprio ininns- sempervigilent, sed cx eo quod luceant, exponit. Ip-
que tilegauti ad domiiiatiotiem significandam vo- suni denique ~\i$ Jobi xxxvi, 30, vertunt LXX in ve-
cabulo. lustiore saltem Alexandrino exemplari TO|OT, id est
b Qnasi nempe iu Clialdaeoscriberelur -M cum arcum, quem ccelestem, sivelridem passim accipiunt
alcpb, nbn "\iy cum hain. Veteres eam vocem iu- loci ejus interpreles. Sed et in proesenti Danielis
terpretati sunt splendorem, aut lucem. Chrysostomus pro Ir Origenes Irin sive Tiptvlegit.
in huuc tocum opg, ywiv stp cpw?fwryw,xat XafMnjSova. c Ad Vatic. et Palat. mss. fidcm expimximus ad-
Vitle, Irvdcal lumen magnum etspltnitorem. El Suida dilum rcx, quod el Victor. annoiaverat in Vulgala,
tip Xa/x7r»S&)v,Ir, splcndor. Unde et Nazianzenus, Chaldaico, Gra'coqne codicibus non haberi.
quamquam angel s signiiicari quemadmodum ct
517 COMMENTARIORUMIN DANIELEMLIBER. CAP. V. 518
silium misericordias in pauperes; et idcirco usque (A Et hoc loquitnr qttasi homo sseculi. Non cnim quod
ad mensem duodecimtim in eum est dilata senlenlia : vult, hoc facil : sed quod bonum est, hoc vult
sed quia poslea nmbulans in aula B:iby!oiiis, gloria- Deus. Nabuchodonosor autem sic locuius csi, ut
lur et dicit: Nonne liwcest Babylon • mngna, quam dum potcntiam Dei proedicat, justitiam ejus videatur
ego wdificavi in domum regni; in robore fortiludinis arguere, quod itwnerito poenas sustinuerit.
mem ingloria nominismei? bonum misericordiae per- (Vers. 33.) Et optimates mei, et magislratus mei
didit malo supei biae. requisierunt me, el in regnum meum reslitutus sum :
Forsitan ignnscet Deus delictis tuis, Currt beatus el magnificeniiaamplior addita <?simihi. Ergo juxta
Dahiel pnescius ftittirorum de sententia Dei dubiiei, eos qui historiae conlradicuni, omnes angelicae for-
rem temcrariam faciuut, qui audacter pectfaloribus titudines requisiluroe suni diabolum; et in laiuani
jndiilgentiani pollicentur. Et tamen sciendum quod crescet potentiam, ut qui quondam adversus Deum
si Nabticbodonosor bona opera facienti venia repro- superbierat, major futurus sii, quam fuit anlc pec-
roittilnr; mtilto magis aliis promiuHur qui leviora catum.
peccata commiserunt. Legimtis et in Jeremia prae- (Vers. 31.) Nunc igitur ego Nabuchodonosorlaudo,
ceptum populo Judaeorum ; ut orent pro Bahyloniis; et magnifico, et gtorificoregem cwli: quia omnia opera
quia in pace eorum, sit pax captivorutn. ] ejut vera, et vim ejus judicia, et gradientes in superbia
B
(Vers. 28.) Cum adhuc sermo esset in ore regis, vox potest humiliare. Iutellexit Nabucliodonosor, quare
de cceloirruit : Tibi dicitur, Nabuchodonosor rex, re- septennii poenas suslinuerit; et idcirco 651 se MU"
gnnm tuum transiet [Al. transiit] a te; et ab homini- miliatum, quia contra Deum superbierii.
bus ejicient te. Arrogans gloriatio siaiim piinitur a (Cap. V. — Vers. 1.) Batthasar rex fecit grunde
Domino. Et ideo nondifferlur scntentia, nevidealtir convivium opHmatibus suis mitle : et unusquisqtte
misericordia in pauperes minime profuissc. Sed sia- secundum suam bibebat wtatem. Sciendtim esi nou
tim ut loculus cst per superbiam, perdidil regnum hunc esse (ilium iNabucliorionosnr, ut vulgo legen-
quod 650 0D eleemosynas ftierat reservatum. les arbitranlur; sed juxta c Berosum, qui Chalda-aui
(Vers. 29.) Donecscias quod dominetur Excelsusin scripsit iiistoriam, et Josephitm, qui Berosum sequi-
regno hominum. Magna miserise consolatio , quaudo lur, posl Nabucbodonosor qui regnavit annis qua-
in lormenlis positus, scit prospera secutura : quain- dragiota tribus successisse in regnttm ejus fiiium
quam Nabuchodonosor tanti furoris sit et ameniiae, qui vocabalur Evilmarodach, de quo scribit Jerc-
til malorum lempore, bonorum quae ei Deus promi- mias, quod in primo anno regni sni levaveril caput
seral, non fueril recordaius. Joachin regis Judae, et eduxerit etnn de donio car-
(Vers. 31.) Ego Nabuchodonosor oculos meos ad C ( ceris (Jerem. LII). Befert idem Joscphus, quod post
cwtum levavi: et sensus meus reddilus esl mihi. Nisi mortem Evilmarodach, in regnum pairis successerit
oculos levassel ad ccelum, sensum pristiiium non filius ejus Neglisar : post quem riirsum filius ejus
reccpissei. Quamlo antem dicit sensum sibi red- d Labosordach : quo mortuo Ballhasar filius ejus re-
ditum, ostendit non formam sc amisisse, sed men- gnnni tenueril, quem nunc Scriptura commemoral:
tem. quo interlecto a Dario rege Medorum, qui Cyri regis
El regnum ejus in generalione et generatione. Si Persarum avunculus fuit, et Cyro Persa (quae duo
hoc quod in Scripturis dicitur, in generatione et regna fsaias (cap. xxi) ascensorem big:e , cameli,
generaiione, simpliciter accipimus pro eo quod est, et asini vocal) destructum esse imperium Chaldieo-
in omnia fulura tempora, nulla qnocstioest. Sin aulem rum. Quod quidem et Xenophon in Cyri majoris
(ut saepe diximus) generatio el generatio, duas ge- scribit infanlia : et Pompeius Trogus, et mulii alii
ncrationes significat, Legis et Evangelii,quaerendum qui barbaras scripsere hisiorias. Hufic Darium in
cst quomodo Nabuchodonosor Dei sacramenla co- Groecisvoluniinibusquidam Astyagen [.4/. Aslyagea],
gnoverit.Nisi fortehocdicamus, quod posiquamocu- alii Astyagis (ilium putant.et alio apud eos appellari
los ad ccelum levavit, et recepit prisiiuum Matum , nomine. Unusquisque autem principum vocalorum
et cxaltavit et benedixilDetim viventeui in sempiter- D juxta suam bibebat mtatem : Sive ui caeieri interpre-
uiim, ciiam hoc non ignoraverit. les transtuleiunl: Bibebat ipse rex vinum coram cun-
(Vers. 52.) Juxta voluntatem enim suam facit tam ctis principibus quos vocaverat.
b in virtutibus cmli, quam in habilatoribus terrm, elc. (Vers. 2.) Prmcepiteryo jam temulentus, ut affer-
a Pro magna, quam vocem -acer lextus lacet, Vic- avunculus f«i/.Bernsus autem septimo decimo Nabo-
torius substiluil ckitas. nidi anno Cyrum impeitim in Babylonidhi recisse
b Mss. uostri, tam in cmlo quam in terra. unde fugaiiiin Nabonidnm inclusiim fuisse in Busipl
c CowferBcrosi locum apud Josephum lib. i con- pensium civilate, atque inde expulsuni impetra^se a
tra Appionem cap. 20. Hunc enim poslremiim re- victoris Cyri clementia , ut sibi jdaretur ohvrnpwv
geni, quem Nabonidumvocat Berosiu, Balthasarem kappaviav, habitaculum in Carmania, ibiqne T6\otnbv
appelhi Hieronyinus, et filium Lnbosonlachi lacit, TOGxpovouSt«ye>6f*sv6f iv ir.eivpr% %i>puxateo-tpeJ-e
Berosus liominem quemdam dicit ex Babylone ex TOV piov, reliqtmin scilicet viiae tehnpus excgil, iu ea-
eadem gente. Scd et major infra disscnsio inler qued provincia diem obiit supiemum.
utrtuiiijue esi, <|it>)Jhunc S. Doctor inlerfeclum a Palat. consianler iiunc vocat Labonedech; Va-
Daiio rege Medorum, dicil, qui Cyri regis Pertarum tic, Laborsardech.
819 S. EUSEBn HIERONYMI 520
renlur vasa aurea atque argentea, qum asportaverat iA Videntur autem digiti in pariele scribere confra
Nabuchodonosor paler ejus de templo quod fuit in Je- candelabrum : neetmanus, et id quod scribebatur,
rusalem, ut biberent in eis rex, etc. Tradunt Hebroei longius a lumine non parerent. Et scribunt in pa-
hujusmodi fabulam : usque ad septuagesimum an- riete aulae regiae, ut intelligat rex ad se pertinere
num, quo Jeremias captivitatem populi Judaeorum quod scribitur.
dixeral esse solvendam, 652 de quo et Zacharias (Vers. 6.) Tunc facies regit commulala est, etc. Et
in principio voluminis sui loquitur, irritam pulans hic notandum propter eos psalmos qui habent lilu-
Dei pollicitalioneinBaIlhasar,falsumque promissum, los : Pro his qui commulabuntur , quod immutalio
versus in gaudium, feceril grande convivium, insul- non solum sancti, sed et peccatoris quoque sit. Nam
tans quodammodo spei Judaeorum, et vasis lcmpli et in consequenlibus legimus : Rex Balthasar satis
Dei, sed statim ultio consecuta est. Quod autem conturbalus esl, et vullus illius immutatus est.
Balthasaris palrem Nabtichodonosor vocat, non facit (Vers. 7.) Exclamavit itaque rex fortiter, ut inlrodu-
errorem scienlibus sancloeScripturae consuetudinem: cerent magot, Chaldmos et haruspices, etc. Oblilus
qua patres, omnes proavi et majores vocanlur. Et eorum quse Nabuchodonosor acciderant, antiquum
hoc considerandum, quod sobrius ista non faciat; et inolitum suae gentis sequilur errorem : ut non
sed temulenlus, oblitusque pcenaequae Nabuchodo- B ] Dei prophetam, sed mago», el Cbaldaeos elharuspi-
nosor proavum illius consecuia est. ces vocet.
(Vers. 4.) Bibebant vinum, et laudabanl deos suos Purpura vestielur : et torquem auream habebil in
aureos, et argenteos, et mreos, ferreos, ligneosque el collo. Rem quidem facio ridiculam, ui in expositione
lapideos. Quanta stullitia! in aureis vasis bibenles, prophetarum de verborum generibus quasi gram-
deos ligneos laudabant et lapideos. Quamdiu vasa malicus disputem : sed quia a quodam nihil sciente,
fuerunt in idolio Babylonis, non est iratus Domi- et omnia pollicenle reprehensus sum, cur rorquem
nus: videbantur enim rem Dei secundum pravam genere feminino transtulerim, breviter annotabo ,
quidemopinionem,tamen divino cullui consecrasse: quod b Cicero et Maro torquem in genere feniinino,
postquam autem humanis usibus divina contaminant, Titus Livius masculino dixerint.
stalim poena sequitur post sacrilegium. Laudant au- El terlius in regno meo erit, etc. Vel tertius post
tem deos suos, insultanles Deo Judaeorum; quod illis me, vel unus ex tribus principibus , quos alibi Tpt-
victoriam tribuentibus, bibebant in vasisejus. Juxia arara; legimus.
tropologiam, hoc dicendum est : quod omneshoere- Regina aulem, pro re qum acciderat regi et oplima-
lici, et doctrina contraria veritali, quaeassumit ver- tibus ejus, domum conviviiingressaest, etc.Hanc Jo-
ba prophetarum; et testimoniis divinae Scripturae C ( sephus aviam Balthasaris, Origenes matrcm scribunl:
abutitur ad sensum sutim; et dat bibere his quos unde el novit prselerita, quae rex ignorabat. Evigilct
decipit, et cum quibus lornicata est : tollat vasa crgo Porphyritis, qtii eam Ballhasaris somniatur
templi Dei, et inebrielur in eis : et non Deum cujus nxorem, et illudit plus scire , quam mariiuro.
vasasunt, scd deos laudet aureos et argenteos, et (Vers. 10.) Est vir in regno luo , qui spirilum deo-
oeneos, et ferreos, ligneosque et lapideos. Aurei mi- rum sanctorum habet in se. Praeter Symmachum, qui
hi videntur a hi qui saeculari ratione compositi sunt. Chaldaicam veriiaiem secutus esl, caeleri spiritum
Argentei, qui hahent eloquii vcnustaiem, et rheto- Dei interprelali sunt.
rica arte constructi sunt. Qui aulem inferunt fabulns Et in diebus patris lui sapienlia el scientia invenlm
poetarum, et vetustis utuntur Iraditionibus, haben- sunt in eo , etc. Patrem vocat Nabuchodonosor, ut
tes inter se multamvel elegantiae vel stullitioe diffe- supra diximus , proavum ejus , secundum constie-
rentiam,653 isli vocantur aenei et ferrei. Qui au- tudinem Scripturarum. Imitanda aulem est sancti
tem penitus inepta proponunt, lignei appellanlur et viri et inter barbaros conversalio , cum regis avia
lapidei. Quos omnes in duas parles Deuteronomium vel mater pro virtutum magnitudine tantis eum lau-
dividit, scribens : Maledictus qui facit sculptile, et dibus elevet.
conflatile, opus manuum artificis, et ponit illud in abs- p] (Vers. 11.) Ad qum respondens Daniel ait coram
condito (Deut. xxvu, 15). Abscondunt enim omnes rege : Munera tua sint tibi: et dona domus lum al-
haeretici, et operiunt mendaciorum suorum dogmala, terida, etc. JSmulemur Danielem, Regis digniiatem
ut sagittent in obscuro reclos corde. ct munera contemnentem, quiabsque prelio profe-
(Vers.5.) /n eademhoraapparuerunt digitiquasi manus rens veritatem jam illo lempore praeceptum Evan-
hominisscribenlis contra candelabrum in superficiepa- gelicum sequebatur : Gratis accepislis, gratis date.
rielis aulm regim. Et rex aspiciebat articulos manus Alioqui, et tristia nuntiantem, indecens erat libenter
scribentis. Pulchre dixit: In eadem hora, sicut el dona suscipere.
supra Iegimus de Nabuchodonosor: cum adliuc ser- (Vers. 19.) Quos volebat, inlerficiebat, et quos vo-
mo esset in ore regis, vox de cmlo ruil; ne ob aliud lebat, percutiebai : quos volebat, exaltabat, et quos
sibi illala supplicia, sed ob blasphemiam cognosceret. volebat ,humiliabat. Nabuchodonosor proavi ponit
i
a In iisdem Mss. dii pro hi. exempla, ut est illud notissimum iu Offic, 31, de
b Invenias econtrario saltem apud Ciceronem Manlio, qui, torque detracto, Torquati nomen invenit.
521 COMMENTARIORUM IN DANIELEMLIBER CAP. VI. 522
exeraplum : ut et Dei justitiara doceat, et propler }A (Vers. 29.) 656 Tunc jubente rege indutus est Da-
superbiam etiam pronepotem similia sustinere con- niel purpura et circumdata esttorques aurea collo ejus,
firmet. Si autem Nabuchodonosor quos volebat,, in- et pnedicatnm esl de eo, quod haberet potestatem ter-
terficiebal, et quos volebat, percutiebat; quos vo- tius in regno. Sive tertioe parlis regni. Accepil autem
lebat, exaltabat, elquos volebat humiliabat: inbu- insigne regium, torquero et purpuram, ut Darioqui
juscemodi honoribus, et percussionibus, exaltatione erat successurus in regnum fieret noiior, et per no-
et humiliatione, non est Dei providenlia, nec pne- titiam honoratior. Nec roirum si Balthasar audiens
ceptum: sed eorum voluntas percutiunt quos vo- tristia, solverit praemium , quod pollicitus est. Aut
luerint, et exaltant, et reliqua. Quod cum ila sit, enim longo post tempore credidit ventura quoedixe-
quaerendum est, quo sensu illud legatur : Cor regis rat: aul dum Dei prophetam bonorat, speral se ve-
in manu Dei: quocumque voluerit, illud declinabit niamconsecuturum. Quam si non impeiravit, majus
(Prov. xxi, 1) , nisi forte sanclura quemque dica- fuisse credendum est sacrilegium in Deum , quaro
mus 655 regem, cujus non regnat peccatum in honorem in hominem.
mortali corpore, et cujus ideo servatur cor, quia in (Vers. 30.) Eadem nocle interfectus est Balthasar
manu Dei est (Rom. vi). Quidquid anleni in manu rex Chatdmus, et Darius Medus successitin regnum ,
Dei Patris fuerit jtixta Evangelium, nullus potest ra- B I annot natus sexaginla duos. Josephus scribit in de-
pere ex ea et quicumque raptus fuerit, inlelligitur cimo Judaicae antiquilatis libro, obsessa Babylone a
in manu Dei non fuissc. Medis et Persis , Dario videlicet et Cyro in tantam
(Vers. 22.) Tu quoque, filius ejus Balthasar, non venisse Balthasar regem Babylonis oblivionem sui ,
humiliasti cor tuum cum scires hwc omnia : sed ad- ut celeberrimum iniret convivium, et in vasis templi
versum dominalorem cmli elevalus est, etc. Proavus biberet, et obsessus vacaretepulis. Unde potesl stare
tuus, quia elevatum est cor ejus et spiritus illius ob- historia, quod eadem nocle sit captus atquejugulatus:
firmatus est ad superbiam, depositus est de solio dum omnes aut visionis interpreiationisque pavore
regni sui et gloria ejus ablata est et reliqua (Jer. iv). terrentur, aut occupati sunl festivitate, et ebrieialc
Et tu igilur cum haec de parente cognovisses, et convivii.Quodauiem vincente Cyro rege Persarum,
scires quod superbis resistit Deus, humilibus autem et Dario rege Medorum solus Darius successisse in
dat gratiam , nnn debueras adversus dominatorem regno scribiiur, ordo setaiis , et propinquiiaiis, et
coeli elevare cor tuum, et insultare majestaii illius, rcgni esl. Darius enim sexaginta duorum annorum
et ea facere quse fecesti. Hunc loctim quidam ad erat: majus regnum Medorum quam Persarum legi-
Antichrislum referunt, quod iroitatus patris sui dia- mus : et avunculus qui prior erat jure naturae, suc-
boli superbiam, conira Deum erectus sit. Sed quee- C cessor regni debuil numerari. Unde et in visione
rendnm esl ab eis, quis sit Daniel qui eis scriptu- quae contra Babylonem in Isaia legitur, post mulia
ram Dei interpreietur, etqni MedietPersaeocciden- quse longum est ponere, haccfuiura narrantur: Ecce
teseumet succedentes in regnum ejus. Nullienim du- ego suscitabo super eos Medos, qui argentum non
bium, quin post Antichrislum sancti regnatiiri sint. qumrant, nec aurum velint: sed sagiitis parvulos in-
(Vers. 25.) Hmc est autem scriptura qum digesta terficiant, el lactantibusb uleris non misereantur (Isai.
est: MANE, THECEL, PHARES. Et hmc interpretatio ser- xin, 7). Et Jeremias: Sanclificale, inquit, conlra
tnonis: MANE,numeravit Deus regnum tuum, el com- eam genles , reges Medim,duces ejus, et universosma-
plevit illud. THECEL , appensum [Vulg. appensus et gislratus ejus cunctamque terram potestatis itlius (Jer.
inventuse»] eslin statera,etinventumest minus habent. LI, 28). Et in consequenlibus : Filia Babylon quasi
PHARES, dwisumesl regnum tuum, et datum esl Medis area lempus triturm ejus : adhuc modicum, et veniet
el Pertis. Tria tanttim verba in pariete a scriptura tempus messionisejus (Ibid., 33). Quod autem in cou-
signaverat: Mane, Thecel, Phares, quorura primum, vivio capta sit 657 Babylon, quam hortatur ad
numerum, secunduui, appensionem , tertium, di- pugnam, manifestius scribil lsaias : Bubylon dilecta
visionemsonat. Non solum ergo lectione opus fuit, mea facta eslmihi in miraculum : pone mensam, con-
sed interpretalione eorum quae legerat: ut intelli- D templare in specula comedentes el bibentes: surgilc
geret qtii hacc verba praedicerenl: quod scilicet nu- principes , arripile clypeum (Isai. xxi, 4* 5).
merasset Deus regnum illius atque complesset, et (Cap. VI. — Vers. 1 seqq.) Placuit Dario, et con-
apprehendisset in statera judicii sui : et ante eum ttilutl supra reynum satrapas cenlum viginti, ut es-
jugularet gladius, quam natura dissolveret, et im- sent in toto regno suo : et super eos principes tres ex
perium ejus in Medos divideretur et Persas. Cyrus quibus Daniel unus erat. Josephus de quo supra di-
eniro, ut anle jam diximus, rex Persarum, juncto sibi ximus, hujus loci scribens historiam, ita locutus
Dario avunculo, subverlit imperium Cbaldaeorum. est: Darius c autem <jui Babyloniorum destruxit
a lta Viclorius restitnit; ex^ Brixianis codd. Mart. rtye/xovLav p.era KiipouTOU avyyevovt, eroff5v e?«xoo-Tov
scripta cum Erasmo relinuit. Seurepov , OTS T«VBa6uXwvastXev, o; vv 'Ao-Tuayouf
b Victorius lactentibusuteri. Sic enim , ait, texlusi utof, erepovSe wapa TOtf*EXX>jo-iv IxaXetTO
ovofta. "O;
vocat laclentes uteri infantulos. Fructum ventris i xai AaviuXov T OVirpoyijTnvXa6wv,ayayev ei; MuStav
est in Hebraeo. Nec de mairibus, quae lac praeberent irpb; auTov, xat iracrri;aurw TtMj ueTaSoufet^e o-uv
sed de parvulis qui illud suggerent, dicitur. aurw" TWV Tptwvyapo-atpawwvuv, ouy eTrtrS>ve§j)X0VT«
c Gra-ca Josephi, lib. Antiqq. x, c. 11, verbal xat T/Jtaxotriwv aarpaiiiSrvxariarriai.
sic habent, AapetwSe TWxaToAuo-scvTt rfiv B«6UX<BV«BVv
PATaoii XXV. 17
SS3 S. EUSEBIt HIERONYMI 524
imperium, juvante se, et pariter dimicante Cyro.I A quod fidelis esset, et omnis cnlpcesttspicio non in-
propinquo suo, annum vitae agebat sexagesimumi veniretur in eo. Pro suspicione Theodotio et Aquila
secundum, quando cepit Babylonem : eratque filiusi apSXaxnpainterprelati sunt, quac Chaldaice b diciiur
Aslyagis, qui altero apnd Groecosvocabatur [ A/. ESSAITHA. Cumque ab Hebroco qiiaererem quid si-
vocatiir] nomine : tulitque secum Danielem pro- gnificaret, respondit vim verbi sonare SeXeap,quam
phetam, el addoxitin Mediam, et unura fecit e tri- nos illecebram sive o-yaXfia,hoc est, errorem dicere
bus principibus, qui universo regno ejus pracerant. possuraus: Porro Euripides in Medea a/wrXaxtaf,
Ex quo intelligimus subversa Babylone, Darium re- per IT et non per /3, «p.apri«;, id est, peccata ap-
verstim esse ad regnum suum in Mediam, secumquei pellat.
adduxisse Danielem in honore eodem, quo a Bal- (Vers. 5.) Dixerunl ergo viri illi: Non inveniemus
thasar provectum [Al. profectum] acceperat. Nec [Al. invenimus] Danieli aliquam occasionem, nisi
ambiguum est, audisse eum signum atque porten- forte in lege Dei sui. Felix conversatio in qua ini-
tura,quod [Balthazar acciderat, et interpretatione micinullam reperiunt occasionem, nisiforte in le-
quamDaniel exposuerat, et quomodo Medorum re- gitimis Dei.
gnum Persarumque prsedixerit. Nemo ergo periur- (Vers. C.) Tunc principes, et satrapm surripuerunt
betur, quod nunc in regno Darii, nunc in regno ]B regi, et sic locuti sunl ei. Pulchre dixit, surripue-
Cyri, Daniel fuisse dicatur. Pro Dario, Sepluaginta runt: Non enim hoc locuti sunt, quod agere
Artaxercen interpretati sunt. Quod autem ordo cogitabant, sed per honorem regis, inimico moliun-
prseposterus est, ut ante sub Dario narretur histo- tur insidias.
ria, qtiam sub Balthasar, quod postea lecturi su- (Vers. 8.) Nunc itaque, rex, confirma sententiam
mus, qui a Dario interfectus est, illud videtur mihi el scribe decretum, ut non immutetur, 659 (lu°d
in causa, quod statim historiam historioe copulavit. ttatutum est a Medis atque Persis. Perspicuum fit
in fine enim superioris dixerat Visionis : Et Darius [Al. sit] quod snpra diximus, unuro regnum fuissc
Medus successitinregnum annos natus sexaginta duos. sub Dario et Cyro Medorum atque Persarum.
Sub hoc igitur Dario, qui inlerfecit Balthasar, haec (Vers. 10.) Quod cum Daniel comperisset, id est,
gesta sunt quoe dicturi sumus. constitulam legem, ingressus est domum suam, et, fe-
(Vers. 4.) Porro rex cogitabat constituere eum su- nestris apertis in cwnaculosuo conlra Jerusalem, trl-
per omne regnum, unde principes el satrapm qumre- bus lemporibus in die fiectebat genua sua, et adora-
bant occasionem, ut invenirent Danieti ex lalere re- bat: confilebaturque coram Deo suo sicut ante (dcere
gis, eic. Pro principibus, 658 Q'10'1 Symmachns consueverat. De omni Scriptura sancta celeri me-
transiulit: Theodotio taxtixoOff,Aquila o-uvexttxouf ( moria congrcgandum est, tibi Sujiaza, quae Latine
C
interpretatus est. Cumque quaererem qui essent dicuntur c menia vel lecta, sive solaria, et d avwyata,
isti prineipes taxttxot, vel o-uvexttxoi, in Septua- id est, cmnacula legeiimus. Nam et Dominus noster
ginta editione legi manifestius, qui dixerunt : et Pascha celebrat in rcenaculo (Matth. xiv): et in Acti-
duos viros quos constiluit cum eo, et satrapm cenlum busApostolorum supercentum viginti animascreden-
viginti. Quia igitur inier duos principes, inter quos tium Spiritus sanclus descendil in ccenaculum (Ac-
erat tertius, hunc primum facere rex cogitabat, in- tor. I). Et nunc Daniel regis jussa contemnens, et
vidice et insidiarum nata occasio est. a Quaerebaut in Deo habcns (iduciam, non orat in humili loco,
occasionem ut invenirent Danieli ex tatere regis. sed in excelso : etfenestras aperit contra Jerusa-
Et in hoc loco Hebraei tale nescio quid suspicantur : Iem, ubi erat visio pacis. Orat autem secundum
latus regis, regina est, vel concubinae ejns coeleroe- praeceplum Dei, Dictaque Salomonis, qui conira
que uxores, quae ex latere dormiunl. Quaerebant templum orandum esse admonuit. Tria autem sunt
ergo occasionem in rebus hujaseehiodi, si in ser- lempora quibus Deo flectenda sunt genua : tertiani
mone, tactu, nutu, internuntio possent accusare boram, sextam et nonam ecclcsiastica tradilio intel-
Danielem. Sed nullam, inquiunt, causam et suspi- ligit. Denique tertia hera descendit Spiritus sanctus
ciOnero reperire poterant [Al. potuerunt] : quia eu- Dt super Aposlolos (Act. m). Sexta volens Petrus
nuchus erat, et eura in re stupri arguere non po- comedere, ad orationem asceudit in ccenaculum
lerant. Hoc illi dixerinl, qui propter occasionem (Act. x). Nona, Petruset Joannes pergebant adtem-
unius verbi longas solent fabnlas texere. Nos inler- plura (Act. HI).
pretemur sinipliciter, quod ntrilam occasionem ad- (Vers. 11.) Viri igiturilli curiosiusinquirentes, in-
versus eum reperirint, in qua regi noxius fuerit, eo venerunt Danielem orantem, et obsecrantem Deum
a Praeponit Victor,, Vnde ' Menia legunt mss. codices; Erasmus, nteniana;
principes et satrapm
qumrebayt, etc. consule supra anootationes uostras in cap. XLIEze-
b Jn tShaftlafcolegUur hodie iifflfSri chielis. MART.— Ita, vel cum dyphthongo mmnia
Uscheb,aithu,
el corrwpttlam. Legmrt etfiti hn^Rttfle<|«/tAilto ad habent et mss. nostri. Nikilosecius malim cum Vi-
margmem, liffii inleltigeirtes Hierpnymum tipn ct- ctorio post Erasmtim subslitui Meniana ex uno ms.
tasse-cootextum ChaTdurcum; sed dixisse su^nicio.- Brixioe, alleroque oliin edito libro. Vide quae supe-
nem Ghafdaico serniorie appcllari Essqilha, i$ est, rius in cap. XLI Ezechiel. et epist. ad Sunniam ct
rtrtfia^i, tpiOdvere cotiuptetam, etptavitcdem^aiil- Fretel. observarous.
ficat. Hocque forteTegeirSt in suo eiemplart luero- d
^on utco^igrue Palaliii. ms. «v«Sat«, id est, as-
nymus. MART. censibilia loca.
K5 COMMENTARIORUM IN DANIELEM LIBER CAP. VI. 526
tuum : Ex hoc loco, discimus, ne lemere nos offe- A eum, hominemque 661 caplivum habebat in ho-
ramus periculis: sed quantum in nobis est, ihsi- nore maximo.
dias declinemus. Unde el Daniel non in foro , non Allatusque est lapis unus , el positus super o* laci,
in plateis faciebat contra regis iinperiuro : sed in quem obsignavit rex annulo suo, etc. Obsignavit an-
abscondito, ut veri Domini Dei omuipotentis jussa nulo suo lapidem, quo os laci claudebatur : ne quid
non negligeret. contra Danielem moliantur inimici. Credidit enim
(Vers. 12.) Rex, numrjuid non consliluisti, ul om- eum Dei polenliae : et qui de Ieonjbus securus est;
nis liomoqui rogaret quemquamde diis et hominibus, de hominibus pertimescil. Obsignal autem et annulo
usque ad dies triginla, nisi le [k\. a le], rex, mittere- optimatum suorum, ue quid suspicionis conlra eos
tur in lacum (eonum? Ad quos respondens rex ait : habere videretur.
Tacent de Danielis noraine, ut cum rex generaliler ( Vers. 18. ) El abiit rex in domum suam, et dor-
se jussisse responderit, verbo suo teneatur : ne mivit incmnaius, eic. Quanta regis benevolentia, ttt
aliter super Danielem faciat quam locutus csi. cibum nec die nec nocle caperei; somnum oculis
660 Verus esl sermo juxta decretum Medorum non concederet: sed cuin pericliiante propheta ipse
atque Persarum, quod prmvicari non licet. Crebrius penderel afTeclu. Si aulem rex nesciens Deum, hoc
annolamus , ubicumquo dicitur regnum Medo- g facit pro altero, quem vult de discrimiue liberari :
rum atque Persarum : ut solvamus diflicillimam quanto magis nos pro peccatis propriis inedia ct vi-
quaestionem, qua nunc sub Dario, nunc sub Cyro giliis debemus Deum ad clemeriiiam fleclere.
Daniel fuisse memoralur. (Vers. 19.) Tunc rex primo diluculo consurgens,
(Vcrs. 13.) Tunc retpondentes dixerunl coram feslinus ad lacum leonum perrexit. Lacura vocat de-
rege : Daniel de filiis captivitatis Judmw [Vulg. Judaf] pressam in altum foveatn , vel arentem cisiemam,
non curavilde lege tua, elc. Ut major sil a indignilas in qua leones nutriebantur. Festinus aulem primo
contemnentis, eum qui regis jussa contemnil dicunl dilucuio pergit ad lacum, credens eum vivere. Lacus
esse captivum. aulem Latine, aquarum dulcium congregatio nun-
(Vers. 14.) Quod verbum cum audisset rex, satis cupatur, ut lacus Benacus [Al. Venacus], et Larius,
contristatus est, et pro Daniele posuii cor ut liberaret et caeteri, quem Greci Xipnov, id est, stagnum vo-
eum. Intellexit se propria responsione esse dece- cant.
plum : et quod causa insidiarum essetinvidia. Ila- ( Vers. 20.) Appropinquansque lacui, Danielem
que ne conlra suara legera facere videretur, non voce lacrymabili inclamavil, et affatus es{ eum. Cor-
auctoritaie regia, sed ratione atque consilio vull dis affectum lacrymis indicat; et oblitus regioe
digni-
Danielem de discrimine libcrare. El imantum niti- C lalis, victor ad captivum , dominus currit ad ser-
tur, etlaborat, ut rex polentissimus usque ad so- vum.
lis occasum cibum non accipiat: et illis tanta in Daniel serve Dei viventis. Vivenlem vocal, ad dis-
maio pertinacia est, ut nec voluntate regis movean- linciioneiu deorum
gentilium, qui simulacra sunt
tur, nec injuria. hominum mortuorum.
(Vers. 15.) Viri aulem illi inlelligenles regem, di-
xerunl ei: Scito, rex, quia lex Medorum est atque Deus tuus cui tu servis temper, putatne valuit libe-
rare te a leonibus? Non quod duhitet de Dei poten-
Persarvm, ut omne decretum, quod constitueril rex,
non liceat bnmulari. Sicut rex inlelligebat principes tia , de quo supra dixerat: Deustuusquem colis sem-
accusare propter invidiam : sic et illi intelligebant per, ipse liberabit te; sed ambiguam sententiam
Danielem teinperat, ut cuni Daniel illsesus apparuerit, quanio
regis animum, quod vellet de praesenti
moite eruere. Unde juxta legem Medorum at- res incredibilior est, lanto adversum principes ju-
slior indignatio sit.
que Persarum , dicunl regis jnssa non posse fieri
irrita. ( Vers. 21.) Rex, in wternum vive. Honorat hono-
(Vers. 18.) Tunc rex prmcepit, et adduxerunt Da rantem sc : et ei viiam imprecaluraeternam.
nietem, et misernnt eum in lacum leonum, Dixitque B [ (Vers. 22.) 662 Deus meusmisit angelumsuum, et
rex Banieli: Deus luus quem colis semper, ipse libe- conclusit ora leonum, et non nocuerunt mihi, etc.
rabit te. Cedit multitudini, et consentientibus ad- Non leonum ferilas immulala est: sed riciuseorum,
versariis, moriem amici [Al. inimici] non audet ne- et rabies conclusa est ab angelo, et idcirco clausa ,
gare : quodque ipse obiinere non potuit, Dei tradi- quia prophetoc bona opera praecesserant : ut non
dit potentiae. Nec ambigue loquitur : ut dicat, si tam gratia liberationis sit, quam juslitiae relribufio.
poluerit liberare le ; sed audacler, et confidenler : Has auiem voces, omnis sanclus vir proferat qui
Dem, inqnit, f««s quem colis semper, ipse te libera- ereptus est de ore leonum invisibilium, et de lacu
bit. Audicrat enimlres pueros qui inferioris a Da- infemi : quia crcdidit in Deum suum.
niele gradus erant, flammas vicisse Babylonias; et ( Vers. 25.) Tunc Darius rex scripsit universis po-
fianieii muita mysteria revelata, unde et diligebat pulis, tribubus el linguis habitantibus in universa
a Victorius, ut major stt indignatio, contemnentes regem incitarent, coiitemnendp eum
qui regis jus-
eumqai, elc, partim ex ms. partim ex edito librp sa contcmiiit, aiunt captivum ac veluti maneipium
restituit. Ul nempe ad majorera indignationem iilum esse.
527 S. EUSEBIl HIERONYMI <m
terra:" Pax vobis multiplicetur. A mi constitutum A missa sunt, juxta illud quod in Deuteronomio legi-
ett decretum, ut in universo imperio et regno meo , mus : Quando dividebal Altissimus genles : quando
tremiscant et paveant Deum Danielis. Ipse esl enim separabat filios Adam , constiluil terminos populorum
Dousvivens, et mternus in smcula, et regnum ejus juxta numerum angelorum Dei. Pars uutem Domini
non dissipabilur, et polestas ejus usque in mternum. populus ejus : Jacob funiculus hmredilalisejus* (Deut.
lpse liberator atque salvator, facienssigna, et mWa- xxxn, 8). Mare autem muudum istum, saeculumque
bilia in cmlo et in terra, qui liberavit Danielem de lacu signiucat, salsis araarisque fluctibus redundanlem :
leonum. Sicut Nabuchodonosor scribenlem linguis sicut Doroinus in parabola sagense missse in mare
et gentibus, quidam interpretatus est in contrarias interpretatur (Matth. xm). Unde el draco rex dicitur
forlitudines, ita et Darium interprelatur, quod om- omnium quae in aquis sunt, et cujus secundum Da-
nes ad poenitentiam provocet. Et quaerit [Al. quae- vid in mari confringuntur capita (Psal. LXXIH).Et
ritur ] utrum hoc in isto mundo futurum sit, an in in Amos legimus : Si descenderit in profundum ma-
altero, vel certe post alios raundos. Quae nos pro ris, ibimandabo draconi,et mordebit eum (Amosix, 5).
deliramentis, et cassis ducentes fabulis, hoc solum Qualuor autem bestias, quse ascendebant de mari,
dicimus: ideo signa fieri per servos Dei apud bar- et erant diversse inler se, angelo disserente nosca-
baras nationes, ut unius Dei cullus, et religio prse- B mus. Hm, inquit, qualuor bestim magnm, quatuor
dicetur. regna consurgent de terra. Quatuor autem venli qui
J( Vers 28.) Porro Daniel perseveravitusque ad re- pugnabant in mari magno, ideo venli cceli esse di-
gnum Darii, regnumque Cyri Persm. Ergo quod supra cuntur : quia unusquisque angelus facil proeo regno
legimus in fine primae visionis: Fuit autem Daniel quod sibi creditum est. Et hoc notandum, quod re-
usque ad annum primum Cyri regis, non vitac illius gnorum 664 feritas atqtte crudelitas bestiarum no-
tempus accipiendum est. Siquidem in ultima legi- mine demonslretur.
mus visione : Anno tertio Cyri regis Persarum, ver- (Vers. 4.) Prima quasi lemna, et ala$ habebat aqui-
bum revelatum est Danielis eognomento Balthasar : Iw. Aspiciebamdonec evulsm sunt alm ejut, et su-
sed hoc significatur, quod usque ad primum annum blata est de terra, et tuper pedes quasi homo stetil (Al.
Cyri regis, qui Chaldteorum destruxit imperium, sleteril), et eor ejus dalum esl ei. Regnum Babylo-
Daniel potens fuerit in Chaldsea : poslea vero a Da- nium propter saevitiam, et crudelitatem, siveprop-
rio in Medos translatus sit. ter luxuriam, et vitam libidini servientem, non leo,
(Cap. VII. — Vers. 1.) Anno primo Ballhasar regis sed leaena appellatur. Aiunt enim hi qui de beslia-
Babylonis Daniel somnium vidit. Visio autem capitis rum scripsere naturis, leaenas esse ferociores, maxi-
ejus in cubili suo. Et somnium scribens, brevi ser- G roe si catulos nutriant, et semper gestire ad coilum.
mone comprehendit, summalimque perstringens, ait. Quod autem habebat alas aquilae, superbiam signi-
Haec pericope, 663 ouam nunc conamur exponere, ficat regni potenlissimi, cujus princeps loquitur per
et sequens, de qua dicluri sumus, priores sunt, Isaiam : Super sidera cmli ponam thronum meum : et
juxta historiam, qtiam duae superiores. Ista enim et ero similis Allissimo (Isai. xiv). Unde dicitur ad
sequens, primo et lerlio anno Ballhasar regis acci- eum : Si alte feraris ut uquila, inde te detraham
disse memorantur (Jer. xxxix). Illa autem quae ante (Abdia.). Alioquin, ut leo inter bestias, ita aquila
superiorem lecta est, novissimo anno, immo novis- inter aves regnum tenet. Sed et hoc dicendum, aqui-
sima die regni Balthasar scribitur. Et hoc non so- lam multo tempore vivere, et regnnm Assyriorum
lnm in Daniele, sed in Jeremia quoquc et Ezechiele mullis setatibus fnisse dominatum. Quod autem evul-
legimus (Ezech. xvn): sicut in locis ipsis, si vifa ssesunt alse ejus, id est, lesenoe,sive aquilae, caetera
comes fuerit, docere poterimus. Sed in superioribus regna significat, quibus prius imperabat, et volitabat
ordo sequitur historiae : quid sub Nabuchodonosor in mundo. Et sublata est, inquit, de terra; subverso
el Ballhasar, et Dario, sive Cyro mirabilium signo- videlicetc imperio Chaldseorum. Quodque sequitur:
rum acciderit. In his vero narrantursomnia quse sin- Et super pedes quasi homo stelit, et cor ejus datum est
gulis sint visa temporibus : quorum solus propheta D ei, si de Nabuchodonosor intelligimus, perspicuum
conscius est, et nullam habent apud barbaras na- est quod postquam perdidit regnum, et potentia ejus
liones signi vel revelationis magnitudinem ; sed tan- ablala est, rursum in pristinum statum restiluttis sit,
tum scribunlur, ut apud posteros eorum quae visa et non leaenam, sed hominem se esse didicerit, et
sunt, memoria perseveret. cor receperit quod amiserat. Sin autem generaliter
(Vers. 2 , 5.) Videbam in visione mea nocte : et de regno Chaldseorum hoc sentiendum est, quod in-
eccequaluor venti cmli pugnabant in mari magno, et terfecto Balthasar, el Medis Persisque imperio suc-
quatuor beslim grandes ascendebant de mari diversm cedentibus, Babylonii homines, et humilis fragilis-
inler se. Quatuor ventos cceli, qualuor arbilror an- que naturse se esse intellexerint. Nota ordinem i qui
gelicas poteslales, quibus principalia regna com- initnaginecaputaureumdicilur,',hic leaenaappellalur.
a Quse hinc subsequunlur sacri Textus verba nec locis, taciti ad concinniorem mss. regulam exigemus.
subnexae expositioni necessaria sunt, nec in nostris b Apponil Victor. nomen Israel ex Groecotextu, quo
mss. habentur. Passim vero supra atque infra, si sine dubium atqtieimperfectum sensum esse contendit.
qua ejusmodi occurrunt, de quibus Lectorem mo- 10Vitiose antea legebatur impio : quod ms. ca-
nuisse parum intererat, in proponendis Scripturae stigaf.
529 COMMENTARIORUM IN DANIELEM LIBER CAP. VII. 550
(Vers. 5.) Et eccebestia alia similis urso in parte A, ruit. Et alas habebat qualuor. Nihil enim Alexandri
stetit, et tres ordines erant in ore ejus, et in dentibus victoria velocius fuit, qui ab Illyrico, et Adriaiico
ejus; et sic dicebanl ei: Surge, comede carnet pluri- mari usque ad Iudicum Oceanum , et Gangem flu-
mat. Bestia secunda urso similis, ipsa est de qua in vium, non tam prseliis, quam victoriis percurrit, et
visione statuae legimus (Supra n, 32) : Pectut ejus in sex annis partem Europae, et omnem sibi Asiam
et brachia de argento, haecob duriliam, et ferocitalem subjugavit. Quatuor autem capita eosdem dicit duces
urso comparatur. Rigidum enim et parcioris'victus ejus, qui poslea successores regni exstilerunt, Pto-
in morem Lacedaemoniorum, 665 regnum Persa- lomaeum, Seleucum, Philippum, Antigonum. Quod-
rum fuit : ila ut in pulmento sale uteretur el car- que addilur : Et potestas data est ei, ostendit, non
damo. Legamus Cyri majoris infantiara ( Educatio- Alexandri forlitudinis, sed Domini voluntatis
nem sive institutionem ). Quodque dicitur : In parte fuisse.
una stetit, sic Hebraei interprelantur, nihil eos ad- (Vers. 7.) Post hoc aspiciebamin visione noctis, et
versum Israel crudele gessisse. Unde et in Zacharia ecce bestia quarta terribilis atque mirabilis, et foriis ni-
Propheta, equi albi appellantur (Zach. i). Tres au- mis: dentes ferreos habebal magnos, comedens atque
tem ordines, sive versus qui erant in ore ejus, et in comminuens,et reliqua pedibus suis conculcans. Quar-
denlibus, quidam sic inierpretalus est, ut regnum "'. tum quod nunc urbem tenet terrarum, imperium
Persarum in ires principes diceret fuisse divisum : Romanorum est, de quo in statua dicitur : Tibim
sicut in Tzipuoivv Balthasar et Darii legimus, tres ejus ferrem: 'pedum qumdam pars ferrea, qumdam
fuisse principes, qui centum viginti satrapis praefue- fictilis; et tamen ipsius ferri ex parle nunc memi-
rint. Alii auiem, tres reges post Cyrum fuisse Per- nit, dentes ejus ferreos, et magnos esse contestans.
sarum autumant, eta quoeillis sint nomina reticent. Satisque miror, quod cum supra leaenam, el ursum,
Nos vero cura post Cyrum qui regnavit annis tri- et pardum, in tribus regnis posuerit, Romanum re-
ginta, sciamus apud Persas regnasse Cambysen gnum nulli bestiae compararit : nisi forte ut formi-
filium ejus, et fratres magos, et deinceps Darium, dolosam faceret bestiam, vocabulum tacuit/utquid-
cujus secundo anno cceplum est oedificari templum quid ferocius cogitaverimus in bestiis, hoc Romanos
in Jerusalera. Quintum, Xerxem filium Darii: sex- intelligamus. Hoc quod hic tacitum est, Hebrsei in
tum, Artabanum : septimum, Artaxerxem, qui pa- Psalmis dicturo putant: Devastaviteam aper de silva ;
/.piyjip, id est, longimanus cognomiiiatus est : ocla- et singularis ferus depaslus est eam (Ps. LXXIX , 14).
vum, b Xerxem : nonuni ,'Sogdianum : decimum, Pro quo in Hebraeo habet: Omnesbestim agri lacera-
DariumcognomeniovoSov: undecimum, Artaxerxem, verunl eam; dum in uno imperio Romanorum, omnia
qui appellatus esl p.vr)p.a>v, id est, recordans : duo-' C simul regna cognoscimus, quae prius fuerant sepa-
decimum, alium Artaxerxem, qui et ipse cognomi- rala. Illud autem quod sequitur : Comedens atque
natus est Ochus : tertium decimum, Arsen, Ochi comminuens, et reliqua pedibus suis conculcans, signi-
filium : quartum decimum, Darium Arsami filium, ficat omnes nationes, vel interfectas ab eis, vel tri-
qui ab Alexandro Macedontim rege superatus est: buto, et servituti subjugatas.
Quomodo tres reges Persaruin fuisse dicemus? nisi Dissimulis autem eral cwteris bestiis quat videram
forte eligamus aliquos saevissimos, quos ex historiis prius [Vulg. ante eam]. In prioribus enim bestiis
reperire non possumus. Ergo tres ordines in ore singula formidinum signa, in hac omnia sunt.
regni Persarum, et in dentibus ejus, tria regna de- 667 &' habebat cornua decem. Porphyrius duas
bemus accipere, Babylonioruro, Medorum, atque posteriores bestias, Macedonum et Romanorum, in
Persarum : quae in unum redacta sunt regnum. uno Macedonum regno ponit, et dividit: Pardum
Quodque inferlur. Et sic dicebanl ei: comede carnes volens intelligi ipsum Alexandrum : bestiam autem
plurimas, illud tempus significal, quando sub As-. dissimilem cacteris bestiis, quatuor Alexandri suc-
suero, quem Sepluaginta Arlaxerxem vocant, ad cessores, et deinde usque ad Antiochum cognomento
suggeslionem Aman Agagitse , una die omnes Judsei Epiphanen, decem reges enumerat, qui fuerunt sse-
jussi sunt trucidari (Esther. m). Etpulchre non ait,'.D vissimi : ipsosque reges non unius ponit regni,
devorabat eos ; sed, sic dicebant ei: ut conatus tan- verbi gratia, Macedoniae, Syrise, Asise, et iEgypli,
lum fuerit, et nequaquara rei exitus sit conse- sed de diversis regnis unum efficit regnum ordinem,
cutus. ut videlicet ea quse scripta sunt: Os loquent in-
(Vers. 6.) Post hoc aspiciebam , et ecce alia gentia, non de Antichristo, sed de Anliocho dicia
cquasi pardus, et alas habebat avisquatuor 666 wper credantur.
se, et quatuor capita erant in beslia, et potestas dala (Vers. 8.) Considerabamcornua, et eece cornu
est ei. Tertium regnum Macedonum, de quo in sta- atiud parvulum ortum est de medio eorum, et tria de
tua legimus : Venter et femora ejus ex mre, pardo cornibus primis et vulsa sunt a facie ejus. Et ecce
bestiae velocissimac et op^nzim comparatur, quae oculi quasi oculi hominis erant in eornu itto, et os lo~
prseceps fertur ad sanguinera, et saltu in mortem quens ingentia. Frustra Porphyrius cornu parvu-
a Palatin. ms. qui illi sint omninoreticent. c Interserit Victor. auasi ex Vulgata et Hebraico.
b ldem ms. octavumalium Xersem.
551 S. EUSEBH HIERONYMI 532
Itim, quod post decemcornua orlum est, Epiphanen A . solus in throno sedcl. Filius quoqtie hominis, qui ve-
Autioehum suspicalur, et de decem cornibus Iria nit ad veiusmm dicrum , ipse est qui apud Jnannem
evtiisa cornua, a sextum Ptolemseum cognomento leo dicitur de tribu Juda (Apoc. v); radix David.et
Philometorem, seplimum Ptolemaeum Evergelem, caetera his similia: Hos thronos esse reor, de quibus
et Arlarxiaih regem Armeniae, quorum priores multo Paulus Apostolus loquitur : Sive throni, sive domina-
'anlequam Antiochus nascerctur, mortui sunt. Contra tiones (Coloss. 1, 16). Et in Evangelio legimus: Vos
Artarxiam vero dimicasse quidem Antiochum novi- autem tedebitis super duodecim thronos, judicantes
mus : sed illum in regno pristino permansissc. Ergo duodecim tribuslsrael (Matth. x, 28). Sedensautem
dicaraus quod omnes scriptores ecclesiaslici tradide- et vetustus dieruih dicitur Deus, ut aelerni judicis
runt : in consummatione mundi, quando regnum babitus demonstretur. Vestimentum ejus quasi nix
destruendtim est Romanorum, decem fuluros reges, candidum, etcapilli capitis ejus, quasi lana munda.
qui orbem Romaaum inter se dividant, el undeci- Et Salvator transformatus in riinntfe, et gloriam di-
mum surrecturum esse regem parvulum, qui tres vinae majestatis assumens, in candidis videiur vesti-
reges de decem regibus superaturus sit, id est, bus (Maith. xvn). Quodque capilli ejus lanaemun-
jEgyptiorum regem, et Africae et ^Eihiopiae, sicut dissimae comparantur, purum ostenditur sincerum-
in consequentibus manifestius dicemus. Quibus in- B que judicitim, et nullam personam in judicando
terfectis, etiam septem alii reges victori colla sub- recipiens. Senex quoque describitur, ul maturitas
mitlent. Et ecce, ait, ocuti quasi oculi hominis erant comprobelur sententiae. Thronus ejus fhaimae ignis,
in cornu islo. Ne eum pulemus juxta quorumdam ul peccatores tormenlorum magniludinem 669 Per'
opinionem, vel diabolum esse, vel daemonem ; sed limescant, et justi salventur, sic tamen quasi pcr
unum de hominibus, in quo totus salanas habitaturus ignem. Rotae ejus ignis acceusus, sive curros ejus.
sit corporaliter. Et os toquensingentia (II. Thes. n). Et in Ezechiel quadrigae sedens inducitur Deus
Estenim homo peccati, filius668 perdiiionis, ita (Ezech. l), et omriia Dei flamlnea sunt. De quo et
utintemplo Dei sedere audeat, faciens se quasi alibi dicilur : Deus ignis consumensest (Deul. iv, 24):
Deum. ut lignum foenum, stipularii, arsura in die judicii
( Vers. 9.) Aspiciebam donec throni positi sunt, noverimus. El in Psalrais legimus : Ignis ante eum
et antiquus dterum sedit. Veslimentum ejus candidum prmcedet, et inflammabit in circuitu omnes inimicos
quasinix, et capilti capitis ejus quasi lana munda. ejus (Ps. xcvi,3). Fluvius igneus rapidusque egre-
Thronus ejus flammmignis: rotw ejus ignis accensus: diebalur a facie ejus, iit peccatores traberet in ge-
fluvius igneus rapidusque egrediebatur a facie ejus. hennam.
Simile quid el iu Joannis Apocalypsi legimus (Apoc. 'C (Vers. 10.) Millia millium ministrabant ei, et decies
iv, 2 etseqq.). Post hmcslalim sui in spirilu, elecce millies centena millia assistebani ei. Non quo iste mi-
thronus positus erat in cmlo, etsuper thronum sedens, nislrortim Dei nuraerus definitus sit, sed quo majo-
et quisedebat, similitudinem habebat lapidisjaspidiset rem muliitudinem humanus sermo explicare nequi-
sardini, et iris erat in circuitu throni similis aspeclui verit. Ista sunl millia, et istae myriades, de quibus
smaragdino, el circa thronum atii throni viginli quatuor in Psalmis legimus : Currus Dei decem millibus, mul-
el super viginti quatuor thronos, viginli quatuor senes tiplex millia tmlantium, Dominus in eis (Ps. LXVII,
sedentes,amiclivestibuscaadidis, et super capitaeorum 18). Etin alio loco : Qui (acit angelos suos spirilus,
b corona aurea, et de throno egrediebantur fulgura, et et ministros suos
ignem urentem (Ps. cm, 4). Duplex
voces, et tonitrua. Et septemlampadesardenlis igiiis in autem angelorum officium est ; aliorum qui justis
contpectu throni, qumseplem sunt spiritus Dei. Et in praemia tribuunt, aliorum qui singulis praesuntd cru-
conspectu throni, sicut mare vitreumsimite chrystallo. ciatibus.
Multi igiturtbroni quos vidit Daniel, hi mihi videniur Judicium sedit, et libri aperti sunt. Conscienlise, ei
esse.quosJoannes viginti quatuor thronos nuncupat. opera singulorum in utramque partem, vel bona, vel
c Vetustus aulem dierum ille est, qui apud Joannem mala omnibus revelantur. Bonus liber ilie
est, quem
- Deerat PlOlOftlfaetfS Philometor, et sexfus ptts b] quhur, prtfrniofutir scilicet ac pcenaruTn mirtistris.
deptitno Ptolemaeus Evergetes receusebatur in antea Eo seosu et stiperwris Commentarii in Ezechiefem
vulgatis libris, quos supplent emendantque pati con- lib. IX, cap. xxx : Non boni, inquit, sed mali angeli
sensu Pa'la(m. et Vaiiicanusmss. et qoibtjs verbaiqtise iormentis' prmpdsiti sunt: qtioa de inferoruin tor-
inter «trumqUe sunk Piole-ntaeiuomcn expressiinus: inentis accipias.Cselerum et S. Ambrosius epistolar.
idque ipsum visum est, fraudi fuisse antiquario, 1. v, epist. olim 38 : An ipsos quoque, inquit, angelos
quod vox eaderti reciirreret, tft pfoperaWi tfcuio1, qiii in istius munai taboMbusdiversa sustinentministe-
quod usuvenit, intermedia^prseteriret. ria^ sltMtin Apocatypsitigtatvd Joannis, tun ingenii-
fc Substituit Victor. pluriuro nuiuero cotoneeattrece scere crtdimusfcum adhibentur pwnarum et excidiorum
ex Brixianis codicibus. ministri, qui habenies vilam mternaih, matlent utique
c Sic nostri et Victorii mss. omnes reclius praefe- eam lh illo superidrn trunqtiillitatissuatttatti turrerej
rurit. Anfea erat tetus. quam nostrorum peccatorumpwnis ntfricibm inlerpek
* Pro ctitcMbui, prdin edifl afr tnss'. fretineYft lari. El vetus Auctor Commentarior. in Episi. ad
sunt rfebrseosinterfatrdatiArtrbtosiroperacap. i, vers. 7:
libri, Qui civitaiibiit repoat velint, quoruin le- Potesl, imquit, diei quando lenia ituntiare miituntWi
ctioni S. ThomoeAquinatis in huuc prophetam auc- angelos esse; quando ad vindictam mitlunlur, ministrot
torit^&suffragatur. Verum utalibipraesides civitaium esse, id est, igttem ardentem.
arigelosHierori. riiemoret, fiicae alfis^proieCtO lo-
S53 COMMENTARIORUM IN DANIELEMLIBER CAP. VII. 534
sscpe legimus, liber vivenlium. Malus liber, qui in A (Vers. M.)Uw quatuor besliw magnm, quatuor
accusaloris tenetur manu, qui esl inimicus, et vin- sunt regna qum consurgenl[Vulg. quatuor regna con-
dex, de quo et in Apocalypsi legimus : Accusator surgent]de terra. Suscipient autem regnum sancti Dei
fratrum nostrorum (Apos. xn, 10). Liber iste terre- altissimi. Qualuor regna, de quibus supra diximus,
nus est.ile quo et Prophela dicit: In terra scribanlur fuere lerrena. Omne enim quod de terra est, reverle-
(Jer. xvn, 13). lur interram (Eccl. m, 20): sancti autero nequaquam
(Vers. H.) Atpiciebam propter vocem sermonum habebunt terrenum regnum, sed cceleste. Cesset er-
grandium, quos cornu illud loquebalur. Dei judicium go miile annorum fabula.
venit propter numiliandam superbiam. Idcirco Ro- Et obtinebunt regnum usque in smculum, et tmcu-
manum delebitur imperium, quia cornu illud loque- lum smcutorum, elc. Si hoc de Machabseis intelligi-
batur grandia. tur, doceat qui ista contendii, quomodo regnum eo-
Et vidi quoniam inlerfecta esset bestia, et perisset rum perpetuum sit.
corpus ejus. In uno Romano imperio propier Anli- (Vers. 25.) Et sermones contra excelsum loquetur
christum blasphemantem, omnia simul regna de- [Al. loquitur]. Sive ut interpretatus estSymmachus:
lenda sunt, 670 et nequaquam terrenum imperium Sermones quasi Deus toquitur, ut qui Dei assumit po-
erit, sed sanctorum conversatio, el adventus Filii & Btentiam, verba quoque divinae sibi vendicet maje-
Dei triumphanlis, de quo dicilur : statis.
(Vers. 13.) Et ecce cum nubibus cceliquasi filius El sanclos allissimi conterel, et putabit quod possit
hominis veniebat. Qui in sorano Nabuchodonosor, la- mulare tempora et (cjes..Praeliabilur enim Anlichris-
pis scribitur abscissus sine manibus, et crevisse in lus contra sanctos, etsuperabit eos : in atanlamque
rnoniem maguum, et comminuisse testam, ferrum, erigetur superbiam, ut leges Dei, et caeremonias
ocs, argentum, et aurum, nunc sub persona filii ho- mutare conelur, et elevetur supra omne quod dici-
minis introducilur, ul assumpiio carnis humanae si- lur Deus, religionem cunclam suaa subjiciens po-
gnificelur in filio Dei, juxta illud quod in Aclibus testali.
Apostolorum Iegimus : Viri Galilmi, quid statis aspi- Et tradentur in manu ejus usque ad tempus, et tem-
cientesin cmlum? Hic Jetus qui assumptus est a vobis pora, et dimidium temporit. Tempus, annum signifi-
in cmlum: sic veniet qummadmodumvidistis eum eun- cat. Tempora, juxta Hebraici sermonis proprieta-
lem in cmlum(Aclor. i, 11). tem, qui etipsi dualem riumeruro habent, duosannos
(Vers. 14.) Et usque ad anliquum dierum pervenit, prsefigurant. Diroidiumautem temporis, sex menses:
et in conspecluejus oblulerunt eum, et dedil ei potesta^ quibus sancti potestati Antichrisli permittendi sunt,
tem, et honorem, et regnum. Totum quod dicitur, C ^ ut condemnenliir Judaei, qui non credentes verilati,
oblatum eum omnipotenti Deo, et accepisse poiesta- suscepcrunt mendacium. D.e quo tempore et Salva-
tem, et honorem, et regnum, juxta illnd Apostoli ac- lor in Evangelio loquitur. Nisi abbreviati essent dies
cipiendum est: Qui cum in forma Dei esset, non ra- illi, nequaquamsalva esset omnis caro (Mat. xxiv,22).
pinam arbitralus est essese mqualem Deo : sed semet-> Non convenire hsec lempora Antiocho, in extrema
ipsum exinanivit,formam servi accipiens, in similitu- visione dicemus.
dinem hominum faclus, el habilu inventus ut homo: (Vers. 6.) Etjudicium sedebit, ut auferatur poten-
humiliavit semetipsum,factus obediens usque ad mor- tia, et conteratur, et dispereal usque in finem. Hoc de
lem , mortem autem crucis ( Philipp. n, 6-8). QUSB Antichristo, id cst, de cornu parvulo, quod gran-
cuncta si liaeresis Arianorum pio vellet adverlere, dia loquebatur, quia regnum ejus desfruendum sit
sensu, nequaquam Filio Dei calumniam inaequalita- in perpetuum.
tis tnoveret. 672 (Vers. 27.) Regnum autem el potestas, et
Et omnes populi [Al. omnepopuli],tribus, el lingumi magnitUdoregni, qum est subler omne cwlum, detur
ipsi servient. Poteslas ejus, poleslas mterna, qum non populo sanctorum altissimi, cujus regnum, regnum
auferetur, et regnumejus, quod non corrumpetur, etc. _ sempiternum est, et omnesreges servientei, etobedienl.
Hoc cui potest hominum convenire, respondeat -* Hoc loquitur de Christi imperio, quod sempiternum
Porphyrius :aut quis iste tam poiens sit.qui cornu est.
parvulurii, querii Anliocbum interpretatur, fregerit Huc usquefinis ierbi. Istius verbi atque sermonis,
aiqne contrivetii ? Si responderit Antiochi principes1, quem rnibi ih prsesenti visione Dominus revelavii.
a Juda Machabaeo fuisse superatos, docefe deoefI (Vers. 28.) Ego Daniel mullulh cogitaliohibus mel#
quomodo cum nubibus cceli veniaf, (fuasi fifitfs'hd-; b conturbabar, et facies rtiia mutdla est in tne vetbutH
minis, et offeralur vetusto dierUro, et detur ei pO^ L autem in corde meoeoHservavi.HaCtenus^^ liber Danie-1
lestas, et regnura, et671 omnes pepuli, tribus acj lis Chaldaico Syriacoque sermone conscriptus est.
e Caetera quae sequuntur usque ad finem voluminis,
linguae serviant illi, el potestas ejus seterna sit, quse
nullo fine claudatur. Hebraice legimus.
a Duomss. In tanlumqueerxgelursuperbia, ut, elc.i. fecimus : ut scilicet liquido conslaret, ad quem us-
Et rectius paulo post, supra omne quod dicitur Diusis qae tetluihiirn Chaldaictis serfno 6rocederei : qui
et religio,cunctd sum^etc. videbatur in antea vulgatls in veTboboritutbdbar4i
b Reliqua ad finem versiculi ex mss. nostris*suf-
f- Hieronymi sensu desinere.
S35 S. EUSEBH HIERONTMI 536
(Cap. VIII.—Vers. 1.) Annotertio regni Balthasar ix quod Medorum atque Persarum cernat imperium.
regis, visio apparuit mihi. Ego Daniel post id quod vi- (Vers. 5.) Ecce autem hircus caprarum veniebatab
deram in principio. Post duos annos superioris reve- occidenlesuper faciem totius terrm, et non tangebat
lationis, hoecvisio. Illa enim in primo anno B.altha- terram, etc. Ne quis me putet proprium sensum po-
sar : haecin tertio cernitur. Unde infert: Post id nere, Gabrielis exponentis visionem prophetae.verba
quod videram in principio. dicamus : Aries, inquit, quem vidisti habere duo cor-
(Vers. 2.) Vidiin visione rnea, cum essemin Susis nua, rex Medorum ett, atque Persarum. Darius vide-
caslro, quod est in Elam regione[Vulg. civitate]. Sive licet Arsaiui filius, in quo Medorum et Persarum
ut Symachus inlerpretalus est, civitate, a qua etiam regnum destructum est. Porro hircus caprarum, qui
regio nomen accepit, ul a Babylone, Babylonii, et veniebatab occidente,et propter nimiam velocilalem
ab Elam, Elamilae, pro qua Sepluaginta Elimaidem terram tangere non videbatur, Alexander est, rex
regionem inlerprelati sunt. Susis autem metropolis Graecorum, qui, subversis Thebis, in Persas arma
est regionis Elamitarum, in qua Daniel secundurn corripuit, et apud Granicum fluvium inito certa-
historiam a Josephi, lurrim exstruxit excelsam, et mine, Darii duces superavit, et ad exlremum ipsum
quadro oedificalammarmore, tanlacque magniludinis 674 percussit arielcm, et duo ejus confregit cor-
et pulchriludinis, ut usque in praesensvidcalur esse B nua, Medos, alque Persas : misitque eum sub pe-
nova. In eaque regum Persarum atque Medorum dibus suis, et ulrumque cornu suo subjugavil im-
condunlur reliquise, et custos sive sedituus, ac sa- perio. Cornu autem grandc , ipse est rex primus
cerdos ejudem locitJudseusest. Cum essem in Susis Alexander, quo tricesiroo secundo aetatis suaeanno
castro. Non quo caslrum ipsa sit urbs, ut diximus, mortuo in Babylone, surrexerunt pro eo quatuor du-
roelropolis et polentissima, sed quo tanta firraitate ces ejus, qui sibi imperium diviserunt. iEgyptum
sedificata, ut castrura esse videatur. enim PtolomaeusLagi filius tenuit: MacedonasPhi-
Vidi autemin visionemeessesuper portam Ulai. P ro lippus, qui et Arideus [At. Arius] frater Alexandri :
quo Aquila transtulit, super Ubal Ulai: Theodotio, Syriam, et Babylonem, et omnia regna Orienlis, Se-
super Ubal; Syramachus, super patudem Utai; Sep- leucus Nicanor : Asiaeregnavil Anligonus. Sed non,
tuaginla, b super porlam Ulai. Sciendum est autem inquit, in [orlitudine ejus. Nullus enim magnitudini
Ulai, nomen esse loci; sive portm, ut in Troja, o-xata Alexandri poluit cosequari. Et post multa tempora
porla,673et aPu(1 Romanos, Carmentalis dicilur-: Syrim rex impudens facie, et intelligens propositiones
habentes singulae ex propriis causis origines nomi- consurget Antiochus iniyavr); filius Seleuci, qui et
nuin. Philopator appellalus est.Qui cum obses fuissetRo-
Et lecavi oculos meos et vidi. Quamvis in som- ^ roae, et, nescientesenatu, per dolum cepisset impe-
nis videanlur , quse videntur in umbra , vide- rium, conlra Ptolomaeum Pliilomelorem dimicavit,
licet et imagine: tamen ne ipsa quidem videre pos- hoc est, conlra Meridiem, et contra yEgyptios. Rur-
sumus c. sumque ad Orientem, etcontra eos qui res novas in
(Vers.5.)Et ecceariesunus stabat antepaludem(sive Perside moliebantur; ad extremum conlra Judaeos
ante portam, quod Hebraice dicitur DBAL) habenscor- dimicans, capta Judaea, ingressus est Jerosolyroam;
nua excelsa, et unum excelsius altero atque succre- et in templo Dei simulacrum Jovis Olympii staluit:
scens. Arietem, Darium vocat avunculum Cyri, qui el usque ad forliludinem cali, id est, filios Israel, qui
post Astyagen patrera regnavit in Medis. Cornu au- angelorumvallabantur auxilio, erexit magnificentiam
tem unum excelsius altero atque succrescens, ipsura suam, ifa ul de sanctis plurimos idololatriae subji-
Cyrum significat, qui post Astyagen avum mater- ceret; et veiut stellas cceliconculcarel pedibus suis.
num cum avunculo Dario, quem Graeci xuagapevvo- Atque ita faclum est, ut Meridiem, et Orientem, id
cant, Medis imperavit et Persis. est ^Eyptum el Persidem suo teneret imperio. Quod-
(Vers. 4.) Postea vidi arielem cornibus ventilantem que ait : Usquead principemfortitudinis magnificatus
contra d occidentem,et contra aquilonem, et conlra est, hoc significat, quod erectus sil contra Deum, et
meridiem, etc. Non ipsum arietem, Cyrum videli- sanctosilliuspersecutussit ;ei tuIeritevSeXexto-povjid
cet, vel Darium, sed ejusdern regni arietem, id est, est, juge sacrificium, quod mane offerebatur, et ve-
Darium alterum, qui ultimus polentise Persicse rex spere, el polluerit aique dejeceril locum sanctifica-
fuit, el quem superavit Alexander Pbilippi filiusrex tionis ejus. Et hoc non sua virtute, sed propter pec-
Macedonum.Quod autera Darius iste rex potentissi- cala populi. Atque ita factum est,ut veritas proster-
mus, et ditissimus fuerit, tam Graecse,quam Latinse, neretur in terram, et, cultu idolorum florente, Dei
ac barbarae narrant historise. religio conquiesceret.
Et ego intelligebam. Ex superioribus enim visioni- (Vers. 13.) Etaudiviunumde tanctis loquentem: et
bus, in quibus secundum regnum per arietem et dixit unussanctusalleri nescio, cui loquenti.Pro altero
hircum significatum est, etiam nunc intelligit, nescio quo , quod Symmachus inlerprelatus est
a Haecpene ad verbum ex Josepho descripta c Addunt duo mss. sine oculiselevatis.
sunt, d Vatic. contra Orientemet contra Occidentem. Pa-
quera videsis lib. X Anliquilt. cap. ultimo.
b Palat. juxta portam, etc. lat. Orientemdumtaxal pro Occidentem.
557 COMMENTARIORUM IN DANIELEM LIBER CAP. VIII. 538
aTtvtffote, quem et nos secuti sumus, Aquila el A Et ecce stetit in conspeclu meo quasi speciesviri.
b
675 Theodotio, et LXX (isdlS) ysXp.ovt,ipsum Non enim viri sunt angeli, sed in specie videntur vi-
verbum Hebraicum posuerunt. Nomen ergo angeli ta- rorum. Sicut Abrabam ad quercum Mambre tres visi
cens, generaliler unumquemlibet deangelis indicavit. sunt viri (Gen. vm), qui utique viri non erant; e
Usquequo visio et juge sacrificium, el peccatum de- quibus unus adoratur ut Dominus. Unde el Salvator
solalionis qum facta est, et sancluarium, el [orliludo loqtiitur in Evangelio : Abraham vidit diem meum;
conculcabitur ? Unus angelus inlerrogal allerum an- vidit el Imtalusest (Joan. vm, 56).
gelum usque ad quod lempus Dei judicio sub Antio- (Vers. 16 et 17.) Et audivi vocemviri inter Ulai, et
cho rege Syriae, templum fulurum sit desolatum, et clamavit,et ait : Gabriel, fac intelligere istam [Vulg.
simulacrum Jovis slalurum in templo Dei, juxla id istum] visionem.El venilet stetit juxta ubi ego stabam.
quod subjunxit, dicens : Et sanctuarium et foriitudo Cumque venisset, pavens corrui in faciem meam. Vi-
conculcabilur. rum istum qui praecepit Gabrieli ut Danielem face-
(Vers. 14.) Et dixit ei: Usque ad vesperam et mane ret intelligere visioneni, Judaei Michaelemauiumant.
c dies duo millia trecenli, et mundabitur sanctuarium. Consequenter aulcm quia visio de praeliis erat, re-
Lcgamus Machabseorumlibros, et Josephi hisioriam, gumque cerlaminibus, immo regnorum successioni-
ibique scriptum reperiemus, centesimo quadragesimo B bus, Gabriel, qui praepositus est praeliis huic officio
tertio anno a Seleuco, qui primus regnavit in Syria mancipalur. Gabriel enim in linguam nostram verti-
posl Alexandrum, ingressum Antiochum Jerosoly- tur forlitudo, vel robustus Dei. Unde el eo tempore
mam,et universa vastasse, reversmnque anno tertio, quo erat Dominus nasciturus, et indicturus bellum
in templo posuisse slatuam Jovis, et usque ad Ju- daemonibus , et triumphaturus de mundo, Gabriel
dara Machabseum, id est, usque ad annum cente- venit ad Zachariam , et ad Mariam ( Luc. i). Et
simum quadragcsimum octavum, per annos vastita- postea in Psalmis legimus de Domino triumphante :
lis Jerusalem sex , conlaminationis aulem lempli Quis est iste rex glorim ? Dominus forlis et potens,
tres, duo millia trecenlos dies, et tres mensesesse Dominus fortis in prmtio ; ipse esl rex gloria (Psal.
completos ; posl quos templum purgalum est. Qui- xxin, 8). Ubicumque autem medicina, et sanatione-
dani pro duobus millibus ireceutis, duo millia du- cessaria est, Raphael mittilur, qui interpretatur
centos legunt: ne sex anni, et tres menses super- curalio ; vel medicina Dei ° : si cui lamen placel To-
esse videanlur. Hunc locum plerique nostrorum ad biac librum recipere. Porro ubi populo prospera
antichristum referunt, el quod sub Antiocho in ty- promittunlur, et iXao-p.6ff, quod nos vel propitia-
po factum est , sub illo in veritate dicunt esse lionem, vel 677 expialionem possumus dicere,
coinplendum. Quod autem infert: Mundabitur san- " f necessaria est, Michael, dirigitur, qui interprela-
ctuarium, JudoeMachabouisignificat tempora, qui de lur quis sicut Deus ? hoc videlicet nominis in-
vico Modin d fratribus ac propiuquis secum anniien- terpretatione significante, quod in Deo sitmedicina
tibus, et multis de populo Judaeorum, Antiochi du- vera.
ces superat juxta Emaus, quae nunc Nicopolis dici- Et ait ad me : Inlellige, fiti hominis , quoniam in
tur. Quod audiens Antioclius qui contra principera tempore finis complebitur visio, etc. Ezechiel, el Da-
principum stirrexerat, id est, Dominum dominan- niel, et Zacbarias : quia saepe inter angelos esse
tium, et regem regum in Eliraaide, quae regio Per- se cernunt [Al. cernuntur], ne elevenlur in
sarum est, lemplum Dianaespoliare cupiens, quod superbiam, et angelicse vel naturae, vel dignitalis
habebat pretiosa676d°naria>el ibi quoque amisso se esse credant, admonenlur fragilitatis suoe, et
exercilu, sine manibus contrilus est, id est, tristiliae filii bominum nuncupanlur, ul homines se esse no-
morbo periit. Vespere autera et mane, successio- verint.
nem diei noctisque significat. (Vers. 18.) El teligit me; et slatuit me in gradu
(Vers.l 5.) Factum est autem cum viderem ego Da- meo. Dixitque mihi, etc. Propheta qui pavore lapsus,
niel visionem, et qumrerem intelligentiam. Yidebat quadrupes et pronus jacebat in terra : ad taclum
visionem perpicturam, et imaginem, et illius inlel- ^ angeli erigitur, ut possit absque formidine audire et
ligentiam nesciebat. Non ergo omnis qui videi intel- intelligere quae dicunlur.
ligit : quomodo si Scripturam sanctam legamus (Vers. 26.) Tu ergo signa Visionem: quia post dies
oculis el corde non inteliigamus. multos erit. Exposila Gabriel Angelus Visione, quam
a Palatin. ms. TINHOTE,secunda manu tinipote; n; itemn, 8. Fratres Judae Machahoei,Simon, Jose-
legebatur antea cum circumflexo TtvwroTe. et Jnnathassunt. CaeterumetconferendusJose-
b Vatic. ms. quemadmodum etSang. penes Mont- phus phus Antiquitt. lib. xn, c.9.
fauc. Latinis litteris PHELHONI, alii libri pelmoni, aut e Huc transfert. Palat. ms. verba hoc videlicetno-
pelimoni. minis inlerprelatione significante , quod in Deo sit
* Vox dies, inquit Victor. nec in Hebraeo, neque vera medicina : ferme cum Erasmi Victoriique edi-
-in Brixianis codd. habetur : adjecla autem fuerit vel tionib. quaeMartian. adfinem capituli rcciius dislulit.
ex Theodotione, vel ut subintellecta e inargitie huc ! ldem cum anliqnis edilionibus : necessarium est
translata. ut Michael sicut Deus.
d Duo mss. vetuslioresque editi libri filiis pro fra- Ul scilicet dirigalur, qui interpretatur Quis vel expia-
intelligatur, quia propitiationem,
tribus, quod pridera Victorius Florentinorum codd. tionem nullus possit conferre nisi Deus.
t>peemeudavit, ipsa cogente uistoria I Machabaeor.
539 S. EUSEBIIHIERONYMI 540
supra ut potuimus disseriiimus, ponit in fine : Tu. A 1). In cinere igitur et sacco postulat impleri quod
ergo signa Visionem : quia post dies mullos erit. Ex promiserat Deus : non quo essel incredulus futuro-
verbo ostendens signaculi, obscura esse quae rum; sed ne securilas negligentiam , et negligenfia
dicebantur, et non patere inultorum auditui, nec parerel offensam.
posse ante inlelligi, nisi rebus et operibus im- Obsecro, DomineDeus magne et lerribilis. Adversus
pleantur. eos qui tua praecepla contemnunt.
(Vers. 27.) Et ego Daniel langui et mgrotavi per (Vers. 4.) Custodiens paclum el misericordiamdili-
dies. Cumque surrexissem, faciebamopera regis. Hoc gentibus te, el custodientibus mandala lua. Non ergo
est illud, quod in GenesideAbrabamlegimus : quod quod pollicetur Deus statim futurum est; sed in eos
postquam Dominum audieril loquentem sibi, terram sua promissa complet, qui custodiuntmandata illius.
et cinerem esse se dixerit (Gen. xvm). Ergo Daniel (Vers. 5.) Peccavimus, inique a egiinus, impie egi-
ad visionis horrorem languisse , et segrotasse se di- mus, el recessimus, eic. Peccata populi, quia unus
cil : et cum surrexisset, fecisse opera quae sibi a e populo est, enumerat 679 ex Persnna sua >
rege fuerant imperata, reddens omnibus omnia, et quoif et Apostolum id epistola ad Romanos facere
Evangelicum illud sciens : Reddite qum sunt Cmsaris legimus.
Cmsari, et qumsunl Dei Deo (Luc. xx, 25). 1B (Vers. 7.) tibi, Domine, justitia: nobis autemcon-
Kt stupebamad visionem, et non erat qui interpreta- fusio faciei, etc. Jusle enim patimur, quod meremur.
retur. Si non erat qui inlerpretaretur, quomodo su- (Vers. 8.) Ttbi Domino Deo noslro misericordia, el
pra inlerpretatus esl angelus? Sed quod dicit, hoc propitiatio : elc. De quo supra dixerat : Tibi, Domi-
est, reges audierat, et eorum nomina nesciebat: fu- ne, justitia; nunc quia Dominus non solum justus ,
tura cognoverat, et quo tempore futura essent, du- sed et misericors est, dicit: Tibi, Domine, misericor-
bius fluctuabat. Itaque quod solum facere polerat , dia, ut posl sententiam judicantis, eum provocel ad
stupebat ad visionem, et Dei scientiae cuncta relin- clementiam.
quebat. (Vers. 11.) Et stillavit super nos. Non lolam in nos
(Cap. IX.— Vers. 1.) In anno primo Darii fitii A«- effudisti iram, quam ferrenon poteramus ; sed stil-
sueri, de semine Medorum, qui imperavit super 678 lam furoris tui, ut correpti in plaga , reverleremur
regnum Chaldmorum, anno uno regni ejus. Ilic est ad le.
Darius, qui cum Cyro Chaldseos Babyloniosque su- Maledictio et detestatio qumscriptaesl in libroMoysi
peravit, ne putemus illum Darium , cujus anno se- servi Dei, elc. In Deuleronomio maledictiones etbe-
cundo lemplum sedificatum est (quod Porphyrius ncdictioiies Dei legimus (Deut. xxvn), quae postea
suspicatur, ul annos Dauielis exiendai) vel eum qui <C diciae sunt in raonie Garizim, et Hebal, justos super
ab Alexandro Macedonum rege superatus est. Addil el peccatores.
ergo nomen patris, additque vicloriam, quia primus (Vers. 13.) Omne malum hoc venit super nos : et
. de semine Medorum, subvertit regnum Chaldaeorum, non rogavimus faciem tuam, Domine Deus noster, ut
ut auferat propter similitudinem nominis, lectionis reverteremur ab iniquilalibus nostris, el cogitaremus
errorem. veritatem tuain. Graudis duritia, ul in plagis positi,
(Vers. 2.) Ego Daniel intellexi in libris riumerum Deum non rogarent, quod el si rogarunt, ideo non
annorum de quo factus est sermo Domini ad Jere- rogarunt, quia non sunl reversi ab iniquilalibus suis.
miam prophetum, ul complerentur desolalionisJerusa- Reversio autem ab iniquitate est cogiiare veritatem
lem sepluaginta anni. Proedixeral Jeremias septua- Dei.
ginia annos desolaiionis lempli (Jer. LU, 29) : post (Vers. 14.) Et vigilavit Dominus super malitiam ,
quos rursus venirel populus in Judjcam, et aedifica- et adduxit eam super nos, elc. Quando propter pec-
rcntur lempluin et Jerusalero : quse res Danielem cata corripimur, vigilat super nos Deus, et visitat
non facit negligenlem, sed magis provocat ad rogan- nos- Quando vero a Deo deserimur, et non judica-
dum : ut quod Deus per suain promisit clementiam, mur, indignique suinus corrcptione Domini, tunc
l>er hujus [Al. borum] impleat preces, ne negligen- dormire dicitur. Unde et in Psalmis legimus : Sur-
tia superbiam, et superbia pariatoftensam. Deuique JD rexit quasi dormiens Dominus, el quasi b crapulatus a
in Genesi Iegimus (Gen. ix), centum viginti annos vino (Psal. LXXVII). Malitia enim et iniquitas nostra
pceniteniiae constitiilos ante diluvium : qui qnia tan- inebriat Deum : quae quando in nobis corripitur,
to tempore, boc est, centum annis, noluerunt agere evigilare dicitttr, et de sua ebrielale consurgere; ut
pceniteniiam, nequaquani exspectai ut el viginti alii nos peccato ebrios evigilare faciat justitiae.
cOinpleantur : sed infert ante, qund poslea fuerat (Vers. 15.J Et iiilnc, bomine Detts nosler, etc. Me^
comminalus. Unde et ad Jeremiam diciiur, db duri- mor est aniiqui beneficii, ut ad similem Deum cle-
tiam eordis populi Judaeorum: Ne ores pro populohoc: mentiam provocet.
quianonexaudiam te (Jer. vii,16). El ad Sariiuel: Us- (Vefs. 17.) Et ostende facieth tuam super sanclua-
quequoluges super Saul? et ego abjeci eum (IReg. xvi, riumtuum, quoddeserlum esi. fmpleopere, qurid Ser-
Unus Palatinus impie gessimus, peccatis potluti. giam, ad Vulgat. edit. scripsil iniquitatem fecimus,
Quia unus e popuio est, etc. Valican. impie fecimus. impie egimus.
Peccatapopuli, etc. Victorius ut viiaret perissolo- b Addit Viclor. potens ex Psalmi lexlu.
Mi COMMENTARIORUMIN DAMELEM LIBER CAP. IX. 542
monc pollicilus es : vicinum tempus desolalionis Aoportet, quorura oculi ignorantioe lenebris, et cali-
impletuf. gine vitiorum obcaecaii sunt.
(Vers. 18.) Ptopter temelipsum inctina, Deusmeus, (Vers. 24.) Septuaginta hebdomadesabbreviatmsunt
aurem tuam, et audi: aperi oculos tuos, el vide desola- superpopulumtuum,etsuper urbemsanctam tuam: c ul
tidttem nostrain, etc. 'AvSpwTronaSwff 680 uaecioqui- consummelurprmvaricatio,el finemaccipiatpeccatum, et
tur, ut qoando exaudimur , inclinare Deus videatur deleatur iniquitas, et adducatur juslitia sempiterna : et
atifem suam : quando fespicere nos Deus dignatur, implealur visio, el prophelia, et ungatur Sanctus san-
aperire oculos suos : quando vero averlit faciem clorum.Scito ergo et animadverleab exitu sermonis, ul
suam, et oculis ejus et auribus videamur indigni. .iterum mdificetur Jerusalem usquead Chrislum ducem,
(Vers. 20.) Curnque adhuc toquerer, et drarem, et hebdomades septem, et hebdomades sexaginta dum
confilerer peccala mea , el peccata populi mei lsrael: erunt: et rursum mdificabilur platea et muri in angu-
ut [Vtilg. ei] prosternerem preces meas in conspectu slid tempbrum. Et post hebdomadessexaginta duas oc-
Dei mei pro monte sancto Dei mel. Efgo ut supra cidetur ChHstus : et non erit ejus (d populus qui eum
diximus, non populi tantum peccata, seJ et sua re- negdturus est), et cieitatem, et sanctuarium dissipabit
plicat; quia unus e populo est : sive humiliter, cum populus cum duceventuro : et finis ejus vastilas, et post
peccatum ipse non fecerit, se jungit populo peccato- 1B finem belti siatuta desolalio : tonfirmabil autem pa-
ri, ut ex humilifate veniam consequatur. Nota quod ctummuitis hebdomada una : et in dimidio hebdomadis
bic dixefit, corifiterer peccata niea. In mnliis enim deficiethosiia et sacrificitim. Et erit in templo abomi-
sanctac Scripitirae Iocis confessio, non pceniientiam, naiio desoiaiionis, et usque ad consummationemet fi-
sed laudem sonat. nehi perseverabit desolntio. Quia Propheia dixerat :
(Vers. H.) Adhitc me tOqueniein oratione : ecce Eduxisti populum tuum, el nbmen luum invocatum est
vir Gitbriel quem videram a in visionis principio. Prin- super civitatem iuam, et super poputum tuum, pro-
cipiuni vocal prseleritam visioiiem, quam haec sequi- pierea ex persona Dei loquilur Gabriel: Nequaquam
tur. Et grandis orationis effectus est; iinpletaqtie populus Dei est, sed populus tuus : nec urbs sancta
promissio Dominl qui ait: Adhuc te toquenle dieam, Dei, sed sancta, ut dicis [A/.discas] tibi. Simile quid
ecce adsum (Isai. ivm, 9). Videtur autem Gabriel, et in Exodo legimus, quando Deus loquiiur adMoysen:
non angelus vel afchangelus, sed vir : tit nequaquarii Descende,peccavitenim populus luus (Exod. xxxn, 7),
sexum, sed noinen virtulis oslenderet. hoc est, non populus meus, quia me deseruit. Quia
Cito votans tehgii the in temporesacrificii vespertini. igitur postulas pro Jerusalem, et oras pro populo
Voldre dieiliir , quia (At. qiii) ul vir apparUerit, et Judscorum, attdi qtiid in septuaginla anuorum heb-
in lempore sacrificiivespertini: quia oratio prophe- (G domadibus futuruin sit populo tuo, et urbi tuae quse
tae a sacrificio malufino usque ad sacrificium ve- scquuutur. Scio de hac quaestione ab eruditissimis
speniuum pefseverarat: et propterea Dei ih se flexil viris varie dispulatuut, et unumquemque pro caplu
misericordiam. ingenii sui dixisse quod senseral. Quia igitur peri-
(Vefs. 22.) El doctiit me, et loculus etl mihi, dixii- culosura esl de magistrofum Ecclesioejudicare sen-
due. Tam obscdra est visio, ul propheta angeli do- tentiis, et alterum praeferre aiteri, dicam quid unus-
clrina indigeaf. quisque senserit, lectoris arbitrio derelinquens, ctt-
Daniel nunc egressus sum iit docerem te, et inlelli- jus exposilionem sequi debeat. Africanus in quinto
geres. Nunc ad te missus sum, et egressus b sum, non Temporum volumine, de septuaginla hebdomadibus
a facieDei.ut ab eo recederero,sed ut ad te venirem. ha.-c locutus 682 atl verbum est. < Capitulum
(Vers. 23.) Abexordio precum tdarum egressus est 6 quod in Daniele dc septuaginta bebdomadibtis !e-
sernio : cgo autem veni, ut indicarem tibi, quia vir de- ginius multa et mirabilia conlinet, quse nunc lon-
tideriorum et. Tjf.rogare coepisti, statim impetrasli gum est dicere : ergo quod ad praesens opus perli-
misericordiam Dei: et egressa est sententia , et ego net, de temporibus disserendum est. Nullique du-
iJcirco missus sum, ut exponerem libi quoeignoras: biuro quin de. advenlu Cbristi prsedicatio sit, qui
quia virdesideriorum es, sive amabilis, et Dei amo- )" posl septuaginta hebdomadas mundo apparuil, post
re dignus, ut Salomon appellatus est Idida [At. Je- quem consummala sunt delicta, et finem accepit pec-
dida], sive »tr desideriorum, quod pro desiderio luo, catum, et deleta est iniquiias : et annuntiata jusiitia
Dei secreta audire merearis, et esse conscius futu- senipiterna.quae Iegis justiiiam vinceret -. et impleta
rorum. est visio, el prophetia : quia lex et Proplielae usque
681 tu ergo animadverte Sermonem, et intellige ad f Baptisiam Joannem (Luca, xvi). Et unctus est
visionem. Si Danieli dicilur: diligenter atlende, ut Sanctus sanctorum : quoe omuia priusquam Cbristus
audias et intelligas, quod vides: quid nos facere bumaiium corpus assumeret, sperabanlur roagis
a PalSt. fflS.»tivkioni irt[principiO, Vatic. in 0 Istbsec pafentltesi rnclusa vefba in Hebfaso non
ptln-
cipio tantum. sunt.
b Vatic. et egressus sum a e Fragmentum istud ex Opere Africani Grsece ha-
facie Dei non ul ab eo
elc. Ih Palaf. Verba et eyressus sum penitus deside- teiitr pehes Eusebium de Praeparat. Evang. Iib. vin,
rantur. i.
c Subseqflene pericope sacri textot tota irt nostris c*p. ' In Vatic. usquead baptismum Joannit.
Mss. vacat.
543 S. EUSEBU HIERONYMI Sii
quam tenebantur. Dicit autem ipse Angelus seplua- A dum illorum suppuiationem possunt facere per sin-
ginta annorum hebdomadas, id est, annos quadrin- gulos menses dies viginti novem [Al. viginviocto\,
gentos nonaginta, ab exitu sermonis, ut respondea- et semis : iia ul solis circulus per annos quadrin-
tur, et ut ae-dificeiurJerusalem, vicesimum Artaxer- gentos nonaginta plus habeat dies trecentos sexa-
xis regis Persarum annum habere principium. Nee- ginta quinque, et quartam diei parlem : et per duo-
mias quippe hujus pincerna (Neem. i),sicutin Esdrae decim menses singulorum annorum undecim dies
libro legimus rogavit regem, accepilque responsum, et quarta diei pars amplius reperialur. Unde Graeci
ut aedificaretur Jerusalem. Et iste egressus est sermo et Judaei, per octoannos trium mensium e^goXto-fxouff
qui exstruendae urbis, el circumdandae muris daret faciunt. 684 Si en'm octies undecim, et quartam
licentiam : quae usque ad illud tempus vicinarum partem volueris snppulare, nonaginta dies, hoc est,
gentium patebat incursibus. Si quidem ad Cyri regis tres menses efficies, ct iu quadringentis sepluaginta
imperium, qui volentibus reverli Jerosolymam de- [Al. quadraginta] quinque annis octonarii reperien-
derat potestatero, Jesus Pontifex et Zorobabel, et tur anni quinquaginta novem , et menses tres : qui
postea Esdras Sacerdos, et caeleri qui cum eis pro- simul faciunt plus minusve annos quindecim : quos
ficisei voluerant, Templum et urbem, et muros ejus si quadringentis septuaginta quinque annis volueris
oedifieare conati sunt, prohibentibus in circuilu na- B addere, sepluaginta annorum facies hebdomadas,
tionibus, ne impleretur opus, quasi hoc rex non jus- hoc est, simul annos quadringentos nonaginta. »
sisset. Mansit itaque imperfectum opus usque ad HoecAfricauus eisdem verbis quibus expressimus lo-
Neemiam, et vicesimum annum regis Artaxerxis : cufus esl. Transeamus ad Eusebium Pamphili, qui
[Ergo captivilas ante regnum Persarum annis 70.] in octavo libro evayyelnm;a7roSet5ewffitale nescio quid
quo tempore regni Persarum, centum et quindecim suspicatur : < Non mihi videtur frustra septuaginta
anni fuerant evoluti, captivitatis autem Jerusalem, hebdomadarura facla divisio : ut primum diceretur
centesimus octogesimus, et quintus annus erat: lunc teptem, deinde texaginta duw, et ultima adderetur
primum Artaxerxesjussitmuros exstruijerusalem: hebdomas una, quae et ipsa in duas partes secta esi.
cui operi prscfuit Neeroias, et sedificataest platea, et . Scriptum est enim : Scies et intelliges ab exitu ser-
muri circumdati : et ex illo tempore si numerare monis : ul respondealur, et mdificeturJerusalem, us-
velis septuaginta 683 annorum hebdomadas usque que ad Cliristum ducem hebdomadasseptem, et hebdo-
ad Christum poieris invenire. Quod si harum princi- madas sexaginta duas. Et posl alia quae narravit in
plum ab a alio tempore voluerimus sumere, et tem- medio, ponit in fine : confirmabit testamentum plu-
pora non concurrent, et multa reperiemus contra- ri»itsAe6rfomarfa[A(.hebdoraas]una.Haecnon frustra
ria. Nam si a Cyro, et prima cjus indulgentia, quoe C et absquc inspiratione Dei Angelumrespondisse ma-
Judaeorum est laxata captivilas, sepiuaginta nume- nifestum est. Quneobservatio cautam atquesollicitam
reniurhebdomadse, centum eteoamplius inveniemus videtur expetere ralionem, ut lector diligenier at-
annos, qui statutum septuaginta hebdomadarum ex- tendat, et causam divisionis [Al. visionis. ] inquirat.
cedant numerum : et multo plus si ex qua die locu- Sin autem necesse est nos dicere quod sentimus,
lus est Danieli angelus : addilurque amplior nume- juxta aliam exposilionem, quoe in prsesenii versalur
rus, si captivitatis exordium volueris hebdomadarum lectione, in eo quod Angelus ait: Ab exitu sermonis
habere principium. Permansit enim regnum Persa- ut respondealur et wdificeturJerusalem usque ad Chris-
rum, usque ad initium Macedonum , annis ducenlis lum ducem, non alios arbilramur quam principes,
triginla : et ipsi Macedones regnaverunt annis tre- qui post banc prophetiam, et reversiouero de Baby-
centis : atque exinde usque ad annuin (exxatSexaTov) lone Judaico populo praefuerunt, hocest apjaepeif,
quiniutndecimum Tiberii Caesaris, quando passus; et Pontilices quos Christos, ab eo quod uncti sunt,
est Christus, numeranlur anni sexaginta, qui simul[ Scriplura cognominat : quorum princeps fuit Jesus
faciunt annos quingentos nonaginta, ita ut centum, filius Josedec, Sacerdos magnus : et qui fuerunt us-
supersint anni. A vicesimo autem anno Artaxerxis; que ad adventura Domini Salvatoris. Hosque signi-
regis usque ad Christum, complentur hebdomadae, D ficat vaticinium prophetale, dicens : Ab exilu ser-
septuaginta, juxta lunarem Hebrseorum supputatio- monis, ut respondeatur el mdificetur Jerusalem, us-
nem, qui menses non juxta solis, sed juxta lunaecur- que ad Christum ducem, hebdomadm septem, et
sura numerant* Nam a centesimo et quintodecimo, hebdomadm sexaginta dum, 685 'd est > ut
anno regni Persarura, quando Arlaxerxes rex ejus- septcm hebdomadae, et postea sexaginla duae,
dera imperii, vicesimuro regni sui habebat annum, etl quse faciunt annos quadringentos ocloginla tres
erat ociogesimoeet tertise Olympiadis annus quartus, a Cyro numerenlur. Ac ne videamur procacem
usque ad ducentesimam [Al. ceniesimam] secundam, tantum ferre senteutiam, et non probare quae di-
Olympiadem, el secundum ejusdem Olympiadis an- cimus, numeremus eus qui posl Jesum filiuin Jo-
num, Tiberiique Coesaris aunum quinlumdecimum, sedec usque ad adventum Domini populo prsefuerunt
colliguntur anni quadringenti septuaginta quinque,, Christi, id est, uncfi in poniificaium. Primus igiiur,
qui faciunt annos Hebraicos quadringentos nona- ut ante jain diximus, post Danielis propbeiiam, quac-
ginla, juxta lunares (ut diximus) menses. Qui secun-. facta est sub Cyro rege, poslquam de Babylone re-
a Duo mss. ab illo tempore noluerimus sumere.
545 COMMENTARIORUM IN DANIELEMLIBER CAP. IX. 546
versus est populns, Jesus filius Josedec fuit, sacer- A et post eum rexit populum Simon frater utriusque,
dos magnus, et Zorobabel filius Salalhiel, qui templi in cujus morle ducentesimus septuagesimusscptimus
fundamenta jecerunt: impediloque opere a Samari- regni Syriae impletus est annus: et usque ad boc
tis, et aliis in circuitu nationibus, septem hebdoma- tempus, Machabaeorumprimtts liber historiam con-
darum anni completi sunt, id est, quadraginta et linet. Suppuianturque a primo anno Cyri regis
novem, iu quibus imperfectum opus templi fuit: et Persarum , usque ad finem primi Macbabseorum
quas prophelia a reliquis sexaginla duabus hebdo- voluminis, et morlem Simonis ponlificis, anni qua-
madibus separat. Denique el Judaei in Evangelio ex dringenli viginli quinque. Post quem Joannes lenuit
bac opiuione [Al. opinatione] loquuntur ad Domi- Pontificaium, annis viginli novem: quo mortuo
num: Quadraginta et sex annis mdificalum est tem- Aristobolus, uno anno prsefuit populo : qui primus
plum hoc, et luin tribus diebus suscilabis illud (Joan. reversus de Babylone, diadema insigne rcgiae pote-
n, 20) ? Tot enim anni sunt a primo anno Cyri re- statis cum honore ponlificatus assumpsit. Hujus suc-
gis, qui libertalem dedit volentibus Judoeis reverti cessor fuit Alexander, rex 687 pariter, et ponti-
in patriam, usque ad sextum annum Darii regis, sub fex, qui rexit populum annis viginti septem: et
quo templi opus omne completum est. Porro Jose- hacienus, a primo anno Cyri regis, et caplivorum
plms, et alios tres annos addidit, in quibus ireptSo-B redilu, qui in Judoeam venire voluerunt, supputan-
Xottempli, et quoedam alia quae remanserant per- tur anni quadringenti ocloginla tres:qnos seplem,
fecta sunt: qui additi quadraginta sex annis, faciunt et sexaginta duae hebdomadae, id est, sexaginta no-
annos quadraginta novem, id est, seplem annorum vem simul efficiunt. Et boc omni tempore ponlifices
hebdomadas. Reliquas autem sexaginla duas hebdo- rexerunt populum Judoeorum, quos ego nunc arbi-
madas ab ejusdem Darii seplimo anno enumerant. tror vocari Chrislos duces. Mortuo autem novissimo
Quo tempore Jesus filius Josedec, et Zorobabel jami eorum Alexandro, buc atque illuc in varias partes
majoris setatis populo praeerant: subquibus prophe-. absque ullo duce gens Judseorum sedilionibus vexa-
laverunt Aggaeus,et Zacharias: post quos Esdras\ batur, in lantum ut Alexandra, quse et Salina voca-
et Neeraias de Babylone venientes, muros urbisi batur, ejusdem Alexaudri uxor, obtineret iroperium,
exstruverunl, teneute ponlificatum Joachim, filioi et pontificatum quidem Hircano filio reservaret:
Jesu, cognomenlo Josedec: post quem successit ini" Aristobolo autem alteri filio regnum Iraderet, quod
sacerdotium Eliasub, ac deinde Joiade, et posteai obtinuit annis decem. Pugnanlibus aulem contra se
Joannes: post quem Jaddus, cujus oetale Alexander,, intestina seditione germanis, et gentem Judaeorum
rex Maredonum, condidil Alexandriam, 686 utt in diversa sludia irahenlibus, supervenit Cneus Pom-
a Joscphus in Ai.tiquitatum libris
loquitur: venitque; Li
* peius dux Romani exercitus, captaque Jerosolyma^
Jerosolymam, et victiraas in templo immolavit. Mor- usque ad adyta templi ingressus est, quse vocaban-
luo autem Alexandro, centesima tredecima Olym- tur sancta sanclorum : vinclumque [Al. victumque]
piade, anno ducentesimo trigesimo sexlo regni Per-- Aristobolum Romam misit servans iriumplio suo, et
sarum : quod cceperat primo anno quinquagesimae e pontificatum llircano fralri ejus tradidit. Tunc pri
quinlse Olympiadis: quo tempore Cyrus rex Persa- mum gens Judxorum Romanis facta esl tributaria.
rum, Babylonios, Chaldceosque superavit, et postt Post quem Herodes filius Antipatris, inlerfecto Hir-
mortem Jaddi sacerdotis, qui sub Alexandro temploo cano, regnum Judacorum senatusconsullo accepit,
praefuit, suscepit pontificatum Onias : quo lemporee et primus alienigena Judoeis praefuit. Qui pontidca-
Seleucus, subjugata Babylone, diadema tolius Syrioe, i, tum quoqtie nequaquam juxta legem Moysi, mortuis
et Asisecapiti suo imposuit, anno duodecimo mortiss parentibus, tradebat liberis, sed alienis, et nec ipsis
Alexandri. In quod tempus supputantur omnes annili multo lempore, b nisiob graliam el pretium, divinae
a Cyri imperio, ducenti quadraginta octo. Ex quaa legis jussa conlemnens. t Ponit et aliam idem Eu-
actate Scriptura Machabaeorum regnum Graecorum n sebius explanationem, quam si voluerimus in Lati-
enumerat. PostOniam praefuitJudaeis pontifex Elea- t- num sermonem vertere, extendemus libri magnilu-
zarus. Quo tempore Sepluaginla Interpretes Scri-i- u- dinem. Haecesl ergo interpretationis ejus senlentia:
pturas sanctas Alexandriaedicuntur in Grsecumver- A sexlo anno Darii, qui post Cyrum, et Cambysen
tisse sermonem: post quem alterOnias, cui successit it filium ejus regnavit in Persis, quando templi opera
Simon, quo regenle populum, Jesus filius Sirach h consummata sunt, usque ad Herodem, et Coesarem
scripsit librum qui Graece ixmapero; appellatur, et 3t Augustum, numerat hebdomadas septem et sexa-
plerisque Salomonis falso dicitur. Cui successit in in ginta duas, quae faciunl annos quadringentos 688
pomificalum alius Onias, quo tempore Antiochus is octoginta tres : quando Christus, hoc est, Hircauus,
Judaeosdiisgentium iramolare cogebat. Quo mortuo, o, novissimus pontifex de genere Machabseorum, ab
Judas Macbabacus purgavit templum, et idolorum m Herode jugulatus est, et cessavit juxta legem Dei
simulacra contrivil. Cui successit frater Jonathan:i: pontificum successio. Civitatem quoque et ipsum
a Libro quidem xi, c. 8, Jerosolymam venisse se Alexandriam, minime Josephus narrat.
Alexandrum tradit Josephus ; et in teniplo sacrifi-B- b Istud nist noslri mss. non habent. Consule Grae-
casse TW©ewzata tiiv tov ''h.pxiepiv>;vfhytiaiv; tum
m cum textum.
vero temporis, sive Jaddi setate, conditam ab eo 30
547 S. EUSEI3IIHIERONYMl 518
sanctuarluni sub duce Romano, Romanus vaslavit jA omnino non congruunt. Siquidem regni Persarum
exercitus, sive ipse Herodes, qui per Romanos inde- ducenti, et triginta suppiitantur anni, el Macedonum
bitum in Judaeosarripuit imperium. Quodqtie infert: trecenti, et post illos usque ad nativilaiem Domini,
Confirmabilenim paclum multis hebdomada[Al. beb- anni triginta, lioc est, ah initio Cyri regis Persarum
domadis]> Una, et in dimidio hebdomadis deficiel usque ad adveiiium Salvatoris, anni quingenti sexa-
hostia, et sacrificium, sic interprelalur, quod et He- ginta. Novissimamquoque hebdomadara ponit in con-
rode regnante apud Judseam, et Augusto apud Ro- summatione mundi, quam dividit in Eliae(empora, et
manos, Christus natus sii, qul tribus annis, et sex antichristi, bt tribus et semis aunis ullimae liebdo-
mensibus juxta Evangelisiahl Joannem Evangelium madis, Dei notitia confirmetur. De qua dictum esl:
praedicavit, el confirmavit veri Dei cultum multis: Gonfirmabit pactum mullis hebdomadauna (Dan. IX,
haud dubium cutn apostolis, et cfedentibus, quando 27): Et tribus aliis annis sub anlichrislo deficiet
post passionem Domini in diiiiidia rursum bebdo- hostia, el sacrificium. Advenienteaulem Christo, et
mada defecil hostia, et sacrificium. Quidquid cnim iniquum spiritu oris sui inierficienle, usque ad con-
in templo postea factutn est, non fuit sacriftcium Dei, summationem, et finem perseverel desolaiio. Apolli-
sed cultus diaboli, cunclis in cpmmtine clamanlibus: narius autem Laodicenus omni piaeteritorum tempo-
Sanguis ejut suplr nos et super filios nostros (Matlh. g rtiin se liberans quaestione,vota extendit in fulurum,
xxvu, 25). Et: Non habemus regem, nisi Cmsarem. ei periculose de incertis profert sententiam. Quae
Quem iocum in Chronico ejusdem Eusebii, qiiem si forte hi qui post nos victuri suiit statuto tempore
ante annos plurimos in Latinam linguam venimus, completa non viderint, aliam solutionem quserere
diligens bctor plenius edisserttim poterit invenire. compellenlur, et magistrura erroris arguere. Dicit
Quod aulem a perfectione templi usque ad decimum ergo, ut verbum e verboinlerpreler, ne calumniam
Augusti imperaloris annum, quando, interfecto Hir- videar facere noh dicenti: In quadringentis nona-
cano Herodes Judicam obtinuit, septero et sexaginla ginta annis peccata, et omnia690 quai cx peccatis
-duae hebdoraadoe,idest, quadringehti octoginta tres oriiinlur vitia comprimenda: post quae venlura sint
supputentur anni, sic posstimus approbare : sexage- bona, et reconciliandum Beo mundum in adventu
simse sexise [Lege utrobique seplimse]. Olympiadis Christi Filii ejus. Ab exitu enim Verbi, quando
primo anno, hoc esl, Darii sexto, coropleta est tem- Ghristus de Maria generatus est virgine, usque ad
pli aadificatio,etcenlesimae octogesimaesextoeOlym- quadragesimura nonum annum, id est, linem septem
piadis anno tertio, id est, Augusli deciino, Herodes hebdomadarum , Israelis exspectatam poenitenliam.
in Judaeos cepit imperium : qui faciunt annos qua- Po*tea vero ab octavo Claudii Coesaris anno, conira
dringenlos octoginta tres, per singulas Olympiades, Q Judaeos Romana arma correpia. Tricesimo enim juxta
quadriennio supputato. Dicit idem Eusebius, et aliam evangelistam Lucam anno oetatis suae ceepit in carne
opinionem, quam ex parte non a reprobo: quod ple- Dominus Evatigelium proedicare (Luc. I), etjuxla
rique unam hebdoraadem annorum in septuaginta Jo.innem evangelistam (Joan. n, et xi), per tria pas-
annos extendant, per singulos hebdomadis annos, chata duos postea implevit annos, et exinde sex Ti-
deceunio supputato. Et volunt a passione Domini berii supputantur anni, et qualuor C. Gaasariscogno-
usque ad Neronis iroperiuro, annos esse triginta menlo Caligulae, et octo Claudii, id est, simul anni
quinque; quando conira Judaeos Roniana primum quadraginta novem, qui faciuni hebdomadas anno-
688 arma commota sunt, et iianc esse dimidiam rum septem. Cum autem qaadringenti triginta qua-
hebdomadam annorum septuaginta. Postea vero tuor anni posl hoc fuerini evoluli, id est, sexaginla
a Vespasiano et Tiio, el deinceps quando Jerosolyma duse hebdomadse, tunc ab Elia, qui venturus est juxta
lemplumque succensum est, usque ad Trajanum, sermonem Domtni Salvatoris (Luc.i), m restituat
alips esse annos triginta quinque, et hanc esse beb- cor patrum ad filios, in ultima hebdomade aedifican-
donladem de qua angelus loquitur Danieli: Gonfir- dam Jerusalem, et templum, per annos tres et semis:
mabit aulem pactum multis hebdomadauna. In toltiro veniiiruiTiqiie Antichristum , et juxla aposlolum
enim orbem per apostolos Evangelium proedicatumj) sessuruhi in templo Dei (II Thess. ti), et interficien-
est, qui usque ad iliud tempus perseveraverunt, tra- dum spirilu Domini Salvaloris, postquamcontra san-
dentibus ecclesiasticis historiis Joannem evangelistam ctos dimicaverit: atque ita fieri, ut roedia hebdomas
usque ad tempora vixisse Trajani. Sed nescio quo- confifmet tesiamentum Dei cum sanctis, et rursum
roodo superiores hebdomadas septem, ei sexaginta inedia cessationem Victimarumesse pracnunliet sub
duas, per seplenos anuos, et hanc unam per denos, Anttchristo, qui ponet abominationem desolationis,
id est, septuaginta annis possimus accipere. Haec id est, idolum et statuam proprii Dei in lemplo, et
Eusebius. Hyppolitu» autera de eisdem hebdomadi- erit extrema vaslitas, et condemnaiio popnli Judaeo-
bus opmatus est ila b : Septem hebdomadas ante re- rum, qui spreta veritate Christi, receperunt Anti-
diltun populi supputat, et sexaginta duas post redi- christi mendatium. Asseril autem idem Apollinarius
lum, usque ad nativitalem Christi; quarum tempora hanc se lemporum capere conjeclurain, quia Africa-
a Vatic, non reprobat: Palat. tma ex parte non b In Commentariis in Dapielem, sive Opere de Su-
reprobatur: tum quod ptenius hebdomaHaiitnnotum sannw hisipfta.
in septuaginta elc.
549 COMMENTARIORUM IN DAWELEM LIBER CAP. IX. 550
nus scriptor temporum, cujus supra expositionem f^ decem et novero ; Artaxerxes annis quadraginta ;
ultiiBamhebdomadamin fine mundi esse tesie- Oclms qui et Cyrus, annis viginti quatuor; c Argus
posui
tur: nec posse fieri, ut junctae dividantur setates; anno uno. Darius alius, qui el Melas noiniuatus est,
sed omnia sibi juxta prophcliam Danielis esse tem- annos viginti d unum. Alexander Macedoannis duo-
pora copulamla. Clciucns vir eriidilissimus, presby- decim. Deinde post Alexandrum (qui et Medis, ct
ter Alexandrinae Ecclesiie, parvipendens annorum, Persis regnaverat, quos devicerai, et in Alexandria
numerum, 691 a cy''° veSe Pcrsarum, usque ad regnum suuin firmaverat, quando et nomine suo eam
Vespasianum, et Titum imperatores Romanos, sep- appellavit) e regnavit illiciu Alexandria Soter annis
tuaginta aunorum hebdomadas dicit esse completas, triginta qiilnque: cui successit Philadelphus, regnans
id est, annos quadringeulos nonaginta, additis in annis triginta f octo. Post huncEvergetesregnavitan-
ipso numero duobus millibus trecenlis diebus , de nis viginti quinqne: deinde Philopator annisdecem et
quibus supra diximus: Persarumque, et Macedonum, seplem, elposl liunc Epiphaues annis viginti qtiaiuor.
et Caesarum tempora in his hebdomadibus enume- Item alius E\crgeles annis viginti &novem. Soter annis
rare conalur, cum jtixta diligentissiinam supputatio- trigintaocto. Ptolemaeus annis trigintahseptcro. Cleo-
nem, a primo anno Cyri regis Persarum alque Me- patraannis vigenfi mensibus»quinque. Itcm Cleopatra
dorura.in quo imperavii el Darius, usque ad Vespa- jj conregnavit Augusto annis tredecim. PoslCleopatrani
sianuro, et eversionein templi, supputentur anni Augusiusaliisaniiisquadragintalribusimperavii.Nam
sexcenti triginta. Origines cum profuisset boc idem omncsanni Augusti imperii fuerunt numcro (Al. anni)
capitulura, hortatus est nos, ut quseramus quod non quinquaginta sex. Videaraus (Al. videmus) autem
inieiligimus, et quia non habebat locum allegoria, quoniam in quadragesimo primo anno iinperii
iu qua est libera disputatio, bislorioe veriiate couclu- Augnsti, qui post mortem i Cleopairse imperavit,
sus, haec in decimo Stromatum volumiue breviter 693 nascitur Cbrislus, et supervixit idem Au-
annoiavit: < Studiosius requirenda sunt tempora a gustus, ex qtio naius est Christus, annos numero
primoanno DariifiliiAssueriusqueadadventumCliri- quindecim. Et erunt reliqua lempora annorum in
sii, quot anni sint, el quoein illis gcsta dicantur, et diem Nativitatis Christi, in aiinum Augusli quadra-
videndum esl an ea possimus advenlui Domini coap- gesimum primum, post mortem Cleopatroe,anni qua-
tare. < Tertullianus quid dixcrit, ex eo libro quem dringenti iriginta septeni, menses quinque. Unde
contra Judaeos scripsii, nosse poterinaus, cujus verba adimplentur sexaginta duae hebdomades et dimidia,
breviter ponenila sunt: < Unde igitur ostendemus, quse efficiunt annos quadringentos triginta seplem,
quia Cbristus venil intra sexaginta duas a hebdoma- menses sex in dieni Nativitatis Christi. Et manifes-
das? Numeremus a primo anno Darii, quoniam ipso C tata est justiiia aeterna, et unctus est sanctus san-
tempore osiendiiur Danieli visio ipsa. Diciteniin ei: clonim, id est, Cbristus, el signata est visio, et pro-
Intellige, et conjice a b prophetalione 692 sermonis phetia, et dimissa suul peccata, quae per fidem
respondere me tibi hwc. Unde a primo anuo Darii nominis Christi omnibus in eum credentibus tri-
debemus compulare, quando hanc vidil visionem buuntur. Quid est autem quod dicit, signari visum et
Daniel. Videamus igitur anni quomodo impleantur prophetiam? quoniam onines propbetae nunliabant
usque ad adventum Cliristi. Darius annis regnavit de ipso quod esset venlurus, et pali baberei. Igilur
a Penes Terlullianum inler septuaginla ditas et di- anni quinquaginta sex. Mox apud Terlullian.
midiam hebdomadas. Suerunt
tem adhuc Cleopalra conregnavitsub Augusio, elc.
b Legit Pomerius a Pamelio laudatus, intelligepro- 1 Pamelius ait: Quod hic et paulo post babet Au-
phetaiionet sermonis hujut: sed placet, inqtiit Pame- ctor: posl mortem\Cleopalrm,certe ad lapsiiin nieino-
lius, vulgata lectio a profectionesermonis, etc. rise et lamen gcnuinum esse vel inde patet,
c Hiinc plerique omnes appellant Arsen. Canon qnodperlinei, computatione sequenli aiin. CCCCXXXVII,
Matliematic. Aroqum vocat. computel et annos CleOpatraesub Augusto XIII, et
d In Vulgatis Terlulliani annos viginti duos. Augusti XLI, cum rcvera solum debuisset
e Addunt noslri mss. editique Tertulliani codd. praeterea
computare ( uti Cleroens Alexandrinus) anuos Augu-
Post eum, quas voces Victorius, utpote jam apposita TJsti post Cleopatram XXIX. Atqne adeo rursum hal-
parenthesi redundanles, expunxit. lucinatur, quum dicit supervixiase Augusfum post
' Huic quoqne alterum anntim largitur, sivc annos nuuin Christum annos XV, qui alioqui secundum
ponil triginta novemvulgatus Terttitlianus, cui Pome- -- priorem ejus coinpulationem non potuit vixisse post
rius etGlossa consenliunt. Atqiie adeo est, inquit Cleopatrae an. 13, et suos 41, quaro aunos duos;
Pamelius, etiam apud B. Ilieron. easligandus hic quippe quem fatctur juxta cpiiimunem oniniqm sen-
annorum numerus. tentiam itnperasse dnmtaxat annos numero Lyi, ubi
t Noslci mss. vigintiseptem dumlaxat numerant, etiam hoc loco, additur vox numero, ex lecfione
quemadmodum et Pomerius. Pqmerii, B. Ilieronynii ac Glossae ordinariae , qui
b Pamclius uiginta oclo re-liluit, sicqueemendan- etiam legunt: El erunt reliqua lempora annorum in
duin coniendil eiiain apud Ilieron. et Pomeriuni, ut diem nativitatis Christiet in annum Augusti XLI post
constet nuinerus aiiiiorinn 45fr, ntaxime, inquit, ciiin mortem Cleopairw anni CCCCXXXVII, menses sex:
Eusebius Plolemaeo Cleopatrac filio (si meudosus reclius meo jmlicio, quain vulgati ccnld. «n diem »«-
non sil codex) octo, et Ptolcniaco Dionysio Iriginta tiviialis Christianni XLJ. Ejficiunlur autem «nni 157,
annos atlribnat, quos duos pro uno et eodein alii mensesquinque. Sicuti eiiani quod liabel Pomerlus ,
conniimeranl.
1 Idein resiiluit sex ex Glossa ordinaria tum hic rcmi««H(a»,magispIacet
quia improprie dicerenlur
quainquod erat, tnbuuntur,
trihiti pcccata, pro dimiiti.
tum postea, etex tribus illis, de Augusto : annisqua- llem : ipso, prp illo; ex iisdem legimus, ipse etl si-
draginta tribus, pro quadraginta octo: uam tredecim gnaculum. Periiidu est aulem, sive legas : uequepiv-
anni cum Cleopatra, et quadraginla ires post illam, phetes esi qui, sive: neqiteprophelia esl qua.
S5I S. EUSEBII HIERONYMI S52
quoniara impleta est prophetia per adventum ejus, A terna. Et signabitur visio, et prophetia.utneqnaquam
proplerea signari visionera, et prophetiam dicebat, prophela invenialur in Israel, et ungalur sanclus
quonlam ipse est signaculum omnium proplielarum, sanelorum. De quo in Psalterio legimus : Propterea
adimplens omnia quaeretro de eo prophet.e nuntia- unxit te Deus, Deus luus, oleo Imtitim695 Vrmcon~
banl. Post adventum enim, et passionem ejus [Al. sortibus luis (Ps. xnv, 8). Qui et in alio loco dicit
Christi], jam non est visio, neque Prophetia [Al. de se : Sancti estole, quia et ego sanctus sum (Levi
prophetes] quae Christum nuntiet esse venlurum. Et xix, 2). Scito igitur quoniam a die hac qua hunc
posl paululum : Videamus, inquit, a quid alioe sep- libi loquor, et Dei sermone proroillo, quod rever-
tem, et dimidia hebdomades quae sunt subdivisse in tatur populus, et Jerusalem instaurelur, usque ad
abscissione priorum hebdomadarura, in quo actu Christum ducem, et perpetuam desolationem tetnpli,
sint adimplelae. Post Auguslum enim, b qui super- hebdomadse numerentur sexaginta duae, necnon el
vixit post nativilatem Christi, anni quindecim efli- aliae septero hebdomadse, in quibus juxla ordinero
ciuntur. Cui successit Tiberius Caesar, et imperium suum duaeres fient, de qtiibus et ante jam dixi, quod
habuit annis viginti duobus, mensibus septem, diebus revertatur populus, et aedificetur platea a Neemia et
« viginti octo. Hujus imperii decimo quinto anno Esdra. In fine ergo bebdomadarum complebilur Dei
d patitur Chrisius, annos 694 habens quasi triginta B sententia in angustia temporuro, quando rursum
tres cum 'pateretur. Item Caius Csesar qui et Cali- destruetur lemplum, et capietur civitas. Nam post
gula, annis tribus, mensibus oclo, diebus tredecim. sexaginta duas hebdomadas occidetur Christus, ct
Nero annis novem, mensibus novem diebus trede- non erit ejus populus qui eum negaturus est, sive ut
cim. Galba mensibus septem, diebus e viginti octo. illi dicunt, non erit illius [Al. illis] imperium, quod
Otho mensibus tribus, diebus quinque. Vitellius putabant s se retenluros. Et quid dico de Christo
mensibus octo, diebus { viginti octo. Vespasianus occidendo, et populo penitus deserendo auxilio Dei,
anno primo imperii sui debellavit Judaeos, et fiunt cum civitatem, et sanctuarium dissipaturus sit po-
anni numero quinquaginta duo, menses sex. Nam im- pulus Romanus, cum duce venluro Vespasiano? Quo
peravit annis undecim, atque ita in diem expugna- mortuo, iransactis septem hebdomadis, id esl.annis
tionis suae, Judaei impleverunt hebdomadas seplua- quadraginta novem, jElius Hadrianus, et quo postea
ginla prsediclas a Daniele.» Hebrsei quid dehoc loco de ruinis Jerusalem urbs iElia condita est, rebel-
sentiant brevi sermone pertringam [Al. perslrinxi], lantes Judaeos, Timo Rufo magistro exercitus pu-
fidem dictorum his a quibus dicta sunt derelinquens. gnante, b superavit. Et tunc deficiet hostia et sacri-
Dicamusigiturirapa^pao-Ttxwff,ut sensus manifeslior ficium, et usque ad consummationem mundi, et
fiat. 0 Daniel, scilo quod a die hac qua tibi nunc G finem perseverabit desolatio. Nec nos, inquiunt,
loquor (erat autem annus primus Darii, qui occidit moveat, quod primum numerentur septem hebdo-
Balibasar, et regnum Chaldseorumin Persas Medos- madac, et postea sexaginta duoe, et rursum una, quse
que transtulit) usque ad septuagesiroam annorum in duas partes dividilur. Est enim lioc idioma ser-
hebdomadam, boc est annos quadringentos nona- monis Hebraici, et anliquorum sermonis Latini, ut
ginta, baec populo tuo per parles accident. Priraum ante l minorem numefum supputent, et postea ma-
propitiabitur tibi Deus, quem nttnc magnopere de- jorem. Verbi gratia, non juxia proprietatem linguse
precaris, et delebitur peccatum, et finem accipiet noslrae nunc dicimus : Abrabam vixit annis cenlum
praevaricatio. Nunc enim urbe deserta, et lemplo sepluaginla quinque : illi econlrario loquuntur :
usque ad fundamenta destructo, in luctu est populus vixit Abraham anhisquinque, et sepluaginta, et cen-
constitulus: sed non post grande tempus instaura- tum. Non igitur ut legiiur ita impletur, sed ut tolum
bitur. Et non solum hoc fiet in bis septuaginla heb- pariter supputetur, ita finem accipit. Nec ignoramus
domadibus ut aedificetur civitas, et templum instau- quosdam illorum dicere, quod una hebdomada, de
retur, sed nascatur Cbristus, id est, justitia sempi- qua scriptum est : 696 Confirmabitpactum multis
a Snperfluum quid Pamelius expungit. ]D paleretur. Quin etiam juncto Palatino ipsiusqtte Ter-
'" b Palat. ms. quibus supervixit: mox anniquindecim tulliani codicibus non triginta tres, sed iriginta tan-
pro annis quindecim ex Vatic. aliisque mss. emen- tum Christiannoscomputat. ApparetinnuiEvangelii
damus, interpunctione insuper castigata. Pame- teslimonium, quod anno xv Tiberii baptizatus est
lius videtnr, inquit, legi debere primum Augusti Christus, quasi annorum triginta.
e Praetulit Pamelius se.r pro vigintioclo: quia, in-
pro, Posl enim Augustum : quia isli anni xv ipsius
sunt Augusti. quit, imperavit dumtaxat vu mensibus etdiebuspau-
» Penes Tertullianum viginli dumtaxat, in quem cissimis, nempe a ividus Junias, usque ad xvm kal.
locum Pamelius, tametsi, inquit, B. Hieronymus, Februarias.
Pomerius el glossa ordinaria legunt viginii octo, pla- ' Iierum pro viginti oclo penes Tertullian. decem
cet lamen vulgala lectio, maxime cum dies Auctor legilur, quod Pamelius ex eo probat, quod A. Yiiel-
non computet. Nam uli est in Fastis Consularibus lius imperarit a die xu kal. Maias usque ad ix kal.
Goltzii : ANNO ABDRB.C. DCCLXXXIX. AOXVII.KAL. Januarias quo die occisus est, mensibus nempe octo
APRIL.TIB.CfiSARDIVlAUG.F. DIVIJDLUNEPOS AD- et diebus aliquot.
GOSTUS MORTDUSEST. A menle autem Augusto supra- s Sic emendat. Vatic. ms. Antea erat, quod puta-
dieto anni v, c 766, ad mensem usque Marlium anni bat se redempturum.
sunt dumtaxat anni xxu, menses vn. b Forlasse superabit. Mox vero Vatic. defecit pro
789,
d Iu Vatic. ms. baplhatur pro palilur, ferme cum deficiel.
Glossa ordinaria, omiltens et illud paulo post, cum 1 Adito conterraneum meuin Card. Norisium de
555 COMMENTARIORUM 1N DANIELEMLIBER. CAP. X. 554
hebdomadauna: dividatur in Vespasiano et in Ha- A A sponsi lugel absentiam, non romedit panem deside-
driano : quod juxia hisloriam Jnsephi, Vespasianus rabilem, qui de ccelodescendit; ncque soliilnm capit
et Titus tribus annis et sex mensibus pacem cum cibnm, qui intelligiutr iu carne, nec bibil vinuiti,
JudaeU fecerint. Tres autem antii et sex inenses quod laclificat cor boroinis. nec cxhilarat faciem in
sub Iladriano supputanlur, quando Jerusalem otn- oleo, juxta illud quod in psalmis legimus: Ut exhi-
nino subversa esi, ei Jndacorum gens catervatim laret faciem in oleo (Ps. CIK, 15). Iloc autein b jeju-
c.Tsa; ita ul JudoeoequoqueTinibus pellerentur. Hsec nio sponsa impetrabiles facit lacrymas , quando
loquuntur Ilebroei, non maguopere curanles a primo sponsus fuerit ablatus ab ea. Recte quoque Daniel
anno Darii regis Persarum.usque ad extremam sub- audet Dominuni deprecari, quia jain ex parie primo
versionem Jcrttsalem, quae sub Iladriauo eisaccidit, anno regis Cyii, Judaeorum fuerat laxata capti-
supputari Olympiades centum septuaginta qualuor, vitas.
id cst, annos sexcentos nouaginta sex, qui faciunt (Vers. 4.) Die aulem vicesima et qttarta tnensis
hebdotnadas Hebraicas nonaginia novem, cl anuos primi, eram juxta flurium magnum qui est Tigris. Et
tres: quando Cochebas dux Judaeorum oppressus Ezechiel juxla fluvium Cbobar \idit visionem ina-
est, et Jerusalem nsque ad solum dirula esl. gnam (Ezech. i). Et Domino Salvatori, et fiapiisiae
(Cap. X. — Vers. 1.) Anno terlio Cyri regis Per- B ] Joanni super fluenia Jordanis aperiuntur cceli (Mat.
sarum, verbumrevelalumest Danieli, cognonxentoBal- m). c Unde eorum delirameula contice>cani, qui
thasar, el verbumverum, et fortiludo magna: inlellexit- timbras et imagines in veritate quxrentes, ipsam
que sermonem. Intelligenlia enim esl opus in visione. conantur evertere verilaiem, utflumina, et arbores,
Et quoroodo in fine primoe legimus visionis : Fuit ct paradisum putenl allegoriaelegibus se deberc sub-
aulem Daniel usque ad annum primum C.yri regis? ruere.
Fuisse ergoeum apud Cbaldoeosin prisiina dignitaie (Vers. 5.) Et levavioculos meos, el vidi. Eleva-
purpura byssoque veslitum, usque ad annum primuro lione opus est oculorum, ulvisionem mysticam cer-
Cyri regis intelligimus, quando stibvertit Chaldacos, nere valeamus.
et poslea ccepit esse cum Dario filio Assueri de se- Et eccevir unus vestilus lineis. Pro lineis, quod in-
mine Medorutn, qui imperavit super regnum Chal- terpreiatus est Aquila, Theodotio BADPIMposuit,
dseorum. Aui certe jara Dario mortuo, cujus anno Septuaginta, byssina, Symmachus d egatpsTa,id est
primo sepluaginta hebdomadarum sacramenta co- prmcipua. Pro eo aulein, quod nos juxia Hebraicuni
noverat : nunc tertio anno regis Cyri hacc vidisse vertimus: ecce vir, Symmacbus posuit, quasivir:
narratur. Et verum verbum, et fortitudo magna. Sive non enim \ir erat, sed viri habebat similitudmem.
Dei qui ista facturus est, sive prophetae qui haecC ( El renes ejus accincti auro obryso. Pro quo in He-
inlelleciurus est. braeo legitur e T31NOPHAZ,quod Aquila ita inter-
(Vers. 2.) In diebus illis ego Daniel lugebam pretatus esi: Et lumbi ejus accincti eranl colore
trium hebdomadarumdiebus : panem desiderabilem £>'f».'i.
non comedi, et caro, et vinum nqn inlroierunt in os 698 (Vers. 6.) El corpus ejus quasi chrysotithus.
meum : sed neque unguento unctus sum, donec com- ' Pro chrysolitho, qui unus est de duodecim lapi-
plerentur trium hebdomadarum dies. Hoc docemur dibus qui ponunlur in Logio Ponlificis, in Hebiaeo
exemplo, lempore jejunii a cibis delicatioribus abs- habei ttWTI THARSIS,quod Tbeodotio et Symma-
linere (quod ego puto nunc dici panem desiderabi- chus eodem verbo interprelati sunt : Sepiuaginta
lem), nec carnem comedere, nec a vinum bibere : vero mare appellaveruni, juxta illud qnod in psalmo
697 insuper et unguenla non quaerere. Qui mos legimus : In spiritu violento confringes naves Tharsis
apud Persas el Indos hodie quoque servatur, ut pro (Ps. XLVII,8), id est, maris. El Jonas fugere cupie-
balneis tttantur unguenlis. Tres aulem jungit hebdo- bat non in Tliarsum urbeui Ciliciae,ut plerique oesti-
niadas affligeus animain suam : ne transiloria et mant, litteram ponentespro liltera, velIndiae regio-
forluita videalur deprecatio. Secundum Anagogen nem , ut e pulat Joseplius: sed absolutein pela-
vero hoc dicendum est quod qui in luctu est, et gus (Jon. l).
Epochis Syro-Macedonum Dissert. m, cap. 4, qui D tan. Aquilaeauiem hanc interpretalionem Palatin.
ad htinc Hieronyrai locum illustrandura ex ms. ascribit, non Syinmacho.
Slura
luuirois confert. Sed et veteres Inscriptiones ejus- * Palaiin. cum Sangeriuanen. penes Montfaucon.
modi supnntationis nonnullaesuperant. ms. etpro Graeco wya?, quod sub^equitur,
a Sic Epi-t. c, sive Theopliili Paschalis m, n. 6: latineOpaz,ophaz legunt.
Nequaquamdiebusquadragesimm,siculluxuriosi diviles ' Post bacc verba addunt edili libri : De quibus in
solent, vini poculumsutpiremus. Et nuin. 8, jejunio- explanatione Ezechielisplenins interpretali sumus :
rumtempore avino et carnibusabslinendum. Vid. quoe nunc de chrysolilho pauca dicamus. Quein imperiiis-
in eum locumobservamus. MoxPalat. ras., et unguento siinuni coiiiiiientariiim nulliis codicum mss. nosiro-
non ungere. rum relinet, f il-uni qnoque et suiiposiiiiiuiu agno-
b Duomss.: Hoc autemjejuiiium impelrabiles, etc. sciiuiis, quia flieronyuiiis iionduinsi i ipseral in Eze-
omisso tponsw nomine. cbielem, cum Dattielem coiiinien ariis illusiravit.
c Tola subsequeus periodus : Unde eorum delira- MART.
meuia, eic. contra Origeuistas in nostris mss. nonlia- ISQuod Josepbuin laudat, inutile est, inquil Diu-
betur. sius. Libro eniui ix, c. n Antiquit. diserle ait Jo-
d Iu aliis mss.
e?atpstav , et Latinis litteris exere- nain prophelaui navigare proposuisse Tarsutn urbem
PATROL. XXV. 18
855 S. EUSEBU HlERONYMl bi6
(Vers. 7.) Vidi autem ego Daniel solus visio- A captivorum omnis populus diuiiaerclur. Et fi.rsilan
nem : porro viri qui erant mecum non viderunt: sed cum prima die ex quo posuit cor suuin propbeta ad
terror nimius irruit super eos, el fugerunt in abscon- inlelligendum, exaudilus sil aDeo, idcirco non sta-
ditum. Et Paulus apostolus simile quid in Actibus tim missus est angelus qui ei Dei indulgeiiliam
apostolorum passus est, ut, caeleris non cernenli- nuntiarel : quia viginti et uno diebus rcstiiit ci
bus, visionem solus aspicerel (Actor. xxn). princeps Persarum, enumerans peccaia populi Ju-
(Vers. 10.) Et ecce manus leligit me, et erexit daeorum, quod juste tenerenlur capiivi, ct ditniiii
me super genua mea, etc. In hominis figura videtur non deberent.
angelus, et ltumanani ad prophetam jacenlem mit- Et ecce MicJiaetunus de principibus primis rcnit in
til manum: ut sui generis corpus aspiciens nequa- adjutorium mihi [Vulg. meum]. Resistente Peryaruin
quam paveat. angelo precibus tuis, ct meae legationi, qui orationcs
(Vers. 11.) — Et dixit ad me: Daniel vir deside- tuas Deo offerebam, venit in adjuloiium niilii ange-
riorum, etc. Congiuenlervir desideriorum vocatur, lus Micbael qui praeesl populo Israel. Principes au-
qui instantia preciim et afflictione corporisjejunio- tem primos, arcbangelos inlelligimus.
rumque duritia cupit scire ventura, et Dei secrela El ego remansi ibi juxta regem Persarum. R( gem
coguoscere. Pro tiiro desideriorum Symmachus in- B Persarum augeluin, id esi, principem vocat, et os-
terpretalus est, virum desiderabilem, Omnis enim tendit quod juxta Micbaelcm sil paululum moratus,
sanctus habens in se animae pulchritudiuem, ama- qui contra principem Persarum loquebatur.
tur a Domino. (Vers. 14.) Veniautem ut docerem lequw ven-
(Vers. 12.) Et dixit ad me : Noli metuere, Da- lura sint populo tuo in novistimis diebus. Quod Da-
niel: quia ex die primo quo posuisti cor tuum ad in- niel deprecalus esi, boc a Deo merelur audire, <;itid
telligendum, ul te affligeres in compectu Dei [Al. Do- fulurum sil populo Israel non in vicino tempore,
mini] tui, exaudita sunt verba tua, et ego egressus sed 700 '" novissimis diebus, id ist, in consum-
sum ad verba tua [Vulg. veni propter sermones tuos]. matione sxculi.
Vicesima quarta die mensis primi, id cst, Nisan, (Vers. 16.) a Domine mi, in visione tua dissotu-
expletis tribus hebdomadibus, hoc est, viginii die- tm sunt compages mew, etc. Sic Thcodotio interpre-
bus el uno cernit hanc visionem : ct audit ab an- talus esl, juxta illud quod in cenlcsimo secuudo
gelo, quod ex die primo quo orare cceperit, et affli- psalmo legimus : Bencdic, anima nna, Domino, el
gere se inconspectu Dei, exaudita sunt verba ejus. omnia inleriora mea, nomen tanclum ejus. Prius eniin
Quoeritur, si statim exaudilus est, cur non slatim quam visionem Dei videre iiiereaniiir, interiora nos-
699 a(J eum missus sit angelus. Data est ei per C tra foras aspiciunt; ctim autem viderimus visioneni
moram occasio amplius Deum deprecandi: ut ex eo Dei, converleiitur in nos interiora nosira, loti in
quod plus desiderat, per laborem plus audire me- illis sumus de qttibus et in alio psalmo scribiiur:
reatur. Quod autem ait: Et cgo ingressus sum ad Omnis gloria ejus filiw regwm b ab intua, in fimbriis
verba lua, Itunc habet sensum : Postquam tu cce- aureis (Ps. XLIV,41).
pisti bonis operibus, et lacrymis atque jejunio Dei (Vers. 19.) Cumque loquerelttr mecum, conva-
invocare misericordiam, et ego accepi occasio- lui, el dixi: Loquere, Domiue mi, quia conforlasti
nem, ul ingrederer in conspectu Dei, et orarem tne. Et ait. Nisi enim conforlassel eum taclus quasi
pro te. filii hominis, et pavor recessisset ex corde, sacra-
(Vers. 15.) Princeps aulem regni Persarum re- menta Dei audire non poterat, et idcirco nnnc ait :
stitit mihi viginti etunodiebus. Videturmibi bic esse Quia confortasti me, loquere, Doniine. Tuenimfe-
angelus cui Persis crcdita est, juxla illud quod in cisti ut.possim, et audire, et sentire qu* loqueris.
Deuteronomio legimus : Quando dividebal Aliissimus (Vers. 20.) Numquid scis quare venerim ad le?
gentes et disseminabal filios Atlam : staluit terminos et nunc revertar ul prmlier adversum principem Per-
gentium juxla numerum angelorum Dei (Deul. xxxn, sarum. Quod dicit hoc est: Veni quidem ut doce-
8). Isli sunt principes de quibus et Paulus aposto- D rem te exauditas preces tuas : sed reversurus sum
lus loquitnr : Sapientiam loquimur inter perfectos, rursum ut pugnem contra principein Persarum in
quam nullus principum swculi hujus cognovit.Si enim conspectu Dei, qui non vult popiiluin tuura de cap-
cognovissenl,numquam Dominum gtoriw crucifixissenl tivitate laxari.
(I Cor. w, 6). Restitit aulemprinceps, id est, ange- Cutnenim [Vttlg. er<jo] egrederer, apparuil prin-
lirePersafflm, faCienspro credita sibi.provincia, ne ceps Grmcoritm ingrediens [Vulg. veniens]. Ego, in-
Cilicise. Sed et Iib. i, c. ln : Ttats/itiquit, estThur- do, sicque fortasse restituenaum: Non in Tarsntn Ci-
sus. 8ic!dntiquitusvoc'abttturCUkitt.'Unde hodieque licim, ut piltat Josephus, litteram ponens pro littera,
Tarsus apud eos tnaxima civitatum totius provincim vet lndiw reyionem,nl plerique exislimant.
a Nostri tnss.: Domine, in visionetuaconversa sunl
antiifuum notiien retinuit, 0 in T mtltdto. Quia ipse
qttotjue Wer. ubi Jolise locum cnarrat, sic hahet: inleriora mea in mc.
b Vaiic. et Palalin., inlrinsecus, tacentque pneter-
Utodeintilatus ilain, el recedens a facie Domini, [u-
gere voluil in Tharsis, quam Josephus inlerpretdtur ea in fimbriis aureis. Victor. ex Vulgata ediiioneet
Tarsum Cilicimcivitatem,prtma tantumliitera cotnmu- Grseco filimregis ab intus. Pauloante vocem psalmo,
tata. Proinde suspicatur hunc locutn cubare in men- quaedeerat, ex ross. suffecimus.
557 COMMENTARIORUM IN DASJELEM LIBER. CAP. XI. ,«.58
quil, egrediebar deconspectuDei, tit libi nunliarem A prophetarum est, repentc personas 702 introducere
qux ventura sunt populo luo in novissimisdiebus : sine ulla proetatioue verborum : ut est illud in psal-
licet adhuc non sim securus, stante Pcrsarum prin- mo tricesimo primo; cum enim rogasset Doniinum
cipe, et contradicenie luis precibus ac meoe legaiio- propbcta, et dixisset : TMCSrefugium meum a tribu-
ni. Et ccce priuceps Grx-corum, id est, Maccdonuin, latione b mea quw circitnidcdil me; exsullatio tnea,
veniobat, el ingressus est io coiispeciu Dei, ul ac- erue me a circuntdanlibus me, repcnle persona Dei
cusaict Persarum principcm atque Medoium : ul in inlroducitur rospondenlis : Intelleclum libi dabo, et
locum enruin, regnuui Macedonum sucrcdeiel. El instruam le in via hac qua gradieris : firmabo super tc
revera mira sacramenta Dei; laxatoenim de capti- oculos meos (Ver». 7, 8). Ergo et nunc narrante
viiate populo Judoeorum, Persarum regnuui atque propbeta : Ab anno primo Darii Medi, stabam etde-
Mcdoruni, interfecto Dario, subvertit Alexander, rcx precabar, ut confortaretur et roboraretur ejus im-
Macedonum, et princeps Graecorum vicit principcm perinm, Deus repeole respondit:
Persartim. (Vers. 2.) — Et nunc verilatem annuntiabo tibi.
Verumtamenannuntiabo libi qttod expressum esl in Eslque sensus : Quia vis nosse de Persariim regibus
tcriptura reritalis. Hic ordo leclionis est : Adliuc quid fuluruni sit, audi ordinem rerum, cl ausculla
res in dubio est. Te eniiu precante Dominura, 701 B ^ quod quoeris.
et me offerenle orationes luas, stat e regione Et ecce tres adhuc reges stabunl in Perside : et
princeps Peisaruin, et non vult poptilutn ttium de quartus ditubilur opibus nimiis super omnes: el cum
caplivitale laxari. Ego autem, quia venit princeps invaluerit divitiis suis, concitabit omnes adversum
Graecorum, et inierim pugmt conlraprincipem Per- regnum Grwcim. Qualuor reges post Cyrum dicil in
sarum, liabens illic Micliaelem in adjiitorium, doncc Per^ide surrecturos, Cambysen lilium Cyri, cl Smer-
illi inler sc dimicant, referam libi quae Deus mihi den Mogniii qui Pantapten filiam Cambysis duxit
futura praedlxerii, et tibi narranda procceperit. Nul- uxorcm. Qui cum a septem Magis fuisset occisus, ct
lique oriatur scrupulus rjuare pro principe Macedo- in locum ejus Darius suscepisset imperium, eadem
nura , principcm Groecoruin dixerit , hoc est, Paniaples nupsil Dario, et ex eo Xerxen genuit
'EWIIVWV. Alexander enim rex Macedonum, primum lilium, qui potentissimus rcx etditissiinus, adversum
subversa Graecia, et subjecta potestati suoe, in Per- Grajciam iniiumerabilem duxit exercilum, el ea gcs-
i-as arma cnrripuit. sit quaeGraecorum narrant bisloria;. Succendit enim
El nemoest adjutor meus in omnibus his, nisi Mi- Athenas sub principe Callia, bellumque eo lempore
cliael princeps vester. Ego sum, inquit, angelus ille gestum est in Tbermopylis, et apud Salaminam na-
qui offero Deo orationes tuas, et nullus ea aliuS quiGG vale certanien : (jiiando Sopbocles et Eui ipitles clari
adjutor meus sit rogandi pro vobis Deuni, uisi Mi- habebanlur, et Theinislocles in Persas fugiens,
chael arcbangelus, cui creditus cst populus Ju- hausto tauri sanguine, peiiit. Fruslra igitur quidani
da:orum. Et interim hoc tempore ego et princeps Darium regem qu.utuni, qui ab Alexandro superatus
Graecoruin conimuni labore adversum Persarum esl, scribil; qui non quarlus, sed quartus decimiis
principem ditnicamus. Revolvendae snnt veteres post Cyrum Persarum rex fuit : quem seplinio im-
bisloriaB, ci a considerandum ne forte illud leropus perii sui anno et superavit et occidit Alexander. Et
significet quando Persae a Graecis victi sunt.Juxta notanduin quod, qualuor posl Cyrum rcgibus Per-
editionem Vulgatam usque ad finein libri una puta- sarum enumeratis, novem ° praiterierit ct transierit
tur visio, quae anno tertio Cyri Regis Persarum ap- ad Alexandrum. Non cnim curoe fuil spirilui pro-
paruil Danieli. Porro juxta Hebraicam veritatcm, piietaii Iiistoiiic ordinera sequi, sed proeclara quaiquc
separatasnni quaesequuntur, et scripta ordine prae- persiringere.
postero. De cujus causis supra diximus : Nou eniin 703 (Vers. 3.) Surget vero rex fortis, et domi-
sub Cyri anno lertio, sed sub Darii primo qui sub- nabitur polestalemulta : et faciel quod placueril ei. F.t
verlil Baltbasar, narranlur isla quoe scripta sunt. cum steterit, conterelur regnutn ejus. Perspicue de
(Cap. XI. — Vers. 1.) E170autem ab anno primoT) D tnagno Alexandro rege Macedonum lo|iiitur, qui
Darii Medi slabam, ut confortaretur et roborarelur. Pliilippi filius fuit : bic cnim lllyricis, Thracibusque
Ego, inquil Daniel, ab anno primo regis Darii qui superatis, vicia Graecia Tbebisque subversis, trans-
subvcriit Chaldaeos, et mc de manu inimicorum, ivit iu Asiam : el lugaiis Darii ducibus, urbem
quantum in se fuil, liberavit (ob custodiain meam Sardis cepil : poslcaque capta India, et urbe Alexan-
ctiam lacum leonuni suo signons annulo, ne nie,;ul- driacondita, cuin triginta et duos oetatis liaberct
versarii inlerficerent), slabam in conspectu Dei, et nnnos, ct duodcciuiuni imperii annum, in Bahylone
rogabam ejus clementiain , pro eo qui me diligebat, veneno pci iil.
ut confortaretui', vel ipse, vel regiuim ejus, et robo- (Vcrs, 4.) El dividelur in qua.uor ventos cmli ;
raretur, Cunuiue in oratione persisterem, haec, Do- sed non in posteros rjus, neque secundum polentiam
niino respondente, cognovi. Consuetudinis aulem illius qud dominatus est. Post Alexandrum in qua-
a Nostri mss. ipse.jiie Victorius cx Floreiilinis sic c Puta AriaxerxenLongimanum, Xerxen, Sngdia-
leguui. Anlea constderandw. iiiiin, Dariuin .Noilioin.Aitaxerxen Memnonem, Ai-
b Abest a noslris mss. mea, trax vox ne pic in taxei-vcu Oclium, Arsetoni, Dariuni Codomanum qui
Graecoest textu. ab Aloxandto superatus esl.
S69 S. EUSEBII HIERONYMI 560
tuor venlos cceli: orienlem videlicet.etoccidentem, A quas nunc Liburnas vocant, niille quingentas; alias
meridiem, et septenlrionem, regntim illius divisum ad cibaria militum deportanda, mille : auri qunqiie
est. 1ii jEgyplo enini primus regnavit Ptolemoeus et argenti grande pondus : ila ui de .lEgypto per sin-
Lagi filius, id est, ad ineridiem. In Macedonia Phi- gulos annos qttatuordecim niillia, et octingcnta ta-
lippns, qui et Arideus, fraler Alexandri, id est, ad lenta argenti acceperit: et frumenti arlabas (quse
occidentem. Syriaeet Babylonis, et superiorum loco- mensura ires tnodios et tertiam modiipartem habei)
rum, Seleucus Nicanor, id est, ad orienlem. Asioe quinquies et decies ceniena millia.
et Ponti cacierarumque in ipsa plaga provinciarum (Vers. 6.) Et posl finem unnorum fmderabunlur
Antigonus, id est, ad septentrionem. Ilaecsecundum (sive, ul Theodotio inierpretatus est: Et post annos
lolius orbis plagas dicimus. Caeteruni qui in Judsea illius commiscenlur).Filiaque regis Anstri veniel ad
est, ad Aquilonem Syriam, et ad Meridiem JEgy- regem Aqnilonis, facere amicitiam : et non obtinebit
ptum habei. Quod autem ait : sed non in posleros forlitudinem brachii, nec stabit semen ejus; ettradetur
ejus, hoc significat, quod liberos non babuerit : sed ipsa, ei qui adduxerunt eam juvenes [Vulg. adoles-
regnum ipsius in al.enos laceratum sit : exceplo centes] ejus : qui confortabant eam in temporibus.
fratre Philippo, qui Maccdonas tennit. Neque secun- Primum Syria; regnavit, ttt diximus, Scleucus, co-
duni potentiam illius qua dominatus est. Divisum B gnomenlo Nicanor. Secundus Aniioclms, qui appel-
eniin in quattior partes regnum imbecillius fuit : latus est Solher. Teitius et ipse Aniiochus, 705
dum adversus se dimicant, et intestino furore bac- qui vocabatur &eb;, id est, Deus. Iste adversus Pto-
chantur. lema-um Philadelphum, qui secundus imperabat
Lacerabitur [Al. delebitur] enim ejus regnum etiam jEgyiiliis, ge^sit bella (|uainplurima, et totis Baby-
in externos : exceptis his. Praeter regnaqualuor, Ma- lonis atque Orienlis viribus dimicavit. Volens itaque
cedouiae, Asiae, Syrice et ^Egypti, etiain in alios Ptolemaeus Philadelphus post multos annos nioles-
obscuriores, et niihores reges Macedonttm regnum lum linire ceitaiiicn, filiam suam noiniiie Berenicen,
laceratttni est. Signifuat autemPerdiccam, etCrate- Anliocbo uxorem dedii, qui de priore uxore notnine
ron, ei Lysimachum. Natn Cappadocia, et Armenia, Laodice, habebat duos filios, Selrucum , qui cogno-
Bitbynia, et Heraclia, Bospliorusque et aliae provin- minatus esl Callinicus, et allerum Autiocbum. De-
ciae de potestate Macedoiiuin recedentes, diversos duxitqite cam usque Pelusium : el infinita auri, et
sibi reges constituerunt. argenti millia dotis nomine dedit: Unde yopvoyopof,
( Vers. 5. ) Et conforlabilur rex Austri. Plole- id est, dotalis appellalus est. Antiocbus auiein Bere-
ma?um indicat filium Lagi, qui primus regnavit in nicen consortem regni habere se dicens, et Laodicen
.(Egypio, et vir prudentissimus fortissimusque ac E in concubinoe locura, posl mullum lempons amore
ditissimus fuit, 704 el lant:e poieniia-, ut Pyrrhum superalus, Laodicen cum liberis suis reducit in
regein Epirotarum expulsum reslituerit [Al. resti- regiam. Quae metuens ambiguum viri aniinum, ne
lueret] in regnum, Cyprumque obtinuerit et Phoe- Berenicen reduceret, virum per ministros vcneno
nicen : et viclo Demetrio filio Antigoni, Seleuco interfecit. Berenicen autem cum filio qui ex Antio-
regni stti pariem, quse ab Anligono fueral ablaia, cho natus erat, Icadioni el Genneo Antiocbiae prin-
restituerit : Cariam quoque obtineret, et multas cipibus occidendam tradidit : filiumque suum ma-
insulas urbesque et regiones, de quibus non esl jorem Seleucum Callinicum in palris loco regem
bujus temporis scribere. Idcirco autem coetera regna constituii.Et boc est quod noiicdicitur : Post mulios
diroiltens, Macedoniaevidelicet et Asiac, tanlum de annos Ptolemaeus Pbiladelpbus et Anliochtis &eo;
^Egypli et Syrioe narrat regibus : quia in medio Ju- facienl amiciiias : et filia Austri regis, hoc est Pto-
d.ea posita, nunc ab illis, nunc ab istis rcgibus tene- leinaei, vcniet ad regetn Aquilonis, id est, ad Antio-
baiur. Et Scriplurae sanctae proposilum est, non clium, ut iuter patrem ac virum jungat aroicilias.
externam absque Jud«is bistoriam lexere, sed eam Et non poterit, inquit, obtinere, nec semen illius
quoe I^raeli populo copulata est. stare in regno Syriae; sed et ipsa Bereuice, el qui
Et de principibus ejus prwvalebit super eum : et " eam adduxerunl, interficienlur. Rex quoque Anlio-
dominabilur dilione. Multa enim dominatio ejus. lste chus qui conforlabat eam, hoc est, perquem potcrat
est Ptolemaens Philadslplius secundus rex ^Egypti, praevalere, veneno uxoris occisus est.
filius Ptolemap.isuperioris: sub quo LXX inlerpretes (Vers. 7-9.) El stabil de germineradicum ejus ptan-
Alexandriae Scripturam sanciam in Graecumdicun- tatlo: et veniet cum exercilu , et ingredietur provin-
tur vertisse sernionein : qui et Elcazaro ponlifici ciam regis Aquilonis, et abuletur eis, et oblinebit. In-
multa Jerosolyroam, etin teropli donaria vasa trans- super el deos eorum, et sculptilia, vasa quoquepretiosa
misit : ctijiis biblioihecoe proefuil Demetrius Pha- auri et argenti captiva ducet in JZgyptum: ipse prm-
lereus, idem apud Graecos orator, et pbilosophus : valebit advertus regem Aquilonis. Et intrabit in re-
tanlaeque pntentiae fuisse narralur, ut Ptolemoeum gnumrex Austri, etreverlelur ad terram suam. Occisa
pairem vinceret. Narrani enim histoiiae babuisse Bereniee, et mortuo Ptolemaeo Philadelpho patre
eum peditum ducenta millia, e ;uitum viginti millia, ejus injEgyplo, fraler illius et ipse Plolemaeus co-
curruum vero duo millia , elepbantos quos primus gnomenlo Evergetes, tertius successit iu regnum, de
eduxit ex ^Etliiopia, quadringentos. Naves longas, plantatione et de germine radicis ejus, eo quod es-
561 COMMENTARIORUM IN DANIELEMLIBER. CAP. XI. 66>
setgermanus: et venit cum excrcitu magno, etin- A sus Anliocbum Magntim, qneni nunc regem Aqui-
gressus est provinciam 706 reS,s Aquilonis, id est, lonis vncat, juxla situm ^Egypli et Judaeie prnvin-
Seleuci cognomento Calliiiici, qui cum matre Lao- ciae; idem enim locus pro qualiiate regionis, alteri
dice regnahatin Syria, el abususesl eis, etoblinuit, ad Ausiriim, alieri ad Aquilonem situs est. Verbi
inlaiitum utSyriam caperet.etCilieiam, superiores- gratia : Si de Judaea dicamus, jEjjyptiis ad aquilo-
que parles trans Euphraten, et propemodum uni- nem , Syriis ad auslrura esl. Iniio ergo certamine
vcrsam Asiam. Cunique audisset in ^Egypio seditio- ju.vta oppidum Raphiae, quod in foribus jEgypti est,
nem moveri, diripiens regnum Seleuci, quadraginta omnem Antiocbus aroisit exerciium, etper deserla
niillia talentorum argenti tulit, et vasa pretiosa si- fugiens, pene captus est.Cumqne cessisset Syria,ad
mulacraqiie deorum, duo millia quingcnta : in qui- extremum fcedere et quibitsilani condilionibus pu-
bus erant et illa quae Cambyses, capta ^Egypto, et in gna finiia esi. Et hocestquod Scriptura nunc dicit:
Persas portaveral. DeniquegensjEgypiiorum idolola- Dejiciet multamillia, Ptolemaeus Philnpaior; scd
tria; dediia: quia post mullos annosdeos eorum re- non praevalebit. Adversarium enim suum capere
lulerat. Erergeten eum appellavil. Et Syriam qui- IKn potuit. Quodque sequitur.
dem ipse oblinuit; Ciliciam autem amico suo An- (Vers. 13,14.) Et convertetur rex Aquilonis, et
liocbo gubernandam tradidit, et Xanthippo, alteri B I prmparabit multiludinem multo majorem quam prius,
duci, provincias trans Eupliraten. el in fine temporum, annorumque veniet, properans
(Vers. 10.) Filii aulem ejus provocabunlur: et con- cum exercitu magno el opibus nimiis. Et in temportbus
gregabunl mulliiudinem exerdtuum plurimorum: et illis, multi consurgentadversum regem Austri. Aniio-
veniel properans, et inundans, el revertelur, el conci- chum Magnuin significat, qui contempta Plolemaei
labilur : el congredietur cum robore ejus. Post fugam Pbilopatoris ignavia,eo quoddeperiret Agatbocleam
et mortem Seleuci Callinici, duo filii ejus Seleucus [Al. Agalhoclidam] psaliriani, fralremque ejus, et
cogiioinemo Ceraunus, el Anliochus qui appella- ipsum Agathoclen haberet concubinum, quem postca
tus cst Magnns, provocati spe vicloriae et ullione iEgypti ducem constituit, incredibilem desuperiori-
parentis, exercilu congregato adversus Plolemaeum bus locis Babylonis esercilum congregavii. Et Plo-
Philopatoreni, arma corripiunt. Cumque Seleucus lemaeoPhilopatoremortuo, adversum filium ejus, qui
major frater, leriio anno imperii esset occisus in tunc quatuor annorum erat, et vocabatur Ptole-
Phrygia per doluin Nicanoris et Apaturii : exerci- ma:us 'Eitiyavh;, rupto fcedere, movit exercitum.
lus qui erat in Syria Antiochum fratrem ejus cogno- Tantae eniin dissolulionis el superbioe Agatbocles
niento Magnum de Babylone vocavii ad regnum. Et fuit, ul subditoeprius ^Egyptoprovinciac rebellarent:
proplerea nunc ii.fert, quod duo quidem filii provo- C ipsaque iEgypttis seditionibus vexaretur. Philippus
cali sunt, el congregaverunl multiludinem exerci- quoque rex Macedonum, et MagnusAntiocbtis, pace
tiium plurimortim. Sed quod unus Antiochus Ma- facla, adversum 70g Agathoclen et Ptolemaenm
gnus venerii de Babylone in Syriam, quaceo tempore Epipbanen dimicarent, sub bacconditione, ut proxi-
tenebaiur a Pioleniaeo Philopalore filio Evergetis , mas civitates regno suo singuli de regno Plolenisei
qui quarlus regnavii in jEgyplo; cumque pugnassel jungerent. Et hoc esl quod nunc dicii, multos con-
adversum duces ejus, iinino prodiiione Theodotii surgere adversus regem Austri, Ptolemaeum scilicet
obiinuisset Syriam, quae per successionem jam a re- Epipbanen, qui eralactate puerili.
gibus jEgypti leuebaiur, in lantain veuit audaciam, Filii quoque prwvaricalorum populi lui extotlentur,
contempta luxuria Philopaloris, et nwgicis ariibus, ul impleant visionem, et corruant [Vulg. corrueni].
quibus inservire dicebatur, ut ultro iE^yptiis bellum Pugnanlibtis contra se Magno Anliocho et ducibus
conaretur inferre. Plolemaei, in medio Judoea posita in contraria stu-
(Vers. 11, 12.) Et provocalusrex Austri, egredie- dia scindebalur: Aliis Antiocbo, aliis Ptolemseo
tur, el pugnabit adversum regem Aquilonis: el prwpa- favenlibus. Denique Onias sacerdos assumplis Ju-
rabit multiludhiem nimiam, el dabilur multiludo in dieorum plurimis fogit in iEgyptum, et a Ptolemaeo
tnanu ejus.Et cnpietJQfl multitudinem, et exallabitur Dj bonorifice susceptus, "accepit eam regionem quae
cor ejus: quia [Vulg.fj] dejiciet mulla millia: sed non Heliopoleos vocabatur :et concedenle rege, templum
prmvalebit. Ptolemaeus enim cognomento Pliilopa- exstruxit in JEgypto simile templi Judaeornm, quod
tor, atnissa Syria, prodilione Tbeodolii, congrega- permansil usque ad imperium Vespasiani, annis du-
vit pluriraam tnuliiludinem, et ingressus cst adver- ceniis b quinquaginla. Ipsa aulem c urbs quae voca-
a Toia haecde Oniae tcmplo historia ex Josephi phus:
y_povo;rjvei; rr)v unb-Aeia-ivTOUvaou yeyovi>;
de Bello Jiid. lib. vn, c. 10, nanslala est. Ille vero aTrorfi; Y.arao-Y.ivri; erri rpia y.at Teo-capaxovTaxat
fusius reg oneni, quain a PmlemaRO.iccepit Onias, Tptaxoo-ta.Rnfinus vertit cccxxxin; legendum vero
describeuS, StSworJ,ait, aotw yi>pav iv.v.rbverti roi; nuperus Josepbi ediior monet, ccxxxm: iftind clau-
oySoflxovTao-TaStorfa7TEyouaav,MsfKpswfvbp.o;SSOUTOJ ; snm fuerit teinplum illud Vesoasiani jussn panlo post
*Hitovi7ro>tTvjj
xaXetrat,ev8atppovpiovr.araar.evaaap.evo;r Jerosnlymilaniun excidium circa aiiuuro U. C. 824.
Ovias, TOV jiiv vabv o\>%o/xoiovwxo8op]o-sTWsv 'Ispo- Vide Seldenum lib. i de Success. in Pontif. Hebr.
aoWttotf, aXka.7r0pyw 7rapa7r^i)o-tov.. Ubi vides abs> c. VIII.
Hieronyino, qui ait, siinile exsirucium Judaico lem- c Unde ait Josephus templum exstructum sv tji '0-
pt'i, Jo-epliuin dissentire, qui dissimilefuisse tradit. vtoumlovpivri.
b Imnio trecentos quadraginta Ires numerat Josc-
m S. EUSEBIf HIERONTMI K6*
batur Onise, diniicantibus postea adversus Romanos IA pretatus est Aquila, qtiem nos iu hoc loco sccuti su-
Jud;cis, ad solum usque deleta est: el neque urbis, intis, Theodotio ipstim Hcbraicum vcrbum posuit
neque lempli, ullnm restat vesiigium. Sub occasione d o-aSiv,pro quo Symmachus vcrtit, terram (ortilti-
ergo OniaePontificis, inflnita examina Judoeoriim dinis.
jEgyptum confnger.uni. Eo lempore et Cyrenaorum (Vers. 17.) El ponet facicm suam ut ver.ial a:l te-
rouliiiudine repleta cst. Asscrebat enim a Onia se nendum vniversumregnum cjtts, el recta faciet cum eo.
Isaire implere vaticinium scribentis : Erit altare Do- El filiam feminarum dabit ei, ut everlat illum [ Vulg.
mini in JEgypto, et tiiulus Domini in termir.is cjus illtid]. Ut evertat illum, hoc est, Ptolemseum , sive
(Isai xix, 19). Et hoc est nuod nunc dicit: Fitii prw- illud, lioc est, regnum ejus. Volens Antiocbus non
varicatorum populi lui, qui dereliquerunt legem Do- solum Syriam, el Ciliciam, ei 710Lyciam, ci alias
roini, volentes in alio loco proeterquam jussura proviiicias,quacPl(ilemocifiierantpariium,pnssidei'e,
erat, Deo victimas iinmolare, extollcntur in super- sed in ^Egyptum quoque rcgnum suuni extendere,
biam, et visionem, boc est, Domini prneccptum se filiam suam Cleopalram per Euclem Rliodium sep-
implere jaclabtini. Sed corruent : quia et tcuipluni timo anno regni adolescentis, dcspondit Piolemaeo,
et urbs poslea dcslruentur. Cumque Anliochus lenc- et tertiodecimo anno tradidit, data ei dotis noinine
re: Judscam , missus Scopas b jEtliolus dux Ptole- D | omni Ccelesyria et Judaca. Filiam aulem feminarum
macipaiiium, adversus Antiochum foititer dimica- per 7i),sovao-ft6v voeat, ul cslillud poeticum :
vit, cepitque Judaiam, et oplimates Plolemsei par- Sicore loc.utaest.
tium secum aliducens, in jEgyptum reversus est. Vocemquebisauribushausi.
15 El veniet rex et (Vers. 18, ly.) Et non stabit, nec illivs eril. Fj con-
709 (Vers. , 16.) Aquilonis, verlel faciem suam ad insulas , el capiet multas : et
ct
comportabit aggerem, capiet nrbes munitissimas, et
cessare faciet principem opprobrii sui, et opprobrium
brachia Austri non sustincbunt : et consurgent elccti
ad et non erit El ejus convertetur in eutn. Et conrcrlcl faciern suam ad
ejns resistendum, fortitudo. faciet lerrm suw, et impingei, et eorruet,etncnin-
venie.nssuper eumjuxla placitum suum,et nonerilqui imperium
venietur. Neque eniin oblinere potuit ^Egvptum :
slet conlra faciem cjus : el stabil in lerra inclyta, et
Ptoleniaeus Epipbanes et duces eju*, sentien-
consumetur in manu ejus. Anlioclius ciiini volens quia
tes doltiro, cautius se cgeruni , et Cleopatra magis
Judaeam recuperare, ct Syrioe urbes pluritnas, Sco-
viri paries, quam paremis fovil. Unde veriit f-e ad
pam ducem Ptoleniaei juxta lonies Jordanis, ubi
et navali certaininc adversum plttrimas in-
iiunc Pancas condita est, inito ceriamine fugavit, et Asiam,
sulas dimicans , cepit Rhoduni [ -4/. Ilrodum ], et
cum decem millibus arniatorum obsedit clausuin in
Samum, el Colnpbonaro [ Al. Colopboniaui el Bo-
Sidone. Ob queni llberandum misit Ploleinoeus du- i et Phoceam, et alias mulias insulas. Sed oc-
ces inclytos Eropuin, et Menocleni, et Damoxenum curritei L. clam],
Scipio Nasica cum fratre suoPublio Sci-
[ Vttlg, Dainoxeuiii ]. Sed obsidionem solvere non pione Africauo, qui Annibalem viterat. Cum (nim
potuit ; donec fame superatus Scopas mautis dedit, consul Nasica frater Africani bebetioriscssel iigeoii,
et nudus cum sociis dimissus est. Qundque ait, et contra regem potenlissimum sen.itus ei belltim
Comportabit aggerem , illud significat, quod praesi- nollet credere, spontaneam legntionem obtulit Alri-
diumScopoe in arce JerosoIymoriim,anniteniibus Ju- canus pro fratris injuria. Victus ergo Aniiochus, in-
daeis , mulio lempore oppugnarit : el ceperit alios tra Taurum
regnare jussus est, et inde fugitad Apa-
urbes , quae prius a Plolemoei partibus leiiebantnr , ac Susam, et ullimas regni sui peneiravit
miam,
Syriae , et Cilicioe, et Lycia? [ Al. Lydine]. Eo enim urbes. Cumque adversum Elim.xos pugnore!, curo
tempore Captaesnnt Aphrodisias , et Soloe, et Ze- omni est deletus exercitu. Et boc est, quod nunc
phyrion, et Mallos, et Anemurium [Al. Anemiirum], Scriplura dicit, quod niulias insulas ceperit: et vin-
et Selenus, ei Coracesium, et Coricus, et Andriace, cente Roinano , regnum Asia; perdidcril: ct oppro-
et Limyra, et Patara [ Al. Patra], elXanthus, etad brium ejus converstmi sit iu capui ejus : el ad ex-
extremum Ephesus : de quibus universis et Graca, iremum de Asia fugiens , rcversus sil ad imperium
et Roinana narrat hisloria. Quodque intulil: Ei sta- * lerroe suce , cl impegerit atque cormerii, el locus
b!t in lerra inclyta, et consumetur, sive perficietur in ejus non sit inventus.
tnanu ejus; terram inclytam, sive, ut Septuagiuta (Vers. 20.) Et slabit in loco ejus vilissimus, etin-
inlerpretati sunt, voluntatis, boc est, quoe compla- dignus decore regio : et in paucis diebus conteretur,
ceatDeo, Judaearo significat, et proprie Jerusalem, non in furore, nec in prmlio. Seleucum dicit cogno-
in qua honorifice c suscepios eos qui partium Scopae menlo Philopatoreni 711 hlium Magni Antiochi,
erant, prosecutus est. Pro terra inclyta, quod inter- qui nihil dignum Syrioe et patris gessit imperio, ct
a Hanclsaiae praediclionem alibi S. Doctorin Com- et mox
persecutus pro prosecntus.
d Verius,
meni. in illum Isaiae locum. contra ipsum Oniam ut videtur,mss. Palaiin. et penes Mont-
exagital. Isaias quippe spiritale Clirisli regnum de- faucon.-Sangerm. babenl cum r el Lntinis liiteiis
scribens dixcral in iEgyplum usqiie propagalum iri. Safttr.Sic TheodorilllS : Ttvtf tfiv rr)v 'Egpatwvipwvr,v
b Noslri mss. jEtliioti, sive Eptoli filhts legunt. ei; rr)v 'EW.aSauera@eSkriy.brav , yr)vtou SaSsip ZEX/IJ-
VidePolybium lib. iv, cap. 26, etc. xao-t.Videtur mliilosecius Thcodotio posuisse s«S:t,
c Rescribit Viciorius ex ingenio, sivead stiperio- vel Safiastft.
ris conlextits seriem, susceptus, scilicet Anliochus :
S6S COMMENTARIORUM IN DANIELEMLIBER. CAP. XI. »66
absque ullis proeliis inglorius periit. Porro Porphyr A usque ad ronre, et a fiumine usque ad terminos or-
rius n-m Milt hunc esse Sdcucum , sed"Plolemoeuit) bis lerrarum , nec omnes gonle; servierunt ei, ne-
Epiphanen, qui Scleuco sil inolilus insidias, et ad- que ante solem permansii nomen ejus : nec bene-
versum eum exercilum pracpararit, elidcirco veneno diclse sunt in ipso omnes tribus terrae, nequeomnes
sit interfectus a ducibus suis. Quod cum unus ab gentes magnificaverunt enm. Ex parte autem et
illo quacreret, tantas res moliens ubi baberet pecu- quasi in umbra,et imagine veritatis in Salomone
niam ? respondit, sibi amicos esse divitias. Quod praemissa sunt, ut in Domino Salvatore perfecfius
cum divulgatum esset in pnpulis , liniui runt duces implerenfur. Sicut igitur Salvator habel, et Salo-
ne anferrct eorum substanliam, el idcirro eum roa- monem, el caeteros sanctos, in typum adventus sui:
leficis artibus ncciderunt. Sed quomodo potest in sic et Antichrislus pessimum regem Antiochum, qui
loco Magni Anliocbi stare Ptolem.tus, qui hoc om- sancios persecutus est, tcmplumque violavit, recte
nino nnn fecit: maxime cum LXXinlerpretati sunt, lypuin sui habuisse credeudus est. Sequamur igitur
et stabil de radice ejus plantatio, id est, de germine expositionis ordinem , et juxla utramque explana-
ejus, et semine, percutiens dignitalem imperii: et in tionem, quid advcrsariis, quid nostris videalur, bre-
paucis diebus conteretur absqueira el prmlio ? Hebrsei viter annolemus. Siabil, inquiunt, in loco Seleuci,
vilissimtim et indignum decoreregio Tryphonem iu- B fraier ejus Antioclius Epiphanes, cui primum ab his
telligi volunt, qui uitor pueri arripuit tyrannidem. qui in Syria Ptolemaeofavebant non dabatur bonor
(Vers. 21 seqq.) Et slabit in loco ejus despeclus: regius, sed postea siraulalione clementiae obtinuit
et non tribuetur ei honor regius, el veniet clam, et ob- reguum Syriae. Et brachia pugnantis Ptolemaei, et
tinebit regnum in frauduleniia. Et brachia pwjnantis nniversa vastantis, expugnata sunt a facie Antiochi
expugnabuntur a facie ejus, et conterentur insuper et atque conlrita. Brachia autem fortiludinem vocal'
dux fmderis. El post amicitias cum eo faciet dolum, unde cl manus appellatur exercitus mulliludo. Et
et ascendel, el superabit in modico populo. Et abun-r' non solum, ail, Plolemaeum vicit fraudulenlia , sed
dantes, el uberesurbes ingredietur : et faciet qum nvn ducein quoque fcederis, hoc est, Judam Machabaeum
fecerunt patiresejus, el patres palrum ejut: rapinas, et superavil dolis. Sive quod dicit hoc est; Cum ipse
prmdam, el divilias eorum dissipabil, et conlra firmis- obtulisset paceiu Plolemaeo, et fuisset dux fcederis,
simas cogitationesinibit, el hoc usquead lempus.Huc- postea esl ei molitus insidias. Plolemaeumautem hie
usque ordo historiae sequitur, et inier Porphyrium non Epiphanen significat, qui quintus regnavil in
ac nostrus [ Al. nos], nulla contenlio esi. Caetera ^Egypto, sed Plolemaeum 713 Philometorem,
quaesequunfur usque ad finem voluminis, ille iuter- filium Cleopatrae sororis AnUochi, cujus hic avun-
pretatur super persona Antiocbi fjiii cognominatus C culus fnit. Et cum post mortem Cleopatrse Eu-
est Epiphanes, frater Seleuci, filius Antiocbi Magni, laius eunuchus nutritius Philometoris, et Leneus
qui post Seleucum undecim annis reguavit in Syria, jEgyplum regerent, et repeterent Syriam quam An-
obtinuilque Judaeam, sub quo Legis Dei persecutio liocbus fraude occupaverat, orlum est inter avun-
et Machabaeorurabella narraniur. Noslri aulem hsec culuni et puerum Ptolemaeum praelium. Cumque in-
omnia de Antichristo prophetari arbilrantur qui ul- ler Pelusium et montem Casium praelium conimi-
limo lempore fulurus est. Cumque eis videatur illud sissent, vicli sunt duces Ptolemaei. Porro Antiochus
opponi : quare tantos in medio dereliquerit sermo parcens puero, etamicitias simulans, ascendil Men>
propheticus , a Seleuco usque ad consunimaiionem phim , el ibi ex more ^Egypii regnum accipiens,
mundi : respondent quod et in priori historia ubi puerique rebus se providere dicens , cum modico
de regibus Persicis dicebatur, quatuor lanlum reges populo omnem .Egyptum subjugavit sibi, et abun-
post Cyrum Persarum posuerit, el 712 mullis in danles atque uberriinas ingressus est civilates. Fe-
medin transilitis, repenle venerit nd Alexandrum citque quae non fecerunt paires ejus, et patres pa-
regem Macedonum : et hanc esse Scripturoe sanctae iruni illius. Nullus enim regum Syriae ita vaslavit
consueludinero, non universa narrare, sed ea quae iEgyptum; et omnes eorum divitias dissipavit; et
majora videantur exponere. Cumque roulta quae D tam callidus fuit, ut prudentes cogilalipnes eorum
posiea lecturi et exposituri sumus , super Antioebi qui duces pueri erant, sua frande subverleret. IIscc
persona conveniani, typum eutn volunl Anlichrisii Porpbyriits sequens, "Sutorium sermone laciuiosis-
habere : et quae in illo ex parte praecesserint, in simo prosecutus esl, quoe nos brcvi compendip di-
Anlichrislo ex loto esse complenda. Et hune esse ximus. Noslri autem et melius interpreianlur, et
morero Scripturoe sanctae, ut futurorum veritatem rcclius : quod in fine mundi baec sil facturus Anli-
prsemittat in typis, juxta illud, quod de DominoSal- cbristus, qui consurgere babet de modica genle , id
vatnre in sepluagesimo primo psalmo dicilur , qui est, de populo Judoeorum, et lam humilis eritatque
pracnotatur Salomoois, et oninia ijtiaede eo dicuntur, dcsjiectus, ut ei non detur bonor regiqs, et per in-
Sainmoni non valent conveuire : Neque enini per- sidias et fraudulentiam obliueat principatum , et
mansit ille cum sole et ante tunam generationisgene- brachia pugnantis populi Romani expugnenlur ab
rationum (Psal. LXXI): neqtie dominatus est a mari eo, et conterantur : et boc faciet quia simulabit se
" Anlea Suctorium, aliilibri Suturium : tum lalis- j.isce Coromentarii sub fin. nota b.
simo pro laciniosmimo. Vide superius Prologum liu-
£67 S. EUSEBII HIERONYMI 568
ducem esse fcederis, hoc est, Legis et Testamenti iA tiochus expulstis ab jEgyptiis, venissc eum in Ju-
Dei. Et ingredietur urbes ditissiinas, et faciet quae daeam, hoc est, adversus Testamenium sanclum ,
non fecerunt palresejus, ci palres pairuni illius. el spoliasse teinplum, et auri lulisse quamidu-
Nullus enim Judaeortim absque Aniichrisio itt toto rimum, positoque in nrce praesidio Macedonum ,
umquam drbe regnavit. Et conlra firmissimas cogi- reversum in terram suaro. Et postbiennium riirsum
tationes sanctoriini iuibit consilium , faoietque uni- contra Ptolemaenm exercilum 715 eongregasse ,
versa usque ad leinpiis : dor.ec eum Dci volunlas eivenisse ad Auslrum. Cumque duo fraires Ptole-
facere ista permiserit. maei, Cleopatrae filii, quoruin avunculus erat, obsi-
(Vers. 25, 26)£( concilabilur forlitudo ejus, et cor dcrenlur Alexandriae, legalos venisse Romanos :
ejus adversus regem Austri in exercitu magno. Et rex quorum unus Marcus b Popilius Lenas, cuiii eum
Austri provocabilur ad bellum mnllis auxiliis, et for- stantem invenissel in littore, et senaiusconsnlium
tibus nimis: et non stabunt, quia inibunt adversum dedisset, quo jubebatur ab amicis poptili Romani
eum consilia. Et comedentes panem cum eo conterent recedere, et suo imperio esse coutenlus , et ille ad
eum : exircitiisque ejus opprimetur , 714 el cadenl amicoruin responsionem consilium distulisset, orbcm
inlerfecti plurimi. Hacc Porpbyrius inlerpretalur de dicitur fecisse in arenis baculo quem lenebat in
Antiocbo, qui adversus Ptolcmoeum sororis suae fi- B I manu, et circumscripsisse regero aique dixisse: Se-
lium profectus est cum exercitu magno. Sed et rex naius el populus Romanus praecipiunt, ut in islo
Austri, id est, duces Ptolemoei provocati sunt ad Ioco respoudeas, quid consilii geras. Quibus dictis
bellum multis auxiliis, et fonibus uimis, et non po- ille perlerrilus ait : Si hoc placet senatui et po-
tueruni resistere Antiochi consiliis fraudulentis; qui pulo Romano, recedendum est, atque ita statim
simulavit pacem cum sororis filio, et coniedit cum movit exerrituro. Percussus aulem dicilur esse, non
eo panem, et poslea occupavit^Egyptum. Nostri au- quod interierit, sedquod omnem arroganliae perdi-
lem seeundum superiorem sensum iulerpretanlur om- derit magniliidinem. De Anticbristo nullus arobigit
nia de Anlichrisio , qui nasciturus est de populo quin pugnaturus sit adversus Testamenluin san-
Judieoruin ,et de Babylonc venlurus, priroum supe- clum, et primum contra regem ^Egypii dimicans,
ralurus est regcm ^Egypti, qui est unus de tribus "Romanorum proliiiusauxilio terreatur. flaecautem
coruibits , de quibus aniea jam diximus. sub Antiocbo Epiphane inimagine praecesserunt, ut
(Vers. 27, 28.) Duorum quoque regum cor erit rex sceleralissimus, qui persecutus esl populum
ut male faciant, el ad mensam unam mendaciumlo- Dei, praefiguret Aniichrisluin, qui Christi populum
quenlur, et non proficient: quia adhuc finis in aliud perseculiirus est. Unde muhi d noslrorum ptitant
tempus. El reverlelur in terram suam cum mullis opi- C ( ob sa>vitiaeel turpiiudinis roagniludinein , Dorai*
bus. Nulli dubium est quin Anliocbus pacein cum tium Nernnem Antichristum fore.
Ptolemaco fecerit, et iuierit cum eo convivium, et Et reverlelur, et indignabitur contra Testamentum
dolos macliinalus sit, et nihil profeccrit: quia re- sanctuarii, et faciet ac revertetur , et cogitabit de his
gnuin ejus non potuerit obtinere, sed a militibus [Vulg. adversum eos]qui deretiquerunt Testamentum
Ptolemasi ejectus sit. Verum ex eo quia Scriptura tanctuarii. Haec plenius in Machahseorum gestis le-
nunc dicil duos fuisse reges, quorum cor fueril frau- gimus (I Mach. i): quod postquam eum de jEgypio
duleiilutn , nt sibi mutuo malefacereut, hoc secun- pepulerunl Romani, indignans veneril contra Tes-
dum historiam non potest demonstrari. Ptolemacus tanienlum sanctuarii, et ab bis invitattts sit qui de-
eniin parvus setate erat, el deceptus Antiochi frau- reliquerant Legcm Dei et se canremoniis niiscuerant
de, illi maluin cogitare qnid poluit? Unde volunt elhnicoruin. Quod plenius complenduni estsubAn-
nostri haecomiiia " referre ad Aniichristuro et ad tichrislo , qui indiguabitur contra Testaiiienturo
regetn iEgypti, quem priimtm superatits esi. Dei, et cogilabit adversum illos quos vult Legeui
:• (Vers. 29, 50.) Et cor ejut advertum Testamen- Dei derelinqiiere. llnde sigoifieanliiis interprctaius
lum sanctum , et (aciet, et revertelur in terram suam. cst Aquil.i : 716 Et' cogitabit, ut deseratur pactum
Statulo lempore revertetur, et veniet ad Austrum : "' sanctuarii.
el non erit priori timile novissimum.Et venient super (Vers. M.)Etbrachiaexeostabunt,etpollueiil[\\\\g.
eum trieres.et Romani, et percutietur. Sive nl alius et poliuant]sanctnariumforliludinis, el auferentjuge sa-
inlerpretatus est: el comminabunturei. Et Groeca, et crificium, et dabunt abominationemin desolalionem.
Romana narrat historia, posiquaro reversus est An- Pro brachiis,e alius interpretalus esl semina, utsigni-
a Victorius exBrixianis codd., referri, et mox su- lentiamprohe refuiat Lncianiius de mortibus Perse-
peratnrus est. culorum cap. u , in fine; sed et Angustinns dc Civi-
b Nostri mss., Pompilius: solemne aulem esl has tate Dei lib. xx , cap. 19; Amhrosiasier in priinam
voces C(infunili, unde et Pompilia lex et Popilia ad Corinlbios iv, 9; Severns Sulpicius Hist. lib. n,
dicitur, et Pompilius Rufus, et Popilius Rufus. c. 29, et Dialog. 2, cap. ultimo: denique e Gra-cis
c Concinniot haec lectio est Vaiic. ros., Romano- Cbrysosiomus Honiil. 4, in secundam ad Tbessalo-
rum protinus auxilio, etc. Ne*'male Palat., Romano- nicenses. Vid. Epist. 121, ad Atgasiam, (Juaest. uiti-
rum timore pro ejns, eic. Niilln aulein sensu antea ma. Porro mss. Domitianum pro Domilium legunl:
er.it. Romanorumproejus auxilio. Valic. Domitiunumvel Neronem.
d Ita s.me arliiiratus est, ui aliquem de nomine " Pro alius maluissel Vielorius Aquila , prnut
proferam, Viclorinus in Apocalypsin : quam sen- duos, qnos laudat, mss. praeferebant.
5»)9 COMMENTARIORUM 1N DANIELEM LIBER. CAP. XI. 570
ficaret stirpem atqueprogeniem. Volunt aulem eos A est in proelioMatliathias. et postea Judas filius ejus
significari qui ab Antiocho missi sunt post bienuium qui vocabatur Macbabanus, pugnans cecidil, et coc-
quam teuiplum exspoliaverat, tit tribuin exigereut teri fiatres ejus adversariorum fraude decepti sirot.
a Judieis , et auferrent cultum Dei, et in lemplo Lege Machabxoruni libros. Haec, aii, omnia idcirco
Jerusalein , Jovis Olympii simulacrum el Antioclti sunt lacla, ut probenlur el eligantur sancti, et dcal-
statuas ponerent, qu.is nunc abominationem desola- bentur usqtie ad lempus proefinilum, quia in aliud
tionit vocat, quando ablatum est holocaustttm , el tempus erat dilata victoria. Sub Anlichrislo parvum
jugesacrilicitim. Quae universain lypo Antichrisli, auxilium nostri intelligi volunl, quia congregaii
nostri praeressisse contendiitil, qui se sessurus est sancti resistent ei, et uleniur auxilio parvulo, el
'n lemplo Dei, et se facturus ut Deum. Judoei autcm postea de erudiiis conuent plurimi. El boc fiel, ut
nocnec de Antiocho Epiphane , nec de Antichristo, quasi confleiilur in fornace, el dealbeulur, 6t eli-
sed de Romanis intelligi volunt , de quibus supra gantur donec veniat lemptis prscfinilum, quia vera
dictum est: Et venient trieres , sive Itali atque Ro- vicioria in adventu Cbristi erit. Hebraeorum quidam
mani, et humiiiabiiiir. Post mulia, ini|iiit, teinpora hoccde Severo, et Antonino principibus inlellignnt,
de ipsis Romauis , qui Ptolemaio venere auxilio , et qui Judoeos plurimum dilexerunt. Alii vero de Ju-
Antiocho comminati sunt, cousurget rex Vespasia- g liano imperatore : quod quando oppressi fuerint a
nus, surgent brachia ejus, et semina , Tilus filins Caio Cscsare, et in capiivitalis angustiis inulta per-
curo exercitu , et polluent sanctuariiim , auferent- pessi, ille consurgat, Judaeos aniare se sirou'ans, et
que juge sacrificium, et templum tradent aeiernae in teniplo enrum iinmolatururo se esse promiitens :
soliindini. SIIM(D»Jt),quippe ct CHETHIM (DVD)quos in quo parvam spem auxilii habebunt, ct applica-
nos trieres el Romanos interprelati sumus , Hebraei buniur illis 718 gentilium plurimi.nonin veriiatc,
/fa/os volunt intclligi atque Romanos. sed in mendacio. Pro idolorutn enim cullu, ejus.si-
(Vers. 52). El impii in testamentum simulubunt mnlabunt amicitias. Et hoc lacient, ut qui prnbaii
fraudulenter. Popnlus autem sciens Deum suum, obli- sunt, manifesii fiant, Tempus eniin vera? salutis cc-
r.ebil et faciel. Et hoc in Machabseis legimus, quod rum, el auxilii futurum esse Christum, quem falso
quidem simulaverint se Legis Dei esse custodes, et a putant esse venturum : cnra sinl recepluri Ariti-
postea cum gentibus pactum fecerint: alii vero per- chrislum (I Cor. xi).
manserint in religione ; quod et Antichristi lempo- (Vers. 56.) Et faciet juxta volunlatem suam rex, et
ribus futurum arbilror, quando refrigescet cbaritas elevabitur, et magnificabilur adversum omnemdeutn ,
multorum. De quibus Dominus loquitur in Evange- el adversum Deum deorum loquetur magnifica : el di-
lio :Pulas, Filius hominisveniensinvenietfidem super C riget [Vulg. dirigetur] donec complealttr ira [Vulg.
terram (Luc. xvm, 8)? iracundia], perpetrala quippe definitio est. Sive ul
El docli in populo docebunt plurimos , et 717 alius interpretatus est ; in ipso enim erit constimma-
ruent in gladio, el in flamma, et in caplivitate, el iu tio. Ab boc loco Judaei dici de Aniicbrislo putanl,
rapina dierum. Quanla Judaeiab Antiocho passisunl, quod post Juliani parvum aiixiliuni surreclurus sit
Macbabeorum libri referuni, et iriumpbi eorum les- rex quifaciat juxla voluntatem suain, et elcvclur
limonio sunt: qui pro custodia legis Dei, flammas, conlra oinne qucd dicitur deus, et adversum Deum
elgbidios.et servitulem, et rapinas, et poenasulti- deorum loquatur b magnifica : ita ut sedeat in templo
mas sustinuerunl. Qua: futura nemodubitet stibAn- Dei, et seipsuni faciat Deutn, et dirigaitir volunta-:
lichrisio, nniliis resistentibus potentioeejus, et in ejus, donec compleatur ira Dei, quia in ipso er l
diversa liigienlibus. QuoeHebr»i in tillima ever.sione cousunimatio. Quod quidem et nos de Antichiislo
templi, quie sub Vespasiano ei Tito accidit, inter- inlelliginius. Porpbyrius auiem et ca'teri qui se •
preiantur, fuisse plurimos de populo qui scirent quuniur eum, de Antincbo Epipbane dici arbitran-
Doniinum suum , ei pro cuslodia Legis ejus inter- lur quod ercclus silcontra cullum Dei, el in tantani
fecii suut [Al. siut]. superbiam venerit, ul in lemplo Jcrusolymis simu-
(Vers. 34, 55.) Cumane corruerint, sublevabuntur D lacrum suum poni jusserit. Quodque sequitur : el
auxilio panulo, et applieabmitur eis plurimi fraudu- diriget, donec complealur ira, quia in ipso erit consum-
lenter. El de erudilis ruent, ut conflenlur, et eligantur, malio. sic imelligunt, lamdiu cuin posse, dnncc iras-
et deulbentur usque ad iempus prmfinitum, quia adhuc cattir ei Dens, et ipsuin interliri jubeal. Siqtiidcm
aliud tempus erit. Parvulmn auxilitim , Miihalhiam Polybius et Diodorus qui c Bililiolliecaruro scribuut
significari arbilralur Porpbyrius,de vico[A(. nionle] historias, narranl etim non solum conlra Dcum fe-
Modin; qui adversum duces Antiocbi reliellavit, et cisse Judaeae, sed avaritioe facibus accensum, eliam
culium veri Dei servare conatus est (I Mach. n). templum d DianaciiiElimaide, quoilerai dilissiiiiiiin,
Parvum autem, inquit, auxilium vocat, quia occisus spoliare conalum : oppressuinque a custodibus lem-
aPalat. el Vatic. mss. quemfatso sperant esse,etc. u7rofttav o-uvnpftoxwf airaaav rr)v iaropi-
T!payp.are'i.av
b Victoritisad Vulgataeexeinplum loquetur, et pau- xr)vBt6).io6>j-/.r)v.
lo post dirigelur. d Confer ei MiicliabocorumI. i, cap. 7, et.Appia-
c Estiiui valde velit rescribi et corrigi.BtMioJ/ie- num in Syriac. qui teinplum istud mm Diame, sed
casscribunl liisloriaritm, ex ipso Diod»riani operis li- Veneris appellat; Diamc vero, procter Polybittm ac
tulo, alque Eusebii loco Proepar. Evang. I. i, c. 6 : Diodorum, Joseplius.
5"! S. EUSEBH HIERONYMl «572
plict vicinis circum gentiluis, it qniliusdam phanta- A J tatus est: Et agel hmc ut muniat prwsidia cum deo
siis aiqne lerroribus versum in amenliam, ac pos- alieno : el cum eis oslenderit, multiplicabil honoretv.,
tremum morbo inleriisse, et hoc ei accidisse com- el dominari eosmultis faciel, et lerram dividet
cjrat:s.
mctnorant, quia lempluiii Dianoeviolare conalus sit. Pro prwsidiis,confucjiainterpreialns est Syramachus:
Nos autem dicitnus, eiiamsi acciderit ei, ideo acci- quoil Porphyrius ita edisseril : taciet hoecoinnia ut
disse, quia iu sauctos Dei miiltam exeicueril crude- niuniat arcem Jerusalem, et in coeterisurbibus ponat
lilatem, et pollnerit templuiu ejns. Non enim pro eo praesidia, et Judicos doceat adorare Deum alienum :
quod 719 conatus est lacere, el acta poenitcntia, haiul dtiliium quiu Jovem significet. Quem cum illis
desivil iinplere, sed pro eo quod fecit punilus esse oslenderit, ct adorandum esse persuaseril : luncda-
crcdendus est. bil decepiis honorem, et gloriam plurimam, et fa-
(Vers. 57 seqq.) Et Deum palrum stior«»i non ciel caeleris, qui in Judaea fuerint dominati, et pro
rcputabit, et erit in concupiscentiis femiiiarum : nec praevaricatione possessiones dividet, et dona distri-
quemqaam deorum curabit, quia adversum universa buei. Anlichrisliis quoque mulla deceptis munera
consurcjel,Denm aulem MAOZIM in loco suo venerabi- largietur, et terram suo exercitui dividet : quosque
ti:r;et Deumquem icjnoraverunlpalres ejus, cotel au- tcrrore non qniverit, subjugabit avaritia.
ro et argento, tl lapide prelioso, rebusquepreliosis.Et B J (Vers. 40, 41.) El in temporeprwfinito prwliabitur
fa:iet ul muniat MAOZIM cum deo alieno quem a co- adversumeum rex Auslri: et quasi tempestas veniet
gnovit,et tnultiplicabit gloriam, el dabit eis poteslatem contra iltttm rex Aquiionis in curribus, el in equilibus,
in wultis, et terram dividel grqluilo. Pro eo quod nos el in classe magnci: el ingredielur lerras, el conteret,
interpretati sumus, ct erit in concupi&antiisfemina- et uerlransiet. El inlroibil in tcrram glorioiam, el
rum, LXX translulerinil, el concupiscenliismulierum multi corruent. Pro quo iiiterprelatus est Symma-
non subjacebit. Rursiim pro Deo MAOZIM (D'tVQ), ehus : et tnulla millia corruent : Theodolio, el multi
quod habclur in liebraico, Aqnila transiulit, Deum infirntabunttir.Multas autem corrucrejuxta Aquilam,
forlitudinum; LXX, Deum fortissimum. Quia vero in vel urbes, vel regiones, vcl proviucias iniellige. Et
liebraico pro eo, qtiod nos dixirmis : cl erit in con- lioccPorpbyiius ad Aniiochuni refert : quod undeci-
cupiscenliisfeminarum, ambigue pnsitum est, diceule ino anno regnisui rursus contra sororis filium Piole-
A(|tiila, qui verbutn expressit e verbd : xai im &ebv iinviiiii 1'bilomelnrein diniicaverit. Qui audiens ve-
7r«TspwvaOToOou avvrtaei, xai b eiri imQvuiavy\>- niie Antiochum, congregavit niiilta populorum mil-
vatxwv,xai 67ri7tavTa6sovoo o-vvYjo-et, id est, et super lia. Scd Antiochus quasi lcmpestas valida in curri-
Deum patrum suorum non intelliget, et supcr cuncu- bus, et in eqiiitibus, et iu classc magiia ingressus
pisccnliamfeininarum, cl sup.r oinncm D^um non in- C ( sit terras plurimas, et transcundo universa vastave-
tetligel. Quibus verbis inlelligiiur habere eum con- ril : veneritque ad terrani inclylain, id esl, Juda'am,
cupi-cenli.iin feminarum, cl iion habere. Si lcgeri- qiiaro Syinmaclius terram fortilitdinis interpretatns
nnis, et intellexerimus anb zotvqO,et super concupi- e»l : proqua Thcodotio ipstim verbum Heliraicutn
tcenliam feininarumnon intellicjel,dc Aniicbristo faci- posuit SABAI [Al. SABAM et SABA]
(iys) el arcem mu-
lior inloi pretalio est : qimd iileo siiiiiilclcasiilaieiu, nierit de ruiuis murorum civilalis, 721 el s'c lier"
ut plurimos decipiat. Sin auiero ila legeriinus, el rexerit in yEgypiuni. Nostri autero ad Anticliristum
super concnpiscenliam feminarum, ut siibaudiatur et ista referentes, dicunl quod priiniun pugnaturus
eril, Antiochi personae tnagis coaplabilnr, qui luxu- sit contra regero Ausiri, id est.^gypti, et postea
rios'Ssiinus fuisse dicilur, et in t mluni dedecus per Libyas, et ^Eihiopas superaturtis : qua; de decem
stupra ei corruntelas venisse rcgisedigniiatis, ut mi- cornibus tria coutrita corotia sapra legimus; et quia
inis quoque el scurtis publice jtingcretur, et libidi- venturtis sil in terrani Israel, et niultaeei vel urbes,
nenisiiam, populo prorsenle , cnmpleret. Deum vel provincioedaturx mnnus.
MAOZIM ridicule Porpbyriu» inlerpretatus esi, til di- Hw autem solwsulvabunturdemanibus ejus, Edom,
ceret ii vico Modin, undc fuit Matliatliias, el iilii ct Moab , el principium fdioritm Ammon. Antioclius,
ejus, Anlioclii ducis, Jovis posuisse slaliiam : et D 1 aiunl, fesiinans contra Pmlcmaum regem Ausui,
compulisse Jiiditos, ut ei viciimas iniinolareiit, id Idumaeos, et Moabitas, et Annnonitas qui ex lalere
est, deo Moilin. Quod auiein sequiiur, el deum Judsea; [Al. IdumiraD]erant, non teligii: ne occn-
quem ignoraveruiilpntres ejus, colet,\v>c niagis Au- palus alio praslio , Pinlcmaeuin redderel fortiorem.
tichrisiu quani Aniiocbo convenit. Lcgiinus enim Aniichrislus quoque Idniuaeain, el Moabilas , ac fi-
Auliocbiim idoloium 720 Graecia:babnisseculuim, lios Aminon, id esl, Arabiam relimiuet iniactam :
el Judacos alque Samaritas ad veneraiionem suorum qnia illijc Sancii ad deseria confngienl.
denrum compulisse. Necoon et boc quod infert, el (Vers. 4-2,45.) El miltet manum iuam in lerras,
faciet ut muniat MAOZIM cumcleoalieitoquem coynovil: et lerra ^Eyypti non effucjiel: et domincibiiurthesr.u-
el muldplicabilglorium, et dabit eis poleslalem in rorum anri atque argenli, ct in omnibns pntiosis
multis, ettcrram dividetgratuito, Tbeodotio inierpre- Aicjypti. Per Libyas [Vulg. Libyam ei JEihlopiam]
" Hic alque inferius ubi locus iste recurrit, cnm b Supplevimus hic vocem S7rtex ms. Vaticano,
negandi particula, qucm uon cognovil, in Palai. nis. quae antea ob earumdcm litterarum in subseqiienti
effertur. verbo recursum, fueral praeiermissa.
57" COMMENTARIORUM 1N DANIELEM LIBER. CAP. XI. £.74.
quoque et Mthiopias transibil. Hsrc Anliochum ex iA sione, ubi in Antioeho propbeiia consnmmata est,
partc fccisse legimus. Sed quod sequitur, per Li- alii|uiddeAniichrisiodiciiur? Dimittai iiaqueduhia,
byas et JEthiopias iransiftit, magis noslri asserunt el in manifestis haereal: dieatque quis sit ille lapis,
Aniichrisio convehire. Antiocbus enim Libyam qui demonte abscisstis sine manibus , creverit in
qoam plerique Africam inlelligunt, jElhiopiamque monleni magnum, et orbera impleverit, et quadri-
non lenuit: nisi forteqtiia in ipsoclimale sunt pro- formcm imagineni coniriverit : qui sitille filius ho-
vinciae iEgypti, et longe per deserta vicinae , capjis minis, qui cum nubibus venlurus sit, et slaturus
^Egyptiis, eliam istac provincian conturbatae sunt. ante vetustum dierum, et danilum ei regnum quod
Unde non dicit, quod ceperil eos : sed per Libyas nullo fine claudaiur : omnesque populi, tribus ae
^Etbiopiasque Iransierit. lingna\ ipsi servituri sint. 723 Haccquse manifcsla
(Vers. 44, 45.) Et fama lurbabil eum [Vulg. eam] sunt prseterit, el de Judrcis asserit prophelari, quos
ab Oriente el ab Aqnilone. Et veniet in muttitudine usque hndie servire cognoscimus. Et dicit eum qui
magna, ut conterat et iiilerficiat plurimos. Et ficjetla- sub noinine Danielis scripsit librum , ad refocillan-
bernaculumsuum in Apedno : inter a dvo maria super dam spem suorum fuisse mentiliim. Non quo om-
monteminclytum el sanctnm, et veniet ttsque ad sum- nein historiam futttram nosse poluerlt, sed quo jain
mitatem ejus, et nemo auxitiubiiur ei. Et in hoc loco B '. facta menioraret; el in uliimae visionis calumuiis
Porpbyrius lale nescio quid de Antiocho somniat : inunoraiur, fluiiiina ponenspro mari.et montem in-
Pugnans, inquii, contra ./Egyplios, et Liiiyas /Elhio- clytum et sanciutn Apcdnob, quem ubi Iegerit, ntil-
piasjue pertranMcns, audiet sibi ab Aquilone et lam potesl proferre hisloriam. Noslri autem extre-
ab Oriente proelia concitari, unde el regrediens ca- nmin Visionis liujus capitulum super Antichristo sic
pict Aradios resisientes, et oini.cm in liltore Phoa- exponunl, quod pugnans conlra iEgyplios Libyas-
nicis vastabil provinciam. 722 Confestimque per- que, ct /Eihiopias, et tria cornua de deccm cnrnibus
getad Artaxiam regem Arnieniae, qui de Orienlis cnnterens, auditurus sit de Aquilonis et de Orienlis.
partibtts movebitur , et inierfectis plurimis de ejus partibus adversum se bella consurgere, qund ve-
exercitu, pnnet labernaculum suum in loco Apedno, niens cum magna muliiiudine, ut conterat et interli-
qni inter duo latissima sittis est Qiimina, Tigrim , cial pluriinos , figat tabernaculum suuro in Apedno
ct Eupbratem. Ctnnqtn: liucusqiie processeril, in juxla Nicnpolim, quae piius Emmaus vocabatur :
(|iio monte inclyto sederit et sancto, dicere nnn po- ubi incipiiinl Judaeseprovincioe inontana consurgere.
test : quaniquaro inter duo maria eum sedisse, pro- Deniqiie indc se erigens iisque ad montein Oliveti,
bare noa polest, et slultum sit dun Mesopntaiuisc Jerosolymorum regio ascetidiiur ; et hnc esse quod
flumina, duo inaria interprelari. Monleni autem in- C < ntinc Scriptura dicit : Et cum fixerit tabernacutum
clytum idcirco procleriit, quia seculus esl Theodo- ttmm in monlaiiae provinciae r.ulictbus inler duo ma-
lionis inlerprctationem, qui ait :inler media maria ria, mare vidclicel quod nunc appellatur Moriuum
sitper monlemScibasanclum. Cumque Saba nonien ab Orieute, et mare Magnum in cujus littore Coesa-
montis, vel Anneniae, vel Mesopotaniiacpulet, quare rea, Joppe, Ascalon, et «^Gazsesitae siuit. Tunc ve-
sit sanctus dicere non potest : etiain hac licentia niet iisque ad summilatem inontis cjus , hoc e-t,
mentiendi, possumus nos addere quod ille conti- monian:n provinciae, id est, verlicem montis Oliveli,
cnit: sanctumtlici montem, quia juxta errorein Ar- qui inclyfus vocaiur, quia ex eo Doininus alque Sa!-
meniorum sil idolis consecratus. Et veniel , inquit, valor ascendil ad Patrein, et iiullus Antichrislo po-
usque ad summitatemipsius montis, in Elimaide pro- letii auxiliari, conlra se Domino socviente. El asse-
vincia, quae est ultima Pcrsarum ad Orieniem regio; runl ibi Aniicbrislnm esse periturum, undc Doininiis
ibiquc volens templum Dianoespoliare, quod iuli- ascendit ad ccelos. Apedno verbuni composituro est,
nita donaria habebat, fugatus a barbaris est, qui quod si dividas, intelligi potest, OpovouauTou,id est,
mira veneratione fanuni illud suspiciebanl, et totii sui. Et est sensus : El figet tabernaculum
inortuus esl moerore consumptus iu Tabes, oppido d suum et thronum suum inter maria super monlem
Persidis. Haccille in suggillationem nosiri arlificio-'.D inclytum et sanctum. Ilunclncuro Symmachus 724
sissimo sermone composuit, quae etiamsi polucrit ila inlerprelatus est : xai IvxevelTaf axrtvu; TOUJTT-
approbare, non de Aniicbrisiadicta , sed de Anlio- 7roerTao-tou auTouueru%vTWV8aAao-o-wv el; TOopo; rr);
cho, quid ad nos, qui non ex onmibus Scriptorariim oNjvaftsw?T6 aytov, xat r%tifwf axpoy auTOu, quod ill
locis Christi probamus advcnturo , et Anticbristi Latino sonat : el extendet [Al. extendit] papiliones
mendacium ? Pone enim haec dici de Anlioclio , quid equitatus sui inler maria , super montem fortitudinis
nocet religioni nostrae? Numquid el in superiori Vi- sanctum, el veniet usque ad verticemmonlis. Theodo-
a Expungit Victorius duo, quie vox tametsi in ex- prie dictam intelligil, qux tamen aliquo spatio a
positione subinlelligilur, in nulla tatnen editione sa- inari aberat. Sozonienus Hist. lib. vn, cap. 21, pro-
cri textus babetur. prio nomine eliam illam Gazam vocai, et inariliinam
b llic vero ad superioris contextus seriem addit dicil : Ev Ta?ij 7rooi,-Qcd.aaaav, omp r.ai Matouftav
Vicioris voces Sabin vocans. bvoui£ovatv,
c Duo mss. Gaza, minori numero. Sed quod Ga- d Palatin., tabernaculum throni sui inter dito ma-
zas plurati dicat S. Doctor, ex eo videtur, quod ria, quae posireina verba in Vai. peniius deside-
urbem ulramque, Majumamscilicet, et Gazatn pro- raniur.
575 S. EUSEBH HIERONYMI 576
tio : Et figet tabernaculum suum in a Aphedano inter A ipsoque Anliocho in Perside
mortuo, salvalus est
niaria in monte Saba sancto, etveniet usque ad pariemi populus Israel: omnes qui scripti erant in libro Dei,
ejus. Aquila : Et plantdbit taberuacultim prwtorii suii hoc esl, qui Lcgein fortissime defenderunt, ei econ-
in 'AyaSavwinter maria, in monte glorioso et sancto,, trario qui deleti sunt de libro, bnc est, qui praeva-
et veniet usque ad finem ejus. Soli Septuaginla oninii ricaiores exstiterunt Legis, et Auiiochi fuerunt par-
se noininis qusestioiie liberantes iuterpretati sunt: tium. Ttinc, ait, hi qui quasi in terrac pulvere dor-
Et statuel labernaculum suum lunc inter maria , el( miebant, ct operti erant maloruin pondere, et
quasi
monlem volunlatis saiicium, et veniet hora consumma- in sepulcris miseriarum recondiii, ad insperataro
lionis ejus. Quos Apollinarius secutus, de nominc; Vicioriam dc terrae pulvere surrexerunl, et de humo
Apedno ommno coniicuit. Hoc ideo prolixius posui, elevaveriint capui, custodes Lcgis resurgentes in vi-
ut et Porphyrii ostendam calumniam qui bocc omniai tam aeternam, et procvaricatores in opprobrium sem-
ignoravil, aut nescire se finxii, et Scripiurae sanclaej piiemum. Magisiri antem et doctores quiLegis no-
dirflcullatem : cujus inlelligenliam absque Dei gra- titiam habiterunt, fulgebuni quasi ccelum, el-qui in-
lia et doctrina majorum sibi impcriiissiini vel1 feriores populos exhortati sunt ad cusiodiendas cae-
maxime vindicant. Notandum aulem, quod P liite- remonias Dei, ad instar astroiuro splendebunt in
ram llebraeus sermo non habeat, sed pro ipsa uta-- B perpeluis oeternitates. Pouil qnoque historiam de
tur riiE, cujus vim Graccum y sonat. In isto laptumii Macbaboeis, in qua dicilur multos Judaeorum sub
loco apud llebroeos scribaturquidem b PHE,sed lega- Maibaihia et Juda Machabaeoad ercmum cottfiigisse,
tur P. Quod aittem Aolicbristiis vcniat usque adj el latu!sse in speluncis, et in cavernis petraruiu, ac
siiinniilaieni rnoniis sancti et inclyii, et ibi pereat, post victnriamprocessisse (1 Mach. n). Et haecusTa-
Isaias plenius loquitur : Prmciphabit Dominus in<i foptY.S>;726 quasi de resurreciione mortiiorum
monle sancto faciein dominaloris lenebrarum
super,• esse prxdicta. Temporeautem Aniicbristi lalero tri-
omnes cjentes,et eum qui dominatur cunctis populis, bulationeni fore , qualis numquam fuit ex co quo
et e unctionem qum uncla [Al. qua
unctus] est conlrut gentes essc cosperunl, verius intelligitur. Ponamtis
universas nationes. enim vicisse Lysiam qui victus est, et pcnitus op-
(Cap. XII. — Vers. 1 seqq.) In tempore aulem itlo3 prcssos Judaeos esse qui viceruni: nuniquid fuii lalis
consurgel Michael princeps magnus, qui stat pro filiiss tribtilaiio qualis eo teinporc quo Jerusalem capia est
popitli lui, el veniet tempus quale non fuil cx eo quo5 a Babyloniis, leropluinque subversum, et oninis po-
[Vulg. ab eo ex qtio]genles esse cmperunluujue acl ttm- pulus ductus in capiiviiatem ? Oppresso igituf An-
pus illnd. Et in tempore illo salvabilur popultis tttus : tichristo , et spiriiu Salvatoris exslinclo, salvabiiur
omnis qui inventus fuerit scriplus in libro. Et tnullii G C populus qui scripius fuerii iu libro Dei, et pro di-
de his qui dormiunt in terrm puivere, evigilabunt : versiiale ineritortim , alii restirgent in vitam aeler-
alii in vitam wlernain, et alii in opprobrium , nam, et alii in opprobrium seinpilernum.
Magisiri
725 ut vtdeanl semper. Qui autein docli fuerint,, autem habebuut simililudinem cceli, et qui alios eru-
fulgebunl quasi splendor firmamenli, el qiii adi dierunt, stellaruin fulgori compaiabuiiiur. Non enini
justitiam erudiunt multos , quasi stellw in perpetuass sufficit scire sapieutiain, nisi et alios erudias: taci-
miernitates. Ilactenus Porpbyrius utcumque se lenuil,, lusqtie scrmo doclrinm, alium uon a^dificans, iner-
el lani nostroruin imperitis, qtiaui siioruin roale eru- cedeni operis (.4/. otii) recipere non potest. Quem
dilis imposuil: de hoc rapilulo qtiid diclurus est,, locum Tbeodotio et Vulgaia edilio ita cxpressii: Et
in qiiomorliiorum dcscribiltir resurrectio : aliis sus- intelligenles fulgebunl
quasi splendor (irmamenti, et
citatis in viiam oetcruam, et aliis in opprobriuml de justis pturimi (Al. plurimis) quasi slellm in mter-
sempiternum ? Nec potest dicere qui fuerinl subi num el ultra. Solml nonnulli quoerere, ulruin do-
Antiocho fulgentes quasi splendor firmanienii, elaliii ctus sanclus, el simplex sanclus eamilem mercedein
quasi siellc in perpetuas octcrnitales. Sed quid noni habeant, et iinam in Ccclestibus mausionem. Uude
facit perlinacia?Quasi contriius coluber elevatcapui,, nunc juxta Theodntionem dicitur , quod docii simi-
et rooriturus in uos qui moriiuri sunf venena difTuit- - " litudinem coeli habeant., et absque doctrina justi,
dit. El boc, in |uit, de Antiotho scripium est, quii slellarum fulgori comparenlur : lantitnique sit inter
vadeus in Persidem, Lysioe qui Anliochiac, et Phoe- erudilamsaiiciitaleiu ct sanctam rusiicitalem, quan-
niciac (Al. Phoenici) proeerat, reiiquit exercitum, ull lum coeliimdistat et stellac.
adversuni Judaeos pugoaret, uibemque eorum Jeru- (Vers. 4.) Tuautem, Daniel, clande sermones, et
salem siibvcrteret; quc omuia narral Josepbus hi-
signa librum usque a:l lempus statulum. Pertransibunl
storiae auclor Hebraeai, quod lalis fuerit iriliulnlio,, plurimi, et
tnulliplex eril scienlia. Qui Danieli tnulti-
qualis numquani, et tempiis advenerii quale non fuitt plicem revolaverai veriiatem, ipsa occuba esse signi-
ex quo gentes es-e C03perunt usqucad illud leinpus. ficans quoe locutus est, proecepil tit involvat sermo-
Reddita autero vicloria , et c.csis Antiochi ducibus,, nes, et signet librum, ut legant plurimi, el qoaerant
a Nosiri ross.
Epltadano, vel Epadno, reetius ab- ipse Hieronymus panlo post.
iii
sque praepnsitione. Ms. quoquc Sangerm.EPAAANO, , b Plerique mss. absque aspiralione fe constanter
secunda manu EPEANO, sicque roox ad A |uilam,, habent.
Prmtorii sui, APEANO. Lcctioncs aotcm pcr P probatt c Palalin., ei junclionem, qumjuncta est.
577 '.COMMENTARIOKUM IN DANIELEM LIBER. CAP. XII. 578
bistorioe veritatem , el propter obscuritalis magni- A quod seplem lempora transierinl super Nabucbodo-
ludinem diversa opinenlur. Quod autem ait: Per- nosor, id est, septem anni efferationis ejus , et in
transibunl, id est , percurrent plurimi, multoriim visione quaiuor besliarum scriplum est, leonis, et
sigiiificai lectiouem. Solemus euiro dicere: percurri ursi, pardi, et alterins besliae, cujns nonien lace-
libruin, perlransivi bistoriam. Quod quidem et Isaias tur, quoeregnuin significai Romanorum, et poslea
de obscuritale sui voluminis loipiitur : Et erunl ser- de Anlicbristo, quod a reges liumiliei, et serroones
mones libri istius, quasiverba voluminissignati, quod contra Excelsum loqtiatur, et sanctos Aliissiini con-
si dederint homiui nencientilitteras, dicentes ei, lege : terat, et putabil, ait, quod possit mutare tempora
retpondebk, 727 netcio litteras. Sin autem dederint et leges. El tradentur in mantt ejus usque ad lem-
illud hominiscienti litlcras, el dixerint. Lege librum : pus, et tempora , et dimidium letnpnris. Etjudi-
Respondcbit, non possum legere : signatus esl enim ciuro sedebit, ul auferatur poientia et conteratur,
(Isa. xxix, 11). Et in Apocalypsi Joanuis liber vi- et dispcreat usque in finem. Et manifeste de ad-
detur signatus sigillis septcm intus et foris. Cum- ventu Chrisii aique sanctorum dicit: Regnum auteni
que nulltis posset signacula illius solvere , ait Joan- el potcstas, et magnitudo regni quse est subter omne
nes : Flebam nimit. El venit ad me vox dicens: Ne ccelum , detur populo sanctorum Aliissimi, cujus
plores : Ecce vicit leo de iribu Juda radix David, ape- n]J regnum, regntim sempiiernum est, et omnes reges
rtre tibrum, et solveresignacula ejus (Apoc. v, 4). Li- servient ei, et obedient. Si iiaque superiora quae
brum autein illum poiest solvere qui Scripturarum perspicue de Antichristo scripta sunt-, relert Por-
sacramenla cognovii, et iulelligit senigmata, el verba pbyrius ad Antiochum, et ad tres et seinis annos,
tenebrosa propter mysteriorum niagnitudinein,elin- quibustemplum dicit fuissedesertuni(Si(pra i) :ergo
terpretatur parabolas, et occidentem litterara trans- et hnc quod sequitur : Regnum ejus sempiternum, et
fertin spiritum vivilicantem. omnes reges servienl ei, et obedienl, debet probare
(Vers. 5, 6.) Et vidi ego Daniel, et ecce quasi duo super Antiocbo, vel ut ipse pulai , super populo
alii slabant: unus hinc super ripam flnminis, et alius Judncorum : quod neqiiaquam stare manifestum esl.
inde ex altera ripa fluminis. Et dixi viro qui indutus Legimus in Machabaeorum libris, Josephus quoque
erat lineis, qui stabat super aquas fluminis: usquequo in eamdem conseniit opinionem (Joseph. lib. xi,
finis istorum mirabilium? Vidit Daniel duos angelos cap. 10), quod tribus annis leroplum pnllutum fuerit
Slantes ex utraque parte super ripam Babylonii flu- in Jerusalem , el in eo b Jovis idolum stelerit sub
minis, qui cum bic pnnatur absque nomine, scciin- Antiocho Epipbane, ceniesimo <|uadragesimo qiiinlo
dum praeleritam visionem puto eum esse Tigrim, qui anno regni Macedonum, a Casleu inense ejusdem
Hebraice diciiur EDDECEL anni nono, usque ad mensem nonum cemesimi qua-
(bpTn), el lamen non in- pQ
terrogat eos qui stabant super ulramque ripam, scd dragesimi octavi anni, qui facinnl annos ires. Sub
eum quem in principio viderat, qui induliis erat ve- Anticbristo autem non ires anni; sed tres et semis,
stibus lineis sive byssinis, quod llebraice dicilur lioc est, mille ducenti nonaginta dies, desolationis
BADDIM (D'T2). Et hic ipse Angeltis stabat super templi sancti el eversionis futurse (Al. futuri) esse
aqtias fluminis Babylonii, suo eas calcans pede. Ex (?icunlur.
quo intelligimus superiores duos nngelos, quos vidit Et cumcompleta fuerit dispersio manus 729 P°puH
siames super ripam , et non interrogat, nec putal sancti, complebuntur universa hmc: Quando, inquit,
sciscitaiione, condignos angelosessePersarum alque. populus Dei dispersus fuerit: vel Antiocho persc-
Graecorum. Hunc auiem esseangelura clementissi- quente , ut vult Porphyrius , vel Anlichrislo, ut
mum, qui oraiiones Danielis in conspeclu Dei obtu- nostri verius probant, lunc haecomniacoroplebunlur.
lerat (Al. obiulerit), quando ei viginii et uno diebuss (Vers. 8 seqq.) Et ego audivi, et non inlellexi. Et
Persaruro angelus resislebat. Inierrogabat (Al. in- dixi : Domine mi. quid erit post hmc? El ait: Vade,
terrngat) autem haec mirahilia quae in praesenti Vi- Danh l, quia clausi signatique sunt sermones usque ad
sione diciinlur, quo complenda sinl lempore, quod| tempusc consnmmationis. Eligentur et dealbabuntur,
Porpbyrius more suo de Antiocho, nos de Antichri-- T\ j et quasi ignis probabunlur mulli, et impie ayenl im-
slo inierprctamur. pii : neque inielligent omnes impii : porro docti intcl-
(Vers. 7.) Et audivi virum qui indutus erat lineis,, ligent. Vult propheta intelligere quod viderat, im-
qui stabat tuper aquas fluminis , cum elevassetdexle- mo quod audierat, et fuiurorum cupit cognoscere
ram, et sinistram suam in coelum, cl jurasset per vi- veritatem. Audierat enim regum bella diversa, et
ventemin 728 wternum, quia tn tempus, et tempora, i, inter se praelia, et miilliplicem historiam : sed no-
et dimidium temporis. Tempus, et tempora," et dimi-- mina non audierat singulorum. Si aulem propheta
dium lemporis, tres et semis annos interpretaturr audivil, et non iutellexit, quid facienl hi qui signa-
Porphyrius, quod et nos juxta Scriplurarum sancta- lum librum, ei usque ad tempus consummationis,
rum idioma, non negamus. Naro et supra legimus,i, multis obscurilalibus involulum , prasumptione
a Reponit Victor. auorf tret b Victorius, et in eo toco idotum, etc.
reges, quod sic lega-i- c Viclorius ad Vulgatse leciionem
tur supra cap. 7, atque ila ibi inierprelelur Hieron.
i. prmfinilum pro
denique mss. aliquot suffragentur. consummationit.
bli S. EUSEBII HIERONYMl i>!0
nieiiiis edisserunl? Cum autem, iuquit, finis adve-. A quando ct propheta surreclurus esl. Et frustra Por-
neril, impii non inlelligent, et qui docir fuerint; phyrius, quae iu typo Antiochi de Anticbrislo dicta
disciplina Dei, inlelligere polertini. In pznersums sunt, vtilt oinuia referre ad Anliochum. Cujusca-
eniin animam non inlroibit sapientia : nec poiesl se; lumniue (ut dixiraus) pleniusrespoiidcriiiitEusebius
infundere corpori, quod peccalis subditum est. Caisnriensis, et Apollinarius Laodicenus, et ex par-
(Vcrs. 11.) Et alempore quo [Vulg. cum] ablatumi le disertissimus vir marlyr Methodius, quae quisci-
fueril juge sacrificium, ot posila fuerit abominatio ini re volueril, in ipsorum libris poterit inveuire.c Htic-
desotationem, dies mille ducenti nonaginta. Hos raillei usque Danielem in Hebraeo volumine leginius : coe-
ducentos nouaginta dies Porpbyrius in temporc tera quaesequuntur usque in finem libri, de Tbeo-
Antiocbi, et in desolatione templi dicit complelos, dotionis editione trauslata sunt.
quam et Josephus el Machabaeorum (ut diximus) li- (Cap. XIII. — Vers. I, 2.) El erat vir hubitans iu
ber, tribus tanluin annis fui-se commemorant. Babylone, el nomen ejus Joacim, et accepit uxorem
Ex quo perspicuutn esl tres istos, et semis, an- noniine Susannam filiam Helcke, pulchrum uitnis, et
nos de Anticbristi dici lemporibtis, qui trilms etse- timenlemDominum [Vulg. Deum]. Expositis, ut po-
mis anuis, hoc esl roille ducenlis nonaginta diebus, tui [At. potiiinius], qtiae in Danielis libro juxia He-
sanctos perseculurus est, et postea corroituius in B ] braicuro conlinentur, ponain breviier quid Origc-
monieinclyto et sancto. A tempore igitur hhlexi- nes in decimo Siromatuin suorum Iibro de Susannoe
auov, quod nos interpretati siimus jttcje tacrificium, et 731 Belis fabulis dixcrit. Cujus haec verba sunt,
quaudo Antichristus orbem [Al. urbero] obiinens, d quae locis suis subnotabis.
Dei cultum a intcrdixerit, usque ad inlernccioiieni (Vers. 5.) Et parentes ejus justi [Vulg. cum esscnt
ejus, tres ct semis anui, id est, inille ducenli et no- jusli erudierunt] edocuerunl filiam suamjuxta legem
naginia complebuulur. Moysi. lloc uicnduiii est tesiimonio ad exhortotio-
730 (Vers. 12.) Bealus qui exspectat, ei pervenit nem parentum, ul doccant juxla legem Dci, sermo-
usque ad dies mille irecenlos triginla quinque. Bea- nenique divinuni non solura filios, sed et Gliassuas.
tus, ioquil, qni, interfecio Anlichrislo, dies supra (Vers. 4.) El e constiluli sunt duo senes de popido
nmnerum praefinitum quadraginta quitiquepr:cslola- [Vulg. tacet de populo] judiccs in anno illo. Refere-
lur : quibus esl Dominus atque Salvatorin sua ma- bat Hehractisislos e-se Ahab et Sedeciam [Al. Al-
jestate venlurus. Quare autero post inlerfectioneni cliiain ct Sedechiam], de quibus scribit Jeremias :
Antichristi, quadraginta quinquc dicruin silcniium Facial le Dominussicul Ahab et Sedcciam, quos fri-
sit, divinoe scicntiae est: nisi forte dicainus : Dila- xil rex Babylonis in iyne, propler iniquituletn quam
lio regnisancioiuin, patienliac comprobatio cst. Por- G ( feccrant in Israel, et adulterurant [AI. adulterabant]
phyrius liunc locuin ita edisserit, ui quadraginia uxores civium suorum (Jerem. xxix).
quinque dies qui super mille ducenlos nonaginla (Vers. S.) De quibus loculus est Doininus : quia
sunt, victorioe conira ducesAnliochi lempus signifi- eyressa est iniquilas de Babylone a senibus judicibus,
cent: quando Judas Machaboeus forliter dimicavit, qui videbantur regere populum. Isti frequentabant'do-
et cintindavit templttm , idolumque comrivit, et mum Joacim, elc. Pulcbre de presby;eris peccalori-
victimas obtulit in temploDei. Quod recte diccret, bns non ait: Qui reyebanl populum : sed , qui vicle-
si Machabseorum liber, liibus et semis annis tem- bantur rccjere. Qui enira bene prsesiint populo, rc-
plum scriberel fuisse pollulum, et non tribus guiil populum : qui autem lantum nomen habent
(I Mach. IV). judicum, ei injuste proesuut populo, regere videu-
(Vers. 13.) Tu autem, h Danicl, vade ad prmfini- tur populum, magis quam regant.
tum, el requiesce[Vulg. requiesces]el slabis in sorle (Vers. 8.) Et exarserunt in concupiscentiam f ejus,
tua in finem dierum. Proquo Tlieodotio ita inlerprc- et everterunt sensum suum, et declinaverunl oculos
tatus est : Tu aulem vade et requiesce, el resurges in suos, utnon viderenl cmlum, neque meminissent judi-
ordine luo in consummalionedierum. Quo verbo os- ciorumjuslorum. Quod Graecivocant7ra6or,nos periur-
tendiuir oronem prnpheiiam vicinam esse resur-1JDbalionem roagis quaro pastionem rectins interpreta-
rcctioni [Al. resurreclionis] ornniuin mortuirum : rnitr. Haecigitur perlurbatio, et cupido libidiuis li-
a Duo Mss., Dei cuttui interdixerit, vsque ad inter- Origenis sunt pene verba in epistola ad Africanum de
(ectionemejus. Susannae bisloria iium. 7 : iiiuvnuai uev roi ye ytlo-
b Nomen Daniel, quod in sacro Textu non sii, Vic- uufiii 'ESpatw, xat ^pijftaTiSovrt
T.ap avrol; SoyoO
torius expungit. utw a\>uui%a; TristivwV ay oZ d>; ur) ISe-
c Subsequens postrema periodus, subnexusque TOUfiivnsTJ)S7rspiirepl Swo-avvij? laropia;, iuuvQuvovxai
capilis xni e sacro (extu versicnlus, in Palal. ms. ra TWVnpia&ijrepo>vbvbuara, a>; mxpic ra>'lepeuia.
non habeuiiir; inVaiic. autemeorum loco istlioccba- xeiuevaTOUTOV s^ovTaTOV rpbizov'nocnaaiae Kvp:o;,etc.
belnr cpigraiibe ex minio : Incipil historia Susannw Meminicerte me cum studioso Hebrwo,vocatiqueapud
secundumbeatum Hieronymum. illos viri sapicnlis filio.... collocutum ab ipso per-
d Neque islhacc verba, qum locis suis subnolabis, inde ac si Susamta hisloria vera sit, didicisse etiam sc-
norunt ross. noslri. Porro nec Hieronymus totidem niorum nomina pro ul exstant in Jeremia, et hoc modo
videiur Origenem verbis Laline expressisse. se habenl: Te facial Dominus ut Sedeciamet ul Achiab,
e Pro hoc versiculo, quem mss. noslri substituunt, quos, etc.
alius proponebalur : Erat autem Joacim dives valde, f Ilic deuuo ul et sacpc alibi propositum Scriplu-
et erat ei pomarinm vicinumdomui stim : qui nibil ad roe texuiMi ex mss. fidc ad subnexam exposiiionem
subnexam expositionem perlinet. Caelerum eadem supplemus.
581 COMMENTARIOKUU IN DANIELEMLIBER. CAP. XIII. t>82
tillavit, iromo percussit corda seniorum. Sed ut in A *' trat, quam pcccare in conspectu Domini: sed ab>o-
animis eorum jaceret fundameniuro, et cogila- lute Ii : Bontinimihi cst uon facere niattun et incidere
rent desiderata complere, ipsi evertertint sensuni in ii inaitus vestras, ne peccemin conspectuDontini.
suuni : quo subverso, oculi eorum inclinati suni, ul (Vers. 24.) El exclamuvilvoccmacjnaSusanna, elc.
co2lestia iion viderent, nec recordarcntur judicio- ft Magna vox erai, non aeris percussione , et clamure
rum justoium, sive Dei, sive hoiieslaiis, sive natu- fi faucium, sed pudicilia; niagnitudine, per quam cla-
rae : qua: omnibus ad bonuni insita est. n
niabal ad Dominuni. Uudu et sancia Scriplura in ex-
Et ecceSusannainambulabat, juxta consuetudinem. clamalione c scnioruni non apposuit inagnam vocein.
Ante jam diciuin est quod lacto inane inambularet 'Sequilur eniin : Clamuveruntet seites adversumeam.
Susanna. Ncc incongruuni esi ad placandos eos 732 (Veis. 42) Exclamavitautem Susanna voceiuagna,
qui omnium quaegerimus de Scripturis sanclis quaj- etc. « Cordis aflccitis, ct menlis pura conlessio, et bo-
runt eveinpla, hunc inambulandi locum assumere : iimn ' conscicnlia:, vocein ejus lcccr.aijt clariorcm.
quod recte quis ad vegetaitduni corpusculuin deam- 'Uude magna crat exclamatio ejus Dco, quae ab ho-
bulet. Qiieiii locu.-n, inquil, de Scptuaginia editione minibiis noii andiebalur.
iiunc pnsui : quo diclo Origenes ostendit caelera se (Veis. 4i.) Cumqueducereiur ad morlem , sttscita-
non juxia Septuag'nla interpretes disseruisse. ; DominitsSpiritum sunclitmpuerijunioris. Quo sei-
pfl vil
(Vers. 19.) Ingemuilque Susanna el ait: Angusliw: mone ] ostenditur, non intrasse in DauielemSpirilum
mihi sunt undique. Qui ad sunitnitateni perfectacvir- sanctum i : sed euui qui erai in illo, el quiesccbat
luiis venerit, numquam dicit sibi imniinere discri- propter oetalis infirinitateiii , nec sua potcrat opera
inen, si adulterorum manus non effugeril, diceu- deiiionsirarc, data occasione pro sancta femina a
lium : Assenlirenobis, ct comnmcere nobiscum.Alio- Domino susciiatum.
quin, et si nolueris, dicemus testimonium conlra le,, (Vcrs. 46.) Et exclamavit voce magna : Mundus
quod fuerit lecuinjttvenis, et hac de cciusadimiseriss ego sum a suitcjuinehujus, etc. Suscitato in se Spiiitu
puellus a te. Huinaiiaaquippe fiagilitatis esi, morteuti sancto, et qu.e puer deberet dicere suggerenle , vox
liincre, quoeinfertur pro justilia : nisi forlc angus- cjus magna erat. Et nolandmii sicubi m Scripturis
tiam intcrpreiabiinur, non imminentis morlis, scdl sanctis, poccatoris vox inagna vocalur [Al. dicalur].
opprobrii et iguominioe,qua pcrfundcnda erat illisi 734 (Vers. 58, 59.) Dic sub qua arbore videris
accusantibus atque dicenlibus : Fuil cum illa juve- eos loquentess.bi. Qui ail sub schino, dixitque ei Da-
nis, et idcirco dtmistt pueitas. niel: Recte mentiiuses iu caput tuuin; ecceenim An-
(Vers. 22.) Si enim hoc etjero, mors tnihi cst: sii gelus Deiaccepta senlentia ab eo scindet te tnedium. Et
autem,non, etc. Peccatuni mortem vocal. Sicul crgo3 C post modkuni aiter senior ail, sub prino, dixilque ad
ei qui facil adulterium, inors esl adulierium : sicc eum Danicl: llecle mentilus et lu in caput tuum. Ma-
oiniie peccatum quod ducit ad niortem, mors appel- nel autem AncjetusDei giadium habens ut secette me-
laiiduin est. El toiies inori credimur, quoiies pecca- dium. Qma Hcbroei rcpiobanl historiam Susanua:,
mus ad morieni. Unde econtrario toties resurgi- dicentcs eam in Danielis voluniine non baberi, debe-
mus et vivificaraur, quotics vitoc digna operafaci- inus diligenter inquircre noinina, ay^ivovxuirrpivov,
rnus. quae Latini iiicem el lentiscum inierpreiantur, si
(Vers. 25.) Sed melius mihi est absque opere inci- i- sint apud ilebroeos , et quani habeant elyniologiam,
dere in manus veslras, quam peccare in compectu u ut a o-x'vw, scissio, et a 7rptvw, sectio , sive serraiio
Doinini. In Gracco non habel, «tpsTWTspov, dd csi,i, dicatur lingua eorum. Quod si non Itterit invenlum,
tneliu.i, sed alperbv,quod bonum interpreiari possu- i- necessitate cogeintir et nos eoruin acquicscere scn-
nius. Unde cleganter non dixil : Melius mihi est st tentiae, qui Graccilanium sermonis banc vofunt esse
incidereinmanus iniquorumpresbyterorum, quainpec- c- Tveptxonnv,quac Grxcaro hnbeat lantuin etymolo-
care in conspectuDomini: nevideretur coinparatione le giam, et llebraicam non habeat. Quod si quis osien-
peccali, quod nou erat bomim, boc appellarc me- 8- derit a duarum istarum arborum scissionis et sec-
lius. Sed bonuni est, inquit, mihi non facere ma- L- DI tionis in Hebraeostare etymologiam : tunc poterimus
lura, et incidere in manusvestras,me peccem in con- i- eliaiu lianc Scripturam recipere.
spectuDoinini. 733 ^ 0" er8° Pcr coraparatinnem le- e- ( Vers. 60. ) Exclamavil aulem omnis synagoga
gendum est : Melius mihi esl incidere in manus ves- s- [Yulg. cmttts] vocemacjna, el benedixeruntDeum qui
» Reclius mitlto colligit in landala ad Africaniim m pertiim haberes, quo modo Graecequidcni baeccon-
episiola num. C el 7, ubi ita propositoe.objeclioni ni sonare conlingat, llebraice aiiteni disienl penitus.
rcspondet, ut quamquam in Ilelmeu qui intercidernt at Ego vero ctiamnuui dubito. Nam et cgo de hoc Ioco
lexiu illa eiyinolngii duaruni arboruui scissionis et sollicitns , cum el ipse dubiiis lncrerein, nou paucos
sectionis exhiberinequeat, nihil tamen dubilai i velil,
il, Hcbraeos cousuliii, sciscitans quomodo apud ipsos
quin esse.poiuerit , cum id gcnus alii iu Scripiuris ris iioinineiur 7rptvo?, et quoroodo dicanl 7rpt?etv, iicin
occurrani verborum lusus. Et vero libet quoednm im (]ua voce reddant ayivov, arborein , el <|iioinododi-
ejus responsi saliem ex Latina imcrpreiaiionu de- e- catur cis ayit,eiv. Illi aiiicm dicebant ignorarese Grae-
scribere. i Viileamus, iuquit, quaein oraiinne ipsa isa cas voces izpivov et ayivov , et ipsas sibi poscebaut
crimbaris. Et priinum incipiauius ah eoquod'detor- i:r- ostendi arbores , iitscirent quasnaro eis tribuant vo-
rere qneat, ne ndiuiitaliir bistoiia, neiupe ab ea ccs. Ego vero non dubilavi (aroica eniin vemas) ijisa
quani unbTOU 7rptvouivpiat;, Rt icnbTOO o-iff ligna in eoiiiin conspcctum adducere. Alius aiueui
o-/tvouayiai;
habet, deri>alione, dc ijua tu pronuniiasli, ac sicoiu-
III- dicebat (juae nusquam nominata sunt in Scripluris,
583 S. EUSEBIIHIERONYMl S84
salvttt sperantes in se, etc. Si interfecit eos oronis A landabile est, necmagnidiscriminis, si non esset li-
syuagoga , videtur illa opinio refutari a, de qua su- berat.i, sed quia nou e-i iuvenia in ea res turpis.
pradixiinus.secunduin Jereniiain (Jeran.xxix), i|uod (Cip XIV.—Vers. 1.) Stalimque cum aperuisset
ipsi essenl presbyteii Ahab et Sedecias : nisi forte ostia, aspiciens 736 rex super mensam [Vulg. os-
hoc, quod scriptuni est: Inlerfecerunt eos , sic inter- lium intuitus rex mensain], exclamavilvoce magna :
pretemiir pro eo , quod est, regi B.ibylnnis occiden- Magnus es, Bel, et non est apud te utlus dolus. IIoc
dos tradiderunl. 735 Sicut et nos dicinms , quod quod Scriptura ntinc dicil : Exclamavil voce magna,
JudoeiinterleceriiitSnlvatorem : non quoipsi percus- quia de idololalra ct ignnranle Deum, dicilur, vide-
serint, sed quo tradideriul occidenduui , et succla- lur observaiionem nostram subverlere , qua dudura
manles dixerint: Crucifige, crucifige eum (Joan. asseruimus vocero magnam in sanclis lantum
xix, 15). reperiri. Quod solvet facile qui hanc bisloriam
(Vers. 63.) Heleias autem el uxor ejus laudaverunt in libro Danielis apud Hebraios dixcril non ba-
Deumpro filia sua Susanna, etc. Digne [ Al. Digni ] beri. Si quis autem poiuerit eam ajiprobnre esse
quasi sancti laudant Deum : non quia liberala est de bde canone, lunc quoerendum eslquid ei respondere
manu presbyteroruro Susanna , boc enim non salis debeamus.
senon posse affirroare quemadmodum dicanlur He- B stuliitiam in Israel, et mcfcchatisnnt uxores civium
braice; in proropiu aulem esse, ut qui dubilat, Sy- siionini, qiinruui uni loquitur Daniel : Iitveterale
riaca utatur voce loco Hebraicae.Ilem dicebat eiiam dierum malorum : Et alteri : Semen Chanaam, et non
a_ sapientissiinisdiciiones iuninullas nliquando quie- Juda, species decepil te, et concupiscentiatubvertit cor
ri. Si ergo, inquiebat, alicubi potes ouendere nomi- luum.... Sed illud qund in pracsentiaruin dicitur :
naiam iu aliqua Scriptura Prinum, vel Schinum, ibi quos frixit rex Babylonis in igne, videlur Daiiielis
certe invenietur quod quaerinius, et ea qnoe inde ori- bistorbe contraire. llle enim asserit eos ad senien-
tur, noiiiiiium derivatio. Si vero nullibi nouiinatoe tiam Danielis a populo esse lapidalos : hic vero scri-
sunt, id qiioqne nos latei. Haec igitur cuni ab He- ptui)iest,<|uod frixeriteosrex Babylonisin igne. Unde
brseis quibusciim consueiudinein babui, liistoriam et a plerisque ac pcnc omiiibusHebraeis, ipsa quasi
nin agnoscentibus dicia siut, religio milii est pro- fabula noorecipiiur, nec legilttr in synagogis eorum.
nuuliaie uirum apud Hebraeos similis iiominmn de- Qui eniin, inquiunt, fieripoierat, ut captivi lapidandi
rivaiio serveiur necne. Tu vero cur non esse afflr- principes et propbetas suos haberent potesiatem?
maris, fortasse nnsli.) Et magis boc esse verum alfirmant, quod scribii Je-
a lianc ex llebracorum sensu difficultatem urget reraias, convinclos quidem esse presbyicros a Da-
impeudio magis Hieronyrou- in Coiiiiueiilariis in Je- niele, sed latain in eos senlentiam a rege Babylonis,
remioe cap. xxix . ad illud Piophetiw , Faciat te Do- qui in captivos, ut victor et dominus, habebat irape-
minus sicut Sedeciam, el sicut Achab, etc. < Aiunt, rium. >
inquit, Hebroei hos esse presbyteros, qui fecerint b Recole Epist. ad African. num. 4 et 5.
S. EUSEBII HIERONYXKEI,
STRIDONENSIS PRESBYTERI,
TRANSLATIO
HOMILIARUM ORIGENIS
IN JEREMIAM ET EZECHIELEM,
a VINCENTIUM
AD PRESBYTERUM.
f 741-742- Magnum esl quidem, amice, quod Romanis auribus donem. Sed oculorum, ut ipse no-
posiulas.ut Origenem faciam Lalinum, el bominem sti, dolore cruciatus, quem nimia impatiens leclinne
juxla Didymi videniis sententiam, alterum post Apo- contraxi, et nolariorum penuria, quia lenuitas hoc
Stoluni [Al. apostolos], Ecclesiarum magistrum eliam quoque subsidium abstulit, quod recle cupis, tam
a Hic idcm ille Vincenlhts est, cui et interpretationem Eusebiani ChroniciPaler inscripsit, et quem lau-
dat epist. 61, ad Vigilanlium, num. 3.
585 TRANSLATIOHOMILIARUMORIGENISIN JEREMIAM. HOM.I. 58G
ardenter ut cupis, implere non valeo. Itaque post A strinxit. Secundum homilelicum genus , de quo et
quatuordecim homiliasin Jeremiam,qttas jampridera prsesens interpretatio ejus est. Tertium quod ipse
confuso ordine interpretalus sum, et has quatuorde- inscripsitT6|*oufnos voluminapossuraus nuncupare,
cimin Ezechielem per inlervalladictavi, id magno- in quo opere tota ingenii sui vela spirantibus venlis
pere curans, ul idioma supradicti viri a simplicilate dedil, etrecedensa terra in medium pelagus aufu-
sermonis, quaesola Ecclesiis prodest, eliam transla- git. Scio te cupere,ut omne genus iransferam dictiO-
lio conservaret, omni rheloricse ariis splendore nis : praemisicausam, cur facere non possim. Hoc
contempto: res qttippe volumus, non verba laudare; lamen spondeo, quia si, orante te, Jesus reddiderlt
et illud breviter admonens, ul scias Origenis opu- sanilalem, non dicam cuncla, quia hoc dixisse te-
scula in omnem Scripluram esse triplicia. Primum merariura est, sed permulla sum translaturus, ea
ejus opus Excerpta.quoe Graeceo-^oXtanuncupantur, lege qua libi socpeconsiitui, ut ego vocem praebeam,
in quibus ea quaesibi videbantur obscura, alque ha- tu notarium.
bere aliquid difficuliatis, summatim breviterque per-
INCIPIUNT HOMILUS XIV IN JEREMIAM.
HOMILIAPRIMA. B et in Jeremia scriptum esse : est enim annotalum
Verbum Dei quod factum esl ad Jeremiam filium tempus prophetise ejus quando ccepit propbetare, et
etc. quousque. Ergo qui Scripturas legit, si leclioni dili-
Chelcim, (Jcrem. i, 1).
genter c intendat, el requirat eorum quae scripla
743 Deusad beneficieodum promptus est : ad sunt voluntatem, dicere potesl d ex bistorias super-
puniendos autemeos qui poenadigni sunt, dissimulat. scriptione, quo tempore Jeremias exorsus sit, et
Cum possil quippe lacens sine contestalione venluri quod consummaverit propbetiam. Quid igitur ad
punireeosquossemeldignossuppliciojudicavil, num- me tempus hisloriae? Legens didici, quia cceperil
quam hoc facit : sed etiam si condemnaverit, a di- prophetare in dicbus Josiae filii Amos regis
cit quod sibi seinper dicere propositum est, ut libe- Juda , usque ad annum tertium decimum regni
rentur a condemnatione per poanitentiam, qui con- ejus ; deinde prophelaveril in diebus Joa-
demnati fuerant per delictum. Horum exempla cum cbira, filii Josiae , regis Juda, usque ad consum-
deScripiuris multa possimus accipere, sufliciunt ad matiouem 745 undeciroianni Sedecioe,filii Josioe ,
prsesensincidentia, ut veniamus ad eorum quaeIecta regis Juda. Et legens didici quia per tres reges pro-
sunt, contemplationem. Ninivitae peccatores con- pheiia ejus conlemptasit, usquead captivitatera Je-
demnati erant a Deo : Adhucenim b tres dies, et fu- C rusalem in quinto niense. Quid ergo docemur per
turum ut Ninivesubverlalur(Jon. m, 4). NoluilDeus haec, si lectioni simus iutenti?CondemnaveratDeus
cum silentio puniredamnalos; sed dans eis locum Jerusalem propter peccata quse fecerat, et haecerat
pcenitentiseet conversionis, misit ad geutes Hebraeo- extrema senteutia, ut captivitaii e reliuquerelur-
rum prophetam, ut dicente illo : Adhuctres dies, et Verumtamen cum hominum sit amator, nec quem-
Ninive subvertetur,qu\ condemnati fuerant, non per- qttam velit perire, antequaro depOpulationis lem-
irent: sed agentes pceniientiam , impetrarent mi- pus instaret, misit et hunc propbelam , ulper ser-
seiicordiam Dei, qui in Sodomiset Gomorrhis jam mones ejus ad pceniientiam f converieretur ; misit
eranl exilio deslinati, 744 ut manifestum est ex eumdem et sub secundo rege post primura , roisit
serroonibus Dei,quos locutus est ad Abraham : atta- quoque sub lertio. Quid plura ? jaro captivitas im-
men quod eratsuum, fecerunt angeli, volentes eos minebat, el adhuc adbortabalur Dcus tribueus (ut
salvare qui se indignos salute judicaverunt, h;i',cdi- iladicam) et ante unam diem locuio pceiiitenliac:
cenies ad Loth : Est libi hic aliquis gener, aut filii, aut unde scriptum est, usque ad captivitatem Jerusa-
filim (Gen. xix, 12)? Neque enim ignorabant non leni, etusque ad quinium mensem prophelasse Je-
esse eos secuturos Loih, sed oslenderunt suam pa- reniiam. Jaro hostium vincula resirinxerant nianus,
riier, et ejus qui eos miserat, benignitateroin bomi- D el nibilominus baecquodammododicebat Deus: Ecce
ncs et aiuoreni. Horunv.quiddam simile inveniuius caplivi facti estis : agile, licet sero , poanilenliam :
l a Verli jubet Huetius, prmdicitei, quod sibi propo- vam particulam non agnoscit Hieronymus, et sic
titum est, cum in Graecosit, ixpoWeyetu\>ro>
rb npoxei- legit: iavKpoaiyV*? avayvi>aei,xui e%eri£,ri:
oplime;
fuvov. sic enim in line periocliseIIUJIIS: s«vnpoaeyuuev rij
MiaLXXet Arabs; at Hebraeus, et Jonathan , «vuyvi>aei. Legenduni in :
quoque Hieronymo diceri
et Syrus et Vulgatahabent quadraginta, quae secu- potest, non discere. HUETIUS.
tus est Hieronyinus in suis ad Jouain commeutariis. 0 Ms. Reg. apud Huetiuin , historia
super scripia
HUETIUS. est,0 quo.
c In Graecosuh negandi forma esl^E«vur) txpoaiyr} Mss. penes Huetium, retinquerentur.
ti) «vayviast, urtVe&>eraZ>rj
T6fiovXriuct
: quam Iiegall- f UnusRegii
ms. R. penes eumdein, converterentur.
PATROL. XXV. 19
S8* B. EUSEBII IIIERONYMl 588
rogate me, et parcam vobis: possum eruere de cap- A J Ex repromissione natus est Isaac, et tamen neque
tivilate, qui tradidi. Habemus itaque a quaedam ne- ad eum reperimus hunc dictum esse sermonem. Et
cessariaex superscriptione ista, quae CQntinet tcm- quid me uecesse est per singnlos currere ? Jeremias
pora propheliae, quia juxta suam clementiam exhor- praecipuum inter cunctos consecuius est donum, di-
tatur Deus semper bominesad salulero,lut, cessante cente Domino: Priutquam le plasmarem in utero novi
delicto, etiani captivitas conquiescat. Hi.ec autem te: et priusquam exiret de vuiva, sanctificavi te. Neque
etde nobis possumus intelligere: si peccaverimus, vero ignoramus quosdam esse qui isia referant ,
et nos captivi futuri sumus- Etenim tradi peccato- quasiemajora Jeremia,superSalvaiorenestro etDo-
rem Salanae (ICpr.v, 5), nihildiStatabeoquodJudaei mino Jesu Cbristo: sciendumque plurima exhis esse
sunl iraditiNabucliodonosor. Utque illos Deuscon- quae747P0&simlSalvatoriconventre, quseeliam nos
cessit adversario, propterfrequentes iinpielates; sic iulerpouemus. Pauca autem eorum quaead Jeremiam
nos propler peccata quoe fecimus, tradimur spiri- dicta sunl, coarclant intellectum, quasi non possint,
laliNabuchodonosor: etquostradidi, inquit, Satanm, ut plures existimant, ad Doroinumreferri. Quaesunt
ut discant non blasphemare (I Tim. i, 20), Aposlolus ergo quae possunt convenire Domino? Ad omnes ad
de aliis peccatoribus. Puta quamum malum est pec- quotcumquemittam te, ibis: el omnia qum mando tibi,
care, utb tradamur Satanaecaptivanti animoseonim B 1 loqueris. Ne timeasa facieeorum, quiaego lecumsum,
quirelinquuiitiiraDeo,Non74Gsinecausaaillem-He- ut eruam te: dicit Dominus (Jer. i, 7, 8). Nec dum
quesinejudiciocDeusrelinquitquosdeserit.Cumenim ista otiose videntur ad Salvalorem referri: ea vero
miseritpluviam super vineam, et vinea prouva attu- quaesequuntur : Extendit Dominus manum suam ad
lerit spinas, quid faciet, nisi utmaudel nubibus, ne me , et tetigit os meum, el tlixit Dominiis ad me: Ecce
pluant super eam imbrem? Quapropler in proxirao dedi sermones meosin ostuum; ecce constitui le hodie
esl propier delicta nosfra, quQrum nobis conscii su- super gentes et regna, eradicare, et disperdere (Jer. i,
mus, et nos captivari. Futurum est enim , ul trada- 9, 10): de Jeremia diffictlem faciunt interpretatio-
mur, si non egerinms pcenilentiam , Nabuchodono- nein : f quas enim geutes eradkavil Jeremias ? quae
sor, atque Babyloniis, qui nos sensibiliter excru- regna subveriit, ul merito ei dictum sit: Ecce con-
cient. lstis jam adjacenlibus, sermones propheta'- slitui (e hodie tnper gmles el mper regna eradkare ,
rum, sermones Legis, sermopes Apostoloruro, sev- et suffodere? quam habuit potesutein ad disperden-
inones etiam Doroiniet Salvatoris nostri Jesu Christi dura, ut audierit: et disperdere ? QUQSvero s soditica-
horjantur ad pcenitentiam , provocant ad salulem. vit,ut consequenler addatur, wdificare? Jeremias
Si aulem audierimus, credimus ei qui dixil: Et egoi dixit: Non profui, mque p.ro[uit mhi aliquit: et quo-
'
pmnitentiamagam de omnibusmalis, qum loculus sumi C modo dau e,st ei «dificalio atque planlatio ? Haec ,
facere eis (Jer. xvm , 8). Et ha>cquidem, in Proce- ul diximus, ad Salvalerero relala nun coarclant in-
niiuiii. Posi proceinium autera ita scriptum est: Fac- terpretaniero. Jerera.iasen.im iu islisSalvatoris figu-
tus est Domini sermo ad eum : cerlum est quia adl ra esu Sed et ea quse sequunlur, el [ALetiam] doc-
Jeremiam. Quid dicit serino Domini ad eum ? prse- (issimo iiomuii diliicuHaiera exposilicoulsimportant,
cipuuro ab oranibus qiue prophetis dicta aunt caete- quomodo possintcongruere Doroino: Et rfiaa;b Quis
ris. Hoc enim nuroquam ad ullum prophetarum dic-• es, dommatar, Pomine, ecce nescioiaqui(Jer. I, 6).Qui
tuni invenimus. Abraham d propbela tiuncupalusi est sapientia, qui esl virlus Dei, in quo plenitudo
est, in eo quod dicilur : Prophela est, et orabil proi divinitatis inbabiiat corjioraliier (Colos. a, d), quo-
le (Gen. xx, 7): et tamen non dixit ad eum Deus : modo Imic aptari polesl: Nescia loqui ? Sed et illud:
Priusquam te plasmarem in utero, novi te: et priut- Quia juvenis ego s,um: interciditur ' ei, quasi non
quam exires de vulva , sanctificavi te (Jer. i, 5). Sed1 bene responderti. Si etenim ei dicit Dominus : Noli
postea in extremo jain terapore sanctiCcatus estt dicere , quia juvenis tum, raanifestutn est quasi uoti
Abraham, quando egressus est de terra sua , et dei bene diceiitem fubjse reprehtHsuni. Uaee sunt quae
cognatione sua, el de domo palris sui (Cen. xu, 1). Salvatori videntur aoa convenire. Superiora autem
a Idemms., cptiddamnecessarium. D seroit: ex qno et nos reposuiinus, a«ast majora Je-
b Rursum idem ros., tradar; al. tradat, temia, Sed et Gra:cus Origenis texlus sie praeferl: fy
c Ms. R. D.'i relinquentis; al. Deo relinquenle. ueiiovo,'Ispsfttovi,n»U «ij fteijwv'lepsuipt;.
d Quiti et Adamoipsilocum inter propbetas tribuitt ' Interserit Rabanus quasi Hieronytni verba : Nisi
Qrigenes comroentar. in Cantic.: lnter prophelasi forte accipiamus eo modo, quo supra diximus, ut ac-
autdn numeratur et Adam, quia ttmgntttinmysteriumi ceperit w mtmttealieem meri plenum, et jussus sit pro-
prophetavil in Christo, et in Ecclesia , dicens: Pro- pinare cunctis in circuitu nationibus, quae lanien nec
pter hoc relinquet homo patrem saum el malrem suam,, in Graecosonant.
et adhwrebit umri sum , 04erunt amba in tarne una. * Btietiu» Qwpnain vero , eum et ms. Reg. penes
Evidenter eniut de Mt di^ejstsx iiek Apastotv}*,quim t eum«h>ro,et Rabaims, quos vero leganl: quemadmo-
myslerinw.&Q.<: sit, ego ontem dico in Ckristo-
tftSLgirum * dum, et Grsecotextu sulfragante, nos reposuimns.
ei i.n,Ecclesia. 'IUETIUS, b Idemretinuit, <j»fses: monuit vero reponendum
'- Locuni nos einaculavittitis., cum antea blaspto- qnies, M et Habanus restituit.
ino fere seusuesse-t, auasi mttjot sit itremia. Monuitt ' Antea erat inlerdicitur enim qttasi, elc. Nos cuin
vem, qui hsec monimenia in pervetustis magi«q»ej Reg. mss. et Rabano legimusei pro enim. Rabanus
emendaiis codd, Olim tegit , Ritbauu*, ae toudemi pinet«re« qm pro quasi habet; se.destin Graeco: <1>;
verbis deicribews suis m Jeremiara coaraeatariis in- liywr*.
5.S9 TRANSLATfO HOMILURUMORIGENIS 1N JEREMIAM. HOM. I. 5J0
facili intellectu ad eum referuntur. Dicere vero alia jAconjungere Salvalori ? Del milii teslimonium vetus
snper Jeremia , alia super Salvatore interprelanda Testanientuni: Quia priusquam agnoscat puer bonum
748 esse>non pessimum est. Sed qui bene Soriptu- aul malum (Isai. vn, 16), el cajfcra. Del etiam Isaias:
ras nosse conatur, vehemenler in isto instabit loco, Ecce Virgo concipiet in ulero, et pariet filium, el vo-
viJens sub uno textu sermonisdividi inlelleclum , et cabilur nonten ejus Emmanuel (Isai. VII, 14): ibique
dici, haee , quoniam minora sunt, non conveniunt additur: Priusquam cognoscat puer. Si autem et de
Salvatoii, sed Jeremiae : iila vero, quoiiiam majora Evangelio accipere oportet testimonium, Jesus tiec-
sunl, non Jercmiae, sed Cbrislo. Obidcuncta nosad dom vir, sed adhtic infans, quia se exinaniverat
Jeremiam referre tentabimus: hoc est, etea , quoa formara servi accipiens, proflciebat (Luc. n, 52).
cuin majora sint, videntur conditionem ejus exce- Nemo autem proficlt, qui est perfectus; sed ille
dere. Quicumque a Deo accepil verba, stimens gra- proficit, qui indiget profectu. Ergo proficiebat aeta-
liam ccelestis eloquii, idcitco ea accipit, ul rcgna te, proficiebat sapientia, profieiebat gratia, et apud
genlesquc eradicei atque subvertai. Scd cum nomi- Dettm, et apud bomines. Nam si evacuaverat se
nentur gentes, ct regna, omnis qtti divina verba sus- ipsum ad nos deseendens, et evacuansvseipsum re-
cipil, nolo eum eorporaliter inlelligere regna , et sumpsit iterum ea de quibus se prius evacuaverat,
gentes, scd cOnsiderans animas homintim a regnatas B qtiid indignum est profecisse eum sapientia , profe-
a peccalo, juxla id quod itt Aposlolo scriplum est: cisse aelale , profecisse gratia apud Deum , et apud
Non regnet ergo peccatum in veslro mortali corpore homines , el vera de eo esse isia quae dicta sunt:
(Bom. vi, 12): videns quoque mullas species delicto- Priusquam cogmscat puer bonum aut matum (Isai.
rum allegorizel regna et gentes perb varia deticta , vn, 16), et ea quae de eodem inlerposuimus? Sed
quae humonas animas possederunt: et haee erttnt dicei roihi aliquis : Etiamsi' potest de Salvatore in-
quae evellentur atque suffodientur a sermonibus Dei, lelligi diclum esse quia nesciat, et cstera liiijus-
qui datisitnt sive Jeremioe, sive caeteris sanclis. Ita modi quoe majora sunt, et si pueruro eum accipias,
fiet, ui priina quae non videbaittiir congruere Salva- nonne offendis ista sentiendo de unigenito, et pri-
tori, ab Jereroiam referantur : et secunda ab eo qui inogenito universae creaturse ; de eo qui antequam
scil« fignrate dicta quae dicta sunt, Jeremiae depu- conciperetur, annuntiatus est, loquente Gabriele :
tentur. Spiritus sanctus veniet super le , et virtus Altissimi
Dicet niibi aliquis auditorum, etiam alium pande obrumbrabil te (Luc.i, 57): et audes dicere quia ne-
sermonero, et cuncta quae scripla sunt super Sal- sciat loqui ? Quaiiiobreni videbo si potero aliquid
vatore , quasi de * eo sint scripla, consiitue : de dignum de Salvatore in hoc loco afferre quod [Al.
secundis noli esse sollicitus. Apparel enim quia Sal- C quomodoj quaedam neseieus major sit, si ea ignora-
vator eradicaverit regna diaboli,et nationessubver- verit, quani si scierit. Uiamur voce ejus, quomodo
terit, gentilem destruens vitam. In isiis quod intel- sinl aliqua quoe nescial. Respondit 750 e'9 • au'
Ieclum difflcilem facit, boc est, quomodo possit Sal- sibi diccbant: Nonne iu nomine luo cotnedimus, et
valordicere: Nescio tdqui, quia juvenis ego sum, et in nomine ttto bibimus, et in nomine luo dmmoniaeje-
caetera. In hoc sermone interprelantes e coangus- cimus, et virlutes muttas fecimus? Discedile a me,
tantur. Jesum Christum scimus Deum: quaerimus non novi vos (Mat. vn, 22). Puiasne hoc quod ait:
verba quae dicta suni juxta personee exponere di- Non novi vos, minorem ejus virlulem approbat, an
gnitalem: quapropter nccesse est nobis Scriptu- majorem atque mirabilem , quia malos periturosque
ras sanctas in lesiiinonium vocare : sensus quippe nesciat ? Scit enim s ab bis differentias, scit melio-
749 nostri et enarrationes sine iis tesiibus nonba- ra, scit Dominuseos qui ejus sunl, el si quis ignorat,
bent fidem : et hoc quod dictum est: In ore duorum tgnoratur. Igitur (ut constai) peccalor ignoratur a
vel trhm lestium slabit omneverbum (Mat. xvni, 16), Deo. Dicet mihi aliquis de auditoribus : oslendisti
magis convenit ad interpretantis probationem, quara quia nesciat peccaiores Deus, ostendisti quia igno-
ad quorumcumque hominiim numerum : ut firmem ret eos qui operantur iniquitatem, neque enim digni
verbum intellectus mei, accipiens duos testes de D sunt agnitione ejus : quomodo approbabis niagnum
novo ei veteri Testamenlo, accipiens tres testes de et gloriosum esse quod ab eo dictum est: Nescio
Evangelio, de Propheta, de Apostolo. Siceuim sta- loqui? Loqui b humanum esl, et eloquio semper uti-
bit omne verbum. Quomodo igitur valebimus isia mur, verbi causa, Hebrseorum vocc, sive Grsecorum,
a Rabanus,
gubernatas pro regnatas; contra esl in
Grseco^uaikevopivut.Quaedam gere, ei paulo post, qum minora tuntJ
levioris momenti in- s In Groecoest ?yvo> yap ru Statpipovrami xpiirrova.
fefius castigaraus. Hic lapsus est llieronymus : Scit enim ab his diffe-
b
BincrectemonetHuetius, emendaBdum in Grse- rentiat, scit metiora , seil Dominus eos, qui ejus
co xara.ru yuvku, prout Hieronyrous legerat, prOxoi sunt. Verte : iVoiittenim prmstantiora el meliora.
ta ya£i>«,quod librarii est mendum. HUETIDS.
« Ms. u Pro Loqui, quod juxta Groecum T6 laWetv,ex'
a lidemReg.apud de
Huetium, figurate qum dictatunt.
Deo.
e Penes mss., Rabano reposuimus, erat quod, ei swpe pro semper.
Rabaniini, sermo inlerprctantis coangus- Sed et Hlud [VMAO post, sive reiiquorum scrmone,'
lalur , pressius ad Graecum b loyo;
arevoxapetrat. longws a Gvaicodistat, quam quod legit Rabanus ,
Rabanus, eliamsi potes illud de Salvatore intelli- Quorumcumqueergo sermone si ascenderis, elc.
591 S. EU6EB1I HIERONVMI 592
sive reliquorum sermone. Ergo si ascenderis ad Sal- A et non dicit,plasmemus. Quandoautem accepitlutum
vatorem, et scieris eum in principio apud Deura de lerra, non est scriptum : Fecit hominem, sed : Pla-
Verbum, inspice quia nescial loqui, cum humanuin smavit hominem (Gen.n,!), et posuit in paradiso ho-
sit boc quod dicilur loqui, si [Al. sed] ideo nesciat, minem queni plasmavil, operari et scrvare eum.
quia sint majora quoe noverit. Si autem et Angelo- Si potes intelligere differentiam facturaeet plasma-
rutn linguas humanis comparaveris linguis, et scieris tionis, cum dicens sive ad Jeremiam, sive ad Sal-
quia iste major sit "Angelis (sicut testatus estdeeo valorem, non dixerit: Priusquam te facerem in utero.
Aposlolus in Epistola sua quam scribit ad Hebrseos Quod enim ftt, non fit in ulero, sed quod creatur
[Hebr. i,i, 5], intelligensniajorem eumet Angelorum de lerroe pulvere, hoc plasmatur in utero. Prius-
linguis fuisse, quando tantum Deus [Al Dei] Verbum quam te plasmarem in utero, scio te. Si omnes novit
erat apud Patrem. Dicil ergo, et quodammodo ac- Deus, quomodo quasi proeciptio [Al. praecipuum] a
cipit disciplinara non magnorura, sed inferiorum ac caeteris Jeremiae dicit: Novi te? An eos lanlum scit
niinoruiii. Sicut et ego balbutire disco, violentiam Deus qui scienlia ejus digni sunt, et coguoscit eos
mihimeiipsi faciens, quando cum parvulis loquor, qui ejus sunt; indignos vero 752nesc' 1"Ci|ue Pater,
neque enim scio (ut iia dicam) infantiliter loqui, et neque Filius , dicens : Non novi vos (Matt. vn, 23) ?
infractis verbis jam grandaevus cuin pueris sermoci-1B Nos cum simus homines , si aliqua fuerimus proediti
nari: eodem modo Salvator in magnificentia qui- dignitaie, alios nostra nntitia dignos, aliosjudicamus
dem gloriae Dei, el in Patre consistens, non Ioquitur [Al. judicavimus] indignos ; et quos scire nolumus,
bumana, nescit affari cos qui deorsum sunt. Quando neque audire volumus, eos nescimus. Quid arbitra-
autem venii in corpus humanum, dicit in exordio : ris de universitatis Deo? Vult scire Pharaonem,
Nescio loqui, quia juvenis ego sum (Cot. i, 15) : ju- vult iEgyptios nosse, sed indigni sunt nolitia ejus ;
venis, propler dispensationem: senex, juxta hocqtiod sed ipsi faciunt ut ignorentur. Scil autem Moysen,
primogenitus omnis crealurse : juvenis, quia in con- scit prophetas, et si quis similis eorutn est. Multum
suminalione jam saeculorum, et in exiremum hujus te oportet laborare, ut nosci incipiaris a Domino.
vitae 751 lempus advenit. Dicit itaque: Nescio Jeremiam quidem, priusquam plasmaveril in ventre,
loqui; scio enitn qusedam majora loqui, scio quae- cognovit: aliuro vero de prophetis triginla anno-
dam b majoia isto sermone mortali. Vis me loqui rum coepit nosse, alium quadraginta. Serraones sunl
lerrestribus ? necdum assumpsi humanam fragilita- ineffabiles de Salvalore, el non magnopere q'iae-
tem , habeo eloquium luiini, Verbum tuuin suro, rendi: de Jeremia vero, eorum qui scientiain Scri-
libi scio loqui, hominibus nescio loqui, juvenis sum. ptiirarum babent, auribus e indigemus, quomodo di-
Noli dicere : Juvenis ego sum, quouiam ad c omnes .1 C cat: Priusquam le plasmarem in utero, novi le: el
quotcumque miltam te, ibis. Deinde commovit ma- priusquam exires de vulva malris lum, sanctificavi te:
num ad tangeudutn os ejus, ut ei detverba, quibus Deus sibi ipse sanctilicat aliquos. Istum non exspe-
eradicet imperia. Neque vero indigebat Salvator ctat, ut sanctificet genituni, sed prius sanclificat
verbis, ut ea acciperet, quando erat in Patre, nul- quam de vulva egrediatur. Si ad Salvatorem (ut
lis in coelo dignis, quae mererenlur everti. Sed nunc dixi) referas, non est malum dicere prius eum san-
accipit parva, d differcns majora paulisper. Alque cliflcaturo esse, quam natum. Sic de Domino intel-
ila ex hoc approbatur, sicuti alibi gloriose dixeral: ligas f, qui antequam de vulva exierit, sanctificatus
Nescio vos, quia operarii eslisiniquitatis (Luc. xm,27), est, sed ihfinilo ante tempore semper sanctus fuit:
et nunc verba gloriose accepisse, cum Deus sit, et hic vero aniequam de ulero exirel, sanctificatus est.
juxta magnificentiam suaedixisse glorise : Nescio lo- Prophelam in gentibus posui te. Si s de Jeremia
qui, id est, humana non novi. Sive aulem ad Jere- quseris, quomodo sit propheta in gentibus positus,
miam , sive ad Salvatorem dicitur: Priusquam te observa in consequentibus cum jubeiur propheiare
plasmqrem in utero, novi te (Jerem. i, 5); legens ad omnes gentes: nam isiius raodi scripiio est, quod
Genesim et observans ea quae ibi de conditione [Al. superscriptio est quoe] prophetavit Jereroias
mundi scripta sunt, invenies quia Scriptura divina, D super omnes gentes Elara, Dainasci, Moab: et ba-
bebis quia propbelaverit ad oranes gentes, juxta id
multuminsermoiiibuscautaj nondixerit: Priusquam
te facerem in utero, novi te: quando enim juxta inia- quod dictum est: Prophelam in geniibus posui le,
si.tamen volueris hoec de Jeremia dicta sentire.
ginero condiiio est, dicitDeus: Faciamus hominem Si aulem
intelligentiam ad Dcum transferas, isle
ad imaginem el simititudinem noslram (Gen. i, 26), vere in universas
genles prxdicavil. Est quippe h
a Rabanus, major sit et ab Angelis.
b Penes Rab., meliora. Ei pridem luxata valdn monuerunt. J Laudatusms. etRabanus, deserens, al. differens.
erat Hieronymi scriptura, scio qumdam isto sermone e Apud Raban., indigenles, ad Graec. Sebuevot.
mortali. vix eloqui tcrrestribus, etc, quae Huetius (Idem , cieDomino intetliyas non solunt antequam
restitiiit. de vulva exiret.
c Reppsuimtis ad omnes quoscumquemiitam,
etc, 6 Aniea erat: Si Jeremias quwris. Raban. castigat.
pro quo erat anlea ad omnia, ad qumcumquemitlam, h Ms. Rcg., leste Huetio, Est
etc. Rabanus, tum Reg. penes Huelium ros., deni- quippe sicut princeps
tic el Propheta. Raban. , aliasimilia
que GracCUS(exlUS, npb; ixuvru;, ov; iav e^anoarei- Propheiarum,
\)ro multa.
1<».ae, et Latinus quoque non semel supra laudatus
S93 TRANSLATIOHOMILIARUMORIGENIS 1N JEREMIAM. IIOM. I. S94
sicut alia mtilta, sic et propbeta. Ul esl prin- A dicit Dominusad Jodseos. Et neces?e est cns qtti vi-
ceps sacerdotutn , ut est Salvator, ut est 753 vere religiose in Cbristo cupiunt,omni genere a con-
medicus ; similiter et propheta est. Moyses annun- trariis virtuiibus, per ea quoerepcriuniur vasa, per-
tiaus de eo, non solum prophetam, sed admirabi- secuiionem pati. Qun de causa nihil novum aut pe-
lem inter cunctos nomiuavit prnphetam, dicens : regrinuro videatur his, e qui in tribulationibus alfli-
Prophetam ex fratribus vestris suscilabit vobis, " Do- gtintur : omnia quaepraccepta sunt faciant, tantum
minus Deus, quasi me audite eum. Et erit, quicum- orent ut persecutionis causa Christus sit; ne propter
que nonaudierit prophetamillum, interibit de populo injustitiam, ne propter delicta, nepropier avariliam
tuo (Deuter. xvm, 15). Isie estprophelesconstiiutus deprimantur. Si quandoaiitem propter justitiamali-
in gentibus, et accepit graliam a Deoeffusam in la- quis exagilatur, audiat: Beatiestiscumexprobrantvo-
biis suis, utnon soluni cura praesens aderatcorpore, bis, et persequuniur, et dicunt omnemalum adversum
sed eiiam nunc cura adest virttile, et spiriiu, prophe- vos, meicausa: gaudete et exsullate, quia mercesvestra
tetad omnesgentes, et propheiiasua ex loto orbe magna est incmlis. Sicenim perseculi sunt prophelas,
attrabat homines ad salutem. Et b dixit: Quis est do- qui fuerant ante vos (Matth. v, 11). Quoniam tecum
minalor, Domine? Ecce nescioloqui, quiajuvenis ego sum ut eruam te, dicit Dominus; et extendit ma-
sum. Et dixit Dominusad eum : Noli dicere, quia ju- \B num suam ad me Dominus, el tetigit os meum, et
venis ego sum, quoniamad omnesad quoscumque te dixit Dominusad me (Jer. i, 8, 9 ). Observa differen-
miltain, ibis(Jer. i, 6). Sxpe diximus solere esse ali- tias Jeremioe et Isaise. Isaias ait: Immunda labia
quem puerum, juxla eura qui intus est bominein, li- habens, in medio populi immunda labia habenlis ego
cel eiiam senili corporis sit seiate : et econtrario fre- habilo, et regem Dominum sabaoth vidi oculis tneis
quenter inveniri parvulum secundum eiim hominem (Isa. vi, 5 ). Et quoniam confessus est non babere
qui exirinsecus est, el esse interius perfectum virum. facta immunda, scd verba tantum ( usque ad bunc
Talis erat Jeremias babens jam sibi concessam a enim linem peccalacomroiserat), nonexlendit Domi-
Deo gratiam in sctate corporis adliuc puerili, propler nus manum suam, nequc f unum ex Seraphim ma-
qitod ait ei Dominus: Noli dicere, quia juvenis sum. nu sua labia ejus teligit, sed forcipe solum tangeus
Signumque hujus rei, quia non sit juvenis, sed vir ait: Ecce abstuli iniquitates tuas. Jeremiac autem,
consummalus, c ostendit dicens : Quoniamad omnet quia sanctificaius fuerat in vulva, non forceps milti-
ad quotcumquemitlam te, ibis : et juxta qumcumque tur, neque de altari oarbo succensus; nihil quippe
mando tibi, toqueris : nec timeas a facie eorum. Scit habebat igne dignum, sed ipsa manus Domini teiigit
enim eos sermo Dei, qui verbi legalione funguntur, 755 euin, propier quod dicit : Exlendit Dominus
incnrrere ab iis periculum qui audire contemnunt. C manum suumad me, et tetigit osmeum. El dixit Domi-
Increpati enira oderunt incrcpationes, coarguli inse- nus ad me : Eccededi sermonesmeos in os tuum, ecce
quuutur arguentes. Omne quodcunique malum est, constilui te « hodie super genles, et regna eradicare
semper paliuntur prophetce : Non est propheta sine (Jer. i, 9, 10 ). Qui sic beatus est, ul regna iniilta
honore, nisi in patria sua et domosua (Marc. vi, 4). quae Christo diabolus ostendit, regna daemonum,
Cujus rei d nuper quoque fecitnus mentionem. Scit regna peccati eradicei, h opus habet iis qui ei dati
ergo (ut dicere coepimus) Deus mittens prophetam, sunt a Deo sermnnibus. Seriptum eslenim : Ecce de-
qiiania discriroina perpessurus sit, 754 'deo ex- di sermonesmeos in os tuum. Ecce conslilui te hodie
hortaiur eura dicens: Ne limeas a facie eorum, quia super gentes, et regna eradicare (Jer. i, 10). Quomo-
ego tecum sum, uteruam te,dicil Dominus(Jer.i,S). do autem regna sunt plurima, plures simililer et,
QuxcumqueJeremiaspassusest, scripta sunt: inla- gentes. Nec potest aliquod regnum dici, nisi qnod
cum missus est luti, mansit ibi comedens panemdiei, sub se continet nationes. Verbi gralia diclum sit:
et aquaro tantum bibens, aliaque multa quae perlu- regnat fornicatio (in homine peccatore), necesse est
lit, in lihroejus continenlur. Quem autem propheia- ut rcgnum fornicationis habeat gentes suas. Ipsura
rum hon persecuti sunl patres vestri (Act. vn, 52)? illud generale delictum avaritiae el fraudis, quo vix
a Expiinximus bic verbum dixit, tum nosler posl TJ mum annum a notariis in lilteras referri permisit,
Deut: siiffecimusvero, El erit, quicumquejuxta Grae- quod anle seniper veluerat. Vide Eusebium, libro vi
CIIIIIlextum et Rabani lectionero. Hist. cap. 36. Eidem qunque huic conjeclurae facit
b Reseribendum videiur jnxta Groecnm, xui etica, vocula, itpwrtv,quae uon pridem, ut a Corderio, sed
*0uv. Et dixi: Qui es. Hebraic. babet, Et dixiA, a, a, nuper vertemla cst, ita ut vertit Hieronymus : circa
DomineDeus, etc. idem quippe tempus in Malthaetimscripsit, et homi-
c Mss. Reg. penes Huetiitm, ostenditur : Quo- lias suas ex ore concionantis excipi passus est.
niam. HUETIUS.
d In Graeco lantum est xui irpwriviuvnuovevouev : 0 Ms. Reg., quod his tribulationibus: alter, (jrttfhit,
legil vero HieronymilSov xui irpi>nveuvnuovevouev, elc.f Idem.
quod veium est. Non absurde crediderit aliquis com- Graec.rb Seevru>vaeputfiu.Legil Hieron. pxiZiIv,
mentaria Origenis in Matihicum hic significari , in etc, neque unum ex Seraphtm ; quod verum est, et
qunrum XL lomo locus bic, qui habeiur Maitb. ex sIsaue vt, 6, satis exsiat. Idem.
xin, 57, prolixe explanatur. Qnatnvis enim iu Mat- Deerat vox hodie, quam Raban. et Grsec. ar)ut-
tb.-eiun tnmns elucubrare jam sexagenario major povsupplent.
h Verba opns habel Rabanus ignorat, neque in
Origioes iuceperit : non prius lamen homilias illas
ad populum habuit; nam ex eo homiliarum genere Grsecosunt textu, nec denique, quod Huelius opina-
sunt, quas cum ex tempore funderet, post sexagesi- tur, erat cur Hieronymus suppleret in Grseco.
m S. EUSEBll HIERONYMI 596
aliquis immunis est, habet regmrm gaum, et snb re- A A nignitate Dei, ut eradicalio ipsa el subversio toia
gno uno roulias posstdet gentes, per plurinvas scili- dispereai.e Diligentius lege quomodo eradicala per-
cet species avaritiae, et ob id opus est sermonibus dantur : Paleas autem combureiigni inexstintjttibili.
Dei, ut istiusmodi regna cum sui&gentibus. evellan- Et: Ligate manipulos xizaniorum, el tradile eos igni
tur. Salvator in Evangelio ostendit dicens: Onuiis ( Matth. III, 12,30 ). Sic ea quoesunt eradicata f dis-
plantatio quam non plantavil Pater meus cmlestis,era- perduntur. Si autem vis scire quomodo dispersio re-
dicabilur ( Matlh. xv, 13). Sunt quoedam.inlrinsecus digaiurin nihilum, quomodo tedihcationis pessima
in animabus vestris [Al. auirois nostris ] insita, quaa [Al. pessimae] materia in pulverem eomminualur,
non plantavit ccelestis Pater. Omnes quippe cogita- domus ea quse propter lepraro destrai jubetur ( Le-
tiones pessimse, bomicidia, adulteria, fomicalio- vit. xiv ), cum fuerit pulvis effecia, extra civitatem
nes, furla, faUa leslimonia, blasphemiae, plautalio- projieitur, ut ne lapis quidem ex ea residous sit,
nes .sunt, quas non plantavil coelestis Pater. Si au- juxta quod scriptum est: Similiier s ut tulum plalea-
tem vis scire cujus sit plantatio jstiusaiodi cogitatus, rum delebo eos ( Pt. xvn, 43 ). Oportet quippe peni-
audi quia inimieus homo hoc fecil, qui supersemiitavit tus inlerire malitiam. Subversura est aliquid, lapides
iizaiiia in medio tritid ( Matth. xiu, 25 ). Inslal ecce quoque ipsi qui deslrucli suni, conterantnr, ne ad
Deus, instat el Zabulus habentes semina sua. Si de- B ] aliquam [ Al. aliam ] aedificaiionem, quam diabolus
derimtts locuro Zabulo, inimicus homo superserit concinnare potest, assumi valcant. Eradicatum esl
planlationem, quam [Al. quoniam ] non plantavit quippiam, invenit adversarius etiam inter ea, i|nae
coelestis Pater, utique eradicandam. Sio, autem re- eradicala sunt, aliquam sementero, quam ite-
pulso Zabulo, locum dederimus Deo, gaudens Deus riiui seminet. Propter quod jubet Dominus: Coffi-
super priocipale [ Al. sub principali ] cordis nostri gite, dicens, et comburite ea igni, seilieet ut era-
a
sparget semen suum. Nec aliquis existimet triste dicatio quoque Zabuli, el ipsa subversio con-
quiddam 756 Jeremiam recepisse, quia constilutus sumalur. 757 Verum non tanlum in hoc stat ser-
sit ad eradicatiouem regnorum etgentium. Ronitatis mo divinus, ut eradicet, et destruat, et disperdat:
Dei istud est indicium, eradicare vilia per sertnones, estoenim, eradicata sint oronia in me mala, de-
inimica ccelesiis regni regna destruere, et bellantes structa et dispersa sint pessima , quid mihi prodesf,
cum sua gente evertere nationes, eradicare et sub- sinon proeisquse eradicaia etsuffossa sunt, meliora
vertere, Est quaedam aedificatio Zabuli, et est qux- in me plantentur atque sedificentur? Propterea Dei
dam aedificatioDei : quod super arenam exslruilur, verba primum faciunt, quod necesse esf, eradicant,
hoc Zabuli cst, super nullo enim stabili, b robusto- destruunt, perdunt,et post haecaedificant,a(qucplan-
que solidatur. Quod aulem super petram aedificalur, G ( tant. Observavimus semper in Seripturis sanctis,
Iioc Dei est. Unde et his qui ejus sunt, dicilur: Dei primum ea quoe videnlur tristia nominari, deinde
c
agricultura, Dei wdificatio ettis ( I Cor. III ). Super ea quae hilariora sunt, secundo dici: Ego occidam,
genles el regna eradicare, et subvertere, et disperdere. etego vivifieabo(Deuter.xxxn, 59). hNon dixit prlus,
Si eradicatur aliquid, et eradicaiio ipsa a uoti dispe- Ego vivificabo, et postea, occidam. Impossibile *
riit: adhuc permanet quod evulsum esi. Si stibrui- est enim, quod scmel vivificavit Deus, aut ab eo
tur donus, et iapidesin ruina sunt integri: dissipata ipso, aul ab alio occidi. Sed: Ego inlerfieiam, et ego
est domus, non tauten perdila. Opus est igitur be- vivificabo.i Quein inlerficiam? Paulum proditorem,
a Rabahtls, existimet Deum tritte quiddam Jeremics faciam, ut fiat Pautus apotlolus, etc. Ut plane videas,
prmcepiste, qui constitutm, etc, Graeco tuxtu relra- nonlongius recedere arbitratu suo Hieronymurn; sed
gante. ab eo, qui nunc superal, Graeco lextu, eorumdem
b Viliose anlea erat, super nullo enim stabilitur, verborum xal ?rivizomaa occursu, intermedia, qu.ie
abortumque non solidalut: et In R. infes. penes HiiC- S. 1Doctor inierpretatus est, excidisse.
tium, ab ittoque solidalur, vel ab islo quod solideiur. Quod hic habet Hieronymus: impossibile esse
Oplimc Rabanus lectionem monuit restitneiidam, su-'.D quod semel vivificavitDeus, aul ab eo ipso, aul ab alio
Sic habet occidi, sic inierprelor , eum qui vit;e seternae par-
per nutlo enim slabili robustoque solidalur. xott
et Gl"aecus,\v: ooSsviy&plavhptxrat iSpaia ^sSaba llceps a Deo lactus est, tam lirmis a Deo foveri auxi-
xai r)vu>ueva. liis, uieam nequaquam possitamitlere. Inlcrprelatio-
c lnterserit Graecuso\ \byot raivw TOG ®SO0,termo- nero nosirom sequenlia confirmant, in quibus ad re-
nes itaque Dei, quac aut Hieronyraus praeieriit, aut, surtectiqnem morluorum ista referuntur. Quomodo
quod Htietitis pUtat, exejus interpretatione temporls autem in fulura vita Beati a lapsu contineantur, sic
diutiirtiitas erasit. Mox voces et regna suffecimus et tradit ipSeOrtgenes lib. v in Epist. ad Rom. : Quid
Rabano et Graecoxal fiuaihiu;. autem sit quod in [uturis smculis teneat arbitrii liberta-
a Placuit legi cum Rabano disperiit, nd Graecutn tem, ne rursum corruat in peccalum, brevinos sermone
a.itb\rirui; et Reg. ms. disperiii pro illb quod antea Aposlolusdocet diccns: Charilas numquamcadit. Id-
obtinebat dispergitur. circo enim el fide, el spe major charitas dicitur, quia
* Vitiose eral, plateas pro pttteas. sola etit, per quam delitiquiultra non poterit. Si enim
1 Penes Rabanum, dispereunt, et mox, quomodo in id atiimtt perfectionis ascenderit, ut ex toto corde
et subtimioredigdiur, etc, Ulrobique reciius ad Grae- suo, et ex tota anima sua, el ex totis viribus suis dili-
cum. gal Deum, et proximum suum tamquam seipsam, cha- ubi
s lllud similiter suffecimus ex Rabano et Graeco erit peccati locus? El paulo post; El ideo merito
OUOIM;. rilas, quw sola omniummaxima est, omnem creaiuram,
b Graecns subdit continuo, Ttva uiroxtevu; Xlav\ov conlinebila lapstt, tunc cum erit Deus omnia tn omnt-
rbv irpoSbrrfi,Dauiovfoil StuxTmVxui ?yv irotijo-u,Ivn bus. IIUETIUS.
yivijTatllaOW uitbaralo;, etc; id est, quenl: occidam? ) Tota istbaec pericope, queminlerficiam? Paulum
Pdulum prodilorem, Paulum persecutorem et vivere proditorem, Paulum persecutorem, et vivificabo,cum
5J7 TRANSLATIOHOMILIARUMORIGEN19IN JEREMIAM. HOM. II. 598
Pauliim perseculorem ; el vivificaho, ul fiat Paulbs Aest suffossa. Sicuti idoliim in corde consirucium
apostolus Chritti Jesu. Ilacc si inlelligerent miser^ est, illo deposilo, mdificeiur templum Del, et inve-
rimi " boeretici, numqnam ad nos deferrenl, crebro niatur gloria ejus in eo, et fiat non infertilis, sive
ista dicentes: Videsne Deum Legis et Prophetarum, locusexsurgens, sed planlatio paradisi,ubi templum
quomodo ferus esl et inhumanus? quomodo dicit: Dei sit in ChristoJesu, cui est gloria et imperlum
Ego occidam, et ego vivificabo?non advertentes in in ssecula sscculorum. Amen.
Scripturis aniiuntialioneni suscitationis mortuorunl, HOMILIASECUNDA.
non considerantes resurrectionem jam ccepisse per De eo quod scriptum est: Fugiie de medioBabylonh
singulos: Consepelimurenim Christo per baptismum, (Jerem. ti, 6).
elconturgemus cum eo (Bom. vi, &; Coloss. u, 12). 759 Quomodo corpus nostrum in aliquo terrse
A tristibus semper, sed necessariis inchoat Deus, loco consistit, eodcm modo et anima secundum sia-
veluti: Ego occidam, et ego vivificabo: ego pircutiam, tum suuni in aliquo d nunciipativo lerrae loco est.
et ego sanabo.758 Quemenim diligil Dominns, cot- Quod dico, sic fiet raanifesllus. Cofpus liostrum aut
ripit; flagellatautem omnemfilium quem recipit(Heb. iu vEgypto est, autin Babylone, aut in Palaestina,
xn, 6); et post haec curat. Ipse dolorem facil, et ite- autin Syria, autcerteubicumque. Similiter el anima
rum restiluit laetitiam. Similiter et ih praesenli Do- B in aliquo ejttsdem e terrae nominis loco est, alia iti
minus ait: Constituile hodie tuper gehles, et regna Babylone, alia in jEgypto, alia in AtnmanltarUmre-
eradicare, et suffodere, el disperdere, el mdificare, 61 gione: et sic segregatim [Al. sacrata] secundum
plantare. Verutnlanien primura esl, ut mala aufe- sententiamScripturarum, pro qualilate vittelocorUm
rantur a nobis. Non poie.t in locO aedifkaiioniS diversilate ' dislinguitur. In Babylone est, quando
malae aedificareDeus: Quat enim participalio jusli-- confunditur, quando turbatur, quando, pace deserla,
tim et iniquiiaiis ? aut qum communicaiiotuci ad le- bella sustinet [Al. sustinent] passionum, quarido lu-
n*6ras (11Cor. vi, 14)? Oportet ttialitiam ex imis inultus nialitise circa eam fremii, lUnc ut diximus,
sedibus eradicari: oportet et acdificalionempessi- in Babylone est. Et ad istam aiiimam propheialis
roam ab animabus [Al. aniniis] nostris penilus au* sermo dirigititr, dicebs: Fut/lte de medio Babylonis,
ferri, ut poslea serraoncs b Dei eedificent atque et resutvate unusquisqueanimant suam. Donec efilm
plantent. Possurous siquidera et aliter intelligere qnls in Babylone est, salvari non potesl. Qttod « elsl
quae scripta Sunt: Ecce dedi sermones tneos in e» recordalus ibl fueril JerusBletn, ingcmiscii 61dicit:
luum. EtqUid faciant sermones dicit: Eradicare, et Quomodocantabimut cttntkum Domini m leria aliena
suffodere, et disperdere. Sermones eradicant natio* (Psnl. cxxxvt)? Etquia impossibile esl in Babylone
nes, sermones regna suffodinnt; sed non regna ista C constitutos Deo organis canere, Oiiosa quippc ibi
carnis et sacculi, c digna destruentibus, dignaera» sunt organa hymnorum Dei, propterea [AL propter
dicantibus verbis. Ea quoc eradicata et subversa cam| dicitur per Prophetam : Super flumindBabylo-
sunt senti, putas, in his quae dicimus modo non est nis iltic [Al. ibi] Sedintus,et flevimus,dum Tetdrdare-
virtus quamDoroinus tribuil, secundum quod scripv mut lui, Sion: in salicibus in medio ejus suspendiHlUi
tum est: Dominus dabit verba evangelisantl virtute organa nostra. Suspensa SUfllorgana noslra, qufltn-
multa (Psal. LXVII,12) ? virtus eradicans atqUe suN diu in Babylone sunius in Saliclbus flUminUmBaby-
fodiens, sl qua infidelitas, si quod mendacium, Si lonum. Si uutem vcnerimus in Jerusalem, ih locum
qua malitia, si qua luxuria , si qua discordla non visionis et pacis, organa, quae ante otlosa pendeb&nt,
magno sensus dispendio deerat, nosque primum ex tarum, videte qualis sil. Ego, inquit, occidttm^vivere
Rabano suffecinius. Ostendimus aulem superiori faciam; percutiam, el ego sanabo ; et non est qui eruat
nota h loiuleni baberi in Graeco verbis, riva uttoxre- de manibus meis. Audiunt: Occidam, etnon audiunt:
vS>;naOtavTOV KpoSbrnv,DaO^ovTOVSti>xrnv,xul £fv Vivificabo.Audiunt: Percutiam,etaudireConteninUnt:
itotnau: quse cimi iiiLaiinisHieronynii codd. Huetius Et ego sanabo. lsliusmodi occasionibut Creaiorem ca*
non invenisset, ab Origeniano exemplari llierony- _ lumniantur. HUETIUS.
mum longiusexspatiari dixit. " b Vitiose aberat vox Dei, quam ex Rabino Grae-
a Basilidianos, Valenlinianos, Cerdonianos, Mar- coque lextu, oZ\byot TOOQSOO oixaSounb&atv,suffe^
cionistas, aliosque ejus farlnsehorreticos suggillai. ciiuiis.
Origenes in Matlb. xix : ^nrnaet; Se iti>; rn; uyuQbm- c Regii mss. penes Huetium, digne destruentibus,
TOJavroOirvst y.atTa un voovuevavitb rS>v,T6 OCOV digne eradicanlibus.
etf iavroi;, avxofuvrobvruvrbv rov vouov&ebvzat xarn- a Hoc vocabulo et paulo post uiilur. Quare quoot
yopovvrav aOroO,a ovSeitepi uv6pi>rcov ruy_a \iyttv e\>- diximus iti praefationetonii quarli, Ubl de inietpfete"
xoAo» ean itstfouat yap ©soOayadbrrtro; itvetv xai TO' homiliarum in Isaiam, nusquarn illud in llierOnyroi
Eyi>artoxrevS),oux sAarrovTW,Kai %nvTtotnau*'buoiu; scripiis inveniri, rescindi uuo atque altero exemplo
Si xaiTOIlaTafjw,ovxnrrov ra>, Kaywiaaouui : QumreS cupimns.
autem quomodobonitcitemillius ea etiam spirenl, qum c Elcganlius penes Raban., ejusdem eum terra no-
ab iis minimeintelliguntur, qui Deum Lecjis,quantum minis.
in se est, calumniantur, eumque hoc criminanlur no- 1 Antea erat, tocorum diversitates distinguuniur.
mine, quo ne hominemquidem repreheuderepromplum Melior quaro reponimus Rabani est ieotio, dmrtitate
foret. Sic enim animum meum induco, non minusid disiinguitur: id est anima, ad quam sensum referri.
Dei bonilatemtignificare: Ego occidam; atque illud : liquct.
El ego vivere(aciam : item et hoc : Perculiam , haud t' Apud Raban., Qui ctiamrecordalus ubi fuerit Je-
tscus ac: Et ego sanabo. Idem homil. 17, in Luc.: rusalem. ''"
Attinf«rim (Valentiniani): Ecce Deus legis ct Prophe-
599 S. EUSEBn HIERONYMI 600
tunc assumuntur in manibus, tunc jugiter " cilbari- A Babylonis consistere, ut ex omni pnrte eequale sit
zamus, et non est tempus, quando 760 non laude- spatium, et ita in umbilico ejus, quasi in medio cor-
mus Deum per organa, quac habemus in manibus. dis animalis, habiiet. Sicuti enim animalis medielas
Igiiurut dicere cceperamus, semper anima in aliquo cor est, elin Evangelio secundum Lucam, cor lerrm
nuncupativo terrse loco est: et sicut peccatores in (Luc. xvn) medietas terrae notninaiur : sic tnihi vi-
Babylone, sic econtrario jusli in Judaea. Verumta- delur, et in Ezechiele dictum, in cor maris posita
men juxia qualitatem vitse etfidei, etin ipsa-Judsea Tyrus (Ezech. xxvi), et nunc peccatores de medio
locis inter se variis separanlur. Sive eniro in Dan Babylonis, hoc est de corde ejus fugere debere. Fu-
est, quaeextremaeJudaeoepartes sunt, sive in supe- giie ergo de medio Babylonis, ut • medieiatem Ba-
rioribus paululum locis, melioribusque quam Dan, bylonis deserentes, in finibus ejus incipiatis e;se,
sive in mediis flnibus Judseae, sive circa Jerusalem: non in medio. Quod si cui videtur obscurum, sic (iet
etest oronium beatissima, quoein mcdia Jerusalem manifestius: quia qui valde demersus est in vitiis,
urbe consistit. Qui vero peccator est, et nimiis [Al. hic medius ' habitator est. Qui vero paulatim relin-
nimis] sceleribus oppressus, hic in Babylone est. quens malum, el naturam suam ad meliora conver-
lloc autem modico minor, et necditm usqtie ad sum- tens, non lam coeperitvirtutes possidere, quam cupe-
mum peccatorum culmen ascendens, in ^Egypto et B re, iste licet ex roedio fugerit Babylonis, lamen nec-
in partibus ./Egypti commoralur. Et sicut qui in Ju- dum de Babylone discessit. Secundum istius modi
daea suiit non oequaliacuncti possident loca-:alius expositiones decet [Al. docet] sacras Litteras cre-
quippe in Jerusalcm est, et alius in Dan, alius in dere, ne unum quidem apicem hahere vacuum sa-
Nephtalim, alius in flnibus Gad: sic b omnes, qui in pientia Dei. Qui eniro mihi homini praecipit [Al.
^Egypio sunt, non oequalesiEgypti partes incolunt; prsecepit], dicens: 762 ^on apparebis ante conspec-
alius in Taphni, alius in Memphi, alius in Syene, tum meum vacuus (Deut. xvi, Exod. xxm ), mullo
alius in Bubasli habitat. Qnae loca prophcta Eze- plus hoc ipse agit, ne aliquid vacuum loquatur. Ex
chiel plena mysteriis voce testatur, nomina quoque plenitudine ejus accipientes prnphetac ca, quaeerant
partium iEgypti exponens, de quibus si quis lector de plenittidine sumpla, cecinerunt, et idcirco s sa-
fuerat spiritualis dijudicans omnia, etipse a nemine cra volumina spiritus plenitudine spirant, nihilque
dijudicatus, non soliun majores regiones allegoriza- est, sive in Prophetis, sive in Lege, sive in Evan-
bit, veluli Judoram, et jEgyptmn et Babylonero,sed gelio, sive in Apostolo, quod non a plenitudine di-
particulas quoque terrse. Etqaomodo in JudoeaJeru- vinae majestatis descendal. Quamobrem b spiraut iu
salem, et Bethlehem, caeterasquecivitaies : ila in Scripluris sanctis hodieque plenitudinis verba, Spi-
^Egyptolegens Diospolim,Bubastim,Taphnim,Mem- C rant auiem his, qui habent et oculos ad videnda cce-
phim, Syenem, pro intelleclu rerum figurabit. Quis lestia, et aures ad audienda divina, et narcs ad ea
761 sapiens ct inlelligil ista? aut quis intelligens quse sunt plenitudinis sentienda. Hsec dixi, quia non
et cognoscit ea ? Quis saltem in tenuiori sensu sit simpliciter positum: Fugite de Babylone, sed
constitutus cognoscere poterit voluntatem quam Spi- cum additamento necessario: Fugite de medio Baby-
ritus sanctus habet litterae? Verum nnnc aliud pro- lonis, el resalvateunusquisqueanimam suam. Primum
positnm est, quid bis, qui in Babylone sunt, Dei oportet fugere de medio Babylonis, deinde singulos
sermone prsecipiatur [Al. sermo prsecipiat]: Fugite animas suas resalvare, cum fugerint. Nequc vero
demedib Babylonis. Nec gradatim, non pedetentim, dixit salvate, sed resalvale. Apposilio syllabaesigni-
sed cum velocitate, cum cursu fugite ; hoc est enim flcat sacramentum. Quia quondam gustantes salu-
fugere : Fugite demedio Babylonis. Quicumque con- tem, et de ea propter peccaia postea corruentes,
fusam habetis animam a variorum passione viiio- venerunt ad [Al. venimus in] Babylonem. Cujns rci
rum, ad vos dirigitur serrao: et raibiquoque idipsum causa oportet ' resaivare animam suam, ut incipiat
jubetur, siquidem adhuc sum in confusione c inve- recuperare quod perdidit, secunduro apostolum Pe-
teratus, et ideo in Babylone sum. Quid ergo praeci- trum dicenlem ita : i Reporlabimusfinem fidei salu-
pit Deus ? Non dixit, exite de medio Babylonis; lioc D lem, de qua talute exquisierunlel scrulati sunl pro-
enim potest fieri et gradatim; sed : Fugile de medio phetm, qui propter nostram prophelaverunt gratiam (I
Babylonis. Ego d quidein el in eo, quod dicitur de Petr. i). Verumtamen in nobis esl fugere de Baby-
medio, rationem quanrosermonis. Potestqnippeeve- lone, et in nostra positura est poteslate, si velimus
nire, ut aliquis in Babylone sit; sed cum in exlremis resuscitare quod corruit. Tertiuro mandatum est: Et
ejus flnibus commoretur, quodamroodo exira Raby- nequeprojiciaminiin iniquitatemejut. Cum quis k fu-
lonem esse videatur. Aliud autem est in raedieiate gcril injustiiiam Babylonis, et non egerit pceniten-
a Idem, tunc jugiter psallimus, tunc continuatim s Idem , idcirco semper sacra voiumina spiritum
citharizamus. plenitudinis, spiranl.
b Ideui, stc cum in JEgyplo omnes sint, non, etc. h Idem, Qnamobrem spirant hodie, qum in sanclis
c Raban., in confusionesum menlis. Scripturis sunt, plenitudinis verba.
d Idetn, Ergo et in eo, elc. ' Idein, oportet unumquemqttesalvare, etc.
« Raban., ul in medietaleBabylonis, etc, scilicet j Viliose erai, diceniem. Isla revortavimusfinem
ette. clc
' Interserit Rabanus Babylonisnomen, rectius. k Raban., Cumquis fuerit injitstiiie Babylonti, etc.
COl TRANSLATIOHOMILIARUMORIGENIS IN JEREMIAM.HOM. II. 602
tiam, lunc consequens est ut projiciatur. Observa JA menla monsiraiur; qui autem peccans corripitur,
vero Scripturam, quomodo licet ex Hebraealingua, nescio qtiid ei excurrai pro [Al. ex] poena. Haxpro-
in Graecamsit translala, nibilominus, quanlum reci- pter hoc quod dictum est, Quia tempus vindiclm
pere potest differentias vcrborum, significanter ex- ejus a Domino est. Sequitur : Retribulionem ipse re-
presseril. Dicit quippe in alio loco : Elegi abjeclus tribuetei. Non per minisiros retribuet Babyloni Deus,
etse in domoDomini (Psal. LXXXIH), et non ait pro- sed ipse rctribuet, quod merelur. Volo quiddam di-
jectus. In pnesenli auiem non posuil, et ne abjicia- cere in additamento prnnominis in eo, quod scribi-
mini in injustitiam ejtts, sed, Ne projiciamini in in- tur, ipse; ait enim : Belributionemipse retribuet ei.
justitiam ejus. Aliud 763 est enim Pr°j'cl> al'"d Non omnibus Deus ipse retribuet quod merenlur,
abjici. Quod enim in despectione est, et neglectu, sed sunt quidam, quibus per alios restituit, sive pu-
hoc non projicitur, sed abjicitur. Quod vero foris niens, sive medicans per dolorem, ut in Psalmis
a est a salute, el bealitudine alienum, boc projici- conlinetur : Misit in eosiram indignationissum, furo-
tur. Quod et in alio loco declarat Scriptura divina rem, et iram, et angusliam, immissionemper angelos
dicens : Duces populi mei projicienlur ex b domo de- pessimos(Psal. LXXVII). Ilis eniro non ipse restiluii,
tkiarum suarum, propter pessimas volunlates suas. sed ad retributionem illorum minislris usus est an-
Cleri enimeorumnon proderunt eis (Mich. n, 9). Sed B J gelis pessimis: et aliis forsilan non per tnalos reddit,
et tu ipse poteris congregare, sicubi in Scripturis sed per bonos, ut in cis, qni pro sceleribus puniun-
projectionis, et abjectionis nomen inveneris, ut ex lur. Multaque c istiusmodi, si Scripturas scruteris,
comparatione verborum, magis possis confldens ferre invenies. Est autetn quando, ministrorum 4 officio
seiitentiam. Quia dispeusatio providenlioB,eliamsi refulalo, retribulionem Deus ipse restituit, ut nunc
non magnopere curavit, ut disertitudinem, quse in Babyloni. Tiraeo quiddam obscuri in loco manifesto
Groeco sermone laudatur, Groece inlerpretando se- interponere, quod mihi videtur latere si taceam.
querelur: curavit laraen ea quac significantia sunt Verumtamen audendum est saltem pauca perstrin-
exhibere, et differentiam eorum cxplanare dilucide gere. Quando sunt vulnera facilia, et prompta cura
his qui Scripluras diligentissime perscrutantur. Ne tio [Al. curationi], medicus niittit servum suum,
projiciaminiin iniquitatemBabylonit, quia tempusvin- mittit discipulum, ut [M. etj per euro langtientem
dictmejut est a Domino.Miro senstt supplicia dicit ir- medicciur [Al. medicatur]: neque enim magna sunt
rogari propter ejus qui ea patilur uliionero. Quando vulnera. Evenit quoque aliquoiies, ut seclionis et
enini quis non vindicalur, et relinqiiitiir impunitus, ferri indigeat, qui sanatur : altamen non ipse me-
frequenter me dixisse memini id quod in duodecim dicus pergit ad eum; sed eligens unuro ex discipu-
Prophetis scriptum est: Et non visitabo super filias (G lis, qui curare vnleat, eo utilur minisiro. Quando
vetlras, quando (ornicantur, et super nurus vestras, vero insanabiles plagse sunt, ut, ete emortua carne,
quando adulteranlur [Al. adulteranl] (Oseen). Non pulredo contabuerit, et intantum mala valeludo
ergo, ut quidam existiroant, Deus peccatores puuit est, utnon servi, vel discipuli, qui jara prope eum
iraius; sed, si sic expedit loqni, magna ira est, a Deo per scienliam ariis accesserunl [Al. accessit], sed
tormenla non perpeti. Qui enim punitur, etiamsi ab ipsius magistri manibus indigeat, tunc ipse ' magnus
ea quae vocatur ira Dei corripilur, ad boc punilur, 765 niedicus prsecinctus lumbos, ad seclionem te-
ut emendelur. Domine,ail David, ne in ira tua arguas lerritni vulneris concilalur. Siroiliter itaque quando
me, neque in furore tuo corripias me (Psat. ix). Sed suntminora peccaia, non restituit Deus ipse peccan-
etiamsi argues, argue nos in judicio, et non in fu- tibus, sed aliis utitur ministris. Quando vero per
rore, dixil Jeremias. Invenies autem etiam ex repro- merita sua ingens hominem aegritudo comprehendii,
missione Dei in quosdam correpiioncm dari. ldeo1 ut nunc Babylonem, quaegravibus proprisc maliiia;
cum [Al. Cuni in eo] peccantibus Christi flliis, pcena cst s confossa vulneribus : tunc ad retribtitionem
proiniltitur, misericordia non denegatur [Al. ne mi- Deus ipse festinat. Similia qnaedam huic si requiris
sericordia denegetur], ut scriptiim est: Si derelique- invenies et de Jerusalem, qnse ei acciderunt post
rint filii ejut legem meam, et in judiciis meis non am- D prophetas, ob id, qttia insidiala sit Christo. Sic fi-
butaverint; sijustitias meas profanaverint, et mandala1 niia est priini capituli cnntineniia. Videamus et cac-
meanon cuslodierint,visitaboin virga facinora eorum, tera : Calix aureus Babylonin manu Dei [ Al. Domini]
et in flageltis iniquitales 764 eorum, misericordiam inebrians omnemlerram. De vino ejus biberunt genies
autemmeamnon dispergamab eis (Ps. LXXXVIII). Isla [ Al. omnesgentes] , propler hoccommotmsunt gentes,
considerans, vide quomodo necdum pcena dignusi el subito cecidit Babylon, et contrita esl. Nabuchodn-
sit, qui usqne ad proesenstempus commiliit scelera, nosor volens decipere homines, per calicero Baby-
nec punitur. Visiiaiio quippe Dei per visilali lor- lonis dolosum, non miscuit in vase fictili, h quod
a Raban., foris penitus a satute. o Raban., et in emorlua carne alta putredo conta-
b Sic ex eodem restituimus et Graecotextuiz TWV • buit.
otxtCvrpvfr); uvrS>v. Antea corrupte legebatur ex clo- f Idem, tpse manibusmedicus.
micilio rerum suarum. s Corrupie aniea legebatur confusa.
0 Aulea, Multaque similia ittiutmodi per Scriotu- h Rab., attam parabat polionem : tum reciius et
ras, si scruteris, etc plenius, in paulitlum meliore, ferreo scilkel et mreo
d Erat, officiumrefulatur. vase, etc.
€03 S. EUSEBH H1EUONYMI 604
parabal potari, sed neque in paulo meliore, et sereo 4l estaudenter loqui, dicit justo Deusadliuc consistentl
vase, vel slanueo, et quod ista praecellit argenleo: super terram : Coeluroes, et in roelum ibis. Portat
verum eligens vas aureuro, iu eo poculuin terope- enim imaginem eoelestis. Igilur ut concludam, calix
ravit, ut quis videns decorero auri, dtim radiantis aureus inebriat omnem terram, idesl, omnesab eo
nieialli pulcbriiudine delectatnr, et lolus oculis hae- inebriauuir quamdiu terra sumus. De[k\. a]vino
ret in specie, non consideret quid intrinsecus latitet, ejus biberunt gentet, propter hoc commotmsunt. Sicut
et accipiens calicem, bibat nesciens calicem N.ibu- in his , qui bibunt istum, qui in usu est, vini liquo-
chodonosor. a Intelliges aiitem calicem aiireum in rein, si super sitim , et super nienstiram biberint,
praesenli nominatum, si animadverl&spessimorum videmus ebrii b corporis moiuni, vacillantes pedes,
dogmatuni verba inorlifera qualetn liabeant compo- caput ac tempora 767 prsegravata, os dissolulum,
sitionem sermonum, qualem decorem eloqucntiac, linguam significantein sernioues ebrii, et hsereniibus
quulcin rerum divisionem : et cognosces qtiomodo labiis verba praecisa : similiter esl videre eos, qui
unusqtiisque poetarttm, qui pntantur apud vos diser- de calice aureo biberint Babylonis, quomodo mo-
tissimi, calicem aureum temperaveiit, et in calicem vesnlur, quomodo instabiles gressu sini, quoroodo
atireum veinenum iujecerit idololatnaj, et venenum debilitata mente, et fluciuante cogitatu[Af. conatu]
tiirpiloquii, venenum cnrum, quae animam hominis B ' nihil firme [ Al. firmi ] teneant, sed seniper in lurba-
iuterimtint dogmatum, venenum falsi nominisscien- tionibus agaiiturincerli.Quamobrem Scriptura divinu
tiae. Sed meus Jesus conira fecit, sciens aureum ca- de islius modi bominibus in alio loco ita aii: Pro-
licem Zabuli, et proecavensnc aliquis ad fidem suam pterea commotisunt. iulerponanius aliquid mysterii,
veniens, suspicareiur ciiani Chrisli talem esse cali- quid de peccatore dicaturCain. Cum egressus est a
cem, qualem esse b requirat, et per similitudiueni facie Dei, habitavit in terra Naid, contra Edem
malerise formidaret errorem : ideo curavit 766> ut (Gen. iv). Naid in Grscca lingua interprelalur com-
liaberemus thesaurtiro istum in vasis liciilibus. Saepe motio. Qui enim dcrelinquit Deum, qui deseril sen-
vidi aureum calicem in pulchro sermonis ornatu, et sum de eo jugiler cogitandi, iste in terra Naid ho-
dogmatum venena considerans, deprehendi calicem dieque habitat, id csl, in tribulatione malicordis, et
Babylonis. Calix aureus Babyton in manu Dei. Non roeiitis commotione cousisiit. Biberunt genles, pro-
semper calix anreus Babylon. Cum antera venerit pterea commotm sunt, et subiio cecidil Babylon, el
ad vindiclam, et in inanu Dei posila fuerit, tunc contritaest (Luc. xvli). Quando dicit repentececidit
efficiiur terra, quae quoudam tacta est in Jubath. Babylon, videtur milii prophetizarc consummatio-
[Al. Job]. Neque vero jugiier in manu Dei contine- nero mundi subito fulttram. Quomodo [At. quando ]
tur, sed ultionis tanltim tempore, cum cceperit Do- C enjm diebus diluvii coinedebant, et bibebant, eme-
minus ei restilucre quod niereliir : lunc in manu bant, et vendebant, plantabant, et aedificabanl, do-
ejus c inebrians omnem terram isie calix aureus nec venit [Al. veniiel J diluvium, el lulitoroues, et
Babylon inebriabit. Quomodo autein universam ter- subito venil inundatio : similiter autem, el in die-
ram inebriabit [Al. inebriaveril]; facile scies, si bus Lolb, sicet consuniinaiio mundi non per partes
consideraveris oinues lioniincs ebrios. Inebriamur fiet, sed repenie. Huic conferendutu existiniato [Af.
ira, inebriamur tristitia, inebriaraur dmente, exce- oe.tinioj, id quod scriplum est in Jesu Nave (Josue
dimus ainore, concupiscentiis et vana glorin. Quanta vn ), quando a vocc sola lubse, Jerico civitas cor-
pocula temperaverit, quot e inobrianies porrexerit ruens subito disperiit : et juxta hanc siinilitudinem
calices cilix iste, quid npcesse est dicere? Calix au- Babylonein quoque in consummatione sseculicasu-
reut, Babylon, iiiebriunsomnetn terram. Animadverte ram essc, et subito conierendam, et haec*quidem de
omneni terraro plenam esse peccatis, et non quoeres consummatione dicta sunt. Si vero veneris ad ad-
quomodn Babylon omneni ferram inebriaverit. Sed ventuni Domini mei Jesu Chrisli, et videris ejus
si forle ' videris justum, ebrium non esse de calice m.ignuro opus, quomodo subverterit oinnia gentium
peccatorum, noli putare Scripturam esse menlilam, n de idolis dogmata, ut credentes de erroris cximeret
quacdixcrit: inebrians omnem lerram, cum isle non jugo, iutelliges quia in lempore passionis ejus fia-
inebrielur a Babylone, et tamen consistat in lerra. bylun extemplo corruit et conlrila est. Unttsquis-
Audi quia justus non sit lerra [ Al. in lerr.i ]: Om- que nostrum considcret seipsum, el animadvenat
nem lerraui inebriat calix iste aureus. Jusius vero Babyloneni in suo peclore corruisse. Si autem et
cnm sit super lerram, conversationem in ccelis ha- inalicnjuscorilenoncecidit civilas confusionis, biiic
bel. El propter hoc nou convcnil ulterius justo dici: Clirisltisnecdum advenii. Veniente quippe co, Babylon
Terra et, el in lerram ibis (Gen. in). Scd s si necesse ruere consuevit. Propter hoo ad oraiionum prsesidia
a Subseqnentem periodum d Apud eumdetn, inebriamur, et tnente excidimus
pluribus locis misere
deformalaro, sensuque laburantem, ad Rabanicam amore, concupiscentiis, elc.
leciionem exegimus, ac reslituimus. e Item, quol ebrietatis porrexerit calices.
b Penes Raban., ' PerperanTVulgati addunt le.
qualem reliquerit, sed neulra sa-
lis arridet lectio. « Si voculam Rabanus sufficit. Sunl vero ejns-
c Plenius apnd Raban., in manu
ejus fiet inebrians modi multa, quae,lectore non admonilo, restiluimus.
omnem terram. Isie calix aureus abylon inebriavit i' Lecturo antea, corpus motum.
omnem terram.
fifls TRANSLATIOHOMILIARUVIORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. III. 600
i est, credita nobisest a Deo medicina, ul animam
contugienies, petile ul veniat Jcsus incorda vestra, et A
conterat Babylonero, et faciatrtiere on>nemmalitiam curaremushumanam : adhibuimus adjutorium, roe-
ejus,768 el reaedificet pro his, quae subversasunt, dicinam [Al. medicamina] iraposuimus : multum
et pro Babylonc, qutc fuerat aute construcla, in ipso contumax est, non \nlt observare, quod dicimus,
principali cordis vestri[Al.nostri] Jerusalem civ tatem studiuni nosirum nonsequitur effectus. Relinquamut
sanclam Dei. Plangileeam, et accipite resinam corre- eam, el abeamus unusquisque in terram suem, id est,
a domeslicum locuro, el proprium. Cave, horao, ne-
ptionis ejus, ti quomodosanabitur. Plangite, ait, Ba-
bylouem. Deiuue quia omnis aniroa recipere potest quando relinquat le mcdicus, sive Angelus Dei, sive
salutem, et neque una apud Deum est insanabilis, quicumqtte honiiiium, cui credita est cura sernionum
idcirco consiliuni dal his, qui possunt transmigraro ad salutis medicinam deferendaro [Al. medicamina
[Al. transmigrationis] in Jerusalem ad testimoniura deferenda]. Si enim te dereliquerinl et dixerint :
[Al. et testimonii] habere>esinam ad emplastra fa- Abeamusunusquistne interram suam, quia appropin-
cienda, ut assumant medicamina, et quanlo valent quavit in cmlumjttdkium ejus, mauifeslum est quia
sludio, sanitali reslituant babylonem. Hoc experia- abscessio eorum condemnatio lua sit, ut irremedia-
mur et nos facere, deprecanles Deum, nt de nobis bilis, noleniisque curari. Cuni aulcni le deseruerint
resinaro raiionabilero [Al. raiionalero], et de ratio- JB [Al. deseruerunt], quid tibi aliud eventuriim est nisi
nabili resina discamus ei mnlagina imponere, et quod solet his accidere, qui a medicis desperantur,
oleum, et alligaturas, et imponentes alligemus vul- utentes Yoluntalemorbisui.utad pejorademerganiur?
nera Bibylonis, imitantes Saniaritanum, et [Al. ul] b Fitint bis similiaet in consuetudine istius vitoaa pru*
sanetur misera civitas, ei curata desinat esse quod dentibus medicis. Accedit aliquis eorum ad languen-
fuerat. lslud est, quod ait accipere|[A/. accipe] resi- tem, 770 quantum ars palilur, et induslriii c me-
nam correplionis ejus si quomodo sanabitur. Ubi dicinae non cessat: sed si aut cegritudo lanta sit, ut
sunl haeretici? ubi sunt, qui naluras quasdam inlro- repugnet curalioni, autipse invalidus per impatien-
ducentes, asserunt esse naturani [Al. materiaro] de- tiam doloris contra faciat quam jubeiur, relinquit
sperabilem, quae penitus non recipiat salulem ? si medicus, desperans [Al. despcrat] hujusmodihomi-
est natura, quae pereat, quae alia talis erit ut Baby- nem, etrecedit ne inlermanus suas exspirans, cau-
lon?Atlamen neque isiain despicit Deus. Praecipil sam interiius ejus ad se retorqueal. Si ergo etnos,
eiiim inedicis Deus ut recipiant resinam super Baby- ne iu sanctorum angelorum manibiis, qui adnoscu-
louem, siquomodo sanetur. Quidam igilur eoruro, randos aDoniinodestinati sunl.moriainur.relinqutint
qui mandatum acceperant, accipienies resinani cor- nos desperantcs animam nostram, et aiunt : Non
replioni [At. corruptioni] Babylonis, si qtiomodosa- C * est malagma imponers, neque oleum, nequeattigatu-
neiur, fecerunt quod fuerat imperalum, repererunt ras, quia uppropinquavit %ncmlumjudicium ejus. Et
[Al. acceperunt] resinam ad correptionem [Al. cor- elevatum esl usque ad astra, Qui parvutn babet pcc-
ruptioncm] ejus, audientes posse fieri, nt Babylon catum, non usqueadccelumei sidera judiciuni suum
reciperel sanitatem. Et quia quod putavcrunt non cffert [Al. ejus affertur]. Pusilluin enim, et huinile
effecerunt [Al. repererunt], Babylon quippe in pri- e*t. Qui vero crescit in scelere, crescit et in judicio,
stiua [Al. proposiia] malitia perseverans, noluit se siroulque cum vjtiis augetur etpcena : ctquia inlan-
curari, satisfaciuntboni medici, et dicunl; Curavi- lum delinquil[A/. deliquit], ul judicium ejus usque
mus Babylonem,et non\est sanata. Relinquamuseam. ad cceleslia sublevetur, et per irapietatem suam re-
Vide autem, homo, ne quando angelis prrecipiat sistens Deo ad superiora conscendat, profert Deus
Deus, ut ad languorem animay ttiae roedicaminum jiidicium suum in d bumiliationem ejus judicii, quod
emplastra conficiant, si quomodo possis ab aegrota- celatum est a peccatore, el profcrcns judiciuro suum,
tione sanari, et respondeant angeli: Curavimus Ba- humiliat quidem peccatorem, relribuit autem juslo
bylonem, islam ostendentes a passionibus confusam digna vitacejus in Christo Jesu Doroino nostro, cui
aniinam suam [Al. luamj, et non est sanata. Non est glorja et imperium in saecula saeculorum.
scientiam artis suae, neque resinae vim criminantur ; D Amen-
sed le, qui pr.rceptis eorum obsequi noluisii, dl- HOMILIATERTIA.
centes : Curavimut Babylonem, et non est sana- De eo quod scripturo est : Et contritus malleus uni-
ta. Retinquamus eam. Steterunt medici sub 769 versm terrm (Jerera. L, 23).
roagno medico angeli Dei, volenles curare imbe- 769 Quomodo,ail, confracius, et contrilus ett mal-
cillitates noslras, volentcs aniroam liberare de vl- leus universwterrw ? quomodofacta estin extetminxum
liis, sed nos ipsi repellimus eos, duin consiliis eo- Babylon? Quaerendum « inier hsec quis sit mallens
rum non acquicscimus. Vident se operam pcrdere, universne terrae, qtioove ejus contrilio : unde ait
cum loquuutur invicem, et dicunt : Relinquamut propheta, quia ante confractus est quarn conlriius,
eam, et abeamus unusquisque in terratn suam. Iloc ut congregantes ea, quse alicubi de malleo scripta
a PenesRaban., domestkum et
propriumnegotium. exaltatum est a peccato, el per[erens judieium sitttm,
Cave. humilial quidempeccalum, retribuit autem justo digna
b Antea eral, Sic et hit similiter in, etc vita ejus, clc
c Lcgebatur antea medicaminanon cessant. 8 Penes Rab., Qumrendumigitur quis sit spirilaliter
d ApudRiban., in humiitatione ejus
judicii, quod malknsuniversmterrw,quwveejuseontritio prophetala.
fi07 S. EUSEBII HIERONYMI 608
sttnt, cnm invenerimus nnmen ejus, invesiigemus A iras, et quaeres, si quod potes invenire vestigium, be-
etiaro nominis volunlatem ex bis, quae afferimus nea Deo promilli.ut malleuspercutienda percutiat.
exemplis. Doraus quondam componebaiur Dei, Verbi gratia dictum sit (ad inlelligeniiam enim obs-
770 iu*,a tertium RegnorUmlibrum (m Reg. vi), ciiriorinn surounlur exeropla), si malleusnon esset,
etSalomon erat conslruens, et sedificans earo. Ubi- non esset luba productilis, qus juxta Legem ad so-
quequasiin laude dicilur de donio Dei, quia mal- lemnitates Dei excuiiat, quae audientium animos
leus et securis non sunt audita in domo Dei. Ergo clangore suo accendit ad bellum. Necessarins est
quomodo malleus noh auditur in donio Dei: sic malleus, ut tuba produciilis fiat. Multa cooperatus
quia domus Dei Ecclesia est, malleus in Ecclesia est isle malleus tubae produclili Paulo, ut eum per
non auditur. Qnisestiste malleus volens quantum varia lentamenta produceret, et approbaret, quia
in se est impedire lapides aedificaiionis lempli, ut illaesus posset excudi, figuramque assumere tubse
contrili n»n convenianl fiiiidamenlis ejus ? Vide magnisonae, non iucertam dans vocem in audientes,
a nunc 771 Zabulum, si non ipse est malleus uni- ut
praeparenlur ad militiae bellum.Et quoniam mal-
versae lerrae. Ego autcm pronuntiabo confidens, es- leus invenitur contraria fortitudo, et draco incus
se aliquem, qui non magnopere curet de malleo producibilis, islius modi setnper in Scripiuris mal-
universse lerrac. Et quoniam exemplum b assump- B leo, velquacumquealia materia compositum nomen
tum estde sensibili malleo.quaeromaieriani malleo assiiinens, instabo setmone : Cain generavit fllios,
fortiorem, quae nihil ab eo percussa patiatur. Qiiam et de Cain ortus est faber seris et ferri. Ergo ut Za-
quidem quaerens reperi [Al. reperiri] in eo quod bulus, qui omnium tentationutn operator est, mal-
scriptum est: Eccevir tiant super mutos adamanti- leus diciiur : ita qui roinistrat, nialleator est filius
nos, et in manu ejut adamat. Refert autem de ada- Cain. Qiiotioscintique enitn in teniatione incideris,
mante historia, quiafortior sitomni csedentisemal- scilo malleum Zabulum esse, et malleatorem eum ,
leo, incontritus et inconvincibilis permanens [Al. per quem le Zabulus insequilur. Velutin proditione
perseverans]. Licet supra stet malleus Zabultts, et Salvatoris malleus Zabulus, malleaior Judas fuit. Et
siippositus sil draco, qui est quasi incus indomabi- mulli erant malleatores in tempore illo, quo Domi-
lis, nihil tamen in manu Dei, et in conspectu ejus nus passus est, clamantes : lolle de lerra talem :
consistens adamas perpetitur. Duo itaque contraria cruciflge, crucifige eum. Oronia malleatnribus plena
snntadamanti isli, malleus, et incus improducibilis. sunt. Quotqiiot enini in actu suo Zabulum siispiciunt,
Jam quoddam estetapud nationes trituro vulgiser- et ministraut ei ad probandum jusluin, et injustum
moue proverbium, ut de his, qui anxielatibus et coarguendum, omnes malleatores sunt. Idcirco si
ingemibus malis premiintur, dicant: Inter malleum C heri mallealor eras, et in manu malleum continebas,
sunt el incudero. Tu aulem hoc refers ad Zabulum nuncdiscens, quia aCain fratricida oriunturtnallea-
et draconem, qui istiusmodi seniper in Scripturis tores, projice roalleum de manu tua, et transmigra
pro varietate causarum nnminibus insigniuulur : et ad malleaiorum, quse spiritalis est, generatinnem ,
dicis quia sancttts qui quasi murus adamantinus, sicut Enos et reliquoriun, qni Scripturaruro laudi-
vel in manti Domini adamas est, non curet neque de bus efferuntiir. Verumtamen finis coufractio est al-
malleo, ncque de incude; sed quamo plus ca^sus que contritio. Esl scicndum quidem, quoniam pro-
fuerit, tanto plus ejus virttitero splendescere. Aiunt phelatus nunc malleus Zabulus sit, malleus non
eos, qui mercimonia lapidum exercent, cum volue- partis alicujus terrae, sed universae terroe, pro eo
rintprobareadamantem, ignorantes titrum sit ada- quod in omni terra maliiia ejus dispersa sit, et ubi-
mas, an non sit, quamditi malleum et incudem non que 773 malleus iste niaiuin operatur. Est autcm
invenerint: lunc autem persuaderi esse verissimuro etiani boc dicendum, Zibulom universx terroeroal-
adamanlem, si indnmitus lapis, si [Dele altet si] leum esse, non coeli malleum. Neque enim lenuiori
inler incudem et roalleum perseverat, si percutien- substantioe convenit malleus, sed crassiori. Si porias
le desuper malleo, et incude supposiia, durior lapi- imaginem terreni, malleus le, quia terreimses, per-
dum natura compingit. c Talis vir est ante tentatio- D " cutit; si peccas, et lerra es, et in lerram ibis, ex-
nes, ab his probare lapides nesciunt, ignoratur. perieris malleum universae lerrae el in le operantein.
Certissime autem novit adanianiinortim lapidum na- Juxta istum intellectum, illud quoque aniinadver-
turani solus Deus plurimis ignoratam. Ego ipse ad- lendum est, universaelerroemalleuro, quia adversum
huc nescio utrum, veniente maileo , et percu- cuncla terrena potentiam suam exerceat, Zabulum
tiente me, confringar el conterar, cnnvicius, quia esse : posse autem etiam minorera mallcum intelligi,
non sum adamas, an cerle verus adamas ostendar, qui non universae terrae sit inalleits , sed illius , ut
si ingruentibus persecutionibus, periculis, tcnta- ita dicam, et illius partis terroe. Et siquidem una
tionibus, tam contritus fuero ad ictus mallei, aliqua contraria fortitudo mibi repugnat, et col-
772 flnam probatus. Et tu ipse percurre Scriptu- luctalur mecum, non valens cumuniversis simul ho-
a Emendamus ex Rabano
nunc, pro quo erat tanctum Spifitum.
mihi. c Haecinisere luxata sunt; Graecus quoque texlus
b Pro astumplum, quod Rabani lectio substituit,
qui suppetias ferat, hoc loco desideratur. Uicuinque
manifesto antiquarii maleveteres notas assecuti erro- resarcias si legeris, Talisvir est, qui ante tentationes,
re, tribus verbis crat iu anlea vulgatis libris , ad ut ab his qui probare, ctc.
609 TRANSLATIOHOMiLlARUMOIUGENIS IN JEREMlAM. HOM. III. 610
minibus congrcdi, ul Zabulus : tunc est quidem A i Undeet mirabililer et proeclaroordine prophelausus
malleus in me, sed non universae terrae malleus; ve- est dicens : Quomodocon[tactus est, et contritus mal-
ruiu, ulita dicam, mesctantiimmalleuslerrae. Confra- leus univetsmterrm? Quomodo(aclaett in exlerminium
cto autem elcontriio malleouniversoeterrae, quidne- Babylon ? Quod primo factum est, primum enarra-
cesse estarbiirari demallep pariiuin terrae? Simulque vit: quod secundo consequenier exposuit. El hoc
exislimo adniiratione dignum, quoniam universseter- oportct per singulos Scripiurarum observare ser-
rae malleus sit cominiuutus. Quid enim inagnum, si mones. Quando itaqne fit in exterminium Babylon ?
fractusfuisset,et conlritus malleus partium terrae?Sed Quando exterminantur omnes confusiones deanima
vere nunc admirandum est, quiauniversae lerrae mal- mea.neque ulterius me confundit mors fllii, aut
Ieus confractus alque contrilus est. Post haec quaero obilus uxoris : cum non est qui me irritet, el pro-
quis sit iste,qui universasterrae malleum confregerit vocet ad tristitiam, ad iram, ad concupiscenliam,
etcontriverit: etdicam Moyseiinonpoiuissecoiifrin- 775 ad voluptalero, quando maneo inconfusus, au
gere aique conterere inalleumuniversoelerrae, neque sumens rationem, quae roe confirmet, et roboret,
ante eum Abraham, neque post eum Jesum Nave, ne- tunc tnihi accidit quod dictum est: Facta est in ex-
que aliumqueinquam prophetarum. Quis ergo potuit lerminiumBabylon, hoc est universa confusio. Fiunt
talem, lanturaque "malleuin universae terrae conliin- B autem ista, id esi, confringi, et couteri malleum
gere, et conterere? Quis esliste ? Jesus Cbristus con- omnis terrae, et demoliri Babylonem, cum genles
fregit, atque contrivitmalleum ttniversaeterrae.Etboc superponuntur malleo, et Babyloni. Scriptnm est
nuncadroirans in Spiritu Sancto proplielesait: Quo- eniro : In genlibus superponentur tibi, hoc est, ii qui
modocon[raclus,elcontritnsestmalleusuiiiversmterrw? de gentibus sunt superponenlur tibi, o Babylon, su-
Primoconfractus bcst, deinde couirilus. Etquoniam perponentnr tibi, o mallee, ut conlringaris et con-
reperi Salvatorero esse, qui confregeritmalleum uni- teraris. Quaudo ista facta sunt? In adventu Doraini
versaeterraeeiconiriveriteum.veniamadEvangelium, mei Jesu Christi, cum Evangelium cunctis gentibus
ut videam primam ientalionem,quandodixileiZabu- prsedicatura esl, tunc superposili sunt Paler et Fi-
lus : 774 I$la omniatibi dabo, si procidens adorave- litts et Spirilus sanctus Babyloni, et nialleo universoe
ris me, et nliqtia -.etdicam, quia iu illoteropore non terrae, el impletum est hoc quod scriptum est : In
conirivit[Af.coiiiriverit]Jesusnialleumunivers3eler- gentibussuperponenturlibi,el capieris,Babylon, et non
rae, sed laniumconfregiteuro.Cutn verorecessit[A/. cognoscis.Utinara caperetur Babylon et per singulos
secessii]ab eousqueadiempus, ettemporeposteave- nosirutn. Ex anterioribus aulero potest intelligi
nit instante, lunc conlritus est, non solum confr.ictus captivitas Babylonis, quando capia suffodilur, sub-
utpriinuin.mall^us universaelerrse. Et quiacontritus iC vertitur, dcsidatur, nihil in nobis resideat confusio-
est, qui fueral ante confractus , malleus universae nis. El copieris, Babylon, et non coynoscis; inventa
terrae, idcirco per unumquenii|ue noslruni confrin- es, et comprehensa, quia Domino teslilisti. Ergone
gitur quidem quando iniroducimur in Ecclesiam, et so.la Babylon Dominorcstilit, et non polius omnes
proficimus ad [Al. in] fidem. Conteritur aulem , et gentes, duro, crealore deserto, idola veneratae sunt;
commiuiiiiur, quando ad c profectum venimus. Quod Domino rtisliierunl ? An figuraliter dicit omnem
si dubites couteri Zabulumad profectum venienlibus aniuiam contrariam Jerusalem, id esl visioni pacis,
nobis, audi Apostolum benediciione quadam bene- Babylonem esse. Unde et Sancti in Jerusalem, pec-
diceutem jnstum, atque dicentem : Deus autem con- calores ii| Babylone erant. Elsi peccabant Jerosoly-
teral Satanam sub pedibusvestris velociter (Rom. xvi). milae, mittebantiir in Babylonem, et sic converte-
Animalis est iste malleus, fonassc nunc furit ad- bantur ad poeuitentiam in Babylone consislenies.
versuro nos, el quaeril quia ista de eo p.uidiroiis, et Sancti veroregrediebanlur in Jerusalem. Capilurergo
conleritur a nobis (neque enim confringitur tanlum, Babylon, el non cognoscit. Babylon quippe legi uon
et non eliam conteriiur per nos), confringere nos subjiciliir, neque enim potest non inventa Babylon
econtrario et conierere. Et multos quidem conlrivit comprebensa esse ; sed obid comprchensa est cum
eos, qui non attenduni sibi, neque custodia serva- D inventa est, quia Dominorestitit. Deinde exordium
verunt cor suum. Verum nos confidentes in Deo, alteriiis capiluli. Aperuit Dominus thesaurum suum,
credenles in Christum Dei, non timearaus Zabulum. el protulit vasa irm tum, quiaopus Dominovirtutumin
Tituor Dei facit nos non timentes Zabulura, nihilque terra Chaldmorum. Quoniam venerunt tempora ejus
ab eo perpeli, sed et dicere non tantum generaliter, aperire apolhecas ejut, tcrutumini eam quasi spelun-
verum et de nobis ipsis: Quomodoconfraclus esl, el cam, ei disperdite eam, ne tint ejut retiquiw. Extic-
contritut malleus univertm terrm? Illo auleni con- cate oinnes fructus ejus, et descendat in occisionem.
fracto, et commiuuto, Babylon fit in exteriuinium : Vm eis, quoniamvenitdies eorum, tempus vindictmeo-
nec prius confusionis civitas dissipatur, quam mal- rum (Jer. L). Volens inlelligere boc quod dicltim
leus universse terrae confringatur, et conteratur. est: Aperuit Dominusthetaurum tuum , et protulit
a Sic Rabanus reslituil. In antea vulgatis erat, ta- b Antea legebalur : primo confractut, el coniiiiits
lem tantumquetiirttm, et universmterrm malleum con- estdeinde.
fringere, etc. c Apud Raban., ad perfectumvenerimus.
6|| S. EUSEBII HIERONYMI 613
776 w« itat sum, quacro de alia Scriptura.vasa A vatu aurea et argenlea, ttd et lignea, et fictitia : alia
iraeDei, et invenio ad pleniorem comparaiionem quidem in honorem, atia porro in"_'contumeliam(U
istius Scripiurse Scripturam Apostolicam , ibique Tim. n). Si igitur quis tnundaverit semetipsunt ab
invenio Apostolum mihi subjicientem qute sint vasa bis, erit vas in honoreni ,[et sanctificatum, utile Do-
Irae Dei. Ait enim : Si autem volens Deus ostendere mino, ad omne bonuin opus prteparatum. Putasne,
iram suam, et notam faccre potentiam suam, per- magna domus in prsesenti est, ct in ea sunt vasa in
lulit in multa patientia vasa irse praeparata ad per- honorem, el alia in conlumeliani? An in illaq'!* fu-
ditionetn, tit ostenderet divitias gloriae suae in vasa lura est domo, vasa quidera aurea et argemea, quss
miserioordiac, quse proeparavit in gloriam, quos et sunt in honorem, invcnienturjvasa esse iniseriror-
vocavit non solum ex Judaeis, vertun etiam cx gen- dise : reliqua autem, id esl, mediocres hommes, qui
tibus (Rom. IX). Geueraliter Apostolus oinnes bo- extra tbesaurum sunt, ne sint vasa irae, seu. roiseri-
mines divisit bifariam , dicens quosdam esse vasa cordiae, bi poterunt juxta dispensaiionem quamdam
misericordiae, quosdam vasairae. Verbigratia, Pba- profundam Dei vasa esse in magnadomo, quaemun-
raonem et dSgyptios vasa irae: rursus se qut prinms data non svint, sed sunt vasa tesiea in conlumeliam,
misericordiam conseculus est, et eos qui in lempore atiamen necessaria domui ? Vide autem si voluero et
de Judseis et gcntibus crcdiderunt, vasa roisericor- B hoc ipsum cxemplum ex alio Scriplursellestimonio
dise nuncupavii. Sunt ergo in thesauro Dei vasa iroe. comprobare. Intiouoraiiis esl, inquit, Jechonias,
Scriptum estcnim \ AperuitDominusthesanrumsuum, quasi vas cujus nulla est utilitas (Jerem. xxn). Non
et protulit vasa irm sum. Quis est iste tbcsaurus Do- ail, est quidem ejus utilitaS, in contumeliam atitem
mini, in quo vasa irm invemuntnr ? Aliquis forsan ejtisest utilitas : sed quia eratex domo Dei, et pec-
quaeret, utrum iu thesauro Domini tantum vasa cavit, in tolum iron est ejus ulilitas. Habeoet aliam
ira3 sint, et tbesaurus Dei, qui est thesaurus Scripturain, in quadicilur de aiioqnodaro peeiatorc:
omntum , non habeat [Al. habel] vasa mise- Ei eril quasi testa, in qtia attrabes aqu.c pusillum,
ricordiae : an aliitd quid intelligi oporteat de the- et in qua carbonein bajulabis. Et rursum affirniat
sauro Dei, unde efferaniur vasa irse ejus? Thesau- n<Minecessarium peniius, ei ex omni parte esse vas
runi Domini ergo confidens dicam esse Ecclesiaro inutile. Numquid non igilur nos qui in domoisla Dei
ejus, el in isto thesauro, id esl Ecclesia, socpe ho- siinius, quando aperire cceperit Doroinus thesaurutn
mincs latitare, qui sunt vasa irae. Veniet igitur 778 suum, incipiemus mtmdari, si lanium fuerimus
tempus, quando aperiat Dominus thesaurum Eccle- vasa misericordioe, projectts vasis a nobis irai? An
sias: nunc ettim clausa est Ecclesia, et vasairoe curo certe jam exordium est, oportere nos safagere, non
vasis misericordiac ittliabitant, et paleoe cum Iru-, C* solum IIt non sinms vasa iroe, sed ut ii qui sunt pro-
mentn snnt, et pisces perdendi ac projiciendi, cum, jiciantur a nobis? Tale cnim quiddam est hoc qnod
bouis piscibus, qui in retia inciderani, continenlur. Apostolus Pattltis Corinlliiis ait : Intantum aaclitur
Quam cum aperueril judicii tempore, et proiulerit i inter vos fornicatio, qum nee in genlibut, 'u! uxorem
«xinde vasa irae suoe, dicet forsitan is, qui est vas. qnidem patrit atiquit habeat, et non magit planxislis,
misericordioe, de egredientibus vasis iroe: Exkrunt ; ui aufetaiut de mecliovestrum, qui hoc opus gessit (I
ex nobit, non enim erant ex nobis. Si enim fuissent ex. Cor. v); quasi diccret, aperlo thesauro Dei, egre-
nobis, permansissenlutique nobiscum.Sed ideo egressi; diantur vasa irae su;e. Aperuit siquidem Dominus
mnt a nobis, ut ostenderetur, quia non erdnt omnesex ihesaurum, el protulit vasa irae suae. Legi alicubi
nobit (I Joan. n, 19). In aliud quiddam cupit sermoi quasi Salvalore dicente : el quaero, sive qttis per-
prorumpere : quod atrtem atideinus dicere , istius- sonam figuravit Salvatoris, sive in memoriim ad-
modiest. in tbesauroDei vasairx- suul, extra thesau- duxit, an verum sit lioc quod dictum esl : Ait aulem
rum vasa peccantia non sunt vasa irss, sed vasis irae ipsi Salvator: Qui juxta me est, juxta ignem est: qui
tnioora sunl. Servi enim sunt ignoranies vo- longeest a me, longe esta regno (Marc. vn). Ut enim
luntatem Domini sui, el non facientes voluniatem qui juxla me est, juxta saluletn est, ita et juxta ignem
777 eJus- Qul »utem ingreditttr Ecclesiam, aut vas " est. Etqui audiens me, et audita pracvaricans, factus
irseest, aut vas misericordiae. Qui extra Ecclesiam «st vas ine, praeparalitm in perditionem, cum juxla
est, neque vas misericordioe est, neque iroc. Aliud me est, juxta ignetn est. Si vero quis cavens, quo-
quoddamnomen ejus inquiro, qui extra Ecclesiam niain qui juxta ine est, juxta ignern est, longefactus
«ommorattir : et quomodo decernO confidens, non fuerii a me, ne juxta ignem sit, talis quidem longe
esse eum vas misericordisc : sic econtrarto ex ratio- futurus est et a regno. Et qitomodo athleta, qui non
nis veritate communitus aperte promo sentenliam, est in agone conscriptus, neque flagella rnetult, ne-
neque- vas irse posse eum dici, sed vas in aliud que exspectat corouam, qui autem serael nomen
quiddam reservalum. Ergone potero de Scripturis professusest, si victus fuerit, verberatur atque pro-
«pprofeare, nec misericofdlaeeum esse vas, ncc iroc: jicitur; si vero vicerit, coronatur : eoderamodo qui
ut et secunda expositio aliquid nobis utile in pr.c- ingressus est Ecclesiam , o Calechuniene, ausculla;
senti loco interpouat, et sane rursus audeat in id, qui accessit ad sermoncm Dei, nlliil aliud quam
quod jamduduin conatur, senuo prorumpere? Ait conscriplus est in ceriaroine piciatis, el conscriplus
Apostolus : In domo aulcin magna non sunt 'lanlum si non legiiiroe certaverit, caeditur Dagellis, quibus
615 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. III. 6U
noti verberanlur ii, qui non in principio conscripti Ji A Deus Abrahatn promovens ad meliora dixit ei : Ego
sunt. Si autem conlenderit fortiier ad fugicnda vor- sum, qui te educo de terra Chaldmorum(Gen. xv).
bera, et coniumelia», non soluin injurin liberabittir, Potens e-i enim Deus, qui et nobis tribuat de terra
sed incorruptam gloriic accipiet coronaro. Opus Do- Cbaldxorum exire, ut nullum alium absque eo esse
mino virtutum tn terra ChaUmoruin. Juxta diversos credamtis, qui dispensans universa, et regens viiam
intellectus terrcnus locus multipticiler nominatur, nosiram pro qualitalibus meiitorum , accidentium
etquomodo differenti inter se a notiotie plura Sal- diversa moderelur. Nequeeninimicans aliquodsidus,
vator babet vocabula, cumunus in b subjacenli sit, vel Phaetontis, ut aiunt, vel corrupti d calamili
varius autein in virlutibus : sic et propter nialiiiam stella nosirorum causaro continet negotiorum. Et
779Beneris humani : terrena negotia, cum unum juxta unum quidem argumenltim in terra Chal-
sint in Mibjacenti, inlellectus diversilate sunt pluri- dieorum est, qoi supradictis ratii cinalionibns cre-
ma. Quod autem dico sic fiel manifestius, cum ex- d.idil; jnxla aliud vero ascendit quis super lecta, et
empium, quod a Salvalore assuropst, edisserens, ad veneralur tniliiinm cceli, Inveoimus autem in Jere-
ea, quse sunt subjecta, explananda, transcendcro. mia multam et his fleri coroininationera, qui Iihant
Uuum subjacens est Domino meo Jesu Salvatori. militito Dei. Opus ergo Domino virtniuni in terra
Hoc unostibjacente, aliointellectu roedicusest, juxla B] Chaldrcorum quia veneruni tempora cjus. Aperite
quod seripium esl: Non necessehabentsani medicnm, apolhecas ejus. Manifestum est, e quia terrae Chal-
ted male habentei (Matih. \x;Lnc. v). Alio intellectu dacorum. Snnl aulero ajroihecaoChaldocorum, doc-
pastor, secundum quod irraiionabilibus praeest. Alio trinse naiivitatum. Scrulamini eam quasi speluncam,
intelleciu rex , seeundum quod rationabilibus prin- et disperdile eam. Qui respuit suppiilationem na-
cipatur. Alio intelleciu vilis vera, secundum quod talium : qui veritatis serroone uiitur adversum eam :
inserti in eam homines uberrimos afferunt fruclus, qui ostendit nibil eorum , quoemaihcmatici dicunl,
et exculti a patre agricola, pinguedinem vitis verse verum esse : «,ui dncet inscrutuhilia judicia Dei. nec
ex unius radicis consortio assumunl. Juxla alium in- ea posse ab iioniinibus Comprehendi :qui [Al, quia]
tellectum sapientia, juxta alium verilas, juxta alitim asseril, quia sidera non sunt causoeeortim quae fiunt
justitia. Verumtamen subjacens unum est. Quomodo super lei ram, minus autem eortim, quacnobis Chri-
ergo in Salvalore, uno subjacenlc, plnrimi intellec- filianisacciduiit, iste exsequiiur prseceptum Domiui
tus sunt diversoram ejus nominum : sic et lerrena dicentis : Disperdit eam. Quid autem sic hoc quod
negolia, juxta subjacens quidem unum sunt, juxta sequilur, Non fiant ei reliquim, quasrendum est. Ne
ajjleiu inlellectura pluriroa. Frequcnter allegorizan- aliqua, inquit, resciudatis Cbaldaeorum, aliqua reser-
tes Babylonem diximus negotia esse terrena, quae C < velis. Ob id jubet, ne pusillum quidem relinqualur
semper confusa snnt vitis , iEgypluni siniiliter af- in ea. Exskcate omnes fructus ejus. Quis ita beatus
Digenlia.Chald.coruiiiveio terram, ob id, quia c plu- est, ut possit exsiccare orones frtictus terr.e Cbal-
rima, quae gerunlur in terris, stellis consecrent, et dseorum, et descendant in oceisionem? Vm eis,
peccaiorum noslrorum causas , sivc virtuiem eorum quia venit dies eorum, et est tempus vindklw eo-
quoeaccidunl nobis, ex earum motibus asscrani lieri, rum. Post haec rursus allerius capituli conlinenlia:
eos esse diximus, qui talibus se supersiitionibus de- Vox fugientinm, et resalvalorum de t&fa Babylo-
dicaverunt. Omnis igitur, qui bis credit, in lerra nis, 781 aa"annuntiandum Domino nostro in Sion
Chaldaeorumest. Si quis vestrum matheniaticoium viudiciam. De his nunc prophetat, qui mores palrios
delirameuta sectalur, in terra Chaldaeo*umest. Si- relinquenles, f et leges gentiuut, et incrcdulitatcm
quis natrritatis diem supputat, et variis horarttm mo- veternm, veniuntad sermonem Dei. Tale ertim quid-
memortHiiquc ratiocinationibus [Al. raiionibus] cre- dam signiflcaiur in eo, quod dicil : Vox fugientium
dens, Uocdogma suscipit, quia stellae taliter, et ta- el resaimtorum de lerra Babylonh. Ulinai» et vesira,
liler figuraiss faciunl bomines luxuriosos, adulferos, Catechumeni, vox fugientium esset de Babykme,
castos, ant certe qaodcumque eorum , iste in terra fugienliuni viiia, fugientiuro peccata. Vox enim fu-
Chaldaeorumesl. Jam quidam existimant ex astroruoi D ] gientium et resutvatorum. Non sufficit fugere de lerra
curoibus Christianos fieri. Quoiquo*autem ista sapi- Babylonis, sed el resalvari ex terra Babylonis ad
lis, quolqwt, dietts istis credrtis, irr terra Clial- annuniiaiiduni inSion vindictam Domiuo Deo noslro,
dxorum eslis. Comminans ergo Deus, qui in terra ut fugientes de lerra Babylonis veniaUs ad Sion,
Chaldsenrumsuut, his spiritaliter 780 cotiiroinaiur, speculatorium [At. speculatorum] Eeclesiam Dei. Ad
q«tiseipso»gen«nlogiis et fato consecraverint, $s- annuntiaiidiini in Sion, id est, Eccleslam, vindictam
serentes cuncta, quae inier monales fiunt, aut cx as- a Domino Deo uosiro. Vindictam populi ejus denun-
troruiu motihus, aut ex f*ii necessitaie pendere. Sed tiaie in Babylonemullit, omni intendenti arcutu. Signi-
0 Ctiro Rabajio
Itgimus notione, cum mnros reete* •cctlotumnostrorum, the vitlutum eorivm, qumqveac-
antea esset ratione. eittunt nobis, ex earum nutibm asserant fieri, etc. Tum
b Sufrjaeens, qund et Genebrardo notsrfoiii
est, ap- persuafionibm
d Raban. depro superstitienibm.
pcllat sulijeituni sive supposiuicw. nomine voeai Gammedit.
c Ferme reciius apud Kaban. e Wem, manifesiwn qui'sm* in terraiJhaldmrtMi.
legas , quia piurimi
ea qua gerunlur in terris, stellis consecrent, ! InterserU Rabait. et gentes.
el sivepec-
618 S. EUSEBH HIERONYMI 616
ficanter positum est, multit; mulli enim sunt, (|ui A / tanctificatio nottra, suttentatio Istael. Domine, omnet
in Babylone sunt, in Jerusalem vero pauci. Non qui te dereliquerunt, confundantur decedentes,tuper
eniro idcirco, ait, dilexit vos Dominus Deus vesler, terram scribantur, quia dereliquerunl foniem vilm
quia multi eratis, vos quippe estis pauci 782 aD Dominum. Sana me, Domine, et sanabor; talvumme
omnibus genlibus. Et bene his, qui ex parie Dei fac, et salvus ero, quoniamglotialio mea tu es. Ecce
erant, dictum esi: Pauci eslis ab omnibus geniibus. ipsi dicunt ad me : Ubi esl sermoDomini?venial. Ego
Intellige porro et hoc : Pauci sunt qui salvaniur. Sed aulem non laboravisubsequenspost te, el diem hominis
et iilud : Contenditeintrare per angustam porlam. In non concttpivi: tu scis. Ad famosam venimus 782
lata aulem et patenti a mulii incedunl (Mat. vn, H). quaeslionem, inspicere quid sit perdix de quo Scrip-
Annunlialein Babytonemullis, omni intendentiarcum. tura nunc loquitur : Clamavitperdix, congregavitqum
Non tit ex ea qui talvelur: disperdite, inletficite non peperit, faciens divilias suat, non cumjudicio. ln
omnia Babylonis. Nuper diximus de b parvulis Baby- dimidio dierum ejus derelinquenleum, et in novissimis
loniis, de viris Babyloniis, de semine Babylonio. suis insipiens erit (Jer. xvu, 12 seqq.). Ex natura
Non sit et qtti resalveiur de semine Babylonis, re- volucris dignum videlur quamdam hisloriam com-
tribuite ei juxta opera ejus, secundum omnia quae memorare, ut animal cognoscentes, scire possimus
fecit, et facite ei, quia Domino restitit, et adversum j» ulrum ad bonam, an malam parlem nunc nominati
Dominum Deum Sanciura Israel [Al. sanctum Deum perdicis intelligentiam referamus. Dicitur c autem
Israel]. Quamdiu habes in te cogitationes nequam boc esse 783 animal malignum , fraudulenium,
resisientes pietali et fidei verse, habes in te Babylo- callidum, multumque decipiens venatores. Soepe
nios. Sed fac vindictain, et interflce orones peccaio- quippe ante pedes aucupis volvitur, et in medio ejus
res lerrae , quaein te est, id est, otnnes Babylonios, conatu, quasi jam apprehendendus elabitur. Prsedam
ul possis mundalus in Jerusalem transgredi civita- sui ex vicinitate promittit: et hoc agit, ne ad nidum
tem Dei in Christo Jesu, cui est gloria et iraperium foeiuum ejus cilus venator occurrat. Cumque jam
in ssecula saeculorum. Auien. senserit fugisse pullos suos, tunc el ipse illuso hoste
HOMILIAQUARTA. discedit. Sed nequiliam ejus vincitd impuriias. Am-
De eo quod scriptuin est: Clamavil petdix, congre- bigendum non esl de eo quod dicturi sumus, quod
gavit qumnon peperil, faciensdivitias suas non cum ex iis qui mansueti in casis nutriuntur, veriias ap-
judicio. In medio dierum ejus derelinquenteum, et probat: masculus in masculum consurgit, oblivisci-
novissimitsuit erit insipiens. Jerem. xvu, 11. lur sexuro libido praeceps, pugnatur ad coitum, et
781 Thronus glorim exaltalus ab initio tocut, una palraa victorisest polluisse quem vicerit. Si igilur
a Verha mulli incedunt ex Rabano suffecimus. C < perdix ante venatorem, quasi jamjam eapienda ttl, et
Deerant vero antea manco imperfecloque sensu: sic hominemad se, tui capiendmspe, allicit, donec
quiu poiius contra orationis seriem sic perperam singuli pulti profugerint: intereu avotat ipsa, el pullot
ha*cjitngebantiir, i» lata autem et patenti annuntiale rursum revocat, et mox: Quemadmodumautem dictum
iiiBabylone,etc.perinde atque nnuraessel Scripturse est, vafra est hmc avit, et aslula, Eadero hauserunt
lesiimonium. indidero Plinius lib. x, cap. 33, el ex Plinio Solinus
b Hunc quoque locum Rabanus castigat, substi- cap. 7, Jilianus lib. ix{de Animal. cap. 16, Ailie-
luens parvulis, pro quo vulgati libri alii praeferebant naeuslib. i\; Conimenlarius in llexaem. Enslatliio
parabotis. tributns; Pliile in Iambis, et AristopbanisScholiasles
c Origenes in Catena Gracca, quam Ghislerius in Avib. IIUETIUS.
suis in Jeremiain Commeniariis attexuit: q>rr) itepi d Auctor qunque Aristoteles loco laudato : oVavSe
5i)wviarapia \eyerui xuxoyQearuro; elvat 6 itepSt%'itepi uitoSpuaa eittAaZn,ot appeve; xexpuyuat, xui ftaxovrat
TOU?itbSu; yap arpetpbuevo;TOUQnpevavro;,xui TOU o-uvtovTEf xaXoua-t Se TOUTOU; ^ripouf d SernrnQel;uu-
xat
«\ovvehtiSaStSav;, aitoaita rr); xu\ta; eauTOV, orav Xouevo;axoXoufJet TWvtxijiravTt,U7roTOUTOU byevbuevo;
oroxaSsTat itefevybra; TOU?VSOTTOUJ, xat auTOf afvi- ftovou-eavSexpurrfiyrt; vitb rov Sevrepov,no7rotououv,
Sico; ayt7rraTaf s<7TiSs xui axuSuprov(yp. uxuOapro;) TOUTOJ \iBpa oxeueTatuir6 xpaTto-Teuovrof. Cumauletn
wore Touf Bnpevovra;( yp. ynpevovru;) uovouuxeiv e/fugii, ut ovis incubet, clamitant mares, et inter se
xulabpevu uera vixnvejitoai- decertant. Hos viduatos vocanl. Qiti vero fuerit in cer-
«\\r)\ot; itepi rr); ui%eo>;,
vetv TOUttppevo;.In hittoria animalium fertur vafer- tamine inferior, victoremsequitur, ab eoque solo ini-
rima etse perdix: circum pedet emm venatorit voluta, .r. tur. Quod si a secundoetiam, vel alio quovis, vincalur
'
et tui capiendmspem dans, se nido tubducit et remo- aliquis; ab eo quoquevklore clam subigitur; et lib. vi,
vet; et cum pullot aufugisse conjicit, ipsa quoque cap. 8 : xui Touf vsoTTOUf, OTOV itpurov i%uyn,byevet
repente evolat. Impura quoque et illa est, adeo ut o
uvrav; uppnv. Pultos etiam, cum primum foras edu-
qum conjuge tua viduatm sunt, singulari certamine cit, mas init. Aotigonus Carystius in Paradnxis cap.
tnvicempro concubiludeeertenl, et mas posl victoriam 110, de Perdicibus : xat TOU?vsorrouf orav itparov
marem ineat. Quem locum ex eane quam traclainus e%u^aya>aiv,o/eiletv auTouf, TOvifSi itpb; uX\r)\ov;,
Origenis homilia deprompserit Carenaeconcinnator, uuxzaQuf.et pullot, cum primum educunt, tubigereip-
et pro ejusmodi consarcinaioruui more recoxerit, sos; simulque decertare. Quem locum non intellexil
an aliunde integrum transtulerit, incerturo est. Xylander. Eadem hacc habent Plinius, Solinus,
Id autem ex Aristotele petiiuin est, lib. ix Hi- yEliaous, Athen:eus, et Phile locis proxiroe laudatis,
stor. Auiinal. cap. 8 : oruvSert; Bnpevnitspiiteai>vT>5 et ex Origene Hieronyinus in eumdem hunc Jereurise
vtOTTta, itpoxuXtvSetTat r) TtipSHc,TOUQnpevovro;,u; locum, et proeter eos Isidoru4 lib. xn, Orig. cap. 7.
iit&itTtra;ovaa, xal iitiaitarut, d>;\n^buevov,itf iuv- At noo perdices solum, sed galli etiaro lcedam banc
TW» , lojffav StuSpaariTMVVSOTTWV Ixao-TOf"xura Se intcr se libidinem exercent; nam qui victoriam re-
xavru avaitraaa awriQ,«vaxaXstTatitukty. Et mnx : porlavit, non victi soluro conjuges, sed ipsum etiam
ixnttp Se iipnrut,xaxorfie;rb bpvsbveort xui itavovpyav. gallum subigit. Idem.
%maliquis venandoin nidum inciderit, provolvit sese
617 ' TRANSLATIO HOMHIARUMORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. IV.
618
maligntim, si imroundum, si dolosum hoc animal A j^ [Al. dimidio] dietumejut 'derelinquent eum (Jer. xvu,
est, impium videbilur a ad meliorem parlem hujus 11). Nos omnes qui quondam fuimus sub claroantis
reterre uomen, et ad Salvatoris noslri Jesu Christi potestatc perdicis (clamavit quippe non solum per
intelligentiam temperare. Magis autem convenit eos quos sttpra memoravimus, sed per omnes gene-
mala Zabulo adjungere, et super adversario leclio- raiiter c qui quasi ad pietatem et ad religionem vo-
nem imelligere prsesentem: si tamen 784 lotius cantes, sub contrario veritatidogmaie clamaverunt)
capiiuli nos secuta fuerit inlerpretatio. Incipiamus nos, inqtiam, universi in dimidio dierum ejtts dere-
ergo ab eo quod scriptum est: Clamavit perdix, con- liquimus eum. Et omnes quidem { dies ejus, dies
gregavit qumnon peperit. Non b proprias creaturas hujus sseculi; sed quia eruit nos ex instanti sseculo
congregat Zabulus, non ea colligit quae ipse gene- nequam Dominus Jesus, idcirco in medio [Al. dimi-
ravit; sed cum clamaverit, alienas congregans crea- dio] dierum ejus dereliquimus eum. El novissi-
turas, Taciteas suas. Clamavit perdix per Valenti- mum ejus erit insipiens (Jer. xvn, 11). Quando autem
nutn, clamavit per Basilidem, per Marcionem, per sapiens fuit, ut novissimum ejus merito insipiens
omnes c qui alienae a Deo gloriae cupidilate rapli flat? Sed dicamus eum fuisse sapientem : Serpens
sunt. Nullus enim eorura sonare poterat vocemi quippe sapientior erat omnibus bestiis super tetram,
Domini Jesu : Mem ovesmeam vocem audiunt (Joan. jj j quam [Al. quas] fecil DominusDeus (Gen. m, 1). Sa-
x, 27). Sed erat vox Christi in Paulo, erat in Petro; piens fuit juxla id quod scriptum est: Adducam su-
propier quod Paulus dicebat : An experimentum per sensum grandem principem Assyriorum. Dixil au-
qumritit ejut qui in me loquitur Christus (II Cor. tem : Violentia mea faciam, et sapientia intellectusau-
xiii, 3)? Voxautem congregantis quae non peperit', feram fines Gentium,eet virtutes eorum 786 &epa-
perdicis, in illis est qui simplices quosque fide- scam, et commovebocivitates inhabitatas (Isai. x, 12,
lium laqueo bocreticae factionis impediunt. Cla- 13). Si quis potest, intelligat, quomodo novissimum
mavit itaque perdix, congregavit qum non peperit, ejus erit stullum. Iste ab eo quod fuit sapiens male
faeete delicias tuat non cum judicio , divesi (sapienlior enim erat omnibus besiiis super terraro)
factus esl petdix. Ecce ejus quanta sunt millia, fit e contrario, eo [Al. flet contrario ei] quod sapiens
ingens turba, multi sunt populi captivorum, et fuit, male insipiens. Intelliges vero quid sit : No-
785 facit divitias suas, non cogitans judiciura, ne- vissimum ejus erit insipiens, si scias quomodo etiam
que habens in corde justiiiam, sed omnia sine lege tibi per Apostolum prsecipiatur, ut pro salute tua
gerens; merito arguitur non cum judicio fecisse di- insipientiam recipias : Si quis, inquit, videlur sibi
vitias. Meus autem Jcsus facit divilias suas cum ju- sapiens essein vobis in isto smculo, slultus fiat (I Cor.
dicio.dExaminaia est et delecta ejus opulentia./n medio m, 18). b Solvit qui anie clamavit: stultus esto et
* laude cumulatissimo viro Samueli Bocharto
Epiphanius tamen, in Physiologo cap. 9, homi- C ditionis me
nem pium perdici comparavit. Idem. debere profiteor. Id ipse argumemuro in luculen-
b Peninei id ad aliam perdicis proprieialem ab lissimo de Scripturse animalibus opere fusius per-
Origene hoc ioco neutiquam commeinoratam. Fe- tractat. Ad baec nos illud quoque adjicieinus , qu.e-
ruut siquidem aliena eam ova furari, et incubare , curoquede NTlp Hebraeiet Arabes iraduni, universa
ac fovere. Ita Hippolytus tnartyr in Catena in Je- ferePico,quem SpuoxoXa7roiv appellanl, convenire :
rem., Epipbanius in Pbysiol. cap. 9, Anibrosius 1.vi nam et longiusculum gerit rostrutn , et est eximii
Hexaem. cap. 3, et Epistol. 49, Philastrius Prsefat. roboris, titpote quo arbores tundit, et excavat;
in lib. de Haer., Pbile in Jambis. Hieronymus in brevibus est pedibus; viridi colore est : corporis
huncJereini;elocum,AugusiinuscontraFaost ,l.xiu, mole columbam nonsequat; montantis est; edulis
cap. 12, Isidorus lib. xn Orig. cap. 7, et Rupcnus est; pluviamque inler reliquas aves pisecipue prae-
Abhas lib. i in Deuter. cap. xiv. Ita etChaldoeusPa- nuntiat. Quodque anim>dversione dignissiinuni cst,
raphrastes , Jerem. xvn, 11. Quse citm apud aucto- vel a Tlp, fodil, effodit; vel a nip, trabs, stipes,
res Toufe^uBsv,qui physica tractarunt, non compa- truncus , lignum, Picum NTpdictum non inepte uuis
reanl. vensiiiiile esiex boc Jeremiocloco profluxisse, argutari possit, cum roslio truncns perfotliai; unde
ubi NTip perdicem reddiderunt LXX, ex iisque reli- et SpuoxoXa7TT>if Grsecis diciiur. Quod si alienorum
qui: quia cum vocem niillam haberent, qua ayera ovorum curam,el incubitum Pico tribuisset auctor ali-
illam Europaeis ignotam appellarent, quam similli- quis,voceNTipeum significari non dubilarem.Idem.
c Pessiroe id interpretatus
mic , et specie proximie avis nonien subsidio ascive- est Hieronymus : per
omnes qui alienm a Deo glorim cupiditate rapti sunt.
runt, perdicis videlicet, ejusque non propriae dicise, •j,J) Ecclesiasticos auctores opponitur
sed qu:e Ruslica, seu Rtislicula , et oypta, et ab kiepbSofy;etapud
ArisioteletrxoXoTraSnuncupatur. illam prae- 6p8oS6?u, vertere debnit: per omnes qui perversit
NTIpenim opinionibus adhmrescunt. ldem.
longura roslrum gerere, brevibus esse pedibus , co- d Vitiose legebatur, Exinanila est et deleta, ab
lore viridi, edulem, moutanam , infra columbae ipso, quod mirum est magis, Huetio, quem adversa
magnitudiiiem , pluviaeprsenuntiam Hebraeiet Ara- COlumnaGraici texlus, ubi esl xat xexptuivo;iartv 6
bes scribuut, locupleies auctores, quorum in regio- ir\ovrb; xai ex\e\eyuevo;, demendoadnioneredebiiis-
nibus ea avis freqiiens est. Alqne haec omnia lere set. Nos post Rabaiiuin ad Graecuroexemplar locura
utrique cotnmuoia sunt. In eo praeterea ulrique cnn- emaculavimus.rescribenles Examinuta est
venii , qund a rostri longiludine nouien Iraxerunt; e Voculam tyit contextui iiecessariam, etdelecta.
Rabanus
nam queinadmnduni urtbTOU axb\oito; dicilur axo\b- supplet.
itu%:<]\\odpali siinile rosiruin gerat; ita Hebraice ' Hic quoque voces dies ejus, quas pridem Huelius
mp est o-xoXoip, unde Nlp. At non coloris solum vi- desiderari suboluit, ex Rabann suffeciinus.
ridiiate ea a rustica perdice discrepat, sed eo etiam s Penes Raban., depascar et vires eorum.
quod alieua ova foveat, id quod de rusiicula nemo b Pro 5o/vt( qui ante clamavil, Rabanus
legit, At-
prodidit. Hoc porro, aliaque permulta eximise eru- tende, quia non solum non clantavit, etc.
PATROL. XXV. 20
619 S. EUSEBII HJERONtMI 626
fatuus, ut sapionsfias [Al. fiat]. Si itaque est quae-A mors, lunc extrema perdicis erunt, et novissimum
dara sapienlia culpabilis, juxta quaro ftlii sacculi ejus flet insipiens. Ha;c de perdice. Principium
hujus sapientiores sunt filiis lucis in generatione vero capiluli a secundum istud lectum est: Thronus
isla, bonus est Deus qtti contrariis diversa subver- glorim 787 exaltatus ab initio locus, sanclificatio
tit,ut faciat compleri id quod dictum esl : Novissi- noslra, sustentatioIsrael. Domine, omnesqui te dereli-
mum ejus erit intipiens. Quando novissimum ejus querunt, confundantur, decedentes,super 788 lerram
orit insipiens, oportet Cbristum regnare, usque ictibantur, quia dereliquerunt fontem vilm Domi-
duro ponat orones inimicos ejus Deus sub pedibus num (Jerem. xvn , 13). Dixil Isains (Cap. vi),
ejus. Cum autem omniaei subjecerit, novissimus bealus propheta videtis Dominum , et rcgnum
inimictts destruetur mors; cum desiructa fuerit 789 eJus : Wdl Dominum Sabuoth sedenlem super
a Et paulo itifra, ev9crSee\n\e xul r) Sevripa ttept- lum divisiones illoeoblinerent. Exeroplaria dno an-
xortr),quod ita reddidit Hieronymus : sic finiia est tiquissima LXX interpretum edilionis, quorum al-
etiam secundi capituli circumscriplio; et Homilia in terum Romae habetur; alterum ab Hesycliio, ut vi-
Jereiniam, jnxta Latinam dispositionem, leriia : detur, einendatuin, Alexandria Conslantiiiopolim a
Deinde exordium alterius capituli: Aperuil Dominus Cyrillo Lucarepalriarcba Constantinopolitano irans-
thesaurum suum, etc. ldem in Isaiae xxxn, 2 : Hebrai latnro, ad Carolum deinde Britanniae regem irans-
capituluin superius, in quo tegilur : Vcequi ptmdaris : B missum in Anglia servaiur, utrumquc annos millc
nonne et ipse prmdaberis, et reiiqua usque ad (inem, snpra ducentosexaraluro, nullam capitum, aut ver-
etc. Quod capitulum dixit Hieronymus, aliquando suum, immo ne verborum quidem distinctionero
comroa unum esl, sive versusunus recenlioris illitts, prna se lert, exceptis solum libris anxripai;, quos-
quaui hodie sequiinur, divisionis; aliquando plures: que pcr versus priinum ab ipsis aucioi ibus composi-
hic certe Origenem inlerpretans, quod 7reptxo7riiv tos fuisse credibile est, Job dico, Psalmos , Prover-
dixil Origenes, ipse capittilum reddit, quo versus bia, Ecclesiasten, et Canticuin. Cum hacaulemin-
13 et 14 eapiiis xvn Jeremioe conlinentur. Observa- terpretaiione maxiina Patrum Graecoruni pars, dum
ttiro est a nobis ad Homil. in 1 Reg. irepixoitu; itlic Scripturara sacram commentariis illustraret, niere-
appellasse Origenem, quoe in bodierna et recepta lur, unusquisque coutexlura sacruin, quem eSuyo;
distinctione pio capilibus habeutur: etHomil. 18 in appellabant, pro arbitrio ei captu distinxit: unde
Jerero. uiav iteptxottnvappellat, quidi|uid habetur a niillam liiin fuisse distinctionem prx cacteris pro-
sepiimo versu ad duodeciroum.Sed haecquo chiriora balam, ac vulgo receplara apparct. Neque in ca-
fiant, rem altius repetemus. Biblia sacra non ita pila solum, sed iu versus eliam, pro ciptu
olim fuisse secta ac distincta, quemadmodum nunc suo veiusii illi Patres Scripturam dislribucbant.Ori-
sunt, notum esi erudilis ; sive Judaica exeroplaria genes Hexapla sua in cola discreverat, ut est apud
intelligas, sive rS>vo', sive Vulgatae editionis. Ac Enseb.lib.vi Hislor.cap.I6.ld in duodecim prophdis
prirautu de Judaicis. Scribit Elias Levita universam fecisse se lestatur Hesycbius presbyter Jerosolyroi-
Legem versum unum olira luisse. Hieronymus Proc- lanus , eumque raorem ab anliquis diictuin tempori-
fal. in Josue, et Paralip. et lsaiam, interpretationes |Q buslenuisse.VideturiaiiienOrigenesProIog.inCaniic.
suas novo scribendigenere sese dislinxisse lestaiur: aliifuaro in ipso Caniici titulo distioctiooem jain re-
unde pvoclivis conjectura est ab Uebraiciscodicibus ceptam , et inolitam observasse : sed vereor ne de
ejusroodi partitionem abfuisse : hanc vero ab Ilie- suoRufinus, interpres fluxa: fidei, idadjecerit. Quod
ronymo per cola et commata divisionero, vitandae si genuinus est locus, vctusto aliquo codice , suis-
confusioni, et sensuum barbariei, adhibitam /uisse, disiinciionibHsinstrucio, e Syminaciiiforlas^eBiblio-
tcstis ipse est. ln synagogarum aulera usuni dislri- ihecadepronipto,iisiimOrigeiiem fuisse dicendum est.
buii sunl libri Mosis, idque non nno modo. Cura Ordo ille quo disposiloshabemus Psalmos LXX Se-
enim quotis quibusque sabbatis pars aliqua Legis ac nuin diligeniiae debetur, si liltartum Pictaviensem
prophelarum populo praelegenda esset, juxta sab- audimus. Scribil cnim ille psalinos priinum dispcr-
batoruin numeruro Lex iu lectiones disiribuia est, sos et inordinatos, ab Esdra deinde in unum volu-
q,uaenVttnS appellanlur, et ad Mosem a nonnullis, men fuisse coltectos, et a Sepluaginta deniuro inter-
ab aliis ad Esdram refcrunlur. Talis videiur fuisse, pretibus in numerum et ordinem fuisse redacios.
quam itepioxrr»?n; ypayn; appellat Luc. Aci. vni, Hocsisil, post Esdrae lempora in quinque librns
32. Dislinctiones ad h;cc inve.xerunt quasdam, quas partitum fuerit Psalierium ab Hebracis, queinadino-
Apertas et Clausas dixere, miinjS et mofirD; inde- dum factum relert Epiphanius lib. de Ponder. et
que librorum suorum orara his iitteris 2 etD insi- Mens. cap. 5. Id comroeniuro refellit Hieriinyrous in
gniunt. Ac demuni in D'plC3, sive versus, jam inde Proefat. in Psatroos jnxla Hebraicain veriiatem, ad
ab anliquis lemporibus Lex divisa est, ab ipso Mose Sophronium : Nos, inquit, Hebrworum auctoriuiiem
juxla nonnullos, ab Esdra juxta alios,. a Masorelbis •.D secuti, et maxime Apostotorum, qni semper in novo
juxta reliquos; eorumque versuuro Thalmudistae TestamentoPsaJmorum librum nommctnt, nnum asse-
meminerunt. Moruin omnium, sed ct singulariiro rimm Psalmorum volumen. Conciliabilur uierquc,
eliam liiterarum collecturo tiumerum iu fine <le- si in quibwsdaa» Hebraeoruro eodicibus hanc obti-
scribebant.hodieque descri.hunl.Quem in se laborem nuisse dist™ctionein dicaoius, sectis in aliis. Nec
D'"ffllDrecipiebant. Propbetae quoque in m-.TDSn qiiicqiiam evincit llieronymiis hoc argutneiilo , uni-
et versu^ jain oliin secti fuere. Hapbtararum inven- ciiin esse Psalmorum vuluiuen : falebiiur qnippe
tionero ad Autiochi Epiphauis teropora; versuum Epipfianius unicuin esse voliiiiien, al in libros ipiiu-
etiaro ad antiquiorem Cbristo aitalem, sed lcvibus que distributum. Quarodam in PsallerioLalino divi-
argumenlis rcferiint. Addendum id quoque, quod ex sionfiinobiinuissesuaaeiate salis indicat liieronymus
Origene refert Eusebius.lib. vi Histor. c. 25, libriim initio epistoloeii, ad Marcellain;ea vero cuju-roodi
Rcguin primuin etsecundum unicumapud Hebroeos fucrit, iocertuni est Notandum istud Uieronyiiii ex
volumen constituere; ac uoum item, lertium et prooeiuioCoromeHtarioruinipsinsinPsahiios:/Jsa/mt,
quartnm.clunuin quo(]iieParalipomenon tiiruroque, inqitiitraMiprmtiluUtiiessenon videntur,apud Hebrcvos
unutrt eiiain, Esdrae primuro et secundum ; Jere- pro unopsalmo habentia:. PraGterquintuplicein istam
miaeilem prophctiam cum Lamentationibus et Epi- Psalierii divisi«nero,in viginUpailes sec'ttmillud ex-
stola, unum. Quod ad LXX Senum inlerpreiationem liibentveteresGrtecorumLilurgiaeetEucbologia.Par-
pertinet, cuin in Synagogis Judaeuruni Hellenista- tes quasidicas Sessiones.
itloDxaSto-ftaTaappellaiiiiir,
tum praelegeretur, probabile esi hos eara in usus Nec Latiha Veteris Testamenli editio certam liabnit
suos distribuisse, seaita tamen ut In synagogis so- (livisioneni.Eaquacnunc usurpalurperversus distin-
m TRANSLATIO HOMILIARUMORlGENIS 1N JEREMIAM. HOM.IV. m
tedem excelsam et elevatam.Vidit et Jereroias quo- jt\ ait : Thronus gloriw, exallatus ab iuitio locus, sancii-
modo Deus regnat, propter quod gloi ilicans eum ficaiio nostra. Sive de Cliristo volneris ista intellijrere,
ctlo recentissima e^t, et hodie vel heri nata:anii- losvix absolvere, cutn partitio hodierna 29 taiilum
quior disiinclio per capi la.Prior illain Latinos primum versus coiiiplectalur. AlNovi Fcederis artxouerpwi
iuducta libros, llebiaeos , Graecosquepervasit; pos- secundoc Epistola: triginia, lertiae quatuorettriginta
leiior lnrc a Latinisne, an Graecis profecta sit, non tribuunt. RecCntior vero divisio c Lalinis cndicihus
liquct. Ex antiquis Patribus nullus plane Scriptu- profecta Gracos deniiim occupavit. Snne tota lia-c
rac loca deproinens, versuum vel capitiiin bodie re- distinguendi ralio ex Atictoruin, librariorunique ar-
ceplorinn uuinerum noiavit, Augiisiinus qiiiiicm ita biirio pepeudit. Libri quidam pcculiarem nobis re-
Biblioruro versus videtur dislinxisse , ut sex dictio- procsenaii! EvangeliofUro distinctionero. Ltica: E-
nes uiiUsquisqiieverstts contincrct ;sed id Augilsti- vatigelium in 83 capita distribilit Etliliyinius; Ani-
nionocodici videlur fuisse peruliare, nnn omnibus nioniiiHiu capila 345; disiiuctio Lalina velus in ca-
commune.LibrosScripturaeplerosque, elforlassenro- pila 107; hodierna in 24; Ambrosius in tiiuiosl6i;
nesperversusdistinxitllieronymus.sed hodiernoedis- Beda in capila 193. fteceptissima lanien etveluslis-
tinctionls niilla apud euln eXsinnt vestigia. QtiOilsi siina distinctio ea fuit quatii invexit Aiuroonius,
recenlispcr capila divisionis, quoctola insediiBiblia, qUioqtie apud Suidum cxpressa est, earo quippe
,1'lalem qiucras , ante sexcentns annos repeiiam Coesarius Nazianzcni frnier, et Epiphanius agno-
e iro respondcrini. Eam certe lenuit Theopliylactus, sciinl. Eadem quoque in rcliquorum Novi Testa-
qui ante undecimi s.vculi flnem floruit, ul decla-]B menti librorum distinctione vorietas reperitur. La-
rant exhiaet;, quas Evangeliis prsefixil; el illani tina pnrro Novi foederis dislinctioni cowva videtur.
eliamhacociale vetusii procicrunt manuscripti. Iliero- M ve.ro Litinis moris fuil, ut longinra Novi Testa-
nymo lamcn recenliorcm putamus. Eamdcm feie ac menii capita in septem partes , breviora in quatuor
Hebraei in dividendo Veteri Tesiaraento rationem distribuerent : easque partes littefis alphabelicls si-
servartint Syri, Samariiani et Coptitae, sed pcculin- gtiarenuid quod in excusis etiam Novi Fcederis
rcm suani silii disiinclionem babent. Genesiin in libris s;i'pe servalur. Dixi anxouerpiat libiorum
1554 vcrsus disiribuunt Hebrrei; Syri in i5l)9. Sa- Novi Tesiamenti colligi luisse solitam et ascribi. Hoc
inaritanoriini, etCoptiiaruni divisionem notavit Kir- in Veieri (|uoque Testamento a Syrts, Samaritanis,
clieriisiuProdiOtiioCopto.liixide VeleriTestaroento, Judieis, Gnecis , et Latinis facluni esl.JNec in socrh
accedaroiisadNovuro.Vetiistis-iinauiNiiii feslanienli solum libris, sed in exoticis etiani Groeciset Latinis
Grxci divisioncro eaiu esse repciio, quse est por Ti- usiirraliim. Id erudite probat Salinasios in Pr:ile-
tulos, qui el iittypafui, el \r)uuara. Tituti dividi:- goni. ad Solin.; id quoquc declarant leminala pnefi-
banlurill xeful.ztu,iCWitepixo-a;,Treptzojratiri errtjjouf xa Asconii Pediani commeniatioiiibiis in Cornelia-
seu coinniala, seu cola, qu;e ct incisa el csesa. nam, aliasque Tullii orationes; deilarniit et pra'fa-
2Tt'xotauiem, scu versus sensu fere defiiiiebantur, liones Digosioruin Justiniani Arisiotelis, Zenouis,
ila ut brcvinres essent nnnnulli, alii longiores, el Chrysippi, aliorutnque libros per versusfuisse dis-
suminam deinum o-Tt^wvitt fine libri collecta, quein- tinctos ex Laertio notum esl. Traditaro sibi a Jndocis
admodunl et exQzat;rS>v\nuuaruv inilio, alinola- dividendorum versuum, et colligendorum rationem
batur. Quod in variis aulem eodicibus anxiuerpiut '-, Arabes quoque retinueruui. Alcoranus per capiia et
variani, ex eo evcnil, quod pro captu suo librarii C versus divisus est ; versiitim et liilerarnm iiuiiierus
senlenlias ultro, citrove defiuirent, et interductu in fine colleclus et ascriptus : sed prior ille variat,
distingncrent. Titulus integrum aliquod arguuien- nec cunidcm semf^er codices prae se feritnl. Quaro-
tum coiuplectebalur ; xefu\atov certam aliquain ar- qiiamidfereabi;iisobservalumvideas,utin6{xoi<J7rrMTa
gmnenti hujus parteni; arixo; periodum ab alia singuli versus desiuanl, nulla a:qualitalis illorum
distinclam, deierminalanive senlentiani. Fallunlur ratione habita. Ilic autem roogno Salmasio neuti-
mtilli, qui quoiies.cuinque iteptxoitnvaliquani desi- quam assenfiri possuro, qui post KenricUtn Stepba-
giianl Patres, ad divisionein lum lcmporis vulgo rc- num cl Casaubonum, Ilebrocoset Arabes versus suos
ceptain eos respexisse putant: Sicpissiroecniro tme- sensu tleierminasse,~et cjusmodi versuum numerum
mata a reliquo contextu, ad libitumac pro tempore in fine subduxisse scribit; Laiinos autem et Graecos
divulsa bac voce riulicupabant. In vulgatiscoilicibiis senicntiaui unam in plures, paucioresve lineaspro
certieraut Ibuli iu aliquolcapita dislributi, qu.e ca- codicis nnguslia dispescuisse, arixov; vero seu ver-
pita versuum numeruro determinalum exhibcrent. sus appcllasse, non lolnm illam sentenliani, scd sin-
Rcin exemplMiiiillustrabit. Mallhsci libcr divisus gulas lineas, proindeque nescire se addil quid emo-
CStin litulos LXVIII.Ili Tituli xifulaw. quoquc ab liiinenli GiODci,Lalliiii|ue cx b:tc linearum collectio-
EuiliymiO.elOEcuraenio, aliisquc appellantur, et in ne ceperint, cuin pro angiistiis cndicis variaverint.
manuscriplis, ei excusis qnibosdam libris suo ordi- Miranduro profecto foret illtid, si ita esset;quod
ne ediliexslant. Priu.us esl7rspi rS>vuii.yov,altei'7rept cerle 11011est : nain ut versuin lineam aliquando si-
rS>vmuipeQevravTtatSiuvet reliqui deinceps : xefu- gnificare fatear, suromc certe illa; versuuni, 11011 li-
\utu autem habuit CCCLV, jtixta Ammonium, Euse- p neas singulas, seu ductus, scu sulcos librorutn, scd
bium, et Talianuin. Suidas, WurQoio;exettir\ov; l-ri', lotas scntentias compleciebantur : id quod ipse agno-
xefukatu rve. lrix'#* auiero variuni liumeruni varii vit tandem Salniasius in Epistola ad Sarravinm,
reprauseniant codices; alii j5?', alii ^94. Nciiiiquain sive mulata priore senlenlia, sive Oblivioni data :
ergo aiidicmlus Casaubonus, qui Veterilius idem lnterdumquippe, inquit, ditas, inlerduni tres, ctut plu-
fere xefulutov fuisse docet, ac nobis hodie versicu- res linecis singuli versus occupabnnt. Grwci ariyj>v;
iuili. Qiiauivis enini xefukutov,etcapitulum alii|uan- appcltant. Opera autem ipsa ntimerabaniur per versus,
do pro versu uno sumatnr, vel si proprie loqui de- qutirum suinma in fme libri subducla notabalnr. lntle
cet, versum iiniiin coropleciatur, ejusmodi tamen ito\vanxm |3tS).tov,ctc.d.ic 11011 eo comrnerooro, quo
hic iioii iutelligit Casaubonus, sed illa in de viri supra lidein eruditi, ac de me oliin optiroe
" x-fukuta Testamenti tiluli dislribuli sunt: nostro- inerili laude quicquam deroinitluin velim, naro
quaeN>>vi
rum autem versiculorum numerus auliquoriim xeya- "A^oto-tvia9\oi; rovS'uitaOeirutyf/byov.
\uioivnuroeruin triplo circiter superai. At Veiernm
arixat hodiernis breviores erant. Eustathiiis Antio- Una ergo fere fuil Hebroeorum, Arabum, Groeco-
cbenus libro De Engastriroytho a Joann. vin,5;i, ad rum et La.iuoiuin, cum in sacris, turo in exoticis
x, 51, o-Ttyoufnunicrat 135, cuin recentior parlilio libris, versiiuui subducendoriiro, et notandoiuin ra-
72 soluro liabeat. Origenes apud Eusebium scribit lio. Quod cuin orones lamcn non facereni, iinmo li-
posteriores duas Joannis Epistolas ceutuiu versicu- brossuos una serie noiinumquam scribercnt, ii post-
623 S. EUSEBII HIERONYMI «24
non peccabis, sivc de Patre, non impie seniies : A saurizaverii 791 s'm >n coelo, ipse sibi causa esl,
csl enim thronus glorioe \Al. clariiatis] excelsus, ut scribaiurin ccelis. Haecpropter id quod scriptum
et aptincipioSalvaior est. Thronus glorise estpropier est: Super terram tcribantur; caiisamque comme-
quod«excelsumregnuniejns.Sanctiricationosira(;hri- morat : Quia dereliquerunt fonlem vitm Dominum.
Stus est '.Quiaet iste sanctificans,etnossanclificaliex (Jer. i, 13). Et in principio ipse propbeta ex per-
Kiioomnes sumus (Hebr.li, 11). Suslentatio Israel. sona Doinini dicit : Me dereliquerunt fonlein vitm:
Sicut ipse jnstitia Chrislus, ipse verilas.ipse saucti- c et niinc : Quia dereliquerunt fontem vitm Dominum.
ftcatio, siroiliter est ipse eiiatn sustentatio. Et non Dicamus ergo et nos, si nolumus derelinquere fon-
cst aliquid justum b sine Christo , iteqne sanctiim tem vitae Dominuro, voce proxirooruni Jesu Cliristi
siue eo, neque paliens, quod in se non habet Cliri- discipuloruro, qua locuti sunt ad magisirum, cura
stuin : ipse est enitn susieniaiio Israel. Si auteni ad eis diceret : Numquid et vot vultis recedere. Quid igi-
ratrero ei hoc remleris, non impie inlelligis. Do- tur dicemus ? Domine, ad quem ibimus ? verba vitmtu
tnine, omnes qui te derelinquunt, confundanlur disce- habes (Joan. vi, 68). Sic flnita esl etiain secundi ca-
dentes (Jer. xvn, 13). Unusquisi|ue nostrum quando pituli circumscriptio. Sequens oraiio esl ista cenli-
peccal, per ea quaepeccat, Christum relinquit : re- ncns : Sana me, Domine, et sanabor, salvum me (ac,
linquetis autetn Ftliuin, reliquit et Pairero. Injustus B et salvus ero : quoniam gloriatio tnea tu es. Ecce ipsi
a justilia longe est, pollutiis a sanctiinonia, bellator clicunlad me : Vbi est sermo Doniini? venial. Ego au-
a pace, el qui sub potesiate inimici esse incipit, a tem non laboravi subsequenspost le et diem hominis
redemplione fit alienus , et qui exlra sapicntiam non concupivi, lu scis (Jer. xvn, 10, 15, 16). Soli,
790 Bei est, sapieuliain c Dei derelinquit. Docens qui propier male habenles venit, medico dicenti :
itaque nos propbeia, quid de omnibus , qui Domi- iVottindigent sani medico, sed male habentes ( Matth.
liuin deserunt, sil futurum, ait : Vniversi qui te de- ix, 1), dicendum esi coufldenter ab co qui ocgrotan-
relinquunt, confundanlur discedenles, boc est, quan- tem suaro animam vult salvari : Sana me, Domine,
tura deserunt, taniuin confuiidantur discedemes. et sanabor. Eieuim illa in Evangelio mulier sangui-
Super terram scribaniur. Omnes homines describun- nem flucns, omnem subslantiaro suam expendii in
lur, sancli in coslo, peccaiores super terram. Dicit medicis (Luc. vm, 43), ncc potuil a quoquam
ad discipulos Jesus : Gaudete autem , quia nomina eorum sanari: ad nullum quippe ex eis dignuro eral
vestta sctipta sunt in cmlis (Luc. x, 1). Igitur opor- dici : Sana me, domine, el sanabor , nisi ad soluro
tcl laetari si lalis quis fuerit, ul nomen ejus scriba- cui sufficit veslimenti tanium fimbriam tangere, cui
lur in ccelis. Et quomodo justorum nomina in supe- ego uni dicam : Saname, Domine, et tanabor. Tunc
rioribus conscribuntur , sic econirario eorum qui 2 siqnidem mediciuam saniias sequitur, si Cbristus
conversanlur terrene, qtti non pertranseunt terram cur.ire dignelur : Salvum me fac, et salvus ero. Fal-
Edoin, sed agios terrae Ednm et vineas possident, tut equus in saluiem (Psal. xxxn, 17). Propterea ei
scribunliir noinina quasi relinquenliuin Deuin super dicam : Salvum me fac et salvus ero. El hoc ila gau-
tcrrani. Confundantut discedentes,supet tettam scri- debo loqui, si oiuiii renunlians gloriae saeculari po-
bantut. Quo enim metro mensi sunt, remetietur eis lero el reliqua dicere : Quoniam gloria [Al. latts]
d
ipsis (Maith. vn, 1). Sibi unusquisque causa est, mea lu es : aut cum coroplevero mandaium iu quo
nt scribatnr super terram , si non ccelcstia requirat praecipitur : Non glorietur sapiens in sapientia sua,
in terra, si semper anima ejus de istius mundi ne- neque forlis in virlulc [Al. fortitudine] sna, neque di-
gotiis sestuet, quae videntur saeculobona. Si vero ves in diviiiis, sed in isto glorietur qui gloriatur, inlel-
audiens Jesum loquenlem : Nolite vobis thesaurizare ligere et scire, quia ego sum Dominus (Jer. ix, 23).
thesauros super lerram , ubi tinea et vermes extermi- Beatus ilaque qui renunliaveril orani 792 glorise
iiant, et ubi fures effodiuntet (urantur, sed thesauri- quae deorsum est, veluli super nobili genere, super
zatevobis thesauros incmlo (Mat. vi, 19) : qui the- pulchritudine et corporalibus bonis, super diviliis
modum in capita ab indoctis librariis distracti sunt; D tibro quem in Ephtolam Pauli apostoli ad Titum tcri-
unde iniinanes saepe nplimis aucioribus ermres, psit, de eo cupitulo, in quo dicit Aposlolus : hwreti-
spissaeqtte lenebroe affusocsunt. Qnin et eo audaciae cum hominempost trinam correptionemdeviia, tcient
siiut progressi, ut iueptissima lemmata capiiibus af- quia perversusest, et peccat, qui est a semetipsodam-
maxiroam bonorttm scri- natus. Nec aliier Pnilasirius llaer. 45 : Qum autem
Jiugereiti. Atque bsec labesest.
ptorutn partem perviigatii Scd baec sunl alterius quasi de homine dicunl Scriplnrw, ea accipit capitula:
loci. NUIICredeamus nd proposiinin. Patel ex supra- et Ilar. 50, Isti uluntur cupitutis Scripturarum, qum
diciis frusira in hodierna Scripturoc divisinne ratio- deaChristo, velul de homine edocent. HCETIBS.
nem qiuvri itepixoitS>v Origenis, et Capitulorum llie- Leg.mus ciini Rabano : iu aliis editis sub di-
ronymi. neptxo7rwdixitadAdamantius certitm aliquod versa imeriiuuctionect sensu erat, propter quod re-
Scriptnrse nieiiihruro libiluro determinatnni et gnumejus, elsanctificatiO.nostra.Christus est: Quia, etc.
circuniscripliini. Capiiiiluni eodein sensu usurpavit b Deerant hacc verha, sine Christo, neque sanclum
Ilierouyiniis; nempe pro eo quod Gallice dioiinus : sineeo, qu* nos ex Rabann suffeciuius,cogente ip-o
nn passage. It.i sexieniis Incis accipiiur apud llnfi- Grseco texlu, ywptj Xptorou, ouTeaytov /eoptf aurou.
niiin : velnt curo ail in iroerpreiaiione Apologi.e c Kaban. Dei noroeii hic non agiroscil.
d Idero paulo conciuniiis, Ipse sibi unutquitque.
Pampbili : In tuis prwcipue (libris ) in quibus plures e Desunt in Genebrardi editione verba, el nunc,
tinius capituli interpretationes exponit. Et niox : Po-
nemttt exemplumquod illi tuperiori conveniat ex co quia dereliquerunt fontem vitw.
(,2B TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. V. C2G
et jaclatione. Beatus qui,a coutempta vana gloria,,, A (Gen. ui); necessariam habemus fortitudinem Dei,
dicit ad Dominum : Quoniam gloriatio [ Al. laus \ tveai quia absque ea impossibile nobis est exsequi quod
tu es. Ecce ipsi dicunt ad me : Vbi est sermo Domini?? carni repugne.t. Cutn autem morlificaia fuerinl mem-
veniat. Ego autem non laboravi subsequens post tee bra superterram, tunc parenl spiritus volmitaii. Si-
( Jer. xvn, 35, 16). Jesus tibi dixil : Tolle crucemi quidem juxta aposlolum, spiritu gesia caruis morii-
tuam, et veni, sequere me(Mat. xvi, 16). Et : Quii flcantur ( Col. m; Bom. VI:I). Dominus ergo qui fecit
non reliquerit patrem aut mairem, et secutus fueritt terram in fortitudine sua. Si auiero el ad hanc terrarn
[ Al. non fueris ] me, non est dignus meus esse disci- venias, et consideres id quod in Job scriplum est
pulus ( Luc. xiv, 26). Si igitur talis fueris, ul sem- (Job xxvi, 7), juxta emendatissima tainen exempla-
per Christum sequaris quanto plus seculus fueris,, ria, quomodo staluerit eam stiper nihilum, inveniens
tanlo minus laborabis. Non eniin lassitudo erit ini fortituditiein Dei in raedieiale mundi, terrse lihrani
Jacob, nequeapparebitdolor in Israel. Propierea di- sustinere. Veniam vero ad orbem terrarum, qui
xii, ut non laburerous ulierios, laborantcs antequami Gr.cce olxovuivnnuncupatur, id est, b inhabitata. Scio
incceperimus eum seqtii: Venite ad me, omnes qui la- animain meam iubabitaiam, scio animam deseriam.
boratis et oneraii estis, et ego reficiam vos (Malth. Si enim non habei Filiuro dicentem: Ego et Paier
xi, 28). Si laboranies venerimus ad Jesum, ei euni ]3 nteus veniemusad eum [ Al. eam] el mansionem apud
fuerimus secuti, tunc dicere poterirous : Ego autemi eum faciemus (Joan. xiv, 23); si non habet spiriium
non laboravi subsequenspost le, el diem hominis nont sanctum, aniroa deserta est. Habitata autein est,
concupivi. Est qusedam dics bominis : est qusedami quando plena est Deo, quando habet Christum et
dies Domini, id est, dies rcsurrectionis, quam om- Spirilum sanclum. Verum hoecdifferenter et varie in
nis sanctus desiderat, non illam de qtta scriptum Scripturis dicunlur in anima hominis Patrem, et Fi-
est : Vm eis qui desideranl diem hominis. Nam dies lium , et Spiritum sancium coromorari. Nam et Da-
itla ett tenebrm, et non tux ( Amos v, 18). Quis est vid in psalmo confessionis tres spiritus postulat; di-
qui possit dicere : Et diem hominis non concupivi? cens : Spiritu principali confirma me. 794 Spiritum
Explanalio verbi convincit nos, quia diem concupi- rectum innova in visceribusmeis. Spiritum sanctum ne
scamus liomiiiis. Frequenter quippe segrotanles, auferas a me (Ps. L). Qni sunt isti tres spiritus? Prin-
cum in phantasmate esse febrium cceperimus, et cipalis Spiritus, Paler est: Spirilus recius, Clirisius:
niorlis limine urgeri, ad eos qui nos visitant fralres Spiritus sanctus , Spiritus sanctiis esl. Iloecad pro-
lassas manus attollimus, orantes eos, tit pro nobis bationem ejus rei diximus, quod '• liabititus est or-
Doiiiiuuuideprecentur, atquedicenies:Ri)ga mibiali- bis lerrarum in sapientia fabricantis euin. Sapientia
quod viiaespatiiim, roga ut aliquanlisperin hacluce C quippe auxiliabilur jttslo super decem polestatemd ha-
perroaneain. Istamemorautes, non diem sanctum Do- benti civitales(Eccl. vn, 20). Sapientiam uuiem el dis-
mini, sed diero hominis desideramus. Quapropter, ciplinam qui abjicit, infelix est, et vana spes ejus: et
longaevitoeamore deposilo, et desiderio humanaediei labores ejus insensati, el inulilia opera ejus (Sap. m,
quaeramus illam diero vidcre, in qua participes ejus II), ait Sapientia, quie titulo inscribitur Saloinonis.
beatiludinis, quae in Cbristo est, efficiauiur, cui est Idcirco quanlum pnssiimus, laborare [Al. labore]
gloria et imperiunt in ssecula saeculorum. Amen. nitanitir, ut habitata e nosira a sapieniia Dei eriga-
HOMILIAQUINTA. tur. Cecidit quippe, et de sublimi corruit, venienti-
De eo quod scriiitnm est: Qui fecit lerram iu forli- bus nobis in locuro istum iniseriaruiii. Cecidit habi-
tudine sua. (Jerein. x, 12.) tata f nostia pnstquam peccavirous, inique fecimus ,
793 Tres qiiodamniodo virlutes assumens pro- injuste egimus, impie gessirous, etposl ruinain indi-
pheia fortitudinem , sapienli.mi, ntque prudenliam, get ereciione. Si autem non vis ista sententia ad-
unicuique carum propria opera dislribuit: fortitudini duci, communem totius orbis qnoeramtis ruinam , ut
terram, sapieuiiocorbeinierrarum, prudeniiaccoslum. post casum ejus consequeiiier Deus erigens proedice-
Andi quippe Scripluroe ordinem : Dominus qui fecit tur. Quicnmque est in islo orbe, ante ereclionetn
lerram in [orliludine sua, ei erexit orbem in sapientia cecidit. Si autein cecidit, conscquenter erigendus
sua eiinsuaprudentiaextendit cmlum.Etnos igiturin B Dfuit:nemo quippe sine casu sublevatitr. Si antem
nostra leria (dictuin est quippe ad Adam : Terra et erectus est, videamus quae ruina praecesserit. Omnes
a In Graeco
apxovuevo;. Vertit Ilieronymus : qui mis leciioni Graecus, rnv oixovuewvoux a\\a; ytva-
conlempta vana gloria; quod ipsum liabet UIIIISRe- /xsvijvr) iv Tij aofiu TOU 8eou.
gioe Bililioih. codex. Alter habet : qui contemnens d Rabamis decem potestalem habentet in
vanam gloriam. Quid si legamus : qui contentus una civilate, pressiussuper
gloria? Sane id oratio Graecapostulat, el facile inde TOUJovTa?ev Tjiitb\et.adGroecum,u?repSeV/ei;ov(Tta£ovTas',
Vulgata leciio detorta est. HUETIUS. 0 Expuiiximus hinc vocem anima,
quam
b Vulgaii inhabilatus. At sequiori giniere Raba- libri contra .nictoris meaiem interserebant. vulgati
Habi-
nus juxla Gracuui, tit et Origenem el Hieronyroum taiam
continuo aciepisse inferiusconstabit. nos(r«wvocatOrigeues muudiira nnstrum, nec
c Penes Raban. quod liabilata.id est, orbis terra- inftcior proprie roentem, sive aniniain doliere inlel-
aioautem, nei[uciu Graeco haberi ifiu^viv,neque
tum in sapientia Dei (abricctta sit. Nec valde ablu- ligi,
in Laiina Hieronymi interpretatione lecluui a Ra-
dmii R. uiss. peues Hueliiun, orbit terrarum in sa- bano animam.
pientia Dei fabricaius sit. Concinit Rabanicie impri- f Iteruro vocem anima hinc amovirnus
, quatrt
«37 S. EUSEBU HIERONYMl 02 <
corrtiimus. per peccatuni in orbem [At. orbe] ter- A j ram ibis (Gen. m, 10), cur propter cceleslem, ei qui
rarum. Et Doniinus qui erigit elisos, eleyavit nos imagiiiem ccelcstis portat, non conveniat dici: C03-
jacentes (P$al. cxuv). Iit Adam omnes morimur : luni es, et in ccelmn ibis V Unusquisque auieni no-
atque i(a cprruil orbis terrarurn, el iudigel erectio- strum, aut ccelestia facta habet, aul terrena : si ter-
ne, tit inChristoomnes vivificeinur. Igiturduplicem rena facla siint, ad cognatam sibi lerrani deducunt
infelleclum de orhe (radjdimus: untim qtiomodo sin- euro qni tbesaurizat ea in terra, el non in ccelo.
giilaeaniniae, authabitataesiiit, aut desertae: alteruro Rursumqite lioccquac juxta virlulcro gesta sunl, tbe-
quoniodo nniversus orbis 795 orUis paritcr cecide- saurizatorem siiiiin ad proi{uinquas sibi ccelorum
ril. Et in sttff ptndentia extendit cmluin. Non lorluiio regiones subveliunt. Et junxit: Educens nubes ab
sapieniia in cceliextensione [A/.ostensione] assumpta exttemo lerrm (Ps, cxxxiv, 7), Istiusmodi dispula-
est: invcnieset iii Proverbijs diciurn : Dominus sa- tio et iii psalmo nuper incidit, et dictum est a nobis
pientia (undavit terram, prwparavit ccelos prudentia quomodo Ocus eduxerit riubes ab extremo terrae.
(Prov. III, 19), Esf ergo aliqua prudeotia Dei, quam Qnod quidero nunc rursum cogirour retractare, tit hi
nolo ut extra Cbrislum requiras. Omniaquippe quae qui audierunt, plenissimc qnoesciuntreminiscanlur,
sunl Oei, Christus est: ipse sapienlia cjus, ipse for- et hi qui non iuterfuerunt, aut obliti suut, textum
liiuilo, ipse sanctificatio, ipse ju-tilia, ipse sanctilas' B sermonis agnoscant, quem lnnc, prout valuimus, exi-
et redemptio, ipse, ut ad proesciis veniam, etiam huimus, Diximus a.Utemsanctos esse nnbes. Elenim
pruilenlia. Sed ctiin sit iiiiuni in subjacenti pro va- lioc quod scriptuir» est: Veritas lua usque ad uubes
rietate sensuum diversis vocabulis nuncupatur. Aliud (Ps. xxxv, 6), non potest referri ad inauimales nu-
signiflcat sapientja, alitid juslitia. Quando enim sa- bes : sedveriias Dei usque ad illas nubes est, quoe
a audiunt roandatum Domini, et noverunt qtio pluvias
pientia diojiur, disciplina ista divinarum rerum
bumanaruinque institutiQ, quando justitia, distribu- f deferant, el a quibus eas suspendant. Debis nuhi-
tor et judex meritorum significalur, Quando sancti- bus dicium est: El mandabo ntibibttsmeis, ne pluant
las illa virius. describiliir, quae credcntes Deo efficit snper eam imbrem (Isai.s, 6). De bis enimquaeex
sanctos. |(a ergo b niilij et prudeitlia ejns intelligitur denso [Al. densaio] aere dicunturconstare, si non
doclrina Ct deroonsiratio bonariim ac roalarum re- fuerit pluvia, non prrecepit Deus ne pluant super vi-
rum , sive neutrarnm, atque in hunc rooduro exlen- iieam,autquarocumqueregionem inibrem; sed oninino
disse nun.c dicitur ccelnm in prudentia. Quomodo non apparent, ut in tertio Regnoruni libro legimus
aulem cxlendatur cceliim , extendente eum pruden- [lllBeg. xvm): qtiando in tcmpc.ie siccitatis nubes
tia : 4M''i qw.niam extendi rerfa, el non, intendisti nulla apparuil, et postea juxta pi opheiiam Eliacfutu-
[Al. qttendisii] (Prqv. i, %i). Asserjt quippe, exlen- C rae pluyioesignum in vesligio boininis ostensuro cst,
sionero quamdam esse verborum siiuiliter ut nunc aique ita post nnbem conglobaiam iinber descendit
dicit«r cceli; juxta illud qupque quod in alio loco ad terras. Isiis vero quasi subsistenlibns nubibus [Al.
scriptum est; Qui exiendit cceluin ut pellem (Psat. nebulisj jqbetur pluviani continere, curo indigna
cm , 2 >..Exte.Rd.Uuraulem anima nostra, quae pvius fuerit anitna imbre ccelesti el dicitur : Mandabo
fuerat con.tracta, ut possjt capax esse sapientioe Dei. 797 nubibus ne pluant super eam imbrem. Iiaque
Verum ut ad. propositum reveriamur, diximus quqd [ A/. Ita ] unusquisque sanciorum nubes est. Moyses
cm-
prudentia f ejus coalum.factum sit, et nnnc affirma,- nubes erat, et quasi nubes loquebatur: Atlende,
mus eos, qni ccelestem hominem pqrtant, esse <•cce- lum, et loquar, et audiat terra sermones ex ore meo.
los, Si enirrt ad peccatores dicitpr : Terra eslis, et in Exspectentur [ Al. Exspectet] ttl pluvia verba mea
lenam ibHis,] quare non dicatur ad justutn cujus est ( Deut. XXXII). Si non fuisset nubes, numquaro di-
regnum, ccelorura, Cce.lumes, ei in ccelum ibis? xisset: Exspectentur ut pluvia verba mea, el desccn-
e Aut sj propter choicuni,dicitur ei qui portat imagi- dant ut fos eioquia mea. Quasi nubes dicebat: Vt
nero choici, 790 'd e§t lerretii; Terra es, el in ter- imbrts super gramcn, ut pruina [k\. pluvia] super
neqtie Origenes, neque Hieron. juxla puriorem Ra-. J) factum sit. Evicit autem iia rescribendum cum ora-
bani teclionem habet. Quid sit habitaia nostra juxta tionis series, tum praecipue Graecus Origenis textus,
Origenis sensura diximus. ekeyouey
* ittpt rov rby oupavoyev fpovrtaetyeyovivat.
° Rectius penes Raban. quando sapientia dkitur, Ita Rabanus, quin ipse eiiam Origenes xat
disciplinis ie divinarum humanarumque rerum insli- aurot efetv oupavof.Falso antea legebatur, cwlestcs.
luil. Griece est : bre uev yup aofiuv, rnv imarnunv e Isthaei:verba, autsi propler choicum, quseiii vul-
\auSasvet; r&v. Setsjy x«t «vSpwTriviiv,ad verbuin : gatis hacieniis deerant, ex Rahano siiffecimns, co-
Qimndo sapientiam, disciptinam accipis humaimrum gente ipso Graeco Adamantiiid textu, rj Stu uiv rbv
Xoixbv.Paulo post glossema, esl terreni, reclius
divinarumque reruw.
V,Mss. R. leste llueiia, et Rabanus legunt : Ita ad libri oram amandabis. Cxtera eiiam ejus perindi
ergo hic prudenliam ejus intellige cum dociiiua est et cur verba ex iisdem Raba.no et Graecoeinendamus. Pro
clemonstraiio: omnino proprius ad Graecuro. et propter cmlettem ei, erat quapropter cmlesli et:
verius. tum convenit pro non convenial, sub inlerrogandi
c Antea incongruo atque Aucloris raenli contrario nola.
simsu legebatur, quod prudentia hujus swculi in tna- f Vitiose penes Rabanum aaorfpro quo, el penes
lum sit. Lectioncm, qtiain nos resliluimus, quod Huetium differaut pro deferant; quae ipsa menda de
prudenlia ejus cwlum [actum tit, suppeditavit Ra- restiluenda lectione nos monueruni : oplirae vero
ban.probatqueunusapud Huetium Regius ms.;alter GraeeusTOUixmuitovatv uvrbv.
eniro paululum abludit, quoi ptttdeniia smeulum
629 TRANSLATIO IIOMILIARUMQRIG&NISIN JEREMIAM. HOM. V. 650
fenum, quianomen Domini invocavi.Similiter ellsaias A ris Dei, forliiudinis, et dileclionisetcharilatis.Potes
ut nubes loquebatur : Audi, cwtum, et auribns percipe. et ipse de Scripturis hos ventos congrcgare, ei islo-
terra, quoniam Dominus loculusest (Isai. i). EtquU rum spirituum invenire thesauros. Ubi sunt isli
ipse nubes erat, et sciebat alias nubes coinprophe- thesauri? utiqite ° in quo sunt.ihesauri scienlioe
tanles sibi, ideo vaticinans aicbat: Mandabonubibut abscondili: in Christo sedem habent. Indc oriunlur
meis, ne ptnant super eam imbrem. Si aulem jam di- hi spiiitus, ut alius sapiens sil, alius fidelis, alitts
dicimus qui sunt nubes, videamus quomodo Deus eruditus, et alius aliud [ Al. quodcumque ] donorum
educat nubes ab extremo terrae. Ait Salvaior : Qui Dei possideat. Alii enim per spirilum datur sermo sa-
vult in vobit esse primus, sit omniumnovissimus( Matl, pientiw, alii senno scknliw juxta eumddm spirilum
ix ). Servavit hoc mandaium Paulus, et fuit novissi- alii ftdes in eodem spiritu (I Cor., xn). Eduxit ergo
mus in lioc muudo dicens : Puto enim Deus nos apo- nubes ab cxlremo terrm, cl fulgura in pluviam fecit, et
stolosnovissimosostendit, quasi mortificatos; quia [Al, eduxit ventosde thesauris suis, et juxla roisericor-
quasi ] spectaculum facti sumus in hoc mundo angelis diam Dei ad lios tliesauros nos occursuros speramus
et hominibits(I Cor..iv ). Si quis ergo sanctus custO' [Al. ptiiainus]. Et quia plures sunt thesauri, forle
diens pracceplum Salvatoris factus fuerit in hac vila juxta ordinem resurgenliuni eril et requies in ihe-
novissimns, istesii nubes; el educit Dominus iiubcs B sauris Dei. Quodauiem dico isliusroodi est: Resur-
non a primis terrse, non a consulibus, non a a duci- reciio mortuorum in quibusdamordinibusfulura est.
bus, non a diviiibus ; Beati enim pauperes, quoniam Ait quippe npostolus : Vuusquisqueautem resurget in
vestrum esl regnum cmlorum ( Matlh. v ). Vides quo- suo ordine (I Cor., xv ), et non ut libet miscentur
modo ab extremis educat Deui b et corporet nebu- ordines resurgcntium : alius ordo erit in illo el in
las ? Propterea si volumus nubes fieri, ad quas per- illo tbesanro Dei, et alius ordo in alio etin alio the-
venial veritas Dei, novissimi omnium fianius, et tam sanroDei. Isti orones thesauri unum habeut 799tl>e-
affeciu, quam opere [Al. ore] dicamus: Puto enim satirum, itt quosunt thesauri sapientiw et scientiw abs-
nos Deus apostolos novissimos ostendit. Quod si non conditi (Coloss. u, 3). Et quomodo possideo unain
sim apostolus, licet tamen mibi ticri extremum, ut et prctiosissimam margaritiim per plures alias niar-
educens nubes Deus ab extremo terrae, educat me. garitas : sic venio ad tliesaurum thesaitrorum, et Do-
Et fulgura in pluviam (ecil ( Ps. cxxxiv, 7 ). Aiunt niinum dominorum, et regero reguni, cum dignus
riaturalium causarum scrutatores.quia fulgura exnu- fuero spiritibus in Dei thesauris comroorantibus.
bium collisione genereniur, in morem silicum durio- Eduxit enim venlos de thesaurit suis (Psal. xm). Infa-
ruro, quos cum comploseris sibi, medius ex his ela- luatus est omnis homo ab scientia (Jer. xx, 14 ). Si
bimr ignis; atque ila curo fulgure pariier et loni- u omnis homo iufaliiatus est ab scientia, et Paulns ho-
trua mugire; tonitruo scilicet sonitum indicante mo est, Paulus infalualus esl ab scientia. Ex parte co-
c conctissus, et fulgure 798 cxcussi luminis clari- gnoscirnus,etexparte prophetamus(lCor. xin).Infalua-
tatem. Si intellexisti exemplum : considera nunc nu- tus ab scientia, videns perspeculum,videiisiii aenig-
bes rationales. Moysesnubeseral: JesusNave nubes male, portiunculam quamdam videns, et si sic ex-
erat: isti si secum loquanlur [ Al. colloquantur J , pedit dicere, ipsius quoque poriiunciilse partem mi-
f
ex sermonibus eorum fulgura micant. Jereroias el nimani recognoscens. Econtrario autcm intelliges
Baruch nubes eranl, sermocinentur invicem, et vide- quid sit: Infaluaius esl omnis homo ab scientia. Com-
bitis rulilare fulgura. Potes ei tu ipse de Scripturis paraiione peccatoruni Jerusalem, Sodomorum pec-
sanctis in hunc modura d invenire concursus, ex catura juslitia est. Justificata esl enim, ait, Sodoma
quibus ignis emittalur. Ut autem ad novum Tesla- ex te ( Matlh. x ). Qnomodo ergo non habent jusli-
menlum veniamus, Paulus et Silvanus duoenubes in tiaro Sodoraorum peccata per se, sed ad collationein
unnm convenerunt, et ecce totum roundum Episiolae majorum scelerum justificanlur : sic econtrario
eorum fulgore illuroinant: Fulgura in pluviam (ecit, scienlia Pauli ad illam ccelesleui scienfiam, ad illuni
el eduxit ventosde thesauris suis ( Ps. cxxxiv, 7 ). Er- consummatum rationis [ Al. lectionis ] intellcclum
gone hi venti qui super terram perflant in thesauris ) stuliiiia repulalur. Idcirco infalualus est onviis hvmo
Dei sunt, el non horum est natuia manifesta, quo- ab scientia. Tale quiddam Ecclesiastes, ut arbiiror,
niodo et qua ratione subsisiant ? Sed sunt quidam deprehendeiis effatus est: Dixi, s sapiemia efficiar,
ventorum thesauri, ihesauri spiriiuum, Spiritus[A(. et ipsa elongavit se a me longius quam eral, et [ Al. o ]
thesauri ] sapienliae et inlelleclus, spiritus consilii alta profundilas, quis inveniet eam ( Ecclet. vn, 14 ) ?
et virlutis, spirilus scientise et pieialis, spirilus tinio- Volurous quiddaro (si licet) audenter [ Al. audenler
a Hactenus obiimtit judicibus, dissentienie Graeco lim sonitu pro sonitum.
ar.b rnavui\o>v,et veiere Rabani lectione. ll Ilaud male interserit Rabanus nubium. Alia est
h Falso el incongruo sensu vulgaii bactenus prae- in Graeco sententia.
ferebanl has corporeas nebutas, pro et corporet ne- e Raban. utique in eo, in quo sunt thesauri scienlim
bulas, quoil ex Rabani lestimonio nns subsiiiuimus absconditi.
clamanie GraecoAdamanliixKto-(u(xaT07roter, quod est, f Mss. Rcgii penes Huelium, intelligeret: ipse au-
in corpus cogat, sive corporet. lera inteltigis legit.
e Scilicei concussionis, sive collisionis. Rabanus s Penes Rabau. sapiens efficiar. In Graeco esl ao-
concursuslegit: antca erat concussnm; luro vero ma- ftiftnaouut.
631 S. EUSEBII HIERONYMI 632
licet ] dicere : quoniam hoc quod descendit in A ji videatur acerrimus, fatuum eum et msipientem esse
mundum, evacuavit seipsum, ut evacuatione ejus convincam ? Sic igifur ad mundi sapientiam stulti-
mundus complerelur. Si auiem boc quod desceudit ficandam non est opus sapientiam Dei descendere,
in mundum evacuavil se, evacuatio ipsa sapientia et cum ea colluctari, quoe deorsum est snpientia,
est: quoniam qtiod fatuttm est Dei, sapientius est ho- 802 se(l sufficil fatuum Dei: qunniam fatuum Dei
minibus (I Cor. i, 25). Si ego [ AL ergo ] dixissem sapienlius est hominibus, el infirmum Dei fortius ho-
800 faluum Dei, quomodo aucupes sermonura minibus, et omnia conlraria Salvator meus et Domi-
meorum, et semper dediti ad criminandum, vene- nus assumpsit, ut conlrariis dissolvat contraria, et
natas in me linguas vibrarent? Nunc vero Paultis nos confirmeniur ab infirmiiate ejus [ Al. Jesu ] et
quasi sapiens, et poteslatem habens apostolicam, sapientes efficiamura fatuo ejus, et in hoc [Al. hoec]
ausus esl dicere, omnem sapienliam terrenam, quse introducti possimus ascendere ad sapienliam et vir-
in se, quae in Petro, quae in caeteris apnstolis erat, tulemDei, Jesum Christum Dominum nosirum, cui
quse in istum mundum descenderat, stultiiiain esse est gloria ct imperium in soeculasaeculoruro. Ameu.
Dei : ad comparationem quippe illius sapientiae, HOMILIASEXTA.
quatn terrenus non capit locus : ad illam sapientiam Sermo qui factus est ad Jeremiam a Domino, dicens:
quoe ccelestis est, quae mundi limitem excedit, hoc ]B Audi verba Testamenti hujus (Jerem., xi, 1); Us-
quod descendit ad homines fatutim Dei est. Verum que ad eum locum in quo dicitur : Conversisunt
idipsum fatuum Dei sapientius esl horoinibus: qui- ad iniquitales palrum suorutn (Ibid., 10).
bus bominibus ? non utique stultis, sed sapientibus : £ 801 Juxta hisloriae quidem veritatein non nega-
dicas licet a sapientes sseculi istius, sive principes, mus praesentiam Domini noslri Jesu Chrisli corpo-
sive vates istis sapientibus saeculi, hoc quod expo- raliter factam, et toti mundo illuxisse, quando Ver-
suiraus : Fatuum Dei sapienlius est hominibus. Mira- bumcaro factum est, et habitavilin nobis (Joan. l, 14).
bile quiddam volumus inserere : quoniam sapienlia Oportet autem nosse, quoniaro et antequam corpus
mundi stultilia est apud Deum (I Cor. i, 25 ), et infa- assumeret ad sanclos quoque descendit : et post
luavit Deus sapientiam mundi. b Nam in sapientia hanc praesentiam corporalem ad ccelos victor ascen-
sua infatuavit sapicntiam mundi: nec polest capere dens, rursus ad nos veniet. Si vis hujus rei capere
sapientiam Dei sapientia mundi, ut esse stultitia ar- argumentum, ausculta quod dicitur : Sermo qui fa-
guatur. Neque enim dignalur sapientia Dei ad mtindi ctus est super Jeremiam a Domino, dicens : Audi, et
sapientiam c convincendam tota descendere, sed reliqua. Quis enim est hic sermo qui factus est a
potius d roodicum quod necessarium fuit, qnod fa- Domino, sive ad Jeremiam, sive ad Isaiam , sive ad
tuum Dei erat, ut boc parvo et fatuo Dei infatuare- C ( quemlibet prophetarum? An ille est qui erat in prin-
lur saeculi sapientia. e Non enim valebat saeculi sa- cipio apud Deum ? Ego nescio aliud verbum Domini
pieniia magnitudinem in se veuientis sapienliae im- preeter ipsuro, de quo dicit Evangelisla : In princi-
potens sustinere. Verum exemplum interponamus, pio erat Verbum [Al. sermo], et Verbum erat apud
ut perspicue possit intelligi quomodo fatuum Dei Deum, el Deus eral Verbum (Joan., i, 1). Hoc au-
slultam fecerit sapientiam mundi : (ingam paulisper tem scire debemus, quia boecsit utililas credentium,
roe, qui aliquid putorf nosse, cum insipiente aliquo, si sermo ad singulos quosque liat. Quid mibi enini
et inerudiioconferreserroonem.qiriniliiliiiielligat.ni prodest si descendat in mundum, et ego ipsum non
hil 801 acutae dispntationis interrnget. Numqitid- babeam ? E diverso auiem eiiaro si ad iiniversiim
nam opus mihi est ad illius stullitiam <sarguendam, mundum non veniat, et ego similis fuero prophe-
dialeciicaro calliditatem, et profundorum sensuum tarum, habeo ipstim. Dicam autem, quia et ad Mny-
acumen adbibere ? Sonne ad unius serrounculi ja- sen, et ad Jeremiam, el ad Isaiam , el ad siugulos
ctumvilis et modici.qui lamen illius intelligentiae quosque sanctorum802 'dem sermo commeaverii:
a SicpraeterRaban. mss. quoqueRegii penes Hue- JDsapientiam
(suppl. Dei) ut stuliitia esse arguatur, sa-
tium legunt: tametsi ille vulgatam leciionem reti- pientia mundi. Quamobrein et mox suffecimusex eo-
nuit, sapientibus smcuti islius, sive principibus, sive dero Rabano voces sapienliam Dei, quae deerant, in-
vanisislis, etc, quoeut in caeteris bene babeat, in co commodo sensu atque biulco : nunc pra-ler Rabani
ccrte falsa esl, quod vanis pro vates legit. Optime lesiiiiioiiium Graecique textus auctoritaiem ipsa ora-
enim Groecustextus, xav rov; aofov; eXitn;rov uiS>vo; tionis series optime resiitutum locutn probat.
TOUTOU , etTeapxovru; e'ireitpofnru; , rS>v upxbvrt»v c Corrupte in vulgaiis obiinebat coinmiscendam,
TOUatcovofTOUTOU TO rov ®eov, etc. pro convincendam, quod ex Rahano resiiiuiinus, cla-
b Ist baec pericope,[uopbv
Nam in sapiemia sua infatuavit tnante Graecotexlu tva ekiyyQn.
sapientiam mundi, in bacteuus vulgatis deerat, cstqtte d Mss. Regii penes Hiietrain, sedpotius
in promptu arbilrari quod ob ejnsdero tnundi, in quam hoc est, incarnationis sacramenlum. Quid necessarium modicum,
vocem desinit, recursum, ab Anliquario luerilsolem- fuit.
ni lapsu praetermissa. Manifesto enim nedum Raba- e Siifficiitnt hsec verba quae in anica vulgatis de-
nus legit, sed et mss. Regii penes Hueiium : quaro- erant imperfecto atit nullo seiistt: non enim valebat
quam hi gravius in sequentibus peccaut. Expresse smculi sapientia, pnst Rabanuro niss. quoque Regii
autem, quod rei caput est, in Groeco scripsit Orige- penes Huetiura, Graeco ipso textu suffragan;e.
nes, apa ev aofiu iui>puvernv o-otptav TOUx6o-,uou,xai f Antea legebatur esse, dissentiente Graeco etSevat.
ou SuvaTat^wprjo-atTIJVaofiuv, iv ekeyxQriuupu eivat r) Rabantis castigat, nosse.
rov xbauov aofiu. Quae reddas Luine, utique in sa- i Apud Raban. ad iltius stultitiam coarguendam
pienlia infaluavit sapienliam muitdi, nec potest capere dialectkm artis et pi'ufundorum, elc.
C33 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. VI. 654
et illud quod a Domino discipulis dictum est: Ecce A qui in Ecclesia babitant. Hsecest civilas magni Re-
ego vobiscumsum omnibusdiebususque ad consumma- gis, haecest visio pacis. Pax quippe in nobis, si ta-
tionem smculi (Matl. xxvm), opere servaturo est ante men (ilii pacis sumus, multiplicalur et cernitur. Au-
advenlum suuro, quetn oronibus manifestavit. Erat dile ergo verba leslamentihujus, el loquimini ad viros
qu'ppc cum Moyse, cum Isaia, cum omnibus sanctis. Juda, el inhabitantesJerusalem, et dicetisad eos: Hmc
a
Quomodo enim poterant effari scrmonem Dei sine dicii Doniinus : Malediclus homo qui non audierit
ipsitts sermonis adveniu? Horc auiero nos qui Eccle- verba leslamenli hujus, quod mandavil patribus ve-
siasiici sumus, magis debemus adverlere, qui volu- stris (Jer. xn, 2, 3 ). Quis magis audit verba testa-
mus enmdem Deuro esse legis, et Evangelii, ipsum raenli, quod niandavitd Deus palribus? Nos qui in
Deiim et antiquitus, et nunc, et in otnnia saecula Chrislo credirous , an illi qni nec Mnysi crediderunt,
saeculorum, Amen. Sunt quidain qui opinione sua dum in Christo non crcdunl'! ad quos Salvator ait:
veterem diviniiatero ab ea quoe in Christo an- Si crederelis Moysi, crederetis utique et mihi, de me
nuntiatur, dividant. Nos unum novimus Deuro, et enim ilte scripsil: Si autem liiteris illitts non creditis,
in proeterito, et in praesenli, unuro Christum et lunc quomodoverbismeis crediluri esds (Joan. v, 46) ? Ita-
et modo simililcr, el ttnuro Spiritum sanctum , cum que illi.Moysi[Al. Moysen]non credideruni, nos vere
Palre, et Filio sempiieriium. Haecpropter hoc, quod B credentes in Christo, credimus testamenlo, quod
lecium est : Sermo qtii faclus est super Jetemiam a tradituro est per Moysen, el ad nos diciiur, ne raa-
Dominodicens: quid ergo dicat, et nos audiamus. ledicti fiamus : Maledictut homo qui non audierit
Audile verba teslamenli hujus, et loquimini ad vitos verba testamenli 804 hujtts, quod mandavit patribu»
Juda, el inhabitantes [Al. inhabitatotes] Jerusalem. vestris. Ergo illi maledicti sunl, neque cnim audie-
Yiri Juda nos sumus propler Chrislum, nec dubium rttnt testamentum, quod mandavit Deus palribus:
est, quod [quia] Dominus nosler cx Juda ortus sit. In die, inquit, qua eduxi eos de terra jEgypti, de for-
Nomen quoque ipsum Jttda si juxta Scripturas pro- nace ferrea. e Et nos eduxil Deus de terra ^Egypti de
bavero ad Cliristum referri, b viri 803 J"da fornace ferrea : niaxinie juxta inielligentem id quod
non eritnt increduli Christo Judoei, sed nos qui in scriptum est in Joannis Apocalypsi, quia locus, ubi
Christo credimus. Juda, le collaudant fratres tui: cruciflxusest Pominus, vocelur si iritualiler Sodoma
manus lum super dorsum inimicorum tnorum ( Gen. et jEgyplus. Si enim spiritualiter jEgyplus quispiam
XLVIII,8). Te laudant. Non illum Judam filiuro Ja- nominaiur, et non est /Eeyptus secundum inlelli-
cob fratres sui loudaverunt, sed nunc Jiidaro lau- genliam corporalem : haud dubiuro est, quin si in-
dant fratres sui. Ait quippe isle Judas : Narrabo tellexeris ^Egyptum spirilualem, et exieris de ea ,
nomentuum frattibus meis, in medio Ecclesiw c can- C tu sis egrediens ex lerra jEgypii de fomace fcrrea,
tabolibi (Pt. xxi, 23). Dicittir ad illum Judam : Ma- et tibi dicatur. Audile vocem meam, et facite juxta
nut tumsuper dorsum inimkorum tuorum. Ubi repe- hwc omnia. Deinde repromissio Dei est ad audienlcs,
rilur ille Judas super dorsum inimicoruin suorum si fecerint quoecumqneproeceperit Dominus dicens :
m.iniis suas posuisse? Hisloria nihil de eo tale con- E( eritis mihi in populum, et ego ero vobis in Deum
scripsit. Si autero consideres advenium Domini mei (Jer. xi, 4). Non omnis qui se populum Dei dicit
[ Al. nosiri] Jesu Christi, desiruenii Zabnlum, ex- esse, populus Dei est. Judoeorum populus populum
spolianlis principatus et poteslaies (l Cor. xv, 24), se venditans Dei, meruit audire, Quia non populns
ostenlui eos facientis, et triuinpbantis in ligno, vi- meusvos: et dicluro est ad eum : Non populus meus.
debis quomodo super isium Judaro compleia sit pro- Et rursum iste populus vocatus est f non popultis :
phetia dicens : Mantis tum super dorsum inimicorum 1psi eiiimwmulati sunl me, inquil, super non Deum
tuorum. Et nunc cum ad viros Juila sermo fit, nulli ( Deut. xxxn, 21 ). De illis dicil : Irritaverunt me in
dubium est quin ad Christiauos serroo fiat propier idotis suis, et ego mmulabor eos super non gentem. In
Cbristum, qui ex tribu Juda nattts est. Fit quoque genlemautem insipientem itritabo eos. Nos igilur in
sermo et ad inhabilantes Jerusalera, scilicet ad eos populum Dei facti sumus, ct aniiuntialur jusliiia po-
a Vulgati hactenus manco atque iroperfecto senstt, 0 duae pei indi, nullo constanle sensu , in unam co-
sermonessine Dei ipsius advenlu : nos, sermonesDei, aluerant. Recursus ejusdem vocis ferrea, ut quae in-
tine ipsius sermonisadventu restituirous, farem prae- ter utramqtie sunt verba Anliquarius solemni er-
ferenlc Grseco lextu, itS>;Svvuvrutexefvot\oyov@eov rore praeteriiei, in causa fnit. Verum ul niliil de
\e\u\nxevut, TOU\byovTOU8eou un imSnunauvro; «u- aiiis Ediloribus dicaro, Hiieiiuiii saliein roonere dc-
roi;; el Rabano lotidem vcrbis reposilam lcclionem buerat Gracus, (piein in adveisa colunina excudii,
approbante. texlus, Kat nua; e%nyuyev b @eb;ix rn; Aiyvitrov, ix
b Supplevimus vocem viri, quae deerat, tum ex rn; xuuivovrn; atSnpu;, uuktaru xuru. elc. Qua) loti-
Rabaui lectione, et Graeco, SvSpej 'louSa, cum ex dero verha Laiine soiiant, i.t itos eduxit Deus , elc.
ipsiusmei lluetii conjectura. Nos ex Rabano prseterea suffecimus : et superius
0 Peues Raban., hymni sacrificabofe, leg. fort. uno qttoque Scri|ituroe lestiinoniuin pristinoe integrilali
verbn hymnificabo,ad Graec. vuvnau. reddidimus.
d Deerat nomen Deus, qttod Raban. etGraec. sup- f Nihil dubitavimus ad rei veritatem, et S. Docto-
plent. Levia quaedara id geuus saepe alibi reslitui- ris meiiieiii, quin ipsuro qiioque Origeneni in Gra:co
iiius. ou \ub;, c\\\x deerat, negandi particulain, non popu-
e Verba, E( nos eduxit Deus de terra JEgypti, de lus, hic snpplere : tamelsi illam in Latinis codicibus
fornace ferrea, cuni in bactenns vulgatis deessent, non invenerimus.
635 g. EUSEBH HIERONYMl t$%
pulo, qui nascetur de gonlihus. Iste enim populus iA qui non audierit verba testamentihujut. Et dtxil J)ft-
subilo nasciliir : et in propbela scriplum e»t : Si minus ad me; Lege verbaista iit civiiuleJuda, et extrn
nala est gens in semel. Quando Salvator ascendit Jerusalem(Jer. xi, 6). a El his qui 806 wr's su,ll>
ad crolos, et crediderunl una die quinque inillia lcgimus-verba divina, provocantes eos ad salutero.
(Acl. iv, 4), el alia die addila sunt tria roillia : vere Verba testamentihujus, et facite iila. El dixil Dominus
tunc fuit cornere populum in semel nalum serroone ud tne: Inventa est cotliqaiio in viris Jttda et in habi-
Dei, et repenle slerilem, parturienleni, ad quam lantibus Jerusqlem. Si peccaverirous uris qui propler
dicilur : Lmtare, sterilis, quw non paris; erumpe Chrisium b Cbristiani vocarour, et inventi fuerimus
et clama qum non parlurit : quia plures filii deserlm in numero peccatorum, et de nobis dicitur: Inventa
magis quam ejus qum habet virnm (Gen. iv, 27). De- est Qolligatioin viris Juda, et in habitantibusJerusa-
serla Ecclesia a Lege, deserta a Deo erat. Ilabens lem (Jer. xt, 9). Cum in Ecclesia Dei tales sunt in
aulem 805 virum synagoga Legciu babebat et quibns reperiaiur laqueus iniquitalis, el vincula
Deuro. Quid ergo pollicctur Deus? Eritis milii in po- peccati, in tantum ut id quod de peccatorc dicilur,
pulum, et eyo ero vobisin Deum. Non esl ouinium eis valeat convenire : Vinculis peccalorum suorum
Deus, sed eoruro lantuin quibus se largitus esl, unusquisqueconslringitur (Prov. v, 22), lunc dicit
qiioinodo pairiarchoe illi ad quem dicit : Ego sum ^B Deus : Inventa est colligatio in viris Jittla. Verum
Deus luus (Uen. xvn, 1 ) : el rursum alii : Ego non invenietur colligatio in nobis. Quomodo autem
Deus ero Deus IUMS( Exod. xxix, 45): necnon do non inveniciur colligatio in nobis, si usque ad hanc
aliis : Ero, inquit, Deus eorum. Pqtasne aliquando borani cnlligalio i" quibusdam est. Sed: Solveomne
consequimiir id quod per singnlos dico, ut Deus vincutum iniquitatis, dissolve obligalionetviolenlarum
omnium fiat Deus noster. Si autem vis pleuius di- commutalionum,omnem conscriptioneminiquam dis-
scere, quorum sit Deus, ei quibus vocabulum sui sipa. Frange esurientibus panem tuum (Isai. LVIII,
nomiuis iargiatur : Ego, inquil, DeusAbraham, et 6). Inventa est ergo cnlligalio in viris Juda, in ba-
Deus Isaac, et Deut Jacob ( Exod. m, 6) : idque bilanlibus Jerusolem. Conversi sunt ad iniquitates
ipsuro exponens Salvalor ail : Deus aulem non est palrum suorum priorum (Jer. xi, 10). c Conversi
mortuorum, sed vivorum (Luc. xx, 38). Quis est sunt ad iniipiilalcs. Quorum? Non ait siropliciter,
moriuus? Utique peccator, qui non habet dicentem : paintm, sed cuin addilamento, patrum suoruin prio-
Ego sum vita (Joan. xi,25), qui habenl mortua rum. Diximus aacc de nobis dici, et bis qui in nobis
opera, qui necdiim pceniteiuiam egii ab operibns sunt peccatores. Quomodo igitur qui inler nos sunt
morluis : de quo [Al. quibus] Apostolus ait : Non pecratores, conversi suiit ad inii|uilates patruro, et
rursum fundamenlum jacientes pmnitenlim ab ape- C patrtim suorum prioruro? Duplices habenius patres,
tibut mortuit ( Hebr. vi, 1;). Si ergo Deus non est el tina spccies est pessimorum patrum. Sii|iiidcni
Deus mortuorum, sed viventium : et scirous esse antequani creiicrerous, diabolus pater noster fuit,
viventcm eum qui coiiversaiur in Chrislo, ut fiat utscnno Evangelicus oslendii, dicens: Vos de patre
particeps ejus : et si volumus ul et Deus nosler sit, Zabulo nati estis (Joan. vm, 44): curo auteni credi-
renuntiemus operibus inorluis, ut pollicilationeni dirous, facti surous filii Dei. Si ergo post hoecpec-
suam in nobis compleat diceus: Ei ero vobisin Deum, caverimus, convertirottr ad iniquitales patrum non
ut sUttuam [AI. tuscitem testimonium, elc.] juramen- simplicitcr, sed patrum priortim. Ad probalionem
tum meum, quod juravi patribus veslris dare |AI. da- autem Irojus rei, quia duplices lialienius palres,
tnrum me] illis terram fluentem lac et mel (Jer. xi, uiimur et David leslimonio, in quadragesimo quario
4). Observa quid dical : Statuam juramentum, quod psalmo iia dicenlis : Audi, filia, et vide, et inclina
juravi patribus vesttit, date itlis terram fluentem lac autem tuam, 807 et obliviscetepopulum luum, et
et mel. Haecenini uon esl terra de qua Salvalor do- domum palrit tui (Ps. XLIV,H). Quasi paler quippe
cuit dicens : Beati mites, quoniam ipsi possidebunt coepit: Audi, filia. Ergo dupliccs nostri paties stini.
tertam ( Mutt. v, 4 ). Deinde ad hoecqnoe dixeral. Sed obliviscere, inquit, domuro patris tui prioris. Si
Deus, propheia respoudit, id esl ad id quod ail:' igitur oblitus domum palris tui prioris rursus fucris
Matedictus homo qui non attdierit verba teslamenti ad peccata conversus, incidisii in id quod nunc di-
hujus (Jer. xi, 3) : et dicit : Et respondi, el dixi: ciiur peccatum. Conversisunt ad iniquitates patrum
Fiat, Domine. Quid est quod ait: Fiai, Domine? Uti- suorMuipriorKiB.Dicebaraus duduroZabultim patrein
que id quod pronuniiavit Deus : Maledklus homo nostrum fuisse, antequani Deus factus sit pater, si
a Antea legehatur coniinua serie
quasi Scripiiiroe quoque erat, codem Huelio tesle : Etiam el his foris
tesliraonium, et his, qui foris sunt. Audite verba di- sunt. Audile.verba divina provocantis vos ad salutem,
vina provocantia nos nd salutem: sive, Legimus verba verba teslamentfihujus, elc.
divina provocantia eos ad salutem, cui lectioni Groecus b Mss. Regii penes lluetium, viriJuda vocamur:
cuin priinis texlus hic refragatur. Kat TOI;e|w ava- etinventi [ueriiil iw uobisnodi peccalonm: cui lectioni
ytva>axouev TOUJ\byov; TOU©eou, itpoaxakovuevotau- fere proprior esi Gtaecus texnis.
•tov; iitl autrnpiav,rov; \byov; rn; StuByxn;,eic. Fiivet c Qu;e hinc subsequuptur ad finein usque pei pe-
vero, siiuiilque ciitti Gncco huic cnncinit qnam re- ram non:e in Isaiam Homiliae, qua1 Hieronymum
posiiimus uniis ms. R. penes lluclium : Etiam his interprelcin menlitiniur, suniquc a uobis in Appeu-
qui foris sunl, legimusverba divina , provocanleseos dice quarli Tomi editae, subjuncta sunt totidero
ad salutem. Verba.Teslamenii liujtts, etc. Male alias verbis ad ejus mutiialioncm suppleudam.
(37 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGBNIS |N JEREMIAM. HOM. VII. 658
tamen nunc non haliemus «liam Zabulum patrem A . post advenlum Jesu Christi impleta esse quoe dicta
quod etiam de Joannis epislola approbamus, in qtta suntinortificaiis ineinbris nostris super terram , cum
ita scribilur : Omnis qui peccatum facii, ex Zabulo jam non operetur [A/. operatur] lerraopera sua, non
nalus esl (Joan. ni. 8). Tmies ex Zabulo nascimur, fiant npud justum ea, quibus antea caro fovebatur,
b
qunties peccamus. Infelix isie qui semper generatur non fornicatio, non inimunditia, non ultra luxui ia,
a Zabulo. Rursumque mullum beatus qui semper iion idoloniin servitus, non beneficia< Dominus lo-
ex Deo nascilur. Neque enim semel dicam justum quitur : Quid putaiit, quia veni pacem mittere super
ex Deo naturo, sed per singula virtutis opera sem- terram? Non veni pacem mittere, sed gladium(Malt.
per jnstiis nascitur 808 ex Deo- Hoc auteni ut XXMV).Vere anlequam ille descenderet, non cratgla-
plenius possit probari, etiam de Salvatoris nostri dius super terram, neque caro coiicupiscebat 809
quotidiana naiivitate dicamus, liquido id in juslis adversusspiiitum, neque spiritus adversus carnero.
oblinentes quod in Domino prsecesserit. Salvator Quando autero venit, et edocti sumus, quae carpis
noster splendor est gloriae, splendor auteni non quoeve sinl spirilus, ct docirina ejus quasi gladius
seniel nasciiur, et dcinceps desinit nasci: qmilics- iniiiiissiis divisil carneni, id est lcrram a spirilu, et
cumque orluni fuerit Itimen a , ex quo splendnr exlerininavit eam (H Cor. iv, 10), quia mortificalio-
orilur, tolies oritur et splendor gloriae. Salvator B nem Jesu Christi circumferimus in corpore noslro,
imster sapientia est Dej. Sapientia vero splendor et non viviinusultra justa carneni, vivjl aulem spi-
est lucis aeternae. Sic igitur Salvator seroper nascj- rilns, el seminamus non in carnc, sed in spiritu, ut
lur, et idcirco dicit: Anle omnes colles generat me, non melamus corrupiionem de carne, sed de spirilu
non, ut quidam inale legunt, generavit. Si semper vilam aeternam (Gatal. vi, 8). Djciiur aulem pecca-
ex Patre nascitur Dominus, eliam tti in similitudi- loribus : Seminatis tritkum, et spinas metitis (Jer.
nem ejus tantiim adoptionjs sciiplum habens, sem- xn, 13). Qni enim neque juxta voluntalem Scriplu-
per generaris a Deo per singnlos intelleclus, per rarum, neque juxta fldei veritalem profert eloquia
singula opera, et efficeris filius Dei in Christo Jesu, Dei, seminat triticum, et melit spinas. Hoc haere-
cui est gloria et iinperiuro in ssccula sicculoriiin. tici faciunt qui lcgunt Scripturas, el spinas non de
Amen. Iibris sanctis, sed de propriis sensibus melunl. Cleri
"
IIOMILIA SEPTIMA. eorttmnon proderunt eis. Hoecante me alii exposue-
De co quod scriptuni est : Exlerminala est extermi- runl, el quia uon improbo interprelalionem eoruni,
nio oinnis terra; et in islud : Cinctorium (Jerem. conscniicns eamdem prnfero, non quasj ipse rep^e-
xit, 11, ei xxni, 1). rcrim, scd rcperta jam repctens, ni mih| pariter,
807 Q"IS esl 'ste 1U>dicit : Propter me exter- C vobi^quc conducal: si tamen quacdicenda sunl, in-
tninala est exlerminio omttis terra? Cbristus haec lo- tentus animus excipiat. Nos qui putamur aliquid
qiiitur: namante advenlum ejus mulla quidem pec- esse, id esl, qui in clericatus vobis ordine pracside-
c.ita fuerunt in populo Israel, sed Dominus vcniens inus, inianiuro ut quidaro de niinori gradu ad btinc
proliibuil lalia, ut penitus relinquerentur, et in loctiin cupiant pervenire, nosse debelis non staiim
lungam traderentur captivitalem. Quapdo antem in co esse salvandos, quia clerici suinus; inulli
cnropleverunl meiisiifam patrum suorum, et addi- enim et presbylori pereunl, et laici beatissiroi re-
derunt ad occisionein propbetarum, persecnlionem- periuntur ; sed si ordinem clcricalus et mereamur
que justoruro, et Salvatoris interfeciionem, tuuc pariter, et haheamus. Quia igilur sunt qnidam cle-
coaipletum est: Dimiltelurvobisdomusvestracleserta. rici non ita viyenles, ut et ipsl ex ordinc capiant
Et quia iste ab eis, quae in Evangelio scripia sunt, frucium, et ornarocnto suae sint
dignjtati ; idcirco
passns est; idcirco nunc dicilur : Exterminio ex- aiunt qui exposuerunt proplielam c nunc dicentem :
terminala esl omnis lerra. 808 Qnod si subtilius Cleri eorum non proderunt eis (Jer. xn, 13); ulilitas
volueris inlelligere : Proplcr me exlerminata est ex- quippeclericaius non in eq esi, si aliquis in agmine
lerminio omnis terra : considera eam quae in le est sedeai presbyterornm, sed si juxta locum suum, et
quomod.o exterminata sil terra, et tunc videbis, D juxla proecepta Dorolni dignus incedat. Verum, cha-
a Eadem, annotante Huetio
Origenianorum lib. substantia Palrls. Augustinus ipse comparatione ea-
2, num. 24, utiiur similitudine Tcrtullianus Apolo- dem generaiionem Verbi explicat lib. vi de Trinit.
get., cap. 21 : Eliam cum radius ex sole porrigitur, ipso initio, sed non eadem inde cnlligil: IpseArius,
portio ex summa. Sed sot eril in radio, quia soiis est inquil, dixisse fertur: Si Filius est, natus est: si natus
radius, nec separalur substantia, sed extenditur. Ita esi, eral temptts quando non erat Filius; non intetli-
de Spiritn spiritus, et de Deo Deus, ut lumen de lu- geus, etiam natum esse, Deo sempiternumesse, ut sit
mine accensum : manet inlegra $t indefecla materia comlernus Palri Fitius, sicul sptendor,
mairix, etsi plures inde traducss qualitatis mntueris. ab igne, atque diffundilur, comvusilii est,qui gignitur
el esset co-
Ila et quod de Deo profectum est, Deus est, el Dei mlcrnus, si esset ignis wiernus.
Filius, etunus ambo. Quibiis haec adsonant e libro h Proultraluxuria,qnod cx Rabano hio. resrri-
contra Praxeam cap. !>, Pater lota substantia est. psimus.vitiose in vulgatis obtinebat,fla>/(mt tuxuria.
Fitius vero derivat(o tolius el portio, sicut ipse profi- Dissenliebat vero et Graccus, oux
tetur: Quia Pater ntajor me est. Unde liquet quo oraiionis series ralio concinnior. uaekyetu, ipsaque
sensu dixerit : Palrem et Filium et Spirilum sanctum c Mss. Rcgii apud Huetiuiu,
unius esse subslanlim, et unius stalus, et unius pote- quw proplteia nunc dixit. Rabanus,, qui exposiierunt ea,
qui exposuerunl
stniit, et Fitium non aliunde deducere te quam de prophetam hunc, dixit.
639 S. EUSEBII HIERONTMI 640
rissimi, nolite putare boc 810 tantura de nobis, A inquit, sapiens in sapientia sua, nec fortis in foriitu-
esse dictum ; et nos, et vos commonet divina maje- dine sua, nec dives in diviliis suis ; sed in islo
glorie-
sias, ut jtixia Scripturarum praecepia vivamus, et si tur qui glorialur, inlelligere el scire quia ego sum Do-
sic expedit dicere : Potentes potenier lormenta patien- minus (Jerem. ix, 23, 24). Vis gloriari, et
gloria-
tur [Al. paituntur]. PIus a me exigitur quam a dia- biindus non audire ?
Confundimini a gloriatione ve-
cono [Mss. Reg. Zacono], plus a diacono quam a slra. Gloriare ut apostolus
[Al. additur Paulus], ct
"
laico. Qui vero lotius Ecclesioe arcem obtinel, pro dic : Mihi autem absit gloriari, nisi in crttce Domini
omni Ecclesia reddet rationem. Propter hoc aposto- mei Jesu Christi, per [Al. propter] quem mikimundtts
lus Paulus (videlicet ut is cui luerant multa com- crucifixus est, et ego mundo (Gat. vi ,
li). Vis glo-
missa) aiebat : Sic not existimet homo ttt ministros riari ei non audire : Confundiminia gloriatione veslra,
Chrisli, et dispensatores sacramentorum Dei. Hic jain audi Panlum glorianiem, et disce etiro loi|iiitur : Li-
qumritur inter dispensalores, ul fidelis qtiit invenia- benler gloriabor in infirmitatibus meis, ut inhabilel in
tur (I Cor. iv, 1). Intaniura rarum est bonum dis- me vittus Chrisli. Audi quoe sint glorioe, in
quihus
pensatorem invenire, ut c
Jestis, qui antequam ori- se vir efferat: In laboribus abundanter. Quis hoc
rentur ea qnae erant fulura cognoverat, loquerelur : polest dicere : In carceribus supra modutn, in morli-
Quit pulas esl fidelis dispensator et sapiens, quemcon B \ btts swpe, a Judwis quinquiesquadragenas una minut
tlituit Dominut svper (amitiam suam, dare in lem- accepi, ter virrjiscmsus sum, semel tapidattts sum, ler
pore cibaria conservis sttis ? ( Litc. xn, 42.) Et post naufragium passus sum (II Cor. xi, 23-25)? Discamus
pusillum causalus de quibusdam dispeusatorihus in- differentias gloriaruro.et nonnullosessequisuperhis
tulit dicens : Si autem incipial matus servusdicere : glorientur, quae ruhore digna sunl, quorum gloria
Moralur dominus meus venire, el cmperit cmdereser- est in confiisione.In hisquippegloriantur, quaecum
vos el ancillas, et comedere, et bibere, et inebriari, ve- faciunt, latebras, et secrela perquirum (Phil. m,
nil dominus tervi illius in die qua non sperat, et hora 19). Post haec consideremus quid de cinctorio prae-
qua nescit, etdividit illum, cl partem iltitts cum infi- ceptnm sii. Hmc dicit Dominus : Vide et accipe tibi
delibus ponit (Luc. xu, 45,46). Haecin eo quod scri- cinctorium tineuin, et circumda lumbos luos, et per
ptuni est: Cleri eorum non proderunt eis. Videamus d aquam non Iransibis. Et accepi cinctoriumsecundttm
autem et reliquis necessariam correplionem, quaro, verbum Domini ad ine dicens : Accipe cinctorium,
ut mihi videtur, in morali loco debemus accipere : qttod circa lumbos luos esl, et vade ad Euphralem, et
Confundimini a gtoriatione vestra, ab opprobrioin con- absconde illud in caverna pelrm (Jer. xnt, 4). Post
speciuDomini (Jer. xn, 13). Multa sunt in qnibus dies venit prophela, el accepit ciuctorium de loco
gloriantes insipientiam noslram oslendimus. Verbi C ubi inloderat illud , et ecce compulruerai, quod
gratia, si qui in mitltis possessionibus glorianlur, nulli nsiii esset. Et ne quis jtixta voluutatem animi
dicilur eis : Confundimini a gloriatione vestra. Si qui sui de hoc loco sibi praesunieret iniellectum, dans
gloriantur in generis nobilitate, dicilur nd cos : Dominus interpretaiioni occasionem, addidit dicens :
Confundiminia gloriatione vetlra. Si qui jaciabundi in- Sicut enim adhmret cinctorium circa lumbos hominis,
cedtint [Al. quis laelabundus incedis] superpretio- sic agglulinavi ad me domum Israel, et omnemdo-
sissimis vestibus, super domo multis exornata divi- mum Jttda, ut fierenl tnihiin populum nominatum, et
tiis, aliena est quippe b hacc gloriatio a gloriationc in exsullalionem, et gloriam, el non obaudierunt me
sanctorum, diciltir ad eos : Confundimini a£\\glo- (Jerem. xm, 11). Igitur propbeta in loco pro Deo
riatione vestra. Verum boc parum est. Audi quid lo- accipiatur, circumilans luinbos suos cinciorium li-
quatur in Jeremia sermo divinus, jiibens ut nc in neum, id est populunt Deus. Aggliitinaviquippe, aii,
sapientia quidem nostra glorieraur : Ne glorietur, ad me domum 812 Jtsfaeh et quodammodo cincio-
"Placet disserentis in liunc locum Huetii verba ril, peribit regnanle dituvio. Similia habet Arobro-
descrihere. Loci, ait, quidem illius, in quo perora- siaster in cap. iu ep. I ad Tim. : Vt cum totus mun-
bat, episcopnm, vel melropolitam Origenes videmr dus Dei sit, Ecclesia tamen domus ejus dicalur, cujus
significasse. Ilas autem homiliasCaesareae Paloestinae hodie reclor est Damasus : Romanum ilidern pohii-
fuisse recitatas verosimile est. lia vel Tbeociistum TV
' ficeni a Rufino designari probabile est, curo ait in
episcopum C;«:sariensem, vel cerle Babylam Antio- inlerpreiatione hnmilioe17 Origenis in Genes. : iVoit
chenuni patriarcham designavit. Quamquam Ty- deficielprinceps exJuda, idest, hic qui post resurre-
rumne jam tiim concesserit, ceritim non habeo. Id clionem ejus ( Christi ) Ecclesiarum princeps ordi-
vero Hieronyinuro converlisse verosimile esl ad Ro- nalur.
manum ponlificcm (ut ejus verba indicant) quem b Voces hmc gloriatio ex Rabano suflecimus, con-
suinmurosacerdolem appellat prsef. in Evan. ad Da- senticnte Gracco texlu, uWorpiu iartv n x^/C"7'»
roastim, el de cujus polesiale inullis disseril in ep. Xuvxnaea; aytwv.Turndicilur ex iisdem reiiusuiiiiiis
ad eumdero. Quaniquam, inquit, tui me terreat ma- pro dicit. Rabanus proeterea eum pro eos colioerenler
gnitudo, invitat tamen humanitas. A pastore prwsi- legil. c Mss. Regii penes Huelium, quibus se vir tanclus
dium ovis flagito. Facessal invidia : Romaniculminis
recedat ambitio: cum successorepiscatoris et discipulo efferebas.
crucis loquor. Ego nullumprimum, nisi Chrislum se- d Annoial Huelius hnberi apudLXX,ou Ste\evaerut,
quens, beatitudini tum, id est, cathedrw Petri commu- Vulg., et in aquam non inferes illud, quod lle.broeo
nione consocior. Super ittain petram wdificatamEc- consouat. H.cc eodem recidunt, nain si cinctu re-
Clesiamscio. Quicumque extra hanc domum agnnm vinctns aquain subeat, subire quoque cinciuinipsum
Comederit,profantts est. Si qnit in atca Noe non fne- necdsse est.
641 TRANSLATIOHOMlLlARUMORIGENIS 1N JEREMIAM.HOM. VIII. 612
rium Dei homo jnstus efficiiur. Quxres quain ob A colorgencrationis in linoest, alius cum fuerit opera
causam ? Lege Ezccbielem , et inteliige quomodo mundatus [Al. opere mundaiumJ.Generalionis color
Deus videatur in corpore, et quamobrem a lumbis obscurior est, el nigrior [Al. et nigrum dicinius],
e
ejus usque ad pedes ignis appareat, et a lunibis operis autem lticidior. Tale nescio quid el nobis
usque ad caput eleclrum (Ezech. i, 27) : lunc pote- in exordio evenil: nigri cnim sumus quando rege-
ris etiam prarsentis Scripturae invenire rationem, neramur, quando credimus, quando in Canticorum
sum et speciosa(Cant. i, 4).
quauiobrem iuferiores Dci parles igneaesunt. Renes Cantico dicirous : Nigra ' indecorem;
et lumbi igne censentur. Omnia quippe /Eiliiopihus sitnilem habemus animam
generatione,
quoeex coitu.et volupiate sunt, indigent purgatione, abluitnur ul fianius caudidi, ut nitorem qui nobis
el ipsa purgatio immixta est supplicio. Ea vero quse insitusex nalura nonfuerat,diligentiaconsequarour,
a renibus in superiora consurgunl, libidinis opera juxta illud , quod in eodero loco scribittir : Qum ett
sua virtule Iranscendunt, qnasi quardam materia isla qitmascendit dealbata? et efficiamurlinuni 814
>>'
purior ad electri similitudinem referuniur. Dicitur candidum purumque. Aique ita cum digni fueri-
mus societate Dei, in cinctorium ejus plicamur [Al.
quippe electruin auro esse pretiosius. Qttid igilur
exeroplis Scriplura utitur, ul oslendat supernum plectimur], neque ab eo aliquando deponimur, si
Dei corpus esse magnificum, et inferius vilius ? Id- B tamcn candorem, quem nobis concesserat, semper
circo nunc introduxita Doininuni cx igne et ele- habeamus. Cum iiaqueJudaei, et omnis dotnus Israel
clro subsistentem. Ex quo unusquisque noslruin indigniexstiieriiilDeo, et projecti sint ab eo, nobis
illis accinctus esl. Neque enim pulaudum est,
juxta cxordium nativitalis suoe ad ignero refertur : pro
cincloriuin abjicientem mansisse inciuctum : statim
juxla sludiura vero et profectum, Deicorpus effici-
lur illud superius, illud ex electro, ab igne nobis, ut illos projecil, alios sibi contexuit. IIoc cincioriura
a poenis, a cruciatu abscedentibus. Adjunge ergo Ecclesia est de Gentibus congregata : quaescire de-
circa lumbum tuum cinclorium lineuni. Cur ? ut bel, quia si prioribus non pepercil Deus, nec sibi
ostendaiur populus regnum esse Dei. Adversum eos parcet, si eura dereliquerit, si non fuerit digna
lumbo ejus, si non adhaerens Domino, unus spiritus
quippe qui volunt Dei accusare providentiain, resi-
stit et protcgit Dei sui opera, nec sinit aliquid in- fuerit in Cbrislo Jesu, cui esi gloria, et iroperium in
decens de majestate ejus narrari. Scd curo peccave- ssecula sacculorum.Amen.
rimus, utcinciorium illud propheta deposuit, etab- HOMILIAOCTAVA.
jecil illud in Euphratem fluviuni, ut ibidem coropu- De eo quod scriptum est: Notum fac tnihi, Domine,
trescerei: sic et nos abjiciel a lunibis suis Deus, et el cocjnoscam(Jer. xi, 18), usque ad euui locuin in
projeclos relinquet ad Euphraiero fluvium Mesopo- C qno ait : Iie, congrcgate omnes bestias agri (Jer.
tamiie, ubi Assyrii habitant inimki Israel, ubi Ba- xii, 9).
bylonii, el ibi putrescemtis. Cur enim tanlis in tolo1 813 Si Dei eloquia sunt in Lege cl Prophetis,
orbe fluminibiis praeterniissis, de Judaea ad Eupbra- Evangeliis el Aposlolis, oportet discipulum Dei di-
tem propheta transmittit, nisi ul sacrameiuum juxtai vinoruin seniiouum roagistrum Deum ascribere. Qui
vim nominis doceat inlellectum ? Post haec quac- enim docethominemscientiam (Ps. xcni, 10), sccun-
rimus quarc cinclorium lineum dicatur. b Liuum ex'• dum Psalmistam, Deus est. Salvalor quoque perhi-
terra nascitur; narocum semen ejus in huniuin fue- bet testironnium, nullum debere super terras magi-
rit abjectum, priniuni in gramiue pullulat, deinde! strum nuncupari, dicens : El vot, nolile vocare magi-
ul infinita proetereara, deincssuin transferliir ilo- slrum super lerram. Vnus quippe esl magitter vesler,
mum, peclitur, lavatur, teritur, tundilur, et ingentii Pater qui in cwlis esl (Matth. xxm, 8): Pater autem
(ul ita dicam) opera exculitur, quo lale fiat ex quo> qui est in caslis, erudiet [Al. erudit] hnmines sive
813 possil cincturiiim c, aul aliud quid in ususs per se, sive per Filium, sive per Spiritum sanctum:
necessarios operari. Et nos ergo universi qui gene- et nt ad minora veniamus, erudit per Paulum,
per
rationem habemus ex terra, d qui in cinctorium Deii _ Peirum, per alium quemlibet sanctorum : lantum
plectimur, multa cura indigemus, ut pectamur, utt Dei [Al. Deus] spirilus, el Dei sermo descendat el
lavemur, ut colorem terrse abjiciamus. Alius quippeB doceat. Cur hsec diximus? videlicet quia propbeta :
a Mss. Reg., introduxil Domini corpus cx igne et•t o Hic quoque Rabanumdescribere
electro. polius fuit: pro
enim verbis, nescio quid et nobis,
hisce una erat in
b llaud recte penes Rabanum , Linum de terraa
Vulgatis yocula quid. Luculenter vero Grsecuslexlus
patcitur. Ei paulo post de messe pro demessum. TOIOUTOV ouvTt xat iitl nuu;.
c Mss. Regii, cinclorium componi, aul alitid quid-
d- f Vocera indecorem rettius hinc amoveas, neque
in usut neeessarios coaplari, pro quo iiltimo vcrboo enim aui Rabanus uovit, aut in Graeco est textu.
Rahanus habet comparari. uno autero verbo subsequenti, abluimut, Ipgit
d llancplacuit, qiiicetin vetusliscodd. obtinebat,;, Pro
Rabanus cleinde cur eluimurj Grsecus fere concinit
lectionem ex Rabann reponere, qui in cinctorinm tt elra aitaaunxOp-eBu.
Deip/eclimur,utpoleGrapcoOrigeuisiextiii cnnsonam n s Legebatur aniea. purumque aqua. Ita cum, elc.
magis el commodiorem, xai nuei; ovvitavre; rr)v iv Nos ad Rabani leciionetn expuncta voce aqua, quae
yeveatvexoutv, o>;itepi&uuTOU6eou. eic. Anlea erat,t, abundat, neque est in Graeco,exordiinur, Alqueita,
nui tinum,quodin cinclotium Dei pectitur: tiuus ms.• etc. Sic et Origenes itra xui.
pcnes Hucnum, ut linum quod, etc.
643 S. EUSEBtl HIERONYM* 614
Notum (ac ntihi, ait, Domine, et cognoscam. Neque A . Veteri Tostamento ad lactum ligni dulcis effeclaest.
enim scire possum, nisi tu inihi revelaveris. Sin au- Ego qttippe aio, Legem uon inlelleclain, amaiam
tem, demonstrante te,8l4PD,ero lAl- pbtucfo] aqtiartl esse. CutUaUtem venerit ligniiin Jesu Christi,
no?se, quod nesclo, lunc videbo cogiiationes siugn- ct scrmo Sakaloris mei descenderit in earo, tutic
lorurti, et cognoscam quid uuusr|Uisque gerat, et dulcoratur, et flt suavissimi saporis, iniellecta pa-
ciijus sit volunlatis [Al. voluntas]. llsc propheta. fiter et lecla lex MOysi. Dlcenles Igillir : Veiiite,
DeindeVldeamus qtlidSalvator loquitur in propheta : iititldhittt lignutlt in panem ejtts, etiain boc addtitil,
Ego itt agnus innocens ducltis ad immolandum, et ei conlernmuseum 816 a ,erra tivenlium, ei nomen
liesclebam. AdVctsutnme cogitaverunt cohsilium di- ejus noii melnotabiiur tlmpliu» (Jetem. xl, 29). Sic
cetttes : VeMtt, hiittntnus tlgttum in panem ejus, et enlm illum inteffeeerunl, qUasi nonien eju? penitus
teontetamuseuttt a tetta viventlum, et nomen ejus non eradicareni [Al. eraderenl]. Sed JesliS scit quare et
mmttabitut aittplim (Jet. xt, 19). Isalas quoqne, quomodo mofiiiluf. Propier qnod ail: Nisi granum
quod Cliiislus ul ovis ad Victlmam ductus sll, et Ut frumenii cadens in tcttam ntortuum ftterit, b ipium
agnus Coram tondenle se silie voce, sic non aperuit solum mattei; si Veromortuum fuerit, multum frttelum
os suttffl, pfonuhtiat : et ihi quidern illede Chrisio, afferl (Jer. xil, 24). Ergo inors Jesu Cbrisli,
hic vero de se ipse Christus : Ego inquit, ut agnus B spica fruraenti facta est, scptupltihi et rtiulto aifi-
innocdttsdutlus ad immolandum, el nesciebam (Isai. plius reslituens qitam fuerat seiiiiliatum. Fiu-
MH, 7). Nec addil quarjnon cognoverit. Non enim gamus cnim patilisper non fuisse eum cruci-
dixit: Non cognovl mala, non cognovi boua , non fixum , neque post niorteffl ad irtfefos dcsceli-
cngnuvi peccaitltli, sive injuslitiam; 815 verum disse : sequitur ut solulti graiium rtianeal ffunictifi,
simpliclier, non COgnovi.Tibl igitur dcieliquit, ut el mtilti nort niiscufllurex eo. Altefide diligenier
qux'ras, quod iiescierit. Lege Aposioluni : Qut cum eloquia dlviha, quid in se velint intelligi. Gfcinum
peccatum tton cogiloVisset,pro nobis peccatum fecit frumenti si non cadensin terram hwrlutim fueril, non
(II Cor. 111,21).Pedcatum quippe nosse, peccareest: mulUtmftltctuinaffert(Joaii.\i\, 14). MorsJesu is-
tll justltiam nosse, juste esl agere. Ex quo manife- tos omnes frticlificavil. Si atitem mofs tantas attulit
Stum est, eiirii qui juslitiam praedical, et non agit frnges, resurrectio cujus futura eSt ttberfatis? Do-
jusle, nescire jusliliam. Advetsuttl tne Cogitavetuni mine vitlutnm, judicant justct, ptobans tenel, et corda,
consilium dicentet: Venite, mitiamus lignum in panem videain qum ex te esl, vindictttm de eit ( Jer, xi, 20).
ejut. Cruciflxum esse a Judaeis Doniinum, nulli du- Prophelice orat, ut videat vindictaiii tle eis npud
bium esl: et cum hoc tota libertnto pra:dicannis , Patrem ; circtimdala est quippe ab eten ilu Jeru-
'
quofnOdo aptabimus ei, quod dicitur : Adversumtne C saletn, el appfopiuqiidVllsubversio ejU9, clidquod
cogitavetunt consilium dicenles : hoc quod infefulil : dictum ad eam fueral : Ecce dimittetttr vobis doinus
Venilfi, miltamut tignum in panem ejus, nimlat:diffi- veslra deserta ( Matth. xxni, 38 ), compleium est.
cullatiscst. Panis Jesu quo nutrimur, sermo ejus Virfefliitergoqttm ex te est, vindiclam de eis; qttid ad
inierprelatur. Quia igilur docente eo, voluerunt qui- le revetavijustificationem meam. Proptered hmc dicit
datn scandaluni pouere doctriuae ejus, crucifigenies Dominusin viros qui sunt Ut Anathoth, qni quwruril
euin dixerunt: Venite, miitamus lignum in panem animam meam, qui dicunt : Noit propltelabis in no-
ejtts (Jerem. xi, 19). Cum enim verbo Jesu el disci- mihe Domini, alioquin morieris in manibus nostfit.
plinoc ejus conjungitur magistri crucitixio, in pauem Ecce visitaboego in eis : jnvenet eorum gtadio cadenl,
lignum miltilur. El illi quidem a insidianles dicant: et fitii eorum el filim morienlur in fame, et reliquim
Venite, mitlamus lignutn in panemejut. Ego vero ad- eorum non ertmt. Quoniam inducam tnala sttper in-
mirabilequiddaininferam. Ligiium missura iu panem habitantet in Anathoih, in anho tisilnlionis eorum
cjus, panem fecit ineliorem. Exempluro accipe de (Jerem. xt, 21-23). Figuralilef nbnc [Al. nUiw]
lege Moysi. Sicul lignum, quod roissum est in ama- notneii Anathoth assuinituf. Toitttn autcm Jtidaictim
ram aquaui, fecit dulceni : sic lignum passionis sftcranienlum in eo est. Interpretaiur qtiippe Ana-
Chrisii missum in dociriiiani ejus, fecit panemillius " thoih, obedieitlia: Quia efgo obediertlia Dei in illo
dulciorero. Aule cnim quam imtniuereiur lignum in c pnpulo fuit, slcul fegnuiii ejus: cl facluin est de
pauem ejus, quando tanlummodo panis erai, et non regno id, quod novimns pra-dictum : Auferetur axo-
erat lignuin, in universaro terratii noti cxierat souus bis fegnumDei, el dabitur genli (acienti (ruclus cjus
ejus : postea tero quam assumpsft fofiiludinem per (Mcitth. xxi, 43): nunc quoque viri qui sunt in Aua-
llgbttm, (unc in univcrsum orbein passionis ejus tboili, 817 **oeest '" obcdieniia, qnffrunt ani-
disseininatus est sefino. ln cujtis (igura el aqua in mam, non Jeremiae, neque enim boc histofia ulla
" Ad bunc modum ex R ihani leclione emendavi- («utn
[ueril, non mullum [ritdlumaffeft. Nose Rabano
itius, intidianlet dicatit, citro liactonus lurpi sane festituinius Ipsoque, ut ab OrigdiieIsudaiiir, Graco
mendo obiinerel, nisi dantes dicuttt. Grsecus quoque lexlli, auTOf[tbvo;ulvec iuv Si a7ro6avij,ito\\r,v, elc.
archelypus ila roonnil restituendtim; habel euiiii, c Vocem poputo, quae inanlea vulgatis dcerat.ex
exetvotuiv e$ iittgwkH; fiov\tvaautvothyifwaav, Ctc. Rabano sunecirnUs et Groeco archetypo, ev exetvw
b Deerant pridem islliaec sacri contexins verba, htS> \«S>.Alia irtfgrius,
tjuasleviofis mottientl sunt
iptumtolum manet; ti »«rom»r(««mfa«rir;lefebatiir casttgafitus.
autem, rttst granum frumenli cadent in terram mor-
6(5 TRANSLATIO HOMILURUMORlGENIS IN JEREMIAM. HOM. Vlll. M
commemorat, qtiia viri Anathoth quscsierunt [Al.. .'.A dicens : Procreaveruut filios, et fecerunt ftuctum.
quoerunt] animam ejus. Habemus Regnoruro libros:: Ptope es lu ori eorum, el longe a renibus eorum (Je-
meminit ibi Scriptura Jeremiae , nibil tale conscri- rem. xn, 1). Nominant Jesuro, et non habent euro,
bilur. Ilabemus Paralijionicnon , el ipsuro , quod1 neqite cniin illuin confilentur ut Christum. Et lu,
niinc inlerpretatur volumen Prophetoe , uibil loculii Domine, nosii « , et probasli cor meum in conspectu
sunl viri Anathclh : sed Clirisii quacrunt animami tuo. Sanctifica illos in die inlerfectionis eorum (Je-
Doroini mei, qui dicunl: Non ptopheiabis in iiomine e rem. xn, 5). Quid faciam ul hocexponain? Tor-
Domini. Legiinus et hoc [Al. hic] a Judaeis prohibi- menta sancliflcalionem vocat coruiii qui lorqucntur.
tum , ne doceret Chrislns: Alioqnin morieris in ma- Sanctifica quippe eost ait, in die interfeclioniseorunt,
nibus nostris. Ecce ego visilabo in eis,juvenes eorum>t id est, perboc, quod interftcis eos, sancliflca cos.
gladio cadent, et filii eorum, et filim morientur [amee Quem enim diligit Dominus corripit; flagellal autem
(Amos vni, 11). Non Jeremioe temporibus gladio3 omnemfilium quem recipit (Hebr. xiit 6). Quousc/ue
occubuerunt, sed posl advenium Domini: lunc ett lugebit lerra, el fenum omne agri arescet a malitia lia-
fames venil in eos, non fames panis, neque siliss bitantium in terra? (Jerem.xu, 4.) Qnasif aninial sit
aquse, sed fames audiendi sermonero Dci. Jaroi tcrra, sic nunc loi|uilur propheta, diccns lugere eain
quippe apud eos ullra non diciiur: Hwc dkit Domi-- B 1 qnanilo mali sunt hahitatores, qui inea comnior.iu-
nut a Deus omnipotens. Isla fames est b propheliaei tur. Per unumqueniquc enim nosiruin terra, aut
cessantis in eis. Sed quid Ioquar de Prophetis? Ne- lsetatur in virlutibus accolarum , aut Ingct in viliis.
que magisiri, neque doctores in Judaca aliqtti re- Si auiein lerra , consequenter et elementa coelcra,
manseruiit: et licel sint innunierabiles, qui sibi sa- ex quibus et aqua, id est, angelus qui super ai|uam
pientiam vendicent, non cstjam sermo Dei in eis. constituliis cst. Neque enim aliterpossum lugenlein
Compleium est enim illud vaticinium : Auferet Do- tcrram exponcre, seu laRtaniem: nec sensus recipii,
minus a Judwa , ct ctbJerusalem validum et vatidem, ut insensibile Corpus seniire credamus: nisi ui in-
virlutem panis, el virtutem aquw, giganlem et forlem, telligainus, omnibus rebus angelos pra:siderej lain
et c hominembcUatorem,et jttdicem, el prophetatn, et1 (erra; et aquse, quam aeri ct igni, id cst, pfincipari
arbitrum, et seniorem quinquugenarium, el admirubi- elementis , cl hoe oidine pervenire ad oinnia aiii-
tem consiliatorem,el sapientemarchileclum, et iittelli- malia, ad oiiine germen, ad ipsa quoque astra coclc-
genlem auditorem(Isai. III, 1). Jamnonest apud eos stia. Alius angelus pracposilus est terris : atque
qtti possit dicere:Quasi sapiensarchiteclus (undamen- ila ornncs ii angeli, cnm quibus versamtir in lerra,
tumpostti(l Cor. iii,10).Migraveriinlabeisarchitecii, gaudent quando juste agirous , qnando peccaviums,
venerunt ad Ecclesiam, posuerunt fundamentum »€ higent. Lugebit 819 terra ab omnibut inhabilantibus
Jesuro Christuin. Huic superaedificant quicumque i* ea. Eodem iioniine angeluni terrae appellant, i|uo
pnst eos credideruni. Iu fame ergo ille populus de- ipsa iiuiicupalur. Qiioinodo enim hocquod mnnufa-
reliclus est: Adclucamquippe mala super inhabilaiites ctom est c(im maledicatur, roaledicitur el ipsc qui
Analhoth, inanno visilalioniseorum. (Jerem. xi, 23) fecit illud , non quod maledicturo sit, qnnd anima
Justus es, Domine,quiaexcusabo me apud te. Verumla- ae sensu caret, sed ideni diciiur roalediclus, qui
menjuclkia loquar ad le. Quid esl, qttod via peccalo- assistet insensibili simulacro, eodero vocatus nri-
rum prosperatttr ? Abundaverunt oinnes, qui spreve- roine , quo vocatur id quo roaiiufactum est: sic el
runt contemnentes(Jerem. xn, 1). Quaerarous 818 nunc terra appellatur is augclus qui pnrposilus cst
an boims sit Deus, qui Legem proplielasque largiius terr». Nec hoc lanturo accipias in terra; et aquae
est, videntes viani impiorum prosperari, et nibil eos etiain Angelusejus vocabulo nuncupalur, juxta illud
ab eo pro merito susiinere. Abundaverunt eniro quod in alio loco dicitur : Viderunt te aqum el lintue-
oinues qui d spreverunt contemnentes, ii qui adver- runi, turbalw sunt abyssi. Mullitudo sonilus aquarum,
sum conditorem rabidis faucibus latram, qui eunt vocemcledcruntnubes, etenim sagittw tuw transierunt.
blasphemis sermonibus crimiiiantur : Abunclateruntr Dereliqui domum ineam, dimisi hwredilatem meam
planlali sunt, et radicem miserunt; procreaverunl fi- ® * (Psal. LXXVI,17). Dedi dilectam animam mectm,in
lios et fecerunt[ruclus. Quanios fructus Marcion fe- tnanus inimicorum ejus (Jer. xn, 7). Vide raihi eum
cit procreans filios infidelitaiis? quanlos Basilides^ qui in forma Dei consistebat in ccelis. Vide domum
quantos Valeiuinus? De bis quippe nae, prophetat cjus, Thronos, et excelsas quasque Virlules. Si
a Uectius cnmGroeca tcxtu vocem, Deus, ignorat admodum et apud Rabanum, et iri Vulgata legas,
hoc toe(»Ribaii'US. ttosti me, vidisti me, et probasti, etc.
b Penes Rabanum , fames est propltetica vocis ces- t Huetius ait, Cum lerram inanimalam esse de-
tantis, elc. finiai hoc loco Origeues, animatam anieni non aliter
c Sic et liahaniis habet, et Grree»9 ipse"abOrr-- dici posse , qmm per angelun», taroqiuam formani
gene landatus Cextus-,yiyavru y.ui OTXUOVTK xai av-- assistentem, non inforfwaniefl*,»aii» incie evinckur,
Bptaitov ito\eutarnv. non hnic cttm penitus acfhoesisse etroti, qnelir ei
d Hnjvisinterpretaiioiiis (inquit Huetius) raiionero ohjtcMiivtHteron. ii> episBolis-,ad Avilwrttet Pawma-
comminisci netitiquam possmn, est enim iir Groeco' chiuin, et Justinian. cpist. ad Jlenam,. *sira vkleH-
iruves; os ISerovvre; uOernpxru. Reete 6ord«riuS':. cet non aniroata soluni esse, sed ^Kceare etioni
Omnes qui prmvarkamur prmtarvcamnes. prnsc, SKsalutem exspectare.
• Addit Origene-s ui: lum-tstud, etSi; us: quetu-
647 S. EUSEBII HIERONVMI .648
autem vis aliquid subliinius inlelligere propter hoc A. (Jerem. m, 12), usque ad illud : Et deducenl oculi
vestri lacrymat, quia conlrilus etl grex Domini(Je-
quod ait: Egoin Patre, et Paterin me: videdomum rem. xm, 17).
ejus Paliem Deum. Relinquit palrein suum, et roa-
in hunc Qund a Deo prophetse jubetur ut dicat, debet di-
trem suam coelestem Jerusalero , veiiiique
di- gnum essc iroperio Dei. Sed non videiur dignuro, si
lerrenum lncum, et ait: Reliqui domum meam, maneamus inlittera, etnihil altius reqiiiranuis, 821
misi hmreditatem meam. Illa erat haereditas ejus, inlanium ut si quis rudis auditor exsiiterit, dicat
possessioues Angelicse, et sanclarum ordo virtutum. ineplum esse Scripturis auretn accommodare, et ea
Dedi dilectam animam mcam in manus inimicorum in eis lectitanmr. Hoc est dicium
cognoscere quae
meorum. Tradidil animam suam in manus inimico- animalis : Animalis homo non percipit ea quw
quippe
rum suorum , in manus Judseorum interficientium sitnt spiritus Dei. Slutlilia enim ei est (1 Cor. u, 14).
eum, inmanus principum congregatortim adversum Consideremus ergo Dei sermonem quid jubeal : El
se,in manus regum, quoniam •.AslilerunlReget terrw, dices ad populum sermonemistuin : Hwc dicil Domi-
el principes convenerunt in unum adversus Dominum, nus Deus Israel. Quod dicit Domimts Deus Israel,
et adversus Chrislum ejus (Psal. n, 1). Facla est hm- sit Doroino Deo Israel. Omnis uter
dignum quseso
reditas mea mihi, sicut leo in sitva (Jer. xn, 8). Ista implebitur vino. Erilque, si dixerinl ad te : Numquid
quae super terrarn erat haereditas ejus quam sibi cognoscenles[Forle et ] non cognoscimus[ Al. cogno-
820 elegerat in possessioncm, quae pars ejus fuc- scemus],quia omnis uter implebiturvino? Haecrespon-
rai, efferala est adversus eum, et facta est baeredilas dentes, sitanlumlilleram sequuntur, etdicuntnossc
ejus, id esl, Judsei quasi Ieo in silva. Necmirandum se, quia omnis uter implebitur vino, falluntur. Non
esl si tara [Al. tunc] truci belluse comparata sit: enim necessario sequiiur, ut omnes utres implean-
usque ad proesentem diem leonessunl in silva, ana- (ur vino. Sunt ulres oleo pleni : sunt alii a qualibet
tbemalizaiites Dominum Jesum, et blasphemantes liquentis naluroe materia vacui, aut certe non pleni.
illum, et insidiantes credenlibus [Al. credenles] Dominus aulem dicit omnem utrem implendum vino:
nomini ejus. Facta est Itmreditasmea mihi sicut leoin et populus respondit : Numquid cognoscentesnon co-
silva. Dedit super me vocem suam, ideo odivi eam.
gnotcimus [Al. cognoscemut]quia omnis uter implebi-
Numquidtpelunca ett hymnwhmreditas meamihi (Je- lur vino? Quaequidem juxta paupertatem ingenii mei
rem. xn, 8) ? De sua haerediiate praenuntiat, quod sic poleruiit interpretari, si prius vini diflereniias
spelunca hyaenaefulura sil, besliaerabidae et ferocis, perspexerimus [A/. prospexerimus], ul lunc conse-
mortuortun cadaveribus vivenlis, quae semper se- quenter b traclemus, verum esse quod dictum est,
pulcris et ossibus incubat. Numquid spelunca hymnw quia omnis uler iinplebilur vino. Sive enim quis bo-
hwredilas mea mihi, aut spelunca in circuituejus? 1-1 nus est (ut ita loquar) inler utres, uter implebitur
(Jer. xn, 9.) Quoniam lales sunt, impero vobis, au- vino bonitalis suae : sive malus jttxta boc, qtiod ma-
geli, ut eatis, et congregelis bestias, ct tradatis eos Itts est, malo vino implebilur. Quomodo ergo pos-
ad dilacerandum. Ite, congregate omnes bestiasagri, sumus de Scripturis accipere differentias vini? Su-
veniani, et manducent eos. Venerunt bestiae agri, de- per malo vino ista conscripta sunt : De vinea Sodo-
voraverunt populum Judaeorum. Vide exesa corda morum, c vinea eorum, et palmes eorutn de Gomorrha,
omnium a fortitudinibus contrariis. Si iliis Deus uva [Al. uvw] eorum uva [A\.uvm](eltis,botrus amari-
non pepercit, sed ait: Ite, congregate bestias, quanto tudinis in eis, venenum draconum vinum eorum , et
magis nobis non parcet? Si non fecerimus legem virus aspidum insanabile (Deut. xxxu, 52). De bono
ejus, si sermonem Evangelii neglexerimus, rursum haec dicunlur : Calix luus inebrians quam prmclarus
dicet: lte, congregate beslias, el tradile a eam. Sed est (Psalm. xxn, 5)? Et sapienlia convocal ad cra-
nos conlidamus iu Doroino, et in oratione dicamus: terem suuin, dicens: Venite, manducate panes meos,
Ne tradas betliit animam confitentemlibi (Ptal.hxxm). 822 et bibile vinum, quod miscuivobis (Prov.ix, •'>).
Agamus pceniientiam super peccatis nnstris confi- Est ergo vinum de Sodoinis, et esl d viuuro, quod
teamur delicta quse fecimus, et bestiis non trade- - miscuit Sapientia. Rursuroque: Vinea facta est dilecto
mur : quin polius angeli venienl, qui nos in sinu [AI. dilectio] in cornu, in loco ubeti, plantata a Deo,
suo gestanies, de terrenis locis ad ccelestia transfe- quse vocalur vinea Sorec, electa e quaedam et inler
rant, et de prsesenli saeculo in perpetuam collocent omnes vineas mirabilis. Est aulem alia viuea ^Egy-
selernitatem, in Chrisio Jesu, cui est gloria et impe- ptiorum, quam percutil Deus, secunduin id, quod
rium in saecula saeculorum. Amen. scriptum est: Penussir in gtandine vineas eorum, et
HOMILIANONA ficus eorum in gelu (Psalm. LXXVII, 47). Considere-
De eo quod scriptum esl: Omnis uler implebitur vino mus ergo oiiines homines (iguraliler capaces esse
a Auiea, et tradile eos, dissentiente Rabano, et avrSiv, xai n xXniftaTtf auTwv.
Grseco textu, mlitupuSore avrnv. d Deerat vox h;ec altera, vinum, quam el Rabanus
b Interserit Rahauns, deutribus: idque verius ad legit, et Graecus textus.
Graecum snltem archetypum : axo\ovBo>; avroT;itepi e Legebatur antea, electa quidem inter omnes vi-
rS>vuaxS>vo^opeSa,OTIu\n$e;, etc. neas; mirabilis aulem est alia, etc, di-seulieine Ra-
c Integrando texitii, qui nntea mancus erat, ex baiiiconciunioreadmodum lectione et Grseco, \x\exrn
Rabano verba suffecitnus, vinea eorum, et palmes rt; ovaa xai Bocouaarneart Si TUxai auite\o;, elc. ut
eorum, quaeet in Graeco Origenes laudat, n auits\o; minime ad ^Egypti vineam mirabilit appositum, refe-
G49 TRANSLATIOHOMILIARUMORIGENISIN JEREMIAM. HOM. IX. G50
vini, ncc aliud eis possumus nomen iinponero, A eos qui penitus a pietate discedunt, et ex omni partc
*
qui capaces vini sunt, quam utrium, et dicerc rcligioni adversantur, [Al. religionem aversanttir] in
quia nequam homo plenus sit vino de viuea Sodo- tantum ut fortuitu et pecudura more vivant, biben-
morum et jEgyptiorum, plenus vino inimicorum Is- tes calicem vini meri quem de Jeremioclibro protu-
rael : sanctus vero et is qui in virtutibus proficit, limus : eos vero qui non penitus recesserunt, sed
plenus sit vino de vinea Sorec, vino de quo scriptum cum sint peccatores, et indigni judicenlur calice
est : Calix tuus inebrians quam prwclarus est (Psal. novi Testamenti, et faciant stepe bona opera, saepe
xxn, 5), vino quod miscuil Sapientia. Et hsec quidem contraria, bibentes calicem mero mixium. Jnclinavit
intellecta b roihi sint secundum nequiliam atque enim Deus ex hoc in illud. Quid est quod ait, exhoc
virlutem, ut agnoscamus quomodo omnis uter im- in illud? duo pocula video. Inclinavit ex hoc inillud,
plebitur vino. Si autein nequitia, seu virtulibus ira- verttmlamenfmxipsiusnonestexinanila(Psal.xuu, 9).
pleantur utres, consequens est, ut suppliciis im- s Animadverte calicem bonorum tuorum ope-
pleanlur ob nequiliara, benedictionibus ob virtutem. rura in una manu Domini. Sin autera pateris ali-
Exhibeant sacrse litterae festiroonium quopaclo tor- quid me audacius dicere, sit in dextra manu ejus
menta seu repromissiones vinum nuncupelur [Al. calix virtutum, sit in sinistra vitiorum. Cum igitur
nuncupantur]. Accipecalicemvini meri islitts et pota- B ] cceperis propter peccata torqueri, quia el bona opera
bis omnes gentes, ad quas ego te milto (Jerem. xxin, fecisti, calix in manu Domini est vini meri plenus
15). Jeremias autem haecloquitur : super quod in- mixto, et inclinavit ex hoc in illud : id est de eo
fert : Et bibent, et c voment, et insanient, et cadent. qui crat in dextera, in illiim qui in sinistra conline-
lgitur supplicia in prsesenti loco vinum meracum batur. Neque enim potes bonoruni tanlum calicem
nuncupavit. Quidam n bibunt meraca vina, id est bibere, quasi bona tantumraodo feceris : neque rur-
meracis cruciatibus digni sunt : alii autem bibunt sum peccatorum tstntum, quia et bona aliquando
supplicia : vina quidem non penitus raeraca, sed ex gessisti. Idcirco inclinavit ex 824 noc in Mud, ut
parte aliqua temperata : Calix enim in manu Domini juxta compensationem operuro luorum misceatur
vini meri ptenusmixto, et inclinavitexhocin illud, ve- tibi suppliciura aquatius, seu meracius, et secun-
rumtamen fmxejus non est exinanita,bibent ex eo om- dum merita tua, aut obtundatur irae divinae aculeus,
nes peccatoreslerrm (Psal. LXXIV,9). Si vis el bene- aut exacuatur. Si vero bonus fueris, et Dei mandala
dictionis calicem ° perspicere, 823 quera bibunt servaveris, altende quid dicas : Calicemsalutaris ac-
justi, licet sufficiat Sapientiae testiraonium, in quo cipiam, et nomen Domini invocabo (Psal. cxv, 15).
ait : Bibite vinum quod miscui vobis (Prov. ix, 5), Oranis igitur uter, sive bonus sive malus, implebilur
tamen vide Salvatorem ascendentem die Paschse,(C vino qualitatis suae, nec oleum mitletur [Al. mittitur]
grande coenaculum stratum atque raundalum , et in eum, 'aliudve quid liquens, nisijvinum Sodomo-
agentem diem festum cum Discipulis suis, illumque rum, aut Sorec. Deinde docet, interim ut lilteram
eis calicem propinantem, de quo in Evangelio (Luc. sequamur, propter eos qui peccaverunt in Jerusa-
XXII,12), ' quod miscuerit eum, et ita tradiderit; lem, et in Judaea illo temporc morabantur, qualt
Jesus enim laelificans discipulos meracum eis po- vino istiusmodi ulres implendi sunt. Sequitur enim :
culum propinat, et dicit: Accipileet bibite : Hic est 5/ dixerint ad le : Numquidcognoscenlesnon cogno-
sanguis meus qui pro vobis effundetur in remissionem sciinus, quia omnis uler implebiturvino? dices ad eos:
peccatorum(Matth. xxvi, 27). Hoc facile, quotiescum- Hmc dkit Dominus : Ecce ego impleo omnesinhabi-
quebibetis,in meamcommemorationem (I Cor. xi, 24). tantes terram istam, el reges, et filios David qui se-
Et : Amen dico vobis, non bibam illud amodo, donec denl super sedemejus, et sacerdotes ebrietale (Jerem.
bibam illud vobiscumnovum in regno Dei ( Matth. xm, 12). Nulli parcit [ Al. parcel] qui puniturus est
xxvi, 28). Vides calicem novi Testamenti? videsca- peccatores. Non quia prophetes, non quia sacerdos
licem suppliciorum quem supra exposuimus, vini quis vocatus est, a suppliciis liberabifur. Hmc autem
meri plenum esse? Est et alius calix, qui pro com- de illis commemorantur; ut ait Apostolus : scripta
pensatione bonorum actuum, seu malorum libi mis-1D sunt propler nos, in quos fines smculorumdevencrunt
cetur et traditur. Intellige [A/. lntelligis] enim mihi (I Cor. x, 11). Si quis ergo et in his Sacerdotibus,
a Hic ilerum vitiose lectum est hactenus, quam atque unus paulo post, supplicia non penitus tneraca .
e Vulgali, Si vis ad benedictioniscalicemrespicere,
capaces vini, quam ulrem, et dicere, etc. Veram lec-
tionem restituit Rabanus, cui assentitur et Graeca roinus recte ad Rabani lectionem et Grsecum, ei Bi-
sentenlia, tametsi paululum abludat in verbis. In- \et;1 xui itornptov evkoyiu;ISetv.
ferius quoque qusedam alia levioris momenti resti- Legendum omnino est contrario sensu, supplen-
tuimus. dumque ita : de quo scriptum est, non quod miscue-
b Pro mihi, corrupte legebalur ibi, renuentc rit eum. Cogit eniravero Graecus textus,'itepl ov yi-
uot xuru rr)v, etc., et vetere lectione ypuitrut, ovx OTIixipotaev.Penes Rabanum autem
Graeco,'voeio-fo>
Rabani. Paulo quoque post imperfecto sensu , ut tres integri versus subsequentes non habentur, legit
parlicula deerat, quam idem Rabanus suffecit, et enim : de quo in Evangelioscriptum est : Accipite
Grscus tv«t. et bibite, etc.
< Perperara et venient legebalur pro et voment. e Sic etRabanus et mss., Reg. penes Huetium le-
Rabanus et Graecusuterque textus, xul i%eueaovrui, gunt : erat tamen antea, Amodoadverte: Groeceest
restituerunt. viei. Moxquoque addidimus ex iisdem, tuotum quod
d Mss. Reg. penes Huetium, bibenl meraca vina; deerat.
PATUOL. XXV. 21
651 S. EUSEBIi HIERONYMI 65?
in nobis dico presbyteris, sive in his qtii circumstant, \ cundura Scripluram dicenfem : Per omnem dolorem
populum Levitis, id est diaconibus [Ms. Zaconibus], et flagetlum emendabisJerusalem. Ut igitur crcseai
peccaverit, susiinebit suppliciura, quod nunc per dolor poanaecorripientis , ii qui corripiunlur, ab in-
prophelam Doraiuus comminatur : quomodo econ- vicem separantur. Nam quodammodo levius lit sup-
traiio quaedam sunt sacerdotales benedictiones, de pliciuin , si plures ineodem loco constituti , mutuis
quibus, Deo tribuente, posl istius loci exposilionem, se consolenlur alloquiis. Si autem necesseesl aliam
cum ad Numerorum librum ventum fuerit, disputa- quoquerationem divisionis malorum introducere,
bimus : ibi quippe de sacerdotibus quaedain scripta etiam banc exhibebimus. Mali cum simul lucrint,
sunt : Et sacerdotes igitur, et prophelas, et Judam, 826 ea °.uaeraala suut cngiiant, et in prislina nc-
et omnes habitanles Jerusalem leslatur Deus de vino qullia perseverantes, augent pecciita peccatis : (juo-
inebriandos, et dispergendos virum a fralre suo, et modo cconlrario boni cum simul fuerint, de bones-
patres a fitiis (Jetem. xm, 11, 19). Quse quidem tis sermociiianiur. Dissolvilur ergo, el ad nihiluro
(ut mibi videlur) sic sunt iutelligenda : Justos qui- deduciiur nequam cogilatio, cum non habuerit allo-
dem congregat Deus, el peccatores separat. Denique culionero alterius nequioris. Idcirco per dispensatio-
idcirco quamdiu non sunt commoti ab oriente ho- nem Dei providetur, pessimos a pessimis separari,
mines, non sunl dispersi [Al. dissipali]. Quando ]g d in suum quoque comniodum, ut a pristinis scelcri-
aulem sunt moli ab oriente, et ait horoo ad proxi- bus ipsa solitudine et penuria consonii aliquando
mum suum : Venite, mdificemus civitatem , el desistant. Htcc de eo, quod dictumest: Etdispergam
825 turrim, cujusa caput perlingat usque ad cmlum illos, virum et fratem ejus, el patres eorum, e' fiiiot
(Gen. xi, 4). Deus locutus est, dicens : Venite , de- eorum in idipsum, dkit Dominus: Non requitam , et
scendamus,etconfundamus ibi linguaseorum (Gen.xi, ncn parcam, el non miserebor ab interilu eorum (Jer.,
7, 9). Et post pusillura subinfert : Et [Al. Ecce] cli- xiu, 14). Ilis el isliusmodi sermonibus haereticias-
spersit eos Deus inde a (acie omnis terrm. Populus surgunt dicenies: Videsne qualissit" Creator, pro-
quoque Israel antequam peccaret, in Judoea eral, phetarum el legis Deusquid loquatur? Non parcam,
post peccata in universum orbem dispersus est. Tate et non miserebor ab interitu eorum. Quomodopolcst
mihi quiddam el de b nobis oronibus intellige. Esl iste bonus essc ? Accipiam ergo exempltim judicis
qusedam Ecclesia primitivorum, eorum scilicet qui boni pro utilitate communi quibusdam non miseren-
conscripti sunt in ccelestibus, ubi raons Sion, el ci- tis, ul perspicere possimus, quomodo miillis parcens
vitas viventis Dei Jerusalem cuelestis. Beati qui illuc uni non parcct [ Al parcat ] Deus : accipiam ct roe-
congregabuntur. Peccatores autem dividenlur ab dici, ostendens eum uni membro non parccre , ut
invicem, ut etiam in boc excruciatione pariler tor- (C membrisomnibusparcat. Yerbiquoqucgratia dictum
queantur. Scio quosdam reges, eos qui imperio suo sit : Habeat jtidex pnposiium, quielcm civitali , et
insidiati sunt ad desertas insulas deportare solitos, pacem genti , cui proesidel, providcre. Huic si offe-
et pro magnis suppliciis hoc jubere, ne in uno loco ratur ' latro honesta forma , a?tatc satis integer, cx
exsilii penuriam [Al pcenamj sustineant, sed in alio Iatere maler expansis crinibus deprecelur, ut
aliam paftem orbis uxor, in aliam liberi extermi- senectutis suae misereatur , et ex alio uxor ne virum
nentur, ut ne in calamitatibus quidem suis per- suuro interflciat, lacrymabili voce deploret, circuin-
fruantur solalio, autpater filii, aut mater filiae, aut slent et parvuli liberi cilo orbi futuri : quid faciet
frater fralris. Simili modo et peccalor per quamdam judex ? ntiserebitur latronis , annon ? s quid in
dispensationera Dei amariora [Al. majora) solitudi- cororoune expedil civitali ? Si miscrlus fueril, rcvcr-
nis torraenta perpetitur, si solus in exsiliuro relege- tetnr homicida ad pristinum scelus : sin vero in ju-
tur , iit emendatus in staluin pristinuro redeat. Et diciaria severitate permanserit, unus homo interibit,
quomodo tu propinquos vel liberos tuos non c for- et universo populo providebilur. Sic Deus si peper-
tuita, nec irralionabili ira, sed per verba reducere cerit peccalori, et miserausejus, noluent eum pu-
quccris ab errore, in quem incubueranl: sic Deuseos nire pro scelere, 827 1"is non accipiat iicentiam
qui non poterant[A/. potuerunt) sermone converti, 1" h malorum ? Qui nunc saltcm propter supplicia lerrc-
doloribus et (ormenlisad idretrahit quodfuerunt, se- tur, nonne invadet lempus ut expleat qusecumque
a Apud Rabanum, cujus si( caput usyue,clc. Grse- lit- sit error Ptophelarum, pro qualis sil creator, Pro-
ce , ou sarat r) xefukrjs»; TOU phelarum et Legis, etc. Noium boc fuisse Valentiui
b Vitiose legebatur antea, avpavov.
et de bonis hotninibus et Basilidis biasphemum dogiua, Crealorem ac vele-
inlellige, pro et de nobis omnibus inlellige, quod re- ris Tesiatneiiti Deiim inalum exstiiisse : idqne est ,
slituimus ex Itabaui lectione , consenliente Grxco qtitt de iiunc Origenes loquiiur. Reclissimc adeo res-
tcxtu, voetxai itspi navTwvnuSiv. tituit Rabanus crealor pro error, nam el in Grseco
o Antea edili libri, non iu farii ictu ei irrationa- est SnntQvpyav.
bili, etcquos Rabamu atque ipsi penesHuctium R, 1 Praefert Rabanus , homicida pro latro. Graece
mss. casljgant, non [ortuiia nec irrationabili, clc. Le- etiam Origenes scripsit yoveu?.Tum illud, mtaie sa-
git deinde Uabanus, sed pet vetbera reducere cupit th integra pro inleger.
ab errore, pro per verba reducere quwris. Gracus ta- s Babanus, quod in communeexpedii ctviittfi exse-
uictsi idem in sensu cst verbis tantisper ahludiU
d lu Rabanus legit proprius ad Gr. textum: erat quetur. >'Autea erat. quit non
accipiat licentiam? quis ma-
laincnaniea, Justimquoque et commodum.estut,etc. lorum, qui nunc saltem propter supplkia terrenlur,
e Oblinuit hactenus sibilo explodeuda leclio, qua- nou invadel, etc.
C>3 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN JEREMIAM. HOM.IX. (iU
voluerit, et praeceps feratur in vitia ? Haecaulem in A mus subsequens Scriptura quid doceat: Audite et
Ecclesia saepe accidentia possumus considerare. auribus percipite, et nolile extolli, quoniam Dominus
Peccavit quispiam, et post peccatum poslulat [ Al. loculus est. Dale Domino Deo vestro gloriam prius-
postulet ] commiiiiionem. Si ei conceditur quod ro- quam obscttret, el priusquam offendant pedes veslri
gat, in incommodum omnium venia procedit, et la- super montes tenebrosos: et tustinebitis lumen , et
xalis frenis, sceleribus panditur via. Sin vero cum illic umbra moriis, el ponentur in tenebras. Si non
rationabili deliberatione , non * ut immisericors , audierilis occulte, plorabil anima veslra a facie coniu-
nec rursuro ul crudelis judex, scd el quasi uui pro- melim, et deducenl oculivestri lacrymas, quia conlri-
videns, et de omnium salute perlractans, considera- tus est grex Domini ( Jer. xin, 13, 16, 17). Eosdem
verit populi damnum in unius venia, haud dubium vult audire, ct auribus percipere , non conientus,
eslb quin faciat ejici unum de Ecclesia , ut mulios neque auditione soluniroodo , ncque aurium percep-
Salvel incolumes. Age nunc considera mihi ct medi- lione; propter quod ait: Audite el auribus percipite,
cum, si cessaverit a sectione ejus vulneris , quod et quod his majus est, no/i(e extolli, et reliqua quae
secandum est, si non usseril id, quod indiget sequuntur. Quid est ergo audire, et quid est auribus
cauierio, videlicei propter dolores qui ex talibus re- percipere , ex ipsis sermonibus consideremus. Au-
mediis consequuntur , quomodo crescat infirmilas , B E ribus percipere esl ( ut mibi quidero videtur) au-
ct in delerius c velernus exuberet. Si vero (ut ila ribus quae dicuntur audire. Quod autem proccedii,
dicam) lemerarius ad d vulnus seclor acccsserit, et Andile , si ad distinctionein ejus praecepli dicitur ,
inusserit plagam, curat eurn qni secatur et ttrilur , f quod postea inferlur,'aurif)»s percipite hoc imperat
quia paululum severitatis assumpsit, licei visus ftie- ut in menlem et sensum ca quaedicunlur, excipiant.
rit ocgrotanlisad horam non misereri. Ita et Deus Neque vcro hoc solura in loco, sed in omni Scriptiira
non ununi hominem, sed universum curat orbein , sunt quaedamet facilia et prompta ad intelligendum,
coelestia atque lerrena , et omnia ubique dispensat. quoe stalim ut lecta fuerint, utilitaiem legentibus tri-
Et cum hoc provideat, quod uni commodum sit , buunt. Snnlaliasecretioraeetincffabilia, et (utita di-
multo magis providei quid toli mundo conducat etL cam)quibnsdam obscuritatibus involuta. De his igitur
hominibus uuiversis. Providet quidem et ea quae' 829 <Iu:ielatent, el expositionc indigent, arbitror
tmi expedinnt, verum ita , ne unius [ A/. illius] uli- nnnc dicluni esse: Audite: de his aulem quoe sine
litas omnium damno sit. Idcirco et iguis icternnsi scrupulo interpretantis audilori commoda sunt: Au-
praeparatus est, etgehenna, et tenebrae exteriores : ribus percipite. Percurramus universas Scripturas,
quaeomnia non tam ob eum qui puniendus est, quam» et probali nummularii effecti dicamus, boc audirc
propter universos homines constituta sunt. Si antemi G ( debemus, hoc auribus percipere. Deniquecum audie-
vis hujus rei testem accipere Scripturam , quod ini rimus ct perceperiraus auribus quae dieuntur, non
aliorum eruditionem , licet jaro desperabiles sintt elevemur : Omnis quippequi se humUial exallabitur
peccalorcs.et a curalione penitus alieni,torqueanlur,, (Luc. xvm, 14). Et Salvator nosler, dicens : Discite
audi Salomoneni in Proverbiis dicentem : Pestilentez a me quia mitis sum, et hutnilis corde, et invenielisre-
fiagellalo, imprudent callidior erit ( Prov. xix , 25). quiem in animabus vestris (Matth. xi, 29): docet nos
828 Non eum qui flagetlatur dixit callidiorem fu- rie extoHamur. Nam cum mullis vitiis gerois vexetur
turum, et sapienliorem propler castigalioncm suam,, huroanum, boc peccato vel maxime premilur. Nec
sed insipientem a stultitia ad prudentiam converliI iiiius est modus superbiae. Alius irrationabiliter [Al.
propter supplieia pestilentis: hocquippe ex ipsono- irralionabili], et stultorum more in iis effertur, quoe
mine calliditatissiguificatur, et cooverti euin a cal- magis pudore digna sunt, aut certe modum elationis
liditate, dam alios cernit propter ea, a quibns ipsee excedunt [Al. excedit]. Alius quasi b verisimiii ra-
obnoxiusest, peccata cruciari. Igitur prodesl nobis , tione seductus super jis elevattir, quae sibi digna
ti e tamen digni tumut salule , ut atii in utilitatemn gloria putal, cum et in talibus periculosum sit glo-
nostram torqueantur. Et quomodo ulile fuit pecca- riari. Exeroplumassumam, quo flat manifestius. Sunt
turo Israelin salutem gentium, sic titilis estquorum-.• D quidam in eo se jactantes, quia fllii ' ducum sunt,
dam poenaaliorum saluti. Etid&o bonuset clemetiss et nobili faroilianati. Istiusmodi homines ne umbram
Deus : Non parcam, tnquit, et non tniterebor ab inte- quidem et imaginem ehuionis suaepossunt ostendere.
rilu eorum.Circumscriplo autem hoc capitulo, videa- Sunt alii qui de eo sublevanlur, quia poteslatem ba-
" Econtrario Vuigati antea libri,non ut miserkors : dit, si modo per atiorum punilionemdigni salute effici-
dissentit vero vetus Rabaui lectio , et cuinprimis is mur, iiieronymiana versione improbata.
Grx'CUS,icvekeiuav. 1 Mss. Regii , tesie Huetio , ut poslea inferat ,
b Rabsrms, luiud dubium est quid (aciai: ejicit it Rabanus, quod postea infert.
taatmde Eccletia, ut multos reservet,etc. e Rab., sacriora; iorte sacraliora.Grsec,uvartxurepa.
« Daobus verbis crat, velushumor, pro qtiibus ex ix b Vufgati iibri, quast verisimulaiione seduclus.
Rafcai»et Regus penes Huetiutn mss. resliluimus is Coiicinnius apudRaban. aaast verisimiliratione, etc.
velernut. et in Graeco quidem est, [teru itiBavbrriro;.
d Hic quoque vitiose legebatur , cultus, pro vut-
t- * Pro ducum, quod nniuen ex Rabano substilui-
ww, q«od Rabanijs castigat. »TUS,legebaiur antea tegum, Gr;eco ipso archetypo
e ln GrSBCO iitv ye ^armpiu; aijto* yevbueBa&'St' dissentiente : utot rtyeubvorv, filii dttcunt.
#&w m\*fcuivu>v,quae lltielius&diis iirterpres red-i-
655 S. EUSEBII IIIERONYMl 68(5
benl occidendi homines, et, ut ipsi pulant, ea fulti A in lumine, qtiasi jam non possit gloriam praedicare,
suntdignitate.ut quorumvelint, capitasecenl. Horum cum tenebrae orlse fuerint. Quando tenebrescit, et
gloria in confusione sua est. Alii super divitiis sibi quando non sunt tenebrae? Operamini donec lumen
applaudunt, non his veris, sed iis divitiis quae deor- est in vobis. Lumen in te est, si babes in le di-
sum sunt. Alii superbiunt super domo splendida, centem : Ego sum lumen tnundi (Joan., vm, 12).
super possessionibus multis: in quibus universis non Quamdiu tibi lux ista oritur, clarifica Deum, 831
est penitus gloriandum. Quod autcm verisimile et sciens quia fulurae sunt lenebrse. Nec tibi expedit;
dignum judicatur [Al. videtur], ut quidam putant, ut eas opperiaris; sed antequam fiant, da gloriam
"gloria, illud est, cura aliquis ob sapientiam suam Deo. Forsitan intelliges praesens capitulum, si de
elevatur, aut conscius sibi est, quia decem jam Evangelio sumpseris exemplum, quod ita contexi-
annis b res venereas non teligerit, sive ab infantia tur : Operamini donec dies est, venil nox quando nul-
integer, castusque permanserit. Rursumque alius lus potest operari (Joan. IX, i). Diem ibi soeculum
erigitur, quia vincula pro Chrislo portaverit. Recta istud nuncupavit, et necessario apposui ibi. Scio
quidem videntur hacc 830 omnia, ctc subjicientia quippe in aliis locis dissonantia prsesentibus cx
quamdam persuasionem ad gloriandum; sed ne in diei vocabulo significari. Dicm itaque nuncupavit
his quidem (si tamen sequimur veritatem) rationa- B soeculum istud, tenebras vero et nociem, consum-
biliter quis effertur, quia et in rebus bonis d glo- malionem mundi, propler supplicia quse futura
riari, non est sine discrimine. Paulus babuit matc- [Al. ventura] sunt. Ut quid enim nobis desiderare
riara elationis [Al. gloriationis], habcns in se visio- diem Domini? Et ista est lenebrwel non lux (Amos
nes, revelationes, signa, virtutes, propler labores v, 18), Amos inquit prophetes. Si consideres post
quos Christi causa perpessus est, propter Ecclesias consummationem mundi lugubre illud , quod pas-
quas conslituit, contendens, ubi Christus non erat siirum est universum pene hominum genus pro his
nominatus, ibi jacere fundamentum. Hacc omnia quaepeccavit, videbis quomodo tenebrse occupaturac
materiae erant gloriationum, et si sic expedit di- sint omnia, et nullus possit in illo tempore glorifi-
cere, verisimilis causa quoe honestam subjiceret care [Al. clarificare] Deum. Si quidem et jusiis in
jactationem. Sed quia ne in talibus quidcm sino Isaia jubetur : Vade, populus meus, in promptuaria
periculo est sublevari, benignus et providus Pater lua inira, claude ostium tuum, et abscondere pusillum
quomodo ei largitus est revelationes, et gratias dif- quanlulum, donec ira Dei transeat (Isai. xxvi, 20).
ferentes, sic ad tuitionem donorum suorum tradidit Simul autem et in his qui potest observet, quare
e
Angelgm Satanaa (B Cor. xn, 7), ut eum colaphi- dixit pusiilum quantulum : qtiippe hoc quantulum
zaret [Al. colaphizetj, ne extolleretur, et propter C quod pusillum est, non cst pusillum homiuibus. Et
hoc ter Dominum rogavit, scilicel ut ab eo disce- debemus inspicere quomodo singulis aut parum sit
deret Angelus Satanse, qui juxta dispensationem aliquid , aut magnum. Ad quod probandum etiam
ei appositus fuerat. Sed respondit ei Dominus exemplo ulimur. Unicuique animalium pro natura
(dignus quippe erat responsione Domini Paulus) et et modo corporis sui, aut parvus est cibus, aul ma-
dixit ad eum : Sufficit libi gratia mea; virtus enim gnus; et quod alii pusillum est, seque id ipsum alii
ininfirmitateperficitur (II Cor. xn, 9 ). Super nullo multum est. Quid de animalibus loquar? in ipso
igitur gloriandum est. Sequitur quippe ruina ja- quoque homine rerura differentisc sunt. Quod viro
ctantiam, Scriptura dicente : Ante contritionemele- parum est, hoc infanti superfluit. Alque in hunc
vatur cor viri, et ante gloriam humiliatur (Prov. modum omne tempus vitsc humanac, etiamsi centc-
xvm, 12). Et haecquidero dicta sunt de eo qtiod ait; nariam excedat setatem, ad comparationem aelerni-
Audite et auribus percipite, el nolite extolli, quoniam (atis breve est : unde pusillum Dei nobis multum
Dominus locutus est (Jet. xn, 15, 16). Videamus est, et vicissim universa saccula ad Deum relata
autem et csetera. Date Domino Deo nostro gtoriam, brevissima sunt. Sic ergo dicitur : Vade, populus
priusquam obscurit, et priusquam offendant pedes meus, intra in promptuaria tua, claude ostium, ab-
vestri super montes tenebrosos, et sustinebitis in lu- O scondere pusillum 832 auantulum. Quantulum pu-
men. Eum qui daturus est gloriam Deo, vult dare sillum illud non ad illius naturam refertur, qui
a Perperam in hactenus impressis, gloriandum riandum, etc. Eadem mox recurrit sententia.
est. Nos Rabani lectio de mendo monuil. Constat d Contrario, sive potius nullo sensu edili Iibrt
vero ex sensu, ipsaque orationis serie reslituendum, ferebani, gloriandum eu sine, etc. Clamal res ipsa,
uti fecimus, duobus verbis, gloria (scilicet, quod hanc fuisse scriploris mentem, ttt inferret, neque in
dignum judicatur) illud est, etc. bonis rebus gloriari, csse sine periculo. Sic et
h Legit Rabanus, mulieres pro res venereas : in paulo post, ne in lalibus quidem sublevari, sine peri-
Grseco autem proprie est, ov^ tyaro ufpaSiaiav: culo est. Hanc adeo lectionem ex Rabano reposui-
non tetigit res venereas;seu, venere abslinuit. mus: in Grseco enim textu nihil est, quod huic
c Antea erat minus recte, subjicienda quadam sententioe respondeat. Levia quaedaminferius casti-
persuasione. Optime econtrario vim Graeci lextus, gantur.
e Unus ms. Reg. penes Huetium, Quantulum pu-
itiQavbrn; ph eartv IvTauSa o rt
vitoSuWovau, evkbya;
rtf ittaiperat, et Latinae interpretationis germanum sitlum quippe hoc, quantulum pusillum est Domini,
sensum haecrefert, quam ex Rabano substituimus, non est pusillum hominibus.Alius : Quantulum pusit-
lectio, tubjicientia quamdam persuasionem ad glo- lum est? non ett pusillum hominis.
637 IRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS 1N JEREMIAM. HOM. IX. 658
in prompluaria sua jubelur intrare, sed ejus quiti A j monti isti, de quo quaesistis, de quo proposuislis :
jubet, cui pusillum est hoc omne quod grande cst.;. dicelis monli huic : Ttansmigta hinc, et transmigra-
Si enim donec pertranseat ira Dei,oportet quosdama bit, id cst ab horaine ad locura definitum sibi. Qui
intrare promptuaria sua; sunt aulem alii, quibuss ergo offendunt, non offendunt super montes lucen-
non sunt dimittenda peccata, non solum in praesenti li tes, sed super montes tenebrosos, si fuerint cum
saccuIo,sedetiaminfuturo,manifeslum est, pusillumn zabulo, et angelts ejus montibus tenebrosis. Et sus-
ad ea referendum quae dixiraus. Dale ilaque Domino 0 tinebitis in lumen. Polest quidem aptari buic quod
Deo vestro gloriam (Jer. xm, 16). Quomodo damuss dicitur : Date gloriam Domino Deo noslto (Jerem.
Domino Deo nostro gloriam? non verbis et vocibuss XIH,16), hoc quod modo infert: Et sustinebitis in
tantum glorificandus esl Dominus : glorifica [Al. tumen. Si dederilis Domino Deo vestro gloriam, an-
clariflca hic et infta] eum in castitale, el justitia, el1 tequam contenebrescat, et antequam offendant pe-
beneficentia: glorifica eum in fortitudine, patientia,, des vestri super roontes tenebrosos, haud dubium,
pietale, sapientia, caeterisque virlutibus. a Sic au-- quin etiamsi contenebrescat, et sustineatis lumen,
tera est glorificandus Deus, si contraria inlulero,, vos suscipiat. Alius vero dicat, nescio utrum recle
nolo mc arbitremini blasphemare. Exhibeo quippe5 an perperam, quia et hi qui offendunt super montes"
Scripturam sensus mei testem, quomodo castus glo-- B 1 tcnebrosos, exspectant aliquando misericordise Iu-
rificet, Iuxuriosus inhonoret Deum b : Templuraa men. Hoc enim videtur ostendere: Et tustinebitis in
enim ejus, quasi Nabuchodonosor, destruit atquee lumen. Si autem quis venerit ad monles tenebrosos,
corrumpit, et secundum Apostolum per praevarica-- vide quid ibi inveniat. Est illic umbra mortis.ibi
lionem legis, Deum inhonorat (Rom. n, 23). Igilurr tenebrosi monles, ibi umbra mortis ex ipsis monti-
glorifical Deum justus, contumeliis afficit quicum- bus procreata. Et ponenlur in tenebtas. Et nisi ati-
quc peccalor est. Nam et illud quod quidam dubi-- dieritis occulte, gloriabit anima veslra a facie conlu-
lant, an sil providentia Dei, nullam aliam ob causami melim (Jer. [xm, 17). De his qui audiunt, quidam
nisi ob vitia nascitur. Aufer ea, abstulisti pariter ett occulte audiunt: quidam vero cum audiunt, non oc-
causas providentiae deslruendae sursum ac deorsuro. culte audiunt. Quid est itaque occulle audire?
Qui adversura providenliam dispulant, haec dicunt. nempe illud : Sed loquimur sapienliam Dei in mys-
Quare (auti adtilteri? quare tanti molles? quare tantii tetio absconsam : quam ptwdestinavit Dettsante sce-
sacrilegi? quare tanti irreligiosi sunl? Atque ita con- cuta in glotiam nosltam (II Cor. n, 7). Et rursum
tumelias in providentiam , et offensas in Deum, ett alibi dicilur, quia ptura opetum Dei suntin absconsis
criminationes in Creatorem peccalores generant. Ex (Eccl. xvi, 22). Si audio legem, aut occulte audio,
quibus liquido apparet alios dare Deo gloriam, alios; C aut non occulte. Judaeus quia Legem non audit oc-
convicium facere, dum passionibus et vitiis serviunt. cullc, in manifesto circumciditur, nesciens 834
Date glotiam DominoDeovestto antequam tenebtescat, eum qui in manifeslo circumcidilur, Judseum non
et anlequam offendant pedes vestri in monles lene- esse, neque eam quse in palam est in carne circum-
brosos (Jer. xm, 16). Sunt alii montes tenebrosi, cisionem. Qui audilor est autem circumcisionis oc-
alii lucentes. Verumtamcn quia ulrique mon.tes cultae, ct in occulto circumciditur. Qui audit Legem
833 sunt magni, montes lucenies sunt angeli Dei occulle de mysleriis Paschae, ove vescitur Christo ;
et prophetoe: Moses famulus cjus, apostoli Jesu Pascha quippe nostrum immolatusest Christus (1 Cor.
Chrisli, de quibus arbitror dici : Fundamenta ejus v, 7); sciens carnem Verbi Dei vere cibum esse,
in montibus sanctis(Ps. LXXXVI, 1). Monles tene- vescitur ea. Occulte quippe de Pascha audivit. At
brosi stiiit qui eriguntur adversus scienliam Dei vero miserabilis Judaeus idcirco Dominum Jesum
(II Cor. x, 5). Zabulus mons lencbrosus est. Prin- interfecit, et usque in praesentem diem reus est mor-
cipes sacculihujus qui destruuntur, montes sunl te- tis ejus, quia non audivit occulte Legem et prophe-
nebrosi. Daemoniumlunatici, mons erat et tenebro- tas. Si quando leges de azymis potes audire occul-
sus: mons crat de quo Salvaior ait: Si dixeris te, potes audire manifeste. Quicumque de vobis
montihuic (Mat. xvn, 19): de lunatico quippe dae- (prope quippc est Pascha) azyma celebraverit, id
monio sibi qusestio inciderat: et dicentibus disci- ' est, azyma haec c corporalia, non audivitmandatum
pulis : Non poluimus ejicete illud, respondit Salva- dicens : IVistaudietilis occulte, plorabit anima veslta.
tor : Si habueritis fidem ut granum sinapis, dicetis Et de sabbato quacdam rnulierculae non audientcs
a Praeponendam si conjunctionem suspicatur Hue-
inhonotat, cum antea esset, prmvaticatut et Deum
tius, ut hoec subsequenti jungatur sentenliae, estque inhonorat. Praeslo autem fuere post Rab. testimo-
rcvera in Graeco : ei Si ruvra ovra; e"xet, xai OUTU nium mss. quoque Regii, quos laudat Huetius, qui-
So\ut,etrt; rbv Qebv,euvetWwTa evavTta,etc. Rabanus quc in eo tantum a Rabani lectione abludunt, quod
autem aliter dividil, legitque : sic autem clarifican- vocem legis non agnoscunt. Sed prse caeteris Grsecus
dus est Deus. Si contraria intulero, nolo me arbitre- concinit textus : T6Vyap vubvTOU©eoua; NaSou^oSo-
mini clarificart, sed btasphemare. Exhibebo quippe voo-opxaTaoTpeyet, xat ^fletpet...xai Sta rn; itapaSaaia;
Scripturam, etc.
b Expunximus hic vocem qui, sane conlexlui TOU vo^touTOV©eov*cTt(ta?st;\i%t; larl xal avrn' omo-
o~ro\txr).
reliquo incommodam , totaraque periodum ad Ra- e Corrupte antea legebatur corpora. Grsec. w>y.a-
banicae lectionis exegimus norroam, atque ibi cum- TtXlj.
primis, ubi legimus: per prarvaricalionemlegis Deum
6*9 S. EUSEBII HIEUONTMI 6li0
prophefam , n.on audiunt occulte, sed palara die. A cupanlur ChriStiani ? do quibus hic sermoest: Ve-
sabbalo lavantes se, et iierum revertemes ad egena, tumlamen veniens Filiut hominit ,
pulat invenietfi-
et ihflrma eleinenla, quasi nondom descenderit dem supet tettam (Luc. xvm, 5) ? nonne de nobis t
Christus, et nos baplismo stio laverit a Legalibus Idcirco provideamus attentius, ut per singulos dies
iniliis in Evangelicani perfectionem. Idcirco dili- isle grex Domini meliorelur, convalescat, integer
gentius atteudamus, si quaudo Legero legimus, et perseverel, ut [Al. et| omni contritione ab anima-
prophctas, ne incidamus in inalediclionem , qtiae bus nostris [Al. vestris] recedenle, d efftciaraur per-
nunc dicilur : Niti audierilis occulte, plorabit anima fecti in Christo Jesu, cui est gloria et .imperium in
testra a facie contnmeliw.Quicumque jejuuiura Ju- sseculasaeculorum. Amen.
daeorum, quasi ignorantes redemptionis diem post HOMILIADECIMA
adventum Jesu Christi observatis, non auditis re-
demptionem occulte, sed tanluuimodo palam. Ab- Quit patcet tuper te,5 Jerusalem et seq.).
? etc. ( Jerem. xv,
sconsa quippe est propitiationis audilio, scire quo-
-jnodo posuerit Jesum Deus propitiationem pro pec- 835 Ea nuae ad Jerusalem cum ingcnti commi-
catis noslris, et quia ipse est proptiatio pro peccatis, natione dicuntur, volumus intelligere, ita se habcn-
non sotum nostris, verum etiam totius mundi (II Joan. B 1 tia. Quis parcel super le, Jcrusatem ? aut qttis conlri-
II, 2). Parabolae quoque cum lcguntur in Evangelio, tlabilur super le ? Quis convettetut togate ea qum in
et est auditor exlraneus, non potesl eas occulte au- pacem sunt tibi ? Aversala es a me, dicit Dominus.
dire. Si vero auditor fuerit Aposlolus, et unus eo- Retro ambulabis, et exiendam manum ineam super le,
rumqui ingrediuntur doinuni Jesu, accedit ad eum, et ditperdam te, et ultra non tinam te, et dispergam
interrogat de obscuritaie parabolae, et si interpreta-, „ illos in dispersione. Dixi: Siue filiit effeclus sum :
tus ei sit quae audivit, intelligeus Evangelium audit egeslas lenuil me. Exemplum accipiam : Hoslis quis-
ea occulte, ul tion plorel anima ejus. Eorum quip- piam e ac perduellis contra Iroperatorem htijas ter-
pe, qui occulte 11011 audiuntplorabit aniroa. a Quam roe judicatus [Al. adjtidicatus] est: ab hoc omnis
admirande non ait: Plorabilis, nisi occulte audieri- misericordia aufertur ; scilicet ne dum damnato quis
lis, verum : Plorabit anima vestra : 835 esl 1uippe miseretur, incipiat offendere condemnanlero. Snnt
solius animae fletus, cl forsitan isle sit, de quo Sal- etiam [Al. aulem] nonnulliqui adjiciunt ad severi-
vator ait, Ibi eril fleltts el stridor dentium (Malt. vi, tatem, ut ne [Al. non] contristentur quidem super
25). Illa quoquecomininatio, qua ridentibus Itictum eo, id magnopere devitanies, ne per mcerorem
r vultus monstrentttr judicio regls offendi. Si intelle-
lacrymasquc denuntiat, de hoc fletu est, quera
comraeinorat propheta b niiuc, dicens : Nisi audie- C ( xisti, 8 considera niihi propter peccata multa 836
riiis occulle, plorabit anima veslra a [acie contumelim a Deo condemuatum peccatorem, et videqnoniodo
(Jer. xiu, 17).Cumeniro fueritis passi coiilumeliam, innumerabilibus angelis huinano generi prcesidenti-
tunc plorabitis, et deducent oculi vestri lacrymas, bus, ne ab uno quidem misericordia dignus judice-
h
quia contritus est grex Doroini. Si consideremus lur. Singuli quippe angelorum perspicienies, quia
statum,c in quo modo sunt Jud;ci, et comparemus Deus est qui condemnavit, quia Creator est qui
illum antiquse felicitati, videbimus quo pacto con- avcrsatur, et lale esse peccatum, tit miscricors et
tritus sit grex Domini. Fuit quippe aliquando hic cletnens ' Deus quodammodo neccssiiatem passus
grex Domini, et quia indignos se judicaverunt sa- sit super [Al. ut superj eum sentenliam piomere
lute, conversus est sermo Dominiad Gentes. Si ergo [Al. promerel], non parcunt, non contrislantur, ne-
grex ille contritus est, nos oleaster, qui contra na- que miserentur, non revertuntur, ut rogent pro eo
turam inserli 836 sumus in bonam olivam Patriar- pacem. Jerusalem igitur, quoe[Al. quia]ad priora sce-
charum ( Rom. xi, 24), nonne plus debetnus vereri, leraetiamhocadjecil, ulcrucifigeretDominum meuin
ne et iste grex Domini contcralur ? Futurum quip- Jesum, el in tanlum sttrrexit scelus, ut de eadiceret
pe est ut aliquando et iste grex conteralur , juxta Salvator : Jerutalem, Jetutalem, qumoccidis Ptophe-
illud quod a Salvatore dictum est : Cum mulliplica- D 1 tas, et lapidas missos ad te, quoties volui congtegate
'
tm (uerinl iniquilaies, tunc refrigescel charitat mullo- filiot tuos, quasi gallina congteganspullot tuot tub alas,
tum (Matt. xxiv, 12) : de quibus enim boc dicilur, et noluisli? Ecce dimittetut vobisdomtts vetlra deterta
tefrigescet charitas multotum ? nonne de his qui nun- (Mat. XXIII,57; f/Uc.xm, 34), ideo dimissa est, etusque
a Penes Raban. El notandum,] quam admirando, penitus non inveniri, legique continenter, efficiamut
etc. in Christo, etc.
b Illud nunc quod et in Graeco sonai, et apud e Intersecit Rabanus, rebetlit.
Rabanum, in aniea vulgatis libris deerat. f Apud Rabanum, ne per errorem vuttut putenlur
c Legebalur antea, quomodosit, Judmorum. No- judicia tegis offendi. Unus ms. Rcg. penes Huelium,
bis venor visaRabani estleciio, quam reposuimus, ne permmrorem, Jttdicium regit offendanl.
et quae propius acceditijad Graccnm, edvT5r> vOvTIC s Idem addil, exemplum : tum legit, considera lunc
TOI'lovSatxa, etc. ob peccala, etc.
d Ita rescripsimus ex Rabano, efficiamur perfecti, h Editi, singuli quidem anyetorum prospkientes.
cogente Graeci arcbetypi verbo rc\tta>BZuev.Antea Paulo quoque post, adversatur pro avertatur.
leclum vulgo est, efficimut grex Domini, quas duas ' Vocera Deus, qtiaedoerat, Rabanns Graccusque
voces grex Domini annotarat Hiretkis in Reg. mss. textus restituunt.
t;Gl TRANSLATIO HOMILIAKUMOUIGENISIN JEREMIAM. HOM. X. (162
837 ad pr;csens lempusdesiitula. Angeliquippe nui A spirilui gratioe, quis parcel stiper le? quis cnnlrista-
semper auxiliabantur ei, perquosetiamlex Moysitra- bitur super le? quis reverlelur rogare ea quac in pa-
dita est , disposita per Angelos in manu mediatoris cem sunl libi ? Ipsum Jesum qni rogabat pariter, et
f
(Galat. III, 19), deseruefunt eam, et dixcriinl: Mul- praestabat ea qiiccerant in pacem , prodidit anima
tis facinoribus oppressa esi, Jesum interfecit, el in peccatrix , quis potest ultra rogare, conversus adea
Domincin noslrum misit manus. Quamdiu roinora quaesunt in pacem libi ? Scientes ergo quia impossi-
peccavit, potuimus rogare pro ea, pottiirous obse- bileestcos qui semelilluminati sunt,gustaverunteliam
crare Dotninuni, potuiinus parcere ei: a super isto donum cmleste,et participessunt facli Spirilus sancli,
vero quis parcat?Si peccans peccaverii vir in virum, gustaverunt nihilominusbonum Dei verbum, virlutes-
exorabitur pro eo ; si aulem peccaverit in Deum , que scvculivenluri, el prolapsi sunl, renovarirursus ad
quis orabil pro eo? Grande piaculum commisit Jeru- pmnilenliam,ilerum crucifigentesin semetipsis[Al.st-
satem, grande perpetravit nefas, ideo in commolione bimelipsis] Filium Dei, el habentesostentui (Hebr. vi,
facta est (Thr. i, 8): Et dicitur ad eam: b Quis par- i), omni labore nilamur, ne el de nobis dicalur :
cel super te, Jerusalem , aut quis contrislabilur super Quts parcel super te, Jerusalem? aut quis conlristabi-
le? Nos non contrislamtir [Al. contristabimttr] super liir super te ? aut quis reverlelur rogate ea qumin pa-
Jerusalem , et calamitalibus ejus , et omnis populi B cemsunt tibi ? Ad reliquam autem intcrpretationem ,
illius. Illorum quippe delicto salus nobis facta est ad quod sequiluf Convenit: Tu aversata es me, dicil DQ-
aemulandumeos. El quia sic peccaverit ut voce Do- minus, retro ambulabis (Jerem. xv, 6). Quia aversata
mini diceretur: Quis parcel super te, Jerusalem? ego es Filium Dei, et per hoc eliam a Deo Patre reces-
quoque dico ad inierfectricera Doniini mei: Quis par- sisti, retro ambulabis. Quid autem necesse est nia-
cet super te, Jerusalem ? et quis contrislabiiur sttper nifeslareplicare? Jerusalem quae quondam in Judsea
(«.'Transcendam autem ad spirilalem intellectura ab erat, a qua figuraliler universi Judaei intelliguntur,
liiiniilitaie liilciae, viam inibi pandentn ralione, ut quia aversata est Christum , ideo relro ambulat.
[Al. et] videam quomodo unaquoequcanima , digna Fuit quippe tempus quando non ambulavcrunt re-
pace Dei Jerusalem nuncupelur. Post disciplinam tro : nunc vero ambulant, et conversi suiit corde in
quippe divinam c facta es , Jerusalem, quoe prins iEgyptuni, ut retro ambulcnt [A/. ambulant]. Quid
fueras Jebus. Iu historia referlur, quod nnmen loci autero sit, relro ambulare , sive exteridi in priora ,
istius fuerit Jebus , el postea , conimutalo vocabu- considera. Jusius eoruro quoeretro sunt obliviscens,
lo , nuncupata sil Jerusalem. Jebus aulem llebraeo- in priora extenditur (P/ii/ip.in,l 3). Peccator posterio-
rum 'posteri tradunt interpretari, Concutcalam.Je- rnm meminit, priora non appelcns. Quiautem 839
bus ergo [Al. auiem] conculcata a fortitudinibus C posteriorum meminit, prsevaricatur in Iegem Jesu
contrariis aniroa nostra transmutata cst, el facta dicentis: Ne convertatur reirorsum tollere vestimen-
Jerusalem, Visio pacis. Si itaque post demulationem tum suum (Mar. xnt, 26): Inobcdiens esl dicto ejus :
[A(. diminutionero] a Jebus in Jerusaletn peccavcris, Menien/oreuxoris Loth (Luc. xvti, 32), 6 contemnit
etsanguinem lestanienii,slcut quidam,et tucommu- imperium Salvatoris dicentis : Nemo mittens man.um
neui-existimaveris,dicetur [At.dicilur]et de te:Quis super aralrttm, et respickns retrorsum aptus est regno
parcetsuperle,Jeruscilem,etquiscontristabitursuper le? Dei (Luc. ix , 62). In Lege quoque scriptum esse re-
Quis eniin contristabitur, si lalis fueris ut tradas perimus , angelos ad Lolh egredientem de Sodomis
Jesum ? Unusquisque noslrum , d quando peccat, dixisse : Ne respexeris relro, et ne steleris in tota te-
838maxime qiiicumqiie peccat ingenlia, in Jesum gione : in monte salvum te fac, ne fotte comprehenda-
peccat. Si autem et recesserit a (Ide, haec facil spi- tis (Gen. xvi, 17). Habes el huncintellectum dignum
riialiter Christo , quae corporaliter fecil Jerusalern. spiritu Dei: Ne, inquil, tespexeris retto, id est iu
Quamohrem qitanto plus arbiiramini deteriora mereri priora , extende. Dimisisti Sodomam, ne reverlaris
tupplkia eum, qui Filium Dei conculcaveril, et san- in Sodoraam. Dimisisti vitia alque peccata , ne re-
guinem teslamenti [AI. novi Testamcnli] pollulum grediaris ad ea. Ne steteris in lota regione. Etiamsi
duxerit in quo tanclificalur [Al. sanctificatus est], et D praecedcns imperiuro cusiodieris, de quo 840 d'-
tpiritui gratim contumeliamfecerit (Hebr. x, 29) ? Si citur : Ne tespexerisretro, non tibi sufficit ad salu-
conculcasli Jesum Filium Dei, e fecisti convicium tem , nisi el eonsequens observaveris : Ne steteris
a Minus recte vulgati antea , super ista qnis, elc. bis , Rabanus restiluit, GroeciisqueAdamantii tex-
Rabanus emendat, et Gra:cus irtirovro>.Mox (|uoque tus, exuaro; r)ua>vuuupravav, xui uuktaru ei ftet?ova,
vocein peccans,qua»deeral ex iisdeni suffcciiniis. etf 'IIJTOUV
uuapravet.
b De-iderabatur in antea vulgalis versiculus iste, c Pncponii Rabanus , st, conjunctionem. Groecus
Q«i'sparcetsuper le, Jerusalem, aul quis contristabitur habet xat, elc.
sttperfe?quem ex Rabano , GroecnqueOrigenis suf- 1 Male aniea erat, perdidit, casiigat Rabanus,
fecimus , utpote contextui cum priinis necessarium. prodidit, proul et Graecus habet, itpoiSuxev, atqua
c Apud R.ibanum , facttts est Jerusalein, qui prius ipse demum llueiius rescribendum conjecerat. Mox
fueral Jebus. Historia
d Nnllo fere sensu, refert qttia nomen, elc. quoque reclius lcgit Rabanus , rogare conversusea
aut certe niiniiim impedito , qttw, elc.
legerant vtilgali hactenus libri, unusquisquenostrum 8 Delevimus lnc superfluam conjunctionem , cum
Quaitdoqnepeccat, maximequw cum peccalingentia, in ad Ribani el Gioeci texlus fidem. Pleraquc a ltem
Jestim peccat. Verain Ieciionem quam sponic proba- alia levioris nioinenti supra atque infra emcndamus.
663 - S. EUSEBII HIERONYMI 661
in totaregione; non enim expedit incipienti profice- A fuit, corripiens peccatores, et convcrtere b volens a
re , ut stet in regionibus Sodomorum. Et si Sodo- vitiis ad virlutes. IUivero cumdeberent eaquacdice-
mam transcendisti, et a Satanse regione discedens, banturaudire.econlrarioaccusabant prophetam apud
incipis liber esse suppliciis , expcdit ut salvcris in judices84l simrles sui. Exquo factum cst ufsein-
monte. Ne respexerisrelro, ncc stelerisin tota regione: per in calumniis etin tristitiis fuerit Jeremias,c eo-
in monte salvum le fac, ne forte comprehendaris.Si ruin perversitatis,quantura inse fuit.curam gerens.
vis a Sodomorum rtiitia non comprehendi, ne con- Juxta propriam aulem incredulitatem adhuc aegro-
vertaris rctro, ne steteris in regione eorum , ne ad tanlibus istiusmodi aliquando loquitur : Et dixi:
alia pergas loca , sed cum inde discesseris, ascende Noh loquor, neque nominabonomenDomini. El fa-
in monlem, in quo solo salus est, nomen Jesu ctum est ut ignis ardens in ossibus ineis, et dissoltitus
Christi, cni est gloria et imperium in stecula saecu- sum undique, et ferre non possum. Aliquando aulero
lorum. Amen. videns sc maledictis semper clamoribus et injuriis
HOMILIAUNDECIMA insectari: Heu mihi, inquit, mea tnnter, ul qttid me
Ab eo loco in quo scriptum est: Heu mihi egomater genuistivirum, qui judicer et discernar omni terrw?
(Jerem. xv, 10), usque ad locutn in quo ait: Sii Et quia aegrotantes bene consulenlera, et juxta mc-
conversusfueris, restiluam te (Jerem. xv, 19). ] dicinaedisciplinam audire conteropserunl: Nonpro-
B
839 Medicicorporum , ocgrotanlibus assislentes. ~fui, inquil. Rursusque quia illo spiritales pecunias
et juxta disciplinam artis suoevolentes curarc eos5 commodante, auditores acciperc noluerunt, ut uti-
qui in inflrmitatibus constituti sunl, a vident (risiia, litatero consequerentur, et fruclum ex bis quaeacce-
injucunda perlractant, et in alicnis calamitatibus5 perant, redderent, ait: Neque profuit mihiquisquam.
mcerore proprio conficiuntur : semper enitn conver- Verum hsec anticipans locutus sum, priusquam ex-
satio eorum in gemilu , semper in curis cst, nuni- ponerem : Non profui, neque profuit milti quisquam
quam cum laelis consortium habent: cum vulnera- (Jer. XX, 9). Duplex quippe scriplura est: nam in
tis, cum his quorum carnes incommodisvariis debi- mullis exemplaribus continetur : Non profuit, neque
litantur, qui febribus aestuant, qui dolore torquen- profuit tnihi quisquam.In his vcro quse exemplaria
tur, jugi servitio perseverant. Et si quis eorum vtiltt veriora sunt, et cum Hebroeisconsonant, habelur :
implere medicinam, non indignatur, non oblivisci- Non debui, neque debuil mihi quisquam. Oportel igi-
tur propositi artis suae, postquam cum his fueritt tur et id quod in usu est, atque in Ecclesiislegilur,
quos sermo praefatus est. Hoecidcirco in prooemio o exponere ; et hoc quod in Hcbroeis codicibns invc-
diximus , quia et prophetoc medici quodammodo o nitur, intactum non praeterire. PraedicavitJeremias
sunt animarura , et illuc semper ire jubenlur, ubiii C mandata divina; nemo hisquacpracdicabanturattcn-
languentes sint: Non enim necessehabent sani medi- dit. Quamobrem quasi medicus libcns ac promplus
cum, sed ii quise male habent (Luc. IX, 31). Quod j medicamina languenlibus tribuit, et illis non secun-
nutem a deliciosis aegrotantibus medici patiunlur, dum artificium curanlis, sed juxta volunlatera suam
hoc sustinent prophelae ac magistri ab his 840 (l"'ii agentibus dicit: Non projui, nequeprofuil mihi.quis-
curari nolunt. Odio quippe habentur quasi praect- [. quam. Quodammodo enim beneficium consequitur
pientes adversum desideria languentium , quia pro- ipse qui curat, si fructum sui laboris in segrolantc
hibent deliciis et cibis variis uti eos , qui cum sintit conspiciat, et per laeiitiam mentis etiam ipse consc-
infirmi, nolunt escis infirmorumvesci. Fugiuntergo0 quitur ulilitalem, secunduni illud, quod alibi dici-
inobedientes atque languentes medicos, et maledic- :- tur: Beatus quiloquitur in aures audientium.Hanc igi-
tis atque injuriis repellunt, eaque prorsus iis fa- ,- tur ntilitatem d quam consequilur magister ab audi-
ciunt, qusefaeiat quis inimiciset hostibus suis. Abo- i- toribus suis si proflciant audiendo, dum fructus ex
minantur enim eos quasi inimicos venire, cfiiasiidd salute eorum consequitur, quodammodo842 •'crc"
tantummodo desiderantes, quomodo dolores et vic- mias videns de Judaeisnon habere se, dicit: Non
tus parcimonia, ex eorum dispositione nascantur: : profuit tnihi quisquam. Si enim debet auditoribus
quomodo acutissimo ferro corpora secent; et exsc-!- D prodesse, quod loquor : auditores vero qua; dicun-
crantur eos quasi auctores tanlorum cruciatttum , etit tur, abjiciunt : et ego dico : Non profui, nequepro-
non sanitatis quse ex doloribus redditur. Populus igt- i- fuit mihi quisquam; quia hanc utililatero non sum
tur aegrotabat variis languoribus, et raisit illis me- consecutus, quam' consequilur is qui beatus effici-
dicos prophetas Deus. Unus ex medicis et Jeremiass tur, dum in aures loquitur audientium. Potest autem
a Unus ms. Reg. apud Huetium, videntes eos ve- priam autem inctedulitaiemadhuc wgrotabant.Altcr,
xari, trislantur; injocunda, etc. ob eorum perversitatem,qui lantitm in se fuit, curam
b Ex Grseco textu (3ouX6;ievoff , rescribere in La- gerebat eorum, juxta propriam aulem incredulitaicm,
tino non dubitavimus , volens , pro quo antea satiss adhuc illis mgrotantibusistiusmodi, elc.
incongrue erat, videns. Auclor porro sum, ut hu- d Apud Rabanura, ovans consequiturmagisler ab
jusce homiliae prooemiura cum illo conferas , quod1 auditoribus suis, si.proficiant audiendo, ditm fructus
preeponitur Abbreviationi illi supposititiae, quam ex- ex salute eorum qvodammodo metit. Jeremias in
cudimus in Appendicequarti tomi ex Veronensi ms. Jttdwis non Itabereselocumdicit. Ideo inquit, non pro-
c Unusapud Huetium Reg. ms., eorum perversi- fuit, etc. , ,
tate, qui qitantum in se fitii, curati eranl; juxta pro-
6C5 TRANSLATIO IIOMILIARUMORHJENISIN JEREMIAMHOM. XI. 666
et aliter intelligi. Quicumque discipulis prsecipit.AA.mum debemus exponere): Heumihi, mater, quareme
iste, si ingeniosos, et audientis naturse habeat au- genuisti virum, qui judicer et discernar ab omniterra?
dilores, quanto plus proecipit, tanlo plus proficit, Quidam aulem hunc locum interpretans, aitprophe-
illis interrogantibus, et de eo quod dicil soepcqtiac- lam non ad matrem corporalem baeclocutum fuisse,
rentibus, qui sit sensus in diclo, qui ordo, quoescri- sed ad cam quaegenerctb prophetas: necaliam esse
pti volunlas. Unde econlrario ait : Non profui, ne- mairem prophetarum, nisi sapientiam Dei, adquam
que profuit mihi quisquam. Quia aulem et alia nobis ait: Heu mihi, mater mla: quasi dicat : Cur mc ge-
expositio rcsidtia est, propter exemplaria certiora, nuisli, o Sapientia? Filios vero Sapientioe et alibi le-
in quibus continctur : Non debui, neque debuil mild gimus, Scriptura dicenle: 4nttfli( Sapientiafilios suos.
quisquam, et hunc locum consideremus. Qui omnibus Heu inilii, inquit, maler mea, Sapienlia, quasi dical:
oinnia reslituit, cui vecliyalvectigal, cui iimorem li- Cur me genuisti virum qui judicer? Quis ego sum qui
morem, cui tributum iributum, cui honorem honorcm inhocnatussum, utjudicer atque discernar propler
( Rom. XIII,7 ), et universis omnia reproescnlat, increpationes, propter correplionem , propter ma-
nulli dcbens aliquod officiurn, verbi gratia, bo- gisterium , dum corrigere nitor habitantes super
norans parcntes, fralres ut fratres, filios ut filios, lcrram? Si Jeremias dicit : Cur me genuisli virum
episcopos ut episcopos, presbyteros ut presby- IBquijudiccr; el discernar terroe? non possumus ex-
leros, diaconos ut diaconos, fideles ut fideles, poncre quid sit, omni terrm; neque enim ab omni
calecbumenos, ut catechumenos; si omnia om- tcrra dijudicalur Jeremias, nisi forte violenter
nibus reddat, nulli debet officium. Si vero red- Scriptura trahentes, dicamus positum esse, omni
derc debet, et non reddit, non potcst diccre : Non tcrrm, 844 Pro omn' Judaca. Necdum quippe pro-
debui; cum enim debuerit, non exsolvit. Quod autem phetia ejus illo lempore in univcrsam lerram pcrve-
sequitur: Non debuit mihi quisquam, sic inlelligen- nerat: nisi forle sicuti et in aliis muliis locis oslen-
dum est: Ego quidem fenerari volui: et spiritales dimus Jercmiam pro Domino nostro Jesu Cbristo
pecunias coramodare, sed illi averlerunt!aures suas posilum, sic et iu praesenti loco interprelemur. An-
ab iis quaedicebantur, nequc voluerunt praebere se notaviintis in principio hujus libri diclum : Prophe-
dociles, ut mibi debcrent quae audiebant. Idcirco tam in gentibus posui te, regna eradkare, et subver-
)ion dcbuit mihi quisquam. Si quis enim voluerit lere, et disperdere, et mdificare, el plantare. Porro
sermones qui dicuntur audire, debitor fit eorum, et Jeremias isla non fecit, sed Dominus meus Jcsusqui
quasi debitor etiam usuras reddere exigitur. Ex quo eradicavit regna peccali, ct oedificatione ncquitise
magis expcdit auditoribus accipere disciplinoeverba subversa, fecit in animabus nostris juslitiam, veri-
cum fenore, cl fieri debitores, quam non acciperc, C taiemquc regnare. Quomodo igitur magis illa conve-
nec debere. Accusaniur quippe tales, diccnte pro- niunt Cbrislo quam Jeremise, sic, arbitror, et alia
phela: Non debuil mihi quisquam. Quod ait : Heu plura, ct ha:c quaenunc dicunlurad Dominum sunt
mihi, mea maler, quare 843 me genuisti virum, qui referenda. Et primo quidem videndum esl an possil
judicer el discemar omni terrm (Jerem. xv, 10)? non id quod incongruum, et blaspbemuni videlur esse si
sicexislimo convenire aliis propheiis ut Jercmioe; referatur ad Doniinum, id est: Heu mihi, malcr, Sal-
multi siquidem prophetarum post aliquod spatium, vator nosler dicerc miserans alios. Adquod proban-
primo mali, et jam post peccata conversi, proplielaro dum cxbibcnda sunt teslimonia, quocmanifeste nulli
cceperunt : Jereroias vero a puerosumpsit vaticina- alii apla sint nisi Salvatori : quomodo videns Jerusa-
lionis exordiura. Et bujus rei possuinus de Scrip- lem fleverit super eam, quia dixerit: Jerusalem, Je-
turis accipere testimonium. Isaias non audivit: An- tusalem, qux occidis prophetas, et lapidas eos qui ad
lecjuamte plasmarem in utero, novi te, el anlcquam le missi sunt, quolies volui congregare filios luos
exiresde vulva, sanctificavite, et prophetam in genti- (Mattli. xxui, 57), et reliqua. Nec non et illa qucc
btts posui le : neque ail : Nescio loqui, quia juvenis manifeste a Salvatore dicuntnr : Heumihi, quoniam
ego sum: sed, visionc sibi revelala, ait: Vw tnihi mi- faclus sum sicut qui collegit stipulam in messe, el sic-
sero, quoniam compunctussum, quia immunda tabia D ^ ti( racemos in vindemia, cum non supersil bolrus ad
habens in medio populi immunda labia habentis ccjo manducandum uvw primiliva. Ileu mihi, anima, quia
habito, el regem DominumSabaoih vidioculis meis, el periil revercns a terra, et qui corrigal inter homines
missum est ad me unum de Seraphim, et tetigit labia nonest. Oinncs iu sanguinejudkantur (Mich.wi, 1).
mea, et dixit: Ecce abstuli iniquitates tttas, el peccata Vcnit enim ut meteret fructus, et quasi stipnla in
ttta purgavi (Isai. v, 5). a Prislina igitur peccata segete repcrta propter plurimos peccatores, ait:
purgata sunt, etdignus effectusSpiritu sanclo Isaias Heu nttVt»,quoniam [actus sumsicutqui colligil stipulam
prophelavit. De aliis quoque similia si quaeras, rc- in messe.Venit vindemiare botros uvcein hominibus,
pcries. Alnon talisJeremias; ab ipsis enim cunabulis et in messe sceleribus inventis, dicit: El sicutrace-
Spiritu sanclo plenus prophetare orsus est: propter mos in rindeinia, cumnon supersit bolrus uvmad man-
qtiod ait (sccundura coramunem quippe sensum pri- ducandum primitiva. In alio quoque loco similia bis
" Mss. Reg. quos laudat Huelius, post b Unus apud eurodem Huetium Reg. ms. Prophe-
pristina igi-
tur peccata dignus est effectus Sancto Spiritu. tos, Dei scipientiam,nec alia, etc.
C67 S. EUSEBII HIERONYMI r,G$
ad Pairem loquilur dicens : Quw uliliias in sanguine A } religionero? quis Gentilium saltero transitorie non
meo, dum descendo in corruptionem? Quid tanlopere exculit eara? quis Judaeorum non de Christianis lo-
noininibus profui, qui ncc in sanguine meo, quem quilur? quis de philosophis? quis de impcrilis?
ftidi pro eorum salute, profecerunl? quoe utililas e Ubique Cbristus condemnalur alque discernitur:
845 'n sanguine ineo, dum descendo de ccclis, et ab aliis quidem condemnatur, ab aliis non con-
dum venio in terram , dum contumellis affector demnaitir. Si autcm non condemnattir, excipilur
[Forle afficior], dum porto corpus humanuro? quid [Al. excipielur], aperis [Al. aperies] ei osliura et
his omnibus diguum inler bomines perpetratura est? ingreditur [Al. ingredietui] ad te; credis in eum,
Qum utilitas in sanguine meo, dum descendo in corrup- vesciltir tecum. Si vero de religione audiens Chri-
tionem? Numquid confitebitur libi pulvis, aut annun- stiana non susceperis [Al. coeperis] eam, nihil aliud
tiabit veriiatem tuam? Tale ergo est quod in Jercmia facis [AZ.facies] quam condemnas [Al. condemnabisj
dicitur : Heu mihi, mater mea, quare me genuisti vi- Jesiim, ut roendacem, ul seductorem f hominum, ut
rum? Non juxta quod Deus Salvalor est, dicit : Heu in errorem muniium delrahentem. Quasi quem tne
tiitftt, mater, sed juxta id quod boino est, sicut in genuisti virum, qui judicer el discernar omni lerrm.
alio propheta : Heu mihi, inquit, anima mea , quia Quicumque penilus ei non credunt, condeinnant il-
reverens periil a terra. Anima autera hominis est B 1 luni. Qui autem credunt, et adhuc ambigunl, diju-
quoeconturbalur, et tristis est usque ad mortem, non dicant illum. Duo igitur apud homines Christus per-
Verbum quod erat a principio apud Deum, quod pciitur : ab incredulis condemnatur, ab ambigenti-
niiniquammcerei, numquam turbalum est, niimi|uam bns discernilur. Si portas imaginem ccelestis, depo-
dixit : Beu mihi : ncque cnim Verbum |A/. Sermo] sita imagine terreni non es terra condemnans cum,
susiinet morlem, sed homo qui istos patilur affectus, ncque f lerra in qua judicatur alque discernitur
ut saepe exposuimus : Quare ine genuisti virum, qui (I Cor. xv, 49) : Virtus mea defecit in his, qui male-
judicer, et discernar omni terrm? (Mich. vn, 2.) Si dicunt mihi (Jer. xv, 10). Apostolus loquitur de Sal-
consideres a ubique nnrtyres condemnatos, el de vatore nostro, quia ciucifixus ex infirmitate sit. Cui
singulis Ecclesiis exhibitos ad tribunal, videbis quo- prophetes similia testalur dicens : Domine, quis cre-
modo per singulos marlyres Jesus Cliristus condem- didit auditui nostro, el brachinm tuum, cui revetatum
netur. Ipse eniro est qui in perhihentibus b veritati est ? Annunliabitur coram eo sicul infans, sicut radix
lestiinoiiium judicalur : et boc fldeliter suscipies, in terra sitienti. Non est species ei neque gloria; vidi-
[Al. suspiciens], quia^non te dixerit esse in carcere, mus eum et non habebat speciem nequc formam, sed
cnm fueris in carcere : non te esurire, cum esurie- species ejus inhonorala et deficient circa filios hoini-
ris : e cum silieris, non tc silire, sed semetipsum. 'C num. Honto in plaga et dolore, sciens ferre infirmita-
In carcere, inquit, fui et venistisad me : esurivi et de- tem , quia aversa est facies ejus, depretiatus est nec
dislis mihi manducare : sitivi et polaslis me (Maltk. computatus. Hk peccaia nostra fert, el pro uobis do-
xxv, 36). Ilaque si condcmnalur etiaui Christianus, lel; el nos exislimavimusin doloribus eum cssc, et m
non pro alia taroen re, ncque pro sceleribussuis, plaga et in vexatione. Ipse aulem vulneralus et infir-
sed pro hnc tantum quod Clirislianus esl, Christus tnalus est propter inijUiiates noslra^. Doctrina pacis
est qui condemnalur, ex quo cfflcilur, ut in omni nostrm super eum : livore ejus sanati sumus (Isai. LIII,
terra condemnetur Jesus, quotiescunique is addicitur, 1 seqq.). Igilur 847 suscepit infirniitates peccato-
qui pro eo condemnatur. Non sol.um auiem apud ju- rum nostrorum , el pnrlavil b nos, et venil ad eos
dices sacculi et tribunaliuin potestates Cbristus ad- qui maledicebant sibi, et virttis ejtis delecil ab eis
dicitur, sed etiam si calumniam Cbristianus ab ali- qui malediccbanl e ccelestibus descendrntcm. Simul
quo paiiaiur [Al. patitur et provocalur], et provoce- enim et assunipsitserviformam; Verlmmcaro factum
tur ad litem, lunc quoqued Christtts dijudicatur in- cxinanivitse, et juxta Aposloluni direnleni: Exinani-
juste: Qnasi quemme genuisti840'''r"m t Qnijudicet vit seipsum[ormam serviaccipiens(Philip. n, 7), nunc
et discernar omni terra. Possumusetalilerintelligere ^' quoque loquilur : Virlus meadefecit in iis qui imiedi-
quomodo Jesus cnmlemnelur, et dijudicetur in omni cM!i(mt/ii.Videamusauiemlipsonobisliibuenie sen-
terra, Quis improboriiin non condemnal Cln istianam sti, et sermone, si possumus et aliud quid roanifestius
» Vitiose legebatur antea, utique, qnod Rabanus banc esse Scriptoris mentem, ut ubique, sive in omni
castigat, ubique, concincnte Grorco lcxlu itavraxov. lerra cx proposilo Jeremiae lextu Cliristum arijudi-
Mnx quoque dcerat nomen Christus. cari et daumari probel.
b Hic quoque ex Rabano resiituimus, veritati, co- f Vocero hominumsttflecimtis ex Raliano ipsoque
gente Graeco ipso archeiypo, T>?akndeiu.pro quo an- Origine, d>;itkavnaavrv.rov;avQpi>itov;.Alteruin quo-
tea legerant vnlgati libri divinitati. que ut ex iisdero suppleinus.
c Verba, citm sitieris, quae deerant suffecimus ex s Falso erat in anica vulgatis, neque,in lerra iua
Rabano, probanle Origene in Grooco,6rav o-uiretvaf, judicatur, pro, neqtte terrctin qitu judicamr; qiiemad-
d Pro Christus, roale procferebant vulgali, ut an- mndiim resiituit Rabanus, scripsiiqiieolini Origenes,
lithesini captarenl,jus(us.-csi vcro tn GraccoXpto-To?, ovSi et yn ev r>xuraStxu&xut.
et penesRabanum, ut reposuimus; seriesque oraiio- h Rescripsiinus , nos ex Gracco nuu; , el Regiis
nis postulat, Christus. mss. apud Huelium, anteaerat, eas.
e lierum, ttbique ex Rabani lectione, el Grocco, > Totidem in Groeco esl verbis : 'iSauevei auxow
itavraxov, rescripsimus pro ulique. Liquet enirovcro StSbvro;TOU X670VSvvuueBuxal aXXo aafiarepbv Tt,ctc.
089 TllANSLATIO HOMILIARUMORiGENlS 1N JEREMIAM. IIOM. XI. 670
abeisquacdietasunidicere.Eratluxveraqumilluminat A exsurgat inimicus : ego astiti libi pro eis (l Joan. ir,
omnemhominemvenienleminhuncmundum (Joan. i, 9). 2). Quis autem esl inimicus nosler, nisi zabulus, qui
Lux veraFilius est Dei, quaeilluminat [Al. illuminavii] tribulabat nos, el jugo servilulis premebat; adver-
omnein hominem venientem in hunc munduni. Qui- sum quem aslitil Patri Salvator, et de captivitate
cumque rationalis est, parliceps verae lucis efflcitur. nos liberans, reddidii libertati. Hsec prophetice Do-
Rationalis [Al. Ralionabilis] aulero estomnishomo. roinus dixerit. Potest aulem de [Forte el] propheta
Cumigiluromnes bomines rationalessint, in quibus- eadero dixisse pro populo, et iu tempore malorum
dam virlus rationalis augelur, in quibusdam minui- eorum. Super quem respondit Deus, et loquitur ad
tur. Si videris animam vitiis « plenam, el pertur- populum, qui a Salvatoresive prophelafuerat accu-
bationibus servientem, videbis (juoniodo virtusVerbi satus, dicens : Ferrum el opertorium mreumvirtus tua
deficial in ea: si videris sanctam ct justam, videbis dura, indomabilis, qum molliri non qumrit, qum vix
quod[A/. ut] per singulos dies virtus Dei proficiat et producalur (Jer. xv, 12). Ferrum et opertorium
crescatin ea:ethocquod scribitur de Jesu, aptabis ei. acretimvirtus tua, id est secans el dividens, et bene
Neque enim lantummodo b in se Jesus proficiebat composita disturbans, maledicia virtus. Diviiias itta»
sapientia, et mtate, et gratia apud Deum et homines ei thesauros tuos in deprwdationem dabo gratis
(Luc. II, 52); verum et in singulis profectum sapien- B I (Jer. xv, 13). c Concedil Deus, el dat eoscomniuta-
tiae, et setatis, et gratiae recipientibus, proficit Jesus liouein propter omnia pcccata eorum. Ulrumne
sapienlia, aciate , et gralia apud Dcum et homincs. hos quos sibi in lerra thesaurizaverint? unusquis-
Sermo ergo Filius Dei qui erat Deus Verbum , qui que eniro hominum thesaurizat sibi; si est pec-
habilal in diceule : Heu mihi, tnaler mea, et reliqua, cator, in lerra; si justus, in coelo, ut nos docuit
juxia naturam majestatis sttae loquitur : Virlus mea [Al. docct] Evangelium. Aut [Al. an] quod dicit,
defecit in maledkentibut mihi. Si quis maledixcrit 849's"usm0l''..es': Ecce unus thesaurus Jeremias,
Verbo, statim recipit vicem, et lormenta perpetitur. alius tbcsaurus esl Isaias; ihesauruserat elMoyses.et
Virtus quippe Jesu defecit in eo, ctim ratio minuiiur. rcliqui. Hos thesauros abslulit Deus a populo,el per
Si quis econtrario benedixerit el receperit Jesum, Christum qui dixit : Auferemr a vobis regnum Dei,
virtus ejus diversa, quam est in nialcdicentibiis ei, et dabitur genli facienli fruclus ejus, largilus est no-
passa, perpelitur, ut enim in tnaledicentibus defe- bis. Dabo ergo proptcr peccala lua thcsauros luos
reral; sic in benedicentibus 848 crescit : Fiat, indepraedationem. Dedit nobis thesauros illiuspopuli
Domine, dirigenlibus eit, si non asliti tibi in tempore Doininus, quia priiniim illiscredila sunt eloquia Dei,
malorum eorum (Jer. xv, 11). Quid esl hoc quod di- ct nobis dcinccps atiributa. Idijue qnod scriptuni est:
ciiur : Fial, Dotnine, qui polest ex ipso sermonei G ( Auferelur a vobis regnum Dei, el dabitur genli facknti
consideret. His ipsis, Domine, dirigentibus, qui roa- fructus ejus (Matth. xxi, 42), asseruimus [Al. asse-
ledicebant mihi, virlus quac deficiebat in eis, fiat ini linmsj jam esse completutn. Non quod Scriptura nb
eis, cum ad pcenitentiam conversi post maledictai cis ablala sit : habcnt quippe Lcgem cl Prophetas,
quibits me persequebantur, ambulare cceperint rec- habcnl voluroina divinarum lillerarum : d sed quod
tam viam. Fiai, Domine, dirigentibus eis, si nuni non intclliganl ea. Alqne ita regnuro Dci nblatum
asiili tibi. Reddit ralionem quare, iis qui maledice- est ab eis, dum Sciipluree sensus aufertur. Cessavit
bant sibi, postulal directionera atque virlutcm di- apud eos Legis et Prophetanim interpreiatio: legunt
cens : Si non aslili libi in tempore malorum eorum. omnia, et non intelligunt. Expleta [A/. jaroi] est illa
Astitit Patri propitiaiio pro peccatis nostris, el de- post adventum Dnmini prophetia : Dic populo huic :
precatus est eum in tempore malorum liostrorum : Auditionc audielis, et non intelligetis, et cernenlct vi-
neque enim aslilit post tempus afflictionis nostrse,, debilis, et non scietis, incrassatum est enimcor popidi
sed cum adhuc peccatores essemus, Jesus Christusi hujus\(Maah. xm, 14). Necnon et illud quodab Isaia
pro nobis mortuus est. Si non astiti tibi in tempore ? dicilur : Auferet Dominus a Judma, et ab Jcrusalem
malorum eorum, et in lempore tribulationis eorum,, validum et validam, giganlem et hominem bellatorem,
Totidem ct Rabanus Laline legit, satis comroodai D ; eata tua. Quot thetauros peccanliumin deprmdationem
senientia, atque expedita. Sensum, sive sermonemi concedit Deus, elc, quae sub interrogandi nota le-
hic accipe ipsum, ad quem conlinuo interpretaiio- gcnda sroit. Absque his cerle praeroissis minus co-
neni suam referl, Xoyov,sive Verbum. Erat vero int haeret inferior conlextus : sunt vero illa el in Graeco
atilea vulgalis libris, Videamus autem, ipso nobis i archelypo, uvruWayuu Stu ituau; ru; auapriu; aov.
sensum tribuenle, si ex hoc sermonepossimus et atiud,, Tiva; Bnaavpov;rS>vauapravbvro>vStSoio-tv etf itpovounv
elc. Nec iiiinus male in nno Reg. ms. penes Hue- b ©eoff,xa£StSwo-tv auvouffavraWayfxaSta x. T. \. Ve-
tium, tpso nobistentum ttibuente sermonem, $i possu- rum ex hoc ipso Groeci textus conspeciu pronun-
mut et aliud quid manifeslius, etc. liarim, ob earumdem vocum avraWuyua Sva iti.au;,
* Istud, plenam, neque Rabanus novit, neque ipse9 elc, qiiibus ca concluduntur, recursum, in eo ipso,
Origenes. quo Hieronyrous iitebatur, Graeco cxemplari fuisse
b Supplemus ex Rabani lectione voces, in se, quse 8 soleinni scribarum lapsu practerniissa,nequeeiiim in
et contextui necessariae, et ab ipso Origene profectse
; Latino tanta potuit verboruro similitudo fraudi fuisse
SUnt,ou yap xoffeaUTOv ubvov6 'l»o-6uf,etc. aroanuensibus.
c Duo intcr hsec verba graiit et concedit viderii d Apud Rabanuro, sed absque inlelliyentia , aique
posstint ex llierouymianis codicibus excidisse hsec: ita, elc. £
aul liis similia in coinmulalionem propter omnia poc-
671 S. EUSEBII HIERONYMI 672
et judicem, et prophetam, et atbitrum, a et prudentem Areveranon
A fuit paliens Deus; si enim considercs
archileclum, el sapientem auditorem (Isai.m, 1). Hoec [4/. consideras] tempora passionis Dominicae,elruinoe
omnia abstulit ab illis Deus, et nobis qui ex genlibus Jerusalem, quando subversa est, videbis quomodo
sumus, si tamen accipere voluerimus, tradidit. Et non in palientia abusus sit eis Deus. A quinto deci-
thesattrostuos in deprmdationemdabo,commutationem mo quippe anno Tiberii Csesaris usque ad subver-
propler omnia peccata tua in omnibus finibus tuis. sioncm Tcmplie numerantur anni quadraginta duo;
Quod dicit tale est : Ista omnia b propter peccata quia oporluerat modicum aliquid intcresse tcmporis
lua, quoein universos iines tuos provenerunt, tibi 851 f 'n poeiiitenliam derelinqui, propter cos qui
reddila sunt. Nullus quippe finis illius est populi, persigna atque porlcnla apostolorura credittirierant.
qui non peccatis ejus replelus sit :850 nec poterat Scilo quomodoacccpiproptcr le opprobrium a contem-
non omnis peccalis eorum finis repleri qui, quanlum nentibussermonestuos. Potest fieri ut prophetes hoc
in se fuit, interfecere [Al. co interfecil] justitiam, si dicat contcmptus a populo peccatore super s bis quae
est Christus justitia, interfecere sapientiam, si est proedicabat : ait quippc et alibi : Complcvidies incos
Chrislus sapientia; interfecere veritatem , si est inirrisione (Jer. xx, 7). Opprobrium ergo patilur ab
Christus veritas. Unde propter crudeles contra Fi- his qui sermones Dei audire conlemnunl, cl dcpre-
lium Dci acclamaliones hoec omnia perdiderunl. Et B catur ut Dei babeal auxilium dicens : Scito quomo-
resurgens Dominus meus Jesus Christus non appa- do r.cceperimpropter te opprobriiun a contemnentibus
ruit ultra interfectoribus suis, sed tantum credenti- sermonestuos. Consumma [Al. Censummavi]eos (Je-
bus sibi ex mortuis viclor ostensus est. Et dttbo le rem. xv, 16). Prophetes potcst hoc dicerc, scd ma-
in servilutem inimicis tuis, in lerram quam nesciebas gis convenit Salvatori, cujus post passionem vcnit
(Jer. xv, 14). Servivit populus Judoeorum inimicis consumptioJerusalemetinterfectiopopuliJudoeorum.
suis, et dispersus est in terram quam ignorabat. Post haec quia multa passi sunt prophetoe propier
Quoniam ignis accensusest in ira mea, super vos ar- L legationem verbi et;increpationes Dei, quas ad po-
debit. Post isla quoc exposuimus, et comminalionis pulum profcrebant, oportet auditores paucis com-
verba ad populum, ille qui superius oraverat, com- motieri de vita eorum, atque promissis, et nosira
plelorationem, et prioribusqua:]scquuntur, adjungit: voluntale.ul juxla possibilitatem virium, sivolumus
Tu cognovisli,Domine, mcmoresto mci, et visita me : requiem consequi cum propbelis, etiam opera eo-
innocenlcmme faca perseqiicntibusme non in palien- rum facere nitamur. Quod autemloquor istiusmodi
tia (Ibid., 15). Et Propbetes potest hocdicere, per- est : frcquenler in oralione dicam : Deus omnipo-
secutioncm passus ab his quos increpabat, qui ve- tens, da nobis partera cum prophetis, da cum apo-
ritatcm audire nolcbant, inimicus quippe eis factus C stolis Cbristi tui, tribueut inveniaraur ad vestigia
csl vera dicens. Potest aulem ctSalvatorhsccdicerc, Unigeniti tui. Haecloquentes non seniimus quaepeli-
usque ad crucem perscculionem passus a poptilo, mus : re enim hoc dicimus : Fac nos sic odio ha-
Non in patienlia. Quid cst hoc quod ait: Non in pa- beri, ut odio habiti suiit prophetac, cl da nobis verba
tientia c? Longanimis fuisti semper huic populo de- lalia supcr quaepersecutionem patiamur : da in is-
linquenti; sed super hoc d quod eliam adversum mc las incidcre calamitates quas apostoli sustinuerunt.
erexit temeritatem suam, noli cssc longanimis. Et Dicerc quippe, da mihi partem cum prophetis, no-
" Exciderat vox, prudentem quam Rabanus atque sichabet: 'Ay' ewffrri; xuruarpofr);
ouSeeitaBev(uvpto;)
ipsc Origenes supplcnt : xai abfov upxnexrovu. 'lepovaa\nu yivovrat ern uS, ufcve;y. liacc niiniruin
b Sic et Ralmnus, propler peccata, et Origenes fuit eorum ratio, qui Cbristum anno Tiberii xv,pas-
Sta TctffUuupria; procferunt, sicque rectus postulat sum crediderunt, et anno circiter uno procdicasse.
sensus. Erat tamcn in hactenus vulgatis libris satis Origenes lib. iv nept 'Apx^v cap. 1, Clirislum ait,
mendose, istaomnia peccata,elc. Subsequentem quo- aiino el aliquot mensibus docuisse],et Homil. 32 in
quc contcxtum non uno in loco leviter hianlem sar- Luc.: juxta simplicem inlelligenliamaiunl nno ttnno
cimus. Salvatoremin Judma Evangelium prwdkasse, ct hoc
0 Glossema, hoc est, in patientia, perperam in esse quod dicilur, Prwdkale annum Dominiacceplum,
vulgatis anlea libris inlrusuin hinc amovimus : quod et diem relributionis. At in an. 18 Tiberii mortem
neque in Groccoessel archetypo, nec in Latina in- ri r» ejus confert Eusebius, cum posl annos 40 excisa do-
terpretatione Rabano cognitum, nec denique oratio- cet Jerosolyma Hist. lib. m, cap. 7. Utraqueopinio
nis conlextui sit uisi incoromodum. magnis sese auctoribus luetur. Minime autem stare
d Imperfccto obscuroque scnsu leclum hactcnus , potesl Phlaegonlis Tralliani sententia quem in Olym-
sed per hoc etiam, etc. Prislinam inlegritatem Raba- piadicis sive Chronicis scripsisse refert Origencs a
ui vctuslectio, sed super hoc quod eliam, etc, resti- 15 Tiberii anno ad Jerosolymilanam ukaatv 40 an-
luit: comprobat et Graecus Adamantii lextus , t-L nos intercessisse.
1
5e Totffxav ep:ourerdkunuivot;, etc. f Falso excusihactenuslibri.in patientiadercliquit,
"Penitus deerant verba isthxc,quae prcecipuacon- cum ct Craecus proeferat avyx^prfinvutei; ueruvotuv;
lexlus sunt, numeranlur anni quadraginla duo, quare et Rabanus, in pmnitentiam derelinqui, quae cadcin
et subsequens sensus laborabat. Ad Rabani lectio- Latine sentenlia est.prout et nos reposuimus, veris-
nem, Graeciquearchetypi fidem reaaupuxovruxai Svo sime legcrit. Leviora inleritis iionnulla, lcctorc in-
iteit\r)po>raiern, prislinae integritati locum reddidi- scio, casligamus.
mus. Addit Iluetius locum Origenis lib. iv contra s Apud Rabanum, super quemprwdicabat ea, Grx-
Cclsum, veTcapaxovTayap ern xat Suo otuut, uf ou co abludente.
h Mss. Reg. penes Huetium, legalionemet increpa-
iaravpaaav rbv 'iwouv, yeyovevateiti rr)v 'lepoaokvuuv
xaOatpea-tv. In eoque, ait, prseceptorem suum Clemen- tiones VerbiDei.
tem Alcxandrinura sccutus cst, qui Slromat. lib. i.
673 TRANSLATIOIIOMILIARUMORIGENISIN JEREMIAM. HOM. XI. 674
lcnlcm pati id quod prophctoe, omnium injustissi- A eum. Non sedi in concilioludenlium. Si quando vi-
mum est: dicerc, da mihi partem cum apostolis, debat propbefes non sollicitorum concilium, scd lu-
nolcntcm ex affeclu Pauli vere loqui: In laboribus denlium,*fugiebatillud. Unde oportet nossc differen-
plurimum, in plagis abundanter, in carceribus supra tias conciliorum, sollicili atque ludentis. Si hoc
modum, el in morlibus swpe (I Cor. xi, 23), et reli- conciliura nostrum sollicilum est, si omnia cum
qua omnia est iniquissimum. Si itaque volumus re- Ecclesiastica diligentia quserit, si sermo cum
quiescere cum Prophetis, consideremus "vitas pro- disciplina, si vila sollicita est, si negolia cum
phetarum, quoraodo ex eo, quod incrcpabant et 853 cautela, concilium est, non ludenlium, sed sol-
arguebant delinquentes, judicati condemnatique licitorura. Si autem dereliquerit studium religionis,
sunt *: Lapidati, secli in occisionegladii occubuetunt, et vacaveril lusibus mundi istius, qui veniunt a pra-
citcumeuntesin melotisel in captinis pellibus,in eges- vitate, flt concilium ludcnlium. Ait ilaque prophe-
tate, in ttibulatione et miseria, in soliiudinibus erran- les : Non, sedi in concilio ludentium, sed timebama
tes (Job XII, 37). Eo lempore quo erant synagogae (acie manus tum. Cum duo mihi essenl proposita,
plurimae in Israel, nihilominus illi in deserlis, et sederc in conciiio ludentium, et offendcrc majesla-
852 montibus, et speluncis, ct cavernis petrarura tem tuam, aut certe surgere de eo, et ea facere quae
latitabant. Quid crgo est ? Si quis vult imitari vitas R jj tibi placita erant, magis elegi surgerc de congrega-
prophetarura, increpet, arguatque peccatores, statira tione ludentium, c ut amicus tuusessem, quam con-
odium merebitur, statim ci delrahetur, stalim patie- traria faciens, inler eos, qui hosles sunt,computari.
tur insidias. Quod etiam nunc in Ecclcsiis saepe vi- Nonsediin conciliotudenlium,sed limebama facie ma-
demus accidere. Peccaverit quodlibet quispiara : is nus tuw. Et Salvator nosier non sedit in concilio lu-
qui praesidet populo, et regit Ecclesiasticam discipii- ' dentium, sed.surrexisse se docens ail: Dimitleturvo-
nam, ejicit eum de congregatione sanclorum : illico bisdomusveslra deserta (Luc. xm). Reliquit,'enim scr-
ille circuit civitatem, lacerat cum qui, quanlum in mo d divinus concilium Judaeorum, et aliud sibi
se fuit, Ecclesiam vindicavit. Verum nos non prse- concilium ex gentibus congregavit. Solus sedebam.
bearaus his aurera, qui propter excommunicationem Et ipse tantum sine expositione sermo aediflcat au-
sui lam praepositos,quam omnem Ecclesiaeconven- dientes, quando est multitudo peccantium, nec su-
tum vesano ore dilacerant. Reati vero apostoli omni stinet secumjuslum pie [Al. jusle pium] vivere, enon
admiratione digni innumerabilibus propter verita- indecens est fugere congregationem eorum, et imi-
tem injuriis affecti loquebantur : Propterea compla- tari prophetam loquentem : sotus tedebam: iroitari
ceomihiin infirmitatibus,in contumeliis, in necessita- 1 Eliam miscrabiliter conquerentem : Domini, pro-
tibus, in persccuiionibus el ungustiis pro Christo Q C phetas tuos occiderunl, altaria tua suffoderunt, el ego
(II Cor. xn, 10). Hoc tantum laborare convenit, ut; relktus sum solus, el quwrunt animam meam accipere
pro nulla alia re nisi pro Christo sustineamus contu- illam (III Reg. xix, 14). Si aulem voluerimus sacra-
meliam, et necessitatis causa sit Christus. Id opte- tius aliquid acciperc in eo quod dicitur : Solus sede-
mus ut maledicta perpessi, pro veritatc nos niale- bam, ifoisitan inveniemus dignam interpretationem
dici sciamus, qui eam defendimus, et Scripturarumi Spiritu sancto. Quando vitam multiludinis imiia-
voluntate oranicum iiducia eam prscdicamus. Igitur, mur, ncc conversatio nostra a populo melior, nec,
quanlumpossumus.advitamprophetarum ct aposlo- conlempto judice Deo, ab hominum maliliis separa-
Iorum conversationem imitandam nos extendamus,, lur, non possumus dicere : Solus sedebam; sedemus
molestias et pericula non vitanles. Athleta enim sii quippe cum plurirais. Quando autem vita nostra fue-
difficultalem cerlaminis fugerit, cum Isetitia non co-- rit istiusmodi, ut nullus nobis e sensu, sermone, ge-
ronatur, et laudis gloriam non consequitur. Ei erit( stis coaequetur; tunc possurous dicere : Solus sede-
sermotuusmilii in Imtitiam.Non ait, Est: sed, Eril; ; bam. Licet ci qui non est presbyter, aut episcopus,
siquidem in praesenti temporecarceres, exsilia, con-. aut diaconus, aut alia qualibet decoratus Ecclcsiac
tumelias, ac Iabores mihi tribuit, sed horum omniuml dignitate, bene 854 viventi dicere: Solus sede-
finis erit lsetitia. Et erit sermotuus mihi in twtitiam,, P
I bam, quia amaritudine plenus sum (Malth. VII, 14).
et gaudium cordismei, quia invocatumest nomentuuint Si arcta et angusla est via quse ducit ad vitam, ex-
super me, Domineb pater omnipolens (Jer. xv, 17). pedit tibi abomni dulcedine recedenli, ut amarilu-
Etiamsi Christus boc dicit, non abhorret ab intel- dine in praesenti sseculocomplearis. An ignoras quo-
lectu: nomen quippe Palris invocatum est superr niam solemnitas Dei adjunclis amaritudinibus cele-
"Iidem apud Huetium mss., Setrati, secti, etc. Rabanus in suis olira legit exemplaribus, quemad-
MnGraeco etpenes Rabanum nomeu, pa(er,non l modum restituimus, non indecens est fugere, etc.,
habetur. corrupta autem et falsa bsec erat vulgata lectio,
« Unus ms. Reg. ab Huetio laudatus, et amicus s tunc indigens est fugere, etc.
tuus este. f Pro Eliam, quod et in Graecoest nomen, et pe-
d Vitiosa perissologia excusi antea libri, sermoo nesRabanum, et loci postulat sensus, deridiculo
Dei divinus. In Grsecotantum est, TOU ©eou, penes; errore legebatur, eliam.
Rabanum. quod retinemus, divinut. e Reg. unus, Huetio tesle, ms., sensttsvel sermo
0 Ita ad verbum GraecusOrigenis textus, o>;ouSevi) peccaniiscowquetur.
«TOJTOV itm tftvybvxaTOavvsSpiov,etc. optime adeo)
675 S. EUSEBll IHERONYMI 676
bralur? Ait quippe sermo divinus : Cum habueritis .A tians vulnera : et juslus qui post plagas recipit sa-
dtem feslum, azymaasupet amaritudinem manducabi- nitatem. Facta est mihi (subauditur ptaga) sicui
tis (Exod. xn, 8). Simulautcm considerandum puto aqua mendax non habens fidem (Jer. xv, 18, 19). Si
quid velit hsec jtissio, quse prsccepit agentem pascha quidem plaga mea non manet, 856 seu super me
Dei azyma cum amariludinibus manducare. Et de transit. Ideo hmc dicil Dominus : Si conversusfucris,
azymis quid est roea inlerpretatio, Apostolus Paulus restituam te. Ad omnes boec loquitur Deus, quos
exposuit. De amariludine vero quod sequilur, nc- reveni vult ad salutetn. Videtur aulero quiddam si-
cesse est ut aliquid Apostolicoedisputationi siroile gniflcare mysterii in eo quod ait: restiluam te;
b reddatur. De azymis itaque Apostolus ita dicil: nemo quippe restilui potest, nisi in eum locum unde
Fesla celebtemus non in (etmento veteri, neque in ante discesserat, ul puta si membruro corporis mei
fetmento matitim et nequitim, sed in azymis sincetila- fuerit a compage disjunctum, medicus illud in pristi-
tis et vetitatis (I Cor. v, 8). De amariludinibus nc- num locum restiluere conatur. Si aliquis separatur
cesse est ul talis ratio reddalur, quoc doceat sic cas e palria, in exsilium iniltilur, et poslea per indul-
celebrandas,quomodoazyinacomedan(ur. liabetosin- gentiam corum qui possunt exsules solvere, redditur
ceritatem et veritatem, et amaritudineste sequentur, libertati: redit unde fueral expulsus. Miles quoque
et inanducabis azyma cum sinceritate. et verilaie. B ] abjeclns ex ordinesuo, reslituilur ordini, sl accepe-
QuiaPaulus istiusmodi azyma comedebal, sequeba- rit veniaro. Iia et nuncdicitur ad morlale genus, id
tur eum aroariludo diccnlem : Inimicus vobis factus est ad nos homines, qui a Deo fueramus aversi:
enmv&radicens (Galat.ii, 16). Manducabat amarim- Si conversi fuerilis, restituam vos. Finis quippe
dines in dolore, in labore, tn viyiliis ftequentet, in reproniissionis restitulio est, ut in Actibus apostc-
fame et siti (II Cor. xi, 27), cxlra caetera quae pro lorura legimus : Usque ad tempora reslilutionis om-
tolius mundi salute pandebat, ct quae eum faciebant nittm qum loculus est Deus per os tanclorum propheia-
praesidem veritalis azyma cum amaritudinibus man- rum suorum, in Christo Jesu, cui est gloria et irope-
ducare. Et Lex quidem hsec dicit : Azyma cum ama- rium in srccula sseculorum. Amen.
riludinibus comedile et implemini, sicut et alio loco HOMILIADUODECIMA
dicilur de quibusdam : Manducate et implele vos.
De eo quod scriptum esl : Ecce ego mitto piscatores
Propbeta vero non ail : Amaritudinem comedi; multos, dicit Domintts, etc. (Jerem. xvi, 16).
sed : Amaritudine teplelus sum : hoc est, in roe lan-
tum sseculi persecutionum pondus incubuit [A/. in- 855 ,n Evangclio quod secundum Matlhacumest,
eumbitj, ,ut plenus amaritudiiie flerein. Quarc qui scribitur Saivator noster venisse juxta mare Gali-
me coniristant, confottantur in me? Multa passus est iC laeae, el ibi vidisse Simonem et Andream fralrera
Jeremias ab bis qui veritatcm audire nolebant, et ejus mittentes retia in mare. Eranl quippe piscato-
erant illo in hoc saeculo fortiores, quoniam 855 res. lbique additur : Vident autem eos Jctus, dixit
non estregnum Dei de sacculo isto, sed de alia qua- eit: Venite pott me, ct faciam vot piscatores homi-
dam viventiuro regione, ut Salvalor ait: Si esset de nnm. Et relinquentessua retia secuii tunt eum (Matth.
hoc mundo regnum meum, minittri mei laborarenl «( iv, 18). Et fecit eos Salvalor de piscatoribus pis-
non tradetet Judmis (Joan. xvitt, 56). Conforlantur cium, piscatores hominum. Alios quoque duos fra-
ergo adversus eum in soeculoislo. Ei quod juslus tres iuvenit Dominus, Jacobum Zcbedaei, et Joau-
debiiior sk a persequentibus se, vide marlyrum pas- uem fralrem ejus, in navicula cum palre Zebedaeo
siones. Judex in altis tribunalibus scdet adructum, reficienies retia sua (Malth. iv, 21). Quos cum si-
el ad delicias c sentcntias proroens : Cbristianus in militer ad Evangelii ministerium provocassei, pis-
quo Gflristus habitai, judicatur plcnusamaritudine, catores hominum reddidit. Si quis ergo juxta hanc
et ad mortem usque subjectus, confortatis inimicis historiam consideret discipnlos Salvatoris, ut ha-
stvis adversum se. Plaga mea fitma est. Qui confor- beaot non sorom gratiam sermonis, ita Scriptura-
tantur in me, vulnera inferunt mihi : et plaga roea rum ralione contexlam ut retia, quae possint super
firma est. Sive de cruce Domini prsedicatum, sive D humanas anlmas gyro artiflcis superfundi, et consi-
de justis, sive specialiter de Jeremia volueris acci- deret boc ipsum cum summa ratione fidei, vidcbit
pere, non abhorrebit a sensu. Plaga mea firma est, quomodo non lime tanlijm Salvator, 856 se<let
unde sanabor? Et Salvator polest dicere, Vnde sana- usque adprsesentem diem miltat hominum piscato-
bor? resurrectionem snam post clavorum annun- res, instituens eos animas fiberare de mari, et ex
» HuetiuS ail : LXX reddiderunt uera mxpiSuv, pe, quod deterius est Lactucae genus. LXX autcm
seculus esl.
quod Hebraice est Dmo Sy. Jonalhan TTOD Hieronymus b Iterura unns ms. Reg. ajmd Huetnm timile re-
rrnTWi cumparthenioet io«j/6is.Hieron. cum lactu-
cis agrestibns, Cyprianus cum picridibus, Ambrosius periatwr. c Pro duobus bisce verbis, sen(en(tas ytomens,
cnm amaritndine, quemadinoduui el plerique inter- ex Rabaoo sobstiiuiinus, cogente recto sensu,
pretes. Rulinus lioiniliamOrigenisxxni ixi Numeros quae
ipsoque Origene scribente, 6 Stxao-Tijfx«Qe&rtn
interpretaTiir Manducnbfiis etrim axyma cum amari- StKa£a>v,
tudine sive picriis. DTID ^enerale uomen esi, qrro xai rpvf&v iv r& StxaoTrjptw.1%antea vulga-
araara omnia, ct si esus mentio sit, amara omnia tis libris awllosensu a« certe incdngr«o l^gebatur,
edulia cwrrtiitentur. ld autem fits locis ad certam ptominens.
speciem LXX inierpretes revocanmt wixpiSacttem-
6:- TRANSLATIO JIOMILIAUUMORIGENIS 1N JEREMIAM. HOM. XII. 678
acerbissiinis fluclibus ad auram producere liberio- A reliquas septetn beatitudincs. Neque vcro b puics li-
rem. Yerum illi pisces cum sagenis, retibus alque cere bis vcnatoi ibus, aliunde boroincs, nisi de roon-
hainisextracti de aqua fudint, rooriuntur. Apud nos tibus ac collibus capere, et quod sequilur, de cavct-
vero cuin aliquis fuerit serroonis rcte conipreben- nis petrarum. Unde possum [At. possurous] intelli-
sus, et ediiclus de mari sa:culi : moiiitir quidero et gere peiras? uude cavernas pctraruro? Vcnio ad
ip^e, sed peccato, sed roundo : ut consurgens Cbri- Exodum : quoero alii|uam interpretaiionis occasio-
sto, vival Deo. Si ergo possis, ad inielligendum nera, ibique invenio volenteni Moysem videre Do-
scnsuni quem conamur exponere, animo inducere, miiuim, 858 el Doniinum eidetn promitlenleiu, at-
pisces de roari extractos aliaro rursus vilam as$u- quedicentem : Ecce pono le in caverna pelrm, et con-
inere, et aliud corpus indtiere, tunc scies qno nobis spiciesposteriora mea, [aciem aulem meamnon videbis
profeceril exeroplum. Nemo blaspbemet, ncroomale (Exod. xxxm , 22). Si consideres quid [A/. qui] ibi
laceret, non vocetur criuien quod ab alterius ab- petra dicatur, et fnramcn petrae, c-in quo Moyses
ductum est inielligeutia. Et tu igittir cuiu de saeculi super petram stans,etdc petroe caverna inluens,
isiius fluclibus pcr discipulos Doinini fucris cxtrac- videat Deum pcr foramen petrae, intelligcs et coelerss
tus, inuta corporis vilia, muta sensuni anirooc; petras, et petrarum foramina. Quaeigilur esi petr;i?
noii sis ille piscis qui in salsis vcrsabaris undis, B 1 Doroinus Jesus Christus : Bibebant enim de spiritali
sedSST^P^fundogurgiteerutusadmelioraconver- sequenteeos pelra (1 Cor. x, i). Ei super pelram sta-
tcre , secundum illud Apostolicuro : Arosaittem om- tttit pecles meos, in Irigesimo 1,0110psalnio dieitur
nes, revelata facie, gloriam[A\. claritatem bicet infra] (Ps. xxxix , 5). Quod est foraroen petrae? Vide Dcum
Domini coniemplanles, ineamdem imagincmtransfor- [A/. cum] apud Deum Patrem, Verbuni Deum, vidc-
mamtir dc gloria in gloriam , quasi a Doinini spiritu bis iniegraro petrain : vide dispensationcro assuuipti
(II Cor. III , 18). El cuin fueris ab apostolis ac dis- corporis, videbis forainen petra:, per quod posteriora
cipulis Jesu marinis fluciibus liberalus, noli quajrere Dei juxta possibililatem imbecillitalis sua; bumanus
profunduin , sed in raoniibus sit conversatio tua; ut intuelur aspeclus. lloc eniin cst quod ail: Videbis
jam non habeas opus piscatoribus, qui le rursus de postetiora mea (Exod. xxxm, 25). Inveni unam ca-
fluetibus exlrahant, sed aliis quibusdaro, quos ve- vernam unius pctrae, quoeroalias petras, et alias ca-
nalores Scriptura nuncupat, qui te postea venenlur vernas : venio ad chorum Prophetarum atque Apo-
de inonte.de colle, de Iocisali ioribus: ibisit dearobula- stolorum,el iranscendenliumsanclorum Angeloriim,
tioiua.ibiroens, gressuset statio :obIiviscere maris: et dico quia omnes imilatores Christi petrae sinl[A/.
obliviscerevalliiiinacprofundoruro : veni ad montes, sunt], ut petra est ille qui docuit. Et sicut iste habet
Prophclas; veni ad colles, justos [Al. ibi]; in ipsis sit.l
, C foramen per qnod videntur posteriora Dei : eodcin
conversaiio lua; ulcumdicsroortisadvcnerit,roittan- modo unusquisque nostruro d qui pcr sermoncs suos
tur venalores, alii quidain a piscatoribus, qui super viam pandit ad iutelligcndum Deum, facit et se [Al.
assumptionem constiiuii sunt n animarum, et tecuin se fecit esse] foramen peiroc. Si autem aliier vis iu-
cseleris sanctis dc colleet de monte, de aliiori locoac- lelligere petram, et pcirse foraroen, vide per Mcysen
cipiant.Vide autem si non sacraia voce in eadeni sen- Legem : per Isaiam propheliam : per Jeremiam alia
leniia Prophela consentit dicens: Ecceego mittopis- eloquia divina. Sin vcro Angelus fuerit et loquatur
catores mullos, dkil Dominus, et piscabunlur eos : El! in homine, juxta illud Prophelicum : Angelusqui lo-
post hwctnillamvcnaloresmullos, ul capianl eos supra1 auebatut in me (Zach. 11, o), asto in Angclo, et pcr
omnemmontcmel collem(Jer. xvi, 10). Si vis et lu ab» foranien ejus Angelice video Deum. Excmplum ha-
bis venatoribus capi, cave nc verseris in vallibus,, bco necessariuin, ut doceam qunmodo possit aliquis
ne in alia humili regione consistas. Quoere colles,, in Angelo consislens viderc Deurn. Scripium est in
qusere monlem, in quem , viso populo, Dominus as- Exodo : Apparuil Angetus Domini in flamnta tubi
cendit, ei secuti sunt eum discipuli, ex qtto aperiensi- Moysi,videbat Moysesquia ardebal rubus, et non com-
os suura docuit eos, dicens : Beati pauperes spiritu,T bttrebatur (Exod. 111,I). Et 859 "°" s'ci,fi cceperat
quoniam ipsorum est regnum cmtoruin (Malth. v) elI D Scriplura in eo quod dixeral: Apparuit Angeltts Do-
« Deerat vnx, animarum, in antea vulgatis Iibris., etc. Nos de mutilatione lnci primum Rabanus ad-
quam ex ttabani lectione ipsoque Origenis textu, ott monuit, cujus leciionem religiose descrijnimus, liic-
iittrerayuivot eiti TOU7rapa^afi>oavetv Taj ^u^aff, adI que inseruimus. Tum vero asseruit Origcnes ipse,
sensuiu , qui mutilus erat, integrandum suffecimus. cujus baec ipsa sirot verba, iuv vonan; ixet rr)v itirpav,
b Apud Rabanuro, neque veropotest licere. In Groc- xui tSn; exet rr)v bitnvrn; itirpu;, rtvu rpbitoveiti rnt
co tantum est, ouxe^eari ye, etc. Pro co autem quodI Ttirpa; iaru; xat rnv bitnvTOVevrn iterpu iStitvfi\eitet
paulo posl leglmus, cupere, juxta Rabani lectionerot rbv ©eovStu rr); bitr); rr); ttirpu;, o^st TS xai rat
ipsumqueOrigenem in Gra:co, o-vWuSeTv, miuus rectoi ttoWa; itirpu;, elc. Quoc:ul verburoLatine sic habenl,
lectum esl anlea, qumrere. Si consideresibi petram, H videris ibi foramen peirm,
e Tiium. fere subsequentium versuum hic lacu- quomodo (Rabanus legeral in Hieronymianis cxem-
nam iniplevimus, qui solemni Antiquarioruro lapsu. II plaribus, in quo Moyses)super petram stans, et qttod
ob earuradem vocuui, forumenpetrw, rcciirsuin exi erat in peira forumen videns, ridet t)eum per forantcn
editis aniea libris exciderant, eorumuue dcfectu.autt petrw : intetligeset multas pelra», elc.
nullus, aul ad rem non erat praesentis periodi sen- < Apud Rabanuro, unusqui&qup justoriaii, in (iracn
sus. Siquulerolegebalur : Si contideres quid ibi petraa dumta&at est, unusquisqueTIxaarof.
dicatur et foramen petrm, intelligh et cwteras pettat,
«379 S. EUSEBII HIERONYMI «§£<
mini, sic et in' reliquis subsecuta est, ut diceret: A cie Dei, et habitavit in terra Naid (Gen. XLI, 16).-iSi*
Ego Angelus Domini; sed ait : Ego Deus Abraham, ad malorum comparalionem venias, melius est a\>-
et Deus Isaac, el Deus Jacob (Exod. m, 6). Erat ergo scondi a facie Dei, quam fugere eum. In alio quippe
ibi Deus in Angelo visibilis, et per foramen ejus ap- conscientiae vulnus inflictum [Al. infixum] tenebras
parebant posteriora ejus. Quia igitur nescis quo tem- ct secreta perquirens, levare oculos non patilur ad
pore millanlur venalores, cave ne aliquando dc ccelum. In alio autem ex desperatione nafa conlu-
montc dcscendas, ne relinquas colles, ne de cavernis macia negligil Dominum. Non se absconderunt crgo
pelrarum exeas. Si enim foris fueris inventus, di- afacie mea, neque absconditm[Al. absconderunt] sunt
centur tibi ea quae ii, qui foris suntj, mcrenlur au- iniquilates eorumcontra oculosmeos. Justi super quas
dire : Stulte,hac nocte a animam tuam rcpetenl a te : injustitias non se absconderunt a facic Dei ? Ali-
qum aulem parasli cujus erunt (Luc. xn, 20)? Dicen- quando fuerunt in peccatis, quando erant in mari,
tur autem tibi isla, si dixeris : Deslruam apothecas, ex quo a piscatoribus exlracti sunt. Ne itaque suspi-
et majores mdificabo, et dicam animm tnem: Anima , centur, quia non ex misericordia Dei, sed ex pro-
habesbonareposita in annos multos; requiesce,comedc, prio merito c de profundo ad montes venerint, com-
bibe, twture. Animadvertis de montibus et collibus monens [Al. commonet] illos sermo divinus,et in
descendentem ? animadvertis consisienlem extra pe- B illis nos d delicti prioris, et idcirco post prospera
trajforamen? quomodo erret et ea putet bona csse atque felicia, trislia inferens [Al. inferl] dicit: Neque
quse nulla sunt, dicens : Dicamanimw mem: Anima, absconditmsunt iniquilates eorum conlra oeulos meos.
habes multa bona reposita : frumentum jet uberlatem Qtiaesequuntur difficultatem nobis interpretationis
[Al. utilitalem] terrenorum fructuum esse arbitratus objiciunt: sive enim intelligamus ea cohaerere supe-
est bona, nesciens quia vera bona non nascuntur in rioribtis, nihilominus de retribtiendis suppliciis per-
maledicta terra, sed in ccelestibus regionibus : ihc- timescimus : sive videlur non baerere cum superio-
saurizavit sibi in terra, quia in terra esse thcsauros ribus, quoe de piscaloribus et venatoribus diximus ,
arbilratus est. Si quis autem, sublala cruce, sequitur ct sic non modicum nobis scrupulum generant. Et
Dominum Jesum, et thesaurizat sibi in ccelo, non relribuam illis primum duplkes injuslitias corum, et
dicitur ei: Slulte, hac nocte animam tuam repetent a peccala ipsorum in quibus contaminaverunt terram
te : sed venientes venatores', ct quserentes animalia tneam, in morlkinis abominationumsuarum, et iniqui-
de monlibus, dc collibus, de cavcrnis petrarum, talibus suis, quibus impleverunt hmreditatcm meam
etiam illum cum eis pariter accipient de venatione ( Jerem. xvi, 18). Quod ait, prromnt, sive non
sublimi, et ad sublimiora beatitudinis regna porla- intelligenles, quidam quod scriptum est, absfule-
bunt. Quta oculi mei super omnes vias eorum (Jer. *C runt : sive Septuaginta inlerpretes, sicut et cac-
xvi, 17). Super omnes vias istiusmodi hominum qui lcra, secundum dispensationem suam 861 au~
in montibus conversanlur, in Jcollibus ambulant, in ferre ° voluerunt, Deus viderit. Nos istum locum
cavernis habitant petrarum, habet oculos Deus. Non cum caeteris editionibus conferentes invenimus
se absconderunt a facie mea. Qui sancli sunt, non se posilum : Et retribuam itlis primum duplicesin-
abscondunt a facie Dei; qui autem injusli, abscon- juslilias eorum : ut ostendalur quia elsi ex posterio-
duntur a facie ejus. Adam post transgressionem coe- ribus faclis digni effecti sunl beatitudine Dei, atla-
lestis mandati audivil vocemDomini Dei deambulantis men quia aliqnando peccaverunt, et humanis vitiis
*n860 paradiso post meridiem, et abscondit se (Gen. non carebant.primum oporteteos recipere sua dc-
m, 8). Sanclus hoc non facit, sed conscientia ac- licla. Et vide si non vera sit ratio, quis peccalanon
tuum suorum habet fiduciam ad [A/. apud] Deum : recipit ? nempe ille qui post credulitatero ct baptis-
Si enim conscienlia nos non reprehenderit, fiduciam mum audierit Dominum dicentem : Dimissa sunl tibi
habemus ad Deum, et quodcumque pelierimus, acci- peccala (Matth. IX, 2; Joan. vin, 11), nec ultra pcc-
piemus ab eo (Uoan. m, 21). Verum Adam, quamvis caveris [Al. peccaverit]. Si autero post lavacrum ct
peccaverit, tamen non usque [Al. usqucquaque ] veniam delictorum rursus ad pristinas sordes fueri-
ad perfeclam malitiam mens ejus corruit [Al. cor- mus reversi, et adhuc imperfecto sensu ab aposto-
rueral], et ideo absconsus [Al. absconditus] est a lorum vestigiis recedentes, aut injusta gesserimus
facie Dei.b Cum autem peccavit impiissimus fratri- aliqua, aut certe in ipsa juslitia sint aliqua mixta [At.
cida', animadvertite quid fecerit : Egressus est a fa- nata] peccata, quidnobisfiatconsideremus, utrumne
a Cohaerenter ad Graecum lextum, ul ab ipso Iau- c Voces , de profundo, ex Rabani vetere leclionc
datur Origene, a-ratTouo-iTJJVr,vxnv o-ouuitb aov, re- et mss. Regiis apud, Huetium, non renuente Gracco
posuimus ex Rabani leclione, animam tuam repetenl textu suffecimus. »
a te: quemadmodum recurrit hic locus et paulo post. d Denuo cx Rabani Iectione suffecimushic verb.n,
In antea vulgatis erat, anima tua repente auferetur delicli prioris, quod etOrigenes scripsil, TGVitporipo>v
ate. auuprnuurav.
b Concinnior Rabani lectio videatur, Cum aulem eIlic se Interprelibus LXX parum sequum praebet
impiissimus fratricida animadverlit quid fecerit, egres- Hieronymus; quodque mireris, cum eos ad libilum
sus est, etc. In mss. vero Reg. apud Huelium, Tu omnia et temere [detruncare conqueritur, Origeni
autem, impiissimut parricida, animadverle, quid fece- ipse aliena et spuria afiinxit, voces illas nimirum:
rit, mendose. ticut et cwterm. IIUETIOS.
fisl TRANSI.ATIO MOMILIARUMORIGENIS 1N JEREMIAM: HOM. XII. 682
egredientes de praesenii sseculo , si habuerimus vitia A ad pcenitentiain convertuntur , Scriplura dicente:
vel virtuies, recipiemus pro virtutibus praeraia, et Ne improperet viro convertenlia peccalit (Eccles. vni,
diroittentur nobis ea qua~scientes peccavimus ; an 6). Opprobrium non accepit adversus proximos suos :
plecleniur pro delictis , neque recipierous prsemia ad nihiium deductus est in conspectu ejus malignus,
pro virtutibus. Sed neutrum horum verum est, quia limenles aulem Dominum magnificat (Ps. xiv, 3-4).
et pro peccaiis torquebimur, et pro justitia recipie- Omnes igitur quicumque maieriam illius ignis habe-
mus praemia quaemeremur. Si enim post fundatnen- mns in nobis, primuin recipiemus nostra delicta. Sed
turo Jesu Christi, non solum in tuo corde aurum , dicet mihi aliquis de audientibus, expone et id quod
et argenlum , el lapidem pretiosum (si tamen habes ,. sequitur : Duplices injustitias eorum. Esto quippe ,
aliquid auri vel argenli) superaedificaveris ; verum recipio mea [Al. recipere me] peccata, ut complea-
et ligna, fenum, et slipulam, quid libi vis fieri cum lur id quod ab Apostolo dictum est: Si cujus opus
animasejuiicia[A/. seducta] fuerit a corpore? ulruro arseril, detrimenlum palietur: ipse autem 863 sn'l'us
nam ingredi in sancia cum lignis tuis, cum fcno et eril, sic lamen quasi per ignem (\ Cor. iu, 15) : cur
stipula , ut [A/. el] polluas regnum Dei: an propter vero duplicia recipio peccala ? Cui respondendum
lignum , fenum, et siipulam foris residere ? et pro est, quia servus qui scit volunlatem Domini sui, et
auro, argento, et lapide pretioso niliil mercedis ac- B * tton facil eam, plagis vapulabit miillis (Luc. xn , 47):
cipere? Sed neque boc sequum est. Quid igilur se- digmnn siquidem est eos qui de Gentihus [Al. gcn-
quilur, nisi ul priroum proptcr ligna ignis tibi delur, les)sunt, simplicia recipere peccata, et nos duplicia,
qui consumal lignum , feuuin , vel stipulam? Deus dicente Apostolo : Voluntarie peccanlibusnobis post
quippe nosler apud eos qui possunl intcliigere di- coyniiionemveritatisjamuttra nonremanet propeccato
vina, ignis dicitur esse cousumens. Et curo dicat hoslia. Horribilis autem qumdam exspectatio judicii
propheta : Deus nosler ignis consumensest (Deul. iv, ignis, zelus comederehabens adversarios(Hebr. x, 26,
24; Hebr. xn, 29), non apposuii quid consumat, 27). Propbetatum est de his qui a peccaioribus et
libi derelinquens de manifestioribus intellectum. Ne- venatoribus de profundo in mnnlibus sunt abslracti,
queenim 862 d qundad imaginemetsimilitudinem quomodo recipiant primum duplicia peccaia sua.
suaro pernianei, ignis isie consuroit, non proprias Posthaecde vocatioue gcntiiiin propheialuin cst, non
crealuras: sed superaedificata ligna, feniun , stipu- eoruro qui necduin cognoverunt Chrislum , sed qui
lam. Locus est difficilis, et ad interpretandum nimii jam vocati sunt, ut sciant laudes referre pro graiia :
sudoris egens, ut curo primis secunda con-eniiant. et in Ecclesia consislentes , confiieaniur, et adment
Reprotnissiones legimus, et post prospera repente noiuen ejus : Domine, fortitudo tnea, et adjutorium
trislia praedicantur: Et relribuam, inquit , illis pri- C [Al. robur] et refugium meum in die malorum , ad le
mum duplices injuslitias eorum; necessario * apposi- genles venient ab extremo terrm , el diceni: Quoniam
tutn est, primum: primum quippe propler injusti- falsa possederunl patres noslri simulacra , nec est in
tias tormeuta perpelimur , deinde propter justitiam illis utilitas (Jerem. xvi, 19). Quomodo ab extrenio
coronaniur. Neque enim econtrario ante tribuenda lerroe venerunt Gentes ad Doiuinum , et dixcrunt :
sunl justa , el sic reddenda peccala, ut cessantibus Quoniam[alsa possederunlpatres noslri simulacra, nec
bonis vilia a:lerna perroaneant, sed ante recipiemus esl in iltis utilitas ? Quinam isti qui veniunt ab exire-
mala , et deinde bona , ut, sublatis viliis , virtutes mis? Sunt alii priroi lerrte, suol alii novissiroi. Qui
permaneanliii .elernum. Observaomnem tbesaurum suntpriroi? Sapienies sseculi, nobiles, divites, opli-
Scripturarum, et invenies semper Deuin ea primum mates. Qui sunt extremi ? Slulta mundi elegit Deus,
coniroinantein quse tristiasunt; et ea deinceps infe- ut confundat forlia , et ea qnoe non erant, ut de-
rentem quse loeliiiampraebeantaudientibus.Occidit, struat quac sunt. VewiewlGenles ab extremo terrm :
et vivificat: percnlit el sanat; ipse dolorera facit, quasi dixerit: de his oninibus qui sunl novissimi
et riirsuin restituit, percussit, et manus ejus sana- super terram, de fatuis, de ignobilibus, de abjeclis.
verunt (Deut. xxxn , 59). Snper hisergo , qui justus Et dicent: Quoniam falsa possederunt patres nostii
est, intellectu pio considerans qu.e dicuniur, inge- D simulacra , nec esl illis utiliias : non quia vera sint
roiscat, etdicat: Domine , quis kabitabil in taberna- idnla , ad quoruro dislinctionem nunc falsa dican-
culo tuo , aut quis requiescelin monte sanclo tuo ? Qui lur, sed idola quae falsa sunt per iiaiurain, nulla est
ingreditur, inquil, sine macula , et operatur jttstitiam, in eis ulililas. Si faciet sibi homo deos , el isti non
qui loquitur verilalemin corde suo , qui non egit dolum sunt dii. Non solura de corporeis simulacris faciuut
in tingua sua , nec fecil proximo suo malum, el op- sibi horoines deos , sed et de cnrde confingunt: qui
probriumnon accepitadversut proximossuos (Ps.xiv, eniin pnssimt simuiare aliuro creaiorem exlra uni-
1-3). Nos etiam non his opprobremus qui a peccatis versitalis Deum, b aliuro Spirilum sanctum , alium
"Notam exhnc proecipuc loco Origeni inuriint, Origenianor. lib. n, quaest. 11, num. 17.
quod piacularibns modo, non aeternis addixisse pce- b Addidiinuses Rabani leciione et Graeco lexiu
nishnitiiiiuin scelera videaiur: constet vero ex fide vocem alium, qtioe deerat. Paulo quoque infra, ho-
post resiirreciioueiii et judicium nullam suneresse mines, subsiiluunus pro omnes ex iisdein Rabano et
emendaiionis spem^Confer in hanc rero Bellarmi- Graeco : pleraque autem his siroilia passiro tacili
nuin, lib.n de Purgatorio cap. 9, atque lluelium, castigamus.
P^TROL. XXV. 22
685 S. EUSEBIl HlERONYMI 684
ChristUni, alia ssecula exlra haec quoecernimtts , ii A sculplai siiut. Alque iia universa -pectnnlium [At.
hominesfecefuntsibi864ueoa>eladoraveriiniopera peccanlium] roullitudo Icget in pcclore roeo sigualas
manuuin suarum. Omnes philosophi qui varia dog- imagines peccalorum866 Nillii eniro afcsconsum |AI.
mata prodiderunt, omnes haerelici qtii auclores ad absconditum],quodnon revelabitur.El inter se tiivicem
aliler credendum de Deo miseris mortalibus exstite- cogitationumaccusanliumtive defendentium(Rom. n,
runt, fccerunt sibi idoia , etanirai [A/, animac] vo- i"6),Et: Noiilectnte tempusjudieare,donec veniat Do-
et
luptatem putaverunt Deum , et conversl adorave- minus, illuminet abscondiiutenebiarumelmanifeslel
tunt opusmanuum suarum, putantes vera csse qu» consilia cordium(II Cor. 4, 3). Cui inanifestabit [Al.
finxeraiit. Omnes igitur tairt de visihili materia, manifesletur]? utique non sibi, qui amequam fiaut
quam de falsis dogmatibus fingentes sibi deos, cor- cuncta cognoscil: sed his qui cum illo venluri sunt,
ripit nunc sermo divinus dicens: Si faciet sibi homo et propter puritalcm mentis et corporis Agnnni sc-
deos, ei isli non sunt Dii; proplerea manifestaboillis quentur [A/. sequuntur], ostendel delicla in corde
in tempore itlo opttt manuum mearum , otlendam iltis peccatoris expressa ut resurgani justi in gloriaro ,
virtutem meam (Jer. xvi, 20): in quo tempore , nisi peccatores vero in opprobrium et confusioncm acter-
inisto.quo Salvator noster assumpsit corpus huroa- nam; a quibus liberet nos Dcus resurgenles ctira
nurti ? £( tcient quia ego $um Dominus. Deinde nlia g Christo Jesu, cui est gloria et imperium in saecula
sequitilr propbelia (quam nescio quare apud Se- saeculorum, Ainen.
ptuaginta noh invenientes. in cseteris editionibus, HOMILIADECIMATERTIA.
qnoe cum Hebroeo consentiunt sermone reperimus), De eo qund scriplum est: Quohtodo conversa es
quae plena est necessariis febus, et tani utilibus, ut in amaritudinemviiis aliena (Jerein II, 21, 22), tisque
possit, si aninius fuerit allenlus, a vitiis revocare od euiu loctim in quo ait : Maculala es in conspecln
Lectorem. Sic nutem sequitur! Peccatum Juda con- meo in iniquitcilibusluis, dicit Dominus.
tcriptum est stylo ferreo, in ungue adamantino, scul- 865 I*eus nwrlem non fecit, neque delectatur in
plumsuper peclus cordiseorunl(Jer> svil,l). Quoniain petditione vivenlium. Creavit enim ut etsent omnia, et
difficile est aliquem se maluin conliteri, ideo Judsei taiutarcs* generaliones mundi, nec estin eis venenuiu
« qui exemplaria nnnnulla falsarunl, etiam in boc morliSfitequeinferniregnuiniuper lerram (Sap. t, 13).
loco pro peccalo Jttda , peccatum eorum postierunt. Deindepaulum ultra procedeusreperio unde sit roors:
Sed si figuraliler consideres (ut soepe ostendiraus) Inridia aulem diaboli mors intravit in orbemtetra-
Judam Christuni nuncuparij lorsitan peccaium Jttdae rum (Sap. u , 24). Oiiinia igilur bona in nobis ct
peccatum nostrum est, qui credimus in Chrislum de propler nos condidil Deus, sed nostnetipsi c nia-
tribu Juda> el ex ejus secundum carnem siirpe nas- C liiiam atque peccaia propria in nobis attraximus vo»
centemi Si auteiii volueris sacralius intelligere de luntale. Unde et in procscnti lectionc per propbe-
proditore Juda dictum : Peccalum Judw scriptum est lam niinc querilui Deus, cl qurdauimodo diibius in-
tn slylo ferreo, in itngue adnmanlino, sculptutii super quirit, quoroodo in quibusdam atnara sit auiina ,
pectns cotdis eotum, repugnabit tibi quod sequitur, quam dulccro ipse condiderat, et ail: Quontodoton-
Eorum. Igitur (utsupra diximus) supernosqui pec- versa es in amariiudinem vitis ctliena? Quod dicit
camus isia conveniunt, quorum peccata non forin- lale est, Ego feci pedes, quibus ingrederetur mor-
secus alicubiconscribuntur, sed in cordis conscien- tile geuiis; qua causa facium est ut claudicent plu-
tia, slylo exarala ferreo, sculpta ungue adainanlino. rimi ? Ego feci omnia inembra valida, atque integra;
Quod autem peccata nostra scribantur in pectore , quomodo video in multis debilia atque inutilia?
ex bis quae sequuntur, inlellige. Antcquam pecca- Itoqtte noii soluro priroi hominis aniroa, sed el uni-
tum faciam nulla in corde meo peccaii imago versomm ad imaginem el sjmiliiudinem Dei facta
versatur : cum autem conscicntia peccati iroa- est (Gen. i, 26) , 866 e' antiquioi' est hscc iinogo
865 gincm sumpserit, habco formam illius, et qineDei est, imagine Zabuli, quain posiea nobis i:i-
seuiper aule oculos cordis u<cidelicli pompa depiu- duirous ob pcccaium. Unde debemus magnopere la-
gitur. Et siquidem esset pcccatuni roeum alramcnto " borare, ul quomodo dclinquemes porlavimus iroa-
conscriplum, forsilan delerem illud; nunc autem ginem lerrestris : ita ad poeniletitiaroconversi (inr-
scriptum est in slylo ferreo, elin ungtte adamantino, temus imaginem ccelestis, ad quam et universa pri-
scriptuni [Al. sculpluui] est super peclus cordis niei, mnni condila crcalura esl, ob cujus in inalum con-
ul mecum ad tiibunal venial, et compleatitr illud versionem nunc peccanles srrmo corripiens ait :
quod a Gbrislo propbetaluin est : Nihil absconsum, Quomodoconversacsin amaritudinemvilis aliena?Ego
quod non manifeslabitur , el nihil occullumquod non aulem planlavi eam fructiferam, universamveram. Et
palamfiet(Mat. x, 26). Nudabitur pectoris mei con- ante dixirnus, et nunc eadem plenius ut inielligaiis,
scientia, et aperlo corde, videbuntur lilteroe pecca- repetimtis, quia Deus bonaro plantavit hominis ani-
torum, quae in stylo feirco, in ungue adaniantiiro mam, sed ipsa vitio suo adversus conditoris depra-
» COhfer Hiefonymum in GommenKir. in hnnc tiones.
locum toin. IV, cot. 156, et quac ibi a nobis anno- >'Unns ex iisdeni mss., malitia atque yeccato pro-
tala sunt. prw wtbti attraximus mortem.
b Regii apud Huetium mss., tatularet fecit geneta-
683 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. XIV. 686
vata sit voluntalem. Ego auiem plantavi te vilem tA peccalorum, per Isaiam Dominusdicit : Lavabit Do-
fructiferam, univertam vetam : non ex parte veram minus sordes filiorum Sion (in sanguine). Emundabit
et mendacemex parte planlavi, sed universam veram. 868 ^ niedio eorum spiriiu judicii, etspirilu contbu-
Quomodo contra planlatioiiem meara conversa es in tlionit tordes el tanguinem (Is. iv, 4). Sordes spiritu
amariludinem, et facta es viiis aliena? Post baecse- judicii, saiiguinem spirilu combustiouis. Si peccasli,
quilur : Si abluta ftterit nitro, et mutliplkaveris libi et peccatorum sorde poilutus es, iavabit Dominus
herbam Hpoam, maculata et in conspectu 867 "**" sordes filiorum, et (iliaruro Sion, et sanguincm
in iniquitalibut luis, dicit Dominus. Ergone hoc arbi» emundabit de medio eoruui. Si autem mortale pec-
tranduiu est, quia anima peccatrix nitro conala sit caUitn est, non possumus nitro poaque mundari, sed
purgare roaculas suas, et assumens poam, quaeori- •sprritu judicii, spiritu combustionis et poense. For-
tur ex terra, immunditiam delictorum a se tnondare sitau et Jesus baptizat Spirilu sancio b et ign« (Luc,
contenderit? Uude nunc ad eam ioquitur sermo di- III, 16) : non quia eiirodem in Spirjtu sancto atque
vinus : Si abluta fueris nitro, et httUliplicaveris tibi igne baptizet; scd quo sanctus baptfcelur Spirilu
poam, muculata et in conspeclu meo, in iniquilutibut saocto , et is qui post fidero et « magisterium Dei
tuit, dicit Dominus. An id quidem verius existiman- rursum ad scelera couver&us«st, cruciaUi purgelur
dnm est, quia ul sacra voluroina omni virtuie sunt Q | incendii. Beatus qui lavacrum accepit Spiritus «ancti,
plena, ita et Dei sermo omni virtute sit plentts, et et ignis lavacro oon iudiget. Miserabilis autem el
habeat istiusmodi forlitudinem, quse possit purgare onuii fletii digous, qui (post lavacnim Spirilus) bapti-
viiia, et, sordibus defricatis, ad coloiem pristinum lAttAusest igni. Ulrtunque sjquidem babet baptisma
revocare ? Vivus est quippe termo Dei, et efficax,et Jesus : Exiit namquc virga de radice Jeste, et fios de
acutut tuper omnem gladium ulritnque aculum (Hebt. raike ejus ascendit (/*«'. n, 1); virga peeoatoribus
iv, 12), et reliqua. Ex quibus diximus pro passioni- (flos justis). Sic Oeus etignis consumens, et luinea
bus aniniae remedia habere sermonem, esse in &o in Scripturis dicitur (Hebr. xu, 20,l Joun. in, 5),
uilrum, esse poam, qtiibus sordes abltiantur. Neque ignis peccatonbtts, ituneu sanctis : et : Bealus qu{
vero omne peccatum nitro sermotiis et poa potest habet paitem in resurrcclioae prima. Si «juis«ervave-
cmundari, sed sunt aliqua delicta, quacnon itidigeant rit lavacruui SpirilHS sancti, iste in resurreclioiiis
facili curatione, nec ad nitrum et poam tantum prioue partc conimunkat. Si qah vero in secunda
abluo discedant. Sic nunc dicitur : Siabluetisteni- resurrectione servatur, iste peccator est, qui iguis
tro, et multiplkaveris libi poam, maculata es in e/w* indiget baplisnio, cpjicombusiwnefwrgaiur, utquid-
tpeclu «teo in iniquitalibus luis, dicit Dominut. Et quid habuerit iignorum, feni, et siipniae, ignis con-
quomodo sunt quaedam vulnera quac malagroatibus, £ suaiat. Quaraobrem cum talia post raorlem nobis re-
et oleo, et alligaluris redduntur prisiinae sanitati: «idere vidcamus.Scrtpturas •diligenter sitiwl reci-
alia vero sunt isiiusmodi, de quibus dicatur : Non taules, repoaamus eas in cordibus icostris, «t juxia
esl malagma imponere, neque oleum, nec altiguturat, eawmi vivere ^aocept» «ilajnur, ut anie exocssionis
ted le,ra vetlra deterla, civitates vestrm igne exuslm dieoi, si fieri potesi, peccattoruin «ord^ns eroun-
(Isai. i, 6, 7) : sic sunt qusedam peccata quae ani- «lati cu«i Sanctis valeaiiius assurai, in Christe Jesu,
iuaro sordidaut, et iadigenl homine qui habcat poam, cwesilgioriaetiniper.iuminsfletulaiiaeculoniiri.Aiiieii.
nitrique sermoneui; alia vero lalia sunl, ui non pos- HOMILIADBOIMAfJUARTA.
sittt supradieti sermouis virtute curari, neque enim De eo quod scriptum est: Et dixh Dominus ad me
sordibus comparaiilur. Idcirco sciens differentias indiebus regit Jotke {ierem. m, ii), usque a& eum
" flieronymns: ei multiplicaverislibi Iterbampoam: own itbuvherbam, reddidewmtLXX, saponariam her-
ettoiahacHoiiiilia,7r6ay,noiialiterverlit,quain,poaro.: bam dntellexerint; qua«a,cum propria voce anpellare
al Hebraja babent Jerem.n, 22, rvnil, ubi id LXXrcd- non possent, generaU, 7rqav, nuncuparuut; >uipole
dtderunt itbav,Hieronyimis, herbamborith.ItaMalach. cujusin dctergendis vestibus tritissimus essetetno-
tu, 2, W"rO 0'D2M veriunt.LXX troa r\vvbvro>», .tissimus usius, dubioqoe 1ocum non -retfinqueret.
Hieronyin. herba [ullonum. Quid sit n'Ta, mullifa- '«»TJieodoretUSin.hunc loCUIIl,ttbav, raimb.yii;yvbusvu
riara disputatur : alii smegma esse volunt, ,et quid- pvuuura bvouu&i. Herbam .appettal, gumdetergendi,vi
qutd detergendi facultale pollet, a -m, erpurgare; prwdita e lerra proveniunt. Porro ex jroa factum est
Syrosexponit. sit/pAur:alii saponem ; alii, crpouSiov, iRabbiniciim, ntTS. «l^od Rubiamtinctorttm signili-
herliaui fl Latinis lanariam dic-iam; siv.er.adiciilam; «it. Usurparunt quoque Arabes : Gtimci reddunt,
alii herbaro earo quoe saponaria appellalur, quaque £pu9poSavov.Hipc Plulo in libro, Tt?.o TWV6eio>v
expurgandis, et detergendis pannis utnniur fullones. xknpovbuo;'fovu Si epvBpovipunveverat. Origenes.
VerisiiniHinia hsecestpostrema sentenlia, quam wie- -Honril. 2 in'fixod., rhua, qum apud nos Rubens vel
tw Hieronymus ia Jerem. u, 22 : Pro herba borHk, Verecwidadici potest. Hieronymns de 'Nom. Hebr.
inquii, guat» nosul iu Hebrwo posita est, vertimus, in bExod., ,Fua,.i-uttrtroi..HcETius.
LXX ttanstuletnnt itbuv, nt tigntficatent hetbam ful- Coiitrarium porro docet Origcnes horoil. 2t
lonum, qua jvxtaritum provinciwPatmstinwin virenli- in Luc cosniniirum diiinlaxatigneo fluiiiinea Cbrisio
bus ethumeclisnascitur locis, elad lavandasmdes eam- bapiizatum iri, qui :iqua el s,piritu ifuw.int bRptizati,
dem vim habet, quam et nitrnm. MaUlisuusSylvaiicus et purgationc eguerint. Atbouiil. 6 ,in ,<Es.&tl. ellio-
ru Pandectis, vi)ce4FuUones: Sapoiurria vocatur herba mTI. 25 in Nura. et honi. 3 in jisaMn. xxxv^, uiiuro-
fttllonum, qnod ex ea lavmt.et abstergunt pannof ful- guamune igoe pnrgjmdumpranutij,iat, m z «obis fu-
lones, borith, burith : ita et in Rorich, et m Guaisdo; sius JII Orkenwiis ex^.icatur- J4m.
c
ita et R. Jona. Unde duliitanduro minirae est, quini . .M.ss.Rejjri^u.d.RqeUum,,'»^^'*»».
687 S. EUSERII HIERONVMI 688
locum in qno ait: Justificavil animam suam Israel ^j^ sit justior. Et dedi ei libellum tepudii in manus ejus,
a peccatrice Juda (Jerem. m, 11). et non timuit prwvaricatrix Judct soror ejus, sed abiit,
869 I|)Sum primum lectinnis sermonem, qui el fornicata est et ipsa, et facta est fornicatio ejus in
perobscurus est, debemns excutere, et postea , si niltilum, et mmchabatur in lignum et lapidem: et in
Dominus dederit vi.rni intelligendi, ad nltiorem sen- his omnibusnon esi conversa ad me prmvaricalrix Ju-
sum venire. In Rcgnoium libris ferlur histnria, da, ex tolo corde stto, sed in mendacium(Ibid., 10):
quae docct post Saloinonis iitleriluin, teroporibus nec limuii ex his quoc fecerat Israel, ut tntocorde
Roboam duodecim iribus fuissedivisas: id est in cnnverteretur ad me, et deposito mendacio, in quo
deccm iribus regnasse Jerobnam, et vocatas eas perseverabat, vere ageret poeniteiuiaro. Et dixit
esse Israel: duabus vero prtcfuisse Roboaro, ct vo- Dominus ad ine, justificavit animam suam israet a
catas eas esse Judani. Quae a discretio populi juxla prwvnricatrke Juda (Ibicl., 11): Peccata Israel cum
fldem libri, usque ad praesenlem diem pcrinanet. Jud.c viiiis comparala justificani quodainroodo ani-
Nequc enim in aliquibus voltitniiiibus invenitur ubi mam ejus. Vade et lege sermonesislos ad Aquilonem
Israel et Juda sub uno rursus iroperio redigamur. (lbid., 12). Si inlellexisti liistoriaro, videanius quid
Primus itaque peccavit Israel sub Jcroboaro, et cae- in his sernio myslicus significet. Vocatiogentium,
teris siiccessoribus ejus; et lanta peccavit, ut aDeo gj exspeclalio lsrael, habuil exordiuin, ut lestanlur
traderetur captivitaii, et serviret apnd Assyrios apostoli, post annunliaiioneni quam Jtidoeorumprae-
usque ad praseniem diem. Et Juda peccavit, iradi- dicaverunt Synagogis: Ad vos, dicenles, erat rnissus
tusque est Babyloniis, non usque ad Iindiernam sermo; sed quia indignos ros 871 judkatis mternw
dicm, sed (ut Scriptura tesiatur) sepiuaginla anuis , vitm, ecceconvertimur ad gentes (Act. xni, 46). Pau-
de quibus Jeremias prophelavit, et D.miel. Siin- lus quoque sacra yoce loquitur: lllorum peccato
tellexisti bisloriam qu;e in Regnorum libris scripla salus gentibus facla est ad zelahdum eos (Rom. xi,l I).
esl, considera verba prophet:e, et videbis eumdem Igilur roulia pecraia illius populi fecerunt euro a
expriuii sensnm. Accusalurlsraeletdicitur: Audiens Domino derelinqui, et nos ad spem salulis veuire,
congregalio Juda , quod ob peccata gtia Israel tratli- qui alieni eranius tesiainentoriim , et repromissio-
tus sit ca|itivitati, non egit posnitentiam , ncc con- nis. Unde etenim mihi nescio ubi extra sanctam
versa est ad nie: sed inlanliim peccala peccatis cu- terraro nato, nunc de reproinissinnibus disputare,
mulavit, ttt ad coropariitinnem viliorum ejus justinr et credere in Deum pairiarcharum Abraham, Isaac,
inveniatur Israel. Deinde propheta prtrdicare ju- et Jacob, elin JesumCltristum qui omnium propbc-
betur ad I>rael, ut qitia Juda pejor illo facius sit, taruro vocious praedicalus esl? b Si intellexisli duns
converlatur ad Dnrointtm , et Israel, et Juda stib Q populns, lsrael et Gentiuiu, iniellige transnigia-
uno imperio fuiuros esse, et ad pristinam redittiros tionem Israel de [Al. in] populo Judacorum , el de eo
concordiam. Quod ut planius fiat, ipsius Scripturae scripiuin esse: Dimisi eam,cldedi ei libellum repudii.
vcrba ponenda sunt: Et dixil Dominus ad me in Dimisit enim vere Deus populum Israel, el dedil ei
diebus Regis Josim : Vidisli quid fecit mihi habitatio libelluro repudii, ut c sequens firmat exemplum.
domus Israel (Jer. III, 6, 7, 8)? Non dixit Juda, sed Jubet lex Moysi roulieri displicenti viro suo dari
prius Israel. Arnit svbtus omnemmontem excelsum, libellum repudii, et dimiiii eam, et tunc viro licere,
et subtus omne tignum 870 nemorositm, el fornkala utalteram ducat. Juxta hunc sensum inielligc acci-
est tllic etdixi, postquam (ornicula est liwc omnia : pienies Judocoslibellum repudii, et omnino dereli-
Convertereadme,et non est conversa.Elaudivilprmvari- cios a Domino. Ulii enim jam apml ens prophel;»?
cationem ejus, idestpopnli Israel, prwvaricatrix Juda. ubi signa viiliilum? ubi manileslatio Dei? Non lem-
Etvideruni,idesl,iiquieranl de Juda, quoniam de om- pliim, non victiuiae, nnn alius quilibet ciiitus volu-
nibus coinprehensa est in quibus mmcliabaturhabilalio minibns Legis expressus. Ejecti sunt de regionibus
Israel. Dimisi eam el dedi ei libeilum repndii. Dimisi suis, aique itadedit Doroinus libelluro repudii Israel.
eniro populuin Lrael, et ejeci ens in Assyrios : Et Posl eos nos qui in Scripturis Judaei vocamur (Ju-
tledi ei libellum repudii in tnanit ejus, et non tiinuit ifj daei auiem propter tribuin Juda, ex cujus Salvator
prwvaricutrix Juda (Jer. iu, 9). Post lanta quaepassa stirpe descendil) conversi sumus [Al. siiniis] ad Do-
est 1-rael, dimissa a Deo, accipiens libelluro repudii minuin, et novissima nostra, quaeulinaro saliem in
in mauus suns, dcbuerat a vitiis Juda converti, et hoc tempore non coroplereniur, similia fulura sunt
per aliena peccata cnrrepia, sibi siroilia proec.tvere: peccotis Juda, iinmo pejora. El ul credas iu con-
quae nou soluin peccare non desiil, sed pri-tina sce- summaiione saeculi deteriora nobis evenlura quam
lera duplicavii, iiitantiiin ut ad compnraiionem ejus evenerunt Judaeis, audi Salvaiorem in Evangelio
congregalio Israel, quae prius fuerat ipsa damnata, praedicantcin : Cuin multiplicalm fuerinl iniquitatet,
a Unns Reg. ms. apud llueiium, quwdiscessio.
b Hienroynins. Si intellexisti duos populos. lsrael, yap OTIi? MouSaavaTSTa^xsv o Kvpto;nua>v,et homil.
16 , u\V iuv tSn; rpoittxa>;\iyauevovrbv Xptarbv, urt-
et gentium : senleniiam r>tnlii , n vcrliis discessit. 7T0TSuuapria IouSa r)uS>viart, TWVTrtiTTSuovTtav iiti
Orisrenes paulo iiiferius : elru vuei; 'iouSa, 'louSa Si rbv Xptarbvrbv ix fv\r); 'louSa. HotTIUS.
Sta TOVaa>rr)pui%'lovSu fvkr); uvareikavra, el homil. c Apud Rabanura , u( retinquens firmel
exemplum.
9, S.vSpt;'louSa nuti; iauev Stu TOV Xptarbv,itpbSnkov
tii) TRANSLATIO HOMILIARUM0R16ENIS IN JEREMIAM. HOM. XIV. 690
: et se-
refrigescet charitas multotum. Qui autem persevetave-,A veritatem ob delicta sicque benignus est,
tit usque m finetn, hic salvus eril (Mat. xxiv, 12). Et verns, et loquitiir ad nos per Propbetam dicens : Vi-
in alio loco: Fienl [Al. faciet] signa el prodigia in disli quid fecit iuihi habilatio domus Israel (Israel in
cmloet in terra, ad decipiendos,si fieri potesi [Al. pos- praesemi pro Judaoiuin populo accipe) abitl super
subiit usque ad omnem
set] e(iam electos(Ibid., 24) : 872 tantaque incre- oniiiemmontemexcelsum, ei
dulitas in universo hiimano genere fuluraesi,ut lignum nemorosum. Si consideres Pbarisaemn ascen-
Salvator noster (qui omnia quae sunl ventura co- denieiii templum cuin superbia, el non perculientem
gitoverat) loqueretur: Pu(as veniens Films hominis pectus suutit, nei|tie roala propiia senlienlem, quo-
inveniet fiiem super terram (Luc. xvm, 8)? Vere inodo dicat: Grattas libi ago, quia non sttm ul cmleri
" iste publi-
qttippe si judicemus fidem et veritateni. non nrol- homines, raptores, injusti, adutteri, el sicut
titudinero, et respiciamus voluntaiem hoininum, canus : jejuno bis in sabbalo, decimas do de subsiantia
nou coiigregalionem, videmus in taulo nuuero Ec- ntea (Luc, xvm, 11). Vides qimroodu ascendil super
clesiarum b fidelerodilficile repcriri. Tunc eraitt vere omneni monieni excel>um, ei inllarnmatus arrogan-
lideles, quando martyruro viciiroac feriebantur, lia isia piae-umat. Sunl autem alii qui ascendunt
qiiamlo cruentas exsequias prosecuti, tri.-tes ad Ec- supercolles, et fiuni sublus orone lignum non fructi-
clesiam e reveriebamur, omnis erat muliitudo lu- Bferum, sed neinorosum : squideni alicrius natiirae
d
geniitiro, qtiando catechuineni in prima siaiiui fide esl lignum, quod ubertate lertile est, allerius <|iiod
pro ferendo marlyrio docehanlur, quando roulier- lanium abundat fronde foliorum. In neinoribus et
culaeet infirmior [Al. infirmus] sextts usque ad mor- lucis nemo plantat ficum, nemo vineam, nerao ar-
tem maneb.it [At. permanebat] intrepidus. Tunc vere bores fertiles , sed oblectalioni visus tantum ligna
signa decoelo, tunc fiebant ponenla de lcrra. Tunc frondeniia. Talessunt baeretici, qui orationem suam
erant pauci quidem, sed verc fideles, auguslam et verborum decore coroponunl, non ut convenant au-
arctaro ingredienies viam, qiucducitad vitam. Nunc dientes a vitiis, sed ut delectent. Igiturqui istiusmo-
vero quando (acii sumus plures (quia diflicile est di seductione persuasus est, abiit sublus orone
plures c~se bonos, neque eniro mentitur Jesus di- liguum. Simulqiie attende quare non dixerit, onine
cens: Multi vocati, pauci auiem elecli (Mai.xx, 16); lignum, et tacuerit, neque rursiim additleril orone
ex lantis Cbristianam tidem pollicentibtispauci sane lignttro friieliferum, sed significanter adjecerit : sub-
[Al. salis] reperiuniur qui habcant fideni, ete veri- lus omne lignumfrondosum. Quaroobrern si intelligas
latem,' et beatittidine digui sint. Si itaque dicit: ctir praecipiaiurin Legc : Non plaivabis omne lignum
Primum propler peccata diroisi Israel, et reliqui jvxla allare DominiDei tui, nec faciet nemut (Deut.
euni in coroiuigrationem [At. comroinalionem] : Ju- ' xvt, 21) : noininaiim quippe iiiterdicitiir ne liicus
das autem audiens ea quae acciderant Israel, noluit planletur in templn, si ob-ervaveris quare dicium sit:
ad me converti: de nostris lo>|uilur peccatis, qui Fornicaia esl iltic, et dixi postquamfornicata est limc
lcgcntes ea qux passus est populus Judaeorum , non omnia : Ad me convertere, et non est converta, el vidit
linieuius, neque dicimus: Si naturalibus ramis non prmvaricaiionemejus prmvarkatrix Juda, de nobis dici
pepercil, quantomagis nec nobit parcet Deus? Si illos intcllige, qni derelinqueiites 874 pacluro. quod
gloriantes esse se olivaiu bonam, elde radice [Al. ra- cnm Deo fecimus, non servamus, neqne respirimus
dicem] patriarcharum, Abraham, ilsaac, el Jacob, priorem popnlum, leslamentum, et repromissiones,
Christus f clementissimiis Deus pro suo roerito era- et ncbiliiaiem geneiis per peccatum sinile perdi-
dicavit, quanto magis neque nobis parcet, si similia disse. Si essetisfilii Abraham, opera patris vestri face-
fecerirnus? Videbenignilatemeiseveritatein Dei. Nc- retis (Joan. vm, 39) : dicit eis Dmiiinus. Et in alio
que e;;im beniguus lantumest.et non severus: ner|ue Inco Joannes Bapiisla : Ne incipiatis, inqnit, dicere in
severus lanlttro, et non etiam benignus. Si beniguus vobis, quia patrem habemusAbraham: dicoenim vobis,
873 esset 1intnromodo, bonitatein ejus coiitenine- quia polensest Dominusex lapiclibusistis sntcitate fitios
remus : si scverus lantuin , desperatio nos salutis, Abtuhm(Lttc.in, 8): lapides esse nos signilicans. quia
propier peccata quae fecimus, praecipitaret in vilia. ad similitudinem lapidiimobdiiranteseordanosirare-
Niiuc vero quasi e Deus, necessdriatn quippe habe- nnimus verilatfm. Et vere omnipoiens Deus susci-
mus honiines bonitatem ejus ob pcenitentiam, et se- tabil filios Abrabae de lapidibus, si permaneamus in
a Legit Rabanus, fidem nostram, et non multilu- f Interserit Rabanus, qui suavis, etc.
dinem. s Legimus cuin Rabano, uuo<|iiepenes lluelium
b Lcgebatnr antea , fidem : Rabanus juxia Grae- m«. Reg., quasi Deus, necessariam quippe habemnt
ciim, fidelem, substiluit, qui et mox. fiebant, fegit hominesbonitatem, etc, cui leciinni concinil Crccus
pio, feriibanlitr. Groecequo>|tieest, iyivovro. lexlus vuvSi o>;&eb;uufbrepov*xu%Z/"'?0/*evfap ot
c Sic habet Ralianus ei Gra:cus npxbueBu: antea, av8pw7rotueruvoovvre;,elf. Tanlum ex eodmi Gr»CO
tevenebaniur, crat in vulgatis. maliro snppleri pncterea locum iia, quasi Deut
d ldero. in prima stnlim fidei perceplione de diffe- ultumque hctbet, necessatLm , eic. Niliilosecins prae-
rendo mariyriodocebantur, quod poslreinum verbum fererola hirc leciio fuerai alleri hicteutis iupressse,
rescrihere iu texiu nou diibilavimus, cum iniiius quoenon IIIIO laborai inendo. quuti dans necettaria,
bene antea essei, ditcebantur: coegit enitn et Grae- quippe habemusomnesbonilalemejus ob pcenitentiam,
cum verbum xaTUxwvTo. etc.
c Rabanus, et vera beatitudine dignam. Si, elc.
6J1 S. EUSEBII HIERONYMl 6H2
adoptione Cjtis,ct Bpiritumper quem adoptati stnnus,, Acredidimus in Clirisiuni, legamus Scripturas, videa-
cuslodiamlls In nobis. Vidit ergo praevaricalionem mus quis justificaltis sit, quis olfenderit Deuni, el
Israel pfaevarlcatrix Juda, quaenoli servnvit paclum cum omni observatione nilamur ea facerequoe justos
quod cuin Deo fecerat: Et vidit quoniamde omnibus, legimus fecisse, et cavearous in hoc incidere in quee
in qttibus mmchabatur,coinprehema est itla generatio. inciderunt hi qui (radili sunt capliviiali, etejccti de
Omnia quippe quaepassus est Israel, nos qui sunius hoereditate Dei. JElnon limuit prwvarkatrix Juda, sed
Jiula, legeiites in Sacris voluinliiibus, invcninius [Al. et] abiit, et fornicata esl et ipsa. Post fornicalio-
quoniam dc oinnibus * quibus coroprehensa est, in nero, in qua prius [Al. primus] corruit Israel, forni-
quibus tnoecliabaturbabitaiin Isr.iel, dimisit eain Do- cata est etiam Jitda. Et facta esl fornicatio ejus in ni-
minus, et dedit ei libellum fepudii. Et cuin debere- hilum, ei mmchnbalurin liyno [Al. lignum] tl lapide
inus ex liis quae illi passi sunt, nos ad mcliora con- [.VI.lapidem]. Quando peccamus duro contra Deum
verli, elinspicerequod [Al. quia]illi propter peccata corde, nibil aliud facimus, nisi cuin lapide fornica-
tradili sunt Captivltati, et interfecti ab inimicis, et mtir. Quando in b voluptate peccamus, tnoechamur
civitates eorum igni exustae sunt: cum itaque, ut sublusomne lignum nemorosum. Et in his 876 <""-
diximus, haecnobiscuro dcberemus[A/. debuerimus] nibusnonest conversaad mc prwrarkatrix Juda ex toto
reputaie, quia si Deus naturalibus ramis non peper- B corde suo, sed in mendacio. Et nos conversi sumus ad
cit, qiiantum roagis nec nobis parcet? si illos qui de Doroinum; sed quia uon ex loto corde conversi, di-
patriarcharum genere descendebant.sic propier pec- cilur : Non ett converta ad me prmvaricatrixJitda ex
catadimisit,quid nos necesse sitvocalos exgentibus toto corde suo, sed in menducio.Neque vero ait: Non
pati? nilill horum repulamus, et ideo nos vocatos esl conversa ad me proevaricalrix Juda cl lacuil: sed,
ut illi incilentur ad zelum, videntes servos ali- Nonesl, inquit, conversaad me pravarkalrix J uda
qtiando [Al. (|Uondani], libcros, ignobiles aliquando, ex toto corde suo , verum in mendacio: ut oslenilciet
iiiinc Dei filios. Siautem illi lanta passi sunl, quanto eos qui convertunlur, si non ex tolo corde conver-
inagis nos, si peccaverimus, pejora paiieniur? In tunltir , in nieiulacio, non in verilaic converli- Qua-
quibus moechabatur habitalio dorous Israei, dimisi propter legamus velerisTestamenti bislorias, el pro-
cam, el dedi ei libelluro repudii in roanus cjus, et pbelas, cl si quos justificatos invcnerimus, iniitciuur
non tirouit praevaricatrix Juda hxc, quae fccil lialii- ea, per quae illi justilicati sunt. Lcgainus Evangelia,
lalio Israel, quia dimisi eam, 875 et dem e>lil^el- et omne novum Testamentum. Legainus aposioli
luro repudii. Nec tlniuil proevaricalrix Juda, ut ne Pauli Epislolas universas, cl scribnmus in cordibus
ipsa propter peccata sua, siniilit sustinerel. Si quis nostris, vivcntes juxta procreplaccelestia, ut non tra-
liuper euiplus domuin einpioris et doroini fuerit in» " datur el nobis libellus repudii, sed colncredes [Al,
gressus , sciscitatur ab aliquo conservo, quis de haL'redcs]cfficiamurcum ChristoJesu, cet videbimus
prioribus servis offenderit doniinuut , qnid prome- quod pleniludine geutium Ecclesiaro Dei iiiiriicuute,
ruerit: et si voluerit in domo doroiui perseverare , in novissiniis salvelur Israel, seciniduni illml elo-
cavet ea facere, qum eos fecisse audit [Al. audivit], qtiium : Cuniautem plenitudogenlium introkrii, tunc
qui verberibus et tormentis, et relegatione digni omnis Israel salvus crit, el fiet nnus grex, et nnut
exstiteiunl. Deinde diligentissime inquirens quid fe- pastor ( Rom. xi, 23; Joan. x, 10 ), docens in com-
cerunt illi qui libertatem a domino meruerunt, oroni mune populum sunm magnificare omnipotenlem d
labore nititur , ut ea faciat, quaeeos fecisse cognovit. Dominum cum Chrislo Jesu, cui est gloria et im-
Et nos itaque qui non eramus servi Dei, sed idolo- perium in saecula saeculorum, Amen.
rutn, et deeinonum, et postea ex geniibus congregati
a Mutilus sensus, aut verius nullus erat in antea b Rabanus, voluntate, quod et mss. Reg. penes
Vulgatis libris, de cmnibusmmchabaturhabilatio, etc. Hueliiim pr;cferunt : tum erat, peccavintus,pro, pec-
praeiefmissis hlsce, qnae ex Rabani leciione substi- camus: in Graecoest, 6rav uuupruvoutv.
tuimus, quibus comprehensaest, in quibut mcecha- c Mss. Reg. apini Huelinm , et pjenitttdinegentium
batur, elc. Restitutain boc pacto leciionero eompro- TJ Ecclesiain Dei inltoeunte , novissimussalvelur Israel.
bat Grrecus ipse archetypus, Artitepiituvruv uv xar- a Confer Hueiium Origenianorum lib. n Quoesi.2,
t\r)fBnr)xaTOtxtaTOU'lapurik],ev ol; iuotxaro. num. 29, subfinem.
INCIPITJNT HOMILI,E XIV IN EZECHIELEM.
HOMILIAPRIMA. chodonosor, atque ejecta deterra sancta, in Babylo-
niam usqtte perducla sit: pauci lamen justi, qui erant
De prima visione Etechielis (Cap. i).
in populo non obculpam suam suslinuerunl captivi-
877' Non omnis qui captivus est propter pcc- talem, sed ob id nepeccalores, qui fuerant jugo cop
cata sustinet caplivilatem. Naro Cum otnnis multi- tivitatis oppressi, omnino subsidinm non haberent.
tudo Judaeorumcausa peccati derelicta fuerit a Deo, Fiugamus quippe, peccatoribus in Babyloniam ab-
et captivitatem sustinens comprehensa sil a Nabu- ductis, justos in anliquis (inibus resedisse : liebat
6<JS TRANSLATIO HOMILIARUMORIGBNISIN EZECHIELEM. IIOM. I. 691
ut numquam peccatores remedium consequerenlur. A adhibere tormenia paqcantibu», nunquam misorieora
Disposuit igitnr clemens el benignus, et hominum et benignus Deus poenis scelera piinirci : sed quasi
amaioi' Deus inter supplicia qtiibus peccatores punlt, indulgeniissimus paler ob hoc corripit filium, ul eru-
etiam visitatioois suae miscere pietatera, nec iinmo- diat: quasi providentissimus mngister Ita severitate
derata poenamiseros premere. Semper talis est Deus froutis lascivuin discipulum castignt, ne amarl se
noster, excruciat nocentes, sed quasi pius paterlor- sentiens pereat. Vide Salomonero sapienlissimum
mentis clementiam sociat. Si autem vis agnoscore omnium, quid de Dci correplionibus suspicetur :
vera esse, quoe dicimus, vide quid acciderit in Fili, noli esse pusiltanimit In ttisciplina Dei, neque
iEgypto a faroe. Si voluisset interficere tantuni deficias correptus ab eo (Eccl. vn). Quem enim diligit
^Egyptios, et punire cruciatos in septennali fame, Dominus, corripit: ftagellat autem omnemfitiumquem
fccisset utique quod voluerat, et neque Joserh in recipit. Nttllus est enim, inquil Apostolus, filius, qui
iEgyptum descendisset, neque Pharao vidisset som- cum peccaverit, non flageUetuta patte. El ad hoc roi-
nium de his, quae iEgyplo fuerant evenlura, nec rabiliter addidit dicens : In disciplina perseverale.
rcgi fuisset oslensum a principe vinaiioruro, esse Tamqttam filiis vobis offert se Deus(Hebr. xn). Quis
quemdam , qui possit regi somniuin interprelari. enira filius, quem non corripit paler? Quod si extra
Nunc vero, ut cernis, Deus flagellat quasi paier, B dieciplinam estis, cujus participes facti sunlomne* ",
parcit autem 878 non solum Israel, veruro et adulterini, etnon (ilil estis. Sed sit [Al. si] forsitan
yEgyptiis, cum alieni sint ab eo, propter propriam aliquis, qui ipso nomine irae offensus criminetur
mansuetudiuem. El manifestum est quia boni Dei eam in Dco. Cui respondebimus, non tam iram esse
opus super eos exerceatur, dum Josepb descendit iram Dei, quam necessariam dispcnsationem. Audi
in iGgyptum, dum Pharao somniis admonelur, dum quod sit opus iroe Del, ut arguat, ut corrigat, ut
princeps vini interpreicm indicai, dum interpres emendel : Domine, ne in ira tua atguat m«, neque in
disserit vasa, alqne ita uberlatis temporc , frngibus furore tuo cortipias me (Psat. vi). Qui haec loquitur
congregatis, posterioris famis penuria vincittir. E scil Dei furorem non esse inulilem ad sanitatetn,
quibus omnibus perspicuuni est non esse immodera- sed ad hoc adhiberi ut curet oogroiantes, ut emendet
lam iram, quae ab haereticis in Creatore reprelien- eos, qui sermonem ejus audire contempserunt.
ditur. Poterarous quidem mullas bistorias retexere IdcirconecdeprecaiurnetalibusremediiBemendeiiir,
ad haec probanda quaedixi, sed ne videar a proposito ne cum pnenali medela reeipiat pristinam sanitatem,
rccedere, compendium facio sermonis. Propositum quasi si servus jain inter flagella positus, 880 D°*
quippe mihi est explanare de eo, quod propter pee- minuni precetur, repromiitcns ei se imperata factu-
cata sua captivus abductus sit populus Israel. Et ne J rum, et dicat: Domine, ne in ita tua atguat me, neque
forte aliquis arbitretur peccatores a Deo traditos, in furore tuo eorripiat me. Omnia quae Dei sunt, hona
ab eo ulterius non gubernari, et semel in captivita- sunt, el mercmur corripi, Ausculta quid dicat : Ar-
tem redactns, ultra dispensationem ejus," et miseri- gttam eos in audilu angustim eorum. Ideo audivimus
cordiam non mereri, proesentem locum diligentius ea, quoe de tribtilatione sunt, ut emendemur. |n ina»
eonsideremus. Daniel non peccavit, Ananias, Aza« ledictis quoque Levitici scriplum est: Si pott hla
rins, Misael a peccato immunes fuerunt, et tamen non obedierint, neque conversi fuerint ad tne, appo.
captivi effecti sunt, ut ibi positi captivtim populum nam eis plagas septemtuper peccata eorum. Si aulem
consolarentur, el per exhortationem vocis suae pce- poil hmc conversi non fuerint, emendabo eot (Levit.
nitentes in Jerusalem restituerent castigatos pro xxvi).Omnia Dei.qtiaevidenturamara esae, in ertidi-
tempore. Sepiuaginta quippe annis servitulis sup- tionem et remedia proficiunt. Medicusest Deus, pater
plicia pependerunl, ac sic deinde in sedes proprias eslDeus.duminus est, nonasper,sedbnis est doroi-
reversi sunt, quia sanctus prophetarum sermo de- nus. Si veneris ad eon, qui puniti sunt secundum
jectos aiiimos sublevaverat. Verum non soluni ii eloquia Scripturaruro , compone Scripturas Scriplu-
quatuor879 '" captivitate prophetae exstilerrou, ris, ut et le Apostolus docet, et videbis ibi dulcissima
sed et Ezechiel unus ex eis fuit, et Zacharias lilius ) esse, ubi amarissima existimantur. Scriptum est in
Baracbiaecaplivilatis tempnre sub Darlo rege ceci- propheta : Non vindicat blt in idipsum in judicio
nit. Inveoimus eliam Aggoeummultosque alios pro- (Num. i), Vindicavit gemel in judicio per diluvium
pbetarum iisdem prophetasse lemporibus, ex quibu» (Gen. vii, 19), vindicavit semel in judieio super So-
indicatur, Deum non tantummndo punire peccantes, doinam el Gomorrham, vindicavlt semel in judicio
verum et raisericordiam miscere suppliciis. Quod si super /Egyptum, et sexcenta millia hraeliiariinj
dubilas, audi voces tnrraenta paiientiuni, quomodosa- (Exod. XJV).Noli cxistimare quod boec ultio pfflna
cratini, etin crucialibus suisclementiamDeieloquan- tanlum fuerit peccaloribus, quasi post mortem, et
lur: Cibabitnos pane lacrymarum, e: polabis nos in la- supplicia iterum a supplicio excipiendi sini. Puiiiti
crymisel inmentura.Non aitindifferenter, inlacrymis; siiiit in procsenli, ne in futuro jugitcr punirenlur,
sed, in lacrymiset inmensura.Misericordia quippe Del Cerne pauperem in Evangelio, sqtialOre et penuria
in pondere. Si non esset utile conversioni peccanlium premitur, et postea in Abrahoe sinu requiescit.
» Corrupte adulteri legebatur pro adulterini,] et mox si pro sil.
695 S. EUSEBH HIERONYMI 696
Recepit mala tna in vita sua (Luc. xvi). Unde scis .A non qnod Deus vere electrum sit. Et quomodo non
an receperint, qui in diluvio sunt necati, mala est tale electrum Deus , quale videbattir: sic non est
sua in vita ? Unde nosti utrumne restilula sint talis ignis, qualisa rcnibus usque ad pedum finero
Sodomae el Gomorrhx mala sua in vila sua? Audi apparttit. Ignis iste consumit, et non est apposilum
testimonium Scripturarum. Vis Testamenti veteris quid consumat, ut lu quocrensrcperias, quid sit il-
testimnnium discere? vis novi edocere? Resliluetur lud , quod a Dei igne consuiuitiir. 882 &eusnosler
Sodoma in anliquum : et adbuc dubitas an bonus sit ignisconsumens est (Deut. iv). Quid consumit 11ig-
Doroinus puniens Sodomitas? Tolerabilius erit terroe nis iste ? Non ligna, quoecerniinus , non sensibile
Sodomornin et Gomorrboeorum in die judicii, dicit fenum , non stipulam , qttaevidelur : sed si super-
Domiutis miserans Sodoroilas (Mar. vi). Benignus aedificaveris fundamento Jesu Christi opera peccali
ergo esl Deus , clemens est Deus. Solem suum vere ligna , opera peccati fenum , opera peccali inferiora
oriri facit super bonos et malos : et pluit vere super stipulam , venit ignis, et universa ista examinat
justos et injuslos : non solum hunc, queni oculis (I Cor. in). Quis est isle ignis , quem Lex pnedicai,
cernimus solem , sed el illum solem, qui oculis et Evangelium non tacel ? Uniusciijnsque npus quale
menlis aspicitur. Ego malus eram, et orlus est sit, ignis probabit. Quis esi, Apostole, ignis iste, qui
881 mil'' s°l justiliae. Ego raalus eram el venil B probat opera noslra? Quis estignis iste sic sapiens, ut
super me pluvia justitiae (Mutih. v). Boniias Dei est custodiat aurum meum ulargentum meum splendidius
etiam in his , quae amara existimaniur. Igitur in ci- ostendat, utilloesumrelinquateum, quiinme esl lapi-
vitate constilutus estProphetes, et cerne quaevideat, dem pretiosum, ut malatanturoconsumai quaefeci,quoe
ne dolores sentiat captivitatis (Ezech. i). Deorsum superaedificaviligna, fenum, stipulam? Quis est isie
videt labores, sed sursum elevans oculos , apertos ignis ? Ignem veni mittere sitper terram , et b quam
suspicit ccelos, cernit sibi reserala cceleslia , videl volo ut accendalur (Luc. xn). Jesus Cbrislus dicit ,
similittidinem glorioe Dei, videt qualuor animalia , quam voloul jam accendalur. Bonus enim est, et
de quibus mulltis sermo, et difficilis interpretalio novit quia si ignis isle 1'ueritaccensus , malilia con-
est. Cernit aurigam quatuor animalium. Cemit rotas suroetur. Scripium est in Propbetis : sanclificavit
se iuvicem contiiienies. Auriga quatuor animalia non eum in igne ardenti , et voravit tanqiiam fenum sil-
totus est igneus, sed pubetenus a pedibus, el ex- vam (Zach. xm). Et rursum: Emitlit Dominus Sa-
inde usque ad snmmum electri fulgore rutilat. Non baoth in tuum honorem contnmeliam, el in tuam gto-
enim soluro tormenta habet Dcus; sunlin eo etiam riam ignis ardens accenditur , id est, uttu glorifice-
refrigeria. Punit peccatores; sed per ea mysieria , ris emitiilur ignisin opera peccaiornm luoruin. Vis
quae deorsum sunl. Neque enim Propheta ignem vi- C adhnc a Propheta discere, quia tormenta boni Dei
dit in capite, nut in his membris, quoe a luroboruro sint ad uiilitatem eorum , qui en sustinent, consli-
confinio ad summa consurgunt. Igneus est Doroinus; tuia? Ausculia eumdeni prophetam dicentero :
sed n rsnibus usque ad pedes , ut demonstret eos, Habes carbones ignis, sedebis super eos : ii erunt libi
qui in generatione versantur , igne indigere. Renis adjutorio\(Esai. LVII). Haccoportebat abscondere,
quippe coiius significatioest. Adhuc in luinbis Abra- et in roedium non proferre , sed c haeretici nos im-
ham palris erat Levi, quando ei occurrit Melchi- pellunt, ut celanda efferamus in publicum , quia
sedec (Hebr. vn.) Et in psalmo dicitur : De [ruclu tecta sunt utiliter apud eos, qni adlmc parvuli juxta
lumbilui ponam super sedem meam (Ps. cxxxn). Ig- animoeoetaiero sunt, qui metu indigentmagisirorum,
neus est a renibus usque ad deorsum Dominus.Gene- minis et terroribus corripiendi sunt ,et possint con-
rationis enim et libidinis opera gebennas suppliciis sequi boniiatem, ut per amara remedia a vulneri-
corripiuntur. Igneus esl Deus ; sed non tolus est bus peccatorum aliquando desislant. 883 Seropcr
igneus : superiora ejus elecirum sunl. Electrum non enim sacramenta Dei propter parvulos auilitores ve-
solum argento , verum et auro pretiosius est. Elec- laminibus quibusdam operiuniur. Quam magna mul -
trum autera pro exemplo fulgoris Scriptura posuit, titudo dulcedinis tuw , Domine, quam absconitisti
a Paria habetlib. I, de principiis cap. I, qucc huc J) et nihilominus iux in quo tenebrwnon sunt, lux sine
refernn opere pretium est : Quidenim, inqnit, con- dubio juslis, et ignis efficitur peccaloribus, ut con-
sumel Deussecundum hoc, quod ignis esl ? Nttniquid- sitmat in eis omne , quod in anima eorum corruptibi-
nam puttibitur consumere materiam corporalem ut litatis aut fragilitalis invenerit.
ist lignum vel (enitm, vel stipula : ct quid in hoc dig- b Confer qir.e inferius ad hnnc Evangelii loctim in
num de Dei laudibus dicitur, si Deus ignis est hujus- homlia 5 laudatuin observamtis.
modi materias consumens? Sed si consideremusquia c Puia Simonis, Valentini, Cerdnnis alioriimque
Deus consttmit quod exterminat: si consumil malas id genus hacreticoriim asseclas , qui dun principia ,
mentium coqilationes, consumit gesla turpia, consu- sive dtios deos statuehant : alteruni uialuro, lainet-
mit desideria peccali, cum se credentiummentibnsin- si jusluin , mundi coiiditorcm, Legis opilicem : bo-
serit, et eas animas, qum verbi ejus ac sapienliwef- num alterum , Cbristi patrero , et novi Testamrnti
ficiuntnr capaces , una cum Filio suo inhabitans, se- auctorero. Adversus borum vesaniani curo alii Pa-
cundum qnod diclum esl: Ego et paler veniemus, et tres , ul suiit Tertiillianus et Iretnrus , tmn praeci-
mansiomm apud eitm faciemus, ontnibus eorum vitiis pue Origenes passim velitatur, ut illi damnamlacac
passionibusqueconsttmplis, sibi eas sequedignum ef- conftiianil.»*soleriissirous audiat ab auctore dialogi
ficit temptum. Ita ct homil. 2 iuCanlic. Cantic.: De- de recta in Deum Fide.
nique ob hoc Deus noster ignis diciiur esse consumens,
C07 TRANSLATIOHOMILIARUMORI6ENIS IN EZECHIELEM. HOM. I. 698
limeniibus te. Legis et Prophetarutn Deus abscon- A oui mane oriebatur, contrilus est tuper. terram
dit muliiludinem bonilatis suae non diligentibus , (Ita. xiv). Jesus loquitur: Videbam Satanam, quasi
sed timentibusse. Parvuli quippe sunl, nec possunt fttlgitr de cmlocadeniem (Luc. xvm). In quo differt
cum enioluraento suo discere quod amentur a Patre, dicere fulgur aul luciferttm de coslo rueniem ? Quod
ne dissolvanltir , ne despicianl bonilateiu Dei. Qua- ad rem pertiuet, omnis consonaniia de cadenleest.
propier cum audieris de populi captivitaie, crederc Deus quippe mortem non fecit, nec malitiam ope-
qttidem vere accidisse eain juxta historiae (idem, sed ralus est. Liberttm arbilrium et homini , et Angelo
in signum rei alierius praecessisse, et subsequens ad uuiversa pennisit. Hic jamintelligeuduni esi, qtio-
significasse mysterium. Nain el tu, quivocaris fide- modo per arbiirii libertatem, alii ad bonorum con-
lis, qui conspicis pacem , Christus quippe pax nos- scenderint summitatem, alii corruerint in maliiire
tra est, in Jerusalem commoraris. Si aulem pecca- profiindiim. Tu vero, homo, quare non vis arbitrio
veris derelinquet le visiiatio Dei, et iraderiscaptivus te luo dereliciuin ? Quare ocgre fers nili , laborare,
Nabucbodonosor, el tradilus duceris in Babylonem. contendere, et per bona opera teipsum causam b
Cum enim confusa fuerit anima ttia a vitiis, et per- tuae fieri saluiis ? An magis te delectabit dormien-
turbaliouibus, abduceris iu Bahylonem , quoniam tem , et in olio constilulum acierna prospcritale
Babylon confusio inlerpretalur. Etsi rursum pce- B reqniescere ? Pater meus, inquil Dominns Jesus
nitentiam egeris, et per. conversionem veri cordis Christus, usqitemodo operalur, et ego operor (Joan.
misericordiam Dei impeiraveris, mittilur tibi Es- xv); et libi di.-plicet operari qui ad opera natus es?
dras, qui te reducat, et acdificare faciat Jerusalem. Non vis opus tuum fieri juslitiam , sapientiam , ca-
Esdras quippe interpretatur adjutor , el miititur stitatem ? Nnn vis luuni opus esse forlitudinem ,
tibi verbum juvans, ut reverlaris in palriam tuam. aliasque virlutes ? Igitnr in capiivitalem ducuntur,
Sacramentum estet id quodinaenigmateet a Daniele qui propter peccata sua servitutis meruere suppli-
diciiur , et ab Apostolo abscondente pariter et re- cia. El venit Jesus Chrislus prwdicare caplivis remis-
velante narratur : In Adam omnes morimur, et in sionem, el cwcisvisum (Luc. IV). Iste clantai eis. qui
Chrislo omnet vivificamur(lCor. xv). Fuit quippe sunt in vinculis : Egredimini , et iis , qui versanlur
Adain in paradiso , sed serpens captiviiatis ejus in teuebris: Videte. Et nosfuimusin vinculis pecca-
causa exstiiit, et fecit, ut ejiceretur sive de Jern- (orum , el nos aliquando versabainur in lenebris ,
salem, sive de paradiso, el veniret in locum bunc adversuni reclores tenebrarum mundi islius concer-
lacrymarum. Serpens hosiis est contraritis veritati. lantes : venit Jesus omnium prophetarum vocibus
Coiiirarius autem non a principio creatus est, ne- praedicatus , dicens ligatis : Exile: cl constituiis in
que slatim super peclus , et ventrem suum ambula- C tenebris : Aspicite. Si antem vis audire Ezechielem
vit, neque fuit ab initio maledictus. Sicuti Adam filium bominis in captivitate pracdicaniem , et iste
et Eva non stalira ut facti sunt, » non peccaverunl: (ypus era( Ciirisli : Ideo faclum est ,ait, in trigesimo
ita et serpens fuil aliquando non serpens, cum in anno in quarto mense , in quinta inensis, el eyo eram
paradiso deliciarum moraretur. Unde postea cor- in medio caplivilalis secus flumen Chobat, et aperti
ruens ob peccaia meruit audire : Tu signaculum tuni cmti. Secus fluvium ergo Chobar Ezechiel cum
simililudinis , corona decoris in paradiso Dei natus es, triginta esset annorum aporlos vidit ccelos. EiDo-
dortecinventa est iniquitasin le, ambulasliimmacula- minus 885 Jesus Christus incipiens erat quasi triginta
tus in omnibus884 viis tui$ (Ezech. xxvin). De qtto annorun secus fiuvium Jordanem, et aperli sunt cwli
etiam Jnb memoral, quia in conspectu onniipoien- (Joan. r; Luc. III ). Et per omnem propheiiam Eze-
lis Dei siiperbierit : Cecidil quippe de cmlo lucifer , cliieli dicilur : Fili hominis. Quis autem c filius ho-
qui mane oriebatur, contrilus est super terram (Job rniiiis, ut Doroinus meus Jesus Christus. Respon-
xi). Vide consonantiam prophelici Evangelicique deant milii baeretici, d qui nativiiatem illins utphan-
sermonis. Prophetes dicit : Cecidit de cmlo lucifer , lasma eludnnl, quare Cbrislus filius bominis appel-
a Reclius hinc amoveas alteiam negandi particu- D qui in parabolis appellatur homo, el aliquo modo effi-
lam , ul seustis constet. citur. Nec sane homo aliquis qumrendusest, ipsiusque
b PraelusisseOrigeneroPelagio.notum: suntqueadeo filius dieendus est Servator, sed hac Dei naiionc
cauieciiiiiliociiiinejusinoilialiaejuslegendadngmata. stando, el qumipsum liomiuemesse sciscunt,
c Ainlt ijisutn Origeneni liujus appellatinnis, qua tequendo, parabolas
prudenier el caule inlelligendiis est, cutn
xar eiflxnv Cbrisltis Fditts hominis diciiur, causam Fitium hominisse ipse appellat.
edissetentem in comnietilar. iu Malili;eum cap. xxu, d Cum Dociiarum hreresim tam soepe Origenes
ex Latiua interpretatione : Causam reperire possu- insecieinr elidalque valiilissimis argumenlis, iiiiruni
mus, propter quam vlbv TOUav9pw7rou ( Filium homi- planc cst boc ipsum illi objeciuni, quod eiiicntiiiini
nis) vel, vibvTOUavBpimov( Filium hominis ) se ipse Christi corpus, ct spccie lenus apparens, noii veriun
sospitalor frequenler appellal, quod quemadmodum credideril. Quarta, inquit Panipbiliis in apologia,
hominttm curam gerens Deus homo in parabolis dici- criminatio, posl islas est, qum islis omnibusadversalnr
tur, et quodammodofortasse efficitur : ita et Servator, (cwca enim est maliiia) quod dicunt eum dicere Soxn-
qui Filius Dei primo et prmcipue est, Deus quoiue aet, id esl, pulalive tantum, et per ullegoriam, non
est, et Filins amoris ipsius, el imago Dei invisibilis, etiam secunduin ea, quw iuxta hislorictm referunlur,
sed in eo qttod primo ipse prmcipueest, non perma- gesta esse omnia, qute a Salvalore gesta sunt. Neque
net; at juxta illius administrationem, qui homo, in enim decedit a vero alibi. Operae preiium est suoe
parabolis dicilur, revera aulem Deus est, Filius ho- ipsum fiilejussorein nudire, turo aliis sexcentis locis,
miuis efficitur, imilando Deum, cum homines regit, ctttn praecipue horoil. 14 in Lucam ex ejusdemmet
6*) S. EUSEBIIHIERONYMI ;C0
latur? Ego affirrno (iliiini hoininis eum fuisse. Nam A , nos Januarius nuncupattir, baptismum Domini fa-
qui passiones as-umpsit huroanas, neccsse est ul ante cttim esse cognosciinus, qtii est roensis quartns ab
passinnero suscepcril uativitatero. Neqtie en 111 poiuit anno novojuxta supputatinnein Hebracoruni. Et quia
huinanos afleetus, verba, cousueiudines, ciucero, de quaiuor eletnentis mundi stibsistens corpus as-
niorlem recipere, si mui reciperel humanitatis exor» sumpserat, recipiens etiam sensus bumanos, ideo
diuin. Et conseqttens erat, naiiviiatem ejus aufcren- forsitan et in quarto mense, et 887 in quinto die
tes, iiiiferrent eliam passioncm, ct simpliciter di- niensis est inluitus visionein. Et ego eram in medio
cere : Non est crucifixus Jesus. Nunc vero crucem captiviiatis. Videiur milii ironicws dictum : Et ego
confiieris, et non erubescis. Judicis scandalum proe- eram in medioeaptivitalis. Et ego, quasi si dical juxta
dicas crucifixuro, et geniibus stuliitiam (I Cor. i), historiani qiiidero propheta, et ego qui non lenebar
et niinus scandolum passione vel roorte, erubcscis in peccatis populi, eram in niedio captivitaiis : juxta
nativitatem ejus confiteri. Nimiriini iiiiniis scandali sllegoriam autero Cbristus, et ego veni in locum
est, Jesum nalum fuisse, quain mnrluuni, ant si captivilatis, veni ad eos fines, ubi servi, ubi captivi
scandalum Christiana fides non vcretur, cur limes deiiiiebaniur. Habes istiusmodi Salvaloris nostri vo-
dicerc minora, qui [Al. quia] majora ausus es coiv ces in Prophelis, indignantis, quia non faciamus ho-
fiteri? Proesertiro cum nativitas illius non ex semine B ] mines digna dispensatione ejus, et maxime nos, qui
viri, et mulieris somno convenienti esse credaiur, in cuin putamnr credere. Dicit quippe ad Palrem
sed juxla propbeiao eloquitim dicentis: Ecce virgoin siiuni : Quw ulilitas in sanguine meo, dum descendo
utero concipiet et pariet filiuin, et vocabitur nomen in corruplionem? Nnmquidconfitebilur tibipulvis, aut
ejus Emmanuel (Isai. vn). Hoc quod dicilur, Em- annunliabit veritatem tuam (Psal. xxix). Invenio
manuel, non unum nomensoiiat, scd rein significat. (ptoque etaliam i->tiusmodivocem, quae ex Salvalo-
Adveniente quippe Jesu, dicinms, nobiscum Domi- ris nostri persona dicilur per proplietam quoerentem
nus. Non frustra ergo in trigcsimo anno prophetat animas plcnas jusiiiiac, plenas sensuum divinoruni,
Ezechiel. Nam et nomen ejus ligura Christi est. In- plenas sanciorum fructnum, et quaerenlem verilatis
lerpretalur quippe Ezechiel, impsrium Dei : impe- veros botros, sed invenientem plurimnspeccaiores,
riura autem Dei nullus est nisi Cbrisliis Jesus. 886 et infcraccs bonoruro, et idcirco dicenlem : Heu
Filius quoque Buzi scribiiur, quod inlerpretatur, mihi, quia factus sum sicut qui colligit stipulam in
contemptus. Si venias ad haereiicos, et audias eos messe, et sicut racemos in viudemia, ad quam non su-
spernentes, et pro nihilo ducentes Creatorem, et pcrsil botrus ad manducandum prlmitiva. Heu mihi
insuper etiam criminantes, videbis juxta illos con- (Mich. vii). Qnod dicilur, heu mihi, non est primo-
lemplissiini Creatoris Filiuin Doroiniim nostrum Je- C geniti toiius creaturae, non est divinitaiis vox, sed
suro Chrisluni. Quod si quis reluctatur, et non vult biiinanae aniinae, quaro suscepii, unde infert : Heu
haec, quoe exposuimm, quasi prophetiam recipere, mihi, anima tnea, quia periit reverlens a lcrra : el qui
quoeram ab eo cur scriptum est, in (rigcsimo anno corrigal inler homines non esl. Omnes in sanguine
vitae Ezecbielis apertos fu>sseccelos, et vklisse eum judicaniui', unusquisque proximum suum trihulai.
eas visiones, quae in libro cjus conlinenlur. Quid Hrec idcirc» roerooraia sunt, quia ait prophetes : El
mihi pmdest aimoium nuinerus, nisi boc ut discaro, ecjoeram in medio caplivilatisjuxla flumen Chobat:
Irigesimo anno et Salvatori, et prophetae ccelos fuisse quod interpretatur gravitudo. Gravis autcm est
reseratos, et spirilalibus spiritalia comparans, co- bujus socculifluvius, sicut et alihi sacrate dicilur.
gnosca>n universa, quae ,>-criplastinl, ejusdem essc Et juxla simplices quoque historiam explicat: juxta
Del sermones ? Quippe verba sapieniium ut stimuli, eos vero, quispirilaliierScriplurasaudiunt, deanima
el quasi clavi in attum confixi quia compugentibusdati significat, quoein vitae isiius incideril lurbines. Stt-
sunt a pastore uno (Eccl. xu). Ego et boc quod di- per flumina Rabylonis ibi sedimus, et flevimus, dum
citur, in quarto mente, quinta mentis, juxla possibi- recordaremur Sion : in sulicibus, in medio ejus stts-
litatem sensus roei investigans, precor a Deo, ul pendroius oryana nostra, qnia ill\c interrocjaverunt
idipsuni possiro imelligere, quod Scripturarnm ejus D nos, qiti captivos duxcrunt 888 "°*> verba cantico-
cotigruilvoluntati. Novus aniiiis iiiiniinel jam Judaeis, rum (Ps. cxxxvi). Isla sunt ilumina Babylonis, juxla
et prirous mensis apud eos a novi anni nuraeratur quae sedentes, el reminisccntcs j^alriacccelesiis, lu-
exordio. Agilur aulem pascha de numero novi anni. gent atque deplorunl, ubi suspendunt orgaua sua,
Prtnctpmm tnensiutnisle vobiserit in mensibtts anni in salicibus Legis et mysleriorum Dei. Scripium
(Exod. xn). Ab hoc anno numera niibi quartum cst in quodam libro, quia salignam omues creden-
mensem, et intellige baptizalum Jesum in quarto tes accipiant coronam. Et in Isaia dicilur : Orietur
roense novi anni. Eo cnini roeuse, qui apud Roina- qttasi in medio aqum feitum, et salix super aqttam
Hieronymi interpretatione : Jesus eral indulus vesti- s-jusfnurit, respondeant quarehoc polueril spiritale corput
bus sordidis. Quod qttidem et adv.r&us cos [acit, qui esse sordidum, aut quomodo inlerprelentur, quod
negant Doininumnoslrum, humanum habuisse corpus, posuimus: Jesus erat indutus veslibus sordidis ? Pa-
sed cxlestibus et spiritalibus (uisse conlexittm. St enitn ria habet et 1. n de Principiis cap. 6, et lib. v in
de cwiestibtts, el u( illi [also asserunt, de sideribus, et cpisi. ad Roni., et lib. contra Celsuin, c. 2, quaa
alia quadam sublimiori spiritatique nalura corpusi laud at lluetius, testimonia.
701 TRANSLATIO HOMILIAUUMOMGLNIS 1N EZECHIELEM. IIOM. I. 702
fluentem (Isai.XLIV). El in solemnitate Dei, quando A . Apostolicas lnlerpolaverunt, istiusmodi sermones
tabernacula ejus componuntur, salignns ramos in inesse libris eorum, quibus possit Crealor Christus
tabernaculorum fixione consiiinunt. Secut flitvium approbari, exspectat tamen omnis creatura filios
Chobar. Seeus fluroen istud gravissimuro saeculi. El Dei, quando liberenlur a delicto, quando auferanlur
aperti sunt cwli. Clausi erant cceli, et ad adventum [Al. auferenlur] de Zabuli manu, quando regene-
Christi aperti sunt, ut reseratis illis, venirel super renhir a Christo. Verum jam teropus est, ut de
eum Spiritus sanctus in specie columboc. Neque procsentl lnco aliqua tangamus. Vidit Propheta non
enim poterat ad nos comtneare, nisi primum ad suro visionein, sed visiones Dei. Quare non vidit unani,
natur.c consortem desccndisset. Ascendit Jestts tn scd plnriinas visiones? Audi Domlniim pollicentetn
allnm, capiivam duxit captivitaiem, accepit dona in atque dicentem : Ecjo visionesmultiplicavi (Osee xii).
ftominibus. Qui deseendit, ipse esl, qui ascendit super Quinla mensis Hic annus quintus captivitalis
omnes cmlot, ul impleret omnia. Et ipse dedit alios regls Joachim : trigesimo anno aetatis Ezechielis,
apostolos, aliot prophelat, alios evangelistas, alios et quinto captivilatis Joachim, Propheta mittitur
pastores et magistrosin perfeclionemsanctorum (Eph. ad Jiidoeos. Non despexit clementissimus pater, nec
iv). Aperti sunt cmii. Non sufficit iinum coelitm ape- longo tcmpore incommonitum populum dereliqnit.
riri, aperiunlur pluriroi, ut descendant non ab uno, B Quinius estannus. Quantum temporis inSerccssit?
sed ab a omnibus ccelis Angeli ad eos, qui salvandi Quiuque anni interfluxerunl ex quocaptivi servinnt.
stiiit. Angeli qui ascendebant et desccndebant super Statim desccndit Spiritus sanctus, aperuit ccelos, ut
filiitm hnminis, el accesseruut ad eum, et minislra- hi qui captivitaiis jugo premebantur viderenl ea
brotei. Descenderunt aulem Angeli, quia prior dc- quae videbantur a propbeta. Dicente quippe eo;
scenderat Christus, metuenles desccndere priusguam et aperti sunt cmli, quodamtnodo et ipsi intuebanlur
Diminus virtutum omnium rerumqne praeciperet; oculis cordis, quae ille etiam oculis carriis aspe-
qiiamlo autem viderunt principem mililiae coelestis xerat: 890 '•' factus est sermoDominiad Ezechle-
in lerreslribus locis commorari, tunc per apertam lem filium Buzii sacerdotem. Sermo Domini, qui in
viam ingressi sunt sequentes Dominum snuin, et principio erat apud Deum Patrem, Deus Verbum,
parentes voluntali ejus. Qui dislribuit eos cuslodes seimo qui credentes efficit Deos. Si enim dixit illos
credeniiuro nomini suo. Tu heri sub dacmonio eras, dens, ad quos sermo dei factns est, et non potest
hodie sub Angelo. Nolite, inqnit Dominus, coniem- solvi Scripttira , ad quoseunique sermo Dei faclus
nere unum de minimis istis, qui sunt in Ecclesia. esi, facti .>unl dii. Ezechiel quoque Deus fuit, quia
Amen enim dico vobis, quia Angeli eorum per omnia factus est sermo Dei ad eum : Ego dixi: Dil estis, et
vident faciem Patrit, qui esl in ctetis ( Malth. xvin). C filii altissimi omnes. Vos verout homines moriemini,
Ohsequuniur saluii lnoc Angeli, concessi sunt ad et quasi unus ex principibus cadetis (Ps. LXXXII). Ubi
889 ministeriurn filii Dei, et dicunt inier se: Si b ibeiis in novo Testamento isiiusmodi repromissio-
ille dcscendit, et descendil in corpus, si mortali in- nein ? Si oporiet iitstrumenta distinguere, el dicore
dutus estcarne, et sustinuilcrucem, et pro homini- intersedissidcntesdens, quod quidem nefascstetiam
bus morluus est, quidnos quiescimus? quid parci- suspicari, sed juxta abusionem dicimus , audacter
mus nobis? Eia omnes Angeli descenclamus e ccelo. profccto dicain, multo inajorein in veteri Testamento
Ideo et multiludo militiae ccelesiis erat laudanlium, osiendi liumanilalem, quam in novo: Egodixi, Dii
ct glorilicantium Deum, qtiando natus est Christug. eslis et filii altissimi omnes.Non ait, quidam dii estis,
Omnia Angelis plena sunt: veni, Angele, suscipe et quidam non estis : verum omues dii eslis. Si
sermone conversum ab errore pristino, a doctrina aulem peccaveritis, -ausculta quid sequitur: Vosvero
doemoniorura, ab iniquitate in altuni Inqucnie, ct uthomines moriemini. Non est haec culpa vocantis
suscipiens eum quasimedicus bonus, confove aique ad salutem, non ipse causa niortis, qui invitat ad
institue: parvulus est, hodie nascitur senex rcpue- divinilatem , et ad coeleslis naturae adoptionem, sed
rascens ; et suscipe tribuens ei baptismum secundac in nostro peccato, et iu noslro scelere consistit
regeneralionis, et adroca libi alios socios minislerii D quod dicilur: Vot autem tit hominet moriemini, et
tui utcuncii pariler eos, qui aliquando decepti sunt, quasiunusde principibuscadetis.Multi principes erant
erudialis ad lidem. Gaudium enim est majus in cmtit et unu*exeis corruit.de quo el in Genesi scribitur:
tuper unum peccatorem pmnilenliamagentem, quam Ecce Adam faetus ett, non, quasi nos, sed quasi ttnus
supra nonaginta novem justos, quibus non esl optis ex nobis (Gen. m). Ergo quando peccavit Adam,
poenilentia(Ltic. xv). Exsullal omnis crealura, col- tiinc factus cst quasi uiiiis. El faclus est sermo Do-
Imtalur, et applandit his qui salvandi sunt. Nam ex- tnini ad Ezechktem fitium Buzi. Etiamsi de Salvatore
spectatio crealurm tevelationem filiorum Dei exspec- haccdicta volueris intelligere, ne tiraeas, habetel sic
tat (Rom. viu). El licet nolint ii, qui Sciipluras allegoria intellectum suum: venit sermo Domini ad
* In aliis libris est, plutimis. Videtur vero Orige- hodie sub Angelo. Et locupletius paulo post. Confer
nes tumibi, cum maxime subsequenli contextu, non qu*>in hanc rera congessit Htietius Origeiiiannrum
quidem omnibus singulisque hnminihus, sed sanctis Iib. n, qu.fst. 5, num. 18. Setl et illud animadver-
tantummodo, qui Christi fiileni profiierenlur, custo- tendtiin , di-linciionem hanc pluralis numeri a sin-
dem Angelum assignare. Disttibuil, ait mox, cusio- gulari Hebraearo linguam minime pati-
des credeniiumnomini tuo. Tuheri tub dmmonioerat,
"703 S. EUSEBH HIERONYMI 704
eum , qui de Virgine nascebalur, id est, hominem, A j mala vero foras projicient. Oportet ergo in sagena
sermo semper in Patre manens, ut fterent utraque totius Ecclesiae esse et bona et mala. Si jam uni-
unum, et consociaretur horoo, quero ob sacramen- versa rounda sunt, quid dereliuquiiuus judicioDei?
lum et salutem universae humanilaiis induerel, di- Ei juxta aliain parabolaro, et frumentiim et paleoe
viuitati ejuset naturae uiiigenili Dei. Factus eslsetmo in area conliiicnlur, cum frurocnium lantum iuChri-
Dumini ad Esechielem filiam Buzi sacerdotemin terra sli horrea congregandum sii, el discernantur pale.c
Chalddiorum. Chaldad de coelestibus disputant: ab eo, cujtis venlilahruni in roanu ejus, et miindabit
Chaldaei nativitates hnroinuni ratiocinanlur. In areatn suam, et congrogabit frumcntuin in borreum,
terra Chaldmorum, quasi si dicat, enruin qui asse- paleas vero consumelinigneinexlinguibili(Luc. ni ).
riint fatum , enriiro qui causas univcrsilatis astro- Neque cnim assero arearo lotuni esse mnndum, sed
rum circuilu vendicant. Iste ergo nunc errnr , el aream intelligo esse ecetum populi Chrisiiani. Quo-
891 ista meniis perversitas figuraliter in Chaldoeo- modo unaquaeque area circuinscribitur, et estplena
ruin terra significatur. In terra Chaldmorum secus frumeiito, vel paleis, nec loliini fruineiiluin est, nec
fiumen Chobar. Et facla est illic super menianiis Do- lotiiro rursnm palea: sic in Ecclesiis lerreslribus
mini. Et sermo Domiui faclus est ad propheiam et alius est frumeuium, alius est palea, Verum ubi
manus, ut et faelis ornaretur et verbis. Et vidi B ] non sua causa, nec per voliinialem palea; sunt (neque
visiones. Aliqua perstringam, et licel pro angustia eniin ex proprio arbitrio frunicntiim esl) bic vero
temporis ea, qttae dixi, possint sufficere, tamen in lua potestate posituinestut sis palea, vel fruinen-
eiiani de totocorpore visionis summaqiioequelihabo. tuiii. Iloccnos docere debent, ut si aliquando aliquis
Et vidi, el ecce spirilus surgens veniebat ab Aqttitone. in congregationibiis nnstris viderit peccatorem, nnn
Diligenier considera rerum numerum quoe dicuntur: scandalizettir, neque dicat: Ecce peccalor in coetu
Spirilus surgens, sive auferens veniebal ab Aquilone, sancto est. Si hoc licet, si hnc conceditur, quare ct
ecce una res. Et nubes magna erat in eo: ecce duoe. ego non peccem? Dtiin in proesenti saeculo sumus,
Elsplendorin circuitu ejus: ecce tres. Et iijnisreful- id csl in area et in sagena, et boni et mali in ea
yens: ecce quaiuor. Et in medio ejus sicul visio elec- continentur. Quando aiitero vcnerit Cbristus fiet
tri in tnedio ignis: ecce quinque. Et lumen in eo : discretio, et implebilur illud quod ab Apostolo dici-
ecce sex. Post hmc simitiludo qualuor animaliuni, et lur: Oinnes nos oportel assistere unte ttibunal Chtitti,
visio eorum, et narraiio visionis: ecce septem. Et in ut teporlel unusquisquepropria corporis sui, quwges-
medio animalium, quasi carbones ignis: ecce octo. sil sive bona sivemala (II Cor, iv). Hoecin procemio
Quis potest isia minutaiiin exponere? Quis ila est de interpreiationibus visionum oestuans aniinus est
capax spiritus Dei, ut-boec Sacramenta dilucidet?! C locutus, et arobigens quae sileat, quaaproferat, quae
Oportebat accusatores Creatoris, et Dei propheta- leviter tacta diroittat, quae ex iis manifestins, qnae
rum prirnum intelligere quae dicuntur a prophetis, obscurius expnneiida siut, si tamen poterimus im-
et postea criminari. Qui enim vere accusat, ea de- plere quod cnpimus. Primuui ergo videmr spiritus
bel accusare, quoe novit. Si vero hocretici ne prope auferens: id quod pauloantc dixiinus, quia Dominus
quidetn sunt iulellectui divino, quomndo ralionabi- noster ignis consumeussit, eiiam nunc repetimns|,
liter accusant, quoscos nescire convincimus? Dis- et dicimtis liuic teslimonio congruere. 893
canl, qnis in bac visione sil sensus. Prinium appa- Quomndo ponitur spiritus auferens? Detts spiritus
ret spiriius auferens ; secundo nubes roagna in spi- est (Joan. IV), cl spiritus aufcrens cernilnr. Quid
rittt auferenie; tertio splendor in circuittt spiriius a nie aufert, et ab aniroa roea, ut inerito aoferens
auferenlis; quarlo ignis refulgens ; qtiinio in roedio praediceliir? Uliqnemala: et tunc seniio boniiaieni
ejus sicut visio electri, baud dubium quin in roedin ejus, si a me pessimaquscque sttstulerii. Neque vero
ignis; sexio splendor, in eodem eleclro. Confiteor putandiini est linem esse beatitiidinis, si a malis
libenler a sapiente, elfideli viro diciamsentenliaro, libcremur, inititim felicitalis est carere peccalo; ct
qtiam saepe snscipio. De Deo et vera dicere ppricu- in Jeremia scrihitur (omnia quippc quaein Piophoiis
liim est. Neque enim ea tantum periculosa sunt quoeD scripta stinl clcroenlissimo Deo vendico) :Ecce dedi
falsa"de eo dicunlur: sed etiam quoe vera sunt, et sermonesmeosin os luum, ecceconslitui te super gcn-
non oppnrtiine proferunlur, dicenli periculum gene- tes et regna eradicare, el suffodere,el disperdere, et
rant. Margarita vera est, sed si perverse, discrimen wdificare, et plantare(Jer. i). Benignus est Deus,
cjus esl, quod at'dicit pedibus eorutn. Et ut juxta dans sermones ad eradicandum. Verum quid est
nos aliquod ponamus exemplum, collectiones istoe quoil eradicari debeat, et snbverli? Si qui planiatio
nnn solum iu iElia, non lanturo Rorone, nnn in in animo roala est: si qua secta neqnain, banc era-
Alexandrin, sed in omni semel orbe 892 siinilitu- dicat, lianc subverlit serroo propheticus. Utinam
dinem referunt sagenae,quoeex omni genere pisrium autem contingat til mihi lalis serron donetur, qui
capil. Non possunl universa bona esse quaeincidunt eradicet h.-ereticorumseroina, el doctrinam ex Zabtili
in cam. Ait qnippe Salvator: Cum extraxerint, et fonte manantem, qui de ejus anima, qui nunc pri-
tecut littut tederint, eligent bona quidem in vasa stta, mum Eeclesiam ingredilur, idulolatriaeauferal plan-
* Sie et Genebrardi et Basileensis vetns'ior editio aut routiliim; sed quando veteres libri suppeiias
babcnt. Nec dubito tamen, corruptum lnctini esse, non ferunt, ex ingenio refigere non libet.
705 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. I. 706
talionero. Dedi sermonesmeos in os tuum. Ecce con- A ignis ad purganduro. Ideoque sollicile providendum
stilui te eradkare, et suffodere: scilicct ut si qua aedi- est, ut cum veneriuius ad ignem istum, tecuri trans-
ficaiin pcssiroa est, deslruatur. Quaro vellein et ego eamus per cum, ad inslar auri argentique, et lapidis
suffodere, quidquid Marcion in auribus deceptorum pretiosi, qu;e sine fuco adultera sunt, vel qui sine
aedificavii,eradicare, et subveriere, el disperdere , foco adulteri sutit: non lain uramur incemlio, quam
ul Jacob disperdidii idola. Usquead hodiernuin diem probeinur. Eccespirilus auferens veniebalab Aquilone.
est disperdere et oedificare. Hoeretici disperdere et El hoc quod ab Aquilone veniebal spiritus auferens,
subverlere tantum audierunt, in aidilicalionis auteni etpostea redit, habet 895 raiionem. Ab Aquilonc
plautationisque sermone surdas aures averieruut. quippe exardescunt roala super habitantes terram.
Neqtte enim volunt inspicere, quia iristia quaetttie Aquilo violentissimus venlus, quetn alio nomine Dex-
prima dicuntiir, et secunda quae laeta sunl. Quare truni vocarous, qui in qualuor cardinibus cceli, de
nunc ista memoramus? Videlicet ut manifeslelur Dei quibus venii spirare dicunlur, frigidior est alque
sermo subvertere mala, et aedilicare optiroa, eratli- vehementior. Nec non et illud quod de ordine castro-
care viiia, quasi agricola bonus, tii in purgalo caropo rum apud Israel in Numeris scribilur (Num. i), bujiis
uberriroa vittuliini messis oriatur. Hoec propler spi- rei obiinet figuram. Novissima enim caslra ad Aqui-
ritum auferentem. Vidit enini primum spirituin ati- R f lonem ponunlur Dan; prima castra Juda ad Orien-
fereutem, deinde nebulam inagnam in eo. Quando lem, deinde pone eum Ruben , poslea secundum
purgatus fueris ab auferente spiritu, tantuin ut aufe- mare Effrem, in extreroo, ut dixirous, ad Aquilonern
ratur omnc lnalum a te, et omne quod in lua anima Dan. Et olla, quaesuccensa describitur, a facie Aqui-
nequitiae versatur, lunc incipies eliam niagna nebula louis accenditur. Aquilo qttippe figuraliter dicitur
frui, quaein spiritu aufercnle consistii. Quse nebula contraria fortitudo, id est, Zabulus, qui est vere du-
proxima est ei nebuloe, quaro in Evangelio lcginius, rissirous venius. Venil eoiin ab Aquilone spiritus uu-
de qua venit vox: Hic est filius metis dileclus, in quo ferens, et nubes magna in eo: vitia ab eo esse expo-
bene complacui(Matih. m). 894 Spiritus vero aufe- suirous. Et splendor in circuitu ejtts, et ignis fulgens.
rens, deinde uebula magnainco, posleasplendidissi- Poluitdicere, ignisexurens, verum piguit Scripluram
mum lunieii in circuitu ejus. Ablatuni esl a te maluni. trislitiam nominare, et opus ejus ascribere, ideoque
Data e:l tibi uebula magna, ul pluat imbrctii super vi- pro penali vi splendorero tanlum apposuit. Et in
neani luam.Secundum ifud, quod alibi dicitur: Man- medio ejus, quasi similitudo quaiuor animalium. lsta
dabo nubibus,ne pluanl super eamimbrem (Isai.v), su- visio eorum. Similitudo hominis in illis. Et quatuor
per pessimain videlicetvineam. Si auiem hocde roala facies uni, et quatuor pennwuni, et crura eorum recta,
jubetur, haud dubium esl quin ccontrario si bona G ( el pennati pedeseorum. Videsqualia sint quoe regan-
viuei fueris, pluat super te nebula. Et splendor in lur a Deo, ut ibi: Qui sedes super Cherubim appare.
circuilu ejus. Deinde : Ignis fulgens, et in medio ejus Cherubiro inleipretalur, plenitudo scientim, et qui—
quasi visioelectri. Dupliciter auferl a nobis roala Deus, cunnpie scientia plenus est, efficitur Cherubim, quem
spiritu el igni. Si boni et inlenti ad praecepla Dei regil Deus. Quid sibi autem volunt quatuor facies?
situiis, ct sermonibus illius erudiaroiir, spiritu roala Qiia: salvanda sunt gcnuflectiint DominoJesu, et ab
noslra aufert, sccundum illud, quod scriptum est: Aposlolo triplicitcr nojninantur, ut in nomine Jesu
5i autem spirilu opera carnis morlificaveritis, vivetis. omne genuflectalur cmlestiumterreslrium et inferno-
Si verospirilus mala nonabslulerit a nobis, purcjalione rum (Phil. n). Quic atiiem genuflectunt Domino Je>u,
ignis indigemus ( Rom. vin). Idcirco diligenler ob- subjecia sunt ei. Et quoesuhjeeta stiut dicunt: Nonne
scrva coiijiiuciiones singulas. Prima cnnjunctio est Deo subjecia est anima mea? Apud ipsum enim salntare
spiritus el nebulae, secmtda ignis et luminis, terlia meum (Ps. LXI). Et: Oportet eum regnare donec ponat
electri et splendoris, ac singula, quoe quasi tristilia omnesinimkos suos sub pedibut ejus (I Cor. xv). Qttid
videmur, jucundioruro vicinltate pensantur. Sive est ergo quartum ? Ccelestia, terrestria, et inferna
enim spiritus orilur, slatim sequitur nebula: sive tria tantum sunt. 896 Nempe illud : Laudaie Domi-
ignis apparet, adjuiiciuin est ei luroen: sive electrum **
• num, cmlicmlorum, et aqua, qum super coelosest, lau-
praecedit, splendor in circuitu ejns est. Oportel det nomenUomini (Psal. CXLVIII ). Otnnia ista regun-
quippc nos quasi aiirum in fornace, et electrum ve- tur a Deo, et ducuntura majestate ejus. Quocumque
hementissimn igne confliri. Et in Imc propheta, quem spiriius ibal, ibant et animalia. Haec ipsa animalia
nunc expnuimus, babes sedeutem Doroinuro in me- habent siniilitudinem snper se hnminis, cum sinl
dio Jerusalem, et couflaiitein eos, qui mixti sunt quaiuor facierum. Nec dicium est in principio, quia
argenlo et stanno, et aerainenlo, et plurobo, querula facicrum quatuor sitit, sed quia inter qualuor facies
voce caiisaiitem de bis, qui habent iu se commixiio- eminet, et principatum tenet facies htimana, descri-
nem maleriae vilioris. Argentum,inquit, commixtum bitur, el quaedicitur facies humana, et facies leonis
factieslis, el tamquam granumde uva reprobumargen- a dextris quatuor panium, el facies viluli a sinistris
tum facti esiis (Ezech. xvi). Quando eniin creaturaes quatuor, et facies aquilae a quatuor parlibus. Videa-
Dei, quie ab initio bona est, superinducimus de malis> mus ergo an tripartilam animam significet, de qua
nostris vitia ac passiones: tunc argcnlo et auro oes,, etiam aliorum opinionibus disputandum esl,ut animae
stannum plumbumque miscemus, et necessarius cstt tripartitoe alia quarla fortitudo proesideat. Quae est
707 S. EUSEBII HIERONYMI T08
iripartilio auinioe? Per hominero ratiouale ejus indi A tial. Si me arguat Dei sernio, lentibo converti, iieo
catur, per leonem iracundia, per vitulum concupi- quia atlversuin me aliqua dicuntur, qui videor doc-
scentia. Spiritus veroqui pncsidet ad auxiliandum , tor esse Ecclesiae, debeo tacere : verum mihimetipsi
non est a dexiris, ttt homo, vel leo: non e.-,ta sini- non parceus, cuncia revelabo, qu:e dicla sunt, ut
stris, ul vilulus; sed supcr omnes tres facies consi- converlar a vitiis, ut fiam non ex his quos Scriptura
slit. Aquila quippe in alio loco nuiicupalur, ut per ntinc corripit, sed ex bis qui sermonem Dei veris-
aquilam, spirilum praesidentem animaesignificet. Spi- sime proedicanles, in Ecclesia exslilerunl inagistri.
ritum autem hominis dico, qui in eo est. Atque ila Proplieia super proplielas Isruel, qui prophetant, et
oronia ducuntur nutu Dei, ccelestia, tcrrestria et in- diccs prophetis. Quomodo 898 ^ °PUSpropbetarum
fecna, el ea qux super ccelossuui: ct cfficimur nns eral baec spiritu praedicere quae videbantur : sic eo-
omnes Cherubim, quae sub pedibus Dei sunt, quihus dein spirilu opus cst ei, qui exponere cupit ea, quae
conjunctac sunt roloe, et subsequirour ea. Non sub sunl lalentcr significata, ut inonslrelb, non ad cum
rola, neque sub saeculiditione rebusque versamur, fieri propbetiam, qui conlra Dei docel volunlatein,
cum jam per passinnem Chrisli sumus a niiiudi ne- qui proplietat de corde suo. Juxta simplicem quiilem
gotiis liberati. Et rota in medio rotm. Si consideres imellcctum, quidntn prophetarum de divino spirilu,
quomodo per conlrarios eventus salvalur universiias B loqiiontcs, non de corde suo loculi sunl, sed de
reruin, sive in his, qui ptiiantur errare, sive in liis, sensu Dei : quidam vero siroulantes se prophctas,
qui ab errore dicuiilur nlicni, videbis quomudo rola atque dicentes : llmc dicit Dominus, Domino non lo-
in roedio rotoesil. Hoecaulein regil oinnia, et quo- quente in eis, pseudoprophelae exstiterunt. Poiest
cumque vult lorquet lotitis universitalis Deusin Chri- autein et super cos, qui docentin Ecclesiis, si aliter
sto Jesu, cui eslgloria ct impcriuui in saecuiasaecu- quani poscil veritas, docent, pia^sens serroo con-
loruro, Aroen. gruere. Si quis enim ea, qux Jesus Christus Domi-
HOMILIASECUNDA. nus locutus est, c ipsa xque doceat, non de corde
Dc eo qnod dicitur : Fili hominis, propheta super pro- suo, scd de Spiritu sanclo loquilur sermoncs Filii
phctas Jsrael, qui prophetani de corde suo, usque : Dci Jesu. Si conseni.it Sauctus spiritus voluntati
Extendam maiaim meam ad prophetas, qui videnl ejus, qui in Apostolis locuius esl, non de corde pro-
vana, el divinant mendacia (Cap. xm). prio loquitur, sed de corde Spiritus sancti, qui est
897 Nullam speciero peccatorum Scriplura reti- lociitus in Paulo, quiest locutus in Pelro, et iu cae-
cet, de qua non doceat legenles. Oporluit eniin vcr- leris apostolisest locutus. Si quisvero legens Evan-
buin Dei roisstim ad sanandos eos, qr.i auiliebant, geliitm , propriuro sensum aptat Evangelio, non ila
oninem spirituin peccatorum perstringcre, et univer- G intelligens, ut Doininus loculus est, iste falsus pro
sis horoinibus loqui, ut nemo fraudarctur reniediis pheta esl, loquens de corde proprio iu Evange-
salularibus, et his roeilelis, quoe vulneribus possinl lio. Et de baereticis quidero niliil ahsurdum est
prqdesse curaudis. Quoniodo ergo dicunltir alia de ha:c dicia imelligere. Disscrunt quippe quasi in
populo, alia dc sacerilolibus magnis, et quxdam de Evangeliis , et quasi de Apostolis, uU>vavsuo-
presbyteris, ac nonnulla de dispensatoribus, ei qui- rura fabulas proprio corde exponenles, non in
dero bonis dispensaioribus laus, nialis vero culpa as- corde Spiritus sancti. Neque enim po^sunl dicere :
cribilur : ut alii exhoitationem accipiant ad meliora, Nos aittem sensum Christi habeamtis, ut vidcamttsea,
alii vero ul in pejora non corrnanl : sic oportet de quw a'Deo donala sunl nobis (I Cor. xu). Cuin aulem
Talsis ac veris prophetis divinam edoceri discipli- et super nie venerit, qui dicor ecclesiasticus, qui
nam, utprophelx quidcm accipianlur in eaiii demura accipio libruro sancturo, et nilor enm inierpreiari,
parteni, qui verbis Dei roinisiraul : per pseudopro- hoc quod de hxreticis inlelligi potesi, quxso au-
phctas vero designenliir Ecclcsiaruro magistri, qui dientes, ut diligenier attendant, et accipiaut gra-
non recte, scu serraone, seu vita congruunt ei, quam tiain spiritus de qua dictum est: Discretiospirituum ,
pracdicant, disciplinac. Laeiiquapropter sirous, si nos ut probati irapezitx facli, diligenter 899 obser
Scriplura commoneat, docens ut recedamus a vitiis, ** vent quaudo falsus sitn inagister, qtiando vero proe-
magis aulem si ordinis nostri aliqoos Dei scrmo per- diceni qnx suni pictalis nc verilaiis. Si ila<iue in-
stringat, volentes sanari, el converli a peccalis no- venio in Moyse, el in Proplietis sensum Chiisti, non
stris. Facttts esl sermo Domini ad prophelam Eze- de corde proprio, sed de spiritu sanclo loquor. Si
chielemdicens ei, Fili hominis, propltela mihi super auteni nibil congruum inveniens, miliiroetijisi con-
prophetas'lsrael. Fuerunl quidem et prophetae Israel fingor qua: loquar, fluciuans in sermonibus, qui sroit
nomine poiius quam veritate. Sunt aulem et hodie alieni a Deo, dr> meo potius corde, quam de Dei
in vero Israel, id est, Ecclesia, quidara psetulopro- sensibus loquor : Prophela, el dicesprophetis, qui
phetae, el falsi magistri, quibus hic serroo proenun- prophelani de corde suo. Non ait simplicjterde corde;
a Legisse videtur Rabanus quomodo opus prophe- phelant de corclcsuo.
tarum etat hwc dicete, qumjubebanlut, tic eodemspi- c Denuo idem, qumJesus Christus Doniinuslocuius
titu, etc. est, ipse qui decuit non de cerde suo, sed de Spiritu
b ldem contrario ferme sensu, vt numtrtt, nutic sancto.
ad eos fieri propheliam, qui contra Dei voluntatempro-
709 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS 1N EZECHIELEM. HOM. II. 7fl
sed de corde suo. Et prophetabis, et dicet ad eos: Au- Asimus
A etiam ca, qux conlraria sunt, considerare.
dite vcrbumDomini.Ha?cad me, hxc ad eutn dicun- Apostolus loquilur : Otabo spiritu, orabo et sensu.
tur, qni doctorem se esse proraiuit, ut limnr Dei Qui sensus iu cortle habet babilaculuni : Psallam
major oriatur in nobis, ne pericliletnur quasi sub spirilu, pmllam sensu (I Cor. xiv). Igilur el spiriius
comnicnlario scripto non ab homiuibus, sed ab An- cst et seusus in nobis. Et quomodo sanctus orat spi-
gelis Dei, sic proferre sermoneni. Novi quippe quia rilu, orat et sensu : psallil spiritu, psallil el sensu :
cum in judicio illo ordo consederil, de quo prophe- sic iste qui est falsus prophetes de corde proprio
tavit Daniel (Dan. vn): et libri fneriul aperli, omncs prophetat, el ambulal non posl spiritum Dei, sed
mei conatus, omnes mex expositioncs proferentur post spiriiuro stium. Esl quippe quidam spiiitus bo-
in medium, sivein justificationcm, sive in condoro- minis, qui versatur in eo, post quem procttl ab-it ul
nationem meam. In justificationem quidem mihi ego ambulem; sed iulelligens sancium Spiritum Dei
crunt, qux benedicta sunt: in condemnaiioneni vero, post DominuniJesum mciim ambulem. Itaque pro-
ea qux secus quam vcritas pnscit explanaia. Ex plietao, qui piophelani de corde , et aiiibnlant post
sermonibut, inquit, luisjustificaberis et ex termonibus spirituin non lani' Dei, quani suum, oronino, quod
tuis conclemnaberis(Matth. xu) : quasi habenti non Grxce dicitur non vident, et cst ambigua cx
omnes sermoues, de quibus jiistificarclur, ncque R ]| sermone senientia. Sive enitn ea , quae sunt genera-
ruisuin omnes serinoucs, de quibus condcinnareiur. lia idesl, geiierulianou vidcut, licetqtiadam ex
Si aliquis a sermonibus purus cst alieuis, et cis qui parte cotispiciant, sivc (quod ego melius reor) otu-
possint reprehendi, ex sermonibus suis juslificabi- nino non vident, licet sibi cx parle quadam vidt an-
tur, eiitoncoiidemnabiiur. Si aulcm niiniquam recle lur videre. Alii quippe in nobis oculi sunl roeliores
loculus esi, sed semper protulit prava, ex serrooni- his, quos liabeinus in corpore. Qui ocuii aul Jesum
bus suis condemnabitur, et non justificabitur. Verum Dominum vident, qui eos ad se intuenduin creavit,
quianos, qui non sumus ex onini parte perfecti, aut cerie cxci suiit. Si peccator sum, nihil video.nec
neque sic dicimus ul scropcr juslificcrour, ncquesic possumverilaiisluinenaspicerc./tt jttdicium quippe,
econtrario surons peccatores, ut semper conderone- aii, 901 '" ittttitdumistum veni, ttl non videlitesvi-
mur, el babenius alia vcrba ex quibus justificeroiir, deant, et viclentesceccifiant(Jo«n. IX).Siautemjustiis,
etalia ex quibus condemnemur : Deus super sta- accipiogratiom a Deo, etdemequoque dicitur videns.
teram suain utraque ponens, expendil diligeuter, Prophetxenim vocabantur nnle videntes. El:Q«tvi-
et judicat in quibus jtislus siin, et in quibus sermoni- det,ait,vade, descendein tertain Juda, et ibi co : mo-
bus cotidemnandus. Quod autc-ro in scrmonibiis fa- rare, et ibi prophetabis. In Bethei autem, jam non
cil, hoc idein facit et in geslis.Necesse est enini, ut C I adjicies u( prophetes(Amosvii).£irursumalibi: Visio
siul alia facta in quibns justificemur, et alia in qui- qtiamvidilIsaias filiusAnws(Isiti. i). Beaius cui reve-
bus condemnemur. Neque eniin sic perfecms suni, labitDominusoculos advidendaroirahilia delegeDei,
utomnia facla habeam , in quibtis justus existam : juxlaobsccrationemprophetxdicentis : Revelaoeulos
neque sic peccaior, nt talia cuncla feceriro, qux me meos, et comiderabo mitabilin de lege ttta (Ps. cxvm).
omni ex parle coudemiient. Esse autem ei alia fact.i Videamus autem ct nlium sermonera , per qnem
istiusmodi,900et a,'a isiiusroodi, ex hoc manifes- pseudoprophetx, et falsi magistri corripmiitur, a
lum est quod dicitur .: Quorumdam hominum peccata quo quxso ut, orantibus vobis , ego purus inveniar.
manifesta sunt, prmcedentiaad judicium: tjitorumdam Qux esl ergo igitur [F. ista] correptio ? Sicul vulpes
autem et sitbseqmtntttr(Rom. n). Simililer autem et in desetto propketmtui, Itrael. Animai vulpes nequam
hona facl.i manifesia suiit, el qux aliter habenlur, est, versutum, fndomnbile est,ferum est. Dicite,
lalere non possunl. ^Eque de intellectilins. Propler ait Saivator, vulpi isti: Ecce sanutionet perficio ho-
quod et inter se iuvicem cogilaiiontiro accusantiuin, die, et cras, el terlia die consumor (EtHech.xm; Luc.
sive satisfacientium judicium me cxspectat de oinni- xni). Has vulpes tiecessarias habtiit adverstuiialieni-
hus, qux Tacio,qux intelligo, qux lorjuor, el incer- " gcnas Samson , quariim caudis cuni a ign« viuctis
lus opperior, quiduaro roihi in illo jmlicio lutiiriiroi I {irecenlas cnim cepcrat) in perditionem eas frugum
sit. Quanloqne magis timor Dei mihi inculitur adl niisil liostilium. Isiiusinodi sunt falsi roagistri, ver^-
recipienda cuncta qux feci, lanto inagis custodires suti, maligui, el bestiis similes. Si talis sum , vul-
roe debeo : utinam quidem ab omnibus peccatis, sini pes sum , sed non simplicitcr vnipes, verum vnlpes
.lotcm hoc non possum, saltem queani a maxiniis. in desertis , vnipes iu pariclinis,.vulpes in rupibtis ,
Hxc <k eo, quod proposuimus de propbelis, qui pro- bxc enim in diversis bsen8ibus continenttir> Vcrsi-
phetant de corde suo, ad quos dicilur : Audite ser- pclles isti ct nequaro seuiper in deseitis, 6emper ift
monemDoinini, hmc dicit Adonai Dominus, vm iis,, solitudinibus rooranlur. Ubicuroque enim atiiroa ha-
qui propkelant de corde eac, qui 4tmbidantpost spiri- hitaiur a Deo, el S|iiritti sanclo plciia est, ibi non
lutn suum. Dtto peccata sunt, unum cordis, aliud1 polesl hxrelicoriim doclrina peneirare , nec valet
-
spirittts. Primura de meliori parie videamus, ut pos- eorum serino perrumpere» Ubi aatem solitudo Chris-
« Legit Rabanus ftu/ti pro igne. Vid. Jnd. xv, 4. b Idem, i»i diversit seduieuibus tmlmeHtw versi-
seq. petlet. Versipellesitli, etc.
Cll S. EUSEBH HIERONVMI 712
li, ubi desertum juslitix , ibi nequissimx discipli- A plerea dk: Hmc dicit Dominus pro eo quod sermones
nx venena versantur. Idcirco: Sicut vutpes, ait, in veslri mendaces tunl. Orate pro nobis, ut sermones
deserlis prophetm lui, Israel. Non slelerunt i» firma- noslri uon siul lalsi. Licct quidam hoinines igno-
mento. Si considerare volueris a magistros , videbis rantia judicii eos asseiani falsos , Dominus non di-
eos inlirnios, insiabiles, et non valenies dicere: cat, et recte nobiscum agetur. Si vero mille homi-
Slaluil supra petram pedes meos,et direxit gressus num eos dixerint veros , judicio purro Dei fueiint
meos (Ps. LXXIH) : et quia non sunl tales ut sielerint, falsi, quid inihi proderit? Dicunlet Marcioniix roa-
robusia radice fundati: ideo non stelerunt in firina- gistri sui veros essc sermones, dicunl et Valentini
meiito , sed dilexerunt movere pedes suos. Est au- robustissimam sectaro, qui fabularum ejus com-
tem et hoc grande peccatum sallem paululnm 902 menta suscipiunt. Qux utilitas? Quia pluiiini Eccle-
pedes movere, ut David'psalmista canit: Quam bo- six bxrelica pravilale decepii in eoruro conspiravere
nus lsrael Deus rectis corde : mei vero pene moli sunt sentemiam, hoc est quod quxriiur, ut Doroinus ser-
pedes. Beatus ille roultumque felix, cui robustissime monum meorum lestis assislat, ut ipse comprobel
consistenti firmos aniinx pedes habere conce^sum qux dicuniur sanctarum lestimonio Scripiurarum.
est,qui audire a Deo dignus est: Tu vero stamecum. Propter hxc ergo ad nos dicit Adonai Dominus: Ex-
Verum uon tales pseudopropbetx, non tales falsi B lendammunum meam ad prophetas, qui videntmenda-
magistri; neque eniro sic steterunl in lirmamenio. cia. llx comminatioues sunl adversum falsns tnagis-
El congtegabant greges filiorum Israel, quns docent, tros , et eos , qui loquuutiir mendacia. Videamus
quos instiluirot sive haeretici dogma impium prxdi- atiteni quid de his comroinetur : Jn disciplina 904
canles , sive falsi magislri decipienles eos , quortim popttli mei non erunl. Non uno modo a Doiniuo pec-
aures pruriunt, colligunt greges schismatuui adver- catores corripiunlur. Aliler arguitur populus Doroi-
stim Ecclesiam Dei, adversum doiiiuin Israel. Non ni, aliter alienus ab eo : Fili, ne ncglexeris discipli-
turrexerunt qtti dicerent, In die Domini: falsa viden- nam Domini, neque (aligeris, dum argueris ab eo.
tes bi non snrrexerunl. Isti vero surgentes dicunl: Quem enim diligit Dominus castigal: flagellat autem
Consepulti sumus Chrislo per baptisma, et cpnsurrexi- omnem filium, quem recipit (Prov.m). Argue nos,
musei (Rom. vi). Habemus quippe ut pigtius Spiri- Doroine, verum in judicio, et non in furore : ista
tus sancti, quem accipierous ad plenuni posli|uam correplio populi esl. Correptio peccatoris et alieni
venerit quod perfectum esl: sic pignus resurrec- illa est, qiiam justus renuit dicens : Domine, ne in
tionis,quia in resurrectinne perfecla iieino adhuc ira tua arguas me neque in furore tuo corripias me
resurrexit de nohis. Verurolaiiieii resurrexiinus, (Psal. vi). De falsis ilaque niagistris , el de pseudo-
Paulo dicenie : Consepulti sumus Cltristo per baptis-' " prophelis dicilur :In disciplina populi ntei non erunt,
tna, et consurreximus ei. Nnnduni ergo resurrexeruui, neque in scriptura Domus Israel scribenlttr. Sicut et
hoc est, necduui resurrectionis baptisma consecuti alibi: Deleanlur de libto viventimn, el cum justis non
suut falsi prophetx , et falsi magisiri, qui dicerent, scribanlur. Etntinc Scriptura ait: In domnm hrael
b In dic Domini, videnles qux falsa suut, ueque non scribenlur, el in lerram Israel non intrabunl. Ex-
aliquando possunt conspicere veriialem. Accipe tra repromissionis terrain hxreiici raorabuntur, qux
exetnplum. Qui Scripiuraro legit, et aliler quaro est lerra valde bona, etin quam , ul inlroducaniur,
scripta est accipil , Scripturam mendacilcr videt. oramus, in libro viventium ante conscripti a Jesu
Qui vero audil Scripturam , utc se veritatis iniel- Chiisio , cui est gloria et imperium in sxcula sxcu-
lectus habel, et sic eam interpretatur, videt verila- lorum, Amen.
tem. Et sancli quidem non divinant. Non eniro divi- HOMILIA TERTIA.
nalio in Jacob. Peccatores vero divinant falsa, di-
centes: Hmc dicit Dominus: et Dominus non mitil De eo quod scriplum est: Fili hominis, obfirma fa-
eos. Audi hxreticos, quomodo iraditionem aposlolo- ciem tuam super filias populi tui, qum proplietunl
de corde suo, usque : Obfirma faciem meam super
rum habere se dicant. Atidi falsos roagistros, quo- _ hominemillum, et ponam itlum desertum(Cap. xin).
modo affirroant doctrinam suam Doiuini cs-e doctri-'
nam , sensum d suum cougruere propbeiarum , et 903 Primum de eo, quod dicilur : Obfirma (a-
dicuut: Hmc dicit Dominus, et Dominus non misit eos. ciem tuam, requirendum. Deinde si Dominusdede-
Et cmp runl suscitare sermonein. Non visionemfalsam rit, invesligare debemus lilias populi propheiantes
vidistis (Num. xxtii). Et bi enim volunt in defensio- de corde suo , el facientes ea , in quibus eas Dei
nera sui quemdain pro se suscitare seiinonem ; sed serino corripial. Et quod sit alia facies prxter banc
arguit eos Dominus , et 903 dicit: Non visionem corporis nostri faciein , licetex multis mauifestum
fatsam vidistis, et divinaliones vanas locuti estis, et sit, atlamen et ex his , qux Apostolus memorat,
dixislis, dicit Dominus, et ego non sum loculus? Pro- indicatur : Nos vero omnes tevelata [acie gloriam Do-
a Interseri malim falsos cum Rabano , si conside- ' Apud eumdero, et sicut veritalis inlelleclus habet,
rare volueris falsos magistros: de illis eniro proprie sic eam interpretalur.
sermo contexilur. d Supplenda vox sensui, quemadmodum et Raba-
b Penes Rabanum, qum dicunt ajDomino videnles, nus babet, sensutn suum sensui^congruereprophela-
falsa suttt, neque, elc. rum.
713 TRANSLATIOHOMILIARUMORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. III. 7U
mtni speculantes,in eamdemiinaginemtransformamurhA tranei fieri, omni cubilo manuum, sive manus. Qui
a gloria in gloriam, quasi a Domini spirilu (11Cor. in victu corporis occupaii sttnt, et ne per somniura
m). Hanc faciem corporalem omnes horoiues habe- quidem spirituales videre delicias, quas nos habere
mus revelatam, nisi forte calamitatibus et angusliis vult serrao divinus dicens : Deleclare in Domino, et'
premimur. Vultus autem ille, de quo sermo Apo- dabil libi pelilionescordis tui; qui non noverunt vo-
stoli est, in muliis tectus est, et in paucis revela- luntatem beatorum , de qua scribitnr : Torrente vo-
tus. Qui enim fiduciam babet in vita immaculata, in luptatis tum potabis eos : requirunt quasi amatores
senstt sann , in fide vera , iste tantummodo non ha- luxurix, et non amatores Dei, semper in corpora-
bet conlessionis, fraudulentix, peccatique velaroen ; libus esse deliciis. Siguum autem mihi videtur vo-
sed propter puram conscienliam , 904 revelata fa- luptatis carnex, sub cubito manuum cervical assu-
eie gloriam Domini contemplatur. Procul autem ab- tum. Quia enim in tempore discuinbendi ad beneficia
sit a nobis, ut velatam habeamus hanc faciem. Hxc corporalia videmur uti consutis quibusdaro, et acu
pauca de facie,ul possimus inlelligeie quid sit, pictis sub cubito 906 manuum nostrarum , lorsi-
quod sequitur : Obfirmafaciem tttam super filias po- tan sermo divinus per istius tnodi ilguram et argu-
puli tui. Ista facies , id est, principale (nyeuovtxbv) menlum eos culpat magistros, qui per vaniloquen-
cordis nostri , nisi obfirmaia fuerit super eo , quod B
1 liam, et beatas quasque reproroissiones, mullitu-
intelligenduro est, ut quomodo videl, sic annuntiet dinem audienlium libidini, vitiis, voluptalique
gentibus, illud quod aspicilur, non videtur. Impos- permittiint. Debet enim Dei verbum, et Deus homo
sibile quippe est, ut aliquis sine obfirmatione vul- eaproferre, qux saluti sunt audienti, qux illum
tus, vagus , fluctuabundus, circumlatus omni vento hortentur ad conlinentiam , ad conversationem sa-
doctrinx, videat quod debet, videat ut debet. Opor- noruin actuum, ad cuncta, qux homo studiosus la-
tel enim volentem inielligere habere faciem , in eoi borum, et non libidinum, debet incumbere, ut
quod intelligere nititur, oblirmatam : ob hauc sem- possit ea consequi, qnx a Deo sunt repromissa.
per causam prophelaturis primumjubetur, ut facierai Cum ergo aliquis aptus rooribus populi, ut placeat
suam obfirment; ul nostram autem et nos pos- eis , quibus aures pruriunl, loquitur qux gralanter
simus obfirmare faciem in Evangelio , in Lege, accipiant, loquitur qux vicina sunt voluptati, talis
in Prophetis, in apostolis, obfirma eam super magister consuit cervicalia sub omni cubito manus.
905 Christo, et non super sxculi negotiis. SedI Sequiiur lioc peccalum habenlem, ut faciat etiam
curo in mundialibus curis anima nostra versetur,, amictus ad velandum capul omnis xlatis. Cujus au-
cum scmper ardeat babendi fame, non obfirmamusi tem rei figura sit eiiam velamen, cautius conside-
faciero nostram super ea, qux iniperavit Deus, sedlC' remus. Qui fiduciam habct, et vere vir est, vela-
super ea, qux Dei sunt adversa prxcepiis. Quis, pu- men non habet super caput siuim, sed intecto capite
las, in nobis immundus esl ob obfirmationem facieii orat Dominum, intecto capite prophetat : per si-
super his, qux interdicla sunt ? Quis intantum sol- gnum corporalis rei eliam spiritalem lalenter osten-
Iicilus et cautus, ut diebus ac noctibus in ea obfir- dens, ut quoroodo non habet velaroen super caput
met cordis sui faciem, qux jubenlur ? Nunc quoque: carnis sux, ita non habeat velamen super principale
si intellecluri fuimus prxsentem scripluram quo- cordis sui. Si quis vero confusionis velamen gcrit,
modo prophetae dicatur : Obfirmafaciem tuamsuper• et peccali, iste quasi muliebria velamina habet
filias populi tui, ul videatea qux dicturus est, debe- super capul suum. Itaque cum aliquis docuerit ea ,
mus obfirmare intelligentiam, plenum in intenta-• qux aurem populi mulceant, et strepilum potius
lione cordis habere tractatum, quod sit hoc, quod1 laudalorum, quam gemitum moveant, si blandus
significetur, ut tandem ratione superati, recedamusi inimicus palpaverit potitis quain secuerit vulnera,
a liltera. Ac secundum communem quidem intellec- talis homo amictus contexit in capite. Cum autem
tum, videnlurquxdam filix populi propbetantes hoc: in luxuriosam orationem dicentis se sermo fuderit,
quod sequitur admisisse peccatum. Assumentes cer- et in lascivurn persultaverit eloquiuin, contexil ve-
vicalia cotisuebant; consuentes non ponebant ea subi lamen super caput omnis xtatis ; non modo puero-
capiie, sed sub cubito audientium, et velarainibusi rum et juvenum , verum et senum. Quomodo enim
quibusdam tegebant capita universx xtalis. Hxc: faciat signa el porlenta ad decipiendos (si fieri po-
sunl, qux prophetantibus filiabus populi reputantur test) etiam electos falsus Christus, et falsus pro-
quasi magna peccata. Quis aulem potest in verboi pheta : similiter el hi, qui ad voluptatem meditala
consislens dicere, quia si quis cervicalia consuat, , deportant, et ista semper inquirunl, qux delectent
et consulasub cubito pouat alterius , delinquat, et[ potius audientes, quain converlant a vitiis , faciunt
a Deo corripiatur? Quis potest asserere, quia si quisi velamina super caput non modo puerorum et juve-
velamina faciat ad tegendum caput universx xtalis,, nura , sed (si fieri potest) senum quoque et patrum,
impie agat? Invitis nobis ab ipsa Scriptura neces- inlanturo ut etiam eos decipiant, qui juxta laborem
silas imponiiiir, ut ab apicibus lilterx recedenles,, anirox iii spiritali xtate et senio processerunt. Et
verbum, et sapientiam, et voluntatem ejus requira- 907 potuit quidem dicere propheta super filios
mus ad aperienda peccata, qux clausa sunt, ad illu- populi tui, qui prophetomt, sed quasi homines, qui
minanda qux caligant, ut possimus a maledicto ex-- velamina contexant, et cervicalia consuant sub
PATROL. XXV. 23
715 S, EUSEBH,HIERONVMI 7IG
omni cubito manus, mulieres sint, et nu.Uusinter i4 nitna dimmpam- Qux se disrupltirum esse tesiaiur?
eos viri nomine dignus habeatur, ail propbefa : In non solum eervicalia , verum et velamina. Ideo au-
filias populi tui, qum prophetant de cotde suo, et ea tera disruptururo, ut caput nudum fiat, ut accepia
faciunl, qum sequuntvr. Effeminalx quippe sunt fiducia , et revelala noo solum facie , sed etiam ca-
eorum magistrorum et animx, et VQluntates, qui pjte, constanter vir ecclesiasticus possit orare. Dis-
semper souanlia, semper canora componunt, el (ut rumpam velamina veslta, et liberabo popttlum meum
quod verum est dicam) nihil virije, nihil forle, de mqnu vettra, Licet vos suhveriatis aniroas per
nihil Deo dignum est in bis,qui juxla graiiam et cervicalia, et velamina , cgo ista dierunipeiis libe-
voluntatem audientium prxdicant : idcirco omnes rabo populunj meum. Liberat autcro populum Deus
filias polius, quam filios dixit assuentes cervicalia. per conversatipijem austeram, el a voluptaiibus re-
Et observa proprietatem verbi, assuentes, aii, non cedentetn- Et ullra non erunt in manibus vestris in
contexentes. An ignoras quod tunica Domini tui subversionem: in manibus veslris, qui decipitis au-
Jesu nihil in se habeatconsulile, sed ex omni parte dientes, jam non erunt ista cervicalia : Et cogno-
conlexta sit? Istx ergo consuunt dicta dictis frau- scetis quia ego Dominus. Si non conscissa fuerintcer-
dulenter et callide, assuentes potius quani con- Vicali^.si non velaminadisrumpo, non cognosceiis
texentes : el faciunt cervicalia, non in quibus ca- B I quia ego Dominus. Delicix miippe et olium , ei re-
pila reclinent, sed in quibus cubitum : id esl, ut solutio no» sinunt coguosci curo, qui dicit : Ego
manus eorum non sint in labore, non in opere las- suro Dominus. Pro eo quo evertisti corjusti inique.
sescant, sed sint in requie, sint in otio, sint in his Quomodo in loco sjgnorum dicmm est, quja deci-
gestis, qux voluptatibus serviunt. Hxc autera qux piam eliam electps Dei: sic evenilsaepe ut justos quo-
diximus, ita se habere ut a npbis intellecta sgnt, que hxretici supplantent, Aroant enim bomincs vo-
sequens sermo prophetx lucidius oslendit, dicens : luptatem; quti staiiro ufappaiuerit, (ranquilla est, et
Hwc dicit Adonai Dominus : Ecce ego ad cervicaiia 909 lasciv;i, et delectans seusuni, et prnvocans
veslra, in quibus vos converlitis illic animas in disso- nos ad usum sui, Fuginros amara, Jjcet salutaria
lutionem. Aperuit xnigma quod latebat, perspicue siiit, el nolmnus laborare voluptatibus dcliniti,
ostendens consuta cervicalia in dissolulionem ani- nescient.es i|uia jropossibile est, euroden) amalorero
marum fleri. Quis autem polest super sermonem esse Dei. Propter quod Apostolus ait de pessirois,
qui legitur, audiens Deum comminanlem, qui.a ipse quia sint aroatores voluptalis magis, quam anialorcs
disrumpat talem subtelam, et talia cervicalia ? AU Dei (II Tim. m), El ego non qvertebam ad confor-
eliim : Ecceego, nonjubeo, sed ipsedisrumpo cer- iqndas manus iniquoriim, Ego non qveriebam, scd
vicalia consuta sub oroni cubito manus. Dei opu§ (C omnia qtfm eratpt mdificqfjonis.dispensabam. Istx vcro
est, omnem arguere texluram et dissolvere univer- prophetjssx efleminaix animx averlebant ad con
sam ficlionem pessiroam, qux nocet bis, qui noliiiit fortapdas manu.s iniqui, hoc est, ut forlior nianus
manibus operari, sed oliosus eis uti. E( disrumpam iniquitate fieret, ne omnino ayerteretur de via sua
ea a brachiis vestris, id est, cervicalia, ne ulterius mala, et vivifieareuir, id est, nullus peuilus cou-
ea cubitis vestris subjecta habeatis. Et emillam verteretur a via sua pessim.a , et vivificaretur, Prop-
908 animas, quas vos subvertitis, animas eorum- terea falsa non videbilis, qui docclis fafsa. Jam vos
Qux ergo subversio est consuere ceryicalia, et sub- non faciam ullra conalu prospero pergcre, m possi-
jicere cubitis? Sed ut sermonis sacramoituin uiiej- lis insiiiuare qnx dicilis : el divinatipnes iwn divi-
ligas, videbis grandem subversionein esse , delje.a- nabitis amplius : Et iiberabo popttlitm m.eumde manu
lum horoinero juxta corpus efficere. Talia auieni vesira. Oremus, ut et nos liberet Deos de mami ta-
sunt vcrba hxreticorum, ubi non est conversatio lium magistroruro. qui ubicuroque fueriiit, *d vo-
rigida. Invenies discipulos Valenlini morjbu.s dis- luplates audientiutn Joquenles, scioduni ac divi-
solutos ad nihil forle , ad nihil virile tendentes, si- ditul Ecclesiam, quia plures sunl ro.agisainalores
militer et sectalores Rasilidis. Docent insuper et voluptatum , qu.am amaiores Dei, Et scietis, quia
negare inverecunde, quasi prxcepio a quod dei P I ego Dominus. Si converiero diviiia.iiones vestras , si
eorum martyrio est. Non id docenl quod o&teuduiit fecero silere roendacia, tunc scietis quia ego Do-
Ecclesiaslici, parali tollere crucem, et sequi SaU mious. IIxc prior prophelia : sequilur et alia , qux
vatorem. Disrumpitergo, quihxccomminaiursermo i ita contexitur : Et venerunl ad me viri seniorum Is-
Filius Dci, consuliones nequissimas. Prxsta m.ih.i, rael, et sederunl anle faciem meam (Enech. xiv).
Christe, ut disrumpain cervicalia in animarum con- Oronia Dei sermo perslringit, et nullam speciem
suta luxuriam. Sed quid aliud sequitur? Et vela- ordinum , qui in Ecclesia conslituli sunt, diraittil
* Hxc *iew,pesral nefaria Basiiidis docir.ina, li twn ex mmi teni&t&ia.Confer S. qu<)#Hi:Epi[iha-
cere persecuiionis teropojre idola yenerari, dumi niuiu hxres,. 19, cap- 1, £i fl.ui ejusmodiiiniidelita-
iil specie tenits, non ex animo facias. llpc ipse Ori- lein a PrisciUjanisiis poslmodum ailoptalam confutai
genesexpmssius notai iu fragmento eujusdam lio- S. Augustinus lib. de Hxresibus, damnatque exem-
roilix inpsal. LXXXJU, CX Latina Hearioi Viilesii in- plo S. Petri, qui tametsi Cbii-lnm ore lenus, non
terprelatione. Docet*inquil , prwlerw, indifferemm» y,er,oex aoijno negayerii, gravioris lamen peccati
rem esse Christum abnegare, et eum qui sapit, ores reus fuit, quod amaris lacrymis lavit.
qwdem ienut in ipso ditcrimine negaturum esse , sedI
7:7 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN EZECHIELEM. IIOM. III. 7t8
intactain ; verum universa percnrrens, omnes sa- A Striptiiris quomodo quidam liomine.s non sint bo-
nare desiderat, veluli nunc quxdam ad presbyteros mines. Homo in honore posilus non intellexit, com-
loquitur. Ea enim qux prxcesserunt dicta sunt de paratus est jumentis insipientibus, assimilatus esl eis
magistris. Ideirco consideremus et de presbyteris (Psal. XLIX). bte iioii est homo homo, scd
quid dicatur , excuiienles nosmetipsos , ne quis homo junientum. Generalio viperarum, quis ostendit
nostruni presbyier talissit, qualis infra exponitur. vobis fugere ab ira venlura (Mallh. m)? Talis non est
Ei venermt ad me viri seniorum Israel, et sederunt horao homo, sed serpens homo. Equi %nfemipas
anle facim meam. Et factus est sermo Dominiad me insanienlet facti sunt, unusquisque super uxorem
dicens: Fili hominis. Videanius 910a>ccnsatioiiera, proximi sui hinniebat. Et isle non est hopio liomo,
ut sciie possiroqs, utrumne earo iu nobis depieheu- sed boino cquus. Ah.-u igilur a nobis, ut lales si-
damus. An non viri isti posuerunl cogilationes suas mtis, qui mereamur audire, non esse nos hoinines
in cordibus suis, el pcenaroiniquitatum suaruin po- homines; sed aliud quid prxter homines. Si enini
suerunt ante faciem suaro? Numquid respondens boni et mansueti sumus, duplicaraus hoininis 110-
respondebo eis : Beati qui tnundo sttnl corde nien : ut sil in nobis non simpliciter hoino, sed
(Matth. v). Qui enim mundum babent cor, cogiia- homo bomo. Considera an invenire valeamus , quid
tiones suas non ponunl in cordibus suis, sed roagis B I sit illud quod noroep boniinis duplicet. Quando iste
Jiabent in sermone Dei. Qui auiem laborant in sx- lioniQ, qui esl exlerior, homo fueril, eo qui esl
cularibus curis, el nihil aliud requirunt nisi quo- inlerior homo, serpenia exis(enl£ , uon est in uobis
modo prxsenleni transigant vilain , hi cogitationes horao homo, seo* tantum liomo. Quando yero inte-
suas ponuut in cordibus suis, ut puta si videris ho- rior homojuxiaimaginemperseveraverit ooiiditoris,
niinem niliil aliud cogitaniem nisi mundi negotia , tunc nascitur homo, et fil isliusmodi secundum
lucra cnrporalia, et ciborum abuudantiam : ex his exteriorem, et interiorem hominero, bis bomo
qux indiguerit, in quibus sollicitus est, in qujbus homo. Porro si quis in boc vocatus , ut liat homo
suspirat, fuluraro tantum alimoniaro cum dolore Iiomo, posuerit cogilationes suas in corde &uo, et
conquirens , pcenara cogilationum suarura posuit in posnam suam anlefaciem suam , el venerit ul |iro-
corde suo. Arguens igitur quosdain presbyteros is- phelam : Ego, inquit Dominus, respondebo ei in liis
tius modi ait ad prophelam sermo divinus: Viriitli, quibus detiiieiur vaens ejus: Docel nos sermo prx-
id est, supradieti presbyleri, posuerunt cogiiationet sens, quomodo poterat singulis respondere, nec
suas i» cordibus suis, et pmnam iniquilulum tuarum iroportuna admovere medicaroina , sed proqualilaie
posueruntante faciem tuam. Nemo vestrum existiraet morborum cougrua quxque proferre. Animadvertc
crucialus nobis ab alio, quam a nobis irrogari. Deus C ( quod dicimus. Ad mcdicum deccm vaduut dccero
non facit poenas, sed ea qux patimur ipsi uobis habenies species inflrmitaturo. Non omnes eodem
prxparamus. Itaque lestinionio, quo freqnenler usi modo curat, sed aliuro islo , et alium illo, ut pula,
sumus , eiiam nune opporiune utarour. Ambulate in sanat eraplastro , alii aliud trihuit medicamenlura,
luniine iguis vestri, et in flamma quaro accendislis. nonnullis quod «aiiteiium uiincupaLur iiiiponil,
Nou est iguis alterius nisi vesler , qui ligna , qui sti- aliura amara , abum dulci lemperat potione , cujus-
pulam, qui raateriam futuro incendio coacervastis. dara vero vulnera ^rassiore unguine delinit. Sic et
Dicil ergo de presbyieris , procul autem absii a no- sermo Dei pro qualitatibus hoiuiflum loquilur, nec
bis. Viti isti posuerml cocjitalionesstms in cordibuf passiuisapieaiixsuxiiigeril sacraroenta, Ail itaquc :
tuis, et pcenam imquitalum suatum posuerunt ante Ego respondeb/)ei in his , quibus detinetur niens ejus.
faciem smm. Sed respondens retpondebo eis : Num- Ut ista videlicet curet, in quibus 912 mens eJus
quidmm dignum e$t isiis me respondere, qui tene- deiinetur, ut non faciat decliuare dorauro Israel.
runt qd te prophetam vokntes djs.cereserinoim meos? Quicumque se ipsuui exemplum non prxbet bonx
Propter hoc loquete ad eos, et dif eis : Hwc dicil vitx , sed perversus incedit, iste per suam pravi-
Adoftai DomifiMs,Homo, homo ex domo Israel. Onv- talera, duni ad bxc qux iion debel, inclinatur,
nes a kouiiues nai.i SMTOUS houiioes , sed non oiu.ti^slP facit quodararoodo eiian) Dei populum d,eclinare se-
homines homines suiuus, 911 sicut sarplssi.iue cundum corda eorum, qux abalienata sunl a nie. Et
nolavi, id quod in Levilico scripiuro est : Homo , qui hoc facit, secunduoi alie.natum cor a Deo, in
homo filioruin Isxael, aul advewrum , qui appoutd cogitationibus suis facit. Propter quod respondetur
tvni in nobis. E.stolehomincs, bomines scilicet, quia eis , in iis , in quibus detinetur cor eorum, et dici-
npA omnes homines Jiomines sunt. O&tendamusde tur : Dk ad donium Israel : Hmc dicit Adonai Do-
* Apponenda hic sunl qum tolidem fere verbis com- facius est illis, non sunt hi>mines, sed homincsju-
mentatur Bieron. in Ezechielis cap. xiv, qumque ex: menta. Rursum qui in Cvangelio audiutu , Serpentes
hoc OrigeJiisloco descripta apparent. < Multi, inquit, genimina viperarum , quis ostendit vobis fugene d ven-
habcn.tes hominis faciero corporalem , diversarumi lura ira ? non sunt lioiniues hom.ines , sed horoines
bestiarura assumunt imagines, quas dis-ipari pro- serpentes. Etde quib.usscriptum est : Vulpes foveas
pheta cupiens, deprecatur : Domine, in civiiate', habenl, et volucres cmli nidos; ac d.e IJeiode : Dicite
sua imagmem eorum dissipnbis. Illi, de quibusi vulpi huic; non siint hoinines homines, sed hnroiucs
scriptuju cst : Homo ctun in honojte etset, non iiUei- - vulpes. i
sexit; comparatut est jumentxs insipieittibus, et simjttss
719 S. EUSEBH HIERONVMI 7-20
minus, Converlimini, et averlile vos astudiis vesiris. A quatuor ultiones meas misero in terram peccalricem,
Quia pollicitus est locuturum se eis ea, in quibus fuerinl autem isti tres viri Noe, Daniel, el Job in ter-
detinetur cor eoruni : ideo nunc quasi peccatoribus ra peccatrke, ipsi soli salvi erunt. In comminatione
loquilur dicens : Convertimini, et avertile vos a slu- prima, in qua poaiiam famis a pcenis cxteris ape-
diis veslris, et averlile facies vestras. Nonne tibi vi- ruit, flliorum el filiarum nornina tacuit. In eo vero
detur hoc facere? Facies veslrx obfirmalx sunt sermone , in quo bestias malas minatus est terrx,
super ea , qux non debent; convertite eas, et ob- ait: Si filii et filim eorum salvi fient, sed ipsi soli sal-
firmate in hxc, qux, vestro sunt emoluroento. vabuntur. Terra aulem, et cuni paululum relicuisset,
Propter quod homo homo de dorao Israel, et de adjecit: Et erit in inlroitu. Rursum in comminaiione
proselytis qui adveniunl in lsrael, quicurnque aba- gladii: Non liberabunt, ail, filios, aut filias. Et in
lienatus fuerit. Polest fieri et hominero horoinem, morle similiter est locutus: Non derelinquentur
sive creatum hominero hominem : seu perfectum sui filii aul filim eorum , sed ipsi soli Noe, el Daniel, et
liomineiu hominem effectum abalienari coniingit : Job liberabunt animas suas. Ingens igilur nobis cura
siquidem et justus secundum eunidero Ezecbielem exposiiionis incumbit, et ob id diligenter debemus
converlitur aliquando a justitiis suis , et peccat. Si attendere, et obsecramus audiiores, ut quasi ad ali-
ergo istius modi homo posuerit cogitaliones suas in B quod grande spectaculum confluentes faciem meniis
corde suo, el pcenam iniquitatis sux ante faciem inlendant, ne obscurilas, relaxaiis sensibus, elaba-
suam , el venerit ad prophetam , ul inlerroget eum tur. Non dixit in prxsenti, si peccaverint civilalis
in me : Ego, inquit Dominus, respondeboeiin ipso, aut loci aliciijus accolx, sed si tcrra peccaverit.
in quo detinetur : et obfirmabofaciem meain in homi- Et scio , quia simplicior quisque cum audierit, si
nem illum. Considera quomodo in principio spo- terra peccaverit, statim ad proclivemferatur intelli-
ponderit cleinenter se responsururo , ac deinde gentiam, ut terram dicat nominatam pro his , qui
quomodo, si rursus venerit, necdum curalus, prio- morantur in terra : verum sequenlia Scripturx isiam
ribus verbis , obfirmabo, dixit, faciem meam snper staiim eximent expositionem. 914 Cum enim pec-
honiinein illuni, et ponam illum in desertum. Si cavcrit lerra, et in sua peccaia corruerit, extendi-
enim non obedierit sermunibiis commonitionis, sed tur manus non super babitanies lerram, sed super
in dcliclo perseveraverif, ponam eum in deserlum, ipsam terram : prima correplione conteritur, ut vi-
et in exlerroinium , et tollara eum de medio populi delicet ab ea firmamentuin panis auferaiur , quasi
mei. Ne auferas nos, Deus omnipotens, de medio po- poeua sit lerrx si fames in ea obtineai, ut fruges se-
puli tui, verum conserva nos in populo tuo. Jusle inini denegentur. Nam quoroodo homo peccator sine
autem projicitur, qui digna facit abjectione , ttl au- 'G prole, el sterilis inter maledictos punitur, juxta id
feratur a populo Dei, et eradicetur ab eo, el tra- quod in quodam loco scriptum est (ex comrariis
dattir Satanx. Et in prxsenti quidem potest quis enim contraria intelliguntur) et de justo diciiur,
egrediens de populo Dei, rursura per 913 pueni- non erit sine prole, neque sierilis in vobis, et pec-
tenliam reverli; si vero eradicatus fuerit illo ex po- calores sine liberis , et posteritate sui xterna infer-
pulo, de quo in quadam parabola dicitur venisse et tilitate damnantur , ut in domo Abimelech faclnm
recubuisse , et inlroisse quemdaro , qui non babebat esl (Gen. xx), et earum quarum clansit Deus vulvam
vestiinenlumnuptiale, dicente ad eum patrefamilias : propter peccatuin , quod in Isaac commissum est:
Amtce , quomodo huc inlrasti, non habens vestem sic et lerra quodammodo sine prole et sterilis relin-
nuptialem (Mallh. xxn)? aique ita prxcipiente mi- quitur, fame missa in eam. Putas, verum esl, quod
nistris, ut vincicnteseum manibus et pedibus, 914 asserere sermo prxludit non de habitatoribus lerrx,
mitterent in tenebras exteriores , difficillime in lo- sed de ipsa lerra dicitur ? Possum paulisper ad al-
cumpristinumrevertetur. Sed nosnoneradicabimur; tiora conscendens Scriplurarnm tesiimoniis appro-
verum et in prxsenti, el in fuluro sxculoin Domino bare quomodo peccator terra dicatur. Dicilur enim
nosiro Jesu Christo plantabiniur, et in eo fructus ad Adam: Terra es, et in terram ibis (Gen. m). Pos-
uberrimos afferemus, cui est gloria et imperiuro in ID sumus dicere, quia et nuncdelinquens lerra peccator
sxcula sxculorum. Amen. sit. Sed econlrario latissiroam Scripturx silvam re-
HOMILIAQUARTA. censens, coarcior ad suspicandum, qttia animalis sit
terra ista qnam cernimus. Si enim hoc, quod scri-
De eo, quod scriptum est : Terra cum peccaverit
mihi, ut prmvariceturprwvarkans, extendensmannm ptum est: Qui aspicit super terra, el facit eam tre-
meam super eam, tisque ad id, quod dicitur: Et si mere (Ps. cni), juxta id quod scriptum esl volumus
fuerint tres viri in medio ejus, Noe, Daniet, et Job, «ccipere, inielligimus ad aspectum Dei terrx motns
ipsi juttitia sua liberabuntanimas suas (Cap. xiv). concitari: non quos Judxi suspicantur. Nam illi
913 Sermo Domini, qui factus est ad prophelain, asserunt tremorem terrx commotionem 915 ejus
de peccatrice lerra loquitur. quomodo propter de- esse, quod longe a veriiaie diversum est. Et nns
licta sua variis sit excruciata suppliciis, faroe, be- quippe solliciti et trementes propter peccata nostra
sliis malis, gladio, morte, morle autein repemina, in lerra sumus , nec tamen tremor nosler corpus
qux aut ex corrupli aeris vitio sil creata, aul ex quo- concutit ad tremendum: sicuti et in alio loco dici-
cumque acciderit eventu , et dicitur : Qitod si etiam tur: Super quem respiciam, ait Dominus, nisi tuper
7-21 TRANSLATIO HOMILIARUMORiGENIS IN EZECHIELEM. HOM. IV. 722
humilem et quietum, et trementem sermones meos jA et condolet(Rom. vm). Si omnis crealura congemiscit
(Isai. «/(.)? Ex quo manifestum est mansuete et et condolet, est aulem creaturarum pars lerra, et
humiliter Deo servientem ad sermones ejus menle ccelum, et cxtera quxque, qux sub ccelo sunt, et
potius tremere, quam corpnre. Et hxc quidem in qnx super ccelos , et liberabiiur omnis creatura a
medio dicla sunt saiisfactione ejus teslimonii, quod servitule corruptionts in libertatem glorix filinrum
iiilulinius: Qui aspicit terram, et facit eam tremere. Dei; qtiis scit et de terra , an secundum naturam
Accipe autem alia dicta de terra : Offenditur terra. i suam in aliquo peccato tencatur obnoxia ? Si enim
tib his, qui intidenl in ea. Quomodo offenditur terra, animal est, si ralionabilis est, si indiget auditione
et quando aversatur ab his, qui in se commorantur ? sermonis prophelici dicentis : Attende, cmlum, el lo-
Quando fuerint peccaiores. Accipe aliud exemplum: quar, et audiat lerra verba orismei: El: Audi, cm-
Complacebit tibi terra in sabbatis suis. Kconlrario lum, et auribits pcrcipe, terra: cur non dicamus, ut
eniro quxdam terrx sabhata nuncupantur , in qui- inter homines est bomo audicns et faciens verba,
bus sibi complaceat et Ixletur. Necdum dico: At- qux jussus est facere, et alius est qui audit, et non
lende, cmlum, el loquar, et audiat lerra verbaoris mei implet, quod pracipitur, sicut et Augelus prxvari-
(Isai. 1). Neque aliud : Audi, cmlum, et auribut per- cator ? Angelos enim non custodientes principatum
cipe, lerra. Sed nec Jercroix propbetiam: Terra, R suum, sed deserentesproprium habilaculumsuum inju-
lerra, audi verbum Domini, scribe virum istum ab- dicio magnwdieivinculissempilernissubtenebrisservabit
dicatum (Jerem. xxn). Multa nos laient propter (Jwlwi). Quando ergo Angelib prxvaricanlur, et alii
paupertaiem memorix, propter ingenii tardiia- sunt, qui Dei prxcepta custodiuni, et judiciumprx-
tem. Mulla sunt qux condidit Deus rationabilia , et slolantur non soluro honiinum , verum etiam Dei,
sunl capacia , non solum principatus et potesiates, 917 ul frequcnter diximus tam dc his, qux in Apo-
et rectores tenehrarum islarum, verum eiiaro el iu calypsi conscripta sunt, quaro ct ex aliis innumera-
meliore parfe thronos, doroinationes, etcxtera, qux bilibus; quare, inquam, non terrx et aeris judicitiin
in uostro iniellectu Apostolus reliquit dicens: Et sit futurum ? Si aulem non ptitas huic disputationi
super omne nomen , qnod nominatur non sotum in consentiendum, perquam asserimus omnem creatu-
smculo isto, verum et in fuluro (Ephes. i). Aer quo- raro judicandam, audi et aliud testimonium de ter-
que aniinalibus plenus est, secuudum ejusdem Apo- ra. Interrogat Deus Cain, qui occiderit Abel fralrem
stoli testimoniiira prxdicanlis: ln quibus aliquando suum : et posimultos sermones quos in Genesi le-
ambulastissecundumswculummundi Itujus, secundum gimns, ad exlremum de terra dicit: Maledkta tcrra
principem potestatis et aeris spiritus, qui nunc opera- qum aperuit os sttum ad excipiendum sanguinem fra-
tur in filiis diffidenliw. Esl ergo terra, et universa 'C tris liti de manu tita (Gen. iv). Ego nec illud prxter-
916 animalia, et per parles animalium varieiales. eo : Matedicta lerra in operibut tuis : et econlrario
Quando enim offendittir terra, et rursum complacet si quando benedicitur. Legimus ct maledictam, et
sibi in sabbatis suis, non omnis offenditur, non om- benedictam Dei vocibus terram. Vides ergo, quia
nis exsuliat. Quodainroodo enim erudita est cum ba- merito dieilur : Congemiscitomniscreatura. Et ut ad
bitatoribus suis, et didicit sabbata sive in umbra, prxcedens revertar exemplum, offenditur terra in
sive in veritaie juxla uaturx sux agere qualiiatem. insidentibus sibi. Pulo quia terra nos ut maier susli-
Unde sacratiore quadam intelligentia sabbatismus nens, et Ixtctur snper bonis filiis, et doleat snper
exercetur post septem annos lerrx sanctx, donec peccatoribus. Ita qnippe patri filius insipiens dolor
complaceat Deo in ea hahitare. Si vero peccatores est, et ei matri, qux gcnuit eum. Et non solum huic
in ea fuerint, jam non ultra per septimanas anno- patri et mairi, dequorum semine orimur, sed el illi
rum, sed per septuaginla lerra sabbatum gerit. Ha- malri, qux vere mater nosira est. Accepiiqne Deus
bemus sermonem de septuaginia annis tam apud hnmtim de (erra, et plasmavit hominem. Igitnr terra
Jeremiam (Jerem. xxv), quam apud DanieIem(Z)an.ix) maler nosira est: lxialur quandn filium justum sus-
sanctis liltcris consignaturo, et fiilurum est ut in die linei. Lxtahaiur lerra fercns Abraham, Isaac et Ja-
jndicii non solum homo, sed etiam « universa con- D cob. Lxiabatur lerra in adveniu Domini nosiri Jesu
diiio judicetur. Omms quippe crealura congemiscit, Chrisii, dignam se ccrnens filii Dei sustentatu. Quid
a Nempe sideribus ipsis atque elementis Origenes Excusare aulem illuin niiitur S. Thomas,
p. i, qu.
bene vel male agendi potestatem aflinxerat. Vid. 115, art. 7, et Genebrardus in Collecianeis , qnasi
Htietiiim, Origenianori lib. ir, quxst. 10. id sibi voluerit, Angelos duci in judicium pro pec-
b Solemnis bic error est Adamnntii, Angelos vel catis hominiim. non quasi reos , sed quasi testes , ad
nobis gubernandis delegatos, vel Ecclosiarum regi- convincendum homines de eorum ignavia. At vero
niini adhibitos, pro horoinum sibi commendaloruin Angelis omnibus , ut Huetius notat, primam gra-
bene gesiis mercedem, ant pro peccatis dnmnaiio- tiam morte sua promeruisse Christum, et iis qui in
nem, et culparo recepturns. Errori aitsam dedisse integriiate perseveraruni, beneficium illud sanauine
apparel prave intelleclus locus in Apocalypsi, ubi suo iropeirasse, per Ecclesiaro credere licei. Qitod
Asianarnm Ecclesiarum Angeli, qui non alii o,uam quidem Cyrillus, lib. IXde Adorat., Augustinus lib. i
episcopi stint iisdem Ecclesiis prxfecti, laudibus, de Consensu Evangelistaruni cap. 35, aliique Patres
aut reprehensionibus, pro meritis excipiuntur. Sicut videntur censuissc. Vide eumdero lluetium, Orige-
et ille ICor. vi, 5: Nesciiis quoniam Angelosjudi- nianor. lib. secundo quxsi. 5, num. 14, el21 et
cabimtts: et ex Pelri altera n, &: Angelis peccdnti- seqq.
bns non pepercil,alquc his similes in Scripturis alii.
723 S, «U5BBH «IE1V0NYMI 714
necesse est dicere de Apostolis, et proph<*tis,*tim A Nonhahitatores tcrrx, ut quidani putant, nimc pro
de Demini advontu ecriptum sit: Ointristetra elamat terra 919 a noroinai. Si enim babitatores terrae
cum Imliiia? Confiteittur et miserabilos Jodxi hxc per terram accipi velil, superfluUm fuerat dicere :
de Gbristi prxsentia prxdicwi, scd stulte ignorant Auferam exea hominem et pecus. Gaudet enim terra
personam cui videa»tiraple'.a qrtx diciasunt. Quan- quando plena esl accolis : mocrel curo id qtiod dici-
do euiin lerra Brilaunix antc advenlum Christi unius tur, «cciderit: Auferam ab ea hominem elpecits.De
Dei consensit-religionem ? Quando terra Maurorum, quibtts si Dohimus, vobis orantibus, minislraverit
quando lotus semel orbis?Nnnc vcro proptcr Eccle- sensum (si tanien sensus Domini capaces fuerimus
sias, qux mundi limites tenenl, univeisa lerra cum effecli),volumuspaucadisserere.Qnomodopo8na ma-
Ixtitia claraat ad Dominum Israel, et capax est bo- tris est in exsiliUindestinatx privari filiis, aut certe
iioruni secuinlnm fines suos. Slatuitque finesgentium filios suos ad aliam videre proviireiam deslinari: sie
juxta numetum filiotum Israel, et facta est pax Do- quodammodo mater nostra lerra flageilatur pro pec*
nttnt populut ejut Jacob, (unicttiiis hwreditatis ejm catis suis a Deo, qUando aufertur ab ea horoo et pe-
lsrael (Deut. xxxii). Capax est, inquam, ul aniinal cus: Ixtatur quando homines lialxi, magis atttcm
juxta partiura qualitales, et bonorum actuum, et quando habet homincs opliinos, et in Dei studiis vi-
maloruin in quibus 918 au4laudem mcrealur, aut B I venies, sicut supra exposuimus. Dicitur ergo, auan-
poenaiu. Cum igitur dicitur: Terra, quw peccaverit do terra peccaveril, quasi dicatuf, si quairdo pecca-
mihi, ttt delinquat delictum, mysterium quoddam si- verit mater, auferam de donio ejus filium : sic et
gnificatur. Alifer qnippe de habilatoribus, aliter de nunc auferam de ea hominem. Lxialur quippe ter-
ea dicitur, qux inhabitalur : Cmlumet terra perlrans- ra iion super bestiis et feris rabtdis, sed super pe-
ibunt (Matt. xxiv). Cur ccelum prxtergreditur, cur ciidibus, quia placida et mansueta animalia diligit.
terra pertransit, nisi quia transilus sui quxdam di- Elanfei'ani de ea hominem et pecnSi Et si fuerint
gna feceruni? Et alio loco : Corrupla esl, aii, omnit isti tres viri, de medio ejus. Quomodo potest in tcrra
terra (Gen. vi). Quandocorruplaest? ante diluvium, peccatrice trium istortim pariter mimerus commo-
iiot! quod per inundaiionem diluvii sit corrupta. Ait rari? Quomodo (am diversis lemporibus, viventium
orgo : Terra qttmpeccaverit miiii, utdelinquat deli- potest inter se vita conjungi ? In prxsenti legimus
ctum, exlendam manum meam, et conteram ejus fir- in peccatrice terra eos pariter consistere, id est,
mamenlum panis. Exiendens Deus manuni suam su- Noe, qui in diluvio fuit, etDanielem, qni in capti-
per peccalrioem lerram, famein immitlit in eatn. vilate Babylonis commoralus csl, et Job, qni tetn-
Possum claliter inlerpretari, quia lerra aliquaudo poribus patriarcbarum et Moysi vixisse perbibetur,
delinquat. Terra quippe est anima nostra, ut in pa- C Hnc enim tempus invenimus vitx Job. Quid eriio
rabola Evangelii sigiiificatur (M-att.xni). Anima pe- possinnus dicere? Meroinisse debemus (ul sxpcjatrt
ira,animalerrabonaeiferiilispermuliampaiientiara. diximus) quia ut hoino horotnem generat, et Israel
lsta igitur terra svpe peccat, sxpc non peceat. Et general Israel. Israel quippe cum esset Jacob, gcne-
siquidem peccaverii, extendit manum super eam, et ravitlsrael populuro. El iuveBimus in Scripluris,
conterit oinne firmamentum panis ejus. Ne comeras, Israel nomen tam in uno homine quam in universo
Omnipolens Deus, firinameiiiuin panis ab ista terrai populo dici. Sic non solum Israel Israelj verum et
nostra, qtiin potius largire nobis semen luiiin, utfa- RubengeneratRuben, etSiineon generatSimeonem,
ciat in nobis frncturo centuplum. Et cmittam in eam1 et Levi Levi, et Judas Judam, elreliqtii omnes, qui
fumem, el tollam de ea hominerh el pecus. Quomodo> in tribn JudasiintabiHiusstirpeveflicntes, Judasnun-
possum lam reconditas res in publicum proferre? cupanlur: et replicatx sunl Scriplurx in Iribu Jntla
unde inihi Ut exponere valearo, cur fames, cur fer- hoininibusJuda. Ea qiixin920uene(UctionibusJa-
lilitas, cur abundantia, cur egeslas terrx accidanl?' cob, per Moysende Ruben el Simeon et Leviet Juda
0 profundttm diviliarum sapientim el scienlim^Dei!' dicuntur(G'en.xLix),etcxteris nonsicconveniunlpa-
Uirum propter homines elanimarura malitiam im- triarchis,utbisquicognomineseorumpropler fartiilix
mittalur faines? an propter Angelos, quibus sunl'. l D radicem exstiterunl.Benjamin tttpus rapaxad maUtti-
comniissa lerrena, si peccaverint, accidant ea quxi numtomedit,eladvesperam dabit escam.Benjamin ille
videmus accidere ? Si autem sunt quidam ccelesliss numquam fuit lupus rapax. Benjamin ille numquam
dispensalionii ministri, qui fructibu* pfxsunt, foriei in Vesperarodedit escam; sed is, qui natus est ex tribu
fetpropter illos ihfenilitas tefrx evehifet. Plurimai Benjamin, Ilebrxus ex llebrxis juxla legem Phari-
enim operttmejus in absconsis sml. Non possumut a sxos,circurncisus octavo die, Benjamin pfxdicabalur
megnitttdinem tapientim sffttti. AfeHttmm«rt«et p/«-> lilbtis fapax ad matulinuhi cumedeiis, quandn jnvenis
vim sUtla*, e\ dies imcttli qttls dihummbtl ? Altitudt- fuit, et in vesperam dans escam, quando credens spi-
Hem celi, et latitudinem terrm, el profundum sapien* * ritalem prxbuit cibutnaseEcclesiis instilutis. Igitur
t im qui* invettigabit (Eccl. l) ? Varie ergo tnittiturr Bdhjarniii Beiijamin getlefat. Quornodoergo honio
fames super peccatflcem tertam. Et atofetdm,lliqtlll,, ex boroine, Benjamin ex Benjamin, sic Juda cx Jtida,
ex ea homlnemel petus. Aliud est terra, aliud borao. Ruben ex Ruben nascilur, Ruben quippe vivat et
a Expunximus hic alleram nagandi particutam
perperam intrusam.
725 TRANSLATIO HOMILIARUM©RiGBNIS IiN EZECHIELEM. IIOM. IV. 7^6
imn moriatur, et sit inulliis in numero. Intanlum A A quippe filios habueril Noe, quomodo ftlii Dahielis,
non erat <lepatriarcha sermo, sed de popnlo, qni docebuntuf, quem eunuchum fuisse Judxi traduiil?
depatriarcha descensurus efat. Curhxcdictasunt? Verum quia ferlilis et sancta fuit anima illius, et
videlicet utprxsentein locuni exponerem de Noe, et propheiicisdivinisqiiescrmonibiis roullos liberos pro-
Daniele, et Job. Quomo.do enim Israel Israel gene- creavii, idcirco dicitur: Si fuerint in lemporeillo, vel
nerat, et Job Job, et Ruben Ruben, reliqui reliquos; isto, ut Noe ct Daniel etJob, et ipsi soli salvabuntur.
sic Noe Noe. Et dicam quia de filiis Noe, Sem Noe Et nos ergo possumus lieri Daniel, el ut non enume-
fuerit. Charo vero non fuerit Noe : neqiie eniin ha- rero otnnes sanctos, possum esse Patilus, si fuero
buit siroilitiidinem patris sui. Et ut non omnes, qui imiialorejusdicentis: Imitalores mei estote(ICor. xi);
ex Abraham filii Abrabaro, licct sint de semine ejus, si cauterium, quo signatus est Paulus, habuero; si
non suiit filii ipsius, quoniam peccatores sunt: sic eamdero liguram, qua ille figuratus est in Chrislo,
hi qui habent similitudinem factorum Danielis, Da- possedero, perquam, ut bonus pater, aiehat: Filioti
niel sunt; qui iroiiantur patienliam Job, Job fitint. mei, fluos tterum parlnrio, donec Chrisius formetur in
Noli ergo dicere: Beatus Noe, quoniam dignuseffec- vobis (Galai. iv). Si vero ex dissimililudine signaculi
tus est, ut in diluvio solus eligeretur a Domino, et 922 coarguor, quia aliam forroam habuerit Paulus
cxteris iuundatione pereuntibus, cum suis servare- B quain cgo in anima habeam , me ipsum decipio di-
tur incolumis : sed considera, quia sietlu feceris cens: Filius rocus es tu, senieu Pauli. Noli mirari
ea, qux fecit Noc.eris Noe. Audi Salvatorero dicen- quod filius Apostoli fias. Ilabelo virtutes, eteris filius
lem : Si essetis filii Abrahw, opera Abtaltmfaceretis Christi. FUioli, inquit, adhuc pusillum Vobiscumsum
(Joan. vni). Igilur si quis filius est Abraham, facit ge- (Joan. xtit). Cum autem lueris Christi, eris et omni-
sta Abrabam : si quis filius est Noe, facit optis Noe : potenlis Patris, quia unUm sunt, unitxqUe naturx.
si qnis filius est Danielis, facit id quod fecit Ad hoc laborat juslus, in lioc sludiUni siium omnC
Daniel. Si quis sequitur per quod gloriosus ef- convertit, ut Danielis et Job, et Noe, et Abrahx fi-
fectus est, ui puta omnis qui stibstantiam suam lius ostendatur ad adopiionem Dei, et jam non voce-
perdit; et suslinens patienter tam jacturas re- tur horoinum noroinibus, sed vocabulis filioruro Dei.
rum 921 familiarium, quam mortes filiorum, dicit: Si ergo fuerint tres viri isti. Non indiget SpiritUs
Domiuus dedil, Dominus abslulit; ut Dotninovisum est, sanctus, ut etiam nunc Noe et Danielem, et Job os-
ita faclum esl: sit nomeu Domini benedklum in smcula tendat: Tres viri isli in medio ejus. Dicit mihi erudilus
(Job. i): qui incenditur corporis malis, et flagellatur audilor : Tres in prxsenti nominantur, sermo vero
vario roalorum suoruro dolore, el nihilominus ini tuus plurimos affirmal, et Daniel et Job, etNoe. Cui
ipsis suppliciis glorificat Dominum; qui potest re-. C ( sic respondebimus: Omnis multiludo sirailiura unils
spondere divina, et inler cruciatus propheticam vo- est, et non plures, qui similes sunt. Non plura cor-
cem emittere, qualem emisit Job, imitatorest Job. At- pora, sed unum corpus omnes sumus, juxta id quod
que ita in hunc tnodum et Noe, et Daniel, et Job in scriptum est: Vosautem estis corpusChrisli, et tnembra
codem possunl tempore reperiri. Quia autero nunci ex parte. Et Salvatornostet venil qumrereelsalvarequod
Ezecbiel non de bis dixerit, quos in Scripturis lecti- perierat (f Cor. xu), in sacramento nonaginta novern
tamus, videlicet qnos aut translatio, aut mors de ovium non errantium, et ttniiis perdilx. Venit quippe
prxsenti viia subtraxerit, de alio quoquc loco appro- filiushominisqumrere et salvare quod perierat.Quomo-
bare conabimur. Daniel qui traditus est Eunuchorum do enim unum corpus plura sunt corpora, et una
principi cumAnania, Azaria, Misaele, aeunuchus fuit, ovis plures sunt oves,qux perieranl, hoc pacto omnes
et est in prxsenti dictum : Noe et Daniet et Job, fitiosi Noe,Daniel, el Job in unum Noe, Job el Danielemre-
et filias non liberabunt (Dan.i), et reliqua. Fingamusi digunlur. Ipsi injustitia sua salvabunlur, dicitDominus
a Hebrxorum hxc proprie sententia est, quam etl
legirous : Et dixit rex Asphanez principi eunuchorum,
studiose promovent, ut hac de causa Danieleroe pro- ut inlroducerel de filiis caplivitatis Israel, et de semine
pbetaruro nuniero excltidant , juxta Moysen , quii regio, et de phorlhommim puetos, in quibus non esset
ennuchos a ccetibus Israeliiarum jussit exsulare. R. macula , pulchros facie, et inteiiigentes sapientia. Et
Eliezer, inPirkecap.52: « Isti autcm fuerunl Daniel,, ijj argumeniaiur , si de seroine regio electi sunt Daniel
Cdianania,Michael, et Azaria, qui facti sunt eiiniichii et tres pueri; de sentine autem regio eunuchos fore
in palatio regis Babel, nequegenerarunt (ilios. i Ori- Scriptura prxilixit, hos esse, qui eunuclii facti suni. J
genes paulo inferius ex ipso Danielis libro constare3 Quin eliam inCommentar. in Danielero i, S:< Unde
lioc ait: < Quid respondebis miiii de Daniele ? Et hicE e'tarbitranturHebrxi,Danielero,Ananianiet Azariam
ame capiivitatem in patria floruit nobilitate , ett fuisse eunuchos : impleta illa prophetia , qux ad
deiiiceps in Babylonera iranslatus eunuchug effectus s Ezecbiam perlsaianiPropbetam dicitur: Etdesemine
est, ut inanifesleex libro ipsiusinlelligi potest.i Quod
i tuo lollenl et facient eunuchosin domoregis. t Aliorura
ritrsum luculentissinie exponit ex Ilebrxorum iradi- quoque Patrum hxc videtur fuisse sententia, ex lau-
tionibus iu Comineut. iu Matth. Sed el Hieronymus 5 dalo (saix vaticinio derivata. Sanctus tamen Epi-
noster coacinit lib. i in Jounianiim : < Superfluum * plianitis in vita Danielis, eum pro eunucho habimo)
autem est de Daniele dicere, cum Hebrxi usque ho- ob moruin tanluromodo castitalero aique integrilatem
die autument, etillnmel trespuerosliiisseeunuchos, i, putal: in quam sententiaiii plerique alii postmodum
ex illa Dei senlentia, quam Isaias loquitur ad Eze- i- concessere. Josephns non ipsum denomineDanielem,
chiam: El de filiis his, qui nascentur ex te, tollent et
;( sed aliquot ex his, quos sibi pueros Nabuchodonosor
facienl eunuchosin domo regis. Rursusque in Dauielc C selegerat, ejus 1'uisscjussu exsecios tradit.
727 S. EUSEBII HIERONYMI 728
Adonai. Prius a nomen Dei/ quatuor litterarum est, A Dei esse asserunt veritalero , et frequenter dicunt:
quod interpretatur naturaliier Deus. 923 Ergo Futurum est ut unusqiiisque nostrum precibus suis
eraittitur propter peccata terrx fames. Terra vero eripiat quoscumque voluerit de gehenna : et iniqtti-
secunilumomnes sensusquossupradiximus, et quos- tatero inlroducunt ad Dominum, non videntes, quod
cumque intelligentix auditoruro relinquimus , ut ex justiiia justi super eum erit, et iniquiias iniqui super
nostris dictis ipsi sibi alias intelligentias rcperirent. eum, et unusquisque in proprio peccaio morietur, et
Videamus autem et aliud opus irx divinx emitten- in propria justitia vivet. Niliil mihi conducit martyr
tis in terram peccalricem beslias pessimas. Aiunt Pater, si non bene vixero, et ornavero generis mei
etiam Judxi, si quando lupi horoines devoraverint, nobilitatem , hoc est testimonium ejus , et confes-
inipetum facientes in doroos, et cxterx bestix, ut sionem, qua illustratus est in Cbristo. Nihil prodest
historia referl, leones quondam in humanum genns Judxis dicentibus: Nosde fornicationenati nonsumus,
immissos, et alio tempore ursos, istiusmodi devora- unum palrem habemusDominum (Joan. vui), et post
tiones ex Dei indignalionedescendere. Et hunc inte- modicum : Abraham pater nosler esi. Quxciimque
riin sensum,ut sequamur lilteram abaltiori intellectu dixerinl, quxcumque sibi assumere voluerint, si non
recedentes, nunc sequi videmus prophelam. Qui habuerintfidem Abrahani,incassumg1ori.intur.Neqtie
autem spiritalisest, judicans omuia,et a nullo diju- B enim ideo salvabuntur , quia sunt filii Abrabam.
dicatur, confidenter dicit multas esse bestias , quas Quoniara ergo quidam non recte opinanlur, neces-
emittit Deus in peccalricem terram, si tamen terra sario interposuimus eiiam sensum litterx dicenlis :
nostra peccaverit: Adversariusnoster diabolus nt leo Fitios et filias non liberabunl Noe, Daniel el Job, sed
rugiens ambulat quwrensquem devorel (I Pet. v). Illa ipsi soli salvi erunt. Nemo noslrum confidat in juslo
quoque hisloria, qux Scripturas diligentor obser- patre, in matre sancla, in frairibus castis. Beatus
vanlibus in planum se prxbet intellectum, isliusmo- homo, qui spem habet in semetipso, et in via recta.
di habet significationem: quando duo ursi ad parvulos Ad eos autem qui in sanclis fiduciam habent, non
missi sunt, qui conlumelias faciebant prophelx, di- incongrue proferimus exemplum : Maledktus homo,
centes : Ascende, calve; ascende, calve. Ursi namque qui spem habet in homine(Jer. xvn). Et illud: ISolite
illi in signura erant aliarum bestiarum, qux vcre confiderein hominibus.Sed et aliud : Bonum est con-
ferx, vere sunt rabidx, qux mittunlur in hanc pec- fidere in Domino , quam confidere in principibus
catricem terram. Procul autein absit a nnbis, ut (Ps. CXLV,cxvm). Quod si necesse est in aliquo spe-
bestix ad nos pro Dei ultione mittantur, quin polius rare,oinnibusderelictis,speremusinDominodicentcs:
in oratione dicamus : Ne tradideris bestiis animam Si constiterinladversitmmecastra, nontimebilcormeum.
confilentemtibi. Ego novi perseverantes in fide justos C Cuni haec se iia habeant, etiam alia nobis qtixstio
feristraditos.ettaceratos ab eisconsummasseniarty- oboritur, quamdiligenterdebemusexcutere, ulScrip-
riiun, nec tamen beatos esse desisse. Non enim bes- tiirarum veritas elucescat: Quare cuui tanti sint jus-
tiis fuerant traditi spiritalibus et invisibilibus, qux ti, uunc tantummodo tres nominantur, Noe, Daniel et
lacerant animas peccatorum, et dentes suos in iro- Job? 925 Audivi quondani a quodain Hebrxo hunc
piorum corda defigunt. Quemadmodum enim si locum exponente atque dicente, ideo hos nominatos,
pastor ex ore leonum evellat duo crura ovis, vel ex- quia unusquisque eorum tria lempora viderit, lx-
tremun auriculx, ita evellentur filii Isracl. Traditur tum, triste, et rursum Ixium. Vide Noe ante dilu-
ergo aliquando lerra bestiis, ad eversionem, ui au- vium.consideramundumintegrum, et eumdcm,post,
feratur ab ea homo et pecus (Amosm). Et observa Noe in totius orbis naufragio soluro cum filiis suis
diligenter differentias comminationum. In prima el animalibus in arca servatum : considera quonio-
comminalione famis ait: Ipsi soli salvabuntur, 924 do post diluvium egressns sit, et plantaverit vineain,
Noe, DanieletJob. In secunda vero, ubi bestias im- quodamniodo secundi rursus orbis creator exislens.
roissurum se esse testalur, filii et filix nuncupatx Talisest justus: vidit b mundum anle diluvium, id
sunt: Verumtamen ipsi soli salvi erunt, dicit Adonai est ante consummationem : vidit mundum in dilu-
Dominus. Qui locus dupliciter intelligitur. Ac pri- " vio, in corruplione el in interilu peccatorum, qux
mum secundum communem sensum exponamus ob in die sunt evenlura judicii: rursum videbit mun-
nonnulloruin insipientiam, qui sensuro animi sui, dttm in resurrectione omnium peccatorum. Dicit
a Eumdem errorem errasse videtur Hieronymus, roularint; nam alibi, sive cap. 6, rectissime conlra-
sive ex Origene properanti calaino descripsisse in rium docet. Al Origenis testiroonio quam recie islhxc
Commentariis in Ezechiel. lib. ix, cap. 28 : < Ubi- aptari possit medicina , non video, neque enim bic
cumque, ait, juxia LXX, secundo ponilur Dominus, tantiim expressis verbis, sed et inferius, homilia 12,
Dominus, primuin nomen letragraromaton est, quod satis luculenter idem asserendo fillitur.
proprie ad Deum pertinet, et iueffabiledicitur : Se- b Redolet hic locus sententiam illam Origenis ,
cuudiiro coiumune , quod sxpe in hominibus inveni- qux in ejus scriptis tani sxpe occurrit, finein im-
lur.i Diximiisvero in euni locuni, cura plane cousiet, posiluro iri dnmnatoruro poenis; tum pleuam om-
in Ezechielis,dequa serrao est ,propheiia,perpetuam nium urtoxurua-rao-iv,
el perfectam felicitatem futu-
ecoutrario consuetudinera oblinere, ut priinum coro- ram, cum Deus erit omnia in oronibus. Dicemus
niune, alteruro Dei propriuin sit nomen, videri non hac de re paulo ftisius infra ad homilix 10 perquam
S. Doctoris , sed scribarum veterron hunc fuisse similera locum.
lapsum, qui nttmericas notas 1 et2 leroere ibi com-
729 TBANSLATIOHOMILIARUMORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. V. 730
mihi aliquis : Concedode Noe, ut tria tempora vi-, - A tanium est : in secunda vero et tertia, "quam nunc
derit, quid respondebis mihi de Daniele? Et hic: conamur exponere, filiorum et filiarum nomen an-
anle capdvilatem in patrix floruit nobilitate, ett nexum est, id est, in romphxo, qua corruunl, qui
deinceps, in Babylonem translatus, eunucbus cffec- ca>deejus digna feccrunt. Quis est ergo isle gladius,
lus est, ut manifeste ex libro ipsius intelligi potest: : id est, rorophxa, quam nos formidare debemus, no
vidit et reversionem in Jerusalem. Ut autem pro- quando mittatur super terram nosirarn, stiper ler-
betur, quod ante captivitatem in Jerusalem fuerit,, ram 927 q«am figuraliter exposuimus, ut et no-
et post captivitatem eiinuchus effectus sit, assuma- bis necesse sit transire pcr gladium duplex aliquid
mus id quod ad Ezechiam dicttun est: Accipienl de: habentero in poana ? Habilus quippe ipsius gladii di-
filiis luis, et facient spadones in domo regis (Isai. vidil et secat euro, in quero infertur : si vero ad
xxxix). Deinde post septuaginta annos invenitur dc- acumen aciei ejus ctiam tactus ipse pcenalis est,
precans Deuin, ut completo jam tempore captivi- dupliciter torquetur, qui boc gladio puniendus est.
tatis, rursum ingrediatur Jerusalem. Habemus ora- Scriptnm est enim : S(a(ui( igneam rompheam, el
tionem ejus in volumine proprio conscriptam (Dan. Cherubim custodireviam ligni viiw (Gen. m). Et quo-
IX), nec tamen 926 possumus invenire ubi sit; modo si gladius acutus et cxdens inferatur in cor-
mortuus. Viditergo tria tempora, ante captivitalem, B ] pus, duplicein tribuit cruciatum adustionis et cxdis:
in captivitate, et post captivitalem. Talis justns est. sic etromphxa, qux ad custodiam Paradisi staluta
Videamus autem, an et Job tria tempora babuerit. memoratiir, quam nunc ob exposilionem gladii
Fuit quidem locuples : erant quippe ei oves seplem prxsentis assumpsimus, duplicia infert lormenla ,
millia, cameli iria millia, jnga boum quingenta, et dum adurit ei dividit. Ulatitcm necessarium ali-
supellex mulla valde, filii septem , ct filix tres. quid, ex quibus Deus sensum nostrum illuminat,
Deinde accepit potestatem diabolus adversus eum. in loco prxsenti interponamus, accipe exemplum.
Vide lenipora commutata. Dives in liberis paler, Aiunt sludiosi medicinalis disciplinx, ad quasdam
repente orbus efficitur : dives in censu Dominus, ad corporum curationes necessariam esse non solum
uliimam deducitur egestatem: ecce duo tempora. sectionem ferri, vertiro eliain adustionem. Nam ad
Post hxc apparet ei Dominus, et loquilur ei de eos, qui canceris veicrno coinpulrescunl, canden-
nube, et ipsc Job ea, qux sunt in libro ejus scripla, tem sive novaculx laminam, sive quodcumque acu-
respondit (Job. i). Igitur in primo tempnre Dei lau- tissiroi fcrri genus adhibenl, ul per ignem radiccs
dibus prxdicalnr; in secundo tenlalioni traditur, et canceris evellantur, per incisionem autem putrida
sxvissimo ulcere percussns a pedibns usque ad caput caro Iruncelur, etvia pateat medicamiiiibus inji-
Irislia et dura perpetitur. Ad extremuro factx sunt G C ciendis. Quis, pulas, nostrum canceris, ul iladicam,
eioves quatuordeciro millia, cameli sex inillia, juga habelsimile peccatum, ut non ei sufficiat, aul sim-
boum mille, asinx pascenles mille, et nascunturei plex acumen ferri, aut snla ignis adustio, sedutra-
filii septem et filix (Job. ult). Atqtie ita etin Job que adhibeantur, quo uratur, et sccelur ? Audi Sal-
tria tempora dcpreliendimus, qux injustis homini- vatorem rationem ignis et ferri in dunbtis locis si-
bus reperimus. Tria vident justi tenipora ; prxsens, gnificantem. In alio loco ait: Non veni mittere pa-
et comniutationis, quando judicalurus est Deus, et cem super terram, sed gladium ( Matt. x). In alio ve-
futurum post resurreclionem roortuorum, id est, ro : lgnem veni mittere super lerram, el a ulinam
vitx ocelestis perpetuitatein in Christo Jesu, cui jam ardeal (Luc. xn). Igitur deferl utriiroque Salva-
est gloria et imperium in sxcula sxciiloruin. Amen. tor, gladium et ignein, et baptizat, qux non potue-
runl Spiritus sancti purificalione purgari. Sacra-
HOMILIAQUINTA.
nienla divina sunt ineffabilia, et soli Deo cngnila :
De eo qnod qnatuor ultiones pessimx, id est, gla-
dius, fames, bestixmalx, et pestilenlia indiicun- plus lamen in graiiarum donatione, quam in tor-
tur super terram peccatricein : et de paraboh mentorum varieialibus conslitula. Neque enim me-
qua dicitur : Fili hominis, quid fiel ligno vitis dici ex disciplina artis sux rationabiliter eos, qui-
(Cap. xiv el xv) ? £ bus medentur, secant, nrunt, dantque pocnlum ama-
D
925 Fames, qux propter peccatricem inducitur rissimi temperamenti, 928 roullaque alia, ptout
lerraro, juxia possibilitatero nosiraruro virium dis- causa poslulat, faciunl: Deus autem univcrsitalis
cussa est, et post famein de bestiis pessimis dixi- Doroinus, sine rationabili quadam sapientia, el si-
mus, quas immitiet Deus super peccatores. Qua- ne dispensatione digna majestatis sux pcenas tan-
luor enim uliiones in principio proposuirous, e qui- liim infert peccatoribus. Neque enim, ulexislimant,
bus reliqux dux sunlde romphxa, el de morte. Et ad hoc lanium adhibet supplicia, ttt lorqueai, scd
in prima quidem filiorum et 926 hliarum nomen quasi pater scit vulnera omnium noslrum : scit qua
BScripserit Origenes quemadmoduro in comnien-
quod in hodiernis codicibus scriplum est, xul ri
(ariis in F.xorio, ulii hunc ipsum laudat Luc:v-lo- Bila, ei nSn uvifBn ; Grotius ab Hnetio laudatus ita
ctim, itvp n>\Bov eitl
fiujXXeiv rnv ynv, xui e'irenSnexun. disiinguil, xai ri Bela ; et nSnuvmBn, sicque expo-
Igneni veni miitere in lerram, atque utinam jam ar- nit : Quid aulem esl quod oplo? IIlinamjamjain ac-
sisset. Quod si non ita conceptits Lucx textus ipse cendaiur : ostenditque satis erudite ei cuin indica-
tunc fuerit, haeccerte luerit senientia, quam probe tivo, Utinam, apud Hellenistas significare.
retinuii, dum Iociini ex mcmoria recitai. Id ip-iim
731 S. EUSEBn HIERONYMI :%l
ex causa, quod ttlciis nattim sit, qux pulredo infe- A quatnot tindktat nteas pessimas, tomphwam,et (amem,
licis animx, ex quo dticalttr exordio, qualis spe* et bettias petsimas, ct mottem immiseto. Quo ? noii
cies doloris, ex quo peccalo veniat: scit et formas, super terram , sed tuper Jerusalem. Terra enim si
modos,et numeros peccaiorntu ; qui semel, bis, puniaiur, suflicii ei una correplio. Si auterocorri-
lerqiio peccaverit; qui in una specie delictnrum sx- piatur Jcrusalem, stiperqnam invocatum est nomen
pe ruit, qui in diversis vitinruro speciehus singulis Dei (II Pett. u), qiiatuor eicruciaius pariter inferun-
tanluro vocibus erraveril. Ilxc oronin nos juxta sa- tur. Mullo iidbis utilius ftierat divino uon credidisse
pientiaro Dci quxrere [Sup. debemus], secundum serrooni, quam posl credulitatem adlmc riirsnm ad
illud, quod scriptum est : Scruians corda et renet peccata converti, qux ante coinmisimus. Considera
Deus, et supplicia, qux ab eo irrogantur, Sic intel- eniro i|tiomodo Scriptura super terram singillatim
ligere, quasi dignaDeo, et convenienlia dispensa- supplicia dicat inferri, et non apponatquam lerram :
tioni ejns, nos vult non lanlummodo cruciari. Om- quandn vero ad Jerusalero venint: Si auieni et qna*
nia quippe ad hoc condidit, utessent; et salutares tuor vindictas meas pessimas, romphxaro, etfamero,
fecit generationes mroidi, et non est in eis medica- et beslias pessimas, eimortem immisero in Jerusa-
meiitum perdilionis; sed qnia quod ille voluit nos lem ; nos indicans Jeru-alem, qui peccanles quidem
conlemnendo non fecitnus, el ille quod cupierat, R B nos Jerusalem sumus, qux destruitur; in prxceptis
non exercuilin nobis, disputatio nos coegil, ut ali- vero permanenies, Jerusalem dicitur, qux salvaiur.
quid de pcenarum specie riiceremus, qux inferunlur Omnes lamenlaliones, quas legimus in Jerusalem,
ad lerram. Dehemus anieni nosse, quia non slaiim omnes queriroonix, quibus eam plangit Deus, 930
ubi fames fuerit, sequaiur et mors. Polest qtiippe ad nos pertinent, qui gustavimtis sermonem Dei, et
(ieri, ut aliquis famero sustinens perseveret in vita, pnstea mandatis ejuscontraria fecimus. Non plectitur
licel inedia, el squalnre, et macie discrucielur. Po- Salotnonis jura conteronens, non sic punilur Lycurgi
lest fieri, ut, immissis bestiis malis, statim non om- scita desiiluens. Aliud siipplicium est ejus, nui legem
nes pereanl, fugx auxilio reservaii. Potesl evenire Dei per Moysem traditam conculcal, et despicit:
ut, cedente romphxa, cesset inieritus. Modo vul- maxima oroniuin est ejus pcena , qui prxcepta filii
nerantur quidam, et secantur, ei, ut ita dicam, cre- Dei pro nihilo duxeril. Irritam enim quis faciens
bris ictibus a confiindtintur, nec lainon pereunt, legein Moysi sine nlla roiseratione duobus vel iribus
ldcirco niiiic posna novissima iu enumeratione poa- testibus inoritnr (Hebt. x); quanto magis pulalis de-
narum morlis infertur. Istiusmodi quiddaro et sa- tcriora supplicia inereri illum , qui Filium Dei con-
cratissimus Aposlolus sentiens loquebatur : No- ctilcaveritl Ait ergo, <|uos enumeravimus, Filium
vissimus inimicus destritetnr mors (I Cor. v). Au-CC Dei non conculcaverunt, scd tanlum legcm Dei in-
debo dicere, sed novissimus inimicus destrueiur gressi sunt : maximeque hi, qui ante advenlum Do-
inors. Fuil quidam aulc morlem inimicus, idI mini fuerunt. Sed neque hi, quicrucifixerunl Salva-
est 929 romplixa : fuii quidaro ante mortero iniroi- torem meum, rei sunt ingenlis pcenx, sicut bi,
ciis, bestix pes-iinx : fuit quidam anle bestias pes- quibusait Aposlolus : Filium Dei concutcans, spiri-
simas inimicus, faroes. IIxc omnia inimica stuit re- tui gratim contumeliam faciens (Ibid.) : et si quid
Hgionis inimicis. Si enim non vis amicus fieri Deo in- alittd significat in eo loco in quo eoruin peccila re-
viianti te ad reconciliationem, et dicenti per Apo- plicat, qui post fidem in Deum peccaverunt. Hxc
sliiluro : Obsecrovos per Chrislumrecouciliaii Deo (IIl propter quatuor ulliones pessimas, qnx inducuniur
Cor. v), quid de Deo cuusaris, ciim in causis snb ini- super Jerusalem. Et omncs quidetn , qui didicimus
inicoruin iroperio csse voluisii? An ignoras idcirco) divinas Scripturas , sive bene , sive tnale vivamus,
Deum iu jEgypto iromisisse furorem et iraro, et an- Jerusalem sumus. Si male vivimus, illa Jerusalem,
gustiam, imniissionem per Angelos pessiinos, quiat qux cruciatibus ptroitur, et sustinet qualuor ultio-
ininiici illius erant, etab ejus adversario regebantur?? nes : si bene, illa Jerusalem, qux in Dei sinu rc-
Procul aulem absinl a nobis quatuor isiarum suppli- quiescit. Et est magna distantia, ut in reliqua terra,
cia pcenarum, fames, hestix pessimx, gladius,, ** ' sic et in ipsa Jerusalem. Orones enim, qui iu Ecclesia
iiioijS.Quidquid eniin liortiin fitcril illalum, ad eoss peccatores sunt, qui sermotietn Oei gustavertinl, et
venil qui iuimici Dei sunt: ainicosejus prxteril, ne- iransgrediunlur eum, merenlur quidem supplicia;
que ausum est eos coniingere, qui de ejus necessilu- veruni pro modo gradtuim unusquisque lorquebittir.
(line gloriantur. Et quoroodo de igne bene crediluma Majnrein pcenam hnbel, qui Ecclesix prxsidel, el
est, Sciipturis lestantibus, quia transeanl pcr eumu dclinquil. An tion magis niisericordiain proinerelur
justi, et non coroburanlur : Unimcujusque enim oput* ad comparationem fidelts Cateclmmenu" ? Non magis
quale sit, ignis probabit : sic et in bis suppliciis inve- vetiia dignus esl laii:Us, si ad diaconnm conleraiur?
niatur aliquis Daniel, Noe, et Job, et nihil pcenarum n Et rursum comparatione presbyteri diaconus veniam
sustinebit. Hxc specialiter per singula supplicia ex- plus meretur? Qux autem sequanlnr, roc lacente,
posuimus, qux in extrema parte in unum propbetaa cognoscilis. Idcirco formidaus jiidicium Dei, et anle
consocians ait: Hwc dicit AdonaiDominus: Siaulemn oculos niihi proponens illum judicii ordinem, qui in
" Legendum omnino est, confodiuntur
73-1 TRANSLATIO IIOMILIARUMOittGEfiiS IN EZECIIIELEM. HOM. VI. 734
Scriplufis cohUnetur, reCofdof dicti illids : 'Pondiis A tifiefo propiioS lifilurx rne:e IfuCtus. Siquidem et
ultra te ne leves. Sed et illud : Noti qumrere fieti Apbstolits iroaginera quamdaih eorum vasoriun, qux
judex, ne noil valeas aufeTre iniquitales. Quid mihi sunl in humana conversatione, assumit dicens : ln
prodest quia priofsedeo in calhedra resnpiuus, ho- magna atttem domo, ttonsuht lantum [Al. autem] vasa
norem 931 hiajoris accipio, hec possuro habere di- aitted et argentea, sed et lignea ei ficlilia ( nota qiiia
gnilate mea opera condigna ? Nonne majori pcena vasa ligriea nuncupaverit); et alia quidem in lionorcm,
cruciabor, qttia Imnnr jusfi mihi ab omnibus deler- atia vero in contumeliam (IITim. n). Ista vasalignea,
tur, cum peccator sim (Eccl. vii)? Necessarium fuit qnx esse in mftgniidomo Aposfolus prxdicat, non
diligcniius retractarttem ea , qUx de qualtior terrx sunt facta dfl vitibus, hon de paltnilibiis vlnearuni,
ultionibus dicebantur, id addere, qnod Jerusalem sed ex aliis lignis, qux vilioris ordinis in nemOribus
quippe erat in iribu Benjamin : et sacerdoles lempli, friictificavefunt. Quatilum ergo inalum est, ct quale
eiLeviix, qui Dei ministeriis serviebant, et cxteri discfimen, Ut ligna quondaro vilia invenianlur iii
ordiues, quos scriptufarurn serrtio compfehendit, irt magna patrisfaniilias doroo, et palmes vitis mex inu-
ea mofabantur. Hxc accipit qiialuor ulliones pessi- lilis iri doroo sit, el in igneni pfojiciatnr? Hoc ehim
inas, quxnon sunt siiniles in his qui in ea habitaiit. scriptiiin est, quia anntiam putationem ejus consu-
Netjue enim eodem moilo, elad populum, eiad Le- Bmatignis. HJCCin Ezechielem. Salvalor verO biijus
vitas comminaiio dirigitdf. Lraeliles enim peccarts parabolx sensuin inEvahgelio itaperstrinxit, dicens:
in Isfaeliticiim delictum corrUit. Qrti aulero major esl Ego sum vitis, vos palriiites, Palet meus agricola : om-
nh Israeliia, qllanlo nobilior ftterit in ordine idera nem palmileni, qui ih me ihanel, et frticlus afferl, Pater
Lcvltes, et sacerdos , tanto raajora sUppIiciasusti- meus putat, ttt fruClusmajores afferal: palmitem, qui
ncbit. Si autein princeps sacerdotum peccaverit, tnanet in me, et fruclum non affeft, Pater meut exci-
dicit ad euni Heli Sonsacferdossuns : Si delinquent dit el in ignem tniitit (Joan. xv). Vides vicinilatero
peccaveril vir in viTuin,otabttni pro eo : si aulemin utrorumque sernionitm? Vides quoniodo Patcf ex-
Dominuthpeccafetit, quis orabit pro eo ( I Reg. n)? cidat, ct in ighetiijaciat? Nos inscnsali, quasi negli-
Ilxc irt eXposiiiorteinejiis sermonis, quo comniiua- genda quidero Scriplura sit, holenles ea disCefe,
bantiir et sirigulx specialiter in peecatricem lerram qux nobis incuiiant meittm, sed ea audire cnpientes,
ultionis, et paritfif Congfegatx iii infeliceiu Jeru- qiix prtirieiitibiis auribus inculitint voluptatem , li-
salem. Videaliiusautein el se.-jueiiliaScripturx. Qnx benler nudivimus qux nos subvertaut, qux deci-
cum iti parabola audierit prophela, nos tanluiii sen- p>aiit.Qui dicit proximo suo, ignoscit nobls pcccata
sum debeinus exponere , ipsuro lestihionii ordineirt nostra Deus, siquidem et in talibtis sacrahientis lu-
derelinquentes et auditorem hiillerites ad librum : C ' diinus, vicissim nobis pollicentcs, mappain mittct
Lignura vitis ut in fruclu esl bohorabiliUs lignis on(- Dcus. Et quia bontis est, el omriium peccaia dis-
nihus, maxime his qux iri saltu frticlificaiit: sic ail solvii, 933 oporiebat nos sedere, et sollicito corde
cxtera opera inuiilitis oronlbus ligiiis est(Ezec/r. xv). dicere : Si lieri peccavimus, bodie pcenitentiam agii-
Ei vascula quxdani posshiit fieri, el in diversa opera" mus. Verum huic palroiti (animal qnippe csi) qtii di-
necessarii usus ad ministrandum ; de palinilibus cil : Poiens est Deus, et bonus agricola, qui non me
aitiem vitis non solum vas alir|UrJd, el in opus utile excidat, et in ignem mittat: respondebit agricola :
quid fieri non polest, sed tieque paxillus quidera est Sed si lalis est palroes, ut frustra sit in vite, iiuroquid
utilis. Ait ergo serroo divinus, quia Ul palmes vilis poierit relinqui ? Nonne si dimittalur impediet viiem,
honorabilior fit cxteris lignis, si afferat fructus : sic ne pro sicco palmitc, virides ei fructuum feraces af-
ab omnibus inferior judicemf, si id non babcat, unde feral palmiles? Quoinodo eniro boni agricolx esl ex-
prxcellit; atque in huhc rivodum60s, qui imbuti siJtit cidere, et ampiitare [Al. compulare] quxsicca sunl,
eloquiis Dei, honorabiliores esse omnibus, et quo- el tradere in escara ignis iufrtictuosos ramos : sic
ciirilqdemodo in vine-fcpositos dignitate, cum afreraut boni Dei est, de oinnibus Vilibusinfriictuosos 934
fruclus, botros salutis, dequa scripturo esl: EgoVeto palmites amputare, el igni iradere in perditionem.
te ptantaii vineam (rucliferam lolahi verdm (Jer. n). D • Yerum nos ipsi nos ludimus, et decepti pariter ac
El alibi : Vtnea Domini domus Istntl est (Isai. v). Et decipientes volumus magis errare cum plurimis,
rursuril : 932 Vineamde jEgypio transtulisli (Ps. quam ab errore conveni: cum magis id quxrere de-
LXXIX),etreliqua. Si autem non aiiuldfint fructus, beamus, quod xdilicel, quod timorem Dei augeat,
iiilanlum ut a Deodici possit : Quomodo conversa es quod ad poenilenliam revocet, quod in confessionem
in amaritudinem vitis alienm? tuhc multo deteriores sceleris adducat, quod hOs faclat diebus ac noctibiis
inveniri ab his lignis, qux licet Viliofa sint, tamen cogitare, quomodo Domino placeamus, ul fianius in
suos affefunt fruclus. QUortiodo enim prxcellunt vera vite Christo Jesu fructiferi palmites, et radici
ligna silvarum vineas iuferaces, eodem modb, inlra ejusadherentes : cui est gloria et iinperinm in sx-
quamdam dispensalionem sa]iientix dlvinx, ex li- cula sxculortim. Amen.
gnis vilioribus aliqua domui necessaria fabricahtuf. HOMILIASEXTA.
Neque vero lurberis, putaus hos extta ScripTUras Delem eo quod dicitur : Fili hominis, notas fac Jerusa-
abominationes suas; usque : Effudisti forni-
affitmare quod dicimus futurum esse, ut de ligiiis caliohemtuam in omni iransitu (Cap. xvi).
silvx aliquid utile fiat, id esi, de me ipso si non at-
933 Consideranli mihi constanliam prophetarum,
735 a S. EUSEBII HIERONYMI 73G
miraculum subit, quomodo vere credentes Deo ma- A ul civitas Dci? Et lamcn hxc ipsa sibi magna pro-
gis quam hominibus contempserint mortem, peri- mitiens, quasi proxima Dei, et civitas ejus,quia
cula, contumelias et omnia qux passi sunl ab eis : peccavit, arguilur a Spirilu sancto, ut degener, et
qui arguebantur, dum voluntati Deiin prophelatione extranea. Pater enim cjtis Amorrbxus, jam non
deserviunt. Admirabar quondam Isaiam antequam Deus. Quamdiu non peccavit, paler ejus erat Deus:
compararem Ezechieli, et obstupescebam quomodo quando vero peccavii, paler ejus Amorrhxu» factus
diceret: AuditesermonemDomini, principes Sodomo- est. Qnaindiu non peccavit, pater ejus Spiritus sanc-
tum; altendite legem Dei, populus Gomorrhm. Quo lus fuit: quando peccavit, mater ejus Cethxa facia
mihi multiludinem sacrificiorumvestrorum? dkil Do- est. Quamdiu non peccavit, radicem habuit Abra-
minus (Ita. i). Dicebat enim hxc, cum posset dicere, ham , el Isaac , et Jacob : quando peccavit, radix
vel lacere. Neque enim (ut quidam suspicantur) ejus Chananxa facta est. Sxpe miraius sum id ,
inente excidebant prophetx , et ex necessitate spi- quod dicturn est a Daniele ad presbyterum pecca-
ritus loquebantur. Si alii, inquit Apostolus, reve- lorem , ctti pro peccato nomen imponens, Semen,
latum fueril tedenli, prior taceal (I Cor. xiv). Ex quo inquit, Chanaan, et nonJuda. Magnusquidem Daniel
ostendilur potesiatem babere euro , qui loquatur, consianlissime presbyterum peccatorem semen Cha-
cum velit dicere, et cum velit tacere. Et ad Balaam R I naam appellans et non Juda (Dan. m). Major vero
dicitur : Verumiamen verbum, quod immitto in os comparalione ejus Ezechiel, non uni presbytero,
tuum, hoc observa loqui (Num. xxn): quasi potes- neque duobus hominibus naiivitatem objiciens con-
tatem habente eo, ut accepto verbo Dei, diceret tumeliosara, sed, Radix, inquiens, tua, el generatio
seu lacerct. Quid est ergo, quod in Ezecbiele admi- ttta de terra Chanaan. Paler tuus Amorrhmus,et ma-
ror? Qnia cum ei fuisset imperaium , ut lestaretur, ler tua Cethma. Quia Jerusalem multa peccata com-
el notas faceret Jerusalem iniqtiitales ejus, non po- roisit, ideo incrcpans illam propheta , non uno
suit anle oculos ejus periculura , quod ex prxdica- neque duobus, sed tribns nominibus insignivit.
tione eral secuturum ; sed ut Dei (anturo prxcepta Septem in Gcnesi genles enumerantur a Deo in uno
servaret, locutus est quxcumque 934 mandavit. loco , quem iradidit filiis Israel. Septem aulem hx
Esto, sit mystcrium, sit revelatio sacratx inlelli- sunt, ln lerram, inquit, Chananmorum,ct Amorrhmo-
gentix de Jerusalem, et his quxcumque super eam rum, et Ceihworum, et Pheresmorum,el Evmoritm,et
dicunlur; attamen prophetans, et fornicationis illam Gergesmorttm,et Jebusworum. Si possibile fuisset et
arguit, quia divaricaverit pedes suos omni trans- septero islas congregare, ut per eas ignobililalem
etinti, et maledica voce. testaiur, increpans scele- peccatricis Jerusalein exprobraret, fecisset ntique
mm civitatem. Sed qnia confidebat Dei se facere C < propheta. Nunc vero quid fecit? Amorrhxum elegit
voluntaiem, paratus et mori et videre, loquebalur ex septem , et Chananxum, et ait babere commu-
intrepidus. Videamus ergo ipsam prophetiam , et nionem peccatricem Jerusalero , quippe ad Chana-
primo quidem , quomodo in potestate sit positum nxum , juxla radicem, et nativilalem, proprie ad
prophetx, utrum dicat an non, consideremus. Fac- Amorrhxum secundum 936 patrem , proprie ad
tus est serroo Dominiad eum, dicens : Fili hominis, Celhxam secundum malrem. Si in Jerusalem tanta
teslificare Jerusatem iniquitates ejus , et dices : Hwc dicuntur, de qua tam grandia, et tam roira con-
dicit Dominus, non in necessitate aspirationis, sed| scripla sunt, qux ei sunt repromissa, quid futuruni
in voluntate dicentis Dominus posuit, ut tesiificare- est misero mihi, si peccavero? Quis mibi erit pater,
tur ad Jerusalem iniqnitates ejus, et ait: Dices. QuidI atit qux niihi erit mater? Tantx lalisque Jerusalcm
dices? Hxcqiixsequunlur. Inprophetaerataudienic, radix, et generatio de terra Chananxoruro , pater
dices : iitrum dicerel necne, quomodo fnit posiiuroi ejus Amorrhxus, et mater Cethxa nuncupatur. Ego
in Jona. In potestate quippe ejus erat audientis : si peccavcro, qui in Chrislo Jesu credo, ettanto me
Dic, adhitc tres dies, et Ninives subverletur (Jon. ni), magislro tradidi, quis mihi futurus est paler ? Non
si velit dicere , vel tacere. Et quia in arbitrio ejus; utique Amorrbxus, sed nequior quidam pater. Quis
posituro eral, et noluil dicere, vide quanfa eum sunll D est isle? Quints, qui peccalumfacit, ex diabolo natus
consecuta postea : periclilata est navispropter eum, est: Et ilerum : Vos ex palre diabolo estis (I Joan.).
forie repertns est lalens, cetus devoravit abjecturo. Si igitur Jerusalem dicitur de radice , et nativitale
Hi ergo propbelx, quicumque post Jonam fuerunt, terrx Chananxx, quid dicetur ad nos ? Inveniuntiir
considerantes forsiian ea , qux venerunt ei, sivee et nobis patres , qui nos generant in peccaiis. Ut
aliis prophelis : 935 videbant quoniam ex omnii enim si bonus fuero, et in oplimo actu constitutus,
parte ariguslix eis irominebant: secunduro sxculiim1 dicit mihi Jesus : Fili, dimittuntur libi pecccttattta
persecutio , si dicerent vera : secundum Doroiniim i (Malt. IX) ; dicit inibi Panlus discipulus Jesus : /n
offensa , si limentes homines, proferrent falsa proo Chrislo entm Jesu.per Evangeliumego vos genui : ita
veris. Idcirco testificatus est Ezechiel, el notas fecitit si factus fuero peccator, generans roe in peccatis
Jerusalem iniquitales ejus, et dixit: Hwc dicit Do- diabolus , et assumens sibi eam vocem, qua pater
minut: Radix lua el generalio tua de terra Chanaan,i, Deus ad Salvalorem locutus est, dicit ad roe : Filius
Pater tuus Amorrhmuset mater tua Cethma. Qux ci- mettses tu, ego hodie genui te (Psal. iv). Et alii au-
vitalura sic fuil elevata, et alturo sapuil in inundo , lem plurcs patrcs mei erunt, ad ;quos ilurus sum.
737 TRANSLATIO HOMILIARUMOIUGENIS IN EZECHIELEM. HOM. VI. 758
Unusquisque ad suos proliciscilur patres. Si quis. A cidiiur, sic in feniina a umhilicus aroputatur. Cum
csl ab Abraham, diciiur ad eum : Tu aulem vade eiiiin pudica fuit mulier, et mundis usa mutalioni-
ad patres luos, cum pace educatus in seneclute bona. bus feminarum, scilicet ne in sordidas res, et in
Si quis vero egreditur de sxculo non cum pace, sed peccatorum turpitudines ruat, tunc umbilicus ejus
cuin peccatorum bello, etsenectule non bona, inve- abscisus est. Si vero peccaverit, non est umbilicus
teratus dierum maloruro, utique dicitur ad eum : ejus abscisus. lncrepat ergo Jerusalem quasi 938
Tu autem vade ad palres luos cum bello nulritus in mulierem, cui non sit prxcisus umbilicus. Septua-
senectute mala (Gen. xv). Docerour a Deo sub aliis ginta interprelati sunt in hoc loco: Non alligave-
noiuinibus, quid lacere debeamus. In qua die nata runt ubera tua, sensum magis eloquii exponenies,
es, non alligaverunt manus tuas, sive non esl excisus quam verbutn de verbo exprimentes. Ubera auiem
umbilkus tuut. In Hebrxo quippe sic habetur : twn in Canticis canticorum assumpta sunl in cogitalio-
esl excisus umbilkus tuus. Allegorice inducit Jeru- num luarum et roentis loco: Quia bona uberatua
salem quasi puellam ab infantia genitam. Qux tuper vinum (Canl. l). Et recubuit super peclus Je-
autem de Jerusalem dicuntur, sciamus ad omnes su (Joan. XIII), ubi ubera tua sunl, is qui commu-
bomines, qui in Ecclesia sunt, pcrtinere. Priroum niouem intcllectuum ejus habilurus erat. Quando
ejus leropus lale est, sectindum quale describilur : g ergo sensus est rigidus, et notio obslricta atque so-
procul autem absit a nobis ut terlium temptis lida, nec defluit sermo, manifestum estquia alliga-
lale habeamus, quale dicitur ad Jerusalem. Om- ta sunt ubera lua. Cum vero ea qux dicuntur disso-
nes enim qui primum fuimus peccatores, Jerusalem luta sunt, et defluunt, non sunt ubera alligata. Aqua
vocarour a Deo, et habenius ea qux prima di- ttqn es lota in salulem. Videamus ea, qux sunt in
cuntur. 937 Secunda autem si post visitationem Jerusalem, ne lorte et in nobis reperianlur. Verbi
et notitiam Dei perseveravimus in peccatis , ad nos gralia dictum sit : Esl quxdam mulier nunc lota ,
pertineni. Tertia vero malaqux penitus detestamur, veruni quxritur an et in salutem ? tit et nos limea-
secundum ordinero prosequemur. Nunc ut ad pri- mus propter hoc, quod ait, in salutem. Non lavan-
mum redearo, scriplum cst quasi de Jerusalem : In tur omnes in salutem. Qui accepimus gratiam bap-
qua die nata es, non est excisusumbilicut tuus. Adju- tismi in noroine Chrisli , loti sumus : sed nescio
torio Dei indigemus, ut possimus umbilicum non quis lottis sit in salutem. Simon lotus est, et baptis-
prxcisum peccatricis Jerusalem invenire, aut certe ma consecutus perseverabat in Philippi societate:
prxcisum umbilicum ejus, qux non peccavil, expo- verum quia non eral lotus in salulem, condemua-
nere. Sive igilur Jerusalem, sive cujuscumque alte- tus est ab eo, qui in Spiritu sanclo dixit ad euin :
rius dc aliaScriptura quxro umbilicum, utspiritua- G Pecunia tuatecum sil in perdilionem(Act. vnt). In-
libus spiritualia comparans, inveniam quomodo non genlis esl dilficullatis eum qui lavalur, lavari in sa-
sit prxcisus umbilicus Jerusalero. Scriplum esl in lutem. Altendite, calechumeni, audite , etexhis
Job de dracone : Virtus ejus in umbilico, et 'fortiiudo qux dictintur, prxparate vosroetipsos , dum cate-
ejus tuper umbilicumventris ( Job XL). Scio ex his, chumeni estis, dum necdum estis baptizati, et ve-
qux mihi gratia divina largila est, cum prxsentem niatis adlavacrum, etlaveniini in salutem.nec sicla-
locum exponerem, me dixisse, quod draco sil forti- vemini ut quidam qui loli sunt, sed non in salutem,
tudo comraria. Iste est enim draco , serpens anti- utqui accipil aquam.elnonaccipilSpirilumsanctum.
quus, qui vocatur diabolus, et Satanas, decipiens Qui lavatur in salutem, et aquam accipit et Spiritum
orbem terrarum universum. Islius fortitudo in um- sanctum. QuianonfuitSiroon lolusinsalutem, accepit
bilicoest. Nec dubium : nam principiuro malorum aqttam,et non accepit Spirilum sanctum: putans,quia
omnium in lumbo versatur. Et ideo adhuc in luinbo possit donum Spirilus pecunia comparari, in qua non
pairis constitutus , qui nasciturus erat, refertur , est loculus[F. lotus], insalulem. Adomnemanimaro
quia iu lumbos semina humaua collecla sunt. Forti- peccatricem, qux videtur credere, istadicunturquai
tudo ergo contraria ubicumque sunt semina, ibi insi- nuncdictalegimus ad Jerusalem, ulnon 939adroa-
diarum suarum vim conatur ostendere. Adversum D jora conscendam, et ea quxram, qux ullra meas vircs
masculos virtus ejus in lumbis est; adversum femi- suntet ingeiiium. Neque salesatita. Et hoc crimen est
nas virlusejusin umbilico venlris est. El vide quo- Jerusalem, quia non fuerat digna sale Dei. Ego si
modo honesie viri mulierisque genitalia obtectis no- credidero Domino meo Jesu Christo, ipse mc sal
minibus Scriptura nuncupaverit, ne per ea vocabu- faciet, dicetque mibi: Vos estis sal terrm (Malth. v).
la, qux in proraptti sunt, turpitudinem significaret. Si crediderospiritui.qui in aposlolo loculus est, sa-
Si intellecium est exemplum , quod prolulimus de lecondior, et posstim prxceplum cuslodire dicens:
Job, intellige mibi quia ut in viro prxpulium circum- Sermo vestersit semper in gratia tale conditus ( Col.
" Muliebreminnuit circumcisionem , qux in iis menstruasumanl exordia. Et Strabn,lib. xvn ab^Ejryp-
pracipue regiouibus, In quibus ipse agebal Ada- tiislradit, ru Bn>\eu ixrep.vetv,feminasexcidi. Videndi,
maniius, sive in jEgyplo obtinebat. EamS. quoque quos Huelius laudat, medici insignes, Paulus i£ginela
Ambro-ius memorat lib. n de Abraham cap. 11 : lib. vi,c. 70, et Aetius.Tetrabibl. IV, serro.4, c. 103,
jEgyptii quartodecimoanno circumcidttnt mares,et et qui eam consuetudinero bodieque relinerc neduro
fcminaseodemanno circumcidi ferunt, quod ab eo vi- ^Egyptiosferunt, sed et Persas, Coptasque, Bellonius
delicetannoincipiatftagrare pastioviritis, et feminarum lib. ni Obscrvat. cap. 28, etLeo Alricanus lib. xxvui.
739 S. EUSEBII HIERONYMl 740
iv). Grandeopus est insaliri. Qui sale condilur, gra- A te, ut facetet tibi unum ex omnibusittit, ul pateret ali-
tia plenus est. Nam et in communi proverbio salsus quid super te. Et quia lalis effecta es, projecta es in
dicitur gratiosus, et econtrario insulsus, qui non ha- faciem caropi. Deus, ne nos lales esse patiaris , 111
bet gratiam. Si igiturgratia nobis a Deo venit, et projiciamur a le et ab Ecclesia lua in faciem campi,
complemur dono ejus, sale salirour. Rursum pccca- sed magis ut ab angustiis sensuuni cgrediamur ad
trix Jerusalem iion est involttta pannis. Observa quod campum. Et projecta es in faciem campi. Quare?
dicinius: Aiiiroa renascens el primum in lavacro Pravitate animm tuw in qua die nata es. Potestne
ediia, involvitur pannis. Ipse Dominus meus Jesus aliquis in cadera die qua natus est habere aui-
pannis involulus est, ut scriplum referlur in Evan- mx pravilalem ? Describit passiones nostras ,
gelio seeundum Lucam (Luc. u). Oportetergoeum et vitia humana, ct solitas praviiates. Pravilate
qui renascilur utique in Christo renascenlem ratio- enim nostra , si uon reclum fueril cor, pro-
nabile el sincerum lac desiderare, et prius quam ra- jicimur in campura in die qua nascimur. Si
tionabile et sine dolo lac desideret, debet sale sali- post regenerationem lavacri, si post seniionein
ri, et pannorum involucris colligari, ne dicatur ad Dci rursuin peccaverirous , in die qua nas-
euiu, sale non es salilus, et pannis non es involu- cimur, projiciinur. Tales sxpissime reperiuntur
lus. Quia autem isla Jerusalem sinl crimiua , non B 941 lavali lavacro secundx regeneraiionis , et
circumcidi eam umbilico, et sale non saliri, et pan- non facientes dignos fructus poenitenlix, neque ex-
nisnon involvi, et aqua non lavari in salulem, ser- hilarantes inystefium baptismi limore majore ab eo,
mo iudieat reiiquus, quiitacoutexitur: Nequepeper- quem dum Catechumeni esseiu, habuerunl, ct cbari-
cil in te oculus tuus, ut faceret tibi unttm ex omnibus tale ampliori ab ea, quain exeicuerunt duin audito-
islis. Proplerea nihil libi horum feci, ul patererali- res serroonis esseut, et sauclioribus gestis, quam
quid super le, dicit Dominus. Exemplum ab homini- antc gesserunt. Sequitur istius modi boniines huc,
bus accipiam: deinde si Spirilus sanctus dederit, ad quod dicitur : Projecta es in faciem campi piacitate
Jesura Christum et ad Deum Palrem transmigrabo. animm tum in die, qua nata es. Sed vide mi-ericor-
Quando ad hominem loquor , et deprecor eum pro diatn Dei, vide cleroentiam singulareni. Licel pro-
aliqua re, ul miserealur mel, si sine misericordia jecta sil Jerusalein in faciem caropi, non ila eaui
est, nihil patiiurex bis, quxa medicuntur: si vero despicit, ut projecla sit seroper; non iia pravilati
roolli estanimo,940cf nihil in eo rigidicordisobdu- sux relinquil, ul iu lotum ejus obliviscalur, ut non
ruit, audit me, et misereturmei.el molliunturviscera ultra eievet jaceuiein. Allende quid sequilur : Et
ejus ad ineas preces. Tale mihi quiddaro iutellige su- Uunsivi per le. Prcjecta es, ego taroen rursnm veni
pet Salvatorem. Descendit in terras miserans huma- G ad te : visitatio mea non libi defuit post ruinara.
num genus, passiouesperpessus est nostras, antequam El vidi tt conspersam in tanguine tuo. Quasi dical :
crucem paterelur, et carnero nostraro dignaretur vidi te ream homicidiorum, reain sanguinis et inor-
assumere. Si enira non fuisset passus, non venisset talium peccatorum. Et dixi libi: De saugume tuo vita
inconversationem humanxvitx. Primuni passus est, adimplere. Suge de sanguine tuo, el adiaiplere vita.
deiode descendit, et visus est.Qux esl is(a,quam pro Skul hortut agri dedi le. Misertus suro tui, postquam
nobis passus est, passio? Charitas esi passio. Pater projecia es : vidi te sanguine peccatisque consper-
qiioque ipse, et Deus universiialis, longanimis et sam : effeci te sicut hortus est agri, et mulliplicala
niultiiro misericors et miserator, nonne quodainroo- es. Quia ad le veni ei visilavi te projectam, causa
do palitur »? An ignoras quia quando humana dis- tibi faclus sum, ut mulliplicareris. Ei multipikcaa
peusat, passionem patiiur humanam ? Supponavit es, et magnificata, Dedi le in multitudinem cl iiwgni-
enim mores mos Dominus Deus tuus, quoroodo si ludinem, id tst, crescere te feci, et mufiiplicari. Pcr
quis supportet hoiuo filium suum. Igilur mores nos- id enim, quod cresci»us, et multiplicarour. Et in-
iros supportat Deus, sicut passiones nostras portat trasti in civitatet civitatum. Rursum errores eiponit
Fiiius Dtsi. Ipse Pater non est impassibilis. Si roge- Jerusalero uitroeuuiis in civitates civitaturo. Quo-
tur, miseretur, et condolet, palitur aliquid charitatis D |ttodt>aulem iugtessa sit «riminose iu civitales civi-
et fii iti eis, in quihus juxta roagnitudinem natuix uturo, considererous. Si per singulas civitates, iu
sux non potest esse, et propter nos huraanas sus- qulbus hxreses sunt et dodirinae alieux a Deo, in-
tipct passiones. Non pepercit oculm tuus, inquit, i» gredialur quispiaro ecclesiasaicus, el pariiceiis fiat
a Jluc rcferenda sunt qux lib. u de Principiis defensionem, qux verbo tenus Deura Cb.risti Palrem
habel cap. &: «Si vcro propter illa qux dicuntur in huraanae condilionis affectibus obnoxiuiu esse sta-
veteri Tegiainento, quod irasciiur Deus, vel pceuitet, tuunt, iis titemur, qux Deum bominein appellani, et
yel si qua alia humani affectus passio designaiur, bxreiicos, quiquod consiiuiles veteris Tesiameiiti
materiam sibi ad confulandos nos prxberi putant, locos non animadverterint, in Dei legis ac propbe-
affirmantes penitus itnpassibilem Deuro, aique his tarum, et uiundi conditoris offensione*»aicurrunt,
omnibus careniemafiectibus senliendi, ottendendum ita conipel.Ubinius : Si juxla EvaugelM parabolas
est eis eti&u»in evangelicis paraboiis baberi siroilia, horoini coniparalur Derus,quare conseq^ienler his
etc. > Sic ei iii Coiiiinentar. in Matlhiruni cap. pajrabolis, pairabolam^uoqueesseira», et turorem,
xxn: < Nobis maxima exemplorum copia ex Evange- et pceuiieiiuara, et aversiojuemvultus, el «cssiouciii,
liissuppetji, in quihus juxta parabola» quasdaro 60- et stationcro, ct anjbulaJjoneai Dei noju,vuiiis ? >
mini assiasiJalus est. Ad earuro ergo paraholarum
7il TRANSLATIOHOMILIARUMORIGBNIS IN EZECHIELEM. HOM. VI. lik
talium civitatutn, audit : lnlrasti in civitaiet civila- \j\ vull facere Deus. Et inclttite vcrsicoloria. Quania cst
(uni. Mammm tum ereclm sunl. Posl tanta critnina benignitas Dei in uiianiquaiuque aniniarum Jciusa-
rursum floruisli, et venil libi lempus,el tempusdiverten- lerol IIOIIunitis coloris luiiicain, sed mullx varietalis
tium. Dicitur niibi: Noliallegorizare, uoli per figuram largilur crcdentibus sibi. Hanc versicolorem lunicaro
exponere. Respondeant quxso : Jerusalero mannnas jam tunc in signum fecit Jacob, induens filiuin suuin
habet, et est quaudo non colligenlur, est quaudo Joseph , et vesiivit eura versicoloria ( Gen. xxxvu).
eriganlur, ct iimbilicum habet, et qui.i non esl pr;c- Si consideres intelleclus sectas, facta bona, vere vi-
cisus, arguitur : quomudn possunt ista sine allego- debis variam tunicani, quaro visitalio Dei laigitur
rica exposilione intelligi ? Mammmtuw 942 etecioe his qui vocati suui in salutein. Legem intelligo, pro-
sunt, et cupillus luus exotlus est. Cum omni hone- phetasconiprebendo, iiguoscoEvangetia, noninclatel
state, ea qux solent virginum evenire corporibus, Aposlolus : et caulus sum, juslus sum, inisei icois
describit serroo divinus. Et capillus tuus exotius est, sum, et adhuc qua:ris aliani tunicaui versicolorero,
lu veto eras nuda et dehonestala. Qui non est Jesuro quam induil LiomiiiusJerusalero dicens: Ei vestivi le
Christum induius, hic nudus est; quinon est indutus versicoloria, el cakeavi te hijacimhos? Vulicalceaineiita
viscera miserationis, benignitatis, liumilitatis, man- nostra ess.e floienlia et bene tincia. Qux sunl calcea-
suetudinis, longanimilaiis, ul proximum sustiiieal, ID menta? Audi Paulum aperlius pixdicanlein -.Catceuti
iste dehoneslalus esl. Tu vero eras nuda et dehone- pedesinprmparationeEvanyelii pacis (Eph, v). Etpiw-
stala, et Iransivi per le. Secunda vice venil ad eam, cinxi te bysso. Manifcslius de hoc cinclorio Aposlolus
vidit eam peccantem, ilerum propter peccata disce- loquilur. Stantes prmcincti lumbos veslros in veritaie
dit, et tamen rursum reveriilur, iierum visitat cle- (Ibid.). Veritas cnim pro bysso accipitur.- Et operui
mens el benignus Deus. Et veni ad le, et vidi le, le trichapto. Non inveniens neque inleliigens quid
et ecce tempus tuum, et lempus divertentiuin. Quid est esset Irichapturo, inveni in alia eiliiione pro triclia-
hoc, quod ait leinpus luuni? Tempus significil ado- pio, florens, ot in alia indumenlum. Igilur induii uos
iescentium, in quo jam per xtatem possttnt forni- Dens post variam vesieinet florenti lunica. Etornavi
cari. Et rursum : Et lempus, inquil, divertenlium, te ornamenlo, el imposui lili armillas circa manus
Qui sunt isti divertentes ? Dum sumus parvuli bi, tuas. Cum mihi dederit occasiones bonorum actuuin,
qui divertere nolunt ad eos, qui niiuntur evertere, armillas circumdat niauibus meis. Et catenctcirca
ut sunt Chrisliani pessimi, dxmonia immunda, au- eollum luum. Si me post gesta justitix intellectu or-
geli diaboli, non habcni locum, quomodo non pos- naverit veritatis, tunc roihi ornamentum nupliale,
sint divertere. Cum autero fuerimus xtate majore, lunc catena collo decora circumdatur. Et dedi inau-
et jain peccare possumus, quxrunt aditum ad uos C ( rem circa narem tuam. Quando verx possum suavi-
diverlendi, et hoc lam Angeii Dei quam angcli Sa- tatis et boni odoris sacramenta suscipere, tunc mihi
tanx. Impossibile autem est ut ulriqiie ad nos diver- ornat Deus inauribus narein. Et rolulas in auriculas
tant. Si peccamus, angeii diaboli divertuul ad nos : luas. Ut non soluin auriculx, sed etiam grandisroia
si stanius (ixo gradu, divcrlunt ad nos Angeli Dei. aurea sit circa audiium tuuin. Aurea vero rola est,
Vcnit ergo lemptis tuuni, et teropus divertentium. qux inlelifctibus volvitursacris. El corona gloriftca-
Quia tempus vencrat diverteniium, ei Dorainus no- tionis super caput tuum. 944 Oiimipoiens Deus, et
sler Jesus Christus Deus noster rursuin visitat mise- nobis tribue, utdigni efficiamur corona glorificationis
raro Jerusalem, id est, peccatricem animam no- super caput noslrura. Et ornata es auro : id est divi-
slram. Expandi alas meas super te, Consuevit Scri- nis sensibus : et urgento, id est serraonibus sacris.
ptura pemias [47. poenas] nuncupare vestiuro sum- Et operioria tua byssina. Profunditas sensuiim oper-
lnilaies : ut in Ruth, qux venitab&condite,ei,discoo- torium est byssinum. Et flareniia, pro quo verbo
perio pallio ad pedes Baoz, dorniivil sub axilla ve- Septuaginta rpixuttru posuerunt, subtileiu tiiniis ami-
stiroeuti ejus (Iiuth. m). Deug ergo quasi veste lo- cluin, et quasi ad capilloruin similitudinein atteima-
quitur iiidulus : Expandi atas meas super te,ei operuii tam veslera significantes. Et versicoloria. Ecce tota
[AI. aperui] confusionemtuqm. Bt?aluscujus aJis suisi D > est Jerusalem protecla alis , vestila variis, ornala
Deus proiegit confusionem : si lanien perseverave- gemmis. Quid post hxc facit roagniis et hominum
rit iu heatiuidine, in qua Jerusajem noluii perseve- amaior Deus ? Alit eam delicatis cibis.
Similam, et
rare, Etjuravi tibi in lestmnentum,gt hUraviin testa- t»</, e(, oteum manducasti. Non ait
ejinpliciter fari-
mentum tecittn. Post (anta, ob qux rursum reverti- naro, neque hordeaceum panenr : hoc quod modo
lur, rursiun rccedit, posi tam.frequentem visitalio- ad vos loquiniur, siroila esl. Sed miserabilis Jerusa-
nein, uuoc priniuu) ingreditur cum ca in lestaroen- lem post similam, post mella, post oleuro, rursum
tum. Et facta es 943 ntihi, et lavi te in aqua. Posl( quasi merctrix increpatur. Idcirco caveamus alten-
hmcoimua assumpsi le, et ipse lavi le in salutem, etl tius ne forte nos post verba inunda
similx, post ser-
ablu sanauinem tuuin abs le. Hxc inlelligentes ore- mones dulcissimos propheiarum, post oleum , quod
mus, ut veuiat miserjcordia Dei super nos, el abluatt Ixlificat faciero, quo volurous perungere caput, ui
sauguinew a,b animabus nostiis. Si quid cnimrooite8 jejtiuiutii nostruro acceptabile liat, iieruin
delinqua-
digiuim feciuius, istud sa^yuis esl tmtM- Mlui san- mus. NQII solum aulero perungimur hoc oleo, sod
guinem mm a te, et wx* te oleo. £tChristO« ftfts s et vescimur. Et facta et pulchra valdenims. Laudat
743 S. EUSEBII HIERONVMI 7«
pulchritudinem ejus, laudat speciem, prxdicat for A rem, ct libertatem a Domino promeruerunt: ita et
mam. Et direcia es in regmm. Quanlus profectus, ut nos audientes, in quibus culpet Deus siveJerusalem,
etiam ad regnum dirigatur ! Et exiit nomen tuum in sive universam Judxam, sive tinara quarolibet ex
gentibus. Hxc apta sunt ei, qui postquaro liber esse tribubits specialiter delinquenlem , non parum ulili-
coepita mundo, in couversatione proficiens ad bea- tatis accipimus, ne et in hxc corruamns, in qux cx-
lam vitam, nomen quoque gloriosum in sxculo con- teri corruerunt. Est aulem principium hodiernx le-
secutus est. Sed procul absit id quod sequiiiir : ad ctionis, quia vestes a Deo acceperit Jerusalem, et
hoc enim scriptum est, ut inculiat audientibus feceritex his sibi sulilia quxdam simulacra, et for-
melum. Post pulchritudinem, post nomen uiagiium nicata sit super eis. De quibus juxla possibililatem
Jerusalem misera fornicatur. Ideo ne glorieris in cra- meam in priori sermone disserui, docens istos, qui
slinum ; non enim scis, quid pariat udveniensdies. Et Scripturas lacerant, et a verbis verba disrumpunt
alibi : Fralres, eliamsi prwoccupatus fuerit homo in consuentesea,elcommentiliadogmata componentes,
aliquo peccato, vos ut spiritates sustineie isliusmodi in servire idolis, qux earum vestibus induerunt. Non
spirilu mansuetudinis ( Galal. vi). Et rursuro : Consi- in tabernaculum meum inlrabis , forises, et foris ma-
derans te ipsum, ne et lu tenteris. El exiii nomenluum nebis. Scit Scriptura, sanctos intus, peccatores fo-
in genlibus in specie tua, quoniam consummatumerat B ris esse. Igitur Jerusalem, quia lalia 946 peccala
in decore speciei, quam constitui in te, dicit Adonai commisil, ut non mereatur intrare reproinissiones
Dominus. Et confisa es in decore tuo. Magna sapuit, Dei, et dicatur ad earo : Et non inirabis : caveamus
et conscieutia pulchritudinis sux erecta est speciosa ne forte et nobis dicalur , el non intrabis. Neque fiet.
Jerusalem. Et quia alta sapuit, nec se humiliavit, Non est completum hoc, quod dicitur : neque fiet, et
nec glorificavit Deum, audi quid dicatur ad eam : ideo subaudiendum extrinsecus, ut sehsus possit cx-
945 & (ornicuta es in nomine tuo, et effudisti forni- pleri. Eaqux tibi tepromissa sunl bona, et accep-
cationem tuam in omni transitu. Quid est hoc, quod lura eras, non lient. Sequitur aliud delictum : Et
ait, Effudisli fornicalionem tuam in orani transilu? accepisli vasa glorificalionis lum de argento tuo, et de
Circuit aniinas noslras fortiludo contraria, et varie auro tuo, ex quibus dedi tibi, et fecisti tibi imagines
perlustrans, quxrit locum, per quem possit irrum- masculinas. Secunduin commuuem sensum sic in-
pere. Ira suo noraine vult fomicari niecura : juxta lelligi potest: Vasa glorificationis, de quibus Moyses
conjuncta moribus ineis suo nomine tristitia, etvult scripsitin Numeris, lliuribula, pbialas, candelabrum
me facere rooerentem : sua parle avaritia inlert desi- aureum, arcam abintuset a loris deaurataro (Num.
deriuro auri el argenti, et quorumcumque similiura : vni), et cxtera cepisti, et condasii ea, et fecisti ef-
si rac non cuslodiero, el clausero ostiuro raeuro, sed lC figiesmasculinas, el fomicataes in eis. Secunduro al-
suscepero omnein orationem inimici, dicitur roihi : legoriam vero ita explanabiliir : Vasa aurea et ar-
Effudisti fornkationem luam in omni transitu, et acce- gentea, id est, thuribula, phialas et cxtera istius-
pisli vestes tuas, et fecisli libi idola sulilia. De hisqui- modi habeinus in sacris litteris; quando ergo torque-
bus le ornavi, quibus 946 pulchra lacla es, fecisti mus sensus Scripturx in alterum sensum, qui est
tibi idola sutilia. Volo adbuc exponere, qux sunt contrarius veritati, verba divina conflamus, et res
idola sutilia, qux quidein de vestibus coosueruut. Dei in alias mulamus effigies. Qux facientes incidi-
Vesles divinx Scripiurx sunt, et sensus, qui est in mus in peccatum, quod nunc coinmiserat Jerusalem.
eis. Consciderunt has vesles hxrelici, et consue- Vasa glorificationis nostrx sunt lex et propbetx;
runl, diclum dicto, verba verbis jungenles, sed non super his exsultamus, in his efferirour. Quos cum ali-
cum opporluna junctura apiaque, et consuentes, im- ler exponimus 947, quam se veritas habet, con-
pia sibi simulacra fecerunt, quibus illexerunt quos- vertimus vasa glorificationis nostrx de argento ra-
dam credere, et consentire ad cullum eorum, et fi- lionabili, et de aurosensibili, quod nobisdedilDeus;
ctam suscipere disciplinam. Deus vero omues nos et facimus nobis iraagines masculinas, etfornicamur
ab his et aliis siroulacris liberet, ut magnificemur in eis. Sequitur : Accepisti veslimentavaria et operui-
in Christo Jesu, cui est gloria el imperium in sxcuia I* sli illa. Varia vestis est: et hinc unus de Scriptu-
sxculorum. Amen. ris locus, quo induimur, assumentes viscera miseri-
HOMILIASEPTIMA. cordix, benignitatis , humilitatis, mansuetudinis ,
De eo quod dicitur : Sumens de veslimenlis meis fe- longanimilatis, ad sufferendum invicem. Has varias
^cisti tibi excelsa hinc inde consuta usque: Et ne sic vesles, et pulchros amiclus, quns nobis largilus est
satiata es(Cap. xvi). Deus, si laceramus, atque conscindimus, el circum-
945 Catalogus peccalorum Jerusalein, utcumque darnus falsx docirinx ad deceptionem hominuni,
fueritintellectus.xdificaiaudientem.Qunmodoenim, non dubium est, quin variis vestibus operiamus idola.
si in domo sua quempiam de familia Dominus corri- Inlelliges aulem hocquod dicitur, si ipsam rem raa-
pial, et peccata ejus exponat, alius qui nuper em- nifestitis describamus. Vide mihi aliquem Marcioni-
ptus est servus, videns patris familix disciplinam , slam, sive discipulum Valentini, ant cerle cujuslibet
qux culpet, quxve collaudet, instiuitur ad non fa- bxresis defensorem, et considera, quomodo idola
cienda ea quae priores fecere conservi, et ad hoc sua, id esl, figmenta qux ipse composuit, mansue-
omni labore festinat, ut ea faciat, per qux alii hono- ludine et caslilale vesliat, ut in aures audientiura
745 TRANSLATIOHOMILIARUMORIGENISIN EZECBIELEM. HOM.VII. 746
facilius ex vitx bonilate ornatus sermo subrepat. Et jA quxrimus nobis culpabiles, ad xmulaiidum , ut cum
cum hoc fecerit, intellige eum assumpsisse vestera dicamus : llle docet, et bis qux docet, facit ipse
variam moruro, et conversalionis optirax, et idolis conlraria, adversnm prxceptum Domini facimus,
subjecisse, qux ipse construxil. Ac juxta mei qui- qui mandavit doclrinas magistrorum magis con-
dem auiini sensum multo nocentior est hxreticns siderari deberc, quam vitas. Haec dicirous de eo,
bonx vitx, etplusin doclriria suahabet auctorilatis quod scriptum est : Accepisti veslem tuam versico-
eo, qui doctrinam conversalione maculet. Qui enim lorem, et operuisli itia, id est vasa glorificatio-
vitx pessiroxest, non facile homines ad falsum do- nis, qux in idola commutasli. Sequitur : 949 ^1
gma sollicitat, nec potest per umbram sanclitatis au- oleum meum, et incensum meum posuisti aute fa-
dicntium decipere simplicitatem. Qui vero sermone ciem eorum (Apoc. vin). Scriptura docente, didi-
perversus est, el disciplinis saluti contrarius, mores cimus, quia sanclorum oralio sit incensum. Ait
aulem compositosetornalos habet, nihilfacit aliud, enim : Incensum aulem oraliones sanclorum sunt.
nisi accipit indumenta varia insliluti boni et con- Si ergo institttti ad orationem cum illam Deo de-
versaiionis quielx, et circumdat ea idolis suis , ut beamus offerre, id est, Deo Legis el Prophelarum,
magis decipiat audientes. Idcirco sollicite caveamus Deo Abraham, Deo Isaac, Deo Jacob, et Patri Jesu
bxreticos, qui conversationis optimx sunt, quorum 1" Cbristi offerirous, qux ipsi confinximus, intantum ut
forte viiam non tam Deus quam diabolus instruxit. incensum Dei proponamus idolis, facimus id quod
Nam quomodoquasdara illecebras escarum aucupes dicitur in prxsenti : Oleum meum, et incensttm
proponunt, ttt facilius aves capiant per oblectaraen- meum posuisti anle faciem eorum. Veruro iste de in-
tum gulx, sic (ut audacins dicam) est quxdam ca- censo sil intellectus. Quid respondebimus de olco?
slitas diaboli, id esl, dccipula humanx animx, ut Oleum est, quo vir sanctus ungitur, oleum Christi,
per istius modi castitatem, et mansuetudinem, el ju- oleum sanctx doctrinx. Cum ergo accepit aliquis hnc
stiliam, possit facilius capere, et falsis sermonibus oleum, quo ungitur sanctus, id est Scripluram san-
irrelire. Diversis diabolus pugnat 948 insidiis, ut ctam instituentem quoroodo oporteat baptizari : In
miserum perdai hominem, et bonaro nialis tribuit nominePatris, et Filii, et Spirilus sancti : et pauca
vitain ad decipiendos videnles, et malam bonis inu- comroulans unxerit quempiam, et quodammodo
rit conscientiam.Mibi ipsi, qui in Ecclesia prxdico, dixerit : Jam non es catecbumenus, consecutus es
laqueossxpe tendit, ut totam Ecclesiam ex mea con- lavacrum secundx generationis : talis horoo accipit
versatiune coulundal. Et ideo plus hi, qui sunt in oleum Dei, et incensum, et ponit illud ante faciem
medio, oppugnantur abiuimico, utper ruinam unius idoloruro. El panes meos, quos dedi tibi, simila, et
'
honiinis, qux celari non potest, omnibus scandalum ^ melle, et oleo cibavi le. Ecce panes nostri simila
fiat,etimpedialur fidesperconversaiionem pessimam mundissima in Scripturis, et mella apum Propheta-
clerieorum. Oinnia, ut dixinius, diabolus operatur, rum. Ista omnia dedit nobis Deus, et cibavit nosde
et ea qux videnlur esse bona, nec sunt, et ea qux panibus Prophetarum, et de simila Legis, melle
per naturam suaro mala sunt, omnia adversttro hu- Evangelii, e quibus cibati ponirous eadem ipsa ido-
manaro coinmeutatur animam. Unde qui curam ha- lis. Cum enim ex dogmaiis falsis volenles assumere
bet vitx sux, neque mansuetudine hxreticoruin ca- defensionem, dixerimus, scriplum esl in proplieta,
pitur, ad coiisentienduindoctrinxeorum, neque meis lestatur Moyses, loquitur Apostolus, quid aliud fa-
deliciis, qui videor in Ecclesia prxdicare, scandali- cimus, quam accipientes paues veritatis, proponi-
zabilur; sed ipsum dogma considerans, et pertra- mus eos simulacris, qux ipsi finximus? Marcion
ctans Ecclesix lidem, a me quidem aversabilur, do- fecil idolum, et proposuit ei panes Scripturarum.
ctrinam vero suspiciet, secuiidiimprxcepiuro Domini Valenlinus, Basilides cxlerique hxretici fecerunt si-
qui ail : Super cathedram Moysi tederunt Scribw et militer. Et posuisli illa ante (aciem'eorum in odorem
Phariswi. Omnia qumcumquevobis dicunt, audite el snavitatis. Naturaliter suavissimi odoris sunt hxc,
[acite : juxta opera autem illorum nolite facere:di- qux nobis largitus est Deus. Quetn odorem suavis-
cunt quippe, etnon faciunt (Matth. xxm). Isie sermo " simum ante idola ponit, qui adversum potestatem
de me est, <raibnna doceo, el contraria gero, el sum Scripturaruin aut gerii, aut intelligit. Ei factum esl,
sedens super eathedraro Moysiquasi Scriba et Pha- dicit Adonai Dominus, et accepistifilios tuos, et filias
risxus. Prxceptttm, tibi est, o popule , si non ha- tuas, qnas yenuisti, et immolasli iltos in consumptio-
buerisaccusationeni doclrinx pessimx et alienorum nem. Cuni genueril peccalrix Jerusalero filios el fi-
ab Ecclesia dogmatum, conspexeris vero meam cul- iias, finis eoruro, qui iiascuutur, occisio esl. Neque
pabilcm vilam , atque peccata, ul non habeas juxlai enitn salus 950 nnis est pessiniorum. Idcirco
dicentis vitam luani instituere, sed ea facere qux scriptum est: Immotastieosin consumptionem,Qitam
loquor. Nullumimitemur, etsi volumus itniiari quem- modica farnkala est: inlerfecisti nalos meos, et de-
piaro, proposilus est nobis ad imitanduni Chrislus\ disli eos. Proprie ail: Accepisti filios tuos: signifi-
Jesus. Descripti sunl actus apostolorum, et propbe- canterque addidit: Occidislinatos meos. Quicumque
tarum gesla de sacris voluminibus agnoscimus : il- enim nascunlur in hxreticnrum doctrinis, et ibi
lud exemplar iirraum est, illud propositum solidum,, fidei suxprincipia sumpserunl, hi filii sunl fornica-
quod qui sequi cupit, securus ingreditur : si veroi rix el peccalricis Jerusalem. Qui autetn natus esl in
PATROL. XXV. 24
747 S. EliSEM HIERONVMI 748
Kcclesia, et deceptus postea fucrit fojeredicafalsi- jAg^Btesvatiwslabeant (et qai<lem honeste videtur
taie, iste cum Filiws Dei sit, appre^iesBos est a pec- pudenda eonim, Tmmirtatovocabuto, significa^se, id
catrice Jerusalem, et positus victiroa idolis ejtts. esimagnis^earwrbus), sed quia carnei intellecius ma-
Hoc supra omnem fornicationem tuam, et abominatio- gnartim nos carnium facianl: niecowrario estqux-
nes tuas. Filios Ecclesix accipere, immoJare idolis, dam caro deficitfns, de qua dicivuf : Quomodo caro
Iioc supra orane peccatum tmiro est. Et non (uisti meain terradeserta, et invia, efinaqtmsa, sk in sancio
memordiei infantim lum cum eras nnda, el lurpiter apparui <tiln.Fornicarur ^igiturJerosalem super filh.s
agens. Prxfatus est de nuditate et lurpitndine Je- jEgyrfti, confirres suos, et magnarum carnium. Et
rusalem. Oportuit ergo in iniquiiate mewiiwissequo- itmttipHeitei-,inqmt, fornica'ta es ad me exasperan-
mwlo pennas meas expanderim supeirte,etassnmp- dum. Mulias species rorniea/tionis conimisisti ad me
serim le de sanguine tuo, el kverim te. Tu vero ho- concitandum. Quod si extendero manitmmeam in le,
ruin omniura oblita fuisti. Hxc, qt»xcot»dccent nu- auferam iegitima tna, et tradatn ie in animas eorum
dam, el lurpiter agentero, etcommixtam in sangtiine qui te oderurti , fitios ttlienigenarum. \ides quia in
suo. Et {aclwmest post otnnestnalilias iitas : Vm, vm aiiimas alienfgeftainm traditur, qux indigna sit usu
tibi, dicil Adonai Dominus. E( <mdificastitibi domicm_ Legis et^seTmorWBn Dei. iQuile diverierunt de via tua,
merelrkiam, el fecisli tibi ex/positionemin cmni platea. impie eghfi, e\ fothicata es super fitios Assur. Primum
Si consideres animara expositam amatoribus suis, stvperfiliosiEgypti, deinde stiper iffios Assur. Hx
videbis quoroodo faciat domum meretriciam, et sus- species peccatorum sunt. Nam e't cum capiivos ac-
cipial omnes, quos prxdixirous amatores. Intellige ceperunt Assyrii 'filios Israel, sanctum est quidem id
vero quod dicitnus, ex sequentibus, id cst, qui sunt quod Scri(#tura refert, scripttirn eSt airtem propter
amatores Jerusalem. Anima humana multum spe- frequeritem iiostratn-cafptrvitateni qnx a spiritalibus
ciosa est, et mirabilem babet pulcbritudinem. Arli- 952 Assyriis perpetraiur: fJe rrttfmrsApostolus di-
fex quippe ejus cum eam primum conderei, ait: «it: Non 'esl nobis certamen attverstts carnein et san-
Faciafnus hominem ad imaginem et siniililudinem no- guinem, rnd taltversum s>pMtalianequitim. El nec sic
siram (Gen. i). Quid hac pulchritudine «t Siniilitu- Mtiata es ''et forhicata es, et non 'saiidberis. Qiiando
dine pulchrius? Quidam ergo adulteri, el sordidi quisiiOnimpiattir^elmqWns : sred semper prioribus
amalores, decore ejus illecti,desideranteam connm- peccaiis nova peccata conjnng?t, 'cdllig.Tns ut fune
pere et fornicari super eam. Quamohrem sapiens longo, et sieut !10r0 jogi "vilulx iniquitates, num-
vir Paulus dicit : Timeo auiem, ne forle ut serpens quam se ad melrora convertens, Treque pcenitentiani
decepil Evam in nequitia sua, sic corrumpaniur sensus rj , agens stfper 'mSlis'suls, aicituT ad etrto : Et non sa-
vestri (II Cor. xi). Sensus nostri in fornicalione car- trrrheris, Et muitipliccisti tetiamertta tua ad terram
nali corrumpuntur : in spiritalibns vero stupris sen- Chanaam. <QunttdbDetlSad tios facft lesiamenta, ct
sus corrumpitur, el ipsa anima vulneratur. Et con- nos conseirlrmtfi ei, faeatisnrfftis : quando vero for-
laminasti speciem litam. Eliamsi non hoino in pccoa- iiicamBr&d spiiritalia neqtrilix (Eplh. m), runc con-
tis maxirois conslitutus, tanien quia ingens est auimx vertrmus ©ei ;iestamenta ad terram Ohanaam, pac-
pulchritudo, minorum quoque societate lurpalur. tum (Al. factum) staiuimns cnm ea. Hoc awtemmihi
Respice virtutes animx, 951 °.UIEc' insilx sint a intellige et in Chaldxrs, >et in (cteteris genlibus,
Deo, vide pulchritudinem ejus, inveiilionein, dis.po- qumndo In quolibet aliquo peccato rL*preliendi-
sitionem, elocutionem, memoriam,,pronuntialionem, •mur. Et testamenta ad Chatdmvs, et niec sic sa-
cujus sit ingenii, quoroodo primum inlelligaf, inde tiata es. iPostcatalogum peccatoruro, ad peccalricem
inlellecta dijudicct, ut incitetur ad sensus, ut roeuti loquiiurderasalem. 'Quiclcoiistiluanvintte, dkii Ado-
sensa commodet, quos habet impettts, <quoscogita- nai Dominus, cum facias tu >hmcormtia opera mrulierh
tus de Dco. Hxc possidens niagnx pulcbriludinis fornicarim procaeis.'.Ascendaintrs <paulisper eloquio,
esl, sed hxreticorum seciis, el exlranea religionis quia Hon semper-utile est de fornicatioiiibus loqui,
institutione corrumpitur. Et transierunt crura tua T\ et procul absit, >utaliquk iniEoclesiasil, qui dehor-
per omnem transitum, et multiplicasti fornicalionem latoriis aifomicatione indigeat sermonibus. Nam si
tuam. Est [Al. et] fornicatio a foriiicaiionedifferens-: quis necesse habeat audire : Non fornicaberis (Exod.
et quoroodo in fomicatione camis esi aliquis non xx), sed illud :Siquistentplum Dei violaverit, dispn-
nimix fornicationis, et tamen fornicatione .pollutus, det iihtm-Deus (I Cor. m) : iste similis esl bis, quos
alius vero multiplicans fornicationem suam : sic et Apostolus dicil: Jutto Lex iton esl posila, sed ini-
in ea fornicatione, qux animam suam sciisunique cjuis, <etnon mibditts, limpiis, el peccatoribus. Quo-
comniaculat, alius multitudine foiinieatinnis obrui- niodo ergo rjusto Leix non est posiia, verunt iniquis
tur, alius vero non lam a fornicalione est seductus. et non «ubditk : sic doctrina >ea qux « «fornicatione
Idcirco qua roensura mensi fiierimusremetieiorroo- monel recodenduiii,oasto non est posiia, sed iniquis,
bis. Et fornicala es in filios JEqypti confines tuos. Fr- et fornicaiofibiis, -el inobodiemibus. Non habemus
lii ^Egypti contrarix fortitudines simi. Nec mirum itaque necessarium, ut disnamus a fornicatione dis-
est si confines nostri ^Egyptii dicanlur : confuies cedere, verum-adiperfeoiiora^londamus a principiis
jffigypti et Jerusalem in sua civitate sunt positii, elemehtorum Ghristi{Rom. xiu).iEten'mvcum dehere-
qui suiii magnis carnibus. Nou quia isli j£gypiii in- tis, ait, magistri esse propter tempus, irursum indi-
7W TRANSLATIOHOMILIAftBMORIGfitflS IN EZECHIELEM. HOM. VIII. 7?>0
gctis, ut vos doccamini qux sint eJeroeiila exordii A diximus. Sequitur : Quando lupanar luum mdificasii
scriuonutn Dei, ei facti estis, quikis lacte opus sit, in capite omnis vke, et basem luam fecisii in omni
ncn solido cibo ( Heb. v). Oronis sijrnio, qui prx- plalea , et non es facla ut m/erelrix cpngregans mer-
cepit, Non fornicaberis, uon adultcrabls, iionjurabe- eedes. Mulier, quw mmchatnrsii»i/rs libi, a viro suo
ris, noii sojida esca est, sed quasi lac prxbctur in- pccepit mercedes, el tu de^isfi mercedes : omnibus
fantibus. Aihletaruui cibus est de omjiipotcnli aiifftioribussuis dedil mercedes, et.(.»,dedistimercedes
Deo, de mysteriis cjus, qux tecta suni, ct lateu- .omnibusamaloribus /«;'«, et honorabaseos, ftl venirenl
ter 953 m Scrijiluris significata sentire. Vi.dequo- ad l/e in circuiiu. a fornicationetita. Et horao ho-
juodo atj CoriuMiiosPaulus Joquitur : Lactevospolavi, mhiem constituere potest, malus iii m.alo, booue m
non cibo, t/tecdumenim poleralis, sed neque nunc pq- boMO.Coirumpunt enim nvoresbonos confubulaliones
,tesiis(\ Cor. w). Ei quia iacie adbuc indigebani, ct pessiniw. Nec 4u.biu,iii qjuiu loqueniis 954 sermo
discuut qux discere parvtili solent : Bonum est audHorem ad peiotra ..soHicitet, cum hxreittcus J,o-
homini mulierfiin non laxtgere, propler fotnkalionet/f ,que*isconstituat attditorem suum in bxrelica pra-
autem (1Cor. vji), et.cxiera. Rursumque jBStituuuiur, Vitate, El ut.ad roeliora y;ej)iamus,si notestprAdesse,
ne Uuraolaiilia comedant. lsia .om,ais doctrina lac qgi loquitijr, e.t vUa ejus ,cum seriB.Oiiie cojaseiuit,
parvulor,um ,esi, et adhuc infanliuro in Cbristo. B in bonis constitui.t au.ditorem suum- Nosfl.u,i^miniroi
Quonwdq vero Ephesiis scribitur, soliduro illis ,prx- stimtis loci, si audierimus verburo decasliiateprx-
bet cibum. Non audiiur quippe in Epbcso foruicatio, cipiens, consiitui .super eos .coAaraur. Si -i,psiJoqui-
mro auditur in Epheso idololatria, et esus immo.la- mtir de pudiciiia, et juc-smelip&i auditores stajtuimus
tiouum. Ex qu>busdocqniur quid sit solidus cibus, in pudicitia. Si deiustiiia .prxdjicamug, ad jus,i.i,tiara
et quod ratioiiabilc ,et sijie dolo lac : «loralis locus, iropellimus. Si de iide, fidein insinuajn,us ,\Hd\gne
quod sU solidus cibus mysficus intellecius. Beaiuro majestati divinx.obcdiamus jji ,Domi,no.Si e,rgo nos
est igitur, ut fesiinemus ad ea, qux inipei fectiora honiines curo simus roali, solemus constiluere CQr
suui principia .tra,nseunles. El quod nioralis locus audientis, sive i.n bonis, si boni surous, sive in ma-
lac sit, Apostolus docet, cum jam .aiiqua de Jaclc lis, si male agimus : putasne quod Deus non baheat
dixissel addens : No,nrursum jacienles fundame,ntuin P0les,lateroqueropiara in mejioribus.constiiuere? aut
pmnitentiwab operibus morluis(Ilebr. vi).Tales omnes cerle derelinqueais 955 eilm' ^er' *!'o,ccas,ip,,\it in
suut qui adhuc lacle potantur : perfeclus autem aliis pessiniis con.-iiluatur? Multuroutiqtie juxla prxsens
iudiget disciplinis. JJxc in medio dicta siut, quia eloquium peccayit misera Jerusalein, quam sxpis-
scrmone consceiideram, 954 lie a^ alterius expo- sitne vojuit Deus per prophelas suos ip melioribus
siliqne fornicationis slalim aliam fornicalionem in->V constiluere : sed.quia noluit(cqusilia audire, .iipluit
currerem, quain nunc explanabo. Dicitur quippe ad Dei recipere prxcepta, dubiial Deps, et se dicit ne-
Jerusalem : £( (ornicala es triplkiler in filiabus Hiis. scire quid facial. Iu quo coiiwiidtatncor tvum, clicit
Quid esl quod ait, quod tripliciter fornicata est in Adauai Dominus? Qt\'\(\faciaro? in quo coustittiam ?
illiabus suis Jerusalero ? Dei indigemus auxilio, ut Multis peccatqrum .vinculis siringeris, delictji tua
ipse nobis obscuritatem isiius ioci edisserai. Et .prohibeni vitam luaro, ,ut a meis sertnotiibu.s qotisti-
quoroodoMosesaudiebat Deuro, et deinde ea qux a ituaris. Ego ipse freflueiiter constituere vojui, lo-
Deo audierat, proferebat ad populum : sic nos indi- quens tibi per sapctos ,meos, ,et tron Jtudisti- Nunc
gemus Spiritu saucto loqucnte in nobis mysteria, pt ignaro ,quid faciam, et dico tibi : ln quo conslityam
orationibus noslris Scripturam possiipus audire, et cqr luum,' dkil AdcmaiDowinus, cum lujacias hmc
rursum quod audivirnus, populis intimare. Quid est omnia ppera mulietis me,retr,icisel proccfds? Sxpe
ergp : Triplkiler fornicata es in filiabits tuis? Si in-r diximus, quia fortitudines eon(ra,ri;c amant pulchri-
lelligas fornicationem carpis, elanimx, etspiritus, .ludines animx huroanx, et quando sus,cipit anima
et videas aliquem fornicari in hisoninibus, videbis humana seinina anip,torum suorum, quodgmmodo
Iripliciierfortiicautero Jerusaleiii. Qui yero tripliciter fornicetur cuni eis : sed quia et in commupi vita
castus.Ciit.isieab A|POStoloinereturaudire : Deus au-; Psunt aliqux merelrices,,qux fornicantiir cum vere-
lem pacis suiictificetnqs per omnia, ul inleger spiritus cundialatere ciipientes : ajix vero, qux non soluni
noster, et,anima,et corpus sine qutreta in adventuDp- pudore delicta non velant, sed cum.ompi ^e ,proca-
mini noslriJesu Cltristiservetyr (II Tim. ult.), cui est citale proslituunuidep assqmp.s.it.exefpplqmanim»
gloriaet imperium in sxcula sxculorum. Amen. meretricis in peccatrice ,i,stpJerusaJem, et ait eain
HOMILIAOCTA,VA. ^iniileroi!'aci}a,m!muIieris,fori!icai;ia!procacisinforni-
De eo quod scripium est : ln quo constituam cor catione sua. a,ppb,is tajia .cqipqiitiiintiir. Qui
ait Domiitus'Deus , cum luliwc omnia Saqpe
tuum, (acias viucuntur
opera .mereiricisprocacis? usque ad illud : Dedisli eniin a religipne ponpeiiiiu.s^eces.serunt,
metcedes oinnibusamatorjbus litis. vero a peccato, ei,peccaiiles.la(ere,desj(lqrap,t, si-
.953 Qu%priroum lecia jsqnt, expaspimus hodie, .niilia faciunt merelrici erubescenti. Qtii v,ero reli-
.suiuainus exordiura ab eo, ,quod scriplum est : In gionem penitus aversantur inianlum, ut non curent
.quo,cemtituaip.cor.tuum,4kil AdoiifiiDominus, cum de.episcopo, de.presbyte^ris, <le,diacqi|is„delfralri-
facias lu tlimc(Omflia opera imexetriciptprocaqis? El .b,ps, sedcum omni.proeacitate delinquunt, similes
(otnkata eg iriplkiter in filiflbusiuis .'illucusque.jam Jiupt nierejrici cum (idncja prpstituiae. Querilur ergo
%
751 S. EUSEBII HIERONYMI 752
in praosentiloco de peccatrice Jerusalem Deus, quia A j decerpenliumdeScripturis verba paucissima.Et ideo,
facit opera mulieris mereiricis inverecunda>,et dicit mel distillat de labiis mulieris meretricis (Prov. v).
ad eam : El fornicata es tripliciter in filiabus luis. In capiie ergo omnis visesedificat lupanar. Esto, in-
Exposuimus hoc, quando nobis diclum est : JEiifi- lellecium sitlupanar, interpreiemurei basem.qtiam
casti lupanar tuum in capite omnis vim, el basemluam in onmibus plateis posuit mereirix Jeriisalem.Scri-
fecisti in omni platea. Volumus autem ei nunc inler- ptum e t in alio loco, quomodo in plaleis mauifeste
preiari nuid sit sedificare lupanar, non simililer in advocat prsetereunles meretrix: varie quippe pecca-
omni via, sed in capiie omnis vise, ne suffecisse vi- tum nos ad se trahere festinat, sive per liaeresim,
deaiur eedificasseIupaiiar in capite omnis viae, sed sive per gentilem conversationem. Et per ha?resim
insuper et basem suam posuisse in omni platea. Ouo quidem, quando sedificat lupanar in capiie omnis
ergo generalia peccata peccavit, cum aedificavitlu- vise; per gentilem autem conversationem, quaudo
panar tuum in capile omnis 956 viae>et c,lm (ecit basem ponit in omnibus plateis. Lata est enim, el
basem, et constiluii earn in onini plalea merelrix palens via, qux ducit ad pei-ditionem(Mutl. vn). Cum
Jerusalem. Qua3 sunt ergo istaeviae? Stale in viis, el ergo qusBdicit, et in quibus audientes inslruere co-
inlerrogale semitas Domini celcrnas, et videte qumsit natur, de Seripturis asserit, aedificat lupanar in ca-
via bona, et ambulute in ea. Multaesunt vix sempi- B 1 pite omnis viae. Cum vero inoralis locus fuerit disso-
ternae, si reiineiis eam exposiiionem, quam fre- lutus, etluxuriosa praecipiens, lascivum fecerit audi-
quenter estiibui. Scitis et Moysem viam esse, cl lorera,quid aliudfecii.quam basem posuit iu omni via?
singulos prophetarum. Et quomodo multee sunt Nonestfactaul meretrix, congregansmercedes. Videa-
margariiae, quas necesse est possidere eum qui mus mereiricem mercedes congregantem, etaliam rur-
venturus est ad unam preiiosissimam margaritam : susnoncongregaiitem. Dehaceuim quaeritur quaside
sic oportet ingredi mulias vias Mosi, e.t propheta- merelricenoncongreganlemercedes.Cuin videro esse
rum omnium eum, qui venturus est ad dicentem : meretricem, qua: non congreget mercedes, el legero
Eqo sum via. Sed dicit mihi aliquis : Quid ad propo- ad istam dictum, quia facta sit ulmeretrixnon con-
siium periinet, quod locutiis es? Cui sic respon- gregans mercedes, dicam congregari mercedes, esse
debo :- JEdificavit in omni via Jerusalem lupanar peccando divitem fieri, peccando gloriam in sxcula-
suum. Si consideraveris haorelicos omues alienos a ribus comparare, peccando feliciter inmundo agere.
veritate, sedificantes domum ex his sermonilius, qui Quando per peccalum, ut dixi, ista nascuntur, for-
in Mose legunlur, ex his, quos in Isaia, et Jcremia, nicaiur anima, et congregat mercedcs fornicalionis
et prophelis reliquis iuvenerunt, inlelligis novas su:c, gloriam, divilias et reliqua quae in perditio-
doctrinas fornicationem esse Jerusalem, quae aedifi-G < nem aiiimae suse conquisivit: quando vero fornica-
cat lupnnar suum in omni via, sed in capite omnis lur, et non agit prospere in saecularibus rebus, sed
vi*. Si enim prseventus quis fuerit post principiurn per hoc, quod peccavit, eliam infeliciter vivii in
Mosi, exordium prophetarum, ad profundum ejus, sseculo, 958 mereirix est non congregans merce-
ct scientiam omnium pervenire, nihil polest facere des, et conlrai ia faciens, id est, fornicariis mercedes
ista mereirix xdificans lupanar in capiie omnisviae : ultro tribuens. El lu dedisti mercedesomnibusama-
eum quaerit, qui primum Ecclesiam ingreditur, qui toribus tuis. Nonnumquam anima diviies facil ama-
lidei clementa suscipil, qui rudis est in sacrameiitis, tores suos, lceiantes in eo, quod acceperint merce-
eum, qui in exordio fidei consiiiutus est, vult iniro- des ab ea. Sed dicit mihi auditor : Manifestius ex-
ducere in lupanar suum, oedifieans merelricem pone quomodo forniceiur anima, mercedes tribuens
domum. Et quia frequeuter fornicalio in Scripluris de rebus viri sui. Sic enim ait et in praesenti, et in
nominatur, exponere voto sermonis isiias causam. aliis frequenler locis sermo divinus, quia sustule-
Ecclesiaslici, qui in Ecclesia sunt magistri, mores rit ea, quae sunl viri, et dederit meretrix Jerusalem
purgant lam suos quam suorum, el ex hac diligentia amatoribus suis. Quid est lioc, quod largitus est ei
sedificavil domum Dei Ecclesiam, et opus eorum vir suus, quue posiea facta aduliera, omne quod ac-
oedificatio ))ei est. Hxretici adificanl lupanar in ^ cepit, donat amaloribus suis? Vir anime sermo Dei
omni via : ut puta magister de officina Valenlini, cst, sponsus amator verus, qui dedit ei casiitatem,
magister de ccelu Basibdis, magister de tabernaculo dedit jii.-tuiain, dedil caetera bona. Quaudo ergo
Jarcionis et caeterorum hajreiicorum, sedificant voluerit anima sequi fortitudines contrarias, id est
mereirici domum. Congregatio enim omnimn mali- (nt planius dicam) decem annis pudice vivens ad
gnorum lupanar esi. Sed qnid dicit Scripiura? Fili, extremum fuerit furnicata, accipit bona viri sui,
ne intendas in malam mulierem; mel enim disiillat de quse multo tempore cum labore quaesierat, el dat
labiis mulieris meretricis {Prov. v). Unde ei mel ca amatoribus suis. Qui sanguinarii amatores ra-
dislillat? Dislillal enim mel de labiis mulieris mere- piunt ad se virtutes miscrae animae, et incedunt jac-
tricis. Ingressa est ad Mosen , ad Isaiam, ad Je- labundi super diviiiis ejus, et dicunt: Abstuli ei de-
reiniani, et de Scripluris eorum sibi mella colle- cennalem castitalem, eripui ab ea quinquennii ju-
viudicavi mihi lortitudines ejus : oblitus est
git. 957 ^aae aa baarelicos loquentes : Hxc dicit stitiam,
Moses, ha;c Isaias.hac Jercmias, et videbis quomo- omnium bonorum ejus Deus, quae aliquando fecit,
do d« labiis eorum nou fluant mella, sed distillent quoniam comprehensa est in peccato, et oblitus es
755 i TRANSLATIOHOMILIARUMORIGENIS IN EZECHIELEM. HO.YI.IX. 751
ejus, quia confessa est nobis amica nostra secreta, A circumscribal; sed et de nobis dici possit: Ego qui-
quac audierat, ct tradidit omnia bona nobis amato- dem sum Pauli, ego vero Apollo, ego vero Cephm
ribus suis. Quaediscentes oinni cusiodia servemus (1 Cor. i); et adhuc a maliiia scindimur, atque divi-
cor nostrum, el atlemlainus, ne quando ea quaeviri dimur, non suuius futuri ubi suut illi, qui redigun-
sunt iradantur amaloribus suis : quin potius inviie- tur in uniouem. Nam ut paler et lilius unum sunt,
mus sponsum sermonem ct veritaiem, ut nobis fa- sic qui IInuin spiritum habeni, in unionem coarcian-
ciat ornamenla aurea variisexpressa signis, per va- tur. Ait iinipjie Salvaior : Ego et Paler unum su-
ria praecepla, el ornati effecli praeparemur viro no- mus. El; Puter sancte, rogo, ut sicut ego, et tu unum
stro Jesu Chrislo : cui est gloria el imperium in sumus, ita et isti in vobis[A.[.nobis] unum sint (Joan.
saeculasacculorum.Amen. xvn). Et in Apostolo legitur : Donec occurramusom-
nesin virum perfeclum, et in mensuram mtalis pleni-
HOMILIANONA. tudinis in unilatem Christi (Ep/i. iv). Et riirsum :
Super Ezechielem de eo quod dicitur : Mater vestra Donecperteniamus omnesin unilatem corporis et spi~
Cethma el pater Amorrhmus,usque : Et manmn rilus Christi. Ex quo significaiur, quia virtus ex
egenoet pauperi non porrigebat (Cap. xvi).
plurimis uniiin laciat, et necesse nobis sit unum per
959 Q"i legit in principio propheiise Jerusalem, B eam fieri, et fugere niultituiliiiem. Et haec quidem
quomodo increpata sil, quasi habens radicem, ct dicta sunt, quia in prseierita lectione conscriptum
generationem de terra Chanaam, patrem Amor- est : Pater tmis, et mater tua, et radix generationis
rliaeum, matremque Cethaeam: is si legerit etiam tucr; in prcesenti vero : Mater vestra, et pater ves-
haec, quae nunc inierpreiari nilimur, puiabil eadem ter. Ibi non didicimus, licet fuerit sermo de patre
repeti, et unum sermonem dupliciier praedicari.Sed Amorrhaeoet de matre Cethsea, sorores habere Je-
qui diligens lector est, et ad curam ejus divinae rusalem : hic vero addil : Mater, inquiens, vestra
Scripturae signilicantia pertinet, et confert praelerita Cethma,et paler vester Amorrhmus,el soror vestra se-
praseutibus, et verbum verbo componit, videbit nior Samaria, hmcel filia ejus, qum habitat a sinistris
differeniiam nnn fortuilam. Ibi quippe, radix, inquit, tnis, el soror tua junior, qum habitat a dextris, Sodo-
tua et generatio tua de terra Chanaam, quod in prcc- ma. Qnomodo virtus me facit filium Abrabce, si
senii non dicilur : Pater tuus Amorrhmns,et mater secundum eam vixero : opera quippe Abrahae fa-
tua Ceihaa, quod nunc non significatur. Et iterum . ciens, filius est Abraham : sic vilia faciunt me fi-
ibi primum ponitur, pater luus Amonhaeus : secun- liurn diaboli. Omnis enim qui facit peccatum, ex dia-
dum, mater tua Celhcea; hic vero : mater vestra bolo nalus est (Joan. HI). Virlus me facit etiam fra-
Cethcea, et paler vesier Amorrhaeus. Ibi quasi ad C trem habere Christum, ut cum honns ac bene mo-
unam sermo fit : hic quasi ad plurimas. Nec enim raius fuero, dicat Patri sno : Narrabo nomenluum
(utsuperius dixerat) ait, mater tua, sed niater ves- fratribus meis, in medio Ecclesim cantabo te {Psal.
tra. Quando ergo diffunditur peccatum, et longius xxn). Et loquilur ad eam, qnaenuntiare poterat ver-
inalitia procedit, et peccatores sua inier se peccala ba ejus : Vade, et dic fratribus meis. Quomodo au-
discerpunl, tunc non peccalor unus, verum in uno tem virlns fratrem mihi facit Dominum Jesum, ita
sunt plurimi; sicut in exordio, quando erat princi- maliiia plurimos fralres acqniril.et hos peccato-
pium delinquendi, necdum erant tanlce, quantce res : et hsec ipsa lunc milii fralres generat, cum
nunc sunt multiiudines. Unde utile mihi videtur a 961 creverii. Siquidem quando exordium erat
praesenti sermone paiilulum recedeniem, naturam peccaiiicis Jerusalem, necdum habebat sororem Sa-
considerare peccali aique virluluni. Ubi peccaia mariam, necdnm ei eratgermana Sodoma: cum vero
sunt, ibi est miillitudo, ibi schismaia, ibi haereses, pmcessit in scelere, ut praeteritus sermo monstra-
ibi dissensiones; ubi autem virlus, ibi singularilas, vii, effectaest media duarum sororum, senioris Sa-
ibi unio,ex quo omnium credentium erat cor unum maria?, et juuioris Sodoman. Quce sunt isue duaeso-
et anima unn. Et, ui manifestius dicam, primipium rores peccatricis Jerusalem ? Schisma et separatio
malorum omnium est multitudo : principium autem D ' populi fecerunt Samariani. Siquidem eo lempore
bonorum coangustalio, et a turbis in singulariiatem cum decem tribus cesseruni dicentes: Non est nobis
redaclio : ut puta nos omnes, si salvandi sumus,ad pars in David, nec sors in filio Jesse (III Reg. xn),
unionem, ut perfecli efficiamur in eodem sensu, et tunc dnse vaccae aureaeconstitutiKsunt a Jeroboam,
in eadem senientia, et simus unum corpus et unus et facta est Samaria scissio: quae magis post capti-
spiritus. Si vero tales simus, ut non nos unilas9Q0 I vitalem decem tribuum crevit, quando "custodes ab
* Paria habet Tom. XXVI in Jonnnem, quce sic legis facti, Samaritm nuncupati sunt. Et constat ta-
Latiue sonant: Hebrmi Somer dicunt custodem, sic- men, non ad cu lodiendam, sed ad replendam Ju-
que tradunt Samaritanos primum appellalos fuisse, dseam, et non Assyriorum lantutn, sed diversarum
quod missi fuerinl ab Assyriorum rege ad custodiami quoque nationiim colonias rnis-as. Quamobrem et
terrw Isrnel, post cap'imtalem Israeiis, qui diversusi Origene% el qui eum seciui plerique deinceps sunt,
erat a Juda, eic. Ipse eiiam Hieronymus cnm alibi,, falso petuiit :i custodiendo Sainaritani nnminis eiy-
tmn pr;i-ciptie cx Eusebio in Chronieo: Sennache- mologiam. Coargnit veroillos et loens 111R*'g.xvi,
rib, rex Chuldmorum,ad custodiendam regionemJu- 24, Emitque (Amri rex Israel) montem Samarim a
dmam,accolas misit Assyrios qui, mmulaloresJudmm s Somer duobtis lalenlis argenti, et mdificavit eum, et
755 Sv EUSElff HIERONtMr 756
Assyrlis ad fsfaelis (errsfrti missi surtt, qffi voeantof 4 fragili vasculo cofififieaHir, ei quibus stefcoribus
Safflaritaiir. Somer erirfri custos iriterpfelaluf lingus imrtiefsifs sit, et qhalia semper purgamenta de sua
Hebroeorum. Ergo (ut dicere cceperam) necdum' so- Carne pfrtjiciat? Quid enim ait Scriptura? Quidsu-
ror frtea'est Safrtaria,'quarndiu a peccatis longe sufft': perbil terraet cinis (Eccl. x)? et in vita ejus projecif
qiiando vero pfeecavero, erescnnt rtiihi dnce sorores, interanea ejus? Superbia peCCatis orttnimls majdf
senior Satrffafict,et junior Sodotna. Quce Cujus figu- est, et ipsius diaboli principale 963 peccatum.
ra'm Ham&it,-ciortsidefertfus. Quicitfnque profniltiirft Si qnando Scriptufa diaboli peccata describit, inve-
verbsf fliviria, et tfori sictfl ptallicenlur, habent in se nies ea de Superbiae fonle manantia. Ait quippe:
praedicattonis verilaletn, Hi irt Scriplifris ftguralifer Viribus faciam, et sapienlia Ihtellectm aiiferam fines
Samafia ridftiiffaritur.Vae,inquit, spef fveotibns Siori, gentium, et fortiludine eorum depascar, et commovebo
etfidenfibtiSirt friorileSartiariae(Amosvi): vmdemiasti civitates, qum inhabitantur, el orbem terrarum univer-
principatus gerttium. Quasi dixerit : ;Vce bis qui sum comprehendam, ut nidum, el quasi confracta ova
spernunt Ecclesiam, et confldtfnt stipef arrogantia auferani (Isai. x). Vide sermones ejris, quorfrodo stt-
et verbis tufrteniibUS hrCreticorum. Hoc enim est perbi sint, quomodo arrogantes, et universa pro
speriiere Sion, et confidere in monte Samaric*. Si niliilo ducant. Tales sunt omnes jactaiione et super-
ergfl (jfeccartfusel nos Ecclesiastici, rtori sunl a no- B bia iftflaii. Materia superbire, diviticc, dignitas, glo-
bis alieni hcefetici in dogrrtatum pratitale. Male ria satcularis. Frequenter cansa supefbiae esi ei, qui
enirrt crfedH,qulcumqiie peccal. Si cODVersationem ignorat lfaberC Ecclesiasticirn dignitalem, sacerdo-
malarti Hiibetiius,Sodoma! sofor nosira est. Gentiles talis ordo, et Leviticus gradus. Quanli presbyteri
quippe sUritSodoma. Alque ita fratres sumiis haere- constituti obliii suiit humilitatis : cjuali idcirco fue-
licorturt atqtie gefitilium, quando delinquimils; quia ririt ordinati, ul humiles esse desiucrent. Quin po-
Samaria accipitlir in riceresi, et SOdoma in gefitili- tius liumilitatem sequi debuerant, quia dignilaiem
tate. Habilataiiteiria sinistris peciatficis Jerusaleiri fuefant consecUli, dicente Sciiplttra : Quanto ma-
SarnfiHa,- fi dextfis Sodoma. HoiiOfabllius quippe gnus fueris, tanlo humilia te ipsum. Et dileclum Syna-
aptid eafii peecatum Bst quod facto comitiitlitur, et gOgcete Facil, nobilius slibmittc c;iput tuum : ducehi
ideo a dextris ejus 962 Sbdortia"esl. Rufsutnque te insiiiuernnt, noli elevari, riOli Oeri ex eis, quasi
net Safnaria longe est, quia a sinistris ejus comftio- unus ex ipsis. Oportet htihiilern, oportet esse de-
raiur, et iricrtipatuf, quia ambiilaverit cum Oliabus jectum, opnrtel fugere supeibiam malorum omnium
ct sororibus suis in ortiuibus iniquitulibus, et intan- capiit. Cousidera Evangeliutn qnasi condemnaiioud
mm athbuiavefit, iit cotnpataiio delictorum ejus il- Pharisaei superbia ei jactatio fdriaiur. Slabat Pha-
lartim iniquitates feterii justitlaiti. Unde oporiet C risaSiiset talia intra se ofabat: Deus, graiias ago tibi,
agttoscere iuiquilales Sodomorufn, iit edoctns cus- quid\ non sum ul cmteri homines, raptores, iniqui,
tddiam the ab eisj riee caplar igrioratione, qtuc sunt adulteri, et ut isle Publicanus: jejuno bis in sabbato
iiiiqititaies Sodoiriorlim. Verumtamen iniquitutes So* (LMC.XVI). Alvefo Publicanus, huniiliter et inansuete
dommsororis lum. Quseiniqultas? Supefbia. In satu- lorigius stans, non erat ausus rieque ociilos levare, et
rilttte pdnknt et in aburidahiia affluebunt ipsa, et /5' dicebat: Propitius eslo, Deus, mihi peccatori. Et de-
tim ejtis, et munum paiiperis indigentit hon suspicie- scenditiri dofnum suatn PubliCanus jusliflcalus. Non
bant. Quod iaaqualia sihl peccata Scflpluris uienti^ simpliciter jusiificalus, sed juslificalus comparatione
bus nulll dubium est. Alia qiiippe magna, alia mi- Pbarisaii. Observandus quippe est diligentissime om-
nofa ab liis esse dicuntuf. Cum aiitem sunt intct|Ua' nis Scripturse sermo,ordo,junctura. Aliudestjusiifi-
lia, lioc est, tiafVa, vel ihaxima, fofsitan aliquis cari,aliud ex alio juslificari. Situileest Publicanum a
inqiiiral, quod Intef uhiversa peccata sit majus, et Pharisaeo justificaium fuisse illi, quod Sodoma eiSa-
procliVe suscipituf, Omniiimpeccatorum eBsethajus, mafia Sx coniparatione peccalricis Jerusalem justifi-
sive fttfiiicatiohew, Mve immutidiliam, sive quod- cataesunt.Et necesse estnos id scir e, quia unusquisque
cutnrjue libidiitis inquinameritum. Suiit qiiitlem et nosirumihdie judicii abaliojuslificetur.eiabaliocon-
ista vere abotnihaBiiia atque polluta, sed noti talia !) demnetur.Etiaineumfueriirius justificatiexalio.justi-
quiile lioc, quOd nunc ab Scriptura quasi majus om- tia illa non lam laudls, quam criminis loco ponilur.
niuin cOtHletriliatur,a quo nos observare deuemus. Ul puta, si invehtus fuero Sodomitica habere pec-
Qubd ergo est peccaturti majus omtiibus peccatis? cata, et alius pfotfahetur 964 in niedium, qui du-
Utique illud pfbpter quod, et diaboliig Cofruit; Quod plieia scelera coriihiisefit, justificor quidem, sed
est hoc pBcCatUmin qrio lanta suliliiiiitas cecidil, ut justiilcOf uon ut justus, verum ui ex coiiiparatione
elatus in judicium iucidat diaboli ? Ait Apostolus : ejus, qui plura commisit, judicor juslus, cum a ju-
JnflatiOi superbia, arrogantia peccalum diaboli est (II stitia longe sim. Vse illi homini, qui a multis pec-
Timi m): et ob hseo delicta ad terras migravit de catoribus justificatur: ut econlrario mullum beatiiSj
coelD.Unde, Deas superbis resistit, Humitibusautem qui COniparatiotie justorum justus ostenditur. Inve-
dalgratiam. Etqiiid suiierbit terra et cinis, ul homo nimus in Scriplurae laudibus positurii, bonis esse
arrogantia sublevetur, oblitus quid erit, et quam melioreni: ut puta, nullus sic fecit reclum aiue fa-
vocamt nomeh cttiifijijs, qunm exstruxerat, nomine Sdmer Domini_montis,Samariam.
757 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGERIS IN EZECHIELEM. IIOM. IX. 75»
ciem Dommi, ut ille, et itte, nullus sic paseha ecle- A lud verum Solis jostitioe resplendet, el clarum est
bravit ut Josias. Ex quo oslenditnr coraparaiionem ame bomines : cum antem Christus venerit ante
fieri jusiorum, et illum vere esse justum, qui sic ju- eum , conlenebrescit. Dieitur et alibi : Lux in tene-
slificari mercatur. Ulinam et ego collatus sapientibus bris lucet (Joan. i). Quee est ista lux, quce lucet in
sapiens reperiar, et justis judicer justusl Nolo quippe tenebris? Justorum lux in tenebiis lticel. In quibus
jusiilicari ab iniquis, quia lalis juslitia criminosa esi. tenebris? ubi est nobis certamen adversus reclores
Hsec anticipans locutus sum quia in liis quae lecta tenebrarum istarum (Eph. vi). Haec qui diligenlius
sunl, dicitur: Jusliftcasli sorores tuas in omnibus longiusqtie discusserit, non poterit inflari, videns
iniquitatibus tuis, quas fecisti (11 Par. xxv). Justifi- lumen suum ad coniparalioueni majoris luminis te-
catac sunt enim Samaria et Sodoma ex iuiqnitalibus nebras reputari. Quid est justilia mea, etiamsiPau-
Jerusalem. In omnibusiniquilaiibus tuis, quas fecisti lus Aposlolus fiam? quid caslitas, etiamsi Joseph?
illas svper te. Idcirco diligentius attendamus, ut pos- quid fortittido, eliamsi Judas Machabceusexsistam?
simus agnoscere, omnes nos in die judiciia pejori- quid alia virtus sapientiae, eliamsi Salomon appa-
bus nostris juslificandos, et rursum a nobis alios ream, ad comparationem Dei, ei ad eorum qui
jusiificari. Unus solus est qui justiGcatur ab omni- meliores sunt?Ergo, ut dicerecceperamus, iniquitas
bus, elipse nullum justificat. Ul puta, Sodoraa ju- B 1 jusiificai, etjustitia aliorum comparatione condem-
stificatur ab Jerusaleni, quia ab se sceleratiora com- nat. Idcirco : Ut justiftceris in sermonibustuis, et vin-
misit: et forte Jerusalem ab aliaaliqua, quac sepe- cas citm judicaris (Psal. L), dicitur ad Deum. Si me
jor est, civLate. Sic est quidam juslificandus ah vult salvare Deusnon affert in judiciuni lumen siium:
Antichristo, qui ad illum comparatur, et illius si vull esse incolumem, non deiert lumen 966
inii|uitate ac sceleribus minor reperitur. Pessimus Cliri^ti sui: alioquin puniet ine; defert vero luinen
vero doemonest, et (ui aiunt) miser, qui ab illo ju- minorum, comparans mihi inferiores quosque.
stificatur : forte et paier illius ab eo non justificalur, Quanlo amplius inajores mihi melioresque contule-
mulio illa sceler.Uior repertus. Dominus vero meus rit, tanto plus justus ero, si illi a me reperti fue-
Jesus Christus justilicatur juxla dispensationem cur- rint minores. Similiter est illud intelligere, quod ab
nis, quam ob nostiam salutem circumtulit, ab Apostolo dicitur : Aliagloria solis, atiagloria lunce,
Abraliam, ab Isaac, ab Jacob, el a reliquis pro- et alia gloria slellarum: stella enim a stella differt in
phelis. Quando enim omnibus justis, et prophetis, clariiate : sic resurrectio morluorum (1 Cor. xv, 41).
ac bcalis, quibusque in comparationem missis in- Verbi gratia : fulgens et illud sidus non in conspe-
venitur comrariura huic, qtiod dicitur de Sodoma et ctu lucidioris slellce, sed obscurioris mical.Quis
Jerusalem, magis glovifico Salvatorem nostrum. C ( nostrum potest ad instar fulgere lunae r Quis luci-
Quod autera dico istiusmodi est, et Deo largieme, dioris siderura coruscare lumine? Secundum id
oraniibus vobis, praebebo de Scripluris explana- qu(nl scripium est in Daniele : Fulgebunt sicutstella
tionem. Fecit Sodoma peccalum : Samaria quo- in smcula (Dan. xn). Et h;cc quidem necessario dis-
que peccavit, iniquilatibus obruta cst Jerusalem , putamus, ut procul a superbia recedamus : Sodo-
965 seti minora peccaia a majoribus jiisiifican- miticum quippe peccatum est superbi iniquitas.
tur sub exemplo , quo Sodoma justificatur a so- Ha;c Sodomorum sororis tuae superbia unde nasca-
rore sua Jerusalem. Quomodo igilur iniquilas jusli- lur, et quas habeat radices, ndjungii: In satnritate pa-
ficat, sic condemnat aliquando justitia. Verum, num,etinabundantiaaffluebant (Gen. xm). Si soli lit-
quaeso, exspecta paulisper, donec docearisquemad- teraeatiendas, mullaabunilaniiaantiqiiilusin Sodomis
inodum dicatur condemnare justiiia. Iniquitas mea fuit. Eral quippe terra eorum ut paradisus Dei, et ut
justiiia est comparatione majoris iniquitaiis. Sicet terra ./Egypti.Si autem a carnuli intellectu ad spirita-
jusiitia mea ex comparaiione multiplicis jusiiiice lem conscenderis, utvideas quomodo supcrbia Sodo-
iniquitas reputatur. Propterea non jusliftcabilur in morumio saturilale panum et in abundantia fluxeril,
conspectutuo omnis vivens (Psal. cxui). Fuerit licet ulililatem capies etad vitic officium, etad alia qnre-
justus Abraham, et juslus Moyses, justus unusquis- D I dam majora majoribus comgenda. Proponamus
que illustrium virorum : sed ad comparaiionem primum id, quod aute mullos dies leclum est, di-
Chrisii tion sunt justi. Lux eorum cum ejus luce1 vitem vestitum bysso et purpura, quotidie deliciis
composita tenebraereperiuiiiur. Et quomodo lumet)i Itixnriaque lsetaniem, et Lazarum vulnerum tabe
lucernce ad solis radios obscuralur, etvelutaliaquae- et vermium pedore confeclum, quaerentem, solalium
dam caecamateries conlenebrescit: sic, licet fulgeat famis suoe, micas, quce de mensa ejus decidebant
justorum omnium lumCn ante homines, non lanieni (Luc. xvi). Opporlune autem niinc in IIUIIC lucura
fulget anteCliristum. Luceatquippe luinen vestrum, exempluiu istud incidit, ut perspicunm fiat quae
non simpliciierdictum est, sed luccat ante hominesi iniquitas divitis fuerit. Locuples erat, abuudabat
(Matih. v). Ante Chrislum non potesljnnien fulgere: deliciis. Non enim accusavit eum Scripiura, quasi
justorum. Ut splendor lunoe, et micamia cceli si- divitias in iniquitate possederit : non eum criinma-
dera, pritisqiiam sol orialur in slaiionibus suis ru- lus est sermo divinus, quod mereliicibus dedit:
lilant, orlo vero sole, abscondunlur : sic lumen Ec- non hnmicidam, aut aliiul quodcuniqiie scelerum
clesia-, ut luraen luuac, priusquam orialur lumen il- facieniein. Sed si consideres hoc, quod in prat»?
759 S. EUSEBII HIERONTMI 7C0
senti scriptum est, et illud quod in Evangelio A A.si divinum sermoncm intellexero, si sapientior cae-
dicitur, videbis quia et illius maximum peccalum in- teris fuero. Scientia quippe iuflat (I Cor. vnt) : non
ter universa peccaia superbia fueril: insaturitale pa- ego dico, sed Apostolus. Et ideo vereor/ne et ipse
num el inabundantia alfiuens non habuitmiseraiionis sustollar. Datitur et charismaia ad id, qtiod expe-
affeclumadeum, quiante portassuas967confectus dit. Si nd hnc danlur, quod expedit, qtiis esl ille cui
ulceribiisjacebat:sedin lantam superbiam elatusest, non expedit? Et cur non expediat, audi. Inferior
despiciens pauperlatcm: ulnon computareineqiiein- suificit inflationem, ct qu.iuidam placitionein sui,
ferorum suppliciu, neque cominunia humanitatis dum se putat inier cseteios emiuere. Scepe igitur sa-
jura , quia oporteret hominem humana sapere, et turitas panum, et abnndantia materia est arrogan-
in alicnis calamitatibus pro simili conditione sui tioe. Scepe autem et de spiritualibus donis superbicc
quodammodo misereri. Est igitur et dives ille So- crimen exoritur, et non est utrobiqne discrimen.
domita. Si enini talia eraul peccata Sodomae, utin Tanlus vir Apostolus Panlus necessarium habuit co-
saturitate panum et in abundaniia fuerit, talis autem laphum angeli Satanaeul eum colaphizaret, ne ele-
estetdives, qui iu Evangelio describitur, nulli du- varetur multum (II Cor. xn) : quia orans et depre-
bium quin dives ille Sodomita sil. Quomodo au- cans Deum, iinpetravit pro multis srepe, quod pe-
tem Sodoma, et filioeSodomorum superbae fuerunt, B I tiit : cum autem eliam pro hoc petiisset, ncc esset
lales sunt arrogantes aniiucc et filiaeSodomorum, quod petierat consecuius, dictum esl ei : Snfficit
qusecumque nesciunt dictum : Omnis qui se exaltat libi gralia mea, virlus enim in infirmitate perficitur.
humitiabilur, etqui se humiliatexallabitur (Luc. xvni). Oportetilaque timere eum, qui adhtic in gi-nere hu-
Hoc erat ei et filiabus ejus. Dehinc sequilur aliud mano, et in hac proesenii luce versatur, non solum
Sodomae delicfum, quod debemus dicere, ne in si- ea, quse bona putantur in sccculo, sed etiam qurc
mili criminereperiamur : Et manum pauperiset egen- vere bona sunt : quia magna non possumus susli-
lis non suscipiebai. Considera diligenter enumera- nere. Exhibeo ad probationera proeseniis sententiae
tionempeccatorum Sodomce. Ego ipse si jnxta vires bistoriam David, in qua conscribitur in Uriain eum
meas manum pauperis el egentis non adjuvero, So- commisisse peccatum. Anic Uriam nullum delicium
domiticum habeo percatum.Sequitur alia accusatio: reperitur in David : bealus homo eral, etsine que-
Et superbegloriabatur. El jactalio gloriaeSodomili- rela in conspectu Dei. Quia vero conscius sibi vitce
cum crimen est. Sunt autem qusedam iEgyplia pec- immaculatse locutus est quod non debuerat, dicens :
cata, quoedam Sodomitica : sunt alia Babylonica, Exaudi, Domine,justiliam meam, intende deprecationi
alia Assyria, alia Moabilica, et alia Ammantica, mem, auribus percipe orationem meam non in laliis
'C
et
Quis sapiens, intelligit ista ? aut quis intelligens, el dolosis: de vultu luo judicium meum prodeal, ocu!i
agnoscet ea (Ose. xxiv, 10)? Quoiiescumque legimus tui videant mquilates: probasti cor meum, et visiiasti
ea, quaede Sodomorum subversione conscripia sunt, nocte, igne me examinasli, et non est inventa in me
non dicamus, miserabiles Sodomitoe, quorum ulte- iniquitas (Ps. xvi): 969 et ilxc dixit, quia visitatio
rius fruclus terra non affert : miserabiles mullum- Deipropter conscientiaiu, et vitaebealiludinem eidem
que plangendi, qui tam lugubria et lam dira perpessi proesentaretur, tenlalus est, ei nudatus auxilio, ut
sunt; quin potius convertamus hunc in corda no- videret quid humana pnssit infiriniias. Recedcnle
stra sermoneni, scrutemur renes et cogilationes no- quippe prsesidio Dei, ille casiissimus, ille admirabi-
stras, et tunc videbimus eos quosplangimus, in no- lis in pudicilia, qtti audierat : Si mundi sunt pueri
bis intrinsecus contineri, et quia Sodomiiica, et maximea muliere (1Reg.) : et acceperat Eucha-
jEgyptia, et Assyria, et alia universa peccata, quce ristiam quasi mundus, non potuit perseverare, sed
casligans Scriptura enumerat, verseniur in nobis. in co repertus est crimine, in quo sibi quasi conti-
Polliciti supra sumus majus aliquid de Scriplura dic- nens applaudebat. Si quis ergo conscius puritatis
turos. Sodomsein satnritate panis, et in abundantia, suae seipsum glorilicaverit, non habens memoriam
atque deliciis, et istius modi peccatis delinquenti illius dicii : Quid auiem habes quod non accepisti? si
lex loquitur : Attende libi, ne comedensel bibensre- ** ' autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis
plelus, el domosbonas mdificans,ovibus tuis et bobus (I Cor. iv)? 970 relinquiinr, et derelictus discit ex-
tuis multiplicatus tibi, argento el auro 968 multipli- perimento, quia in liis bonis quorum sibi conscius
catus obliviscarisDominum Deum. El in alio loco : erat, nontam ipse sui cxstitit causaqunm Deus, qui vir-
Manducavit et bibit, et saluralus est et incrassalus, tutum omnium fons est. Exquibtisappareletsaturita-
recalcitravit dilectus (Deut. xxxn). Similia liis Salo- tempanum, etdona spiriialiaeiquieanonpoteststisii-
mon in Proverbiis ait : Constitute [Al. constituite\ nere, generare superbiam. Idcircofugiamus a Sodo-
mihi autem necessaria et sufftcientia, ut non replelus ma et peccatis ejus : fugiamus a Samaria et crimi-
mendax fiam, et dicam : Quis mevidet ? aut egensfu- nibus, quibuscastigalur misera Jerusalem, ulin uni-
rer, et jurabo nomen Dei. Simpliciterque dicendum, versis Deonobis fortitndinem ministrante, humilita-
quia nihil sic in arrogantiam elevct, ut diviliceet lem et justiliam conseqiiamur-in Clirisio Jesu : cui
saturitas, et cibus opum plurimarnm, dignitas qtio- est gloria et imperium in saecula soeculorum. Amen.
que et polesias. Esi atnein etiam ad aliioru trans- HOMILIADECIMA.
gressutn videre, quia superbiam frequenter nutriam Super Ezechielem, de eo quod scriptum est: Ergo
7G1 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS 1N EZECHIELEM. HOM. X. 762
el (u confundere, et porta ignominiam tuam, usque: A guntur, et dolore depositionis sucecongregantpopulos
Et suscitaboegoteslamenlummeumtecum(Cty.im). ad schisma faciendum, et sollicitant mulliludinem
969 Primnm quidem est, nullum optis facere malignorum, nnn accipiunt inhonorationem suam
confusionis; sed omnia talia, qucepossunt Deumlibera in pr.Tsenti, sed ihesaurizant sibi ibesaurum in die
frome respicere. Quia vero (ul homines) saepepec- irae. Qui autem cum omni hiimilitalc sive digne,
camus, sciendum secundam, ul ila dicam, navem siveiiidigne,depnsiiisuiit,Deojudiciumderelinquunt,
post confusionis opera esse erubescere, etpro sce- et patienter sustinent, quod de se judicatum esi, isii
leribus suis vcrecnndos oculos dejicere, neque sic et a Deo misericordiam consequenlur, et frequenter
procaci vultu incedere, quasi nihil omnino peccaveril. eliaiu ab liominibus revocantur in pristinum gradum
Bouuin est quippe post confusionis opera confundi: et in gloriam quam amiserant. Doctrina ergooplima
quia scepe et hoc inalitioe artifex inoperaiur, ne est: quomodo hoc quod dicilur: Etlu confundere,
peccator ad ptenitentiam redeat, et sic agat quasi sic et illud quod sequilur: Et accipe ignominiam
adlmc in justitia perseveret. Videre possumus, et ex luam. Et lioec dico, ut profundiorem aliquem sen-
quotidiana vita discere, mnltos horainum post pec- sum de fuiura inhonoratione inlerponam. Et
cata sua nonsolum non lugere, quod fecerunt, verum ibi quippe erit aliqua ignominia bis , qui dignum
etiam procaci fronle defendere proprias ruinas. B opus ignominia fecerant. Siquidem resurgent alii
Grande itaque beneficium in Jerusalem conserva- in vitam ceternam, et alii in opprobrium, etcon-
tur, si tamen credat dicenti Domino: Et lu confun- fusionem e;ernam (Dan. xn). Quid autem est hoc
dere. Neque pules ad Jerusalem tantum haec esse aliud nisi pccnam infamiae susiincre? Dum ergo ad-
dicta, et non ad singulos nostrum, qui deliciis tene- huc licetnobis, debemus minoralionem nostram pa-
mtir obuoxii. Unusquisqueenim seipsum consideret, lienter ferre, ut cum hic iristiiiam fortiter sustinue-
quid fecerit conftisione dignum, quid lurpe loculus rimus, in fuiuro saeculo moveamus (ut ita dicam)
sit, super quo non habeat audaciam quasi diclo viscera misericordiae Dei, et benignitatem ejus, ut
bono, quid cogitarit tale quod rubore dignum vide- nos revocet in pristinum slaium de ignominia et con-
tur, ab eo qui cordis etrenis occulia considerat: et fusione: quomodo econtrario impossibile est lapidei
cum diligenter perviderit cogiiationes, facta, 970 cordis aliquem, el peuitus non sentientem deliclum
sermones, tunc audierit prophetam dicentem: Et tu suum, et ante vullum Dei omnipotenlis superbien-
confundere.Post quod a Propheta jungitur : Et accipe tem, misericordiam consequi. Videmus enim quos-
ignominiamtuam in eo, quod juslificasli sorores tuas. dam bouos quidem libemer de se lalam ferre senten-
Seqtiitur confusionem ignominia, et dat Detts ei, tiam, et ob saltitem suam Dei justificare judicium:
qui confusione digna gessit, eliam iguuminiam:' - malos vero blasphemare adversus providentiam
dixitque ad eum, Et accipe ignominiamtuam. Poteris Dei, ct dicere : Non siim digne adjudicalus liuic in-
autem intelligere quod dicitur, siconsideraveris quae famioe, injuste isla perpetior. Si justificamus pro-
quotidie in civiiaiibus fiant. Inhonoratio civi estde videniiam, solvimusnostram infainiam. Si vero non
patriasuaexsulare, etinfamiadecurioni eradi dealbo recipimus judicia Dei, multiplicamus972'n^ami:lm-
curioe, et cujuscumque alterius condilionls homini Quomodo autem infamiam, sic et supplicia, sic et
relinqui quidem in vila, sed cum ignominia, sive in caelera. Quce sunt enimliuic, accidere consuerunt
operibus publicis, sive iu insula aliqua solitudinis his qui a Deo pro deliciis propriis condemnati
vivere. Intellige auiem mihi justum judicem ei, qui sunl. Et lu confundere, el accipe ignominiam tuam
digna infam a fccerit, diceniem: 0 tu, qui pcence in eo, quod justificasti sorores tuas. Plus meremur
reus es, noli exsilium luunicuni mcerore suscipere: ignominiam, quando talia faciinns, qitibus peccato-
non enim raereberis misericordiam, si irasceris ad res alii justificentur, ut comparatione deliclorum
pcenam: quin potius intellige digne te pati quod meorum, maloruin scelera antiquittis condemnaia
paleris: et cum te buniiliaveris, atque dixeris justum misericordia liberet, eo quod ego stibsequens pejora
de le factum esse judicium, forsitan misericordiam commiserim. Dicitur ergo ad peccatricem Jerusa-
consequeris ab eo, qui poiesl post condemnaiionem ' lem: Accipeignominiam tuam in eo, quod justificasli
ad prisiiimm statum revocare. Quomodo enim licet sorores tuas. Deinde si qnis complevil hoc, quod
magno principi liberare aliquem de insula, et de scriptum est: Confundere: si quis prosecutus est
exsilio, et de publicis vinculis : multo magis licet senlenliam Dei sequeniem: Accipeignominiam tuam
nniversilatis Deo eum, qui 971 inhonoratus est, in eo, quod jusiificasti sorores tuas: videat etiam
in honorem prislinum restiiuere, si lamen sentiens graiiam, qtiomodo pro confusione vicis.situdo cle-
delicium suum confessus fueritdignese sustinuisse mentioe resiituatur, quia non contempserit judicium
quod passus esi. Dabo ei aliud exemplum de Eccle- Dei, sed cum omni humilitate susceperit quod de
siasiica consuetudine. lnfamia est a populo Dei et se fuerat judicaium. Quid ergo repromiililur? Aver-
Ecclesia separari. Dedecus est in Ecclesia surgere tamaversioneseorum aversioneSodomorum, et sororum
de consessu presbyterii, projici de diacoiialus gradu. ejus in eo, quodjuslificasti sorores luas, Sodomam el
Et qnidem eorum qui abjiciuntur, alii seditiones Samariam. Sodomam minorem, et Samariam senio-
commovenl, alii vero judicium in se factum cum rem, ut in practeritis diximus. Avertam aversionem
omni humilitate suscipiunt. Quicumque igitur exi- eorum, id est, Irium, quarum averterat aversionem,
705 9. EUSEBII HfBKOftYMI :„t
ad metiora coorcrtit: primo'Sodomormn, deindeAi A iram iuam, el emnHl m (Psal. LXXVII). Nemo qood
Samafice, tertio vero Jenisalem. Cum auicm, ail, sibi i sotium est et eognatnm emittere potest, verum
averteio avefsionem Sodomorum, ei Samariae, et emitiitur i quod aliud est ab eo, qui emillit. Sic et
Jerusalem, lnnc in ariiiquum resiituentnr: priniiini nos i peccando 974 irritamus Deum ut mitlat iram,
Sodoma, cnjus priores averterit aversiones: secundo quam ipse non babet. Post haee, id est, post aver-
Samaria, qnam secundo converterit: tertio Jertisa- sionem dicitur : Sodoma , soror tua et ftliceejus res-
lem,cui terilaeaversioneslribuunlur. Igitur saniiales tiluentur sicut erant ab initio. Venio ad imagines el
peccatilibiisinaversioneSodomorom.etfrliariimejus-, flguras, et video quanlo tempore excruciata Sodoma
in aversione ipsius Jerusalem : el tribuiiritur his, qui restituatur in anliquunf. Si aulem id quod per figu-
magisamantura Deo, tardius. Sodoma quippejustifi- rcim dictum est, ita se habei, quid de eo fiet, qui
cataabJerusalem, prima conseqnitufmisericordiam, vere Sodoma fuerit? Statim post diluvium decima
idest,gentiles. Samaria vero, hocesl, licerelici, in se- generatione passa est Sodoma ea quae in Genesi le-
eundolocoaccipiuntsaiiiiatem.Tertiovefo, qiiasiirtdi- gtiutur (Gen. xm). Erat enim prius quasi paradisus
gni velocioris medelae in piistinum stalum resiituun- Dei, et qnasi terra vEgypli: verumiamen faclum est
ttir.qtii fueruntde Jerosalem. Anteergogentiles, anle1 Sodomaeid quod etiam nunc vestigiis regionis ejus
hcereticl clementiam consequeniur quam nos: si B perspici licet. Ecce quanli jam temporum circuli
tamen fuerimusimpii, siet nospeccata depresserint. transierunt, ecce tria millia annorum sunt, et Sodq-
Quanlo enim proplores fuerimus Deo, et adbeatitii ma nonduni est reslituta : non illa Soduma , quae in
dinem 973 viciniores, lanto cum peccaverimus lon- sigtio el in senigmateponitur, sed illa, qnaein veii-
gius (ieiniis ab ea, prnximi terribilium maximarum- lalis ralione perspicitur. Aiunt HebrseiSodomam in
que pcenarum. Justum est quippe judicium Dei, et eumdem statum a restituendam, in quo et antea con-
potentes potenter tormenta patiuntur (Sap. vi). Qui stilit, ut rursum paradiso Dei et terrce ./Egypti com-
autem ininimus est, merelur citius misericordiam. paretur. Si hoc se sic habet, et sive futurum est,
Minima est Sodoma : ei post eam in comparaiionei sive non : qim-renlur enim isiiusmodi res apud eos
Jerusalem minima, non tamen sicut Sodoma Samariai qui doctisslmi suut; ut autem flat quod dicitur, com-
est: et ideo primum illarum avertit aveisiones , et plcbuntur mlhi annorum tria millia, et lunc resti-
postea Jerusalem dicens : Avertam et aversionem i luefttr excruciala [Al. excruciatur] iribus millibus
tuam. Tcrtioenim gradu hoc diciinr ad jerusalem. aniiorum Sodoma, id est, auima mea : Sodoma, meis
Unum quando avertit aversionem meam, si inventusi pcena peccatis. Grande iiilervallum tcmporis inier
fuero Jerusalem, el peccator in medio sororumi restitiilionem et ruinam posiium esl. Etiamsi resti-
mearum. Cuni audiero : Ut feras tormentum tuum. C maris iia ut antiquitus eras, vide quania exhaurias
Ideo tertio loco ait: Avertam aversionemtuam , et mahi, quantis primuui calaniitatibus opprimr.ris.lloc
post oinnes : Ut feras tormentum tuum, et dehoneste- atitem quod de Sodoma diximus, et de Samaria
ris de omnibusqum fecisti. Esl qucedammenstira pec- quoque inlelligere debemus. Et ipsa quippe necdum
cati, qunm unusquisque recipiet pro eo, qiiod pec- est restituta, sed ex eo lempore , quo dcccm tribus
cavit. Si habuero quinqunginia peccaia,quinquagintai ejectcc sunt de Judoeaet de Samaria, et captivitatem
habcbo ignominias: si cenlttm,duplicabilurmlhi poetia t sustiutiit, et nomen accepit, non habens accolas
profactis, et pro magnitudine deliclorUm trlbueturr suos. Ke^titnelur aulem et illa , sicut in priucipio
mihi ignominia. Maximls peccatis magnus cfticialtis9 fuit, cum dccem tribus fucrint reversse, ut solvafur
adjungitur. Deusautem solus verus Judex magnitudi- id quod scriptum esl: Captivus ductus esl populus in
nespeccatorum.etignominiccinialiiateS, eipeccalinu-i- Assyrios vsque in hodiernum diem (IV Reg. xvn). Si
merum polest pervidere.Dicilur itaqueadJerusalem: : autem tanto post tempore reslituetur id, qnod pras-
Ut feras tormenlum tuum, et dehonesterisde omnibus,, cessit in signum, quando lu restitueris, si lamen
qumfecisti in exncerbandome. Vide Ccontrario salis-- resiilucris, Samarltana et hcerelica aniina , quce si-
facientem DeUm, qundammodo per hcec verba te-i- mulacris, et 975 feriis non veris, ac figmentis de
stantem, quod iram ipse non habeat, sed peccalorr Jeroboam corde venientibus credidiSii ? Qtiaudo re-
sibi ad irani conciiat Di-um. Uide et Apostolus ait: : stilueris.oanima infelix, cumpost lanta ssecula resti-
I- tuaiur exemplum tui? Si autem boc super Sodoma
An divitias bonitalis, el mansuetudinizejus, et longanl-
milalis contemnis, ignorans quoniam bonilas Dci add et Samaria flt quce justificatce sunt ab Jerusalem,
pmnilentlamle adducat ? Juxla autem duritiam tuam,, quid dicendum est de ipsa Jernsalem, quoesnpradic-
el impcenUenseor thesaurizas tibi iram ( Rom. 1).). tarum seelera [Al. scelerc] juslilicavit? Et restilue-
n mini sicut ab inilio fuistis. Et lu el filiceIIIERres-
Separavil hic sermo iracundiam a Deo. Revera enim
iracundia aliud quiildam a Deo est, necei ul insita la tituemini sicut fulstis in principio. Scit hoc,
copnlatuf. Unde et de peccatofibus dicitnr : Emisisti ti quod dicit: Sicut (uistis in principio, et Isaias di-
* Notanda, ut caveas, quam sccpe Adamantius in- 1- enim istius modi res apud eos qui doclissimisunt : et
culc;>t,falsa doctrina ex Hebrceorum ccenosis fonli- i- expressius paulo posl : si tu.nen restitueris : sunt la-
bus derivatn, de pcenis dnninatorum aliquando 10 nien in ejus passim scriplis pleraque «lia, qu;u Hue-
finiendis. Qtiaraquam enim incertus et fluctuans in tius in Origen. recilal, de ejusmodi «7roxaT«<7T«(7£i,
ea opinione videri possit ex eo, quod subdit: Si hocac sive in pristinum reslitutione lestimonia, ob quse
tr male coutinuo audiit apud EcclesisePatres.
se sk kabet, et sive futurum esl, sivenon : qumrentur
763 TRANSLATIO IIOMILIARUMORIG&NISIN EZECHIELEM. HOM. XI. 7C6
cens : Et constiluamjvdices tuosut prius, et consilia- A et coiifiindor, et conscius mihi ultro iriemet punio.
rios luos ut inexordio (Isai. i). Et nisi esset Sodoma Vide autem quid mihi eveniat. Ut ultra non sit libe-
soror tna inauditu, in ore tuo, in diebus stiperbise rum os aperire a facieignominim,et quando eveniatin
trtae, quemadmodum nuuc opprobrium es ftliarum eo, quod propitietur libi. Nec tunc quidem , quando
Syrioe, et omnibus , quce sunt in circuitu tuo filia- propiiiatur milii molta peccanli, possum os aperire :
rum alieriigenarum, quae circumdant le in gyro. Im- nec quando iguoscit sceleribus meis, alienus sum ab
pietates tuas lu poria. 0 cleineiitissimum Deumsaiis- ignominia , sed sentiens scelera mea, perpetuo
f;icientem de restiiuiione, atque dicenlem : Impieia- conscientice mece igne discrucior. Idcirco quia igno-
tet luas, et iniquitates tuus porta! Non frustra dico minia et confusio scterna nobis reposita est, si pec-
restitueris : sed cum impieiates tuas, et iniquitales caverimus, omni corde precemur Deum , ut det no-
tnas exbauseris, tunc iu locum pristinum restilueris. bis, usque ad finem el animae et corporis nisu pro
Quomodo vulnera, qure in corpore sunt, soepeparvo veriiaie comendere : ut etiamsi aliquod lempuscon-
tempore accidunt: medelae vero vulnerum cuin tor- stiteril, qnod nostram examinet fidem (nam ut au-
menfis adliibentur ingentibus , non juxta aequalita- rum probatur in fornace, slc fldes noslra in peri-
teni temporis, quo illaice sunt, sed juxta rationcm culo et pcrsecutionibus examinatur), eliamsi peise-
curationis : verbi graiia, in punclo liorce a fractura B culio ernperit, inveniat nos prceparatos , no doiims
manus et pedis contrilio accidit : boc qtmd in mo- nostra in hyeme corruat, ne sedificalioquasi in arena
dico faclum est, mensibus fere Iribus, ac longo tem- cnnslrticta tempestatibus dissipeiur : ul cum flave-
pore vix curalur : sic et voluptas, quce nervos ani- rint venti diaboli, id est, spiritus pessimi, opera
mse succidit, et luxuria , et semel universa peccaia, nostra persisiant, quoeusque ad lianc diem persti-
cum in parvo lempore infelicem animam illexerunt, lerunt, si tamen non sunt occullesubruia, el in ex-
el ad viiia traxefurii, maguum puslea tempus in sup- pcdilionis accinctu manifesiemus cbaritatem nos-
pliciis et cruciatibtis promereutur. Propler quod boc tram, quam babemus ad Deum in Chrisio Jesu, cui
dicit Dominus : Et faciam in le sicul fecisti, sicul esi gloria cl imperium in soecula sceculorum. Amen.
nprevislihmcprmvariccmdoieslameniummeum,elmemor
ero.Priiiiumquomodofeeistifaciamtibi.deindetnemor HOMILIA UNDECIMA.
eiotestamenii mei, quod fecitecutnin diebusinfanlice De eo quod dictum est: Fili hominis, propone mni-
iniaiiiioc gma, et dic parabolom ad domum Israel, ct clices:
lu;e.Feeiiqtiippeiestamenlumindiebus ejus. Aquila magnariiin alarum, etc. (Cap. xvn).
Diximus aulem supra quomodo cum ea feceril lesta-
mentum. Et suscitabo libi testamentumin cefernum. 977 Exerciiatio corporum, et in lotum fortiiudi-
Egooccido, el ego viviftcabo,aii.Qtli cum isla promi- C neni comparal iis, qui exercenlur, et per parles
liit, dolores facit, et rursum 976 restiiuet. Percus iiiiumi|iiotlque membrum sensusque uiembrortim
sil, etmantis ejussanabunt. Dicitnr iiiMichcea:Iram- vegeiiores lacit ad stifferendum quid, aiit ad sen-
Doinini sustinebo,ciuia peccavi ei, donecjnslificet ipse licnduni; ut pula oculorum acies, si exercitelur in
causam meam(Mich. vn). Quomodo jiistiflcatur causa visu, acutiorfiatad videndum : aures, si freqtientius
mea ? Quando iram Domini sustinuero, qui diviiias audiant,nielius possunl vocum capere dissonaniias.
bonitatis ejus, et patienficn, et loiiganimitaiis con- lloc auteui etin cceieris membris licel deprehendere,
tempsi , etju.tta meam duritiam el impoenitens cor quod in paucis ostendimus. Vernm quid milii pro-
thesaurizavi mihi iram in die irce, et revelaiionis dest ad bealimdineni el ad vilam sempiiernam, si
justi judicii Dei. Et dehonestaberis in eo, quod sus- corpns exercitationibus roboretur? Quod mibi esl
cepisii sorores luas seniores cum adolescentulis, et einolumeiitiim, eiiamsi fortissimo corpore fiam,
dabo libi eas in oedificationem. Supra tinam dixit so- etiamsi omnibus membris vegetus incedam ? Econ-
rorem Sodomatn, ei aliam Samariam, nunc repetit, Irario autem, si sensus animce habuero excercitatos
et dicii sorores tuas seniores, cum senior tantum ad sentienduin quid, ad discendum dies noctesque
Samaria sit, et adolescenlior Sodoma ; verum qui» coritrivero, non solum in hac vila mihi conducil, sed
filiceeartim eis cohnumerantur, dicit omnium unam -" etiam recedenlem de corpore prosequetur. Idcirco
esse speciem. Quantae autem filioeSodomofum sunt, in parabolis et in senigmatibus locutus est Deus, ut
tantae et Samariae. Et dabo tibi eas in cedificalioneni, exienderet se mens nostra, vel poiius in unUmcol-
et rion ex testamento tuo, et suscitabo ego les- ligens diciornm intueatur acumina, et a corporis vi-
lamentum meum tecum. Considera finem repro- tiis recedens, dum inlelligit veritatem, vitoe suce
missionis et cognosces qnia ego Dominus , ut cursum secundum eumdem dirigat. Hrecin prooemio
mcmineris , et confuudaris, id est, cum recepe- diximus, quia sermo Dei faclus est ad Ezechielem ,
ris peccala lua, et rememorala fueris, tiinc. con- dicens : Fili hominis, narra narrationem, el dic para-
funderis. Et ultra non eril tibi os aperire. Cum re- bolam ad domum Israel. Pro hoc autem quod Sep-
cepero peccata mea, et restilulus fuero, facto me- tuaginiainlerpretes posuerunt narralionem, alius, de
cum teslamenlo, tunc amplius intelligo mala mea, interpretibus transtulil, propone b probletnn; alins
a Viliose anlea legebalur, faciura. bus colligere est, Aquilam posuisse aivtypa, Symma-
b InHexaplorum colleciione hic locus desideraiur. chum et Tlieodotionem npbSlntiK.
Ex romanc*tamen editionis T«VLXX annolationi-
767 S. EUSEBH HIERONYMI 768
profer problema, alius signifiea mnigma. Igitur et pro- A exposcit, ut quce obscurius dicta sunt, quibusdam
blema et cenigma et parabola est quod leclum est. adjunctis sermonibus planius enarrenius. Etsi lan-
Si quando illuminatione indiguimus scientise Dei, tus labor est, ut ipsum, quod dicilur, intelligatur :
nunc vel maxime et necessarie indigemus, ut non quid necesseest dicere, ipsam qusesiionem quantam
tam ego, quam , orantibus 978 vobis, gratia Dei habeat obscuritatem, quae sit aquila prior ,
quid sit
in me edisscrat solutionem problematis, et oenigma- Libanus, quae cedrns, quaesumma
cedri.quce aquila
tis, sive parabolae. Quae est ergo parabola aquiloe, secunda.quce translaiio vitisa priore ad sequenlem?
quam in proescnti Spiritus sanctns ostendit ? Quae Si aliquando Dei indiguimus auxilio, semper auiem
non soltim aquila, sed eliam comparatione ccctera- in intellectuScriplurarumSpiritusancto
indigemus:
rum aquilarum, magna aquila,et ingentium alarum, nunc profecto tempus est, quod nobis prsesiet auxi-
et longa extensu.et plena unguibus,sive (ulquidam lium, et pendat ipse quse dixit. Quomodo Salvator
interpretatus esl) plena plumis seribitur. Non solum noster in Evangeliis qnasdam parabolas ipse inter-
his, quae diximus, majorest coeteris aquilis, verum pretaiur : sic et nunc prophela in secunda prophe-
in eo vel pr.-ecipuaest, qtioii duclum habet intrandi tia, quce in reliquis lecta est, significat, quia Aquila
in Libanum. Nam ingrediens illic ab arbnre cedri, prior Nabiichodonosor sit rex Babylonis, qui ingres-
qtice in Libano sita eral elecla, teneritudines, et B sus est in Libanum, id esi, Jerusalem : el accepit de
summa qureque decerpsit, et attulit in terram summis cedri, id est, regern Jerusalem , et princi-
Chanaan, in civilaiem sive negoliatorum, sive nego- pes ejus, et attulit ea in terram Chaldoeorum, scili-
tialriccm, sive translatorum, sive certe (ut Septua- cet in Babylonem. Plantavit quippe in captivitalem
ginia interpretati sunl) muratam, et posnit hoc, accipiens filios Israel, el de regio semine, 980 et
quod de cedro Lihani sumpserat, ut plantaretur et de genere principum in eadem lerra conslituit- Post
cresceret in terra Clianaan. Post hoec eadem aquila hocatitem, et post regiam stirpem , alia quoque
de semine lerrse unde sumpserat summitates cedri, multitudo capta est ab eo, et vitis effecta est, non
ct extrinsecus sibi semen accepit, et plantavit illud lam robusta quam fuerat cum fuisset in vinea Dci,
in campo frondifero super aquam multam. Hoc au- ct in lerra sancta, ubi sacrificia Dei celebrantur,
tem ipsum, quod de terra Chanaan fuerat assum- sed crat in Babylone iranslaia vitis infirma. His iia
pium, abea, quse Libani summa quaequedecerpse- gestis, inler Pharaonem regem iEgypti, eiNabuclio-
rat, id esl, quod secunda vice acceperat, facinmi donosor regem Babylonis, bellum ortum esl. Igiiur
esl in vitem non fortem.sed infirmam , verumetiam populus, qui cum regibussuis ac slirpe oplimattim
staiura pusillain : et palmites liujus vitis infirmaere- ab Assyriis fuerat afflictus, reperia occasione, qua
clinati sunt, pro eo quod de Libano et cedro fuerat. C jugum Nabuchodonosor abjiceret, et ejus imperio
assumplum, intantum ut radices suas sub ipsius; liberarelur, iniulit se ad secundam aquilam grandem,
trunco consitas haberel. Et qtiidem facta est viiis, magnarum alarum, id est, Pharaoneni (IV Iieg. xxv).
et fecit propagines, et extendit arbusta sua. Et postt Deinde, sic ordine currente rerum, quia Deiis non
hrec venitalia aquiln, et ipsa magna magnisalis, eti Pharaoni tradiderat , sed Nabuchodonosor, et illi
copiosis vel plumis, sive unguibus : et 979 eccei non suslinentes judicium et imperium ejus, excus-
ista vitis, dc qua nunc diximus, veniente secundai seranl jugum Nabuchodonosor de cervicibns suis, et
aquila declinavil testamentum suum ad eam, sper- ad Pliaraonem transgressi fuerant, ira Dei super
nens id teslamenlum.quod priuscumarbore fecerai,, eos ingruit, et contra evenit, quam puiaverant. 0-
in qua reclinata vitis fuerat effecla, et propaginibus> portet qnippe eum, qui a Deo damnatur, non fugere
factis, arbusta laiins fuderal, et complexa est sc- senleniiam ejus, nec volunlatem judicanlis velle inu-
cundam aquilam, et radices suas a priore transtulitt lare, verum patientissime suslinere,donec ipse Deus
ad sequentem. Deinde palmiles emisit ad aquilami libereiquidamnavit.Igitur,quiaadPbaraonem trans-
secundam, ut irrigaret eam cum gleba planlationiss tulit se populus , relinquitur ab auxilio Dei, ct pejnra
ejus in campo bono : et aqua multa. Et quidem irri- paliiur, quam ante perpessus est a Nabucliodonosor.
gata est haec ipsavilis et iranslala ad aquilam secun-- D] DiximussolutionemparaboIacjuxtaliiteram,etidquod
dam , ul facerel incrementa, utafferret fructum, utt scripium est: sequilur dnrior interpreiaiio, cl difficilis
fieret in vitem magnam. Idcirco prophelae imperaturr ad inielligendum, secundum verumNabucIiodonosor,
ut dicat.quia tesiamentum transgrediens vitis, quod1 et verum Pharaonem, et ea verba, qucede aquilis prre-
fecerat cnm aquila priore, et statuens illud cum se- dicta siitil. Idcirco aulem anfe in terposilionem sequen-
cunda ', non diiigaiur, neque radices teneritudiniss tis leciionis, hanc expositionem summatim strictimqtte
ejus eflloreant : qnin potius fructus ejus propterr proediximus, ut et proesens loctis facilius inlelli-
Iranscensionem ejus pulreant et arescani omnia quoe e gatur, et nihilominus servelur loco suo plenior ex-
de ea oriebantur, et jam ultra non habeatbrachiumn positio, et consequens parabola eliam juxia allego-
magnum ei pnpulum multum; evellatur autem radi-i- riam latissime disseratur. Verum nuiic pauca debe-
citus, etlicet irrigata sit, tamen non perseveret, , mus assumere, el quasi quodam armamcnto fulnrre
et non dirigatur in ubertatem, statimque ut contige-i- inlerpreiationi viam sternere de his, quocnobis Dei
rit eam ventus urens, arescat, et cum gleba planta- gratia largitur, scienles quid in sequenti plenius
tionis suoesiccetur. Hoc propositio ipsius historioe je cxponeinus. Ac primum quidem videndum est, qnare
769 TRANSLATIOHOMILIARUMORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. XI. 770
Nabuchodonosor etPharao aquiloe dicantur. Forsi-AA dus. Non mihi dicitur de tali lupo : Altendite ab eis,
lan quaerit quispiam, qui non otiose et tran- qui veniunl ad vos in vestitu ovium, inlus autem sunt
siioric Scripturas legil : Nabuchodonosor aquila lupi rapaces (Mallh. vn). Signanter locutus est di-
981 est niagna , et magnarum alarum, et bic cens : Inlus aulem sunt lupi rapaces. Sunt quippe alii
Pharao alia aquila magna similiter alarum ingen- non rapaces, quando lupi et agni pascenlur simul,
tium, et in Lege inter immunda animalia posita est et vitulus et taurus, et leo pariter edent. Cum auiem
aquila : quare et justus dives effectus prseparat sibi fuerit tum diversarum inter se naturarum in fide
alas aquilce, ut possit converti in domum principis Christi facla socialio, Ieo non erit jam immundus,
sui? quare etiam repromissio qucedam est apud verum ferilatis suse obliviscetur, et universa aui-
Isaiam prophetam dicentem : Justi accipient pennas malia, quoe in lege Dei dicuntur immunda, condi-
ut aquilm, currenl, et non laborabunt, gradientur el tionis aniiqure recipient puriiaiem. Hoc autem etex
non esurient? Si enim immunda est aquila, non opor- parle jam factum est, et plenissime [Al. planissimej
tet nos pennas accipere ulaquilam, cum justi fueri- in secundo complebitur advenlu. Praevenitigitur sa-
mus : neque cum divitice nobis creverint, oportet cramenium, quod oslensum est in Cherubim, rei
proeparare uos nobis pennas aquilce. Cui primum veritatem : et intantum leonis el aquiloe facies cum
respoudendum est, quaedum nomina animalium in B ] aliis faciebus cognaioesunt, nt majus nobis videaiur
Scriptura in utroque genere, id est, in malo ac bono vitulo, el lauro, et leone simul pascentibus, id quod
posita : ui ptita leo, in bonam accipitur et in malam apparuit in Cherubim. Ab Isaia quippe nihil de his,
partem. Iu bonam sic : Catulus leonis Juda ex ger- quse procdicta sunt, sibi cohcerens, et invicem con-
minalione, fili mi, ascendisli, accumbensdormisli, ul nexum repromittitur. In Cherubim vero unumquod-
leo, elul calulus teonis: quis suscitabiteum(Gen.XLIX)? que animal cum alio cognatum est, facies viluli fa-
In malam vero partem sic : Adversarius nosler diabo- ciei lconis, el vultus hominis vullui aquiloe. Non
lus, ul lco rugiens, qumrens devorare circuit, cui expe- igitur magnoperc mireris cum Pharao , et praece-
dit nos resistere firmos in fide. Sed et malignus sup- dens eum Nabuchodonosor, aquilce nuncupantur :
plantare cupiens insidiatur in occulto, ul leo in spe- justus vero pennas assumere dicatur utaquila, et in
lunca sua insidiatur, til rapiat pauperem. Quomodo Dei parte dives effeclus aquilce sibi pennas pracparet
ergo Ieo dicitur et in malam partem el in bonam, ad volandum. Veium ut ad propositum redeam,
non est incongruum etiam aquilam in uiramque par- specialiter quiddam significaiur de Nabuchodonosor,
tem accipi. Ei, ut ego suspicor, justus non esl aquila, quia magna et magnartim alarum, et sui extensione
sed quasi aquila, cemulatur quippe aquilam. El quo- loogissima, iniaulum ut ausus fuerit dicere : Viri-
modo serpens aereus lypus fuit Salvatoris : neque Q ( bus faciam, sapienlia intelleclus auferam fines gen-
enim serpens eral vere, sed imitabatur serpentem, tium, et viittttem eorum 983 depascar, el commo-
dicente Domino : Ut Moyseselevavilserpentem in de- vebo civitates, qum inhabitantur, et orbem terrarum.
serto, sic oporlet exaltari Filium hominis (Joan. ui) : universum comprehendam manu ut nidum, el quasi
eodem modo et justus non tam aquila esl, quam confracta ova auferam (Isai. x). Ecce ista cst exten-
aquilre similis, quia ei ulile est imaginem aquiloe sio alarum ejus. Nec Iioc ei sufficit, verum unguibus
seciari. Juxta htinc intellectum et in alio loco prce- plenus est, et mullis plumis, et habet ductum in-
ceptum accepit juslus, ut sit sapiens sicut serpens, , trandi in Libanum, ut cedri ejus summa decerpat.
non ut fial serpens, sed ne a veri serpentis capiatur Quamdiu hi, qui commorabanlur in Libano, non
astutia. Si amem sermo Dei Scripturas diligenter peccavcrunt, id est, quamdiu in Jerosolymis potiti,
excutiens, et spiritus, de quo scriplum est: Spiritusi [Supp. non] sunt in sceleribus deprebensi, non ac-
omnia scrutatur etiam alla Dei (I Cor. xn), in alicujusi cepit potestalem ista raagna aquila, ut ingrederetur
animam venerit, manifestissime ostendet de Scri- in Libanum, neque assumpsit sibi electa, et cedri
pturis, et aquilam et leonem in partem mundorumi semen regium, et principum stirpem. Ista quippe
animalium posita : Cherubim Dei habere faciem bo- sunl leneritudinis ejus, quae quodam tcmpore non
minis, et faciem leonis a dextris quatuor partium,;, TJ fuerunt duro corde : aitamen rapuit ea, quia pecca-
et faeiem viiuli, ei 982 faciem aquilae a sinisiriss veruntin Dominum. Aquilaista grandis, etc, totius
quaiuor partium ; et haec, quae in Cheiubim viden- arboris cacumina in Chanaan transtulit, quia figura-
tur, id est, aquila et leo, munda stint. Nihil quippe3 liter Babyloniorum terra maledicti Chanaan diciiur.
iinmundum est in curru Dei. Et quomodo lu de gen- De quo ait Noe : Maledictus puer Chanaan, famutus
tibus credens, mundus effectus es : Et quod Deus s erit fralrxbus suis (Gen. ix). In civitate qnoque nego-
mundavil, lu ne communedixeris, dicitur de ouinibus,, tialorum, sive negotiatrice, sive (ransferentium, aut
qucede ccelo pendentia ostensa sunt Petro : sic mun- certe murata, posuit hoc, quod decedro abstuleral,
dalus est leo et aquila, quoe in Cberubim apparue- et accepit sibi de semine lerrce, jam non de altiori-
runt. Necnon est aliud, quod in Chrisli adventu fu-- bus soliun, sed etiam de minoribus, et de populo
turum prredicatur : novit mundum leonem, mundaraii Judocornm, et dedit illud in campum frondiferum,
el aqnilam, quae nuncupatur immunda : Lupus enim n super aquam mulum respiciendura conslituit illud,
et agni pascentur simul (Isai. xi). Lupus enim quili et exortum esi, et facium est in viiem flrmam. In-
cum ove innoxius pascitur non est ultra observan-- firmatus est vere populus Dei in Babylone, et ideo
771 S. EUSEBIJ HIERONVMI 772
neque canticum Dnmini cantare poterat, dicens:. A mur, et forte audenter promiltimur, qnod non vaJe-
Quomodo canlabimus canticum Dominiin lerra alie- mus implerc, ad minora redeamus, et secundum
na (Psal. cxxxvi)? Revera non polcrai infirma non mensuram intel.lectus 985 flostri sic potius expo-
«sse, qure planiata fuerat in Babylone. Quo pacto namus : Venit ad isfum Libanum, hoc cst, Eceje-
vires prislinas reservaret, qiue vitis Babylonia esse siam, ubi hostioe Dei, ubi incensum oralionum ejus
ceepissel. Quse guia in sancta lerra fructus non fece- celebratur, ista magna et vera aquiJa, Nabuchodo-
rat, ideo translata ab aquila, et in terra posita Cba- nosor, id est diabolus, et rapuii. Absitau,tem a lem-
naan, facta est in vitetn infirmam, et in pusillam poribus nostris : ut de summis cedri, id est, de prn-
staiura. Quamdiu in terra sancla fuil, ingens viiis .cijiibus et de regio semine in Cbanaan iransferat.
erat : quando vero translata cst in flnes pcceato- Oremus, ne fiat quod saepe faclum est. Assunipti
rum, et infirma el parva effecla est. Et tu igitur, enim sujit quidam, et in Babylonem translati, qui
vitis, quoe me audis, si vis esse niagna, noli exiie tle in Ecclesia principes fuerunt, et propler peccatutp
Ecclesiae finibus, permane in terra sancla Jerusa- suum dcLibani summilaie sublati. Super liis dicen-
lem. Quod si propter peccata in pejora corrueris, dum est quia aquila magna inagnoruni unguium,
transfercris in aliam terrani, et eris in vilem pusil- plumis extensa acceperii de cacitminibus cedri, et
Jam» et palmites tui decident, et radires luae sicca- JBderasexii eos de Libano, id est, de Jerusalem, et
bunlur, intruiium ut postea desideres requiescere planlaverit in terra Chanaan. Non solum aulcui
super aliam aquilam, 984 "l "unc dicilur. magna- aquila ista summa cedri, id,esl, de oplimatum gc-
rum alarura ct plurimorum unguium. Bnnum est nere, sihj vindicat, 986 set' el tc'roe semen rapit,
condemnaium in conderanationis permanerc senten- et iransfert in terram Chanaan quando gnis de po-
tia, quamdiu ei libet.gui damnavit. Non curramus pulopeccat, el de Dei plebe tliaboli laqueis prrcpe-
vulentes ad Phaiaunem; si enim ad eum currimus, ditur. Quapropler diebus et iioctibus lam pro nobis
caulra Dcum faciuius, qui dix.il: Ego sum Dominus quam pro fralribus nostris Dei imploremus auxi-
Deus tuus, qui te eduxi de lerra JEgypli, de domo lium, ne qtiisde Jerusalern transferaitir in Clianaan,
servitutis (Deut.). Ad .Nabucliodonosor .esnim non ne senteniia ejus deserta, a voluntate illius ad aliajnn
•tam sponie properamus, qtiain condeinnali, et pe,r- lendamus oquilam, et veniat super nos ira major, et
tracli.ad eum sumus. Sequitur : Et factum est alterci putrescat universa planlalio, ei fructus pariler cum
aquiUimiagna magnis alis, et copiosis unguibus, et radicibus arcscat. Planlatio quippe Jerusalem non
ecce ixitis isla amplexabiiur eam, id est, secundam potest in alia lerra ferre frucius, non facit palmites
aquilam. Evenit saepe, ut ab una contraria forlilu- in finibus alienis; sed statim cum gleba sua sicca-
dine ad aliam transferamur. Jusserat enim Deus, ul' C tur, si non perseveraverit in voluniate Dci, etin Ec-
Xscaelitarum .populus sub Nabuchodonosor jugnm clesia ejus, id est, et faciis et sermonibus et scien-
vCnllasubraiueret, ut legimus in Jeremia, intanltim lia veiitatis Christi Jesu, cui est^loria et imperium
ul comminanclur ei, qui ab ejus servitio declinarel: in scecula soeculorum. Anien.
el eo tempore, quo Jeremiam exposuimus, ea qucc
HOMILIADUODECIMA.
nabis gratia Dei, oranlibus vobia, largita est, sive
certe utcumque sensimus cxponere conati sunius. De eo quod scriptum est : Fili hominis, dic ad do-
mum exasperantem, nescilis quid ista significent
Noluit aulem id lacere, quod fuerat imparatum; sed
(Cap. XVH).
jialmites suos extenditad Pliaraonem in gleba.plan-
taiiouis ejus, ab eo conslituut csl in campo super 985 Ea, quce jam supra memoravi de duabus
aquam niultam, ut frucius affe.rret nberrimos : et aquilis m.ignis, et magnaruni alarum, et inagnorum
descrla jEgypto, rursum iEgyptum concupivit, pu- unguium, uec noii.quoe{primaet secunda aquila ges-
taus se ubertatem pristinani consecuturam : lioc in scriini, nunc quasi in propheiia, scilicet figurata,
primis cogitans, quod si Nabucbodouosor ad 1'harao- vult exparte sermo divinus exponer,e, nobis ad in-
nem transcenderet, radices firmaret, evelleret sta- telligendum relinquens quce ipse dimisit inlacla.Ac
luram, fruclus afferret. Sed in CQntrariumquam pu- •".primum quidem, licet scepe jam dixqrim, lainen
tavit omnia reciderunt. Fructus quippe ejus otnnis ctiam nunc aliquid non ncvviiminferre conabor,
compulruit, et pullulaliones., quoesaltem modicaein quod nostrre animre iribuat salutem, ip eq, qpod di-
Babylouem venerant, mutatione r^gionis exarue- ctum estad prqplietani: Dicad domum aniaricantem,
ruut, ititanlum ut radicitus e^iulsa sit,, ne ultra in sive lexacetbanlem.iNon enim adfjidit domum exa-
.brachio^magno.autJnipqpulOiPlurimoconvalesceret. cecbantem, sive exasperantem.we.,Et.si,volumus vi-
Quid ,in se haec lanta, vel talia conlinent sacra- dere cujusmodi.sit peccatuin,exasperatio,,audiamus
mienla? fluid unuaquisque.seriiio significat? Possu- quamdulcia ei, ,qui intelligit, el()jiuia,Deisiint, di-
imus.si lamen habeamus auditores, ad aliam quam- cenii : Quam dutcia gutturi meo .eloqtiifi tua (Is.
dam Jerusalem .conscendere, ,et ibi demonstrare cxvin). Hrec nafuraliier dulcia cum assumpserint
-qnomodjoaquila magnaduclum «suum fecerit, et in Cfedenles, aut [Al. ul] bcne.vivunt„aut,verecontra-
lMmc,,(iuani.iiUiic,nosipossUlerous„,J3abJylon.em sum- rium faciunt.Et siquidem juxla divinaniregulani in-
miiales-e,jus detiileril.Possuiiius^ecreUQra quaedam grediUritur„reservMiit eloquia Dei ip ,eo.dulcore quo
<de Pliawonciloflui :verum, quia tempurc coarcla- nausunt.Jiix,ta,meiautemauimiracjto»,puto, quia
773 TRANSLATIOHOMILIARUMORHJENISIN EZECUIiiLEM. IIOM. XII. 774
convcrsalkmis boniiale et augeaat eloquioMimDei Abant A illis, scripta sunt mtttempw nobis, in quosfincs
suavilalem, miscentes dukedineui vilae d+Ucoriser- «mculorumdecurirrunt. instatecce verus Nalmcliodo-
monis. Siu vero quis peccet, et extra prar-ceplaOei JKisor,qu;eicns aliquos capere de nobis. El prinittm
perversus iocedal, 986 **le *ccipiens ilulcissima qiiidem cujvit(si Geri polest) de primcipibnsEcek-sia;
eloquia Dei per naluram amarissimi peccali {ama- -captivossibi ducere. Verun»qtiamdrii Ezecbias, io-
rum quippe peccattun est, quod dulcedinem senuo- sias, ant certe quicnmque juslus rex regnat i* po-
nis exlerminat), in amarum saporem omnem redigit pulo, non ipoiest iste Nalwchodorvosorvinctos abdu-
suavitatem. Quod dicimus plenius animadverles, i»c- cere, aut principes ant popnlum de iudsea. Si autem
cipiens exeraplum. Herba qucc absinlhium mHtiiiict- 'BOS,qwiviilemur Ecclesiaeprseesse, peccavcrimus,
litr, natiiraliter auiara esl: hanc sisecundum qu-ali- iocum dantes diabolo adversu>mP;*li praeceptum
tatem, ct quantitatem-tnellis in mel iiijicias, aaiari- •dicentis : Nolilc iooum4are diabolo (Eph. iv): quo-
lutline sua viucit ejus suavitatem et cogit amarum -dammodopei- delicia nostra , qu»; feoimus in Jeru-
esse quod dulce est. Hujus berbce viin babet pecca- sfflenvoccasioroe&n988*ibuimus KaibueJiodojioser,
lum. Si plura peccavero, plus amariuidinis «litto iu ut ing-retliaiur ciwtnitem«arvctam, et iaibducaitrraos-
dulcedinem sermonum Dei. Si grande fueiil quod •cmmquie v»lueniit."Qui verowon peccottevchtdit Na-
delinquo, tolum dulcorem mellis verlo in acerbumfB buchodon-esor,wt -non possk ;i«terram Deiwgrodi.
sa.porem. Et idcirco Deus, qui sermonem suum a Ergo omnibus vkribns cxcludamus Nnibuchedonosor,
peccatoribus conculcalum uleiscitur, unicuique pro ulad beatiumistius Eoclesiaeeon-venslrtim non nppro-
qualitate amatoris vitcc, et pro modo inienlionis, pinifuet. Exeludamus «Utemeum assumentes clavem
amaritudinem pcenarum suppliciorumque restiiuit. scienliiae,excltidamuseum coiwersatione, et faclis
Et siquidem uos, qui hcccdicimus, et semel credi- bonis, ut non rapiat regem Jerusalem , ct -pniiicipcs
mus Deo, peccaverimus, exasperare nitimur sermo- ejus, luimon abducat -eos in B.tbyibmeincaptiv»t;iiis
nem ejus : qui vero peuitus a fide ejus recesserunt,- 8uaMriuin|iliutn. Si vero aiiquem ex nabis viucere
neque ingressi sunlEcclesiam, hi non faciunt amara1 potuerit soevti6.iniinicus, ducit euin in Babyloneni,
eloquia Dei. Quomodoenim possunl suavitatem exa- non in locum amplum alicii}uslerrre , sed in JSaby-
speraresermonum quibus noiidumcrediderunt? ldeo- lonem animie, iid est, confusionem. !Fr,equenterdixi-
que nobisaliaservaniur987 tormenta qui videmur: nius Jiabylonem confusinnem inter.pnetari. iQuiciini-
credere, et in ipsa credulitate peccamus, ab eorum1 que eniin ab eo victus olidiicitur in coiifuf.ioneni
supplicio, qui ne initium quidem-credulitatis habue- mentis suoetransfertur in Babylonein. Jlespiciamus
rtint. Et ne solummodo puleinus verbum nos exas-" ad quatidianam vituin. Si quandovtdeminusanimam
'
perare Dominisi peccemus, deliclum nostrum usque'(C n pecctttis,,a vitiis, a.trisiitift, rtb im, a desideriis, ab
ad ipsius Dei injumm pervenil. Scriptum esl enira,> avaritia confiindL,sciamusistiiimesse tfiiam diitholus
quod qui peccat, per prccvaricationem Icgis Deum1 abducat in Babylonem. Si vero prinoipali .oordis
inhonorat. Parum erat si dixisset: inhonorat ange- tranquillilas, serenitas, pas ,fruclum feeenit, scia-
lum : nunc autem, per praevaricationem, inquit,> mus quia Jerusalem versetur in ea, visio qnippe
legis Deum inlionorat. Quotiescumque .proevarica- pacis iulrinsecus est. .Et.ducit eos ad sean.Rabylo-
murlegem Dei, toties inhonoramus Deum, et quanlo> item, el sumit de semine,regm , et disponit ad ipsum
majora delinquimus , tanto majoribus conlumeliis> testamenium.Oranes qui sermonem Dei susoqpimus,
afficimusDeum : quanto plura peccamus, tanto pluss regium semen suinus. Etenim .genus-eleciumvoca-
inhonoramus Patrem et Cbristum ejus, sicut scrip- mnr, et regale sacerdoliuin, gens sancla, populus ac-
lum est: Quunto macjispulalis, dcteriora mereri sup-- quisilionis (I Pet. -n, 9). Si.quis ergo ex tiiobis,,qui
plicia, qui Filium Dei conculcaverit, el sanguinem n inordine regalis seminis consiituti siinuis, per.pec-
Testamentipollulumduxeril., in quo sanctificatusest,, catum suum capiivus abducitnr a diabolo,, baud-du-
el spiritui gratim contumeliam,feceril? Igitur quicum-- bium esl, quin de regiogenere.sil abductus in Baby-
que peccat exasperat et conlumcliaiu facit, et inho- lonem, el faciat lestamentum cuin.Nabucliodonosor,
norat tatn Dei eloquia, quae suscepil., quam cuin,J.^qtiia jam lestamontum Doi spreverit. Jmpossibile
qui dnciiit. Dic nunc ad domumexasperantem : Nes- quippe est bominem sineilestameuto esse. Si hi.bes
citis quid sint isla, id est, qu;c in .parabola diclaa testamenlum Dei in te, :non ,potest >tealamenlum
sunt aquilarum. Dic, cum venerilrex Babylonis add tecum facere Nabuchodonosor. iPorro si irepulisti
Jerusalem, et acee.perilregem ejus, et principes ejus.i. itestamenium.Dei per prcevaricaiionem mandatorum
Quantuiii ad histofiam pertinet prophetantis, ex,po- '- ejiis^suscepisti teslameiitum.Nabuchodoiiosor.Scci-
silum est : Quod Nabuchodonosor venerit in Jero-i- .pluiii est enini : Disponil ud eumteslamenlum-suum,
solymam , el captivos duxerit Sedecliiam regem Ju-i- et inducit eum in maluiiiclionem.Deu«in,beiiei!ulioue
et principes, qnierant cum eo, .partem popnli
doeor-; li nobiscum lestamenluin .facit : Nabuchodonosor
Judaeorum(IV Reg. xxv): nec non eiiam illud adde- i- vero lestaiiienium suura in maledictioniciconsli-
mus, quomodo planlaverit cos iu (erra Babylonis. ;. luit. Non poiest in bcnediatione esse -qui pactuin
Sednon stemus in liitera, nec haereamusin hisloria,i, fecerit ciim Nabuchodonosor. Seddicii.milii.iiliijiiis,
magis autem lu, qui in Scripturis Dei .profeciiim in qui in Scripturis divinis >esltanudiuts .: iIuvoniofin
'~ 989 leJe Muyaimaledictiones conaiilutasiintpeci»-
habes , et nosti quia isla omnia figuraliter conlinge-
77S S. EUSEBII HIERONYMI . 776
torem : si ergo prcecepto Dei malediclum consiiiu- A proevaricans testamentum. Oporluerat eum, qui tra-
tum est in peccatores,-ctir non et econlrario apud ditus fuerat lestamento Nabuchodonosor, sustineie
diabolum quredam benediclio sit, ut alii apud cum in supplicium : verum non snslinet, et idcirco dicitur
benediclione fiant, alii in maledictione? Httic ergo de eo, Non salvabitur. Vivo ego, dicit DominusAdo-
acute et acerrime imerroganli sic conabor occurrere nai, nisi in loco regis qui constituit eum, qui spernil
et dicere qtiia et quaedam sit benedictio a Nabucbo- malediclionemmeam, et transgressus est testamenlum
donosor, quam Deus procul abjiciat a nobis : ct ma- meum. Estquidam qui inhonorat maledictionem Dci,
lediclio , de qua nunc dicere debemus, quce digue est et alius qui honorat eam. Nec dubium est quin
super peccatores venit. Quac est igilur benedictio in praesenii de islo quceratur Deus, qui maledictio-
Nabuchodonosor? Quando aliquis in mundo isto lo- nem suam inhonoraverit. Cum enim quis tradiius
cuples fuerit et feliciler gesserit, et omnia ei pros- fuerit suppliciis, ut castigetur, et non sustinuerit
pero cursu fluxerint, iulanlum ul illud, quod scrip- quod praeceplum esl, inhonorat raaledictionem Dei.
lum est, ei possit aplari, JBOS ejus non faciet abortio- Si vero sustinuerit cum omni mansueludine, et be-
nem : et si universam sreculi habuit prosperiiatem , nedictione, et gratiarum aciione ad Deum, iste
benedictio Nabuchodonosor super eum est. Maledic- houorat maledictiouem, et cum honoraverit ma-
tio vero in eo, quando aliquis recedit a Deo, et ni- B lediclionem , necesse est ut etiam benediciionem
hilominus in parte diaboli constitutus miseriis sup-s iiiitis consequatur : Et transgressus est lestamentum
pliciisque torquelur.Vult igitur Deus, utnuncScrip- meum, cum ipso in medio Babylonis morietur, et
tura commemorai, lestaraenlum Israeli maledictio- non in virlule magna, nequein lurba mulla faciel Pha-
nem csse apud Nabuchodonosor. Et ideo quia vo- rao bellum. Non pntest ei, qui transgressus fueril et
luit spernere testamentum Nabiichodonosor rex inhonoraverit malediciionem Dei, Pharao tribuere
Jerusalem, et miitens angelos suos in jEgyptum, auxilium; verum in medio Babylonis pro sua praeva-
testamentum cum Pharaone facere conatus est, ait ricatione morietur. Deinde sequilur etiiai-r.it quid
sermo divinus : Non dirigetur, non salvabitur. Qua- peccatores passuri sunl, et post haec prosperiora
propter oporlet nos ferre patienter, cum a Deo tra- qureque commemorat, dicens : Accipiam ergo de
dimur nllioni. Tradidit quemdara de cceiu Ecclesirc electis cedri, et de vertice cordih eorum avellam, el
Aposlolns diabolo in interilum carnis : et tradidit in ptantabo ipsum in monte excelso.Post maledicliones,
carnis interilum, non ut perderet iraditum, sed ut quas supra memoravimus, repromissio beatiiudinis
spiritiim traditi conservaret. Ex quo Scriptura ait: et dulcissimse polliciiationis in (ine sermonis profer-
Tradere islius modi salanm in inleritum carnis, ut spi~ lur : quia jam qui suppliciis indigcbant, luerant pro
ritus salvus fial in diejudicii Domini Jesu (ICor. v). C peccatissuis lormenta perpessi. 991 'utra memet-
Traditur autem tormenlis peccator, til recipiat,in ipsum vero considerans, el diligenu-r istius loci
prcesenli supplicia, et pro peccatis suis crucialus, in sensum perlraclans, arbitrorde apostolis prophetari.
futuro refrigerium consequatur, et dici possit de eo : Isti quippe sunl de electis cedrj, de suinmitate, de
Recepit mala sua in vita sua. Si quis igitur poenis vertice, quos dedit Deus in virorem sarculi, radens
excruciatus juxta maledicium, in quo Deus posuit corda eorum, el plantans eos in monle excelso Jesu
peccalores, maluerit fugere supplicia , et mitlere ad Christo Domino nostro. El suspendamipsum in monle
/Egyplum pro auxiliis comparandis, ad Phaiaonem, alio Israel, et plantabo, et producet propaginem, et
a quo liberavit Deus populum suum, non dirigetur, faciet fruclum. Fecerunl isti propagines, altulerunt
non salvabitur. Si quis autem palienter maledictio- fructus. El erit in cedrum magnam. Considera magni-
nem sustinuerit, et Supplicia Nabucbodonosor, et tudinem et sublimitalem Ecclesire Christi, ut inlclli-
tempus peccatorum suorum in cruciaiu compleverit: gas juxta promissionem Dei faclurn esse, quod dici-
quomodoillequi secundum Epistolas Pauli excrucia- tur : El eril in cedrum magnam, et requiescit super ea
tus est, ut spiriius ejus salvus fieret in die judicii, omnis avis, el omne volalile sub umbra ejus requiescet.
iste 990 fmem optimum consequetur. inducit ergo Assume libi pennas sermonis Dei, et poieris repau-
u
eum malediclionem, et duces lerrce ejus accipiet, ut s:\re sub hac arbore, qure plamala est in monte ex-
fiant in regnum infirmi. Infirmura efficitur regnum , celso. El requiescet, et propagines ejus restituentur.
quod de sancta lerra in Babylonem transfertur. Nul- Vide quomodo in bona parte proplietia finiatur. Se-
lus quippe fortis in Babylone, id est, in confusione quilur enim : Et coynoscentomnia ligna campi, quod
menlis sure. Omnino non potest extolli homo, qui ego Dominus,qui humilio lignumQQQ^aUum.Lignvm
confusus est, ut custodiat testamenlum meum, ut allum populus Judreorum est, qui nunc bumiliaius,
statuat illud, et discedat ab eo, ut mittat nuntios sceleris sui pcenas luit, quia in Deum nostrum Jesum
suos iri jEgyptum rlste, quia Nabuchodonosor prop- Christum manus ausus est miitere. El extolto lignum
ter peccata sua lormema perpetitur,et miltit nuntios humile. Tu eras lignum humile, lignum dejectum ,
suos inyEgyptum, non ferens traditionem, qua hisii lignum lerrre hrerens, verum sublimavit te Deus. El
concessus est a Deo, ut det ei equos et populum arefacio lignum viride. Lignum viride circumcisionis
multum,idposuit quod in loco prohibitum est. Non esl populus, qui quondam puliulans el florens fuit,
enim multiplicabis tibi equos (Deut. xvn), ait Scriptu- verum nimia nunc siccilale contabuit. Ubi quippe
ra. Si dirigalur, si satvabitur qui facit adversa, et nunc vividus sermo apud eos? ubi virtutum chorus?
777 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. XIII. 778
Et revirescere facio lignum aridum. Tu fuisti lignum A adversus Dominum, et adversus Chrislum ejus. Unde
aridum, et fecit le revirescere Christi adventus. Ego et alibi in Psalmis scribilur : Ego dixi, dii estis
Dominus locutus sum, et faciam. Quibus Jictis, ut et et filii Excelsi omnes : vos autem ul homines mo-
nos revirescamus, utfructus valeamusafferre, ut ger- riemiui, et tamquam unus de principibus cadetis
minans lignum et non siccum efficiamur, ut nun- (Psal. LXXXI). Et estibi sermo de nullo penitus prin-
quam ad radices nostras ponatur securis, quoe in cipe corporali. Si igitur est quidam princeps regni
Evangelio proedicatur, attentius Jesum Christum Do- Persarum, si est princeps Israelilarum Michael, con-
minum nostrum cum Patre suo precemur, cui est sequenter et Tyri princeps est: et de his nunc prin-
gloria et imperium in srecula sceculorum. Amen. cipibus propheticus sermo loquitur. Quoniam autem
et de Moyse testimonium polliciti sumus, ausculta
HOMILIADECIMA TERTIA. quod sequitur : Quando dividebat Allissimus gentes,
cum disseminavil fitios Adam, statuit fines gentium se-
De eo quod dicilur : Fili hominis, leva planclum su-
eundum numerum angelorumDei, sive, ul melius ha-
per regem Tyri, et pone faciem tuam contra Sido-
nem (Cap. xxvn). bet (secundum numerum filiorum Israel) et facta est
pars Domini populus ejus Jacob (Deut. xxxu). Alii
991 Praecipitur nobis ab episcopis discutere ser- B principi facta est pars Tyrus, alii Babylon, aliis alise
uionem principis Tyri, ut laudes ejus culpasque di- nationes : atque ita in hunc modum principes posse-
camus : nec non jussum est, ut de Pharaone rege derunt omnes fines genlium. Si quis autem putat le-
^Egypti aliqua retraclemus. Plangitur itaque prin- gens in Scripturis quasi de hominib.us dictum, intel-
ceps Tyri: nec putandum est hunc hominem esse. ligat altius spiritalis, et a nullo judicatus. Digno-
In medio quippe Cherubim nullus hominum est scuntur enim quoedam de Nabuchodonosor rege As-
creatus, et in paradiso Dei, si simpliciter litteram syriorum, qtiae non conveniunt personoe ejus. Dixit
sequimur, hominum nullus est enutrilus. Et cum in enim : In fortitudine faciam, et sapientia inleltectus
paradiso deliciarum, siculi diximus, nemo fuerit: auferam fines gentium, et commovebocivitates inhabi-
nunc dicitur princeps Tyri in paradiso deliciarum tatas, et orbem terrarum omnem comprehendam, et
natus atque nutritus. Quis est iste princeps Tyri ? ascendamsuper sidera coeli,etnubes, et reliqua, et ero
Veniamus ad Danielem, et occasionem intelligentiae similis altissimo (Isai. x). HaecNabuchodonosor. Sic
reperientes, dicamus non esse principes corporeos, et princeps Tyri et Pharao. Neque enim intantum
de quibus nunc quoeritur. Post Danielem ab Apostolo agitatus esl furiis verus et corporeus Pharao, ut di-
petamus exemplum. Deinde rursum prophetarum ceret: Mea sunt flumina, et ego feci ea. Hoc autem
teslimonia vocemus. His omnibus eliam ille copu- C ante leclum est in prophetia, qurc est adversum
landus estlocus, quia Moysein Deuteronomio non Pharaonem. Neque umquam principem illuni, id est,
lacelur. Age nunc replicemus exempla, incipientes corporeum Pharaonem, draconem nuncupasset, di-
a Daniele. Princeps, ail, videtur Jtfic/taeJ.Uuquerur- cens : Ecce ego super Pharaonem draconem, qui sedit
sum, princeps Israel, (Dan. x): el in consequenti: in medio fluminum JEgypti, qui dicit, mea sunl flu-
Michaet adjuvabat principem regni 992 gentium. Ad mina, ego feci ea (Ezech. xxix). Verum hoc in loco
hoecaddat Apostolus : Gloria autem el honor et pax proprio reservetur, quod nuncidcirco assumpsimus,
omnioperanti bonum, Judmo primum et Grwco.El ad- ut per notionem Scripturarum manifestius fieret id
juvare principem Israelitarum, principem regni Groe- quod videbatur occultum. Adversum hos principes
corum, fortasse jam faclum est. In adventu quippe est nobis pugna. £t beati apostoli qui missi fuerant
Domini mei Jesu Christi, princeps Israel adjuvit ad prsedicandum, quando ab his, qui fines gentium
principem regni Grrecorum, ut gentes consequeren- possederant, homines abducebant, patiebantur insi-
tur salutem, et illi credendo, salvarentur. Alque ita dias. Verbi gratia dictum sit: Ingressi sunt apostoli
in hunc modttm dicitur quidam princeps regni Per- Tyrum, persecutus est eos princeps Tyri : ascende-
sarum, sicut dictus est Michaelprincepslsraelitarum, runt Antiocliiam, impugnavit eos princeps regni
et alius Groecorum.Non sunt ergo hi homines, nec; D 994 Syrise : iste erat, qui bellabat adversus eos,
secundum locorum vocabula, in quibus imperant, non omnes qui putabantur, ut Judas proditor. Quo-
nominantur. Unde et Aposiolus quasi non de homi- modo enim ille non principaliter putandus est pro-
nibus disputans, ait: Sapientiam enim loquimur inter didisse Salvatorem : sic etiam apostolis omnibus,
perfectot, sapientiam autem non hujus smculi, neque qui persecutionem passi sunt, alius fuit princeps
[Al. nempe] principum smculi istius, qui destruun- persecutionis. Scriptum est quippe de Juda : Et post
tur; sed loquimur Dei sapientiam in mysterio abs- bucceltam inlroivit in illum Salanas (Joan. xm). Non
consam, quam pmdestinavit Deus ante swcula in est enim nobis pugna adversus carnem et sanguinem,
gloriam nostram, quam nullus principum sceculi licet videantur ex carne et sanguine qui nos perse-
istius cognovit. Si enim cognovissent, numquam quuntur. Non eos oderimus, quin polius diligamus,
Dominum glorim crucifixissent (lCor. n). Et quod licet inimici nobis velint permanere; misereamur
islius sceculiprincipes crucifixerunt Salvatorem993 eorum, daemonium habent, patiuntur insaniam. Non
et Dominum, prophetia testis est, dicens : Asti- tam hi sunt adversum nos, qui nos persequuntor,
lerunt reges terrce, et principes convenerunt in unum quam illi; qui corda eorum repleverunt. Verum Do-
PAIBTOL.XXV. 25
7T9 S. EUSEBII H1ER0NYMI ftft
mini deprecemur auxilium, ut infirmos habeant co- A mine princeps, cum princeps bominem flere debue-
natus tanli adversarii contra humanam animam di- rit. llorao est Ezechie), et filius hominis : qui vero
micanles, el dicamus : Nisi quia Dominus erat inno- plangiiur, Nabuchodonosor esi, rex Babylonis. Ac-
bis, in eo cum exsurgerent homines in nos, forsitan cipc et lu lamentationem luam supcr regem Babylo-
vivos deglulissent nos. Igilur est quidam princeps nis, et dices : Quomodo quievil qui tepetebat? et re-
Tyri, et prophetia non de Hyram nos docet; hoc liqua. Considera in quantam spem vocatus sis, o bo-
quippe nomen in lertio Regnorum libro scripium£st rao, quicarne circumdalus dicis : Quasi luc meemul-
(III Reg. v), non de alie principe Tyri, neque de tisli, coagulasli autem me ad simililudinem casei, cule
quoquam homine; non nos bumana docent eloquia, el carnibus me veslisti, otsibus et nervis me contexisti
sed divina, et quredam ineffabilia, et sacrata sub (Job. x). Tu ergo, qtti de condilione lua dolebas,
personis homiiium. Pbarao homo est: aliud quiddara ecce plangis, et ille qui cariie non est circumdaius,
erudior intelligere Pharaonem. Et Nabal Carraeli a te plangitur : vocalus es enim in eam spem, de qua
homo est, et Hyram homo (1 Reg. xxv) : sed aliud ille cecidit. Peccalo Israel, salus gentibus subintra-
sub eorum doceor efligie. Quis esl tantu6 ct lalis, vit. Audebo aliquid sacratius dicere, in locum ange-
qui a corporalibus conscendat, qui a visibilibus iu- lorum, qui ruerunt, tu ascensurtis es, et mysierium
visibiiia contempletur, et possit unumquodque lio- B quod aliquando illis credilum est, libi credendum
rum secundum Dei intelligere voluntatem? Quis est eril, de qno dicitur : Qunmodo cecidit Lucifer, qui
ergo princeps iste, discamus, ut cognoscentes l.-imen- mane oriebatur ? Tu vero lux factus es mundi, lu pro
tationem, etiam quod nunc super ea dicitur, evite- illo facius es Lucifer : unns de stellis erat Lucifer,
mus. Plangitur princeps Tyri. Quam bonus Deus, qui de rcelo ruit, et tu si lamen de seminees Abra-
qui eliam eos, qui se negaverunt, deflell Et hoc ve- ham, inter slellas cceli compulaberis. Eduxit enim
nit etiam ex araoris affectu. Nemo quippe plangit 996 Abraham foras, el dixit ei Deus : Respice, sic
quem odit : et qui piangilur, plangilur quidem ut erit semen imm (Gen. xv). Hoc aulem tunc erit,
morluus : verum quasi adliuc quaeratur, quasi vivis quaiido stellrc eadent ut folia de coalo, et erit aiia
desidcrio sit, diligiiur. Et Jerusalem quando plangi- gloria solis, el alia gloria lunce, alia gloria siellarum.
lur, scriptura est : Et factum est postquam captus est Stetla enim ab sttlla differt in claritate, tic et resur-
Israet, et desolaia est Jerusalem, seditJeremias fiens, rectio tmrtuorum (I Cor. xv). Verum noli gloriari
et lamenlans lamentationem istam super Jerusalem, et adverstrm istinsmodi ramos, qui in infidelitaie ceci-
ait: Quomodosedet sola civitas, qua abundat populis, dernnt, etfracti sunt (Rom. xi) : lu quia in fide stas,
facta est ul vidua qummultiplicata eral in nalionibus: fideet ascendes. Et per lioe quod plangis principem
princeps in regionibusfacta est in tributum (Thren. j). C Tyri, et ea com lai»«ntatioiiedeploras, quresuperius
Plangiiiir et Nabucbodonosor. Ubi sunt haereses, interposuiraus, edoeere, ne forle iu his bonis re-
ubi sunt qui aiunt islns in perditionem ereaios esse? pertus, qtire piinceps Tyri habuit, etiam lu incipias
Griminaitiur 995 Crcatorem, ut se criminibus ab- ruere, si paulitlum lueris gloriatns, el non eusto-
sojvant, Accipe lameniationem istam super regcm dieris ouitii {tistodiacer luuiii. Vide quippe quid dicat
Babyloiiis, et dices : Quomodocessavit qui repetebal? ad piincipen) Tyri : Tu sigmculum simitiludinis. Volo
quomodo quievil qui exigebai? In regeni Babylonis nosse quid fucril, ut signaculum simililudinis nun-
ista dicuntnr : Quomodo cecidit Lucifer de ccelo,qui cupatus sit. Cum profeceris, ncccpisli signaculum;
mane oriebatur, eoniritus est in lerram (Isai. xiv)? Et quoniam Deus vere Imjus pater qtiem signavii, et
ille de ccelo cecidit, el iste signaculum sunilitudinis, misii, et ideo semper credenies signantur a Do-
corona decoris, in Paradiso ddiciarum nutritus. Ecce miuo. Jam autem et commune proverbium venit.ut
omnes dc cqelo cecidisse, non descendisse referuntur. dicamus ; ille, et ille non accepil signaculum, et ille
Dominus vero meus de ccelo desceudit, tt qvi de- signaculum babet. Quis habet signaculum? Ille
scen4U, ipse esl filius hominis. At non sicut satanas. quem signavit Deus. Audebo aliquid dicere, quia si-
Non enim descendit de ccelo, ncque ei mali quic- gnaculo isto ille signatus est, qui baptizat in Spiritu
quatn acciderat, si descendisset. Audi Jesum dicen- U sancto, et igue, ille qui Iargilur imaginem ccelestis,
tem ; VidebamSatanam quasi fulgur de cwlocadenlem qui format te ad superiora, ut ultra non portes ima-
(Luc. x), non descendentem. Verum non solum Sal- ginem terrestris. Cave, bomo, ne sseculum isttid
vator e ccelo descendit: quotidie mulfitudo descen- egrediens, siguaculo diaboli sis impressus. Habet
dit, et ascendit super lilium hominis (Joan. i). Vi- quippe ille signaculum. Sicuti portavimus imaginem
debis enim coelum apertum, et angelos Dei ascen- terrestris, unde, vel qnando, vel qui signilicavit, hoc
denjbeset descendentes super filiura bominis. Et tu signo portaverimus imaginem terrestris. Circuit dia-
ejHjoecta ascensionem tuam- Taatum a rulna con- bolus, et lustrat omnia, volens et ipse signare sub-
surga.etaudi: Exsurge.Jerusalem, a ruinatua.Spera jectos sibi. Sigual autem singulorum corda conside-
quia wis a*censuru« in ccslum, et cave ne tibi quo- rans, et imprimit in eis figuram lerreni per peccata,
quo dientar : Numquid qui cadit, nou resurget? aut per vitia, ut porteut imagineni terrestris. Audi Je-
cwemtsiw*cQHve.rteiur(ier, vai)? Vatsquiconvertuu- sumquid respondeat, quando imaginem et inscripfio-
tuf«onvafsione pessima, dicit Domiuns. Et iste ita- nom Caesaris postulatur: Qui habet aures audiendi au-
qu4 da Wsunj» a*ti qui ruerunt, et plangitur ab ho. cliat (Matth. xi); Nam quia oon habejjat eam imagi-
781 TRANSLATIO HOMILIARUMQRIGE5NSIN EZECHIELEM. HOM. XIII. 782
n Miiquam petebatur, neque ipse, neque discipulus lA. iia est extraneus ab otiini fcsditate, ut possit ei
suiis, docei ubi valeai reperiri imago qtiraquaeritur. dici : Concupivi rex riecorem tuum? El tu quidem
Vctde, im|uit, ad mare, et mille hamum, et eum pis- adhiic isium quceris decurem, et niterisad placen-
cem, qui prius ascenderit, lolle, el apcries os ejns: duni: iste vero a decore, quem habuit, in lurpiltidi-
ei ciim inveneris staterem , tolle illum , el dubis pro nem concidit. Et quomodo in corporibus sa-pe vide-
me et le (Matih. XVIJ).Neque ego habeo Iianc imagi- mus accidcre, ut mulier speciosa, et pulchra facie
netn, el superseriptionem, neque tu, si lamen vcre ab regrolaiione decorem suuin perdat, et per senec-
discipulus meiis es, si porlre inferortim uon pracva- tutem splendorem vultus amitial, eodcm modo et
lent adversum te. Ergo Jesus aliter dat pro se ima- aniina, qure pulchra erai, per infirmitaiein amiuit
ginem 997 lie mari illain accipiens, qua: in piscc decorem, et per senectutem defbrmis efficitur. Ciun
fuerit iucluia, similis liis piscibus, de qtiibus liodie enim susceperit vclerem liominem cum actibus suis,
lectum esl, qiii adlioercnt in squamis draconis, qui seneclute ejus prislinutn perdit decorem, Venit
sedel superflumina iEgypti. Verequippe isiiusmodi Jesus ut ir.nisferat nos a vetere homine, et senec-
pisces ibi adhaerent. Quanli el hodie pisces stint lutis insjguibus ; ruga quippe, seneciutis indicium
quoruin rex esl isle qui in aquis multis regnal? est: utait Apostolus: Ut exhibealsibi cjlanomm Ec-
Scriptum est quippe de invisibili dracone, quia ipse B clesiam non habentem maculam, aut rugam, aut ali-
rex sit omuiuin qui sunt in aquis ; verum lu non es quid isliusmodi, verum, ut til tancla et immaculata
in aquis, sed in ea terra, qurc libi repromiitilur. Et (Ephes. v). Licet jgitur a senecinle et ruga ad juven-
hrec dicla snnt, ut diligentius ventilaremus, qund sit tutem tr.niscendere : et hoc e»t in hac parte mi-
signaculum simiiimdinis. Quam beatus fuit in illo rabile, quod corpus ab adolescentia pcrgit ad se-
lempore quo signaciilum similiiudinis eral. Tibi nium : anima vero, si venerit ad perfeclum, a se-
adhucdeest ul simililudo signaculi fias, et procul cs uecia in adolescentiam transmittitur. Idcirco etiamsi
ab ejusiiiodi munere. Dixit quidem Detts : Faciamus exterior hnmo nosler corruinpitur, sed inierior re-
hominemaclimaginemetsimilitudinemnostram (Gen. i): novatur de die iu diem. Oportnit le nosse decorem,
attamen necdurn cousecutus es siniilitudinem. Fecit quem rex concupiscit; oportuit le scire euin, qui
quippe Deus homincm, ad imngincm Dei fecil : ubi aliquando fnit decoris corona : el tu cuin fueris con-
Dei est simililudo. Cum apparueril, similesei erimus, secutus lianc gloriaui, eave ne corruas. Siquidem et
quoniam videbimuseum sicitli est (1 Joan. III). Ego islequi corruii, signaculum erai siniililiidiiiis.pleniis
sic accipio et boc quotl dicitura prophelrt, Deits,quis sapientia, et decoris corona. In deliciis paradisi Dei
similislibi (Psal. xxxiv)? quasi illud : Quis putas, fi- tui inquinatus es. Non ailsimpliciler in paradiso,sed
delitet sapient dispensator? sicut et hoc : Cum enim C I in paradiso ileliciarum. Quaeroulrum sint quaidam
apparneril, similes ei erimits. Quis est, qui assiniile- paradisi differentjae, ei cum quis in paradiso Dei
tur ei? Pauci admodum sunt, qui rcceperunt simili- fuerii, tamen non sit in paradiso deliciarum : sicut
ludinem ut aposioli. Faciamus hominemad imaginem latro ille prirna bora cum Jesu ingressus est para-
el simililudinemnostram. Iste ergo, qui nunc plan- disum : si a le rogem, piiiasne, in paradisum iniro-
giiur, signaculum erat, et plenus sapientia, quem et gressus est, an non? non dubium quin euni respon-
tu planges, si faclus fueris Ezechiel. Nescio auiem si deas inirogressum. Deinde si nirsinn a te qureram,
ct tu sapienfia pienus fueris : inlerim iste, qui plan- quid ergo inirogressus paradisum, siatinine deli-
giutr, plenus erat sapientia, et eral decoris coiona. ciarum Inco exceptus esl? dicas forsitan quia prima
Con^idera qualis fucrii, qii fuit corona decoris.Non hora ingressus sit paradisuin, in paradiso 999
siinpliciier decor, nee gloiia erat in eo, sed eorona dcliciarum Dei faclus iioit est.Sirt atilein jam videris
gloriae. Hiincautem decorem noli cxtra le qucerere, eum accipientem de ligno vitae,et de cnnclis arbo-
sed circa animrc religioncm, cogilaiorjum, ubi [Al. ri.bus, i|u;is non iuterdjxit Deus, ila ut <feoinni ligno
ibi ait meditatorium] ubi intellectiiale consistit, ubi paradisi vescenlem : si aspexeriscum et illius ligni,
vera est pulcliritudo. Quod si volueris ibi qurcrere et omnium quce nunc proliiliita iion sint, cibutn
decnrem, ubi caro est et sanguis, Jiunior et venae, D - edere : et a te rogein, putasne, iste non solum in
ubi materia corporalis, non poteris invenire. Siqui- paradiso factus est, veruin eliam in paradiso deli-
dem verus decor in Salvalore cst, et ita ab illo juxta ciarum Dei? quid mibi aliud responsurus es, nisi
largitudinem et misericordiam ejus in cunctorum cuni in paradisi deljciis constitutum ? Ad hanc bea-
divisus est animas. Accingeregladium luum circa fe- titiidineiii lu festinas,quj videris plangere. Islevero,
mur tuum, polentissime, specie tua, el decore tuo, et qui plangitur, fuitquondani in deljciisDei : omnem
pulchritudine tua (Psal. XLIV,5). Est igitur aliquis lapidem bonuni indutus es), sardinuni et carbuncu-
decor in principali cordis nostri, et in anima. Quia lum, sapphirum et beryllum, et hyacinthum, et jas-
autem istiusmodi decor etiam ad auimam pertingat pim, et reliquos duodecim lapides. Difficilisest, ei
humanarii, 998 Pr°pbetes te doceat diccns : Audi, ullra vires noslras naturamque Jtujus Jocj se Bxpo-
filia, el vide, et inclina aurem luam, et obliviscerepo- siiio sustollii. Quis enim potest nattiram uniuscu-
puti, et domus palrie lui, quia coneupivit rex deeorem jusque lapidis exponere, et describere sive polorem,
tuum (Ibid.,H), idest, sponsus. Quis Ha habetpul- sive vim ejus, ut sic v.aleat reperire, quare lapides
chram animam, quis tanlum possidet decorem, quis isti assumpti siot? Mlameu lim rtoo simus J#Ies,
785 S. EUSEBIl HIERONYMI 784
qui cuncta intelligere possimus, pauca videamus, A atque dicentem : Mea sunt flumina, et ego feci illa
quomodo duodecim istis lapidibus indutus fuerit. (Ezech. xxix). Novi ego differentias fluminum, ct
Si cui divinre litlerce curoe sunt (ad quam rem scepe scio flumina in quibus draco sedeat, super quoe flu-
exhortamur adolescentes, sed ut video, nihil profi- mina bi, qui de Israel capti fuerant, sedentes, citin
cimus, tantummodo tempora consumentes : nou carmen Sion canere non possent, flebant, secundum
enim poluimus aliquos eorum ad id perducere, ut id quod in Psalmis scriplum est: Super flumina Ba-
sacris voluminibus insisterent) et duodecim illos byionisillic sedimus, et flevimus(Psal. cxxxvi, 1). Et
lapides, etccetera requirat in Scripturis, invenietet scio aliud flumen, cujus impetus loetificalcivilatem
in Apocalypsi eodem modo, atque ordine nuncu- Dei, juxta Psalmistae vocem dicenlis : Fluminis im-
est isle
patos. Quiibi primus: et hic primus est positus, qui petus tmtificat civUatemDei. Vis audire quis
secundus secundus, qui terlius tertius, qui quartus fluvius, cujus impetus lselificat 1001 civiiateni
est fluvius,
quarlus, atque ila usque ad duodecimum Iapidem, Dei? Jesus Chrislus Dominus noster
ordo servalus est. Cur ergo, et super quo lapides cujus impetus laetificatcivilatem Dei. Iste est qui ait
isii in Apocalypsi nuncupati sunt? Utique super per Isaiam : Ecce ego declino in vos quasi fluvius
portas Jerusalem ccelestis, ibiquedicilur,quiaprima pacis (Isai. IAVI). Scio ego quosdam esse fluvios re-
porta lopazium sit, secunda smaragdus, tertia car- B 1 promissos, qui ex hoc fluvio manant. Omnis enim,
bunculus, quarla sapphirus, atque ita in hunc mo- qui biberil ex aqua isla, sitiet rursum : Qui autem
dum in singulas portas singuli lapides distribuunlur. biberil ex aqua, quam ego dedero, ait Jesus, non siliel
Si intellexeris portas Jerusalem, et portas filioe in mlernum, sed erit fluvius in eo fons aqum salientis
Sion, ubi et oportct te canere Deo. Cantabo quippe, in vilam mternam, et flumina de ventre ejus egredien-
ait, omnes laudes luas in portis 1000 />'!(Csion tur (Joan. iv). Habes igitur fluvios sanclos, a quibus
(Psal. ix, 15) : si animadverteris quomodo indutus procul esl draco. Quomodo enim tria sunt impossi-
sit aliquis duodecim lapidibus, et ingressus Jerusa- bilia mihi ad inlelligendum, via serpentis supra pe-
lem, et per alias portas ingressus, conspicies vir- tram, Petra autem erat Christus, et non est via ser-
gines duodecim. In libro Pastoris, a in quo angelus pentis ubi est Jesus : sic non possum in 1002 nis
pcenitentiam docet, duodecim virgines liabent no- fluminibus draconis invenire vestigia. Est aulem
mina sua, Fides, Continentia, et ccetera : poteslis quidam fluvius.quem draco fecit, dicit quippe draco,
quippe legere, si vultis. Deinde quando turris sedi- et comminatur Deus tamdraconi,quamfitiviisinqui-
ficatur, cum assumpseris fortitudines virginum, pa- bus esl draco : Mea suntflumina, et egofeci itla. Audi
filer accipies et id quod de porlis dicitur: oruamen- hcerelicum cum omni versuiia et ingenio praedican-
tum quippe tibi est unaqurcque virlus, atque ila in C ( tem, necdum venisse Jesum Christum. Ista sunl flu-
hunc modum superredifieant fundamento Chrisii, mina, in quibus versatur draco, et ipse fecit ea, et
non solum aurum et argentum, verum et lapides dicit draco: Mea sunt flumina, et ego feci illa. Idcirco
pretiosos. Prohibitum est autera redificare ligna, diligenter attende, cum aquam biberis, ne forte de
fenum et stipulam (I Cor. m). Intus est igilur iste illo fluvio bibas, in quo sedit draco : scd bibe ex
lapis duodecimus. Et nobis adhuc imperalum est, aqua viva, et de eo fluvio, in quo est sermo Dei, in
ut dicamus de Tyro et Sidone, et Pharaone : an- quo Dominus noster Jesus Christus, cui est gloria
guslia temporis neque superiora quce ccepimus im- et imperium in scecula saeculorum. Amen.
plere permisit, et brec qure volumus enarrare, quasi HOMILIADECIMA QUARTA.
commenti more perstringenda sunt breviter. Com- De eo quod dicitur : Porta hmc clausa erit, non ape-
minatio est in Sidonem, quce interpretalur h vena- rietur, et nemo per eam transibit, quia Dominus
tores. Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo Deus transibit per eam (Cap. XLJV).
venantium (Psal. cxxm). Si Hebraice legis, habes, 1001 E1 <"' Domxnusad eum: Porla hmcclausa
de laqueo Sidoniorum. lgitur Sidonii venalores sunt, erit, non aperietur, el nemo per eam transibit, quia
et comminalio, quse fit in eos, propterte fit, quo- Dominus Deus Israel transibit per eam, et egredietur.
niam volunt te capere, et diligenter observant quo- ** ' Et erit clausa. Portas plures
tcmpli describit, spe-
modo audilores Scripturarum de Ecclesia avellant, cialiter Ezechiel filius hominis, et quod de singulis
quomodo de Gnibus Judrecead fines Sidonis trans- descripserit porlis, nunc rursus exponil his, qui ha-
feranl : verum tu omni custodia serva cor tuum, et bent aures ad audiendum, de porla sanctorum exle-
disce quia comminatio in venatores tui causa sit. De riorc quae respicit contra Orientem, et clausa sit
Pharaone vero jam aliqua sermo memoravit, affir- semper. Et ait Dominus ad eum: Porta hasc clausa
maits eum draconem sedentem in medio fluminum erit, non aperietur, etnemopeream transibit, quia
» Habes hoeclib. m, Simil. 9, cap. 2 et cap. 16. xxvu, de hoc
psalmi testimonio : Ubi nos legimus,
Saepe hunc Pastoris, sive Hermoe librum laudatOri- Venantium, in Hebraico scriptum est. Sidoniorum.
genes, nec tamen pro Canonico umquam obtrudit. Monuimusvero nos in eum locum, in HebrccoD^UfpT
Quin immo homil. 9 in Num. ln libello, inquii, Pas- non Sidonim legi, et Joces, aucupem, vena-
toris : si cui tamen Scriplura itla recipienda videtur, Jocesim,
torem vero proprie dici, Sajad i»jf. Vide quae ad
similia designantur.
b Hieronymo imposuisse hic ipse videtur Orige- excusandum memoriae lapsum in Hieronymo Victo-
rius congerit, nobisque notata sunt ad laudatum
nis locus, scribenli io comment. in Ezechielem cap. Ezechielis caput supra pag. 307; not.
785 TRANSLATIO HOMILIARUMORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. XIV. 786
DominusDeus Israelingredielur per eam, etegredielur, Auniversae
J) creaturae incognita, el uni tantummodo
el erit clausa. Et aliam causam addit cur clausa sit nota. Neque enim quicquid novit filius, hoc mundo
porta, non solum qttia Dominus Deus transibitper aperuit. Non capit crealura, quod capit Deus; et ut
eam, sed quia et dux sedebit in ea, ut comedat pa- ad majora veniam , non capiunt signa requaliter co-
nem coram Domino secundum viam Eloam, quod gnitionem. Plus erat in Paulo quam in Timotheo,
InlerpTelitlurvestibulumportm.Elingredietursecundum cum esset vas electionis. Et vere magnum in domo
viamejus, et egredietur. Dominus Deus universitatis vas, Thimotheus rursum capit quce ego capere non
conditor per aliquam portam, quee ex sensibili ma- possum. Et est forsitan aliquis, qui eliam me miiius
teria est, atque clausa semper ingredituret egreditur, capiat: sunt quoedam qua? soltts Christus capit, et
et ejus causa, qui ccelum terramque fundavit, ingre- idcircoclausa est janua templi Dei. Quaeest enim ista?
diens et egrediens nusquam porla reserabitur.Verum obsecro. Exterior, quce extra mundanas res, et in-
alia ratio est porice exterioris, et secundum viam corporeas, et, ut ita dicam, immateriales aperit. Ne-
sanctorum. Quaeest ergo illa ratio, ut clausa perma- que enim frusira positum est, exteriorem januam
neat? Supradictus dux ibi sedet, ut nemo eum videat semper esse clausam. Quce est ista janua exterior?
sedentem [Leg. edentem] panem in conspeclu Domi- Sanctorum.Quare clausa? quia DominusDeus Israel
ni. Qui hrec observate legit, nonne quodammodo B ] solus ingreditur et egreditur per eam. Quare ingre-
1002 Scripturam audit loquentem : Surge qui dor- ditur ? ut cognoscatur.A quo? a duce. Quis ad clau-
mis? Nonne stimulatur ul exsurgat a morluis, et ea, sam portam dux iste? Salvator est, qui panem come-
quae clausa sunl, quaerat? Ego audenter dicam, se- dit, qui porlam cum Patre claudit, qui spiritali pas-
cretiora qureqite clausa esse, et manifestiora resera- citur cibo. Meuscibus est, dicens, ut faciam voluntatem
la, et non esse clausa. Aperienles ea qure clausa snnt, ejus, qui misit me, ul perficiam 1004 °PUS eJus
haecnos dicimus; sed Evangelia lestanlur: Vmvobis, (Joan. iv). Clausa est ilaque janua ut nemo videal ma-
scribm, et pharisai hypocrilm, 61vobis legis doctoribus gnum sacerdotem panem in sanctis sanctorum com-
rm, quia lulistis clavem scientim, el ipsi non inlrastis, edentem. Ad haecautcm probanda quae dicimus, qui
et ingredientesprohibuistis (Lue. xi). Est igitur quae- Levit icum legit (Z,et>i<.vn),ablatoex corde suo velami-
dam clavis scientire ad ea, qurc suntclausa, reseran- ne,poteritagnosceremysterium sacerdotum. Ibiquip-
da: et sunt plurimi, neque ipsi ingredienles, neque pe de sacrificiis etcibis, quaesoli sacerdotescomedunt,
eos permittenles, qui ingredi volunt. Et in alio loco refertur. Sunt quidam cibi sacerdolales, quos non
sensus Scripturarum liber dicitur esse signatus : Ei comedit sacerdos in domo sua, non cum filiis, licet
erunt sermcneslibriislius, quasi sermoneslibri signaii: sacerdotales sint, non cum uxore, licet legilime ei
quem si dederint homini litteras nescienti, dicentes ei, C
( nupserit; sed in loco sanclo comedit eos, et comedit
lege , et dicel, nescio litteras : et dabunl eum homini ibi escam insanctis [Af.sancta] sanctorum. Quomodo
scienli litterai, dicenles ei, lege, et dicet, non possum sacerdos non comcdit escam in domo sua, aut in alio
legere, tignalus ett enim (Isai. xxvm). Manifestius quoquam loco, sed in sanctis sanctorum: sic Salva-
aulem volunlatem hujusexempli,ApocaIypsis Joannis tor meus solus comedit panem, nullo valente come-
conlinet, memorans : Circuivit angetus dicens, quis dere cum eo. Est autem quidam locus, in quo come-
dignus aperire signacula , et solvere ea, et legere qum dens, et me secum attrahit ad vescendum: Ecce enim,
scripta sunl? Et neino iwjentus esl in cmlo, nequein inquit, ad ostium sto, el pulso, si quis mihi aperuerit,
lerra nequesub terra , qui possit aperire signacula , et ingrediar ad eum, et cmnabo cum eo, et ipse mecum
legere qum scripta erant in libro. Sed ego flebam. Et (Apoc m). Ex quo apparel, et alium posse coenare
venit quidam ad me el dixit mihi: noli flere. Ecce vitit cum eo. Porro quoedam esca est, qua solus tanlum-
leode tribuJuda, radix et 1003 <jfe"«s David, aperire modo vescitur. Excellens quippe ab universa condi-
librum ct solvere signacula ejus. Et aperuit, qtii erat tione naiura ejus, et ab omnibus segregata, facit
de tribu Juda, el manifestavit qum erant scripla (Apoc. eum quotidianum panem de Palris nalura comedere.
v). Quamdiu non venit Deus meus, clausa eral lex, Unusquisque nostrum pelit panem quotidianum , et
clausus sermo propheticus, velata lectio veteris Tes- D J petens quotidianum panem, non eumdem nec ejus-
tamenti, et usque ad hanc diem , quando legitur dem mensurae eum accipit, verum semper in oratio-
Moyses,velamentum in corde Judaeorum estpositum. nibus puris, et munda conscientia, in factis jusiitire,
Sunt autem quidam, qui amant vclamenlum, et ode- quoiidianum comedimuspanem. Si quis vero minus
runt ens qui de velamine interpretanlur: sed nos con- purus est, alio modo quotidianum comedit panem.
vertamur ad Domiimm,ut, ablato velamine, dicamus: Dominus autem , qui omnium judcx est, det nobis
JVosautem omnesrerelata facie gloriam Dei speculanles panem viventem, ut cibati eo, et corroborati possimus
in eamdamimaginemtransformamur a gtoria in gloriam in coelumiter facere, glorificantes Deum omnipoten-
(II Cor. III). Yerum est quaedam porta, et una, et tem, per Christum Jesum, cui est gloria et imperium
clausa, per quam nemo transiit. Sunt quippe quredam in srecula sreculorum. Amen.]
787 APPENim OPERUM 8, EUsEBlt HlERONYMI. 7S8
APPENDIX.
ADMONITIO IN TRACTATUM SEQUENTEM*
Appendix tomi terlii Vallarsianm editionis, prmter traclatum sequentem in Lamentationes Jeremiw, in Job
Commentarios dubiee fidei continebat. Sed quemadmodum llalicus editor hos commeutariosibi collocaral ul
nimiam voluminis exililatcm effugeret: sic nos, lectori ab incommoda voluminis amplitudine prwcaventes, ad
tomum sequentem eas rejecimus. Cmterum rationi favebit transposilio.
Quodvero spectal ad Commenlariolumin Lamentaliones, loquatur editor. Porro, inquit, liactatum in La-
mentationes Jeremim Efasmus in priore sua ediiione recensuerat inter gnesia cum reliquis iribus liliris.
Edocius esl postmodum esse istud operis aut cerle videri Bedre, cnjus boc prrrcipuum fuit tiudiuiii ui ex
Veterura ilbris contexeret suorum commentariorura veluti centones, in quibus qnccdam reperias de alio-
runi monimenlis ad verbum descripla.
tN LAMENTATICXNES JEREMLE.
Et factum est postquam in captivitalem ductus est. A vidua ex toto, sed quasi vidua : quia vir suus mi-
Israet, ?t Jerusalem deserla esl, sedit Jeremias fleils, sertus esi ejus, et pOst sepluaginti annos cnnjunxit
ei planM lamenMiouem kane in Jemtutem, el dixit: illamsibt princeps prOvinciarum,stibaitdilur illaruni,
Aleph. (itomodo sedet sota eivitas plena populo. quassiibjugaveranlreges Israel, faeia eslsub tributo,
Sicui iuter omuia canlica vetcris ei novi Testa- Clialdreorutn. Siiniliter sancta Ecclesia, et aniui:i
menli, primaluin tenel Caiilicnm qiiod Sajomon ce- qurelibet plerumque propter vitia sua, sedet sola
ctfiVtin riefsnria Cllfisii et Eceleslce, in lantum ut dfestllUtaaiixilio Dei, et dticitur a dlabolo in Cnnfu-
pfse liiagniiudine sui Cantictim Caiuicoium appeHe- sionem peccatorum, etefficitur desolata a viro suo,
tur : ita inter omnia lameiila veteris et novi Testa- qure domina eral gentium plurimariim. Et, qure ftiit
inenii LamentalionesJeremice pritnaturn possident, princeps muhariim provinciarum in aposlolis , de
in lantum ut rCcte possitit Lamentationes Lamenta- quibus Psaliliista dicit : Consiitueseosprincipessitper
lionuui appellari. Sciendtim deniqueest hasLamen- omnem terram, redigilur sub tributum diaboli, ser-
laliones, quas Grseci Threnos vocant, ratione me- viendo viliis.
tri apud Hebrreo§ compositas esse: et iu principio Beth. Beth interpretalur domus. Significat illam
omriiuiri sentenliaf um , alphabetl sefies distincta est domum, hoc est, plebem Israeliticam, qtt;im alloqui-
perofdlnem ; SCdiiHerpresqui transtulii eas de lle- tur lsaias propliel», inquiens : Uomus Jacob, venite,
bweo in Latinum, lioluii moras inneetere, ut hoc ob- et ambulemusin lumineDomini. Isla domus Israiiiici
servaret, sed taniumniodo elemenla litlerarum iri populi plorans ploravit in nocte, dum ducereiur iu
principio posuit, qliia sensus senteritia) ex interpre- caplivitaiem : et lacrymm ejus in a axillis ejus. Qu-m-
tatiorte llttefrc peridet. Sed etlam hoc scleiidum quia D tum ad littefam fiertlriet, ideo in nocte plorabat,
possunt hseo lamenta historialiter referri ad plebem quia non audebal in die propter dominos suos, sed
Imelilicam» spjritualiter vero, etiam ad litteram , in noclese consolabalur plorando. ijnantum veroad
et ad sanctam Ecclesiam qure est civitas, et plebsi altiorem intelligenliam perlinet, in nocie plorabat,
Dei, et nloralitef uti Unaihd.liaritqUeaiiitnam. id est, in captivitale et tribulationc. Et quod bis di-
Aleph. Aleph interpretatur rfocfnfia. Doctrina xit : p(orans ploravit,inanginenium pncsiat repetilio
vera est cognilio sanctoe Trinitatis , el ut cognoscat verbi. Lqcrymmejus maxitlis ejus, id est, inprin-
bomo crementum et incremenium sui, hoc est, in cipihus ejus; licet enim omnes plorarent, lamen illi
quibus rebiis poSsit Crescefe.et tn qUibns decrescere. maxiiite qtii scientiani liabebant. lileo autehi princi-
Sedquia Jtidaelistflm cognitionemlicet haberent, non pes el sapientiores per maxillas intelliguntur, quia
observaveiunt: idcireo sedittunc, etsedet modoipsa siculia maxillis cibus iu corpus dedttcitur : ita etab
plebs sola- Quomodq ergo sedebat sola civitas, si illis docirina descendere debuerat in populum. Non
plena eral populo? Dupliciter poiesl solvl: Sedebat est qUi contoleiur eanl ex omtiibus charis ejus: ex
tunc solai qttas qudndam piena fuerai pnpulo tempo- proplielis videlicetj RegibUs et sacerdotibtis, post
ribus David et Salomonis. Vel sedebat plenn populo Domini ascensionem. Hoecverbapropriead iiltimam
ipsa«ivita6, id est, illa plebs, quia niaxhnus erat ibi vastationem pertineni, post qiiam 11011liabuerunt
numerus hominuiii ; sed soja erat a Dei Stixilio. ulluiii principem. Nam in Babylonicccapiivitate ba-
Et est metonymicos intelligeiidUm, Ut tief ciVlta- buerunt Danielem el soeios ejns, Ezeehlbiem ei alios
tem iniclligatur populus in captiviiale positus. multos. Omnes amici ejus, id est, reges gentium,
Facta est quasi vidua domina gentium, id est, Jerusa- spreverunt eam, sive pro nihilo reputaverunt, et facli
lem, qure multis gentibus quondam dohiiiiaia fiiefat, G siiiiiei m/mici.Si vero ad Ecclesiam referinius, omnes
quando habebat virum Dominum omnipotentem , angeli sancii amici ejus, pro nihilo deputabant eam,
ducta in captivitatem quasi vidua fuit. Sed non fuit videntes eam a Creaiore suo esse dejeciam: et vi-
783 1N LAMENTATI0N8S J&REML4STRACTATUS. 790
dcntur ei esse inimicT, dum sdlitum auxlllutn ab ea A midli. Et abieruut abtque fortitudine ante faciem sub~
suhtrahlmt. sequentis, scillcet hoslis, quia nullus illofum potuit
Gimel. Gimel interpreiatur plenitudo. Isict estple- resisiere Chaldreis. Simlliief possunt referri ad ex-
nitttdo peccatorttni, de qua dixit Dominus Judreis : tremam captivitalem et ad Ecclesiam, tam liistoria-
Implete mensuram patrum vestrorum, hoc est, qUOd liler quam spirilualiier, ctijus piincipes sa-pe qurc-
illi miniis fecerunt pcccando, vos adimplete. Et iri runt pascua verbi Di-i, ?ed non inveniunt, quia Do-
Genesi : Nondum enini, inquit, impleta sunt peccata minus misit famem in terram.
Amorrhmorum-Quia ergo Jtida istam plenitudinem Zai. Zai inierpreiatttr hmc, Cl esl sensus : Hrcc
peccatorum liabuit, mic/ravil de terra sua propter affli- vindicta omnipotentis Dei euper Jerusalem, ul ca-
clionem, qna alfligcbatur a Clialda-is luiic lempniis, deret in manu hostili. ltaque hoc niodo constructio
et posiea a Roin.uiis : Et propter mulliludinem servi- esi htijus senlenliae : Dum cuderet Jerusalem, et po-
lutis, qua sefvivil diabolo, habitavit inter gentes, nec pulus ejus in manu hostili, recordaia est dierum afflic-
invenit requiem. Omnes pnsecutores ejus, Chaldaei lionis snm, qua affligehtitur : et recordala esl prmva-
scilicel et liomnni, avprehenderunt eam inter angiis- ricutionis, scilicet mandaiorum Dei, cognoscens quia
tias. Similitef pntesl referri ad sanctam Ecelesiam, propter peccata sna talia patiebalur. Et recordalaesl
qure soepe propter peccata affligitur a paganis, ab omnium desiderabilium suorum, id esl, omnium bo-
lirereticis, et pleriinique captivatur tam ab bosiibus, noriim, qum habuerat a diebus antiquis, ex quo de
quam damonibtis. jE«ypto egressa est. Viderunt eam hostes, Clinldu-i,
a
Detelh. Deletli sonat in Latina lingua tabulatum. el deriserunt sabbata ejus, quae volebat observare in
F.t cujtis fei tabulaluui? Domus Domini ; domtis si- H captiviiaie, siculi moilo deridentur Judaei a Chris-
qtiidem Domini lahulata liabet ex lignis impuiribi- •" tiaois. Jerusalem qure inierpretatur, visio pacis,
libus. VimSion lityent, eo quod non sit qui veniat ad sanctam Ecclesiam signiflcat, qure dum tradilur in
solemnilalem.Qtiomodo possunl via; lugere?transla- manibus lioerelicorumel paganornm, recotdaiiirproe-
live diclum est. Vi:e, inquit, Sion lugent, hoc est varicati;nis niandatorum Dei; cujus sabliaia, id cst,
illi qiiiqtionilamsolilierani in praeeipuis festivitatibuS oiium ab omnibus operibus, hostes ejus, maligni vi-
tendere gressus per vias Jerusalem ad domura Domi» delicet spirilus, deridenl; quia poslquam sua sug-
ni consiructam ex labtilatis , posiii in caplivllate lu- gcslione nos decipiimt, et faciunt quiescere a bono
gent, id est, Iranseuntes, illorum nullus eritquive- opere, insullant nobis, et derident nos.
niat ad solemiiitatem Dumini. Vel alitcr : Vire Sion Heth. Heih interprelattir uifo : et perlinet Inter-
lugent, id est, transeunies per se provocant ad luc- pretaiio liujus elemeuii ad aliud quod in fine liiijus
lum. Spirilualiter vero per vias Sion debemits in- senienlire diciiur, Ipsa autem gemens, et conversare-
lelligere principes qui iu stibsequenlibus designan- trorsum. Conversa auteni retrorsum in hoc loco in
tur per portasetsacerdoles; principes enim et sa- bonam partem accipio; idcirco etenim Deus inducil
cerdotes, qui debuerant populo ducaium prrebere, afllictionem super quemlibet bominem, ut conver-
et porias vitrc stire praedicatione aperire, po-iti in latur ab errore, et vivat: et qui corruit in mortem
caplivitale lugebant, quia desirucliet desolali erant. propter peccalum, couveriatur de viiiis advirtutes,
Virginesejus squalidm, el ipsa Sion oppressa est ama- et per himenlum ac geinitus redeat ad viiam oe-
ritudine. Non virgines solummodo corpore squalidre, ternam.
id est, sofdidre effectae siinl, qurc aiilea erant spe- Teth. Tefh interpretatur bonum. Cujus verbi in*
ciosissimce; sed virgincs nienle, quce iniegritatem C tcrpreiatio ad linem similiier senteniice spiritualiter
fidei liabeliant, ut Danicl sot iiqne e.jits squalidi referiur, ubi dicilur : Vitle, Domine, affticiionem
erant pra: niinia captiviiaie. Vel qui debuerani esse meam; bonuin est enim si quando, vel generaliter
virgines, integritatem fidei habendo, sordibus pecca- Ecclesia sancta, vel spiritualiier unaqucoque auima
loruin .qualidi effecli sunl. Hoecomnia ad Eccle- coynoscens realum suum, convertatur ad Dei cle-
sia.m similiter possunt referri, cujus vice el portce ntenliain etdicat: Vide, Domine, alfliclionem meam,
sunt prcedicalores prrelati. et miserere mei, quoniam erectus est inimicus meuss
He. He interpretaltir isfa; etest sensus : Ista quoe diabolus, in superbiam conlra me. Sordes Jerusalem
hic scribunlur, a Dotniuo pra-dieta sunt iti Deulero- in pedibus ejus, idesi, in illis a quibus debuerat por-
nomio, quando prrecepit Moysi scribere inaledictio- tari. Necrecordata est finis siti, id est, malorum illo-
nes et benedictiones : Si, inquit, non cuslodieris rum quae polerant ei evenire instanle fine mortis,
mandatamea, tradam le hoslibus luis, erisque luin vel etiam Christo adveniente in mundum : non esl
cauda, et inimicilui in capite. Tamen non ideo baec recordala Clirisli qui est iiiitium et finis. Deposita
venerunt, quia a Domino prredicla sunl: sed quia est vehementer, de solio regni el sacerdolii; non ha-
venluraerant, ab illo prrediola sunt: etquia illi pec- bensconsolatorem. Spirituin sanctuni qui dicitur Pa-
caverunt, idcirco lia-c venerunt : Facti sunt hosles raclitus, id est, consolator.
ejus in capite, inimici ejus lociiplelati sunt, id esl, di- Ioth. loib sonat principium in Latina lingua. Qure
vites facli sunl divitiis illius : quia Dominus locnlus hinc sequuntur principia sunt malorum vel Jerusa-
est super eam, sicut panlo supra diximus, quae aulea lem, vel Ecclesire, vel unicuiqne animae. Piiiicipuim
erat in capite domina aliarum gentium, facta est nn- "h ergo ruinac Jerusalem istud fuil, qUia misit hostis,
cilla et tributaria. Caetera quae seqnuntur pertinen- Nabuchodonosor, vel Romanortim oxercilus, manum
lia ad sensum lnijus litterre, siifiieienier paient. suam, et lulii omnia desiderubilia ejus, hoc est, re-
Vau. Vau interpretatur et, quod est copulativa gnum,sacerdotiiim, lemplum et civilatem, Spiriiua-
conjuiiclio conjiingens praecedentia subsequeniibus; liter hostis noster diabolus est, qui quando miltit
ac si dicerei aliis verbis: Et quia peccaverunt, egres- manum suam, hocest, operationem et suggestionein
sus est a filia Sion omnisdecor ejus. Quis erat clecor malignam, aulert virtutes, bouaque opefa, quae de-
ejus? Reges et principes ejus, sacerdotes etprophe- signaniur per desiderabitia Jerusalem, et insuper in
tae, altareaureum, et templum mugnificum, civitas Babyloncm, id esf, in confusionem ducit nos; quod
et omnia ornamenta ejus. Isla oiiinia egressa sunta lunc pertulit lsrael, vel quotidie patitur Ecclesia,
filia Sion, quando Sedecias coecatus duclus est in vel iiii.tqureqiieanima.
Baliylonem in cavea ul leones, principes ejus iuter- Caph. Caph inferpretatur manus. Manns, id esi,
fecii, altare confractum, templuin ejus incensitm, operatio Dei, reddensilli qualiatiierentur. Omnis po-
civilas destructa, vasa aurea et argentea in Babylo- pulus ejus gemenselqumrenspanem.Quia ergo manus
neui tlucia, Facli sunl principes ejus velut arieles Domini peiTussiipopiiluin, ideo gemebat et lugebat,
non invenienles pascua, quando oppressi suiit ob- dum ducerettirin captivitatem.
Sidione a Chaldoeis per spatium unius anni el di- Lamed. Lained interpretatur disciplina cordis. Dis-
Vocumsimilitudinelabularum et fabnlotemdeceptusestAuctor. Vide ^not.ad Hieron. epist. 50, n. 5,
79! IN LAMENTATIONESJEREMIJE TRACTATUS. 792
ciplina cordis est, quando homo intelligit malum. A,pliciis dignum esse: quia prsevaricator exstitit man-
suum, et de malo ad bonum convertitur, et justum datorum Dei, dicens cum Jerusalem : Justus est Do-
omnipotentis Dei judicium aliis prcedicat, sicut Jeru- minus, quia os ejus adiracundiam provocavi.
salemqure dicebat: 0 vosomnesquitransilis perviam, Coph. Coph inlerprelaturvocatio. Allusit ergo pro-
altendite el videle, si est dolor sicut dolor meus; quo- pheta ad interpretationem litterae, et dixit: Vocavi
niam vindemiavit me per Chaldreos et per Romanos amicosmeos, etipsi deceperuntme, promiltentes mihi
ducendo in captivitatem, qui quondam planlaverat pacem.
in lerra reprc.missionis. Et hoc fecit sicut locutusest, Res. Res inierpretatur capitis, subauditur, intel-
per servos suos prophetas, indie furorissui, hoc est, leclus. Per caput ergo debemus intelligere principa-
in die vindiclce. litatem menlis ubi est intellectus; quia sicuta capitc
Mem. Mem interpretalur ex ipsis. Quid ex ipsis? reguntur membra : ita a mente disponuntur volun-
ex ipsis Judaeis, qui perierant per infidelitatem, fue- tates elcogilationes. Vide, Domine,quoniam tribulor,
runt apostoli, quos modo appellat Ecclesia ossa,quia venlermeusconturbatus esl. Quid per ventrem debea-
fueruntfortissimi adtolersnda adversa; et siculcor- mus intelligere, idem propheta alibi oslenditdicens:
pus suslentatur ab ossibus, ita Ecclesia illorum Venlrem meum doleo, venlrem meum doleo, hoc est,
exemplis, et fide, et doclrina. Super illos ergo misit sensuscordis mei conturbati sunt.
ignem de ccelo, quando die Pentecostes Spiriiussan- Sen. Sen interpreialur dentium. Qnid per denles
ctus in linguis igneis super eos descendit. Expandit intelligere debemus?Dentes qui frangunt cibum et
rete, mandatorum suorum, pedibus meis; convertit molunt, et a quibus in cnrpus traducitur, debemus
me retrorsum, hoc est, de viliis ad virtutes, ne perge- g intelligere doctores et proedicatoresqui mandata Dei
rem secundum opera carnis. Posuit me desolatam, a ruminant, et qui plangunt suos et aliorum reatus et
bonistemporalibus[A/. temporibus],velasuoauxilio, casus. Ex quorum persona loquilur propbeta dicens:
et a sua praesentia, to:a die, id est, loto lempore, Audierunt inimici mei quia ingemisco : ct Imlaii sunl,
mmrore confectam. Ecce diximus secundum spiritua- quoniamtu fecisti, id est, lu permisisii, ut ego inge-
lem intelligeiuiam, primumpropierinterpretationem miscerem.et illi exsultarent. Quod vero subjungit,
liiterre, qure proprie ad eumdem sensum perlinet: Adduxisti diem consolationis, el fteiil similes mei, qui
videamus et ad ljtteram. Dicit ergo Jerusalem : De meafflixeruni, ad lempusexlremum referendumest,
excelso solio suo misil ignem, tribulationis et capti- et est proeteritum pro fuluro posilum. Adduces, in-
vitalis, in ossibusmeis : et erudivit me, per tribula- quit, diem consolationismem, et coetera quae sequun-
lionem, quae nolui erudiri per pacem etsuavitatem. tur. Fienl simites mei, non in gloria, sed qualia mihi
Caetera patentin sensu. fecerunt, talia recipient. In hoc ergo fient mei simi-
Nun. Nun interpretatur sempiternum. Notandum les, qnia sicut ego fui nicerens et dolens, dum affli-
quia ista, qure in hac sentenlia dicunlur, propriead gerer ab eis : ita et illi erunt dolentes etgementes
tempusultiinoecaptivilatis pertinent. Id est, addiem positi in poenis.
jtidicii, qnando tradentur omnes reprobi poenis sem- Tau. Tau interpretatur signa plurali numero. Ju-
pitemis. Vigilavit jugum, vel damnatio, iniquilalum daei sicul habent viginti duas litteras, in quarum
mearum, hoc est, tenipus vindictre advenit. Jn manu ordine uliima est tau : ila el viginti duos libros in
ejus, in potestale omnipotenlis Dei coadunatre sunt quibus plena est cogniiio sanctre Trinitatis, qure in
oinncs iniquitates rneae, el impositmcollo meo. Qtiis viginti duobus libris consislit. Et quiamandata om-
umquam vidit vigilare jugum? Per juguin, uf^dixi- C nipotentis Dei, quae in illis narraniur, observabant,
mus, inlelligitur vindicta et damnatio, quae tunc vi- loquitur propheta dicens : Ingredialur omne malum
gilare dicitur, quando punit reos, dormire vero eoruin coram le, et vindemia illos, sicut vindemiasti
quando a flagello cessat. me propter iniquitales mcas. Possumus et aliler di-
Samech. Samech interpretatur adjutorium. Et cere de interpretatione hujus litlerae. Volo noveritis,
quia adjutorium omnipotentis Dei recessit ab Jeru- quia buc usque apud Samaritanos, taulittera simili-
salem, abstulit ipse Dominus omnesmagnificos ejusde tudinem crucis habel, quamrjuam apud Hebroeoscor-
medio ejus. rupla sit; ideoque per fau, qnodinterpretatur signa,
Ain. Ain interpretatur fons, vel oculus. Fons ergo intelliguntur illi qui signaculum crucis Christi in
Iacrymarum est oculus : et quia Dominus torcular fronte et in corde ferunt, et per fidem passionis
tribulationis filiae Sion, idcirco propheta plorabat, Christi, credunt se salvari posse. Exposito unius
et oculus ejus deducebat aquam lacrymarum. alphabeti ordine, reliqni tresqui seqttuntur, eodem
Fe. Fe interpretatur oris, subauditur demonstratio. sensu sunl intelligendi: ideoque dignum duximus
Expandit Sionmanussuas. Per extensionem manuum non esse necessarium idipsumper singulos repetere.
debemus intelligere tribulationem maximam, quae Sed admoneo te, o lector, ut quamvis aliam in-
plerumque extensione manuum oslendilur; solent terprelalionem istarum litterarum in aliis locis re-
enim mulieres parturientes in nimia tribulatione 'et perias, non ideo ista abjicias, quia stiis in locis pro-
anxielaie positoe, extendere manus, suspectam ha- priam expositionem et scnsum requirunt, ut con-
bentes mortem, quia volunt parere, et non possunt, jungi possinl sequenlibus: sicut in Psalmis inveniiur
et proe nimio dolore quod ore non valent exprimere, 0 a diversis attcioribtis esse expositum. Quadruplici
extensione manuum ostendunt. Sic et Jerusalem po- ergo alphabeto composuit Jeremias Lamentaiiones
sita in maxima angustia, expandit manus suas, sed suas, quia illos deplorabal qui ex quatuor elementis
non fuit qui consolaretur eam. conslantes, ir.tm omnipoicntis Dei contra se excita-
Sade. Sade sonat jastitiam : et justum, vel justitia verant, transgrediendo prrecepla illius, et sequendo
est, ut homo in tribulatione constitutus, confiteatur voluptatem carnis.
veljusto judicioDei talia se pati, et majoribus sup-
793 INDEX RERUM ET VERBORUM1NSIGNIORUM. 794
INDEX
RERUM ET VERBORUM INSIGNIORUM QUJE IN QUINTO OPERUM HIERONYMI
TOMO CONTINENTUR.
Balthasarrex nonfuit fiHusNabuchodonosor, 651. Quid
A scribitJosephusde rege Balthasar,656.
Abrahamfides commendalur,403. Hebraeus, id est, Baplizanturalii baptismoignis, alii BaptismoSpiritus
transitor,dictus,65. sancti, 868. Mundamurin baplismate fide Christi, 441.
Adorarecadens,quid? 638. Adorarenonlicetstatuas et Gratiasalutarisbaptismiostenditur,588.Nihilin baplismo
imaginesrcgum, 641. commutandumest, 949.
NonAdulandumimpiis,637. Basilideshaereticus,784, 818.
Adulterdicitur,qui sanctaviolat, casla corrumpit,etc, Barbaedecor indiciumest virilitatis,49.
206. BarbarorumcorporaRomaniscorporibusrectiora erant,
/EdiOcatio Dei, 756. /Edificaliodiaboli,ibid. quare? 147.
jEgyptisacerdoiesutebanturlineisvestibus,547. BeatitudinisUnis,cognoscereDeum, 460.
jEliaJerosolyma,891. Beaii qui propterjuslitiamvexantur, 755.
Airismateriacunctismetallisvocaliorest, 465. Belisidolum,Assyriorumre.ligioerat, 264.Hanc conse-
/Etasmaluraperquiritprudensconsilium, 78. /Etasma- cravitNinusin honorempatris sui Belis, ibid.
tura erroresadolescenliae condemnat,457. Quemper Beneficianon intelligimus,sentimusper tor-
/Elernilatiomnetempuscomparalum,breve est, 359. menta, 79.
/Ethiopiavicina est jEgypto,356. BerosusscripsithistoriamChaldaeorum, 651.
AlexandriMagniregnuin, cur reneum?634.Alexandri Qui Bestiarumdiversarum assumuntimagines,136.
Magnivictoriaeet mors, 703. Ejus successures,ibid. Ve- Belhsaida,quidsigniGcet?339.
lox Alexandrivictoria,668. AlexauderTyrttmobseditct Bonavera nonnascunturin maledictaterra, sed in ccelo,
cepit, 305.ldemDariumvicitin Lycia,ibid. 859.Nonslatim sequitur, ut qtiodBonumnon est, malum
Alienisa se parcitDeus propter propriam mansuetudi- sit, 231.Boni indigentassiduoprreceptore,34. Unionisbo-
nem, 877. num, 960.
NonintelligiturqnomodoAltare, in quo ignis succen- Bonitasnostraex Deo, peccataex nobis,865.
denduserat, nihilab eo patiatur, 503. BritanniaeiMauriianiatemporeOrigenisChrislianoe,917.
Anatholbquidsignificet?816. Byssusnasciturin jEgypto,306.
Angelirebusomnibusprresident,818.Angelorumofficia,
669. Qualuor angclis principalia regna commissa,663. c
Apostrophaad angelumcustodero,889. AngeliDiisoepius
nuncupantur,643. Imitamur angelorumofficia,647.Mali CaesareaPhilippi,hodie appellaturPaneas, 317.
angeli tormentisproepositisunt, 362. Coesarieset barbavirilitatisindiciumest, 49,
Animxpuraea Deo conditae,257. Animarum,quaade Chaldaea,terra Chanaan,170.
sanctitate pristioa corruerunt, vaslitas et miseria, 171. Chaldreiqni? 890.
Animxfceditascumadulteratin vitia, 267. Animatripar- Calixsupplicii,et calix benediclionis,822, 829.
tita, 898.Anima;pulchritudo,951. De CambyseCyrililioquid tradilur?352.
Annusundedicitur? 11. Cancermorbus,927.
Anticbristus,JudaeorumChristus, 468.Sicul Christus CantantiumlaudesDominidignitaset.perfectio,490.
sanctos habuit iu lypum, sic Anticliristus,715.Superbia Capitiscalvilium,luctusest signnm,73.
Antichristiin quo posita, ibid. Multiex noslris pulant, Castitasdiaboli,947.
DomiliumNeronemfore Anlichristum,715. Catinaauctor, et ejus sententia, 12.
Antilogiaconciliata,577. Chobar,quid?5.
AntiochusPhilopalor,674.Judaeorum pars Anliochum Chodchod,quid significet,nescitHieronymns,313.
concitavitad persecutionem,49. Anliociiuscupitspoliarc Christianisoli polluuntnomenDomini, 523. Christiani,
templumDianae,675.Morsejusdem,ibid. Antiochuspro- cur in ScripturisJudoeidicunlur,871.
pler quidpunitus,719.Ejusluxuria, ibid. Christiimitatores petrsesunt, 898. Christuscumadve-
Qui ab Apostolise mari. liberatus est, eum in collilms nit, adveiilusipsiusa Judaeis 804. Chrislus
habilaredecet, 857. cum advenit, mortificataest exspectabatur,
terra, et quando?808, 809.
Aquagelu conslricladicitur apud Graecoscrystallus,20. Divinitasseparat Christuma cunctiscrealurarurnsubslan-
Aqusequomodoin bonam et malam partem accipiun- tiis, 537.Idem infusus,et cifcumfususomuibus,ibid. Rex
tur,587. est et pastor, 439. In eo recapitulanluromnia, 474.Tam
Aquilainter aves regnum tenet, sicutleo inler bestias, veniensad nos,quam ad ccelestiaconscendens,sua usus
664. est liberlate,576.Baptizatusest annoaetatissucetrigesimo,
Arabiaabundat gregibus, 317. 518.Baptismaejus quinladie Januarii,nondies Natalis,6.
Arabuminsulanotalur,309. Christusagnusimmaculatuset anniculus,580.Sacramen-
LiberumArbitriuminomnibus,395, 885, 892. Liberum tum corporiset sanguinisChristiinstituitur, 498.Descen-
hominisarbitriumcumprrescienliaDei, 24. dit ad fornaceminferni, 643. SanguisChristi, pretium re-
Arguscentoculus,17. demptionis,571.Salvatoromniumhomimini,maximefide-
Arianorumhaeresisnotalur, 670. Locus intelligendus lium, 572.Carnibusejusalimur,et ejus sanguinepotamur,
de Arianisepiscopis,545. 571. Nemopotest mysteriaejus passionis,corporiset san-
Arrogantiaefuga, et gratiarumactio, 631. guinis pro ma.jestaterei cognoscere,537. Christusafo«-
AvaritiaevitiumdamnatHieronymus,283. 797. CliriStUS
•jiairnot, Md. CtiriStUS
auToSuwiorivri,
ibid. Christusdeficitin maledicentibus,proficilia!nouno|«iyt|,
n benedi-
B centibus, 847. Cbristusdescenditquoquead sanctos,ante-
Baalstatua vocabaturidolumZeli,"posita erat ad viam quam corpus assumeret, 801. Christusreliquit pro nobis
omniasua, ibid. Christumrelinquitquisquispeccat, 797.
Aquilonis,84. Christumsequipossumusabsquelabore,799.Christusthe-
Babylonlunirognm cur lesmiadictum,644, saurus thesaurorum,800. Pro varielatecausarumdiversis
195 INDEX REflUM ET VERBORUMiNBteMORUM. 180
donalur nominibus,580. Probat lapides aediliciisui, 471. Difficilesemper, quod facimusinvili, 239.
Salvatornullumdoctrinassurcvolumenreliquit, 555.Ante Diospolis parva civitas/Egypti,357.
ClirlsttittiCtellelatisl,888. DlsefptiloftifflSalus,pfajmiummagistrorurnest.,560.
Cibussolidusmyslicusinlellectus, lacteus moralis,953. DivitisEvangeliiquaeimprohilas,966. Mulliprobantur
Cidaris,quid?250. divitiiset paupertale, 320.
CinctoriumJeromiaj,quid? 811. Doctores theologiGraeciet Latini Judaizantes,422.Di-
Circutncisiovera, quse?541. slantiainter doctumsanclumel simplicemsanclum,735.
Cleopatroemorte regnumjEgyptiorumdestructuitl,341. Doctrinavetus et novasimul excolenda,552.
Clericaiusutilitas in quo sila sit? 809. Doctrinamagistrorummagis considerandaquam vita,
Couiamdimitterej luxuriosorumest et barbarorum,547. 948.
Concupiscentise uiillationcmvixutlus est, qui non sen- Dogmalumperversorummagislriac turpitudinis,qui?
tiat, 890.
Confessiopeccatorum,et confossiolaudis, 680. Duodecim,numerusperfectus,373.
NonConfidendum in hominibus eliam sanclisj13R;
Cogitationum thesaurum malarum peclus, 205. Deus E
non punit primoset secundosstimulosCogitationum,200,
201. In Ebrielateslalusmentis evertitur, 551. Nonsolumin
Conjugalisdantur monila.206. poiione vini, sed in omnibusrebus ebrietas ostendiiur,
C.onscienliapeccatorumiucet in facie, 73. Porlal lor- ibid.
menlumsuum,qui propriatorquetur Conscienlia,183. Ecclcsiacapit bonoset malos, 892. Non potest habere
Consolatiom miseria,qure? 650. mundiliam,qui extra EcclesiamDominiest, 74. Nihil pro-
COhsummatio dUbiUx<Jst,359. fuitgentibuset haerelicisinsultasseEcclesiretemporeper-
Conversntiofiiix, Iftqua inimici nullatnreperiutlt occi- secutionis, 423, 424. QuomndoarcanumDei violaturin
slonem, 659. Maisfc Coiivefsationisexemplum multoscor- Ecclesia,76.Simulaefftreperiuntur in Ecclesia,205 Sim-
nlmpit, 185. pliciconlentus fide, quomodoversatur In ea, 61. Solent
Corin Seripttifa, peclus et mafnilVequsfinoinlnenlur, principesejus opprimere.plebpm,107. Superbiapraeposi-
145. Cor novuin Israelis, et cor noVtmigentium in quo lorum mullosejicit de ea, 412. Perieulnsumest de srn-
posilum, 217.NonrevertendUmCbrdelll /Egyptuiu,360. tentiis iuagistrorumEcclesia-juclicare,682.
Alia Correptioest adversariofum,alla filiaruttf,126. Ecclesiasticiab haerelicorumtcrrorenon sunt securi,
Creatof tiiundlcontempiusab hserelieis,qui nOrireci- 391.Graviorapeccant,180.
piunt vetus Tesiamentum, 6. Omniscreatura ad compara- EditioLXXfepudiataa magistrisEeClesiaa,645.
tionemCreatoriS immUnda cst, 575. ES creaiurarUm or- Electrumauro argentoquepretiosius,8, 812.
dine et constantiacognoscimusCreatOrem, 493. Ex cfea- Eleemosyiiacui facieuda,208. De furto non debetfleri,
turis Creator intelligilur, 642. ibid.
OmnisCreatur»bonaa Deoconditaest, et perfecta, 335. Eliamesse Phinees Hebraaiex ApooryphispersuaSum
OmnisCreaturaDei notitiamfulgurat, 16. liabent, 813.
CrucisChrisli litulus, cur tribus generibus appellatur, EmathvocantSyri Epiphaniam,598.
568. Engifddict Engallim, quidsinl, et significent(591.
Ciibitumet Cubltus,idem est, 473. Eplii, iiatus, corus, siclus, minasive mna, quid? 563.
Cyrusregnavit in Persis; subversoAstvagfefege Medo- EpiphaniorumcliesvenerabllisteinporeHieronyuii,6.
rum, 41. Babyloriemcejal el CroesUin, 226. Epiphanius, 61 NiniusSecundusscripseruntde nalura
lapidimiet gemmarum,534.Ulerque laudalur, ibid.
D Episcopiproliibenturet omnisordo Ecclesiastic.us indn-
et
cere in Ecclesiamincircumcisoscorde carne, 541 , 542.
Daniel Etinuchus,920. QuibusllriguisconscrlptusSst li- Eorumsupercilium,et viliadamnantur,410.
ber Dariielis,.627. CalumniatoresliistoHaaDaniSllsfeji- EpisiolaB.PetriadHebraeos,cureiconlradicituretdubia
ciuutur, 635.CalumnialorEcciesiaeDanielemfeprehehdit, esl, 335.
et confutalur, 635. Quare Noe, Danic-1et Job, cseleris EnislolaB. Barnabrcinler Scriplurasapocryphas,531.
omissis,soli nominanlur,137. AliosdebemusErudire, 416.
Darii tres, 677. Duriuset CyrusimperiumChaldasorum Esauet Eliasvlri pilusi,416.ElymologitenominumEsau,
siibverierum 651.Uuuitifuit sub Darioet Cyro regmlm 201,
Persarum el Medorum,659.Dariusvictusab Alexatidro, Ellmicimercedemrecipiunt, sl quid bonifecerint, 353,
673. Elymologia;falSorumUominum uonsunt fingendse, 319.
In decem Decadarun;numero plenus et perfeclus tlu- Eusebiilibrum OrigenisnominePamphylimartyrisdo-
merus, 479. navil»207.
Decalogusnortsolldaesca, sed lactea, 952. Lex in Evangelio, et Evangeliumde Lege nascitur ,
Decimarumvariaespecies, 565. Hebfseoruinde iis tfa- 511.Jtinctasilii sutil Evangelia, hxrenlque mutuo , 13.
ditio, ibid. Nihiliuiis , qtiod non luceat, 18. In Evangelio virtnlis
Deus benignuset severus, 872. Detis prudentiaexten- aiiginenlumSupra Legcni, 210. EvangeliumHebreeum
dit coeluni,795. Deus fundavitterram-Fnrlitudine,793. Nazarsenrum, 138.
Detts fundavil terrani saplentia, 795. Deus Ignisconsu- EvilmerodachOliusNabuchodonosor, 651.
mens, 861.Deusqno sensu igniset lumenappelletuf,868. Expedit ut nonexaudiantura Deo, qui nesciunt quid
Deus impressitimaginemsuamanim-enostrre,deiude Dia- illis prosit,91.
bolussuam pi r peccatum,865.Deusincboata tristibus,in Excelsapericulosiusstant, 655;
laetisdesinit, 756, 767. lieus loquiluf per angelurti,858. ExploratoresTefr» sanctaeGeotnelraefnerunl, 524.
Dfus nonest omniilm,805. Deus percutit primum,deinde Expositionem ridiculamaffert Hierotiymus,323. Quae-
sanat, 861. Deus praeceptorsacrorum Scriptorum, 815; dam alire non probantur, 218. Falsa Cxposilionon est
Deus ifi punipndoienlus, 714. NomenDei qtiatuor litte- receptain Ecclesia;640.
rarumineffahile,327.Nullnconcluditiirioeo,quiaomrllapu- Ezechielquare vocalurfi!iushominis,b9l.Inesposilione
gllloconcluiit, et pahno, 485. Id quod haereticlappcllant visionis Ezechielismuleesunl .ludaeoruin synagogaa, 7.
lii Deocrudelitatem,sonalelementiam,236.InDeonihilest Ezechiel et Abacucnon in spiritu , scd in ipso corpore
corporale,82. ClemeutiaeDei est, male fietasiibvertere, translati, 52. Ezechieltypus Christit 884.Octo circum-
362.Ubi similltudoDel est, ihi et plenittidosapieutiae,339. stunlirevisionisfizecliielis,S91.
Futurornrhscienlia soliusDei est, 628. Alta et profunda Ezecliielvol-ns , et nou coactusvaficiaatur, 934. Pru-
Dei, cur vulgo non proferetida?349. Vult omnes salvoa dentia ejus, 369.
fieri, 208. Dormire et vigilare Del quid? 679. De Deo
etiam vera dicere periculosum,891. Nomen Dei tetra- F
gramuiatoiivquld proprie significet,.922. Mente et ser-
mone Deo inserviendtiui,501. PraesentlaDel impedit ne Fabula genlilisexponitttr,88.
peccemus, 88j 255; OblivioDei urlde? 182; Ornniaquse FamesJtidoeorum,quaj?817.
absqlieDeo sunt, hon sunl, 302.Nonhominihus,sed vitils Fatuitnsa scienlia, 778>800;
irascilur, 649. Percutit delinquenteSjut percussoscorrt- FaluumDei sapientiusest Uoininibus,600.
gat, 23, 64, 68, 276. Locusejus est ormtis,in quo hospi- Filia Feminarum,pleonasmus,710.
tium irivenit, 31. Non colisideratverba loquentium, sed Fenestra3loxicre,qua2?4TC.
corda, 135. Fide sua unusquisquecorouabitur,et impielate damna-
Dii, qui appellantur,552. bilnr, J16. ServahdaFhJtesetiam iritbrhostes, 198.
Diacoiiuspublicerecitabat offereiitiumnomina,209. Figmentaet fabulaeVeterum. 658.
Dierum parvttatismeditatio,quidin nobisoperatur,359. Figura rolundapulehrior, 498.
7-»: INDKXRERUM ET Vi&BORUM INSIGNIORUM. 7B8
Filiositialosmulti parentes sadcti habehl, et econtr&fid,
201. Famisnecessitatematres eomederuntFllids , 51. I
In Foruace Dominus Salvator cum tribus pueris juxta
quosdam,643. Illusionesnocturnaeab inimico,589.
Fugitivorumurbes, quae?604. Imaginemccelestisgerit animanostra ex crealione , fet
Fulgura ex nubiumcollisionegetieraritur,798. per poenitentiam:imagiuemvero terrestrisper peccatuni,
Furor sumptuspro eo , quod mentisconsolidatmolli- 865. Nullusbominumqtii aliquamimaginemnon habeat,
tiem, 502. sive sanctitatis,sive peccati,86.
Impii se abscondunta facie Dei, 859.
G Impii seminanttriticum, et melunl spinas, 809.
Impiorumres pfospersBiuhac vlta, 818.
Gabriel,Baphael, et Michael,quid significent?675. Inaures unde dicantur, 155.
Galaadet Auran,quid? 600. Infantiumcorpora,slatimut emittuntpr ex utero, lavari
Gentilitasnou ignoravitmajestatemDei, 156.Gentium solent, 146.Solent etiamab obstetricibussale contingi,
religio aJoral omniagenera bestiarum, 86. Error Genti- 147. Infernusvocaturfacus, 340.
lium qui omnequodsupra se est, deos putant, 646. Voca-
lio Gentiumnotalur ( 577. Gentes forlissimoe,quae? 309. Infidelisnihil in mundopossidet,564;
tina gensquinqueappellatanominibus,291. Reversioab Iniquilate, est cogitareverilaletnDel, 679.
Geuufleclere.Quibustemporibusgeuua sunt flectenda, Iusidisedeclinandae,659;
639. Inlerpretatiopericulosa,118*k
Geometriaars philosophorumpropria,524. Ira Dei necessaria,879.
Gergesaquidsiguificei? 751. Iris, quid? 22. Numquamapparetnlsiio pluvia,ibid.
GforiaD?o quomododanda? 832. Tsaiaset Jeremias quiddifferant?W2.
Gloriariquibusde rebus deceat, 810, 811. Israel peecayilprirnum,.deindeJuda, 869. Israel levius
Gloriatioarrogansslutim punita, 650. t peccavitquamJuda, ibid.Israel penilus a Deo repudialuf,
Graecorumauctorumnondebemusacquicscereauclori- diumJudam 871. Israelidaius est libellusrepudii,871.Israelis repu-
tati, 297. nori emendavit,869. Israelitaecolelianl idola
Ex Gratia, non ex merito plena perfectio, 577.Intef- in iEgypto,261. Qui perierunt in deserto, nonsunl deleti
dumGratiaDeiestresistere imprudentiae,30. de libro viventium,229.
J
H
Januarius, hiberni frigofiscOlltinetpfitiCipaiUfri,541.
Haereseoncompugnatiointer se , nostra victoriaest, Undesic dictus?ff>trf.
451. Hreresissaevissima,quae?331. Javan Elymologia.SH,316.
Haerelicisnnt lignumfrondosumet sterile , 873.Haere- Jejuniis, et vigiliisDeus flectendus,661.
tici oratoressermoniseleganliae, non auditorumemcnda- Jeremias et Ezechieleaderri, et eodem tempofe pro-
tioni studentes, ibid.Haereticiiiotantur,562,563.Superhia plietaverunt,116.Jeremiasab utero sanctlis,791.Jeremias
eorumquaiita?205,476.Dictigigantes poteiitissimi,389. a cunabulis propheta, 845. Jeremias propheta eximius,
PriricepSeorumiliabolus.ibid. Oinnesinsani,59t.Cavendi 746.Jeremias qtiotetnpore proplietaverit, 745. Jeremlas
sunt,393. Viilpiuinsimilps, 124. Qtiare volucresdicli et fignra Chrisli, 747 , 844. Ple.raque ad Jeremiam clicta
bestiae, 459.Habitantin parielinis et desertis , 403. Cor Cliristo conveniunt, 741. DifferentiaJeremiarti inler et-
eorum,lhesaurusdogmalumpprversorum,56. Citocorrulmt fsaiam, 792.
dogmatahaereticorum,127.Haereticorumconversaiiodis- Jericliontinifluviisacramenlum,590.
soiuta,908.Haerelicusbonaevitrenoceutior,947.Haeretici Jerusalemin niedioinundisitam, Propheta lestatur, 49.
coiloquiumpericulosum, 95i. Quasi tem|K stas veniunl Piiulatim gloiia Dominircceditde ca , et qiiomodo, 112.
contra Ecclesiam, 418.1'ereitnt extra Ecclesium, 380. IIII;ictaie ejus, qnanlae? 271.Multosceleratlora peccavit
Iuiitanturvirosecclesiaslicos, 459. Oblatioeornmnon iu quainSamariaet Sodoma,26t, 779.Iu capilexviEzechie-
Dei cultutn.sed iu daenionumcibimiproficil,ibid. Quando lis sub persona adullerre et merelricis exponilur, 143.
haereticidoctoresEcciesiaeputant sibi traclitosad devo- Lerena appellatur, 218. Templi et urbis JetUsaletnsub-
randum, 418. Eornm tela igne S. Spiritus a iloctoribUs versio, 277.
succendenda, 455.Deumcrudelitatisnotant, 67. Doclri- Job quo tenipore, 919.
nain veteris Teslamentirejiciunt, 178, 199.Nonuinuliir Jonasquoftigere cupicbat;698.
testiinouiisScripiurarumsibi coliserentibus,oSO.Vocantur Jortlnnis,unde nonien habct?317.
bestirevitiis emjfalae,581.Quantumin se est, Scripluras JosephusoniniaHebraicarumgentiuuinoniinaexposuit,
inaculant, 412. CoUsuetudoeorumin itsu Scripturarutn 446.
arguitur, 161. Turpi sonitu Deum blasphemant,91. Lava- Josiasiu peccatispopufipecealorismortuusost, 138.
cra eorum, 146. Impellunthsereliciul celanda efferantur Juda peccavitpost Israpiem, 868. Judagraviuspeccavit
in publicum,882. quam Israi-I.869.Juda penitttsa Deo repudiatur, 871.
Hebraeorumtraditio de Cain, 516. Fabula eorum de Judrea regio pulcherrima, 225. Si Judaeiterram a Deo
rege Hiram,337. Longaefabulae,658.Hebraeisincuniben- proniissaninou receperunt causaest eorum incredulilas,
dum, 498. ibid.
Heracliustyrarinus,329. Judrei circumdabantcapi-
Herodotusplenissimescripsit de Cainbyseet de omni tibus suis,eorumquemagislridecalogum
280. Azymorum dies et Scenopegiresoleiuuitales
/Egypto, 352. eorum, 388. Quandocelebrabantur, ibid. Statuam Baal
iiieronymussolebatadhucpuercryptasmartyrumingredt posueruntin templo,271. Quidamsibi vindicarunlfrttstra
el circuire, 468.Pulchreeas describit, tfcirf/Hieronymus regnumJudaicum,231.IinpudentiapopulfJudaici, el Dei
contra Helvidiinuscripsil, 538.Nonuno tnodosemper ver- erga eum pietas, 235. Caialogus impielatum ejusdem,
lit, 527. Qutestionemproponitel solvil, 649.Non curat 320. Cassaeorum vol.a,41. Usque hodievfelamenliabent
vitia sermonis,sed , etc, 472. Fatetur obscurilalemscri- positum in veteris Teslamenti leelione, 27. Quaerebant
pturae,475.Servalconsuetudinemloquendi propter indo- per prophetas quid scire cupiebant, 222. Audiebant pro-
ctos, 590. De verborumgeneribus cur clisputat, 653. phetas ad aurittmvoluptalem,honad animaesalutem, 404.
HumililasHieronymiet niodeslia, 201 , 298, 452 , 462. Non ultra merentur habere prophctas,69. Ridebantdis-
Seipsumeastigal,469.Socraticumdietuinsuuin facit,510; crepanliam verborum in codicibusLatinis, 432. Eorum
Citatopusauctorissuae aetatis non ignobilis, 403. Vitat interprelationes,444,453.Quocibopascuutur,44.Propler
aemnloset calumniatores,387.Invidosarguit, 401. hona hujus sreculioperanlur, 46. Deus nonvult morteni
Hircus.quare in sacrificiisoffertur?553. eorum, 217. Populi Judaici et Christianidiscrimen,602.
Historiaeisdemlineis currit, quibus et Iropologia,483. Judiciiciiespavendus,359.
Scri|itorestiistoriaruniBarbararum, qui? 651. Jovis simulacrumstans in templo,716.
Holocaustum,quid? 568. Juramenti fidesinviolabilis,194.Finis estcontroversire,
Homines,qui non sunt, 911. Imago D.i in hominefacta 150.
increatione, siinilitudoin baptismale,331. Duo interiores Justitia in omnibuscustodienda,564.Qaomodoiniquitas
homines,641. jttsiificet,et justitia condemnet?964.
Humilitascordis commendatur, 642. Arrogans metis
ofTenditDeum; humiiisad mlsertcordiamprovocat, 522.
Quantocumque sludioad alliora lendimus, in infefioribus L
nos pntemuscollocatos,530. Quantoquis sublimiorfnerit,
debet timere, ae corruat, 160. Labyrinthidescriptio,561.
709 INDEX RERUM ET VERBORUMINSIGNIORUM. 800
Lacus,quid? 661.LacusTyberiadis,Larius, et Benacus, verba Hebraicain translationibuscorrupta, 470. Unde
590.Lacus pro cisterna, ibid. vpcabula.etNominaHebraeavarie interpretantnr, 316.
ct
, Lamentationes,carmen, vaequibus conveniunt?27. Nonusnumerus, doloriset pcenarumest, 277.
Lana Miletoea,316- Nossepeccatum,et nossejustitiam,quidsignificel?813,
Lapisspecularis,501. 814.
Leaenaenatura, 664. Nubesallegoricesanctossignificat,796, 797.Nubes est
Lectiovariansnotalur, 589. sanctus,797.
Leonumrabiesin foveaconclusaab angelo, quare? 664, unusquisque
Numerusdtialisapud Hebraeos,671. Mos Hebraeorum
Leviticaetribui civitates XLVWdantur ad babitandum, et veterum Latinorumin numeris supputandis,695.
603. Nunlioruuiconsuetudo,651.
Lex repudiiqualis? 871. Legem occulte audire,quid?
833, 834. Ejusinterpretatio, sacerdotisofiiciumest, 78.
Docendifilii et filiaejuxla Legem Dei, 724. Praeceptum o
in
Apostolicum Lege manifestum, 5 83.
Liber duplex, bonuset malus,669.
Libertashumani arbilrii, 790. Oblivioveritatis velox, 635.
Lignumin panemmittere, quid? 815. Obolus,quid? 564.
Lini incombustibilisgenus, 503. Obscuritassermoaisnasciturex tribus rebus, 507.Cur
A Littera interdumdiscedendumnecessario,905. Ama- multanarrantur obscure,564.
ritudo intelligentiaelitleralis, 587. Parvitas litterarum OccidensOccidentis,quomododicitur CanticumCanti-
Hebraicarum,239. corum,etc, 308.
I.uciin templone plantentur, 873. Octavusnumerus perfectus,485.
Ludentes propter peccatipericulumfugiendi,853. Offerenliumnomina,quaesanctificatasunt Domino,non
Luna apud Graecosa mensenomenaccepit, 353. sunteorumquibusdala sunt, sed ejus cujusnomine possi-
Lupanarccetushsereticorum,956. dentur, 607.
Operabonasola prosnnt, 79.
Operandum,dum diesest, 851.
M OppianusCilix poetadoctissimus,593.
Orationis necessitas, 499.Clausulaolimadditain Ora-
Madianilarumopesin gregibus,285,286.Adjacentlerrre lione Dominica,60t. 810.
Arabiae,286: AppellanturSaraceni,ibid. Origenes presbyter, Origenes multorum odio, et
Ad Majorapervenimusper minima,514. invidia laborabal, 800. Origenes se pro erudito haberi
Maledictusqui non auditverba Dei, 803. agnoscit, 801. Origenes Hebraeumaudit, 925. Ejusdem
Malitia noslrainebriat Deum,679. PrincepsMalitiaeet allegoriseimprobanlur, ibid. Arguitur,697. Notatur, 644.
Otiositasvitanda,183.
ejus discipuli,diabolinominantur,345.
Malis prementibus, majorem habemus fiduciam in
proximo, quam in nobis, 46. P
Marcionhaereticus,784.iMarcionis dogmaet blasphemire,
90.91.
Mare Mortuumquare sic dictum, 590. VocatScriptura Pammachiiet Marcellaemorsnuntiatur Hieronymo,1.
pro Siiu terroeJudaeae,mare occidentem,583. Parabolaeet oenigmatisnoliones,190.
B. Mariasemper virgo,538. ParadisusmonsDei, 355.
Medorumregnummajus est quamPersarum, 656. In Parentibus et proximis contaminari, quid? 553.
Nilr.lprodest vidisseet audisse,nisi ea quaevidentur et Parentes post Deum diligantur,ibid.
audiuntur,in Memoria?ihesauroreponanlur,466. Parlem petere cnm Christo,cum Prophetis, cum apo-
In Mempbitemplum est Apis,357. In eo oraculacon- stolis, quid?851,852.
sulta respondent,157. Metropolissuperstitionis,ibid. Passionesquatuor notantur, 12. De his plenissimescri-
Me.nsjuocta Deo provocatejus clementiam,nonvicinilas psil Cicero,tbid. Quatuofvirtutes eis oppositae,de quibus
Ecclesiarum,523. idemauctordisputat, ibid.
Mensissecundumlunaecursumsupputatur apudHebraeos, Adepiscopos, presbyteros, et diaconossermo divinus
353. Menses Hebrasi numerant juxta lunre cursum, 683. dirigitur, 409.
Mensiumraiio, 6. Patresnostriduplices,807.
Metallorumspeciesnonfaciledignoscuntrustici, 257. Paulus nomine Benjamin intellectus, 920. Apostolus
In Metu semper debemus esse, eliam post victoriam, Paulus poelam Graecum vocatprophetam,121.
614. Peccatum mortem sonat, 725. Peccata nostra causa
MichaelprincepspopuliIsraelitici, 528. omnium malorum, 53. Quo sensu Deus punit peccata
MinistrorumEccIesiaesuperbiadeculitur,591.Servientes patrumin tertia el quarta generatione,199, 224. Peccata
ministerioDei, virlulibussint,praediti,491. nou requalia,conlra quosdametmaxime Stoicos,99. Pec-
Misericordiam ad praesensnon mereri, magnaeinterdum cala levia pro necessitatibus carnis, 551. Non tcmp.re
felicitaiisest, 92. indulgeutiaPeceatoribuspollicenda,649. Tormenta,eorum
Montanusconfutatur,933. remedia, 269. Unusqnisquesibi parat.supplicia, dum non
Montestenebrosi et Iticidi,qui? 852. vult errata corrigere, 136.MortuiPeccatisquotnodoresur-
Morticinium,quid? 45. gunt, 436. Quid prodest peccatoribus,525. Duo genera
Morumdiversitasvariis signaturnominibus,451.Unus- peccatorum, 900. Peccati et virtutis comparatio, 959.
quisqtiftpro Moribussuissortilur vocabulum,25. Malecredit quicumquepeccat,961.Inaequaliapeccata,962.
Mulierumaurei circuli, 155. Peccatorumsuperbia, ibid. Qui peccat, ex diabolonalns
Mundusin sex diebus factus, 472. A GrrecisCosmos est, 807. Peccalores a Deo separantur et dispergtinltir,
dicitur, 493. Dei misericordiae est, ut mundihujuspereat 824. Peccata noslraanimisnostris inscripta, 864.Peccata
abundantia, 549. Redarguendiqui putant mundum non nostra ex nobis, bonitas nostra ex Deo, 865. Peccata
esse periturum,632.Quotannosenumerabantaliqtiiusque tliversa,diversisremediiscuranda, 867.Peccala quaedam
ad consummaiionem saeculi,41. Muudihujus oninisgloria sanantur poa et nitro, quaedamspirilu combuslioniset
instabilis, 55. Omnia orta in mundo occidunt, et aucla pcena,867.Peccata sua dupliciarecipiuntquidam,quidam
senescunt, 79. simplicia,865.DignitasPeccatorismajoremhabet poeuam,
Muneraquaeparvasunt, majoribussunt praeposita,610. 184. Non liberantur de gehennaeignibus merilis paren-
Miinllloiies,aggeres, caslra, arietes, 37. tum. 138.Dominipropitialionesolvanlur,529.
Pelusiumappellatur robur jEgypli,553. Habet portum
tutissimum, ibid. Cur a poela vocatur lentis Pelusiaca?
N ibid.
Perdix animal callidum, 782. Perdix animal salax, et
Nabuchodonosorfuror et amentia, 650. Successofes impurum, 783. Perdix symbolumdiaboli, ibid. Perdix
ejus, qui? 651. pullossuosaestuservat, ibid.
Naphlha,qnid?641. Perfectio in quo posita, 537.Gradus ad Perfectionem,
NavesLiburnae, 704. Secunda navis post naufragium, qui? 588, 589. Exhortatio ad perfectionem, 577. De
erubescere, 969. dupliciperfectioneloquiturApostolus,ibid.
et
Necessariisquomodoutimur, corpus circumcidimus, Persecutio fuit in toto orbe sub Diocleliano et Maxi-
841. raiano,435.
In Niliinundationemos jEgyptiorum,358. Persidis reges post Cyrum, 665, 691, 692, 702.Suc-
Ncitnimim diversoruniInterpretntiouos,598.Nominaet. cessio fegflm Persafuni, 59< Mos apud Persas et Indos,
801 INDEX RERUM ET VERBORUM1NSIGNIORUM. 802
697. Persarum et Lacedaemoniorum victusparcior, 664, Quinquagenarius numerusperfectus,478.
665.
Petrae,quisint?852. R
Pestilentiamorbosanimorumcreat, et regionesvastat,
212. RabbathmetropolisfiliorumAmmon,249. Philadelphla
Peslilenshomouniversapopulatur,ibid. nominatur,285.
Pharaoniselymologia,341. Rabdomantia,quid?249.
i Philosophiel doctoresmulticumsuis sententiisnotan- Bapina omnismixtaest violentioe,208.Sancta violenlia
tur, 130. Quasdameorum sententias non probat Hiero- ct Rapinaquae? ibid.
nymus,10,11. Error qnorumdam,88. Bationemquidamreponuntin arce cerebri, 10.
Pignus cuidebitori reddendum, 207. Rebla nunc vocaturAntiochiaSyriae,599. Nobilissima
Piscalio piscium,et piscatio nominumquid differant? est, ibid. Irrigatur aquisfontisDaphnidis, ibid.
851. Regionesvariaenotantur,49 et seqq., 444.
Pisciumgenera, quot? 595. Reginapeccatorumquae?753.
Plantationespeccatorum,753. Reges a majoribussuisnominasortiunturet retinent,
Poa berba, 865. 341. Successioregum Judaeorum,39.
Poderisundedicla, 94. quid?658.
Pcenaepro modo graduum, 930.Quidamdicunlpcenas '! Regislatus, Bebus novis novafinguntur nomina, 154. Quidfit in
impiorumnon esse perpetuas,302.SanctificatioDeiest aspecturei novoeet inusitatae,60.
Pcenapeccantium,537. Separatioa Christi corporepcena De Resurrectione generali non dubitat Hieronymus,
perpetuaest, 142. Signummisericordioe, d iflerre pcenam 435. Argumentumejus ad eam probandam validumet
peccali, 199. Non insultandum his qui Dei judiciopoenis manifestum,ibid.Resurrectiocredita a Judaeiset Chri-
traduntur, 110. 432. Hasresisnegans Resurrectionemcorporum,
Per Poenitentiamomnishomoetiamimpius polest sal- stianis, 492.
vari, 395,397,398. Provocamur a d poenitentiam priorum Restitutioomnium,855.
peccatorum,540. Anni centum viginti poeuilenliaecon- Betro non ambulandum,840.
stituti ante diluvium,678. Rhodus gforiosa navalipraelio,312. Beceptaculumest
Cn. Pompeiusprimus Judaeam subegit Romano imperio, omniummercatorum,quare? ibid.
599. Qua occasione cepitJcrusalem, 50. In Homanoimperiounumfactasunt omniaregna, 666.
M. PopiliiLeoaefaclum,715. Nullibesliaecomparatur,cur? ibid. Fortitudoet imbecil-
Quis PopulumDeidispergit, 582. Varii populinotan- litas ejus, 634.
lur, 387. TurbaeRomanorumfugientiumBarbaros,239.
Porphyriusscripsit conlra prophetam Danielem, 619. Botundilasomniumfigurarumpulcherrima,12.
Ejus impietas, quae ? ibid. Eusebius Caesariensis, Apolli- Bufinidiscipulinotati,401.
ei
naris, et Melhoclius respouderunt, ibid. Calumnia Ruinaanimrepriussanctae,300.Ruinrealiorum, exem-
relunditur,670. Refellitur, 634. Porphyriiexpositio, 683. 301.
Judaeorumet impiiPorphyriiexplanatioconfulatur,721. pla justorumsunt,
Portaesingulaeex propriiscausis ducuntoriginesnomi-
num,673. s
Iu Possessionumemptloaenaluraleest laelari,iu ven-
ditionelugere, 96. Sabbatumet eircumcisioin siguumdata sunt, 228.
Praedicatoreset doctores falsi, qui? 414. Auditores Sacerdotumvirtutes, 552. Commonentursacerdotes,
praedicatorum, 420. 568. Attente legant quae dicuntur, 549, 550 et seqq.
Proedicandi munuspericulosum,752. Altari servientibus caslilas commendatur, 549. Munda
Praelatiet Presbylerialtente legant quaedicuntur,395. in conscienliaet mundisvestibusdebent sacerdotes ingredi
Preces sanctorumirseDei possuntresistere, 124. sancta sanclorum, etc, 547. Necrasis capilibus, nec
Primiet extremi terroe,qui? 782. comadimissaaccedant,ibid. Non tantum gaudendumest
Primilias laborum et virtutum offerre, quid? 566. sacerdotibusad oblationemmunerum,quantumlimendum
Populus offerre debet priniitiasprincipi, et princeps ad honoris condemnationem,si eo abutantur indigue,
offerre pro populovictimas,567. 555, 556. Grandis eorum dignitas, sed grandisruina si
Principibus monita danlur, 560. Vicinia principum peccant ibid. Victimaepopuli, refrigeria eorum, 585.
laedithumiliorem,ibid. Quomododebent uti bonisEcclesiae,581et seqq. Con-
Priscaet Maximillafalsreprophetissae,130. gregatio divitiarumin ipsisdamnatur, ibid.De sacerdota-
Profectus universorumredundant in principem,560. libus vestibus librumediditHieronymus,548. Sacerdotes
Semperad altioraproficiendum,479. Serapidis et Isidisradebantcapitasua, 547.
Non Promiltere, meliusest, quampromiltere, et non Sacrificia,quibusdelectaturDominus,535.
facere,550. Nihilin hoc Saeculoperpetuum,521.
Propheliaeobscuritas,564. ." UniusSaeculitempusostenditur,324.
multiIn captivitateBabylonica,879. Con- Salomonegit pcenitentiam,524.
Prophetae ProSalute servorum Dei reges-adversusaliosconsur-
suetudo Scripluraesacraein prophetarumnomine, 121.
Nomen prophetarumbonis malisque commune, 122. gunt, 367.
Vaticiniumfuturorumquaeritura propheta, 78. Magna Samaria dicitur majoret senior, quare? 261.
fides, et grandis audaciaprophetarum, 144. Prophetae SamsonlypusChrisli,550.
prophetabantsponte et nonex necessitatespiritus,933. Sancta sanctorumquinampolluerunt,76.
Prophelremedicianimorum,840. Prophetre vexationibus 390. Sanctusomnisamatura Deo,698.Nullus foditcisternam
obnoxii, 752.Prophetaeomuibuspericulis obnoxii,ibid. In Sanctisnihil sinistrum,506.AdruinamSanctorum
Qui prophetarumfelicilatemassequi student, vitamipso- gaudent homineshujussaeculi,287,295.
rum imitantur, 855. Nonsequunlur in quibusdamordi- Sanctia Deo congregantur,824.
nem bistoriae, 665. Donumprophetiaenon sernper fuit Sanctiscribunturin coelo,790.
in prophelis, 415.Currepetunt qure Mosesscripsit,555. Sanctivexationibusobnoxii,752.
Proverbiumpromelaphorasumptum,275. Sanctinon seabscondunta facieDei, 859.
ProvidentiaDeiomniagubernantur,9. Sanctidebitoresnon sunt, sed suum tribuunt unicul-
Proximus hominis, omnis homoaccipiendus,205.Vix que, 842.
ullus qui nonopprimatproximumsuum, 207. Sanclusa Deo gignitur, 806.
In Psalmis carmen Lyricum,351. Ordo historire[non Sanctusamaritudineplenus,854.
quseritur in eis, ibid.et 665. Quaestiode ordinePsalmo- Sanctusunusquisquenubes est, 797.
rum, 664.Tituiuspsalmorumquorumdam,638.Psalmivtu Sanirjuxta litteram eslmons, etc, 505.
etLxxxinprotorcularibusinscripti, 566.PsaImusxnvper- Liber SapientiaeinscriptusnomineSalomonis,155
tinet ad sacramentumChristiet Ecclesiae, 608.Psalmus ApudSalaminamcertamennavale,702.
cxvuiplenuspraeceplorumet juslificationum, 212. Scipionesfratres, 710.
PtolemaeusPbiladelphus,704. PlolemaeusLagi filius, Scorpiiplaga,25.
705. Scientiarumutilitas,S96.Sacramenlaintelligentioe Scri-
Pygmaei, unde dicti?310. Pf»"« exponuntur, 515. In divinis libris iuterpres
rex
Pyrrhus Epirotarum, 7 05. mhil debet auferre, cur? 15. Triplex modus
172. Natura intelligen-
dj Scnpturas , humana totos Scrinturae
thesauros non potestpercipere, 27. Mysteria Scriptnrce
Q humanussermonon potest explicare,503.VerbaScriDtu-
Quadragintanumerusafflictionemsiguificat,349, 494. rarumin opera vertenda, 79. Quidamsibi promittuntScri-
803 INDEX RERUM ETjVERBORUM INSIGNIORUM. fP4
pturarumintelligenliam absque Dei gratia, 724.Abusus sul)Slantia,et potestas Patris el Filii, 208. MysteriumSS
lestimoniorumScripturrecedificatlupanar, 172. Proposi- Trinitatis adiimbratum,488.Trinitascingitet vallalomnia,
tum Scripturre,non exteruam liistoriam texere alisque 518. In SS Trinitate vera datur propiliatio,530. Omuis
Judseis,sed, etc, 701. Rcgula in Scripfurisobservantla, intelligeulia lam littersequainSpiritus, etc, perlinet ad
394.ConsuetudoScripturaesancUe, 052. Scriptura qui- sacrameutaSS. Trinitalis, 481.
busdamfons,quibusdamputeus, 166. Tristalrequi sunt, 266.
Scriita vendentes, 313. Tyrus melropolisPhoenicis,294. Ejus vastalio,296. De
Senioresplures reprobati, et junioreselecti, 508. ea fit quaestioet solvitur, 297. Ex insula facla esl penin-
Sententiaaudax, 531. stila, 299. Pulchrittidoet divitiaenaviumTyri, 30t>,307.
SephamaApamiamvocaulHebrrei,599. Describiturquid unaquaequeprovinciamitlat Tyrum,307.
SeptentrionalisplagajuxlaHebraeos,597. In Tyro usque hodie commerciaomniuin gentium exer-
Septuaginiaeditio repudiataa magistrisEcclesiae,645. centur, 303, 311.
LXX deceptl similitudinelitlerae, 600. LXX tremslatio
scriplorumatque lcctorumviliodepravata,54, 401, 474. u
ScholaomnisJudajorum quioque lanlum libros Moysia
LXXtranslatos asserit, 55. LXX mulantes ut voluerunt Unicusnumerus perfeclus,495.
Hebraica nomina, 474. Quaeilamin LXX interprelibus De Usurain omni specie prohibitalocuscelebris, 210.
omitluntur,quare? 159. RuborVultus, pudnrisindiciuinest, 73. Obflrmatiovul-
SermonesDei potest qtiis tacere triplici ex causa, 33. lus, severitatisindiciumesl, 38.
: Sexus nonest in ccelestibus,20, 94. Uter omnisimplebiturvino et qualenus, 821.
Siclus,drachma,hin, quid ? 44. Uxore bouanibil viro amabilius,206.
Signa apud Barharas naliones quare fiant per servos
Dei?662. V
Simililudoet aequalitasin quo differunt? 531.
SimonMagusbaplizattisiu aqua, sed nou in salutem, Valentiniani confutanlur, 898. Valenlinianus haereli-
146. cus, 818.
Solis cursus, et aliorumsiderumdefinilur,17. Vas liiteum,vas testaceum,792.
Solemnitatesduaenotaiitur,qure non sunt in lege Mo- Valieiniumjuge uon potesl liuinana fragilitas susti-
saica, 569. nere, 394.
Solusquissedeat, 853, 854. VenereaomniapurgaiioneIndigent,719.
Soniniapropheticasoli Deopatent, 635. Vcntorumet spiriluunithesaufl, 798.
Spcctaculadamnantur,226. Vrrba interioris hominiserumpeiitiapro signosunt, 85.
Supcrbia proprium diaboli peccatum, 181. Verilatemnonmeretur andire, qui tentaiidi animo in-
OmuisSuperbiaoffendilDeutn,77. terrogal, 154. Velox oblivioverilutis, 631).Libentiuser-
MateriaSuperbiredivinae,963. rant aliquiquamdiscantverum ab remulis,587.
Superbiam ruina sequitur, et humililatem gloria, 258. VcrbumDei deslruit etaedificat,735.
Supplicia sanclitalem pariunt, 818. Vinuin sauctorum, 823. Viuum impiorum, quid? 119,
Suppliciaiuipiorum aliis prosunt, 823. 823.
SusismetropolisElamitaruro,672.In eaDanielexslruxit Yii-lusvilio 865.
turrim excelsam, ubi condunturcorporaregum Persanini ' Naturale est,anliqitior, ul liniorecogento, Vesicalaxclur, 245.
pt Medorum,ibid. Hujus custos et SacerdosJudreusest, Vt-tustasomniaconsumit,80.
ibid. ViclorinusRliPtorcilatus, 507.
Syene turris in extremls finibus JEgypti sita est, 356, Vigintiquiuque numerus rmmquamin bonam partem
360. Ejusdescriptio,345. sumptus, 107.
In Syrisiugenitusnegotiationisardor, 313. Cur Villaepertinent ad jura urbium, 610.
Alia VinculaDomini,alia diaboli,42.
T Vinea licet pulchra, si calamossubtraxeris, arescit ca-
lore,221.
Taphnis, civitas regia, 359. Virginitasnon exigitur, sed offertur, 579. Privilegium
TemplumLibanusappellatur, 190. Voxde ejus adytis Virginalein qttopositum?554.
exisse dicilur.etc, 110.Nihilabsque ralione cl mensura VitianostraDeumamaruinefllciunlet crudelem, 113.
factumest in lemploDei, 502.Omnesejus parietes diver- Per parva vitia majoramonslranlur,85. Jugulat qui vilia
sis idolorumimaginibuspingpbanlur,85.Auliochiidoliun, non increpat, 409. Quidamaesiimaritad Deum noii perti-
712, 722.Tribus annis pollntum, 721.Templum ab Eze- nerc vilia nostra, 88.
chiele descriplum,niultoaiigustiusqnam templum Salo- Virtus rara est, 388.Noncerta virtulis possessio, 609.
in
monis, 464. Per portam Aquilonisingredi teuiplum, Semper viruitibusconlradicilur,602.Per virtutes, nomen
etegredi per portam Meridianain,et econtrario, quid? et dignilatemducis consequimur, 574.Primus ad virtu-
578. tetn ingressus, qui?4S0. Qiiinna virtute caret, omnibus
ab
Terra promissionis Auslrali plaga juxla terminos caret, 14. CatalogusVirtutumjusli,203.
jEgypti, Rhinocoruraet torrente fioitur, 613. Quoinodo Quod VivificavitDeus, ab ipso, auttb aliooccidinon
intpr Tribus divisa? 612. Terra quatenus exterminata polest, 755.
sit, 809. X
Thabormonsin Galilsea,612.
Thamarhodie PalmyranuncupaUir,601. HancSalomon
miris operibusexstruxit, ibid. Xenophonswipsit historiamCyri,651,
Xerxis ortus et vietoriae,702.
DelitteraThau, quiddieitur? 96. XystiPythagoricipuichrasentehti»,280.
Themistoclismors,702.
NihilTheoriaet scientiadulcius,466.
Thesauri Dei varii, 798. z
Tiara, quid? 639.
Inter TribumJuda etTribura Benjamiuurbset templtim Zephronaappellatorbodie ZephyriiimoppiduraQlicire,
collocabantur,612. 598.
Trinltatisfnysteriumin una diviaitate, 492, 511. Una Zorobabelunde aomea accepit, 219.
S. EtJSEBli
HIERONYMI
STRIDONENSIS PRESBYTERI
OPERA OMNIA,
POST MONACHORUM
ORDINISS. BENEDICTIE CONGRF.GATIONE
8. MAURl
SED POTISSIMUMJOANNIS JJJIAJK » JLuLDl J§!dK HUJUS ORDINISRECENSIONEM,
DENUOAD MANUSCRIPTOS ROMANOS,AMHROSIANOS
, VERONENSESET MULTOSAMOS,
NEC NONAD OMNESEDITIONESGALLICANAS ET EXTERASCASTIGATA
,
PLURIMISANTEAOMNINOINEDITIS MONUMENTIS,
ALIISQUES. DOCTORISLUCUBRATIONIBUS
SEORSIMTANTUMVULGATISACCTA,
INNUMERISNOTIS, OBSERVATIONIBCS,
CORRECTIONIBCS
ILLUSTRATA,
STUDIO ET LABORE
VALLARSII ET MAFFiEII
VERON^E PRESBYTERORUM,
OPERAM NAVANTIBUS ALIIS IN EADEM CIVITATE LITTERATIS VIRIS.
EDITIO PARISIORUM NOVISSIMA
EX SECCNDAAB IPSIS VERONENSIBOS
EDITORIBCSCCRIS POSTERIORIBUS
ITA RECOGNITA
,
ATQUE EX RIlG£uTIU9 DEM,EClJL IS SIC DITATA
OT PR.ESENSEDITIO, AMPLITODINESOLA, C2ETERISOMISSISEMENDATIONIBCS,
PR.ECEDENTESOMNESEDITIONES,ETIAM BENEDICTINAS,
tertia seu triente materialiter superet,
parte
AGCURANTEET AD ULTIMUMRECOGNOSCENTEJ. P. MIGNE , CURSUUM COMPLE-
TORUM IN SINGULOSSClENTIiE ECCLESIASTHLE RAM03 EDITORE.
TOMUS SEXTUS.
VENIT APUD EDITOREM,
1N VIA DICTA D'AMBOISE, PRES LA BARRIERE D'ENFER,
ou PETIT-MONTRODGE.
1845.
ELENCHUS OPERUM
QUM 1N SEXTO OPERUM HIERONYMI TOMO CONTINENTUR.
'
In Osee commentariorum libri tres.
Io Joelem liber unus.
In Amos libri Ires.
In Abdiam liber unus.
In Jonam liber unus.
In Michseam libri duo.
In Naum liber unus.
In Abacuc libri duo.
In Sophoniam liber unus.
In Aggffium liber unus.
In Zachariam libri tres.
In Malachiam liber unus.
809 PRJEFATIO. 810
PR^EFATIO.
In duodecim minores prophetas Commentariorum viginti libros, quos nempe sunt, quot-
que fuerunt abs Hieronymo elucubrati, tomus iste in ejus partitione operum sexlus com-
plectitur. Tanlum ab hac illud excipias recensione Specimen Commentarii in Abdiam , quod
suae facturus erudilionis periculum, in adolescentia provocatus ardore et studio Scriplu-
rarum adumbravil: postmodum ingenio per aetatem magis subacto, delevit ipse, ex cjusque
animi sententia jam diu olim inlercidit. Nam quod ab his alios autumant docti viri, Tille-
monlius ex eoque Martianaeus, exstitisse Breviores in duodecim Prophetas Commentarios,
quos vel ipseS.Doctor postearespuerit, cum idem opus uberiori esl calamo perseculus,
vel sequior setas ultro passa sit interire : nos in generalis praefationis parte altera (ubi de
hujusmodi Hieronymi scriptis egimus, quas doclorum hominum judicio intercidisse lempo-
rum injuria existimantur, nobis econtrario numquam exstitisse persuasum est) ab omni
veritatis specie abhorrere contendimus, bonisqueopinor argumentis ita evicimus, ut nullus
dubitationi locus videri reliquus possit. Errorem diximus ex eo nalum, quod putarint
eruditi viri, quando se ait S. Doctor, in duodecim Prophetas aliquid esse commentatum,
singulos quosque debere intelligi, quibus interpretandis operam suam collocarit : cum
econtrario «7^5? ille duodecim Prophetas nominans , eum proprie Librum , quid sic inscri-
bilur, intellexerit. Allatis ibi in hanc rem sive testimoniis, sive exemplis, hoc demum sane
luculentum accedat corollarii IQCOcx Dialogo contra Luciferianos, num. 5,ubi Oseelocum
hunc singularem ex cap. ix Iaudaturus S. Pater : Sacrificia eorum tamquam panis luctus:
Omnes qui manducant ea, contaminabuntur, hoc ait, in DUODECIMprophelis inveniri («).
Caetera, ne aclum agam, ex laudata generali pra^fatione, num. 29, si tanli sunt, malim ut
repetas.
Nunc, ul de his dicam Commentariis, quos tomus hic exhibet, atque unice S. Doclor elu-
cubravit, mirari hoc primum subit, cum sint omnes ab uno auctore adornati, eademquc
ratione splendidissimis ex omni antiquitate sententiis ad uativum Scripturae sensum in
vestigandum referti, alii tamen praestare aliis videantur, meliorique apud lectores fortuna
uti. Sunt qui eos velint caeteris antecellere, qui Agga?um interprelanlur; aliis*elegantior
Naumi expositio dicitur, quam ipse Auctor in Abdise, et Abacuchi, el Sophoniee Prologis
laudat. Hac item de causa alii Osee explanationem, utpote quam in Joele et Amoso com-
mendet, reliquis praeferunt. Ego si hanc iniero disputationem, deque unius praeslanlia
contenderim facturusne oper» pretium sim, nec satis scio, nec si sciam, dicere ausim :
quippe qui et summa omnes cum dignitate stare videam, et malim econtrario legentium
animos ad ipsa acriter intendi, quee divinarum in ipsis litterarum veraque sapientia? insti-
tuta continenlur. Attamen silentio illud preetereundum non sit, quod Commentariis in Jonam
sanctus Augustinus tantum tribuendum putavit, ut nedum magna illos voluntale comple-
cterelur, sed et nuper exortae Pelagianorum haeresi quasi propugnacula murosque tutissimae
Odei tola confidentia opponeret. Peccali originalis catholicum dogma testimoniis exinde
petitis insigniter constabiliri datis Epistolis, quas et nos inter Hieronjmianas recensuimus,
non semel professus est. Multo autem luculentius lib. ni, de Peccatorum meritis et remis-
sione n. 12. : Illud, inquit, scio, quod etiam S. Hieronymus, qui hodieque in litteris Eccle-
siasticis cum excellenlis doctrinw fama ac labore versatur, ad quasdam solvendas in suis libris
qucestiones, etiam hoc certissimum adhibet sine ulla disceptatione documentum : nam in eo,
quod tn Jonam prophetam scripsit Commentario, cum ad eum venisset locum, ubi commemo-
rantur etiam parvuli jejunio castigati : Major, inquit, aelas incipit, el usque ad minorem
pervenit. Nullus enim absque peccato, nec si unius quidem diei fuerit vita ejus, et numcra-
biles anni vitae illius. Si cnim stellas non sunt mundte in conspectu Dei, quanto magis vermis
et putredo, et hi qui peccato offendentis Adam lenentur obnoxii. Hunc doctissimum virum
(a) Vide eliam praefat. interpretalion s ex Hebraj.
PATROL. XXV. 26
W 1'H/EFA/nO. 812
si facile interrogare possimus, quam multos utr\usque linguw divinarum Scripturarum tracla-
tores et Christianarum disputationum scriptores commemoraret, qui non aliud, ex quo Chrisli
Ecclesia est constituta, senserunt, non aliud a mnjoribus acceperunt, non aliud posleris tra-
diderunt? Quibus gemina haec sunt libro primo contra Julianum, cap. 7 : Nec Sanctum
Hieronymum, qui presbyter fuit, contemnendum arbitreris: qui Grasco et Lalino insuper et
Hebraico eruditus eloquio, ex Occidentali ad Orientalem transiens Ecclesiam, in locis sanctis
atque in litteris sacris vtsque ad decrepitam vixit atatem, omnesque vel penc omnes, qui ante
illum aliquid ex utraque parte orbis de doctrina Ecclesiastica scripserant , legit : nec aliam
de hac re tenuit prompsitque senlentiam: qui cum exponeret Jonam prophelam, appertissime
dixit: Quod eliam parvuli peccato offendentis Adam tenerentur obnoxii. Placuit vero islhaec
proposuisse tanlseauctorilatis testimonia, utsi quid alii Hieronymian» gloriae aemuli, tum
veteres, cum recentiores, obganniant, in nulloponas discrimine, et surda aure pertranseas.
Certe Rufinus, ut eum hicinterim de nomine adducam, qui tanta inimicitia magis incla-
ruit, seu verius incertus auclor libri in Oseam, qui Ruflno subjungilur, cum ait in hisce
Commentariis in minores prophetas totum in eo fuisse Hieronyraum, ut alienas, praecipue-
que Origenis interpretaliones, traditionesque Hebraeorum congereret, nihil de perquirenda
consequentia sollicitum : seipsum magis invidenlise crimine condemnavit, quamS. Doctorem
obtrectando laeserit. Quid enimvero est, quod magis Hieronymo cordi fuerit, quam ut ipsae
allegorise una invicem serie necterenlur, atque ad historiee verilalem sponte sua fluerent?
Quin eum videas sexcentis locis non alia de causa alienas expositiones, quara quod aut
prioribus aut consequentibus non satis apte jungerentur respuere. Hoc nimirum tam saepe
facit, utipsa illustriora loca striciim velle perslringere, hominis foret otio abulenlis suo.
Melius autem id quam ratione ulla alia, legendis hiscemet scriptis inlelligas : quorum ut
fructum lectu debilum facilius percipias, priinum historiam, ut ita dicam, tetalemque de
more exponam : hocque ipsum laboris mei pramium petam , ut quod postea exposuero ab
ipso prius discas auclore, qui prsefatione libri tertii in Amos ad Pammachium rem tolam
per singulas partes ita edisseruit. Prmpostero ordine, atque confuso, duodecim prophelarum
opus et caspimus, et Christo adjuvante, complebimus. Non enim a primo usque ad novissimum
juxta ordinem quo leguntur: sed ut potuimus, et ut rogati sumus, ila eos disseruimus. Naum,
Michwam,Sophoniam,etAggceumprimo ytWov»r«T«i? Pauleeejusque filiwEustochio Trpss-eywvwa;
secundo tn Abacuc duos libros Chromatio Aquileiensi episcopo delegavi; terlio,post longi lem-
poris sitentium, Abdiam et Jonam tibi imperanti edisserui: prwsenti anno, qui sexti Consu-
latus Arcadii Augusti, et Anitii Probi fastis nomen imposuit, Exuperio Tholosanw Ecclesiae
Malachiam prophetam
Pontifici Zachariam, et ejusdem urbis Minervio et Alexandro monachis,
interpretatus sum. Stalimque recurrens ad principium voluminis, Osee et Joelet Amos tibi
negare non potui. Hoc jam ordine constituto , expeditum sit, suis unumquemque librum
temporibus assignare. Nempe quatuor, quos primo loco nominat, in Naum, Michaeam,
Sophoniam et Aggsum, quemadmodum et quintus in Abacuc anno nonagesimo secundo
supra trecentesimum affigendi sunt: idquc persuadet, qua? eorum sit postremo Ioco mentio
in Catalogo, quem fuisse hoc ipso anno a S. Doctore adornatum , nihil est dubium. Paulo
autem, quod et notatu dignum est, ab eo quem superius exposuit, diverso hic ordine
recensentur. Scripsi, ait, in Michmam Explanationum libros duos. In Sophoniam librum
unum. In Naum librum unum. In Abacuc libros duos. In Aggwum librum unum : mullaque
alia de opere prophetali nunc habeo in manibus, et necdum expleta sunt.
Tres equidem ferme abhinc annos aliis distentus occnpaliouibus incepto abstinuit; neque
enim ante trecentesimum nonagesimum septimum, Jonae, quos lertio loco memorat, Com-
mentariis admovit manum. Hujus quoquc rei in prologo testis accedit ipse longe locuplelis-
simus : Triennium, inquiens, circiter fluxit, postquam quinque prophetas interpretatus sum ,
Michwam, Naum, Abacuc, Sophoniam, Aggxum; el alio opere detentus non poltti implere quod
a Jona
cceperam. Tum paulo inferius : Igitur tanto post tempore, quasi quodampostliminio,
ex his quse interea dum scripsit, Epi-
interpretandi sumo principium. Idem confirmat, cum
taphiumquoque Nepotiani memorat, sive Epistolam in noslra recensione 60, quam ad
certissime pertinere, suo loco ostendimus. Ncc
proxime superioris anni priorem parlem
moramur adeo Tillemontium, qui teslimonium illud sollicitat, et ut minus, quadriennium
815 PR^EFATK). 814
pro triemio rescribendu.m contendit, reclamantibus una omwbus tnss. edilisque Hbris, et
quod pluris est, recta ipsa tcmporum ralione. Satis abunde hancconfulavimus conjecturam
eruditissimi caHeroquin viri, et^cui summa omnia tribuimus, ad episloiarum io nostra
recensione 57 et 60 Chronologicas Notas. Quamquam aliud prsetermillere no» possum,
quod illum ex praeconcepla opinione in errorem induxisse video, cum ad Sophoniae caput
teriium laudari abs Hieronymo Commentarios in Jonam contendil. Cumque non dubitet,
hosce illis posteriores csse, immo plus «equo etiam disserat; ut ab hac se expediat diffi-
cultate, Breviores alios Commentarios, quos supra ostendimus nusquam exstilisse, ibi quasi
digito nolari ait, hocque sibi putat pnlmarium invenisse quomodo opus astrueret, auclore,
ut sibi vidclur, fidejubenle. At vero nihil eorum, quae sibi fingit, eo loco, aut ullibi invc-
nias. Quin econtrario cum passim ibi Jonae teslimonia pro re oata laudet S. Pater, nullam
nec verbo tenus abs se adornati in eum prophetam Commentarii mentionem ingerit; estque
hoc ipsum silentium exsufflandae illi opinioni utilissimum. Ceeterum ut ad genuinam, qua
de sermo erat, expianationem Jonffi redeam, illam neque serius eo quemdiximus, nona-
gesimo septimo supra trccentesimum anno differre patitur allerm» ejusmet S. Patrjg Jegti-
monium in Commcntariis in MaHhaei caput duodccimum. De hoc, inquit (signo scilicet
Jonae) plenius in Commentariis Jonw prophetw dispulavimus. Scilicet nihil est dubium, et suo
nos Ioco certissimis argumentis probabimus, S. Doclorem ad medium in»equentis anni 398
Mallhaeum per quam properante calamo exposuisse.
Explanalionem Abdiae huicmel anno, cui Commenlarios in Jonam, pari consensu ascri-
bunt erudili, quin etiam his illam ordine ac temporis prcerogaliva praecessisse autumant.
Ac ralionem quidem, quae prima fronte certissima videatur, ex ipgo repetunt Hieronymi
testimonio, quod modo laudavimus e praefatione Commentariorum in Amos: Tertio post
longi temporis siientium Abdiam et Jonam tibi imperanti edisserui. Nihilosecius multo mihi
aliler persnasura est, ac pace dixerim receplse vulgo senlenti», tantum abest, ut /rvyxpovour
hasce putem lucubrationes, quin potius alteram, siveqiifc Abdiam explanat, integro recen-
tiorem esse velim quinqucnnio. Et vero dicam, cur non sit illi testimonio acquiescendum,
aut certe qua sit acceptione explicandum. Nam Hieronymus par istud prophetarum sub una
jungens recensione, non quo utrumque anno exposuerit, sed quem ipsi, habito ad reli-
quorum explanalionem respectu, ordinem, sivelocum obtinerent.docuisse voluit. Sub lertia
igitur serie ac veluti classe locat, idque ut veris^imum, ita et proposito suo salis abunde
fuil: neque enim quot annorum periodo classls ipsa definiretur, dicere instituorat; et cum
ait, post longi temporis silentium duobus hisce prophetis interpretandis admovisse manum,
inlegrum leclori reiiquit, immo, si quid video, non obscure innuit, longum illud tametsi
incerti temporis spalium, necdum ab iis quos secunda classe recensuit, sed inter ipsorum
invicem propbetarum JonaB Abdiaeque expositionem putare. Profecto nec ad Hieronymi
quidem est mentem, quod triennio concludilur, longum tempus; bene vero, si quod posui-
mus, illud, et quinqucnni, quod insuper intercessit ab Jona, spalium una computavit.
Proinde nec debuit S. Paler in duas utramque lucubralionem classes dispertiri, in suam
quamque pro temporis ralione tribuens; nam o-tsi multum inter se aetate distenl, quin et
major ab Jona ad Abdiam, quam a superiori classe ad ipsum Jonam interstitium sit : con-
sulto tamen una comprehendi serie, cum non alios prophetas tota illa periodo fueritinter-
pretatus, hosque ipsos uni eidemque Pammachio inscripserit. Hoc praenolafo, qui unus
fuerat institutse disputationis scopus, non alia de causa Abdiam recensendo praeposuit, quam
quod sibi succedentes prophetas ad Scripturee obvium magis ordinem memoravil. Alioquin
huie priunum existimare impendisse operam, ncque per adversarias ralioncs licet. Quid his
nempe clarius est verbis prologo in ipsum Jonam : Tanto post tempore a Jona interprelandi
sumo principium? Nihil est igitur quo vulgaris innilebatur fundamenlo sententia : jam qua
de causa nos quinquennio, sive ad annum usque quadrjngentcsimum tertium liosce Com-
mentarios protelemus, aperiendum est. Palmare argumentum ipsiusmet auctoris pra?fatio
in hunclibrum suppeditat ex rerum quas narrat serie. Sed ait ab eo tempore quo specimen
hujus Commenlarii in adolescentia tenlaverat, triginta jam annos in Dei opere ac labore
sudasse: Uludque ipsom tempus quale fuerit, inferius deelarat, qumdo egressi, inquiens,
mi Pammachi, scholam rhetorum, diverso studio ferebamur : quando ego et Heiiodorus charis-
815 S. EUSEBII IllERONYMI 816
simuspariterhabitareChalcidis solitudinem nitebamur. Est vero isthjec perspicua anni trecen-
tesimi septuagesimi tertii nota, quam ex Hieronymianse peregrinationis, ejusque priorum
scriptionum indiciis satis manifesto conslituimus, ut videre est cx epistolarum a prima ad
duodecimam usque chronologicis argumentis. His porro trecenlis septuaginta tribus annis
si alios triginta addideris, qui ab eo, ut ipse ait, puerilis ingenii praeludio, ad hoc malura}
senectutis opus intercesserunt, ipsum jam teneas quadringentesimum tertium, cui anno
librum ascripsimus. Atque huic quidem rationi tantum tribuimus, ut hac una salva res sit;
si alias inire velis, et Hieronymi vitae vestigia, et plurium ex ejus scriptis ordinem atque
eelatem susdeque vertas.
De reliquis in Zachariam et Malachiam, tribusque aliis in Oseam, Joelem, et Amosum
Commentariis expedita res est ex toties laudato S. Patris tcstimonio, quod criticis observa-
tionibus nihil reliqui fecit; salisque luculenter uno omnes illigavit anno, qui sexti consula-
tus Arcadii Augusti, el Anitii Probi fastis nomen imposuit. Hic est annus quadringentesimus
sextus (non octavus , ut post Victorium falso Martianaeus colligit) consentientibus in hanc
epocham monimentis Vetef um universis.
1—-Iw^—l^—^S^SSSlI I II1—1 I —.1.11
|l ... -I I- | , , »11
— II I W^^^l I. II!!! I _.!
S. EUSEBII HIERONYMI
STRIDONENSIS PRESRYTERl
"
COMMENTARIORUM
IN OSEE PROPHETAM
LIBRI TRES
AD PAMMACHIUM.
Si in Explanationibus omnium prophetarum san- A-Dominus super familiam suam (Malt. xxiv , 65)?
cliSpiritus indigemus advenlu, ut cujus instinctu Quis enim non statim in fronle libri scandalizeiur,
Scripti sunt, illius revelatione pandantur : et in Isaia et dicat : Osee primus omnium prophetarum mere-
atque Apocalypsi signatum legimus (Isa. xxix; iricera accipere jubetur uxorem, et non conlradicil?
Apoc. v) librum, quem Scriba et Pliarissei, qui Legis Non sahem nolle se simulat, ut rem lurpem facere
litujras nosse se jactant (Joan. vi), non possunt videatur invitus; sed exsequitur laetus imperium,
legere, quia signalusest, nullusque inveniri potuit', quasi optaverit, quasimullo lempore eum pudicilise
nisi lep de tribu Juda, quem signavit Deus Pater, vacasse poeniteat: cum honestiora el absque peccato
b
qui ejus possel reserare mysleria : quanto magis in sanctos viros renuisse, Domino jubente, legerimus.
explanalione Osee prophetse orandus esl Dominus, Moyses miltitur ad Pharaonem, et dux Israelilici
et cum Petro dicendum : Edissere nobis parabolam populi constituitur : et tamen non iuibecillitate, sed
istam (Matth. xni, 16). Praxertim cum obscuri- humilitate respondet : Provide alium quem mittat
talem voluminis in flne lesteiur ipse, qui scripsit : (Exod. iv, 13). Jeremias puerumesse se dicit, ne
Quit sapiens et intelliget ista, inleltigens et cognoscet peccantem arguat Jerusalem (Jerem. I). Ezechiel de
ea (Osee xiv, 10) ? Quod non pro impossibili, sed omni genere leguminis ac sementis unum subcine-
pro difflcili debemus accipere, juxta illud Evaugelii: ricium panem facere, et coquere illura in humano
Quis putas ett servus fidelis et prudens[quem consliluit '.B slercore jubetur, ct ait : Nequaquam, Domine, quia
• Universos in duodecim prophelas, qui hoc con- stum, atque emendalum. Ex parte autem nunc hos,
tinentur tomo , Hieronymi Commeutarios exegimus nunc illos, cum aliis consuluimus optims notaemss.
al duos mss. codices Palatino-Valicanos antiquissi- quos suo quosque loco laudabimus.
mos, alterum 173, alterum 174, numeris pranota- b Vox jubente in Palatinis mss. el Victorii edi-
tos. Sex quoque posteriores prophetas ad reginas lione non habetur.
S uccorum codicem num. 95, sane perquam velu-
817 COMMENTARIORUM 1N OSEE PROPHETAM PROLOGUS. 818
numquam immundum introivit in os meum (Ezech. iv, A bitis [ Al. Iiabetis ] vobiscum : me autem non semper
14). El Osee audiens a Domino : Accipe uxorem habebilis (Malth. xxvi, 10,11). El ne putaremus leve
fornicariam (Oseei,2), non frontem rugat, non mce- esse quod fecerat, et nardum pislicum, id est, un-
rorem pallore testatur, non verecundiam, mutato [Al. guenltim fidelissimum, ad aliud quid, et non ad Ec-
verccundia mulatoj genarum rubore, demonstrat; clesiam esse referendum, dat nobis occasionem in-
sed pergit ad lupanar, et scorlum ducit ad lectulum. telligentiac et magnosfidei, magna praemiarepromit-
Et non a iniliat illam pudicilise malronali; sed se tit, dicens : Amen, amen dico vobis, ubicumqueprm-
luxuriosura ac nepotem probat. Qui enim adhaeret dicatum fueril hoc Evangelium in toto mundo , dicelur
meretrici, unum cum ea corpus efficilur (I Cor. vi). quod kmc fecil in memoriam ejus [Al. mei]. Haecest
Hacc igitur audientes quid possumus respondere nisi merelrix de qua loquitur Dominus ad Judseos: Amen
illud prophelieum : Quis sapiens el intelligel ista, dico vobis, merelrices et publicani prmcedent vos in
intetligent el cognotcet ea? (Osee xiv, 10.) Unde et regno Dei (Malth. xxi, 31). Vosenim missum ad vos
nobis dicendum est cum David : Revela oculos meos, Filium patris familiaeet Dominum vineae, qui plan-
et considerabomirabilia de lege lua (Ps. cxvm, 18); tavit eam, suscipere noluistis. lsta meretrix explo-
ut introducat nos rex in cubiculum suum (Cant. i), ralores nieos duos forlissimos juvenes, quorum alte-
cl velamen quod ante oculos Moysi posiium lnit in B rum in circumcisionem misi, alterum adgenies,
leciione veteris Testamenti (Exod. xxxiv), lollat a bumanifate suscepit, abscondit studio , levavit in
nobis (II Cor. m). Statim enim ut loculus est Do- lectum, operuitlini stipula (Jos. n). Quae ccesa per-
minus: Pater, in manus tuas commendo spiritum seculionibus, et lota in baptismale, immutat colo-
meum, et hmc dicens exspiravit (Luc. xxm, 46), rem, et de tetro in aibum vertilur. Nec mirum si rn
velum templi scissum est, et omnia Judseorum figura Doniini Salvaloris , et Ecclesiae de peccato-
secreta patuerunt. Et fons qui egrediebalur de ribus congregalae, haec facta memoremus, cum ipso
domo David [Al. Domini], ingrftsus est mare solitu- in hoc eodem dicat propheta : Loquar ad prophetas;
dinis ; et verus Eligaeus aquas steriles aique morii- ego visiones mulliplicavi, et in manibus prophetarum
feras sapientise suae condivit sale, et fecit esse vita- assimilatus sum (Osee xn, 10); ul quidquid prophetae
les (IV Reg. iv): b Maraque Legis, quseinterpretatur jubentur operari, ad meam referatur similitudinem.
amaritudo, ligno patibuli dulcorata est (Exod. xv). Ctijus uxor ^Gihiopissa est, contra quam Aaron et
Intelligimus enim quis sit Judns palriarclia elcclus Maria, carnale sacerdotium Judseorum, et prophetia
in regem, nec miralur cur ad Thamar quasi ad me- lilterac serviens, mussitant eteffendunt Deum (Num.
rctrictm virsanctusintroierit (Genes. xxxvin);quare xu): quae dicit in Canlico Canticorum : Fusca sum
Samson, qui interprelatur sot, Dalilam amaverii, J et formosa, filim Jerusalem (Canl. i, 4). Alioquin si
quae transfertur in pauperem; et propter eam irrisus omnia quae prrecipiunlur ob causas, ut in similitudi-
et mortuus adversarioruni millia trucidarit (Judic. nem fiant, vere facta conlendimus: ergo ei Jeremias
xvi); cur Salmon virum juslum Booz de Raab me- accinctus lumbari, vesfimento muliebri, inler innu-
retrice generaril, qui Rutli Moabilen pinna pallii sui iiierabilesnationcsetAssyriosalqueClialdeos, gentes
operiens, et jacentem ad pedes, ad caput Evangelii inimicissimas Judaeorum, ivit ad Euphratem, ut ibi
transtulerit (Ruth. I, u, m). Quid causse sil ut cum absconderet lumbare suum , et post mulia tempora
David lot habueril uxores, nulliim alium regni suii reversus, invenit illud computruisse quod nulli esset
feceril successorem nisi eum qui de Bethsabee pro- usui (Jerem. xni). Quomodo exire poterat, et ire lam
creatus est (III Reg. i) : ul non solum meretrices ,, longe obsessa Jerusalem, exstructis per circuitum
sed eliam adulterse Deo placere videanlur. Unde ett munitionibus, fossa, vallo, atque castellis?Qui cum
in hocipso proplieta legimus, quod junctus primumi semel ad Anatoth viculum suum in tertio milllario
meretrici, secundo adulterae copulelur, dicente; ab urbe silum voluisset cxire, in porta capilur [Al.
ad eura Domino : Adhuc vade, ditige mulierem di- caplusj, et reduclus ad principes , quasi proditor
lectam amico (Osee m, 1), sive diligenlem malai verberatus in carcerem mittitur. Si illud in typo,
[Al. MalaniJ, et adulleram. Hcec esl mulier mere-. "^ quia fleri non potuit : crgo et lioc in typo, quia si
trix et adultera , quje in Evangelio pcdes Dominii fini, tiirpissimum est. Sed respondebis, Deo jubenle,
lacrymis lavit, crine detersit, et conlessionis suae> nihil lurpe est: et nos dicimus, niliil Deus prxcipit
honoravit unguento, indignanlibusque discipulis, ett nisi quod honestum est, nec jubendo turpia , facit
maxime proditore, quod non fuisset venditum, et; honesla qusc turpia suut.Sed quia scimusnihil Deum
prelium iltius in alimenta pauperum dislributum,, velle nisi quod honestum est, hoc praecepit quod
Dominus respondit: Quid molesli eslis mulieri, opus; honestum est. Haecin principio prolixius sum lo-
bonumoperata est in me, pauperes enim semper habe- cutus, ul difticillimam primum solverem quaestio-
a Hoc quoque verbum initiat in altero Palatinoi Marah aut Marath aqum legis, quminterpretatur ama-
ms. desideratur. ritudo, etc. Nos contextum et auctoritatem mss. se-
b Hunc locum depravant, dum corrigere volunt,, quenles restituimus, Maraque legis, etc., ut legit
Erasmus et Mariantts ; neque enim (idem mss. codi- codex ms. S. Cygiranni, licet alii retincant myrra
cum aitendunt, sed conjccluris propriis nimitim iri- pro mura. MART.— Veteres vulgati, Marah (aut
buentes mulant qusecunique volunt. Legunt ilaque., Marath) aqua legis, etc.
819 S. EUSEBH MEItONYMF 820
iiem, et obsitum irnpso exitu scopulum Dei auxi- A (illud enim nomen carnis , lioc splriius est : qu;c
lio pnetergrediens, ad luia decurrerem. Cseterum monasteriorum et Scripmrarum semper amore lta-
non ignoro, Pammachi cliarissime, a multis Eccle- gravit) essem Alexandrise , vidi b Didymum , et
siasticis prselermissam : et qni exponere sunt co- eum freituenter audivi, virum snl temporis eru-
nati, apud Graecos reperi Apollinarem Laodicenum, ditissimum, rogavique eum , ut quod Origenes
qui cum in adotescentia sua breves et in hunc et in non fecerat, ipse compleret , et scriberet in Osee
alios propbetascommeiiiariolos reliquissel, langens Commentarios : qui tres libros', c me petente, di-
magis sensus, quam explicaus, rogatus est posiea, ctavit, quinque quoque alios in Zacbariam. Nam
ut in Osee plenius scriberet : qui liber venit in no- el in ipsum duo tantum Origenes scripsit volumina,
strag manns ; sed et ipse nimia brevitste ad perfe- vix teriiam pariem a principio libri usque ad visio-
ciam inlelligemiam lectorem diicerenon poiest.Ori- nem quadrigarum edisserens. Hscc dico, ut noveris
genes pamim de hoc propheta scripsii libellum, quos in Propbetae hujus eampo babiicrim prsecur-
sv sores : quos tamen ut simpliciter et non superbe
cui litine tituluin imposuit, ntpl to5 itSie uvop.ixtx6ri
TW'Qims*Eypa'£ft,liocesl, qttcire appellatur in Osee (sicut quidam mcornm amicorum sempcr insiliilet)
Ephraim, volens oste>dere quaecumque contra eum tuse prudentiac fatear, non in omnibus sum secntus;
dicnniur, ad linerelicortim referenda personam. El fi ut judex potius operis eorum quam interpres existe-
alitid volomen «xjyaXovxai «TsXserrtv,quod et ca- rem, diceremqne quid milii videreiur in singulis, et
pile careat et fine. Pierii quoqtie legi traciatum quid ab Hebraeoruin magisiris vix uno et altero acce-
longissininm, quem in exonllo hujus proplietae perim. Quornm etapud ipsos jam rara avis est, diun
dle vigilarium Dominlcse passionis extemporali et omnes deliciis sludent et pecuniis, et mngis veniris
diserto sermone profudit. Et Eusebius Caesariensis quam pectoris curam gerunt, et in lioc se doctos ar-
in octavo decimo libro EJayysirtnjf ajroSsigew?, bilrantur, si in tabernis medicorum de cunctorum
quaedam de Osee propheta disputat. Unde ante operibus detrahant. Sed jam lempus esi ut pro-
annos circtter vigititi duos, cum rogatu sanciae pheise verba ponentes, ea quae scripla sunt, disse-
et venerabilis socrns, immo matris lnoe Paulac ramus.
" Ila legit ms. Codex Cluniacensis Monasterii, b Sic autem intelligito , ut plenos in Osee Com-
qnem secuti sumus. Aliud exemplar S. Martini a mentarios scripsisse Origenem neget, non vero par-
Campis, retinet divcrsam lectionem, nempeef oppo- vos et in aliquot ejus propheiae partes libeilos. Vide
situm in ipso exitu scrupulum. Id ipsum Jegimus in liac de re Hiieiium Origeuian. p. 251, n. 11.
mss. codicibus S. Albini Andegavensis et S. Cygi- c Quin sibi efiam inscripsii, ut in Caialogo , et
ranni, nisl qttod pro scrvpulo legunt scopulum. Era- Apologia ultima conir.i Rufinum ipse Hieron. uadit.
smus mftluit desuopouereatVeftfumtn ipso, etc, quod G Hoc ipsnm lestaiitr 1'alatini codicis scriptor, qui le-
Marianus imitatur. MART.— Noslri mss. obpositum, git tres libros ad me, me potente , etc. Ex Didymi
vel oppotitum legunt, queinadmodum et iioiiniilli pe- opere fraginenta quacdamrecitut Damascenus in Pa-
nes Mariianaeum. rallelis.
LIBER PRIMUS.
\ (Cap. I.— Vers. 1.) Verbum Domini quod tur. Iste ergo salvator filius est Beeri, id est, putei
factum est ad Osee fitinm Beeri. LXX sitniliter. Ver- mei, quos puteos fodit Abrabam, Isaac, et Jacob, et
bum Domini, quod in prinnipio erat apud Deum Pa- Allophyli eos semper conabantnr obruere (Gen.
trem, et Deus erat Verbum, factum estad Osee filium xvi, xxi, xxvi, XLVI). Inter puleum ellacum, id est,
Beeri, ut prophetam quoque Deum faceret, Salvatore cisternam, hoc inierest, quodpuieusperpeiuas aquas
dicente: Si illos dixit dtos, ad quot sermo Dei factus habet, et de vivo fonte manantes. Cisierna, qiuc re-
est, et non pottst «oiot Scriptura: Quem Pater sancti- frigeiat, aquas suas exlernaset adveutilias possidet.
ficavit it mitit in mundum, vos dicitis, blasphemas: D Unde per Jeremiam 2 prophetam loquitur Deus:
quia dixi, filius Deisum ( Joan. x, 35, 36 ). Ut quo- Me dereliquerunt fontem aquce vivm, et foderunt iibi
modo Deus deos facii, et stat in syngoga deorum, in cisternas, quw aquas non valent conlinere ( Jerem. a,
medio autem deo» dijudicat ( Psai. LXXXI); et cum 13). De hoc fonte ad Deum psalmista proclamat:
ipse sit verum lumen, quod illuminat omuem homi- Apud te est fons vitm, et in lumine tuo videbimus lu-
nem venientem in hunc roundum (Joan. i), ad men (Psal. xxxv, 10). Unde quidam putant Beeri,
oposlolo» loquitur: Vosettis ttus mundi (Matth. v, interpretari, lumen meum; sed superior vera transla-
14), sic et ipseSalvator propbetam suum faciat sal- tio est.
vatorem. Otee enim, in lingua nostra, saivatoremso- In diebus Ozice, Joathan, Acha%,E&echia regum
nat : quod nomen habuit eiiam Josue filius Nun Juda; et in diebus Jeroboam filii Joas regis Israel.
( Num. xjv), antequam ei a Deo vocabulum muta- LXX simililer. Azarias, qui vocatur et Ozias, de slir-
relur. Non eniru ( ut male in Graecis eodicibus legi- pe David regnavit in Jerusalem super duas tribus,
tur et Latinis) Ause dietus est, quod nihil omnino quaeappellabantur Juda, annis quinquaginta duobu.s,
intelligitur; sed Otee, id esl, salvator; et additum cui successit in regnum filius ejus Joalham, qui et
est ejus nomini Dominus, ut salvator Dominidicere- ipse regnavit annis sedecim : post quem fllius ejtis
8?! COMMENTABIORUM IN OSEE LIB. I. CAP. I. 822
Acliaz regnavit annis similiier * sedeclm. Post Acrmz A (Vers. 9.) Principium loquendi Domini [ Al. Do-
regnavit lilius ejus Ezechhs annis viginti novem, mini et Vulg. Domino ] in Osee. LXX : Principium
cujus auno sexto decem tribus, quac appellabantur verbiDominiad Osee. Quia, ut supra duimuS, etaliis
Israel, captae sunt a Salmanasar rege Chaldaeorum, prophetis praeferunlur in litnlo, Ozias, Joatham,
et in Meiiorum montibus colliicatae. Ex quo gerspi- Achaz, et Ezechias, quibus regnantibus prophetave-
cuum esi, propbefanteOsee, Isaia, et Joel, et Amos, rtint: idclrco nunc dicit quod inter omnes hos pri-
et Abdia, et Jona et Micliaea.qui tsvyxpwoi ejus fue- mum in Osee Dominus sit locutus, et poslea ad cae-
runt, regntim decem tribuum esse linituin, quod a teros. Aliud est autem loqui Dominum in Osee, aliud
primo rege Jeroboam usque ad uliiinum Osee, per- ad Osee. In Osce, non ipsi loquitur Osee, sed per
mansit annis ducentis quinquaginia. Eo aulem tem- Osee ad alios; ad Osee vero loquens, ad ipsum si-
pore, quo Ozias regnare coepit super Judam, h super gnificatur conferre sermonem. Alii autem non pri-
lsrael regnabat Jeioboam pronepos Jehu, cui Domi- mum omnium prophetarum volunt ftiisse Osee, ex
nus repromiserat usque ad quartam generationem eo quod dicitur: Principium loquendiDominiin Osee:
sobolem illius regnaturnm : eo quod percussisset sed oslendi quod hoccquae sequuntur, primum ad
duos reges impios, 3 J«da el Israel. Hoc dicimus ut Osee Dominus sit locutus.
tibi breviter ostendamus, Osee prophetam, et ante B Et dixit Dominut ad Osee: Vade, sume tibi uxo-
captivitatem Isiael, et post captivitatem cjus vatici- rem fornicationum. LXX : Et dixil Dominusad Osee:
natum, et tam vicinam, quam praesentem, et prsele- Vade, tolle tibi uxorem fornicdtionis. Verbum Hebrai-
ritam e vidisse, et denuntiasse vcnturam, et luxiVe curn e ZANBNIH (D'Jl3T), non fornicariam et fornica-
ingruentem, et in emendationem Judae retexuisse lionem, ul plerique aestimant, sed muttus (ornicationes
praeterita: quod in ipso proplieta juxta bistoriain co- sonai. Ex quo ostenditur mulier ista, quam prophe-
nabimur approbare. Ozias interprelalur forliludoDo- ta sumit in conjugem, non semel, sed frequentius
mini: Joatliam , Domini consummatio, alque perft» fornicatam, ut quanto iila 4 sordidior est, tanto sit
c.io: Acbai, virtus: Ezechias, imperium Domini. Hi propbela patientior, qui talem uxorem duxerit. Quod-
regnabant in populo Juda, cnjus nomen, confessio, que additur :
est. Porro in Israelqui sihi idola fecerat, et a Dei Ac [ Vulg. Et fac tibi ] filios fornicationum : quia
populo fuerat separalus, regnabat Jeroboam d , qui fornkans fornicabitur terra a Domino. LXX : Et filios
inlerpretatur xpmt.ap.hs, id est, temporalitas, sive fornicalionis : quia fornicans fornicabilur terra post
mora: quod mundum amaverit, el in ipso morari Dominum.'KTIO XOJVOV subaudilur: Sume llbl uxorem
(liu, vitam putaverit, seuipiternam, nequaquam fu- fornicationum , et sume tibi lllios fornicationum.
luris, sed praesenlibus delectatus. Utrttmque potest intelligi, quod et fornicarlae priores
» Tolum huncce locum restitui ex ms. codice S. C vensis asseruit. Vide Chronicon ad n. 1272.
Albini Andegavensis, rum depravatissime legalur b Sine numero annorum legit ms. codex Monaste-
in aliis inss. exemplaribus et in Erasmiaiia Editione. rii Cliiniacensis, quem cieteris praeferre non dubiio,
MART.Pro sedecim, boc et supeiiori versu, quin- curri propier antiquitatem, (um propter elegatnem.
decim praeferulit Palatini mss. qui et pari consensu scripluram et accnratam manum qua exscripius est.
impressam olim lectinnem ita conlinuant: cujus an- Alii legunt, duodecimumannum super Israet regnabal,
no mdecimo decem tribus, qum appeltabantur hrael, qitod falsiimesse Marianusosteiidil contra Erasmum.
captm sunt a Salmunasar rege Chaldworum, el in Me- Videsis eorumdem Editiones. MART.— Iterum Pala-
dorum montibut cotlocatm.Posl Achaz regnavit fllius lini niss. cum olim impressis lilnis interserunt, dno-
ejus Ezechias annis viginii el oclo. \d hunc vero, quo decimumannum, quae duo verba Marlian. ad Clunia-
nunc esi, modum, resiittiia prius a Victorio fuit, censis nis. lidcm expunxii. Victorius satis habuit
cujus de antiqua lectione lioc erat judicium. Falsam, animadvertisse in Nolis : 11ic quoque, inquiens, VQ.
iin|iiit, ct erroneani esse, dubio vertetur nemini. tns lectio falsa : Pro duodecimumenim legendum est,
Errores in ea conspicui duo. Primus, quod tempore viccsitnumseptimum, IV Reg. xv : Annovicesimosepli-
Acliaz decem tribus asseral cai>ias,id.|iie facliim an- mo Jeroboam regis Israel regnavit Azariat filiut Ama-
iii>ejus undecimo : cum tamen illuein captiviiatein sim reyis Juda. humdera autem esse Oziam et Aza-
veiicrinl sub Ezecbia anuo illius sexto, ut clarc riam nemo ambiget, si legeiil IV Reg. xvet II Pa-
constal IV Reg. xvm, bis verbis : Anno quarto regis ral. xx.
Ezechim, qui eral annut seplimut Osee filii Ela regit c Verbum vidisse, neque liabent mss. noslri, ne-
ltrael, ascendit Satmauasar rex Assyriorumin Sama- •p.que Victorius novii.
riam et oppugnavit eam, et cepit. Nain post annos d Perquam crudile, utque opinor, verissime nota-
tres, annn sexto Ezechise, id est, nono auno Osee tum est Drusio, nomen Joas bic librariorutn vitio ex
regis Israel, capta esl Samaria, et transtulit rcx As- tlieivnymi textu excidisse, supiderique lucum ita
syriorum lsrael in Assyrios, collocavitque eos in oponeie : regnabat Jeroboam, filiut Joat, i/ui intet*
llala, et in Haborfluviis Uozam, in civitatibus Medo- pretalur xpovio-^6f.Equidem ypovto-pv, Sive tempo-
rum. Secundus error,quod dicat Ezcchiam regnasse ralilalem, aut moram, sonare jeroboam nequit, aut
annis viginii octn, cum tamen ille regnaverit viglnll bancapud Veteres sui nonilnis etymologlam umqitam
novetn, IV Reg. xvm, ct II Paralip. xxix. Menda oblinuit: quse Joas propria comiuuo fuit; ut econ.
sacrorum codicum ope sublata sunl in huuc modtim: trario ille 5ix«o-^6j)«ov, judicatio populi, vulgo inter..
Posl quentfilius ejus Aehazrcgnavil iinnis similiter se- prelaliir. Hieron. ipse in Amos c. i. vers.i: Jero-
decm. Post Achaz regnavit filius ejus Eiechias annis boain, $r/.u(T[ibc >aou,id est, judicalio, vel causa popn*
vigintinovem,eujut anno texlo, decem tribut, qumap- li: Jotis, Kupiou/povwfia, id est, Domini mora, siv»
pellabantur Itraet, captw tunt a Satmanatar rege temporalitas. Suppleri duas voculas sacer ipse textus
Chaldmorum,etc. Erralmn primuiii lacile sulilatum Osee jubet : In diebitsJeroboam filii Joas, regis Is-
est suo loco versiculo, qui infetius jacebat, repo- rael, etc.
silo. Porro et Martianaeusex ms. S. Albini Andega- c ln unoPalat., ZANNIN.
823 S. EUSEBII HIERONYMI 824
[ Al. prioris ] de fornicatione susceplosrecipiat filios, A ex eo quod non est additum, omnit lerra, nunc Ju-
et ipse ex meretrice generet filios, qui idcirco forni- daeaaccipi, vel proprie Samaria et Israel, id est,
cationis appellandi sunt filii, quod sint de meretrice decem tribus, quaeeo tempore quo bsec dicebanlur,
geuerati. Nec culpandus propheta, interimut sequa- a Dominorecesserant.
mur bisloriam, si meretricem converterit ad pudici- (Ve(S. 3, 4.) Et abiit, el accepit Gomer filiam De-
tiam, sed potius laudandus quod ex mala bonam fe- belaim: et concepilel peperit[Vulg. addit ei\ filium.
cerit. Non enim qui bonus permanet, ipse polluitur, Et dixit Dominusad eum : Vocanomenejus Jezrael :
si societur malo; sed qui malus est, in bonum verti- quoniamadhucmodicumet visitabo sanguinemJezrael
tur, si boni exempla sectetur. Ex quo intelligimus super domumJehu : et quiescerefaciam regnumdomus
non prophetamperdidisse pudicitiamfornicariaecopii- lsrael. LXX : Et abiit, et accepit Gomerfiliam Debe-
lalum ; sedfornicariamassumpsissepudicitiam quam laim : et concepit, et peperit filium. Et dixitDominus
antea non habebat: praesertim cum beatus Osee, non ad eum: Voca nomen ejus Jezrael : quia adhuc modi-
ob causam luxuriae, non libidinis, non propria fece- cum et utciscarsanguinemJezrael super domumJuda:
rit voluntate, sed Dei paruerit imperio, ut quod in et quiescere faciam regnum domus Israel. Prophetae
isto carnaliter legimus, in Deo faclum spiritualiter sic multa post saeculadeadventu Christi et vocatione
probaremus. Qui suscepit Synagogam, hoc est, po- B gentium pollicenlur, ut praesens tempus Q non ne-
pulum Judaeorumfornicationiet libidini servientem. gligant, ne concionem ob aliud convocatam non
Ad quam Dominus loquitur per Ezechielem : Et tu, docere de his qtiseinstant [Al. stant], sed de incer-
meretrix, audi verbumDomini: Eractm enim sunl in tis ac futuris ludere videantur. Iiaque el haecGomer
JEgypto mammx ejus ( Ezech. xxin, 3); et voluta- fllia Debelaim, quae ab Osee uxor accipitur, el con-
batur in sanguine, et fuerat polluta usque ad verli- cipil ex eo, et parit ei filium nomine Jezrael, qui
cem, ut nulla pars corporis atque membrorum ejus interpretatur semenDei, in cujus sanguinis ultionem,
esset, quaeturpitudinis maculam non haberet. Ope- regnum subvenil Jehu, sive, ut male error obtinuit,
ruit talem Dominus pallio, el suis junxit amplexibus, Juda, sic ad vocationem referenda est nationum,
dedit ei mel et oleum et similam manducare, et in- ut illi tempori congruat, sub quo filium generasse
duit eam veslibus pretiosissimis, posuit in collo or- memoratur. Et nelongo tractatu lectoris aviditatem
namenta gemmamm, aures ornavit auro et lapide differam, duaeislae mulieres qnarum una vocatur
prctiosissimo, armillas quoque brachiis prxbuit ut Homer, et est meretrix, paritque tres liberos, pri-
bonis uteretur operibus. Et nihilominus baec con- mum Jezrael, secundam puellam, quaevocatur abs-
tempta largitate et bonitate viri, prioris immemortur- que misericordia, et teriium masculum, qui et ipse
pitudinis, 5 amatores ClialdaeosetAssyriosct'y£gyp- C appellatur non populus meus: el altera mulier, quae
tios, qui magnarum sunt carnium, secuta est. De conducilur argenteis quindecim, et coro, etdimidio
Salvatoris et Ecclesise lypo in pracfatiuncula dixi- coro hordei, et vocaiur adultera, referuntur ad
mus, quod sumpserit sibi uxorem fornicariam, quse Israel et ad Judam, id est, ad decem tribus qusc
prius idolis serviebat. Si quis autem contenliosus, erant in Samaria sub rege Jeroboam, qui fuit de
et maximegentilium, noluerit figuraliter dictum re- Ephraim, et ad Jtidam, qui regnabat in Jerusalem
cipere, et irriserit prophetam fornicarise copulatum, de stirpe David. Hacsunl dusemulieres, quse in Za-
opponamus ei illud, quod solet laudare Grsecia, et charia upupac, sive milvi, sive herodii pennas ha-
philosophorum scholaeconcinunt. Qua ratione prae- bere dicuntur, et ire in terram Sennaar, ubi Baby-
dicent virum eruditissjmum Xenocratem, qui Pole- lon condita est. Has mulieres sub nomine duarnm
monem Juxuriosissimum juvenem inter psaitriasi sororum Oola significalel Ooliba : hse in duabus vir-
atque tibicineset impudicas mulieresebrium et *he- gis, quas Ezecbiel in unam virgam sociat, demons-
dera coronatum fecit [obedire sapienliae, et adoles- trantur. Et quia commentarios, non lata volumina
centem turpissimum mutavit in sapiemissimumi scribimus, singulis capiiulis explanationes proprias
philosophorum. Cur Socratem ad coelum levent,, in suis locis reservantes, nunc tanlum de praesenti
qui Phaedonem, ex cujus nomine Platonis liber est,, D I capitulodisputemus. GomerinterpretalurTSTsXeo-fiEv»,
de lupanari, ob crudelitatem et avariliam domini, id est, consummata, atque perfecta : alii Ouptxxa:,
multorum libidini servientem,|in Academiamtrans- id esl, toricas, significari pulanl. Sunt qui mensu-
luleril? Et quidquid illi de philosophiae magisiris; ram, sive amaritudinem suspicentur, qui [Al. quod]
responderint, nos ad Prophetae defensionem referi- recte dicerent, si GIMEL litteram non haberet. Debe-
mus. Haecadversum ethnicos et eos, qui Ethnico- laim KaXatai sonal, quarum in Palaestina permagna
rum sunt similes, dixerimus. Cseierum noslris, quii copia est, et quas Isaias prophela ttlceri Ezecliiae
tamen volunt suscipere veritatem, illud breviterr regis jubet apponi (IV Reg. u, et Ita. xxxvm). Est
ostendamus, ex eo quod dicitur: Quia fornicans,, autem massa pinguium caricarum, quas in morem
fornicabitur terra a Domino, non tam prophetami Iaterum figurantes, ut diu illsesaepermaneant, cal-
junctum esse meretrici, quam omne bominum ge- cant atque compingunt. Igilur et Israel consummata
nus a socielate Domini recessisse. Potest quoquee in fornicalione atque perfecta filia voluptalis, quae
* Palatini mss. voeem hedera ignorant.
825 [COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. I. CAP. I. 826
fruenlibus suavis videlur et dulcis, in typo Domini Aboam secutaest, nomen prisiinum Israel remansit in
Salvatoris 7 aDOsee uxor accipifur: et primus ex decem tribubus. Et propler tribum Juda, quae reg-
ea Dei filius generatur, id esl, Jezrael; est autcm navit in Jerusalem, aliae quae tribus appellalae sunt
ciritas metropolis decem iribuum, in qua interfeclus Judas : simulque lypi verilas explicalur. Quomodo
esl Naboth [Al. Nabutha], ob cujtis sanguinem su- enim propter sanguinera Naboth [Al. Nabutha], qui
scitatur Jehu, qui delevit domum Achab et Jezabel. effusus est in Jezrael, deleta est domus Achab, ut
Verum quia el ipse Jeliu, ultor sanguinis justi, in- Elise vaticinium compleretur: sic propter sanguinem
gressus est per vias Jeroboam filii Nabalh, qui for- veri Jezrael, hocest, seminis Dei, regnum destruc-
nicari fecit Israel, et constituit vitulos aureos in trumeslJudaeorum.Inomnibusquidemprophetis, sed
Dan et in Belhel (III Reg. xn), regnum quoque ejus praecipue in Osee, deccm tribus referuntur ad haere-
dicitur subvertendum : sub cujus pronepole Jero- ticos, quorum multitudo maxima esl: duie autem
boam propbetareccepilOsee : quo mortuo, filius ejus (ribus quceappellantiir Juda, Ecclesise personampos-
Zacharias successit in regnum; quem sexto mense sident, quaesub slirpe David regnabant [Al. regnantj.
imperii sui occidit Sellum de alia stirpe generatum Arcus igitur haereticorum, de quibus scriptum, esl:
(IV Reg. xv). Quam ob causam nunc dicitur : Adhuc Filii Ephraim intendentes, el mitlentes arcum, con-
modicum, etvisitabo sanguinemJezraet, id est, occi- B rersi sunt in die belli (Psal. LXXVU, 9), confringetur
sionem populi mei, super domum Jehu regiam, quae in valle seminis Dei, de quo humilia et terrena sen-
eo tempore praeeratlsrael. Necmirum si domus Jehu serunt.
subvertatur, cum eliam regnum domus Israel, hoc (Vers, 6, 7.) El concepitadhuc, etpeperit filiam,et
est, decem tribuum post non multos annos omnino dixil ei: Voca nomen ejus, Absquemitericordia, quia
sit delendum. A Zacharia enim filio Jeroboam, cujus non addam uttra misereri domui Israel; sed oblivione
atavus fuit Jeliu, usque ad nonum annum Osee, sub obliviscar eorum. Et domuiJuda miserebor: et salvabo
quo decem tribus ductae sunt in caplivitalem, sup- eos in Domiuo Deo suo : et non salvabo eos in c gla-
putantur anni quadraginta et novem. OccisoqueZa- dio, et in arcu, et in bello, et in equis, el in equilibus.
charia, qui fuit ultimus de stirpe Jehu, statim reges LXX : Et concepit adhuc, et peperil filiam, et dixit
Assyrii ceperunt Ruben et Gad et dimidiam tribum ei: Vocanomen ejus, Absquemisericordia; quia ne-
Manasse, quae eranl trans Jordanem; at deinde mul- quaquam addam ultra misereri domui Israel: sed
tas civitates Samariac, etdeinde tolam Nephtali. ad adversans adversabor eis: filiorum autem Juda mi-
exlremum omnes reliquas (ribus. Pro Jehu in Edi- serebor, el salvabo eos in Domino Deo suo : et
lione Vulgata legitur Juda : sed hoc mihi videlur non salvaboeos in areti, neque in gladio, nequein bet-
non vitio Septuaginta interpretum, sed scripiorum ' •/0,9 neque in equis, neque in equitibus. Postquam
inolevisse imperitia, qui ignorantes Jehu : quod ma- contritus est atque confraclus arcus Israel, in valle
gis tritum erat, scripserunt Juda. TyPus autem se- Jezrael, elregnum decem tribuum destitutum.ila ut
minis Dei, et ullio sanguinis ejus referlurad Domini ducerenlur in captivitatem, nequaquam jam Jezrael,
passionem, propter quam et domus Juda et regnum id est, semen Dei, nec masculini sexus filius nasci-
universi Israel dicitur subvertendum. tur : sed (ilia, id est, femina fragilis sexus, et quae
(Vers. 5.) El in itla dieconleramarcum Israet in valle victorum paleat conliimeliae, et vocatur Absque mi-
Jezrael. LXX similiter.Quandoultus fuero sanguinem scricordia. Idcirco enim captiva ducta est, quia mi-
Jezrael super doinum Jeliu, et regiium Israel, Assy- sericordiam Dei non habuil. Et consideranda Domini
rio vincente, deievero, tunc illa die, et in illo indigualio. Quod nequaquam domui Israel se dicat
(empore conteram omne robur exercilus lsracl in misereri ulira, sed eos de memoria sua aeterna ob-
valle Jezrael. Supra diximus Jezraelem, quae nunc livione delere ; quia usqne bodie Persarum regibus
juxta Maximianopolim est, fuisse metropoiim 8reg- serviunt, et numquam est eorum soluia captivitas.
ni Samariae b prope quam sunt campi latissimi, et Domuiatitem Juda misericordiam pollicetur, etdicit,
vallis nimiae vastitalis, quaeplus quam decem mil- quia eos salvet in DominoDeo suo, vel in seipso qui
lium tenditurpassibus. In hoc commisso cerlamine, ' ) loquitur : vel Pater salvet in Filio, juxta illudquod
ab Assyriis caesus estlsrael, id est, decem tribus, scriptum esl : Pluit Dominusa Domino (Genes. xix,
qune ob Jeroboam de Iribu Ephraim, qui primus 24). Salvavit eos enim [Al. etiam] qtiando Israel
schisma fecil in pnpulo, appellalse sunl Ephraiin. Assyriis traditus est, de manu Sennacherib, non in
Interdum propter Joseph, qui fuit pater Ephraim, arcu et gladio et bcllo et in cquitum multitudine,
vocalur Joseph : nonnumquam Samaria, quae ct ipsa sed in suo robore, quando misit Angelum, et per-
alteia urbs fuit metropolis decem tribuuin, quae cussit de exercitu Sennacberib regis Assyriorum una
postea ab Auguslo Caesare appellata est, Augusia, nocte cciilum octoginta quinque millia (IV /teg.xix).
id est, ZESKOTJ), in qua ossa Joannis Baptistae condita Juxta lypum dicimus , eos qui propler sanguinem
sunt. Post divisionem ergo duarum et decem tri- seminis Dei vocantur Absque misericordia, etdicerc
buum, ob maximam partem mulliludinis quce Jero- ausi sunl : Sanguis ejus super nos, et super fitios
a Duo Palatini, domumJuda, pro Je/iw. e Transponi Victorius mavult, in arcu et gtadio,
b lidem, propter quam, pro prope. ad Hebrscum, Giaec. Latinumque contexlum.
8i? S. EUSEBH HIERONYMI 828
nostros (Matth. xxvn, 25), Itucusque servire Ro- A quid significare contenderit : ergo et meretrix isia
manis. Domum autem Juda, eos videlicet ex Judaeis, mulier, et alia adultera mulier, quse aul prophetic
qui Dominum sunt confessi, non in exercitus forti- jungebantur, aut servabantur a propheta, non lur-
ludine, sed in Evangelii praedicaiione salvalos. Quod pcm stupri conjunctionem, sed sacramenla indicant
in Israel et Juda lam jnxta historiam, quam juxta fiiturorum.
typum, interpreiali sumns, referamus ad hroretico- (Vers. 10.) Et erit mmerus fitiorum Israet quasi
rum conciliabula, et ad Ecclesiam Domini Salva- U arena maris, qum sine mensura ett, et non nume-
loris, quoil, illis absque misericnrdia dereliciis, rabilur. Et erit in loco ubi dicetur eis : Non populus
regnumque perdentibns, Ecclesia Dei sui viriute meut vos ; dicetur eis, filii Dei viventis. Et congrega-
superarit. buntur filii Juda , et filii Israel pariter : et ponent
(Vers. 8, 9.) — Et ablactavit eam qum erat abs- sibimet caput unum, et ascendent de terra : quia ma-
qne miserieordia : et concepil, et peperit filium , et gnus ett dies Jezraet. LXX : Et erit numerus filiorum
dixit : Voca nomen ejus , Non populus metts : qitia lsrael sicut arena maris , qum non menturabitur, nec
vos non populns meus , et ego non ero vester. LXX numerari potett. Et erit in ioco ubi dicium etl eis :
siniililer. Qni vocabaiur semen Dei versns in femi- Non populus meus vos : vocabuntur filii Dei viventis.
nam [Al. femininamj et propter imbecillitatem vi- B I Et congregabuntur filii Juda et fitii Israel simui : et
rium, nffensamque Dei, ducttis in captivitatem, quia ponent sibi prir.eipaium unum, el ascendentde terra,
Domini misericordiam non liabebat, nequaquam quoniam magnus est dies Jezrael. Legimus abjectio-
ablaciatus dicittir, 10 seu"ablaclata : viri enim jam nem decem tribuum, et non b mensurabilem Israel,
robur amiserat. Qui ablactatur, recedit a matre , nec ultra populum Dei, indignatione perpetna con-
parentis lacte non vescitur, alimentis siistentatnr denmaliim. Nunc discimus quomodo filii Juda et filii
externis. Ita et Israel projectus a Domino, et cap- Israel pariler congregeniur, et ponant sibi caput
tivitatis circumdatus angustiis , atque in Babylone unura sive principatum [Al. principium], et ascen-
cibis sustentatus immundis , vocatur non populus dant de terra, et in ioco ubi prius dicebatur,
Dei, et seierna genlis alienae ferilur sententia , ut Non populus meus, appellenlur filii Dei viventis, et
dicatur non populus meus , et abjiciatur [Al. abdi- boc fieri, quia magnus sii dics Jezrael. Ambigenti et
cetur] in perpetuiim. Quod recte intelligere possu- in varias sententias fluctuanii illud ccrurrit Pauli
mus, et in omni poptilo Judreorum , qui propier of- apostoli ad Romanos scribeniis : Quod si volensDeus
fensam seminis Dei captivitali iradilus, regnum per- ostendere iram, et notam facere potentiam suam, sut-
didii, et provinciam , appellaturque non populus tinuit in multa patienlia vasa irm apla in interitum, ul
Dei,: et in persona haereticorum. Si quis autem con- C ( oslenderet divitias glorim sum in vasa misericordim,
lefiliosus interpres noluerit recipere isla, qnae dixi- qum prmparavit in gloriam , quos et vocavitnos non
mus, sed meretricem nomine Gomer filiam Deblaim, soliimex Judais, sed etiam ex gentibus : sicut in Osee
primum, et tertium masculus, secundam, qu-.c me- dicit: Vocavinon plebemmeam, plebem meaii, et non
diaesi, feminam intellexerit procreasse, hoc volens misericordiamconsecuta>', misericordinmcontmttam.
Scriptura sonare quod lcglinr, respondeai quonwdo Et erit in loco ubi dictum est eis : Non plebs mea vos,
in Ezechiel illud cxponat, ubi jubetur a Domino ibi vocabuntur filii Dei vivi. Isaias autem ctamat pro
portare iuiquitatcs domus Israel, id est, decem tri- Israel: Si fuerit numerus filiorum Israel tamquam
buum, el trecentis nonaginia dicbns in uno latere arena maris, reliquim salvmfienl. Verbum enim con-
sinistro dormire perpetuo, licet in LXX cenlum et summans et breviansin aquitate: quia verbum brevia-
nnnagima scripii sunt, et dormire ita ut numquam tum faciet Dominus super lerram. Et sicut prmdixii
evigilet, nec mutet latus, nisi forle sopore satiatus Isaiat (Cap. i,9) : iVtsiDominus sabaoth reliquistet
puululum aperueril oculos ad sumendum sordidis- nobis temen , sicut Sodoma faeti essemus, et ticut
simum cibum suhcincricii panis, qui de frumenlo, el Gomorra similes fuissemus. Quid ergo dicemus: Quod
bordeo, et faba, et leute, et milio coctus sit in liuma- gentesqum non seclabantur justitiam, apprehenderunt
no stercore. Iloc enini rernm natura non patitur, ut " juttitiam ? jusiitiam autem qua ex fide est: Israel
quisquam hominum per trccentns nnnaginta dies in vero sectans legemjustitim, in legemjustilim non per-
uno semper latere dormiat. Et rursus, inquit: Sus- xenit (Rom. ix , 22, seqq.). Igitur bealus apostolus
cipies iniquilates domus Judu, et diebus quadraginta Osee prophetac assumens tesiimonium, ei expnnens
dormies in latere dextro. Hi auiem dies pro annis illud super vocalionegeniiiiin, 12 eleorum fide qui
suppulanlur [Al. suppitlabaniurj, quibus Israet et ex Judaeis credere voluerunt, omnem nobis difficul-
Juda obsidione et captivitate lougissitna ' detinen- taiem interpretalionis abscidit, asserens Christi
tur, ita ut vincti el immobiles, de altcro in alte- lemporibus esse completura , ul scilicet in lsiael
rum latus se versare non possint. Si iila et eliganlur duodecim tribus, hoc est, omnis popnlm
csetera his similia , quae in Scripturis sanctls Judaeorum , et in Juda hi qui ex gentibus c Jesuin
legimus, faeta non poluerii approbare, sed aliud Doininum confltentuf. Si quis auiem alienus a fide
a Rursum duo Palatin. mss. futurum denunciat antea erat miserabilem.
deprimentur, pro de- mensura
c
tinentur. Pro, Jesum Dominum , Palatin. ntss. imperium
b Rescripsimus ,
mensurabilem, ex iisdem codici- Domini, prseferunt.
bus mss. cogente ipso sacro textu, qui lsraelem sine
8?9 COMMENTARIORUM 1N OSEE LIB. I. CAP. II. 8S0
Cliristi, et non recipiens auctoritatem novi Testa- A J et misericordiam consecuta, quia soror lua est. Cum
menti, sed de numero circumcisionis, responderit enim intraverit plenitudo gentium , tunc omnis Is-
filios Juda et filios Israel duas tribus sonare et de- rael salvus fiet (Uom. xi,25). Hoc idem nobis prse-
cem , de quibtts crebro diximus , et in boc danies cipitur, ne bserelicos penitus despcremus, sed pro-
mnnus, niliil fidei noslrse nocere monsirabimtts. Sed vocemus ad pcenitentiam : et illorum salutem ger-
postquam fuerit numerus filiornm Israeli|uasi arena manitatis optemus affeclu.
maris in tnto orbe dispersus, et omnem supinilalio- (Vers. 2, 3.) Judicate matrem vestram, judicate,
nem vicerit populi muliitudo, lunc babebit licentiam quoniamipsa non uxor mea , et ego non vir ejus : au-
Israel, qui hodie quoque captivus est, et qui prius ferat fornicationes suas afacie sna , el adulteria sua
dicebatnr absque misericordia , et non poputus de mediouberum suorum: ne forle exspoliemeam nu-
meus, cnm dnabus Iribubus, id est, Juda et Benja- dnm , el statitam eam secundum diem nalivitatis sum.
min, quurum magna pars in Clirislum credidit, inire LXX : Judkamini cum malre vestra, judicamini,
concordiam, ut corporibus separatos jungat fides, et quia ttmcnon uxor mea, et ego nonvir ejus , et auferum
unum sibi caput ponant et principem, de quo scri- fornicationemejus a facie mea, et adulteria ejus de me-
psil Ezechiel: Et princeps unus in medio eorum, Da- dio uberum ittius : ut exspoliem eam nudam , et resti-
rid servus meus , et resuscitabunlur quasi ab inferit B tuam eam juxta diem nativilatis sum. Hucusque ad
mortui (Ezech. xxxrv, 24), Juda scilicet et lsrael qui Isracl populuni, hoc est, decem tribus sermo di-
in infidelilate morlui erant. Et baec omnia fient, rectus est. Nunc alterttm caput incipit, et pra^cipi-
quiamagnus est diesseminis Dei, qui interpretatur tur filiis , id est, populo, ut ineant judiciurn adver-
Christus. Ex quo perspicuum est, ideo in typo Na- sum matrem suam, quae eos genitit, quae de mere-
botb [Al. NabuthaJ Jezraeliiis sanguinem praeces- trice nxor effecta , mores pristinos non reliquit, et
sisse, ut veritas compleretur in Clirislo. Iu hoc enim 4 mrsum fomicata est cnm amatoribus suis. Et vide
et nonin illo magnusesl dies Jezrael, de quo diciiur. clementiam viri.Jam repudiafaesl, jnm abjectaest,
Hmc est dies quam fecit Dominus : exsullemus et tm- 14 jam ei locutus est: Hmc non uxor mea , et ego
temur in ea [Ptal. cxvn, 24). Interpretaiionis tertise non vir ejus : tamen praecipit filiis, ut nequaquam
quam suscepimus , Israel in bnereticis , Jtida in Ec- ad uxorem palris b quam ille dimisit, sed ad ma-
clesiae hominibus exponendis, bic sensus est : Ul trem suam loquanlur quae eos genuit. Loquantur
postquam Dominus in claritatc sua venerit regnatu- autem ad pcenitentiam provocantes , ut aitferat for-
rus, bi qui ante vocabantnr, non popuius ejus, vo- nicaiiones a lacie sua , et adtilteria sua de medio
centur filii Dei viveniis : cum Judse, id est, Eccle- uherum suorum. Fornicaria est, qunecum pliiribuS
siae Dei fuerint copulaii, et unum caput Christum C copulatur. Adultera , quae unum virum deserens ,
halmerinl, et ascenderint de terra , id est, de ler- alteri jttngittir. Quorum utrumque est Synagoga,
renis sensibus et bumililate liiterae , et susceperint quae si pennanseril in fornicatione et adulicrio,
inagnum diem seininis Dei. Pro oux nhup.hr>,id est, auferet ab ea Deus vestem et nrnamenta quae dede-
abtque misericordia , in quibusdam ferlur exenipla- rat. De qnibns scribit Ezechiel: In die quundo nala
ribus, OUK tfyamifisvu,13 id est, non dilecta 8. Sed es, non ligaverunt mamillas tuas, et talenones salita :
veriora sunt exemplaria , quae liabent, absqite tnise- et transivi per te, et inveni te nudam, et deturpaiam, et
ricordia ; maxime quia ad distinctionem Israelis, cui conspersam in sanguine (Ezech. xvi, 4, 5). Et post
uon miseretur, infert Deus : Domui autem Juda paululum : Indui te byssinoet subtitibus,et ornamenta
mherebor. circumposui libi, et dedi armillas circa manus tuas ,
(Cap. II.—Vers. 1.) Dicile fratribus veslris, popu- et monile circa collum tuum. Haectunc ei dedit ma-
lusmeus, et sorori vetlroe, misericordiam consecula rilus largissimus, quando invenit illam in ^Egypto
[Al. consecutm].LXX: Dicite fralri vestro, popitlus idololatrise libidine coustupratam et divaricaniem
meut, et sorori vestrm, misericordiamconsecuta. Quia omnibus pedes sttos. Et nunc comminatur , si ad
magnus est dies Jczrael, in quo Judas et Israel unum virum suuninoluerit reverli, iiaeam futuram absque
habebuni priucipem, et nequaquam dicetur lsraeli, D Deo ° et viro, sicut prius in jEgypto fuerat. Ne
non populus meus: sed econtrarin vocabuntur filii semper triplici explanaiione tendamus voluminn ,
Dei viventis: idcirco, o homines tribus Juda, nolite hoc raro admonuisse sufficiai, qusc dicta sunt con-
desperare decem tribucim salutem, sed eas quotidie venire et Judaeis negantibus Chrisium, et hsereiicis
et sermone et voto et litteris ad pcenitentiam provo- fulem Domini relinquentibus : quorum fornicatio
eale, quia frater vester appellanlur et soror: fraler, proprie inter ubera est, et in artificio idolorum et
ex eo quod dicitur, populus meus: soror, ex eo quod variorum dogmatum corde versatur , qui reverlen-
appellanlur, misericordiam consecuta.Aliier: Qui iu turad diem nalivitatis suae, ut si nonegerinl pceui-
Christum creditis, et estis tam ex Jud&is quam ex teutiam, ethnicis comparenlur.
gcntibus, dicite fractis ramis , et priori populo , qui El ponam eam quasi solitudinem, et statuam eam
projectus est: populus meus , quia Iraler luus esl, velut terram inviam, et interficiam eam siti [Vulg. in
a Alteram leclionem, sive , el non dilectam dilec- b Sic Palaiini habent mss. Antea erat qnem ille
lam, prsefert S. Doctor epist. 120, ad lledibiam dimisit.
quaest. 10. Vulgata simul ulramquc retinei. c Vitiose quidam libri absque Deo vero et xlerno.
831 «. EUSEBIIHIERONYMI 832
tili]. LXX: Et ponam eam ut desertum, et tlatuam A spinis, et sepiam eam maceria, el semitat suas non in-
eam sicut terram sine aqua, et occidam illam in siti. veniet, et sequetur amatores suos, et non apprehendet
Si noluerit ad meliora converti, faciam illi quod eos, et qumrel eos et non inveniet, el dicet: Vadam et
feci iti solitudine , utducli in captivitatem cadantin revertar ad virummeumpriorem , quia benemihi erat
terra aliena , patienles sitim omnium bonorum , ct tunc, magis quam nunc. LXX: Propterea ecceego se-
ad palriam suam redire non valeant. Vel certe au- piam viam ejus in tudibus, et obttruam viat illiut: et
diant in Evangelio : Relinquetur vobis domus veslra semitamsuam non inveniel. Et persequetur amatores
deserla (Maith. xxm). Et mittet ei Dominus non fa- suos, et non apprehendet illos, et qumreteos , et non
mem panis, nec sitim aquse; sed famem audiendi inveniet; el dicet : Vadamet revertar ad virum meum
15verbum Domini (Amos. vui). De quo etlsaiaslo- priorem, quia melius mihi eral tunc, quam nunc ett.
quiltir : Erunl ticut paradisus aquam non habens _ Dixerat meretrix: Vadam post amatores raeos, qui
(Isai. i, 30). Hseretici qui abjecti sunt a Domino, si omnium rerum mibi abundamiam praebuerunt. Re*
non redierint ad pristinam domum, sic omniura spondit Dominus : Ego sepiam viam luam spinis,
rerum palientur penuriam , ut etiam quod falsum sive sudibus, ne possis ire quo desideras, et inter-
liabere videnlur, redigatnr ad nibilum. ponam maceriam, sive murum et semitas tuas quas
(Vers. 4, 5.) Et filiorum illius nonmiserebor, quo- B1 crebro triveras pede, non invenies, ne apprehen-
niam filii fornicationumsunt, quia fornicata esl maler das eos quos tanto studio sequebaris, ul rerum ne-
eorum : confusa est qumconcepiteos, quia dixit: Va- cessitate compulsa revertaris ad virum tuum, et di-
dam post amalores meos,qui dant panesmihi, etaquas cas illud de Evangelio: Quanti mercenariiin domo
meat, lunam meam, et linum meum, et oleum meum, palrit mei abundant panibus , ego autem hic fame pe-
el polum meum. LXX: Et filiorum ejus non misere- reo. Surgamel ibo ad patrem meumet dicam illi:Pa-
bor: quoniam filii fornicalionis sunt, quia fornicata ter, peccavi in coztumel coram te , et jam non sum
est maler eorum: confusa est qumpeperit eos , dixit dignus vocari filius tuus, fac me sicut unum de mer-
enim : Vadam posl amatores meos, qui danl mihi pa- cenariis tuit. Ex quo inlelligimus quod providentia
nes meoset aquam meam , el vestimentamea, et lin- Deisaepenobis accidant mala , nehabeamus ea quae
teamina mea , et oleum meum, elomnia qum\mihi ne- cupimus , el variis opprcssi calamitatibus bujus sae-
cessaria sunt. Hoc plus faciam ei cui dixi, non uxnr culi ac miseriis, ad Dei servitutem redire cogamur.
mea,etegononvirtuus, ei ponam eam quasi solitu- Amaiores autem Jerusalem et gentis Judaeae,secun-
dinem, etfaciam eam velut terram inviam.Quandoi dum historiam illiustemporis, Assyrios atque Chal-
cnim de jEgypto eduxieam , interfecti.s parentibus, daeoset jEgypliosnationesqtie cseteras intelligamus,
filii eorum terram repromissionis ingressi sunl. 'C cum quorum idolis fornicata esf, a quibus bellornm
Nunc aiitem fornicariae matris liberi peribunt cumi (cmpore, et prementibus malis frustra speravit auxi-
maire meretrice, quoniam filii fornicationis sunt, , lium. Hos amatores juxta intelligentiam spiritualem
et roali ex malisgeniti. Quibus in Evangelio dicitttr: sequuntur lucrelici, a quibus ssepe deserti, malo-
Generatio viperarum (Matlh. m, 7): quae in lanlami rum pondere ad sinum matris Ecclesiae revertun-
vcnit impudeniiam, ut aitdiret per Jeremiam : Fa- tur. Por omnia enim flagella atque tormenta erudi-
ciesmeretricisfacta est tibi: impudorata es tu (Jerem. lurlsrael.
iit, 3). An non est hoc durae frontis et merelriciacs (Vers. 8.) Et hmenetcivit, quia ego dedi ei frumen-
impudentiac, utln suo scelere glorielur, et dicat: : tumel vinum, et oieum , et argentum mulliplicavici
Sequar amatores meos; vadnm ad idola quae mibi ett et aurum , qum fecerunt 17 Baal. LXX: El ipsa ne-
ad victuni et ad vestilum necessaria praebueruni. scivit quia ego dedi ei frumentum, et vinum, et oleum,
Omnia quse prophelicus sermo describit, spirituali- et argentum mtUtiplicavi ei: luec autem argentea et
ler a Domino accepere Judaei. El quia Dei filium) aurea fecitipsi Baat. Ad superiora respondit, dixe-
ncgaverunt, eligentes sibi Barabham latrocinii ett rat enim : Vadam post amatorcs meos, qui dant pa-
seditionis auclorem , et crucifigentes Filium Dcii nes milii, claquas meas,lanam, etlinum,etoIeum,
(Joan. xviu). Propterea usque hodie sequuntur dsc-- D et potum meum, quae universa susceperat, ut in Dei
mones, ct Deibenelicia ad illos referunt, qui cul- cnliitm verleret. Illa vero pancm et vinum, qui con-
torum suorum animas perdiderunt. Panes et aqtias3 firmat, et quod laeiificatcor hominis (Psal. cm), et
habentei haeretici, quorum panis luctus esi.et aqnae : oleum quod illuminat omnem liominem venientem
eorum ccenosae, quac suffocant et interficiunt bapti- in hunc mundum (Joan. i), ct argentum de quo saepe
zatos. Habent et lanam de scabidis ovibus, ct linnmI diximus: Eloquia Dojnini, eloquia casla, argenlum
in nigredine perseverans , oleumque^ de quo pro- igne examinatum, probatum terrm, purgatumseptu-
phela dicit: Oleum peccatoris non impinguet caputt plum ( Psal. xi, 7). Et aurum de quo legimus : Si
meum(Psal.cix, 5), et polum aquarum jEgypti, dei dormiatisinter medios eleros, pennm columbmdear-
quibus clamatlC Jeremia: Quid tibi et vim jEgypli,, genlatm, el posteriora dorsi ejus in virore auri (Psal.
ut bibasaquamGeon (Jerem. n, 18) ? Et: Quid libi ett LXXXVII, 14), vertit in idola , et fecit Baal, quod in-
vim Assyriorum ut bibas aquas fluminum? Brevilerr terpretatur superior et devoratio: dum aul majora
cuncia percurrimus, ut ad reliqua transeamus. se pulat habere dogmala quam Ecclesia, aut in ipsa
k (Vers. 6,7.) Propterhoc ecceegosepiam viam luam ii falsae opinionU scientia devoratur. Quod aulem
833 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. I. CAP. 11. 831
juxta litleram , auro el argento el cunciis opibus A (-iVj.uiidc cAniATiiJARIM(D'iy>nnp), interpretatur
abundaverit Jerusalem, el fecerit idola Baal daemoni villa sitvarum, LXX transtulerunl testimonium. RES
Sidoniorum, sive, ut quidam reclius arbitranlur, ET DALETII iitterarum falsi simililudine. Si enim pro
Babylonio, ex quo et Bel dicitur, Ezechiel plenius RESDALETH legalur, testimoniumdicitur: ita dumta-
in sue ponil volumiue, et oranis prophetarum narrat xat, ut IODlittera non praecedat. Liberatis ergo veste
chorus. et linteamine, ne operirent ultra ignominiam forni-
(Vers. 9.) Idcirco revertar [Vulg. convertar] el su- cariac, omnis turpiludo Jerusalem, sive slultitia,
mamfrumentum meumin tempore suo, et vinum meum per quam operata est turpiludinem, revelabitur in
in tempore suo, et liberabo lanam meam, et linum conspectu amatorum ejus, ut quain velalam deside-
meum,qum operiebantignominiam ejus. LXX : Pro- rabant, apertam contemnanl. Cumque tradita fuerit
pterea revertaret tollam trilicum meum in tempore 19 amatoribus suis Assyriis, sive daemonibus, qui-
tuo, et vinummeum in temporesuo, et auferam vesti- bus et ipsa et Assyrii serviunt, nullus, inquil, eam
menla mea, el linleamina mea, ne operiant ignomi- de manu mea poteril eripere, probata imbecillitate
niam ejus. Gravior poena esl, quando in lempore daemoniaca, quod quos rebus omuibus abundantes
messis el vindemiaesperatoe fruges auferuntur et vi- receperant, oppressos malis liberarc non possunt.
num, ei quodammodo tenlae tollunlur e manibus. B ] Tradita autem Babyloniaeservituti, nequaquam Ires
Sin aulera in tempore areae et praeli eb torcularis, solemnilates P.ischacel Pentecostes et Tabernacu-
quandosterilitatem praeteritam novis frugibus terra lorum celcbrare poteril. Non neomeniae, id esl ka-
fecundat, omnium rerum penuria est, quid de reli- lendarum, non sabbati exercerelaeliiiam, nec omnes
quo anni lempore , quando vetera conservanlur , festivitaies quas uno nomine comprebendit. Vinea
sestimare debemus? Liberatur autem lana et linum, quoque et ficus et rerum omnium abundantia cor-
sive vestes et linteamina, ne ultra ignominiam ope- rumpelur: in vinea iaetitiam, in ficu suavitatcm et
riant meretricis : ut scilicet Dei nudetur auxilio : dulccdinem intellige, quaeauferuntur gravissimseser-
et omnium ab eo angelorum tutela 18 discedat. vitutis malis : et auferentur idcirco, quia non a Deo
Unde et apostolus a liberari dicit creaturam a ser- sibi donataquasi conjugi; sed ab amaloribus suis quasi
vitute corrupiionis in liberlatem gloriae filiorum Dei merelriciprolibidinismercedibus arbitrala est.Tunc
(Rom. vui). Mulii accepere aurum el argentum sa- nequaquam habebit arbores pomiferas, sed omnia
pientiae et eloquentiae, de quibus facercnt candela- verleulur in saltum. Eiquia semelmetaphoramasil-
brum seplem lucernarum ex auro purissimo, et vis ceperat, finil in reliquo, ulhosles a quibus devo-
mensara propositionis auream, et propitialorium, et randa sunt omnia, bestias nuncupet. Hacc et juxta
Cherubim auri splendore radiamia, et bases colum-(G historiam et juxta tropologiam infelix Judsea per-
narum argenteas, et triticum scrmonis Dei, et vi- pessa est, cujus omnis turpiludo in oculis gentium
num gaudium Spiritus sancti: vestimenta quoque el revelata est, et nullus eam eruere potuit de mani-
linteamina quibus credentes vestirentur in Clirislo : bus Dei. Cessaverunt universae caeremonioc, in lu-
quse universa verterunt in idololalriae cultum, varia ctum est versa festivilas : omnia quse sibi pulabat
errornm dogmata componcntes, et decepti alios de- dari a daemonibus, nunc ob offensam Dei ablala co-
ceperunt. Quaeomnia auferet Deus, ul qui ex copia gnoseit. Devoraveruut eam primum Assyrii alque
datorera non senserant, sentiant ex penuria. Chaldsci, Mediel Persse alque Macedones, ad extre-
(Vers. 10,11, et 12.) Et nunc revelabostultitiam mum saevissima laceravit bestia, Romanorum impe-
ejut in oculit atnatorum ejut: et [AI. el nullus] vir rium, cujus in Daniele nomen tacetur, ul major for-
non eruet eam de manu mea, et cessarefaciam omne mido his qui devorandi sunt, augeatur. Quacdc Ju-
gaudium ejus, solemnitatem ejus, neomeniam ejus, duea diximus, refer ad hxreticos, qui prima fronte
sabbatum ejus, et omnia festa lempora ejus: et cor- doclrinam ei scientiam promittentes, egrcssi de
rumpam vineamejut, et ficum ejus, de quibus dixit: Ecclesia deseruntur a Deo, et omnis eorum ignomi-
Mercedeshm mem sunt, quas dederunt mihi amatores nia iu conspeciu amatorutn ponitur, quos prius de-
mei: et ponam eam in sallum, et comedeteam bestia; D ceperant, et tradili bestiis quas propheta declinat,
agri. LXX : Et nunc revetabo immunditiam ejus in dicens : Ne tradas bestiis animam confilentem tibi
conspecluamatorum illius; et nullus eruet eam de ma- (Psal. LXXIII , 19), earum morsibus derclinquen-
numea: et avertam omnes tmlilias ejus, solemnitates tur.
illius, et neomenias,et sabbatha, etcunctas festivitatest (Vers. 13.) Et visitabo super eam dies Baalim, qui-
illiut, et ditperdam vineam ejus, el fieus illius, qumi bus accendebat incensum, el ornabalur inaure sua, et
dixil: Mercedet meas istm sunl, quas dederunt mihii monilisuo : et ibat post amatores suos : et mei oblivi-
amatoresmei: et ponameam in testimonium,et come- scebatur, dicit 20 Dominus. LXX : Et ulciscar super
dent eambestia agri : b Quod sequitur : Votaliliai eam diesBaatim, in quibus immolabat eis: ct circum-
coeli et reptilia terra, — obelo praenolandum esl. dabal sibi inaures suas, et monilia: et ibat post ama-
Pro saltu quoque, quod Hebraice dicitur c JAR t toressuos : mei autem oblila est, dicit Dominus. Ser-
a Olim, erat liberatam, pro quo maluisset
Viclor,, li, et reptilia terrm, quaehic in anlecesstim poneban-
liberandam, ad Graec. ihvOtpoQrtatriu. cum slatim suo loco recurrant.
h Expunximus ad mss. fidem verba, volatilia coe- lur,1 Palatini mss. JAIRlegunt.
838 S. EUSEBli HIERONVJII 836
vat personam meretricis, quac auro ornalur et gem- A nem ejus. Postquam icfelata fueril ignominia Jeru-
niis, ut placeat amaloiibus suis, et quidquidpulchri- salem, sivc Judaeac nieretricis iu oculis ainatoi uin
tudinis non habet per naturam, arle conquiril. Uas ejus, et cessavcrit universa solemnitas, vineam et
inaures, quibus aures ejus dociriua Dei fuerant ficuro vel siccilas vel grando coiruperit, ct redacta
adornatac, et has roargaritas quse ex collo prcliosae in silvas atque infructuosas arbotes, a bcstiis fuerit
pendebani, ita ut spousus ad eam dicerel et mari- devornta, et reddideril ei Dominus crucialus alque
lus : Gollumluum sicut monilia (Cant. i, 9), iuisit lormeiita; quia daemonibusBaalim tltura succende-
ante porcorum pedes, et dedit sanctum canibus rat, ct nequaquam se ultra de ciueribus ac ravillis
(Matlh. vu). Et impletum csi quod in Proverbiis pulavei it posse consurgere, tunc, hoc est, in adven-
legiinus : Sicut inauris aurea in naribus suis: ita mu - lu Cliristi Filii sui, aperiet spem salmis, el dabit lo-
lieri pessimmpulchritudo (Prov. xi, 12). Haecautem cum poeniteniiae, et blandietur ei : hoc enim signi-
universa faciebat, ut sequeretur amatores suos, et ficat, lactabo eam; ut post poenarum magnitudi-
relinqueret virum. Tautunique fuit desiderium vo- nem, dolores pristinos repromissione miliget pro-
luptatis ac iibidinis, ul omneni memoriam atniserit sperorum. Et tlucam cam, inqnil, in solitudinem, id
maritalem, et oblita sit fuisse se conjugem. Quamo- esi educam ex malis, sicut et prius dc jEgypliaca
brem inipsis solcmnitatibus quibus inceiidebattbu- B cduxeram servitule: el loquar ad cor ejus verba mol-
ra dseraouibus, visitabilur in plagis, et corripielur lia, verba consolaioria, ul tristitiam gaudio lempe-
inpoenis. Baal, numeri) singuluri, Baalira plurali- rem, juxta idioma Scriplurarum : quibus verbis et
ter, eadein idola norainanlur genere masculino. Sicliem locuius est ad cor Dinae (Genes. xxxiv), el
Ubicuraque enira in fine llebraici sermonis iu sylla- Joseph in jEgypto fralribus suis tristibus atqne
bara legimus, numero plurali esl, genere masculi- meiuentibus (Genes. \i), nt mceror gautlio mulare-
no : ubi autem OTH, numero plurali, genere femi- tur. Quod sequitur.
nino. Ergo Seraphim el Cherubim plurali intelligi- (Vers. 15.) Et daboei viniloresejus, ex eodem lo-
mus numcro, genere masculiuo. Sabaotb autem quod co. c Quia blandiiias el soliiudinem in praelerilae
interprelaiur militarium, vel exercituum, vcl virtu- hisloriae exejintium de jEgypto similitudine prae-
lum, numero plnrali, generc feminino. Itaquc ct iuiserat, in qua Mi'yses et Aaron de cadem genlc
Baalim masculino genere, numcro sunt plurali : Judxorum principes exstiierunt , etiam nuncpolli-
alicel quidam male TJJBaa/ CITCUC B«aA6ti*[Al.p«Xlp.] cctur, quod viniiorcs ejus de eodem loco dalurus
legant genere feminino. Quomodo autem dccipiant sit. Vineam inlclligi Israel, omnis et veteris Instru-
haerelici amaiores suos, et componanlur eloiuii menlietnoviSciipturalestatur 22 VineaDominiSa-
veousiale, structuraque verborura, utb mendacia C baoih, domusIsrael esl (Isa. v, 7): El: Vineamex M-
sumilent veriiatem, et conjugalem pudicitiam dcre- gyplo transtulisli (Psal. LXXIX,9). Et in Evangelio
linquaut, el iiicendant Baalim, id est, idolis, quse (Matth. xxi). Palerfamilias locavil vineam suam,
de suo corde finxeruni, quutidie cernimus. Non fructusque non recepit. Etinterfecto filio suo, no-
euim habent curam rusticse simplicitatis, quae mere- vissime locavit eam aliis vinitoribtts. Hoc igiitir
tricia ornamcnla non quaerit; sed arlifieis elegan- prophelalis sermo promittit, quod principes liujus
tisqtic mendacii, ut amatoribus suis diabulis el dae- vineoe exeuntes de genlibus et de caplivitate bos-
moniis placeant. lium, sive vitiorum, de ipso sint genere Judeorum,
(Vers. 14.) Propier hoc ecce ego laclabo eam : el id est, apostoli : et locus tumullus, vallisque lur-
ducam eam in solitudinem, et loquar ad 21 eor ejus. barum, boc enim interpretatur Achor, muletttr in
c Et dabo ei vinitores ejus, ex eodem loco, el vallem oslium spei, sive ad aperiendam spem aique patieu-
Achor ad aperiendam spem. LXX : Ideo ecce ego se- tir.m, quod idcirco supplicia et lormenia perpessa
ducam eam, etponam illamquasi desertum; et loquar sit, ut per ha;c ad prospera pervcniret. Quod au-
ad cor ejus, el dabo ei possessiones suas inde, et val- tem vallis Achor, in qua inlerfeclus estf Acban ob
lem Achorad aperiendam intelligenliam ejus. Pro co fiirium eorum, quse Deo fueranlconsecrata, contur-
quod nos diximus, ad aperiendam spem, et LXX D balio et lumutlus inierpreteiur ; non i.t quidam pu-
verterunt, ad aperiendam intelligentiam ejus, inter- lantStao-T/ioyij, idjesl, perversitas, ipse Jesus interpre-
pretatus est Symmaclius ei; Bvpx*fhtifcs, id cst, latur loquens ad Achan : quia lurbasti nos, conlurbet
in oslium spei, Theodotion d av£«l;ao-6airr)v u«o(/.ov«v le Dominus in die hac (Josue vn, 23). Unde appel-
(i\nr);, id esl, aperire palientiam, vel, exspeciatio- latus est locus ille &EMECACHOR (TDJ?pCT). id e.-t,
• Omittunt anieulos Graecostft ei eotXc veteres edi- menlem nltero capitulo distinguebantur io uacleuus
tioqfis; quos lainen reiinenl JUSS.codices, ac siiie vulgatis libris.
illis sensus non est liquidus. MABT. d Pro ovsi?a9af, nostri mss. AIAN0I3AJ,f|UOd
b Nustri mss. mendacio, seqtio bene : et mox. est, 5tavoi!;atprseferunt, quo verbo et LXX usi
simpttcis rutticitath,pro rusticm timpiicimis. sunl.
e Hic quoque contextum ad mss. Piilatinos, co-
c SubdidiHius ex isdem mss. boc loco reliaoum
versum : et dabo ei vinitores ejus ex eodem loco, et gente recia orationis serie, restiluimus.
vallcm Achor ad aperiendam tpem. El ad LXX f Videque ad librum Locorum ad nomen Aclior
cobaerenter, et dabo ei possessionessuas inde, el vat- aunotaviniiis lom. III, col. 144.
lem Achor ad aperiendam intelligenliatn ejus. Quse s Dno palatlni mss. ANEC, lege AMECEtat paulo
conira subnexae exposiiioiiis serlem, et S. Doctoris post prope (luenta, pro propter, codicum mss.
U57 , COMMENTARIORUM IN QSEE LIB, I. CAP. II. 858
vallit conlurbaiionis. Sitnulque et in hoc iuielligi- A facit, b (|iiod praccineniilius aliis, alii rcspondcant
mus, quae in principio lerrae sanctae, juxta Jericbo, concinentes. Humiliabiiur aufem et affligetur, quod
qunido desolitudine egressus csl populus, propter LXX et Symmaclius transtulerunt, non convenit
fluenta Joirdanis, in prima Israelis victoria, inceror tcmpori Ixiitiae, nisi forie imitabitur Paulum, qui
iu gaudium comniulalussil. Ibiqnc aperta esl spes, postquam vocafus est apostolus, plangil antiqua
ubi fuerat desperatio : ui, punitis his qui peccavere peccata, ct se dicit indignuin vocatione aposioli,
in Christo, etcommisere sacrileginm, salventur ex quia |ier ccntus sil Ecclesiam Dei (I Cor. xv) : tit
eis qui blasphemanlcs Judeos fuerint detestati, et humiliaiii)el affliclio in conscieutia practerili vul-
quantum in se est interfecerinl. Ha;c a Circumcisio ncris, iion iu dolnre maloruni praeseutium acci-
et nosiri Judaizantes ad mille aiinorum regnuni re- piatur.
ferunt, quae.el in principio per apostolos viuitores 24(Vers. 16et 17.) Et erit in die illa, ail Dominus,
ct credentium niulta millia ex Israel videmus esse vocabilme vir meus, el non tocabit meullra Baalim:
compleia, et compleri quotidic iu his qui credere el auferam ucmina Baalim deore ejus, et non recor-
voluerint. Quodque uos diximus : Lactabo eam, et dabilur ulira nominiseorum.LXX similiter. Primuin
LXX interpretali sunt: Seducam eam, ad Anlicliri- omni Asise reguasse Niiiuin, Beli filium, omnes ct
sti tcmpus refeiunl: utqui Christi non recepcrint B 1 Graecaeet Barlianc narrant Jiistoritc: qtii api d As-
veiilatem , illius recipiant mendacium, fti postea, syrios Niiiunisui uominis coudidit civiiatem, quain
Cliristo adveniente, salveniur. Ucbraei vocant Niniven. llujus uxor Semiramis, <lu
El canelibi juxla dies juventulis sucv, 23 el juxla qua multa e.t miranda refcrumur, miiros Babylonis
diesascensionissux de lerra JEggpti. LXX : Et hu- exstruxit : de qua insignis pneta le latiir(Oi>ii/.Me-
miliabiturjuxla dies infaniimsum, eljuxla diesascen- tam. iv, 58) dicens :
sionisde terra /Egypti. In eo loco ubi nos posuimus, Quamdiciturolim
canet, et LXX transtulcrunt, humiliabitur; in He- CoctilibusmariscinxisseSemiramistirbem.
braico scriptum esl ANATHA (nrcj?), quod Symma- Ilic adversus Zoroastrem magniim, regem Ba-
chus interprclatiis esl affligeiur, Theodotion respon- ctrianorum, forti certamine dimicavii: et in lantam
debit, Aquila obediel, id esi, v7raxovo-st : nos ab He- pervenit gloriam, ul patreni suum Bclum referrct
broeo xara/eijtv magis accipimus, id esi, prmcinet: in Deum, qui Hebraice dicitur BEL (SjD), et in
ut quia semel jactationem el educlioneiii in solitu- mullis prophetis, maximequc in Daniclejuxla Thro-
dinem, et vinilorcs ex eodem loco, et vallem Achor, doiionem, sub idolo Babylonis, hoc appellalur no-
posuerat, et totam hisloriam exeunlium de jEgyplo mine. Hunc Sidonii et Phcenices appellanlc BAAL
et pergentium ad terram sanctam brevi sermone' C (SjJ3) : eadem enim inier BETHet LAMED litterns
pcrstringens, etiam nunc liistorise similiiudinem consonantcs, AINvocalis littera ponilur, quaejuxla
conservaret. Ut quomodo eo in tempore, qitaudo linguaeillius proprietatem nunc Beel, nunc Baal le-
egrediebaittur de terra jEgypti, submerso Pharaone gitur. Uudeet Dido Sidonia regii generis, cum M-
in mari Rubro, arripuit Maria lympanum, et prsc- neatii suscepissel bospilio, hac patera Jovi vina de-
cinens caeteris, exsullavit et dixit: CaniemusDomi- libat, d qua Belus el omnesa Belo soliti. Didicimus
no, glorioseenim magnificalusest : equum et ascenso- exordium dsemonis, immo hominis in dsemonem
rem dejecitin mare (Exod. xv, 1): sic nunc quoqiies consecrati: omnia enim idola ex mortuorum errore
secundum dies juventuiis suae, sive adolescenliae> creverunl. Audiamus calcra : Lingua Ucbraea et
suae, quandoegressa est de terra /Egypii, canat al- Syra BAAL interprelatur s"x^v,id est, habens. Si vo-
que laetetur*,ct regnum Christi ac suam saliitem iu- luerimus dicere, habensme, dicamus BAALI (^SiM):
ler Ecclesiaechoros concinat. Et animadverte quiat et apud ulramqiie gcntem nsores viros suns vocant
quando eximus de jEgyplo, et ad mcliora transi- i5aafi, id est virmeus, quod inteliigittir, habensme:
mus, dicamur ascendere : quia Jerusalem in monli- et est sensus, qui me habel in conjugio. Eadem
lius sita est, de qua qui in Jericlio descendere vo- Ilebrauorum lingua vocaiur vir is (t!?V): unde et
luerat, vulneralus est (Luc. x). Ad cos autem quii D uxor qiiic de viro sumpta est, in Genesi appellalur
jEgypli, id est, sscculi hujus quarnnt atixilia dici- ISSA(;WX, Gen. n,l), quasi a viro : virago.
liir: Vmqui descenduntin /Egyptum propier auxiliumi Quod ergo dicit Dominus, boc est: cum uiroque
(Isa. xxxi, 1). Interpretaiio Aquilae et Theodotio- e serninnc, issi et BAALI appelletur eir meus, sive
nis, e qiiibus aller waxouo-st posuii, id est, audiet, marilus meus , tantum odi idolorum nomiiia, ut
alter a.ito7.pSri<reTat,id esl respondebit, nobiscumi etiam quod bene dici potest, propler ambiguitatem
a Ineptis-inm suo mure hoc veibuin circumcisio i i Nostri mss. consianter aspiranl, Bahal.
niulat Mirianus in concisionem tt pericopen, non1 A Virgilius sub libri prioris jEneidos finem :
intelligens Judcvos vncari abs Ilieronymo Circumci-
sionem,juxta consuetudiiiem apostoli 1'auli. MART. Hic reginagravemgemmisauroqucpoposcit,
— Victoriolcgeuti, concisio,qttasi tcxtus , Iuiplevitqtiemero pateram,quamBeluset omnes
Trzpvxwzriv,
uuus e noslris mss. secunda manu assentitur. Li- A Belosolili,elc.
quet vero circuincisionem hic Jud.corum gemem1 c IWem mss., utroque termone, hoc etl, h el
appcllari. Bahali.
h Vitiose erat, qui prmcineiuibut,etc.
85« S. EUSEBU HIERONVMl 840
et verbi similitmlinem, nequaquam velim dici, sed A j sub uno pastore requiescent, sive sperabunt, in liis
appellari me ISSI,magis 25 quam BAALI : ne dum quae oculus non vidit, et auris non audivit, et in
aliud loquitur, allerius recordetur, et virum nonii- cor horainis non ascenderunt, quaepraeparavit Deus
nans, idolum cogitet. Ignosce obscuritati, quse tri- diligentibus se (I Cor. i).
bus nascitur modis: aut rerum difficultate, aut (Vers. 19.) Et tponsabo te mihi in tempiternum: el
magistri imperitia, aut discentis nimia tarditate. sponsabo te mihi in justitia , et judicio, et in miseri-
Neque enim Hebraeuntprophetam edisserens, oralo- cordia, et in [Vulg. absque in] miserationibus: et
riis debeo declaraatiunculis ludere, et in narrationi- sponsabo te mihi in fide : et scies quia ego Dominus.
bus atque epilogis Asialico more cantare, sed auxi- LXX similiter. 0 quanla clementia Dei! merctrix
lio oralionum tuarum, et incredibili discendi stu- quse cum multis amatoribus fornicata cst, el ob
dio, aperire quaeclausa sunt. Denique Aquiladili- crimen bestiis tradita, postquam reverlitur ad vi-
gens el curiosus inlerpres : Vocabit, inquit, me vir rum, nequaquam reconciliari ei dicitur, sed de-
meus, el non vocabit me uttra habens me, id spondi. Et vide quid sit inler Dei conjunctionem cl
est, BAAL. hominum : homo cum uxorem acceperit, de virgiuc
(Vers. 18.) El perculiam eis foedusin die illa cum mulierem facil, id esl, non virginem; Deus etiam
bestia agri, el cum volucre coeli, el cum reptili lerrm: B meretricibuscopulalus, eas mulat in virgines, juxta
et arcum, et gladium, et bellum conteram de lerra : et illud quod adulterac dicilur pcr Jeremiara : Non ut
dormire eos faciam fiducialiter. LXX : £t disponam dominum me invocasti, aut patrem, aul principem
eis testamentum in die illa cum bestiis agri, el cum virginitatis tum(Jer. itt, 4). Unde et apostolus posl
tolatilibus cwli,-et cum replilibus terrm : et arcum, et fornicationem el idolorum cullum credentibus Co-
gladium, et bellum conteramde terra: et habitare eos rinlhiis loquitur : Despondi enim vos uni viro vir-
faciam in spe. Quando omnia religionis adversse vo- tjinenicasluinexhibereChristo(\lCor. xi, 1). Quaerimus
cabula fuerinl ablata de populo Dominumconfitente, cur tertio desponsionis nomen repeticrit. Primo
et vocaveril me, inquit, vir meus, et nequaquam enim ait -.Sponsabolemihi in sempiternum.Secundo:
Baali, id est, idolum meum, tunc perculiam eis Sponsabo le mihi in juslitia et judicio, et in miseri-
foedus atquc concordiam cum bestiis agri, cl volu- cordia et miseralionibus. Nec boc fine contentu.s
cribus cceli, et reptilibus terrae. De hoc tempore et jungit el lerlium : Spontabo te mihi in fide , et scies
Isaias loquilur : Habitabil lupus cum agno; et pardus quia ego Dominus.Primo despondit eam in Abraham,
cum hcedoaccubabit. Vitulus, et leo, el ovissimul mo- sive in jEgypto, ul uxorem habeat sempiternam.
rabuntur, et puer parvulus minabit eos. Vitulus et Sccundo in monle Sinai, dans ei pro sponsalibus
ursus pascentur, et simul requiescentcatuli eorum : et •C Legis justitiam alque judicium, et junctam Legi
leo quasi bos comedet paleas (Isa. xi, 6, 7); ne- misericordiam , ul quando peccaverit, tradatur
quaquam carnem sanguinctnque desiderans, sed captivitali, cum egerit pcenitenliam , revocetur in
mundis atque simplicibus vcscens cibis. Quando patriam, et misericordiam consequatur. De bis
Pelro, ul Cornelium susciperet ex nalionibus sponsalibus in diversis .locis psalmista decantat :
(Act. %., 15), revelatum , jussumque est ut come- Misericordiam el judicium canlabo tibi, Domine
deret omnes bestias, et nihil immundum esse co- (Pt. cn, 2). Et: Misericordiaelveritas 27 obvia-
gnosceret, quodcum gratiarum actione perciperetur: verunt sibi, et juslilia et pax deosculalm sunl se
super qufbus audit postea : Quod Deus mundavit, tu (Ps. LXXXIV , 11). Quos duos calices in sepluagesimo
ne communedixeris (Ephes. u, 1). Ergo in adventu quarto psalmo legimus : Calix in manu Dominivini
Domini Salvaloris, posl resurrectionis ejus trium- meri plenus mixto , et inclinavil ex hoc in illum : de
phds, et ascensum ad Palrem, duo parietes angulari justilise calice in calicem misericordiae, el rursum
lapide copulali sunt ab eo.qui fecit utrumque \Al. de calice misericordise in calicem justitiae. Si ini-
utraque] unum. Et vocavit eara quse dicebatur, quilates, inquit, observaveris,Domine , Domine, quis
absque misericordia, misericordiam cousecutam : et suslinebit? Quia apud te propitiatio est (Psal. cxxtx,
eum qui dicebalur non populus meus, populum D '. 5, 4). Isla igitur meretrix, quae primum voto
suum : pacalisque omnibus, arcus et gladius conte- sponsi in " aeternos fuerat juncta complexus, ut
retur ac bellum. Non enim erunt 26 necessaria numquam a vinculo recederet maritali, quia recessit
instrumenta pugnantium, cum qui pugnent, defue- et in jEgypto fornicala est, rursum per Legem as-
rint. Jungetur Israel gentibus, ct implebitur illud sumilur : quam quia praeteriit, prophetis quasi
Deuteronomii : Lmtamini genles cum populo ejus sponsi sodalibus, qui ad se missi fuerant, inter-
(Deut. xxxn, 43). JVofusenim in Judma Deus, in fectis, novissime venit Dei Filius, DominusJesus:
Israel magnum nomenejus. Et: Factus est in pace quo crucifixo, et a mortuis resurgente , desponsatur
locus ejus, et habilatio ejus in Sion (Psat. LXXV) , nequaquam in Legis juslitia , sed in fide et gratia
hoc est, in Ecclesia, in qua confregil potentias ar- Evangelii, ut cum cognoverit Unigenilum , cogno-
cuum , scutum, gladium et belltim : quibus fractis scat et Patrem. Dicit enim ipse ad Philippum :
me?
atque contritis, dormient credentes fiducialiier, et Tanto temporevobiscumsum , et non cognovislis
» Mss. Palatlni, inexleros fuerat, etc, el paulo posl per legitimaassumitur.
841 COMMENTARIORUM IN 05EE LIB. I. CAP. III. 842
Philippe, qui videt me, videt et Palrem meum : quo- A A vinacia uvarum. LXX : Et dixit Dominut ad me :
modo lu dicit, ottende nobisPalrem ? non credit quia Adhuc vade et dilige mulierem diligentem mala et
ego in Palre, etPater in me ett (Joan. xiv , 10,11). adulteram, sicut diligit Dominus filios lsrael : el ipsi
Qui in fide fuerit desponsatus et credideril Evan- respiciunt ad deos alienos, et amant coclionescum
gelio , statiin sciet, quia ipse sil Deus, credens in vinaciis.Priori mulieri in lypum decem tribuum, vel
eum quem prius negaverat. totius Judaici populi fornicantis , proplieta conjun-
(Vers. 20 seqq.) Et erit in die illa :: Exaudiam, gitur, et abjectos filios atque cruciatos tandem re-
dicit Dominut : exaudiam ccelos, et illi exaudient cepit in salutem : liic jubetur ut adliuc diligat adul-
terram, el terra exaudiet trilkum et vinum et oleum, teram mulicrem. Quando dicitnr , adhuc , ostendit
et hmc exaudient Jezrael, et seminaboeam mihi in quia prius amaverit fornicariam : qux adultera , vel
terra, el misereborejus qumfuit absque misericordia, diligat illa mala, 29 ve' diligatur ab amico ct
et dicam non populomeo, populus meus es tu : et proximo : RE (jn) enim verbum Hebraicum , vel
ipse dicet, Deus meuses tu. LXX : Et erit in die illa, matum legilur , vel amicus. Et ne putemus dilcc-
dicit Dominus: Exaudiam cmtum, el cmlumexaudiet tionem prophetae in adulteram, aliud quid significare
terram, el terra exaudiet frumenlum, vinum, et quam Dei dileetionem in lilios Israel, intulit: sicul
oleum, et hmc exaudienl Jezrael, et seminaboeam B I diligit Dominus filios Israel. Ergo quia prophela di-
mihi super terram, * el misereborejus qumfuit abs- ligit adulieram , et tamen non ei matrimonio copu-
que mitericordia, el dicam non populo meo , populus latur, nec fomicatione conjungitur, sed tanltim
meus es tu : et ipse dicel, DominusDeus meus cs tu. diligit delinquentem, lypus Dei est, qui filios Israel
In die illa et in illo tempore, quando te mihi in fide pessimos diligit, qui cum diligantura Domino , ad
despondero, et cognoveris quod ego sim Domi- deos alienos idolaque respiciunt, el diligunt vinacia
nus, exnudiam ccelos, qui enarrant gloriam Dei uvarum, quae vina non habenl, et prisiinam gra-
(Psal. xvin), et cceliexaudient terram, ut eam cce- tiam perdiderunt, sicut dsemones qui lapsi de pro-
lesti pluvia 28 irrigenl, el terra , de qua orta est pria dignitate , et nihil aniiqtise gralisc possidentes,
veritas (Psal. LXXXIV) , et in cujus agrum pa- aridi sunt, et veteri siccitale marcentes. Unde pro
terfamilias egredilur, ut seminet semen suum vinaciis, quod Hebraice dicitur, ASISE(tWN).
(Matlh. XIII, 3) exaudiet triticum et vinum et oleum, Aquila interpretatus est izalaia, id est, vetera.
de quibus supra diximus, el Iisecomnia exaudient Symmacbus a-xapirovs,id est, steriles : et non solum
Jezrael, id est, semen Dei, ul ituelligatur omnium vinacia sunt, sed cl vetera vinacia , ul antiqua dc-
rerum abundantia atque fertilitas ob Deisemen, _ licla lestentur. Et notandum quiahsec adulteraprse-
qui [Al. quod] Chrislus est, condonari, quod Dei sens tempus significet Judaeorum, qui absque Deo
semen seminatur in terra, ut multiplices fructus et notitia Scripturarum el gratia Spiriius sancii
afferat, centenarium, sexagenarium , et Iricena- diligantur a Domino, qui omnium expectat salu-
rium (Ibid., 8). Et illa meretrix, quac Deofuerat. tem, et aperit januam pceniientibus , et nihilorninus
copulata, et tres ediderat liberos, duos masculos , £111res inuliles amanl, traditiones hominum et
et unam feminam; primum Jezrael, secundam , SSUTS/SWO-SMV somnia diligentes, et nequaqnam uvas
absque misericordia ; terlium , non populus meus , habeant et vinum et plena musto torcularia, sed
videat propter semen Dei mulata esse rerum voca- vetera vinacia quae projecia sunt. Pro pemmalibiis
bula , et in Christi fide consecutam misericordiam ,, quaeLXX translulerunt, et comeduntur cum uvis
quscabsque misericordia erat, et vocatum populumi passis, sive vinaciis, placentas Latine possumus di-
Dei, qui prius, non populus vocabatur. Ex quo> cere, vel crustula, quse idolis offeruntur, et Graece
prospicimus posse universa quac dicta sunt referrii appellantur nbnava. Filii autem Israel in prsesenli
et ad decem iribus quaeIsrael vocanlur , et sub no- loco duodecim vocanlur tribus ; supra vero decem
niine meretricis tresliberos ediderunt, et ad omnem1 quaeerant in Samaria , et possidebant melropolim ,
genlem Judaici nominis. De exauditione cceli et.t j. Jezrael.
terra;, et frumenti, vini, el olei, et Jezrael, hoc2 (Vers. 2.) Et fodi eam mihi quindecim argenteis,
quidam scntiunt, quia postquam Christus advenerit,, et coro hordei, et dimidiocoro hordei, et dixi ad eam.
omnia suo currant ordine, et ulililati hominumi LXX : Et conduxi eam mihi quindecimargenteis, et
cuncla deserviat creatura , ut ab initio condita est. gomor hordei, et nebelvini, et dixi ad eam. Pro Go-
Quse omnia Judsei et noslri Judaizantes post Anli- mor in Hebraico scriptum est OMER (~IE5>),quod
christum in fiue mundi corporaliter praestolanlur. omnes inlerpretes, absque LXX, corum interpretali
(Cap. 111. — Vers. 1.) Et dixit Dominusad me : sunt, sermone Gracco et maxime Palaestino, qui
Adhucvade , dilige mulieremdilectamamico el adul- habet triginta modios. El pro nebel vini, in Hebraico
teram, sicut diligil Dominutfilios Israel, et ipsi res-- legitur LETHECH b SEORIM (D'~IT3W^jnS) 30 qu°d
pectanl [Vulg. respiciunt]ad deosalienos , et diliguntt caeleri interpretes r)p.impovhordei transtulerunt, id
a Pro hisce, et miserebor ejus, qum fuit absque te dicum , jtal uyairAaa Tr)vovxr)yairnp:ivrrt.
mitericordia, quaeAlexandrini, alque Aldini codiciss b InHebraeo tamen archetypo esi,D'~l"t", absque
lectio cst, subslituunt mss. noslri, el diligam non n Vau.
dilectam,quaeGraecorum ferme et omnium est co-
PATROL. XXV. 27
9*5 5. LUSEBn HIERONYMI Ui
est, mediam parlem cori, quse facit quindecim mo- A . Unde et in lege mnlier, quse a marito accusatur
dios. Quodque jungitur in edilione Vulgala : Neque adulterii, in potione B.iyp.ov, id est, convictionis,
eris alteri viro: alteri in Hebraico non habetur, sed quando arguilur in peccato, farinam accipit hordei
impliciter, non eris viro. Si enim ponatur alteri, (Num. v), quae enim imitala est equos et mulos,
subatiditur quod a suo habeatur viro. Quando au- quibus non est inlelligentia (Psal. xxxi), equorum
tem absolute dicitur, non eris viro, intelligimusquod atque mulorum sustentaltir alimenlis. Pro dimidio
nnlli jungatur omnino, et absque coitu maritali sit. coro hordei, nebel vini Septuaginla translulerunt,
Mensuram autem cori in Ezechiel legimus (Ezech. quod penitus in Ilebraico non babetur. Et possu-
XLV),et in Evangelio (Luc. xxvi). Fodit ilaqtic eam mus dicere, in nebel vini, hoc csl, mensura plena
sibi, id est, adulteram, sive conduxil quiudecim ar- atque perfecta inebriatam adulleram, et plenis af-
gentcis. Quando dicit, fodi, oslendit vineam, quac a flictam esse suppliciis. Unde et Jereinias calicem
Domino plantata est, et in multis locis ponilur meri propinat gentibus et Jerusalem (Jer. xv). Vir
Scripturarum, significans populum Judaeorum. Sin quoqtte sedet, immo exspcclal adulterae pcenilen-
autem legerimus, conduxi, adullerse pretium est, tiam, ut postquam pleniludo genlium subinira\erit
non ul cum propheta dormial; sed ut conlenta mer- (Rom. xt), et novissimus credideril Israel, iia ut
cede tua, adulterare desistat, nec passim caeteris B qui fuerat caput, venaiur in caudam (Deut. xxvm),
copiilelur. Foditur etiam, slve conducitur coro hor- et cauda verlatur in caput, lunc fiat unus grex et
dei, et dimidio coro hordei, id est, quadraginta et unus pastor.
quinque modiis, et hac mercede suscepia, audivit (Vers. 4, 5.) Quia dies muttos sedebunt filii Israel
a Domino: sine rege, et sine principe, et sine sacrificio, et sine al-
(Vers. 3.) Dies multos exspectabis me: non for- tari, el sine ephod, et sine teraphim. Et post hwc re-
nicaberis, et non eris viro; sed et ego exspectabote. vertentur filii Itrael el qumrentDominumDeum suum
LXX ; Dies mullos sedebismihi: et non fornicaberis, el Daxid regem suum : el pavebuntad Dominumet ad
nec eris alteri viro, et ego libi. Hoc esl, nec aliis ama- bonum ejus in novissimodierum. LXX : Quia diebus
loribus turpiter te prostilues, nec mihi, viro a quo muliis sedebunl fiiii Israel sine rege, sine principe,
conducia es, legitime conjungerls. Ac ne putes fac- sine sacrificio, sine altari, sine sacerdotio, sine mani-
tam tibi injuriam, quia dixi exspectabis me, par pari festationibus(quae Graecedicuntur $r)).oi).Etpost hmc
referam, et ego exspectabote. Quinta decima die il- revertenlur filii Israet, el qumrent Dominum Deum
lucescente mensis Nisan percussa sunl jEgyptiorum suum, et David regemsuum : 32 el stupebunl ad Dcm
primogenila, et Israelis de jEgypio eductus est po- minum, et super bonis ejus in novissimodie. Pro ephod
pulus, ac in servitutem Dei mercede conducius C et theraphim (D'S~irt)Septuaginta iepaTdav, id cst,
(Exod. xn). Denique pro primogeniiis Israel quae sacerdotium, et Sip.ou?, id est, manifestaliones in-
plagam non sensere communem, quinos argeuti ac- terpretati sunt. S<iendum aulem , ut crebro dixi-
cipe siclos (Num. m), qui in lempli donaria confe- mus , ephod siguiflcare indumentum sacerdotale,
runtur. Plerique nostrorum quindecim, ad hebdoma- quod in Exodoel Leviiico a LXX IntapXsdicitur, id
dam Legis, et ogdoadem referunt Evangelii, id est, est, superhumerale, ab Aquila sVivSufxa,id est su-
sabbatum, et diem resurrectionis, quo exercetur perindumentum.Tlieraphim aufem proprie appellant
circumcisio spirilualis. Sed quomodo adultera uiii- f*o/>(j>«fiaTK, id est, figurm et simulacra, quae nos
lier quaehordeo pasciiur, et a viro aliena est, uirum- possnmus in praesenti dumtaxal locoCherubimet Se-
que in mercedem accipiat Testamenium, explanare raphimsiye alia quse in templi ornamenta fieri jussa
non possunt. Quadragesimo qtiinto dje ad montem sunt, dicere. Vcrum quia Scptuaginla Sr)\ovginter-
Si»a pervenit populus, slatimque aliero die ul san- pretati sunt,pro qtiibus Aquila <p&>Tto-ftoOj transtuiit;
ctificentur 31 a coiUl feminarum per irlduum, et et haec ipsa sunt in /oyctu , id est, in Ralionali, boc
se pracparent ad accipiendam legem Dei, edicitur inteiligitirus, quia iu peclore el corde poniificis
(Exod. xix). Transaclis tribus diebus, quinqiiage- akrfaca el yom-jxot, id est, teritas essc debent atque
simo die Moyses ascendit in montem, et decalogum » doctrina : ttt non solum sciat rectam fidem ; sed et
suscepit. Sedet iiaque populus Judaeoruu»,qui quon- quod noverit, possil ore proferre. Quod et aposlolus
dam quindecim argenteis, el qtiadraginta quiuque Paulus scribil ad Titum, doccns qualis episcopus
hordei modiis est conductus, post advenlum Domini ordinandus sit: Oporlet enim episcopumsine crimine
Salvuioris, et viri sui exspectat advenium. Quodque etse tamquam Dei dispensalorem: non superbum, non
dicit: Non fornicaberis, et non eris viro, hoc osten- iracundum, non vinolentum, non percussorem, non
dit quod interim modo idolis non servial, nec ta- turpis lueri cupidum: sed hotpitalem, benignum, so-
iiien hubeai Deum; sed et amatoribus el virospo- brium, juttum, sanctum, continentem, amplecientem
liata sit. Et quia virum uon liabet, non vescitur cibo eum, qtri teoundum *tanam doctrinam ett, fidelemser-
hominuna, frumento et legumine, sed hordeo irra- monem,ul potens tit exhoriari in doctriua sana, el eos
lionabilium jumentorura, ruminans vililatem litteree, qui conlradicunt arguere (Tit. i, 7-9). Epbodac llie-
quse interficit, et aon babens spiritom vivificanicm. rapbim el in Judicum libio legimus (Judic. xvu et
a Noitri mss. non interserunt sanam, quam vocam Greecus
quoqtuj textus hoc loeo ignorat.
843 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. I. CAP. IV. 846
xviu), qnse sibi fecerat Levites , qui postea cum sex- A terrm : non est enim veritas , el non est misericordia ,
centis de tribu Dan armatis profectus est. Post pas- et non esl scientiaDeiin lerra. Maledidum, et menda-
sionem Domini Salvaloris usque in praesentemdiem, cium, et homicidium,et furtum, etQfradulteriuminun-
a paulominus quadringentesimus annitsexpletur, et daverunt : el sanguis sanguinemteligil. LXX : Audite
qiiantum temporis resideat nsque ad diem judicii, verbum Doinini, fitii hrael; quia judicium Doinino
nec angeli noveruin , nec Filius. Qui ideo ignorare ad habiu.loreslerrm, quia non est verilas, neque mise-
se dicit, quia nobis non expedit discere [Al. scire]. ricordia, neque scientia Dei super lerram. Maledictio,
Hi siint ergo mulii dies , quibus infelix Synagoga et et mendacium, et homicidium, et furtum , et aclulle-
mulier adultera bordeo pascitur, et sedet contracta , rium effusumesl snper terram , et sanguinem sanguini
quia cum Chrislo stare non potest. Sine rcge, de miscucrunt. A principio prophetae usque ad bunc Io-
quo locutus esl Pater : Suscitavi regem cum jusiilia cum sub meretricis descriptione el adulterse, qua-
(Isa. XLV,15). Et ipse dicit in Psaimo: Ego autem rum post gravissimas poenas et relictionem longis-
constitutus sum rex ab eo tuper Sion montemsanctum simam, postea fu in pristinum , vel in meliorem
ejus (Psal. ii, 6). Sine principe , vel ipso Domino statum restitutio, decem tribuum, vel duarum , et
Salvaiore , vel cerle ponlifice, de quo scriptum est: in commune omniuin peccaia nttmerantur. Nunc
33 Principi populitui non maledices(Exod. xxu). Et, B ' rursum ad Israel, id est, decem tribus sermo con-
sine sacrificio, et siue altari. Subverso eniin teniplo, verliinr, exponens non frustra iratum Deum lam
et incensa Jerusalem, nec sacrificium, nec sacerdo- gravia comminari et inferre supplicia : ne forsitan
tium Judaica gens exercere potesi. Et sine ephnd et non ex judicii veritate, sed ex potentia Dei injuste
sine tberapbim , id est, inslrumentis sacerdotalis; videaturin eos qui non peccaverunl, lata senlentiab.
babitus. De hoe rege et Jacob in benedictione Judaes Audite, inquit propbeta, verbum Domini, o filii
Patriarcb»! loquitur: Non deficiet princepsex Juda, Israel : quia vult Dominiis cum suo populo judicari
neque dux de femoribusejus, donec veniat citi reposi- et exponere causas indignationis suoe. Non est veri-
tum esi: et ipse erit exspeclatio genlium (Gen. XLIX,, tas, et non est misericordia, et non est scicntia Dei
10).Ergo postquam defecit princeps ex Juda, el dux[ in lerra. Nec veritas enim absque misericordia sus-
de femoribus ejus,el Herodes alienigena et prosely- lineri potesl, et misericordia absque verilaie efficit
los suscepit imperium , inielligimtts venisse cui reg- negligentes : unde alterum miscelur alleri, quae qui
num reposilum est,et ipse erat exspectaiio gen- non babuerit, consequenter et Dei notiliam non
tium. Haecest csecitas quae ex parteaccidit isiaeli,ut t habebit. Sed e contrario pro veriiaie mendaciiun, et
subintraret plenitudo gentium , et tunc omnis IsraelI pro misericordia maledicluin, bomicidium, furlum,
salvus fieret (Rom. xt): et mulio post tempnre rever-. " adulterium. Non dixit, est; sed ut deliclortim abun-
tentur, et quserent Dominum Deum siium, et David \ danliam demonslraret, inlulii, inundaverunt (Al.
regem suum , qui de David stirpe generalus est, ett redundavcrunt) : et pro scientia Dei , quae non est
interpretalur foriit manu. Ipse enim solvit captivita- interra, sanguis sanguinem tetigit, sive sanguinem
(em populi sui, et dedit vinclis remissionem. Cum- sanguini miscuerum , ut attgerent peccnia peccatis,
que eum viderinl filii Israel, qui a suis fratribus de- et novis velera cumulareni. Recte auiem qui haliiia-
negatus est, in Patris et sua majeslale regnantem , torcs terraesuntet non incolae, ad judicium provo-
pavebunt, et stupebunl ad Dominum et ad bonurai cantur : quia a facie Aquilonis exardescunt mala
ejus. Qui bonus filius, de bono naius est patre, sive. super babitatores terrac (Jerem.i). Et in Apo-
ad bona Domini, de quibus sanctus Ioquitur: Credo, calypsi Joannis : Vse, va>, vae dicitur supcr ha-
videre bonaDominiin terra viventium(Ps. xxvi, 13):: bitatores Ierrae (Apoc. vi). Qui auiem polest cnm
haec enim quam incolimus peccatores, lerra estt propheta dicere : Advena tum apud te, el peregri-
mortuorum. Praeseus capilulum, aiii Judaeorum su- nus , sicut omnes palres mei (Ptal. xxxvm , 1), et
per Rabylonica captivitate interpreiantur, quando, perlransit niundiim istum qua-i incola et peregrinus,
sepluaginia annis desolatum est Templum , et al-. . veriiatem sequitur et roiserieordiam, 35 el scien-
lare et victimaeac sacerdotium non fuerunt, et pos-- tiam Hei, ne inundatione maledicti atque mendacii,
tea sub Zorobabel in sedes pristinas sunt reversi. homicidii, et furli, et adullerii et sanguinis oppri-
Alii, ut nos, iu futurum lempus differunt [A/.desc- matur.
runt], el quae sit causa tam grandis offensce, utt ( Vers. 3.) Propter hoc lugebil terra, et infirmubi-
tanto tempore relicti sint, maxime cum idola noni tur omnis qui hubiiat in ea : in beslia agri ct in votu-
colant, praeter interfectionem Salvaioris, aliam noni cre cmli, sed et pisces maris congregabuntur.LXX :
valent invenire. Ideo tugebit lerra, el minuelur cttm omnibus qui habi-
(Cap. IV. — Vers. l,i.)tAudite verbumDomini,, lant eam, cum bestiis agri, ' cum serpentibus terrm,
filii lsrael; quia judicium Domino cum habitatoribus s et cumvolatilibus cmli, el pisces maris deficient. Quia
a Deeranl tantum anni 25 aut 27 ad
expleiioneml quos Victor. consuluit, qui sunt numero tredeciro ,
quadringentorum annorum : undc dicit pau/omiiiMS, , nono agnoscunt.
etc. Isthaec , cum serpentibus tcrrm, in altero Palat.
b Delevimus, quse bic addebatur, vo-- iion sunl, quaein GraecoComplut. desunt.
prophetim
cera , titpote superfluam, et quam noslri mss. ett
847 S. EUSEBH BIERONYMI 848
non est veritas, et non est misericordia, et nou cst. A enim non sunl caplse decem tribus, habuerunt et
scientia Dei super (erram , sed e regione maledic- Eliam proplietam et Elisacum , et cacleros filios pro-
lum, et mendacium, et homicidium , et furtum, et phelarum, qui prophetaverunt in Samaria. Cnde et
adultcrium inundaverunt, et sanguis sanguinem te- Amos propheta qui de tribu Juda erat, et de viculo
tigit: idcirco lugebit terra cum babitatoribus suis, Tiiecue , cogilur redire ad palriam suam, ne in
et infirmabitur, ut non babeat beslias agri, ct volu- alieno regno et Samaria prophetaret.
cres cceli, et pisces maris deficient. Cum enim cap- (Vers. 6.) Nocte lacerefeci malrem tuam, conticuit
tivitas decem tribuum venerit, habitatore sublato, populus meus, eo quod non habuerit scientiam : quia
bestiac quoque et volucres cceli et pisces maris tu scientiam repulitti, repellam te et <?ao[Vulg. tacet
deficienl; iramque Dominietiam mula elementa sen- etego], ne sacerdolio fungaris mihi : et oblila es
tient. Hoc qui non credit accidisse populo Israel, legis Dei tui, obliviscarfiliorum tuorum et ego. LXX:
cernatlllyricum, cernatThracias, Macedoniamatque iVocftassimilavi malrem tuam, et assimilatusest po-
Pannonias, omnemque terram, quse aPropontide el pulus meus quasi non habens scientiam: quia tu scien-
Bosphoro usque ad Alpes Julias tenditur, et proba- tiam repulisti, et ego repetlam te , ne sacerdotio fun-
bit cum hominibus et animantia cuncta deficcre, garis mihi : oblita es legis Dei tui, el ego obliviscar
- filiorum tuorum. Non quod alia mater sit, et alii filii,
B
quae in usus hominum a Creatore prius alebanlur.
Sin autem voluerimus, ift quidam putant, feros ho- malremvocatelfilios; sed quomodo Dominusloquens
mincsbestiasinterpretari, et volucres cceli eos, qui ad populumJudaeorumdicebat: Jerusalem, Jerusalem,
elevantur in superbiam , et omnia humana con- qum occidis Prophelas, el lapidas eos qui ad te misti
lemnunt, et pisces maris, quiirrationabilessunt, et sunt, quotiesvolui congregare filiostuos, sicut galli-
ita bruti, ut nihil omnino sapiant, et aerem liberum na congregabalpullos suos sub alas suas , el noluisli
coelumque non videant: bocnon lam irati quam cle- (Matth. xxui, 5 ) ? Non quod alia 37 Jerusalem, et
mentis est Domini, ut quae mala sunt, auferaniur alius populus ejus : neque enim absque populo ad
de terra. caementa urbis et ligna et lapides loquebatur. Sic
omnis lurba na-
(Vers. 4, 5.) Verumtamenunusquisquenonjudicet, mater vocatur populi frcquenlia et
et non arguatur vir : populus enim luus sicut hi qui lionis Hebraese, ad quain loquitur : (ilii autem , vel
contradicunt sacerdoti, et corrues hodie, el corruet singuli ex populo, vel per oppida villasque dispersi.
etiam propheta tecum, LXX : Ot nullus nequejudice- In nocte ergo ac tenebris captivitatis et raceroris et
tur, neque arguatur quisquam : populus autem meus premenlis angustiae tradilur lsrael, ei populus ejus
quasi sacerdos , cui contradicetur , ei infirma- aeierno silentio conticescit; quia non habuit legis
bilur per diem , et infirmabitur eliam propheta{" scienliam, nec Dei praecepta servavit, recepitque
tecum. Secundum Sepluaginta interpretes, hoc quod fecerat. Ipsa enim Dei repulit legem , et ideo
quod posuimus, ul nullus neque judicelur, ne- Sacerdotium perdidit in aelernum , colens vilulos
quearguatur quisquam, superiori capilulo coaptan- aureos in Dan et Belhel: et quia oblila est legis Dei,
dum est : sed nos Hebraeos 36 sequimur. Pro- el penitus jEgyptiis se idolis mancipavit, idcirco et
vocati ad judicium Dei, filii Israel, qui Iiabilabant Dominus obliviscetur filiorum ejus, tradens eos
in terra ut causas Dominicaeindignationis audirent, aeternae caplivitali : Qui enim ignorat ignorabilur
et praeterita peccata cognoscerent, propter quae hos- (I Cor. xiv ), et in Psalmis legimus : Nescierunt,
tibus traderentur, nunc quia in sceleribus perseve- neque intellexerunt, in lenebrit ambulanl (Ps. LXXXI,
rant, et impudenti Deum fronte conlemnunt, au- 5). Omnia quae dicuntur ad decem tribus, referre
diunt: Non necesse esl ut veniatis ad judicium, ut possumus ad haereticos, qui reliquerunt regnum
in vestris flagitiis arguamini; quia tantse estis im- David et Jerusalem, id est, Christum et Ecclesiam :
pudentise, ut nec convicii quidem, pudorem habea- el ideo seterna nocle cooperti sunt, nec habent
lis et verecundiam; sed conlradicatis mihi, quasi scientiara Dei, et repelluntur a Domino ne sacerdo-
si discipulus magistro sacerdoti plebecula contradi- tio funganfurei, et filiorum quos genuerint, num-
cat, quae non habet sacerdotii dignitatem. Et quia- quam meminit, quia tilii alieni facti sunl ei.
tales eslis , ideo hodie corruelis [ Al. corruitis, et (Vers. 7 seqq.) Secundum multitudinem eorum, sic
ducimini, etperditis], id est, dncemini in captivi- peccaverunt mihi : gloriam eorum in ignominiam
tatem , et perdetis regnum Israel. Quod dicit, ho- commutabo, peccala populi mei eomedent, et ad ini-
die, aut praesens tempus significat, aut non frau- quitatem eorum sublevabuntanimas eorum, et erit si-
de et insidiis, sed clara in captivitalem luce duce- cut populus, sic sacerdos, et visitabo tuper eum vias
mini, tanlaque erit vestri infirmitas , ut etiam pro- ejus, et cogitalionesillius reddam et.LXX: Secundum
phetse, qui vobis solebant prophetare mendacium, multitudinem eorum, sic peccaverunt mihi, gloriam
vobiscum corruant, et senliant caplivilatem. Hic eorum in ignominiamponam[Al. pandam]: peccata
prophetas, aut pseudoprophetas debemus accipere, populi mei comedent, et in iniquilatibus eorumacci-
aut certe omnem gratiam propltelalem. Quamdiu pient " alii animas eorum, et erit sieut populut, sic
a Vocem, alii, non habent Palatini mss. sed neque Graecus, excepto cod. Aldino', textus. In uno
est Wt.
Barbarinio, pro SXXoc,
»19 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB- I. CAP. IV. 850
et sacerdot, et ulciscar tuper eum vias ejus, et coyita- .A cali sunt a Deo suo. Voluptas insatiabilis esl, et
tiones illius reddam ei. Quot boroines habuitlsrael, quanlo magis capitur, tanlo plus ulentibus se famem
tot aras exslruxit daemonibus, in quorum victimis creat. Econlrario beaii esurientes et sitientesju-
peccavit mihi. Proplerea gloriam ecrum, in qua stiliaro, quoniam ipsi saturabuntur (Mat. v). Sicut
gloriabantur sibi, et Deo idola praeferebant, in justitia saturat, sic iniquitas subslantiam nonhabens,
c vana comedenles fraude deludit, et uteros devo-
ignominiam comroulabo , ut et sacerdolcs capiantur
Ct populi. Siquidem 38 sacerdotes peccafa populi rantium vacuos derelinquit. Fornicati sunt, et non
mei eomedunt, dequibus scriptum esl: Qui devo- cessaverunt. Vircs in fornicatione deficiunt, et for-
rant plebem meam, sicut escam panis (Ps. xiri, 8). nicandi desiderium non quiescit. Fornicatae sunt et
Et idcirco peccata populi mei comedunl, consen- decem tribus cum idolis Jeroboam filii Nabaoih: et
tientes sceleribus delinquentium : quia cum eos reliquerunt Dominuin Deum suum, non custodicndo
pcccare perspexerint, non solumnon arguunt, sed quaejusserat, dicens: DominumDeum tuum adora-
laudant atque sustollunt, et bealos prsedicanl. De bis, et ipsi soli servies(Deut. vi, 13), epupaTtx&c autem
quibus et Isaias loquilur: Populus meus, qui beatos lcgendum: Fornicatio et vinum et ebrielas aufert
vos dicunl, seducunt vos, el temitat pedum vestrorum cor. Sicut enim vinum et ebrietas eum qui biberit,
supplaniant (Itai. m, 12). De his et per Psalmistam ]B mentis suse impotem facit: ila el fornicatio ac vo-
clamat : Quoniam laudatur peccalor in desideriit luptas pervertit sensum, animumque debililat: el de
animmtum, et iniquus benedicitur (Ps. ix, 24). Unde rationali homine, brutum efficit animal, ut ganeas
sequaliterpopulus et sacerdos indignantis Dei sen- ellupanariaetlibidinum lustra sectetur. Cumqueita
tentiam sustinebunt; quia non solum opera eorum corlocosuomolum fuerit, ligna etlapidesdeosputat,
visilabit, quae appellantur vice, in quibus ingre- et adoral opera manuum suarum. Unde et propheta
diuntur; sed et cogitationes, quibus ut tnlia face- quasi siupenset mirabunduseloquitur: Populusmeus
rent, tractaverunt. Non solum enim opus, sed et qui quondam meo vocabatur nomine, lignum inter-
cogitatio mali operis pcenas luet. De hsereticis fa- rogavit et virgas : quod genus divinationis Graeci
cilis inlelligentia est, quod quanto plures fuerinl, paSSoftKVTsiav vocant. Unde in Ezechiellegimus, quod
lanlo magis delinquunt Deo, et glorientur in po- virgas suas miscuerit Nabucliodonosor contra Am-
pulis: et idcirco decipiant infelices, ut peccata po- mon et Jerusalem, et exierit virga contra Jerusalem
puli comedant, et per dulces sermones devorent (Ezech. xxv): causaque hujus amenliaefornicationis
domus viduarum (Luc. xx). Cum enim viderinl esl spirilus, qui decepit eos, ut fornicarentur a Deo
aliquos delinquenles a aiunt: Nihil aliud quaerit suo. Fornicalionem d autem idololatriam nominat,
Deus nisi fidei veritalem, quaro si custodieritis, non (u juxta illud quod in Jeremialegimus : Et mmchabantur
curat quid agatis. Haec enim dicenles, in iniquitaii- in ligno et lapide, et dixi: postquamfornicati sunt cum
bus eorum snblevant animas eorum , ul non solum his omnibus, revertere ad me, et non est reversa in toto
non agant pcenilentiam, nec humilienlur; sed gau- cordesed in mendacio. Et rursum: Me dereliquisti et
deant in sceleribus suis, et erecla cervice gradian- dixisti: Vadam super omnem collem excelsum,et dif-
tur. Unde et populus el sacerdos, et hi qui docli fundar in fornicatione mea subter omni ligno frondoso
sunt, et bi qui docuerunt, pari judicio constrin- (Jer. III, 5, (3). Et 40 in Psalmo dicitur: Perdidi-
gentur. sti omnes qui fornicantur abs te (Ps. LXXII,27). Prin-
(Vers. 10 seqq.) Et comedent,et non saturabuntur: cipium enim fornicationis, idolorum inventio. Num-
et fornicati sunt, et non cessaverttnt: quoniam Domi- quam haeretici suo errore satiantur, uec cessant a
num reliquerunt in non custodiendo: fornicatio, et fornicationis tiirpitudine, et quotidie non custodien-
vinum , el ebrietas aufert cor. Populus meusin ligno do Legem et Scripturas sanctas, Dominum derelin-
suo interrogavit: et baculus ejus annunliavit ei. Spi- quunt, insaniunt et inebrianlur, et, perdito menlis
riius enim fornicalionumdecepit eos, el fornicali sunl judicio, adorant idola, qusede suo corde finxerunt,
a Deo suo. LXX: Et comedeni, et non imptebuntur: fornicationisque spiritu possidentur.
fornicati sunt, et non dirigentur : quia Dominumreli- D (Vers. 13.) Super capila monlium sacrificabant, et
querunt, ut non custodirent: fornicationem et vinum, super colles accendebanl thymiama : sublus quercum
etebrietatem suscepit cor populi mei: in auguriis in- et populum et terebinthum,quia bona erat umbra ejus.
lerrogabant : 39 et in virgis suis annunliabant ei: LXX: Super verticemmontium sacrificabant, et super
quoniam spirilu fornicationis seducti suntb et fornl- colles immolabanl: subler quercum et populum et ne-
a Quam apposite, inquit Victorius, novatores ciis in ccelum transferri, militemque sine certamine
nosiri depingit temporis, qui iidem tanlum neces- aliquo coronari.
sariam esse, opera autem nequaquam, tam perfricta b Verba, et fornicati sunt, deerant, quae ex no-
adlatrant fronle. Explosit a principio banc hsere- stris mss. suffecimus, astipulante subnexa expositio-
sim D. Jacobus, et veluti male intelleclum Pauluin ne, et Graeco quoque textu, br/«vri8wav rtal i\e-
declaravit, dum (idem absque operibus inanem 7ro/>vsuo-av.Vocula sunt bis repetita oscitantes fe-
prorsus esse, ac mortuam tam erudilis verbis asse- fellit librarios, qui ex prima ad alteram transierunt.
veravit; sed mala herba, quantumvis ssepius evella- c In uno Palatin. bona comedentesfraude, etc.
tur, semper repullulat; dum quilibet maxime probat d Mss. nostri, fornicatio autem idololatriam
sonat,
opinionem, qua dicilur, hominem ex otio et deli* JMTfffjetc.
%
881 S. EUSEBH HIERQNYMI Hft
morosas arbores, quia bmum erat umbraculum. lu Aphegor ob obsooeni mngnitudiucm, d queiu uos
Lege praceptum est ut non sacrificelur Domino, nisi Priapum posgurous appellare. Unde et Asa rex lulit
in loco quem elegerit Dominus Deus: et juxta allare excelsa de populo, et hujuscemodi saeerdotes, et
lucus et arbores non planleotur, ne scilicei passiva mairem deaugusto deposuit imperio, sicut Scriptura
et voltiptuo&areligio ausieritatem iinius et verae re- leslalur, dicens: Et fecit Asa reetum ante conspecium
ligiouis everfal. Econlrario Isiael sacrificabat in Domini, sicut David pater ejut, et abttulU effeminatos
raonlibus, «t in collibus adolebal incensum, excelsa de terra, purgavitque omnes sordes idolorum, qum fe-
terrse diligensloca, quia excelsmn reliquerat Deum, cerant patres ejut. Insuper ei Maacham matrem suam
et uiiibrain quaerens pcrdiderat veritatein. 11oc amovil, ne etset priuceps in sacris Prmpi, et in luco
est quod legiinus de singulis regibus: Verumtamen ejus quem eonsecraverat : subvertitque specum ejus,
excelsa non absiulit; adhnc populut immolabat et sa- et confregil simulacrum turpissimum, ef combumt in
crificabat in excehis (III R. xxn, 44), quod Hebraice torrente Cedron. Excelta autem non akttulU : verum-
appellatur BAKA (nni). Hseretici sublimitatem sibi tamen cor Asa perfeclum erat coram Deo cunctit diebut
dogmatum repromitiunt, et sacrificant subter quer- suit (III Reg. xv, 11 seqq.). Sciendum auleni quod
cuni el populum et terebinthum, infructuosas arbo- in praesenli CABESOTH, merelrices, e Upeia:, id esi,
res, fi.uiii ei vineam non habentes, sub quibus San- B sacerdotes, Priapo niancipatas voret. In aliis autem
clus requiescere djcilnr. Assumunt autem sibi in- locis viros exsectos Jibidine, CADESIH (Q>unp) legi-
terdura lereninthum,» quae juxta Isaium folia non mus, lsaia dicente, El(illusores domiiiabutttitr eo-
habet, ut Abrahae imitari videantur exemplura rum, pro quo iq Hebraeo scripluni est : Et CADE-IH
(hai, vi). dominabuntur eorum, quod nos in effeminalos verli-
(Vers. 14,) Ideo fornkabuntur fitim vestrm, et spon- mus. Aquila autem g ivnllaytrivovt interpreians, id
sm veslrm adulterw erunt. Non vitilabo tuper fi- est, mulatos, 42 boc ostendere voluit, quod suam
lias vestrat, cum fuerint fornicalm, et super spon- naturam mulaverinl, et de viris facli sint feminae,
sas veslras cum adulteraverint: quoniam ipsi cum Symmachus iraipuias proprie meretrices appellavit.
meretricibus conversabantur [ Vulg. versahautw ], et Septuaginta Tsrelso-p.evovc, id est, cousecratos, et ini-
cum e/feminalis sacrificabant, et populus non in- liatos, ul cultores idolorum osicmlercnt: Theodo-
lelligens vaputabii. LXX : Propterea fornicabuntur tion, xEx&^is-fjivoucid cst, a populo sepqratos, qui
filim vestrm, et sponsmveslrmmmcliabuntur,et non vv- sibi videbanmr a vulgo aliquid plus balierc. De
silabo 41 super filias veslras cum fuerinl [ornicatm, verbo breviter disseruinius, nunc ad seustim capi-
et super sponsas vestras cum adulteraverint; quoniam tuli revertamur. Grandis offensa est postquam pec-
ipsi cum meretricibusmiscebcintur;el cum iniliatis im- C caveris, iram Domini iion meieri. Fomicatus fueiat
molabant, el populus b non intelligens adharebal n\e- Israel a Domino Deo suo, et spirilu fornicationis
relrici, Verbuui CADESOTH (jTttHp), quod Aquila seductus : ideo fornicantur et filiaeejus ct spoiisse,
hrifoayfdmv, Syniroaclius hatpfiwv, Septuaginta «- ct absque ulla vipdicta in suo scelere jelini|uuntiir,
Te>\go-p'v«y,Tbeodotion xex&>/>to-f/ivwv inierpreiali ut quod filii el uxor vero parenti lccerant et marito,
sunt, nos effeminatos vertinuis, ut sensum verbi hoc in liberis suis et uxoribus sentiant, et ex pro-
nostrornm auribus panderemus. Hi sunt quos prio dolore intelligant dolorem Dei, qui iptantum
hodie Romce, matri, non deorum.sed daeinoniorum iratus est, ut nequaquam perculial delinquentes.
servientes, Gallos vocant, eo qijod de bac genie Quod et Apostolus ad Romanos scribens, mystico
Romanj truncatos libidine, in honorem Atys(quem sermone leslatur : Dicentes enim se esse sapientes,
eunucbum dea mereirix feceral) sacerdotes illius slutli facti sunt, et mulaverunt gloriam incorruplibilis
manciparint. Propterea autem Gallorunj genlis ho- Dei in simililudinem imaginis corruptibilis hominis,
niincs efletuinaniur, utc qui urbem Roroanam ce- etvolucrum, et quadrupedum, et serpentum (Rom,
perant, hac feriantur ignominia. Istiusmodi idolola- x, 22 seqq,). Et quia cum idolis luerant fornicati,
tria erat in IsraeJ, colentibus roaxime feminis Reel- tali feriunlur sententia : Propter quod tradidit illos
a Nolatum Victorio, alludi caput Genesis xvm, T>mine ita nuucupatis, confundit. Errorem ex optowp.La
ubi enim legitur apparuisse Doniiaum Abrahae in sie perbelle canit Ovidjus lib. iv Fasiorum v. 316:'
convalle Mambre, pro convalle, WtO est in He- Cur (gitur Gallos,qui se excidere vocamus?
braeo, quaro vocem Septuaginta quercum transtule- QumlantoPbrygiaGallicadistet Jaumus.
runt, alii eo
lerebinthum, quod terebintlms rfa* di- Inter, ait, viridemCybelen,allasqueCelenas
catur, «t conslat GetMsis KIKV, iiem I Reg. xvii et Annisit insananomineGallusaqua.
III Reg. xin. Quamvis I Par. x, pro quercu accipia- Hujus fluminis in Pbrygia, a quo Galli sacerdoies
i«r. Abnbxt w\m dmmr 'SSN. nonien accepere, memiiiit etiani Plin. 1, v, c. ul-
b Abest a Palatinis mss. negandi parlicula, Graeco timo.
ipso textu renuente, tuui Symmaf&i quoque «omen, d Vid. contra Jovinianum lib. i, c, 12.
et GrawsaiBterprejatip desideratur, Porro pnoAquilae f Rescribimus kpeiac, cum ex nostris, tum ex
xerho iv9^ymvm> i'dem mss. cura bic luminfra, aliorum mss. Atnea erat iepeh, vel iepelc, minus
ubi vox leadjemrecurrit, praeferre videntur &&>$«" beno,
yjiivmv, quod et magis placet. ' Haud scio, cur Grsecum bic lexlum praeponant
c Gallorum geniero, a quibus capta Roma oliro mss. nostri, xai ijwratxTat xuptiuaucrtvauTuv.
fnit, maJe, ot videtuf, Hieron. cum cognominibus s Nosirj, ut snpra moauimus, niss. prseferunt
Gallis Cybeles sacerdotibus, a Galles in Phrygia Qu- iv^wWiayfiivouf.
853 COMMENTARIORUH IN OSEE LIB. I. CAP. IV. S5*
Deus in desideria cordis eorum, in immundiliam, ut A scet eos Dominus sicut agnum in spathto. Pro domo
contumeliis afficiant corpora sua in semelipsis, qui uv in quibusdam exemplaribus, et maxime in Theo-
commuiaverunlveritalem Dei in mendacium, et cotue- doiione legilur domusiniquitalis, quod AquilaetSym-
runt et servierunt creaturm, polius quam creatori, qui macbus inierpretati suut domum «mfzlov;, id est,
est benediclusin smcula. Amen. Ut aulem sciamus, inutilcm, quae nihil prosit, et alio verbo idotum nun-
visitationein quasi vulneratorum el languentium ideo cupetur. Est autem Belhei : et qtiaeprius vocabalur
inferri a Deo, ut veluti cauterio et amarissimis po- domus Dei, postquam vituli iu ea positi sunt, 44
tionibus recipiant sanitaiem, et morbis careant, per appellala est Bethaven, id est, domus inutilis, et do-
prophelam loqiientem audiamus Dominum : Visilabo mus idoli, quod nos ut in Hebrseolegiiur expressi-
in virga iniquilates eorum, el in verberibus peccata eo- mus. Videtur autem mihi idcirco et populus Isracl
rum : misericordiam aulem mcam non dispergam ab in solitudine fecisse sibi capul vituli, quod coleret,
eo ( Ps. Lxxxvnt, 35, 34). Qui igitur amalur, corri- el Jcroboam filius Nabath vitulos aureos fabricatus,
pitur : qui negligilur, suis peccatis dimittitur. Tan- ut quod in jEgypto didicerant amv et pveOiv,qui sub
tusque fuit numerus a fornicatorum Israel, ut cesset figura boum coluntur, esse deos, hoc in sua super-
tiltio, desperansemendationem. 43 Qu'd enim tur- stitione servarent. Dicamus sensum capituli : Si
pius quam viros meretricum cultui copulari, et cum B semel, o Israel, errore deceptus es, et te cum me-
effeminatis immolare boslias libidinis suae? Quod retricibus miscuisti, ila ut qnicumque irapleret [ Al.
autem jungil : populus non intelligens vapulabil , impleverit ] manum vel suam vel regis, offcrendo
pro qno Septuaginta transluleruiit : Et populus [At. afferendo] et dandoei niuuera, sacerdos fieret
b nou intelligens adhwrebat meretrici, hoc significat excelsorum : saltem tu, Juda, qui possidesJerusa-
quod vapulet in caplivitaie, et diversis afficialur lem, et habes ex Lege Levitas, et exerces templi
plagis, ut per dolorem recipiat disciplinam. De hae- cseremonias, non debes sororis quondam tuaeOollas
reiicis facilis intelligentia est, quod filii eorum in fornicatione exempla seclari, et cuni c ea idola
fornicentur, et sponsae, id est, animae quas in er- colere. Non ingrediaris Galgala, de qua in hoc co-
rore genuerunt, el suis dogmaiibus desponsarunt. dem propheta legimus : Omnismalitia eorum in Gal-
Istiusmodi indigni suiit correptione Dei : quoniam galis (Osee ix, 15), in qua Saul unctus est in regem:
oinnis eorum cttllus fornicatio est, et turpes lurpi- in qua exiens populus de deserlo, primum castra-
bus commiscentttr, el propterea vapulabunl, ut ali- metatus, secunda circuracisione purgatus est. Ex
quaitdo per plagas intelligantquem requirant Deum. quo tempore religionis adversa1, in loco celebri er-
Quando videris peccatorem diviliis affluere, jactare ror inolcvit. Et ue ascendas in Bethaven, id est,
se potentia, saniiate gaudere, delectari conjuge, C quse quondaro vocabatur Bethel, quia postquam
corotta circumdari liberorum, et impleri illud [Al. aurei ibi vituli positi sunt a Jeruboam filio Nabatb,
aliud] quod scripturo est ; In labore hominum non non DomusDei appellatur, sed domus idoli. Pro qua
sunl, et cumhominibusnon flagellabunlur (Ps. LXXH, miror cur Septuaginta domum «v inlerpretati sunt:
5), dicito in illo comminationem Prophetae esse d nisi forte errore consueto pro JOD littera media,
completam : Non visitabosuper filias vestras cum fue- quae ALEPH et NUNlitteris ex utraque parte vallatur,
rinl fornicatm, el super sponsas vestras cum adullera- VAU,quae sola differi magnitudine, putaverunt. Ne-
verint. quejuraveritis, vivit Dominus. Nolo enim per os ve-
(Vers. 15, 16.) Si fornicaris tu, Israel, non delin- slrum nominis mei fieri menlionem, quod idolorum
quat saltem Juda, el nolite ingredi in Galgala, el ne recordatione pollulum est. Sicul enim vacca lasci-
ascenderitisin Bethaven, neque juraveritis, vivit Do- viens et abjiciens jtiguin : ita Israel, id esl, dece-m
minus, quoniam sicitt vacca lasciviensdeclinavit Is- tribus, declinavit a Domini serviiule. Pro lascivienie
ruel. Nunc pascet [Al. pascit] eos Dominus quasi vacca, Septuaginla transliilerunt jrapoio-Tpwo-av, quae
agnv.min latiludine. LXX: Tu autem, lsrael, ne igno- ceslro, asyloque percussa sit, quem vulgo tabaimm
res, et Juda, nolite ingredi in Galgala, ne ascendatis vocant. De quo et 45 Virgilius in tertio Georgico-
in domum av, et ne jurelit, vivilDominut : quoniam ** rum libro refert :
ticut vacea atylo percussa insanivit Israel. Nunc pa- Cuinomen asilo,
a Duo Palatini, numerus fornicantium in Israel, ut levior in ea superat difficultas, qui potuerint LXX,
ullio desperet emendationem. si jod intermedium putaverunt, ^N, non in, aut en,
b llic iterum nosiri mss. negandi particulam re-
sed on pronuntiare. Manifestumporro est in Hebrseo,
spuunt. Tum leguni, quod vapulet hrctel capHvilate, non ut hic Hieron. opinatur, per jod, sed per vau
elc. scribi rw, quae vox et Avenet Aun et 0» legi potest,
c In Palatin. ms., et cum Deo idola colere.
d Labi liic Hieronymum manifesto, editnres et cri- sic<|tieesiprolubiloabantiquisinterpretibusreddita.
tici omnes clamanl, qui falsos in eo dicat LXX, Quin ipse S. Doclor boc ipso in loco per vau legit,
quod recte vau legrre voci 'ilx intermedium : cui ut Bethaven : idque eo certius est, quod domum idoli,
suppelins ferat Victorius, in contrarium sensum seu vanitatis ititerpreialur. Quamobrem mirum est
S. Oocloristextum mulai, nisi pro vau tittera media, magis, dici ab eo poluisse, LXX, ut "Qvverterent,
qum aleph et nun litteris ex utraque parle vallatur, vau pro jod accepisse. Alioqui enim sci<>et B.thtiim
jod, qumsota diflert magnitudine, putaverunt. Quatn- a Gnecis lectum, quod Bonfrerius ad libriim Loco-
qnam nec bonis se testibus baec luctur lcciio, nec ritm Eusebii, sive Hieronynii notai.
855 S. EUSEBLTHIERONIMI 856
Romanumest: ceslrumGraiivertere vocantes, jA venti, ut scilicet et principes et populum, immoet
Asperacerba souans: quo lota exterrita silvis
Diffugiuntarmenta : furit mugitibusaetber daemones et lsraelem, vanos vanis, inanibus inanes
Concussus,silvaequeet sicciripa Tanagri. asserat copulatos. Ventus cnim et spiritus apud He-
Quia ergo insanivit Israel, et percussus fornicatio- brseos uno verbo appellantttr KUA(rvn). Id quod
nis spiritu, incredibili furore baccbatus est, ideo Sepluaginla translulerunt [Al. posuerunt] provocavit
non multo post tempore, sed dum propheto, dum Chananmos, in Hebraico non habetur : lamen sic
spiritus hos regit artus, pascet eos Dominus quasi interpretari potest, ut dicamus tanium studium ha-
agnum in latitudine. Quia metaphoram a vacca las- buisse Israelem in idolorum cultu, ut non imitatus
civiente, sive oestro ceperat, serval in reliquis, ut sit Chananscos, id est, ellinieos ; sed ad imilatio-
captivitatem in Assyrios, et in latissimam Medorum nem sui eos provocaril erroris. Hoc ipsum et ad
tcrram dispersioneni populi Israel quasi in campo baereticos referri potest, et dicilur ad Judam, id
Iatissimo et in spatiosa lerra gregis et agnorum pa- est, ad virum ecclesiasticum, quia Ephraim qui in-
sturam vocet. Super haereticis prona intelligentia terprelatur xapirofipo;, falsam sibi docirinae uber-
est, ad quos, vel de quibus dicitur : Si semel fomi- talem, et frugifera dogmata promiltit, ctsemelami-
caris, hseretice, saltem tu, ecclesiastice,;'nedelinquas, cus est daemonum, dimiite eum aique contemne:
nec [Al. ne] ingrediaris in Galgalam, haereticorum 8 praeserlim cura sacrificia eorum a tuis sint sacrificiis
conciliabula, ubi peccata omnium revelantur [Al. separata. Hoc est enim quod dicit separatum est
relevantur], et instar porcorum volutanlurin coeno. convivium eorum, seroel fornicati sunt, et princi-
Ne te ascendere putes ad superbas et arroganles pes eorum infelicem populum deceperunt; et pro
falsorum dograatum fictiones. Non est enim ibi do- Dei cultu imbuerunt eos ignominia idolorum, et li-
mus Dei, sed domus idoli. Nec juraveris per nomen gavit eos diaboli spirilus in alis suis, qui circumfe-
Cbristi, cujus majestatem miscendoidolis polluisti. runtur omni vento doclrinae ; et stabili in Ecclesia
Sicul enimjvacca percussa asilo, percussi sunt hse- pede permanere non possunt. Qui vere in suis sa-
retici ardentibus diaboli sagiltis, et Legis notitiam crificiis confundenlur, quia panis eorum panis lu-
reliquerunt: ideo pascentur in lata et in spatiosa ctus est. 47Qu°d<luc dicitur, provocavitChananmos,
via, quae ducit ad mortera, et patieniia Domini bo- eodem sensu referri potest ad hsereticos, quod tam
nique pastoris eos nulriet ad interitum. spurca plerique hserelicorum et nefanda confinxe-
(Vers. 17seq.) Particeps idolorum Ephraim, di- rint, habeanlque imraunda sacrificia, ut idololatria
mitte eum, separatum est convivium eorum: fornica- inferior sit. Vel certe quia Chananmus interpreta-
lione fornicali sunt; dilexerunt afferre ignominiam tur, negotiator, sive psraSolos, id est, translator,
protectores ejus, ligavit spiritus eum [Vulg. eam] in G omnes qui domum Patris faciunt domum negoliatio-
alis suis ; elconfundentura saerificiis suis. LXX : Par- nis (Joan. n), et lucra quserunt de populis, et Ec-
liceps idolorum Ephraim posuit sibi scandala, provo- clesise verilalem iransferuni in mendacium, Chana-
cavil Chananmos, fornicantes fornicati sunt, dilexe- naei appellandi sunt.
runt ignominiamex fremitu ejus ; turbo spiritus a si- (Cap. V. — Vers. 1, 2.) Audile hmc [Vulg. hoc],
bilabit in atis ejus et confundentur ex allaribus suis. sacerdoles, et altendite, domus lsrael, et domus regis,
Ephraim, de qua tribu Jeroboam filius Nabath, quii auribus [Vulg. tacel auribus] auscultate, quia vobis
primus aureos vitulos in Bethcl Danque 46 consti- judicium esl: quoniam laqueus facti eslis speculationi,
tuit, rex est decem tribuum. 0 igitur Juda, cui su- et rete expansum super Thabor, et victimasdeclinaslis
pra dixi, si fornicalur Israel, non delinquat sallem in profundum. LXX : Audite kmc, sacerdotes, el al-
Juda, audi consilium meuro, prophetae verba non tendite domus Israel, et domus regis, auribus perci-
spernas ; quia Ephraim semel idolorum amicus et; pite, ad vos enim est judicium , quia laqueus facti
particeps est, dimitte eum, ne sequaris iropietatemi eslis speculationi, ct sicut rete expansumsuper Ila-
ejus, cujus cultus el religio et cibus a tuo convivioi byrium, quod qui capiunt, venationem confixerunt.
separatus est. Illi enim semel idolis serviuni, etdac- Sacerdotes decem tribuum ad judicium vocanlur,
monibus immolant, et quotidie fornicantur, et dili-. D et reges, non quod sacerdotes sint de tribu Levi.sed
gunt fornicationem suam : immo principes et pro- quod sacerdotes voceutur a populo. Unde et sacer-
tectores ejus, id est, reges dilexerunt ignominiam dotes Baal, el prophetae quadringenli quinquaginla
afferre populo, id esl, vitio principum, infelix po- quos interfecit Elias ( I Reg. xviu) , et poslea
pulus suscepit cullum idolorum, quorum immundusi Jehu filius Namsi (IV Rcg. ix, 10), prcesenle Jona-
spirilus ligavit Israelem in alis suis, et eum libere'. dab filio Rechab, appellati sunt sacerdotes ; sed et
volitare non patitur.Confundenturigitur in sacrificiisi Israel, id est, populus, vocatur ad judicium, et nul-
suis, et ignominiam principum in sua confusione su- lus excipilur, ut et sacerdotes et populus et reges,
scipient. Syromachus pro eo quod nos interpretatii qui induxerant populum, et constituerant sacerdo-
sumus, ligavit spiritus eum in alis suis, hoc modoi tes, simul audiantquid fecerint, et cur tradantur
verlit in Grsecum, velut si quis ligel ventum in alisi inimicis, Speculatores, inquit, vos posui, et princi-
aPro sibilabit verbo, mss. Palatini tu es prseferunt, quemadmodum et in Grseco codice plerique av
«I, pro «ruptst.
857 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. 1. CAP. V. 858
pes in populo, et in excelso dignitatis culmine con-.A buum populus, quia fornicante rege, contaminatus
stilui, ut populum regeretis erranlem. Vos auiem est Israel. Rex primo49 cepit a Dei cultu fornicari,
facti estis laqueus, et non tam spcculatores et prin- \itulos aureos cupiens adorare, et volens secutus est
cipes, quam venatores appellandi. Expanditis enim populus, paremque impietatem pari sludio comple-
retc super montem Thabor , quem Septuaginla verunt (III Reg. xn). Denique non revertentur ad
'iTaSuptovtranstulerunl (llss. ltabyrium), lianc ha- Dominum, quia quud voluerant, invenerunt, et spi-
benles consuetudinem, ut Hebrsea nomina Grseco ritus fornicationis, qui juxla aposiolum operatur
sermone declinent, sicut Edom, boc est, Esau, et in filiis diffidentiae,possidel eorum corda captiva,
Seir, semper Idumaeaminterpretanlur. Est autem elidcirco illo regnante, Dominum nescierunt, immo
Thabor mons in Galilaea,situs in campesiribus, ro- obliti sunt Creatoris sui (Ephes. n). Unde et princi-
tundus alque sublimis, et ex omni parle finilttr pes dogmatum perversorum el populum Dominiis
aequaliter. De hoc roonte clin psalmo lcgimus : Tha- [Al. Domini] non ignorat: non qttod ejus notitia di-
borelHermoninnomine luo exsultabunt(Ps.LX\x\iu, gni sint, sed quia nibil eum lateat eorum quae oc-
15). Hunc montem el in Jeremia 48 Septuaginta culte faciunt, quorum alii deceperunt, alii sunt de-
Itabyrium translulcrunt, in quo aves laqueis capi so- ccpli. Nec dabunt cogitaliones suas ut agant pceni-
lent. Et viclimas, inquit, declinastis in profunclumB ] tentiam, qui semper in perditione proficiunl. Spi-
(Jer. XLVI),ut nullus ageret poenitenliam, nec occi- ritus eniin fornicationis quo fornicati sunt in Ec-
sus elevarel caput. Prohibuerunt et reges, et sacer- clesia, et a vero matrimonio recesserunt, versa-
doles ire populum ad femplum Jerusalem : idcirco tur in medio eorum : ideo Dominum non cognove-
in profundum victimas declinasse dicuntur. Juxta runt.
Iropologiam, accusalur populus ne se alienum ar- (Vers 5.) Et respondebit arrogantia Israel in facie
bitretur a crimine, si inductus sil a regibus et a ejus, el Isracl et Ephraim ruent in iniquitate sua,
sacerdolibus, quos baereticorum principes inlelligi- ruel eliamJitda cumeis. LXX: Et humiliabitur injuria
raus. Ipsi quoque principes accusanlur, quod quasi hrael in faciemejus: ethrael et Ephraim infirmabun-
laqueus, ceperint populuro, et positi speculatores in tur in iniquitatibussuis, infirmabitur etiam Judas cunt
Ecclesia,eos duxerintin errorem. Et in monte Tha- eis. Verbum GAON (7WA)Septuaginta et Symmachus
bor exceJso atque pulclierrinio, qui interpretatur inlerpretantur injuriam, Aquila et Theodolion *II-
venienslumen, insidias posnerunt, ul deceplos quos- perbiam. Quidquid igiiur fecit Israel, vel superbe
que perfraherent in profundum, et immolarent dae- agens contra Dominum, vel in injuriam Crealoris
monibus, et in barathrum victimas declinarent, ne idola vencrans, respondebit in facie ejus ut non
aliquando resipiscerent, ne domnm Dei Ecclesiam C ( abeat impunitus, sed humilielur ejus conlumelia,
suspirarent. Quidam Tliabor infcrprelari piiianl la- et populus et reges in iniquitate sua pariter cor-
cum, id est, cisternam,et praesenti sensui convenire, ruant, sive inlirmentur, ut qui fortes eranl in scc-
quod haeretici foderint lacum, et inciderint in fo* lere, infirmi ad Dominum redire cogantur. Et hoc
veam quam fecerunl (Ps. LVI). non solum eveniet Israeli el Ephraim, id est, decem
(Vers. 3, i.)El ego eruditor omniumeorum, et ego tribubus et regibus earum, ut ducantur in captivi-
scio Ephraim, el Israel non est absconditusa me : tatem; sed eliam Judas, id est, duae tribus quae re-
quia nunc fornicalus est Ephraim, contaminalus esl gnabant in Jerusalem, sequenlur vestigia captivorum,
Israel: non dabunt cogitationes suas, ut reverlantur ut quorum imitantur scelera, imitenlur et pcenam.
ad Deumsuum, quia spiritus fornicationumin medio Haereticimatrero habent iniquitatis suae superbiam,
eorum, et Dominum non cognoverunl. LXX : Ecjo dum semper alliora scire se jactitaut, et in Eccie-
enim magister vester : ego cognovi Ephraim, et Israel siae contumeliam debacchantur. Sed infirmabttur
non recessila me, quia nunc fornicalus esl Ephraim, arrogantia eorum et populus ae roagistri pariter
commaculalusest hrael: non dederunt cogilaliones corruent: Judas quoque qui videtur esse in domo
suas ut reverterenturad Doininum Deum suum, quia Dei, et in Ecclesia, non meute 50 sed corpore
spirilus fornicalionisest in eis : Dominumautem non D I commoralur : ct eamdem babet cum baereticis in
cognoverunt.0 sacerdoies el reges, qui meuro popu- errore senlentiam; fruslra nomen ecclesiasticum
luro decepislis; et lu, popule, qui deceptus es, lam rcpromiliii, quia et ipse cum haereticis puniendus
graviter deliquistis, ut non solum occidcntis vicii- est. Manifesla iranscurrimus, ut in obscurioribus
mas, sed et in profundum eas miseritis iuferni: no- immoremur.
lite arbitrari magnitudine sceleris vos a me peniius (Vers. 6, 7.) In gregibus suis el in armenlis suis
recessisse. Ego sum magister vester, immo erudi- vadent ad qumrendum Dominum, et non invenienl:
tor, qui emcndare cupiam, non punire ; et salvare, ablatus est ab eis: in Domino [Vulg. Dominum]prm-
non perdere. Ego, inquit, scio Epbraim, idest, Je- varicati sunt, quia filios alienos genuerunt, nunc dero-
roboam, a quo seductus est populus, et omnes re- fabit eos mensiscum parlibus suis. LXX: Cum ovibus
ges qui eum et digniiate et scclere sunt seculi, et et vitulis ibunt et a qumientDominum,el non invenient
Israel non est absconditus a roe, id est, decem tri- eum, declinavil ab iilis, quia Dominum reliquerunt:
< a Mss. Palaiini, ut qnmranl, perilide atque ih GrsecoTOUhtnrwat.
859 S. EU8E8H HIERONYMI 860
quia filios atienos genuerunl sibi, nune devorabUeos A cum utique rubigo, id est, epvtr&n IIASIL51 (S"Dn)
rubigo, et clerot eorum. Non solum Israel et Epbraim appelletur, ulipsiquoque dixerunt in Propheta Joel:
ibunt cum gregibus et armentis ad Dominum requi- Reliquiasbruchi comedet rubigo (Joel. i, &), id est,
rendum, sed etiam Jttdas, dequosuprascriptumest: HASIL.Mensis autem HODES (tmn) dicitur : denique
Ruet etiamJudas cum eis, hoc habenies omnes certa- Aquila neomeniat, id e6t, Kalendat interpretatus
meu, ulqucm prsevaricalionibus offenderanl, hostiis est: Symmachus et Theodotion mensem; et est sen-
placare nitaniur; et non invenient quem requirunt, sus, pcr singulos menscs liostis adveniet, et cuncia
quia a recedentibus et ipse discessit. Praesertimcum vastabit. Legamus Regum et Paralipomenon libros,
et alijii loquatur: Numquid manducabocarnes lauro- et inveniemus sub rege Phasee, qui regnabat decem
rum aut sanguinemhircorumbibam? El iierum : Non tribubus, venisse Teglalhphalasar regem Assyrio-
accipiam de domotua vilulos, neque de gregibut tuit rum, et magnam partem populi Samarisein Assyrios
hircos (Ps. XLIX,13, et ix). Et in Isaia : Holoeausla franstulisse, quo tempore apud Graecos secundus
arietum, et adipem agnorum, et sanguinem hircorum annus primaeOlympiadisfuit; et apud Latinos (nec
atque taurorum nolo (Isai. i, 11). Pravaricati sunt dum Roma condita) Albae vicesimu anno Amulius
enim iu Domino; quia fornicantes cum idolis, non imperabat, quem postea Romulus regno pepulit.
Deo filios genuerunt, sed daemonibus. Alii pu- B Haerelicisuspicanlur quod in sacrificiorum 52 mu'"
tant boc significari quod in Esdra multo post litudine placent Deum; et ecclesiastici, quod a fa-
(XEsdrmx) tempore dicitur , quando uxorcs alie- cieudo eleemosynas, redimantpeccata, in qtiibus per-
nigenas assumpserunl , creantes ex eis liberos, nianent: cum omne sacrificium praeterita scelera
et postea repudiare compulsi sunt. Sed hic me- deleat, non praeseutia; ideo non inveniunt Dominum,
lius est alienos filios accipere, qui in idolorum qui auferlur a talibus, et procul recedil. Isti vere
errore generati sunt, sive quos ducentes per ignem, \Al. vero] praevaricali sunt iu Deum, et alienos lilios
idolis consecrarunt. Quia igitur hoc fecerunt, non non Christo, sed diabolo procrearunt: ideo omni
roullo post lempore , non annorum spatiis iofini- lempore inaledicla siinl opera eorum, el cuncta quae
tis, et ut solitus eram prius , longe post fulura faciunl, cruenti coloris rubigo populatur, quia san-
praedicere; sed nunc el in prsesentiarum adve- guini el iuterfeclioni proxima suni. Rubigo aulem
niet Assyrius , atque Cbaldacus, et devorabunt eos proprie descendere dicilur in rore nocturno, ac lac-
cum parlibus, sive cleris suis, id est cum possessio- lantia in spicis frumema maculare colore minii,
nibus quas in divisione terrae ad mensuram funieuli vel sinopidis, etcongrue jtixiaavaycoynvvastatclcros
susceperunt. Pro eo quod nos diximus, devorabit lucreiicoruni, de quibus dicitttr: Cleri eorumnon
eos mensis, Septuaginla rubiginem transtulerunt: C proderunl eis (Jerem. xn, 13, "secundumLXX).
' ldem mss.,
quodeleemotynitredimant, etc.
LIBER SECUNDUS.
51—52 Qu' saePe n»'ig>N aliquando palitur rant, quod arripuimus opus, quod nullus ante nos
tempestatem: qui viam frequenter ingreditur, aul Latinorum tentareausus esi. Qtiidam in eo se diser-
stistinet latronum impetus, aut ccrte metuit, omni- to» nrbilrantur et doclos, si alieno operi detrabant,
que in arte, tam gloria quam obtrectatio, secundis et non quid ipsi pnssint, sed quid nos non possimus
adversisque veniis oritur, dnm autnmiciplus merito dijudicent. Tu autem, Pammachi, qui nos facere
laudant, autinimici plus justodetrahunt: rarumque prserepisii hoc, necesse est ut fautor sis imperii
invcnias qui in utramque partem non favore, ant 53—54 lul [Al- imperio tuo], et b Amafinniosac
odio, sed rerum aequitale ducatur. Quod mihi in Rabirios nostri tempnris, qui de Graecis bonis, La-
Scripturarum explanalione sudanti accidere [Al. tina faciunt non bona; et homines eloquentissimos,
accidissel video. Alii enim quasiparva contemnunt,. p. ipsi elingues transferunt, Evangelico calces pede :
et quidquid dixerimus, a cnntracta nare despiciunt: liYdramque [Al. viperamque] et scorpium juxia
alii odio nominis nostri, non res, sed personas con- fabulas poelarum, aduras cauterio, solea conieras:
siderant: magisque aliorumsilentium, quam nostrum ct Scylleos canes ac morlifera carmina sirenarum
studium probant. Sunt qui audacter nos facereasse- surda aure periranseas: ut pariter audire et nosse
a Produobusverbis, contracla nare, quaeex nostris dum Victorius conjecerat, quod Amasis maximus
mss. recto id exigeme sensu, substituimus, haclenus quidam prcedo apud Herodotum, lib. i, fuerit. At de
obtinuit in vulgalis libris conlreclare, quod verbum Amafinio, ac Rabirio non semel Cicero cujns tesii-
hic nihil erat, satisquc manifeslo apparcbat pro tnonia llieronymus alludii. Vi.feAcademicar. Quaest.
duobus, contractanare, scriptitrsecompcndioposiium. lib. 1, n. 2, et Tusculanar. lib. iv, u. 3, iu euinque
bSic Amafiniosrestiluimus ad historiae veritatem, notas Latnbini, Gruieri, aliorumque. Noiuni pra;tc-
nostroruraque mss. fidem. Viliose antea obiinebat rea ex Terenlii prologo in Andr. sumpiuin illttd:
Amasinios, pro quo Amasiosminus recte stibstituen- De Grsecisbonis, Lalinafaciuntnoubona.
861 COMMfiNTARlORUM i» 08EE LIB. II. CAP. V. 868
valeamus quid vaticinelur Osee propbcla, iu cujus A baud procul in tribu Ephraim, haecurbs condita
explanationem secuiidum diclabimus [Al. diclanius] cst. Idcirco aulem dico atque praecipio : Clangile
librum. Cumque tuo laeter adminiculo; et in prima buccin.i in Gabaa , et tuba in Rama, et ulnJate in
urbe lerrarum, primum et nobililate ei religione 55 Bciliaven; quia domus regia Epbraim , sive
habere me gaudeam defensorem: tamen magis op- ipse Epbraim, hoc est imperium Lrael, jam in de-
larein illud mihi contingeie, quod TitusLivius scribit solaiionc erit; et instat vicina captiviias. In die
de Calone, cujus gloriae ne.|ue profuit quisquam lau- correpiionis atque supplicii decem iribuum Israel,
dando, nec vituperando a nocuit: cum iitrumque osteudi mea fidelia vcrba, quae per propbeias com-
suinmis praediti feceriul ingeniis. Significat auiem minaius sum : ulquod sermone pradixeram, opere
M. Ciceronem etC.Caesarem: qiinrum aller landes, comprobarem. Quidam Beihaven juxla Septuaginta
alter viliiperalioues supradicti scripsit viri. Dum qui dixcrunl domus £>v,civitatem solit, interprelali
enim vivimus, etin vasefragilicoiHinemur, videnlur sunt: el solem justitiae Cliristum dicentes, urbem
nmicorum prodesse studia, el nocere trmulorum illius Ecclesiam esse voluerunt. Quod mihi displi-
opprobria. Posiquam auteni reversa fueritterra in cet: ue iue enim dorous idoli, quam Aquila inter-
terram suam, et lam nos qui scribimus, quam eos pretatus cst, domum inutilem, juxta tropob giam :id
qui de nobis judicant, pallida mors subtraxerit, et B I Ecclesiam referri potesl. Sed lioc dicamus, quod
alia venerit generalio, primisque cadeuiibus foliis Ilaeretici qui in Gabaa etRama.excelsam sibi scien-
virens sylva succreverit, lunc sine nominum digni- tiam pollicentur, jubeantur ululare [Al. jubilare] in
tale, sola judicanlur iugenia: nec considerat qui domo idoli; et non sint ante faciem Benjamin , qui
lccturus est, cujus; sedquale sit quod leclurus est: iuterpretalur, filius dexlerw: sed post tergum ejus,
sive illeepiscopiis, sive sit laicus, imperator etdomi- ubi oculos nou habet. Omnis enim Ephraim jactan-
niis, miles et servus; aut purpura et sericio, aut tia, qusc interprctaiiir ubertas, brevi in desolatione
vilissimo panno jaceat: non bouorum \Al. bonorum] erit, et cum judicii, inquit, dies et leropus corre-
diversitale, sed operum roerito judicabiiur. ptionis advenerit, verba mea non esse inania rebus
ostendam. Pro eo quod nos transiiilimus posl ter-
(Vers. 8, 9.) Clangite buccina in Gabaa, luba in gum twim Benjamin, Septuaginta verlerunl, menle
Rama : ululale in Bethaveu post tergum luum Ben- moius esi Benjamin : seniper exo-Taertv, id est, menlis
jamin : Ephraim in dcsolatione erit in die corre- excessum, Benjamin , viro ecclesiaslico coaptantes.
ptionis, in tiibubus hrael osteudi fidem. LXX : Unde et in sexagesimo seplimo psalmo («. 28) di-
Clangite tuba super colles, sonate super excelsa, cilur : Ibi Benjamin adolescentnlusin mentis excessu,
prmdicate in donio<&v: menle excidil Benjamin,(C Et in benedictionibus Jacob, sub persona Benja-
Ephraim in desolalione factus est in diebus eorre- min, de qua tribu Paulus apostolus fnit, scriptum
ptionis, in tribubus hrael ostendi fidelia. Epbraim el lcsimus : Benjaminlupus rapax : manecomedetprm-
Israel el Juda menses singuli, sive rubigo cum suis dam et ad vesperamdabit escam (Gen. XLIX, 27). Qui
pailibus devorabunf. Quamobrem praecipio vobis enim in principio persequebatur Ecclesiarn, poslca
qui auditis, ut non voce sublimi, sed clara buccina in loio orbe Evangelii credenlibus alimenla largilus
coucrepelis : claro enim auditu opus est, ui omnes est. Unde et Saul qui de tribu Bcnjamin fuit, in
audiant qui in circuitti suiit. Clancjite buccina in mcntis excessu, tota die usque ad vesperum valici-
Gabaa, cujus efymologiam in colles Sepluagiiita natus est inter pronhetarum chorum (I Reg. x).
transtulerunt: el tuba in Rama , quoe interpreiatur (Vers. 10.) Facii sunt principes Juda quasi assu-
excelta : istaeauiem duaesunt in tribu Benjamin, vi- mentes terminum; supe.r eos effundam quasi aquam
cinaesibi muluo civitates, id est, Gabaa, in qua na- iram meam. LXX : Facti sunt principes Juda
tus est Saul; et Rama , quae est juxta Gabaa, iu quasi transferenles terminos : super eos effundam
scpiimo lapide a Jerosolymis sita; et quam rex sicut aquam impelum meum. Ductis Ephraim et
Israel occupare conalus est, ut cxitum et introitum Israel in captivitaiem , et redacta lerra eorum
clauderet liibui Judac. In Gabaa iiaque et in Rania D I jn solitudinem, principes Juda qui flere debue-
clara buccina ct luba personate; quorum buccina rant, et suum populum cohortari ut recederent
pastoraiis est, et cornu recurvo efficitur : unde ei ab idololatria , ne et ipsi similia suslinerent, ccepe-
proprie Hebraice SOPHAR ("JWt), Graece xeparLn ap- runt gaudere aiqne laelari, quod pateret sibi terra
pellatur. Tuba autcm de acre efficilur, vel argento, eorum ad possidendum laiius : et facti sunt 56
qua [quae] in bellis el solemnitatibus concrepabant quasi assumentes terminos Israel, transeunles fines
[Al. concrepat]. Super Bethaven, qu;e quondam vo- suos; et in locis quondam eorum regnum suum et
cabaiur Beihel, el est in iribu Ephraim, in qua vi- possessionem dilatare cupientes. Quamobrcm dicit
tulus aureus erat, non clangore et sonilu , sed Dominus : Et super ipsos principes Juda venient
ululatu opus esl : quia vicina captiviias esl. Babylonii; el ila eos quasi aquae impelus occupa-
Et pulchre dixit quod Bethaven post tergum sit bunt : non suisviribus , sed iudignatione mea. Di-
Benjamin : ubi enim iribus finimr Benjamin , cit quoque et ad principes Juda, hoc est, Ecclesiae.
* Addunl denuo
impressi libri, quisquam, quod mss. ignorant. ,
86S S. EUSEBH BIERONYMI 864
quod non debeant exsultare; et hserelicorum per- jA tur sibi calumniam pati, et in se fractam esse judi-
ditionem suam salutem aislimare : sed potius plan- cii veritatem. " Taliter vastalur Israel; etomnes la-
gere, quod illi perierint. Unde et apostolus Paulus bores ejus Assyrio vincente populantur : Deumque
docet ecclesiasticos viros, ne glorientur super fra- perdidit [Al. perdtt] prsesulem, et idcirco fractus ju-
ctione Judaicorum ramorum, sed potius timeant ne dicioest; quia secutus est idola.
et ipsi frangantur (Rom. xi). Et in alio loco: Qui«,aii, (Vers. 12.) Et ego quasi tinea Ephraim, et quati
scandatizalur, et ego nonuror(llCor. n,29)?Alioquin putredo domuiJuda. LXX: Et ego quasi conturbatio
super tales principes qui in aliorum miseriis glorian- Ephraim, et quasi stimulus domui Juda. AS lingua
tur, et idcirco se stare putant, si alii corruant, ef- Hebraica (tiry) linea dicitur: RECOB(2p"i) putredo
fundet Dominus quasi aquam iram suam. Pro ira «! caries; quomm alterum vestes , alterum ligna
Septuaginta opnp-aid est, impetumtranslulerunl; et consutnil: pro qnibus LXX, rapaxnv, id est, tu-
putant quidam pro beuedictione accipiendum, juxta multum, vel conturbalionem, et stimulum transtule-
illud quod alibi legimus : Fluminis impetus tmtificat runl. El notandum quod linea referatur ad Ephraim,
civilatem Dei (Ps. XLV, 4). Sed reclius (ut omnes et putredo ad domum Juda. Quomodo igitur tinea
praeter Sepluaginta transtulerunt) ira accipienda veslimenta consumit, et putredo vel caries ligna :
est.: praesertim cum nomen [nomini] effusionis el; B quod utrumque longo fit tempore : ita Deus et de-
irse conveniat, dicente propheta ad Dorainum : Ef- cem tribubus, et postea tribubus duabus longo tem-
funde super eos iram tuam, et furor irm lum compre- pore dans locum pcenitenliae, et eos provocans ad
hendat eos (Ps. LXVIII,25). Transferunt principes salutem, thesaurizantes sibi iram in die irae, quasi
Judaterminos quos posueruntpatreseorum,quando tinea efficitur et pntredo, non quodDeus tinea sit vel
immulanl roendacio veritatem; et aliud prsedicant putredo, aut conlurbalio vel stimulus, sed quod su-
quam ab apostolis acceperunt. slinentibus poenas Inec universa videatur. Primus
(Vers. i\.)Calumniam patiens est Ephraim, fractus igitur consumptus est Ephraim et Israel, deinde se-
judicio , quoniam ccepit abire post sordem. LXX : cufa est et domus Juda : non ipse Juda , sed domus
Oppressit Ephraim adversarium suum, conculcavitju- ejus ; alioquin reservabalur de genere Juda cui re-
dicium, quia coepit abire post lana. Si impius est posilum fuit: Et ipse erat exspectatio gentium. Pu-
Ephraim, et propter impietateni suam eril in deso- niiis aulem bsereticis, qui 58 intelliguntur Ephraim,
lationem, quomodo nunc dicilur : culumniam pa- etiam Judas, scilicet hi qui cum Ecclesia perma-
tiens Ephraim fractus judicio ? qni enim calumniam nent, et haereticorum vel erroribus vel viliis conti-
patilur, et frangilur, judicium ejus inique opprimi- nentur, simili sentenliae subjacebunt.
tur, maxime cum causa justa ponatur, quare sit C (Vers. 13.) Et vidit Ephraim languorem suum et
Iraditus caplivitali. Sequilur enim ; quoniam cmpit Judas vinculum suum , et abiit Ephraim ad Assur :
abire post sordem, hoc est, post idoia qnae sordibus et misit ad regem ullorem, et ipse non poleril sanare
comparanlur. Quod ergo dicit, hoc est: opprimitur vos : nec solvere poterit a vobisvinculum. LXX : Et
Epbraim ab Assyriis, primum a Phul, deinde a Te- vidit Ephraim infirmitatem suam , et Judas dolorem
glatphalasar (IV Reg.xv), posteaa Salmanasar;non suum , et abiit Ephraim ad Assyrios, et misil — lega-
quod illi justi fuerint, qui eura oppresserunt, et tos : ad regem Jarib , et ipse non potuil [Al. polerit]
idcirco tradilus eis sit; sed quod qui quondam liberare vos , nec cessare faciel a vobisdolorem. Le-
fuerunt populus meus , me eos deserente tra- gatos non habetur in Hebraeo. Et ubi Septuaginta
duntur ad pcenas, et in hoc videtur esse calum- posuerunt Jarib , nos juxta Symmachum, ultorem
nia, 57 non Dco \Al- a De°]. qui justam infert sen- vertimus : nam Aquila et Theodotion, judicem inler-
tentiam : sed bis qui tormenta sustinent, dum pe- pretati sunt. Quod autem JARIB(Y\i) ultorem signi-
joribus se adversariis conceduntur. Reddilque cau • ficet et judicem, nomen Gedeonis ostendit (Judic. vi),
sam Dominus, idcirco eos in bac parte calumniam quem cum cultores Baal expeterent ad supplicium,
sustinere, et tradi pejoribus , et erga illos judicium eo quod lucum Baal arasque evertissel, respondit
non servari: quia coepit Epbraim, id est, Jeroboam D pater, ulciscatur se Baal, auljudicet eum Baal, et
abire posl idola , et Deum derelinquere: ipse eniin appellatus est, inquit, Jerobaat, id est, ulciscalur se
aureos fabricaius est vitulos. Secundum Septuaginta Baal. lnlelligens itaque Epbraim infirmitatem suam,
iiiferprelationem, oppressit Ephraim, id esi, Jero- et Judas vinculum suum, qtto cum decem tribubus
boam adversarium suum Roboam , id esl, iribum peccato fuerat colligalus, non a Deo qui solvere po-
Juda et in eo oppressit: quia deserta Jerusa- terat, sed a rege Assyriorum qusesivit auxilium. Lc-
lem et lemplo , jEgypliarum sordium simulacra gimus, quod sub rege Manahen, qui decem tribubus
sectatus sit. De hserelicis manifestus est sensus: prsefuit (IV Reg. xv). Israel Assyriis dona transmi-
quod falsis sophismatibus suis et arte dialeciica sae- serit; et Judas sub rege Achaz, prsesidium flagitarit
pe opprimant ecclesiasticos: sed cum hoc fecerint, Teglathphalasar regis Assyriorum, qui eos odver-
non munditiam verse fidei, sed sordes sequuntur sanle Deo liberare non potuerunt, nec captivilalis
mendacii, qui traditi diabolo el angelis ejus, viden- vinculum solvere. Possumus vinculum, pro quo in
a Nostrl mss. Aliier pro Taliter, rectius m videtnf habent.
863 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. II. CAP. VI. 862
Hebraeoscriplum esi a MEZUR (.TTO), et Aqu.I.t inler-1A donec defichtis, et qumralis faciem meam. LXX: Et
pretatus est eniSs<7tv sive avvSetrp.t>v,id esl, colliga- ego rapiam , et QQ vadam el tollam, et non erit qui
tionem sive conjurationem, et ad illud tempus re- eruat: ibo et revertar in locum meumdonec dispereant
ferre, quando Rasin et Phasee filius Romeliseroiilta el qumrant faciem meam. Quaeritur si capiente , et
de tribu Juda hominura millia vaslaverunt (Ibid. xvi), tollenle, et tenente Deo, nullus de manibus ejus po-
qnod frustra Judas adversus reges duos non Dei, test eripere, juxta illud quod scriptum est: Nemo
sed Assyriorum auxilium fiagitaril. Quidam juxta potest rapere de manu Patris mei (Joann. x, 29) quo-
tropologiam Ephraim et Judam , ad haereticos et modo Judas de manu Dei prodilione sit raptus? Ad
ad viros ecclesiasticos referunt, eo quod et illi et quod breviter respondebimus, nullum posse rapere
Judas peccalorum vinculis colligali, juxla illud quod de manu Dei: posse aulem eum, qui tenetur, pro-
scriptum esl: Funibus peccatorum suorum unusquis- pria volunlate de manu Dei excidere. Quodque se-
que constringitur (Prov. v, 22), miserint ad Assur quitur : Vadensrevertar ad locum meum, locum Dci,
et ad regem ultorem, id est, diabolum de quo legi- magniftceniiam et majcstatem ejus debemus acci-
mus: Vt destruas 59 inimicum et nltorem (Ps. pere: ut nequaquam pro dispensatione descendat
vm, 3). El quia non verum vel aitxiliatorem vel ad bomines, irascatur, miser.ealur, obliviscatur, liat
judicem deprecati sunt; idcirco permanere eos fe- B ] quasi panther, vertatur in leonem, muleiur in be-
cit in dolore languoris et vinculis delictorum. Legi stias : sed res spcrnat humanas, el permiliat eos
in cujusdam commenlariis regem Jurib, Chri- quos antea protegebat hostibus subjacere, ut tabe-
stura interpretari. Et quia sequitur: Ipse non po- scnit, et deficiant, et inlereant, el postea quaerant
terit sanare vot, hoc argumenlo usus est, quod hae- faciem Domini, et dicant : Iltumina faciem luam
reticos vel ecclesiasticos peccatores Cltristus sanare et satvi erimus (Ps. LXXIX, 4). El: Ostendenobis, Do-
non possil in tempore judicii, ubi nulla est miscri- mine, misericordiam tuam, et salutare tuum da nobis
cordia, juxla illud quod scriptum est: In inferno (Ps. LXXXIV, 8). Haereticisquoque et Ecclesiae negli-
aulem quit confilebilur tibi (Ps. vi) ? Et quod sanare genti, Deusinpanlheremveriituretleonem; ellollet
vel liberare non possit, nequaquam sua imbecilli- abhis praedamquam Ecclesise ante rapuerunt: ut ca-
tate, sed eorum merito, qui seto auxilium postula- pti salventur qui liberi perierant; et nequaquam ha-
rint. Quomodo et Dominus dicilur signa in patria biiabilinconciliabulis perversorum, sed revertelurad
sua facere non potuisse: et causa cur non polue- locum suum, de quo dicil: Ego in Patre, et Pater
rit, exponil: quia, inquit, non credebantin eum. Haec in me (Joan. xiv, 1) el eos spernet atque despiciet,
ille dixerit: nos in malam parlem regem inlerprete- donec deficiant in impietale, et quaerant eum pcr pne-
mur ullorem. Pro eo quod nos exposuimus Jarib, C l nitentiam a quo fueranl derelicli. Alii locum Dei
id est, ultorem: alii male legunt JARIM per MEM liite- ccelum pulant; quo olTensus Deus ab liis qui in
ram , quod transfertur in sylvas: ttnde et CARIATRterra babilant revertatur, et eos faciel disperire, qui
JARIH,inlerpretatur villa sylvarum. clementissimum Dominum magniludine peccalorum
(Vers. li.) Quoniam ego quasi lemna (V. lemna) in ferarum sibi rabiem converterunt.
Ephraim, et quasi calulus leonis domuiJuda. LXX : (Cap. VI.— Vers. 1,2.) In tribulalione sua mane
Quia ego sum quasi panther Ephraim, et quasi leoin consurgent ad me : veniteet revertamur ad Dominum,
domo Juda. lllis euntibus ad Assur, et miitentibus quia ipse cepil, et sanabit nos: percutiet et curabit nos ;
ad regem vindicem, vel ultorem, qui eos sanare non vivificabitnos post duos dies, et in die tertio suscitabit
polerit; nec solvere vinculum colligatum, ostendam el vivemus in conspeclu ejus : sciemus sequemurque,
quod me adversanle omne hominum auxilium va- ut cognoscamusDominum. LXX: Iu tributalionesua
num sit: ero enim quasi lesena Ephraim, et quasi mane vicjilabuntad me, dicentes: eamus et reverla-
calulus leonisdomui Juda.Pro lesena, quod Hebraice mur ad Dominum Deum noslrum: quia ipse verbera-
dicilur b SOIIEL (bnjtf), Septuaginta interprelali sint bil, el sanabit nos: perculiet, el curabit nos : sanos
pantherem, quae Graece similiter dicilur et Latine, nos faciel post dies duos : in lertio resurgemus et
et tam nomen bestiaequam omnis bestia accipi pq- D ] 61 vivemuscoram eo, et sciemus, et persequemur, ut
test: ut quidquid ssevum in besliis est, hoc in Dei cognoscamusDominum.Ideo Deus tradidit Ephraim
indigoatione cognoscas. Nihil panlhere velocius, ni- et Judam captivitati, et nullus est qui de manu ejus
hil leone fortius: in panthere velox per Assyrios possil eripere, et reverletur ad Iocum suum donec
c regni Samarise significatur inieritus; et in leone deficiant, et quserant faciem ejus, utquem
propitium
fortissimum contra Jerusalem et Judam aliquanto prsesentemque non senserant, iraluro et absentem
post tempore regnum oslenditur Cbaldaeorum. Et reqnirant, et in tribulatione sua, orlo eis lumine
quia leaenam sive pantherera, et leonera se esse di- poenilentisc, mane consurgant ad eum, juxta illud
xerat, metaphoram servat, et dicit: quod in Isaia legimus .*ln tribulatione, Dominirecor-
(Vers. 15.) Ego ego capiam et vadam , et lollam et datus tum (Isa. xxvi, sec. LXX). Et in primo gra-
non est qui eruat: vadens revertar ad locummeum dunm psalmo : Ad Dominumcum tribularer elamavi,
" Iidem mss. HEZOR c Quod restituimus Samarim nomen ex mss. edi-
b Nostri mss. codiceslegunt.
SOHOL. tisque libris, Martianaeusexpunxerat.
867 S. EUSEBIt HIERONYMI 868
et exaudivit me (Ps. cxix, i). Cumque ad Dominuroi A illuininet caecitatem. El pnlchre, praparatut ett, in-
rnane surrcxerint, quid lnquentur 1 Veniteet reverta- quit, egretsusejut.De quo juxta Iropologiamin ncla-
mur ad Dominum. Non sunt propria salute conlenti,, vo decimo psalmo legimus: Etipse tamquam sponsus
sedse muiuo provocanl, ttt revenanturad Dominumi egredilur de thalamo tuo (Ps. xvm. 5). Qui non so-
qnem reliquerant, quem propler peccaia deseruc- lum mane vocatur, et aurora, el diluculum : sed ve-
rant. a quo fuer.inl derelicti. Qttia ipse cepit, et sa- niet nobis quasi imber lemporaneus et seroiinus
nabit not: qui snpra dixerat: Ego ego capiam a et! terrae. Nos Christum [ Al. Christi ] recipimus lcmpo-
vadam, perculiet, et curabit nos. Pro eo quod dixi- raneum, quando fidei in nobisjuciasunt fundamcnta
mus, curabit, omnes similiter transtnleruni, porixrti: et suscipiemus eum imbrem seroiinum, quando
proprie aulem pkra appellaniur/irifeo/aquae inserun- maluris segetibus, fruges capiemus aeteruas, et in
tur [Al. inferunlur] vulneribus, ut puiridas carnesi dominica horrea recondemur. Ergo Judaei, qui lem-
comedant, etextrahant purulentias : artisque medi- poreneas pluvias non receperunl, et absque pluviis
corum est grandia viilnera longo sanare tempore, jecere scmen, segeium fructtts in ultimo tem-
* et per dolorem reddere sanitaiem. Percutit ergoi pore non recipient. llacc est pluvia de qua Dominus
Dmninus, et curat nos : quia quem diligit Dominus pollicetur diceus : Dabovobit pluviam hmporaneam,
corripit, et cnsiigat omnem filiumquem recipit (Heb. B et serotinam (Deut. xi, 14). Juxta allegnriam, dattir
xu); et non solum curat,sed vivilicat post dies duosi 63 1'luviatemporanea, quando ex parte cognosci-
et die lerlio resurgens ab inferis, omue liominum mus : datur plnvia serotina, quando venit qnod
secum susciial genus. Cumque percussos curaverit, perlectum est. Semperque Dominus mane surgenii-
el curatos vivilicaverit, et vivificatos suscitaverit, bus paratus est, qui possunt dicere, Conturgam di-
ttinc vivemus in conspectu ejus, qui, illo absenle, luculo(Pt.hn, i). Et: Deus, Deus meus, ad te de
mortiii jacebamus. Vivemus [Al. vivemes] autem in luce vigilo. Silivit in te anima mea ( Ps. LXII).
conspeclu ejus: sciemus eum, et omui studio sccta- ( Vers. 4, 5. ) Quid faciam libi, Ephraim ? quid
bimiir, ut cognoscamus Dominum,quo terlia die re- faciam tibi, Juda? niitericordiaveslra, quasi nubesma-
surgenie, resurreximus. His sermonibus explicalur tulina, et quasi ros mane perlransiens : propler hoc
llitid quod ssepe jamadmonuimus, etlsraelem et Ju- dotaviin prophetis, et occidieos in verbis orit mei, el
dam, Id est, decein et duas tribus, tunc unum habi- judicia tua quasi lux egredieuur. LXX : Quid faciam
turas esse pastorem, et regem David, cum crcdiiie- tibi, Ephraim? quid faciam tibi, Juda? misericordia
rint in Dominum resurgenlem : frustraque Judxi autem vestra quasi mtbes matutina, et quasi ros mane
mille annorurosibisomnia poUicenturcumsaliisuni- pertransiens: propierea succidi prophetas vesiros, oc-
versorum dietertio repromissa sit, 621[ux Dominus'C cidi eos in verbis[ Al. verbo ] orismei, et judicium c
ab Inferis resurrexit. Hebraeidiem secundum in ad- tuum quasi lnx egredietur. Quando dicit : Quid faciam
ventu Christi siti interpretanlur, et diem tertium in tibi, Ephraim?quid faciamtibi,Juda?parentis in per-
judicio, qtiando salvandi sunt. Quod ut conceda- ditos filios monstral affeclum, juxta illud quod in
mus, respondeant nobis, quse sit dies prima, hoc Isaia leginuis : Quid esl quodultra debui facere vinem
est, primus Salvaioris adventus. Et cum respon- memet non feci ei(lsa, v, 4) ? Etin Michaea: Popule
dere non putuerint, inferamus primtim diem esse meus, quid feci libi, aut quid molestus (ui tibi? Re-
juxla qnod ipsi volunl, in bumilitate Salvatoris sponde mihi; quia eduxi le de terra jEgypli, de domo
adventum, secundum in gloria, leriiuui in habitu tervienlium liberavi te, et misi ante faciem luam
judicantis. Qui autem secundum tertiunique susci- Moysen, etAaron, et Mariam (Mich. vi, 2, 4). Quid
piunt, primum seperdidisse testantur : quia sccun- igitur faciam libi, Ephraim, quid faciam tibi, Juda ?
dus et teriius sineprimonon potest appellari. misericordia vestra, qua vobis semper miserlus sum
(Ves. 3.) Quasi dilttculwn prmparalus ett egressus quasi nubes matutina perlransiit, et quasi ros manc
ejut, et venietquasi imber nobit lemporaneuset seroti- consurgens, qui, orto sole, siccatur. Jam enim
nus terrm. LXX : Quasi mane paratum invememus captiviias prope en, jam vos cerno duci iu Assyrios
eum, el veniet nobis quasi ptuvia lemporanta et seroli-'D ct in Babylonios caienatos : dolavi vos in prophe-
na terree. Venite, inquit,et revenamuradDominum, tis, et verbis terribilibus comminatus sum, scalpel-
quia ipsequi cepit, el sanabit nos, percutiet et cura- luin, igneset eauleria protuli, ut qui clenienteni
bit nos, et vivificabit nos, posldies duos, et die ter- conlemnebaiis, limeatis offensum, et occidi negli-
tio suscitabit nos, ipse et non alias, quasi mane et gemes in verbis oris mei, ut anie peccaiores verbo-
aurora paratus esl nobis. J)e quo et vicesimi priroi rum terrore pnnirem, quam captivitas immineret.
psalmi tnnlns est: Pro asmmptione matutina : li- Et baec universa fcci, ut judicii, quo le jndieaturus
cet in Hebraeoscriptum sil: Pro eervomettitino: eo suro, veritas appareret, nullusque dubttaret vos
qood iitierfecta morte, et torluoso antiquoque ser- jnsie (|itaepaiiroini fuisse perpessos. Pro eo quod
pente cupiat ad moniama conseeitdere, et ipse, te- est, dolavi in prophetis, Sepluagini» Iranstulerunt,
nebris dissipatis, oritur nobissoljustUia?, ulnostram tuccidi propheta» vettros, ipsos psesdoprophetas oc-
a Voces, el vadam, relicent mss. nostri: tum sa- nostris mss. et Viclorio.
nabit, pr&curabii, utmset afte* pwefsrunt. c Non est in Palatin. mss. tuum.: Grarci autem
b Martian. ponKrasn. et prodoUfre, r«tuentibus plerique codd. pou balwnt, idest, meum.
869 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. II. CAP. VI. 870
cisos a Domino intelligentes: ut qui causa erroris A facerenl. Et ibi, hoc csi, in paradiso, omnes prrcva-
fuerant, prospera promilteines, interfecti verteren- ricati sunl in me, in simililudinem prsevaricationis
tur in occasiouem salutis. Et est sensus: Ne 64 Adam. Non enini mirum si quod in parenle pncces-
dicerelis, propheiis credidimus, etiam ipsos inler- sit, etiam in (iliis condemiietur.QuoiidieDeus ct eos
feci : ul omnis vobis peccandi tollerelur occasio.
" qui extra Ecclcsiam suiil, et qui peccantin Ecclcsia
in
Legimus Regum volumine quadringeiilos quin-
Baalim interfectos sub Elia commoranles, provocat ad pceiulentiani,etdicit cis :
quaginta Prophetas (III Misericordicm el non sacrificium, et scientiam
et aliam inuumerabilem multitudinem volo,
lieg. xvui),
sub Jehu (IV Reg. x ), qui subvertit domum Acliab. Dei plus quam holocausta. llli vero offerunt panem
Haec eadem et ad hscreticos, et ad verum [Al. vi- sacrilegum, et dani eleemosynas, et sectari videnlur
rum] Judam, qui similia perpcssuriis est, dicta sen- humililatem : quseegn, si vere fianl, bolocausta in-
limus, quod provocet eos Dominus ad misericor- lcrpretor. Cum autem scientiam Dci reliqnerint,
diam, et reverlicupiat ad saltttem. Sed illi delicias frusira, truncatocapile fidei, cselcra membra habere
bujus sicculi el refrigeria quasi nubem et rorem, se jactanl, praevaricali sunt enim paclum Dci in
qui cito transeat conseclentur, quibus in Evangelio Ecclesia, siiutAdiim praevaricatus est in paradiso; et
dicituv : Stulte, hac nocte repetunt animam tuam a B 1 imilalores se aniiqui parentis oslendunt, ut quomo-
te : qumaulem parasli cujus erunt (Luc. xti, 20)? El do illo deparadiso, sicet isti ejicianlur de Ecclesia.
dives ille purpurattis, qui ante januas suas jacenieni (Vers. 8.) Galaad civitas operantiumidolum, sup-
Lazuriim comemuebat (Luc. xvii, orane quod fruitus plantata tanguiiie, ct quasi fauces virorum latronum
esi, insmr imbis ac roris transisse cognovit. Semper (sive virilatronis)c iitrumqiie enini legi potest. LXX:
autem prnpbelas haorelicorum interficit Deus : dum lbi contempsil me Galaad, civitas qum operatur vana,
acternaeis supplicia comminaiur, et aufert de vera tl conlurbat uquam, el fortiludo tua viri piraim. Legi-
vita, et morti scelerum "lereliuquit. Nos auiem nu- mus in Ramotli Galaad unctuui esse in regem Jeliu
bem diligauius illam, qtiaeperpclua est, et quae a (IVfieo.ix),qui sanguiiienisangiiiiiimiscuit, ei Acliab
mundi hujus anlore nos prolegit, cui sedens Domi- subverlit dumiim, elante solis ortumacervoscapitum
nus venit in jEgyptum, cl oninia jEgypliorum simu- filiorum ejus jussit stalui; in hac urbe trans Jorda-
lacra cunfregit. Amemusilltim rorern,de quoMoyses nem in possessione tribus Gad, idolum consecratum
loqiiiiur: Descendanlsicitl ros verbamea (Deut. xxxn, est: quae habilabatttr a sacerdolibus, nam et ipsa
2). El de que Isaias dicil: Resurgentmortui, et re- fugiiivoruin civitas fuit. Quanlo igitur celebrior et
suscitabunturqui in sepitlcris sunl : ros enim qui a te majoris aucloritatis, quia in partem sacerdotum fue-
est, sanitaseorum est (hai. xxvi, 19, sec. LXX).Sunt IC ral delegata, tanto trans Jordanem habitanti Isiael
qui propbelas interfectos vere [ Al. viros] sanctos principinm idololalriae, et inalorum omnium fuil, ut
.Tstimeni, eo quod causa populi peccatoris eti.im qui primi peccaveraut, primi ab Assyriiscaperentur.
proplietae occisi sint, elhostibus tradiii. Et quoniain 66 iPsa provincia plena est lairocinio-
(Vers. 6, 7.) Quia misericordiamvolui, el non sa- ruro, coniparat eos latronibus, ut quomodo illi via-
crificium: et scienliamDei ptus quamholocausta; ipsi toribus, sic saceidoles simplicitati populi insidiati
autem sicut Adam transgressisunt pactum: ibi prmva- sunl. Porro secundnm iropologiam, Galaad iuterpre-
ricati sttnt in me. LXX : Quia misericordiam volo, et! talur transmigratio /eslimonii; et conlemnit Deum,
nonsacrificiitm, scientiamDei magisquamholocausta:: dum testimonia Scriplurarum ad perversa depravat
ipsi vero sunt sicut homo prwteriens testamentum. dogmata, et omnia opera illius vana sunt, conlur-
b Quod sequitur in Septuaginta : lbi contempsitmej balquc Ecclesiae aquas, et de purissirois fonlibus
Galaad civitas,qumoperalur vana, elreliqua,sequenli i ccenosos et sordidos rivos facil, qui niaculenl potius
capiiulo coaptanda sunl [Al. aptandum esl ] : nosj quam mundenl baptizalos. Omnisque forlitudo bu-
quod proposuimus, disseramus : Dolavi eos in pro- jus urbis, quasi viri piratae est, dum imitatur diabo-
plietis. occidi in verbis oris mei, gravia comminattis3 lum, qui in hujus saeculimari, in quo naves perlran-
sum, ul misererer pcenitenlitim, ut lapsisalque sur-- D seunt, insidiatur his qui ad porluin pervenire
geutibus porrigerero manum. 65 Neque euim sa- conlendunt. Denique Symmachus manifestius inler-
criliciis delector el victirais, et holocaustorum mul- prelatus est, dicens : Et fauces tum quasi viri insidia-
litudiue. Victimaemeseel bolocausta, salus creden- toris. De isliusmodi piraiis in Job legirous : d Non
tium, et conversio peccatorum esl. lpsi autemi est dilatio piratis (Job xxv, 3, sec. LXX). Quarovis
imitati sunt Adam, ul quod ille in paradiso fccerat,, enim in praesenti saeculo se jactare videantur, e
pactum metim lcgemque praelerieiis, isli in lerrai conlurbaie aquas, et operari vana, et exercerc pira-
a lidem ross., trecenlosprophetas, dumlaxat.
b Aroovimushinc verba, Ibi enim Galaad, quas huiccopulandacapitulosuperius 8. ip-
contempsit me,, se Paier docuerat.
quac fruslra, et contra mss. fidero bis ponebanttir,, d Notatum Viclorio, lestimonium istud inveniri
cum statim posi suo loco Hieronymtts semel subdi- apud LXX in Job. cap. xxv, in ha?c verba, p.r)yv.prt;
dnrit. vTcoXuilot.
6« !<7TIitupekrjai; KtiparaXs. Quo in loco
c Contexium hnnc ex mss. refiximus ad
Hierony- editimiostra legit: Numquidestnumerusmilittim ejus ?
mi proponentis mentem. Autca verba, Utrumque e Ttapekr.vcrt; auiem dilationem signilic.it, ab tixetv tra-
ertimlegi potetl, puslponebantur insi TWVLXX inter- here; Suidae qtioque inepBttri;exponitur.
pretationi, cui et deerant verba, Ibi contempsit me e .
871 S. EUSEBII HIERONYMl 872
ticam, (amen non esl mora poenarnm, quac cos ve- A id est, Jeroboam de Iribu Epbraim", et illo
lociter comprehendent. fornicante, contaminatus Israel est, populus vi-
(Vers. 9.) Parlicept tacerdotum in via interficien- delicet Samariae, qui magna est parie commune
tium pergentes de Sichem : quia scelus operati sunl. Israelis nomen obtinuit. Unde et ad Judam sermo
LXX: Absconderuntsacerdoles a viam Domini, inter- convertilur ; Tti quoque Juda, pone messem tibi, et
fecerunt Sicima : quia iniquitatem operali sunt. Sym- est sensus : Non te putes esse securum, quod Isracl
machus hunc locum ita intcrpretatus esl : Societas captivus abducilur : lu quoque praepara tibi segetes,
sacerdotumin via interficiebantSichem : Theodotion ut metantur; nou mulio enim post lempoic duce-
boc modo, Absconderuntsacerdoles viam, interficie- ris captivus in Babylonem, el messionis luae tempus
bant in dorso : Aquila, Participatio sacerdotumin via adveniet. Cumque te Chaldsei 68 messuerint, con-
occidebant humeros : quorum cum intelligenliam vertam mrsum captiviialem populi mei, et sub Cyro
juxtahistoriamquaerererousabHebrseo, ita nobis ex- rege Persarum, et Artaxerxe reducam populum
posilum esl : Sacerdotes Belhel, immo fanalici Be- meum. Et nola quam significanler Judse capiivitas,
thaven, temporibus Paschneet Pentecostes, et Scc- et regressio pariter propbetetur; de Israel aulem,
nopegiae, quando per Sicbem, quse hodie Neapolis boc est, dedecem tribubus, et nunc tacilumest, el
appellatur, eundum erat Jerosolymam, ubi solum B si quando prosperum quid dicitur, in Christi differtur
licebat victimas immolare, ponebant in itinere lntro- adventum. ln domo aulem haerelicorum quotidie vi-
nes, qui insidiarenlur pergenlibus, ut magis vitulos demus horrcnda : fornicantibus primum magistris,
aureos in Dan et in Belhaven, quam in Jerosolymiset et populo qui ab eis indiicitursordidato. Judac quo-
intemplo adorarent Deum. Quod autemdicit -JPartici- que, hoc est, Ecclesiae prsecipitur, ut ct ipse prop-
patio etsocietassacerdotum, conjuralionemeoium67 ter peccata paret sibi messem, sive vindemiam, cum
significat, etin malamparlem consensum.Sinautem judicii tempus advenerit. Sed huic ignoscitur, ct
legerimus, ut nos inlerprelati sumus : parliceps veniam Dominus pollicelur, quiaquem diligit corri-
sacerdotum, ad Galaad, inquit, referendum est, quae pit, et casligat omnem lilium quem recipit (Beb.
operatur idolum : esl et supplantata sanguine, xn), ut probatum cl purgalum cotidat in thesauros
quod sacerdotum impielatem secuta sit, et latroci- suos. Quidam hoc quod dicitur, Juda, incipe vinde-
niis vacet ac sanguini. Hoc illi dixerint: Nos autem miam tuam, sive, pone messemtibi, ad bonam par-
dicamus intercludere hserelicos viam, ne de Sichem, lem referunt, ut punito Israel, iste operttm suorum
id est, de bonis operibus pergamus in Jerusalera, fructus recipiat juxla illud quod scriptum csl: Qui
id est, in Ecclesiam. Isti sunt quasi fauces virorum seminantin lacrymis, in gaudio metent (Psal. cxxv, 6).
latronum, et interfictunt eos, qui per bujus saeculiC Nobis superior sensus magis placet.
viam ad veritatem pergere cupiunt. Sichem inter- (Cap. VII. — Vers. 1.) Cum sanare vellem lsrael,
pretaturb Z>p.oi, id est, humeri: in bumeris opus in- c revelata est iniquilas Ephraim, el malitia Samarim :
telligimus, et omnes falsi sacerdotes abscondunt quia operati sunt mendacium, el fur ingressus est,
viam, el occidunt bomines malis operibus, ne per- spolians latrunculus foris. d LXX similiter. Multa
veniant Jerusalem. Quod atitem humerus opus si- ssepe Israel idololalrise accepit vulnera, et maxime
gnificet illud oslendit : Da cor tuum in humerum illud, quando in eremo viluli conflaverunt caput,
tuum (Genes.vr, 9,15), hoc est, quseinlelligis, verte atque dixerunt : hti sunt dii tui, Israel, qui te eduxe-
in opera. Etde Issachar legimus, quod supposuerit runt de terra JEgypti (Exod. xxxit, 4). Unde ego qui
bumerum suum ad laborandum, ct vir agricola sii. malo poenitentiampeccatoris, quam mortem (Ezech.
(Vers. 10, 11.) In domolsrael vidi horrendum, ibi xviu, XXXIII),et poslea loqnor in Evangelio : JVOH
fornicationes Ephraim, contaminatus est Israel; sed indigent sani medico, sed hi qui male habent (Luc. v,
et, Juda, pone messemtibi, cum convertero captivita- 51), vulnera popUlimeisanare conatussum. Elcum
tem populi mei. LXX: In domo Israel vidi horribilia, hsec omni arte tractarem, ut miserabilis populus
ibi fornicationemEphraim, contaminatusest hrael et curaretur, subito exsiitit Jeroboamde tribuEphraim,
Juda : incipe vindemiamtuam cum converterocapiivi- " qui vitulos aureos facerel, et malitia Samariae
tatem poputi mei. Dehoc scelere et horrore terribili revelata est, sequentis regem impium : operati sunt
est [Al. et] Jeremias locutus [Al. loquitur] : Obstu- enim et rex et populus mendacium, hoc est, idolum.
puit cmlumsuper hoc, et exhorruit terra vehementer Sicut eniro contrariuro est simulacrum Deo.itamen-
(Jerem. n). Quid enim horribilius, quam decem tri- dacium veritati. Ipse autem rex instar furis ingres-
bus ad idolorum cultum repente transgressas ? Unde sus est ad populum Israel, cl quasi lalrunculus in-
ad metropolim earum dicitur : Aufer vitulum tuum, felicem 69 plebem Dei expoliavit auxilio. Et est
Samaria, in qua primus fornicatus est Ephraim, sensus : Cum vellem velera populi mei peccata de-
* Nostri mss. in via, tantum absque addilo Domi- ferunt. Porro apiac qui repandis est humeris, ap-
ni, quodnomen in Alexaudrino dumlaxat, atque Al- pellatur.
dino exemplaribus iegitur, Hebraeo archetypo dis- c Post Victorium expunximus copulam superva-
sentiente. Ad Symmacbi quoque interpretationem, caneam el, editionum omnium testimonio.
quae subsequitur, relicent nomen Sichem. d Hic verba, LXX similiter, quaein antea vulgatis
b lidem mss. OMBACIC hoc litterarum duclu pre- deerant, suffecimus ex noslris mss.
873 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. n. CAP. VII. 874
lere, propterantiquam idololatriam, Ephraim etSa-. A ligentur erroribus, et cum Deum se ccelare putent,
maria nova idola repcrerunt. Sed et hoc dici polest, oculosejus vitare non valeant.
quod Domino Salvatore posl elfusionem sanguinis (Vers. 3.) In malitia sua Imlificaveruntregem, et
sui, et Ecclesiarasuam tam de Judaeis quam de gen- in mendaciissuis principes. LXX : In malitiis suis tm-
tibus congregaiam, volente populi peccata sanare, tificaverunlreges, el in mendaciissuis principes. Ex-
et eos ad poenitentiam reducere; subito Ephraim, ponil quae coram facie ejus feccrunt: In malitiis suis
qui ubertatem falsorum dogmatum repromitlunt, et lsetificavcruntregem Jeroboam, et in mendaciis suis
populus Samariae qui se dicit Dei praecepta servare, principes qui sub Jeroboam populo prafuerant.
surrexerunt et operati sunt idolum falsorum dogma- Haeretici qitoquein malitia operum suorum lsciifica-
tum, et per illos ingressus est fur et latro diabolus verunl rcgem diabolum, et in mendaciis dogmatum
in Ecclesiam : sive ipsa doclrina bsereticorum in- perversorttm principes, haud dubium quin mundi
gressa est, quasi fur et lairunculus, de quibus Sal- hujus, quorum falsam sapienliam destruit Deus. Pos-
vator dicit in Evangelio : Omnes qui venerunt ante sumus regem apud hsereticos dicere, qui primus bne-
me, fures fuerunt et latrones (Joan. x, 8). Fures in- resim rcperit, et principes eos qui praepositi bae-
sidianlur, et occulla fraude decipiunt : lalrones au- reticorum populis, falsutn sibi vindicant sacerdo-
dacter aliena diripiunt. Qui enim furanlur, nocte lium. Et simul nolandum, quod in peccatis nostris
furanturet in tenebris. Unde significanter ait, quod B gaudeant conlrariae fortiludines el rectores ac prin
fur ingressus clam sit, et latrunculus exspoliet foris. cipes tenebrarum istarum.
Non enim possunl exspoliare veste Cbristi quos do- (Vers. 4.) Omnes adulterantes quasi clibanus suc-
cucrunt, nisi eos de Ecclesia foras eduxerint, el in census a coquenle : quievilpaululum civilasa commix-
perversa doctrinarum suarum via fecerint ambulare. lione fermenti, donec fermentarelur lotum. LXX : Om
Fures et latfones qui venerunl ante Dominum, non nes adulterantes quasi clibanusardens ad coquenduri
Moysen et prophetas qui semper Salvatoris ore in deuslionemflammma commixlione fermenli, donec
laudantur, sed pseudopropbetas debemus accipere, fermeniaretar tolum. Qui in malilia sua lailificave-
et postea haereticos, qui non missi sunt a Domino, runtregem, et in mendaciis suis principes, omnes
sed sua voluntate venerunt. adulteri sunt, et inslar clibani ab Jeroboam idolola-
(Vers. 2.) Et ne a forte dicant in cordibus suis, triae igne succensi, ut panem coquereni impielatis,
omnis malitim[ Vulg. omnemmalitiam] eorum me re- qui cumerrorisin animas eoriim misisset incendiuin,
cordatum: nunc circumdederunteosadinventionessum: quasi caminus et clibanus primo igne succcnsus,
coram facie mea factmsunt. LXX : Ut concinantquasi paululum conquievit, ut non vim faceret 71 popu-
canenlesin cordibussuis, omnes maliiias eorumrecor- lo, sed suaeeum dimitieret voluniaii,' donec fermcn-
daius sitm : nunc circumdederunteos cogilalioiiessum, taretur oinue mendacinm : qnidquid eimn necessi-
contra faciemmeam factm s-unt. Ne forsilan, inqnit, tate fit, ciio solvitur : quod voluntate arripiiur, per-
dicant in cordibus suis : vetera nobis Deus peccata severat. Ideo et hic quia translalionem a clibano
restiluit, el patrum dclicla persolviinus : illi come- sumpserat, qui ad coquendos panes succcnditur,
derunt uvam acerbam , et dentes b filioium obslu- servat in reliquis, ut incommixtionefermenti lotius
puerunl (Jerem. xxxi) ; idclrco qusc nunc et in prae- populi monstret assensum : quo scilicet ct rex ct
seniiarum, me vidente, fecerunt, et quotidie faciunt, populus pari in idololatria ardorecorruerint. Ilsere-
sequenti sermone narrabo, el oslendam illis adin- ticorum corda diaboli igne succensa, ul in eis pancs
ventiones suas, sive cogitationes quibus mala slu- coquantur Autichristi, nemo ambigit : qui idcirco
diosissime conseclati sunt, 70 et quae me praesente primum quicscunl in Ecclesia, et loquuniur occulte,
gesserunt, non timenles faciem meam. Quod autem et omnia pacilica c repromiilunt, iit cancer paula-
in Septuaginta legimus, ut concinant quasi canentes lim serpat in populos, et fermentum doctrinac eo-
in cordibus suis, ad illud referendum est, quod ideo rum (quod et Dominus intelligens loquilur : Cavetc
fur ingressus, sive lalrunculus exspoliaverit foris, a fermento Phurismorum ( Matih. xvi, 6 ) cum infu-
ne in pristinis diviliis et veslibus permanenfes, re- _ mueril in cordibus deceptorum, lunc in apertam
pellerent fnris latronisque consensum; sed ctim prorumpunt insaniam, et implelur in eis quod a
spoliati fuerinl, concinant cum eis, et unocorde Joanne Apostolo dicitur: Ex nobis exierunt, sed non
eflicianlur (Dist. 4, de Pmnil., cap. Cumita): idcirco fuerunt ex nobis: si enim fuissent ex nobis, mansissent
recipient quaefecerunt, et omnes cogitationes eorum utique nobiscttm(I Joan. i, 19).
vel opera meum non merebuntur aspectum. Haere- (Vers. 5 seq.) Dies regis noslri : cmperunt princi-
liciquoque non possunlvetera conlra Deum peccata pesfurere a vino: exlendit manum suam cum illusori-
causari; cum quotidie antiquis operibus novam ad- bus : d qui appticuerunt quasi clibanumcor suum cum
dant impietatem , et cum perditis percant, suisque nsidiaretur eis. Tota nocle dormivilcoquenseos, mane
a Interseruimus verbum, forte, ad mss. nostrorum
El) omnia pacifica repromittunt. Loqniiur aulem de
et Vulgaiaeeditiotiis fidem. Iiacreticis, qui semper prospera etfelicia pollicentur,
b DuoPalatini, et deniesnoslri el sine laborihus operibusque, ccelorumreiinum sibi
obslupuerunt.
e Martian. post Erasm., pacificare promittunt. Pec- vindicant : quac lues nostro tempore mirilice per
calum est, inqnil Viciorius, in disiinctione. Floren- Ecclesiam serpil.
tini quatuor codices vcram lelinuertiiu leclionem : a Maluit Victoritis, quia, pro qui, ex Hcbraca
PATROL. XXV. 28
879 S. EUSEBH HIERONtMI »76
ipse succentUs quasi ignis flammm : omnes calefacti A tns est quu desertis idolls, reverteretiir ad Deutii.
sunt quasi ctibanus, et devoraveruntjudices suos : om- 78 Haecjuxta Hebraeonlmtraditlohetn audficier itia-
nes reget eornm ceciderant >non ett qui clamet ad me gis quam scienter lucuti sumuSj fideni diClorum ati-
ex [Vulgi tn} ein LXX : Dies regum vettrbrum; Cce- etoribus relinqueriles. Nune ad splrilltatem ihtelli-
perunt ptincipes furere a vino : extenditmanum snam gentiam transeamus : Infeliees popull, qui a rege
cttm peslUenlibus, guia succema tunt quasi clibanus diabolo, ei ab ejus prineipibus sedtfCunlnf : sive
corda eorttm^cumprmcipilarentUrtota nocte. EphraM qui ab hcereseos prlncipe. et pjus duelbus SOlemni.
[Al. hraet] somnt repletus est : mane factum ett: in- lates alias suseeperulit, relinquentes Ecctesiam, et
ceniusest quasi ignis flammm[Al. flamma]. Omnesca- verilatem conculcanles fidei5 solcnt elamare et di-
lefacti sunt quasi ctibanus " ignit airfcfi»,et ignis de- cere : Haec eSt dies regis noslri : verbi gratia, Va-
voravit judices suos. Omnes reges eorum ceciderunt: lentini, Marcionis, Arii, atque Eunomii. Quod au-
non est in eis qui invvcet me. Obscurus locus ct at- dieHtes qui eis praepositisunl, non inebriantur vino.
tento lecloris seusu indigens, ut primum liistoriam m leve puteliir esse peccatum • sed insaniunt ex
cognoscamus. Paulum Israel et Samarise civifascon- vinoj de quo Moysesseripsit in Cantico Deuterouo-
quicvit» recepto in se erroriS ardore; donee tola mii: Furor draeonum vinum eorum, et furor aspidnm
massa fermento similis fieret, et cresceret aiqne B insanabilis (Deul. xxxn, 33) : hi entm comedunt ci-
eriimperet, ac 72 popubis intumescetiBclamaret ad bos impieiatis, et vino iniquiiatis iiiebrianltir. De
fores Jeroboam regis, el diceret : Hic est dies Jero- quo dicil el Aposlolus : Nolite inebriari vino , in quo
boim regis noslri; hic est festus dtes quem nobis esl luxuria (Ephes. v, 18). Et in Proverbiis legimus :
- eonslituit imperator noster: hune celcbramus, hunc Principes vintimnon bibant : he obliviscantur
tapien-
catiimtis, in hoc exsultamus el ludirriusj in hoc vitu- tim, et recta judicare non possinl (Prov. xxxl, 5).
los aureos adoramus. Claitiante populo, pt-incipes Unde deceptis et populis et ducibus, princeps cx-
non irali sunt, ul quidam putant; sed et ipsi cnepe- lendil mantinl suam vel illusoribus et pestilentibus,
runt furere a vino, et inlelligentiam snae mentis quales erant filil Heli, et de quibus in primo psalm»
amittere, oblivisci Dei, et in idolorum ligna iropin- legimus : In cathedra pestilentiumnon sedil (Psi l, 1);
gere. Quodcuin rex cerneret, clamare scilicet popu- de quo dicitur : Ejice peslilentemde consilio, et egre-
lum et dicere : dies isle regis nostri est, et principes dietur cnm eo conlentio (Prov, xxii, 10) : qudrum
quasi temulentos et lanalicos, nescire quid dicerent, succensa sunt corda, ut allidant quos deccperint.
extendit manum suam illusoribus, populavit assen- Hocenim juxtaSepluagima signifirant cataractm,quae
sum bis qui ci vanis laudibus illudebant. Qui illuso- non sursum levant, sed allidunt deorsum. Qundque
res, cum insidiarctur eis rex snus, et eos a Deo suo C dicit : Tofa nocte Ephraim in somno repletut est;
abduceret, prsebuerunt ei quasi clibanum cor suum» ostendit haerelicos dorroientes lucein solis juslilia:
ul eos succendcrel et idololalriae flammis ardere fa- non videre. Qui enim dormiuni, nocle dormiunt:
ceret. Idcirco enim assensus est poptilo, quia iniel- quia oppressus cst sensus corum. Et de his in Psal-
lexit omni eos ad errorcm mente conversos. Quod- mis Iegimus:Dormierunl somnum suum, ct nihil inve-
que sequitur : tota nocte dormivit coquens eos, mane nerunl (Ps. LXXV,6). Horum corda calefiunt variis
ipse svxcensusest quasi ignis flammm,hoc significat : perturbalionibus : ira, amore, avaritia; et devorant
postquam roisit ignern iti clibanum cordis corum, judices snos, vel si quid possunl in aniino habcte
et vidil eos furere, ei nullumesse qui suaeresisleret virlulum, vel sensus quibus mala discernunl a bo-
voluniati, lota nocte dormivit, id esl5 securus fuit : nis. Sive hoc diccndum quod duees baereiicorem a
versatus in tenebrit est, dum illi coquerentur et im- suis populis devorentm-}ut quorum domos devoianl
pietatis panem efficerenl. Unde posiea surrexil ma- turpis lucri gratia, ipsi eorum devorenlur assensu.
ne> et scelerum sttorum flammam aperta ostendit Omnes haerelicorum principes ceciderunt : quamvis
insariia-, ut ilequaquam per insidias, sed impudenter clamet ad Dominum, nullus est qui invocet nomcn
a Dei cultu ad idolorum caeiemonias transilirent. ejits : Omnis enim quiinvocaverit nomen 74 Domini,
Qtiid plura? omnes quasi clibanus, idololatriae igne D salvus erit (Rom. x). Moysesel Aaron in sacerdotibus
calefacli sunl, etdevoraveruntjudicessuos, utetiam ejus, et Samuel inter eos qui invocant nomen ejus:
qui bonus esse potuerat per naturara, el religionis invocabanl Dominum, el ipse exaudiebat illos (Psal.
Doinitii recordari, videns ei principes et populum xcvin), qui haereticorum reges et principes non exau-
vitulis subdilos, et illos putare deos, eliam ipse a dit, quia non est inler eos qui clametad Dominum.
scelere devoraretur. Denique omnes reges cecide- (Vers. 8-10.) Ephraim in populis ipse commisceba-
runt Israel, et ambulaverunt in viis Jeroboani filii litr, Ephraim factus est subcinericiusb pcinis-,qui noit
Nabath, qui peccare fecit Israel, et nullus inven- reversatur : comederuntalieni robur ejus, et ipsenesci-
Grscca, Latibaqtie editibnibils. Mss. autetn libri nulti Irilpressa lectio Aleiahdrino aut Aldiiio coijicibus
suffragantur. magis haeret.
a Palatini duo mss. pressius sic ad Grxcum : Om- b Hebraeus textus tantum habet 713S,nec addit
nes calefaetisunt quasi clibanus, el comederuniprinci- DnS panis. Velus quoque auctor cotnhientarii in
pes suos, omnesreges coram ceciderunt; non est, etc. Osee, qui Rufinus olim audii, Hieronymianam edi-
Gncce: IlavTSji&epp.avB/iaav u; yliSavo;, xai -Aatitfayov lionero sequi profcssus, legil taiituiiimodo subcine-
Toii?xpitaj aOtMV 7ravT«(;ot j3«o"i).«rf avrS>vttmaav. ritius qui, etc., panis tiomine preeieimisso.
877 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. II. CAP. VII. 878
t<:i: sed el cani effusi sitnt in eo, et ipse ignoravit; et A scil, prope exterminiumest (Hebr. vm, 13). Et si ad
humitiabitur superbia hrael in fatie ejus : nec reversi jiislum viriim, et ad ecclesiaslicum dicitur : Cani
sunt ad DominumDeum suum, et non qumsierunleum hominis sapicntia ejus (Sap. iv, 8): quare non dicatur
in omnibushis. LXX : Ephraim populis suis commi- ad iniqiium, el ad hsereiicum : Cani hominisstultiiia
scebalur : Ephraim faclus esl subcinericius, qui non ejus? Do bac seneclute Daniel dicebat ad presbyie-
reversatur : comederuntalieni (orlitudinem ejus, ipse rum : Inveterate dierum malorum (Dan. III, 52).
vero nescivit, et cani effloruerunlei, et ipse ignovil: Uude ct jin libro Pasloris (si cui tamen placet illius
el humiliabilur conlumelia Israel in facie ejus, et recipere lectionem) Hermaeprimum videtur Ecclesia
non sunt reversi ad Dominum Deum suum, et non cano capite, deinde 'adolcscentula, b et sponsa cii-
qumsierunleum in omnibus liis. Factum est regnuni nibus adornaia. Cumque humilietur supcrbia hscrc-
decem tribuum, sicut omnium nalionum, quia re- licoruin, sive coutumelia, qtiam quolidie faciunt ec-
cesserunl a Domino : et sicul siibcineritius panis, clesiaslicis viris, non reverluntur ad Dominum; scd
qui non reversatur, boc est, non agit pcenitentiam, in omnibus his nequaquain requirunt euin : quia ca-
cumederunt Assyrii atque Chaldai fortitudinem ejus, lefacti suut quasi clibanus, et non qusesierunt eum :
et quidquid virium habere polerat, devoraverunt. devoravcrunl judices eorum, el reges pariler con-
Tantaeque vecordiae fuit, ut devoratum essc sc ne- B E ciderunt, nec est qui clamet ad Doininum. Quse uni-
scirel : aut ccrte ignoraret causam propter quam versa pcrpessi sunt, ut Dominum qiisercrent, quem
fuisset devoraniibus tradiius : deniqueusque ad se- quserere nolucrunt.
neclulem, id esi, usque ad ulfimam caplivitatem, in (Vers. 11, 12.) Et faetus est Ephraim quttsi co-
ccepto errore permansit. Unde humiliabitursuperbia lumba seducta non habens cor. /Egyptum invocabant,
Israel non mulio posl lempore, sed nunc el in ad Assyrios.abierunl : et cum profecii fuerinl, exten-
pracsenli ' boc est cnim quod dicii, in facie eju»: dam [Vulg. cxpandam] super eos rete meum , qitasi
biinilliabiliir autem , quia se erexerat et non in volucrem [Al. volucres]ccelidetraham cos, cmdamillos
Deo, scd in multitudine confidcbal cxercitus. Et secundum c auditionem 76 ceeluseorum. LXX : Et
quia superbis Dens resisiit, humilibits autem dat erat Ephraim quasi cotumbainsipiens non habens cor.
gratiam (Jacob. iv); pro supeibia, id est, GAON i .Egyptitm invocavi![Al.invocabit], et in Assyrios abie-
morc suo Septuaginta ZSptv, id est, injuriam, runl sicut ibunt. Mittam super eot rete meum, ut vo-
(Tl><aJ,
iransluleriint. Et quia supra dixerat: Ephraim factusi tulilia [M.volalile] ccelidelraham illos, corripiam eos
at subcinericiuspanis qui non reversatur, et videba- in auditu [Al. advenlu] tribulalionis eorum. Praecepit
tur ambiguum, nec satis sonaie quid diceret, uuuc• DomiiiusinEvangelio(il/a»ft. x), ut sitnus simplices
ponit manifestius : ATonst«n( reverti ad DominumX C quasi columbae,el astuti quasi scrpcntes, ut iniiiau-
Deum tuum, et non qumsierunt eum in omnibushis. tes sini[)liciiatem columbarum , el serpenlis asiu-
Quod si fuissent reversi ad Dominum Deum sutim, tiam, nec aliis nocere possimtts, ncc ab aliis paiia-
audissent utique per Jeremiani loquentem Deum, lnur insidias, scd simplicitate el prudentia cxhibea-
Reverlhnini ad me, et ego revertar 75 ad vos- ^tl mus bominem lempciaiiim : quia prudentia absquc
ciun lanta feceriul, non quaesierunt eum, quem suoi bonitale, maliiia est :.cl simplicilas absque rationc,
vitio pcrdiderunl. Cum antem debeal a Ephraim, stultilia nominalur. Faclus est crgo Epbraim quasi
ul ad sensum alium transeamus, docere populos, ett columlia seducta, quod llebraice PUOTHA (nn"S) : ab
ad similitudinem sui trabere, ipse populis commi- Aquila et Symmacho, 6elyop.ivn,vel a.irarwp.ivndici-
scetur, et similis eorum efficiiur, juxta quod suprai lur, id est, lactata, sive decepta : et a Septiiagiuta
dictum e.4 : Eril sicut populus , sic sacerdos. Sive! insipiens, sive insensata : avov; enim utrtimque ex-
Epbraim popnlis et genlibus commiseelur, ul omncs; primere polest. Et pulchre columba seducla, sive
baerciici nihil differaut ab errore genlilinm. El quii insipiens appellalur, quia est columba et sapiens,
qiiondam fuil princeps in Ecclesia, factus est sub- quse dicit in Psalmis : Quis dabit mihi pennas sicut
cinericius panis, cx omni parle immundo cinere el: columbm,el volaboet requiescam (Ps. LIV,7)? Cujus
igniuin ardore circumdalus, ul non reverteretur adI D 1 pcnmc deargentatae sunt, et posleriora dorsi ejus iu
Dominura, sed in ccepto permaneret errore. Come- virore auri. Ephraim autem coltimba insipiens, et
deriinl daemones robur ejus : isii sunt enim alienii non babens cor, inUintumbrutac meulis ostenditur,
ct hosies omniura Clirisiianorum, et ipse nescivil, ut /Egyplurn invocans, ad Assyrios perrexeril. Qui
adversarios amicos putans, et devoratores suos av- enim deprecaius jEgyptiorum auxilium est, ab As-
bitrans esse convivas ; sed el c.ini effusi sunt in eo,, syriis captivus abducilur. Baculus aruudineus jEgy-
immo effloruerunt, id est, mullo erravit tempore; ; plus, cui qui innixus fueril, statim conferet eum, et
et nihilominus ignoravit sencctntem et veliistalemi frartns atque coniritus manum transforat incum-
suam, de qua scriplum esl : Quod veteratur el sene- bentis. El ul ostenderet Deus, quod commuiantes
a Pro debeat, mss. Palatini videatur leguui, aut vcrnl.
videal. Porro pro irauseamus, et quod snbsequitur, b Colelcrius malnit, ttt spoma. Inntiit vero S.
trahere, Martian. cnm Kraswroretinuit tiransferamus, Doclor ejus libri Hermaevisionem 1, cap. 2, ct vis.
et subirahere, quae Victorius verba ex quatnor Flo- 4, cap. item 2.
rcntiit. coiiicibus, Iribusque Brixianis jaui nneuda- r Palaiini mss., seatridtimadinventionemcattts, eic.
879 S. EUSEBII HIERONYMl 880
loca, oculos ejus vitare non possumus, et semper A SODLAEM(cnS TO), id est, vastalio eis: Symma-
Dei regimur potestatc : Cum, inquit, profecti fucrint chus, interitum.: 78 Theodotio , miseriam inier-
in Assyrios , etiam ibi exlendaro rele meum, et si pretati sunt. Porro in editione Vulgata dupliciter
cxallati fuerint ut volucres, inde detraham illos. De- legimus; quidamj enim codices habent, SijXotelaiv,
iraham illos aulem non in perdilionem, sed ut cse- hoc est, manifesti sunl : alii Set>afoielaiv, boc est,
dam quasi filios : et cacdam non in pcenarum magni- meticulosi, sive miseri sunt. Vastabunlur igilur et
ludine, sed in limore, ut audientes ventura [Al. ve- miseri erunt, et semper timentes ac formid.mles,
tera] suppiicia, solis terroribus emendentur. Quserilur quia praevaricati sunt in Deum, adorantes vilulos
cur Ephraim non aliis avibus, sed columbsecompa- aureos, et relinquenles eum qui redemil cos de
ratus sit. Aves cseferaepullos suos etiam cum pe- jEgyptia servitule, et eduxit in excelso brachio.
riculo vitse suse prolegere festinant, 77 et c,im ad Ipsi vero locuti sunl conlra Dominum mendacia,
nidum suum accipitrem, colubrum, corvum, sive dicenles de idolis : Hi sunl dii tui, Israel, qui te
cornicem accedere viderint, huc illucque volitant, eduxerunt de terra JEgypli (Exod. xxxu), et non
et immittunt se morsu, cl unguibus lacerant, et do- clamaverunt ad Dominum in corde suo, sed iu
torem parenlis querula voce lestanlur; sola columba idololatriae fornicalionibus volulabantur. Sive quia
ablatos pullos non dolet, non requirit: et ideo buic B dacmonum cultum sequitur libido et luxuria.qui
recle comparalur Ephraim, quod vastatum per par- colebant dacmones, consequcnter instar porcorum
les populum non sentiat, sed uegligetis sit salutis in cceno libidinum versabantur. Et pulchre cantica
suae. Quodque dicil, cmdam eos secundum auditio- idolis servieiilium, non carmina in Deum, sed ulu-
hem ccelus eorum , hoc significare potest : sicnt Iatum appellal. Super haereticis facilis interpretatio
junclo consilio omnes idola fabricati sunt: ita me est,quodvae habeaut Sempiternum, qoia recesse-
irato, omnes pariter vastabuntur. Magistros contra- sunt a Deo, ct miseri sunt, quia reliquerunt Crea-
riorum dogmalum, qui Christum reliquere sapien- (prem suum qui redemit eos sanguine suo: el ipsi
tiarn, et de Ecclesia sunt egressi, recle insipientem loquuntur contra eum mendacia, impia falsitatis
et excordem columbam possumus dicere, qui ler- dogmala componentes, et non clamant in cordibus
rena desiderantes, Assyriis traditi sunt. Et cum pro- suis, sed ululant semper in conciliabulis, qusepul-
fecii fuerinl de Ecclesia, expandit Dominus super chre cubilia appellat, et ferarum lustra. Isliusmodi
eos rete suum , testimoniis Scripturarum, et arli- non possunt dicere : Lavabo per singulas noctes le-
fici sapientiae sermone contexlum, ul elevantes se clum meum, lacrymit mers stratum meum rigabo
conlra sapienliam Dei, et instar avis ad excelsa (Psal. vi, 7) : sed volutantur in sordibus libidi-
volitanles, ad humilia detrahat, et corripiat eos C-nuni, vacant stupris, et quidquid loquuntur et pu-
comminatione, et auditione pcenarum, ut correcti taverint se in laudem Dei dicere, ululalus luporum
non pereanl in aeternum. ct a baccharum insanientium sonitus est. Raro bsc-
(Vers 13.) Vm eis, quoniam recesserunla me : va- reticus diligit castitalem, et quicumque amare pu-
stabuntur, quia prmvaricati sunt in me. Ego [Vulg. diciliam se simulant, ut Manichaeus, et Marcion,
El ego] redemi eos, et ipsi loculi sunt contra me men- etb Arius, elTatianus, et instauratores veteris Iiae-
dacia, et non clamaveruni ad me in corde suo , sed reseos, venenato ore mella promitlunt. Caelerum
ululabant in cubitibus suis. LXX : Vm eis , quoniam juxta Apostolum, quse secrele agunt, turpe est
recesserunt a me : manifesti sunt, quoniam impie ege- dicere (Ephes. v).
runt m me: ego vero redemi eos : ipsi vero locuti sunt ( Vers. 14 seq.) Super triiicum et vinum rumina-
conlra me mendacium, el non clamaverunt ad me banl: recesserunl a me, etjego erudivi c et confortavi
corda eorum, sed ululabant in cubilibussuis. Me ex- brachia eorum: et in me cogilaverunt79 malitiam :
tendenle rele meum, ut eos comprehenderem, et reversi sunl, ut essent absque jttgo : facti sunt quasi
quasi volucrem cceli de superbia deponerem, etcse- arcus dolosus: cadent in gladio principes eorum , a
derem in auditu angustiae, illi recesserunt et resi- furore lingum sum : ista subsannatio eorum in terra
lierunt a me, boc enim significal anennBnaav, quod D JZgypli. LXX : Super trilico et vino d dissecabantur ;
Septuaginta transtulerunt: et propterea vastabun- ei-udili sunt in me, et ego conforlavi brachia eorum,
tur, quia prmvaricati sunt in me. Pro eo quod nos et conlra me cogitaverunt mala : conversi sunl in ni-
diximus, vastabuntur, et in Hebraeo scriptum est hilum, facti sunl quasi arcus intentus, cadent in gla-
a In Palatin. mss., vaccarum, quod non passim ob- plurimi commorantur, qui et Encralitae dicunlur, id
via b et v litlerarum in pronuntiando similitndine, est, abslinentes. Hi non possident aliquid, escas
sed consulto facium ad superioris contextus normam abomiuantur, quas Deus cum benediclione liumano
videatur. generi tribuit. >
b Nihil simile ad Arii mores et haeresira referas. c Victorius vocularo eos addit, ex Vulgata ediiio-
Optime vero ad Aerium, qui Encratitarum sectae,- ne, et Hebraico. Hieronymiana autem editio illa,
cujus et Talianus, aut aluinnus, ant i^apx^ f"it> quam auctor commentarii in Oseam sub nomineRu-
Omnino igitur rescribi hic velim Aerius : quod proe- fiiii laudat, minime agnoscit.
terea ex Philastrii probaveriui testimonio, ubi, t Ae- d Mss. Palatini, concidebantur: el paulo post, tsfa
rii, inquit, ab Aerio quodam sic appellati sunt, qui est subsannatio, pro sic ett, etc.
absiinentiis vacant, et in provincia Pamphylia quara
$81 COMMENTARIORUM 1N OSEE LIB. II. CAP. VIII. 882
rfto principes eorum propler imperiliamlingumeorum; jA rint esse, sed quod ad coroparalionem ejus, qui lo-
sic est subsannatio eorum in terra jEgypti. Propier quitur ad Moysen: Vade, dic populo lsrael: Qui est
abundanliam, inquit, rerum omnium corruerunt. misit me (Exod. ui, 14), omnes qui contra Dominum
Quod eiiam Ezechiel in Sodomis el Gomorrhis fa- sapiunt, iion esse dicantur [Al. dicuntur]. Juxta
ctiiin esse comrnemoral (Ezech. xix), ut nihil aliud illud quod in Esllier legimus in Septuaginta c dum-
nisi cibos et lnxuriam ruminarent: pro quo Sep- taxat : Ne tradas sceplrum tuum his qui non sunt
tuaginla transtulerunt, super frumento el vino disse- (Esther xiv, 11, sec. LXX), baud dubium quin idola
cabantur, in exemplum prophetarum Baal, qui significet. Si enim Deusest veritas, quidquid contra-
praesenteElia, concisione membrorum pluvias pre- rium verilati cst, mendaciura est, et nihil nomina-
cabantur (III Reg. xvm). Simulque ut oslenderet eos tur. Hoc lixreticis convenil, qui inslrucli de Scri-
jumenlorum similes, non dixit, comedebant, sed pturis sanctis, adversum Dominum Legis et Prophe-
ruminabant: et ideo recesserunt a Domino qui di- tarum el Evangelii verba vertunt : el suut quasi
cit: ego eos erudivi, ego forlitudinem procbui, et arcus dolostts sive perversus. Dolosus arcus atque
contra me suas erexere cervices ; non quod aliquid perversus esl, qui perculit dirigentem, et vulnerat
possint facere et nocere Creatori suo : sed quod domimim suum. Sive facti sunt quasi arcus inteii-
solum facere potucrunt, cogitaverunt niala contra |U tus, parati semper ad pugnam et conlentiones, in
me. El quomodo a principio fuerunt, priusquam vo- subversionem audientium. Unde principes eorum,
carem eos per Abraham, et postca per Moysen et id est breresiarchae, Domini mucrone feriunlur,
Aaron, et erantabsque jugo legisque notitia, et Cun- propter insaniam linguse suse, qua Dominum blas-
ciis nalionibus miscebanlur : ita etiam nunc revcrsi pliemavertint: hoc idcm facientes in falsi nominis
stint in pri.-tinum siatum : ut absque jugo el frenis Ecclesia, quOdfaciebant eo lempore quo in jEgypto
defcrrcntur per praecipilia, et mutarentur in arcum sacculimorabantur, hoc est, quando gentiles erant.
dolosum, ut a quem Deus contra adversarios inten- Omnes enim hacrelicorum et genlilitim quxstiones
derat, ipsi conlra suum Dominum vertcrent, et mil- esedem sunt, quia non Scripturarum 61 auclorita-
terent adversus eum blasphemiarum sagiilas. Unde (era, scd humanaeralionis sensum sequunlur.
principes eorum, qui infelicem populum deceperunl, (Cap. Vlll. —Vers. 1 seq.)/n gulture tuo sittuba,
cadent gladio propter furorem linguae suae, quod vi- quastaquila super domumDomini: pro eo quod trans-
tulos aureos deos appellare sunt ausi, ul hoc face- gressi sunt fmdus meum, et legem meam prmvaricati
reut in lerra repromissionis, quod in ^Egypto didi- sunt. Me invocabunt [Al. intiocafranf], Deus meus,
cerant: colentes Apim jEgyptium, et omnia eorum cognovimusle lsrael. Projecit hrael bonum, inimicus
portenta venerantes : ila eniin et in soliludine, IC persequelur eum. Ipsi regnaverunt, et non ex me :
quando egressi sunt de jEgyplo, Dominum subsan- priticipesexsliterunl, etnon cognovi.Argentum suum
naverunt, dicentes : Isti sunt dii lui, hraet et aurum suum fecerunt sibi idola, ut inlerirent. LXX:
(Exod. xvi, 5). Et: 60 Otinam essemus in terra /E- ln sinu eorum quasi terra sicut aquila super domum
gypii, ubi sedebamussuper oliascarnium (Exod. xxxn, Domini : pro eo quod transgressi sunl testamenlum
4), et caetera. Super tritico et viuo, b et falsis my- meum, et contra legemmeam impieegerunt. Me invo-
steriis corporis et sanguinis Cbrisli, qui dicit in caverunt [Al. invocabant], Deus, cognovimuste : quia
Evangelio : Nisi cecideril qranum trilici in lcrram, Israel d aversalusest bona : inimicum perseculi sunt,
et mortuumfueril, ipsum solummanet (Joan. xn, 24): ex semetipsisregnuverunl', et non per me : principes
Et in alio loco : Ego sum vitis vera (Joan. xv, 1) : exslileruiit, et non indicaverttntmihi: argentum suum
Et : Nisi biberiiis sanguinem meum (Ibid., vi, 54). et aurum suum fecerunl sibi idola, ul dispereant. Hoc
Super hoc ergo tritico ct vino licerelici conciduniur, quod interpretali suinus, tn gutlure tuo sil luba, pro
ct diversa sibi conslruuni tabernacula : sive praeci- quo in Hebraco scriptum est, ALECHCHAC SOPUAR
duntur ab Ecclesiaecorpore, ei legem Dei meditari, ("fil"* "j:nbN), Aquila el Symmachus et Theodolio
cl rumiiiare se simulant. Scd hoc facieutes recedunl similiter iranstulcriini. Soli Septuaginla dixerunt :
a Domino qui docuit eos in Ecclesia, et dedit eis D in sinueorum quasi terra : quod quid significet, in-
foriitiidiuem, qua conlr.i adversarios dimicarent. certum est. Qttidameuiin aestimant sinum dupliciter
111i vero cogitaverunl malitiam contra Dominum, accipi, et infeiiorem pariem vcstimenlia genitalibus
impiissimas haereses exstruenles, et reversi sunt in usquc ad pcdes : et colpum maris, id est, sinum ,
stalum gentilium, ut essenl absque Dei notilia et vcrbi gratia, Hadriatici, et lonii, el Propontidis,
jugo : sive reversi sunt in iiibiium, non quod desie- falsosque magistros, qui blaspheroiam jEgypti sunt
a Sic ad (idem quafuor Florentiae codicum cor- decimi capiiis, ea quaeposlea leguntur in Esther, ex
rexit Victorius, quein Deus, ul subintelligas arcum. Vulgaia LXX editione accepta sunt : desunl enim
Mariian. post Erasmuni retinuii, quos. penes Hebrseos.
b ln uno Palatino, falsi mysterii, in altero, ipsa d lia et nostri cum Viclorio mss. avertatut : Mar-
vox, fulsi expuiigitur. lian. cum Erasmo, adversata. Redolet vero scioli
c Hoc quoque notatum Viclorio est, ideo dici, glossaioris manum, quod siatim in iisdem ross. sub-
secundumLXX dumlaxat, quia iu Hebraico non in- dilur, iniquum seculi sunt, pro inimicum pertecuti
venilur capitulum quailtim decimum, ubi id prodi- sunt: Grsec. ixQpivxKTsSiwlav.
ttir, sicui ncc iria alia superiora. A dimidin eniui
8SS S EUSEB» «IER0NYM1 884
i-eculi, oumia ittsinu suo libidini servienlia et ler- A oporteal qtiidem tradi Filium lioininis, sed vae ilti,
rena rclin«re : vel certe in portu et reftigio naviga- per quem tradendus sit (Jtfaf. xxvi). Diabolutn qui
lionis suae, nibil pretiosarum mercium, sed terrena ponere cupil supra astra cceli nidum suum, aquilam
conquirere. Nosautem sequemes vcrilatem Ilebrai- saepissime legimus : Si exallatus fueris ut aquita,
cam, coeptaeexplanationis texamus ordinem. Praeci- inde detraham te, dicil Dominus (Abdiml, 4). Oculus
piltir proplietse, et dicitttr ad eum : In gullure tuo sit quoqiie qui irridet palrem, et despicit senectutem
luba, boc est, sic exalta vocem tnam, ut lubacsimilis matris, effodielur a corvis, et devorabunt eum pulli
sit: IIt plurimi audianl, quia plurimi peecaverunt. aquilarum (Piou. xxx): per diaboiuin ac dffimones,
Cumque exaltaveris vocem luam, hoc dicito cum clarum visionis sua: lumen auiltens. Uude in Lege
clamore, quasi aquila super domum Domini, et est praecipitur, ut non comed.imus aquilam (Levit. xi).
sensus : Veniet Nabuchodouosor cum omni exercilu Haec igitur aquila venit super liaeFetieorumcnncilia-
suo tara raptim, tam velociler, ul aquila: imiletur bula , quae quondam fuerant domus Domini : et
volatum festinantis ad prsedam : et veniet non ad idcirco venit, quia prsevaricati sunt foedus ejus , et
alium locum, sed ad Jerusalem, in qua teinplum Dei legem Dei dereliquerunt : et sine causa invocant
silum est, 62 ut eam deslruat alque stibverlfl. De eum, el dicunl : Deus meus es, et cognovimus te,
bacaqnila el Ezecbiel plenius loquilur (Ezech. xvu): B nosqui vocamur Israel, cernenles Dettm, el voca-
magnartim afarmn plumarumque et unguium, quae mur nomine Chrisiiano. Frustra, inquit, ba:c fi-
habet ductum intrandi in Libanum, hoc est, in ciunt, cum ipsi sibi reges constituerint, et conira
temptiim Dei. luxta Zachariam propbetam, in quo meam fecerint volunlalem, et principes liabeant ad-
scriptum est; Aperi, Libane, portat tuat, el comedai versarios tneos, qtios ego nescio, quia meinolttiam
ignit cedros tms (Zach. xi, 1). Hoc atitem, o pro- non merentur. Argenlum qtieque suum , et attrum,
pheta, quod tibi dico aique praecipio : In gutiure tuo et quidquid habere poterant naturaliter, sermones
siliuba, m vocifereris etdicas, quasi aquila supcr ac sensus verterunt in idola, quae dc suo corde finxe-
domuin Ooasifli, regcm venire Chald.cornm, non runl: et verleriini, notiutinterirent; sedquia verte-
aliatn ob eausam jubeo, nisi quod transgressi sinit runt, ideo inlerierunt. Nequeenim bac ralione fece-
fcedus tneum, et meas cceremotiias reliquerunt. rnui, ulperirenf; sedquiafeccrtint,idcirco perierunt.
Unde leropore itecessiutis el angustiac, quando (Vers. 5, 6.) Projectus esl vitHlustuus , Samaria.
eaptivitas venerit, me invocabanl et dicenl : Deus Iratus esl furor mtus in • eis : usquequonon polerunt
meus, cogmvimus le, hraelf uos qui appellamur emmdari ? quia ex Israel et ipse est : artifex fecit
Jsrael, scituue le aique aoguoscimus, et «oineu illud, et non est Deus: quoniam in aranearum telas
J.icob, qui tibi placuit, scrvam&saiuiquum, ut di- C erit vitulus Samarim. LXX: Projice vituliim luum,
camur fctael. Quifousrespottdit DOIIIIIIHS : Quotnodo Samaria : coneitatusett furor meus super eot: usque.
vocaraini Israei, cuiu Israel proje£*>ritbonum , id quo iwn poterunt emundari in hraet ? et hoc artifex
est, Dominum tteum sutun, a quo appellalus est fecil, et non ettDeus : quia seducenseratvitultts tuus,
IsraeJ? Ideircoqitia Israel projecitbotium, inimicus, Samaria. In co loco , in quo nos posutmus aranea-
boe £Stt, AssyrittSptarsequeuir eum, atqtie cotnpre- rum telas, iu Ilebraico scriptum est SABAOIM (Di~~i"J),
hendet: qtti, «*e r*ge ieseru>, peli«r*iut sibi regem, per IODlilteram penultiinam : non ut qnidam falso
sieul et getites rdiquae, et fecerust eotitra volutila- putant, SABABUH id eet, per VAU,qtiod Se-
(Q131BJ*),
loai Dei [Al. meam]. Denique Sarouel ideo eis dura ptuaginta et Theodotion , -rrkav&v interpretati sunt,
regis esponitt imperia, et fUios eortitu ac alias dicil id est, seducens, atque decipient : Aquiia errantibus,
regibus ser*ituras, st ad Dwoiinueiregem clementiS' sive conversis: Symmachus, inconstans, vel inttabile,
simuitt coiiyeiiinuir {l Reg. xviti); sed Hii absque id est, ay.araararav : 84 Quiitta editio, pepSevuv,
Yolt**Uute Dei priacipes exstilerunt. Etoott ek>suffe- vagus et flucluans. INosab Hebraeodidicimus SABABIM
cii Jkoe scelus, ajsi «ojori impielate faeinns dupli- proprie nominari araneartm fila per aeretn voiantia,
carent, ul argeutwu suum et aurum quod aceeperant quse dum videntur ititcrennt, el in atomos aique in
ad divitias et owauuu, in idoU verterettt. Ergo U D nitiilum dissolvuntur. Et recte his Samariae viiultts
Saul uou ex toluiuate Dei, sed ex popuii errore rex comparatur, quem eo tempore pro pretii magnitu-
faetus esl. Et quia radicem pietatis non habutt, dine, quitt aureus erat, populus adorahat. Hoc quod
statim ulregnflre coepit, impiemte succensus est. supra dixerat : Argentum suum et aurumtuum fece-
Potest uoc quod dicit : Ipsi regnavtruul, af non ex runt siti idota, ut interirent, nuiic exponit manife-
me : priiuipes exstiteniM, et tton cognovi, eliaw «le «tius : Projectus est vitulus tuus, Samaria, iratus est
Jeroboam accipi filio Nabalh, et de caeteris priucipi- furor meusin eos: vel iu vitulos, quia duos feceranl:
feus, qni ei ia imperjo successeruni. Nec statim, quia vel in Samariae feabiiatores, qui cos adorabant.
Deus Salomoni irattis, regniim e]xa dlvidi voltiit, Porro quod in Septuaginla legimus : Projice vitulttm
idcirco Israel bene suscepit rejem, Debnerat enimi futttn, Samaria, cohortatur habitalores ejus, non
juxta legi* iuaecepia iulerrogare DtWBiiuum, un vellet' unius urbis,sed omnium decem tribuum.quae appet-
lioe fieri. Wam <deSalvatwe 83 dicitur. : quod> lanlur Samaria (alioquin in urbe Samaria vituli non
n Viclorius ex Vulg. Edit. junctA Jlebraico, in eos. is. ltew, arlifex fecit Ulum, id est, vilulura, de quo in
praccedenti sermone. Nulli vero mss. suffraganlur.
88S COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. H. CAP. VIII. M(>
crant, sed in Dan et in Rethel), ut projieiai viiulos Aminibus, ncc aliquani poteruui, speciem segelis
super quos iratus est Deus : sive anorpi^erM, id est, liabere leeundte. Quud si rpro acciderit, ut Eccle-
defricet: utquos multo tempore coluerat, paulatiiq siastici quid dogmalis simile babere videanlur:
a a se defricetet emundet. HJisque non audienlibus, ipsum germen et spica farinam nen faciet. In cujus
convertilur ad alios, el quasi ad lerliam personant farinae salis tiibtis mitiit ferroentum Evangeiica
loquilur : Usquequo non poterunt emundari? Quae mulier (Matth. xm): ut et spiritqs quo sentimus, et
ista, inqnii, insania est, me danie [Al. mediante] anima qua viviuuis, et corpus quo incedimus, in
locum poeuiteutiae, illos ad sanitatem nollc convprti unum sanclum Spiritutn redigantur, juxta Aposio-
El quia dixerat : Projice vitulum luum, Samaria, luro : ln ipsovivimus, pwvemur el sumus (Ac(. xvij,
expunit quis iste sil viiulus : quia ex lsrael et ipse 18). Quod si raro acciderjt liacrcticis, ut faiinam
esl : nou ab aliis ail, vitulum gentibus accepistis, ut quoque sementis eoruni faciat, de hac farina fiet
Baal el Aslaruih a Sidoniis, ut Chamos a Moabi-r subciuericius panis, qui non reversalur, et quem
lis, ut Molocli ab Ammonitis (IV Reg. xxm); sed alieni comedent. Unde et nunc ait : Quod et si fe-
vos ipsi, et rex vester Jeroboam, quod in jEgyplo cerit farinam, alieni comedent eam. 86 AUenos au-
didiceratis, fecistis in Israel. Aut qualis ille est tem illos debemus accipere, dequibus scriplum esl:
deus, qui manu formalor artificis 1 Denique ul B Filii alieni mentiti sunt mihi (Ps. xvn , 46). Et in
aranearum fila dissolvuniur in ventum, ila vilulus octavo decimo psalmo : Ab occuliis meis munda me,
Samariae redigetur in nibilum. Projicit Doroinushse- Domine, el ab alienis parce servo tuo. Qui si justo
reticorum vilulos et Samaiiae, qui se dicunl legis viro non fuerint douiiuati, luuc immaculatus eiii,
praecepta servare : qui vituli baerepl liumo, el ope* et iiiundabilur a delicto maximo.
rantur in terra, non spirilu, nec oculos ad ccelum ( Vers. 8.) Devoratusest Isrqel, nunc faclus est iu
levanl; et ideirco iratusest furor Domiiii supereos, natiouibus quasi vas immundum. Sepfuaginla ptu
el miratur quaesit lanta p.erversitas, ut nolint icliu- immundo, inutile transiulerunt, c cictera simililcr.
quere idola, quae sibi fabricati suul, et ament [Al. lmmiiudum vas, sive iuutile, Hebraei matulam vo-
amant] sordes haereticas pro Ecclesiae munditiis. cani, qua ad suscipienda ei projicienda stercora uti
Quos viiuios nonaccepit lsrael, qui Dominumvidcre snleiiuis. Huic iromundiliae idulolatras el bacreticos
se fingit 85 a caeteris gentibus : sed de Scripturis comparai, qui miscenlur genlibus, diim Dei non
sanclis sibi ipse conflavit inlelligenlise pravitatem , custodiunt verilatern, et facti vas iu lionoretn, con-
et arlilex est Dei sui, qui cilo peribit el aranearum ver=i sunl in vasa [Al. vas ] contumeliae. Quid eniiu
lelas imitabitur, quae levi rumpuntiir attactu. iiinimiidius dcemonico spiritu, el haereticorum dog-
(Vers. 7.) Quiaveutum seminabunt, el turbinem C matibus, quae eos ellinicis iniscueriinl ? Talis erat
metent: culmus ttant, non etl in eo germen, non fa- Jecbonias idolis mancipalus, de quo per Jeremiani
ciet farinam : quod et si fecerit, alieni comedenleam. loquilur Deus : Inhonoratus cst Jechonias, sicut vas
LXX : Quia corrupla vento seminaverunt, et subversio cujus mtla est utilitas (Jer. xxn, 18). Econtrario
eorum suscipiet ea : manipulus non habens vires ut fa- Paulus qui dicere poterat : An experimenlum qu«-
ciat farinam : quod el si feceril, atieni comedenteam. ritis ejus qui in me loquitur Christus ( 11 Cor. xiu) ?
Aranearum telis, Samarisc vitulum comparat: id- appellatur vas elcclionis aureum et argeuteum :
circo metapboram servat in reliquis, ut quos ara- quia habebat sapienfiam, et eloquium, quo Cliristi
nearum telas dixerat, coinparet vento, et turbini, Evangclium praedicabat. Quod autein dicil, devo*
culmisque non statitibus : et si sieteriut, farinam raius est, vel absorplus, hoc signilicat, quod piixlus
non babentibus ; et si farinam, inquit, fecerint, ab idolis ei ualioiiibus, proprium Israelis et Chiisliani
aliis devorabitur. Et quia tam de bsereiicis quant nomen aroiserit.
de bis, qui in Saroaria fabricati sunl idola, com- (Vers. 9, 1G.) Quiaipsi uscenderunt ad Assur, ona-
muuis est seusus, communiter disputandum est. ger solitarius sibi: Ephraim munera dederunt ama-
Isti vetttum seminant, sive b quse a venlo corrupta toribus, sed e-t cum mercede conduxerunt naliones:
suui semina, quaeinedullam non habent, quamGrseci " nunc congregabo eos, el quiescent paulisper ab onere
evreptomnv vocant, etidcirco vactia semiuanles, ina- recjk el principum. LXK : Quia ipsi ascenderuift ad
nia vacuaque recipiuut: immoseminaules in carne, Assyrios, germinavit apud semetipsumEphraim : mu-
de carne metunt corruptionem, et circumferuntur nertt dilexerunt: idcirco tradetttur in genlibus, nunc
omni vento doetrinae. Guinque ventum seminave- suscipiam eos, el quieseeutparvum, ul unganl reget et
rint, nietept mrbines et tempestales, et primum principes. Devoratus est, inqtiit, Israel, etfactuses,!
quidem culmus, boc est, stipula non crit ex liis se- tamquam vas inuiile, siye immunduin, de qno non
a Voculas, a se, nesciunt mss. noslri. id esi, seminarium mortuorumsinu terrm confovelur.
b Iulerserit VieLoriusGraecum vocabulum ave/nor Et inferius ex siiotnet sctisu : Quid potentiam Dei
tfiepa, quod ms*. iguoraiil. De ivrepionn aiibi Hie^ calumniaris ? qui potest de medulla, et de teminaria
rmi. ubi Origenis senteniiam inipugnai lib. contra vestro ivrtpiavri non cames tanlum de carnibus, sed
Jo.m. Jerosolymil. num. 26' : Neque enim in grano corptts educere, et aliud ex aljo facere, etc.
trilici rudicet, culmus, folia, aristce, palem sunt dis- L-Ex noslris mss. suffecimus verba , cmlera simir
soluim: sic el in ralione humanorum corporum manent liier, quaj in bacleuus vulgatis libijs desidcra-
quwdamsurgendi antiqua principia, et qutisiivrepmrn, bantur.
887 S. EUSEBH HIERONYMI 888
supersit testa, in qua hauriri possit aqua, aut mo- A (Vers. II.) Quia multiplicavit Ephraim altariaad
dicum quid igniculi. El quia factus est vas immun- peccandum, factm sunt ei arm in delictum. LXX:
dum, ideo ascenderunt ad Assyrios imitantes ona- Quia muttiplicavilEphraim altaria: in peccatum " sunt
grum solitarium : 87 nequaquam ut oves pasli a ei allaria dilecta. Ducli, ait, in captivitatem cessa-
Domino, sed male abutenles liberlate sua, et educti bunt paulisper ab onere regis et principis. Et hoc
in captivitalem, quos prophela plangit et dicil: palienlur quia Ephraim priuceps eortim multipli-
Ephraim munera dederunt Assyriis, et conduxerunl cavil allaria, non in quibus immolarel Domino, sed
mercede amatores suos, de quibus scribit Ezecbiel : in quibus peccatis peccata conjungeret: quac alla-
Omnibus meretricibus dantur mercedes : tu autem de- ria, id est, arse vertentur ei in deliclum, ul quanto
disti mercedes amaloribus tuis(Ezec. xvi, 35), et plura fuerint, tanto illius scelera multiplicentur.
econtrario factum est in le. Cumque dederit dona Deinde ul supradixeral: Quidfaciam tibi, Ephraim?
genlibus, et mercede ad auxiliandum sibi conduxe- quid faciamtibi, Juda? velul ambigens et requirens,
rint nationcs, congregabunlur ad pngnam, ct vincii quo medicamine sanaret infirmum, et quibus consi-
pariter abducenlur. Et quia amant offerre adver- liis peccanlem retraheret ad salufem.
sariis munera, ideo paulisper beneficium conse- (Vers. 12.) Scribam ei muliiplicet leges meas, qum
quentur, ut non solvant stipendia regi et principi- B velut alienm reputatm [Yulg. computatm]sunt: hostias
bus, donec pervenianl in Assyrios, ubi nequaquam offerenl [Vulg. afferent], immolabttnt carnes, et co-
tributa, et stipendia dabunt ul lilieri; sed redigentur medent, et Dominus non suscipiet eas. LXX: Scri-
in ultimamservitutem. De hsereticisnon ambigimus, bam eis muliitudinem: legitima ejus in aliena repiilata
quin juxia errorem menlis suse eunles ad Assyrios, sunt altaria h : quia si immolaverinthostias, et co-
ascendere se putent, et non descendere. Unde di- mederint carnes, Dominus non suscipiel eas: quas
citur ad eos per Isaiam : Quid faclum est tibi nunc, prius dederam per Moysen. Sed quid prodest ultra
quia ascendistis omnesin lecta vana (Isa. xxu, 1)? alias scribere, cum contempserit eas quas anlc sus-
quorum Assyriorum princeps est sensus magnus. cepit ? Annon contemptus Dei est, qttando, me ju-
Undc in semelipso germinavit Epbraim, prsesump- bente, ut unuin in Jcrusalem esset altare, per om-
tione sui aestimans se crevisse. Sive onager factus nes monles et colles idola fabricati sunf, quibus ir-
est solitarius, ut non Ecclesiae consila, sed diaboli rilarent Dominum ? Altaria quoque idcirco fece-
deserta penetraret. Amavit munera pro errore suo, runt, non ul mihi placerent; sed ut, multis hosliis
ipse sibi prsemia repromillens, sive turpis lucri immolatis, carnes earum comederent, juxta illud
gratia omnia faciens. Vel certe dedit amatoribus suis qtiod Dominus loquitur in Evangelio : Amen, amen
daemonibus munera atque mercedes, et cum boc C dico vobis, qumritis me, non quia vidistis signa; sed
fecerii, tradetur gentibus. Sicui enim nationes cor- quia manducastis depanibus, et saturati estis(Joan.
poralia simulacra venerantur: sic isti idola deos pu- vt, 16). Omne cnim sludium victimarum in eo lia-
tant, quse de suo corde finxerunt, et ideo repiita- bent, ut devorent hostias, non ut per eas placeant
buntur in numero naiioniim. Sin autem, inquit, Deo: nec suscipiet eas Dominus quas non illi, sed
nunc, el in prsesenti saeculo egerint pceniieiuiam, suo.ventri immolaverunt et gulturi. Unum autem
et susceperim «os, cessabunt parvum super se re- esse altare in Ecclesia, et unam fidem, et unum
gera consliluere et principes ejus. Ut intelligainus baplisma apostolus docet (Ephes. iv), quod haereiici
parvum regem diabolum, ad dislinctionem magni deserentes, mulla sibi aliaria 89 fabricati sunt,
regis, qui societatem.cum Belial habere non polest; non ad placandum Deum , sed in delictorum mul-
sed statim ut receptus fuerit, de corde credentiuin liludinem. Propterea leges Dei accipere non mercu-
fugat parvum regem el priucipes ejus. Juxta He- tur, cum eas quas acceperani, ante coiitempserini.
braicum auiem, congregabunlur in Ecclesia Dei qui Et si quid dixerint de Scripturis, nequaquam di-
fuerant antea dispersi, et mercede sibi conduxerant vinis verbis, sed c elhiiicorum sensibus comparan-
nationes, et quiescentab onere regis, 88 super quo dum est. Isti inullas immolant hoslias et comedunt
ApostoIusscissosabEcclesiaincrepat,dicens:Smeno- D carnes earum, ttiiam Christi hostiam deserenles :
bis regnalis:atqueutinamregnelis (lCor. iv,8), eta pr-in- nec comedenfcs ejuscarnem, cujtis caro cibus cre-
cipibus quos babent in synagogis diaboli constitutos. dentium esl. Quidquid feceriut, sacrificiorura or-
a Est hoc alterum inepti glossatoris commenliim Placuit, inquit, haec verba ante lectorum octtlos po-
in Palatinis mss., factasunt ei altaria delicta, pro nere, ulex his quilibet discere possit, quam appo-
dilecta, coitlra Graeci textns fidem, el; apupTiu; site novalores nostri temporis in priscis illis haire-
tyevovfo avrSt Bvaiaarnpia r)y«Ttnp.iva. licis ilieron. dcsci-ibat. Noslri tamen lantn illis pc-
b liilerseriiut hocquoque loco Palatini ross. al- jores sunt, quanto sacrificitim, quo terrarum orbis
taria delicta, pro qnibus reponendum ex Graeco sit, numqiiam cartiil, ab Ecclesia tollunt: Christique
altaria ditecla, Qvataarnpixra nyamp&vx.lliinc prae- incriientam victimam, inente tantuui agilandam, nnn
terea versiculum cum ex Hebraco, tum ex LN.Xsu- etiam reipsa offereudam couienduiii: conira illud
periori proposito jungiiut, sicque post verba refra- ouoil Chrislus ipse in Apostolis nobis privcepit, ciini
herel ad salatem, Hieronymianam expositionem cnn- dixit: Hoccquotiescumquefeceritis, in mei memoriam
tinimil: Scribam, inquit, eis rursus leges, quas pri- facietis. Audis etiam verain Chrisii carnein in Eu-
mumdederam per Moyse,n.Sed, etc. charistiie sncramcnlo nos sutnere, non iimbram il-<
n Vitidse erat, sed et ellniicoritm.Porro Viclorius: lius, iiul figmaui, ut iident bl.isplicmaal.
$89 COMMENTARIORUM 1N OSEE LIB. II. CAP. IX. 890
dinem ritumque simulantes, sive dederint eleemo- A munitas, non auxitio Dei, sed arlifici [Al. artificis]
synam, sive pudiciliam repromif.ant, sive humili- mendacio : quas Dominus igne sui spirilus succen-
tatem simulenl, ficlisque .blanditiis simplices quos- surum esse se dicit, ct devoralurum b fiapei; ejus,
que decipiant, nibil de bujusceroodi sacrificiis Do id cst, niagnas et in modum lurrium srdificatas do-
minus suscipiet. mos: et lundamenta male posita subversurum, ne
(Vers. 13, 14.) Nuncrecordabiluriniquilates [Yulg. possint sacrilega conlra Deum delubra conslruere.
urbes a Juda munilas in bonam partem acci-
iniquitatis] eorum, et visilabil peccata eorum: ipsi in Quidam
et illud quod liuic sensui conlrariuro videba-
[Vulg. ad] jEgyptum convertenlur, el oblitus est Is- piunt,
rael faclorissui, et mdificavitdelubra, et Judas mul- lur: immittam iijnem in civitates ejus, el devorabil
mdes illius, iia tcmperarc niluiuur, ut postquam ve-
tiplicavit urbes munitas, el ntittam itjnein in civitate nerit
et devorabitmdesillius. LXX: iVunc recordabi- quod perfectum est, id quod ex parle est, de-
ejus, sti uatur. Quod juxla LXX interpretes legimus, ~ et
lur iniquitates eontm, et ulciscelur injuslitias eorum: in
Assyrih immunda comederunt, in Hebraico non
ipsi in yEgyplumconversi sunt, el oblitus esl Israel habettir, et idcirco obelo praenotandum est. Possu-
eum qui fecil illum, et mdificaveruntdelubra, el Judas mus autem 91 diccre, quod desiderantes jEgyplum
multiplicavil urbes munilas [Al. muratas], et emittam B Israclilac, capti ab Assyriis, ibi immunda comede-
ignem in civitates ejus, el devorabil fundamenta ejus. rint, juxta Ezechielem, qui eos in Chaldsea idolo-
Inler uvopiuv,id est, iniquitalem, et peccatum, hoc lliyia comcdisse describit (Ezech. iv) : et in tan-
inieresl, qttod iniquilas ante legem, peccatum post liim idolorum polluta sordibus, tit humano stercori
legem est, et qui permanent in deliciis, iniquilates comparentur. Hiereiici quoque, quorum principes
coruni Domiiius recordabitur, quas antc legem com- sunl Assyrii(dc i\uibuscrebro diximus),comedunl apud
niiseraut: pcccalorum aufeni non recordabitur, scd eos immunda, dum illorum sordibus inquinantur.
faciet ultionem. Ideo autetn et vcterum iniquitalem (Cap. IX.—Vers. 1,2.) Noli Iwtari, lsrael: noli ex-
vecordabiiur, et peccata pristina visitabit: quia in sullare sicut populi: quia fornkalus es a Deo tuo: dite-
jEgyplum sunl reversi, vel auxilia poslulantes, vel xlsti mercedemsuper omnesareastrilici. Areaet torcular
eosdem colenles dcos, iu quibus prius erraverant, non pascel eos, el vinummenlietureis. LXX: Noli gau-
ar.ivet peOiv. Oblilus cst enim Lrael factoris stti, et dere, hrael, el noti Imlari sicut popult: quia fornica-
ccdificavitdelubra in excelsis, lotos coiles et inoii- tus es a Deo luo : dilexisti muncrasuperomnemaream
tes, et umbrosas arbores, Baal et Astarotli, et 90 triiici. Area et torcular non cognoviteos, et vinum men-
aliis idolis consecrans. Judas quoque inlelligens ls- titum est illis. Qui a Deo recesserunt, cum in pro-
raelem de Dei amure recessisse, ei visitata eoruui C fitndum venerint peccaloruni, et desperaverinl salu-
peccata esse, non est cunversus ad Dominum, sed lem stiam, universa contemncnt (Prov. xvni). Deni-
in urbium muuitione confisus esl, quas Dominusde- que el Israel recedens a lege Dei, et colens idola,
structurumesse se dicit, "ct usque ad fundamentum ex multis geniibus unam geniem esse se dicit: gau-
illius voralurum. Illius, battd dubiutn, quin Judain dens et gratulans quod a Dei noiitia reccsserit, cl
[Al. Judaj significet: licet quidaro lundamenla ea- sit gens inixta citm cseleris, el propierea nunc cor-
rum, id est, urbium pro illius legani. Secundum au- ripit eos, et dicit: Ne gaudeas, ne Jseleris, nec pu-
tem anagogen iniquitales, id est, uvopiai et «Stxiat lcs te lalciu esse, ut sunt csctera; naliones. Aliler
vocantur, quas ante baptisrauin coinmisimiis, et enim nesciens Deum, aliler punitur recedens a Deo,
quu; nobis in baptismalc sunt dimissae: peccata]au- quia servusqui scilvoluntatemdominisui, etnonfacit
tem quaepost bapiismum egimtis, de quibus el in eam, vapulabilc multuro (Luc. xn). Mercedemfornica-
psalmo scriplum est: Beati quorum remissm sunl lionis luacareasmultasel loicularia reputasti, utre-
iniquitates, et quorum lecta sunt peccala (Ps. xxxi). rum oinnium abundantia fruereiis: ideo area cl
Qure omnia impulabunlur hsprelicis ut cl veteres torcular, triiicum vinumqne nou facient, et mentie-
iniquilates, el nova eis peccala reddantur. Qui enim tur eis torcular, sive uegabit viniim suum, quo se
de jEgypto exierant per confessionem Cbrisii, per- D iuebriandos piiiabanl. Leginius sud Acab rege Is-
fnlii in jEgyplum sunt reversi. Olililus est Israel rael, et Elia propheta, famem gravissimam fuisse in
f.ictoii- sui, el Crealore contemplo, alium sibi fin- Samaria : ila ut matres filiorum suorum cadaveri-
xit dominum. Judas quoque, id est, vir Ecclcsiasii- bus vcscerentur (III Rcg. vt). Eo tempore, juxla
CIH, in malis operibtts, vel in sanciariim Scriptura- lilferam, area et torcular non pavit eos, et vinum
nun inierprelatione perversa, aedificavit sibi uibes nienlilum est eis, el in egeslate tabuerunl. Dicifur
a Iii uno Palal., desiructurum esse se clicit usque btis eburneis, t;uia in Grmcoscriplum est, atro fiupew
ad [undcimentumiltius voraliirum cedes. Illius haud s)i£o>«vTtvwv, qnidam Latinorum obverbi ambiguitalem,
diibium, elc. In altero, el usqitead fundamenla vora- a gravibus interpretati sunt; cum fixpi; verbum sit
turnin, cic. eTzr/MotovPalesiinai; el usque hodie domus ex omni
b Corrupte hacteniis editi scribuni fiupu; : et jam parieconcluim, et in modumcedificaimturrium uc nim-
nou magnusdomos, sed grave quid imiant; nnn enim nium publicorum, fiupet; appellcntut. Vide qua: in
a (iupv;, sed a fiupi; vocabulum istud dednciitir. bunc locum ftibius annolavimus.
Errorem bunc nos alibi cavinuis, docente ipso llie- c Viclor. ex qualuor Florenlifje codicibus, cl Vul-
ronymo epist. 65 ad Principiam iuim. 14 deps.xuv, gata editionc, vapulabit mnltis.
ul'i, I'ro ro, iMquii,/,iiod ;;!>5IranslulimuH.n dofrir-
8 1 S. EUSEBH HIEROMMI 892
et ad li creticos, ne exsultenl aiqtie laeteniur, et pu- A erit animar:eorum. Et est sensus,
sqae gulae, et suto
lent se caelerarum similes naiiomim. Illae enim 92 providenl voluptati; caeleruro mibi non placentpol-
non crediderunt in Deuni; isti vero sub nomine Dei luta. Non babilabtint in lerra doiuiui,
qui ab Eccle-
idola coluui, et lornicantur a Deo suo : et plures sia recessetuni, et reversi sunt menle in
jEgyplura,
sibi arcas-, et torcularia infiuila mulliplieanl, et co- et Assyriorum, id est, daenioiium comedunt
[At.
niedunt triticum, de quo efficilur panis luctus, el comederiini] sacrificia : nec libant Domino vinum
bibunt vinum Sodomorum, quod cum aspidum felle quo iiiebriali sunt iu luxuriam, el non placent ei
calcatur. Et quia sibi plura lorcularia, et mulias uec illa quaeofferunl, nec ipsi qui offerunt. Saerifia
areas praipararunl: idcirco de vern et de una arca, - haerelicorum paois luctus est et lacrymarum : om-
et de lorculari quod calcavit Dominus Jesus, non nia enim quae faciunt verteniur in flctum. Nec au-
vesccniur, et non bibent; sed quodcumque se ha- dire poterunl: Beati lugentes, quoniam ipsi ponsola-
bere pulaverint, mendacio dcpravabitur. buntur (Matt. v, 5); sed econtrario audiept: Vm ri-
(Vers. 5 et 4.) Non habilabunt in lerra Domini. dentibus, quia ipsi lugebunt (Luc. vi, 25). Quidquid
revertus ett Ephraim in /Egyptum, et in Astyriis pol- offeruul noii Deo, sed mortuis offerunt: his videli-
lutum comedit: Non tibabunt Domino vinum, el non cel qtii sceleratas baereses confinxerunl; et quicum-
placebunt ei sacrifieia eorum, quasi panis tugentium, B I que de eorum comederit victimis, conlaminabitur,
omnes qui comedunt [Vulg. comedent] illum, conla- Cacciin foveam ducentur a caecis. Quidquid fecerint,
minabuntur, quia paitis eorum, animte ipsorum, non delicinruin causa faciunt, ul populum decipianl, ut
intrabunt in domum Domini. LXX : Non habilave- domos devorenl viduarum. Panem luctus possumus
runl in lerra Domini, habilavit Ephraim in jEgypto, dicere, verba mortifera, quibus iniquitatem loquun-
et in Atsyriit immundum comedit: hon libaverunt lur conira Dominum: qui panis non ingredilur in
Domino vinum, ntc ptacuerunl ei sacrificia eorum : doinum Dei: baereticorura eniin conciliabula, non
hquasi panis Iuclus ejus : omnesqui manducaverintea, domus Dei appellaulur, sed speluncae lalronum.
contaminabuntur; quia panes animarum eorum non ( Vers o. et 6.) Quid facielis in die solemni, in die
intrabunt in domum Domini. Nou solum area, et lor- festivitatis Domini? Ecce enim profecti sunt a vattitate:
cular non pavit eos, et vinum menlitum est in lerra /Egypltts congregabit eos, Memphis sepeliel eos, desi-
Israel, quando per triennium, el mensessex cuncta derabile argenlum eorum urliea hmredilabit, lappa in
c perierunt, sed et
ipsi habilatores recedent de terra labernaculis eorum. LXX : Quid facieiis in die conven-
Domini, et duccniur in terram alienatn, ne liabitent tus, et in die sotemnitalis 94 Domini? Ideo ecee ibunt
in icrra sancia quam suis fornicalionibus pollue- de miseria /Egypli, et suscipiet eosMemphis, et sepeliet
runl,.Reversus est, inquit, Ephraim in jEgyptum, et C ^ eos Machmas, argentum eurum interilus possidebit,
in Assyriis polluium comedit. De hoc loco quidam spinm in tabernacutis eorum. Cum venerit, inquit,
supra addiderunt: et in Assyriis poltulum eamedit, dies eapthitaiis ei saevissimus hostis ingrueril, quae
qnod iu Hebraico non liabelur, de quo jam diximus. mea soieniniiss est ? quam ego placabilem habeo
Citmautemfueriut in Chafdieaattsque temploet nbs- liosiiaui? quia tiie de meis liostibus vindicat, et in-
que allari, noi) libabunt Domino vinum, sed daemo- juriie p.niil inodum, et flagellal impios filios. Quid
nibus, ei non placebunt ei, qui libant diis alienis, et igitur facietis iu die festivitalis Domini? Respondete.
qui in captiviiale retinentur alque in Assyriis ido- lllisque taceiiiibus, sibi ipse respondef, imrao quae
lolbyta comedunl, et quasi paues tugentitim sunl. faoUiti sint, divinis oculis inltteliir: Ecce, inquit,
Non esl eniui Jicitum de sacrificiis eoraedere lugen- miseria et vastitate premenlihus, el Assyrio atque
tiuin, el si comederit, immundum fiet quod llcite Chaldaeo captos ligare cupieutibus, ad j£gyptum
oblatumest. Lugentium93 ccenasGreeci^vsKjoodstt-va coufugerunt. lbi Mempbis sepeliet eos, quse.eo tem-
vocanl, nos parentalia possuinus dicerc, ab eo qitod pore erat metropolis jEgypti, anleqiiain Alexandria,
parenlibus mortuis immolentur. El non solum qui quee priusappellabatur NO(»0), ab Alexandro Macer
"bluleril, sed eliam qui comederi t de htijuscemodicibis done et tnagnitudinem urbis et nomen acciperet.
-^
iiiimunditserit:paiiiseniineoriim,bocestcibusquem Quod autem in Sepuiuginla dicit, tepeUet eot Mach-
offerunl, non inirabit in domum Domini, quce de- mat, in Hebraeonon habetur; sed • MAHAD (-oriD),
structa est, quae Babyionio igue succensa est; sedI quod appellatur detiderabile. Ex quo perspictium est,
a Victor. substitnit minori putnero, mtrabit, exi inss„ nepi&evnva,qno nemjne silicernip, seu cmnqs
Vulgata editione, e' Hebraico WK1/: intellige au- funebres, Grseci appellant; Lalini, parenlalia. Econ-
tem, inquit, de pane. Unde llieronymus : Panis, eo- irario vey.pofonzvu an hoc intclleclu a bono aliquo
rum, boc est ciliiis, qtiem offeruut, non iulrabit ini Sciiptore uraqtiam usurpalum sii, ajque omuino an
doniuin Doinini, quaedestrucia est, Apud LXX eniuji Graicnm sit verbum, dubito, Certc alibi llier. Ttipi-
lcgilur, non ijitrabunt, cjt boc, quia irattslulet untt Ssttrvouvocabulo ctinliuuo utiiur. Iu Commeiilaiiis
punes. in Jer. cap. xvi: jtforis est, inquit, lugentibus ferre
h P.ilatini mss. quia panis luctus eis. Rt vero eis,, cibos, et prmparare convhium, qitm GrcecixepiSetfivu
proc ejus, ad Graecuni avroi;, pjaeei ntagis, vocanl, el a nostris vulgooppellaiilifrPareiualia, eo
Ita Victor. ex quatuor Florentfae mss. Aniea,, quod varentibus jutla celehrenlur,
qtiori et Martian. resiuujt, perierint. e Nomen Mamaeh sive Mamachas reslilui in cou-
d Non immuto, qnod vulgaii ouiries libri pruife-- texiu Septuaginia Iiiterpreium, ac in Coiiimeniario
iiiiil; verius lamen id pulo csse, qiod uostri liubcutt S. Hieronyini, apud quem vitialum jnveni propter
f&3 COMMENTARIORUMIN OSEE LIB. II. CAP. IX. 804
falsos eos esse similitudine lillerarum DALETH (T) ct.A multitudinem iniquitatum litarum, mutlipticata est
a ubi
CHAPH (~j);ei pro Mamad, quod omnes desiderabile amentia tua. Et in hoc loco error est solilus:
transtulerunt, putasse Machmas /Egypti civitatein enim nos interpretati stimus, scitote, hrael, boc esl,
esse. Possumus hocquod diciiur: Ecce enim profecli Israelil*, et in llebraeo legiiur JADAU (1"T,), Sep-
sunt avastilale, .Egyjtut congregabileos, Memphisse- tuaginta transtnlerunl et affligetur: JODlilleram VAU
peliet eos, et de tribtt Juda acciperc: quando, inter- puiantes, et pro DALETH legenles RES: quorum alle-
fectoGodoliaablsmaele, quem Nabucbodonosor terrae rum scienliam, alterum alflictionem, vel malitiam
praepoiiierat, reliquiaepopuli cum Jeremia proplieta sonat. Venerunt igilur dies visiiationis , de quibus
ad jEgyptum transfugerunl, et ibi persequcntibus supra (Vers. 5)dixerat: Quid [acielis in diesolemni,
poslea Cbaldacis,vel caplaesunt, vel sepullae(IV Reg. et in die festivitalis Domini? Venerunt dies retribu-
xxv). Desiderabile autem avgentum eoruro , quod tionis.O Israel, nunc tua verba cognosce,qui propbe-
urtica possedit, villas et oinnia ornamenta villarum tani tibi vera dicentem, et prophelantem Spiritu
iiileliigeinus, quac pretio emuntur argenli. Quodque sanclo, siultum et insanum vocabas, juxla illud quod
sequitur, lappa in labernaculis eorum, longam sigui- in RanioihGalaadpnncipesloculi suntad Jehu: Qiitd
licat vasliiaiem, ul ubiquondam domus eortim eraut, tejiif ad le iste vesanus (IV Reg. ix, 11)? Igilur pro.
ibi Jappaeet urticae nascanlnr 95 ac spinse. Dicitur ]B pler mulfiiudinetii 96 iuiquitatum ttiaruin , quibus
etad haereticos: Cum dies solemtiis adveiierit, quid iu scelere diu debaccbatus es, non prophetam meuin,
ficturi estis? Pro die solemni, Aquila inlerpretalus sed te iusanum esse cognosce, qui ad Itoc laborasli,
cst, tempus. Ex quo manifestum est, non fesluin diem ul mea verba calcares. Pro amenlia, Aquila verlit
sonare, sed lempus relributionis: statim enim sequi- iyy.imatv, quani nos vel iracimdiam, vel tnemortam
tur: Veneruntdies uliionis, veneiunt dies retiibutionis doloris, in Latino possumus dicere. Diem uliionis et
tum. Ecce vasiuti estis a niultis hostibus : Assyrii vos rclribiitionis, quidam inlerprciantur diem judicii,
Cbaldaeique jugnlaruni, fugistis ad saeculum, el ca> quando affligetur lsrael, qui nunc Deum se videre
ieris eslis nalionibus comparati : ibi vos Memphis jactat, et non sancto Spiritu regilur, sed daemoniaco
scpeliet, quod interpretatur ex ore;el esl sensus: in partes varias circuinfertur, nesciens quid loqua-
juxta vestras blaspliemias recipietis, et quod locuti tttr: dicens Dei Filittm crenturam, sanctum Spiritum
c>tis, in suppliciis semietis : desidcrabilia, hoc est, Dc.umnegans Etrursiun aliuiii Deum bonum, alium
(JogiiKitaquae vobis ailifici ctimpusueralis eloquio , mundi asserens creatorem: (|UOrum vesania inulli-
quod inierpreialur argenlum, possidebit urtica, quae plex est , quia el iniquitates fuere quampluriniae.
vos aelerno nrdore consuinet: et erit lappa vel spina Qiiem nos stulium prophetam diximus , sepluaginta
in Ubemaculis veslris, spinaequippe urieuiiir iii ma- (G pseudoproplieiam interprelati stint. Et ue eadem
nibus eorum, qui inebrialj sunt culice Babylonio saepe repclcntes, videamur lectoris priuientisc diffl-
(Jer. LI). Ei iu Evangeliolegiinus, turjies cogitalio- dere, bicviier admonemus, quidquid de tsrael et de
nes et curas bujiis inmidi, et iiilimrentia viiia, spiuas Eplnaim in hoc propheta dieitur, ad boereticos esse
nppcllari, quaeb surgentia in herbis fiumenta suffo- refcrendum, qui vere insanientes, conlra Deum lo-
cent (Matih. xv), qiiuntur niendacia
(Yers. l.)Venerunl diesvisilationis, veneruntdiesre- (Vers. 8. el 9.). Specnlalor Ephraim cum Deomeo :
tiibutionis:"scitoie, hraeltstultum prophetam, insanum propheta laqueus ruinm^ super omnesvias ejus: insania
virum spirilualem propter multiludineminiquitatis tum, in domo Deiejus, profunde peccaverunt:sicut in diebus
et multitudinemamenliw;LW: Venerunldiesullionis, Gabaa, recordabilttr iniquitates eorum, et vititabil pec-
venerunt dies retributionis lum, el afiligelur hrael sicut cala eorum. LXX: Spiculator Ephraim cum Deo pro-
prophela insaniens, homo qui habebat spirilum, propter pheta: laqueut lorluosus supei.omnesvias ejus, insaniam
ignoralionem linguae Hebraicae; nisi enim hoc modo leget'int-]ona Mamach. Scripsissel igiinr ipse etiam
legerimus, inepta erit atque veriiati coutrnria obser* Mamach, uon Mamachas. Profeclo si semel ex prae-
vaiio S. Docloris, qua nos docuit Scptuagima de- concepia opinione liceai Scriptovis sui texluni im-
cepios fuisse similiiudine lilierartim clatelhel caph, t, mulare, niliit non pro hominum caplu refigendis
-j, Ergo pr<>.WamadTOTIQ.ilegeriititJlfamacft-jnria', j) atictoribus liceat. Nos veterem leclionem, quae oin-
et non Machmat t"OnO, cum Schin in fine, <|iiod iiiiini quoque mss. esl, restiluiiuus, roaxime ctun in
elemeiitutii nullain habet simililiidineni cum Dalelh, ipso arcbclypo Graccoiconstautcr sil uaxpfc • neque
Porro in libro Locorum Ilebraicorum, idem nomen porro dixerit llieronymus, si quam pro Daleth Sep-
scribilur Giaece Ma/6, et Laline Machaat. Unde ex- tuaginta accepere, in prima posuerint, an altera syl-
ploraium nobis est vocem lianc ubique apud LXX laba.
depravatam fuisse; ctim pure legatur in libro Hebrai- " Vocem, omnes, quam leraere Martian. expunxit,
corum Nominum S. Hieronymi cl bic in cap. ix Osee. mss. nostri post Viciorium resiituunt. In iisdem
MART.Martianaetis, nullo quidem suffragame tus. li- paulo posl, desiderabile aiilemargenli.
bro,hicetsiiperiuscoii:iiientei', jtfaniacnassupposuil, b Palatini mss. qumturgenlia el in herbis, etc.
pro Machmas, ant Magmas. Una Ijaec illi niulandi e lidem mss. Sciio, hrael, te stultum : et paulo
nominis causa fuif, quam plutibus in Nulis exagge- posi, multitudo amentim.
rat:quod nisi boc modo legerimus, inepia erit, d Inlerserunl, juxta Vulgatam, Palat. mss., faclus
atqtte verkati conlraiia obscryaJio S. Doctoris, qua esl. Porro pio iniquitates, Viclorius rcscribit, iniqui-
nos docuit LXX deccptos fuisse siniilitudine litiera- ttttis, in gignendi casu, ex eadem Vulgaja , alque
rum, Daleth, et Caph, -| ~: unde pro TOiTO,Mamad, Hebraico. Leviora qusedam uos infra eniendaimis.
895 S. EUSEBII HIERONYMI R9R
in domoDei confinxerunl;corrupti sunlsecundumdies & A in Chrisio calcare se credii, de quo legimus, quod
collis: recordabitur iniquitates eorum, ulciscetur super ipse sii via, calcet et in eorum laqueis, qui insaniam
peccataeorum.Idcirco Deus principesdedit,ut populutn in domo Dei confinxerunt.
corriperent delinquentem, et ad rectum iicr relrabe- (Vers. 10, 11.) Quatiuvat in deserlo inveni hrael,
rent: unde et ad Ezechiel loquitur: Speculatorem te 98 "7M0«prima pomaficulnemin cacumineejus, vidi
dedidomuiIsraet(Ezech. v, 17). Ergo Jeroboam quasi patres eorum, ipsi autem inlraverunt ad Beelphegor, et
spcculator datus in populo est.et quasi prophela cum alienati sunt in confusionem,el facti sunl abominabiles,
Deo meo, boc est, cum Deo, qui lisccOsee loquitur. At sicut ea qum dilexerunt. LXX : Sicut uvam in deserlo
ille juxla id quod supra scriplum est: Laqueus facti inveni Israel, et sicut ficumin arbore ficus temporanea
estis speculationi,el rele expansumsuper Thabor, et vic- vidi patres eorttm, ipsi autem ingressisuntBeelphegor,
timas dectinaslisin profundum, eliam nunc populi Is- el abalienati suiit in confutionem, el facti sunt abomi-
rael laqueusappellatur, eo quod omnes in laqueo ejus nabiles sicut dilecti. Pro quo in aliis exemplaribus
corruant, maxime cum insaniam iii domo Dei posue- legiinus : et facti sunt dilecti,quasi abominabiles,quod
rit, sive confinxerit, id est, in Bethelvitulum aureum magis congriiit verilali. Cum omuis orbis esset de-
97 feceril, hoc enim imerprelaiur domus Dei: et sertus, et Dei nolitiam non haberet, inveni, ait, po-
taro profuude in scelere peccaverit, sicquein iropie- B I pulum Israe) quasi uvam in solitudine, et quomodo
tatis barathrum sit demersus, ut vincat scelus, quod eum invenerit, dicit : Sicut priuia poma ficulnese,
quondam gestum est in Gabaa, quando uxorem le- in cacumine ejus vidi patres eorum. Ergo in Abra-
vilsc reverlentis de Beihleem illicilo necavere con- bam, in Isaac, et Jacobinventusest populus. JEl nota
cubitu (Judic. xix). Possumus dies Gabaa et illud proprietatem, parenles videntur, populus invenilur
tcmpus accipepc, quando pro Deo elegerunt sibi re- et in ulroque vinea esl, et ficulnea, sub quibus re
gem de urbe Gabaa, id est, Saul. Et mulio nunc eos quiescere dicitur qui confidit in Domino. Ipsi aulcm
dicit rnajora peccasse, eligendo Jeroboara et ado- educti de jEgyplo, fornicali sunt cum Madianitis
rando idola, quam eo tempore, quo elegerunl Saul : (iVtim. xxv), et ingressi sunl [Al. egres>i] ad Beel-
hic enim schismati etiam idololatiia copulala est : phegor idolum Moabilarum, quem nos Priapum pos-
ibi vero Dei cullus permansil iu populo. Ideo recor- sumus appcllare. a Denique intetpretalur Beelphe-
dabiiur iniquitates eorum, qui nunc per patienliani gor, idoliim icnliginis, habens in ore, id est, in sum-
putalur oblitus, et visilabit [Al. visitat] peccata eo- miiate, pellem; ut turpiludinem membri virilis os-
ruro, etvulnera, quae longo tempore computruerunl. (enderet. Ei quia intraverunt ad Beclphegor, idcirco
Vcteres scrutans hislorias, itivenire non possum sci- abalienali sunta Deo, confusioni suae, id est, idolo
disse Ecclesiam, el de domo Domini populus te-' C mancipati, ut propter quod recesseranta Deo, illud
duxisse, prseler eos qui sacerdotes a Deo positi fuc- colereni, secundum quod scriptum esl: A quo enim
rant ct prophetae, id est, speculaiores. lsti ergo ver- quis superatur, hujus el servus est (II Petr. n, 19), el
luntur in laqueum lorluosum, in omnibus locis po. sicut gulae servientes, habent ventrem Deum (Philip.
nentes scandalum, ul quicumque per vias illorum m): ita qui libidini deserviunt, habel Deum Beelphe-
ingressus fueiit, corruat, et in Christo stare nonpos- gor. Et fctcti sunt, inquil, abominabiles, sicut ea qum
sil, variisque abducatur erroribus, et semilis lortuo- dilexerunt, juxia illud quod scriptum est in Psalmis :
sis ad praecipilin deferaiur. 11i sunt speculalores Similes illis fiantqui (aciunt ea, et omnesqui confidunt
Ephraitn, qui iusaniam in domo Dominiconfinxe- hneis (Pt. cxxxiv, 18), ttt non solum idololatrse, sed
runt, hoc est, in Ecclesia, sivc in Scripluris sanctis, idola nuiicupentur. Dicente auiem Domino in pas-
perverse eas interpretantes, vel cerie in unoquoque sione sua : Torcular calcavi sotus, et de gentibus non
credenlium, qui domus Dei rectissime nominatur. est vir mecum(Isa. LXIII,3). Et in psalmo : Salvum
Propterea corrupti sunt, et interierunt juxta dics me fac, Domine, quoniam defecit sanclus (Ps. n, i).
collis, quando iniquitaiem in excelsos locuti sunt, et Cum omnis mtindus teneretur in peccalo, el genles
asccnderunt in tecta vana. Recordabitur Deusini- ignorarent Deum, el Israel repulisset quem anle co-
quitatis eorum, per quam inique gesserunt in proxi- gnoverat, primum in aposlolis, et in apostolicis vi-
iiiiiin, cducenles eum de Ecclesia , et visilabil pec- ris, invenit Dominns Israel 99 populum Christia-
cala eoruin, quibus in suas anitnas peccaveruut. Iloc nuin, et sensu videntem Deum : et dtilcissimis eorum
e»l quod in psalmo legimus : Juxta semilam scanda- satialus cst fructibus, uva et (icu, quse si in deserlo
lum posuerunt mihi (Ps. cxxxix, 6). Nisi enim quis inveiiianlur, et necdum maturo tempore, ob rarita-
Dei videiit semilam, id est, Christi nomen audierii, tem majoris sunt graliae. Ipsi autem, hoc est, Israel,
r.on ingredieiur per eum. Idcirco el baereiicisub no- qui sibi Christianum nomen assumunl (neque enim
iuine Christi juxia semitara ponuut laqueos, ut qui dc palribus iiitelligendum est), intraverunt ad idolum
" Oinnia corrumpunl veleres ediiiones,'ubi occui- commentario, ubi dicitur, inlraverunt ad idolum
rit iionnulla lectionis difficulias. Hic igitur reclaman- Beelphegor, quod habet in ore pellem, manifeste de-
tibtis mss. codicibus lurpcm huj.iscemodi ac faisa cl iratur. Ergo Beelphegor non intcrpreiatur, fenfi-
retinent leciionem, Deniqueinterpretatur Beelphegor, gineshabens in ore; sed erat idolum tentignis, qtiod
idolum, tenligintt habens in ore, id est, in summitale propter iiomcn -WSrbsj, Beelphegor, interprelalur
pellem. Quodquam sitabsurde posiunn cum cx ely- habens in ore pellem. MART.—Nostri mss.j td esl
rliologia noUiinis Beelphegor, iuiii cx consequeiifi iittilttm tentiginisi
897 COMMENTARIORUM 1N OSEE LIB. II. CAP. IX. 898
Beelphegor, quod habel in ore pellem. Quidquid A , omnem gloriam I-iv.el habuil in multitudine, et in
eivm loquitur hxrclicus, mortiferum est, et a vivente eo se majorem arbitralus esl Jtida fratre suo, quia
Dei sermonc sejunclum. Sive intraverunt ad libidi- ipse decem tribubus, ille duabus prsefuit. Unde Do-
nem : difficile est enim baereticum reperire, qui di- minus loquitur, quod eliam si enutrierint filios, et
ligat casiitatem, non quod cam praeferre desistat in liberorum multitudinem congregaverint, tradenlur
labiis, sed qnod non servet in conscientia, aliud lo- neci : el nunc eis verum incumbal vae, cum ab eis
qtiens, etaliud faciens; unde et abalienaii sunt a Deo, reeesserit Deus. Et consequenter exponit, qualis
clhabent gloriam in coufusionem suam, et facti sunt quondam fuerit Ephraim, qui tunc desertus est: tam
abominabiles, qui prius diligebantur in patribus. Si pulclier, inquit, erai, et sic Dei vallabaiur auxilio,'
aulem voluerimus legere, facti sunt abominabiles,sic- ut Tyrus quse mari cingittir, velcerie, ul scopultis
ut dilecii, quod tamen in Hebraico non habetur: di- durissimus, qui fixus in terra, omnes conlemnit pro-
cemusita factos esse gentiles, qui sttnt abominabiles, cellas, ct de turbinibus venlisque non cural. Ipse
quomodo et haerelicos qui prius diligebaufiir in pa- antem, id esi, Ephraim, siveTyrus, quae erat fun-
tribtts, hoc est, ut el bi, et iili pariler abominabiles data in maris pulcliriiudine [Al. plenitudine], educet
sint et culpaerci. ad caplivitatem filios suos. Multi hoc capitulum ad
'
(Vers. 12.) Ephraim quasi uvis avolavit : gloria eo- B Azaelis tempora referunt, qui obsedit Samariam, et
rum a parlu, et ab utero, el a conceptu : quod et si enit. longo ternpore afflixil fame, ut levius arbiirarentur
trierinl filiossuos, absqueliberis eos faciam in homini- obsessi gladio perire, quam inedia (IV Reg. vi, vn,
bus. Sed et vmeis cum recessero ab eis. Ephraim, ut et viu). Nos autem dicamus juxta tropologiam,
vidi, Tyrus erat fundala in pulchriludine : el Ephraim Ephraim, id est, bseielicos, quasi avem de Ecclesia
educet ad interfeclorem filios suos. LXX : Ephraim recessisse, et omnem habere gloriam in parlu, et
quasi avis avolavit : gloria eorum in partu, el in par- in utero, et in concepiu, si multos genuerint filios,
turitionibuset conceplu: quia eliamsi enulrierint filios quos Dominus comminatur, etiamsi enutrili fucrint,
suos, sine filiis erunl in hominibus: quia et vmeis est: et 101 puniendos, non ab alio quolibel, sed ab
caro mea ex eis. Ephraim, sicut vidi, in captionem ipso Domino, quouiain filiosfornicalionis gcnerarint,
prabuit filios suos : el Ephraiin, ut educeret ad inter- et verum illis sit va\ cum Deus recesserit ab eis. Si-
feciioneinfitios suos. Multuinin Iiocloco inter se dis- mulque replicat qualis fuerit Ephraim : quando, in-
cordant interpretes. In eo enim loco, in quo nos quit, in Ecclesia erai, iia s;vculi Imjus tentationibus,
diximus, vmeis cum recessero ab eis, Septuaginta cl quasi Tyrus maris flnctibus ttindebatur, et tamen
Tlieodolion transtulerunt, vm eis, caro mea ex eis : niliil adversi poterat stisiinere, quia babebat funda-
quaerensquecausam cur sil tanta varielas, hanc mibi' C menlum Cbrisii, super quo acdificatadomus, everti
videor reperisse : Caro mea , lingua Hebnca diciiur non potest (Matth. vn). Nunc aulem filios suos edu-
BASARt ('~R"-i): rursum si dicamus, recesdo mea, si- cit ad interfectorcm : boc est, ad diabolum. Et pul-
ve, declinatio mea, dicitur BASORI ('TTttn). Septua- chre dixii, educit, id est, de Ecclesia facit exire fo-
ginta igilur et Tbeodolion pro eo, quod est recessio ras. Possumus filios Epliraim, cogitationes pessimas
mea, et declinalio mea, verterunt, caro mea. Rursum dicere, cl contraria dogmata verilati, quae interficit
ubi nos posuimus: Ephraim, ut vidi, Tyrus erat, 100 Dominus spiritu oris sui, et eos lales liberos habcrc
Septuaginta iuierpretali sunt, Onpav, id esl, vena- non patilur, et seterno interilui derelinquit. Quod
tionem, sive capturam : Aqnila et Symmacbus el autem in Septuaginta legimus, Caro mea ex eis :
Theodotion, petram durissimam, id esi, silicem, quae Ephraim, quomodovidi, in venalionemprmbuit fitios
lingua llebraicaappellaiursiiR(~i"Y);quod si legamus suos, ita intelligimus : St Christus caputest corpo-
SOR,Tyrus dicitur. Putantes auiem Sepluaginta inler- ris, id est, Ecclesise, omncs nos Chrisii et Ecclesiae
pretes ob ltlterarum simililudinem RESel DALETU, membra sumus. Qui ergo de Ecclesia recesseril,
non esse RES,sed DALETH, legerunt SUD,id est, veva- Cbrisli corpus lacerat: igilur et Epbraim caro fuil
tionem, sive capturam, unde el BETHSAIDA (mWl) et merabrum Domini Salvaloris. Sed in venationem
domus dicilur venatorum. Diversitatem interprelum D prsebuil filios suos, in venationem autem eorum, dc
diximus : revertamur ad sensum. Ephraim, id est, quibus scriptum est: Anima noslra sicul passer erepla
decem tribus, quasi avis avolavitin captivitatem, et est de laqueo venantium (Psat. cxxm, 7). Et eduxit
de suo recessit loco. Avem autem appellavit, ut ve- de Ecclesia liberos suos, ad occisionero, sive ad vul-
locem in Babylonem transitum demonstraret. Sin nerandum : ul vulnerenlur ab his qui mittunt arden-
autem legerimus, quasi avis avolavit gtoria eorum, tes sagittas, ut pcrcutiant pariter et exurant.
hoc dicimus, quod Dei ab eis rccesserit et avolaverit (Vers. 14.) Da eis, Domine: quid dabis eis? da
auxilium. Quodque sequitur, a parlu, el ab utero, et eisvulvam sine /f/its[Vulg. liberis], et ubera arenlia
a conceptu, dupliciter intelligi potest, ut gloria quae "LXX similiter.Si his quse Deus pro benediciione
avolavit ab Ephraim, etiam a partu, et ab utero, et donavit, male abutamur, et in contrarium quam ab
a concepiu eorura recedat, hoc est, deserat filios eo data sunt convertantur, expedit ut auferantur a
eorum, et posteros derelinquat. Aut certe dicimus, nobis. Denique lingua data esl ad laudandum Domi-
• Verba LXX similiter, quae deerant, ex noslris mss. suffecimus.
«99 irS- EUSEBH HIERONYMI m
nuin Deum, et qtiso bona sunt eloquenda : Si quis ea A et non addat utdiligal eos, quamdiu in errore pcr-
abutaturin blasphemiam, conlra huncPsajmisia Do- manserint, omnesque princijcs eorum rccedenles a
minuiu deprecattir : Muta fiant labia dolosa, qitm/o- Deo snnt, sive inobedientes, utValentinus.Marcion,
quuntur adversusjuslum iniquitaiem in superbia et in et cieleri. Possumus principes hacreiicorum daemo-
ahutione (Ps. xxx , 19). El in alio loco : Disperdat itesdicere, qui vere.a Deorecesserunt, et appellan-
Dominus universa labia dolosa, et linyuam magnilo- lur principes, juxta quod Dominus loquiiur in Evan-
c
qnam (Psal. xi, 4). Quia igilur Ephraim gloriabatur gelin : Veniet princeps hitjus mundi, et imentel in
iu utero, et in conceptu, et in partu, et in populo- me nihil (Joan. xiv, 30). Et Aposiolus adver.-,uspo-
rum muliinidine, 102 Propheta Dominum depre- lestalcs, principatus el rectores tenebrarum islariim
catur e.l dicit: Da eis, Domine. Sibique ipse respon- pugnare nos dicit (Ephet. vi). Quseritur autem juxla
dit : Quid dabis eis? el sialim infert : Daeis vulvam bisloriam , quomodo de domo sua ejeccrit eos, id
sterilem, et ubera arentia, ne habeanl causas super- esl, decem tribus, cum in domo Dei non fuerinl?
biao, ut in quo sibi gloriari solent, in eo confundan- Sed domuro Dei, vel lerram sanctam appelbbimus,
tur. Quod el de magistris contrariorum dogmatum iti quam introducti sunt, vel falsum nomen Israelis,
intelligi posse, perspicuum est, qui in populorum vcl quod ad eos quasi ad populum Dei mittebanlur
multitudine glorianlur, el iu iis liberis quos nutrie- B proplielse. Quod autem non addat, ul diligat eos, ct
rinl in inleritum, ut educerent eos de Ecclcsia et omnes reges Israel a Deo fuerinl recedentes, perspi-
indticerenl ad interfectorem. Totenim diabolus ju- cuum esl : usque bodie enim permanenl in captivi-
gulat, quot hserelici in errore genuerint filios. De tate. Alii boc quod scripiuin est, de domo mea eji-
istiusniodi anima dicitttr : Beata sterilis immaculata, ciam eos, ad regnuin Juda referri arbitranlur, quod
qum non cognovit cubile in peccato (Sap. iu, 12). el ipsi diicendi sint in caplivitaicm. Sed quomndo
Beatus esl enim vir Ecclesiasticus, qui compara- eis poteril adaptari, non addam ut diliga n eos, cuni
tione hseretici in errore (ilios non procrearit. El in postea Jerosolymam sint reducti : et omnes principet
alio loco legimus . Melius est filios non habere cum eorum sint recedenles, cum legeriinus David, Asa,
virlute. Ex iniquo enim concubitusemen peribil (Sap. Josaphat, Ezecltiam, et Josiam reges fuisse jusios ?
iv el III, sec. LXX) : et cum longi fuerint temporis, Undc ad Christi tempora Iraiiseuiidum est, qtiod in
rcpiilabuniur in nihilum et ignobilis in novissimis advculu ejus ejecti sintde domo Dei, el nequaquam
erit seneclus corum : fecunda enim impiorum muU salvenlur ut Israel, sed ut populus Cbristiaous.
tiludo ad nihilum esl ulilis; neque enim acstimare Unde et Dominus fecit sibi flagellum de funiculis,
debemus, quod vulvam sterilem, et ubera arcntia ct ejeciteos de lcmplo : qttia domum Patris cjusfc-
corporaliler deprecatus sii. G ccrant domum negolialionis (Joan. n).
(Vers. 15.) Omnes nequilimeorum in Galgal: quia (Vers. 16 et 17.) Percussus est Ephraim : radix
ibi exosos habui eos. a LXX similiter. Iu Galgal eorum exsiccala est : fruetum nequaquam fucient:
Satil uncius in regem est, Samuele iram Dei populo quod el si genuerint, inlerficiam amaniissima uteri
nuntiante (I Beg. x). Ibi, inquit, exosos habui eos, el eorum. Abjiciet eos Deus d meus, qnictnon audierunl
sibi regem hominem postulantes, a meoimperio re- euin : et erunt vagi in nalionibus. LXX : Doluil
cessertiiit. Sive quia Galgala idnlulatrise locus est, Epliraim radices suas : arefuctus est, fruclum nequa-
ubi omnia sceleracommiserunl. Verunt quia Galgala quqm affert : quia et si genuerint, interficiam deside-
inierpreiatur revelatio, aut xvWftoi, id est, voluiabra, rabilia uteri eorum. Repellet eos Deus, quia non au-
omnes malitias haerelicorum dicit eo tempore reve- dierunl eum : et 104 erunt va9l ,n nalionibus. Me-
landas, cum eis dederit Deus vulvam sterilem et tapboram sumit ab arbore, cujus si radices arue-
ubera arentia, el viderint ignominiam suam. Et qui rinl, fruclum afferre non poterit, et si paululura
se jaclabanl per superbiam-, quod ad excelsa con- fccerit, staiim in ipso flore siccabitur. Dicit aulem de
scenderint, devolventur in terram, sive ad inferos Epbraim, cujus radix aruil, quia Deum, in quo lun-
pertrahentnr. Vere hacretici odio Dei digni sunl, dalus erat, perdidit, sive patres suos Abrabam,
D
qui loquuntur contra Dominuin mcndacium, de qui- Isaac, el Jacob, in quibus radicem miscrat, babere
bus dicit in consequentibus: non meruit: etpropterea fructum justiiioc non facit;
Propter malitiam adinventionum eorum de domo quod et si fecerit, Interficiam , inquit, amanlissima
mea ejiciam eos. Non addam ut ditigam eos : omnes uleri ejus, juxia id quod supra dixerat : Si enutrie-
b
principes eorum recedentes, sive inobedientes. Quod rint fitiossuos, absque liberis eos faciamin homini-
et Sepluaginta simililer. Et de baereticis quidem bus : unde et abjecil eos Deus , et fecit ire caplivos.
non est dubiuin, quiu de domo 103 Del ejecti sint, Et erunt vagi in nationibus. Possumus lioc ipsum et
* ESdiem rursur» verba, IXX slmifiter, suppleiit assentiuntur. Sunt atitem illa numero quadraginla
mstri iwss. sex , quorum quindecim LongobartfiCischaracte-
h Iteruin et tertio addidimus e noslris tnss. qua> ribusexarata, e monasterio Montis Cnssini accepla,
deerant verba, Quod el LXX similiter; annorum sunt non miiius noningenlorum. Locus esl
> VictoiiUs , velcUct mox invenll, ex Vulgala edi- Joan. xtv : Venil enim princeps mundi hujus, el in me
tiotie et (Srss&eocodiee, cul tecttoniv iuqtrit, non non habet quidqwam.
solum impressa omnia sacrorum codicum exempla- APalatini mss. reliccnt, m«us.
ria, sed eliam quae sunt apud me collala mss. oronia
901 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. II. CAP. X. S02
dc omuibus Judatis diccre qtiorum quia principes a A debitos. DicamUSet allter: Vilis frOiidosasive juxta
Deo recesserunl, commovenles populum, ut eum ad Septuaginta evylnii.urobaa, id est, bonas habens
inoi;lem cxpeterent : proptcrea ejecit eos de domo propagiues , et flagella ftuctifera , nlnllos bolros
sua, et non addei, ut ullra diligat eos. Peicussil ra- auulit, ei uvarum fecunditaS, ramortim magniludi-
diceni eorum et exsic<avit, el frticlum ultra noti l'a- IICIIIco.Tquavit: sed haecquse prius talis crnt anle-
cient: quod et si fecerint, et visi fuerint Scriplu- quaro offendcrel Deuiii, poslea abundaniiam fru-
ram sanctam, Legemque medilari, ct quasi " aman- cttium vcrtil in offensae niuititudinern : tit quanto
lissimos filios aliquid scienliac atque doctiinae de plures habeict populos, tanto pluia aedillcaietallaria,
suo corde protulerint, adversante Domino, succide- et abundantiam terrac ntimero vinceret idolorum.
tur. Abjecit enim eos Deus omninni proplielaruiii, Pro simnlaciis, Septuaginia vertertint arr)\u;, quas
quia nou audierunt cum : et vagi erunt in nationi- nos staiuns, vel lilulos appellamus, qui propric dac-
bus, non habentes altare, non sedem, non civita- moiium sunl, nttl liominiiui mortuorum. Ita et bse-
tem propriam. Unde et David loquitur in psalmo : retici dum cssent in Ecclesia planiali, et crescerent
Ne occidas eot, ne quando obliviscantur populi mei: in domo Dei, vocabantiir vinea Sorec, et affeiebatii
disperge illos in virlule lua (Psal. LVIII,12). Et in iiberiiinos frncltis : postea vero qtianto plHreSfacii
alio toco : Secundummultitudinem impietatum eorum Vtsunt,1 tanlo sibi multiplicuvcruiil altaria, 106 hl
expelle eos, quoniam irrilaverunt te, Domine (Psal. pro uno altari quod veriiin est, pluies erroris sui
v, 12). De bac arbore eliain in Evangeiio legimus : arascxsltueient, et juxia uberiaicm terrse susc exii-
Jam secuiis ad radicesarborum posita est. Omnisarbor beraverunt simulacris. llacreticorum tcrra fecbnda
qum non facil fruclum bonum , excidelur el in icjnem esl, qui a Deo acumen sensus et ingenii perci( ien-
mittetur (Matl. m, 10). Haereticos fructus facere non tes , ut bona naturse in Dei culiuiii verterentj fere-
posse virlutttm, quia Domiiium perdiderunt, supcr runt sibi cx bis idola. Nulltts enim polest b;cresim
quo [Al. qtiod] juxta Apostolum radicati esse debuc- siruere, nisi qui ardentis ingenii est, et habet dona
rant et fundati (Ephes. m), neino dubitel : quod et naiurae; qnae a Deo artifice sunt creata. Talis Init
si fccerint, etjtliquos uicri sui fecunditate genera- Valeiiiinus, talis Marcion, quos doctissiinos legimus.
rint, Domino adversante, morientur. Sive quia fru- Talis Bardesahes, cujus eliam philosophi admiran-
ctus eoruin sunl ttniversa qu:r.fingunl, ct de suo corde tur ingeninm. Isli ergo terra! sua? bona verternnt in
generanl, areficnt el peribunl: el erii 105 eunctis liiulos mortuorum, quia omnis doclrina eoruitl non
perspicuum , siccam radicem fruges affeire non ad viventes refcrtnr, sed ad mortuos, tam eos quos
posse. lsii abjicieniur, immo abjecti sunt a Deo : colunt, quam illos quos decipiunt.
quia non audieruiit eum dicentem : Ne trausferas C ( (Vers. 2.) Divisum esl cor eorum: nUncinleribunt:
terminos quos posucrunt patres lui (Deut. xix, 14). Et ipse confringet simulacra eornnl: depopulabitnr aras
idcirco vagi ertint in nalionibus , nitnc ad bas , eoruin. LXX : Diviseruntcorda sua : nunc peribunt:
non ad illas senlcnlias transeunlcs : dum non eis ipse suffodiel altaria eorum : affligenlur tituii corum,
placet, quod semel repererint, sed sempcr veteru Traduiit Hebraci bujuscemodi fabulam, suspicionem
mutantnnvis, et elhnicorum imiiantur eirores. suamSciiplurarum auctoritale conlirnianlcs:Quam-
( C;ip.X.—Vcrs. 1.) Vilis frondosu hrael: fructus diu et reges et populi pariter vilulos aureos adora-
admqualusest ei: secundum multiliitlincmfructus sui bani, et habebaut in impielale consensum, non venit
mulliplicadt altaria: juxta ubertateni terrm sttm exn- captivitas. Extremus rex decem tribuum fu'nO>ee,de
beravit simulacris. LXX : Vitis (rondosa Israel: fru- quo scriptum esl (IV Reg. xvn), quod fecerit quidem
ctns ubundansin ea: secundum muliiludinemfrucluum malum Osee in conspeclu Domini, sed non sicul
suorum mutliplicavil altaria : juxta bona lerrm eorum reges Israel, qui fuertini ante eum, cujus nono anno
ccdificabunt lilulos. Pro vite frondosa, Aquila inler- Salmanasar, rex Assyrioruro, cepil populum Israel,
prelatus esi, 1'vuSpov, quam nos aqnosam^vel b e|oi- et eduxit eos in Assyrios, et habitare fecit juxta flu-
vov, pos^unius dicere, eo quod vini perdal saborCm: " tnen Gozan in civitaiibus Medorum. Quaeritur ergo
Symmaclms <=v\opjn.vovauv,quac tola in frondibus • quare sub pessimis regibus d capii non fuerinl, sed
creverit. Viles quae putatse a vinitore non fueriut, sub eo qui cceperat ex parte aliqua ad meliora
in flagella frondesque luxuriant, el liumorem quem conveni? Ad quod haecinferunt : excnsabat se pri-
debuerant in vina mulare, vana frondium et foliorum mum populus, el dicebal, licgum paremus imperiis,
ambiiione disperdunt: istiusmodi vilis damnosa cst nec possumus eorum resistere lyrannidi: colimus
agricolis. Talis fuii Isracl, crescens in multiiudiuei vitulos quos adorare compellimur. In diebus autem
populorum , et non rcddens frucius agricolae Deoi Osee ab eodem rege prrcceptum est, ne lanto sludio
a Martiaii. posl Erasmum, arnanlissimi ftiii, in rc- lutii, sive perdenlem alictijus rei saporero. Hocqiie
cto , cOntradicemibns mss. Pro succediiitr, paulo» ipsum est, quod Hieron. hotat, dictam ali Aquila
post, mss. Florenliae codd. apud Vicior., succiden- vineant aquosam, quae exolescerei, seu perdcrct
tur,b quod coininode rcfcras ad eos, qui protulerint. saporcm vini.
Pro e%oivov,quae vox proprie lemulentum, vino- c Viliose legebatur antca vlop.£vovauv,quod nosui
que madidum sonal, noslli mss. i%lrn>.ovlegunt,, mss. cinendaiit. Thema esl ij).0fiiavsw,quoUsilvcmre,
quod oimiiiio veritis pulo, :ic velim, veteri leetionei aut luxiiridre arbotum propriesnnal.
expuncla,substitui. SigniticaleiiimcrnnesrcNfeni,c/u- d ln no>tris ross., captivi uon fuerint.
903 S. EUSEBII HIERONYMI 904
vituli colerenlur, sed qui vellel iret in Jcrusalem, A non vites quaefructus 108 Suos in niusta desudant,
et in Templo sacrificaret Deo; buic, aiunt, senten- non poma arbores germinabunt, quac humorem
liaepopulus conlradixit. Et boc est, quod nunc dicit: lerrae in varios mutant sapores; sed orietur wbis
divisumesl cor eorum, hoc est, regis et populi, 107 amaritudo, imirio amariludinis judicium, sive aypo-
et nulla excusatione remanenle, iuinc interibunt, et an;, quam Laline in gramen vertimus. Est eniin
tradenlur aelernsecaplivitati; statim enim utpopulus genus herbae calamo simile, quse per singula geni-
dissensil a rege, venit inleritus. Quodque sequitur: cula frulicem sursum et radicem mittit deorsum,
ipse confringet simulacra eorum, de Deo dicit: arasque rursusque ipsi frutices et virgulia alterius herbse
depopulabitur, non quia Deus ipse propria boc fece- seminaria sunt, atque ila in brevi lempore si non
rit manu, sed quod per hostes volunlas ejus expleta imis radicibus effodiatur, lotos agros vcprium simi-
sit. Haerelicorum inter se corda divisa, et contrariis les facit. Denique etiam si sicca ejus aliqua
pars,
repugnare senlentiis, -cliam ipsi nonnegant, dum dummodo geniculum habcal, super cultam lerram •
diversa senliunt. Unde disperdentur, et confringet, ceciderit, omnia replet gramine. Hrec diximus juxla
sive suffodiei Dominus simulacra, vel allaria eorum, LXX inierpretes. cscterum in Hebraico ROS(Vtn-)
quaede suo corde flnxerunt, ct vastabit litulos, qui- scriptum habet,quod in amaritudinem verlitur, boc
bus singuli suis appellantur nominibus, et vocave- B est, amariludinis judicium, de quo et Dominus lo-
runt nomina sua super terras sttas, ut nequaquam quitur in Evangelio : In judicium ego in mundum
Chrisli Ecclesise, sed illius vel illius esse dicantur. istum veni (Joan. ix, 39): el de aliis scriptum est,
(Vers.3 el4.) Quia nunc dicent, non est rex nobis: quod recipianl amplius judicium (Marc. xn). Disci-
non enim timemus Dominum, et rex quid faciet nobis? puli quoque conlrariorum dogmatum, cttm eorum
Loquimini verba visionis inutilis, et ferietis fazdus, et fuerint contriia mendacia, et arae lucique subversi,
germinabit quasi amaritudo judicium super sulcos sero dicent : Non habemus regcs qni nobis prius
agri. LXX : Propterea nunc dicent, non est rex nobis, imperaveranl, quibus decipientibus, Dominum non
quia non timuimus Dominum, rex autem quid faciet timuimus; quid enim nobis profuit illos sequi, quo-
nobis? Loquens verba, occasionetmendaces: disponel rum in necessitaie non seniimus auxiliutn? Hscc
testamentum, orietur sicut gramen judicium super de- loquenlur quserentes aliquam cxcusationem, ul non
sertum agri. Poslquam confregerit Deus simulacra per se, sed perdoctores pessimos errasse videantur.
Israel, el depopulalus fuerit aras, vel slaluas eorum, Unde et LXX verba eorum, excusationes falsas
el extrema captivitas venerit, dicent : Non est rex iranstiilerunt, quas propheta dcvitat, dicens : Ne
nobis. Et ne in longum tempus pulenl sententiam declines cor meum in verba malitiw, ad excusandas
protelari, addidit : iVtiitcdicent, quando vastabun- C excusationesin peccalis (Ps. CXL,4). Libenler vitiis
tur, quando sentient Osee regem ultimum a se esse nostris applnudimus, et superati voluplatibus, ob-
sublatum : ideo rex ablatus a nobis est, qnia non lendimus carnis infirmitatem, aut dura mnjorum
timuimus Dominum verum regem : homo enim rex imperia: unde verba et visiones haerelicorum inuti-
prodesse quid poierat? Dicite quid vultis , errores tes erunt. Et ferient foedus, nequaquam cum Dco,
veteres suspirate, pollicemini vobis prospern , quae sed cum amaritudine, quae cum dies judicii advenc-
vertentur in contraria, foedus ferietis , nequaquam rit, germinabit supcr sulcos agri eorum, ut qui
cum Deo, sed cum mendacio. Et post fmdus, quod seminaverunt in gaudio, metanl in lacrymis : qut
Sepluaginta interpretaii sunt, testamenlum,germi- riserunt, fleanl : qui habuerunt consolalionem, lu-
nabitvobis, non seges fecunda frumenli, non saltem geant.
jumentorum cibus, hordeum , non legumina varia,
LIBER TERTIUS.
109-llONon ignoro,Pammachi,difficillimumme D mum Deo, deinde tibi, qui Dci es, b solvimus : il-
duodecim Propbetarum opus [A/. opusculum]cudere, liusque semper versiculi recordamur : Pollio et ipsc
certcinterprelatum Lalinis, et quod magis lemerita- facil nova carmina. Cumque aperlum faulorem pro
tem nostram possitiarguere, quam scientiamprodere. jure amiciiise esse te gaudeam, tacitum erudilionis
Sed quia libi hortanti, immo imperanti, negare nihil luse jtidicium pertimesco : magisqne te laudantem,
possumus, et pro offereniium viribus in gazophyla- quam adversarios delrahentes meluo. Illis enim
cium Dei, multorum divitias duo mulieris pauperis semulaiio detrabit fidem, et non lam judices quam
aera superarunt (Luc. xxi): quidquid possumus, pri- accusatores vocandi sunt. Tu autem qui [Al. quod ]
a Malim utique ttitnterpre/atum uno verbo rescri- Snnt, inquit, qul audacler nos facere asseranl, quod
bi. Quamquatn Victorius, certe inlerpretatum, inquit, arripuimus opus, quod NULLUS anle nos Laiinorum ten-
idem est, quod Graece dicitur, kxpi6&;npp.nvevp.evov, tare ausus est.
b Duo mss., tibi, qui Dei es pontifex, solvimus.
diligenter interpretatum. At vero luculenier Hiero-
nymus superioris prsefalione libri ad Pammachium:
905 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. III. CAP. X. 906
diligis, nequaquam personarum, sed rerum promis. A perspicue sequens versus ostendit : Siquidem ipse in
sententiaro : quamquam et amor recipiat errorem, Assur delalus est, tnunus regi ultori. Statimque sequi-
pulcbrumque sit illud a Qeofpuarov, quod Tullius tur : ConfusioEphraim capiet, et confundetur hrael
magis ad sensum, quam ad verbum interpretalus in voluntate sua, sive, in consilio suo. Depreltensa
TOyi/ouv7rsptTO<pt/otlftevov,
est, TU<J>/\OV id est, aman- enim fraus deauratorum vitulorum regi Israel litteris
lium cmca judicia sunt. Allamen in istam partem indicatur, et unde se placere aestimaverant, inde vel
b peto magis tit labaris.non odio.sedamore. Tertium maxime confunduntnr, et offendunt eos quibus mu-
in Osee prophetam dictamus librum, et ad vaccas nera miserant, aestimantes [Al. aeslimantiumj non
Bethaven usque pervenimus : nobisque interprela- furto sacerdotum, sed fraude regum alque consilio
lionis vela pandenlibus, tu debes prophelicum illud hoc esse perfeclum. Legimus in Regum volumine,
dicere : A qualuor ventis cceliveni, spiritus, ut celeri regem Israel Manahen regi Assyriorum Pbul milie ar-
cursu c varios insidiantium scopulos transeunles, genli lalenta misisse, ut esset manus ejus cum eo, id
merces Dominicas,exomni parte saevientenaufragio, est, ut ei praeberet auxilium, inter quae nonnulli ar-
ad portus tutissimos perferamus. bitrantur etiam vitulos aureos esse e directos. Pro
Jarib in praesenti loco Symmachus interpretatus est
(Vers. S et 6.) Vaccas Belhavencoluerunthabita- B f vntpiiuxovTt,id est pr<-stt/iet defensori. Juxta spi-
tores Samarice, quid luxit super eum populusejus : el ritalem intelligentiam laborandum esl, quomodo
csditui ejus super eum exsultaverunl in gloria ejus, orania hsereticis coaptemus. Vaccas Bethaven, sive,
quia migravilab eo. Siquidem et ipse in Assur delatus domusT£tv,quodinterpretalur labor, coluerunl hsere-
est, munus regi ullori, confusioEphraim capiet: con- tici, qui se in custodia mandalorum Dei, hoc est,
fundetur Israel in [AI. a] voluntatesua. LXX : Apud Samaria habitare jactabant, dieque judicii quando
vitulumdomusrQ.vmorabunlur qui habitanl in Samaria: germinabit quasi amaritudo judicium super sulcos
quia luxit populusejus super eum. Et sicul irritaverunt agri, lugebit populus super eum, hoc est super vitu-
iltum, gaudebuntsuper gloria ejut : quia trantlata ett lum, et super dogmaperversum, quod pulabat Deum.
ab eo, et iptum in Attyrios ligantes, tulerunt munera Sed et aeditui, non dixit, exsultabunt, sed exsulta-
regi Jarib in domo. Ephraim suscipiet confusionem: verunt, ad prseteritum lempus refercns super gloria
confundeturIsrael in consilio suo. Quacsit Bethaven, sua, qua quondam gloriosa confixerant, eo qund mi-
pro qua LXX Iranstulerunl, domumTQv,etqui sit rex grasset populus a Deo, sive quod ipsa gloria Dei mi-
Jarib, qui interpretatur ultor, supra pleniiis dispu- grasset a populo, a quo fuerat derelicta. Quidquid
tavimus. In Belbaven igitur, id est, Bethel, vaccas autem loquuntur hseretici, ct pulchro sermone com-
aureas coluerunt babitatores Samarise, quas cum ir- 'C ponunt, H2 mittunt munera regi suo diabolo, ad
risione non vitulos sexus masculini, sed vaccas, id illum cuncla referentes, unde confusio eos capiet iu
est, feminas appellavit: ut videlicet Israel non solum seternum, et confundentur in voluntatibus suis. Qui-
deos vitnlos, sed deas vaccas coleret. Et ut osten- dam et supra et in prsesenti loco in commentariis
deret vaccas Bethaven, unum in Bethel vitulum sen- suis scriptum reliquil, regem Jarib, id est, ultorem,
tiendum, non intulit, luxit super eis populns, sed, Cbristum intelligendum. Quod nobis omnino displi-
super eo, id est, vitulo aureo. Si autem luxit populus, cet. Impium enim esl quod juxta historiam intelligi-
quare seditui ejus super eo exsullaverunl? Tradunt tur de rege Assyrio, juxta tropologiam ad Chrislum
Hebraei vitulos aureos a sacerdotibus \\\ d furto referri.
esse sublatos, etpro bis aeneos et deauratos reposi- (Vers. 7 et 8.) Transire fecil Samaria regem suum
tos. Cum igitur Iugeret populus tempore necessitatis quasi spumamsuper faciem aqum, et disperdentur ex-
et angustise, etiam vitulos aureos inter munera celsa idoK, peccatumlsrael. LXX : Projecit Samaria
caeleraAssyriis regibus et maxime regi Sennacherib regem suum sicut cremium super faciem aqttw, et au-
ab Israel rege esse directos, exsultabant aeditui, ferentur armrav, peccata Israel. Pro spuma,quam LXX
quod fraus eorum nequaquam posset argui vel de- et Theodotio ypuyavov, id est, cremium, transtule-
prehendi. Et hoc est quod ait, mditui ejus, id est, vi- " runt aridas, « scilicet herbas siccaque virgulta, quae
tuli, supereo exsuliaveruut ingloria populi, hocest, camino et incendio praeparantur, Symmachus posuit
in vitulo, quem habebant pro gloria; quia migrasset IniiepM, volens ostendere ferventis ollae superiores
ab eo, id est, a populo, et translatus esset ad Assy- aquas, et in spumam bullasque assurgenles, quas
rios. Et ut sciamus, inquiunt, iioc esse quod dicitur, Graeci mptfilvya; vocanl. Sicut igitur spuma, quse
a Iidem mss. illud seque bene. d Fabulam hanc narrat Seden-Olaro a quo Hiero-
b Brixiana, inquit eeoypuarwv,
Victorius, exemplaria legunt : nymus hoc uno abludit, quod Sennacheribo regi
Atlamenin istam puriempeccato magis, ul labaris non fraudem factam tradit: quod Judaeilibro illo dicunt
odio, sed amore : quae leclio non displicet. Estque Salmanassaro.
senstts : Cum in aliorum scriptis judicandis odio, e Alii mss. delatos, alii derelictos praeferunl.
vel amore peccare quis magis soleat: tu in istam i" Quamquam idem est sensus, magis tamen pla-
parlem, mea dijudicando, magis peccato, ut labaris cet Palatinor. codd. lectio vrteppMx^y-
non odio, sed amore. e Ita mss. et Victor. Anlea sctticeideerat. Leviora
c Rectius ferme noslri mss. avaros, pro varios le- infra castigantur.
gnnt.
PATROL. XXV. 29
MT 8 EfJSEBH IUER0NYM1 961
super aquara est, cito dissolvilur : sic regnum de- A eniro operient, et colles cadcnl : h«c autem tieni
cem tribuum velociier finietur, et peribunt excelsn, prae pavore et imredibili foimidine, per quam el
id esl, BAMOTH (nisa), dc quibus scriplura est : Ve- montes et colles bumiliabuntur.
runtttmm adhuc populus immotabal et adotebal in ex- (Vers. 9, 10.) Ex diebus Gabaa peccuvit hrael: ibi
eettis (III Reg. xxn, 44). Ipsa autem excelsa wvsunt, stelerunt. Non comprehendet eos in Gabaa prmlium
inu- super filios iniquitatis: Juxta detiderium metttncorri-
*ive tvvEN (pn), id esi, idoli, quod inlerpretatur
tile, quod idolum et inutile peccatum est Israel. Dis- piam eos : conyregalmntursupereo» populi,cum corri-
sipato autem idolo et excelsis ejus. pientur H4 super » duas intqmtate» tttat. LXX: Ex
(Vers. 9.) Lappa et tribulut ascendet tuper aras quo collet tmt, peccavit Itrael: ibi stelerunt: non
eorum, et dicenl montibus, operitenos, et collibus, ea- compreheudileosin coltebetlum tuper filios iniquilalit:
dite super nos. LXX : Sptna?et tribuli atcendent super venit ut corriperet [Al. corrumperef] eos: et congrega-
altaria eorum, et dicent monti6us, operite not, tl coi- bunlur super illos populi, quando correpti fuerint in
libus, cuditesuper nos. Signom uliimaj soliludinis, ut duabut iniquitaiibus suis. Ex eo die quo uxorem Levi-
ne pariete» quidem et extiema aedificiorum vesiigia taeturpiteratquecrudeliterinlerfecilBenjamininurbc
lelinquantur. Eo lempore, dicenl montibus, operite Gabaa , peccavit mihi omnislsrael (Judic. xix): non
nos, et eollibut, cadile super mt. Quod Dominus in B quia ultus esi injuriam, et scelus sangnine vindica-
ullimo tempore captivitatis Judaicse dicit esse com- vit; sed quia dolore niaritali prosilivit ad pognam,
plendum. Qoidquid ergo nune contra decem tribus, et sacrilcgium in Deum suum noluit vindicare : eo
sive contra omnem dicitur Israel, sciamua tvnvx&s quod in domo Micbae epliod et theraphim quse pro
eiiam ad totum populum posse transferri, ul quando idolis adorabanlur, b neglexerint. Hic igitur stetit
Romani eeperint Jerusalen, etsubverterintleroplum, Israel: ibi sttum repressit gradum,ne ultra ambularet
sive cum judicii dies veneril, ut alii suspicantur, inviisDomini: idcirconon eoscomprehendelpropier
113 dicant magno horrore metuentes, luontibus, Gabaa prxlium, sive captiviias, sicut ipsi putant:
operite nos, el collibus, cadite super nos, mori magis ibi entm bene fecerunt ut persequerenlur filios ini-
optantes quam cernerequae afferunt mortem. Sed et quitalis; sed corripiam, inqit.il, eos alque erudiam
spiritalis nequilise Samaria, qu» se a populo Dei di- lota animt mei voluniate , et congregabo adversus
viserat, fecit regem suum transire velociter, ser- illos populorum multitudinero , quia duas fecerunt
monem videlicet hareticorum , atque doclrinam iniquilales,vindicando horainem, et Dei stti injuriam
quasi spumam, sive cremium super faciem aquae, negligendo. Sive duas iniquilates: quia primum pec-
quorum aliud dum videtur, repente dissolvilur, aliud caverunt in idolis Mielise, secundo in vilulis Jero-
facile est tollere de aquarum sumraitatibus, et in 0 boam : vel certe c duos vitulos Samariae in Dan et
ignem mittere. Tales sunt haeretiei spumanlibus Betbel, possumus duas iniquitaies appellare, de
vetbis lumente6, el arsura praecepta Cbrisii bapti- quibus et Jeremias loquitur: Duo pessimafecit popu-
smati ac sermonibus illiuscoramiscentcs. Quaeomnia lus meus: dereliquerunt fontem aqumvivm,et foderunt
continere
perlransibunt, el verba magnifica in quibus labora- sibi lacus contritos, qui non possunt aquas
verunt, quod interpretaiu-wv, illico dispergentur, in (Jerem. n, 13). Haeduae iniquitates conlra duo Deca-
quibus peccavit Israel : tantaque erll sobtudo doc logi erupere praecepta, in quibus dicitur: Ego Domi-
irinae pessimae, ut spinae et tribuli ascendant super nus Deus tuus: non erunl libi dii alii absqueme (Exod.
araseorum. Spinas ettribulosibinasci, ubi agrorum x, 2, 5). Septuaginta Gabaa, colles interprelaii sunl:
nnlla cultura est, omnibus patet. Isue spinae sunt, A diebus erg> coltium peccavit Israel: quandomontes
et ad colles, sive clivos descen-
quae suffocant seraentem, et crescere non sinunt quae Ecclesiae dereliquit,
nascuniur in manu temulenti, quas pro uva fecit Is- dit hsereticos:dociiorem se putans quam Ecclcsia est,
rael. DominUsenim exspectavit ut facefet uvas, et el sublimius aliquid reperi^se: ibi steterunt, hoc est,
fecii spinas, sive labruScam habentem uvaesimililu- in errore perseveraverunt. Quodque sequitur : Non
dinem, et amaro guslu vesccntium ora torqueutem. comprehendeteos in colle prmlium, quidam sic inter-
Ideo cum judfcii tempus advenetit, et fuerinl cuncta D pretaii sunt: quia genuerunt filios iniquitatis, et de
subversa, dicent monfibuS, quos prras excelsos pu- Ecclesia recedentes, cceperunt esse in collibus, cum
tabant, et magistris qttondam suis, operite nos : col- persecutio adveneril, non eos comprehendet prae-
libusque, cadite super nos. Sed quia in montibus fiiim, diabolo suos impugnare 115 nolenfe. Alii ita:
poSuit, operite nos: et in collibus, cadite, sacratius Quoniam ex diebus collitim peccavit lsrael, et ibi
aliquid explananctum est. Montibus, id est, sanclis stetit et ultra ambulare non potuit: nonne oporiet
qui veram habent et non tictam altiludinem, dicent: eum in collibus a prselio comprehendi? Nonnedebenl
optrtte nos. BeaUenwi quorum opertm sunt iuiqvitales pugnare adversus eura virt Ecclesiastici, ut illos dc-
(Ptal. x.xxi)-.Et e»BilJuftqtti non babent altitudinem struaiit super frlws iiiTqntitatis? qoi sl ftteriot compre-
naturalem, quos dudum putabant IraOere srliqrtid n-errsret sttparati, utira generare non pmetunt. Si-
summitatis, taquerttur : cadite Super nos : montes roulque DomtnuSpoffteeiur, tpiodcorripiat eos atque
» Pro supgf, fbtt&t. prvpter, ad. Vufgattsfelec- esi.
fioneitt. c Unus Palatin., vel certe duas iniquitatest duos vi-
b Idem ad Brixianos codd. neylexerir, quod fdem tut&s, etc, expressius.
m COMMENTARIORUM W OSEE LIB. III. CAP. X. 916
m
erudiat, ut cum superaii fuerint magislri, congve- A bicesse sensus potest: Ephraim qui contentiosus est
genlur adversus eos discipuii sui, quos anle decepe- et non vultLegis onera porlare, impnnam captivila-
rant, et videanl correptionem propter duas iniqui- lem. Judam aulem parumper relinquam, el nihil
tates, quia et Ecclesiam fonlem Doroini leliqueruol, loquar de eo: quicumque autera tam de Ephraim,
et foderunt sibi lacus contritos, speluncas scilicet quain de Juda mea praecepla servaverit, roborabitur
haereticorum , qui non possunt aquas , id est, sibi et vocabitur Jacob. Secundum uvayuynvboc dici
doctrinam Salvatoris el saeramentum baptismi coti- potest, quod Epliraim qui eruditus fuit in lege Dei,
tinere. ut tereret aream Scripturarum, et meditaretur in ea
(Vers, 11.) Ephraim vitula docta diligere trituram: die ac nocte, ccepit diligere conteniionem et jugura
et ego transivi tuper pulchriludinemcolliejus. et ascen- Legis abjicere, et contendere contra Ecclesiasiicos
dam superEphraim: arabilJudas: confringet tibi sulcot in subversionem audienlium.Unde Dominus elevatam
Jacob. LXX : Ephraim vitula (sive vacca : eienim cervicem et sibi sublimia promittenfem, vel jugo pre-
quod Hebraice dicitur EGLA(ths$)t id est, p.bexo; met, vel ipsetransienscalcabiipedibus)suis, etascen-
et SaftaJuf,ulrumque significal), Ephraim ergo vitula det stipcr eum, at sciat se habere Dorointim. Judas
edocla diligere eontentionem: ego autem veniam super autem, lioc est, Ecclesiastieus arabit, in coepto opere
pulchritudinem cotli ejns : a superpttnam Ephraim, et B perseverans. Sive: Retinebo, inquit, Judam. Non
relicebo Judam: roborabilur sibi Jacob. Locus iste, enim sani indigent medico, sed qui male habent (l.uc.
immo omnia quae boc capiiulum sequuntiir, magnis v). Jacob vero qui inlerpretalur supplantator, et quo-
obscuritatibus involuta sunt. Unde et nos qui cxpla- tidie supplantat vitia alque peccata, el accipit pri-
nare conamur , ei prudens simul lector attendat, ut miliva fratris sui, et hseres paternae H7 possessionis
si non verhatem, quod difficillimum est, saltem su- cst, et dormit in Bethel, quod interpretatur domus
spicionem verisimilium |investigare valeamus. lla-nc Dei, sulcos glebasque confringel, ui molli siuu jacta-
babet consuetudinem sermo divinus, nt per tropolo- lam seroenlero terra suscipial, ei faciat centum mo-
giam et metaphoram hisioriac exprimat verilalem. dios hordei, sive, ut habetur in llebraeo, cenluplum.
Igitur Epbraim similis est vaceaevel vilulae, quae a Neque enim credendum est quod patriarclia Isaac
juventutesua didicitaream tercre.etferreos orbes su- liordeo siudiierit, et non frumento. Usque hodie vir
per acervos segetum trahere, ulpaletea tritico sepa- Ecclesiasticus Jacob glebas hisloriae et litterae duri-
retttur: et non solum didicil, verum nimia consuetu- tiam confringit in partes,et spiritaliter dividit, ul
dine ccepit amare, quod docta est. Et ego, inquit, possint fruges reddere spiritaies. Quod quidem et
transivi super pulchritudinem colli ejus. Verbum Dominum fecisse legimus , ut quinque Legis panes,
Ilebraicumb ABARTHI (»m:y), id est, transivi, maxiroe C quos inlegros populus comedere non poterat, in
quando a Deo dicitur, semper plagas et adversa sigui- frusta concerperet : ut per apostolorum manus ve-
ficat. Denique et exterminaior in jEgypto transisse scendos eredentibus daret (Luc ix). Quod aulem dicit
memoratur. Quia ergo Ephraim vacca vel vitula 116 juxta Sepluaginta , roborabilur sibi Jacob, ostendit
diligit areai» terere , ego, inquit, transivi super pul- sibi omnera laborantem laborare, ul fructus capial
cliritndinem cqlli ejus, el tumenles cervicum toros sempiternos.
jugo imposito edomui. Quid memorem Legis jugum? (Vers. H.) Seminate vobisin justilia, metite in ore
ipse ascendi sttper eam, et me ila laborante, Judas, misericordiw. Innovate vobit novaie : tempus aulem
boc est, duae tribus cceperuiit arva scindere vomere, reqttirendi Dominum, cum venerit qui docebit vos ju-
et in sulcos terram reclinare. Portanle aulem jugum slitiam. LXX: Seminale vobis in justitia, vindemiate
Ephraiin, et arante Juda, confregil sibi sulcos Jacob. tfruclum vilm: illuminalewbis lumcnscientice,quoniam
Hic Jaeob ad distinctionem Israel ef Judoe, duodecim esi tempus : qumrite Dominum, donec venianl fruges
tribus intelligamus: qtiod cceperint aratris [Al, ras- JM*fifi«Do6is.Servatabagricolissemel ccepUm traus-
trisj glebas frangere, lerramqtte comminuere: ut laitonem. Dixerat Epbraim vitulam edoctam trituraro
emollita recipiat setnentem, etfecunda post modicum arese amare ac diligere, ei se ascendissesupercollum
'
seges pullulet. Pro tritura , vel area , contentionem D epis, et arasse Jadam, et confregisse sulcos, sive
Septuaginta traustulerunt , et est sensus : Qtiia glebas Jacob. Nunc prsecipil ut seminent sibi per
Ephraira non vnlt Legis recipere juguro, ego iransibo poenitentiam, et seminent in jusiitia, id est, in Le-
et ascendara super pulchritudinem colli ejus: ut di- ge, metantque in misericordia, id est, in gratia Evan-
scat contentiosa vacca atque lasciviens luborare,quod geliiv Ibi enim : Oeulum pro oeulo, dentem pro denle
nottvult Judas aulem arabit spottte sua : quia habei (Exod. xxi) : hie legimus : Qui te percusserit in dex-
lemplum , el moratur in lege , ul tota certatim duo- teram maxillam, prmbe ei et alleram(Mali. v, 59).
decim tribus arva praepareut ad serendum. Qnodque Gumque seminaveritis in justitia, et messueritis iri
sequilur juxta eosdem Septuaginta : Stiperponam miserieordia, innovate vobis laeianovalia. Reddilque
Ephraim : et retieeboJudam, roborabitur sibi Jacob, causas cur seroinent, cur metant, cur innovent laela
a Legimus ex no;lris mss. superponam, juxta Grse- b lidem mss. aspirant, Hubarthi.
cum emSnata, vel eniBnao), ipsumque llieronymum c lnterserunt Palatini mss. vobis, hic atpie infe-
inferias, ubl locum botic repticst. Antea erat sttp- rius.ubi iste recurrit locus: estquc revera et «i'i'i
Grae-
ponam. co Atexandrino codice iavroi;.
9H S. EUSEBII HIERONYMI 912
novalia. Temput, inquit, requirendi Dominum ett, A 1 linquenies Creatorem, et colentes idola, etmessue-
cum venerit, Cbristus atque Salvator, </«idocebitvos runt iniquitalem, de malo semine malas fruges re-
juslitiam, quam nunc speralis in Lege : Finis enim cipientes, de quibus fecerunt non solum panem sub-
Legis Christus est ad justitiam omni operanti bonum cinericium, sed fraudulentum alque mendacem, qui
(Rom. %).Pro eo quod nos diximus, melite in ore mi- vana spe deciperet comedentem. Istiusmodi sunt
sericordim, Septuaginta transtulerunt, vindemiate baeretici, qui arantsermone composito, etprolegunt
fructum vitm : raagisque semini convenit messio, vel tacent impietatem : ne impietas esse videatur,
quam vindemia : fruclus autem vitae ipse est, qui el sed credalur pictas. Unde quia dixerunt in corde
lignum vitse. Et 118 Pr0 eo quod nos posuimus, suo, non est Deus (Psal. xm), corrupli sunt et abo-
innovale vobis novale, £111verterunt, illuminate vobis minabiles facti sunt, et messuerunt, sive vindemia-
lumen scientim, ut ex operibus atque mandatis Legis verunt iniquitales. Quomodo enim radix omnium
notitiam habere mereamur, juxla illud quod in quo- malorum est avaritia (ITtm.vi) : sic peccatorum
dam libro legimus: Detideratti sapientiam: servaman- scelerumque cunctorum radix est impielas, quam
data, et Dominus dabit eam tibi (Eccli. i, 33). Qui qui araverit, sive seminaverit, metet iniquitates.
enim mandata in opera verterit, seminat in juslilia, Qtti igiiur araverunt impietatem, et messuerunt ini-
et metel ex ea fruclus vitae. Unde et alibi legimus : B 1 quilates, comederuntfrucium mendacii : omnia quse
Mandatum Domini lucidum illuminarts oculot (Psal. falsa sunt deceplis populis praedicantes, ut non quse-
xvin, 9). Et Isaias ad Dominum dicit: Lux prmcepta rant panem verum, qui de ccelodescendit: sed pa-
tua super terram. Et in alio loco : A mandatis luis nem mendacii, qui suffocat et interficit devorantes.
intellexi (Psal. cxviu). His quoque, qui ab Ecclesia se- (Vers. 14 et 15.) Quia confisus es in viis tuis : in
parati sunt, el falsum sibi Christianorum nomen as- multiludine fortium tuorum consurgel tumultus in po-
sumunt, praecipiiurutagantpcenitentiam,elutrumque pulo tuo, el omnes munitioneslum vastabunlur : sicut
recipiant Teslamentum : in Veteri justiliam semi- vastatus ett Salmana a domo ejus, qui vindicavit
nent, in Novo metant misericordiam : et illuminent [Vulgal. judicavii] Baal in die prmlii, matre super /t-
sibi lumen scientiae, sive innovent sibi novalia, et lios allisa, sic fecit vobisBelhel a facie malitUenequi-
requirant Dominum, qui docere eos potest veram tiarum vestrarum. LXX : Quia sperasti in curribus
jusliliam, falsosque magistros deslruant, a quibus tuis, in mitlliludine fortitudinis tum, consurget per-
non discunt juslitiam, sed iuiquilalem. ditio in populo tuo, et omnia murata lua ubibunt; sicut
(Vers. V5.)Arastis impielalem, iniquitatem messui- principes Salmana de domoJerobaal in diebus belli,
stis : comedistis frugem mendacii. LXX : Qatrf reti- malrem super filios alliserunt, sic faciamvobis,domus
celis impietales, et iniquitales ejus vindemiastis: co- iC Israel, a facie maliliarum 120 vetlrarum. Ideo
medistisfruclum mendacem. Cogorconlra voluntaiem acomedisiis frugem mendacii, etincunctisquaepro-
meam saepius de Hebraeaelinguae proprietatibus dis- posuistis, spes vos vana decepit; quia confisuses,
putare : neque enim rhetorum more sententias re- o Epliraim, in viis idololatriae tuae : hac sunt enim
petimus, verba construimus, et audientes vel legentes vite tuae, et in muliiludine forlium tuorum, non in
in laudes nostras declamationibus suscitamus : sed Deo habens spem, sed in exercilus robore. Itaque
quae obscura sunt, maxirae alienae linguae hominibus consurget tumultus in populo tuo, quod Hebraice
explanare nitimur. Supra ubi nos interpretali su- dicilur, SAON (plW), id est, sonitus et fremitus ulu-
mus, arabil Judas, in Hebraico legitur JEROS lanlis exerciius, quibus clamantibus, omnes muni-
(ttrnrP) per JODprimam litteram, quam Septuaginta tiones tuaevastabuntur, et eaquae munitaarbitrabaris
VAU(urrffi) putantes, interprelati sunt, et tacebo. et tuta, patebunt hosiibus, et sic vaslabuntur, quo-
Nunc quoque in Hebraeo scripium est ARASTHEM,modo vastalus esl atque contritus Salmana princeps
(DnBTin)quod nos vertimus, arastis: pro quo Se- Madianitarum, qui interfectus est a domo Jerobaal
pluaginta transtulerunt, quid relicetis : simili errore (Judic. vm). Haud dubium quin Gedeonem significet,
quo supra, silentium pro aratione inlerpretantes. qui ex eo quod destruxit fanum Baal, lucumque suc-
Est autem sensus iste dictorum; Super collum vi-' D cidit, et ille se vindicare non poluit, cognomentum
tulae Ephraim contentiosae amantisque trituram ego1 Jerobaal soriitus est, id est, ulciscalur se Baal; ut
transivi, et ego ascendi, ul, arante Juda, et con- quomodo Salmana interfecit filios coram malribus
fringente sulcos, Jacob tereret aream, el solis ferret suis, ipsis quoque malribus deinceps interfectis :
calirem. Monuique eosut seminarent in justitia, et; sicet (ilii tui, o Ephraim, te praesente interficiantur
meterent in misericordia, et facerent sibi novalia : [Al. interficienlur], qui et ipse trucidandus es. Quae-
lempusque requirendi Dominum illud esse 119 co- rimus, ubi scriptum sit, quod Salmana malrem su-
gnoscerent, quo venturus est qui docebit nos justi- per filiis occiderit: legimus in Judicum libro lo-
liam. Me haecjubente, et volente de laetis novalibusi quente Gedeone ad principem Madian h : Quomodo
fructus juslilise ac misericordiae accipere, araverunt'. absque liberis fecil gladius luus multas matres, ita sine
mpietatem, qua egerunt impie contra Dominum, re- filiis erit inter mulieres mater iua (Judic. vm). Sicut
» Sic ferme elegantius mss. Anlea eral comedetis. xv. Gedeonis autem et Salmana hisloria scribitur
b Victorius ait: Haec non Gedeonis ad Salmana, Judicum octavo capite : inquo hoc tantum proditur
sed Saniuelis ad Agag verba sunt, ut conslat II Reg. quod a Salmana occisi fuerint in Thabor fralrcs Gc-
913 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. III. CAP. XI, 914
vastatus est Salmana ab male A XI.—Vers. 1 et 2.) Sicut mane ' trantiit,
igitur Jerobaal, quem (Cap.
quidam arbitraulur Jeroboam filium Nabatb, qui perlrantit rexlsrael : quia puer Israel, et dilexi eum,
decem tribubus praefuit, ret vaslatus est, ut in He- et ex /Egypto vocavi filium meum : vocaverunteos :
braeo continelur, ab ARBEL(SNrni*), id ipsum si- sic abierunt a facie eorum : Baalim immolabant, et si-
gnificante, qttod el Jerobaal, sed breviori disertio- mulacris sacriftcabant. LXX : Mane projecti sunt,pro-
rique sermone : sic fecit vobis, o Israel, a facie jectus est rex lsrael, quia parvulus hrael, et ego di-
maliliarum veslrarum Beihel, Jn qua vitulum au- lexi eum, et ex /Egyplo vocavi 122 fi^os suos. Sicut
reum posuistis, et estis venerati jEgyptios deos. vocavi eos, ita abierunt a facie mea ipsi: Baalim im-
Pro Bethel, quod inlerprelalur domus Dei, LXX molabant, et sculplilibus adolebantb. Diversis figuris
transtulerunt domus Israel, 121 quod in Hebraeo eumdera explicatsensum. Qui supra dixerat:Trans-
penilus non habetur. Evasimus utcumque de con- ire fecit Samaria regem suum quasi spumam super
fragosis locis : nunc in alium vela tendentes, al- faciem aqum ; eo quod spuma et bullaein aquarum
legoriae pelagus transeamus. Qttta confisus es, o summiiaiibus natanles celeriter dissolvanlur : nunc
Ephraim,tn vits, sive , in curribus tuis, de quibus eamdera rem sub alia ponit similitudine. Sicut enim
scriptum est: Hi in curribus et hi in equis : nosautem orlus aurorae et diluculum et principium diei, quod
in nomineDomini Dei noslri magnificabimur( Psal. B appellaturmane, internoclissolisqueviciniam trans-
xix, 8) : el confisus es in mttltitudine fortium tuo- it celeriter ; ila ut finiatur nox et clarcscat dies:
rum, quos libi falsa seienlia roborasti: ideo consur- sic rex Israel, idest, decem tribuum velociter trans-
get tumultus et sonitus in populo tuo. Quidquid iet. Exponitque beneficia quae in ipsum contulerit
enim loquuntur haeretici, iton habent vocem senten- Deus. Dum, inquit, esset puer et parvulus, et capttis
tias explicantem, sed lumiiltum ciamoremque et in jEgypto teneretur, intantum eum dilexi, ul roit-
sonitum. Etomnes munitiones tum, sive quae murata lerem servum meum Moysen, et ex iEgypto voca-
sunt, vaslabuntur (non enim teslimoniis Scriptura- rem iilium meum, de quo dixi in alio loco : Filiut
rum, sed arle dialeclica, et arguraeniis pbilosopho- primogenilus meus lsrael (Exod. iv). Et quia Israel
rum munita sunt atque construcla) sicut vastatus est singulariter quidem dicitur , sed pluraliter intelli-
quondam Salmana a Gedecne, malre super filiis in- gitur : quomodo et populus el Ephraim et Judas:
lerfecta. Cujus historise et octogesimus secundus siquidem in numero singulari mulius est numerus,
psalmus meminit: ubi.inler caeteros duces Madian qui hoc numero continetur, veteris recordatur his-
ctiam Salmana fuisse commemorat, dicens : Fac eis, torise, quod vocaverit quidem eos per Moysen et
Domine, haud dubium quin cos significet qui contra Aaron , qui vocaverunt eos , ut egrederentur de
Dominum inierunt pactum sive testamentum, sicut £ jEgypto : ipsi vero vocati ab eis recesserunt a facie
Madian et Sisarm (Ps. LXXXII,12, ll5). Et post reli- eorum, verlentes ei terga, el mentis duriiiam gestu
qua : Pone, inquil, principes eorumsicul Oreb etZeb, corporis indicantes. Nec eis suffecit vocantes con-
et Sebee,et Salmana, omnes principes eorum qui dixe- temnere, nisi immolarent Baal et sculpliiibus suis,
rant: hmreditate possidemus sanctuarium Dei. El in sive simulacris adojerent inccnsum. Adorasse eos
hoc eodem psalmo duces baereticorum describuntur, Baal primura sub Acbab rege Israel legimus, qui Si-
qui altare Dei sibi vindicare conati sunt. Quodque donii rcgis liliam Jezabel duxit uxorera , el Baby-
sequilur : Sicut fecit vobis, Bethel, a facie malitiw lonium ac Pbcenicis idolum transtulit in Samariam.
nequitiarumvestrarum , proprie hsereiicorum princi- Ergo dislantia peccata temporibus, uno sermone con-
pibus coaptatur, qttod cis fecerit Betbel quain ipsi jungil : quomodo primum vocali sint de jEgypto et
vocant Beihel, hoc est, domum Dei, el falsam Eccle- appellati filii, deinde in solitudine recesserint a Deo,
siara; ul sit sensus : Sic vobis faciet Ecclesia vestra Beelphegor magis colentes , quam Deum , et poslea
quam vocatis domuro Dei : caeterum ex quo a vobis in terra sancta Baalim et Astaroth, et cseteris idolis
lcnelur, appellanda est Belhaven, id est, domus servierint. Et transire hsereticos instar diluculi, et
idoli, propter muliitudiiiem malitiarum vestrarum. regem eorum diabolum , vel hseresiarcham intelli-
deonis uterini : propiereaque Gedeonem ad eum di- J) eos. Et paulo inferius scripla ab Isaia, veluli in ere-
xisse : Vivit Dominus, quia si servasseliseos, non vos nio ad populum dicla sint, prodit in baec verba :
occiderem.Veraui tamen fuisse hisioriam, quam Hie- Quibus et in eremo locutus sum : Si audieritis me,
lonyrous prodit, negari non polest, asseverante ii- qum bona sunt terrm comedetis.Haecenim verba non
lain Osee propbeta bic, dum ait: Sicut vastatus est nisi Isaiieprimocapite reperiunlur : Sic Paulus Apo-
Salmana a domo ejus, qui vindicavitBaal in die prm- stolus Rom. ix, ex Genesi et Malachia connectens
lii, malre super filios altisa. Sicut enim in libro Ju- testimonium, veluti unius loci illud sit, ponit, dum
dicum uterinos Gedeonis fratres occisos, ita bic una ait : Quin major serviet minori, sicut scriptum est :
cum illis matrem quoque necatam a Salmana scri- Jacob dilexi, Esau autem odio habui. Sic Marcus
bitur. Nec refert quod in libro Judicum bujusmodi cap. i, Malachise et Isaiae testimonia jungens, Isaiae
verba non recenseantur, quando alioqui tunc dicla tantum, non etiam Malachiaenomen apponit. Iiaque
ex ulroque loco, Samuelis exemplo liieronymus con- toto aberrantccelo, qui hicmemoria lapsum D. Hie-
jicit. Jungil enim ipse saepius testimonia, el ex ronymum
diversis locis unaro coniexit bistoriam. Conslal hoc a Viclor.pulant.
transit, ex Vulgaia et subnexa Hieronymi
Zacbariae capite undecirao, ubi ea Prophetae ver- expositione. Sedet per/ransttfconlinuolegendtim erat
ba : JVonpascam vos, veluli ad Moysen dicta inter- ex eadem Vulgata : ut et duo praeferunl Palatini
pretatur, dum scribit : Quamobrem indignatus dixi codd.
ad Motjsen: non pascam vos, dimitle me, et disperclam b Addunt mss, duo Palalini incensunt.
OiS S. IVtim HieRONYM! 916
gimtis, quos in infantia (quando credideruat ia gc- A eob quia L<amdolentem oculos, et Rachel pukbram
clesia, et erant parvuli, etCliristi nomine eanse- liabueril uioretn (Gen. %\ix ). \n Lia quae major
bantur) ditexit eos Deus, et y ocavit Iftg ilios de eral, casciialem iatelligimus Synagogee, in R;icl)c|
tribulaiione et tenebris jEgypii. Veeavit autem per pulchriludinem Bijclesiae : et tanten qui ex parto
apostolos et doctores Eoclettw. Cumque a meis, in» lypi fuerunt Doroini Salvatoris, noq ouiniaquse (e*
quit, ducibus slnt voeali, recessiirunt a faeie eorum, cis6e narrantur, in lypo ejus fecisse credendi sunt.
et adoraverunt Baelpliegor, hoeest, suis vitiis etli- Typus enim partem indicai : quod Si (otum praece-
bidini servierunt, et postea immolubant Baaiim et dat in lypo, jam non esl typus, sed histpriae veritas
simulacris, qua: sibi conflnxerant. ftingiili enim bac- appellanda esl. Htec breviter ut in Commentariis di-
reticorum habent deos suos, et quodcumque simu- ximus : nunc ad r^liqpa recurramus,
laverint, quasi sculptile colupt [At. pontinl] arque (Vers. 3, A.) El ega quqti nulritiut, Ephraim, por-
conflatile. Pro eo quod nee dixjmus : Ets /Egypla tabarpeos in brachiit meit, et nescierunt quqd curarem
vocavifilium meum (Matth. u), Septuaginta trftnslu- eot, /n funieutis Kdam traham ees, in vinculis chprir-
lertint: Ex Algypto vocavifiliof ejut, quod in Hebraieo tatit. Et ero tit quati emltans jugum tuper maxiltat
non habetur : nullique dubium esl, Mallbaeum da eerum, et dtelinavi aii eum Ul vetcerelur, L\X ; Et
hoc loco snmpstsse lesiimoniuffl juxta Hebraietim B ego eolligavi[Al. poUacavi]Ephraim, suscepieum su-
verilatem. Ergo qui detrahunl nostree iranglationi, per brachium menm; et non cognoveruntut tanarem,
0 dent Seriptiiram , de qua Evangelista IIQCtesti- iltoi in corruptione hominum; extendi eot in vincuiis
monitim sumpseril, et interprelatus sit in Domiuo charitalit mea. Et t>T9Ulit, quasi dans alapas homo
Salvatore, quando de jEgypto reduciusest in terran) suptr mattiUasejut i et respiciamod eum prmvplemei.
Israel. Et cum iitvenire nen quiverinl, desinapi rur Multum inter se Hebraicum ct Sepiuaginta interpre-
gare froniem, adducere supercilium, crispare nares, lum editio dissoiianl, Tentemus igilurjnxfa H<:bi':eos
digitis concrepare. Hunc loeum in seplima volumjua historiam ; juxt» LXX, «vay#yr)vtcxere, Qiii supra.
Julianus Auguslusquod adverstim nog, id est. Ghri- djxerat: puex hraei et dHexi eum, et ex jEgypto vo-
stianos evomuit, calumnialur, et dicit: qund de. Js- tavi filium pieum; et posfea inlulit quod porpefrn-
rael soriptum ast, MalihsQuae-angeljiHa ad Cbrisiptq verii liefas, Baalim \pimqlabant,et simulacris sqcrifi-*
transtulit, ut simplicitati eoruro . qni dc gaiilibus. cabqiit, niinc narp,it quo Israel ampre dilexerit, se-
crediderant, illnderet. Cui 1)0«breyiter respoiider cundum illud qqod il! Deutcronomiq Jegilui' : Porla-
bimus s Primum Maiiliaeuni Evangelium flebraeis vit le Ppmiitus Deut (uus , ttf solcnhonio gestare par-
b liiteris edidisse, qnod non peterant legare nisi lij vuiwn fitium suum.in omni tw, per quam qpi,
qui ex llebwis eraut. Ergo iimi piopierea fecjl, i|(' P buktti, donecveitiresqd keumistum ( Peut, j, 3J ).
illuderet ethnicis. Sin anleifi ilebra?is iUitdere vo» 12S St *nP|ir»Ibco : Expandit atas tuat et assitmpsit
luit, aut slultus, aut imperilui fui(: -tu||qg, sj aper* eum. afqw partqvit m huweris tuis (Ihid- xxxn, 11),
tum fuixii mendficium t Imperiliis, si non intsllexil, Ego • inqqit, qui pater eraro, nufriiius facius
tle quo hsee dieerenlur. Slullitjam ipstim volunieii sum , efj parvpluip meiin) in ulnis nmis ipse potla^
excusat, quad p-udanlgr ordiitateque compositiiro b«rp,ne Isdereiur in soUtudjne, et ne v§| sesiu vei te-,
est: iuiperitiim nen pogsumuBdicere, quem ex ajjjg nehris terrer^mr, in d»e nubes eram, in iiocie ignis
testimoniis Scripturaruro seiantiam Legis liahuissa. eolumna (Exod, xin): u' qnos prQtexeraro,meo ilJn-
cognoscimus. Superest qt illud dioamns quod ea slrarcm et saiiarani lupiine, cumque peccassent, e(
qttse wpu&s praseedunt in aliis, jusla veritaiem fl| fecissent sibi vitq|i capiil, dedi locum pceniienjiae, r(
adimpleiiooem refgrantur ad Cliristum i qued ApQr ignoraveriint qupd cprarem eos, et vulniis idololatriae
stolum in duobus montibu» Sina et Sion, e( in $ara quadraginfa annornni spalio obducerem, et prisiinae
et Agarfeoisse cpgnovimus. 124 NeqBBenjm non rfidderem Ranitati, Curavi i»u(emeospropterfunicu-
est Sina mona, «t non *»t 6>on : nop fyi( $ara , e{ |QS 91; yincq|a charilalts, quibus mihi Abrahnn,
tiORfuit Agar ; quia IISBC apngtolus Paulus ad duq Isaaq, e( Jacob astrin^eiam. Prp Adam euim Aquila
remijf Tesijm.en|a (G«/, rv), Sic igitiir boq qupd 1" e( Symroacbus et Sepluaginia et Tbeodotio, c homi-
scriptnm esi: Parvulus Itraet, et dilex\ eum , et ex net transtiilergnl: ut dicerent, in funieulit tfominutn
JEgypto voeavi fitium meum,dicilur quidem de po» trahameos, in vineuUseharitatis. Quodque sequitur :
pnl9 Israel, qq| vocatur ex jfgyplo, <ju|diliglltir.qui Ero eis quasi exaltansjjugum, pro quo interpreiatus
eo lempore po»t errorem idolqlatriaequasj jnfans et est Syiproaclnis : el ^avertint quod imponeremju-
parvulus est vocatus : sed perfecle refertur ad Cliri- gum super maxillam eorum, dupliciler accipilur:
sfgm, f^ara et Isaac in typo Christi fpit quod fulurap aut abstuli ab eis jugum cunclarum per circuitum
mortis ligna gibj ips# poriayeril (Genestxxii): et Ja, naiiQPHm: 3Ut Legerameam quasi gravissjmumjugi
• Mendose bactenps
obtinuil, vidmnf Smpmram, qua Evangelista rppetit, dentque unde Evangelista.
neque enim aut ipse locum innuit flieronymiis, aui Mox quoque sit reposu>mus pro esl.
Hl sprilteptpr ^o ScriplHris, aucjor est; seij aeniuios b Propiiis lanieii ad fidem est, Graecisfuis-e lide-
provocai, si munt, utdigitu lucmq notent, f/requens ris ab ipso Evapge|jsta conscriplum. Vide quac bic
est S.Doctpriistbacprovocandiformula: Dent Scripr de re notavimus ad Catatog. cap. 5.
luram : indicent locum. Nos ad mss. Ildem correxir < Duo Palalini mss,, universi homines.
rmis, e quibus alter Palatiuus etiaro pro verbis, de
9i7 COMMENTARIORUM IMOSEE LIB. III. CAP. XI. 918
pondus qrbitrati sunt. Et dedi eis escam manna in A (Vers. 5,6 et 7.) Non reverielur in ttrram
deserlo (Exod. xvi), qtto vescerentur, liocesteniro, Mgypti, et Assur ipse [Vulg. addit ett] rex ejus, quor
qtiod ait, declinavi ad eum, ut vescerelur : pro qup niam noluerunt converti. Ccepitgladius in civitatibut
interprclattis est Symmacbus, el declinaviad eum ci> ejtts, et consumeletectosejus; et comedeteapitaeorum,
6os. Non quod Deus ad etim declinaverit, sed quod et populus meus pendebit ad reditum meum. Jugum
cibuni inannaead eum fecerit declinarp. Aliler : Inr autem imponetur eis timui, quod non auferetur.
lantum dilexi eos, et tam clemens pasior fui, Ul LXX : Habitabit Ephraim in /Egypto, et Assur ipse
morbidam ovem liumeris meis ipsc port&rem (Lvc, rex ejus : quia noluit converti. Et infirmatus est gla-
xv): ipsi vero ignoraverunt quod mea illos pnssioue dius in civitatibus ejus, et requievit 127'" manibut
curarem : et qui amator sum omniiiui lioniiiuiin, illius, el comedenlde cogilationibus suis : et populus
traiierem eos ad crcdenduin in vinculis charitatis, ejus suspensus est ex incqlatu suo, et Deus super pre-
juxla illud quod in Evangclio scriptum est : NeniQ tiosa ejus irascelur, et non exaltabit eum. Quando di-
venit ad me, nisi Pater qui misit me traxerit eum cit ; non reverletur in terram /Egypti, ostendit qttod
(Joan. vi, 44). Et arbitrati sunl jugum menro leve, reverii ctipiat, sed ire non possii, Reverti aulem cu-
csse gravissiroum : el decliuavi ad eos deserens regna piebat Israel ab jEgyptijs auxilium efflagUans; sed
ccelorum, ut cum eis a vescerer, assuropta forma ho- B possessus est ab Assyrio, qui ccpii eum, et domina-
minis, «jvededi eis esum Corpo; is mei: ipse et cibus tus est illius jure victoris, et hoc passus est, quia
el conviva. Transcamus ad inielligenliain spiritua- converti noluit, nec agere pcenitentiam. Vel cerie
lem, juxfa Septiiaginta dtintaxai inlerpreies : ne si dicamus, qnod reyersps sit jn lerram jEgypli, quando
utrumque et secundum bisioriam, et 126 secun- jllgypiios in terra sancta adoravit deo«, vel illo
dum uvayuyr)vvoluerirous expooere, tendamus librj sensu nccipiendum, quo supra dicium est : /Egy-
magnitiidincm. Illis immolantibus Baalim quse de ptum invocabant, ad Assyrios abierunt. Ccepit itaque
stto corde fmxeruut, et me vocanle, fugienlibus a gladius in civitaijbus ejus, sive hruel, ul inierpre-
facie mea (ita cnim in Septuaginta continetur), ego tatus est Aqnila, aut vutnerabit, pi Symmachus trans-
clementissimus Dominus Jigabam pedes Ephraim, tulii. Et vide quantum pondus sit miseriarum, ut
ne a me longius fugerent : hoc enim significat non agri vel possessiones ac rtira vastenlur; sed
o-vvexbSio-a.Ligabara b autem testimoniis Scriptura- medias civitales hostis introeat, et consumat elec-
rum, el disputatione magistrorum Eccjesiac, ut li- tos ejus, sive brachia illius, ui inlerprelatus es|t
galos per patientiamsuisbracbiiscontineret, nonin- Symmacbus, quod IJebraice dicitur PADDAU (jn~i).
lelligentes quod patientia Dei salulis eorum esset Cumque consumpserit gladius eleclos, ei principes,
occasio. Unde in corruptione hominum, videlicet C sive robur exercilus, et devoraverit vel capila vel
inagistrorum, qui eos deceperant contractos perlidiae consilia eorum, ut non possint aliquod invenire prae-
fiigore, extemii calorem fidei, et quasi rcpugnantes sidiuro, tunc plebs miserabilis quae ad mc reverti
vinculis nieaedileciionis asirinxi. Et quia non sua noltiii, meum ad se rediltim prseslolabilur..Et sero
sponte currebant, sed vincti funibus trabebantur, agct pccnitenliam, hostibus cuncta vastanlibus. Ila-
paululum maxillas eorum alapis verberavi, non pu- que quia peccaia grandia grandibus sutit puiiicnda
niens; sed corrigens et emendans. Judex lacerat suppliciis, imponenl eis qui derelicti fuerint de po-
carnes, torquet funiculis, flagellis atque ignibus cru- pulo (rege eorum ac principibus Assyrio mucrone.
ciat.. Qui autem pater esi, lascivieniein filium palma truncatis) jugum gravissimum servitulis, et imponent
percutit manus [Al. manu]. Et pulchre non dixit, pariter quod non auferetnr juxla lilteram, nisi spi-
cro eos alapis vcrberans, sed quasi homo nmillas ritualiier lollatur in Cbtislo. Juxla Septuaginia c ha-
mapu percutiens, Percutit autem Deus filios aber- bitabit Ephraim in jEgyplo, terram sanctam se ha-
rantes comroinatione poenarum, livangelica leclione, bere dicens, et Ecclesiam Domini Salvatoris; sed
et lesiimoniis propbetaruro. Cumque sic pcrcusserit vitiisatque peccatis et perversitate fidei semper in
in maxilla , ut hsereljcorum panem atqpe doctrinam jEgypio commoratus est. Quia igitur habitavit in
excutiat de ore polluto : tunc respicit ad eum, di- D jEgypto, sensus magnus Assyrius erit rex ejus : no-
ccnte sjbi filio verberato : Bespice in me, et miserere luit enim reverfi ad Ecclcsiam, et virluleperdita,
mei (Psal. LXXXV, 16). El ilerum : Itetpice el ezaiidi id est, Cbristo, qui est Dei virius el Dei sapientia,
me, Domim Deusmeus (Psal. xn, &),Cumque go re- semper in languore versatus est, et infirmus fuit,
spexerit, prccvalebit, sive proderit eis, id est, supe- cunclis dsenionibus ac perturbalionibus subjacens ;
rabil adversarios, el de fugitivis servos faciet. Sive idcirco gladius, 128 noc est> scientia spirilualis, vel
dabit eis verum et dulcem cibum, qui prius bacreti- sermo Ecclesiaslici viri, vasians atque debellans sem-
corum mendacia et cibos amarissimos devorabajit, per versabitur in urbibus ejus, quas impie exstruxit
a lidem mss., cum eis versarer : etcorrttpiius pau- inferius attraxi pro attrinxi.
lo posi, dedi eis optime sensum corporis mei. etc. c Rursum Victorius ex Florentinis codd- emendat
b Corrigit Victor. Ligabat ex quatuor Florentiae habitavil juxta Grsecum XKTWXVJO-SV : itcmque inducit
codicibus, mulari sentiens personam. Nostri vero copulam el in littnc niodiim , terram sanctam habere
mss. non suffraganiur. Tanlttm pro pafientiam,quod se dicens Ecclesiam DominiSalvatoris.
bis panlo posi nomen recurril, legmii potentiam, et
91» S. EUSEBII HIERONVMI 920
contra Dominum, et ipse gladius requiescet iu ma- A sicut Adama Seboimque positurum, mea com-
nibus ejus, ut occisus ab alio, alium non possit oc- mola sunt viscera. Poenituit me meum quondam
cidere, nec conlra adversarium levare manum. De- populum delere in perpetuum : idcirco non faciam
nique recipient, et vorabunt secundum consilia sua. secundum furorem iracundiae meae, nec de mea cle-
lufelix autem populus et vulgus indoctum suspirabit mentia commutabor, ut disperdam Ephraim : non
antiquam patriam, et captum [se esse sentiet, sive enim percutio ut perdam in perpetuum; sed ut
pendebit in incolatu suo, nesciens quid agat, et quo emendem. Crudelitas mea pcenilentise et pietatis
vertatur ignorans. Deus vero super pretiosa eorum, occasio est: Deuseuim ego sum, et non homo. Homo
aurum videlicet et argentum quse acceperant ab eo, ad hoc punit ut perdat, Deus ad hoc corripit ul
de quibus saepe diximus, irascetur, et nequaquam emendet. In medio ftti sanclus, el non ingrediar civi-
liberabif eum qui suo vilio corruil. Hoc juxia LXX; talem, hoc est, non sum unus de his, qui in urbibus
eumdem autem sensum et Hebraico coaptabimus. habitant, qui humanis legihus vivunt, qui crudclita-
(Vers. 8 et 9.) Quomododabo te, Ephraim: prote- tem arbitrantur justitiam , quibus jus summum sum-
gam te, Israel ? quomododabotebicutAdama: ponam ma malitia est; mea aulem lex meaque justitia est
te ut Seboim? Conversumest in me cormeum: pariter salvare correctos. Possumus et aliter dicere : quia
conturbata est pxnitudo mea. Non faciamfurorem irm B primus Cain parricida exsiruxit civitatem in nomine
mem: non convertar, ut disperdamEphraim: quoniam filii sui Enoch, in hujuscemodi urbem Dominusnon
Deus ego tum [Vulg. tacet sutn] et non homo'.:inmedio ingreditur, quae ex scelere et sanguine et parricidio
ttu tanctus, etnon ingrediar chitatem. LXX : Quidfa- fabricala est. Sin autem voluerimus legere, quomodo
ciam libi, Ephraim: protegam te, hraet? Quid [aciam dabo te, Ephraim, protegamte, Israel? Sicintelligen-
tibi? ticul Adama ponam te, et sicut Seboim : conver- dum est: Quidlibi faciam? numprotectionedignuses,
tum est cor meum a in ipso : timul conturbala est poe- quitanta fecisti? Notandum quoquequod ubi contra
nitudo mea. Non faciam juxta iram furorit mei. Non Judam dicitur, id est, populum Dei, non Adama
derelinquamut delealur Ephraim : quoniam Deus ego ponitur et Seboim, sed Sodoma et Gomorrha. Le-
sum, et non homo : in te sanctus : et non ingrediar ci- gimus enim in Isaia: Audite legemDei, 130 prind-
vilatem. In eo loco ubi nos et LXX interprelati su- pes Sodomorum: attendite verbum Domini, populus
mus : protegam te, Israel ? in Hebraico scriptum est Gomorrhas (Isai. i, 10). In Evangelio quoque civi-
AMAGGENACH ("pDN) quod Aquila translulit, OTTAMtas, quae et apostolos non receperit, excutientibus
xvx/Wt» <TE, idesi, sculocircumdabote. Quod cum in eis pulverem pedum suorum, dicilur de ea, quod in
bonam partem putaremusintelligi, et significare pro- die judicii tolerabilius erit terrae Sodomorum et
teclionem, ex editione Symmachi conlrarius nobis, l> *- Gomorrhae, quam civitati illi (Mal. x). Et ad Jeru-
sensus subjicitur , dicenlis, exSwo-u<-s,id est, tra- salem prophetalis sermo dirigitur: Jw.tip.cala est
dam te. Ex translatione quoque Theodotionis noni Sodomaexte (Ezech. xvi). Datur ergo nobis suspi-
prospera, sed adversa demofisirantur : «yojrAio-w « : cio, quod Sodoma et Gomorrha principes fuerint in
quod significat, nudabo te, et auferara a te orckov, , peccato, et Adama et Seboim earum exempla se-
hocest, scutum, quo teante protexeram: et hic sensusi ctatae sint, quod potentes polenter tormenta palian-
magis convenit Dominocomminanti. Quodigiturdici t,, lur (Sapien. vi): et servus qui scit volunlatem Do-
hoc est : quoniam noluerunt converti.etAssurfac- - mini sui, et non facit eam, vapulet multis (Luc.
tus est rex eorum, devorabit gladius et urbes ett xu). Unde et Ecclesiaslici viri, si iisdem quibus
129 principes et populum, et imponetur eis jugum,, haeretici scelcribus contineniur, nequaquam Adamre
quod non auferetur ab eis: et quia videbatur durai et Seboim , quae inferiores sunt; sed Sodomaect
sententia, nequaquam eis locum pcenitentiaedere- Gomorrhae, quaemajorum criminum esse dicuntur,
linquens, nunc Deus parentis ad Israel loquilur affe- cruciatibus subjacebunt. Ad haereticos quoque de-
ctu: Quid tibi faciam, Ephraim ? quomodo te meo> ceptumque ab eis populum loquitur Dominus, quod
auxilio denudabo ? quid libi faciam? qua le arte cor-. nisi egeril poenitentiam, ponantur sicut Adama et
^
ripiam ? quo potero sanare medicamine? Sicut Ada-" Seboim , ut nullam spem habeant saluiis. Rursum
ma et Seboim ponam te, quae duse sunt quinque ur- ut clememissimus pater dicit se suam mutare sen-
bium, sicut in Genesi legimus: Sodomaet Gomorrha,, tentiam, et poenitere quod talia sit locuius, itt illos
Adama, et Seboimet Bale, qum est Segor, et Syro> quoque ad conversionem et ad pcenitcntiam provo-
sermone Zoara dicitur. Ponam itaque et vertam tei cet. Non faciam, inquit, in furore meo, non disper-
in soliludinem, et delebo usque ad cineres ac favil- dam Ephraim. Quantum , inquit, in me est, quan-
las, sicut delevi Adama et Seboim. Cumque duram,, tum ego cupio, si errorem veritate correxerit, si
immo crudelem sententiam protulisset, rursum pa- me magis amaverit quam principes hacreseos, Deus
rentis affectu roisericordia vincitur, et austeritatemi enim ego sum, et non nomo,lapsismanum porrigam,
judicii pielate mitigat patris. Dicit enim: Conversum i errantes ad salulem vocabo. Et quia sanctus sum,
est in me cor meum : pariter conturbata est pamitudoi propterea non ingrediar civitatem, id est, concilia-
mea. Slatim ut locutus sum, me Ephraim et Israel1 bula el urbes bsereticorura. Foras exeuntes de ur-
* Voces in ipso, lum ad subsequentis finem versiculi, in te, mss. Palatini ignorant.
921 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. III. CAP. XI. 922
bibus suis, libenter recipio: in civitates eorura non Aest 132, juxia apostolura Petrum, adversarius no-
ingrediar. Hoc quod dixit, non ingrediar civitatem, sler (I Par. v), illico conticescet, et omne dogma
et juxta LXX scquitur : post Dominum ambulabo, perversum os suum aperire non poleril : quique
quidam sic interpretati sunt, ut dicerenl Domino ante ab eo capti fueranl, rugitu leonis soluti et com-
populum respoodisse, et esse sensum: Quia conver- minalione terribili, sequentur Dominum Deum
sum est cor tuum in te, etnon secundum peccata suum. Tunc limebunt lilii roaris, sive aquarum, qui
nostra fecisti nobis; sed .imitaris clementiam tuam, in amariludine etc salsis haereticorumaquis fuerant
et noslra delicta non punis, et polliceris le sanctum procreati; et assumplis pennis, volabunt quasi aves
et clemenfem in nostri medio versaturum ; idcirco ex jEgyplo , et quasi coluroba dc lerra Assyriorum,
et ego malorura hominutn non ingrediar civilatem : et dicent: Quis dabit mihi pennas sicul columbm, et
nec ero de numero peccalorum ; sed ambulabo volabo et requiescam (Ps. uv, 7) ? ut qui apud hae-
post DominumDeum meum. llebrsei autem ex per- reticos laboraverant, requiescant in Ecclesia, et ba-
sona Dei ita edisserunt: 131 Non te derelinquam : bilent in domibus suis, de quibus fuerant errore
non ibo ad aliam gentem : nec ingrediar alleram ci- seducti. jEgyptum, id est, MESRAIM (D»"ISB)tribula-
vitatem. lionem interpretari, et angusliam novimus: Assyrios
(Vers. lOetll.) Posl Dominum ambulabnnt: quasi B \ quoque, dirigentes, sive, tit melius arbitramus, ar-
leo rugiel: quiaipse rugiel : et formidabunt filii ma- guenies. Ab his ergo liberabuntur haerelici, ciuii
ris, el volabunt [Ynlg. avotabunt]quusi avis [Al. aves] liabilare cceperint in domibus suis, et malis paren-
ex /Egypto, et quasi columba de terra Assyriorum: et tibus dixerint: Relinquelur vobisdomusveslra deserta
coltocaboeos in domibussuis , dicit Dominus.LXX : (Matt. xxin).
Post Dominumambulabo: sicut leo rugiel: quia ipse (Vers. 12.) Circumdedil me in negationesua [Vulg.
rugiel, et formidabunt filii aquarum, a et volabunt abesl SMO] Epliraim : et in dolo domus hrael: Judas
quasi avisex /Egypto, et quasi columbade terra As- autem testis descenditcum Deo et cum sanclis fidelis.
syriorum : el collocaboeos in domibus suis, dicit Do- LXX: Circumdedit me in mendacio Ephraim: el in
minus. Douiinoprospera pollicente, populus conver- impielale domus hrael et Juda: nunc cognoviteos
tetur ad eum : et ambulabit post Dominum; qttia Do- Deus: etpopulus sanctus vocabiturDei. Tradunt He-
minus rugietquasi leo. Dequo el Amospropheta com- braei hujuscemodi fabulam: In exitu Israel ex ./Egy-
memorat: Dominus de Sion rugiel, et de Jerusalem pto, quando ex alia parte mons, ex alia Rubrum
dabilvocemsuam (Amosi, 2). Rugiet b aulem quau- mare, el ex alia Pharaonis cingebat exercitus , et
do dicit: sicul Adama, ponam te ut Seboim. Cumque inclusus populus tenebatur, caeleris tribubus despe-
ille rugieril, tuncformidabunt (ilii maris, sive aqua- C ranlibus salutem, et atit rcveili in /Egyptum , aut
rum, ut LXX transtulerunl. Elenim verbum MAIM bellare cupientibus, solus Juda ftdeliter iugressus
(D'D),quodper tres lilteras scribilur MEM,JOD,MEM : est mare, unde et regnum meruit accipere, et hoc
si Iegalur MAIM , aquas significat: si MEJAM,de mari esse quod nunc dicalur: Judas tesiis sermonum Dei,
intelligitur. HaccHebrrci ad adventum Christi refe- et astipulator ac vindex descendit cum Deo in mare,
runt, quem sperant esse venturum. Nos jam trans- et inler sancios fuit fidelissimus, ul verbis jtibentis
acta convincimus; quia et de jEgypto, et de Assy- crederet Dei. Hocilli dicuut. Nos oceptseexplanalio-
riis, hoc est, ab Oriente el Occidente, et ab Aqui- nis sequamurordinem, quod circumdederit Epliraim
lone et a Meridie venerunt, et quolidie veniunt qui regia tribus et domus Israel, populus qui tribui re-
discumbant cura Abrahara , Isaac et Jacob (Malt. giae serviebat, et circumdcderit eum in negationc
vm). Filios autem maris , sive aquarum , eos pos- sive mendacio, dum Dominum negant, et idola con-
sumus appellare , qui sagena Domini comprehensi fitentur. Judas autem, boc est, duae tribus, quac
sunt, et abstracti de mari bujus sseculi (Matt. xm, habebant Templum , Legem , Prophelas, et serva-
47). Cumque capti fuerint de mortead vilani, collo- bant prsecepla 133 legalia, eranttestes, gradicn-
cabunlur iu doroibus suis: qusc horrea vocat Evan- lesquecum Deo etcum sanctis fideles. Sanctospos-
gelium (Matt. xm), in quibus electa et a paleis se- lD sumus dicere vel angelos, vel patriarchas ac pro-
parata frumenta condunfur. Nalura leonum esse phetas, et caeteros qui Dei impeiio serviebanl. Ad
dicitur: ulcuminfremuerint et rugierint, omnia ani- comparalionem enim illius temporis quo haec dice-
roanlia contremiscant, elfixo gradu se movere non bantur, aberrante penitus Ephraim, et deceptoin
possint: tantus pavor est et tanla formido. ltaque et idolortim cultu Israel, solus Juda remanserat, qui
Dominus cum instar leonis rugierit, el intonuerit, ac in Dei cultu et teslimoniis versarelur, et posseldc-
dederitvocem suam.cunctae aves etuniversavolatilia scendere cum eo, sive foriis esse cum forte : RAO
perltorrescent: et ibunt ad nidos, id est, ad domos (--)) enim et descensionemet fortiludinem significat:
suas in quibus Dominus haMtabit cum eis. Dicamus pro quo Aquila translulit d iTuzpureiuv. Juxta uvu-
et aliier: Cum verus leo infremuerit, falsus leo qui yuyr)v circumdant haeretici Dominum in mendacio,
a Pro reliquo versiculi contextu Palat. mss. ba- c Martian. retinuit fatsis: lametsi erroris mani-
bent Cmterasimiliter: eadem nempe utrobique sunt. festi Victorius pridem admonuisset.
b Victor. ex Florenlinis qualuor codd. Bugit au- d Sic hahcnt rectissime cum Viciorii edilione Pal.
teni quando dicit, skttt Adama ponam te,et ut Scboim. mss. imxpurstw, tametsi nonniliil corrupte scribant
933 g. KUSBBII HIBRONYMI 934
inimo in negalione. Quidquid enim loquunliir, ne- A ter simulasse videatnr, ea saplentia quae desiruiitir
gailp, iinmo mendaciuro est: et circumdant eum In a Oeo, qtiam et Aposlolus praecipil decliuandam ,
do|n, give in impielate domns lsrael; dumuniversa dicens : Videte, ne quis vos deprmdetur per philoso-
quiB siroulatit, artifici sermone compoiiunt, et im- phiam et inanem seductionem, secundum traditionem
pietatem loquunlur eontra Dominum. Judas autem, hominum, secundum elementa mundi (Colots. 11, 8).
hitc esl, vir ecclesiaslictis, non superbit, non infla- Sed et oleum fert in /Egyplum, sive mercatur jEgyptl
tur tiimore haeretico, sed huniiliatur cum Deo, et sapienliam, Eeclesiaslicis cupiens miscere dogma-
cum sanctorum choro fidelis est et robtistus : dum libus oleum unctionis, quo ungebanlur prophetae
sedificat domum suam super pelram, quacnulla tero- ac saeerdotes, qus ungebanlur et reges. Hoc blenm
pesiaie quatialur (Matt.). LXXmulto aljter transtu- habent et sancti, de quibus d.citur : Filii tui sicut
lerunt; qttot) el Epliraim et demus Israel el Judas novellceolivarum in cireuitu mensmtum (Ps. cxxvn,
circurodederinl Deum in mendacio et in impietate, 4). Et bona oliva in qua oleaster noster insertus est.
et lanlae clenieniitc sit Deus ut non ab eis abscindat Quamvis aulem conentur haeretici veritati miscere
spem saltnig; sed cognoscat illos.et paraitissit vo- mendacium, cleum aquis et caeteris humentibus al-
care populum sanctum et populum Dei, qui ntitic que liquentibus rebus non potest copulari. Semper
impielaie perversus esi. Juxta tropologiam quoque, B I verilas snpra est, deorsumque mendacium. 135
velle Peum et baerelicos salvari, et eeclesiasticos Omnes aliae speeiet, id est, hsereses, quae non ha-
peccaiores, el omncs suo vocabulo nuncupari. Qui bent, ut diximus, oleum veritalis, possunt sibi mis-
antem vare sanetus est, non circumdat Denm in ceri, et de pluribus unum efflei corpus. Sed harum
mendacio, sed in veritaie, Psalmista dicente : Po- oleum quod defertur in jEgyptum, et de terra
tens es, Domine; et veritas tua in circuitu tuo (Psal. saneta ad Pharaonis regna descendil, detestatur
LXXXVHI, 9). propheta, dicens : Oleum peecalorit non impinguet
(Cap. XH, TVVers. 1.) Ephraim paseit ventum, et caput meum (Pt. cxi, 5).
sequitur mstum : tota die mendacium el vattilatem (Vers. 2,3 elseqq.) Judictum ergo Domini [Al. Dei]
multiplicat: el fmdm cum Assyriis iniil: et oleum in cum Juda : et visitatio super Jaeob : juxta vias ejus,
/Egyptum ferebat. LXX : Ephraim autem pessimut eljuxla adinventiones ejus reddet [Al. reddere] ei. In
spiritus, prosecutus est oestum: tata die inaniq et vana ulero tupplantavit fratrem suum : el in fortitudine sua
multiplicavit, et tesiamentum cum Assyriis pepigit, e(1 directut est cum angelo, et invaluil ed angelum, et
oleuni in Mgypto mercabatur. Sacra narpat historia, eonfariatus $st: flevii, et rogavit eum, in Beihet invc-
Manalien regem Israel, pace facu eum Assur, ab nit eum, el ibi locitlus ett nobitcum, et Dominus Deus
jEgyptiis ausilium poslulasse (IV Beg, xv), 134 et' C exercituum, Dominus memoriate ejus, el tu ad Deum
hoc esfqiiod nnnc dicitur, Ephraim paeeere ventos, luum converlerit: mitericordiam et judicium custodi,
id est, spe vana se decipere, sequiqua * mtvauvu, et ipera in Dee tuo temper. LXX : Et judicium Do-
boc esl, cEstum,et ire ad Mcridiem, nihilpe aliiidI mino (Al. Damini] cum Juda, ut uleiscatur Jacob,
agere lota die nisi sjbi illudere. Et dum huc illuo- juxla vias ejut, et juxta adinventionesejus reddel ei.
que discurrat, vasiitaiem eieversioncm suisurbibus i ln utera supplantavit fratrem suum et in labore suo
praeparare. Annon est vastitas atque mendaciutn ,, pmvaluil Deo, el canfartatut esl cum angelo, et po-
pepigissp fpedus cum Assyriis, et nlenrn tnlisse in1 luit: fleverunt et deprecati sunt me: in donw uy inue-
jEgyptum? trvvw§oxi*&;a parle totum, quod videli- nerunt me, el ibi dictum est ad eos: Dominus uutem
cct liiunera yEgypliis miserit. Licet quidam arbitren- Deut omnipoien»erit memoriale ejus, et tu in Dto tuo
turquod nequaquam in jEgyplo oleum gignitqr; sed1 converteris, m'mricordiam et judieium fvttodi: et ap-
pretiosissimum missum esse ab Epbrairo , cujus1 propinqm Deo luq temper, Ephraiui semel paseente
lerra Samaria olei fertilissjma esi, Porro secundum! yeptot, et sequenie mendacium, qui jn tantam ve-
tropplogiam pmnes hapreiici pessjmo.daemonumspiritpI nit nmemiam, ul inler dnas genles adversarias du-
conlinentui-, de qno et ip Apostolo scripium est j1 bius fluctuaret, faeiens pacem eum Assyriis, et
Adversusgpiriluatia nequilimin cwlestibus(Epltes. vi,, D olemn PQrlans ip jflgyplum, pune piibi omne judi-
10). Et jmmundus spiriius cum exierit ab liomine, ets cium est cum Juda, ei visiiaiio super Jacob. Visiia-
reqqjem pqn inveueril, septetn alios spiritus ne- tionem aulem vocat fliigell» atqne supplicia, utqui
quioros se sibi cnpulnt, et ad pristinam reverlifur: Ephraim reddidit, quod merebaiur, Judpa quoque,
domum (Lw. xu). Spirilu igitnr pessimo sequunturr qui de Jacpb ortus e«l semine, reddat juxia vias et
xavtrtava,id est, ariditatem, sive ventum urentem, qtiij jpxta pdinventiones suas , quj non tanUiro fortuilo
conirarius floiibtis est, et germinantia euncla dis-. errore deceptps est, $i humana cpncidit fragililate;
perdit, tota die innroa vacuaque seciatur, nec pro-,T sed inquisivit et adinvenit in quibus peccaret et rpn-
prio errore conleutus est, sed muitos diseipnlos,, ret. Exponit autem quanta bona Jiulas, hnc est, Ja-
immo comiies suce vanitaiis errorisque muUiplieat. cob acceperil, et in patre filius pt>roiiia(ur, veteris-
Fuedus quoque facit cnm Assyriis, quorum princeps5 qne recordatur historise, ut et Dei misericordia crga
est sensus masrnus, ul ausecumque finxerit, sapien- Jacob, et illius contra Dominum duritia cognosca-
eirixpuTttaov: Marlian. relinuit vitiosnro JttiK/>«vu«.
* Uims Palalip, x«0>«, quotl idem sonat. El paulo post, J!( non est; al., Aut non est vaslttas, ele.
925 COMMENTARIOHUM IN OSEE LIB. III. CAP. XII. 926
tur. Dum idlmc esset in utero Rebeccae, supplania' A hoc dixisse sufflciat, scd Dci cerva maiidala, fac in
vit fralrem suum Esau (Gen, xxv), non uiique forii- alios misericordiam, ut et ipse roisericordiam con-
ludine propria, qui seniire non poterat; sed mjseri- sequaris. Jndicium verum judica, ut in quo judica-
cordia Dei, qui cognoscit et diligit eos, quos prae- veris, judicetur de ie. Etspera in Dco tuo seroper,
deslinavit, 136^'"on solum in utero supplantavit sive appropinqua Deo tno jugiter, ut omni leropore
fr.itrem suum; sed in fortitudine quoque directus est in virtute proficiens, appropinques ,Deoluo,
cum apgelo, quando ad torreniem Jacob adrersum (Vers. 7, 8.) Chatiaan in manu ejus slalera dolosa,
angelum toia nocie pugnavit (Gen, xxxn). Et quia culumniam dilexit, el dixit Ephraim : Venmtamen
direclus est cum angelo, propierea evdvrurov [Al, dives effectus sum, inveni idolum mihi, omnes tqbores
SUMTOTOV], qnod Hebraice dicilur ISAR("W>), boc mei noji invenwit mihi iniciuitatem quam peccavi.
est, dirigentis, sive directi, noiiien accepit. Et inva- LXX : Chanaan in manu ejus statera iniquitalis, op-
tuit, inquii, adversumangelum; et ejus bcnedictione primere per polcntiam dilexil: et dixit Ephraim:
quem vicerat, conforiatns est, Flevit quoque, e( ro- Verumtamen dives effectus sum : inveni requiem mihi,
gavit eum, id esf, angelum, dicens : Non te dimiilam, omneslabores ejus non invenientur e\, propler iniqui-
nisi mihi benedixeris(Ibid., vers, 26). Cumquepalris tates in quibus peccavit.Monueral Judam ul conver-
matrisque consilio in Mesopotamiam fpgcrel, inve- B teretur ad Doniinum Denm suum, el misericordiaro
ni{ eumdem angelttm in Betbel, qui lociiftis est ad seryaret atque judicium, et sperare.t in Domino scro-
eum, loculus esf nobiscum, id est, ju paire locutus per, sive appropinquaret ei jngiter- Nunc ad
ct filjis est, et jji Jacob dilexit et Judam : ex quo Ephraini, hoc est, ad decero tribus serino converti-
lempore usque ad praesens, nominis ejns quod illi tur, qiteni vocalChanaan, juxla illud quod loquitur
ab Angelo et a Deo impositum est, memoria perse- Daniel ad presbylerum, qui utique eral de semine
verat. Cum hajc se habeant ila , et tn, o Juda, inii- Juda : Scmen Cltanaan, et non Juda, species tlecepit
lare parentem (unm, plora et roga Dominum exer- le (Dan. xui, 56), Et in Ezecbicl ad Jerusalem di-
cituiim, et ad eum converiere. Custodi et misericor- clum legimus : Pater luus Amorrhmus, el mater tua
diam et judicium, et ciim utiumque feceris, spera Ceilima(Ezech. xvi, o). Et in Isaia diciUir ad triburo
in Deo luq semper, bonis operibus ad roajora pr<fi- Juda : Audite verbum Domini, principes Sodomorum:
ciens. PrQ eo qnod in Hebraico habet, flevil et roga- percipite auribus lcgem Domini noslri, populus Go-
vil epm : in Belhet ipxenit eum, et ibi tocutus est no? morrhm (hai. i, 10). In Zacharisc quoque exiremo
bhcum, lcginius in ediiione Vulgata : fteverunt et vcrsictilo legintiis : Et non erit Cliananmus ullra in
rogaverunl me, in domo wvinvenerunt me, et ibi dic- domo Domini [Al. De ciwifafe](Zach. xiv, 21). Dicit
tum est ad eos; £>vinterpretaiur tlolor. Si qiiis igitur C autem Chanaan, boc est, Ephrairo, habere in uianu
flet, et agit pceniientiam, et Dominum deprccatur, sua slaterain dolosam, sive iniqtiam, jubcnfe Scrip-
invenjct eum in dolore cordis sui, et cinn euro in- lura, /Equa sinl libi pondera (Levit. xix) ; et non
vocaverit, si|)i audiet respondenlem. Possurous Ju- soltint habete slalcram iniquam ac dolosam ; sed
dam Ecclesiasiicum virum intelligere, qui a Domino diligere calumniam, et opprimere bomines per 138
corripitur, quod non sit prislinorum in se beneficio- potentiam. Et ne putaremus Chauaan alium queni-
rum ejus roemor, sed qnoiidie peccatis peccata con- piam seniicndum, ponit manifesiiiis qui sit isle Cha-
societ, et exponitquse sint ipsa beneficia : Cum tc, naan. Dixil Ephrairo : Verumtamen dives effeclus
inquit, nascentem in fide Ecclesia parturiret, sup- sitm; et est sensus : Non refert unde possideam,
planlasti Judacum sive genlilem fralrem tnum, et dummodo possidcain. Hoc morbo laboranl plurimi,
ejus accepisti primogenita, et in fortitudine lua di- de quibns scriplum est : Divitim congregutm inique
rectus es cum angelo, vel vincens adversarias forti- evomeniur (Job xx, 15) : Redemplioenim animm vai,
tudines, vel roboratus benedictionibus angeli, qui proprim divilim (Prov. xin, 8). Unde praecipilur, ut
ipseest Deus, et invaluisti per figuram contra apge- faciamus nobis arnicos de iniquo mammona, qui nos
lnm, ut invalesceres conlra lipmjnes, el conforlaius possint recipere in aelerna labernactila (Luc. xvi),
es. Cumque esses victoriam consecutus, flevisii, et P Ephraim auiem qui gloriatur et dicit: Verumtamen
rogasli angclum Domini, et peccatorum velerum re- dives effeclus sum, inveni idolum milii, sive uvafeli;,
cordatus, invenisti eum in Beihel, hoc esi, in domo hoc est, AVEN(px), quod non prositpossidenti, cas-
Dei, quaeestEcclesia, 137 s've m domo wv,doloris et so labore sudavit. Sicut autem gulosi et luxuriosi
lacrymarum el pcenitentiae. Et ut sciremus qujs esset venter deus est, iia et avarus adoral auri idolum,
iste Judas, ibi, inquit, Joculus est nobiscum, hoc est, et dicit in corde suo : iuveni quod quaerebam : sed
nobis Christianis, et ex eo lempore usque in prse- audiet: Siulte, hac nocte rapietur anima lua a te :
sentem diero, Chrisii censemur nomine, et ipso di- qum autem prmparasli, cujus eritnl (Luc. xu, 20)?
rigenie corrigimur. 0 iiaque, vir Ecclesias;ice, qui Cumque semel oculos ejus diviiiarum, non dicam
appellaris Judas, et conlilens, converiere quolidie fulgor, sed ccciias occuparit, loquilur: Omnes la-
per pcenitentiam ad Dominum ttinro, etsi forle pec- bores mei non invenient iniqttiiaiem meam, in tjua
caveris, imitare prophetani dicentem : Laboravi in peccavi. Et esf sensus : quidquid peccavero, si lia-
gemitu meo, tavabo per singulas noctes leclum meum, bnero divitias ab bis, qui meo indigent auxilio, milii
lacrymis meis stratum meitm rigabo (Ps. vt, 7). Nec nonpoteril inipulari, secundum illud quod scripltim
927 S. EISEBU HIERONYMI 928
est|: Et qui iniqua gerit, benedicilur(Pt. IX): Divitum Aj latione et angustiis, et imminenle captivitate, si ta-
enim amici multi. Unde et ad haereticos hoc ipsum men feceris
quae proecepi. Ego enim sum qui per
referlur. Chanaan quippe inlerpretari potest, quasi omnes prophelas et varia genera visionum assimila-
moventes. Et nola quod dixerit, quasi moventes [Al. tus sum hominibus, et te ad pcenitentiam provoca-
moventis], non movenles. Movenies sunt, eos quos vi. An non est humanae similitudinis, quando Moy-
deceperint, quasi moventes, illos quos tentaverint. ses in allum extollens manus orat, ul Jesus vincat
Sed quia fundaii sunl super pelram (Matth. vn), Amalec (Exod. xvn), et crucis in eo sacramenta
nullo possunt turbine concuti, nec pedum suorum monslrenlur ? Nonne in manibtts propbetarum assi-
mutare vestigium. In istiusroodi Chanaan manu, hoc milatur 140 Deus, quando Jonas tribus diebus ac
est, operibus, statera dolosa est et iniqua ; quidquid nociibus in profundo esi, ut Dominum significet die
enim haereticus loquitur, Dei justitiam non habet, tertia ab infcris resurgenlem ? Multiplicatas autera
ct plenum est doli et fraudium ; unde et calumniam visiones in omnibus prophetis legimus, quando
diligunt, dum deprimunt innocentes, sive opprimunt b Ezechiel Dominumcernit in aurigse modum seden-
eos per potentiam. Opprimitur pauper ecclesiasticus tem super Cherubim (Ezech. xvn). Et lsaias, Vidi,
verbositate et argutiis haereticorum, qui postquam inquit, Dominumsedentem super thronum excelsum
aliquos deceperint, solent dicere: Divites facli su- B J etetevalum, et duo Seraphim in circuilu ejus claman-
rous, babemus plurimam multitudinem ; discipulo- tia ad invicem, sahctus, sanctus , tanctus Dominus
rum turba nos sequitur ; invenimus idolum vel re- Deut Sabaoth (Itai. vi, 1, 2). Et Abacuc stabat in
frigerium nobis. Idcirco enim vel maxime baereses specula [Al. spelunca] sua, ut cornua videret in ma-
componuntur, ut devorent domos viduarum, quse nibus Salvatoris, in quibus abscondiia est forliludo
semper discunt, et numquam ad scientiara perve- ejus (Abac. m). Unde et Psalmista conclamat: Au-
niunt 139 verilatis (II Ttm. m). Et pulchre, iniiaii, diam quid loquatur in me Dominut Deus (Ps. LXXXIV,
ait, idolum mihi. Omnia enim haereticorum figmenia 9). Ut aulem sciamus omnem propheiiam in Scri-
idola sunt et simulacra gentilium : nec multum dif- pluris sanclis appellari visionem : Et omnis, inquit,
ferttnt in impielate, licet in nomine discrepare vi- populus videbat vocem Domini (Exod. xxvm, 18) :
deantur. Solentque dicere, quidquid fecero, quid- unde et prophetse ante dicebantur videnles. Ad eos
quid egero, inihi non poterit imputari: habeo enini quoquc qui ab hacreticis seducti sunt, dicitur ut re-
divitias roeas, argumenta philosophoruro, habeo po- vertantur ad Dominum, qui mavult pcenitentiam
puli multitudinem, quam qui aspexerit, me peccare peccatoris, quam morlem (Ezech. xviu) : ipsum
non arbitrabitur. enim esse qui eos eduxerit de terra jEgypti, id est,
(Vers. 9 et 10.) Et ego DominusDeus tuus a qui C I de lenebris et errore gentilium. Et ne forsitan pec-
eduxi te de terra JEgypti, adhuc sedere le faciam in cali memores tardius revertantur : adhuc, inquit,
tabernaculis sicut in diebus festivilatis, el locutus sum sedere vos faciam in tabernaculis, sicut in diebus
super prophetas, et ego visionem mulliplicavi, el in fesliviiatis : ut quod facit baplisma, hoc faciat pceni-
manu prophelarum assimilatus tum. LXX : Ecjo au- tentia, et habitent in labernaculis Salvatcris, hoc
lem Dominus Deus luus eduxi te de terra /Egypti: est, in Ecclesiis, de quibus dicitur : Plantati in do-
adhuc habitare te faciam in tabernaculis, sicul in die- mq jDomtni, in alriis domus Dei nostri florebunt
bus solemnitatis, el loquar ad prophetas, et ego visiones (Ps. xci, 14).Et ne pulent. hasresiarchas etprin-
mulliplicavi, et in manibus prophetarum assimilalus cipes erroris sui, Dei locutos spiritu : Ego sum,
sum. Tu quidem tanta peccasti, ut lsetareris in sce- inquit, qui locutus siim ad prophelas, et non ad ma-
lere, et mullitudinem peccatorum putares esse divi- gislros vestros : et ego visiones multiplicavi, el in
tias, et diceres : Dives effecius sum, inveni idolum manu prophetarum meorum qui sunt in Ecclesia
mihi: omnes labores mei peccata mea invenire non constituti, assimilalus sum.
poterunt. Ego aulem Dominus Deus tuus qui te (Vers. 11.) Si Galaad idolum, ergo [Al. lamen]
eduxi de lerra /Egypti (Exod. v), quando serviebas frustra erant in Galgal bobusimmolantes ; nam et at-
Pharaoni, et aedificabasde luto et paleis civitates, D ' taria eorum quasi acervi super sulcos agri. LXX : Si
adliuc tribuo libi locum pcenilentiae, et magniludine non Galaad est, ergo falsi eranl in Galgala principes
promissorum borlor, ut ad me redeas, adhuc enim immolantes, et altaria eorumquasi tesludines super
sederc (e faciam in tabernaculis sicut in diebus fes- desertum ayri. Pro eo quod nos transtulimus, bobus,
tivitalis. Diem festivitalis, Scenopegiam vocat, sepli- qui Hebraice appellanlur SURIM(D'~i1l"), LXX
mo mense, quintadecima die mensis, quando de interpretati sunt, principes, qui vocantur SARIU
^Egyplo egressi sunt filii Israel. Sicut, inquit, in eo (Q'~itt?) , verbi simililudiiie alque ambiguitatc
tempore le de jEgyplo liberavi, et habitasti in ta- decepti. Rursum ubi nos posuirous , acervos ,
bernaculis ad terraui sanctam, et ad locum templi 141 qui Hebraice appellaniur GALLIM (ubi) el pro-
ire festinans : sic etiam nunc educam te de tribu- prie c QZvu;significant, lioc cst, ex areua tumulos
a Verba, quieduxi te, Hebr. et Vulgata editio pe- Benedictina editione pervertebat.
nitus nesciunt. Legunt vero, Ego DominusDeus tuus ° Aut si mavis 6iva;, quamquam mss. flefva?
ex terra Mgypti. etc. praeferunt : male enim Martiau. Qtvu;. Consule
b Delevimtis >n, praepositionem, qtiae sensum in Commen. Ezecuiel. XLVII,8, et infra iu Joel m, i.
929 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. III. CAP. XII. 930
congregalos, o,ui maxime in deserlo, el in liltoribus A / rare : quod staiim solvit, qni supra de Jacob le-
llante venlo, vel augeutur , vel minuunlur, LXX gisse se meminit: In ulero supplantavitfralrem suum,
transtu!erunt,tesfudi'nes(x£Aava<;):proquibus a Sym- et in fortitudine suadireclus estcum angelo, et invaluit
machus, acervos lapidum, interpretatus est: Theo- ad angelum, et confortatus est: flevit et rogavit eum,
dolio colles.Et revera si Blva;respicias, habent simi- inBethel inveniteum, et ibi locutus est nobiscum. Iste
liludinem magnarum testudinum in deserlo agro, igitur Jacob non fruslra ab angelo confortatus est;
vel in ripis atque littoribus paululum humo eminen- sed quia tola nocte pugnavit, et vicit adversarium,
lium. Quod ergo dicit, hoc est, si in Galaad, de qua ut ex hoc fralrem disceret non timere, cujus metu
scriptum est: Galaad civitas operantium idolum, sup- in Syriam fugeret ad Laban avunculum suum (Gen.
plantata sanguine, falsi sunt dii et perversa religio, xxvn), et servivil in uxore Rachel septem annis, et
et est trans Jordanem ubi duse tribus habitanl, Ru- pro Lia oves soceri Laban, eodem annorum spatio
ben et Gad, et dimidia tribus Manasse, ergo et Gal- cuslodivit. Et quia semel Jaeob dixerat Israel, pa-
gal de qua in hoc eodem propheta legimus : Omnis trem filiosque conjungit, et sequenlis recordatHr
malitia eoruminGalgala, qum est post tergum Belha- historiae, quando in propheta Moyse eduxit Domi-
ven; quicumqueidola colunt, non boves diis immo- nus Israel de jEgypto, et duodecim tribus, quse ge-
lant, sed bobus olferunt sacrificia, imitantes errorem B ] neratse sunlde Israel, propheta educente, servalae
Samarise. Eo enim tempore quo baec prophetaban- sunt. Non errabit qui supplantatorem Jacob , et
tnr, Galaad in regno decem (ribuum erat; et Galgal Israel videntem Deum, in lypo Domini dixeritprse-
sub imperio duarum Iribuum, quse appellabantur cessisse, ct Rachel primum sterilem alque formo-
Juda. Ergo et deccm tribus et duse pari idololatriae sam, quam plurimum dilexit Jacob, significare Ec-
errore deceptae sunt, el altaria eorum sicut acervi clesiam : Liam autein, lippienlibus oculis atque feto-
et tumuli de lapidibus congregati, sive de arenis. sam, Synagogse sacramenta monsirare, et quod ipse
Cumque et illi et hi in captivitalem fuerint abducti, credentium populum eduxerit de 143 lenebris hu-
arsc quondam eorum absque cultoribus tesfudinum jus sseculi, et ad dulcissima Jordanis, id esl, ba-
vel tumulorum habebunt simililudinem. Quia vero ptismi fluenta pervenerit.
Galaad interpretatur, translatio lestimonii,el Galgal,' (Vers. ii.) Ad iracundiam me provocavit Ephraim
volulabrnm, hoc dicere possumus, quod principes in amaritudinibus suis, et sanguisejus super eumve-
haereticorumtestimonia veritatis transferant iti men- niet, et opprobrium illius restituet ei Dominus suus.
dacium, et quidquid colunt, idolum sit, et sacrificia h LXX simililer.Cum ergo Epbraim tanta prsc.stlterim,
eorum habeanl simililudinem, vel acervorum de la- ut nudum et exsulem et solum, divitem doroinum-
pidibus congregatorum, vel lesludinum. Quomodo C ( que reducerem, et multorum filiorum parenlem, de-
enim Bive;[Al. Getvat],et accrvi hinc atque illinc de seruit me Epbraim, immo ad iracundiam provoca-
lapidibus et sabulo congreganlur : ita et hseretici de vit: et amariiudine sua amarum fecil esse quidulcis
sapienlia sseculariet argutiis hominum, fraude atque sum. Unde sanguis ejus super eum veniet, id est,
mendacio simulacra componunt. Et curo hoc fece- ipse erit causa mortis suce, secundum id quod Da-
rint, lardis gressibus in uno movenlur loco, el lo- vid loquilur ad eum, qui Saulis nuntiavit interitum,
tum orbem occupare 142 non possunt. Testudo et a se regem Israel csesus esse memorabal: Sanguis
tardigrada et onerala, immo oppressa pondere suo, tuus super caput tuum (II Reg. i, 16). Non mea sen-
non lam ambulat quam movetur, hsereticorum gra- tentia, sed Saulis [Al. pro Saulis] sanguine tuus san-
vissima peccata signiflcans, qui suis in ccenoet vo- guis effundetur. Quodque sequitur : Et opprobrium
lutabro luli erroribus immoiant, adorantes opera ejus restituel ei Dominus, illi sensui congruit quem
roanuum suarum, el instar boum cuncta pro terie- Nathan loquitur ad David : Quia blasphemarefecisti
nis frugibus laboranles. inimicos nomenDomini, propter hanc rem (IReg.xit),
(Vers. 12 et 15.) Fugit Jacob in regionem Syrim, hoc est, propter hoc peccatum quo interfecisti
et serriutt Israel m uxore, et in uxore servavit.lnpro- Uriam, ipsa blasphemia atque opprebrium, quo per
pheta autem eduxit Dominus lsrael de JEgypto, et D I te Dominus blasphematus est.vertelur in caputtuum.
in propheta servatus est. LXX : El recessit Jacob in Semper hserelici ad iracundiam provocant clemcn-
campum[Al.cantpos]Syrim,et servivitlsrael inuxore, lem Dominum, et eum qui mavultpoenitentiam pec-
et in uxore custodivit,et in propheta eduxil Dominus catoris, quam mortem, duritia cordis sui punire
Israel de /Egypto, et tn propheta servatus est. Vide- compellunt, et sanguis eorum, quo et suum et mul-
tur absque ratione et ordine propbetali post idolum torum effuderunt sanguinem , veniet super capct
Galaad et Galgal et altaria acervis lapidum similia, eorum, el opprobria quibus Dominum blasphema-
subilo bistoriam Geneseos de Jacob voluisse nar- verunt, restituet eis Dominus suus, non quod eorum
aExuno Palat.ms.qui habet, proquibus Spmmachusi babet codex hexaplaris Barberiniusa Montfauconio
acervosinterpretatus est, acervos lapidum, fheodotio, laudatus, ubi Theodotio ranas, Aquila vulpes dicun-
ctc, facile conjicias nomen excidisse Aquilae,quodi lur transtulisse. Sed Ezechielis XLVH,8, versum ab
ita fortasse supplendum est, Symmachus,acervos, Aquila 6iva; nihil est dubium.
Aquila acervos tapidum, etc. Concinit fere et Palat. b Addidimus hic quoque ex mss. verba, LXX si-
alter, qui post Syromachi nomen inane resfituendae militer: quae in Vulgatis libris desiderabanlur.
Icctioni spatium reliquit. Quamquam secus mullo
051 S. EUSEBH HlERONYMl 0Si
Dominus sit, sed qula quondam Dominus eorumfuil.:. A vadei] infelicem populum; etdeliquit[A/.delinquet|
(Cap. XIII.—Vcrs. 1, 2.) LoquenteEphraim horrorr 145in idolls.quaedesuo cordeconfinxil, etmorluus
invasil Israel el deliquit in Baal, et mortuusest, et nunc
c est cum populo quem seduxit. Et non sufficit cor-
addiderunt ad peccandum: feceruntque sibi conflalile e ruisse, nisi lingtiam quam ad canendum Deum ac-
de argenlo suo quasi thnilitudinem idolorum: facturaa eeperat, veriai in imagines idolorum, et artifici elo-
artificum tolumest, hit ipsi dicunt: immotale homines, i, quio simile veritaii dogma componat, quod nibil est
' vitulotadorantet. LXX : Juxta verbum
Ephraim justi- aliud, nisi cxcogitatio pravitalis humause. Prseci-
ficationet accepitipse in Israet, et posuit ad [Al.abs-;- piuntque discipulis suis, ut et ipsi immolent bomi-
que ttd] Baal, et mortuus esl, et nunc apposuit ut pec- :- nes, lioc est, furenlitr de Ecclesia Dei, et introdu-
caret, et fecerunt sibi confrcilile» ex auro et argento 0 cant ad haereticos, ei occidant quos deceperint;
tuo, tecundum imaginem 144 idolorum, opera arli-- Quodqoe sequitur, Vituli enim defecertmt, tiunc ha-
ficum complela; his ipii dxcunt,immolate\homines,vi- bet sensum : Nolite quacrere quos seducatis de geit-
tuli enim defecerunl. Pro eo qnod LXX interprelalii tibus, quivocantur britta animalia ; sed eos rapile,
sunt, immotate Itomines, vituli enim defecerunl; el1 eos immolaie , qui in Ecclesia constituti, Chrisii
nos vertimus, immolate hominet, vitulos adorantes,, ccnseiiiiir nomiiie, et liomines appeliantur c.
Symmacltus interprelatus esi, immolate, hominesvi-- B ] (Vers. 3. ) Idcirco erunt quasi nubes matutina ,
tulos adorenl; ut sit sensus : Immolate, hoc esl, sa- et sicut.rot matutinus pertransiens [Vulg. pr<E/ert'ensJ,
crilicate idolis, ei hucusque distinciio seqitatur : ra-- sicuf pulvis turbiue raptus ex area, et ticul fumus de
tionale animal, homines, adorent vitulos, muta ani- fnmario. LXX similiter : hoc solum quod in uliimo
mantia. Loquente ergo Ephraim, id est, Jeruboami est iuimutantes : et sicut vapor de locuttit, sive de
filio Nabath de tribu Ephraim, borror invasil tsrael,, lacrymis,quia in plerisque codicibns«ht/)i8<av, in aliis
id esi, decem tribus. Pro horrore qui Hebraice dici-• Saxpvtavposilum reperimus. Quia, inquii,d liomines
tur RATBATH (nm), quem Symmachtis et Tlieodo- pro vitulis immoiaverunl, et adoraveruut vitulos :
tio tremoremintcrpreiati sunt; nescio quid volentes,, idcirco eruul quasi nubes roatutina, et sicut ros
Bmaiiip.xru,id est, justificationes, LXX translule- mane pertransiens, sicut pulvis turbine raptus ex
rnnt. Et tantus Israelem borror invasit, utb delin- area, et sicut fnmus de fumario. Quaeomnia viden-
queret el otfenderel Deum in Baal et moreretur per- tnr ad tempui et subito dilabunlur, juxta illud quod
dens eum qui dicit : Ego sum vita (Joan. xiv, 6). dixerat : Trantire fecit Samaria regem suum quasi
Anima enim quae peccaverit, ipsa morietur (Ezecli. spumam super faciemaqum. Et iterum : Sicut mane
xvitt). Et Apostolus : Vidua, inquit, qum in deliciisi transit, perlransit rex [Ai, pertraniiet rex) Iirael. El
ett, vkens mortua est (I Tim. v, 6). Et non solumi C ( nubem quidem aui rorem transire velociier, el pul-
inortuus est in Baal, sed addidit peccata pcccatis,, veiem ex area, et fumum de fitoiario, nemo am-
ut cx argento quod Dominus dederat, idola labrica- bigit, juxia illud quod seriptum est : Sicut deficit
retnr, opera manuum ltominum. Quibus ipsi dicunt,, fumut, defieiant (Psal. LXVH,2). Quaerimus autem
id esi, sacerdoles et principes qui populum bona do- qttare LXX pro fumario, quod Tbeodotio translulit
cere debuerant : Immolate hominet, vitulos adoran- y.utzvodoyjr/( Edili legunt WMTVOSSXOV ), tocutlas in-
W : qnod quidem et in psalmis dicitur : Immotave- terpretali sunt ? Apud Hebraeoslocusla et fumarium,
runt filiossuos, et filias suas dmmoniis (Ps. cv, 57). iisdem scribitur lilteris ALEPH, RES,MTH, BE. Quod
Pro eo quod juxta Symmacbum el Theodotionem si legatur ARBI(rCnN), tocusla dicilur; si OROBBA [Al.
veriimus , adoranles ; Aquila lnterpreiaius est arobba], famarium : pro quo Aquila xurupur.rov,Synv
xarv.fikovvrt;,id est deosculantes. Qui enim adorani, machus forameninterpretati sunt. Calaraciaro auietn
solent deosculari manuiu suam : quod Job fecisse proprie vocat foramen in pariele fabricatum, per
se ncgat, dicens : Si osculalnssttm manum meam ap- quod furous 146 egrcdilur. Si quis auero conien-
vonensOri meo, et hoc mihi ad iniquittttem maximam tiosws et notens reeipere Hebraicam ventatem, lo-
repitietur (Job xxxi, 27, 28). Sin autetti Ut quidam eusfsesemwmquawierit, audtat Ephraim c fcrftw, id
volnnt, daemones loquuntur ad pofwrlura: Immolate D * csl, vopori sive avrceel «ptrtfai comparari: qui ita
komines,viluli enim Aefecertmt,ostendftur ingluvies teuuis de trre iocostae egredilur, ul non setnvialiir:
eoruin, qui sangtiine viciimarum alunlur, et holo- quodsi ectmttarto objecerit, quare non atiis, quae
caustorum fnmo : qued deflcientibus hostiis, ho- minora sunt, periturttm Epbrairo assirailaveril: ver-
mines sibi cupiant immolari, quorum non solnm bi graiia polici, qui otfcnia membra fctbet, caput,
interiiu ,'sed et cruore tarantuf. Loquentibus oculos, pedee, vent-em, ei csetera : queelicet oculis
autem hmreiicis, hnmo principibus hapretieorum, non videamus, tamen senstt intelligitM»; intaotum
Id est, Epbraim, btttror et tremdr ititash [At, m- trt os pulicis ac dentes non videntes o«elisf «orsibus
* Yoc-*,titauro .quaenequeiti Grssco reaommt,uno o Snbdunt continuo sensu mss. msiti,}uxut illud
Aldino codiee cxcepro , n-usiri mss. noft agnoscunt. prttphelkum,
' * escmmctemelectee.
Moxque pro completalegunt eonftata: esiqwe revera iidem rtnrs. hominetvitntot adoranles, pro vitu-
in Complutettst Gra*c« exemplari, <rit7«sYt»vf»ftsva.lis, immotitulit immotarunt, et wbranmt, etc.
b Mss. twstri et Yrctoritts ste legunt. Miirtiafraeus e Vertus btrtasse ms«. ATMUl; lameisi idero esl
Ctim Erasmo prselulit, derelinqueret. intellect-».
$$ COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. III. CAP. XIII. 081
senliamus. Respondendum est ei, quod ideo vapon Arerum Ar omnium penuria, ubi nullae aquae: ucdi liiu
locuslse, siveaurae tenuissiraae, periturorum gloria inanna n de ccelo, ct aqiinruiti fontes prodtixi de petia
d
comparata sit: quia locusta noxia est, ci sic inimica diirissima. Qui juxla iilud, quod alibi scriplum esl :
mortalibus, ut famem faciat, ct segelum culia popu- Incrassalus1 est, impinguatus, ditatatus, el recalcilrtwit
leiur : imanlum ut arbores quoque et vineas decor- t, dilectus (Deut. xxxn, 15): nunc qnoqtie comcderunt
lieel: quod plenius in Joel Piophela legimus (Joel et e saturati sunt, el elevaverunt cor suuni, et oblili
i et n). Et buic locustaeet nubi tnatutitiaeet rori et sunt 8 ejus , cujus beneficiorum raemores 'esse debe-
pulveri bsereiici comparanlur, de quibtis el in Epi- bant. 1 Neque cnim per tantam eremi vastitatero, ubi
slola Calbolicadicitur: Hi sunt nubes sine aquis (Ju- non r solum fruges et aibores vineaeque,sed nec herba
dm xu). Habent enim speciem prophetarum, ei nu- (quidem gigniiur, et null.e aqurc ardorem temperant
bittm aposiolicarnm, ad quas Dei verilas pervenil : 'solis,quadragittta annis poterat Isriel ad terram pcr-
sed non babenl aquas, id est, gratiam Spiritus sanc- vcnire ' Jordanis, nisi Dominus omnia prseslilissel.
ti, dicente Doroinoin Evangelio : Qui credit in me, HaoreticosI qu<que editxit Dominus de terra jEgypii,
(sicut dicit Scriptura) flumina de ventre ejus fluent de < domo servituiis, et de caniiiio feireo : qui priino
aqum vivm.Hoc autem , inquii, dixii de spiritu quem serviebanit regi Pliaraoni el dticibus ejus : praccepii-
acccpluri erant credentes in eum (Joan. vn, 38, 59). B < quc eis in Ecclcsia, ui aliunt nescirent Deum, nisi
De lacrymis aulem, qusc sermone Grafcoliabent oli- eum < qui crcator est omniuni, et novil salvare quos
quaro simililudincni locuslarum, Suxpvonxal «xpiStav, Ifecit. Ipse cognovil eos et pavit in terrasolitudini ;
niaiiifeslus error est, quibusdam pro locustis,lucry- ila I 148 ulpossint dicere : Dominuspascit me el ni-
mas seslimanlibus. ' mihi deerit: in loco putcnmibi me toitocavil : su-
hil
(Vers. i.) Ego autem Dominus Deus lutis a qui per \ aquam rcfectionis educavit me (Ps. xxn, I, 2).
eduxi te de terra /Egypli. Pro quo in LXX legitur: Deditque eis angeloruro pancm manna dc ccelo, quod
Ego aulem Dominut Dens lutts : firmans cmlum, et in /Egypio numquaro conicderani, et aipias de »e-
creanslerram : cujus manut creavit omnem militiam quenti eos petra. Petr.i autein juxta Apostolum Cln i-
coeli,et non oslendi ea tibi, ut ambularet postea ** El slus esl (I Cor. x) : qui comcdertinl et impleti suni,
ego eduxi te de terra jEgypti. Quaequoniam et in He- et cibos Domini uon tulerunt. Quibus idem Aposlo-
braico non habentur, et a nulJo verluntur Inteipre- ius loquitur : Jam saturati estis, et jam divites facii
tuin, in anliqua quoque editione LXX non leguittur, eslis : siite nobis regnalis, alque ulinam regnetis, nl el
obelo praeuotanda sunt : praesertim cum sensus eo- nosregnemus vobiscum(I Coc. iv, 8). ComedciUni
rum perspicuus sit. Uode ad reliqua franseamus, eniin in sanctis Scripluris panem qtii de coslo de-
cum his quae sequunliir 147 jungenles superiusBQ G scendil, et cum David dixerunt: Incerta et occnlta
capilulum. sapienlim lum manifestastimilii (Psal. L, 8). Iropleti-
(Vers. 5 et 6.) Ego autem DominusDeus luus b quii que et saiurati elevaverunt conlra Creaiorero cor
eduxi le de terra JEgypti,et Denm absqueme nescies:: suum : et alterum sibi fiuxeruni deum, quidquid bi-
el salvalornonest prmter me: ego cognovite in deserto,, berani el comederant, suis meriiis, non Dei miseri-
in terra solitudinis : juxta pascua sua adimpleti suiitl cordiae depulantes. Idcirco oblili sunt Dei, qui prac-
et tainraii sunt : et elevaveruntcor tuum el oblUisuntt ccperat eis, ut Legis verba religarenl inter oenlos
mei. LXX : Ego aulem Dominus Deus luus, et ego> el in manibus, atque in flmbriis palliorum, ne um-
eduxi te de lerra JEgypli : et Deumprmter me non co- quant obliviscerenliir Dei sui.
gnosces,et talvator non est absque me. Ego pascebam * (Vers.7,8.) Et ecjocero eit quasi temnn,sicul pardtts
te in sotitudine , in terra inhabitabili, secundum pas- »n via Assyriorum : occurram eis quasi ttrsa raptis
ctta sua : el repleti sttnl in salitrUate, el elevala mniM catulis: et disrumpaminteriora jecoris eorum : et con-
corda eornm : idcirco obliti smit mei. Qui [Al. quia] .] tumam eos ibi quasi leo : bestia agri scindet cos.
supra dixerat: Fugit Jacob in regionem Syriae : et•t LXX : Et ero eis quasi panthcr, et sicut partlus in
servivit Israel in uxore, et io uxore sei vavit; in pro-i- uia Assyriorum; occurram eis sicut ursa indiijens
plieta cduxit Dominus Deus Israel de jEgypio, et mK I) l cibo, el disrumpam interiora cordis eorum , et derora-
prophela servatus est: eiiam nunc quid eis praesti- i- bunt eos ibi caluli silvarum, bestim agri disrumpent
terit, referl: Ego Domintis Deus tuus, qui te eduxi A eos. Illi adimpleti sunt et saturali : elevaverunt
de terra jEgypti, qui libi mandavi per Moysen: at- t- corda sua.et obliti sunt mei. Ego aulem, inquit, ero
tende, ne forte cOmedasel satureris, et obliviscari» is eis quasi leaena, sive panluer, de quo StiprapJenius
Dei lui, qui edtixi le de terra jEgypti : non esl enim n diximus : et sicut pardus in via Assyriorum, quamlo
alius Deus praeier me, el qui possit salvare, nullus- is- ducentur capiivi ab Assyriis : et occurram iHis
est alius. Ego qui cOnditoromnium sum, cognovi, i, quasi ursa raptis catulis, sive indigcns cibo : et dis-
sive pavi te in deserto et in lerra inhabiiabili, ubi i)i rumpam eorum iiniversa vitalia. Aiutit qui de be-
a Verba, qui eduxi le, hic
quoque, ut supra, et qui eduxi te : secus in expositione subnexa. Vid. su-
rursum, ubi idem versiculus infra rtsCurrit, igiiorant
it perior, annotationeui.
Hebraic. et Tulgata ediiio, quin cl Pafarinie.x llic-
c- c Indtiximus hic vocem ego, quam pr«ter Hc-
ronyroidins mss. braic. et Vulgat. editionem^ipsi respuiuit PaJaliui
b"Vulgita*,sive rTrerortymiaiV.ipsa versio facet,t, Uieronymiani mss.
935 S. EUSEBII HIERONYMI 959
6tiarum scripsere naluris, inter omnesferasnibil esse A abstuli, inquit, in indignatione mea regem, vide-
ursa saevius cum perdiderit calulos, vel indiguerit licet Sedeciam: ut quem cum furore dederam, tolle-
cibis; et non solum panlherx, pardi, et ursae fero- rem cttm indignatione. Alii arbitranlur datum in
ciam comminatur, sed leonis quoque et omnium furore regem Jeroboam filium Nabath, et ablatum in
besiiarum, quae gignuntur in saltibus : et in hsec indignatione Osee ultimum regem decem tribuum.
omnia dicit se esse verlendum , quando ierint ad Hoc quod exposuimus, dedi tibi regem elabstult re-
Assyrios : ne cum ibi dura fuerint perpessi, non gem in indignalione mea, Hebraei ad futurum lem-
149 potenliae et indignationi Doinini, sed hostiuro pus relerunl. Eo, inquit, lempore quo dicebas: da
fortitudini assignenl miserias suas. Simulque consi- mihi regem et principes; ego libi respondebara per
deremus, quod qui in Evangelio credentibus loqui- Samuelero, quod dalurus tibi essem in furore meo,
lur : Venile ad me omnes qui laboratis et onerali eslis, et ablaturus in indignatione mea.Perdilus estomnis
et ego reficiam vos : jugum enim meum suave est et haereticus et corruplioni traditus; qui enimcorrupit
onus meum leve (Matth. xi, 28, 29), nunc per pro- lemplum Dei, corrumpet illum Doroinus: et in nullo
phetam incredulis, et nolentibus agere pcenilenliam, alio habet auxilium , nisi in sola misericordia Dei,
panlher, pardus), ursa et leo efficitur: non solum quam pceniiudine consequitur. Hujus rex et judices
Israelilis,'quia [Al. qui] propler idololatriara in Medo- B diabolns est etdaemones, sive omnes principes dog-
rum urbibus sive montibus collocati sunt: sed etiam malum perversorum, qui eos tempore necessitatis
haereticis; qttia [Ai. qui] propter mentis superbiam, et angustiae liberare non poterunt, qui dati sunt in
et falsorum dogmatum vanitatem, oblili sunt Dei furore, et auferenlur in indignatione: non quod Do-
sui, a finxerunl idola, el secuti sunt deos alienos. minus lales eos voluerit habere reges: alioquin non
(Vers. 9, 10 et 11. ) Perditio tua, Israel,tan- auferret quos sponle dederat, sed quod dimiserit
tummodoin me auxilium tuum. Ubi est rex tuus ? ma- eos vOlunlalibus suis : ut comedentes et incrassatis
ximenunctesalvum [Vulg.sa/eef]faciat in omnibusurbi- carnibus,nausearent,et evomerent per nares suas.et
bus tuis; et judices tui, dequibus dixisli: Da mihi re- odisse inciperent eos, quos tanlo studio sequebantur.
gem el principes: dabo tibi regem in furore meo, et (Vers. 12 et 13.) Colligata est iniquitas Ephraim:
auferam in indignatione mea.LXX : Corruptioni lum , absconditumpeccatumejus:dolores parlurientisvenient
lsrael, quis auxiliabilur ? ubi est rex luus iste ? et ei, ipse filius non sapiens : nunc enim non stabit in
salvum te faciat in cunctis urbibus luis: judicet te contritione filiorum. LXX: Congregatio iniquilatis
de quo dixisli: Da mihi regem b et principem, et Ephraim: absconditum est peccatum ejus: dolores
dedi tibi regem et principem, et dedi tibi regem quasi parturienlisvenient ei:iste esl filiusluus sapiens:
in ira mea, et habui in furore meo. Pro eo quod C quianuncnonsustinebitin contritionefiliorum.Qaomoio
LXX interpretati sunt habui, omnes abstuli trans- si ligetur quid in saeculo, conservatur, et non perit
tulerunt. Infelix Israel et dignus maledictione per- ei cui ligatum est: sic omnis iniquitas qua in Deum
petua, qui in tantumimpietatisdesceiiditprofundum, peccavit Ephraim, colligala est ei, el abscondita
utsolius Deisalvetur misericordia. Potesl autem in quasi in marsupio reservatur. Denique cum dies ul-
Hebraeo et hoc sensti legi : Dispereas, Israel, quia tionis advenerit, el extrema captivitas, dolores quasi
nihil libi reliquum est nisi ut mea solum clementia parturienlis venient ei, siveapprehendent illum. Mu-
conserveris. In LXX autem aller est sensus: Cor- lier 151 parturiens multo antequam pariat, ex eo
ruptioni tum,Israel, quis auxiliabitur? id est, capiivi- (empore quo concepit, scit se esse parituram, et ex-
tali tuse et ultimse servituti quis ferre poterit auxi- speciat quotidie exlrema tormenta cruciattisqueven-
lium eorum, quos libi praesules aestimasti? Ubi est turos. Ita et Ephraim filius insipiens, de quo supra
rex luus, de quo dicebas ad Samuel: Constitue super dixerat: Ephraim columba insipiens, non habens cor
nos regem, ut judicet nos : sicut et gentes habent cm- incontritione filiorum et populi sut,Cumc diesparturi-
term (II Reg. vm, 5). Cumque ille contradiceret, re- tionis et captivitatis advenerit,au t stare aut sufferre non
spondebas: nequaquam, sed rex erit nobis, el crimus poterit. Pro Insipiente filio in LXX per ironiam le-
etiam nos sicut etgentes omnes, et judicabit nos rex D gitur: Isle filius tapiens, hoc est quem sapientem
noster, et egredietur ante nos, et pugnabit pro no- putabas, ul econtrario intelligatur insipiens. Omni-
bis. De quo ergo libi promiseras, quod lua bella bus aulem haereticis iniquitas colligata est, quam
bellaret, nunc in necessitate subveniat, et universas in excelso loculi sunt: et absconditum est peccalurn
urbes tuas liberet de servitute. Ubi sunt judices tui? eorum, dum se putant venena sui cordis abscondere
ubi reges? 150 Tu enim dixisli: Da mihi regem et et habere secreta: quaecum dies parturilionis ad-
principes: itaque dedi tibi Saulem regem in furore venerit, dolore ejulalionibusque pandentur. Iste
meo; intanlum ut in diebus messis pluviam de- Ephraim filius insipiens est, quia Dei sapientiam de-
monstrarem contra naturam Judacae provincise. Et reliquit, de quo in Jeremia scriptum est: Norissi-
a Duo mss. et confinxerunt, et seculi sunt,etc. codicum ope suffecimus.
b Totam banc pericopem, et et dedi c Particulam in, quam cum bonae Iocutionis da-
pitnctpem, mno Benedictina obtrudebat editio, post Victorium
tibiregem]etprincipem,et deditibi regem , quae so-
lemni errore ob ejusdem vocis regem occursum in ad mss. ftdem delevimus. Pleraque autem id gcnus
Benedictina editione fuerat praetermissa, nostrorum alia taciti castigamus.
937 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. III. CAF. XIII. 938
tnuui ejus eritinsipiens ( Jer.xyu), etin contriiione A tempus impinguat fauces insipientis, novissime au-
filiorum suorum quos interfecit, quos jugulavit Dei lem amarius felle invenitur, et acutius magis quani
iram sustinere non polerit. gladiusutrimque acuius (Prov. v). Quicumque terri-
(Vers. 14.) De manu morlis tiberaboeos : de morte gena est, et de ccelouon nascitur, inlerficitur ejus
redimameos.Ero mors tua, o mors : ero morsus tuus, amplexibus, et ligatur insliiis lectulorum , et insi-
inferne. Consolatioabsconditaestab oculis meis: quia pientiaepcdes deducunt eos, qui ulunlur ea , cum
ipseinterfratres dividet[Al.dividii].LXX: Demanuin- morie ad inferos. Inter mortem atitem et inferos,
ferui liberaboeot,demorteredimam illos:ubi esl causa hoc interesl: Mors est, qua aniraa separatur a
lua, mort?ubiestacuteusluus,inferne? consolalioabt- corpore : infernus, locus in quo animsc recludun-
condilaest ab oculit meis: quia ipse inter fratres divi- tur, sive in refrigerio b, sive in poenis, pro
det [Al.diuidiJ]. Secuiidum ulramque imelligeiuiani qualitate meritorum. Hoc diximtis , ut oslenderc-
Ephraim, hoc est, et decem iribuum, et haereiicorum, nius , id roortemfacere, quodmcrelricemniiiliciem. •
qui sustinerenon poterunt in coutritione filiorumsuo- Morsenim dividit fratres, hoc et mulier facil. In fra-
rum, cumdoloresquasi pariurientis advenerint, Do- tiibuSjOinnemintelligecbaiilalem, quod etmalerdi-
miiius polliceiur de manu mortis se eos liberaturum, vidatur a filia, et pateralilio, etfrater a fralre. Quod
et demorte redemplururo. Manumautem mortis ap- B autem aliud sit mors, et aliud infernus, et psalmista
pellat opera quibus inlerficit, juxta illud quod scri- 153 demonstrat, dicens : Non est in morte qui
plum csl: In manu lingummort elvita (Prov. xviu, 21). memorsit lui : in inferno autem quis confilebiturtibi
Liberavit autem omnes Dominus, et redemit in (Ps. vi, 6) ? Et in alio loco : Veniat mors super eos,
passione crucis et effusione sanguinis sui : quandoi et descendant in infernum viventes(Ps. LIV,16). Pro
anima ejus descendit in infernum , et caro ejus eo quod nos interpretati sumus : Ero mors tua, o
noii vidit coriuptionem, et ad ipsam inortemi mors : ero morsus tuus, inferne, LXX, iranslttlerunt:
atque 152 infernum loculus est: Ero mors tua , Vbiest causa lua, o mors? ubi est stimulus tuus, in-
o mors. ldcirco enim mortuus sum , ut tu meai ferne ? Pro quo Aposlolus posuit : Absorpta est mors
niorie moriaris. Ero morsus tuus, inferne , qui om- in c contentione; ubi est, mors, conlentio lua? ubi est,
nes tuis faucibusdevorabas. Videusque morlis du- mors, aculeus tuus (I Cor. xv, 54 et seqq.)'! Et expo-
ram necessilatem, et quod nullus sit hominum quii nens viriuiem lestimonii inlulit: Acitleusautemmor-
vivatetnon videut moriero (Psal. LXXXVIII), clemen- tis peccatum esl, virtus vero pcccatilex; Deo autem
tissirous pater sentenlise recordatur aniiquae: quiat gratias, qui dedit nobis victoriam per Dominum no-
[Al. qua] in Adam omnes morimur (1 Cor. xv). Sive: strum Jesum Christum. Itaque quud illein resurrectio-
propbeia intelligens fragilitatem suam, et conditio-• G ( nem inlcrprelatus est Domini, nos aliter interprelari
nem carais liumanae: Consolatio, ait, abscondita est1 nec possumus, nec audemus. Potest mors, et infer
ab oculis meis, et est sensus: Non valeo consolari,, niis et diabolus accipi, qui Christi morte jugulatus
quidquid roenle concepero, dolorein meum non po- est, de quo et Isaias loquitur : Devoravitmors inva-
test roitigare , cernentis [Al. cernens], cbarissimai lescens(hai. xxv, 8, sec. LXX). Et postea sequiiur:
inter se nomina morte sejungi: ipse enini [.4/.inquit]| Abstulit Dominus omnem lacrymam ab omni facie.
infernus inter fratres dividit. Quidqnid igilur sepa- Duos autem fratres inter se roorte divisos, juxta hi-
rat fratres, infernus est appellandus : et maxime> storiam illius lemporis, quidam Israel ct Judain iu-
niulier merelrix, quse vocans insipientem ad se , lelligunl : ut quod lunc figurabalur in parle, nunc
dicil inopibus prudentiae: Panes occullos libenter at- sentialur in toto, et cum omni huuiano genere Israel
lingite, et aquae furlivae dulcedinem "• bibite: ett et Judas liberandus sil et redimendus. In eo loco, in
uescit insipiens, quoniam terrigenae^apud eam per- quo LXX transtulerunt, ubi est causa tua? et nos di-
eunt, et in profundum inferni incurrunt. Quidquid I ximus, ero mors tua : Symmachus interpretatus est,
enim non licet, magis desideralur, et quod rarilatei ero plaga lua : Quinta editio et Aquila : ubi sunt
dulce est, assiduitate in amariludinem vertitur. Ett sermones lui ? a quod Hebraice scribilur DABARACU
mel distillat de labiis mulieris meretricis, quae ad1 ("j~m): legenles DABAR, hoc est, verbum, pro DEBER,
a Verbtim bibite, neque Victorius , neque nostrii D [ ICor.xv.Hieronymum legissevefxo?,eonteniio, non
liabent tnss. vtxo;victoria, ut est in Vulgata editione, et eodem
b De purgatorii loco post hancvitam, ex hoc: modo locum ciiat xm Isafe capite, secunda exposi-
Hieronymi lesiimonio Victorius prolixe disputat:: tione, scribens his verbis : Vnde et ApostolitsPau-
quod ut apposite faceret, et luculentissime, otio la- lus, interfecta morte, ad quam per Oseesermo prophe-
men abutalur, qui in eam rem conferre liuc velit, i ticus loqueb:tlur: Ero mors lua, o mors; ero morsus
quse vix proprio opere, ingentibus autem librisi fuus, inferne:loquitur ad eam : Ubi est, mors, conlen-
theologi disseruere. Quid verosi nulla hc purgato- lioiua? ubi est, mors, slimulustuus? Tertullianus quo-
rii sit nientio? Equidemopinor quod ail llieroit. ini que eodem modo locum ciiat. Et Cyprianus ad tjui-
refrigerio, bealorum sedes intellexisse, quibusoppo- rinum ita scribit : Tunc fiet verbum quod scriptum
nit damnaioruin poenas.Nemoest auteni liominum i est.Absorptaesl mors in contenlionem: Vbi esl, mors,
qui nesciat, commune esse praemiisacsuppliciis de- aculeus luus ? ubi esl, mors, contentiotua ? Vetusiissi-
noiandis iuferni iiomen : nec aliud primitus signi- mus VaticansebibliothecaeGraecuscodex hanc reti-
licare qnain, quod ipse notat S, Doctor, separalarumt nuit lectionero : ei; veixo; enim habet, ubi nos ha-
auimarum locum. bemus el; vlxo;; est auiem veixo;pugna, conientio,
c Sic vetus ferebat Latina iuterpretatio : Porro) jurgium, ut penes llomeruro in Odyssea.
"kotSopia,
d Legit Hieronymus roore Chaldaico Dabarach,
Victorius, Clarum, inquit, ex hoc loco apparett
PATROL.XXV. 30
939 S. EUSEBH HIER0NVMI 9tfj
quod interpretatur ttiors : juxla illud quod in Isaia A et vent«S aspepdeqs dicitur ; qujfl de bumililate
legimus : Mortemmisit Dominus in Jacob, el venit in carnis ad excplgaconscendit, ei nos secum duxit ad
Israel (Isai. ix), hoc est, cleber, pro quo nos interpre- Patrem, dicens in Evangelio : Cum exaflatus fuero,
tati sumus : Verbummxsita Dominus in Jacob, et ve- pmnia troham q.4me (Jqan, x\\, 33). Jpsg quasi radix
nit in Israel, id est, dabar. Pro aculeo quoque, quem ascendet dp terra inhabitabili, et neiiuaquam mors
nos morsum transtulimus : Symmachus unuvrripu, jn eum, sed jpse mnrti superveniet, neque enim
id est, occursum : Tiieodotion et quinta, edjljo, pla- mors in ep ul)am sqaepotestafis yjam reparii, el hop
gam, el conclusioneminterpretali sqnt. est, qupd in Proverbiis dicilur: invpmibiie esl su-
(Vers.15.) J^fcAdduceturenlemvenlum Dom\nusde per petram sgrpentis invenjrc miigia (Pfoe, JXX), Et
deserlo ascendentem,el siccabil venqs ejus, et desolabit ipsg Jpquilpr in Pyapge|ip :. Ecce vmiet princeps
fonlem ejus, et ipse diripiet thesqurum omnis vasis de- mundi hujus, et inveniet in me niliit (Joan. xiv, 30).
siderabitis. LXX : Adducel urenlem vejtlum Dominus Iste siccabjt venas morlis, el desolabil fontes ejus.
de deserlo super eos, et siccabit venas, ejus, desolabit Vena>mertis, et fonjps et ac»leus, peccala ab Apo-
fontes illius ; iste arefaciet terram ejus, et pmp.iavasa stolo nominanfur : qujbus arefaciis, mois quoque
desiderabilia. Legi in cujusdam Commentariis, veu- ipsa Siccabilur. Qnodque sequitur; lpse diripiet the-
tum urentem quero adducet Dominus de deserto, B s^urunt omnis pasis desiderqbilis,dupliciter accipitur,
itlum esse qui percusserit domum Job in quajupr siye quod desiderabilia sunt his, qui ip roorte habi-
angulis, etfeceriteam superfilios ruere cpnviyantes lat)t, sive vasa desiderabiiia qua? in tliesauro reiine-
(Job. I), el unum esse de bis ventis, qups in Evan- banlur inferqi, sancios in(e)ljgimus, quos alligatos
gelio legimus flare et venire cum lurbine, pluviis forte Domintts « eripqit e\ tujjf de inferis, et quasi
atque fluminibus, ul subvertant domuro, quse super vasa preiiosissima sceum perduxjt in paradisum.
pelram aedificata est, sive super arenas (Matth. vn). Pro thesauro, LXX terrqm Iranstglerunl; lerra haud
Quod nequaquam mihi videtur : neque enim io Job dubium * quj^ mprtero sjgnificet. gf jn psjlmis le-
scriptnm est, quod ventum de deserto Dominus ad- gimtis : Credo vjd.erebona Domini in lerru viventium
duxeril; sed nomen Doinini tacitum est, ul ventus (Psal. xxvi, 13), Et jqxla Evangeljum : MUespossi-
de solitudine, qui conlra sanctum virum sua vene- debunt terrarn (j^attH, v). Econtrario debemus acci
rat volunlaie, contraria possit accipi forlitudo, ct pere terrani ipferni npn esse t#rram viventium, sed
venti qui domorum fundamenla subvertunt, uiique mortuoruni, pae diripitpr a(gne yaslatur, quando
ad bonam partem uon poterunt referri. Superest ut mone Chrisi;i yinptgeapud inferos aijimaeJiberaniur.
ventum urentem quem adducet Dominus de deserto Secundum trop^Ipgiain jn eisdepi (de quibus supra
asccndentem, illum intelligamus, de quo et i|i Aba- Cdixjmus) Coqinipntarii^ Ifigimus venlum urentem,
cuc legimus : Deus ab Auslro veniet, ef sgnclus de diabplpm inlelligi et singnJos hayesiaicbas. Quod
monte Pharan (Abac. 111,5): qui uiique in SQliludine nobis displice).; Neque roijpt diabolus venas tnoriis
et in meridie situs est. Et in Cantico leajmus : Vbi fontesque erroris siccare potest: curo ip*e fons et
pascis, ubi cubas in meriftifi{Cani. i, 6) ? Hunc ilaque iniiiuu) iiiortuoruro sit. Haque sermo Ecclesiasticus,
ventum urentera, qui siccet venps monis, ,et fonles ureus intelligeBdus est ventus, qui omnia hseretico-
ejus arelaciai, adducet Doroijius de deseiio ascen- rum dogmata arefaciai et perdueat ad nihilum, et
dentem : <dedeserto ayiem liumaqi generis, in qu.o diripiat eos atque dispergat, qui hoereticorum do-
et diabolps quaereus requieui, invetiire tion poiult. ctrina in marte fuerant congregati.
Sive des.ertum inlejjjgimus sauctae Mariae ulerum (Cap. XIV. — Vers. i.) \$Q Pereat Samaria :
virginalem, quod absqse semine liumano rotllo [ Al. quoniamad amaritudinem concilavil Deum suum : in
nullaj frutice pullulaverit : sed virga simples. atque gladio pereanl: parvuti eorum elidantur , el fmtmejus
purissiina et b unione fecunda ediderit eura florem diseindantur. LXX : Disperdelur Samariq quoniam
qui dicjt in Cantieo canticoruw : Ego flos mmpi et restilit Deo suo, in gladio corruent, et laclentes eorum
lilium Cfl)}patlium (Cani, n, -2). Et pulcbre tani in eiidentur ad e peiram, et habentes in utero disrumpen-
155 Jsa*a>Wffl'" Praes<eiiiJ loco, flos ascendeqs D tur. Saapiidixiuius decem tribus appellari Samariam
non Devarecha juxta Massoretharum punctationem MART.—Sicm|S,apleaeratmp«tt, etrapuit, ettulit.
hodierpam. MART.— Foriasse Dabarick scripsit S. d Eadem es,t ip
Apologia Parophili pro Origene,
DQCIO", naro el Dabari tiosiri legunt mss. et T"l3~l quam Rufinus Laiine vertit, tropologica hujus seu-
hodieruus quoque texlus Hebrakus pieefert. tenliae expositjo. ut terra ad moriem siguificandam
a Deerat Iijc Dominus quod supplenl mss. Pro ve-
accipiatur. Und<5minjnie ferendus est Drusius, qui
nil HjerQnyroian. versio ipsa cecidit. Hieronymi h^nc inlerpretationem, quasi novaro at-
b Scilicet sui singularitate, aut unitate, absque que abnormem.sap.nis ac rjsu excepit. In tmo Pala-
liominis commercio. Videquse annotavimus in Epist. tin. mss. hancl dubivm quin morlis signifkct.
3XAIad Eustocb. tle Virginiiate, num. 441,adea ver- e Victorius corrigit ad Urram, pro petrwn, ex
ipsa
ba : firw Moler esl Dommi, simpless,pwra, sincera, • Hieronymi e.xpositione sujineifa, & flpvem mss.
nullo £xtfintecus oermiuecohmrenle, tl ad timititudi- exemplaribpsj Brijjiae quinque, Florenliae qualuor.
neiyijReiffljmomsecunda. Vox Graeca est mutftje6r)aeTui:significat autem iSu-
« Exu«c!oco mulfeieibsuriora aptid Hieronymum
<j>t?wprosterno, lerraeque ailido : quippe cum eSa-
sunj expla«anda, najw concepiis verbis as«««t ani- tfo; soJtim payi|u,einlumquenolct, «on pelram. Stiidae
mas vitwtas apud iiileros mot-te Cbristi liberatas. quoque iSufos, Ijpq est, terra, expcmilur.nonpelra.
941 COMMENTARIQRUH !N QS&E LIB. III. CAP. XIV. eJi%
n meiropoli Samaria, quse ex nomiiie Augusii nunc A ^ 9U* W te est wiserebilur pupifli. Pereunte Samaria,
vocaiur Augusla, id est, Sebaste. Cur aulem Samaria et yiris ejus, elparyuljset praegnanlibusoccisis, elisis
dicta sit civitas, in Regura volumine legimus. Impe- atque discissis, tolus Israel ad pceniteniiam provo-
rat igitur proplieta , et, uf verius dicani , optaiivo calur: ul qui infirmatus c$J, sivecorruit in iniquita-
ntodo loquiiur, ut Samaria pereat. Cui cum Deus tibus suis, reverjaiur ad medicum et recipiai sani-
tanla praepnrarit bona, illa conlra Deum faciat, et ta.iem, vel stare incipjat qui corruprat: doceturque
magis daemnnum simulacra sectetur. Symmachus quomo.dodebeat agere pqertilentiant. Tollile, inquit,
autem non dixit pereat, sed y.erap.e\r)<rei, id esl, aget vobitcumverba, jd est, preces, et delictorum con-
pmnitentiam,suique eam pcenitebilerroris, quoddul- fessjpnero, et conyertimijii ad Dominum tam verbis
cissimum Deura in amariiudincm verierit, iia ut qy^ni operibus; et dic.iteej,: Omnemauferjniquitat/em,
bellatores ejus in gladio pereant, paryuli et Iacten- nihillanguoris.ifinobisetroinaeprislinaedereljnqiias,
tes elidanlur ad terram, et fetae ejus alque prse- ne rprsuni malj s.eroinispulluleut rediviya planlaria:
gnantes disrumpantur in morlem. Quae omnia ei et gccjpe, ipquij, bonum : JSisieB-m tuleris roala
accidisse credendttm est lempore captivitalis et an- nostra, bonurei tibi quod oJTerarous,Jiabere non pos-
gustise, quando suam patriam perdiderunt, el qui suraits, jqxta illud qupdajibi scriplunt est j Declina
evasere gladiurq, in servitutem perpetuam sunt ab- 8] a malo, et fac bonun\,e( reddemtts,ait, vitulos labiorum
ducti. De hxreticis facilis inielligenlia est, quod vo- nostrorum (Ps. xxxvi, 27), Pto vituJis qui Hebraice
cenlur Samaria, eo qiind Dei praccepla servare se appejlantur 158 PHARIU (Qi-jS), fructum Seplua-
jactent, non quod custodes sint Legis ejus; sed quod ginta transtulerunt qui dicitUF PAEBI(-513), falsi
hoc esse se dicant, in simililudincm scliismatis No- sermonis simililudine. Vituli aulem Jabioruni, luudes
vatianorum, qui et ipsi xuQapov;,id est mundos, se ifl Deo sujit ct gratiarum actio ; Sacrificium enim
vocant, citro sint omnium immundissimi, neganles Deg tpiritus contribulatut (Ps. i, 19), Igitur illo jam
pceniientiam, pcr quam peccata mundantur, juxla teippore carqaljbus viciimis reproljaiis, placabilis
illud quod scriplum esl : Lavabis me, et super nivem Deo bosfia est pura confessio. Qui reddiluros se
dealbabor ( Ps. x ). Et in Isaia : Lavamini, mundi esse dicunf Jabiorpm vjtgjos, et Dei laudes perpeii
eslote (Isai. 1, 16). Lavacrum autero non baptismum voce canluros, etiam iljud reproroittunt quod nequa-
vocat, sed otnnem pcsnitudinem, quse sordes abluit quam in Assyrjis spera liabeant, nec supcr equos
peccatorum. Pereat igilur hujusceniodi Samaiia: jEgyptios, quiafailaxequusadsalulein(Psa/, xxxn),
qnia quidquid loquiiur, repugnat Deo suo, et cle- et ultra non adorent opera manwiirasuarum, viiulos
nientjam ejus vertit in crudeliiatem, usque adeo, ul aureos, quos in Dan Bethelque ftosflayeriint, et id-
qui viri sunt apud illam et ad maliiiae [Al. militiae] ^( circo, inquiunt:Nequaquam operimanuumiiosiraruro
setatemvenere perfectam, spirituali mucrone irun- dicemus; dii nostri, quia tit ejusqui jn leest pupilli
cenfur. 157 Qui autem parvuli atque Jacleiifes, [Al. populi] miserebepis, lioc est, populi IsiaeJ, de
elidautur ad petram. De qtiibus et in psalmo Iegi- quo dixeras : Filius primogenitustneus Israel (Exod.
iuus : Beatus qui tenebitet allidet parvulos suos ad IV, 22). Et : Filios genui ei exaltavi, ipti aulem me
petram (Ps. pxxxvi, 9). Fetae quoque ejus atquc prae- spreverunt (Isai. i, 2). Et in alio loco : Ft'/t'ialieni
gttantes quse de malo semine conceperunt, Jdeo dis- mentiti sunt mihi (Ps, xvn, 4G). Pupillus autero
rumpentur, ne pessimos liberos faciant. Tale quid vocatur, quiaDeuro perdidit patiom. Quidaro aulem
et in Evangelio nobis subjicitur : Vm prmynantibus pupillum exposuit eum qui a malo patre recesseiit
ct nutrientibus\n diebusillis (Luc. xxi, 25) : diebus diabolo, el idcirco Dei misericordia sublevetur. Ad
videlicet tribulationis et angustiae. Interficiuntur au- omne quoque dogma perversum quotidie propheta
lem et bellatores Samariae gladio, et lactenles eli- loquilur, et sectatores ejus ad pcenitentiam provocat,
duntur, el praegnantes disrnmpunlur : ut, pereunte dicens ; Converiiinini ad DoniinumDeuui vestruro,
malo seroipe, zizaniisque ejus exustis, soluni rc- qui corruistis, sive clauguisiis, Doroini perditasani-
maneai triticuni, quod in Domini horrea recondutur. tale; lollite vobiscmn verba, veram fidei confessio-
3 ad Dominum - nem etdicite:!Aufer
(Vers. 2, et 4-) Convertere, Israel, iniquitatent quae in nosiro corde
Deum luum, quoniamcqrruisti in iniquitate lua, tollite versatur, et accipe bonum fidei: Quia [A\.qum] corde
vobiscumverba,et converliminiad Dominum; dicite 4: creditur ad juslitiam, ore autem confessie fil qd salu-
Omnemquferiniquitqtem,etaccipebonum,etreddemus tem(Rom. x). Vituli et viclimae, sive fruclus Iabio-
vituloslabiorumnoslrorum.Assurnon salvabitnos,super rum, sunt in Patrem el Filium et Spiritum sanctum
equumnon ascendemus, nec dicemusultra : Dii noslri et in passionem et resurreciionem Doniini credere :
operqmanuumnoslrarum,quiaejusqui in le esl miserebe- quamqui obtulerit ei, nequaquam sperabit in rege
rispupitli[Al, popuii]. LXX: Couverlere,hraei,adDo- Assyrio, de qtio crebro diximus. Nec ascendet super
niinumDeum luum, quia infirmatus es in iniquitatibus equuin quem praecipit Dominus nequaguam uuilii-
luis: sumitevobiscumsermones,et reverlim\niqdPomi- plicandum (Deut. xvn), queij) Jjabens Pbarao, cum
num, diciteei ut uon tollatis iniquilalem, sed asfumatis sno est demersus equitatu (Exod, xiv), Oninis enim
bona,elreddemusfruclumtabiorumnostrorum.Assurnpn haereticus ascendit equos per superbiam, qnas in
salvabUnos,super equumuon ascendemus,nequaquam erroresjyu» ipse generavit. El neqiiaquaiii ultra di-
ultra dUemus:Diinostrii,operibus manuumnostrarum: cent operibus manuum suaruro, quaei[»siartifici elo-
943 S. EUSEBII IHERONYMI 914
quioconflnxerunt.diinostri. Gulosivenlerdeusest: A liiium, imitantes Dominum Salvatorem, qui dicit
avarus colit mammona, baereticus dogmaquodfinxil; in Canlico canticorum; Eyo floscampi et liliumcon-
qui universa hsec deserneril, id est, Assur et equum vallium (Cant. n, 1), et loquitur ad sponsam suam,
ct 159 opera manuum suarum , reverlelur ad Do- quaenon babet rugam neque maculam: Sicut lilium
minum,et placabitpalremsuumaquo fuerat abjectus. in mediotpinarum, tic proximamea in medio filiarum.
(Vers. 5 seqq.) Sanabo contritiones eorum, diligam Cumque creverimus in Domino, mitiemus radices
eosspontanee, quia aversusest furor meusab eo [Vulg. nostras sicut arbores Libani, quas quantum in auras
eis]: ero quasi rot. <*Itrael germinabitquasi lilium, et consurgunt vertice, tantum radicem in ima demer-
erumpet radix ejus ut Libani : ibunt rami ejus, et erit gunl, ut nulla lempestate qualianlur, sed stabili
quati oliva gloria ejus, et odor ejus ut Libani. Conver- mole consistant. Harum arborum rami huc illucque
tentur tedentes in umbra ejus, vivent tritico, et germi- tenduntur, ut veniant volalilia cteli et habitenl in
nabunt quasi vinea, Memorialeejus sicut vinum Libani. eis. Et ne forsitan putaremus, quia dixerai, erumpet
Ephraim quid mihi ullra idola : ego exaudiam el diri- radix ejus, sive emittet radices suas quasi Libanus,
gam eum: ego ut abietem virenlem, ex me fructus tuus de cedriseum loqui et infructuosis arboribus, san-
inventusest. LXX: Sanabo habitatoreseorum: diligam ctum virnm et conversum ad Dominum, olivaefrugi-
eos manifeste,quia aversa est ira mea ab eis, ero quasi B
1 ferae comparat, qui dicit in alio loco: Ego autcm
ros: Israel florebit ut lilium, et mittet radices suas ticut oliva fructifera in domo Dei (Psal. u, 1). Cujus
quasiLibanus: ibuntrami ejut, eteritquasi olivafruc- fructum quinque sibi sapientes virgines paraverunt
tifera, et odor illius quasi Libani,convertenturet sede- (Matth. 25), ex quo vulnerum mitigalur lumor, lan-
bunt sub umbra ejus : bibent etb inebriabunlur fru- guentis membra requiescunt, in tenebrislumen accen-
mento, et efftorebilut vineamemorialeejus quasi vinum ditur, unguntur in agone cerlantes. Haecoliva habe-
Libani Ephraim. Quid eiultra et idolis? ego humiliavi bit odorem quasi Libani, vel thuris, quod genus est
eum, et ego confortaboillum, ego sicut juniperus con- thymiamatis: bp.avvp.u; dapud Graecos el Hebraeos
densa: ex me fruclut tuus inventut est. Conversis ad et mons appellatur, el ihus, vel certe montis Libani,
pcenitentiam, et instar pupilli patrem quein relique- qui fertilissimus et virens, densissimis arborum
rant cognoscentibus, respondit Deus: Sanabo con- comis protegitur, ita ut possit olivadicere: Christi
tritionet, vel habitacula eorum in quibus fuerant vul- bonusodor sumut (II Cor. u, 16). Quiautem conversi
nerati, sive confracti, vel in quibus lam male habi- fuerint ad Dominum, accipient conversionis suae
taverant: diligam eot spontanee; quod LXX trans- praemium, ut sedeant in umbra ejus et dicant: Sub
tulerunt c oftoAoyovf«v<»ff, perspicue atque aperte, umbra ejus requievi et sedi, et fructus ejus dulcit ett
vel absque ulla dubitalione. Diligit autem Dominus C ( in ore meo (Cant. n, 3). Cumque sederint in umbra
diligentes se, de quibus et in alio loco ait: Ego dili- illius, vivent qui prius mortui fuerant, sive juxla
gentesme diligo (Prov. vm, 17). Qui enim prius iras- Septuaginta, bibent et inebriabuntur tritico, hoc
cebar cis propler peccata quac fecerant: nunc mise- esl, rerum omnium abundantia. Quod autem hic
rebor propter clementiam meam. Et ero eis quasi ebrietas non eversionem mentis, sed copiam re-
ros; ut fornacem Babylonicam, et caminum aestuan- rum 161 omnium significet, versiculus ille declarat,
lis incendii meo rore restinguam, qui et per Isaac dicens : Vtsttasftterram et inebriasti eam (Pt. LXIV,
patriarcham ad Jacob servum meum locutus sum: 10). Et Joseph convivium, in quo inebriasse dicilur
De rore cceli erit habitaculum tuum. Quomodo enira fratres suos (Gen. XLIII). Et Dominus Ioquens ad
Dominus fit credentibus lumen, via, veritas, panis, aposlolos : Comedite,amici mei, et bibite, el inebria-
vinea, ignis, pastor, agnus, janua, vermis, etc.: sic mini, fratres (Cant. v, 1). Sive quia Dominus nosler
qui indigemus iliius misericordia, et peccatorum ipse est frumentum et vinea, quicumque crediderit
febribns aestuamus, in rorem nobis vertitur, ad quem in eo, inebriari dicitur. Denique sequilur: Et flore-
dicit Isaias: Ros ehim qui a te est, sanilat IQO corum bit quati vinea memoriale ejut ticut vinumLibani. Vi-
ett (Isai. xxvi, 19, sec. LXX). Et in Deuleronomii ni num autem Libani possumus appeUare mixlum et
Cantico Moysesloquitur: Detcendant sicul ros verba conditum tbymiamate, ut odorem suavissimura ba-
mea (Deut. xxxn, 2). Cum autem nos Dominus suo beat, vel vinum Libani quod Domino libatur in tem-
rore resperserit, et siccitalem pectoris noslri suis plo, dequo in Zacharia sub Libani vocabulo legimus:
pluviis irrigarit, germinabimus, immo florebimus ut Aperie, Libane, portas tuat (Zach. xi, 1). Cum ergo
a Legendum nectendumque isocolon ita: Ero quasi Graecum dumtaxat sermonem bp.i>wp.ov esse ihuri
ros Israeli: germinabit, elc. Consule quse in Pseudo- Libanum dixit: quamquamenim haud consiat, utrum
Rutinuin observamus. ita appellatusa thure sitLibanus, immo propiusad
b Martian. inebriantur, contra mss. et Graecumi fidem videaiur, nomen sumpisse ab albedine, nivium
lextum : pe6va6r)o-ovrui. scilicet, quibus tegitur, ut Alpes diclaesunt ab atpo,
c Palatini mss. opoliya;, quod idem est. sive albo: certum lamen esi, GraeceLibanonthus
<tApud Hebraeos "T-ub,Lebanon, significat thus eli dici. In Hebraeoautem qusedamestvocissimitiludo,
montem Libani, simililer apud Graecos Libanus est nam incensum nyab dicilur, mons ille ruib.
* Viclorius ait: De vino,
mons et thymiama: unde Hieronymus uno nomine quod inter Missarum
dicit appellari monlem et thymiama. MART.— mysteria, Cbrisli sanguis effectum, Domino libatur,
Veiiussanein Coramentariis in Abacuc, cap. ujuxta offerturque, intelligit: de qua re diserte Malachicc
945 COMMENTARIORUM 1N OSEE LIB. III. CAP. XIV. 940
tanta rerum abundanlia sit futura, o Ephraim omuis, A telliget hmc? intelligens et cognoscetea ? obscurilalem
qui agis pcenitentiam, et qui meus esse ccepisti, di- voluminis et difficultatem explanationis ostendit. Si
miite idola, simulacra contemne : ego enim sum autem ipse qui scripsit, vel dilficile, vel impossibile
qui humiliavi te, et ego exaltabo te, sive ego exau- confitetur : quid nos facere possumus, qui lippienti-
diam et dirigam, et faciam eum quasi abietem viren- bus oculis et peccatorum sordibus obscuratis, claris-
tem, ut de illo juxta Hebraeos dicalur in psalmo: siroum jubar solis non possumus intueri, uisi dicere
» Abiesdomus ejus ( Ps. cm, 18). Aut certe ego ero illud quod scriplum est: 0
profundum divitiarum sct-
quasi juniperus condensa, ut sub mea umbra rc- pienlim et scientimDei! quam inscrutabilia sunt judi-
quiescat. De upxtv6ot;,idest, juniperis, juxta Septua- cia ejus, et investigabilesvimejus(Rom. n, 33)! Quis
ginta Interpretes, Salomon januas lempli fecisse enim potest absque Christo docente cognoscere quid
memoratttr, quia Christus, per quem ad Patrem ac- significet Jezrael : quid soror ejus, non misericor-
cedimus, banc habet naturam, ut semper floreat, diam consecula : quid tertius frater, non populus
semper novos aiferat fructus, et numquam deponat. meus : quac sit adultera, quae sine lege Dei mullo
virorem suum. Haec juniperus sub umbra sua quies- sesstira sit tempore: quod sit pacturo curo bestiis
centibus, ne mundi bujus ardore feriantur, ct percu- lerrae, et cum volatilibus cceli: qni sit David ad quem
tiat aestus caput eorum, sicut quondam percussit et H p, populus reversurus sit, cujus sit die tertia resurrectio,
Jonae ( Cap. iv ), dat fruges, et non solum dormien- et egressus ejus diluculo comparetur : quae sit pluvia
tibus requiem et sedentibus; sed et saturitaiem prima et novissima : qui sit quem prophela dicit esse
vescentibus praebet. Quidquid secundnm uvuyuyhvin- venturum, qui nobis monstret justitiam, aul in cujus
terprelati sumus, in adventu Domini Salvatoris, et typo Israel educatur ex jEgypto, ct porletur in bra-
in conversione veri Israel, boc tam ad haereticos et chiis, et ducatur in funiculis charitatis : qui sit qui
Judseos, quam ad gentes et ad omne dogma perver- 163 mlerf'ciat mortem, et siccct venasejus et fonles
sum referri potest: ut cum egerint pcenitentiam, ve- arefaciat, et diripiat vasa quse in thesauro condita
niam consequantur. 162 Si ergo plenitudo repro- tenebantur, et caetera quae longum est retexere?
missionis adimpleta est in adventu Salvaloris, et Unde quicumque sanclus el justus est, rectas vias
quotidie impletur in Ecclesia, credcndum est quod Domini esse cognoscet. Vias aulem Domini esse co-
plenius impleatur, quando perfectione venieute, gnoscimus lectionem veteris et novi Testamenli,
quod nnnc ex parte est, destruetur. Notandum quod sanctarum intelligentiam Scripturarum. In his viis
saepejam diximus, salutem Israelis el reversionis ad qui ambulat, nisi converlatur ad Dominura et abla-
Dominum, et de caplivilate redemptionem, non car- tum ab eo fuerit velamen, quod erat ante oculos
naliter accipere, ut Judaei putant, sed spiritualiter, «C^ 164 Moysi.rectum iier invenirenon poterit. Sin au-
ut verissime comprobatur. tem dixeril cum David : Revela oculos meos, el con-
( Vers. 10.) Qwtstapiens et intelliget ista ? intelli- siderabo mirabilia de lege lua ( Ps. cxvm, 18 ) , am-
gens et sciet hmc?quia reelmvimDomini, et justi am- bulabit in eis, et Christum inveniet: et Judaeos at-
bulabunt in eis, prmvaricatores vero corruent in eis. que haerelicos, quos vel praevaricatores vel impios
LXX : Quis sapiens et intelliget hmc, aul intelligens et Scriptura nunc nominat, offendere in eis, et infir-
cognoscelea ? quut rectmvimDomini, et justi ambula- mari atque corruere sentiet, juxta illud quod scrip-
bunt [ Al. ambulant ] in eis : out aitfem impti sunt, in- tum est: Ecce iste positus est in ruinam et in resur-
firmabuntur in illis. Quando dicit: Quts saptens el in- rectionemmultorum tn Israel (Luc. n, 34 ).
primo capite his verhis prodit: Non in una orbis pro- verba quantum nostri temporis Novalores, qui sacri-
vincia Judaea, nec in una Judaeac urbe Jerusalem, (icium, qito numquam caruil terrarum orbis, ab Ec-
sed in omni loco offerri oblalionem, nequaquam im- clesia toilitnt, convincant, nemo non videt.
mundam, ut a populo Israel, sed roundam, ut in ca> a Victorius: Psalmo, inquit, cm, ubi nos juxta LXX
remoniis Christianoriim. Item Ezecbielis XLVI.: Sa- legimus : Herodii domus dux est eorum : in Hebraico
crificium Deo, legitimum, juge, aique perpetuum : scriptum est nn1". DWTO : vox autem WG abietem
quod nulla intermittilur die, sed omni tempore ortoi D I signiftcat, ut m Reg. v et II Par. m. Hem Isai. XLI
sole semper offerlur, ut implealur quod in fine capi- et LX, licet non ignorem LXX, II Par. n, vertisse
luli hujus ponitur : Faciet agnam in sacrificium : eti apxevBo;,id est, juniperus.
oleum mane, mane holocaustum sempiternum. Quae
U1 S. EtJSE6tt ftlEROWHI 918
1
ft-"".1!! iii ' .;==-= =- ii M ', ,., . .:— ' ii ,ii ,-j-g-aa-c» -
S. EUSEBII HIERONYPII
StftlDONENSlS PAESBtTERI
COMMENTARIORUM
VS JOELEM PROPHETAM
LlBER UNtJS\
AD PAMMACHIUM.
165 - 16(5 N°n idetn OrdO«t duodeeim pro- A . pfioflia, *expi>p.p.lv6;Kvplw, hoc est, arcanus Domini.
phetartiffl apud sepluaginfa interpreles, qtti in He- AggaCtrS, lopta&bv,quem nos feslivum,sive solemnem
braica veritafe retinetur. Ilti enii» ponnnt secundWB possttmus dicete. Zacharias, pairipvnKvplov,id cst,
Amos, tertium Michoesm, qmtrtftfni Joet, quintum memoria Domfhi. Mafachias, uy^elb; pov, id est,
Abdiam, scxtttm Jonam, sepliinhm Nauro, octavftim nunlius meus. Quaeomnid qftfrsensu accipienda sint,
Abacuc, nomirn Sopftoniant, tfecimnm Aggaenm, in 9dis voltrr&inibusdisseretur. Quatuor autem re-
undecimum Zachariam, doorfecimtwn Malachiam : liqui propbetae, ttt sedecim compteamus, Isaias,
Hebraei autem post Osee, qtti apud titrosqne prlnttts Ezecbiel, Jereihisls, Daniel, lianc habent imelligen-
est, sedundum legflftt Jnel, tertlum Amos, quartum liam : Isaias trt&titpl*Kvptovdicitur, id est, salus Do-
Abdiam, qdintdni Jonam, sextum Michsant, septi- mbti: EZechielxparo; Kvpiov, quod nos fobur vel im-
mum Naum, octavnm Abacuc, iionirra Sophoniam, perium Domini 167'168 possumds.ippellare: Jere-
deCimum Aggsnm, tindedmutn Zachariam, dsade- •.iniatsvtyrfib;Kvpkv, id est, excetsus Domihi: Daniel,
cimum, qui et ultimns est, Mahtcniam. Et quia se- expivep.eKvpto;,idest, judicavit me Dominus.Quaecnm
mel omnfes unius vofuntiftls pfoplietas enumefSvi- ita se habeafit, dbsecro, mi PammaChi, qui omni
*
mus, Utife'riobls videfur kvp.dJ.oyiu; singulortlm et arte pttgfiandfadversum diabolum dimicas, ut no-
Grttce et Lstiue brevlter aiwiolare. Osee fnterpretat- B bis contra Amalec pugnantibus leves cum Moyse ad
ttir <r<a?<»v,quem rios salvatotem poSsumus dieere. Dontimtm rnainrs, et adversarioS fsracl oraiionibus
Joel upxbpevo;, \i est, incipiens. Amos, ^aaraKorv, Sffperes. Nupef de ^Egypto egressf sumus, et in
qui aptld LatihdS pottaM dieilUi*.Abdias Scvka; Ku- Osee Pharsone submerso, Rubrum transivimus ma-
ptov, id est, servut bomint. Jbitas, ittpittrepa, boe re (Exod. xlv, xt): nunc post latam eremi vastita-
est, columba. Micbaeas, ri; &; [Al. banaovv], ex lem, multo nobis labore sudandum est, ut ad Sep-
duabus oraiionis parlibus nwnen eomposilum, quod luaginia palmas et fontes aposlolicos pervenire va-
apud nos sottat, quis qttatt, rtUlqttis velui 7 Nattm, leamus. Insttrgat licet scorpio, et arctialo vulnere
irapuxX-nai;,id esl, consolaito. AttacilC,wepikup.&uvwv,ferire coneiur: tu comes itineris, et excanlator
id est, amplexus rive luclant \k\. amplexam]. So- venenatorum morsuum,b spiriiualem nobis tyv'X>.iu
Verbum pttgttandl duo mss. ignorant. AUudit randa, ut prudenti lectori manifeslum esi. MART.—
Pammachii nomen. Afludil,quamPlutarchusnarrai,deCatonebisioriam,
b Quania sit depravatio hujus vocis et sentenifae qui Lihyai deserla penetraturus, itineris comites et
Hieronymi, vix piierit mente comprehendere, qui excanlatores vencnatorum morsuum Psyllos babuit.
eam oculis viderit in antiquis editionibus Erasmi et Psyllorum porro, hominum Cyrenaicam regionero
Mariani, qui absurdissimum ostendunt S. Hierony- olim incolentium, notissima ea est apud veteres
nium legentes YWJIO-TWV, id est, tuffragatorem, vel C scriplores ingenita virtus contra serpentes et feras,
calculatorem, non jivXkeu,hoc. est, Psyllum juxta fi- a quibus non modo ipsi non laederenlur, sed et alios
dero omniuro mss. codicum. Sunt autem Psylli po- innocuos lacerent. Videndns in hanc rcm prae caete-
puli Libyae in Africa, a Psyllo rcge dicli, qmbtts esl rts &ff»tX> lib. xvn, et Dio Cassius in Caesar.Oct; -
virus ingenitum exitiale serpentibus, et cujtis odore viano, ubi Cleopalrae corpori, ut vitae resiilueret,
eos possunt sopire. Vide Plin. lib. vn, cap. 2. Scri- Psyllos tradit adhibuisse. Plinius quoque lib. vn,
bit porro Plutarchus in Catone, eumdem Catonem cap. % et quae Lucanus cecinit lib. IX:
per deserta Libyae iter facientem, secum Psyllos Gensunica terras
duxisse, qui morsibus serpentum mederentur, ore Incolita ssevoserpentum innoxia morsu,
trabentes veiienum, et ipsos serpenies cantibus mi- Marmaridaa Psylli: parlingua potentibusherbis;
tigantcs. Totum bunc locum S.
respicil Doctor, qui cruor tutus, nuilumqueadmittere virus,
in Pamraachio spiriiualem cupithabere Ptyllum, ad Ipse
vel canlu cessatite,potest. Naturalocorum
semulorum atque haereticorum virus ac venena supe- Jussit,ut immunesmixti serpentibusessent.
9»9 COMMENTARIORIJM ffl JOELEM LIBER. CAP. I. 950
exhibe : quOdqUe sanetic ac venerabili Paulse pa- A tatione possumus, amici favore sustenta, nec in no-
renti luas polliciti stlhius, pius hcfcressuscipe, et bis vires consideres, sed voluntalem.
quidquid vel ingenio vel doctrina mintis (ua exspec-
INCIPIT LIBER.
167(Gap.I.—Vers. I ,)VerbumDominiquodfactum Hebraeos secundus est, omne qitod dicitur ad (ribum
esl ad Joel filitm a Phatuel. Septuaginta interpretes Juda, et ad Jerusalem pertinere credendum csi,
pro -HATOEL (btfirO) verterunt Bathuet; quod apud et nullam omnino Israelis, id est, decem tribuum
Hebracos omnino nil resonat. Phatuel autem in lin- in hoc fleri menlionem. Tempora quoque, in quibus
guam nostram verlilur latitudo Dei, vel aperiens propbetavit, eadetn debemus accipere, quae et in
Deus, ut in Marco legimus Salvatorem b ad surdtim B j Osee legimus : In diebus Ozim,Joathan et Achaz et
mutumque dicenlem : EPHPHETA. ( rinEN), quod est, Ezechim, regum Juda, et in diebus Jeroboam, filii
adaperire (Marc. vn). Quia enim cum Apostolo dice- Joas, regis Israel.
re poterat : Os noslrum patei ad vos, o Corinthii, cor (Vers. 2, 3.) Audite hoc, senes, et auribus perci-
nostrum dilatatum e%l(II Cor. vt, M): et audiebat a pite, omnes habitatores terrm, si factum est illud
Domino : Dilata os luum, et imptebo iilud (Ps. LXXX, [Vulg. istud], in diebus tiestris , ant in diebUspatrum
11): ipsa quoque oris adaperlio, non in bominis, vestrorum : super hoc filiis vestris narrate, et fitil
sed in Dei polestate est, Paulo dicente : Ouium mi- vestri fiiiis suis, el filii eortim generatidhi altert.
hi apertum est magnum et evidens; sed adeersarii mul- LXX : Audilehmc , senes, et auribus pereipite , Om-
li (1 Cor.xvi,9); idcirco aperiens dicilur Deus. Cum- nes habilatores terrm, si facta sunt talia in diebus
que sanctus semper proficiat, ex parte cognoscens restris , aut in diebus patrum vestrorum: pro his , fi-
el ex parte propbetans, donec veniat quod perfec- liis vestrisnarrate , et filii veslri filiis suis , Ct filii eo-
lum est, de latiludine et adaperiione generattis, appel rum in generationemalteram. Senes jubehtttr audlre,
lalur/oef (bMV),quodapudnossonaltncipiens, vel est habilatores lerrae aiiribns percipere. SenibuS non
Deus, 168dicenie Apostolo : Fratres, ego me non dicilur, Audite, omhes; habitatOribog terfa*addttur,
arbitror comprehenditte(Phil. m, 15); qua humilitaie Auribuspercipite, omnes.Auditus eriim ifl Scriptttris
'
succrescens cum Moyse meretur audire :Qui esl, mi- C sanctis non est iste qui in aure resofiat: sed qul
sit me (Exod. m). Ad distinctionem enim eorum corde percipitur, juxta illud quod Domihils loquitur
qui non sunt, de quibus el in Esiher legimus : Ne in Evangelio : Qui habet aures audiendi, audiat'
tradas tceplrum tuum his, qui non sunt (Estker xiv, (Mat. xni, 9). Quod aulem nos interpretati sumus,
II), Deus el sancti ejus esse « monstrantor. Haec auribus percipite , et apud GriPCOset ftpud Hebraeos
de uomine Joel et palris ejus perstricta sint brevi- unum verburn est, apud Gracos ivuti»6ttt6s', apod
ler, ul recte verbum Dei, quod erat in principio Hebra;os d EEZINU ( IJ-TKD), quod proprie non cor-
apud Deum, faclum esse narretur, Baptista Joanne de, sed aure percipitur. Et ut Sciamus sacraliorem
rcferente : Qui post me venturus est, ante me factus esseauditum, quani id quod in auribtts resonat,
est,quia prior me erat (Joan. i, 50). Porro faclum lsaia loquenie, dlscamns : Audi, ecetum, et duribus
esse sermonem ad merilum ejus referiur, cui fit, percipe , terra(hai. l, 2). Qui senes snnt el cceles-
non ad conditionero illius qui fieri dicitur, ul alibi tes, audiunt spirilaliter; qui habitant in terra , ap-
legimus : Dominus mihi factus esl in salulem (Pt. pcllanturqne terreni, auribus percipiunl. Et hoc in
cxvn, 21). Quomndo autem in Osee propheia, quem omnibus Scripturis notandum, ubi haec doo vCrbat
in principio duodecim propbelarum ante bunc li- jiincta ponuntur. Quod in Lamecb quoqoe' legimtts
bruro explanavimus, sub nomine Ephraim ad decem - peccatore, qui locutus est ad uxores suas Ada et
tribus confertur valicinium, quae vel Samaria, vel Sella : Auctite verba mea, uxores Lamech, aurihts
Israel saepe memoranlur : 169 sic in Joel, qui juxta percipite verbct mea, quia virUm occidi in vulnus
Hic penes Hieronymum pro tyvWeuaut^vilov, Eras- Hebraeos resonare, ita accipito , ut nihil bic velit
rous el Victor. legerant •finftarrrt,id est, suffragato- essc, juxta HebraiCaiiietymologiam qua Bathuel fi-
rem : quos supra meritum acerbe Castigat Mariia- lia Dei interiiretatiir : fuissetque perinde ac dicere,
IKCIIS,suam ipse annututionem e Caleplno deseri- Joel filittmfilim Dei, qnod ei Mariian. notal.
bens. b Editi legunl Hebr. "IPBT Ilippathehh, curo le-
a Cave falsaro borum verbornm intclligentiam, nc genduui sit per Alepb ab iniiio nr~)S Eppethahh, si-
imperitum invenias iu lingua Hebraica S. Hierony- ve Epltphellia ctim Anliquis et Evanuelista Marco,
mum, qui et ipse in libro Nominnm Hebraicorum cap. VII,v. 54 :'E<pya6u, oten, tnuvoix^rrtt.A Syriaco
dicit nomcn Bathuel significare ac resonare virgi- igitur passivo nnsn><t.Etphelhahh, aperlus fuil, fit
nem, sive filiatn Dei. Itaque sic inlellige, quod Iioc imperativum nrSs Eppethahh, sive Epphetha, id
loco noinen Bathuel mtn resonat : iiullus euim sen- est, adaperire. MART.
SM congruus resonaret, Joel dicereiur filius Bathuel, <;Magis Victorio placet nteittoranlur, qtise Floren *
id est, palris virginis Dei. MART.— Mss. nosiri Pa- tinorum est codicum leclio.
luel ct Batuel consianter absque aspiratinnibus le- d Unus Palatin. lliezina , quod corde proprie, non
gunl. Quod vero ait S. Docior, Bathuel niliil apud aure percipitur.
951 S. KUSEBII HIERONYMI 953
tneum, et juvenemin livoremmeum (Oen. iv, 23): A plenius Josephus seplem voluminibus, Vespasianiet
sciebat obscura esse quae loquebatur, et idcirco Titi narrans triumphos. Elii quoque Hadriani conlra
uxores suas non ad simplicem (antum verborum so- Judaeos expeditionem legimns, qui ita Jerusalem
num , sed ad recondiiam quoque dictorum intelli- murosque subvertit, ut de urbis reliquiis ac favillis,
gentiam provocabat. Si quis igitur senex est, et sui nominis Eliam conderet civitatem. Haecqtiattior
maturae 170 selatis in Dominoelecttts [ Al. et tmtus regna quacsubvertere Judaeam, in quatuor cornibus
est] senex, ut in consequentibus juxta Septuaginta Zacharias vidisse se scribit.dicenteadeumAngelo:
Interpretes legimus, ac parvulorum reliquil infan- Hmc tunt cornua, qum ventilaveruntJudam et Israel
tiam, audiat quae dicuntur. Qui autem adbuc habi- etJerusalem ( Zach. i, 19 ). Et rursum : Levavi, in-
tat in terra, et non potest dicere : Advenasum et quit, oculosmeos et vidi, etecce quatuor quadrigm
peregrinussicut omnespatres mei (Ps. xxxviu, 14), egredientes de tnedio duorum monlium, et monles,
auribus percipial. Si [aclumest, inquit, islud in die- montesmnei:.in quadriga prima, equirufi; el in qua-
bus veslris ,aul in diebus patrum vestrorum.Artc rhe- driga secunda, equi nigri; et in quadriga terlia, equi
torica ex rerum magniiudinc altenlum audilorem albi; et in quadriga quarta, equi varii fortes (Zach.
facit: nulla haec, inquit, setas meminit, quse dic- vi, 1). Cumque propbeta dixisset ad angelum qui
lurus sum, nec vestro, necpatrum veslrorumatque ' loquebatur in eo : Quid sunthmc, Domine mi? re-
majortira facla sunt tempore. Patres autem avos spondit angelus : Istisunl quatuor venti cmli, quiegre-
atavosque cognosce et flliosfiliorum , omnem dein- diuntur ut stent coram Dominatore omnis terrm: ct
ceps sobolem, juxia illud Virgilianum (JEneid. est sensus : isti sunt qtii egrediuntur a facie Domi-
lib. iu): ni, ut ejus impleant voluntatera. Cum habitatori-
Et nati natorum,et qui nascenturab illis : btis terrse percepimus aoribus quid eruca , locusta ,
Et senes ergo et liabitatores terrae, filiis vestris bruchus, rubigo, significent : nunc cum senibus
posterisque narrate; qui senex est, liberos suos do- quod dictom est audiamus. Quatuor esse perturba-
ceat sacramenta : qui habilator est terrae, simpli- liones, qnibus animarum saniias subvertatur, om-
cem narret historiam. Cnde usque hodie nos qui in nes philosophorum scholaeconclamant. Duae prae-
Christo credimus , quorum cum Moyse ablaium est sentes sibique contrariae, duaefulurac muiuo dissi-
velamen ab oculis, et de quibus dicitur : Canihomi- denles. Praesentes, aegritudo et gaudium. ^Egrim-
nit tapienlia ejus ( Sapien. iv, 8), filiis nostris se- dinem animi dicimus, alioquin corporis non aegri-
creta et mira narramus. Judaei autem qui habitant tudo, sed aegrotatio nominatur. Aut igitur tristes
in terra, loquunttir lerrena , et humi cohaerenlia , _ sumus, et mcerore conftcimur, siatusque nostrae
de quibus scriptum est: Qui de terra est, de terra ' mentis evertilur : unde et Apostolus monet, ne
loquitur : qui de ccelo venit, super omnes est (Joan. abundaniiori iristitia absorbeatur frater (I Cor. n).
ni, 31). Aut econtrario gaudemus, gesiimusque laetitia,et
(Vers. i.) Residuum erucm comedit locusta, et bona nosira moderanier ferre non possumus; justi-
residuumlocustmcomedit bruchus , ef risiduum bru- que et forlis viri est, nec adversis frangi, nec pro-
chi comedit rubigo. LXX similiter. Exordium sequi- speris sublevari, sed in utroqne esse moderalum.
tur narratio : ibi ut attentum faceret auditorem , Diximus de 172 perturbaiione praesentium; dica-
magna et incredibilia se dicturura esse proraisit, mus et de futurorum , in quibus melus, aut spes
quae nec vetus sciret historia, nec prsesens aetas est. Adversa timemus, prospera praestolamur; et
facta cognosceret. Hic erucam, et locuslam , et bru- quod aegritudoet gaudium operantur in praesenti,
chum , et rubiginem posuit, ut qusesingula raro eve- metus et spes faciunt de futuro, dum aut adversa
niunt, omnia simul facta memorentur, et ideo mi- plus quam decet limemus csse ventura , aut pr<-
rabilia sint. Erucam quae Hebraice GEZEM (DM), spera quaesperamus intanlum nos faciunt exsuliare,
Graece dicitur xafur-. , Hebrtei Assyrios inlerpre- ut non teneamus modum , maxime in his quae a in-
tantur , Babylonios atque Chaldseos, qui de uno or-. j) certa sunt, quia futura «perantur potius quam le-
bis climate procedentes , tam decem tribuum quam nenlur. Has perturbationes uno et nec pleno
duarum , hoc est, Israelitici populi cuncla vasta- versiculo illuslris poeta comprehendil ( JEneid.
runt. Locustam autem, Medos interprelantur et lib. vi ) :
Persas, qui subversoimperioChaldaeorum, Judaeos Hi metuunt cupiuntque(hoc de/u/uro), dolent gandent-
babuere captivos. Bruchum, 171 Macedonos, et que (hocde prcetenli)neque twis.inqmt,
omnes Alexandri successores, maximeque regem Respiciunl,clausitenebris et careerecaco.
Antiochum cognomenlo Epiphanem , qui instarbru- Qui euim perturbationum tenebris obvolvuniur ,'
chi sedit in Judaea, et omnes priorum regum reli- clarum sapientiae lumen non valent intueri. Caven-
quias devoravit, sub quo Machabaeorumbella nar- dum est igitur ne aegritudo,quasi eruca, nos come-
rantur. Rubiginem referunt ad imperium Roma- dat; ne locnsta vastel in gaudio, huc illucque voli-
norum, qui quarti et ultimi intantum oppressere tans, et gestiente laetitia, per diversa se jactans ;
Judxos, ut de suis finibus eos pellerent. Scribit ne bruchus, id est, pavor et futurorum metus, ra-
* Iterum conlrario sensu Patatin. ms. tn his qumcerta sunt: fortasse verius.
955 COMMENTARIORUM 1N JOELEM LIBER. CAP. I. 9S4
dices sapientiae devoret, ne rubigo et desiderium A expergiscimini, qui ebrii estis : nequaquam vino, ut
futurorum res inutiles concupiscat, et nos perferat in solis LXX continetur, sed omni perturbatione vi-
adruinam : sed ut in omnibus, quatuor quadrigas tiorum : Flelc, et plangite, et agite pcenitentiam : ct
et quatuor cornua , el quatuor equos rufos, et va- assumite tristitiam quae ducit ad vilam, et ululate,
rios , et albos , et nigros, id est, vel adversa , vel omnesqui bibitis vinumin dulcedine (Prov. 111),sive,
prospera, vel ex utroque sociata, frenis sapientiac in ebrietate. Dtilcia enim sunt vitia : quia mel distil-
gubernemus. Ego reor erucam esse incipienlem in Iat de labiis mulieris meretricis : et idcirco in Dei
animo passionem, quaetarda est, et discurrere non 174 sacrificia non offerlur : quoniam periit, she
potest, el mora ipsa ac pertinacia ebibit et exsugit ablatumest de ore veslro vinum, ebrietas atque dul-
omnem virorem : quam si non occiderimus, in no- cedo quae vos deceperat. Saepequippe Dei fit provi-
bis crescit el avolat, et nunc devorat quidquid atii- dentia, ut qni non cngnoverunt Deum in prosperis,
gerit, nunc semesa diroittens, pergil ad alia: rever- cognoscant in adversis : et qui diviiiis male abusi
tensque ad pristinam sedem bruchus efficitur, ut sunt, ad virtutes penuria corrigantur. Juxta bunc
non solum fruges, et folia et cortices , sed etipsam sensum audiant senes : habitatores autem terrac per-
medullam devorel tarditate. Sin autem evenerit, cipiant auribus, de illo vinOnunc praecipi, in quo est
quod tamen rarum est, ut etiam post bruchum viia- B Iuxuria, et quo qui inebriati fuerint, regnum Dei
lis quippiam in nobis spiritus resideat, cuncia ru- possidere non possunt (Epltes. v). Qui vini ebrietate
bigo populatur , iia ut siipulam et vile fenum verlat sopitus esl, evigilet et ploret ebrium se fuisse, et
in nigredinem , ut non solum esui, sed et fimo inu- ululet : ut postea ululatus ejus et fletus vertatur in
tilia sint. De his quatuor perturbationibus, in prin- risum, et gaudeal se ebrietatis materiam non ba-
cipio quoque Amos, si viia coroes fuerit , 173 bere, quae eum per abundantiam ebrium fecerat et
disseremus : ubi scriptum est: Super tribus sceleri- vesanum.
bus, et super qualuor Damasci, Gazm, Tyri, Idu- (Yers. 6, 7.) Gensenttn ascendet [Vulg. ascendit]
mmm, fitiorum Ammon, et Moab, et Juda, et hrael, super terram meam fortis el innitmerabilis : dentes
non convertameos, dicit Dominus (Amos i, 5 seqq.). ejus, ut dentes leonis, et molares ejus, ut caluli leonis.
Quas nos perturbationes interpretati sumus, Graeci Posuit vineam meam in desertum, el ficum meam de-
T.u6nappellant, quaa si xuxo%r)\o>; in passiones ver- corticavit: nudans spoliavit eam, et projecit: albi facti
tamus, verbum magis quam sensum verbi expres- sunt rami ejus. LXX : Quia gens ascendil super ter-
serimus. ram fortis et innumerabitis : dentes ejus, leonis : et
(Vers. 5.) Expergiscimini, ebrii, et flele, et ulutale, molares ejus, ul catuli leonis. Posuil vineam h meam
omnes qui bibitis vinum in dutcedine : quoniam periit G in dissipalionem, et ficos meas in confractionem; scru-
ab ore vestro. LXX : Evigilale, qni ebrii estis in vino tans scrulatus est eam, el projecit : dealbavil ramos
vestro : et plorate el plangite , omnes qui bibitis vinum ejus. Judaei pntant in diebus Joel lam innumerabi-
in ebrielale: quoniam ablatum est de ore vestro. Quasi lem locustanim super Judaeam venisse multiludi-
senes alque presbyteri audire debemus : nulla res nem, ut cuncta complerent: et non dicam fruges,
ita inebriat ut animi perturbatio. Est tristilia quae sed vinearum quidem etarborum cortices ramosqtic
ducit ad mortem : haec abominanda ebrietas est. Est dimitterent, ita ut, omni viroreconsumpto, 6 arentes
ira quae justitiam Dei non operalur, et fttrori pro- arborum rami, et sicca vinearum flagella remanc-
xima, mentis suae impotem facit : intahtum ut labia rent. Hoc utrum factum nec ne sit, liqnido affirmare
tremant, denles concrepent, vullus pallore mutetur. non possumus : neque enim Regum et Paralipomc-
Recteque illud laudalur Archylae Tarentini, qui non narrat bistoria (111Reg. xvn). Quod utique si
cum villico suo esset iratns : Jam ie, inquit, occide- fuisset, quomodo famem stth Elia trium annorum el
rem, nisi iratus essem. Qtiid referam de gaudio et sex mensium legimus, nuniquam Scriptura lacuissci.
voluptate, et maxime araore, qui excsecat cordis Tantum dicimus, quod sub metaphora locustarum,
oculos: et nihil aliud, amantera, nisi id quod ainat, hostium describatur adventus, sive Assyriorum et
a cogitare permittit. Annon est dicenda ebrietas, "
Babyloniorum, qui lunc imminebant: sive Medornm
cum propter vile scortum, et iguominiosam corpo- atque Persarum, qui post futnri erant: sive Mace-
ris partem, animaclibertas in serviles blanditias in- donum, quos mullo lempore post fuisse cognovimus:
clinatur ? cum laborem suum alterius facil esse deli- sive ultimo Romanorum, de quibus supra diximus.
cias ? cuin furto, scelere, atque perjuriis, opes futurae Licet nunc nobis magis 175 de Rabyloniis dici vi-
prseparet voluptatis ? et cum videalur ab omnibus, deatur atque Cbaldaeis, quorum crudelitas in popu-
se existimat non videri : dummodopoliatureoquod lum Dei feritasque describilur : et, ni fallor, videor
desiderat. Sed et avaritia excaecat animum ejus, milii in hoc Prophela aliquid reperisse. Narralur
cui nibil satis est: et muliebris timor, et dulcium impietas hoslium sub figura locusiarum : et rursum
cupido viliorum. Unde dicitur ad eos: Evigilate et sic de ipsis locustis dicitur, quasi hostibus compa-
* Duo Palatini, 171100! amat et cogitat, videre per- » Unus Palatin., albentes : in quem sensum et
mittit. Hier. infra, Omnt, inquit, virore consumpto, albos
b Deerat vox meam, qu» et in Graeco est textu, ramos et aridos derelinqual.'
et in nostris mss.
953 B. «JSRflH HlERONYMl 956
rei.tur, ni cum locustis legerls, hostes c«t*ile*S< CHfnk iulihi vltgineum. Vlr pubertatis, sive, ul Sepluagima
hostes cdgilaveris, redeas ad locustas. ASceudltergo iraitstillefttlit, «Wjo&votoj, quern vulgo virgineum vo-
gens locustarnm de soliiudine, slve exerciius Chaf- cant, eo qudd priihuS Dorem virginitatis abstiilerit,
dcorum super lerram Dei, et forils, et innumerabi- nori alius intelligitur nisi Deus.qui ih Abrabam.Isaac
lis, Qtiid eniitt locusti» innumerabilius et fortius, et Jacob despondit sibi Virglhem sponsam hulla ido-
quibus humana industria resistere ndtt potest? Dert- tolatriae Sorde riiacutaiafn. M qu.im et per Jere-
tes ejus,» gentis videlicet locusiarum (omnia auterti Iftiahl loqttllttf: Mdn iti dominumme vocasti, et pa-
TvmxSisinlellige), quasi dentes leonis; et molares tritoi il priHcipemvirginitaiis tum(Jerem. m, i).
illius, ut ratuli leonis, ut qui in fortiludine et hnil- Unde et Apostolusad credenles loquiiur : Despdndi
litudine locustis coaequantur, in ferocitate et crude- vos uni ViroVifgiriemcastam exhibereChristo (I Cor.
litnte leonibus conlparentiir. Haec, inqolt, gens p©-> Xi, 2). Qiiamdio curti hac sponsa sponsus fuerii,
suit vineam meam in deserium, quam de lASgypto rtoft potesl jejunare (Matth. ix), nec plangere, nec
transtuli et plaiitavi, et flciim meam decorticavK, Sbsentls sponsi deslderium lacfymis indicare. Cum
populum Judajorum [Al. meuro Jtidflictitn], ad quem fltitemablatus fuetit spohsus ab ea, plangit et plo-
Venii Salvaior, ut comederet fructus, et non invenit.* rat, et aceingit se sacco et cilicio, et pro zona resle
innledixitque ei, ot aruit In seternum (Matlht xi). B II circumdatttr. IntellexiuiUSqttis sponsus sil vlrginalis:
Omnia atiieut sub metaphora locustarum, dicta no- Verttm qtiia isttl spohsus, slve hiaritus, non solum
scamus : quaeimantum cuncta populauiur, utdero- vifgiriefri accepil spdfisam, sed et meretricem in
dani arborum cortices, exutasque projlcianf, et omnl Osce ducit uxdfetri, propterea scriplum est in Deu-
virore consumpto, albos ramos el aridos derelin- (eronomio : Si egtessUsfueris contra inimicos tuos :
quant. Diximus joxta lilstoriam; transeamus ad itl- it tradideril ioi DomimtsDeus luus in manu lua, ca-
leiligentiam spiritualem, ut curo senibus tludirC plhosqne duxeiil, et videris in numero caplivorum
possimus: Atcendit gent tuper lerrath Det, artimam mulieretii pulchfUm, et adamaviris edm, voluerisque
videllcet bumanam. Omnes enim anlmse Dei sttnt: habete uxorem: introduces in ddmumtUam: qum ra-
sicul anima patris, sic et anima filll. Et asccfldlt genSI det cmsariem, et circumtidei urigues suos, et deponet
principum mundi istius, et lenebrartirri, et Spirifua- vCitehi177 fa ^ cdpta ett, sedehsquelii domo tua,
lia nequitise ln coelestibus, adversum quos nobis estt fleblt pairem et matrtfnt suam' una mettse, et postea
lucta atque ceftamen, de quibus dteltui 1i Si ipiritusS ihlrabls ad eam, dormiesquecum illa, et erit uxor lua
poteslatem habenlis atcenderit tuper te, loWtmtuuntI (Deut. xxi, 10 seqq.). Hujusmodi b mulicris non est
ne dimiseris (Eccl. x, A): cujus genlls demes' slintt mafltiiS, id est, dominus vtfgifialis, §ed nleretricem
sicui dentes leonis, de quo Petrus apostoliis toqui- G ' de geniiiim sordibus dtixit uxorem. Qiiod et de
lur : Adversarius noster diabotus, quati teo rugicmf t oilini aniina credefitium possumus rficere. Si a parva
circult quterent quem devoret (I Vel. V, 8). Et mola-- aetnle Cfedidlt Domitio, habet spoiiSum Poininum
res illitis quasi catuli leonis. Catulum leoriis, velI virglriilern. Sln aritertiex Jttdaeis, sive geiililibiis, et
cum intellige, qui elevatur contra omntj quod dici- tinercttcofum spiirclssimis faecibus, ad fidei venerii
tur, Deus et religio, vcl certe omne dogma perver-= vCfltitieffi,et d^tehebfis ad lucem Ifarisierii, habe-
sum. De cujuscontritis molaribus, qui 176m,rin- - Ml.qUideiHsponstifti, sed non virgineum : el de Iiu-
secus latent et non videntur, ne facile vlientttf, Jiiscemodi hominibus dicitur : In Jtgypto fracice
etiam Psalmista laetatur diceiis : Molat teottumcon-- stttit niamthm lum, el ibi deiirginaia es (Ezech.
(ringet Dominus (Ps. LVII, 7). 8i ergo dederiniusi xxlii, 5).
locum buic geuii, ut ascendat ih nobis, Statim ponett (Vefs. 9 seqq.) P«rit/ sacrificiumet libaliode domo
vineam nostram in deserittm, de qua vinum faeere5 Domini: it tuxerunt tacerdotes minislri Domini: de-
sulebamus, quod laetillcat cor hontlnis (P». ctn): : popnlata esl regid, luxit liumus, quoniam devaslatmn
et ficos nostras decorticat, slve conffifigit, tie ha-•- est iriiicum. ConfusUmesl vinutri, elanguil oleum, con-
beamus iil nobisSpirilus sancli ddria dulclssiffla, ne* , fusi iunt agricotm. Oliitaverunt vinitores super fru-
sub nostra vinea et fleu vlr sanctlis requiCSCat;subi **ttietiio ei hordeb, qUia periil messis agri: Vineacon
qtiibus cum fuerit, advefsitriorum impCIUSilolt ti-- fusa est, et ficus elanguil; mdlogranatum, et palma el
mebii. Nec sufficit huic genii viiieaai diapdfdere,, mdliim, et omnid ligna agri arueruiil : quia confusum
ficnmque confringere, nisi scrutaiis scruletdf eas,, est cjaudiuma fiiiii hominum. LXX : Abtatumest sa-
ct quidquid in tllis vltale fueril, inlerflciat.' tlt, oftltil1 crificiiimei libaliode doiiio Domini: iugele, sacerdotes
virore consumpto, albi aique emoriui rflinusculi re-- ministri Domini, quoniam desolati sunt campi: lugeat
maneant, et complcaitlr in nobis • Si tn vtridt tigno 0 ierra, quoniam ttffticlum[Al. Cohflictum]est triticum,
hmc faciunt, irt sicco qttidfacienl (Ltic. xtfiti)? arltit vinttm, imiiiiniiliim[Al. tihm«fd<ttmlest oteum :
(Vers. 8.) Plange quasivrfgo aCcitlctat&ced,SUper r druerunt agricolm [Al. lignd] : titgete, possessiones,
virum pubeftath lum [Vulg. suH]. LXX J Plangee pfoffitmentoel hordeo,quia pefiit vindemia de agro,
ad me super sponsam accinctam cilicio, tuper virum n c vinea aruil, el ficus imminuleesunl: malogranatum el
* Pro aen(fs, Palat. ross. deittes : tst pro tvnuat, , mulieri non est maritus dominusvirginalis,juxta codd.
forlasse reciius rpomxSi;prafkjttitit. Flofeiilirios.
b Corrigendnni coniendit Viclorius, Hujuscemodi i " Mss. Palatin., ficus atuil, el vinewimmutalwsitnt.
957 COMMENTARIORUM IM JOELEM LIBER. CAP. I. 938
palma ct malum et omnia tigna agri arefacta sunt, A rubigo corisumpserlnt, ei nequaquam liabuerimus
quoniam confuderunl gaudium fitii hominvm. Quan- calicem, de <)uoscriptum est: Calix tuus inebrians
tum ad historiam pertinet, ob tocustarum, sive ho- quum prmclarus esi (Ps. xxn, 5)! Et perierit oleum,
siium mullitudinem, qni sub earum specie descri- de quo in Ecclesiaste legimus : Omnt tempore sint
bunlur, vastatis omnibus atqtie consumpiis, periit candldavestimenta twj, el oleitm de capite luo non de-
sacrificium et libatio de domo Domini : quorum al- ficiat (Eccl. ix, 8) : quo exbilaratur facies, et caput
lertim de simila, alterum de vino offerre soliti erant. jpjiinantis ungitur. Tunc confiindenlur agricolae,
ldcirco luxerunt sacerdotes, qui sunt ministri Do- curo viderint in possessionibus suis non nasci trili-
roini, nec sacrificiis, nec libametiiisrile celebralis : cuiii, quoalttntur bomines, ethordeum quojumenta
tnaxitnequia etdecimae, quasaccipereconsueverant, irrationabilia sustcnlantur, etconfusamesse vineam,
nequaquant oblatse Rtinl. Regioenini universa 178 de qua scriptum est : Vinea frondosa hrael, fruclus
pupulata esl. Luxit bumus, p.ert>>wp.ix5>;, pro eo quod abuitdans tn ea (hai. v, 2): cxspeclaiite Domino, ut
cst, hi qui » versantur in humo : triiicttm, vinum facerel uvas, et fecit spinas. FicUs quoque elanguit
oleumque elanguit: ipsi quoque agricolse et vinitores suh qua fuit,anteqliam crederet, Nathanael (Joan. i),
confusi sunt, et ululaverunl : quia non solura fru- et roalogranatum, cujus coftici genaesponsoein C;m-
ntentum, led bordeum quoque, quod vilius fertitius- B lico cOmparaiiiuf (Canf. vi), et palma quic, perdito
que est, aruit. Et legumina quae ego pulo significaii virore, siccaia est, de qua olim dicebalur: Justtts
in eo quod ait, periit messit agri, id est, cuncia quae autem ul palma florebiu(Ps. xci, 13): et malum de
snlet bumus gignere. Quid loquar de frumemo, vino, quo in eodem Cantico legimus : Sicut malum in medio
oleoque et hordeo, cum etiam artorum poina siccata lignorum : ila fratruelis meus in medio filiorum
sint, ficus elanguerit, et malogranalum, et palma, e( (Canl. n, 31). Quid necesse est omnes arboies per-
mahtm, etomnia ligna, vel infruciiiosa, velfrttgifera, currere, cum universa aruerint, et pro gaudio alque
Jocustavastanie, consumptasint? qua; facia sunl om- lastitia, filios hominuni mceror oppresseril et con-
nia, at auferretur, sive confunderetur gaudium a filiis fusio?
hominom.Possumus hxceadem et posladvenlum di- (Vers. 13, \l.)Accingitevos et plangite, sacerdotes;
cere Salvatoris accidisse populo Judreonni), quando utulale, minislri altaris; incjredimini,cttbate insacco,
pari furore clamantes dixerunt : Crucifige, crucifige ministri Dci mei, quoniam interiit de domo Dei veslri
lalem : non hatemus regem nisi Cmsarem(Joan. xix, sacrificiuinei libatio ; sanctificaiejejunium, vocate cm-
9 et 15); quando circumdata est Jerusalem ab exer- litm, congregate seiles, omnes habitatores terrm in
cittt, et in tantam necessitatem venemnt famis ac domum c Dei veslri, et clamate ad Dominunt. LXX :
pestilentiae, ut filiorum necdum maturis corporibus C Accingitevos el plungite, sacerdoies; lamentamini qui.
vescerenlur :b et sacrifici.iuniversa sublata snnt, et minislratis altari; ingredimini, dormite in saccis, mi-
confusuro est gaudium a liliis hominnm, qui.i gau- nislri Dei, quoniam defecil de domo Dei vestri sacrifi-
dium recipere nohiertint, de quo angclus loquilitf cium et libatio; sanctificate jejunium, prmdicatecura-
ad pastores: Annuntiovobisgaudiummtigtium(Luc.it, tionem [Al. prctdicalionem curale]; congregale scnes,
10). Juxta avuytayrh isle nobi» sensus videtur : omnes habitatores terrm in domumDei d veslri, el cla-
Postquam sponsa, quaereceperat doctrinam Dei, per male ad Dominumvehementer. Qui sauctus sacerdos
peccata a sponso fuerit separata, et pro byssinis est, et comedii pasclia Doroiui, accingalur balteo
lineisque vestibus, cilicio circumdata, id est, habi- casiilatis, et audiat cum apostolis : Sint lumbi vestri
tiiin lugenlis assumpserit, tunc peribit sacrificium, prmcincti, et lucernm ardentes in manibus vestris
de quo scriptnm est : Sacrificium Deo spirittts con- (Luc. xn, 35). Qui auteui peccator est, et quem re-
tribulalu»(Ps. i , 19), et vini libatio, quod Iaeiificat mordet propria conscienlia, cilicio accingatur el
cor hominis, de domo Dei, quse est Ecclesia, dicenie plangat, vel propria delicla, vel populi, et ingredia-
Apostolo adTimothenm : Vt scias quomodoin domo lur 180 Ecclesiam, de qua propter peccala fuerat
Dei converterit, quwett Ecclesia Dei vivenlis (1 Tim. egressus, et oubct, vcl dormiat in sacco, ut praeteri-
in, 15). Auferetur autem sacrificium el libalto dc v tas delicias, por quas offenderat Deum, vitaaausteri-
domo Domini, quando, multipticata iniqtiitate, re- late compenset. Qui eniui mollibus vestiunlur, in
frixeritebaritas multorum (Mail. xxiv): et principes domibns regum sunl (Matth. xv). Accingantur autem
pnpuli s»cministri aitaris vlderinf campos ei plana sacerdotes et plangant et ululent, et dormiant in
credentism frnctus non afferre virtulnm; sed omnia sacco, prophela eos ad poeniteniiam cohortante, qui
vitiis inhorrescere : quando frumenlum et hordeum, dicit : e Ministri Dei mei, quomodo interiil de
vineasque et oleum, eruca, locusla, bruchus, \JQ domo Dei vestri sacrificium et libalio (Joel. n), de
a Rursiim Victor. ex Florentinis codd. reponil in via Osiiensi aCaroIo Magnoilli eccleSia; donatus:
versabanlur : uam et ea, iuquit, qti.iepraeceduni, el ut impressos mullos et aliquot Fluremiie inss.
quae se<iilttntur, prtelerilum respiciunt temuus. oroiuam.
b Untts Palatln., elin sacrificia inbersa sublala sUnt. < Aniea erat noslri, ctim et Palatini mss. vestri, et
c Interserit Victor. Domini, quae vox, inquii, in lle- Graecusquoque texlus vfnavprscferant.
braico iuveniliir, eamqtte habciii tredecim antiquis- 0 UiiiisP.iinliu., qui dicit, cubate insacco, ministri
siina montis Cassini cxeinplaiia, et aliquos Bono- Dei : quomodo interiit sacrificium, elc.
niensia : et tpiod cgo mullifacio, codex sancli Pauli
959 S. EUSEBH HIEltONYMI flCO
qulbus supra dictum est. Nec sufficit flere, vel plan- JA Chaldaeisque captiviias: praediclturque ventura, ut
gere et habitum lugentis assumere, nisi sanctificent cum veneril, non casu accidisse videatur, aut lios-
jejunium, et vocent coetum. Si omne jejunium pla- tium fortiludine; sed ira et comminatione Dei, vel
ceret Deo, "numquamdiceret: Sanctificatejejunium. certe, agente populo pceniientiam, non veniat,'quac
Et: Non lale jejunium elegi, dicit Dominus (Isai. ventura est, si permanserit in deliciis.
LVIII).Et in Evangelio condemnanlur qui extermi- (Vers. 16.) Numquid non coram oculis nostris ali-
nant facies suas, ut videanltir hominibus jejunare mentaperierunt; dedomo Dei nostri, tmtitiaet exsulla-
(Mattlt. vi); et in diebus, inquit, jejuniorum veslro- tio ? LXX: Ante oculos vestrot alimenta perierunt: de
rum percuiilis pugnis, et opprimitis pauperem. Id- domoDei notlri tmtitia et gaudium. Anle oculos pe-
circo nunc dicit: Sanclificale jejunium. Jejunat Ma- reunt alimema peccantium, quando jam speratae fru-
nichaeys, et mulii haeretici, maximeque Encratitae, ges e manibus auferuntur, et praevenil locusta mes-
quorum princeps Tatianus est, sed boc jejunium sorem, ut quod spe [Al. saepe] in borreis conditum
saluritate et ebrietate deterius est. Et vocate est, bruchus et rubigo consumant. His quoque qui
cmium, sive curaiionera, ut per pcenitenliam noslra in Ecclesia comraoraniur, proqualitate meritorum,
peccala curemus. Pro ccetu in Hebraico legitur, fruroenlum spirilus, et bordeum litleraesi peccave-
ASARA (iTYX?), quod Symmacbus tynodum, Aquila B ] rint tollitur, ut patiantur famem sermonis Dei. Cura-
diem collectm interpretatus est. Congregate tenes, qne fuerint alimenta sublata, consequenter gaudium
quorum aetas vicina morti, maturaeque sententiae, et laeliiia tollitur de domo Dei, ut qui audiehant
magis limorem et cultum sitscipit Dei. Omnes quoque anle Apostolum dicentem : Gaudete in Dominosem-
habilatores terrse, de quibus supra dixerat: Audite per, iterum dico gaudete (Philip. iv, 4); postea Do-
hoc, tenet, et auribut percipite, omnet habitaloret ter- minum audiant ad poeniteniiam provocaniem: 162
rm, ut et senes et habilalores terrae in domum Dei, Beali qui lugent, quoniamipsi consolabuntur(Matth.
quae cst Ecclesia, congregentur. Cumque fuerint in v,5).
Ecclesia, el de dispari grege sacerdotum ei populi, (Vers. 17,18.) Computruerunt jumenta in stercore
senum et habitatorum terrx, unus grex fuerit effec- suo: demolitasunt horrea, distipatm sunt apothecm,
tus, clamate, inquit, ad Dominum in cordibus ve- quoniam confusum est triticum; quid ingemuitanimal,
stris et dicite: mugierunt greget armenti ? quia non ett pascua eis ;
(Vers. 15.) Ah, ali, ah diei, quict prope ett dies sed et greges pecorum disperierunt. LXX: Subsalta-
Domini, et quasi vastiias [Al. tempeslas]a polenteve- verunt vituli in prmsepibussuis : dissipati tunt thetau-
niel. LXX : Heu mihi, heu mihi, heumihi in die! ri, suffotsa tunt torcularia, quia arefactum esttrilicum:
*-*
quoniamjuxta esl dies Domini, et quati miseria de quid reponemusnobis? fleverunt armenla boum, qitia
miieria veniet. Pro eo quod nos transtulimus, a po- non erant pascua eit, et greges ovium disperierunt.
tente, et Hebraice dicitur SADDAI (rw), quod unum Postqtiam alimenta periernnt, et de domo Dei gau-
191 esse de decem Dei nominibus, aliquoiies dixi- dium laetitiaque sublata sunt, jumenia quoque com-
mus, LXX interprelati sunt miseriam, SOD("""#), putruerunt in stercore suo , sive, juxta inlelligen-
pro SADDAI legenies. Vox igitur sacerdotum et po- liam spiritualem , lascivierunt in praesepibus suis,
puli ad Dominum clamantis inducitnr, ut terlio di- et calcitraverunt conlra Creatorera suum, ut imple-
cant, Heu mihil credo, quia propter peccata quacfe- relur quod scriptum est: Si saturati non fuerinl,
cerunt, sanciam offenderanl Trinitatem. Dies autem murmurabunt ( Ps. LVIH,16 ). Computrescit in ster-
retributionis omnium delictorum illa esi, de qua core suo cujus Deus venter est, et qui dicit: Man-
universi scribunt proplietac, et maxime Isaias cla- ducemut et bibamut, cras enim moriemur (Itai. xxn ,
mitat: Ecce dies Dominiinsanabilisvenit [Al. veniet], 16): huic deniolita sunt borrea b futurae feliciiaiis,
furorit et irm, ut ponat univertum orbem desertum, et et apothecae aeternaeabundantiae dissipatae sunt, vel
peccatoretperdat ex eo (Itai. xm, 9). Hic dies recte subversa sunt lorcularia, quia si frumenia et vina
appellatur insanabilis; quia cum dies judicii vene- non fuerint, frustra horrea et torcularia praeparan-
rit, uon erit locus pcenitenliae, qni [Al. quia] aeter- lur. Cumque omnia aruerint, lunc voce flebili que-
nilati comparatus, prope est, et non longe. Quod- rentur et dicent: Quid reponemut nobit ? Quodque
que sequilur: Et quati miteria de miseria veniet, sive, sequitur juxta LXX: Fleverunt armenta boum, qno-
vaititas a polente veniet, hic sensus est, quod mala niam non tunt eit patcua, compellit nos non de bo-
succedant malis, et omnis afflictio Deo judice dis- bns ei armentis accipere quaedicta sunt; sed dehis,
pensetur, qui poiens est et corpus et animam per- qui propter simplicitatem boves vocantur et oves.
dere in gebennam (Matth. x). Quod generaliter de De quorum pascuis Salvator loquitur : Ingredietur
die judicii diximus, specialiter referamus ad tempns et egredietur, et patcua inveniet (Joan. x, 3). Haec
Judaica? captivitatis, quando Jerusalem capta, tem- autem omnia intellige sub metaphora , erttcae, lo-
plumqne destruclum est; non multo enim post lem- custae,bruchi et rubiginis, quod, sublatis frugibus, al-
pore venit et decem et duarum tribuum ab Assyriisi que vastatis, fames et pestilentia cuncta possederint.
* Martian. etiam absqne interrogandi nota, num- b Verba, futurmfeUcitatit, tum illa, aternm abun-
quid; mst. castigant. danticc, neque Victor. neque nostri mss. agnoscunt.
9CI COMMENTARIORUM IN JOELEM LIBER. CAP. II. 962
(Vers. 19,20.) Ad te, Domine, clamabo': quia ignis A quos cervus desiderat. Et de quibus Doroinus loqui-
comedilspeciosadeserli, el flamma succendit omnia U- lur per Jeremiam : Me dereliquerunt fontem aqum vi-
gna regionis; sed et bestimagri, quasi area sitiens im- vm (Jer. n, 13). Siccatis aulem fonlibus aquarum ,
brem, tutpexerunt ad te: quoniam exticcati sunt fon- qui arentia quaequeirrigant alque refrigerant, con -
tes aquarum, et ignis devoravilspeciosa deserti. LXX: sequenler quidquid in nobis pulchrum fuit, ignis
Adle,Domine,clamabo,quoniamignis consumpsitspe- ardore consumplum est, de quo Dominus loquitur
ciosa deserti, et flamma succendit omnia ligna agri, et in Evangelio : VidebamSalanam quati futgur caden-
jumenla campi suspexerunt ad te, quoniam arefactm tem de cmlo (Luc. x , 18).
sunt emissionesaquarum, et ignis devoravit speciosa (Cap. II. — Vers. 1 seqq.) Canile tuba in Sion :
deserti. Propbeta clamante ad Dominum, vel populo ululale in montesancto meo: conturbentur omnesha-
183 Per prophetam: quia ignis comederit speciosa bitatores lerroe,quia venit dies Domini, quia pfope est
deserti, et llarama succenderit orania ligna regionis, diestenebrarumet caliginis,diesnubis et lurbinis;quasi
bestiac et jumenla agri, sive campi, suspexerunt ad mane expansumsttpermonles,populusmultusac fortis,
Dominum, quasi areola sitiens imbrein. Hoc enim timilis ei non fuit a principio,et pott eumnonerit usque
uno verbo significat Aquiia dicens , " iitpuo-ii>6r,:et in annos generalionis el generalionis. Anle faciemejus
suspexerunt ad eura, quoniam aruerunt fontes, vel B ignis vorans, et post eum exurens flamma; quasi hor-
emissiones aquarum , el iguis devoravil speciosa lus voluptatis terra coram eo, et posl eum solitudo de-
deserti, quod scilicet hoc eruca, et locusla, et serli: neque est qui effugiat eum : quasi aspectus
bruchus fecerinl et rubigo , quod ignis in stipula , equorum, aspeclus eorum, et quasi equiles sic current,
flamma in vepribus. Speciosa autem deserli, quae. sicut sonitus quadrigarum super capita montium exsi-
Hebraice dicuntur NAOTH(ffiKi), intelligamus aut lient, sicut sonitus (lammmignis devorantis stipulam,
plani camporum , aut pratorum florenlia , aut vi- velut populus fortis prmparatus ad prmlium, a facie
rentia herbis loca , quaepascua praebuere jumentis. ejus cruciabunlur populi: omnes vultus redigenlur in
Clamare autem ad Dominum per propbetam, ju- ollam, sicul forles current, quasi viri bellatoresascen-
menta ad eum suspicere fecit ignis, qui devoravit derunt [Al. ascendent]murum: viri in viis suis gra-
speciosa deserti, et flamma quae succendit omnia li- dienlur [Vulg. vir.... gradietur], et non declinabunt a
gna rcgionis, ut fruges et poma pariter inlerirent, , semilis suis: unusquisquefratrem suum non coarcta-
et quia siccati sunt fonles aquarum , b el quidquidI bit, singuli in calle suo ambulabunt. Sed et per fenes-
in deserto polerat inveniri.vorax flamma consump- tras cadent, et non demolientur, urbem ingredientur,
sit. Siroulque consideremus, quod nisi propter an- in muro current, domos conscendent, per (enestras in-
gustiam, et abiationem deliciarum, nec propheta, C trabunl quasi fur: a facieejus conlremuit terra, moti
nec bestiae clamassent ad Dominum , aut ad Domi- sunt cali, sol et luna obtenebratisunt, et stellm re-
num suspexissent, quod qiiidem et ad justuni quon- traxerunt splendorem suum, et Dominusdedit vocem
dam virum referri polest, qui cum declinaverit ett suam anle faciem exercitus sui, quia multa sunt nimis
fecerit malum , nequaquam ei virtutes pristinaepro- caslra ejus, quia fortia el facientia verbum ejus. Ma-
derunt; sed jndicabil eum Dominus in quibus inve- gnus enim dies Dominiet terribilis valde, et quis sut-
nerit. Speciosa deserli appellare possurous, de qui- tinebil eum ? LXX: Canile tuba in Sion, prmdicate in
bus scriptutn est: Plures filii desertm magis quamt monte sancto meo: c conturbentur omnes habitatores
ejus qum habet virum (Isa. LIV, 1). Flamma autemt terrm: quoniam adesl dies Domini, quoniam juxta
quae succendit omnia ligna regionis , illa esse cre- est dies tenebrarum el caliginis, dies nubis el prui-
denda est, quae immitlitur ardentibus diaboli sagit- nm; sicut mane fundetur super monles populus mul-
lis , ul nihil in nobis bonarura frugum rcmaneat; ; tus 185 et fortis, similis ei d non fuit a principio, et
sed cuncta incendio consumantur. Omnes eniml post eum non erit usqtte ad unnosgenerationis genera-
adulterantes [Al. omne semen adulteraniis j, quasii tionum. Ante eum consumensignis, el post eum flam-
clibanus corda eorum ; et non solum prophela , veli nta succensa. Sicut paradisus voluplatis terra anle [a-
populus per prophetam , qui rationale animal estt D 1 ciemejus; et posteriorailtius, sicut campussoliludinis,
(Ose. vu), sed jumenta quoque , de quibus dictuma et qui talvetur non erit ei; ticut aspectus equorum,
est: Homineset jumenta salvos facies, Domine (Ps.•>. aspecluseorum, et sicul equites sic persequenlur. Sicul
xxxv, vu). Et alibi: Quasi jumentum factus sum apud d vox quadrigarum super vertices monlium exsilienl, et
te (Psal. vu, 23). El iterum : Seminabo eos semine le sicut vox flammm ignis devorantis stipulam, et sicut
hominumetjumentorum (Jer. xxxi, 27), suspexerunt it populus multus et fortis prmparatusad prmtium, a fa-
ad Dominum , et rorem illius misericordiae flagita- i- cie ejus conterenlur populi, omnisvultus ticut adustio
runt; quia exsiccati sunt fontes aquarum, 184% ollm, sicut pugnatorescurrent, et sicut viri bellatores
a In unc Pulalino , :<u c Victor., confundantur, pro contnrbentur, vult
it:puai>6ri.Aquilae, npuo-iuu
verbuin sonat imbrem sittre : quo et Psal. XLI,vers.
s. legi, quod Graecesit avyxv6rrmo~uv.At vero in aliis
1, utitur, ubi nos babemus, quemadmodumdesiderat at exemplaribus, el cum prunis Alexandrino est avva-
cervusad fontem aquarum, etc. ^nJToJO-ov, in Cumplutensi aulem avvrupax^rtroxrav,
b lnducit Viclorius et copulam , Florentinorum m quod proprie sonat confundanlur.
codd. auctoritate. Erat quoque olim , poteranl invc-
<c- A Unus Palatin., simitis ei non erit, nec fuit, e(c,
nirt, pro poterat inveniri. qiii et infra perperam a Graeco dissenlit arcbetypo.
963 S. EU6EB1JHiEROrWMI BU
anettdcnt super tnuros, el unusquisque \n via tua am- A sublimitas impelum furtium probibere non valeai,
butabit, et non declinabunta semilis suit, tinguti a einequaqusm perportas, »ed per muros ingredian-
proximotuo npn recedent^agcjrqvatiarmis suis ibunt, tur : Siiigulis m vus tnit gradienlur, et non declina-
el in jacutis suis cadent, el no« CQnsitptentur,urbent bunt a semtis ms. Huc nuper in bac proviocia » vi-
apprehendent, et super muros discurreift; super donios djntus. Cum eniro Jocu»laruro agmina venireul, et
ascendent, et per fenestrasintrqbuntticut [ures,a focje aereni quj jnler cojluro et teriam est oecuparent,
ejus confundetur lerra, el commovebilurcwlum, tol el lanfoordine ex disposiliotro jubenlis Dei voliiant,
luna contenebrabuntur,el sleHmauferent lumen suuin, «t jiigtar lesseruUrum que in paviraenlis anilicis
et Dominusdabit vocemsuam a facje fortitudini$tpm, figunfur manu, suum locum leneant, ei tte puncto
quoniam multq sunt nimis cqstra ejiis, quopium forlia quidem, et, ul ita dicam, ungue transverso declinent
opera sermonum itlfut, qnja mqgng,die* JJomini, ma- adalieram. El ut apertam facerei metapboraro, 0/
gna et illustris ttimts, etquiserii sufficiensad eam? per fenestras, ait, cadtnt, et non demolientur. Nibil
Ruisum per melaphprarn Ipcusiarum, dfiscribjtnr enim locuslis invium est, cum et agros, el saia, et
impetus Chaldacorum, et jubelqr prppheia, imiDP arbores, et urbes, et domos, et 187 cubiculorum
per propbelam omnibus qui possMritDel apdire ser- sccrela peqetrent. Hoc autem de locuslis dicitur, ut
mopem, ui quasi tuba exaltent vocem spam, et in B de bostibus intelligntur. Quodque nos inlerpretali
Sjon praediceni, et clangant jn roonle sanctg ejus, sumus per fenestraseadent, et non demolienlur,LXX
ut ad sirepitum clamori? et buccinaeoroois Jorusa- Ir.wisluJetunl, aggravati in armit suis ibunt, el in ja-
lero populus coniremiscat, Ciimque, aif, ceQiiicrifi*, culit suis cadent et non cousumentur : quod nequa-
hoc diciie: Nequaquam dies Donjinj ullra differetur, quaro mihi videtur expositionis ordini eonveuire,
id est, dies ultionis atque yindic(ae; adest vicina sed in eo errorem csse generatuni, quia SALA (rhs)
caplivitas, jatij de sup locoBabylfiniorum est egrcs- verbum Hebtaicum, ilfi jacula, nos fenesiras inlel-
sus exerciius, prppe esjt dies fenebrarum, et angu- leximus. Servalque cceptamnarrationero, ut eos di-
siise, dieg cajiginis et npbisei turbinis, in qua aufe- caf uibent ijigredi, in muris dtscurrere, domosque
retur |umen omne Iqeljtjae[Al, justitjae], ef cuiicta conscendere, et per feneslrtis intrare quasi fures,
tepebfjs opprimeniur. Sicuf.ijjquit, mane ot djlucu- non quod furum limbrem babeanl qui victores sunt;
luin sMJtitotenebras fugat, et cunclos monies aurora sed ut fures solent itigredi per feneslras, et occuite
colfustrat: ita Babyloniorum super pmijem terrani rapere, sicilli, clausis januis, ne ulla sit mora, per
vestraro fyndelur exercitus, Nep puletis turbam esse feneslras toia irrumpent audacia. Afacie istiusmodi
inyalidam, populus Jggmullus etfqrtis est, cujus locuslarum lerra eantremuil, et coelimoti sunt, quse
sjmjlis nec in prajterjto, nec in fufurp, ujla geus alia 0 dictti hyperbolice sentiamus, non quod loeustaruhi
poferjf inveniri ; qqidqpjd altigerit, quasi vorax aut hostiura tania vis sit, ut possit movere ecelos, et
flammaconsuroet, pibilqne postse jptegrum dere- terram concutere; sedquod adversa paiientibus prae
linquel; qgasi borfps e|. paradisus -pluptatjs pmnis lerroris niagniiudine, et ccelum ruere et terra flti-
lcrra est, quam.|)on teiig,erjt: quasi solitudo ei de- cluare videalur. Denique prce roulliludine locusta-
serlura, quidquid fuetit depwpdatus, neque nllus rum obtexentium cosluro, sol et liinaconverlenturln
poterit jnvejiiri quj 'U'HSeffpgiat fnanus, Aspecius lenebras, el siellaerelrabcnt splendorem suum: dum
eorom ouasi ferpeinn) eguprqm, etqnasj equiies liuc lumen iu medio nubes posiia loeustarum, adterrattt
illucque djs.currepj, Non quo Rabylomi equitjbus non sinit pervenire. Domintis quoque dabit vocem
comparentur; sed qup Jpcust* per ir-anslatignejn suam antefaeiem lam potenlis exercitus, quia multa
hpstium quasi equjtes djcaiiiur Jipc iflucque discur- sunl caslra ejus, et magnitudo virtutis illius in parvis
rere : Skut tonitut, ipqiiif,' quadrigarpmet cufmum, quoque animantibus demonstratur. Haec autem
sic erit sonittts locustqrum. Sppgr capita roonliuro roulta castra, et innumerabilia forlia sunt nimis, et
exsilient, pt orqnia excelsa cpuscend»«t; et sicul sti- facientia verbum illius. Quo dicto ostenditur Babylo-
pulain cito flaroma jsonsumit, ila «onitus Ctterror uios Dei voltiqtate ventoros, et illius imperio pari-
vocis eortim cuncta pi>pqlabiiuj', QgiEidqueinferf; D luros. Maanut ett, itiquil, diet Domini,quo capieuda
Velul populutjbrtie prmparalus ad prmfium,rursum etl Jerusalem, et ealde terribilit, et uullus eum poterit
ad locpstas rsferj, qt qpq q^ajjj 4c bftOUbUS,s#d sutiiners, et de necessiiate captivjiatis aut «tortis
quasi delocustis refprre videaturi ct (ampndmn ln- evadens. Juuc(aat ei «obaereniem siei pericopeu
custas legimps, Rabylopios cpj{i|pra«g,.Taiikis ler» llividere nolui, m quod sensti unum erat, diversis
ror erif, u{ppines per pircuiium nationes, e| animo capiiulis carperelu*. Transeamtts ad ittlelHgeniiam
et pprporp perborrescapt, iromp ppnpjejii«r; j>i pa- spirilttalero, singula qttaeque repeteiues. Tubarum
vorjs pV'lgnitqdine,vultus pmqiwn»»»piJ«eHHJilitu- bueeinarujnque olangorero non solum in Levitico et
dinem convertantur, qnaeigne combusta, nigredi- Numerorum librq iegjmus (Num. x), in quibps jube-
nem et fuliginemfcedipqonstretaspectus, Piscurrent, tur, ut duas argeuteas tubasfaciatMoyses, quibus et
inguit, guj$~W forfes, ft^pj} dubium qqin Joeusiae; iu kaleudis, ei in seplimo mense, prima die mensis,
elquasiviti heltetem asceHdeuttnurum, utrourorum et in jubilaeq, et in \tfo paeteris festivjiatibus, et
* No$\r\mS-autivmus.TumpTO vemrent^ioccuparenl, VictoriusexFiorentiaecodd. venerimct occuparint.
0S3 COMMENTARIORUM IN JQELEM LIBER. CAP. II. 966
qiiamlg ad bella procfldunl, cananl hi qui buic offi- A cimcta vastabunt, quorondo stipulam flamma consu-
cio maucipati sunt; sed etiam rouros Jericho ad tu> mit : ita venient ad puniendum : iia expediti erttnt
barum clangorem scrip(un) esl corruisse (Josue VJ). etparali, ut populus fortis ad praelium. Tantus erit
Et Domjjius apgejum missurmjt se djeit esse ciiro limor omniiijn, lanla conscienlta peccalorum, ut nul-
clangore tubae (Malth. xxiv), et Apostolus resurrec- Jus luceat, iiec splendorem habeal gaudii, sed instar
tionetn mortuorufil, ad tubae sonitum lieri prsedicaf adustae ollaefacies ejus vertatur in ienebras. Asceu-
(I Cor. xy). Et iit Apocalypsi quoque Joannis legi- dent murum et oinncni muniliouem ; injunctumqiie
nros, seplem angelos accepisse lubas siugulas, quibus sibi explenies optis, non declinabuni in partem alie-
per ordinenj caneniibns, facla «unt quae Scriptura lam; scd ° iiibiabuiit roiserorum suppliciis, nec tor-
descrjbit (Apocal. yiq). Prjccipitur ergo nunc sacer» nientis eoium satiabuntur; sed unusquisque credita
doiibus et magistris, ut exaltenl quasi luba vocero sibi iu peccatores supplicia prosequelur. Sed et per
suam, et impleapl illud quod scriptum est : Inmonr fenestras inlrabunt, sivecadent; vel aggravaiiannis
tem crcelsuinascendequi evange{izasSion :exaltavor suis arobulabunl, el in jaculis eoruro [Al. suis] ca-
cemtuamqui aununtias Jerusalem (lsai, SLVIII,9),ut denl bi, quns acceperinl consuinendos. Ila; sunt le-
canaf tuba in Sjon, id est.in Ecciesia, quaeiulerpre- nestrae, de quibus el Jeremias dicil : ifors intrabit
taturspecuja.itquesublimilas. Eiin sajjcto Dei inonle B per fenestras noslras (Jer. vi, %\) : omnes eniro scu-
qui Christuses!, Ut cojilurbeniur, siveconfui.idiinfur sus nostros ingredi bosies jjesiderant, el capere ttr-
omnes (tabitatores terrse, et confusio eos perirabat bem bonae conscientiae, et per noslra muniroenla di -
ad sajutem. Diem autem Doinini.dieniJiUelligc judi- currere, dnmosque quas nobis bonis operibus asdili-
cii, sive dieroexitus uniuscujusquede corpore. Quod eavimtis, destruere. Oroniaautem faciupt intiociiiiies
enim in die judicii futuruni est omnibU6, hocin sin- per fcnesiras, quasi fur : Jibere enim non ingrediun-
gulis die rooiijs implejur. Dies lenebraiuni est et tur, ut sagitlent in obscaro rectos corde (Psal. x). A
angusliae, dies jiubis et lurLiiiis; quia cuncta pceua- facie istius poputi, qui est multus et fortis, terra
rum plena stint atqjje crucialunjH. VmnietaiigeJorujs contremuii, et coeli commati sunt. Cmlum enim ei
populus multus et foriis, ut reddat unjcuique secun- lerra transibunt, verbum aulcm Domini permanet in
dum opera sua ; cl sicul mane et aurora consurgens mtemum (Matth. %i). Sed el sol ei luna tauta misc-
prjroum occupat montes, sjc judjcium ab excelsis et roram supplicia videre nonpoierunt, et niceiebiinl,
poteniibus incipiet, ut potentes potenter tormenta bnon habeutia officii sui justitiam, et pro claro lu-
patiantur. Similis ei non fuit a principio, et post mine, tenebris opcrientur horrendis; slellae qnoqtie
euro non erit usque ad aiinos generalLoniset genera- sancii
retrahentfulgnrero suuro, 190dumetiaraqui
tionis (Sapien. yj). Omnia eniro mala, quae veteribus tt sunt prcesenliiim Domini absque forroidine non vide-
bisioriis contineuiur, et aut iiiundaiione maris, aut bunt. In bis omnibus dabii Dominus vocem suaro,
illuvione flurainum, aul pesljlenfja, morbis, fame, ante faciem exereilus sui, Quomodo enim RabyJonii
besjijs, hostium vasiilaie, bomijiibusacciJerunt, his pjinientes Jerusalero, Dei voctntur exercilus : sic
suppliciis, quae in die sunt reddenda judicii, non angeli pessiroi (de quibus scriptum est: Furorem et
polerunt compararj. Ante heiem liujus populi qui iram el angusliam, immissionem per angelvs pessimos
fortis et multus est, erit ignis vorans, sive consu^- (Psal. LXXVII , 19) Dei exercims dicunjqr, et eastra
mens, ut omne in nobis 1'cnuro, ligna, stipulamque illius nominanlur, dujn Doroini tmmt voluotalero.
consiimal. Unde ei de Deo dicittir ; Deus ignis con- Magnus est dies Doijiini atqtje terribjjis, dcquo
sumens est, et post eumurens flatnma (Deul. IV,24); ut alibi scriptum csi: Vt quid desidcratis diem Doniini
niliilabsquesuppliciis derelinquat- Qiiemcumque bic (Amot v)? el hicjesi tenebrse, et UQJJJUX; e.t icrribilis
popiiltisnonattigerit, nccinveiieritijieocombustionis vaJde; rarusque aut nulJus eum poterit sustinere,
mateiiam, hortoDeielparadi&o assipiilabitijrvoJupta- quin in se prsebeat ijjateriam s^evieiidi.
trs, qui lg9 Hebraice
diciturpiiEfi(py). Si qnem au- (Vers. 12 seqq.) Nunc ergo dicit Daminus: Conver-
temexusserit1quasisoJiludinemiiicin,ercm redigetac tknini ad me in low eorde veslro, injejunio, el flettt
favillas, n.ec est qui furorem ejuspossU evadere, cu- " et planctu; et scindile coria vesira, ct non vestimenta
jus crud,eli$aspeclus fiemenlium equorun» habebii vestra, et eonvertimini ad Domimm Deum vestrum :
similitudinem, et sic dfscurrfiulad cruciando.8 quos quia benignus el misericors esl, patiem el c mulltenti-
in poleslajem acceperint, quasi equiles Jiuc
illjjcque sericordim, et prwslabilu super mulUia: quis tcit si
voliiantes : lerribilis erit sonilus eorum, quasi qua- converlalur el
ignoscat, et relinquat post se benedic-
drigarum perproua curreniium; et super capita jnon- tionem , sacrificiumet libamen Domino Dio no&ho
tium exsiliejit, excelsos quosque et .iij Eeclesiai cul-
[Vulg. vestro]? LXX: Etnunc dicil Dominus Deus
mine cons.(itutos cruciar.e cupiejjtes, Et quia ante noster: Convertiminiad me in tolo corde
vestro, in je-
faciem eorum ignis est vorax, atque cpnsuuaeos, sic
junio, in * citicio, in fletu, et in planclu; et scindite
a Unus Palatin., sed
b Idem hcerebunisyppliciis. Saiigciroan, pro varianle Jeeiione ad marginem ,
negandi particulam re^pujt. in ipso praefert lext,ii.
' Rursum idem tns. , et tnullus misericordia , et Carcpssonens.is
d Verba, t*ncilicio, nesciunt mss. iiosjri; nec nj^i
deprecabilis; quod t|iiidem postremum veriium in Aldinus e Graecisr&v LXX codd^ agnoscit.
Canone Hebraicaeverilatis, utMartiau. vocat, codex
967 S. EUSEBH HIERONYMI ORS
corda vestra, et non veslimentavestra, et convertiminiA tentiam lempero, et oplo poiius quam praesumo
,
ad DominumDeum vestrum: quia misericorset mise- dicens: quis scit si convertatur
192 et ignoscat ?
rator est, paliens et multm misericordim, et pcenitens Quod ait quis, aut impossibile, aut difficile sentien-
tuper malitiis: quis novit si revertalur el pcenileateum, dum est: Sacrificium et libamen DominoDeo noslro;
et dimillat post se benedictionem,sacrificium et libamen ut postquam dederitbenedictionem, et nosira nobis
Dominb Deo nostro ? Superius capitulum ab eo loco pcccata donaverit, Deo hostias offerre valearous.
ubi scriplum esl: Canite tuba in Sion , ululate in (Vers. 15 seqq.) Canilelubain Sion: sanclificate
monte tanclo meo : conturbenlur omnes habitalores jejuniunt, vocate cmtum, congregatepopulum : sancii-
lerrce, usque ad eum locum, ubi legimus : Magnus ficate Ecclesiam, coadunate senes, congregateparvulos
estdies Domini etterribilis valde, quis sustinebit eum? el sugentes ubera. Egrediatur sponsus de cubiti suo ,
per iranslalionem locustarum , advenlum nunliat et sponsa de thalamo tuo: inter vestibutum et aliare
Clialdseorura, et quae mala ventura sint populo. plorabunt sacerdotesministriDomini, et dicent: Parce,
INunceos ad pcenitenliam provocai, el converli ad Domine [Vulg. add. parce], populo tuo, et ne des
Dominum cohortaiur, ut lota menle correcii, non hmreditatemtuam in opprobrium, ut dominentur eis
patianiur quae Dominus comminatur, el est sensus: nationes.Quaredicunt inpopulit: Vbiest Deus eorum?
Omnia quaesermone praeterilo conlinenlur, propter- B LXX: Clangite tuba in Sion, sanclificate jejunium,
ea sum locutus.ut vosl91comminaiionemealerrc- prmdicate curalionem , congregate populum, sanctifi-
rem. Unde convertiraiuiad raein totocorde veslro, et cate Ecclesiam, eligite senes : congregale parvulos et
anirai poenitentiamjejunio et fleiu et plauctibus indi- sugentesubera, egrediatur sponsus de cubili suo, et
cate; utniincjejunantesposteasalureiiiini.nuncflentes sponsa de thalamo suo. Inter crepidinem et altare plo-
postea rideatis,nunc plangenles postea consoleroini.Et rabunt sacerdolcsminislri Domini, et dicenl: Parce ,
quia consuetudinis est, ut intristibus atque adversis Domine, populo tuo, el ne dederis hmreditatemtuam
scindatisvesles,quodet pontifexadDomini Salvaloris in opprobrium, ut dominenlureorum genles, ne dicant
crimen augendum in Evangelio fecisse memoralur in nationibus : Vbi est Deus eorum? Adhuc eos ad
(Ma!(/i.xxvi),ei Paulum el Barnabaro audientes verba poenitentiamcohorlalur, anlequam veniat hostilis
blaspbemiae, legimus perpelrasse (Act. xiv): idcirco cxercitus. Supra, inquit, dixeram : Canite tuba in
ego praecipio vobis, ut nequaquam scindatis vesti- Sion, ululaie in monte sancto meo, et reliqua , quia
menta, sed corda quae plena sunt peccatis , quae venit dies Domini, quia propeesl dies tenebrarum
instar ulrium, nisiscissa fuerint, sponte rurapeniur. cl caliginis, dies nubis et turbinis, annuntians vo-
Cttmque hoc feceritis, redite ad Dorainutn Deum bis populum mullum et forlem esse venturum, qui
veslrum, quem vobis priora peccaia alienum fece- G vestras possessiones urbesque subverteret. Nunc
rant: nec desperetis veniam scelerum magnitudine; quia benignus sum el misericors, paiiens, et mullus
quia magna peccala magna delebit misericordia. misericordia, rursum praecipioet dico: Clangite tuba
Est enim benignus et misericors, malens pceniten- in Sion, et pcenitentiam in populis praedicate; sanc-
liam peccatorum, quain mortem ( Ezech. xxxm ) , tificatejejunium, prmdicate curationem, sive cmtum,
patiens et multus in misericordia, qui non humanani de quibus jam ante diximus: congregate populum, ut
imitatur impatientiam ; sed longo tempore nostram quidispersus peccaverat, congregatus peccare de-
praestolatur pcenitentiam: et prseslabilis, sive pceni- sistal. Sanctificate Ecclesiam, ut nullus in Ecclesia
tens super malitiis, ut si nos egerimus super peccaiis non sanctus sit, ne forsitan impediantur orationes
pcenilenliani, et ipsum pceniteat comrainationissuac, vestiae, et modicum fermentum totam massam cor-
et mala quae comminaius est nobis non inferat, rumpat (I Cor. v). Coadunate, sive eligite senes, ul
nostraeque mulalione sententiae, et ipse mutetur. non aetas in eis, sed sanciitas deligatur. Congregate
Maliliam autem in hoc loco non contrariam virluti quoque parvulos et sugentes ubera, ne ulla sit aeias
debemus accipere, sed affliclionem, juxta illud quod quae non converlatur ad Dominum. Parvulos atque
alibi legimus: Sufficitdieimaliliasua(Matl. vi, oi). " laclentes, de quibus in Psalmis et in Evangelio le-
Et: Si est in civitate malitia, quam Dominus non fe- gimus: Ex ore infantium el tactentium perfecisti lau-
cerit (Amos ui, 6). Similiterque quia supra dixerat, dem (Psal. vm, 5 ; Matth. xxi, 1G). 193 Quos Pe-
benignus el misericors, patiens et multns in mise- trus rationali et absque dolo dicit lacte nutrilos
cordia, el praestabilis, sive pcenitens super malitiis, (1 Pelr. u): quibus [Al. de quibus] Paulus loquitur:
ne forsitan magnitudo clemeuliae nos faceret negli- Lac vobis potum dedi, non escam (I Cor. iu, 2) : quo-
gentes, expersona Prophetae jungit et dicit: Quis rum et Salvator meminit : Ne contempseritis unum
scit si convertatur et ignoscat, et relinquat posl te de minimis istis (Mat. xvm, 10). Egrediatur quoque
benedictionem? Ego, inquit, hortor, quod meum est, sponsus de cubili suo, 'et sponsa de thalamo suo : ut
ad pcenilentiam, et Dernn ineffabiliter novi esse cle- injtempore jejunii, vocationis et ccetus, sanclifica-
raenlem, dicenteDavid: Miserere mei, Deus, secun- tionis Ecclesiae, eleclionis senum, congregationis
dum magnam miserieordiam tuam, et secundum mul- parvulorum et sugentium ubera, non serviat sponsus
litudinem miserationumtuarum deleiniquitatemmeam el sponsa operi nuptiali, quibus et Lege perroissum
(Psal. L, 1,2). Sed quia profundum diviliarnm et est, ut ad bella non procedant. Unde et Apostolus
sapientise ei scienliae Deinosse non possumus, sen- recedendum parumper a coitu proecepit, ut vacare
!>o& COMMENTARIORUM 1N JOELEM LIBER. CAP. II. 970
ipossimusorationi (I Cor. vu). Ergo qui in castiga- A_ J\. quam sacerdotes pro populo deprecati sunl, et
tionevictus,etjejunioatqueeleemosynisdicitseagere dixerunt : Parce, Domine, populo tuo, et ne des hm-
pecnitentiain, fruslra hoc sermone promillit, uisi reditatem tuam in opprobrium,fecitque populus quod
egrediatur de cubili suo, et sancturo purumque jeju- praeceptum csl, ul sanclilicaret jejunium, praedica-
niu 111pudica expleat pcenilentia. Quodque sequitur : rel curaiionem , congregaret [Al. cogeret] multitu-
Inter vestibulumel allare plorabunt Sacerdotes, pro dinem, sanctificaret Ecclesiam, eligeret senes, par-
veslibulo LXX crepidinem interpretati sunt : Sym- vulos et sugentes ubera congregaret, et egrederetur
macbus * itpottvkuiov: Aquila Txpoc]op.ov : Tbeodotio sponsus de cubili suo, et sponsa de thalamo suo, et
ipsum verbum Hebraicum posuit ULAM (DVIN):quam neqnaquam carniel voluploti, sed animacetfletibus
nos ctntefores lempli porticnmque possumus dicere. inservirent. Zelatusest Dominuslerram suttm, quani
Et uuta quae [Al. quudj sacerdolibus praecipialqui prius quasi alienam conlempserat, et passus ftierat
sunt ministri Domini, ut plorentinter templum et locusla vastante populari, et intantum pepercit poe-
aliare, et dicant cum Apostolo : Quis infirmatur, et nitentibus, ul eos dignos sua responsione faceret,
ego non infirmor? quis scandalizutur, el ego non uror dicerelque, quoniam cinnes fiuges veslras, locusta,
(II Cor. xi, 29) ? Et : Ftere cum (lentibus. Locusque brnchus, rubigoque vastavit: ideo dabo vobis fru-
aptus pcenilenlise et confessioni, templum est et B mentum, et coetera quaepropheta describit, et ullra
altare : docetque quid dicere debeant sacerdotes , vos non tradam caplivitaii. Et Assyriutn aique Chal-
immoquomodo Dominumdeprecari: Parce, Domine, daeum qui ab aqnilone [Al. a Babylone] est, procul
popitlo tuo ; qui quando peccabat, vocabalur noni faciam a vobis, de quo supra scriptum est: Populus
populus tuus : nunc postquam.recessil a viliis, ap- mullus et fortis, 195 ante faciemejus ignis vorans,
pellalur populus tuus. Et ne des hmreditatem lucim i el post eum exurens flamma, quasi aspectus equorum
in opprobrium, ul dominentur eis naliones. Apertumi aspeclus eorum. Et expellam, inquit, eum in terram
est aenigmaquod latebat. Populus eiiim ille multus; solitudinis, et prima; partos illius cadent in morc
et fortis, qui supra sub erucae, et Jocuslae,et bruchi,, Orieniale, et posteriores ,in mare novissimum, et
et rubiginisdescriptus est nomine, nunc manifestius; ascendet fetor ejus, id est, qui ab Aquilone est, et
qui sit ostendilur: Vt dominentur, inquit, eis nationes. putredo, quia superbe egit. Saepe commonui sub
DalurauteminopprobriumhaereditasDomini,quando > iranslalione locustarum describi impetum Chal-
servierint bosiibus , et dixerint nationes : Vbi estt daeorum, quo Judaea vastata esl. Itaque servat me-
Deus.eorum,quem sibi prasulem, quero defensoreml taphoram in reliquis, et juxta situm provinciac sic
esse jactabant? Possumus naliones inlerpretari ett _ loquitur, quasi non de bostibus, sed de locustis
adversarias potestates, quaequamdiu non 194 aS>" referre videalur. Eliam nosiris lemporibus vidimus
rous pceniienliam, dominantur noslri, et exprobrantt agmina locuslarum terram texisse Judaeam , quae
et dicunt : Vbi est Deus eorttm? Judsei istum locumt postea misericordia Domini inter vestibulum et al-
ad Gog et Magog rcferunt, saevissimas nationes,, tare, hoc esl, inter crucis et resurrectionis locum,
quas in ultimo tempore contra Israel dicunt esse3 sacerdolibus et populis Dominum deprecantibus at-
venluras , de quibus plenius scribitur in Ezechiel. que dicentibus : Parce populoluo, venlo surgente ,
(Vers. 18 seqq.) Zelatus est Dominusterram suam,, in roare priinum et novissiraum praecipitatse sunl.
ct pepercit populo tuo : et respondit Dominuset dixitt Mare primum quod juxta soliludinem est, el vergit
populo suo : Ecce ego mittam vobis frumenlumet vi- ad Orientem , illud inteilige, in quo fuit quondam
nuin et oleum, et replebiminieo, et non ctabovosultraa Sodoma et Gomorrha , Adama et Seboim , b quod
opprobrium in gentibus: et eum qui ab Aquiloneest, :, nunc Morluuin nominatur, eo quod nulla ibi vivant
procul faciam a vobis, el expellam eum in terram in-:- animantia. Mare aulem novissimuro , boc qucd ad
viamet desertam : facies [Vulg. faciem] ejus contra a Occidenlem esi, et quod ducit in iEgyptum, in cujus
mare orientale, et extremumejus ad mare novissimum: littore Gaza , et Ascalon, Azoiusque et Joppe , et
et ascendet fetor ejus, et ascendet putredo illius, quitt ijv Caesarea, et coetene urbes mariiimse siue sunt.
[Vulg. quia] superbeegit. LXX : Et xelatus est Do- \- Cumque littora utriusque maris acervis morluarum
minus terram suam , et pepercit populo suo , et re- locustarum , quas aquae evomueranl, implerentur,
sponditDominus, el dixit populo sno : Ecce ego mil- '.- puiredo earum et fetor intantum noxius fuit, ut ae-
tam vobisfrumentumet vinumet oleum, el implebimini ti rem quoque corrumperet, et pesiilenlia lam jiunen-
ex eis, el non dabo vos ullra opprobriumin genlibus, torum qnain hominum gigneretur. Quaerat eruditus
el eum qui ab Aquiloneest repellam a vobis, et educam n lector ubi hoc juxta lilteram factum sit de Chal-
ettm in terram qum est sine aqua, el disperdam faciem n daeis ? Non multo post tempore quam baec proplie-
ejus in mare primum, et posleriora ejus in mare no- i- tata sunt, siquidem in Isaia legimus, centum octo-
«isstmum; et ascendet fetor ejus, et ascendel pulredo fo ginta quinque millia Chaldaeorum sub rege Ezechia
illius, quoniam magnificata sunt opera ejus. Post- t- in una nocte angelo saevientepercussa (hai. xxxvn).
* Palaiini mss. quod idem sonat. potest'; ne cochleolmquidem, parvique vermicuti et
-rzplmvlov,
b Id exaggerat in Commentariis in Ezechiel. cap. p. anguillce,et cmteraanimantium,siveserpenliumgenera,
XLVII iit
, col. 395 : Hitcusquenihil quod spiret, et possit quorum magis corpuscula possumusnosse, quam no-
incedere, prm amaritudine nimia in hoc mari repeririri mina. Vide quae iu hunc locum obscrvavimus.
PATROL. XXV. 31
911 g, EUSEBII MEttONflM 972
Hoc jtmta hktoriam dfiterimus. Castenrm juxta irc- A ghnqu/tm misiin vto: et comedeHttetcehtis, et saTu-
pologiam,omnis anima ierr* est Domitii, in qna se- rabimini, et lautlabitis nomen [Vutg. addil Domini]
minat pateiftmiliassteHWtifCmWtam, qnsettta pro Dei veslri, tjfutfecit nobiscum [Vulg. t>o6t'srttm]tntra-
triiiCo "zizafliafecerit, id est, avenas et ItMtem, et bitia, et non ttmfmdvlwr popuius metosin sempiter-
eflenderit Dominum «uuna, « pwsie* egerit pcent- num : et idevmq^m 1hW»erf>iVi fsrae^ tgo iu#t, et ego
lentiam^ 198 ptahgensfae dixfefit: ftww, Domine, DvmimisBm testet, «1 itofiest nmptm , iMttonti&h*
poputo t«o\ zelatur DentTnusTetram wtam, et parcet fmdetur pepittHs-ftSftfein mnpitminm. !^X : Con-
ei qttamdwlwh contempserat, sffoqM«am dignatur f#t; tetva,ym>teWpueimiaYe,qV#tmfgVificavilDo-
alloqufo et dicit; Miitam tibi frtmtentum, de qtto miim toft/tHret-; itcmfiditt,•jmma ccMfi, ifuoniam
scriptum esl: Amen ttrnvn, dko vfbh >,ttki granum aamUvaterUMcampi iotiXtfititHs,tjuia RgnMmttitulil
frumenti cadem in terram mcrrtuumtfmMt, ipsum so± ft*ctum Htum, Jictt» <etvinea dederVmtforiitudinem
lum mattei: si «ttfen»mintuumfuerit^ imtttos frvctus sitcm )et fUUSftm,fgudete atqvHimttminiiliDomino
f«ck {tfoan. xn): et vmumtpiod Isetifteatvof tn-M- Beomm, qvor^i dertttvmsWasiUstitice, el phtfl
nis, tH«leum quod -exbilarat faciemi,«t vetus irisiitft wWs tmbfem temjiorttneumet s8Mrthrum, 'stbut a prin-
pecxiMotwmsfrHmeftticivini «t otei*,Mest, vfrtufam etpio^-et r^pfeimifur ttrem tritico, et reUundabuni
IsetMia ten»!p«reiUi% tantamque htrbebont borrdrtrm% tordutaria vmo 'tt oteo. Ei rtddum voVispro annis in
jomnium•abiindatMiafn,11 repteftntor eis at^tre «atv- quibwsctmedit tocttUa, Ht brudhits'el rtibiQO,el etiica.
tentur. Gutnque hoc TueriW«msecmi \ -lequa^uarn ForHtvMotmm magnu qinmt mM Hni'os, et vetcemitri
tradenVur in opprobrtum gentttms, <detyribas Apfj- ocmedmtes)««aJtfrnMtirtnt:m teudabtiis *<mm ©e-
stottts roquitnr : Nm ett noftii tMhtcitttib uttvtrm mtnt Dei'vestri,'tmifecit vobttcumimrubilMletnon con-
carnem *t tamjuinem, ted ndvePtvtpftKcipestt fotet* ftMetwr spopwfw» nrt-tntfn Wterhum,%l mftis qtiia m
tates : ndversus mttndi fee^tdm teTiebfWVmtWUm, medio toraetvgb ttnm, THego BtrmimtsBeVsixsW, el
centra tpirtiuulia nequhimln ctbiestfaUt\Wpket. N%,')%>. mnestamptiusfrwterttte, eliUfnookfnndetmrpopuhcs
Eum quoque qui ab Aquibwte «*»<(<& qlieleremiai mim iwmteftttm. ©mfri+wrsq*» [AL qaibus] Supfa
loquilur: Ab AquiloricvxotrdetcetH wrafl»Mpef HrtttWH fut«r«t wmtHimuiB, -ronc wwifflHa pollice"at. Sa-
habikttores lerrm itferem. \\Vj: tfe •qtfo •« Sifroffti» pr«•dteet-rt : vgmsCTmTitWt^feftiesa"«teseni.etiflaHii
sorfbll -. Aquilo vetlM^uristrimtSS)pfocirt', Wqctil, * f^-rocewWt^ftftVia Mghategi<mtis;,«t 'besllae "agft
vobis fewam', -et ex-pet!** <eumtti ferrttt kMMn '& q&asi•arfea~Me%sim%remSuSpexeflifftnd te : qiio-
desertariH -qttaewon J»abetftotitiaWifoel, ih'«fffa^tkm hiafn fex«fcca-l«nnt'fBhm:«q«aruh>, fet ignis devo»-
habitat SpvrftuSsafiet1*!.-. >Fac%sqiieejusetk roWfffi Hivft *p-«t<»toda*«t>. Wiiirci^HrTsliitftm ttiitigal,
prinfo xjl in mstri troviWrmt»,% "nfeq[Wfcr^eruerTffl e" C A *a*8rjyWa« -wfc 4ft-trsr»ffi.FHMire , iitqoii, -tflii£re,
jarraam ipeccaltowms*t spu"d'quotsxfStjtleitd extre'- iMtllfotiaVegTmitsvtttftoyiertftiiiaveMiHl gpVeMa de-
itmm viwfitttttpns pfcrmrWSSeritns «t fetot ilRtis -&. Wfi-: tfuH-lig^m-dimil fruoHmfifktim-,:fimyt vt-
pulredo asoemtft etfcfmin ;eos q«i sibi Hragtta-pto- nefttsamirifamuim^uatii ; Ct iswia ertt tBfum
miwwiti «<c«*^pef«ifjerblfttln : IJUfahtimqtt*lfi Mnhitfm^mih-tnfrrfia,«1'ileqftirquWh8«stt [.«. "em]
luta-esfmimaiia fragflitS»,w qnmfto ^iHtn-s^crtB- V6Vi§'fftfmebtlmV, vlfturo *p&B '^«Metfhi qoo satu-
cimus, tantonragis lifflwe-JlebenfBsvWtlelSubffmibtfS rSWihi; %-*««Hltt^if*br-ar^*i'itfll«Wio, et l-edun-
corrttamus.fexra^eValn^f^sfo^uWafum msfffc m TtoWbfaVla' S^iYR)'gfoleo , vtil tttftt 'sbTiTmtpsl
Aulster^-uaimAquito cotreoevfiaftttHcere,1desi>,nbft -J9rifede¥e,tiea elftHh aMfcpYSWfcfeVarerftfe. Ad II-
ex frifore vefiiifnt, s«l %x caldfft - vlerum qtlWf/itfm f»S qmfJtftSm^eWatt^^nTftiifr, tft *\%ultent
de -Assyriis toqdeb~tWri,lo^^iaTWWipWfCWs 'sitnfHi ^t%8ttae1ffiHtobft'IhT^cfJmq«61%1fe«i; "S«din Do-
ludineitl.ideo Aqtttlowe»'inierpostffii,"bt noh versim •mirtbDgb ««o.^i^a^felsltKJffeltta jtfstHi* :*etiit
locttstatn, Tpl» ab^Alistro VemYe«mftlfcvlts SBdSlft ^effuaglHta ifiBI3ruleiiti'fi t,ei; m&retn-tMpttrnheumet
locusta tbteHigamire-A-s^yrlosaiqiie'CbsWseos. jMWmi!», ^ftWtmmk 'atqiifelKtehttif/et laudeiit
(Vers. 22 scqqi) *iVfl<ft ttmefe; «*rro•: exWlln -S *fmi>«'tfeim1Hi!~»«i!9mv', qtii^feeffclim^is-mifabllia,
ialare vutmiam m§nffku«tt 'Dmtfiim *tit faVttet ': D \ -ft^eq^at^tiW^dtffdmtowurtm ^cttrtft^ufoDoroffitis
noiite litnere, animntiu ttgionts ; qukt gemittittie- D6uSfeflfeit^Smiet Jfftffedlo-eorum, et prseter illum
runt [187 "tpeciosadetefll, dwOnram'[Vrdg. ntftai] Timift«t'3frras, 'qKiiaTattir ih Filio, et Filitts ih Pa-
lignum attulrtfrucwm suutn^ficmnitimadederurit tf*p:%'fttSii'c^Hfffflidetur'ptjpuThs iHibs'[•JH.hii?fis]in
vitlntem Sttttm: et ifltti '8io~n, 'txsVtttUe-el lammW aete^ttff*.fl*b'ittfta;Ktieram,'qhia a Domino rejtrb-
ih Hbtntno Deo tntfo, tjuih dedit nobh ^octorem ju- m1§»j^tfnt.^refJlmlfe IrtCtdrsSfe,et 'sterimateih p'f.r-
ttitiw, ret ^esciinderefatietdd'vtsimireTh'lftdlu1intiTh-, ferillibilriWh^ii^bO^^Cc^jie^Sa^m :'trt ^uTdqiiid
et «-•ofmt<m^Vulg.^i«Miti-ftS(f]a m ^pfttieipt»,'ei'M- ^ftcWTa, %i^ft,''el'ii«b1gi(>,-e't 'fffticb cWKifmpse-
plehmlur wem ifrumemo , fet ^clfelllftitWW«fcaftlfra rt», '3tlfite ««qllefttHMfe 1t»r*lefettfr. -fSdSbfiffftfsciir
t/ttw^^fitr.^tivtMBm twWs'tm^nqwot^cvmedittv- tWft to?thiiW, \e*~%tfA *t«iihi appanaut sit, et
cusla, bruchus, et rubigo, et eruca. Fortitudo meama- non solutn virlus, sed virtiis magna ? Quomodo po-
" VidtjRufifH^sive^jus q*ift«fiiws-audtt, Com- b •krteraefit^tsftin. •V-ww&r.
mentarios "iu4tuuc loctHit.
873 COMMENTARIORUM IN JOELEM LIBER. CAP. II. 9H
tcntia Dei in ^Egyptiis plagis ostensa est per parva A lignum crucis afferretfruclum suum, et Spiritus san-
animalia, el prrccipue ciniphes, qui lam parvi sunt cti dona dulcissiroa suam cunctis tribuerent largi-
culices, ut vix cemantur oculis. Sic etnunc in par- tatem. Vos quoque quos jusle posl pcenitenliam vo-
vo tardoque vermiculo, qui vix moveri potest, ellevi co filios Sion et Ecclesiae , laetamlni atque gaudete ,
laciu conteritur, Dei polenlia et humana fragililas quia dcdit vobis Detis pater doctorem justiiiae, sive
demonstratur. Ntm quo Deus ad nutum suum et po Iribuit vobis alimenta justitiae, el descendere fecit
tentiaemajesiaiemnequeat lerras subvertere, etope- ad Vos pltivias temporaneas atque serolinas(hai.
rire cuncta diluvio , vel fulmine concremare; sed xxx). Pluvia 200 teropesliva est qtiando primuni
per parva, et, ttt ita dicam, pinicla corporttm, osten- doclrinam suscipimus plnvia; serotina quando la-
dit humanam fragilitaiem. Undc et illud solemus bOris nosiri fructus recipimus, et ad perfectam san-
Marcioniet caeieris respondere hferelicis qni vetus clarum Scripturarum scicntiaro pervenimus. Potest
laniant Testsmenium, quod et pulices et culices et pluvia temporanea fet serotina, vetus et novum ac-
cimices, et hujuscemodi animautia idcirco fecerit cipi Teslamenium. Einon solum, inquit, hocdedii;
Dens, ul fragilitatem et imbecilliiatem nostrse car- sed fecll vos novis virtutnm frugibus abundare, et
nis ostenderet, quae intantnm nihil est, ut ab hls qtiae saturari atque infebriari fruinento, vino et oleo, de
pafva sunl vulneretHf. Si autem eruca lardus par- B quo ssepe diximus. Et annos quOs perinrbationibus
vusqoe vefmiculus fortioc homineest, quid gloriatur ante fegnantibus pefdidefatis ih vobls, quando opera
terra et cinis; et elata per superbiam (cum ex humo veslra locusta, brilchus, rubigo, enlcaque consnm-
sil, a quo homo appellatur) humana contemnilT pserant, Dens vobls peflfe non pftssus est. Tunc co-
Quidam locum istum sic ititerpretantur : A dextris medelis fructus justitiee, et saturabimini, et lauda-
ct a sinistrisviitulesetfortitudinesDei l*)91egimus, bilis nomen Domini Dei vesiri, qui fecit vobiscum
quas Grseci Suvctftst?vocant. A dexlris Sefaphim et mirabilia. Si autem posl poanitentiam lantam uber-
Clicrubim,ciinclasqueangeUcas potestates, a sinislrisi latem Deus reruin omhium pollicelur, quitl respon-
Conlrarias lortitudines, dfeqUibus scripinmest: Mi- debit Novatus negans poenitentiam, et reformari
sti in eos itamindiqmtionissum, furmem el iram, et! posse peccatores in prisiinum siatum, si digna fe-
tribnltliotiem, immissionemper angelos malos (Ps. Cerint opera poenilentiae? lntantum enim Deus re-
LXXVII, 49); de quibUs ci Michseas in Regnoruttti cipit pcenitentes, ut vocei eos populum snum, et ne-
[4/.Regum] volumine loquitur: Yidi DominumDeumi quaqUam asserat confundendos; et habttaturum se
Ittael sedentemsuper thronum tutm, et omnis exer- ineorum medio repromittat, nec nmplius eos alium
citut cmli stabai juxla eum a dextris, et tinistris ejusi habituros Deum; sed in etim toto animo conftsuros,
(III Reg. xxm). Egopuio sinislrum fuisse spirilum,, G C qui in illis itianeal in aeternum.
qui egressns esi, et siettt cofam Domiho, et ait: Ego» (Vers. 28 seqq.) Et erit posl hmc, effuntlam spiri-
decipiam Achab, et egrediar, et eto spiritus mendaxirii ittm meum super Oinnemcarnem, el prophetabitnt filii
ore omniumProphetarum ijus. Ad quam sinislraro ett vestri, et filimvestra, senes vestri somnia somniabunt,
conlrariam poteslatem, quoe apta efat ad decipieti''' et juvenes vestri vitiones videbunt; ied et super servos
dum, et exercitata ad ruinas, et mullos anie dece-• meoset [Vulg. addit sitper] anciilasmtas [Vulg. lacct
pcrat, loqiiitur Deus : Decipies et prmvalebis: egre* - meas\ in diebnsillis effundam spirilum meum, el dabo
dere el fac sie. Spiritus quoque illfe qui suffocabat t pmdicjia in ccelo ei in terra, sanguinem, et igncm, et
Saul, de quo dixerunt ad eum pueri stti: Ecce spiri- vaporesfurni. Sol comjertelur[Vulg. tw<ef«i'Jin tene-
ttts Dei malut obstupescere te facit (I Reg. xvi, i5)-,, 1>ttts, et luna in sanguinem, anlequclmvenial dies Do-
desinistris partibus erat, qui niinistrant Dominoad1 mint magntiS61horribilis. El eril, omnis qui invoca-
puniendos eos qui cfuciari propler peccata mefue- verit nomen Domini, satvtts erit. LXX : Et erit post
runt. Non solum enini homlnes ftiinistri stint, el ul- hmc, effundamde spirilu meosuper omnem camem, el
tores iraeejits, in his qni mahim operanlur , et honn prophetabuntfilii vestri, et filim vestrm, et senes veslri
sine causa portant gladiutn ; fcfedcliam coritrariieh somfiia somniabunl, et juvenes vestri visiones vide-
fortitudities, qaas appetlahtur furor et ifa Dei,"qiioS t "I bunl : et super servosmeos et super ancillas meas in
propheta declinans sk: Domine, he in furore iuo rn^ - diebus iltis effundam de spiritu meo, el dabo
prodigia
guas me, neque iri ira iuh corripias me { Ps. vi, 1). in cmlo, et super lerram sanguinem, ignem, el vapo-
Isliusmodi (trt iia dicam) quaestionariis atqtte (ortb-- rem fumi. Sol convertetur in tenebras, et luna in
filirlsttaffidft Apostotuspeccatorem in inleritum car- sanguinem, antcqitam venial dies Domini magnus el
u'H, ut spiffttts satVus fieret (I Cor.y), de quibus fet
it iltustris. Et erit, omnis qui invocaveritnomen Domi-
Satanasest, etti tfadidit alios ut discerent nonbla-i- «f, salvus erit. Hunc locum bealus aposlolus Peirus
splifemafetITim.i).Hiif«de efuca cufDei appellatasitit 201 impletum lempore Dominicaepassionis expo-
tfirtus. Tfanseamus ad ofdinem intelligehtiaespirltua- 1- suil, quando descendii die Pentecosles Spiritits san-
HstNe timeas, feffa, TriVttrb ae etus Super credentes, ei omnes loquebantur sicut
confide atque laptafe, quae
flrius seraetitem dominicahi tua aridilale perdideras:!: Spirilus sanClus dabal eis : iia ut niirarentur qui
quia magniticaviiDoroinus, ut facerel tecum miseri- i- aderanl, et dicerenl: Nonne omnesisliqui loquuntur
rordiatn. intauuim, «t etiam jmncnVar«gionis et de- i- Qaiilctiisttnt; el quomodonos aildirimus liiiguam nus-
sertae solitudinis Iseiis HuvaliWis CtoiYpIerenlttt,Ct i\ tram in qua nali sumus? Parthi, ctMcdi, cl Elcnniim
975 S. EUSEBll HIERONYMI 076
(Act. n), et reliqui; alii vero dicebant, quidvult hoc A in primo adventu Domini Salvatoris dicerent esse
csse? Irridenlibusqtie aliis atqtie dicenlibus : musto complelnm : maxime cum et illi, et nos quae pro-
pleni tunt, stans Pelrus cum undecim elevavit vocem missa sunt, in Christo dicamus esse complenda : in
suam, et ail: Viri Judmi, et qui habitatis Jerusalem hoc lantummodo discrepantes, quod illi futura con-
universi, hoc notum sit vobis, el auribus percipiteverba (endunt, nos jam facla convincimus : de quo in his
mea: Neque enim ut vos mstimalis,isli ebrii sunt, cum qtiae sequnntur, plenius disserendum est. Omnis au-
sit hora tertia diei; sed hoc esl quod dictum est per tem caro super quam efftisurum se de spirilu suo
prophelam Joel. Et erit post hmc, dicit Dominus: Ef- Dominus pollicelur, illa esl de qua Isaias loquitur:
fundam de spiritu meo super omnem carnem, et pro- Et videbitomnis caro salutare Dei (hai. XL, 5). Ergo
phetabunt, et reliqua usque ad eum locuin, quem in salutare Dei videri non potest, nisi Spirilus sanctus
capitulo proposuimus. » Curaigitur Pelrus illotem- effundatur. Et quicumque credere se dicit in Cbri-
pore quo passus est Dominus, prophetiam Joel im- slum, non credens in Spiritum sanctum, perfectae
pletam esse memoret, hoc tantum quaerimus, quo- fidei oculos non habebit. Unde et in Aclibus apo-
modo et superiora et media, et quaesequunlur usque stolorum, qui baptizati erant baptismate Joannis in
ad finem voluininis sibi valeant cohacrere, ne sub eum qui venturus erat, hoc est, in nomine Domini
uno textu consequentiaque sermonis, diversa et dis- B Jesu: quia responderunl Paulo interroganti: Sed ne
sdhans inter se expianatio scalere videatur? A prin- si sit qiiidem Spiritus sanctut, novimut (Acl. xix), ile-
cipio ergo usqne ad eum locum ubi scriptura est: rum baptizantur: immo verura baptisma accipiunt,
Magnus diet Domini et terribilis valde, et quis susti- quiasine Spiritu sancto elmyslerio Trinitatis, quid-
nebit cwm?comminatio estatque descriptio,quaepec- quid in unam etalieram personam accipilur, imper-
catori populo Dominus illaturus sit. Ab eo autem fectum esl. Neque vero omnis qui acccperit Spirilum
loco ubi legimus : Convertiminiad me in toto corde, 203 sanctum, stalim habebit et graliam spiritua-
et in jejunio, et in fletu, et in planctu, usque ad eum lem;sed per effusionem Spiriiussancli diversas gra-
locura, ubi ail: Quare dicunt inpopulis, ubi est Deus lias consequetur (I Cor. xu). Alii propheiiam, ut
eorum? cobortalio Domini est post poenas atque sttp- filii et filiaequi majoris sunl meriti; alii somnia, ut
plicia ad pcenilentiam provocantis. Rursum ab eo senes jam provectioris aelatis: alii visiones, ut juve-
loco qui sequitur : Zelalus est Dominus terram suam nes qui vicerunt malignum. Servi vero cl ancillaequi
el pepercit poputo suo, et respondent Dominus dixit, adhuc spiritum timoris babent, et non dilectionis,
usque ad eum locum, nbi scriplum esl: El non con- quia perfecta dileclio foras mitlit limorem, non habe-
fundetur populus meus in mternum, repromissio futu- bunt prophetiam, nen somnia, non visiones; sed,
rorum est.quae bona postquam egerint pcenitenliam, G Spiritus sancti effusione contenii, fidei lantum et sa-
debeanl praeslolari. Et post muliaquae nunc longum lutis graliam possidebunt. Tunc dabit prodigia Do-
est retexere, haec quoque in promissione dicuntur, minus in ccelo et in terra : in coelo, quia sol est
quaein praesenliarum conamur exponere : Effundam versus in tenebras, et luna in sanguinem: in terra,
de spirilu meo super omnem carnem, et prophelabunt quia tam vehemenli et insolito motu terra contre-
filii vestri, 202 et fiH® vestrm, et reliqua. Videor muit, ut monumenta aperta, et saxa disrupta sint.
niihi a principio usque ad hunc locum, lexlum ser- Quod aulem dicit, sanguinem et vapores, sive vapo-
vasse sermonis. Laboris est maximi, quomodo quae rem fumi, sanguisille est, de quo inPsalmis legimus:
sequuntur, hisquae nunc disseriraus, coaptanda sint. Ul intingatur pes tuus in sanguine (Psal. XLVII,24).
Alius dicit quae generaliter in ultimo lempore re- Et in Isaia : Quam rubicunda sunt vestimenla tua
promissa sunt, nunc ex parle coraplela. Et quia (lsai. xcnt, 2)! et quem, percusso latere Salvatoris,
1 praemium fulurorum in primo adventu Domini mixtis
aquis Romanus miles effudit (Joan. xix). Et
aposloli sentiebant, Jibamenta quaedam et primitias ignis Spiritus sancti, qui descendil de ccelo, ut in
mirabiiium expletas meroorare, ut donec veniatquod Aclibus aposloloram legimus : Apparuerunl illis dis-
perlectum est, id quod ex parte praecesserat, senti- pertitmlingumtamquam ignis, sedilque tupra tingulos
remns. Alius vero apostolicae esse asserit consuetu- D eorum, et repleli sunt omnes Spiritu sancto, et ccepe-
dinis, juxla illud quod de sancto viro scriptum cst: runt loqui variis tinguit, prout Spiritus sanctut dabat
Dispensabit termonet tuos in judicio (Ps. cxi, 5): ut eloqui illis (Act. n, 3 seqq.). Hic esl ignis quera venit
quidqtiid ulile audienlibus esse cernebant, et non Dominus mittere super terram, et amequam pate-
repugnare praesentibus, de alierius lemporis testi- retttr, in discipulis suis optabat ardere (Luc. xu).
moniis roborarent, non quod abuterentur audien- Ignis naturae esl duplicis : habet lumen credenlibus;
lium simplicitate et imperitia, ut impius calumniatur habet tenebras suppliciaque incredulis, qui appel-
Porphyrius, sed juxta aposlolum Paulum, proedica- laniur vapores fumi. Iste fumus est amarissimus,
rent opportune, imporlune (II Tim. IV). Et sequenles qui excaecavitoculos Judaeorum, de quo in prover-
regulam prophetarum, quidquid Judcei in uliimo biis legimus: Siculfumus noxius est oculis, et imma-
teinpore sibi carnaliicr repromillunl, spiriiuali er tura uva dentibus, sic iniquitat ulentibus ea (Prov.
a Vide Commeniarios veteris scriptoris, qui Rufi- b Unus Palaiin., et quia prmmiumfulurorum, etc.
iius audit, et Hieronymum audaciae temeritatis aique Ex eodem post Victorium mox et copulam, quaevoci
imperitisc accusare audet. libamenla prxponebalur, delevimut.
9" COMMENTARIORUM1N JOELEM LIBER. CAP. II. 978
x, 26). De hoc funio et Isaias in visione magna Io-, A eos: in columnanubis loquebatur adeos (Ps, xcvm, 9).
quilur, in qua praedicebatur caecilas Judaeorum : Et Si igitur de credentibus Corinthiis, et de Moyse et
superliminare motum est, et domus implela est fumo. Aaron ac Samuele scribitur, quod invocaverint no-
Unde postea sequilur : Vctde, et dic populo huic : men Domini, non incipientium, sed perfectorum,
Audilti audietis, et non inteltigetis ; et videntes aspi- hanc gratiam esse credamus. Verbum quoque effu-
cietis, et non videbitis: inerassatum est enim cor po- sionis, quod Hebraice 205 diciturESPHOCH (-p3t"N),
puli hujus, el auribus suis graviter audierunt (lsai. et omnes similiier translulerunt, ostendit muneris
vt, 9, 10).Sol quoqueest versus in tenebras, quando largilatem, quod nequaquam in paucos Prophetas
pendentem Dominum suum videre non ausus est, ei (ut olim flebat in veteri Testamento), sed in omnes
luna in sanguinem, quod aut juxia historiam factum credentes in nomine Salvaloris, Spirilus sancti dona
esse credamus et ab evangelistis 204 silentio prae- descenderiut [Al. descenderent]: nequaquam in hunc
termissum, neque enim omnia quse fecit Jesus, et illum, sed in oranem carnem. Neque enim est
scripta referuntur, quse si scriberentur per singula, distinctio Judaei el Graeci, servi et liberi, viri et fe-
ne ipsum quidemarbiiror mundum capere eos, qui scri- minae: quia omnes in Cbristo unum sumus (Rom. x).
bendi sunl, libros (Joan. xxi). Aut cette quomodo sol Unde et Agabus Csesare* propbelavit (Act. xxi), et
versus in tenebras est, non quod ipse sit mulalus in B ; in Antiocbia erant propbetae plurimi: et Apostolus
tenebras, sed quod lenebras mundo induxerit: sic el praecipil, ut si, altero prophetante, alteri fuerit re-
luna non est versa in sanguinem, sed Judaeos blas- velatum, prior taceat (I Cor. xiv). Et qualuor filias
phemiarum et negationis in Christum horrore coo- Philippi evangelislae legimus prophetasse (Act. xxi).
pertos, aeterno testimonii sui sanguine cundemnavit, Senes quoque viderunt somnia, quando Paulus jam
dicenles : Sanguis ejus super nos, et super filios nos- senex audivit virum Macedonem, dicenlem sibi :
tros (Matlh. xxvn, 25). Haec omnia priusquam dies Transiensin Macedoniam adjuva nos (Acl. xvi, 9). Et
Domini veniat magnus et horribilis, futura describit. orones juvenes qui in Cbristo exstitere fortissimi, et
Dies autem Domini magnus et horribilis aul rcsur- b Domini bella bellarunt, viderunl visiones, Domino
reciionis esse credendus est, aut cerle, mulla post sua promissa complente : Ego visiones multiplico
tempora, dies judicii, qui vere magntis est et horri- [Al. multiplicabo], et inmanibus prophetarum assimi-
bilis. Sed quia sequitur: Et erit, omnis qui invocaverit latus sum (Osee x, 12).
nomenDomini, salvus erit, a et hoc apostolus Paulus (Vers. 52.) Quia in monle Sion et in Jerusalem erit
refert ad tempus Dominicae passionis, magis de re- salvatio: sicul dixil Dominus : et in residuis quos Do-
surreclionis die intelligendum est. Ait enim scribens minus vocaverit, LXX : Qui« in monte Sion et in Je-
ad Romanos: iVon est distinctio Judmi et Grmci.Idem iG rusulem erit qui salvatus fueril: sicul dixit Dominus :
enim ipse Dominusomnium : dives in omnes qui invo- et annuntians quos Dominus vocavil. In eo loco, in
cant illum. Omnis enim quicumque invocaveritnomen quo nos posuimus, salvatio, sive salvalus, el in He-
Domini, talvus erit. Quomodoergo invocabunt,in quem braico scriptum est PHALETA (rro^S), Syromacbus
non crediderunl? aut quomodo oredenl ei, quem non transtulit, qui fttgerit. Et rursum ubi nos diximus, in
audierunl? quomodoautem audienl sine prmdicante? residuis, et LXX transtulerunt, annuntians, in He-
quomodo aulem prmdicabunt nisi millantur (Rom. braico legitur SARIBIM [Al. SARADIM] (D'Tity), quod
XVIII,12 seqq.). Quodque ait : Omnis qui invocaverit Judaei loci nomen exislimant. Postquam igilur venit
nomen Domini, salvus erit, non leve esse credamus, dies Domini magnus el horribilis : el salvtis efleclus
licet enim idem apostolus scribat: Nemo dicit Domi- est, quicumque post Domini resurrectionero nomen
numJesum nisiin Spirilu sanclo (I Cor. xn, 5); tameu illius invocavil, omnis qui fuilc in monle Sion, et
boc ipstim dicere, non sermone, sed affeetu cordis in Jerusalem salvatus est: de Sion enim egressa esl
est ponderandum. Omnis enim qui hwocaveril nomen lex : et verbum Domini, de Jerusalem (hai. n), de
Domini, salvus erit. Unde et Paulus et Sostenes scri- qua scriplum cst : iVon capit prophelam perire exlra
bunl EcclesiscDei quae est Corinlhi : Sanctificatis in Jerusalem (Litc. XIII,33). Principium ergo eorum qui
Chrislo Jesu, vocatis sanctis cum universis qui invo- D salvaii sunt fuit in Sion el Jerusalem, in specula, et
cant notnen DominiJesu Chrisli (I Cor. l); secundum in visione pacis, et in hisqui residui fuerunt, quos
illud quud in Psalmis legimus : Moyses et Aaron in vocavit Dominus. Residuos eos debemus inielligere,
sacerdotibus ejus, et Samuel inter eos qui invocant qui de Judaeorum populo crediderunt, ;de quibus
nomen ejus. Invocabanl Dominum, el ipse exaudiebat Isaias loquitur : Nisi Dominus Sabaoth 206 M'!"
» Hic addil editio Erasmiana verba consequenlia: cmlorum; sed qui facit voluntatem Patris mei, ipse
Meliusde die passionisChrisli velresurreclionis accipi. intrabil in regnum cmlorum. Quod additamentum in
Invocatio vero in qua salus consistit, non ex sermone nullo codice ms. reperire potui, neque scire unde
tanlum, sed ex corde et opere constat. Unde hujus tri- illud assumpserit Erasmus. MART.
b Reiinnit Marttan. El in Domino bellarunt, con-
parlitm invocationisgralia, non insipientium, sed per-
feclorum esse credenda est, quia quod credidit, quod tra mss. fidem. Quam nos e Palatinis, Victorius pri-
amat, os confitetur, mttnus opere complel. Unde econ- dem e Florentinis codd. lectionem restituit, et Do-
trario illis dicitur, qui Dominum solo sermoneinvo- mini bella bellarunt, docuitque lioe loquendi genere
cant et opere fidei sermonemnon complent. Non omnis saepe D. Hieronymum uli.
c Ignorant Palatini mss. verba; in mbnte Siori, etc.
qui dicit mihi, Domine, Domine, inlrabit in rccjnum
179 S. EU8EBH HIERONYMI 980
quistei nobit temtn, sicut SodomBfacli ettemut, H A . cum eis, non polenlia majestaiis, sed rationis eos
sicul Gomorrhatimilet fuitsemut (hai, i, 9). Hos re- veritate convjncens, qui partiii suiil populum Dei,
siduos Dorainus vocavil, sivfl evangtliuavit eos, quos el htereditatem illius dlsperserunt in nationibus, ut
vocavit: sic enim LXX interpretati sunt. Locus bic servos Dei libi servire compellerent : et terram
diflicillirous esi, et multiplieBm recipiens explann- illius diviserunl, multig eam inter se erroribus se*
lionem : ut sub (ropologia otnnia quie dicla sunt, ad paranles, ut alii colerent Jovera, alil Junonem, et
illa terapora referamus, ad quse Petrus et Paulus Minfervam,et febrero, et rubiglnem, et Anubim et
apostoli retulerunt, boc est, quando passus est Do- crocodilum , et ibiu, noctuas, accipilfes, et ciconias.
roinus et resurrexit. Neque enini fieri putest, ul su- Su.b bis nominibus quondam dlvisus est pnpulus
periora in lempore passionis, et quee gequuiitur in- Dei: quae advemrise naliones, Id fest, principes
lelligamus in die judicii, roaxirae cum sequalur : mundi isiius, fet fectores lenebrartim, hon solttm
Quia eccetn ditbus Ulit, el in ttmport illo, et isle diviserunt sibi populum Del, sed po9aerunl pueros
versiculus, praaeedenlibus inferiora connectene, uno in prostibulum, Ut virllem cogerentmutarenatiiram,
dicat cuncia tempore perpelraia. de quibus Apostolas loqnltur : Propterea tradidit
(Gap. III.—Vers. 1 seqq.) Quiaecce ttt diebus itlis, illos Deus in pattiones ignOminied: SiqUidemfeminm
el in tempore illot cum converterocaptivilatemJuda et B eorum mutavemnt naturalem usum [ Al. naturam
Jcramleni, eongregaboomnesgenlet, et deducameas in suam], in eum utum qui eontra itaiuram esl. Similiter
valitm Josapltal, et disceptabocum eis ibi super popula et mascuti, relicto naturali tisu feminm, accensi sunt
meo, ei hwreditate mea Israel, quos disperserunt in in desideriumtui in ihvieem, masculi fn mattulot tur-
nationibus : ef terram meam diviterunt, et super po- pltudinemoperanteSiet mercedemqutim Opdrtuilerro-
pulum meum miterunt sartem: et posuerunt puerum ris tui tn semertpsosrecipientes. Nec hhc fecissc con-
ih prostibulo, sl puellam vendiderunt pro vinot ut bi- lenti, vendideriint puellam pro vino, bi biberent, et
berenl. LXX : Quia ecce ego in diebut illit, etin tem- libidini praeferreht gulam. Quaeuniversa Judaei, Ves-
pore ilto quando converterocaptivitatemJuda et Jeru* pasiani, Tftiqiie temporibus, et maxiroe iladriani,
salem, congregabo omncs genlet, et deducam eat in jtixta litieram impleta esse commemorant. Si aulem
vallem Jotaphat, et disceptabo cum eit ibi pro populo ad dlehi judicii, qurefscriptasunt, voltierimus feferre,
meo, et hmreditate mea hrael, qui ditpersi sunt tn dicirous omnem qttl salvatiir, salvari in Kcclesia,
genlibus: ei terram meam diviserunt,et tuper popaium siveinccelesti Jerusaletfl.El postquam Judaefueritet
meuntmiserutiltorles; et petuerunt puerum in protti- Jefusalem 208 conversa caplivltas, tunc congrc-
bulo, et puetlas vendebant pro vino, et bibebant. Dica- gahdos etdeducehdos omnesin valletn Josaphai: ei ibi
mus ut pollictti suinus, " primum juxia anagogen *- disceplBttirtimDominiim cilra eis qui buum populum
prioribus posteriora jnngentes, eadem si polerimus, persecuii sunt, et diviserunt sibi lisredllatem Do-
ad diem judicii referre teniablmus. Salvatis cieden- mini, et disperseruni eos in nationibus, 61 super
libus in monte Sion, et Jerusalom, et vOcatisfesi- terram illius miserunt soriem : qnae hon 9olum su-
duisde populo Judaeorum, qni cum itposlolia «t per per haereticisdebemus accipere, qui sibi Dei popu-
apostolos credideruut, in lempore lllo posiquara lum diviserunt, et eos faciunt esse gentilfes, sed ad
convcrterit DDininuscaptivilatem Juda el Jerusalem, omtiem rigidum superbumque doctorem, qtii siib
qui veuerat pradicafe cuesis visum, et capiivis re* nomine doctrinse et sacerdoiii dolninantur cleris,
missionem, ei liberavii eos qui Dominum confiten* et oppfimunt eos qtti aubjecti sunt. Cumque fuefint
tur, et qui versantur in Eoelesia, in qua visio pacis negligentes, et scandali-averiht unurn de minimls,
est, congregabit orones gentes quae credere nolue- etiam pueros ponunl in prostibulum, sive tradunt
runt: et 207 deducet eas in vallem Josaphat, qttod meretricibus : et causa volupiatis suce ( quorttm
signillcantius, juxta Hebraicam veritalem Grseeedi- Deut venter esl, el gloria fn coit/ttstong eorum
citur xtxti%t»,id esl, deortum ducctm,et de sublimibus (Philip, m) vendunl puellas, ut bibant vinum. Tra-
ad inferiora deiraham. Simulque considera, quando dit autera adolescenies meretricibus, et pucllas ven-
ineredulos quosque, vel adveraarias potestates Do- " dit luxuriuu, qui lurpis lucri gralia non corripit de-
minus ad judioium provocat, ct disceptat cum eis linquentes.
pro populu suo : deducam, inquil, eas tn vallemJosa- (Vers. 4-6.) VetUmautrf vobis el mihi, Tyrus et
p/ial.Qiiandoautemefedenlds ad prseliumootiortatur, Sidon, el omnit ierminus Palmstinorum? Numquid
dicit t Sutcitati rokustos: aceedani, ascertdant omnet ullionemvosreddetis [ALredditis] mihi? Et si ulcitci-
viri bellatoret: consurgantet ascendanl genlesin vallem mini [Al. ulciscemini] vos contra me, cito vetociler
Josaphat, non descendere, sed ascendere cobor- reddam vicitsiludinemvobis super caput vestrum. Ar-
tantur. Orrmis eitiin qqi jndieaiur b prnpter pecoata* geniumeiiim meum et aurum meum[Vulg. tac<meunt]
sua, in valle positus esi, qtlae sppellatur h- tulistii :et detideiabilia mea, et putcherrima intuliilis
saphal, id e&t, Domini judiciura. Qui enim cre- in delubra vettra : et filios Juda, et fitiot Jefutatem
dit in Domino, non judkabilur. lbique dispulabit vendidittis filiis Grmcorum: ut longe facerelis eos de
a Victorius restitui vult. locura prseposito hic b Verba isihaec, propter peccalatua, Victorii igno-
puncio, inductaque mox et copula. rat editio,
9M COMMENTARIQMMIN IQELRM LIBER. CAP. III. 982
finibus suit. LXX : Qwd mihi et vokis,Tyxus et Sidm, A tentias, et ennne quod pulehrum in Ecciosia fuit,
et omnisGalilma alienigemrum? Numquid relribmio,- stiis erroribus mancjparunl. tkereiicus quoscuinque
nemvos tedditis mihi : aut iramincorde retmetit «d- deeeperit, el sua feeeril adorare simulacra, filios
versum me (hoc enint Graicesignificat fnv»i<ii)«ote»Ts)? Juda et GliosJerusalem vendit Graecis, sive genti-
velociter et cilo reddam reiributionem veslramin eapi- libus, et eos de Cbristianis eihnicos taeit: ut ex-
libus veslrii : pro eo quod argenlum meum et aurmn terminet de finibus suis, in quihus in Christo fue-
HieHWlulistis : et elecla mea et optima inlulittis m rant procreati, et 210 nequaquam in Judsea, et
templa vestra : et filios Juda, et fiiios Jerusalem xen- veriiatis confessione, sed in gentium crrore versen-
didulis filiis Grmcorum: ut ejiceretis eos de finibus tur. Quse omnia etad diem judicii relerre possumus,
suis. Et haecJudaei adversum Tyium et Sidouem et non discrepante vindicta : licet in tempore a supe-
Palacsiinorum lertninos, siveGalilaeamaliemgenarum rioribus discrepare videaniur. Pro Galilaea in He-
dici arbitrantur: quod tempore captivitatis Judaicae, brseo scriptum est, GALILOTH (mS'Sa), quod Aquila
quando vicii suut a Romanis, Dei populum persecuti b ©fvK?,Symmachus Texmimt translulit : ©tv«? au-
smit : immoin populo Dei ipsum Deum qui prefuil lem, id cst, Tumulos Arenarum, relerainus ad littora
populo, secunilumillud quod scriptum esl: Qui vosre- Palaesiinae,non ad GalilaeamPhilistiim, quaeomnino
cipit, me recipit(Mat. x, 40). Ergo econtrario, qui per- B nulla est.
sequilur populumDei, ipsum Deum persequitur, cujus (Vers. 7, 8.) Ecce ego sttscitabo eat de loca, in
est 209 populus. Rcddam, inquit, vobisquic fecistis guo vendidistis eos, et convertam retributionem ve-
populo roeo : quia argentuin meum etaurum, idesl, stram in caput veslrum, et vendctinfilios vestros, et fi-
vasa templi, et quidquid in eo pretiosissimum et lias vestras, in manibus filiorum Juda, et venundabunl
speciosissimumfuii, candelabrutn aureum et men- eas Sabmis, genli longinqum: quia Dominus. tocutus
sam propositionis aureani, et duos Cherubim aureos, esl. LXX : Ecce'ego suscitabo eos de tocoin quo ven-
et propiliatoriuin, el phialas ac tliuribula aurea lu- didistis eos, et reddam relribulionemvestram jn capita
lisiis, et consecrastis idolis veslris (IV Recj. xxv). vestra, et vendam filios vestros el filias vestras in ma-
Haecautem narrat histuria Chaldaeos magis fecisse, nibus filiorum Juda, et venundabwtt cos in capiiviia-
qui vasa templi Domini posuerunt in templo Bel: tem genti, qum procul abest, quoniam Dominus locu-
unde postea Balthasar polal in phialis, et staiim re- tus est. Verbum Hebraicum SABAIH (D'tOt<7),quod
gnum ejus in Medos el Persas transfertur (Daniel. Aquila el Symmaclius jia ul scriptum est trauslule-
v). Sed quia posl diem Domini magnum et horribi- runl, LXX captivitalem interpretati sunt, quod me-
lem, hsccfulura dicunliir, quaeapostoli in resurrec- lius captivos siguifical. Sabaini autero gcns trans Iq-
lione Domini interpretantur, et Hebraei in futttrum C diam ^dicitur, de qua fuit et regina Saba, qu* yeuit
judicii ternpus differunt, magis de Romanis est in- sapientiam audire Salomonis (III Reg. x), de qttibus
telligendum : quod Vespasianus et Titus, Romae et Isaias loquilur : Et Subnimviri excehi cidte trans-
templo Pacis aedificato, vasa Templi et universa do- ibunt (hai. -.LIII, 14). Upde ei tbus venife perhi-
naria in delubro illius consecrarunt: quae Graecaet belur, dicente Virgilio (Jtneid. (ib. i):
Romana narrat bistoria. Eo tempore filii Juda et Je- ...Centumque Sabaeo
rusalem (nequaquam Israel, et decem tribuum, quae Thure calent arse:
usque hodie in Medorum urbibus et montibus habi- licet quidam Sabaeos, Arabes suspicentur. Proroit-
(anl) venditi sunt filiis Graecorum, ut extermina- lunt ergo sibi Judaei, immo somniant, quod in ulii-
rentur de finibus suis, et omnis orbis Judaica cap- mo tempore congregentur a Domino, et reducanlur
tiviiate completus est. Hoc illi referunt, ut ultionem in Jerusalem. Nec hac felicilate contenli, ipsum
sanguinis Christi el subversionem Jerusalem , quae Deum suis manibus Romanorum fiiios el filias asse-
Deijudieio accidit, conlra Tyrum el Sidonem a per se runt ttadiiurum, ut vendant eos Judaei, non Persis
accidisse confirment. Nos autem juxia coepiam tro- et /Etbiopibus et cseteris nationibus quae viciute
pologiam, Tyrum ei Sidonem et Palaestinos eos in- stint; sed Sabaeis,genti longissimae : quia Dominus
lerp etemur, qui Dei populum coangustant el tribu- D locutus sit, et populi sui ulciscatur injuriam. liace
lant et persequuniur (hoc enim Tyrus in lingua illi et nostri Judaizantes, quimilleannorum rcgnum,
nostra resonat) et eum venantur [Al. ut venentur] in Judseaesibi finibus pollicenitir, et auream Jeru-
in mortem, quod nomen Sidonis indicat, et biben- salem, el victiniaiiim sanguinem, et filios ac ncpo-
tes sanguinem corruunt, sive volutantur in cceno, les et delicias incredibiles, ei portas gemniarum
quod Pliilisliim Galjlaeaquesignificat. Velociier et 211 varietate distinctas. Nos autem dicamus,
cito restituet eis Dominus quod merentur, quia per* quod ct suscitavit Dominus post adventum suum, et
seculi sunt euro. Et argenturo illius et aurum, elo- quotidie suscitat, et suscitaturus est eos, quos va-
quia videlicel Scripturarum, et vanp.«.ta,id est, sen- rius error eduxerat de finibus suis. Pulchreque sus-
a Vocales, per te, Viclor. ignorat. tribus modisscribitur apud Hieronymum in iibris edi-
b Mss. codjces legunt Bsivai, non ©iv«<;.Quod no- tis et manuscripiis, Qivas scilicet, ©stvas-et Onvas. Ut,
men Hieronymus recitat in cap. XLVIIEzecliielis, sive legerimus ©fvas;,sive Sijvaj, maliro cum Scapulae
dicens : Deinde pro GALIL^EA , qum Hebraice dicitur lexico Graeco scribere curo accentu circumflexo in
GALILA , Aquila 8>jva?interprelalut sit, quod Tumu- penuliima quam cum gravi in ultima. MART.— Mar-
los significat Arenarum. Vox itaque Graeca Aquilae tian. fcivu; Recole Corameni. in cap. Ezech. XLVII,
983 S. EUSEBU UIERONYMI 984
citabo, ait, * quasi jacentes et corruenles, ut qui ja- /A eos qui quolidie contra Ecclesiam dimicant, et in ul-
cebant iu haeresi, stent in Ecclesia, reddens haereti- timo, qui sub Antichristo adversum sanctos Domini
cis quod fecerant: Ut filios eorum et filias, quos et pugnaluri sunl, accipere possuraus, qui idcirco
in mysticis et in carnalibus erudierant, tradat in congregantur, ut pereant.
manibus filiorum Juda, in inanibus eorum, qui Ec- (Vers. 12 seqq.) Consurgant, et ascendant gentestn
clesiarum principes exstiterunt; et instructi sunt vallemJosaphal, quia ibi sedebout judicem omnescjen-
armatura Apostoli, et habent scutum et lanceam tes tn circuitu : miltite falces, quoniam maturavit
veteris et novi Instrumenti. Ut cum ceperinl, lilios [Vulg. maturuit] messis. Venileel descendite, quia
eorum et filias vendant Sabaeis, et faciant esse cap- plenum est torcular : exuberant lorcularia, quia mitl-
tivos, ut procul sint a finibus suis : et ad meliora liplicala est malitia eorum. LXX : Consurgant et a-
conversi, Ecclesiasticis dogmatibus incipianl esse scendanlomnesgenlesin vatlem Josaphat, quia ibi se-
subjecli. debo ut judicem omnes gentes in circuitu : emillite
(Vers. 9 seqq.) Clamatehmc [Al. hoc]in genti- falces, quoniam adest vindemia. Introite et calcate,
but: sandificale bellum: sutcitate robustos.Accedant, quia plenumest torcular, et redundant torcularia, quia
ascendanl omnesviri bellatores. Concidite aratra ves- repleta sunt mala eorum. Et liaec juxta superiorem
tra in gladios, et ligones vestros in lanceas. Infirmus B) sensum interpretantur bifariam. Alii enim gentes
dical, quia fortis ego sum. Erumpite, et venite, omnes ascendere in vallem Josaphat, quce inlerpretalur
gentesde circuilu, et congregamini,ibioccumberefaciet Dominijudicium, et sedere ibi Deum, ut dijudicet
Dominusrobuslostuos [Al. suos]. LXX : Prmdicate omnes gentes, quae de circuilu veniuut, in bonaut
hmc [Al. hoc] in genlibus : sanclificale bellum, susci- partem intelligunt: quo scilicet et sancti conira Dci
tate pugnalores,adducite et ascendite omnesviri bella- adversarios congregentur, et miitant falces suas, ut
tores. Conciditearatra veslra in gladios,~elfalcesves- maturara hostiuin messem demetant, et veniant at-
tras in lanceas. Forlis dicat, quia prmvaleoego. Con- que descendanl, calcentque torcularia, quia adsil
gregamini et inlroite, omnes genles per circuitum : et vindemia, el inlantum musta exuberent, ut torculn-
eongregaminiilluc, mansuetus sit pugnator. Locus iste ria capere non possint. Et ut sciremus quacsil viu-
dupliciter intelligitur : quidam enim arbilranlur demia, plenumque torcular, 213 inlulit [Al. inlu-
baec sanctis gentibus praedicari, ut praeparentur ad lisse] : multiplicata est malitia eorum, haud dtibium
bellum, et pro populo Dei dimicent, ut omnia in- quin eos signilicet, qui contra Dominum congregati
strumenta agriculturae in gladios lanceasque conver- sunt. Alii aulem consurgere gentes, ct convenire
tant, ut infirmus dicut se esse robustum, et veniant in vallein Josaphat, et sedere Dominum, ul omncs
omnes de circuilu, et in ceriamen Domini congre- C judicel nationes, ideo asserunt, ut parenl se et as-
gentur, maxime quia juxta LXX sequilur: Mansuetus sumant universa arma pugnantium, et in valle Jo-
elmitis sit pugnator,juxta illudquod in Paralipomenis saphat Domini falcibus demetantur. Venisse enim
scriplum est (I Par. v,8): Et trans Jordanem de Ruben contra eos tempus judicii, et intantum eorum cre-
el Gad et dimidia tribu Manasse,in omnibusvasit belli- visse mala, ut Dei viucerenl paiientiam. Nam et A-
cit cenlumviginli millia: omnesisti viribellatoresparati roorrhaeilunc cxpulsi sunt, quando expleta sunt pec-
adpugnam mentepacifica:b hos esse volunt imilatores caia eorum. Judaeiistum locuin ad Gog et Magog
veri David, de quo legimus : Memento,Domine,Da- gentes saevissiraas referunt, de quibus supra dixi-
vid, et omnis mansueludini* ejus (Ps. cxxxi, 1). mus, arbitrantes ultimo tempore quando Jerusalem
212 Et ipse loquitur in Evangelio : Discite a me, fueril instaurata, sub mille aunorum imperio contia
quia humilis sum, el mitis (Matth. xi, 29), sive man- Dei populum csse venturas, et in valle Josaphat qune
tuelus. Viros quoque eos intelligi volum, qui de- ad Orientalem partem lempli sita est, esse ruiluras
struentes inilia parvulorum.adperfectae aetatisrobur [Al. saevituras] : advenisse enim lempus occisiouis
accesserint, et omne sludium quo prius animarum earum, et effundendi sanguinis instare vindemiam.
suarum exercebant agros, ad necessitaiem prselii (Vers. 14, 15.) Populi, populi in valleconcisionis,
contulerint. Nobis autem Hebraeorumopinionem se- T) quia juxla est dies Dominiin valle concisionis.Sol el
#quentibus videtur esse contrarium. ldeo enim gcn- luna obtenebratisunt, et slellmretraxerunt splendorem
tes adversariae Israeli parantur ad pugnam, et ara- suum. LXX : Sonitus exauditi sunt m valle judicii,
tra sua ligonesque, vel falces in gladios Janceasque quiajuxta est diet Dominiin vallejudicii. Sol el luna
commutant (ha. n), et intirmus robusium se esse oblenebrabunlur, et stellmocciderefacienl splendorem
dicit, erumpuntque el veniunt de circuilu, et contra suum. In eo loco ubi nos posuimus, populi, populi,
Domini exercitum congreganiur, ut [Al. et] occum- et Septuaginta iranstnlerunt, sonitusexauditi sunt,
bere Dominus faciat robustos earum, et [At. ut] in- in Hebraico scriptum est, AMONIM, AMONIH (D'3TOn
tetligant, se Deo adversanle, superatas. Ilaecjuxta 0'jicn), quod utique multitttdinem, et lurbas eo-
liiteram sibi Israel miserabilis repromittit. Nos rum qui judicandi sunt, et sirepitum sonitumquc
juxta coeplam tropologiam, et gentes dsemonum, et signilicat. Rursttm ubi nos diximus in valle conci-
* Non incongrue addit unus Palatin. auia suscita- b Vitiose Martian. hoc esse volunt. Unus Palal.,
bit quasi, etc. not etse volunt imUatoresDavid, absque veri.
985 COMMENTARIORUM IN JOELEM LIBER. CAP. III. 980
sionis, sequentes iranslationein Aquilse ct Symmachi A trum adversariis non patuerit. HaecJudaeiel nosni,
et quintae editionis, Sepluaginta et Theodolio n; utdixiinus , judaizanles, ad mille annorum fabulam
id esl, causm et judicii trans- referunl, quando putant Christum habitalurum in
Sixn: f-vi TJij x/sto-sws-,
tulerunt : pro quo in Hebraico scriptum esi HARUS Sion, el iu Jerusalem aureaatque gemniata sanc-
(ynn), quod llebrai non solum concisionem;sed et torum poptilos congregandos, ul qui in isto sseculo
aurum iuterpretari putanl, quo scilicet in valle ju- oppressi sunt ab universis gentibus , in hoc codem
dicii, quam suspicantur geheunam , excoctis sor- cunclis imperent naiionibus.
dibus peccaloruro, pururo aurum remaneat. Idcirco (Vers. 18.) 215 ^t er,i '"" die ilia, slillabunt
auiem gentium, de quibus supra diximus in valle montes dulccdinem, el coilesfluent lacle , et per omnes
judicii, sive concisionis, popnli congregantur, ut rivos Judm ibunt aqum. LXX : Et erit in die illa, stil-
interfjcianiui- et corruanl, ct a Dominojudicentur. labunt montes dulcedinem, et colles fluent lacle, et
Cujiis mcerorcm diei et tormenta pereuntium, ne omnes emissiones Judm fluenl aquis. flabitante Do-
sol quidem el luna aslraque caelera poterunt intueri; mino in Sion et in monle sancto suo, quando nullus
sed retrnhent fulgorem suum , et severitatem judi- per Jerusalem sanctam pertransire lentaverit, qui-
cantis reddenlisque uniuscujusque optts in 214 cumque in ea mons fuerit, et ad virlutum excelsa
caput suum , aspicere non audebunt. Non quod cle- B perveneril, dulcedine et mellesudabit, et stillabunt
mentiora siut quam Dei judicia ; sed quod omnis ex eo gratiac spirituales, de quibus propheta loqui-
creatura iu lormeniis aliorum de suo judicio perli- tur : Quam dulcia gutturi meo eloquia lua , supermel
mescat. ori meo (Ps. cxvm, 103)! Qui autcm inferior mon-
(Vers. 16, 17.) Et Dominus de Sion mgiet, etde tibus est, et necdum ad perfeclionis culmen
Jerusalem dabil vocem suam, et movebunturcmliet ascenderint, vocabitur collis, el fluent de eo rivi
terra, el Dominusspespopuli sui, el fortitttdofiliorum lacus, quibus rudis in Christo nulritur infanlia , el
Israel, et scielis quia ego Dominus Deus vester, ha- aquarum flumina , quae de ventre suo Dominus ma-
biians in Sion [Vulg. addit. iri] monte sanclo meo, et narc testatus est (Joan. vn). Omnesenim rivi, sive
eril Jerusalem sancta , el alieni non transibunl per emissiones Juda , implebunlur aquis , et nibil in eis
eam amplius. LXX : Dominus autem de Sion clama- siccum erit, redundanlibus cunctisgratia spiriluali.
bit, elde Jerusalem dabit vocemsuam, et movebilur Et fons de domo Domini egreclietur, ct irrigabit
cmlumet terra, el Dominus parcel populo suo, et lorrentem
[Al. fontem] spinarum. Pro torrente spi-
confortabil filios hrael, el scietis quia ego Dominus narum , Sepluaginta transiulerimt, torrentcm funicu-
Deus veslerhabitans in Sion montesancto meo, et erit : a quod aut funiculos signi-
lorum, id esl, <rxoivwv
Jerusalem sancta , el alieitigenanon transibit per eam G ficat, autjuxta jEgyptios mensuram cerli itineris,
amplius. Cum solU et lunaecuiictarunique stellaruin Psalmista dicente : Semitam meam et fttniculum
splendor lenebris fuerit commutatus, Dominus de meum tu invesligasli (Psat. cxxxvm , 2). In Nilo enim
Sion iustar leonis rugiet, sive clamabit, et lam flumine sive in rivis
, ejus , solent naves funibus
excelsa vox ejus erit atque lerribilis, ut coelorum trahere cerla liabenles spaiia , quae appellant fu-
,
cardines et lerrarum fundamenla qualiantur. Cum- niculos, ut labori defessorum , recentia traheniitim
que tam severus in eos fuerit qui puniendi sunt, erit colla succedant. Nec inirum si unaquKque gens
clemens erga populuro suum , et dabit eis fortitu- certa viarum spaliasuis appellet nominibus, cum el
dinem qui appellanttir filii Israel, mens scilicet cer- Latini mille passus vocent, et Galli leucas, et
nens Deum; vel svOvrc/.to;QsoO,quem nos rcciis- Persoe parasangas , et b rastas universa Gerniauia ,
timum Dei dicere possurous : qui non ambulaverunl atque in singulis nominibus diversa mensura sil.
per pravas semitas , sed gradientes in via Cliristi, Haec propierea , quia verbuni Hebraicum SATTIM
omnia recla fecerunt. Tunc scieut el hi qui punieu- (n*T3U?)Septnaginta (nniculos transtulerunt. Ca-
tur, et illi qui assumenlur in gloriam, quod Do- terum iiulli dubium est, omnia quae itt taberna-
roinus babilet iu specula suaSion, et in Clnisto culo Dei legimus , de lignis Setlim fuisse perfecta :
monte sancto suo, sive in eo qui se dignum Dei D quae LXX interpretali sunt ligna impulribilia. Est
Uabilaculo praeparavii. Tunc erit sancia Jerusalem aiitem genus arboris iu eremo , spinai albac simile,
visio pacis, a qua el Salomon nomeii accepit, el colore et foliis , non magnitudine. Alioquin tam
alieni non perlrausibunt per eam amplius. Alienos grandes c arbores sunt, ut latissima 216 ex illis
vel daemones intellige, qui exterui a Deo suitt: vel labulata caedaniur , lignumque fortissimura esl, et
omnes pessimas cogitationes alque peccata, de incredibilis levitatis ac pulcbriludinis , ita ut ex liis
quibus propbeta loquilur : Ab alienis parce servo luo etiatn vasa torculariuro, quae «po-sva;et 6n/\va; vo-
(Ps. xvin, 24): quaenequaquam ullra in nobis viam canl, dilissiini quique ct sludiosissimi faciant, quae
reperirent, si habuerimus Dei pacem, et cor nos- ligna in locis cultis, et in Romano solo, absque
a Nostri mss. xomiwv,quemadmodum et Graec. 1717 : i Rost, requies; Rast, milliare. Rasta in
Complut. legit. Porro corrnpte unus Palatin., quod Evangelio Gotbico ponitur pro milliari : in Lcxico
autem funiculus significet, ut juxla JEgyptios , men- Runico Rost ponitur pro mensuravi*. Vitle nosirum
turam certi itineris, Psalmista dicente, didicimus. Hieron. in Praefai. ad lib. u Comment. ad Galatas. i
b Glossarium Uerrnanic. Gcorgii Waclileri Lipsioe c Hucrefer Pliuium lib* xm, cap. 19, ei lib. xxiv,
987 8. BUSEBI»BIERONYMI P88
Arabioe solittidiue non iiiveniuntur. Pro totremtt iAFraneoa, Alewan-tO», geniesque all»s signiftcari.
funiculormn, sive syinatum , Syrowaebus inierpre- Nos aulem dieemns lempore Dominicaeresurrec-
talus est, vallem spinarun, Est aulem locus juxta tionis , vet die jndieit (utrumque enim recipimus) et
Liviadem irans mare moriuum, sexlo ab ea distans 4Sgyp<um el Idumaeam , in eo quod iEgyptus et
miUiario, ubi quoudam cum Madianitis (ornicatus Iduntaca sunt, destruendas. .-Egyptus dicitnr MES-
est Israel. Hujus loci ex persona Dei Micb*as pro- RAiH(D>"fllD), quod interprelatur cz8>iSowaa, id est,
pbeta meiniiiit, dicens ; Poputus meus, meinento, sanclos Dei pertemtevs et tributcms: Idumaea, ter-
qumso, quid cogitaxeritRalach, -«# Moab, el quid re- tem, vel cruenta. Quicumque igiiur Dei populum
sponderit Balaam filius Beor de Settim usqw ad Gal- persecutus est, ei terrenis vacave.rit operibus , ac
galam (Mich. vi, 5). Pro quo et ibi Sepluagiuta luulliliidine deliciorum quotidie fuderit sanguiuem
iranslulerunt, COT» To5vo-^oivwv,'bocest, a funiculis innocentom , eorum scilicet, quos decipii (At. de-
usque ad Galgalam. Ergo egredietur fops de doroo ceperil), erit in perditiouem , ut animas quoque
Domini, qtjacinterprelaiur Ecclena. De quo el Eae- martyrum sub altari clamare cognovimus: Usquequo,
chiel et Zacharias ponunt iu fine voluminum suo- Damine smctut et verui, non judicas et vindieassan-
rum (Ezech. XLVII , Zach. xm), ut spioas nostras et guinem nottrum de bis qui habUant in lerra (Apoc.
vitia atque peccata, quae nullam frugem habuere B ] vi, 10) ?
justitiae, commutent in Domini novalia,, et aridi- (Verg. 20 seqq.) Et Judtea tn ceternumhabitabitur,
latero nostraro rigenl aquis largissirois, el pro spinis et Jerutelem in generatione et generationem : et mun •
ac vepribus, flore? virlutum mullipjices germine- dabo sanguinemeorum, " quos non 218 mundave-
mus. Et in eo loco, ubi quondam fornicatus es( rwn, et Pwninus cammorabiturin Sion. LXX : Judma
Israel, et initiatus est Beelphegor, lilia castitalis et auiem in mlernum habitabitur, el Jerusalem in genera-
rosae pudoris ac virginitatis exubereiiL tione et generationem, et requiram sanguinem eorum,
(Vers. 19.) Scjyptus in desolatione [Vulg. deso- inultumque esse non patiar, Et Dominus habilabit in
lationem] erit, et Idumma in desertum perditiouis, Sion, Non tttique haic Judaea in aeternum babitabi-
pro eo quod inique egerunt [Vulg. egerint] in filios, ttir, quam videmus esse desertam : non ista Jerusa-
Juda, el effuderunt[Vulg. effuderinl]sancjuineminno- lem, cujns ruiuas cernimus : sed illa Judaea, cujns
centemtn terra sua. LXX : JEgyptus in perdione eril, filite exsullaverunt et laeiaiaesuni in omnibus judi-
et Idumma in campumdesolationis, propter iniquitates oiis Domini. Et de qua iu fiiiequinquagesimi psalmi
fitiorum Juda, pro eo quod effuderunt sanguiuem legimus : Beniguefac, Domine, in bona voluntate tua
justum in terra sua. Ei in hoc loco Judaei gravissimo Sion, ut cedificentvr muri Jerutalem. In hac provin-
somno doimiunt : in ultimo tempore, quando non G cia confessionia et glorise, et in bac urbe in qtta
Chrisium, scd Antichrislum suscepiuri sunt, vin- pax Doraini cernilur, erit seterna habilalio, non in
dictani sui, in ^Egyptios qui vicini siltit, et in Ro- unam, vet in ires, aut plures generaiiones, sed in
manos quos interpretantur Idumacos, spe vanissima generatione et generationem, bocest, in diiabusge-
confingeiites. Ut scilicet quomodo Pliarao et oronis neralionibus earum, qui de Judaeiset de gentibus
ejus exercitus, qui per quadringenlus et triginta crediderunl. El roundabii Dorainus sanguinero oni-
annos populum Dei captivum lenuit, in mari 217 nium peccalotum, quem prius non mundaverat, ut
Rubro subnierstis est: sic etiam Roinani qui eodero mundet io Evaugelio, quos in Lege peccanies im-
annorum spatio Judaeos possessuri sutit, ullionei innndos reliquerat. Ideo enim conclusit omnia sub
Doniini deleantur. Hoc illi spesibicassa promiilant. peccalo, ut oronibus roisereatur (Rom. xi); sive ul-
Neque enim possunt expouere quare cum in orbe ciscetur servorum suorum sanguinem, quero in mar-
tanirc sint natioues, duae solum geutes , iEgyp- tyrio pro nominis ejus confessione fuderunt. Et Do-
liorum et Iduinaeorum expetantur ad pcenam ; atttt niiiius commorabilur in Sion, de qua scriptum est:
cur pro Idumaeis inlelliganttir Romani, cum eaderoi Fundamenta ejut in moitfibus sanctis; diligit Domi-
liceniia mentiendi e diverso possimus asserere, subi nus portas Sion, supvr amnia tabewQcula Jacob
Idumrcorum vocabulo vel Persas, vel Elaraitas, velI D (Ps. LXVHI,1),
c. 12; Theophraslum quoque Hist. Plant. lib. IV, nus sanguinem omnium peccalorum,QDEHprius non
c. 3. ttbi azavOovarborem esse tradil, ex quai mundaverat. Mox.quoque,penes LXX, proin genera-
^" caeditur, etc. lieneel generationem, reponit, in generationes gene-
a Ad Vulgalaiii<edilion. Viclorius, quem : probal-
SwSsxoimixvi!
ralionum, juxla Graccum,s«'$yivtas ysvtav.
qtie ex ipso Hiefonymo inferius : Et mundabit Domi-
!hf> COMMENTAR!ORUMW AMOSLIB. I. CAP. I. 990
.- " ''' "" •> "-' .111 > ii" 1 » ju .i" i - »< i'i ''=-. ., .u.,.. .i-r ..r .-...-
S. EUSEBII HIERONYItll
STRIDONENSIS PRESBYTERI
COMMENTARIORUMa
IN AMOS PROPHETAM
LTBRI TRES-
PROLOGUS b.
219-220!Amos propheta, qui scquittsr Joelem, A sex millibus ad meridianam plagam abest a sancta
etestleriius duodecim propheiarum, non est ipse, Buthleem, quoe mundi genuit Salvatorem; et ulira
quem patrem Isai.e prophetae lcgimus. Ille enim nulltis est vicnlus, cne agrestes qttidem casaeet fur-
scribitur per primameiultimamnominis suililteram norum similes, qtias Afti appellant mapalia. Tanla
ALEPH et SAOE, et interpretaiur fortis, atque robustus. est eremi vastilas, quS usque ad mare Rubrum,
Ilic vero per AINetSAHEGH, et iulerpretalur populus Persarumque et jEthiopum atque Indorum terminos
avulsus : mcdisc liiterae MEMel VAUutrique eommu- dilaiaiur. Et quia liuini arido alque arenoso niltil
nes siint. Apud nos auiem qui tantam [.4/. lantum] omnino frugum gignitur, cuncia sunt plena pasiori-
vocalittm lilterarum, el s [Al. si] littera:, qwn apnd bus, ui sieriiitatem terr» compensent pecorum mul-
Hehraeostriplex est, difibrenliam non habemus, harc tiluditie. Ex hoc nitmero pastorum Amos propheia
ei alia iioiniinividentur esse communia, quse apud fuit, imperitus serroone, sed non scienlia. Idem
Hebrseoselemenionim diversiittle, et suis proprie- enim, qni per omnes proplietas, in eo Spiritus san-
talibtis distinguuntur. Hio igiturpropheta ijiiem nunc citis loquebatur. Untle nos ex Hebrreo vertirous.
habemus in manlbus, fuit de oppido Thecue, quod
LIBER PRIMUS.
(Cap. I. — Vers. 1.) 221 Verba Amos, qui fuil de Thecue, quos vidit pro Jerutalem. Sciendumque
in pastoralibus de Thecue, quw vidil siiper Israel, hunc propheiam, non pro Jerusatem, quod iu Ile-
Septuaginiaautem, nescio quid volemes, interpre- braeo penilus uon babetur; sed super Itrael, id est,
lali sunt: Serwione»Amos, qui facti santin Accarim B /« diebus Ozim regis Judu, el in diebus Jeroboam
a Praeier laudatos Palalinos codices, uno dein- ex tertii iu hunc prophelamlibri Prsefatione constat.
ceps uterour Nonantulano, nunc biblioiliecse Sanctae c Fiillor, aut nisi agrestet qumdam casm, pro ne
Crucis in Jerusalem de urbe, qui num. 90 praenota- agrestes quidcm legenduni esl. Quid enim, si nulliw
lur, et cujus aetatem ex liac colligimus epigraphe, prorsus erani, ne agrestes quidero, eas vocat furno-
quae in piima libri pageila legitur : De acquisito rum similes, cl mapalibtis Afrorum comparat? Ad
Domni Anfrit abbat. Etenim velus auctor Caialogi baec si cuncta erant plena pastoribus, et steriliialem
Nonanlulanorum abbatum, quem pridem Hughellus terrae compensabat pecorum mullitudo ; igilur erant
edidit, ita de illo scribit : Anfrit annos xvn (suppl. et antta et caulse et luguria, iu quibus noclu sallem
sedit). Ordinalusanno Domini DCCCXXI. Hic fuit reti- pastores agerenl. Ita equidcro opinor, et si quid in-
giosus, et Deodevotusvir, et snnclissime vixit. Fecit genio dandum est, Opem deneganlibus mss. libris,
autem cttpsamEvangetii totant auream, el preliosis fo- ila pro mendosa leclinne impressa reslitui velim :
pidibm ornatam ; fecit calicem grandem argenteum, qttando et levis est litterarum iraiiiutalio, ntst, pro
et pntenam, qnos mirifice vestivit auro, et ornavit la- ne, et qiimdam, pro quidem. Jam vero et Cassiani
pidibus. Obiit terlio Idus Marjii (anni scilicel 858). leslimoiiium adducam Collat. vi, eap. \, nec ea
Ejtis legationem memorat Egitihardusdecennio ante; tatitum de causa, qtiod huic Hieroiiymiano sii gemi-
Ilalidgarius Cameracensis episcopus , et Ansfridut num, quam ut ab uno alterove mendo purgem : In
abbas monasterii Nonantulm Constaittinopolimmissi, Palmstinm , inquit, pai-titms,juxta Thectte vicum, qui
et a Michaele imperalore honorificesuscepli sunt. Ne- Amos piophelam meruil procreare, solitudo vastissima
qtie porro hsecullima lalis ejus ftterit, quod colligen- i- est usque Arctbiam,ac mare Mortuum, quo ingressa de-
dis cumaliorum sanctorum Patruro, lum praecipue ficiuntftuenta Jordanis et cineres Sodomorum, amplis-
Hieronyroi libris animum adjecit, siquidem eoium sima extensione porrecta. Primum, pro niart JWoi'f«o,
ope codicum, quos sane vetusiissimos atque emen- rcscribendum arbitror, mare Rubrum, nam ct Ilie-
datos Cistcrciertsium Romse bibliolheca servat, nrt- ron. usque ad Rubrum mare protendi eremi yasli-
Lisque ad utendum perbuinauiter obtulit reveren- tatem auctor est, atque econtrario mare Mortuttm
dissimus ejusdem monaslerii abbas, Bessotius, vix non ita multttm, imroo vix supra duodecim millia
dictu est, quantum Hieronyiuianis plerisque scriptio- aberat Thecue. Deinde perperam i!la videntur ad-
tiibus euiendandis profecerirous. quo ingressa defieiuntfluenta J'ordanis etcineres
h Pammachio istbsec Expositio inscribilur, quod jecta, Sodomorum.
991 S. EUSEBII HIERONYMI !'&2
decem tribus quse appellanlur Israel, et erant in jA fit» Joas regis Israel, ante dttos annos terrm motus.
Samaria , prophelasse. Quod quidem et Aquila el Quando apud Assyrios urbesque Cilicise regnabat
Symmachus et Theodotio similiter transtulerunt. Sardanapalus, de quo insignis orator : Turpior, in-
Primus ergo Osee propheta ad decem tribus quae quit, vitiis, quam nomine. El apud Lalinos Procas
appellantur Ephraim, Samaria, domus Joseph et Silvius, cui Amulius, expulso Numilore germano,
Israel, loquitur.Secundus Joel, ad Jerusalem et duas successit in regnum. Quo interfecto, congregala pas-
tribus quae vocaniur Juda et Jerusalem et Jarob, (orum et latronum manu, Romulus sui nominis con-
profert vaiicinium, a nullam omnino Israelis faciens didil civilatem. Hic est aulem Ozias rex Juda, co-
nieniionem. Terlius Amos, nequaquam ad Jerusa- gnomenlo Azarias, qui indebitum sibi sacerdotium
lem quae regebatur a tribu Jtida; sed ad Israel in vindicare conatus, lepra percussus in fronte est
Samaria praedicat. Quod et de lolo volumine ejus (III Paral. xxvi), quando iram Domini non solum
probari potest, et maxime ex eo quod scriptum est: pcena ejus, qui sacrilegus fuit; sed et terrae motus
Misit Amasias sacerdos Bethel ad Jeroboam regem ostendit, quem Hebrxi tunc accidisse commemo-
Israel, dicens : Rebellavit contra le Ainos in medio rant. Jeroboam vero non est filius Nabath, qui pec-
domus Israel (Amos vu, 10). Et post paululum dixit care fecit Israel (III Reg. xn), sed filius Joas filii
Amasias ad Amos : Qui vides, gradere, fuge in ler- B Joalhan [Al. Joachaz et Joaclian], filii Jehu prone-
ram Juda, el comede ibi panem, et ibi prophelabis, pos ejusdem Jehu, sub quo propheiaverunt Osee et
elin Bethel non adjicies ultra ut prophetes, quia sanc- Joel et Amos. Igitur interprelatur Ozias xparo; KU-
tificatioregis et domusregni est. Cuirespondit Amos : piov, id est, imperium, vel forliludo Domini. Jero-
Non eram propheta, nec prophetm fitius, sed opilio boam Stxao-pib;hiov, id est, judicalio, vel causa po-
ruborum mora distringens: 222 tulitque meDominus puli, licet quidam per chi Grsecamlitleram legentes,
cumsequerergregem, et dixit ad me: Vade, prophela ad divisionempopuli, suspicentur. Joas Kvpiov%p6vt.a-fi«,
populum meum Israel: non utique ad Judam et Je- id est, Domini mora, sive temporalitat. Verba itaque
rusalem, ut male apud Graecos et Latinos habetur, Amos, quo tempore populus Israel avulsus erat a
sed ad Israel, id est, dccem tribus, quae ob populi Domino, et aureis vitulis serviebat, sive avulsus a
multitudinem, pristinum nomen obtinuerant. In eo regno slirpis David, clara voce cecinerunt instar
autem loco ubi Septuaginla transiulerunt, tn Acca- clangenlis lubac, quae interprelatur Thecue. Et ce-
rim, Theodotio ipsum verbum Hebraicum posuil: in cinerunl super Israelem , qui quondam erat rectissi-
NOCEDIH (DlTp2),quod Aquila veiiil h troi/xvio-poyotf, mus Dei, id est, CVBVTKTOC 8so0. In diebus Oziaeregis
id est, in pastoralibus : Symmachus et quinta editio Juda, in quo propler lemplum et sancta sanclorum,
iv TOtf izoifiiatv, id esl, in pastoribus. Et puto G i fortiludo Domini permanebat, suoque regebat im-
propler DALETH ei RESlitteraruro similitudinem bic perio populum confitentem. Nomenautem Jeroboam,
quoqne deceptos, pro NOCEDIH, quasi NOCERIH : et qui divisionis populi causa exsliteral, significai Is-
exinde Accarim posuisse sermonem, quamquam in raelem longo tempore in idololatriae 224 errore
principio nominis NUNlitlera nullam excusaiionem mansisse, priusquam captivilas universa concuteret,
relinqual erroris. Accarim aulem usque in praesen- quse in duobus annis duplicem osiendit angustiara
liarum Hebneum esse uon legi. Etqui slerilitatero, decera tribuum, ac duarum : ut agentes, si vellent,
id est, trniptaaiv interprelalur, roagis ACCARON ur- poenitentiam, motum terrae de caelero non scnti-
bem PhilUtiini, quam Accarim exprimuni, quae om- rent.
nino non legitur. Sermones itaque Amos, qui fuitde Haec, Pammachi animo meo charissime, qui ex
oppido Thecue cx numero pastorum, quia pastoralis interpretaiione nominis lui, qnodam valicinio fulti-
et ipsa est regio, hoc voluroine conlinentur, quos rorum omni arte pugnandi adversum diabolum ct
vidit super Israel, non carnis oculis, sed mentis in- contrarias polestates le c bellare demonslras, quasi
tuitu; quia Prophelae vocabaniur videntes; alioquin argumeniura et vtroSecrvAmos prophetae longo ser-
secundum lilieram sermones non videnlur, sed au- mone complexus sum. lllud breviter admonens, ex-
diunlur. Unde el populus videbat vocem Dei, et D planatiouem et hujus et Osee et Zacharise proplie-
Moyses tacens loqnebatur 223 ad Domitiuro, tarum, me et aliis quidero sanctis viris, sed praecipue
quando dicebat ei : Quid clamas ad tne (Exod. xiv, sanctae et venerabilis memoriae paremi luae Paulx\
15) ? In novo quoque legimus Testamento : Quod vi- dum viveret, promisiSse. Nec multum errare in
dimus, el audivimut b oculis noslris, el manus noslrm sponsionis lide, si quod malri pollicitus siiro, red-
palpaverunt de Verbo vitm (Joan. i, 1). Verbum enim dam filio. Verum jam lempus esl, ut ipsius Pro-
Dei quod per se invisibile est, vident apostoli, et phelae verba proponens, quid milii videatur, in sin-
Iraclant manibus suis. Quod Verbum caro facium gulis edisseram.
est, et habitavit in nobis (Joan. i, 14). Vidit autem (Vers. 2.) Et dixil: Dominus de Sion rugiet, et de
hos sermcnes. Jerusalem dabit vocemsuam. Et luxerunt speciosa
" Haec, nullam omnino Israelis faciens mentionem, * Uno verbo Palalini mss. debellare. Sonal vero
in nostris mss. non sunt. Duoque ex iisdera paulo nafi/xaxof Grsece, quod Hieron. notat, omni pu-
post, regnabatur tribui, pro regebatur a tribu.
1 Tres gnandi arie peritum viruiu.
mss. alierum interserunl, vidimus.
f)OS COMMENTARIOBUM IN AMOS LIB, I. CAP. I. 994
pastorum, et exsiccatusest vertex Carmrti. LXX : Et A J quos immincnle captivilate.instar montium deserlo.
ail: Dominusde Sion effalus est, et de Jerusalem de- rumdicitessevasiandos. Aliter: Cum DoroinusdeSion
dit vocemtuam, et luxerunt pascua pastorum, el are- et Jerusalem, de specula Ecclesisc, quae super mon-
faclus est vertex Carmeli. Nalurale est, ut omnes lem sila latere non polcst, et in qua visio pacis est,
artiflces suacartis loquantur exemplis, et unusquis- dedcrit per vetus et novum Instrumentum, cl per
que in quo sludio trivii aelatem, illius similiiudinem doctores Ecclesiasticos vocem suam, et quasi clara
proferat : verbi gratia, qui naula estel gubernator, buccina insonuerit, lunc 226 °mnia speciosa pa-
trisliiiam suam comparal tempeslali; daronum, nau- slorum, id esl, doclrina hserelicorum, quae pulchro
fragium vocat; iuimicos suos, ventos contrarios ap- videbatur sermone composita, et cognitio circumci-
pellat. Rursum prosperitatem el lactiiiam, auram sionis (hoc enim inlerpretatur CHERHEL |SD"D]per
placidissimam et secundos nominat ventos; Iran- quam sibi ve.rsecircumcisionis scientiam pollicentur,
quilla roaria et rrquora, campi similia. E regione lugebit atqtie siccabitur, el populorum millia, quse
miles quidqnid dixerit, scutum, gladium, loricam, propier simplicitatem voeaniur greges, subita aridi-
galeam, lanceam, arcum, sagittam, mortem, vul- tate marcescent.
nus, et vicloriam souat. In ore philosophorum sem- (Vers. 5.) Hmc dicit Dominus:Super tribus scele-
per Socrates el Plato, Xetiophon et Theophrastus, B 1 ribus Damasci, el super qualuor non convertam eum,
Zeno el Aristoteles, Sloici versantur et Peripatetici. eo quod trituraverint in plaustris ferreis Galaad. LXX:
Oratores Lysiam etHyperidem, Periclem et Demo- Et dixit Dominus: Super tribus impietatibusDamasci,
slhenem, Gracchos, Catones, Tullios, et llorlensios el super quatuor non aversaboreos [Al. cnni], pro eo
iticceltim laudibusferunl. Poetae, si epici sunl, Ho- quod secuerunt serris ferreis prmgnantes in Galaad.
roerum atque Virgilium; silyrici, Pindaruro et 225 Pro tribulis, qttse Hebraice appellanltir ARSOTH
Flaccum crebro sermone concelebrant. Cur haec (rVflPiri), et a Tbeodolione translalae sunt rotm ferrem,
dicta stint? ut scilicet ostendamus etiam Amos quae nos plaustra ferrea iiilepretati sumus, Septua-
proplietam, qui pastor de pastoribus fuit, et pastor ginta transtulerunt, serris ferreis. Est autem genus
non in locis cultis et arboribus ac vi.teis consitis, plauslri, quod rolis subter ferreis atque denlatis
mit certe inler siivas ei prala virentia, sed in lata volvitur, ut, excussis frumentis, stipulam in areis
cremi vastitate, in qua versatur leonum feritas et conterat, et incibos jumentorum propter feni steri-
interfcctio pecorum, artis suaeusum esse sermoni- litatem paleas comminuat. Rursum ubi in Hebraico
bus, ul vocem Doraini terribilem atque metuendam, habetur BENADAD (Trn n), et unum nomen est,
rugitum leouum ei fremitum noroinaret. Eversionem Sepluaginla interpretati sunt, filii Ader, RES ei
Israeliiicarum urbium, pastorum soliludini [Al. sol- C ( DALETH elemenlorum falsi similitudine. In eo quoque
licitiidini] et aridirati montium comparans : Domi- loco ubi nos diximus, de domo voluptalis, quod
nus, inquit, de Sion rugiel, et de Jerusatem dabit Hebraicedicitur MEBDETH EDEN(pj? I"i'~.n),et omnes
vocemsuam. a Rugiet Hebraice dicitur JESAG(3NU?'): simililer transtulerunt, Sepiuagiula interprelati
Pulclireque de Sion rugiet, et de Jerusalem dabit sunt, ex viris Charran, DALETH mediam nominis
vocem suam, ubi erat lemplum et Dei religio, ut litieram RES arbitranles, et juxta consueludinem
docerel, Deum non in lsrael urbibus, id est, in suam AINpriinae Hebraicae litterse, Chi (%) Graecnm
Betliel et Dan, ubi erant aurei viluli, nec in meiro- prseponentes. Cyrenem etiam quae Hebraice dicitur
poli Samaria et Jezrael, sed in vera religione ver- CIRA(rvTp), OT>ixj\«Tov, id est, vocatum, vel nomina-
sari, quae illo tempore colebatur in Sion et Jerusa- tum transtulerunt, propter verbi simililudinem,
lem. Quo rugiente de Sion, et dante vocem suam quia b CARAE (rtiNTp), vocatiodici potest, et nomen
de Jerusalem (de Sion enirn egredielur Iex ( hai. proprium , nppellativum inlellexerunt. De causis
u), et verbum Domini de Jerusalem), omnia pasto- diversae translaljonis breviter diximus : nunc ad
rum el regum Israel speciosa luxerunt, et exsicca- sensum eorum quae dicta sunt transeamus. Primum
tus est vertex Carmeli, qui quendam laelis pascuis adversum Damascum, in qua regnabai Azael, sermo
abundabai. Carmelus Graece dicitur et Latine, He- D I Dei dirigilur, qui eo tempore quo Amos propheta-
braice aulem appellalur CHERHEL : el sunt tltto mon- bat, graviter urgebat lsrael, id esl, decem tribus :
tes, qui vocantur hoc nomine. Alter in quo fuit inlantum ut, superato Achab rege Israel in Ramoth
Nabal Carmelus, maritus Abigail ad Australem pla- Galaad, omnem regionem quac appellabalur 227
gam. Alter juxta Plolemaidem, quaeprius vocabatur Galaad, et in haereditatem cesserat dimidise tnbui
Acho, mari imminens, in quo Elias propheta flexis Manasse, inslar tribularum frumentura in areis tri-
genibus pluvias impelravit (l Reg. xv). Si ergo de turantium jugularet atque contereret. Quod plenius
Cliermel dicit, in quo habitavit Nabal, magis paslo- Elisseus prophcta in Regum volumine loquitur, ubi
rum gregibus convenit, quia est juxta solitudinem scriptum legimus : Stetitque cum eo, et conturbatut
(III Reg. 18). Sin autem de illo, qui vicinus est est usque ad suffusionemvultus: flevitquevir Dei. Cui
littori, ad reges et superbiam pertinet regum Israel, Azael ait: Quare dominus tneus flet ? Et [Al. at] ille
a In Cisterc. nis., lectione boni quidpiam excudi posse video, LXX
Rugitus.
''Idem ras., care, et ciru etiam vocalio: ex quu Iegere in Hebraico
np.
m S. EUSEUtl HIEIIONYMI 096
respondit : Quia tcio qum facturus sis filiit Israel A liae mes vultum aversare ab eof Juxla liopologiaro
mala. Civilateseorummunitas igne tucctndes, ttjnte- veto boc possumus dioere : Primum peccatum esi,
hts eorum inttrficies giadio, el parvuhs etides, et cogiiasse qu« wala wnt. 6«cundum, cogitationibus
prmtjnanies divMtt. Dixiique Atael : Qriid titm Mm acqutevisse perrtrsis. Teftiun», quod mente deere-
servus tuus tanis, trt fricinmrtm htam magnamt Ei veris, opere cOmplesse. QuartUm, post poocaium
alt SHtceus : Ostendil Mhi Dbminut te tvgtm yt/rlte BrtMtagefe poMfteniiam, et in suo sibi crtuplaoere
Jore (IV Reg. vl«, 11 teqq.). Quod wAm sequitur deticto. Hoc omnes faoiuut haeretici, qui nun 6olum
inpropheta. cogitant, ei facittnt mala, sed doclrina sua quosque
(Vers. L) Et mittam ignem in tinmtcmAzael, et «implices uecipiuut, et in morem Ikm*tce*oruni>
devorntritdomot Senadad. Elcffnierhm vettemDama- qui interpreUmUir, saHguintm bibtnles, «uittm quos
9ti, tl disperitm htttrittttvtts de tmnpo idoii. LXXi deceperint, Mnguinem bibunt. Super bujusfiemodi,
Et evAmm tmtem in tionihm AsM, ti dmtabit fnn- tnquit, peccalis Dominus: nonne diguuro est, ut
ifttntfenttifitii Ader, tl c-onitram ttetftes ©ftmttstf, et eos plagis oorripiam, et avBrtaiu ab eis facicut
disperdam habitatores de campo &v: Dat Hitelligeit- roenm? ut qui veritatem dograatum roeorum non
tiam, qtfod Atael, feghaWibttSOzia et JerobOam, ^videiitv aversione vuitus mei tenebris obruanlur.
jarti ib Sytla mortuus efat, elci ifl regnum sueces- B Gontriverunt enim, sive dissecuerunl in plaustris
tterat fllitrs sthis Benadad, a qUA tmihes postea ferreis prsgttanles Galaad. felse suni pr*3gaanies,
reges Afam, id est, Syrise M foamairti, Benadad dequibus DomitHisia Evangelio ioquilur: Va prm-
voeabtttum poysederunt. Unde pulcbre n«n dixit, ymntibus, et nutrientHiui t» iliit dieius (Lttc. xxt,
tuiuaffi ignem ift Azael, sed in domum Az&el, id 25). PtsegnattteBsunt animae credenliwn, qux in
est, iTi dortrarn Cjus fegiam, cui Benadsd filius feO jprttreipiofidei possuni dicere: A iuuoreluo, Dumine,
terriporcpt*er4t. kt Cbnteram,inqtlH, vectesDmiUtsci, eoncepiinusel parlurivimut { Is. xxvi, 17, 18); el si
el ditptrdam habitatom dt cmhpd iMi. Omnfcmvi- 4ioit fueruit plaustris ac rotis ferieis ac dcntatis (de
delicet Syrorttrri •toftHudhtem [M. mttttitttdinehi}, i|uil*us Psalntixla tikit : Ftiii komiiiuni dentes eorum
qui» Vcluli quodata plaustfo et vettibus advfefsaHo'- arm*elsagiittB{Pt. i.vi,5), eoncisaeatqueferralie, pos-
rum irtlpeltts sttbmOvebat.CamptimautemitJoliquod sunt etiam ea dkere quae sequutitur : Et peperimus,
Hebfalrje dibituf kvBN(flt), el Septtlagmla el Theo<- epiriium uUulis lum b faciemi* super teirum. &i-
tidtm ihlerpf-elatl Sunt Ssv: SymmachnS et qttinta wulque 229 cottsklera qaod perfectat ueUtis viros
cdiiio trftnstulfemnt, iniqttiialtm: Aquila, &.v<afelovs, sccare iton peesint; sed eos qui adbuc iu utero sunt,
id est, tnttftletn, tlt astenderet vana idolorum auxi- vei qui sOlidwtticibutn «apere heqneuiu, et adbuc
lia, cilm popuIuS Damasci, AsSyfio veftifenie,iftapte-1 G titcle nutriuntBr infantiati btae «utetu praignanies de
ttlf [M. capiatur]. Legimfts ehim tjtrod Thfegtatplia- Gaiemdsunt,q«od interpretatwr trnitstatt», sive irms-
lasaf rex ASsyrtos, iiiteffecto RSftin tege DamaBci> tnigraiio lettimonU. Migfaverutit euitii de Eccltesia
de vjttd et Isalas loquitur, eintiem Syrire populum, in fiseresim-,el lestiaawtiaDei qu» prius acceperant,
qtti appellabatof Afamj in Gyfenefn Ifahstttlerii, « ad alienos teroiinos transiuteruntt Sed miltet Do-
Ob uanc cattSam e*se nttnc dictHta (IV Rbg. 46). miuus igiiettt in domuni Azael, quatn tpsi vooant
iyvts. &.) 228 Tentoiteiti tcepfrum dt fd«mo)>&< azAEi (Shvtn),id esl, vitionem Dei : tgnem qui ligtn
tnptntis », et trahiferetnr 'popWtisSyrite Cyiisneh, in eis stipukmqtM consumat,-«t devorel mndainenta
tfKtt Dontfntrt.LXX : Ei fonvUtm fribm ex tftis filii Ader. Debe-atis etliro el jwxta Septuaginladkere»
Ghafrem, et tripthiis duct*ur poprilusSyrici nomma- ne eos frttstra proposuisse videamw: Aier interpre-
tus, dictt Difnms. Ut SUtJitUdiiatnr-, ctiitmm et dis- tatur zvTcpvmitx, quem nos decetem possunius dicere:
petddnt, et poptiru* Syriaj iii «»es *gypti ultimos eo quod uronis sertno haefeiieerfnu coiioinnus atqtie
iransrefetuf. Ojiitidque Tn pri«€Ipt6 fliCHuf«Siepetr compwsitns, et babeite pnlcbriiudihem eloquenlia:
tm%i sceteribut BamaM, ei stipgf qumdf, mn {M. «aeostaris, fafeiiiuetteci^iat audientes. Vectes«utesa
nonne} converiam eum, el sfec^Wtlttfrt SepWfagima, Damasci-,qtiasi tteraerobu6iisSknasatque firmissiime
non [A1. nottne] mtit&to <eUm*, \&mt Damasci po-1D [Al. fortissimae],,bi &tteilttg*iitur, qtri ihslrucli sunt
pulum, sive Afatn, id ewt, tSyrdlfl, trtfie Sensitim -arwdtalectica, et aiymenit» yhiteaephonwa. Verbi
juxta historiath babefe pott^t':^ &m\ raeHmesset grAtia ; OsrtiutBVoca*ttrt. q«i taifium4*>gmaeoncepit
V&pihm pCfstgfcHtus,aut SfeCtttido,darem veniamv. et peperiti ut Arius m Atexattdria : v«eleS ejuftet
bttnCvefo 'Ciitnteftto 'el quatfto teWdelis exstiiefh, fiiTmissimae serae ejus^c Etnicrus et Etrtie«ins, qui
ril ciipvam rhultitiiaiWempTaiistfrs fefftis terefet: syl^isf»iseteiHhymemaltbus,i«iroo»<>pHismaiiiius,
bdtttte delttWeuiil pip c«fripfefe? WottnCfctemfen- el p9eudeine«is atquesofitis, qt«e ab «W» maie in-
a Pari consensu tres mss. addunt, atque luxurim.
quaqilani id reperlri consenfaheum Ecclesiaslicsc
lhffalttitfmo!,'pfo utltmt^, festfluiWus, levioWque HistoriaC.lNotnm ecohtrarto, AetiuVrtabAfflnts dis-
alta e* ilsaem WSStcVHi|lmW. tessisse, -uird illi PiKmn Patri <pefOrfnfiasimitem
b VictOriuSsqu^mfeoimu*
4*per tt/ruftn.
c Vulgatam leclionem Euticius,
natura dicarent: bic cuin ipsam Dei natur.tm, sive
quam nullosuf- essentiam in eo constituerel, quod «yivmo;, sive ftt-
fragant,e «s. Marliauaeus in Aetius mqtaverat^ nos yenitus sil, Filiuni, quja ^sit ^enitus, dissimilis a
feslituimus. Neque Vefb illiul esl noinifHs eruditi, Patre nalurae esse intulit. BxThdeAhOirtdcof^m itova
quod opinatur, si Euticium retineas, pro Aelio, tie- hceresis exona, fiujifs a'd'se^uasi seCiie, ebruln qui
m COMMENTAMORUM IK AMOS LIB. I. CAP. I. f>98
venta sunt, roborare cenantur. Cumque coniriti foe- ]± J< atienlgenctslegerimus,non eomniune nonien omniutu
riut alque confracti vectes Damasci, disperdel eliam externarum gentinm, «ed proprie Philistiim, qui
habitatores decampo TQv,quod inierprelatur laim, niinc Palaesiini voeaniur, accipiendi sunt. Quid lecit
sive dohr. Owites «wm hiTetici labore nvmin ac Gaza, ut ad iracundiam atque vindiciam Dominum
dolore quaerendi ordmetn ati-qnem,ctcoirsequentiam prowcarel? Transiulit caplivitaiem perfectam po-
lucreseos suae reperire corrati sotit. Et cotieidam iri- pali Jttdtcorum, etconclusit eam in Idurosea,utldu-
biim ex viris Charfam, quod lingua nostra ifl fortt* mseisvenderet, quos ceperat ex Judseis. Pro capti-
mina vertitur. Non enim habenl fenesiras, pcrqua* vitate perfecta, SepUtaginla captiviimem Sat&monis
ad eos lumen veritalis introeat; sed ftirami*» qu*- mterpretati suirt : vcrbBm Hebraicnm b SALBA
dam eloceultos meatus, pcrqttos «oxia etfnvmirfrda (rTobw), quod significaTperfectmt attiue compUtam,
ingrediaiwur «nknaMia. EtcaptivnS dnCetur Afam, nomenSafoitionfsaatintantes, Dehiqoe Aqttila ktt-op-
popultts exoelsus atque sublimis, qui erectius•e-tm Wo-fifovj» tratistulit, et «.vv.trsfthipMitevtiv
: Symiroiclius
superbinn, et «ifeicceteslia repromittk, til "230 %&~ et TheodotiO TE).fetav, q«od non Salomonem, sed per-
piatur in «alulew suam: et juxta •Itebraicumin Cyre- fcctvmSignlfloatatque cbmptelam: at nnllus retnan-
nen, «bi vocatio Dei est, transferarur. scrit captivornm> qtii ntfflsii iradiiusfdumatis. Undc
<Vere>6 «eaqv) Hmc dicii Dxnninm: iuper trtbui % \ ignem seln Gar« muros et »5des, sive fattdamcma
sceleribusHasm,«1 super q-utilvornon tmvermm <tum tlicit es*e tnissnfum, qui utiivefsa devorel et absor'
[Al. eos3,«oquodtranstulerit [Vuig. iramtuteriiti] cap- beat. Etqoia f*&l«estbiov«m quinque leigimuscivtta-
tivitatemperfectam-,ulconcluderet[\n\^. concivdtrenl] tcs, qii» pw»ptersrcre injuri^tm percussse «uttt pla-
eam in Idtcmma, et tmltam ignem m murwm Gmm, ei gis, post Gn-afh transit ad Azotnm {l R<?$* v), quse
tlevorabit mdes ejut, et dispetdam ihubifatorem4e appelbtnr IESDOD (TWX) , et fnrsits ad Ascalonem,
Azolo, et tenenlemsctptmm de Ascaltine, et vomien^- ct voce icfribili comfninatur babitatores se Azoti
lam manuitimetnn «nper Aocarok, et peribunl * reti- pertsttturum,<ettenentem sceptrutn de Ascatone, re-
</uiPlnlistinorum , iliek Dommns. LXX •: ttiBctffeii! giam vtdeticet pott^staiem,«vc iriistnn Ascalonis, ut
Dominus : Super lrib*s ittyietatitnts <Ga%&i et <sttper liullns ibi reniarieat, ne ultimse quLdetM sctatis homi-
quatwr noK*v#rsatiereot, eo c,uodcaptivam 4tt$emnt nes, qui ire-npntesartiis bacnloret+cnife suslent<etit.
[Al. duxerint]captivitalemSalomonis, ul concluderenl Ritrsu«iq~i<ettwrsfert metittm ettatn, nt pefcuttat
eam in Idumceam, Jtt eminam ignem supir muros Accaron .Et qntattnjr cn^tneratis utbitms, rettquas
Gazm, el devorabit.fundameiHa-ejm,et dispenktm fta- Philistiim wriiates uno sermoi-e Cttmpieliendil. F.t
bitaiores Azoli,et aufereiur tribus de Ascaloiu, et infe- petibuni reliqni PMliftUm: qtros aul Get^bcivilaietH,
ram manum meam iu Accaronem.[Al. post Accarori],C | automnes vict« qtii sttpradictis ttrbibus subjacent,
ct peribunt reiiqm ttliemg-enarum^dick Dominus. In debewwrsaccipere. Sectmdmn lr«r>©b>gKmn sic nobis
tcriia et qtiarta goneraihme pectoia pairum se Do» expoTretidam videtur : <Jaza quae ftebraice dicittir
minus comiiiinamr m Lege filiteredditurum : noii iti *«x *(TOKsonal fortUudinem vel imperkim : Salo-
sequalitaie judicii, oi altt .peccent^>'etaiii puniantur, mon, pdctJ^cttm; Idutnaet», tunguinarinm^,atque ter-
sed magiiUir&ne«temeBTise,dum seni])er exspeetat renum : Azolus, idest, Esdod, ignem uberis, sive
pcenitentiam :et•qv*odinprirottngetwra+io-tedelinqoi- patritti ; licet quidattt irf«»-,pro riorf male Jegentes,
lur, non prius corripit-eteroendal, ttisi lertia-et qnerta igttetn genemironis ptitent : AsCalon inter[irfetntttr
geHeratk)venerit. Tale <|iiid et Paulus •apostohis1o- ignishomicida; si\Te appeitsaet pmderat<a: AccaroH,
qutlitf ad Romanos : An divUUts4>onitaikejm et mt- <Tteip*>tft?,id estj tsterililas},fet ixpi^oxn:[Al. «xpio-w-
tentationis et patientim contemnk: ignorUm quoniam <?«;],^itod ihtferpretatur etadicatio. 232 IgHurGaza
benignitasDei ad ponirtenlktmte «ddutk : •Secundttm qu* sifei ftjrtittidine-n s^ientise suaeel iimpfeviumre-
durilium autem tuam et cor impmnUensIhesaurizat promiUit, accusatur in *o quod tSaptivos de familia
libi iram in dieim,el reveiationis.fitsti jitdieii Dei, Satffmonis confcluserilin IdtiTnaea.Hesego arbitror
qui reddet unicuicjuesecundwn Vpera mu {k\. <ejus] Judseorum magistros , et omnes qui ofccidentefnSe-
(Rom. u, i sctfq.). Quod ergo dioit, -boe est : 'Ex- B ] qxtufitrjTIHtefam, nolniitque recipere spifiitiW vivi-
speciavintuJto terapore nt «gereirtpcetHtcirtiaro, -et licanWm'; sed qtutcnmqwe iirterpretantwet saptunt,
ideo uolui.[Af.voJ-ui,] punire /peceantes, ut altqiiattdo vohuSt «ssetenena, nrecaudinwt•curodisCnilllispa-
convcrsi rectperent suniuneiH. V««]in quia 4ertft>et rabotas Domirmm dissefentemjet-dicetttem «i«: Hm
quarto «adetn faeittnt, cogef.tmrfttre -sentonliam, et htt&etmtr-e-saitdiendi) <audidt<(M«i.xi, 1S) -: pra>&er-
plagiscofrigeredeliNquentes. Video»His-ati-teroquid lith ctint Apostoltts tnatiilestam iHstoriam in duobus
Pliilistiitn^ et-urbes ejus ptioeuwriirt., ques Septtfa- ihteBigat TestainenttB(Gat.tv) .Vtwmf sn^er «milem
ginta somper alienigenas U'«ns-ftilei>»ffl.; -«biettfnqtte Sfaia, qoaeet>tA^gaf^'etsefVitcum filii5«M*s:aJ4ertnn
enim in veteri 23.1 T<esiatnettto^Mipu^>usi,>td<esir,stipSr J«rusblem iH-era,<n-i«e «st mater nos»&>lgn««t
snik Vide rum qttoque codiettraftttcloritne sttf>plctur.
ab Eulychio, et qui ab^&inottVroJtippeiloti
hac 'de re Socratetn *tb-. v, c. %&-,-ei Soisom€ndin •>QititbitHttiss., Saiama; al+iiSft/omO;
1. vi, c. 26.. c Ci6t»I«i<MH.-CII+M f*ta1i».. nirvs.-,iJno super mon-
a M.iluit Viclorius, reliqmm •PJtifwItnWum,;eft'<s»<tem i*>tH«-,
<qumest Agitrs& *e?i>i<"**>» fM*s'tuis : allero
Dominus Deus, quod postremuin verbitm Brixiano- super, etc.
099 g. EUSEBII HIERONYMI 1000
igittir se in muros Gazae, et omnia ejus dicit argu- A cumdabit le munitionibus, et cothportabitaggeremin
nicnla missurum, quibus sua mendacia circumdare gyro (Ezech. xxix, 6). Et rursum: Nabuchodonosorrex
nitilur et tueri. Cumque ignem in muros miserit, Babylonisservire fecit exerciluinsuum servitute magna
devorabunlur aedes, sive fundamenla illius, quidquid adversum Tyrum. Omne caput decalvatum, et omnis
firmum habere poterit [Al. poluerifj, el dialectica humerus depilatus, et merces non est reddita ei, neque
arte constructum. De Azoto quoque, quse el ipsa exercitui ejus super Tyrum pro servitule, qua servivit
aiienigcnarum est, auferet Iiabitatorem : cujus, quia mihi adversumeam (lbid., xxix, 18): eo quodaggerem
Iitteram sequilur, ubera non lacte , scd igne sunt ad capiendam Tyrum , quae fuit prius insula, illius
plena:etqusementitur ignem habere sepatrui,aejus comportarit exercitus. Quod et Alexandrum Macedo-
universa generatio ignibus deputanda est. ( OseeIX, nem fecisse narrat historia, ut ex insula peninsulam
14 ).Et tollet sceplrum, sivelribum de Ascalone.ubi faceret, quam Graecivocant xsppovuo-ov [A/, ^Spao-
ignis homicida est., Sicut enim ignis Domini salvos vwov]. Tyrus interprelatur tribulalio, sive coangus-
faciet eos, quorum corda penelraverit : sic ignis tans: omnisque doclrina perversa capere nititur ve-
isle qui de ccelo decidit, quasi fulgur, qui succendit ritalem , el concludere eam in lerrenis sensibus, el
diaboli sagiltas, quoscumque afflaverit, inlerficict. non recordabatur foederis fratrum suorum, quod de
Transferet quoque manum suam super Accaron, ubi B litlera debeamus ascendere ad 234 spiritum, de
sierilitas et eradicalio est. Quicumque enim spiri- terrenis ad cceleslia: praeceptumque sit nobis descri-
lualem non receperil intelligentiam, audiet per Osee: bere saeram Scripluram in corde nostro tripliciler.
Da eis, Domine. Quid dabis eis? Da eis vulvam steri- Millet autem Deus ignem in omnes munilionesTyri,
tem, et ubera arenlia. Et ut omnia semel uno ser- qtii non solum muros, sed et fundamenla illius devo-
mone comprehenderel, perditururo se esse dicit om- rabit. De captivilate Salomonis, pro quo in Hebraico
nes reliquias Philistiim, vel Getb civitatem , in qua habetur, consummataatque perfecta, supra diximns.
torcular diaboli est, vel orones reliquos Philistiim, (Vers. 11 seqq.) Hmc dicit Dominus : Super tribits
qtii interpretaniurcadenlespocn/o.Cumeniminebriali sceleribusEdom et super quatuor non convertameum:
fuerint, corrtient, et in suo vomitu volutabuntur. eo quod persecutus sit in gladio fratrem suum, et viota-
{Vers. 9,10.) Hmcdicit Dominus: Super tribusscele- verit misericordiam ejus, et tenuerit furorem suum, et
ribusTyri, et superquatuor nonconvertam eum, eoquod indignationemsuam servaverit usque in finem : mitlam
concluserint caplivilalemperfectamin Idumma, et non ignem in Themam, et devorabit-eedesBosrm.LXX: Hwc
sint recordati 233 fasderisfratrum, et immittam ignem dicit Dominus: Super tribus impielatibus Idummmet
in murum Tyri, et devorabitmdesejus. LXX: Hmcdicit super qualuor non aversabor eos, eo quod perseculus
Dominut: Super tribus impietatibusTyri et superqua- C sit in gladio fratrem suum, et violaverit vulvam super
tuor non aversabor eam b, pro eo quod concluserunt terram, et rapuit in teslimonium horrorem suum, el
captivitatemSalomonisinldumma,et nonsunt recordali impetum suum custodivilin mternum: et emittam ignem
testamenti fratrum. Et emittam ignem super muros in Theman, el devorabit fundamenta murorum ejus.
r
Tyri, et devorabil fundamenta ejus. Easdem Ires et Edom ipse est qui et Esau, ob cociionem rufse lenlis
quatuor impietates sive scelera qusc imputaverat Da- ita appellatus, cujus edulio primogenita perdidif:
masco, Gazae,et Azoto, et Ascaloni, et Accaroni, et hic alio nomine appeltatur Seir, pilosus et hispidus.
reliquis urbibus Philistiim, etiam Tyro ingerit, et Unde montes Idumaeorum vocantur monles Seir, ct
exprobrat quare concluserit caplivilatem consumma- ab Edora Graecosermone Idumsea dicitur. Iste perse-
lam atque perfectam in Idumaea, de quibus supra di- cutus est in gladio fratrera suum, filios videlicat Ja-
ximus: Et non sunl [Al. sint] recordati fmderisfratrum cob, de quibns in benedictionibus Isaac, quibus be-
suorum. Quaerimus quomodo Tyrii fralres sint Ju- nedicitprimumJacob,elposleaEsau,pleniusscriptum
daeorum? Fratres hic amicos vocat et necessitudine est: itt odium fratrum scrvaretur in posteris, et gens
copulatos, eo quod Hiram princeps Tyri cum David Idumaea intantom persequereiur fratres suos, ut
et Salomone habuerit amicitias, intantum ut et ille a egredientibus de .fEgypto ne transitum quidem in
in sedificalionem Templi atque palaiii, ligna cedrina D terram sanclam concederet; et non solum in gladio
ratibus Joppen usque perduceret: et hi frumenlum et perseculus est fralrem suum; sed violavit misericor-
oleum Tyriis largirentur, et viginii urbes in Basan diam, sive vulvam ejus, vel ut apertius interprelatus
ei [Al. eis] donodarent: quas ille quia graminis plenae est Symmachus, viscera propria : ut oblivisceretur
erant, suscipere noluit (III Reg. v, II Paral. n). germanitatis, et obduraret viscera misericordiae,
Ignem igitur in muros ejus se missurum esse dicit, fralremque se esse nesciret, et contemneret vulvam
et devoraturum aedesvel fundamenta ejus, qtiod Eze- Rebeccse, quae uno partu geminos edidisset infantes.
chiel propheta in visione Tyri, Nabuchodonosor re- Qundque sequitur : Et tenuit ultra furorem suum, el
gem Chaldaeorum fecisse commemorat, ubi ait: Cir- indignationem suam servavit usque in finem, odium
« Tres mss., vel cujus universa generatio. ° Deerat penes Martian., tres.
* Haecms. Cisterciensis lectio, quam reposuimus, d Martian. egredienti, et pejus panlo post, vufvam
aO-njv,«v6'
Graecoquoque lextui, ouxvTzoo-xptxtfteopLai ejus, ut apertius, etc, absque inlerjecto vel quod ross.
wv,etc., conformisest.|Antea legebatur, nonaversabor nostri, et Victor. supplent.
eos, eo quod, etc.
100! COMMENTARIQRUM IN AMOSLIB. I. CAP. II. 1002
monstrat antiquum, quod numquam sibi pace 235 A • muros Rabba, et devorabil fundamenta cumclamorein
juncli sunt [.4/. conjuncti sint]. Unde pcenampro die betli, et commovcbilurin die consummationissuai:*
sceleribus comminatur, et dixit: Mittam ignem in el ibunt reges in captivitatem, ~ sacerdoles eorum
Theman, quae Idumaeorum regio est, et vergit ad et principes eorumsimul, dicit Dominus.Filios Am-
Australem partem, quod inlerpretatur Theman: quae mon qui de Lot stirpe generati sunt, et habitant in
provincia non solum Theman, sed et Daron et Nageb Arabia, ubi nunc est Philadelphia, corripit sermo di-
dicitur, eo quod Eurum et Austrum Africumque re- vinus: quare sub Saulerege JudacaeNaas Ammoniles,
spieiat. Quodque dicit: DevorabitcedesBosrce,non ut princeps eorum, vastaverit JabesGalaad, et dese-
quidam putant, alteram civilatem, sed Idumaeam, cuerit pracgnantes ejus, ut dilataret terminos suos,
o^ufwfisvrivet [forte id est] munilam significat, juxta et omnem Galaaditin suo imperio subjugaret (I Rcg.
iilud quod in Isaia legimus : Quis est iste, qui venit xi). Unde comminatur succensurum se ignem in mu-
de Edom, tinctis vestibusde Bosra: iste [Al. sic] for- ros Rabba, quae fuit melropolis Ammonilarum , ut
mosusin slola sua, gradiens in multitudine forlitudinis devorentur sedes illius in clamore et in ululatu vin-
suce (Isai. LXIII, 2)? Quidquid de Esau et Jacob centis exercitus: in die commolionis et lurbinis,
diximus, referamus ad Judseoset populum Christia- quando captivi ejus, Nabuchodonosor vincente, du-
num. Illi enim lerreni et sanguinarii persecuti sunt B centur: et idolum Ammonitarum, q<iodvocatur Mel
fratrem a Jacob , qui eos supplanlavit, et abstulit chom, id est, rex eorum, feretur in Assyrios : et
primogenita eorum , ct persecuti suntin gladio, ita principes ejus, id est, sacerdotes ejus pariter abdu-
ut substantias possessiouesque crcdentium publica- centur. Sacerdotes in Hebraeonon babetur, sed prin-
rent,quod in Actibus apostolorum legimus(Act.n, 4): cipes. Addiderunt itaque Septuaginla sacerdotes, ut
et violaverunt misericordiam ac jura nalurae, obliti- si velis scire qui scint illi principes, audias sacerdo-
que sunt matris suae Rebeccae, quae interprelalur les. Inier crudelitalem autem Damasci et filiorum
patientia, et simul eos generavil in Christo: anti- Ammon hoc interest, quod illi contriverunt in
quumque furorem el iracundiam tenentes, usque plaustris ferreis Galaad , 'sive in serris ferreis prai-
hodie in synagogis suis sub nomine Nazarenorum gnantes Galaad c: isti autem dissecuerunt pragnan-
blasphemant populum christianum: et dummodonos tes Galaad , ad dilatandum lerminum suum. In Da-
interficiant, volunt igne comburi. Sed Dominus mit- mascenis, qui bibunt sanguinem, accipiuntur haereiici,
tet ignem in Theman , in deserta siccaque Judaeae qui non solum populum Dei ab Ecclesiad diripuerunt,
(quaenequaquamirrigantur imbribus prophelarum), et sed et contriverunt eum , et commolierunl ferreis
devorabit omnes munitiones eorum, sive fundamenta denlibus, de quibus scriptum est: Quid devorant ple-
murorumejus, ut omni sensu litterae concidenle, G bem meam, sicut escam panis (Ps. LII, 5) ? 237 '"
superaedilicelurEcclesiaChristi Domini fundamentis. filiis Ammon, qui interpretatur populus mceroris, vel
Pro misericordia, Septuaginta vulvam transtulerunt. populus meus, schismaticos accipimus, qui separant
Et pro furore, horrorem: et pro indignatione, impe- quidem deceptam multiludinem ab Ecclesia Dei, et
tum, ducti ambiguitale verborum: quia REHEM (Dm), rudes animas, quaenuper Chrisli concepere sermo-
et»u/»amet misericordiam:APHPHO (TSN),et furorem nem, abrumpunt et dividunt: tamen hoc non faciunt
ejus, et horroremsuum signiflcat: EBRATH (n"Dy)vero crudelitate, qua haerelicideceplos quosque trucidant,
et indignalio et impelus dicitur. Porro ARMANOTH sed in eadem regula fldei permanenles, dilatare cu-
(rwmN), <Iuasnos ades iuterprelaii sumus, Aquila piunt lerminos suos, et nomen glorise in posteros
et Symmachus/3apst?b, idest, domos; Theodotio, miltere. Itaque Dominus comminatur se muros Rab-
habitalores transtulit: soli Septuaginta et hic et su- bae, id est, mullitudinis, in die ululalus et belli,
pra, fundamentadixerunt. commotionis et turbinis incensurum, et regem
(Vers. 14, 15.) Hcecdicit Dominus : Super tribut eorum, auctorcm schismatis ire captivum, et princi-
sceleribus236 filiorumAmmonet super quatuor non pes Ecclesiaejugo colla submittere.
eonverlameum: eo quod desecueritprcegnantesGalaad; (Cap. II. — Vers. I seqq.) Hcec dicit Dominus:
ad dilalandumterminumsuum; et succendamignemin D Super tribus sceleribus Moab: et super quatuor non
inuro Rabbcs, et devorabitmdet ejus in ululalu in die converlum eum : eo quod incenderil ossa regis Idu-
belli, et inlurbine in die commotionis: et ibit Melchom mcecsusque ad [Al. in] cinerem. El mittam ignem in
in captivilatem,ipse et principes ejus simul, dicit Do- Moab, el devorabit cedes Carioth : el morietur in so-
minus. LXX : Hcecdicit Dominus: Super tribus im- nitu Moabin clangore tubm: et disperdam judicem
pielalibusfiliorum Ammonet super qualuor non aver- (AI. de\ in medio ejus, et omnes principesejus inlerfi-
sabor eos, eo quod desecueritprcegnantesGalaaditarum, ciam cum eo, dicit Dominus. LXX : Hcecdicit Domi-
ut dilataret terminossuos: et succendamignem super nus : Super tribus impietatibusMoab el super quatuor
a
_ Pro Jacob, Palatini mss. suum legunt, Victo- maxime necessaria: ad autem Ammonitarum differentiam
rius utrumque relinuit. Levia id genus alia praeter- notandam pericope isti dissecueruntprwgnan-
imus. tes Galaad.
h Recole quac supra observamus in Osee d Legendum est, ait Viclorius, diruperunt, ut ali-
vm,
col. 9. quot Brixiae codd. legunt: quae vox magis perti-
c Turpi errore ob ejusdem vocis Galaad occur- net ad scissuram ct sectionem, de qua in propheta
sum in Martian. editione, praetermissa est haec scribitur.
PATROL.XXV. 32
1003 S. EUSEBll fliEftONYMt !0ui
non aversaboreos [AI. eum\ : pro eo qnod inceiideril l A bufet regis Idumseffi. Et idtirco mittet Domiims
ossa regis Idumcecein cinerem: et emiitam igHemint ignern ih Moab, qui inlerprelalur ex patre, eo quoil
Moab, et devorabilfundamenta civitatumejus, et mo- - natus quidem sit ex Deo, seJ eum reliqucrit. Et de-
rietur in infirmitate Moabcum clamore, et cum voce e vorabii civitates, siVeoppida ejtis, quod interpreia-
tubos: et disperdamjndicem ex ea, et omnes principes s tur Carmth. Unde et Carialhiarim ih linguam no-
ejus interficiam a, dicit Dominus. Non solum filiii stfam verlitUf, villa silvarum. El non aliter morietur
Ammon, sed et Moabde Lot semine procreatus est,, Moab, tlisi in ciamore, et sonitu, et ululaiii, et clan-
qui fratris Abraham filius fuil. Et ut ostendat see gore buccinas, 239 ut excelsis sensibils oppriman-
Deus oranium Dominum, ct cunctas animns adi lUf, qua; in Sanctls libfis clangofibus buccinaecom-
siium, qui earum conditor esl, imperium pertinere,; parantur. Tiinc ei judices et principes, el omnes qUi
regis quoque Idumaeorum injuriam vindicat, inimo» praesuht lerrenis operibus, destruit seimo divinns,
scelus quod in eum a Moabiiis perpetraluih est. utt ei pfacfcipitEcclesiaetloctoribtls: In montem excel-
ossa ejus usque ad cinerem concremaren-t, et saevi- tum ascende qki eeangehzas !Sionte.rattavocemtuam
iiam suam et rabiem nec in morle finireht. Traduntt yui prcedicasJerusalem (Isai. XL,9).
Hebrsei, ossa regis Iduroaescjam sepulii, qui cumi [Vefs. 4, S.) Hcecdicit Dominus ': Super tribus sce-
Joram rege Israel et Josaphat rege Juda ascenderatt B leribus Juda, et tuper quatuot non convertameum : co
adversum Moab, in ultionem doloris a Moabitis 5 quod dbjecerit legemDcniini, etmandata ejus noncus-
poslea cbnvulsa atquesuccensa (IV iJeg.iii).Ob hanej iodierit: decepffruntenim eosidola sua posi quceabie-
ergo, inquiunt, causam Deus misstirum esse se dicitL rant patres eoruiii, et mitlam ignem in Juda, et devo
ignem in Moab, vel nietropolim Moabitarum, a qua» rabil cedes Jerusaleni. LXX : Hccc dicit Dominus:
tola est appeliata 238 provincia, vel univefsam\ Super tribtis impietatibUsfiliorumJtida, et super qua-
pfovinciam, ut devoret [Al. devofafet] acdes Ca- IViornonaversaboreos : quia repulerunt legemDomini,
riolli, quod hoinen est civilatis : licet Sepluaginlai el praeceptaillius noil custodierunt,et dccepti sunt in
urbium ejus interpretati sint, id est Moab : p^efith- vanitalibns suis, c quds seculi sunl patres eorum : et
rumque insonitu et in ultilatu vincentis cxerciliis: : emillamignemin Juda, el devorabitfundamenta Jeru-
quorum Hebraice allerum dicitur SAON (jlMtf), alte- salem. Caetefissnpfadictls urbibus, geiitibusque Da-
fum b THERUA (rWiin) : et iri elangore tubae sive5 ttlascoet Azoto, Ascalohi, Gazae,Accaron, el reli-
buccinae, lioc eiiim SOPHAR (i£\®) sighificat. Ciini- qtiismppidisPaloesiiiitofum,Tyro quOqueetldumae*,
que perierit Moab ; vanum erit pfincipulh judicum-- et flliis AmWohet Moabnon exprobrat quod legeni
que consiliuni, urbibus pafiler ducibusque siibver- Dei abjecerint, et illius maiidata conlempserint;
sis. Quomodo autem non opOftel iransfefre capli-- \G non eflini liabuefimtSCiiptam legetn, sed iiaturalem.
vitalem perfeclam, sive SalomoniS, et Concluderes Uhde ditit ete vittlasse vistera hropria el viscera
eani in idunicea, ut de exeelsis aiqhe ccefeslibus hu- misericordiaj, el tohtiiVSsseih plaustris fefreis prae-
miles Taciatatque terrenos, quod Gaza et Tyrus fe- gnaiiles G:ilaad, et transtulisse captivitatem Salo-
cisse memorantur : sic ossa regis MumSeaecom- Aiohis , sive peffeciam , et conclhsisse in IduniaM,
hurere nnn debemus, el in cinefem favillanique dis- hee esse fecdfijatos r«e\lerispairuhi Siionim, et per-
solvere. Judaoitransferunl ihtelligenliam spiritalemi seeutos teSSciti gladio fratrem snhm : et in tantam
in carnes Idiimseas: sensumque regium, qui veisa- hoh dkhcrudeiitaiem, sed rabielh prorupisse, ut in-
tur in litlera, el est solidissimus atqiie fivmissimus, cenderent ossa fegis ldumaea:, el hon paVerentur
gehealogiis quibiisdam et tradiliOnibuS superfluis moitem esse ohihium extremhhi malorum. Judas
enervant alque comminuunt, ttl in pulverem redi- autem, in quo Mtotehipore, qno hsecdicebantuf, erat
gunt; ei noh solum illi lioc faeiuht, sed omhes hae- Dei religio et templum et cseremonisc,qni acceperai
retici, qui volunt in modiim humahoesimilitudihisi iegem, «t praecepta, et jhdicia, et testimonia, atque
sedere Deum in solio excelso et elcvato, et pedes mandata (supcr qoothm differentia ih ^decimooc-
pOnere siiper terram, ne scilicel pendeant : habere taVOpsalmo, et in cehlesimoiJieciiiiooclavo plenius
hasum, quo odoretur odorem bohae frsgrantiae : D 1 disptitatur), iircrepalur a Domihh atqhetrohvincitur,
oculos, quibus videat: manus, per qttas operelur : et digna sttpplicia reeepturus est, quare abjecerit
pedes, per quos ambotel: aiifes, qviibiisandiat: os, legftmejus, et mandata illius 240 n0" cusiodierit.
qiio loquatuf : denies, quibus cibos conierat. Qui Quse qhia abjecit atque contempsit, ordine et via
iegit introiisse Jadam ad Thamaf mereiricem et ex deceperunt ehin idola sua. Non enim poterat ante
ea duosfilios ptocreasse (Genes.x\xvni): si lurpitu- ab idolis decipi, hisi legem Doniini repulissci, el
dihem seqnatnr litterce, et non ascerfdatad «fecorem rtahdata illlhs non fecisset. Haec sunt idOla post
inlelligehtite spiritalis, combufe-t \Al. 'comburii] quae abieruht pati*S •eornm ih iEgypto, ^Egypiii bo-
ossa r«gis Idumseae.Qni putat Osee accepisse uxo- vis simulacrn flngenles, et adorantcs Beelpliegor, et
reW»fdrnrcarlam (Osee \), et nihil plus setitil in coientes Astaroth et Baalim. Unde Dominus com-
dicto, quam verbis simplicibuscontinelur, *Ssa com- minatur etiam in Judam sc ignem esse missurum,
a Addit^G^sfersielBs.ms. cttmeo, qti* vefba in ple- c Iterum Cislerc. ms. Iiic supplet, quas fecerunt,
risiiHVe rtiam^fEeWs codd. reperiuiwnr. quidettietin Graeeisplerisque codi-
et^qltas,"e*c.,mfuae
b Duo mss., Thruah ei Suphar. ^cWhsvetba 9«nV,&teomcrm : desuht V*« in Aldino.
4005 COMMENTARIORUM LN AMOS LIB. I. CAP. II. 1008
qui devoret aedes, et fundamenta Jerusalem : non A sinia , calciameniis, quibus pulverem calcanl et fi-
illius in qua pacis visio commoratur, sed earum quac mum, preliosam animam hominis vendiderunt. lsti,
sub nomine Jerusalein in diversis urbibus surrexe- juxla Septiiaginta, percutiunt in capite pauperem;
runl. Quidquid de Juda diximus, refertur ad Eccle- secundum Hebraicum , conterunt super pulverem
siam, in qua est vera confessio, et pax Domini, et terrae capita pauperum , et in laniam elevantur su-
visio veritalis. Et ideo [Al. in eo] arguitur , quod le- perbiam , ul nolinl cum hominibus ambulare. Kt
gem Dei conieinpserit, et ejus mandala non feceril, ne parvom videretur hoc facimis , filius et pater
et tinusquisque adorans vitia sua alque peccata, ad unam ingressi suttt puellam , ulnomen Dei san-
Demn coeperit liabere a quo victus est, dicente Pelro ctum violarent. Quidquid ergo fii turpiter , ad Dei
aposlolo : A quo enim quis superalur, hujus et servus refertur injuriaiii qui dicil : Per vos nomcn meuin
est (II Petr. n, 19). Avarus aurum, gulosus venlrem, blasphemalurin gentibus (II Petr. n, 2). Hocest quod
libidinosus penem et Beelphegor colit : lasciva mu- et Apostolus scribit ad Coritilbios : Omnino audi-
lier, quaecum sit in deliciis vivens, morlua est, ado- tur in vobisfornicatio, et lalis fornicatio , qualis nec
rat venerias voluptates. Unde niitlei Dominus ignem inter gentesquidem, ita ut uxorem palris habeat ali-
in Juila, et devorabit aedespessimas, et fundamenta quis. El vos inflati estis , ct non potiusluxistis, ut tol-
vitiosa, quaeJerusalem gloriam perdideruni; simul- B leretur de medioveslrum qvi hoc vpus fecit (II Cor. v,
que discimusCreatorem omnium , non soluin Judae i, 2). Crebro evenit, ut pater filii sui uxorcm ,
el Israel, sed universarum genlium haberc curani, c socer polluat nuruin, quod in Lege utruniqttc pro-
et juxla Aposiolum, eos qui sine lege peccaverunt, hibelur: Turpitudinem patris lui non revelabis, el
pcrirc sine lege , et qui in lege commisere delicta, turpitudinem nurus tuce non discooperies ( Levit.
lege Dominijudicari (Rom. H). xvm , 7). Habet itaqtie et littera utiliiaiem maxi-
(Vers. 6 seqq.) Hcecdicil Dominus: Super tribus sce- mamsi servetur. Etquia oinnc fiagitium, siierminum
lcribns lsrael, et super quatuor non converlameum: pro pudoris excesserit, crimina auget criminibns , et
eo quod vendideritargento [Vulg. pro argcnto]juslum, semper ad deteriora procedit, etiam super vesii-
et paupcrempro calciamentis, qui conterunt superpul- mentis pigncratis [Al. oppigneralis] 242 accubuero
veremterrcecapila pauperum, et viam humiliuma decli- decem tribtis jnxta omne altare , quod ita intcrpre-
nant, et fiiins cl pater ejus irilroierunt [Vulg. abierunl] lanlur Hebroei: Super veslimentis eorum , qui ad
ad puellam, ut polluerent nomensanctum meum, et idola ire nolebant, et quae vi extorsertnt epulanles
super vestimentispigneralis accubuerejuxta omne al- in idolio , accubabant. Secundum Septiiaginia au-
lare, el vinum damnatomm bibebant in domo Dei tem tantus erat contemplus iu Deum , ut vestiuu nta
sni. LXX : Hwc dicit Dominus: Super tribus impicla- C sua in quibus dormiunt, vel in quibus fornican-
tibus Israel, el super quatuor non aversaboreos [Al. lur , juxia aliare funibus extenderenl, et faverent
eum]: pro eo quod vendiderit argento justum, el pnu- ^a/)«rr£T«o-^«Ta, id est velamina, quo fornicantcs in
perem propter culciamenta, quat calcant super pul- Templo nulltts aspiccre posset: et ebrieiati et libi-
rerem 241,enee •'et b pugno percutiebantcapilapau- dini servientes etiam ipstnn vinum quod bibebant,
perum , et viam humiliitm declinabanl, el filius el pa- lion de pro]irio labore , sed de calnmniis emerent :
ter ejut ingrediebaniurad eamdempuellam , ut conta- et hoc faciebant iu fano dei sui, ut quos putabanl
minarenl nomen Dei s«i : el vestimcnta sua alligantes deos , lurpiludine ac stupris polluerent. Haec lo-
funibus, faciebnntumbracula juxta attare , et vinum qnuniur, et sic edisserunt, qui simplicem sequuntur
de calumniisbibebantin domo Dei sui. ldcirco ponit historiam. Nos autem , qui in Osee docuimus, sub
novissimum Israel, id est, decem tribus, quoniam nomine Israelis , et Samariae , et Ephraim , el filio-
prope omnia quaeseqnuntur , ad ipsum scripla prae- rum Josepli ( de qtia tribu fuit Jeroboam , qui a
diximus, ut sub uno textu sermo propheiicus libri regno Duvid et Jerusalem , et templo Dei populum
ordinem conlinerel. Primumergo eorum scelus est, segregavit [III Reg. xn]), haereticos signiftcari :etiam
sive impietas , in tribus criminibus cnumerata , vel nunc post Judam et Jerusalem , quaeinterpretalur
quatuor, qundpropter pecuniam hominem vendide- " Ecclesia, intelligamus ad baereticos sermonem dirigi
rinl , et hominem justum, qui in eo admirabilior propheticum , qtii vendtint virum sanclum juslum-
est, quod nec paupertate superatus est, ut iniquum que, sed pauperem, pro pecunia. Vir pauper et jus-
aliquid faceret: et si quidein pauperem juslum fa- lus, ille est ecclesiaslicus, qni non habet scienliani
mis necessilatecompulsi pretio vendidissent, esset Scriptnrarum, sed simpliciiale conlenlus, lacitnian-
aliqua sceleris excusatio : nunc aulem pro re vilis- data , qucejus-sa sunt, de quo scriptum esl: Pauper
a Quod Victor. ad Vulgataedumtaxat exemplum ,
qtiidem suffecta vocula,sensusiitctimqneconslal.Ve-
utidem servarelur lempus, rescripsit, declinant, pro rumquodsiibdit, iitruniqucinLege proliibeti,*ivc ut
declinabant, iiuncex Hieroiiymianisquoque mss. as- in iisdemesiinss. quoruminLegeulruinqueprohibetur,
serimus : in qiiorum uno Cisierc. paulo post, viola- idque reipsa praefert Loviiiei locus, prodiversis aecipi
rent, cuni Vulgata legitttr pro polluerent. deliere, manifesto liquet , cum tamen ecomrario
b Vocem, pugno, Cisterc. ms. non agnoscit; in hic unum atqtte idem sit, si paler fiiii sui uxorem ,
GraiCOlaiuen e.->texovSiJ>tJo-j: quod est , pugnis ver- et socer pollualnurum. Quaniobrem lacile a.sscmiai'
berabant. Victorio corrigenti, ul filius patris sui uxorem, so-
c Interserunt, quibus utimur, mss., id est, qua cer, elc.
1007 S. EUSEBH HlERONYMl 1008
non sustinel comminationem(Prov. xm, 8). Et ad A celur. Hoc faciunt omnes haerelici sub Christiano
Galatas : Tantum ut pauperum memoresessemus(Gal. nomine fornicantes, et erroribus suis atque menda-
ii, 10). Haecomnes haeretici pro divitiis faciunt, et ciis2440Dtendentes testimoniaScripturarum. Unde
pro calciamentis, quibus calcant pulverem terrae: et aposloli vestimentis suis slravcrunt pullum asinae,
quia enim non possunl nudis pedibus stare super ut mollius sederet Dominus (Mat. xxi), et ex Lege
terram sanclam (in qna stelit Moyses, et Jesus fi- ac Prophelis stratam calcaret viam. Econtrario hae-
lius Nave (Exod. nt; Jos. v) : unde apostoli nudis retici non subslernunt vestigiis Salvatoris vestimenta
pedibus jubentur incedere (Luc. x), ne quid morlis sua; sed ligant ea juxta aliare, et proetendunt pec-
habeant et pellium , quse referuntur ad carnes), catis suis, ut bibant vinum dc calumnia , sive dam-
idco percutiuntin capite pauperes. EtSalvalor dis- natorum, qui ex eo quod egressi sint de Ecclesia ,
cipulis praecepit, ut sl forte, quoniam adhuc versa- damnali sunt. Hocvinum est Sodomorum , furoris
bantur in terra, mortale quid in eorum operibus draconum et aspidum, quod qui biberit, sanari non
adlisesisset, excuterent pulverem de pedibus suis poterit. Bibunt autem vinum non in domo Dei, ubi
(Mat. x, Marc.y). Percutiunt autem haeretici capita lemplum est et Jerusalem; sed in domo Dei sui,
pauperum , quamquam hoc in Hebraico 243 non quem sibi artifici sermone finxerunt.
legitur [ Al. legatur] : quia viam humilium decli- 8 (Vers. 9 seqq.) Ego autem exterminaviAmorrhmum
naverunt. Via humilium illa est, quae dicit: Ego a facie eorum, cujus attitudo cedrorum altitudo ejus,
sum via , vita et veritas (Joan. xiv, 6), quoenos pro- et fortis ipse quasi quercus : el conlrivi fruclum ejus
vocat, ut ambulemus per eam , et dicil: Venite ad desuper , et radices ejus subter. Ego sum qui ascen-
me, omnet, qui laboratis et onerali estis , el ego re- dere vos feci de terra JHgypti, et eduxi [Vulg.
ficiamvos.(Matth. xi, 28). Omnes aulem haereticorum duxi] vot in deserto quadraginta annis , ul possidere-
principes intumesctint superbia, de quibus e t Apo- tis terram Amorrhcei: el suseitavi \de filiis vestris in
Stolusloquilur: IVeinflalus incidatin judicium diaboli prophetas , et de juvenibus vestris Nazarmos. LXX :
(1 Tim. III, 6), qui dicit: ln ccelumascendam, super Ego autem abtluli Amorrhmum a facie eorum : citjus
sidera cceliponam nidum meum; ero similis Altissimo erat sicut altiludo cedrisublimitas ejus, et fortis quasi
(Isai. xiv). Unde et superbis haereticis Deusresistit: quercus : et arefeci fruclum ejus desuper , et radicet
liumilibusautemEcclesiasticisdatgratiain(Jaco6.iY). ejus deorsum. Ego eduxi vosde terra AZgypti, et cir-
Filius quoque et pater inlroierunt ad unam puellam, cumduxi vos in deserto quadraginta annis, ut posside-
nt violarent atque polluerent nomen sanclum Dei. retis terram Amorrhmorum:et assumpside filiis vestris
Patrem nostrum esse populum Judaeorum, saepe le- in prophetas , et de juvenibus vestrisin sanclificatio-
gimus , dicente Paulo : Noto vos ignorare, fralres, E nem. Vos quidem vendidistis argento juslum et pau-
quod palres nostri omnes subnube fuerunt, et omnes perem pro calciamentis , percutienles ejus caput,
per mare tramierunt , el omnes in Moyse baptizati sive conlerenles in pulvere capita pauperum, nt
sunt in nube et in mari (I Cor. x, 1, 2). Et in alio loco: viamhumilium dec!inasiis[A>.declinantes],intantum
Interroga palres tuos , et annunliabunl tibi: seniores ut paler et fllius ad unam inlroirent puellam , et
tuos, et dicent tibi (Deut. XXXII,7). Et rursum : JPIO violarent sive polluerent nomen sanctum meum ,
patribut tuit nati sunt tibi filii (Psal. XLIV,17). Unde et vestimenta vestra lupanaribus et fornicationc
et Ecclesia gentium loquitur : Filii matris mempu- polluta , peccatorum vinculis nexuistis : ita ut
gnaveruntcontrame (Canl. i, 5). Nos ergo filii sumus, in loco sancto committerelis aditlterium , et ebrie-
et pater populus Judaeorum. Peccanius et scelus tati injustiliam copulanles, vinum biberetis alie-
committimus, quando ad observatiouem sabbati num, et hoc faceretis in domo Dei vestri. Ego au-
circumcisionis injuriam , cseremonias legis abolitae tem econtrario pro malis vestris , quae mihi red-
cum parente nostro ingredimur , quibus dicit Apo- didistis , vobis trihui bona , ut exterminarem ,
stolus : Ecce ego Paulus dico vobis: quia si circumci- egredientibus vobis de ^Egyplo, anle faciem ve-
damini, Christu* vobis nihil prodett(Galat. v, 2,4). stram, ^Seon regem Amorrhaeorum, qui tam excel-
Et iterum : Qui in lege juslificantur, a gratia excide- D sus erat et fortis quasi cedrus et quercus , et
runt. Qui ita ingreditur Ecrlesiam, ut Legem servet contrivi ejus fructum desuper, et radices deorsum.
in Evangelio, iste cum palre ingreditur ad puellam, 245 Eg° vos eduxi de JEgyplo (Deut. xxix), et per
et committit stuprum , et violat nomen Domini. quadraginta annos longo ad terram sanctam feci
Unde qui dicunt non nocere Judaeis postadventum pervcnire circumilu, ut possideretis terram Amor-
Christi, si ila credant in Dominum, ut Legis quo- rhaei, de qua supra diximus : quam divisit Moyses
que praecepta custodiant, patrem et filium una for- filiis Ruben et Gad, et dimidiae tribui Manasse
nicatione contaminant. Sed et vestimenta sua ligan- (Num. xxxu); et post tanta beneficia etiam hoc ad-
tesfunibus, velamina faciunt juxta altare, proe- didi, ut de filiis vestris assumerem mihi prophetas,
tendentes ftdem Chrisli. Quotquot enim in Christo et de juvenibus vestris, sive eleciis, facerem Naza-
baptizati sunt, Chrislum induerunt (Galat. m), et raeos, quos Septuaginta interpretati sunt sanctifica-
vestimenta sua, quaepeecatorum funibus ligaverunt, tos. Neque vero ubi de laudibus dicitur Dei, histo-
opponunt oculis videntium, ne eorum cernantur riac ordo servandus est; sed frequenter evenit ut
flagitia; ut qui allare respicit, stuprum non suspi- quae prima facta sunt, exlrema dicantur, et qutc
1009 COMMENTARIORUM 1N AMOS LIB. I. CAP. II. 1010
novissima, referanlur ad prima. Quod sepluagesimus A.diximus, quia mali erant, conlereret desuper, et
septimus psalmus, et centesimus quarlus, ubi signo- auferret, ne qtiis bonos aeslimans, comederet etper-
rum potentia, iion ordo describitur, docere nos po- iret. Radices quoque illius succidit atque commi-
terunt, et tituli psalmorum, de quibus duo tantum nuit, ut nibil postea malae arboris pullularet. Ipse
ponamus exempla, tertii psalmi, et quinquagesimi Dominus fecit nos exire de saeculo, et per annos qua-
primi, ubi quae prius facta sunt, narrantur extrema, draginla, qui numerus semper afflictioniset jejunii
et quae extrema legimus, referuntur in principio. luctus est et doloris, per tribulationes et angustias
Ante enim de Doec Idumaeo scriptum Iegimus in Re- pervenire in terram sanctam, ut possideremus pri-
gum volumine (I Reg. xxi, xxn), qui tilulus est mum terram Amorrbaei, et illius quondam regio
quinquagesimi primi psalmi, quam Absalon contra fieret nostra possessio, et postea suscitaret de filiis
palrem surgeret (II Reg. xv), quod in tertii psalmi nostris Prophelas, omnes sanclos viros, qul accepe-
tilulo praenotatur. Itaque et Amorrhaeus novissimus runt spirilum prophetalem, de quibus in priraa Epi-
exterminatus est, sive deletus, quod nunc primum stola ad Corinthios plenius legimus (I Cor. xiv). Et
referlur, el quod ascendere eos fecit de terra ^Egy- de juvenibus b nostris, vel electis, assumerel Naza-
pti, et reduxit in eremum per quadraginla annos, in raeos et sanclificatos, qui Deo animas suas immo-
principio factum legimus (II Reg. xxi), qu;c hic ul- B lantes, vinum quod inebriare potest, elstatum men-
tima dicuntur ordine commutaio. Prius ergo quam lis evertere, non altingunt : ut habeanl comam
educeret nos Deus de terra jEgypti, de fornace fer- Samson , in cujus capite (quia caput viri Christus
rea, exterminavit anle faciem noslram Amorrliaeum, est) fortitudo et victoria consistebat (Judic. xvi).
qui dicitur amarus, sive IKIJITO;,id est, loquens, sive (Vers. 12.) Numquid non esl ita, filii Israel, dicit
fumosus,et frequenli sermone celebratus. Hic autem 247 Dominus, et propinabatis Nazarmis vinum et
Amorrhaeus et rex Amorrhaeorum appellatur Seon, prophetismandabatis, dicenles : ZVeprophetelis. c LXX
arbor infructuosa et sterilis, non quod fruclus non similiier. Me vobis tanla praestanle beneficia, ut ad-
faciat; sed malos afferat fructus, de quibus dicilur ; versarios vestros interficerem, et terram eorum vo^
Omnis arbor qum non facit fructus bonos, excidetur bis traderem, et de filiis vestris ac juvenibus propht
et in ignem mitletur (Matth. m, 10; vn, 19). Etde las eligerem et Nazaraeos, meoque cultui consecrc.
pseudoprophetis legimus : Qui veniunt in veslimentis rem. Numquid potestis dicere quod isla non fecerim,
[Al. vestila] ovium, et intus sunt lupi rapaces, ex fru- et meam erga vos clementiam , per quam vivitis,
ctibus eorum cognoscetiseos (Malth. vn, 15, 16) : ex denegarim? Qui in tantam rabiem prorupistis, ut
malis videlicet iructibus. Sive igitur fructum non inebriarelis Nazaraeos meos vino, quibus lege prae-
faciat; sivefaciat, sednonbonum :jinfructuosaarbor J ceplum est, ut omne quod inebriare potest, non bi-
appellatur. Iste Seon, 246 cle 1u0 scriptum est: bant (Num. vi) : et prophetis mandaretis, ne in meo
Jam securis ad radices arborum posila est (Luc. m, nomine prophetarent. Quod et Amos prophetae,
9), quia infruciuosa arbor fuit, Domino perculiente, quem nunc habemus in manibus,' praccepil Amasias
succisus est , cujus altitudo cedrorum altitudini sacerdos Bethel : et Jeremiae a rege mandatum est,
comparatur, de quibus legimus : Vidi impium exal- ne verbis Domini Ioqueretur ad populum, intantum
tatum et elevatum sicut cedros Libani : et transivi, et ut eliam sermones ejus ignibus concremaret. De hoc
eccenon eral; et qumsivieum, et non est invenlus lo- loco haeresim suain Talianus, Encratilarum princeps,
cus ejus (Ps. xxxvi, 35, 56). Et pulchre transisse se struere nititur, vinum asserens non bibendum, cum
dicit, quia ei qui transit de siecnlo, ct dicere polest: , et lege praeceplum sii, ne Nazaraei bibant vinum, et
Transiens videbovisionemhanc magnam (Exod. m, 5), nunc accusentur a propheta, qui propinent Nazaraeis
auferlur cedrus, et locus superbiae non poierit inve- vinum. Qui si litieram sequuntur in omnibus, et
niri. Forliludo quoque ejus, quasi quercus arboris Judaicas fabulas Ecclesiis ingerunt Christi, ergo et
durissimaeatque fortissimse.ExcujusvocabuloPhilo, comam nutrire debent, et uvam passam ac viridem
vir diserlissimus Hebraeorum, Esau appellatum pu- non comedere, et super matre et patre mortuis non
tat Spvivov,id esi, quercinum et roboreum : licet et D ingredi; et si forte boecfecerint et fuerint humana
Esau possit 7row.ua, id est, factura intelligi, ut ad vel fragililate, vel necessitate superati, radant ca-
mala opera referatur. De hoc forti atque robusto pita, et irriti sint omnes dies consecrationis et labo-
a Dominus loquitur in Evangelio : Ctwiifortis arma- ris eorum. Quod si haec non faciunt, neque possunt
tus custodit alrium suum, in pace sunt omnia [Al. ea] more Judaicorum cauponum miscere aquam vino,
qum possidet: si autem fortior illo superveniensvicerit umbras verilati, Evangelii gratiae Legis necessita-
eum, universa arma ejus auferet [Al. auferi], in quibus tem, ebrietatem illo.m intelligant, qua curis saecula-
confidebat, et spolia ejtis dislribuel [Al. distribuit]. ribus inebriatur et obruitur animse vigor, et illos
Nobisquepraestitit Domintts, ut fruclus hujus Amor- prophetis mandare, dicentes : Ne prophetetis, qui,
rhaei Seon, quem interpretari infrucluosam arborem livore superati, prohibent eruditos viros docirinse
a Hic post Victorium vocem Dominus : supra ubi trum sciunt.
Psal. xxxvi lattdal, verbum legimus, et passim ejus- c Deerant verba, LXX similiter, quae*nostrisup-
modi alia contextui uecessaria ex mss. restituimus. plent mss.
b Marlian. veslris, pro nostris : quidam mss. neu-
1011 S. EUSEWi UIERONVMl 1012
proferre sennonem. Et dicenle Domino : Vade et. Aposuiutus. Nunc autemad nostra redeamus. Volvere
die populo huic (h. vi, 9), illi ecoulrario jubeut, ne se subter eos, plaustrum [Al. sicut plauslrnm] com-
loquaris in>noroine Domtni, maxime si ille qui do- minalurDeus, feno vel stipula praegravatum, ul quia
ceat, non ttwpi lucro et gloriae alque jactamiac, sed frumenlum noa liabent quod in Uorrea condalur,
ulilitali legentium audienliumque provideat. feuuni eorum et slipula iuceudio concremetur. Hoc
(Vers. 13 seqq.) Ecce ego stridebasubter vos, sicut est fenum de quo propltela dicit: Fiant sicut fenum
stridet 24S plaustrum anustum feno, et peribil fuga mdificiorum, quod priusquam evellalur, exaruil (Ps.
a veloee, et [ortis non obtinebitvirlulem suam, et ro- cxxvui, 6). Et: Omnit caro fenum (Isai. XL, b). Sti-
butlus non salvabitanimaai suam, et tenensarcum non pula autem illa esl, super cujus incendio ilebiliter
stabit, et velox pedibus suis non salvabitur, et ascensor prophela comploral, diceus : Heu mi/ti.' quia facius
equi non salvabit animam suam, et robustus corde inter sum sicut qui coltigit slipulam in ntesse, el sicul race-
fortes, nudus fugiet in die illa, dicil Dominus. LXX : mos in vindemia, cum non sit botrus ad manducandum
Quapropler ecce ego votvam snblcr vos sicul lolvilur primitiva. Heu mihi! anima [Al. addilur mea] , quia
plaustrum plenum sliputa, et peribit ftiga a cursore, periit revereus de terva, et qui rectum faciat, in homi-
et forlis non oblinebit (orlitudinem suam, et pugnalor nibus non esl: omnes in sanguine judicanlur (Mich.
™
non salvabit animam suam, et sagittarius non susline- VII,1), et reliqua. Hoc est fettum et stipula, de qtta
bit, et velox pedibus salvari non poterit, et eques non et Apostolus loquitur: Ligna, fenum, siipula, unius-
satvabit animam suam, a et inventumcor ejus inter po- cujusque opus manifeslum fiet(l Cor. m): quoniam
tentes, el nudus fugiet in die itla, dicit Dominus. Me in die Domini in igne revelabiiur. Plaustruinqiie
vobis praestante beneficia, et educente vos de terra quod volvitur , illud est, de quo in I-aia iegimns :
jEgypti, et interficiente ante faciem vestram Amor- Conculcabitur d Moabitis, sicut conctdcatur nrea in
rhaeum, ut possideretis terram ejus, el suscitante de plaustris (Is. xxv, 10). Et in alio loco : Ponam, in^
fiiiis veslris proplietas, et de juvenibus vestris Na- quit, te sicut rolat ptaustri novas cum serrarum denti-
zaraeos, vos inebriabatis Nazarajos meos vino, et bus, et conleresmontes, et comminuescolles(Ibid., XLI,
prophetis dicebalis : Ne prophetetis. Idcirco sicttt 15) : e et postquam montes collesque conlriveris,
plaustrum stipulae vel feni onere prsegravatum, stri- periet fuga a veloce, dicenie Paulo; Nescitis quia hi,
dore et sonilu longe exululat: sic ego peccala vestra qui in sladio currunt, omnss quidemcurrunl, unus au-
ultra non suslinens, et quasi stipulam tradens in- tem accipit braiium( 1Cor. IX,24). Et in ;ilio loco :
cendio, clamabo el dicam : Peribil fuga a veloce: Currebalis bene, quit vos impedivit non acquiescereve-
quem b liebraei Jeroboam lilium Nabalh intelligunt, ' ritali (Gal. v, 7)? Unde et de se limens ait : iVon
qui prius in /Egyptuiu fugerat (III Reg. xi). Hic au- ^1 quia jam accepi, aut perfectussim : curro autem si ap-
tem non ipsos priucipes, sed domos eorum, et sobo- prehendam, in quo et apprehensus sum a Chrislo
lem accipiamus. Etfortis non obtinebitvirtutem suam: (Philip. iii, 12). Haecuniversa faciebat, ne periret
fortem Basan interprelanlur, qui fu.itad bella prom- fuga a veloce : quamohrem cum jam pervenissei ad
ptissimus (III Reg. xv). El robustus non salvabitani- calcem, et accepisset bravium victoriae, securus
mam suam : hutic hic Amri [Al. Omri] sentiunt. Et aiebat: Certamenbonumcertavi, cursum consummavi,
tenens arcum, non slabit, sive sustinebit: de Jelitt filio fidem servavi, de cmleroreposita esl rnihi justitim co-
Namsi [Al. Nenisi], qui Joram regem Israel sagitta rona, quam reddet mihi Dominus in die illa justus
percussit (IV Reg. ix), dictum puiant. Et velox pe- judex : non solum aulem mihi, sed et omnibusqui di-
dibus suis non salvabitur : Manahen intelligunt, qui ligunt adventumejus (11Tim. iv, 7, 8). Si gradtt con-
frustra feslinans regi Assyiiorum dona direxit (IV cito fugeritnus, peccatum nos apprehendere non va-
Reg. xv): El ascensor equi non salvabit animam suam: lebit; sin aulem ligaverit malitia pedes nostros, 250
hunc Phacee, filium Romelise, inlerprelantur, qui loquemur cum propheta ad Dettm : Quo ibo a sptritu
juncto Aram, id est, Syro, sub rege Achaz Judaeae tuo, etquo afacieiua fugiam (Ps. cxxxvm, 7)? De
multa vaslavit. El robustus corde, inter fortes nudus malis cursoribus Apostolus loquitur : Non volentis,
fugiet in die ilta, dicit Dominus (Ibid.). Solus Osee " neque currentis, sed miserentisest Dei (Rom. ix, 16).
qui ullimus rex decem tribuum fuit, eterrantem po- Sequilur : Et fortis non obtinebilvirtutem suam : non
pulum ad Dei cultum revocare conatiis est (IV Reg. quo forlis sit, sed quofortem se esse jactilet. Sive
XVIII),c quasi nudus egredietur \Al. egredilur] de qui confidit in forlitudine sua, et non in Dei miscri-
249 incendio. Nudum aulcm vocat, quia sub ipso cordia, juxta illud quod scriplum est: Perdam sa-
decem tribus captae sunt. lloc Hebraei aulumant, et pientiam sapientium, et inlelligentiamprudentium re-
sicut nobis ab ipsis traditum est, nostris fideliter ex- probabo (I Cor. n, 19) : non quo perire possit vera
a Mirum hoc loco, quantum ipsa ab invicem dis- raverit: quae verba neque ullus e noslris mss. neqtie
senliant Grseca exemplaria. Quamquam fere Alexan- ipse Victorius novit.
drino islhaec adhaerel interpretatio, verba tamen, et d Pro Moabitis, vulgati libri praeferebant Moabsub
inwentumcor ejus inter potenles, in Cist. ms. non eo, contradicenlibus mss. quibus utimur, et Graeco,
sunt. x«TKiraT«6flO-STai « MwaStTifovrpdnovKKTOVGIV, etc.
b Auctori, qui Rufinus audit, tota baec HebrEeo^ Eratquoque vitiose apud Marlian. in area.
rum traditio non magni ponderis dicilur. * Nostri mss. ut postquam, et mox, pereat.
"Jlarliauaei editio addit, quia in hoc non perteve-
1013 v COMMENTARIORUM W AMOSLIB. I. CAP. III. M4
sapientia, et veritatis intclligeutia reprobari; scd A pbetalis scrroo dirigitur, et qui sipt jsti filii israej,
quo eorum pereal sapientia , qui apud se videntur sequens versus ostendil : Super omni, ipquit, cogna-
esse sapiemes, et in sua erudilione confidunt. Ro- tione, quam eduxi df lerra Mgypti : quod noi) solum
bustus quo,|ue, sive pugnator, qui non salvabit ani- in deccin tiibubiis, sed in omnibus duoclecim, ad-
mam suam, ille est qui nequaquam Apostoli possidct dentes Judam et Benjamin, deberaus accipere. Om-
armaturam, liabens sculum , sed non fidei: accin- nes enim de terra ^EgypHeduxit, et ajt: Tantum-
ctus luivibos,sed non in veritate : indutus lorica, sed modo, sive, ut Symmachiis imerpietatiis est: Solos
noii justiiiae : portans gladittm, sed non salutis vos cognovi ex omnibus cognaliunibuslerrw. Et qttia
(Ephes.vi). Hujusmodi pugnator non sanctificat pr;c- solosvos cognovi, qui Creator sttm omnium, ct vos
lium, nec Domini potest bella bellare, contra veri- habui peculiarem populum meum, idcirco super
laiem dimicans pto mendacio. Talis pugnator non solos vos omnia peccata yestra reslituam ; Potentes
polest dicere : BenedictusDominus Deus meus, qui enim polenter tormenta patientur (Sapien. vi); qui
docet manusmeas ad pralium, el digitos meosad bel- aulem rninimus est, dignus est misericordia. Et in
lum. Misericordiameael refugium meum (Ps. CXLIII, Ezechiele legimus : Asanctis meis incipite(Ezech. ix,
1). Habent ct sagittarios liaerelici qui Iruslra ten- 6). Et judicjum Dei de donio ejus dicimr habcre.
denles arcum , sugiltam Uomini sustinere noii iio- B piincipium (I Petr. iv). Hoc inletim juxla. historiaiq
lerunt, qui loquitur per Isaiain : Ego aulem sicut $a- dictum sit. Caeteruni quja auditus |ri Scripluris san-
gitta etecla in pharelra Domini (Isai. XLIX,2). Isli ciis, non solum iste actipilur quem auribus carpis
sunt sagitlarii, de quibus et David canit: Ecce pec- cxcipimus, sed eiiam ille, de quo Dominqs ait: Qui
catores intenderunl arcum, paraverunl sagittas suas in habet aures audiendi audiat (Luc, ynj, 8). Unde et
phurelra , ul sagiltenl in obscuro reclos corde (Ps. x, omnis populus videbnt 252 vucem Dej (Exof/I.xx),
2). El velox (inquii) pedibus suis non salvabjlur, qui proprie ad eos sermo fit Uomini, qui sensq vident
pro|iter acumeu ingenii discurrit per testimunja, Deum, quos eduxit de terra ^Egypti, et de poteslate
Scriplurarum, et oratorumeloqueniia, vel snphisma- Pliaraonis (ut ncquaquam lu|o et paleis deservireni,
libus dialecticorum opprimere niliiur vcritatem, et exsiruentes iEgyplias civitaies), et quos ex omnibu§
in eo praepeditur [Al. praepedietur] et corruet, qtiia iribubus teiTie cognovit, dicente Aposiolp: Nunc au-
non in Deo, sed in suis pedibus confidit. Ascepsor tem cognoscentesDeum , magis autem cognili a Deq
quoque eqqi non salvabit animam suam, qui ignorat [Al. ab eo] (Gal. iv, 9). El ii) alio loco : Qui ignoral,
diclum per proplieiam : Fallax equus ad salulem iguorabilur (I Cor. xiv, 38 ). Npn ergo omnes co-
(Ps. xxxn, 17). Et nescit scriptuin esse : Dormita- gnosi.it Deus, scd eos, qui ejus cognitioue sunldigni,
verunt omnes qui ascenderuntequos (Ps. LXXV, 7).Hic C loquens in Evangelio : Receditea mc, operarii iniqui-
non salvabit animam suam; sed periens audiet : IIi tatis, nesciovos (Luc. xm, 27). In eo enim quod ope-
in curribus, el hi in equis : nos autetn in nomineDo- rarii iniquitatis sunl, ignorantur a Deo : idcirco in-
mini Dei nostri invocabimus.Isti impediti sunt, el ce-r quit: Quia solos vos cognovi, et meos habui, visi-
ciderunt: 251 n0$auiem surreximus et erecti sumus labo super vos omnes iniqiiitates vestras. Quem dir
(Ps. xix, 8, 9 ). Robustus etiam corde inter fortes ligit Dominus, corripit, el castigat omnem filium
nudus ftigiet. Qui loctis dupliciier exponi potest: Ut qnem recipil (Hebr. xn). Et pulchre dixit: Visilubo%
aut ideo possit evadere, quia exspoliavit se veterem et non percutiain; quja plaga Dei visitaiio est, atque
hominein, et pelliceas lunicas peccatoruni, ct nulla, curaiio. Et omnes, inquit, iniquitaies sive peccatjj
fuit snrcina praegravatus, aut econtrario, quianudus vestra visitabo, ne quid inipercitssuni remaneal, no
est etChristi perdidit veslimentum, de quo in Apo- quid non recipiat sanitatem-
s-tolodicitur : Induite vosJVhrisfum Jesum (Rom.XIII, (Vers. 3 seqq.) Numquid ambutabunt dup pariter.
14). Et in alio loco : Siquidem indmi non nudi inve- nisi conveneriteis? Numquid rvgiel teo in saltu, nis\
niamur (11Cor. v, 3); nihil ei proderit fortitudo sua; habuerit prmdam? Numquid dabil cqtulus leonis
sed in die praelii atque cerlaminis fugiet perse- vocemde cubili suo, nisi aliquid apprehenderit? Nunii
quentes, et absque armaiura Aposioli resistere non D quid cadet avis in laqueun) lerrm, at>squeaiicupe?
valens, hostibus terga prcebebit. Numquid auferetur laqueus de terra, qntequgmquid
(Cap. III.—Vers. 1,2.) AudUeverbum, quod locu- ceperil? Si clangel luba in civilate, et populus non
lus ett Dominussuper vos , filii Israel : super omnt expavescet? Sierit malum incivitate, quod Dominus
cognatione,quameduxi de terra .Egypti, dicens: Taif- non fecit [Vulg. fecerit ei facit*; quia.non faciet Do-
tummodovos cognoviex omuibuscognalionibiisterrm: minus Deus verbum, nisi revelaverilsecretuni a suum,
idcirco visilabo supcr vos omnes iniquilates vcstras. ad servossuos prophetas. Leo rugiet, quis no.ntimebit?
LXX : Audileverbum hoc, qnod locutus est Dominus Dominus Deus locutus est, et qnis non prophetabit?
super vos, domus Israel, et contra omnem tribuni LXX : Si ambulabunlduo simnt omnino, nisi cogno-
quam eduxi de lerra Mgtjpti, dicens: Verumtamenvos vcrint se? Si ructabil leo de satlu suo , prwdain noi\
cognovide universis tribubus tcrrm : idcirco ulciscar habens ? Si dabit calulus leonisvocem suapi de cnbil\
super vosomnesmalitias vestras. Ad lilios Israel pro- suo omnino, nisi aliquid rapueril? Sicadel avis snper
a Voecm, suum, quaui Victorius ex duodecim co- lexius auctoriialem, reposuerat, Mariiantcus iiihilo-
dicibus, post Vulgalaceditionis, Hebntici, Graccique secins omiserat, nostri quoque mss. asserunt.
1015 S. EUSEBH HIERONYMI 1010
terram sine aucupe? Si deponatur laqueus super A 1 pergens ad tenebras. Omnis enim qui peccat, amat
lerram, nisi aliquid apprehenderit? Si clanget tuba lenebras et oditluccm (Joan. m), de quibus in psal-
in civitale , et populus noti timebit? Si erit matitia in mo legimus : Posuisti [Al. Posuit] tenebras, et facta
urbe quam Dominutnon fecit [Al. fecerit] : quia non ett nox: in ipsa pertransibunt omnes bestim[Al. ferm]
facietDominutDeusatiquid, nisirevelaveriterudilionem silvarum. Catutt leonum [Al. leonis] rugienles, ut ra-
suam ad servos tuot prophetas. Leo ructabit, et quit piant, el qumrant a Deo escam sibi (Psal. cm, 20).
non timebil? DominusDeusiocutus est, et quis non pro- Quaerit enim catulus leonis non eam praedam, quam
phetabil?253 Legi in cujusdam Commentariis, rem possidet, quaesuae est potesiatis; sed ut deEcclesia
difficilem persuadere cupientis, octo sceleribus sive Christi rapiat, de quo in Abacuc scribitur : Escmejus
impietatibus atque peccatis : primum Damasci : se- elecim (Abac. I, 16). Terlia poena est eorum quos
cundoGazae, et caeteris urbibus Palaestinae: tertio discordia separavit, ut perdant alas, quibus prius
Tyri: quarto Idumaese, id est Edom : quinlo fllio- sublimiterferebantur, et de coelisin terram corruant,
rum Ammon : sexto Moab: septimo Judae, hoc est, et teneantur ab aucupe, qui melius dicitur £suT>jf,
duabus tribubus : octavo, quodultimum est, Israeli, eo quod haerent visco, aves liberas capiat, quaepro-
id est, decem tribubus, totidem comminationes pria voluntate ad terrena descendunt. De quibus in
nunc redditas, et primam primae, id est, Damasci, B J Proverbiis scriptum est: Non injusle tenduntur retia
secundam secundae,id est Gazae, et reliquas reliquis avibus (Prov. i, 17, et xxix, 5). Justa enim ruina est
respondere. Quod utrum verum sit, noverit ipse qui peccatorum, qui cum habuerint alas columbae, et
scripsit. Alius autem putat asex exempla proposita, peraerem volitare debuerint, pondere peccatorum ad
duorum pariter iu via ambulanlium,et leonis rugien- terrena depressi sunt, et vitio suo adhaeseruntvisco.
tis in saltu, et catuli Ieonis dantis vocem suam, cura De quo in Apostolo legimus : Qui adhmret meretrici,
aliquid apprehenderit, et avis captae ab aucupe, et unum cum ea corput efficitur (I Cor. vi, 16). Quarla
laquei qui in terra defigitur ad capiendam praedam, pcena est discordantium, ut capiantur laqueo, qni
et tubae in civitate clangentis, hisque exemplis red- non in coelo positus est, sed in terra : de quo quod
ditam similitudinem, ut quomodo superiora causam evaserit, sanclus gloriatur, et dicit : Anima noslra
habent, et non fiunt nisi illa praecesserint: sic nul- sicul passer erepta est de laqueo venantium: laqueus
lum in civitate accidere malum, quod Domino prae- conlritut est, et notliberati sumus (Ps. cxxni, 7). Isle
cipiente non factumsit.Sunt qui primum exemplumi «st contritus laqueus, de quo Aposiolus loquilur ad
aestimant continere doctrinam, quia non possinl duoi credentes : Deus conteretsatanam sub pedibus vestris
pariter ambulare, nisi sibi ante consenserint in eumi velociter (Rom. xvi, 20). Rursumque in David legi-
qui fecit utraqtie [Al. ulrumque] unum, et medium C 1 mus: Juxta semitam scandatum posuerunt mihi (Ps.
parietem maceriae destruxit, et duos condidit in cxxxvi,6).Non enim possunt decipere simplicesquos-
unum novum hominem (Ephes. n): fecitque inler que credentium, nisi noinenClirisli proposuerint, ut
eos pacem, et copulavit vinculo charitalis, ut cum dum pulamus nos Chrislum invenire, pergamus ad
fuerint simul duo, postulent a Palre, et impelrent Antichrislum. Quinta pcena est eorum qui reliquere
quidquid rogaverint. Haesunt duaevirgae quaesibi in pacem, quae exsuperat omnem sensum (Philipp. iv),
Ezecbiele copulantur (Ezech. vn), et duo populi cir- et quam Dominus pergens ad Patrem, Apostolis de-
cumcisionis et gentium, de quibus ad Eliam loquilur reliquit, dicen.s : Pacem 255 meam do vobis, pa-
Dominus : Reliqui mihi septem miilia virorum, quii cem meam relinquo vobis (Joan. xiv, 27), ut in civi-
non curvaveruntgenu anteBaal (lll Reg. xix, 18). Et; tate Domini conslituii, tubae sonitu terreantur.
in alio lo«o Deus : Inventus sum, aii, his qui menoni Quidquid enim in Scripturis sanctis dicilur, luba
qumrebant : apparui eis qui me non inlerrogabantt comminans est, et grandi voce aures credenlium pe-
(Isai. LXV, 1). Cum autem duo redacti fuerint ini netrans. Si justi sumus, per lubam Christi ad beati-
unum, adhaerebunt Domino, et fiet unus spiritus : tudinern provocamur : si peccatores, audimus quae
Qui enim adhmret Domino, unus est spirilus (I Cor. simus tormenta passuri. Malumautem quod Dominus
vi, 17). Isti ergo duo qui sibi consentiunt, et iu viai D facit in civitate, non contrarium esl virluli, sed
Chrisli pariter arabulant, nulliusadversariorumpos- affliclio et cruciatus, de quo legimus : Sufficit diei
sunt impetum perlimescere. Quod si discordia sepa-• malitia sua (Mallh. vi, 34), id est, tribulatio et an-
rentur, statim eos leo rugiens invadet, de quo et Pe- gustia. Et in Propheta legimus : Ego Deus qui feci
trus Apostolus ait : 254 Adversariusvetter diabolus; lucem et tenebras, qui facio pacem, et condo mala
tamquamteorugienscircuitqumrensquemdevoret(IPet. (Itai. XLV,6, 7). Sicut enim tenebraecontrariae sunt
v, 8). Qui leo rugiens, non versatur in agris consi-- luci et diei: sic et paci bellum conlrarium est, quod
tis, non iu vineis, non in olivetis, nec inter lignapomi- non per se malum est, sed malum videtur his esse,
fera.quaelaudant Deum; sed ubi silvaesunl etincultai qui sustinent. Et ut sciamus in Scripturis sanciis
humus, el besliaecommorantur. Etnon solum leonisi maliliam inlerdum non contrariam virtuli accipi;
patebunl morsibus, sed apprehendet eos catulus> sed affiictionem poenasque et angustiam, unum ad-
leonis, et ducet ad cubile suum, fugiens lucem, ell huc de Jona sumamus exemplum: Et viditDeusopera
ft Corruple Martian., se exempla, pro tex, etc.
1017 COMMENTARIORUM 1N AMOS LIB. I. CAP. III. 1018
eorum, qui conversiessent a viis suis pessimis, et pmni- A tralibus ejus, el nescierunt facere reclum, dicit Domi-
tuit eum super malilia, quam locutus est ut faceret eis nus: thesaurizantes iniquitatem et rapinas, in mdibus
(Jonw in, 10). Malitia utique ibi subversio Ninivila- suis. LXX : Annunliale regionibus in Assyriis, et in
rum esi, quam per prophetam Deus fuerat commi- regionibus terrm jEgypli, et dicite: Congregamini
natus, et non virluti conlraria, quae ad peccatum super montem Samariw, el videtemirabilia multa in
pertinet, pro quo comminabatur lormenla peccanli- medio ejus, et oppressionem in ea, el ignoravit qum
bus. Sequitur : Non faciet Dominus Deus verbum, fulura sint coram [Al. in\ ea, dicit Dominus, qui
nisi revelaveritsecretumsuum, sive correptionemsuam thesaurizant iniquitatem et miseriam in regionibus
servis suis prophetis: non quo omnia Deus revelet eorum. Supra diximus'Amos proplielam specialiler,
prophetis, quae in coelo faciat, vel ante jam fecerit; immo magnam voluminis partem ad decem tribus,
sed quae facturus in lerris sit. Revelavit Noe servo quaeappellantur Israel et Ephraim, et Samaria,
suo quod esset induclurus diluvium (Genes. vi). Re- prophetare. Itaque etiam nunc jubetur ut annun-
velavit Abraham et Lot servis suis quod arsurus liet Azoio el terrae ^Egypti quaesequuntnr. Pro Azoto
essetSodomam et Gomorrham, Adamamet Seboim nescio quid volenles Septuaginla Assyriosposuerunt,
cum Azotus lingua Hebraeorum appellelur ESDOD, et
(Jftid.,xviii).RevelavilJosephinterpretaiionemsom-
nii septem annorum famisinyEgypto (Ibid., XLI),et ]B Assyrii,ASsuR.Pro«di6wsquoquequaedicunlur ARMA-
Jonae prophetae subversionem Ninivac (Jon. m) : NOTH,verteruntregiones,quae vocanturSADOTH: et ni-
ut qui audirent ventura supplicia, aut agerent poe- hil 257 in verbosimilitudinishabent. Dicile, inquit,
nitentiam, et tormenta vitarent: aut contemnentes utcongregenlur omnes gentes quaein vicino sunt, et
justius punirentur. Ita et nunc Dominus revelat per videant scelera Israel, ne iniquttm putent Dei esse
Amos servum suum et prophetam, quid facturus sit judicium. Quomodo si diceret: Prius videte quae fa-
decem tribubus, ut si fuerint ad meliora conversae, ciaut, et tunc meam sententiam comprobate. Pul-
et idola deseruerint, de imminenti periculo liberen- chreque intulit: Super tnontes Samarim, vel civita-
tur. Et nola quod clemens et benignus Deus semper lis, quae nunc Sebaste, tunc Samaria vocabatur, vel
futtira praenuntiat, ne cogatur inferre supplicia. Et universae provinciae, quae in montuosis sita est:
quod haeretici calumniantur 256 in Crealore, et videte insanias multas in medio ejus, ut pro Deo
quasi severo et truculento, crudeli, etlanlum judice, adorent vitulos, et immolent filios suos: nec hoc
eo quod nullum sit malunj in civitate, quod ille non scelere contenii, calumnienlur pauperes in penelra-
faciat: hoc nos referimus ad magnitudinem miseri- libus suis, et omnino rectum facere nesciant, tlie-
cordiae, quod non inferat pcenas, nisi anle praedixe- saurizanles sibi non aurum et pecunias, quae inler-
rit. Qui autem praedicit, non vult punire peccanles. 'C dum labore quaerttntur, sed iniquitates et rapinasin
Leo, inquit, rugiet, et quis non limebit? Dominus aedibus suis : ut quia, deserlo Dei cullu, adorave-
Deus loculus est, quis non prophetabit? Quis in hoc runt idola, tradat eos Deus in reprobum sensum
loco non pro impossibiii, sed pro raro accipitur. (Rom. i), ut faciant quae non oporlet. Et quia se-
llle enim non timebit, et ille non prophetabit, qui mel jttxta Ieges tropologiae, Samaria refertur ad hae-
propter duritiam suam Dominum audire coniempse- reiicos, qtii custodes mandalorum Dei esse se men-
rit. Et est sensus juxta historiam : si ad leonis vo- tiuntur, praecipit sermodivinus, ut in genlibus prse-
cem omnia contremiscunt, el cuncia animantium dicent, quae non habent notitiam Dei, in quarum
natura terretur, nos, jubenleDeout loquamur et doctrina ignis exurens esi, et tribulatio et angustia :
annuntiemus populo ventura supplicia, non propbe- ut considerenl falsam Samariam, et ascendantad
labimus? non loquemur? Scio quemdam in suis montes superbiae ejus, et videant multas insanias
scriptum Commentariis reliquisse leonem rugientem in niedio civitatis, dum unusquisque fingit quod
diabolum intelligendum, et rugientem his qui peri- voluerit, et adorat figmenium suum : ut Marcion
luri sunt: Deum autem, qui loquatur per Prophe- bonum Deum et otiosum : ut Valentinus atwvar tri-
tas, referendum esse ad Dominum Salvatorem, ut ginla, et exlremum Chrislum, quem appellat, ex-
quomodo illi m malam partem audiunt leonis rugi- D rpaiL«, id est, abortivum: ut Basilides, qui omnipo-
a
ttim, et capiunlur in mortem, sic sancti in bonam tentem Deum portenloso nomine appellat 'ASf>a?af,
pariem Dominum praecipienlem audiant, et sal- et eumdem secundum Graecas lilteras, et annui cur-
vcntur. sus numerum dicit in solis circulo contineri, quem
(Vers. 9,10.) Auditum facite in mdibus Azoli, et in etlmici sub eodem ntimero aliarum litterarum vo-
wdibus terrm Mgypli, et dicile : Congregaminisuper cantMe£9pav.Ellberae inepline in Balsamo Barbelo-
montes Samarim, et videte insanias multas in medio que mirantur. Nonne hse insaniae sunt, et multae
ejus, catumnias [Vulg. calumniam] patientes in pene- insanise, unoquoque fingenle qtiod in animum ejus
a Eral Latinis litteris scriptum Abraxas, et pau- scribendum, atit M>ief»rest. i'o-o<|/jjytav ritierarum
-o post Mythran, atque adeo nulla horum inter se alibi exhibemiis. Confer librum contra Luciferianos,
nominum conformitas, neque par numerorum con- num. 23, ubi de Basilide, qui summumDeumAbraxas
stabat ratio : quem errorem errant, et qui MOSpav cum tmcentis sexaginta quinque editionibus commen-
cum u , aut cum t MiSoavscribunt: aut enimj per tus esi;Epistolamquoque 75, ad Theodoram, num 3;
litteras hoc quoque nonieii in numeros resolulum et 107, ad Laetam, num. 2; denique praefation.
det 365 dierum toliiis anui summam, aut Meiflpa» in Pentaieuclium, ad Desiderium.
101» 8, EUSEBII HIEBONYMI lOiO
inciderii? Calumniam quoque patiupttir in peneira-1A rajjt, Et aedes eorum diripientur : ut qui rapti fue-
libus ejus, sive opprimuntur simplices quique cre,- rant de Ecclesia, ad Ecclesiam revertantur.
dcntium ; duro sub nomiue veriialis colunt pieiida- (Vers. 12,13.) Hwc dicit Dominus: Quomodosi
citim, 258 et 0|h"ino recttim facere nesciqnt, quia eruat pastor de ore teonis duo crurq, aut extremum
perdidere iramitem veriiatis, nec credunt }n eo qui auriculm : sic eruentur fifii Israel qui liabitant in Sa-
dicji: Ego sum verifas (Joann, xiv, 6) ; et ibesau- maria in plaga lectuli et in Damasci grabato. LXX ;
rizant sibi ddgmata iniqtiitatis, et rapiunt alque con- Hivc dicit Dcminus: Quomoda si avellat pastor de ore
cliidunt.in aedibus suis, <mospotoerint filso errore teonisduo crura, aut extremumauriculm •' sic avellen-
decipere. Sin anlem placuerit ut legamus Assyrios llir fil\i Israet qui habitaut in Samqria, contra tribum
(quod tainen in Hehraiconon liabetttr), dicanius hos el in Damasco, In principio Amos, ubi versiculos
esse, de quibus scriptum est: Inducain tuper sen- illos disserninius : Qominut deSion\rugiet, et deJe-
suni magnum principemAstyriorum, qui dixit, For(i- rusalemdabit vocemtuam: et luxerunt speciosapas-
tudine meafaciam, etcaeiera, ut capiantur baereiici torum, et exsiccatut es( vertex Carmeli, dixiinus illiim
ab Assyrio et teneantur in lerra iEgypii, de qna arlis suae usum esse sermonibus : ul qnia pastor
jam venientes ad Ecclesiam liberati sunt. gregqm nibilterribilius leone cognoverat, iram Do-
(Vers, 11.) Propterea hwc dicit Dominu$ Deus: B \ mini leonibuscompararet. Juxta liunc ergo sensuni
Tributab\lu,ret circumieturterra, et detrahelur ex te eliam nuuc de eo quod saepe viderat suroit exem-
fortitudo tua, et diripientur mdestuw, LXX: Propler- pltim, et sic decem Iribuum parvas reliquias de As-
ea hmc dicit DominusDeus: Tyrus et in fircuitu ter- syriorum narrai manibiis eruendas : quomodo si
ra tua deserta erit: el delrahel de le forliludinem paslor, dcvoraiis omnibus membris, duo crura aut
tuam, et diripienlurregiottestuw, Prp Tyro, qua; in extrenium auriculae de leonis faucjbus rapial : po-
Hebraico duabus litieris scripia est, SADE (3t)el RES siloque comparationis exemplo, ila, inquit, eruen-
(l); e| appellatur SOR(-I¥) : q»od et Aquila et Se- tur filii Israel, decem videlicet tribus quaehabitant
ptuaginta similiter traiistulerwni: Hebr.i us qui me in Samaria, in plaga lectuli et in Damasci grabato.
in sanctis Scriplnris erudivit, tribulationem inter- Qqod mjhi sic cxplanandum videtur : legimus in
pretatus esl, nec renuimtis ejus sententiaro : quia et I^aja Kasin regem Aram, id est, Syrorum, qui re-
Symmachus, qui non solet verborum xaxoSriAwv, sed gnabat in Painasco, et Pliacee filiumRomeliaeregem
intelligenliae ordinem sequi, ait, obstdio et circum- Israel, inilo fcedere, conlra Judam veuisse pugnan|es
dalio terrm, Pro obsidione a, quaeab eo ciicitiir TJQ. (Isai. vu) : de quibus Dom|nus praecipit Achaz re-
liop/.i.u,for(itudo a Tlieodotione posjia es| qqi pu- gi Judac et Jerusalem ne timeat duos semiusios lor-
lavit non SAR(nv) et SOR(fff), quod (ribulatio, ve|' C res : qtiando in signum plenaclibertatis, Vjrginis ei
Tyrus dicilur, sed SURlegendtin) : quod prpprie re- etconceptus c: parlus 260 ostenditur. Filii ergo
feriur ad petram durissimqm, qusc Gracce appellatur 8at|)ariac liubitanl in regione et plaga leciuli, requie-
«xpoTguoj,et quam nos Latine sificein dicere, possu- scpnies in Syrorum auxiljo, et in Damasci grabalp
mus. Loquamur ergo de singulis, LXX dixerunt: silii viotoriam pollicentes : ut quomodo qui fessus
Tyrus et per circuitum terra tua. Videbaturque pen- es|, refpcillatur iq lectujo : sic Ulifraclas vires vici-
dere senlentia : addidere ergo de suo, deserta erit: nap gentis anxi|io roborarent, Unde el in eodem
nec error intcrpretiim est, ubi propler verbj ambi- Isaia per lypum dicilur futurorum, quod nasciturus
guilalem, et tribulqlio et Tyrus dici potest. Et est si| puer, qui priusquam sciat patrem et matrem vo-
sensus; Super montes S^mari.e piulias populus care, accipiat spolia Samariae el virlutem Damasci,
meus insanias perpetravil: calumniapi faciens, et qu;Bscjlicgt contra Jerusalem, junctis viribus, dimi-
rectum penUusignorans, et thesaurjzans sibi iniqui- cabant (Ibid.). Pra plaga lectuli el Damasci grabato,
latem ei rapinas : 259 i(leo tribulabilur, sive con- Sepluaginta |rapsiulerunt contra tribum et in Dama-
lerelur, et Assyrio exercilu lerra circuindabilur sco : ut juxla tropologiam referamus ijibum ad Ju-
eorum, et delrahelur, aii, ex te, o Samaria, o decem dam, et Damascumad vocationem genlium : de qui-
tribns, o quondam popultis meus, fqrtitudo tua : el.D biis unqs grex faclus est Domini ; cujus sa^pe oves
diripieptur in aedibus tuis, quae per calunjnjam ex leonuui ferilas laniat: de quorum fapcibus vix duo
miserorum lacrymis congregasti, Hajreticj qupque crura aui esliemum aufertur aiiricnlae,In crure via
aut tribulabuntur in die judicii, et omqis eorum osiemlitur doctrinarum, in atire sacramenla dicio-
forlitudo aitenuabitur, et diripienlur quae habiierant riim. Uiide et apostoli absque calciamentis et ulla
derapinjs, ul liberentur populi qpos deceperant; mortui animalis pellicula nudis peijibus jubentur
au| cerle quotidie per viros ecclesiasticqs iribtila- [Al, jiibebantur] incedere (Mallh- x). Et ad creden-
bunliir, et circunulabuniur testiinoniis Scrjplura- tes ilicilur: Qui habet aures audiendi audiat (Luc.
rum, et delrahctur exeis foniiudo syllogismorum, vin, 8). In Apocalypsi quoque Joannis legimus : Qvi
et verborum argutiae quibus suum dogma firmave- habel auret audiat, quid spiritus dicat Ecclesiis(Apoc.
a Amovimusliinc vocein terrm, quam pridem Vic+ > que adduci possum ui credam, a Martianaeo, [qui
torius expunxerat ad septepi F|qreniinoruii) qodU eam retinuit, in mss. potuisse inveuiii.
cuu iidem, quibus et nosiri oumes.cpuciuuut i vix-
1021 COMMENTAR10RUM IN AMOS LIB. II. CAP. in. 1022
II, 7). Et manifestius per propheiam : Ponile, in- A. inquit, domum hyemalem cum domo mstiva, qtiotl
qitit, sermones vestros in auribus cordis vestri. Hoc simpliciier juxta litteram accipere possumus : lan-
iter tam haeretici quam magistri eorum d;cmones tartim eos fuisse opum, ut dupliccs haberent do-
impedire festinant, et iniexere retibus, m in via mos, hyemales et aestivas,quarum aliaeversse essent
quac Cbristus est, corruamus. Sed si venerit vir ec- ad Aquilonem, aliae ad Auslrum, ut pro varieiate
clesiasticus et liomo Dei, ct Samson, qui inlerpreta- temporum, frigoris et caloris, coelique temperiem,
lur sol, leonein interlicit: descendensquein inferni providerent. Possumus domuin hyemalem appellare
lacum, qui aquas refrigeral, tempore nivis, tempes- regntim Israel, in qua frigus erat religionis et cul-
latis, et byemis, sufTocai lconem : ui securo pede tus Dei, variiqtte ventorum turbines, et saeva tem-
et lulis auribus Dominum sequi et verba ejus au- peslas; el doinum aestivam, Judam et Jerusalem, in
dire valeamus. quaerat templum, et offerebaninr holocausta mane
(Vers. 14, 15.) Audite et conteslamini in domoJa- etvesperi, elvigebal calor262 religionis. Et perU
cob, dicit Dominus Dcus exercituum, quia in die cum bunt,wt, dotnus eburnew: quod et juxla historiani
visitare coeperoprmvaricationesIsrael super eum, visi- slare pntcsi. Legimus enim Achabregein Israel lan-
taboet super attaria tiethet : et amputabnnliir cornua tis flnxisse deliciis, ut domuni sibi eburneam fecerit
altaris, et cadent in terram : et percutiam domum B (III Keg, xxn). Pro eburneis, dontos dentis, id est
hyemalemcum domo wsliva, et peribunt domus ebur- elephaminas in Hebraeoinveiiimus. De quihusetiii
new.et dissipabunturmdcsmultm,dicitDominus.LTLX.: qiiadragesimo quarto psalmo scriptum esl : A domii
Sacerdotes, audile: conlestamini domum Jucob, dicil bus eburneis : ex quibus delectaverunt te filim regum
Dominus Deus omnipotens: quia in die qua ulciscar in houore tuo. Quando visiiare cceperit Dominus
iniquitaleslsrael super eum, ulciscar et super altaria proevaricationes Israel, qui prius Deummenle cerne^
Bethet: el suffodienlur cornua ultaris, et cadent super bat, visitabit et sttper allaria Betliel: non unum al-
terram. 261 Confundam et perculiam domum pinna- tire, quod babet Ecclesia, sed altaria haereticorum
lum super domum wstivam, et peribunl doinus ebur- pltirima. Tot enim habent altaria, quot scbismaia.
new, el adjicienlur doinus alim mullm, dicit Dominus. Ainputabit et cornua altaris, quod per superbiam
Quod in piincipiocapiliili jnxta Sepluaginla posiltun unuin se babere jactant. Cadenlque eorum cornua,
est, sacerdotes, in Ilebraico non babetur, sed pro i.l est, arrogautia in terram ; ct percutiet domum
boc verbolegitur ARES(tt^y), quod Aquila inlerpre- hyemalem, eos h;treticos qui laboranlconlinenlia et
lalus est grabatum ; el puto Scptuaginta ipsum ver- jcjnniis, xeroph.igiiSjCliameuiiiis, e quibtis Tatianus
lium posuisse Hebraicum, quod quidam non inlclli- estelM;\nicliociis. Et domum aestivam, utNicolaitas
gentes proARESIegcrunttspetf, id esi, sncerdotes.Prae- C ct Eunoniianos, el veteris baereseos novos seclalo-
cipit auiem sermo propheticns ut prinium audianl, res, qui propter ventris ingluviem, omnem recipiunt
deinde contesieniur in domo Jacob, id esi, in de- voluplatem. F.l peribunl dotnus ebumeae, quaearli-
cem tribubus quae Dominus dixerit. Cum ccepero, fici dente ei rheiorici niioris splendore compositae
inquit, visitare praevaricaiiones, vel inipietates do- siinl. Et dissipabunlur sedes mullac, qu* in tolo
mus Israel, et ei reddere quaemerelur, et captivita- orbc dispersoe sunt. Una enim veritate surgente,
lis teinpus advenerit: ttinc destruentur allaria lie- mnlla niendacia destruentur. Pro domo byema|i,
iliel, ubi eranl aurei vituli, el amputabuulur cor- oTxovTOV7rsotiTTE/3ov , Septuaginta transtulerunt :
nua allaris, quod, Jeroboam quoqne manum exten- quod nos interpreiati sumus, pinnatam, eo quod
dente, diruptum est(IIl Reg. xin) ; et ruent in ostiola babeal per fenestrns, el quasi pinnas ad ma-
terram, Assyrio vastante, confracta. Et percutiam, gnitudinem frigoris repellendam.
LIBER SECUNDUS,
263"264 Legi in quadam controversia : Imbe- D ponit modum, libidinis frangit impetus,auget sa-
cillitas coiporis animi quoque vires secum trahit. pientiam , dat maluriora consilia ; et frigescente
EcontrarioaPaulus apostolus : Quando infirmor, in- corpore, dormit cum perpetiia virgine Sunamiie:
quit, tuncfortior sum (11Cor. xn,10); et: Virtusin in- liixuiiam:|iie coniemnens cum Berzellai, delegat
firmilateperficitur(lbid.,9). Spiritus eiiiincoiilracar- eam filio adolescenti Chantaam [Al. Maacha), elnon
nem.ctcaro contra spiritum (Galal.y) ; baecinvicem vull transire Jordanem, aique in alienos fines de
sibiadversanlur, ne quaevolumus, illa faciamus. Unde h stiis finibus, id est, regionibus exire (II Reg. xix).
et in Evangelio dicitur : Spirilus promptus est, caro Quae nulem piilanlur senecluiis ma|a, ista sunt:
autem infirma (Matth. xxvi, i\). Senectus multa sc- crebrae'inlirmiiates, pitnila molestissima , quam
cum et bona rtffert et mala. Bona,quia nos ab im- Gi;i'coruin alii x6pu£av, alii ipliyp.ot. nuncupant, cali-
pudenlissimisdominis liberal voluptatibtis, gulaeim- gantes oculi, acescer.tes cibi, tremcns interdum ma-
a Mss.duo Paultts tacent, b Cislerciens. duoque Palatini codd., iu alienos
moxque fortis pro for-
tior legunt. fines de suis exire regionibus.
1023 S. EUSEBU HIERONYMI 1024
nus, nudi gingivis dentes, ct inter cibos cadentes. A quosque decem tribuum, qui deliciis ac rapinis va-
Ad haectorminibus et aculeis stomachi, podagraeque cabant, ul audianl sermonem Dei, et non aralores
et cbiragrae doloribus saepetorquetur: ita ut ne sly- boves, sed vaccas pingues de armento se esse nove-
lum quidem aut calamum tenere queat; ut [Al. el] rini, sive quae nulrianlur in pascuis Basan, quae
suis pedibus non possit incedere magnaque parte sunt loca herbarum fertilissima : ac per lioc signi-
vitae videatur esse truncala,et mtiltis membris prae- fical eos, non agriculturae, sed immolationi et esui
inortua. Cumhacc ita se habeant, Hin malorum com- praeparatos. Vos vaccac pingues estis in monte Sa-
paratione tolerabilius sustinebo morbos, dummodo marioe, el bumiles quosque confriiigilis, et dicitis
una el gravissima domina libidine caream. Patitur dominis vestris, id est, pastoribus, per quos reges
quidem et senectus nonnumquam incentiva vitio- intelligimus, Date nobis, et bibemus, id est, jubete
rum : nuilusque juxta sanctum martyrem Cypria- tanttim, et nos cuncta vastabimus. Ex eo autem
num, diu lulus est periculo proximus. Sed aliud est quod posuit, date nobis, et bibemus: et non dixit,
tilillnri, aliud obrui voluptalibus. Ibi cum apostolo dale et comedemus, ebrietatem earum significat in
adolescenlia loquitur, quae novit virentis corporis vino atque luxuria, quae stalum meutis everlunt.
necessitates : Non enim quod volobonumhoc ago, Juravit ilaque Dominus Deus in saucto suo, vel in
ted quod nolo malum illud facio (Rom. vn, 15); et: B semeiipso, vel in Filio, vel in Templo, vel in omni
Miser ego homo, quis me liberabit de corpore mortis qui sancius est et appellalur templum Dei, quod ad-
hujus (Ibid., 24) ? Hic autem raro inler emortuos ventura sit dies non longe el post mulla saecula, sed
cineresscintillasublucensreviviscerenilitur,ettamen jam imminens, dies captivitalis et angusliae, in quo
incendia non polest suscilare. Quam ob rem, vaccaeleventur in contis, et reliquiae earum in ollis
Pammachi, cano jam mecum capite, impetra mihi ferventibus, pro quo et in Hebraico 266 et aPuu"
a Domino, ul comitem bmihi mercar haberesa- Aquilam scriptum est in lebetibuspisciculorum. Pro
pientiam, de qua scriptum est : Ama itlam,\et contis quoque qui Hebraice dicunlur SANNOTH (rVOST),
servabit te : honora illam, et amplexabitur le (Provl Aquila inierprelaius est ctypeos : Symmachus et
iv, 8):ut, ipsa adjuvante et socia, coeplum in LXX, arma; solus Theodolio Sipa-zm,quem nos se-
Amos opus expleam, secundusque liber principium culi, conlot vel hattas interpretali sumus. Hoc au-
sumat a vaccis Basan : ut qui in Osee propheia lem significai, quod capiantur in praelio, etporten-
de vaccis sive viluIisBcthavenplenoscrmone tracta- tur aique auferanlur jure victoriac : servans tamen
vi: nunc.quoquede vaccisc pinguissimispossim dis- coepiamvaccarum melaphoram, ut quas esse pingues
serere. dixerat vaccas, earum cames narret in contis vel
(Cap. IV. — Vers. 1 seq.) 265 Audite verbum G scuiis esse portandas. Et sicut lebes ferventissimus
hoc, vaccmpingues,qumestis in monte Samarim: qum minutos pisces pariter involvil : ita et vaccas Basan
calumniamfacitis egenis, et confringilispauperes:qum absque ullo ordine captivitatis miseriis opprimen-
dicilis dominis vestris, Afferteet bibemut.Juravit Do- das. Quodque sequitur : Et per aperturas exibilis al-
minus Deut in sanctosuo : quia eccedies venientsuper tera contra alleram, sic explanari potest : Aperia
vos, et levabunt vot in contis, el reliquias vestras in vobis est captivilalis via, et cura lebeles vestri fue-
ollis ferventibus: el per aperluras exibitisallera contra rinl exusti, exibitis aliera contra alleram,secundum
alleram, el projiciemini in Armon, dicit Dominus. llebrteorum idioma, qui pro eo quod nos Dmutuo
LXX ; Auditeverbumistud, vaccmBasanitidis[Al. Ba- vel vicissim, mulierem et mulierera, hoc est, allc-
sanitides], quw eslisin monte Samarim, qum opprimi- ram conlra alieram vocant. Et projiciemini, inquit,
tis pauperes, el conculcalis egenos,qumdicitis dominis in locis Armenim, quae vocantur Armona (n;0~in).
vestri$ : Date nobis ut bibamus.Jurat Dominus per Deniquc Symmachus ila interpretatus est: Et pro-
sanclot suos, quoniam eccedies venienl super vos, et jiciemini in Armenia, pro quibus Sepluaginta, mon-
lollentvos in armis, et eos qui vobitcumsunt in ollis, tem Remman, Aquila f montem Armona, Theodoiio
negotialorespestilenles, et ejiciemini nudm conlra in- montemMona : quinla aulem editio, excetsum mon-
vicem, et projiciemini super monlemRemmam, dicit D tem, transtulerunt. Verbum autem Domini quod
Dominusd. Pro vaccis pinguibus, Septuaginta po- vaccae Basan jubentur audire, secundum coeptam
suerunt Basanitidis : Aquila et Theodolio ipsum tropologiam, haereticis praecipit, qui ventri et gulae
vcrhuin llebraicum BASAN (TO3); nos Symmachi in- servientes, recte appellanlur vaccae pinguissimac,
terpretationem seculi, qui ait, al p<kf sCrpoyoi,id sive vaccae ignominiosae : hoc eniin interpretatur
esi,bovessaginalw, vaccaspinguesinterpretatisuinus. Basun, id esl, «to-xOvn,quam si confusionem dicere
Loijuiiur autem ad principes Israel et optimates voluerirous, Babylonem magis quam Basan inler-
" Unus Palalin. : Cum hmc ita $e habeant, utile continuo erat supra atque infra Basanilides.
mihi in malorum comparalione tolerabilius sustinere e Snpplet Victorius, aicimus,,ex septem Florenliae
morbos. codicibus.
b Alterum hoc mihi nostri ignorant mss. * In lihro tamen de Locis ad vocem Remma, aliler
c Palatin. de vaccisBasan tractem. Aquila dicilur interpretalus : et ut quidem Eusebius
d Addil Cister. Deus, quemadmodum et Graeca fe- notat, opof ev 'Peftfiwva,ut vero Hieronymus, mons
runl aliquot exemplaria, KU/JIOJ <5@eo;.Pro Basani- Emmona.
di$y quam voeera ex inss. et Graeco rcsliluimus,
1025 COMMENTARIORUM 1N AMOS LIB. II. CAP. IV. 1026
preiabimur. Ilac vaccae pingues, sive ignominiosaeA tes, ut exurantttr ct cxcoquanlur qui fuerunt prius
et ariihc, nam Basan et lioc intelligitur, in monte negoiiatores pcstilentes ; ad lioc enim ncgotiabautur
Samarie sunt, cui et in Osee dicitur : Aufer vitulum [Al. negotiabunlur], ut raorti traderent quos dece-
tuum, Samaria. Et rursum in eodem, Quia seducens perant. Isti sunt dc quibus dicilur: Filii Heli, filii
erat vitulus luus, Samaria (Ose. vni, 5,6): et ideo pestilentim (I Reg. n), qui in cathedra pestilentiae
in monte Samariae, quia semper eriguntur in super- [Al. pestilenlium] sederunt. Cumque excocti fuerint
biam, et sibi sublimia repromitlunt. Samaria quoque et extisti, egredienlur nudi, nibil eorum habentcs,
cuslodia dicitur, non quo custodiant sermones Do- quac sibi anlea praesumebant. Et videbunt ignomi-
mini : sed quia custodes praeceptorum ejus esse se niam suam, et projicienltir supermonlem Remman,
jactent. Quaecalumniam faciunl egenis, et confrin- qui interprelatur sublimitas, utin superbia suacun-
gunt pauperes. Egenum el pauperem 267 intellige teranlur. Quidam Remman, visionemalicujus, id est,
ecclesiasticum virum, qui veritatis simplicilale con- opao-£vTIVO?,inierprelaniur. Non enimomnia viderc
tentus, haereticorum supcllectilem, et eloquenliae poterant; sed sibi parlis alicujus scienliam promit-
fulgorem, argumentorumque divitias non requirit. tebant, ut projiciantnr, eo [Al. in eo] quod se scire
Hae vaccaedicunt dominis suis : Afferle, et bibemus. credebanl. Possumus juxta lilteram, quando vene-
Dominos earum vel principes perversorum dogma- B rint dies captivitalis super vaccas Samariae, intelli-
tum possumus appellare, Valenlinum, el Marcio- gere quod superent eas in pralio, et opprimant ar-
nem, et Arium, et Eunomium : aut eos qui per mul- missuis, etin congressionesuperatascompellani ad
tiplices libros ab aliis male inventa corroborant.Istis urbes munilas, quae comparenlur ollis ferventibus :
dicunt vaccaeBasanitidis : Afferte nobis, et bibemus. ut quomodo Jerusalem habens clausns populos ct
Nisi enim illi dederint, isti quod devorent non ha- obsessos, assimilatur ollae ferventi et plenac car-
beni, immo quod bibant ut inebrientur. Ut autem nium; sic et urbes Samariae ollis ferventibus com-
sciamus aquas et pocula significare doctrinam, Do- parentur, quae fame et pesiilentia clausos populos
minus loquitur ad Samarilanam : Omnis qui biberit exire compellanl, et ire in captivitatem muluo se vi-
[Al. bibit] ex aqua hac, sitiet iterum : qui autem biberil denies, et transferri in Armon montes Armeniae,qui
ex aqua quam egodabo ei, non sitiet in wternum (Joan. Medis Persisque confines sunt.
iv, 15). Ergo qui de Samaritanae, id est, haeretico- (Vers. 4 seq.) Venite ad Bethel, et impieagile: ad
rum aquis biberint, semper silient et ardorem fau- Galgalam, el multiplicate prmvaricationem,et a afferle
cium siccarum refrigerare non polerunt, Isaia de tnane viclimas vestras, tribus diebus decimas vestrat.
hoc eodem [Al. hac eadem] conclamante : Sicut Etsacrificate de fermento[Vulg. fermenlalo] laudetn,
somniatqui sitit quasi bibal, et cum surrexeril, adhttc*C cl vocalevolunturiasoblaliones,et annuntiate. Sic enim
sitil, anima autem ejus frustra speravit : sic erunt voluistis, filii Israel, dicit DominusDeus. Unde et ego
omnes gentes qum pugnant contra Jerusalem (Isai. dedi vobisstuporem dentium in cunclis urbibus veslris,
xxix, 8). Vere enim qui de hoereticorum aquis bibe- et indigentiam panttm in omnibuslocit vestris : el non
rit, et pugnaverit contra Jerusalem Ecclesiam Dei,, estis reversi ad me, dicil Dominus. LXX : Introislis in
in somnis bibit, et anima ejus vanis imaginibusi Bethel, et inique egislis, in Galgala mulliplicastis im-
illudilnr. Cumque sestimaverit se satiatum, tunc si- pie agere : et intulistis mane hostias vestras, in die
tiendi habebit principium. Undc et ad virum eccle- lertio decimas veslras. Et legerunl foris legem,
siaslicum dicitur: Bibe aquas de vasis tuis, et de pu- et invocaverunt confessiones. Annuntiate quia hmc
teorum fontibus aquat tuas, et sint tibi soli (Prov. v,, dilexerunl filii Israel, dicit Dominus Deus. El ego
15). Et jurat DominusDeus tuus in sanclo suo contrai 269 dabo vobis stuporem dentiumin cunclisurbibus
vaccas saginae et dapibus servientes, sive jural ini vestris, et indigenliam panum in omnibus locit vestris,
sanctis suis, quod venient dies super eas, dies judi- et non estis reversi ad me , dicil Dominus. Primum
cii atque pcenarum, ut portent eas in armis suis, ctt historiae fundamenla jaciamus : 0 Israel miserabilis,
eos qui cum ipsis sunt, mitlant in lebetes, sive por- jam tibi vicina caplivilas, jam Assyrius instat exer-
tent : et vel ipsae vaccae sint negotiatores pestilen-- D i citus: fac quod libet, age impie: cum idolis libere
tes, vel ipsi qui veniunt ut portent eas, et ejicianturr fornicare , ut quanto lu fueris impudenlior , lanlo
nudae invicem se videntes : projicianturque superr mea super tormentis tuis justior videatur senten-
monlem Remman, dicit Dominus Deus. Debemus5 lia. Venile, inqtiit, in Bethel, in qua aureum posui-
enim et juxta LXX dicere, ne fruslra eos propo- stis vitulum, et impie agile in Deum. Veniie ad Gal-
suisse videamur. Quando venerit contra haereticos5 galam locum idololatriae, de qua per Osee locutus
dies judicii atque vindictac, tunc auferenlur in ar- sum : Omnis malitia eorum in Galgalis (Ose. ix, 15).
mis, hoc est, cum 268 armis suis, quibus adversus5 Et rursum in eodem : Frustra eranl in Gatgala bo-
Ecclesiam dimicaverant: vel vicli armatura Dei, ett bus immolanles (Ibid., xn, 11). Cumque venerilis ad
ab illius pugnatoribus superati, mitlentur in lebe-- Galgalam : multiplicate prmvaricationem. Quidquid
a Victorius ait: Vox HebraeaWS""T,
afferre signi- pressis legit, offerte. Hieronymus in Commentario
ficat, quem sensum reddidere etiam LXX, dum in- utramque agnoscit lectionem. Libuit praemonuisse,
terpretati sunt «vsyxaTt, attulistis. Vulgata editio) quando a nobis nihil est immutalum. Sensus idera
constanter in cunctis codicibus tam mss. quam ira- uiraque in voce.
- S. EUSEBII HlERONYMI
1027 1028
enim ihi egeritis, praevaricalio conlra Deum csi, A rum beatiutdinem. Vos autem primam , inquit, ct
cui idola praeiulislis. El afferto mane victimas vc- secundam coniemnentes diem , spiriiualia vobis
stras , ne in scelere sil ulla dilaiio. Tribus diebtis quaedam figrnenta componilis sine fundamento, et
decimas vesiras : sive, ut interprelalus est Symma- parietibus tccfhm desuper imponenies. Nec hoc sunt
chus, lertia die decimasvestras. Cujus loci hacc nobis haeretici, de quibus, et ad quos dicitur, impielaiis
videtur explanatio : in Levitico lege praecepium est fine contenli: sed Iegerunt foris legem Dei de Ec-
(Levit. vn), ne quaedara hostiae in alterura diero re- clesia recedenies, et singulis dogmatibus suis, quae
serveutur , et ne aliae in diem tertium remaneanl: perverso corde simularunt, confessiones et lestimo-
quod si remanserint, immundae sint. Est igitursen- nia sociare conali sunt: sive sacrificavertint de fer-
sus : Immundas quotidie victimas csedite, el conia- mento, super quo in Evangelio dicitur: Cavetevobis
minata offerle sacrificia, et sacrificate de (ermento a fermenlv, id est, doclrina Pharismorum (Matth.
laudem, quod juxla praecepta Moysi Deo penilus non xvi, G). El haecfecerunt non errore, sed studio :
offerlur. Pro laude e\>xaPtaT"*v>'"" esl» gratiarum non fortuiia voluntate, sed majorum a charitate ple-
aclionem inierpretatus est Aquila, quae Hebraice ili- nissima. Unde ultionem super liis comminalur Do-
citur THODA (nTm). Et vocate , inquit, volunlarias minus: 271 Dabo,inquiens, vobisstuporemdenlium,
oblationes, quasllebraei appellant NADABOTH (rflyu), B qui Groece yoftytatrfiofdicilur. Si quis enim secun-
id est, spontaneas. Ullroneum [Al. ultraneuin] aiilein dum Ezechiel (lizech. xvui), uvam acerbam come-
sncrificium ad laetiliam pertinet: quod Laiine epu- derit, siupebuni dentes ejus-: ut non bene Scriptu-
lum possumus appellare. Cumque hoc fecerilis, im- rarum sanctarum teslimoniis abutenles, comedeu-
pietatem vestram omnibus nuntiate : ul non soluni tesque ea immalura et absque sua dulcedine, pcr-
fecisse, sed el alios docuisse videamini. Haccautem danl robur dcniium : ne possint dura commolere,
praecipio, el imperalivo modo Ioquor, ut vestraesa- et in alvum toto corpori profulura transmillere.
tisfaciam volunlali, quia sic egistis et sic voluistis, Hunc stuporem demium ciborumque penuiiam dabo
filii Israel, dicil Dominus Deus. Quapropler et ego et in cunctis urbibus, atque in omuibus locis veslris,
dedi vobis stuporem dentium, ut LXX traustuleruni, IIl patiamini famem sermonis Dei, el ejus panisqui
quos in boc loco propter simplicitatem verbi secuti de ccelo descendit (Joan. vi), et de quo in Psalmis
sumus : sive munditiam dentium, ut interpretati sunl scripium est: Panem angelorum manducavit homo
270 Aquila ct Symmachiis, ut per mundos dentcs, (Ps. LXXVII,15). Quae universa Teci, non ob cru-
famis magniiudinem demonstrarent. El feci indi- delitaiem et saevitiam , ul hseretici calumnianlur,
gentiam panum, non in una urbe, sed in omnibus truculcnli et trisiis b judicii, scd ut converieremini
Urbibus vestris ; nec in uno loco , sed in omnibus *-•ad me, jnxta illud qood scriptum esl: Frustra
lucis veslris. Cumque hoc fecerim, non puniens, percussi fiiios veslros, disciplinam non recepistis (Jcr.
sed Occasioneratribuens poenitentiae: nec sic quidem ii, 30).
reversi eslis ad me, dicil Dominus. Haecjaxta He- (Vers. 7 seq.) Ego quoqueprokibui a vobis imbrem:
braicum diximus : transeamus ad LXX iiilerpreles, cum adhuc tres menses superessentttsque ad messem.
et quid nobis juxla anagogen videattir in singulis, Et plui super civitalemunam: et super civitatemal-
breviier disseramus; neque enim si in niraque edi- leram non plui. Pars una complula est: et pars una,
tione uirumque dicere voluerimns, librorum paiitur tuper quam non ptui, aruit. Et venerunt duw et tres
magnitado. lngressi estis in Bethel, id est, in do- civitatesad civitatemunam, ul biberent aquam, el non
mum Dei, quod Senlitur Ecclesia : et impic egistis sutil satiatm : el non redislis ad tne, dicit Dominus.
in Doniinum , illios praecepta calcantes. In Gatyala LXX : Et ego repressi a vobispluviam ante tres men-
autem, quod interpreiatur revelatio, sive volutabrum, ses vindemim:el pluain super civitatim unam, el super
impietales multiplicastis, sanctarum vobis Scriplu- civiiatemunam non pluam. Pars una irrigabitur ; et
raruni scientiam vindicantes: ei dum erigimini in pars sitper quam non pluero, arefiet. El congregabun-
superbiam, estis in cceni ullima devoluti. Intulisiis tur dum el tres civitates in civilalem nnam, ut bibant
quoque mane tiosiias vestras, die tertia decinias ve- aquam, et non tatiabuntur : et non estis reversi ad tne,
stras, iransfigurali in angelom lucis: et triplicem dicit Dominus. Non solum stuporem dedi denlium
intelligentiam Scripturartim (de qua nobis praece- in cunetis urbibus vestris, et indigentiam panum in
ptum est, utdescribamuseamiriplvctter in cordibus omnibus locis vestris; sed prohibui a vobis imbrem,
nostris) in unius diei senientiam coarctantes. Debe- cum adhuc superessent tres menses usqttc ad mes-
niUs enini Scripiuram sanctam , primum secundum sem, quaeappellatur plavia serotina, et agris Palae-
liUeram iiiteliigere, facientes in eihica quaccumque Stinaearvisque sitientibus vel maxime necessaria est:
praecepta sunt. Secondo juxta allegoriam, id cst, ut quando herba turgeret it» messem el triticum
iiitelligentiam spiritualem. Tertto vectmdnm futuro- parluriret, nimia siccitaie « arescerel. Significat
a Denuo Viclorius: Novo, inquit, dicendi genere filii Israel, aul i« Vulgata : Sic enim ixUuislis, filii
malorum charitatem vocavii, pro malorum amorein, Israel. Alioqui charitas non est nisi ad bouum.
hoc est, affeciiim ad inala. Hoc autemlecil, ul b Cisterciens. duoque Palatini mss., et trislisju-
LXX versioni, quam hic exponil, ad verbum respmi- dicis, sed ui conyerteremvos ad me, eic.
deret: Est autem illa: amc, ^yemn?«v,dilexerunt ° Tres iidem mss., marcesceret.
1029 COMMENTARtORUMIN AMOSLlB. tl. CAP. IV. 1030
autcm vernum tempus exiremi mensis Aprilis , a A t num , isia jugi ariditatc siccalnr : nt qui siiiunt,
quo usque ad messem frumenli, tres menses super- coacli penuria, veniant ad Domini civiiatem , de
snnl. Maius, Junius, Julius. Pro messe, LXX, suo qua egreditur fons largissimus, qui irrigat torrentein
more, vindemiamIranstulerunt, quod 272 S1reC'" spinarum. Iste amem est fons qui dicit per Jere-
pimus, oninino juxta Orientis omnes regiones et in- miam : Me dereliquerunt fontem aquw vivw, et fode-
soliium et impossibile est. Ntimquam enim in fine runt sibi tacus contritos, qui aquas continere non pos-
meusis Junii, sive in meuse Jnlio, in bis provinciis, sunt (Jerent. n, 13). Hic fons de uno fohle proCe-
maximeque in Judaea, pluvias vidimus. Deniqiie in dens, iriplici unione decurrit : quos fontes Palris
Regum libris pro signomagno atque portento diebus et Filii et Spirilus sancii in cervi sitientis modum
aestaiis et messis, orante Samuele, pluviac cohcita- Psalmista suspirat, dicens: Sicut cervus desidcrat
tae stint (l Reg. xn). Et superfluum erat nunc coromi- ad fontes aquarum: ita desiderat anima mea ad tc,
nari mensis Julii siccitatem, inquo numquam piu- Deus (Ps. XLI, 1). Cumque duae et tres civitates
vias dederai. Prohibuit autem imbrem, ut non so- ad hnam perrCxeriiit civitaiem, in qua aqtiae sunt
lum indigentiam panum, scd et siiis ardorem et bi- abundantes, spei, fidei, charitatis, non satiabunliir,
bendi penuriam sustinerent. In liis cnim locis in qiiia ad divinam gratiam requirendam, non voltth-
quibus nunc degimus, praeter parvos fonies, omues B tate, sed necessitaie venertim.
cisternarum aquae sunt, et si imbres divina ira sus- ( Vers. 9.) Perciissi vos in vento urenXe, et in au-
penderit, majussitisquam famis pericultimest: quod rugine. MultHudinem hortorum vesirorUm, et vinea-
ei in diebus Eliae prophetao tribus annis et sex men- rum vestrarum, olketa vesira et ficeta vestra comedit
sibus factum Scripiura commemorat (III Reg. xvn). eruca, et non redistis ad me , dicit Domints. LXX :
Et ne forsitan putarent hoc lege naturae , et astro- Percttssi vos in ardore et in aurugine. Multiplicaslis
rum cursu, ac varielate lemporum urbibus etpopu- hortes vestros, vineas vestras , et ficus veslrds, el oii-
lis accidisse, superuuam urbem et agros ejus pluere vetd vestra comedit eruca, et ne sic quidem conversi
se dicit, et ab altera imbrem suspendere: titduac estis ad me, dicit Dominits. Non solum n priora fcci,
et tres civiiates pergant ad aliam civitalem, et la- ut vos corrigerem; sed quidqiiid superfutt siccitati,
men non satienlur aqnarum potibus. Cumque haec vento urenle perchssi etanrtigine. Pro vento urente,
fecerit, non in poenam, sed in medicinam, increpat in «vs[ioy9opiavAqtiiia et Symmachiis et Theodotio
scelere permanentes : et nec sic. quidem ad me re- interpretati sunt: Sepluaginia wj/xuo-iv, quam nos
disiis, dicii Dominus. Prohibet quoquesive reprimit combmtionem possumus dicere. Auriiginem auiem
ab hacrelicis Dominus pluvias spiriluales, et omneni omnes "x-rtpovsimiliter transtulerunt, absque Theo-
roremdivinae sapientiae; et mandat nubihtis BUis,ne C doiione, qui solus (Jxptaa-tv,quaepalhrem significat,
pltiani super eos iinbrem ante tres nienses messis, interpretattis esl. Cumque adversum iram Dotnini
sive vindemiae, ut atl fructus mysterii Trinitatis per- muliiplScarent hortOs et vineas et ficeia et oliveta,
venire non possint. Et quomodo sol iste, quem cer- omhia Cruca consumpsil, de qna ih Joel plettius di-
nimus, annuum cursum, donec ad pristinam metam citur (Joel. i). 274 Et ne plagis quitletn ac malo-
redeat, duodecim explet mensibus, qui singuli tri- rum pondere ad Deurn venire voluerunt. Quo dicto,
cenis volvuntur diebus , et luna quae Hebraice JARE confnndantur ha>retiCS, qui disciplinam Creatoris,
(m1), Graece firivndicilur, jnxta utramqtte linguam ct, ul ita dicam, medicinam, crttdelitaiem inlcrpre-
ex suo nomine mensibus nomen dedil, el solisillu- lantur. Percotit aulem spiriluaiiicr haereticos Do-
slraiur radiis ab ea parte qua ei vicina est, vel plus minus exustione eade qua Paulos apostolus:: Melius
vel minus pro varietate temporum lumen accipiens ; esl, inquit, nubere, quam uri (ICor. Vn, 9). Et prin-
sic et Ecclesia, veri Solis splendore decorata, duo- ceps apostoloruni: Charissimi, nolite peregrinari in
decim implet apostolorum numerom. Unde et duo- ardore, qui ad tenlationem vobis accidit (I Pel. iv,
decim in Israel appellanturtribus, el in tesiimonium 12): et aurugine quae, felle tliffuso, ruborem san-
aetemae meraoriae, de Jordanis 273 akeo duode- guinis in pallorem [Al. pallore] commutat, et niiiil
cim lapides anferuntur, ut ponantur in loco secundoe D iti corpore sani csse perinittit, intantum ut etiam
circumcisionis (Jos. iv). Plnit autcm Dominus super mella dulcissima amara videaiittir. Ei qui dndum
unam civitatem verae confessionis Eeclesiam, et su- audiebaut in Ecdesia: Gustate et videte qucmiam
per altcram non pluit, quae in haereticorumconci- tttavis esl Dominus: ipsiqne dicebant: Quam dulcia
liabulis est. Cumqtieilla imbrein recipiat sempiter- gutturi meo eloquia tua super mel ori meo (Pt. cxvm)!
n Palatini codd. prior : e quilms, jimclo Cister- vos in venlo urente^eiinmrugitte. AurtigitFemfatepov,
ciensi ac seplem penes Victoriuni Florenlinis, cor- oiiines interpretati hic siini; qui morbiis nihil alitid
reximus paulopost,</ttrdqr«i<!lsuperfuit sicciiati, VSnto est nisi fellis per corpus snffnsio, regius ab appa-
urente percussi. Erat enim in Martianaeijuxia Eras- ratu regio, quo curatnr, Celso dicths, et icterus ab
mum edilione, qttidquidsupzrfuil, siccitate, vento, ave ejusdem coloris, qnarn rau?um nostraies 4«at'mi
elc. Repositam nobis lectionein ipse probat S. Do- vocant: Tlieodoiio &>xpi«.o-iv vertil., id est,pallorem.
etoris «oiitexttis -, qflem ad hunc moduoi Victorius Dicitnr autem auiiigo, ab auro quod ejus coloris sit
exposnil. Lofjnimr, ait, sopra qwod siccitate ciincia morbus: diversaqhe vox est ab ccrugo, qtiae Jeris
Deus percusseiil, pluens super unam civitatem^ el coiriipttonem s%mfica't.
super alteram non pluens: mox subdidit: Percusti
ggf »W~ S. EUSEBII HIERONTMI 1032
voccntur napxTcupahovnt, et aqhte eorum etpluviae A Hac morte vivificare nos vult Dominus, ut morien-
non stillent dulcedinem : nec sint de repromissio- tes peccato, vivamus Deo. Morimur auiem peccalo,
nis terra, quam legimus lacte et melle manantem : quando mortificamus membra nostra super terram,
sed appellenlur Mara, id est, amaritudo. Isli mul- fornicationem, immunditiam, luxuriam, idolola-
tiplicaverunt sibi hortos, in quos ne sua vinea mu- triam et reliqua. Legiraus in Isaia, dumtaxat juxta
laretur, Nabolh [Al. Nabutha] occumbere voluit Scptuaginta inlerpretes: alioquin in Hebraico aliter
(III Reg. xxi). Qui enim infirmus est, olera mandu- continelur: Misi morteminJacob,el venil super hrael
cet (itom. xiv). Et quia semper hacretici tumenles (I$ai. n). Jacob, vocabulum csl nascentis corporis';
superbia , et incidentes in judicium diaboli magna Israel, nomen benediciionis. Quia enim tola nocle
sibi promiltunt, et bonorum fingunt imagines, ut luctavit et vicit in certamine (Genes. xxxn), et
melli venena commisceanl: eiiam vineas et oliveta oriente lucifero 276 dicere potuit cum Apostolo :
et ficeta habere se jactant; sedvinea eorum vinea Nox prmcessil, dies appropinquavit (Rom. xm, 12),
Sodomorum est; olivela eorum non sunt de bonis propterealsrael, videmisDeum, sortitus est nomen.
olivis, sed oleastris, quos Apostolus radicibus bo- Mittitur ergo primum mors in Jacob, ut morlificc-
narum olivarura praecipit inserendos (Rom. xi). mus membra nostra super terram, et per mortifi-
Ficeta quoque talia habent, quaecalatbum pcssima- B cationem membrorum corporalium, veniamus ad
rum iropleant ficorum, quas Jeremias prae amaritu- mortem Israelis, ut omnia perlurbalionum in nobis
dine comedi non posse testatur (Jerem. xxix). Ad incentiva moriantur. Percutit Deus quidquid robu-
quae cum Dominus venerit, aelerna eis aridilale ma- stum in malis est, et perversa erigitur juventa , ne
ledicil (Marc. xi), ut numquam fructum afferant, ne ad senectutem usque perveniat, equosque tradit
virore foliorum decipiant transeuntes. Et ut intel- captivitati, ne per praecipilia labantur inferni : et
ligamus hortos baereticorum et vineas et oliveta et ascendere facit putredinem castrorum in nares eo-
ficeta ad malam parlem referri, singulis sermoni- rum, ut sua peccata cognoscant, el putere sentiani,
bus addidit, vettra: ut non Dei, sed hserelicorum dicantque cum David: Putruerunt et corruplw sunt
ea esse monstraret: hortos 275 ve$lro$, vineasve- cicatrices memafacie insipienlimmem(Ps. xxxvn, 6).
tlrat, oliveta vestra, et ficeta vetlra: quae omnia eru- Cumque haec sanantis volo fecerit, nec sic quidem
ca populata est, extremum poenarum omnium: quae reversi sunt ad eum, dicit Dominus.
non avolat ut locusta, et huc illuc discurrens se- (Vers. 11.) Subverti vos sicut subvertit Deus Sodo-
mesa dimitlit; sed permanet perituris frugibus, et tnam el Gomorrham, et facti eslis ticul torris raplus
tardo lapsu pigrisque morsibus universa consumit. de incendio,et nonredisti$ad me, dicit Dominus.LXX:
^
Cumque haec passi sunt, nec sic quidem ad Doini- Subverli vosticut subverlit Deut Sodomamel Gomor-
num redire voluerunt. rham, et facli ettit ticut torrit erutut de igne, el ne sic
(Vers. 10.} Mitiinvosmortemin viaJEgypti, per- quidem convertiettis ad me, dicit Dominus. Extrema
cutti in gladio juvenes vestros usque ad caplivitalem medicina est, et decem tribuum, et haereticorum,
equorumvestrorum. El ascendere feci putredinem ca- el omnium peccatorum, ul postquam mortem mise-
strorum vestrorum in nares vestras, el non redislis ad rit in via ^Egypti, et percusseritjuvenes eorum gla-
me, dicit Dominus. LXX: Emisi [Al. Misi\ invos dio, equosque consumpserit, et ascendere fecerit
mortem in via ASgypti,et occidi in gladio juvenes ve- putredinem castrorum in nares eorum, et nec sic
slros cum captivitate equorum vestrorum. Et eduxi in quidem ad eum reversi fuerint, subvertat eos sicut
igne castra vestra in ira tnea, et ne $ic quidemreversi subverlit Deus Sodomam et Gomorrham : et ctim
eslis ad me, dicit Dominus. Per omnia flagella et subversi fuerint, ob similitudinem criminum Sodo-
tormenta eruditur Israel: unde el eo tempore quo maset Oomorrhae, pessimaque in eis aedificiadivinus
ab .iEgypliis auxilia postulabant, mittilur in eos ignis exusserit, ipsi liberentur quasi torris raplus
mors, et pcrcutiuntur iu gladio juvenes eorum, et de incendio. Et quomodo Lot, Sodoma percunte,
equos quos sibi conlra Dei praeceplum multiplica- servatusest, amittens substaniiam et partem cor-
verant, caplivilas saeva concludit, ut putredo ca- poris sui, quam inlelligimus uxorem (Genes.xix):
strorum et foetor morientis exercims, vireniium sic omnes isti Sodomorum divitias amittentes eya-
nares impleat. Cumque et haec fecerit, ut corripe- dant nudi, jnxta illud quod in Apostolo legimus :
ret delinquentes, et emendaret errantes, nec sic Si cujus opus manserit quodsupermdificavit, merce-
qnidem redierunt ad eum, dicit Dominus. Qui non dem accipiet: $i cujus autem opus arserit, detrimen-
solum illo tempore, sed quotidie mittit mortero in tum patietur: ipse aulem salvus erit, sic lamen quasi
via ^Egypti, ut qui JSgyptiam triverit semilam, au- per ignem(lCor. m, 14, 15). Qui ergo salvaturper
diat moriensdocentem Aposlolum: Quod enim mor- ignem.quasi torrisde incendio rapilur. Etad isiius-
tuus sum, mortuus sum peccato; quod autem vivo, modi homines, quos in Evangelio Salvator arguens
vivo Deo (Galat. n). Et in alio loco: Si mortui sumus loquebatur: Si filii essetis Abraham, opera Abra-
cum Christo, simul etiamvivemuscum eo (Rom. vi, 8). ham faceretis (Joan. vm, 39), 277J°annesBaptisla
Et iterum: Semper mortificationem Jesu in corpore dicil: Progenies viperarum , quis demonstravit vobis
meo porto (II Cor. iv, 10). Et rursum: Vivoautem fugere a venlura ira (Matt. m, 7, 8, 9)? facitc ergo
jamnon ego, sed vivit in me Chri$lut (Gal. n, 20). fructum dignum [Al. fructus dignOs] pmnitenlim,
1035 COMMENTARIORUM 1N AMOSLIB. II. «#. IV. 1054
et ne velitis dicere inlra vos, patremhabemusAbraham. A . HE, qtiod dicitur MA(ri/3), hoc est, quod, vel quid.
Dico enim vobis, quoniam [Al. quomodo]potest Deus Deinde SIN,IOD,HETH,quod legimus SIA(n'517),id
de lapidibus istis suscitare filios Abraham? Igitur et est, eloquiuiu. 0 aulem, quod scribitur per solam
Israel et cuncli haerelici, quia habebant opera So- litteram VAU, avToO,id est, ejus, significat, simulque
domae et Gomorrhae, subverluntur ut Sodoma et commixtum legitur MASio(TWnD),a superiori ver-
Gomorrha: ut quasi torris raptus de incendio libe- bo HEsecundam lilteram plus habens. De varietaie
rentur. Et hoc est quod in prophela legimus: Re- interpretalionis diximus, quae molesta erit negligen-
sliluetur Sodomain antiquum(Ezech. xvi, 55): ut qui tibus, sludiosis grala : nunc ad sensum eorum, quae
suo vitio Sodomites est, postquam in eo Sodomae scripta sunt, transeamus. Dedi stuporem dentibus
opera arserint, in antiquum resliiuatur sialum. veslris, et non redistis ad me, dicit Dominus. Pro-
(Vers. 12, 15.) Quaproplerhwc faciam tibi, Israel: hibui a vobisimbrem, et plui super civiialem unam,
postqttamautemhmc [Vulg. hoc\ fecero tibi, prwparare et super alteram non plui, et venerunt duoeet tres
in occursumDei lui, Israel, quia ecce formans mon- civilates ad unam ut biberent aquas, ct uon sunt sa-
tes, el creans ventum, et annuntians homini eloquium tialae: et nec sicredistis ad me, dicit Doniimis. Per-
situm, faciens matulinam nebulam, et gradiens super cussi vos in vento urente, et aurugine horios vestros
excelsaterrm Dominus Deus exercituumnomen ejus. B et vineas et oliveta atque ficeta, et non redistis ad
LXX : Propterea sic faciam tibi, Israel : verumtamen me, dicit Dominus. Misi in vos morlem in via JEgyp-
quia sic faciamtibi, prmparare itt invocesDeum luum, li, et percussi in gladio juvenes vesiros, et ascen-
Israel. Quia eccefirmans tonitruum, et creans spiri- dere feci pulrcdinem castrorum vestrorum in nares
tum, et annuutians in hominesChristum suum, faciens veslras, el non redistis ad me, dicit Dominus. Sub-
matte, et nebulam, et ascendenssuper excelsaterrm : verii vos sicut subverlit Dominus Sodomam et Go-
DominusDeus omnipolensnomen ejus. Pro eo quod morrham, et iacti estis quasi torris rapius de in-
nos inlcrpretalisumus, postquam, in Hebraico scrip- cendio, et non redistis ad me, dicit Dominus. Idcir-
tum est ECEB(3pV), et Aquila interprelatus est co haec faciara libi, o Israel, ut qui practerita con-
voTSfov,id esl, pottea, et Theodotio novissime, et tempsisii.sallem ad ea quaeillaturussum.corrigaris.
Septuaginia verumtamen; in Hebraico sic legi po- Cumque dixerit, hwc faciam libi, quid facturus sit
test : Quapropter hmc faciam tibi, Israel, postea, id tacet, c ut dum ad singula pcenarum genera Isracl
est, multo post tempore, et in novissimis saeculis, pendet incertus (quac279 i0"60 lerribiliora sunl,
Ut rursus ab alio principio versus incipiat: Cumque quiaomnia suspicanlur),agat pcenitentiamtnc Deus
hoc faclurus sim tibi, prmparare in occursumDei tui, inferat qtiae minatur. Postquam autem fecero tibi
Israel. Rursumque in eo loco ubi Sepluaginla trans- < C quae me facturum esse coniestor, praeparare ad in-
tulerunt, prmparare ut invoces Deum luum, et nos vocandum Dominum Deuro tuurn. Omnis enim qui
juxla Theodotionem posuimus, prwparare in occur- invocaverit nomen Domini, salvus erit (Joel. n). Si-
sum Dei tui, Syramachus et Quinta Editio transtule- ve praeparare in occursum Dei lui, ut venientem ad
runt, praparare ut adverserisDeo tuo: quod Hebraice te Dominum, lota avidttate suscipias. Isie est qui
d
dlCitlir,HECHIN aLACERATH ELOICA ("^TlSxnfrOpS|»0n). firmat tonitruum, sive montes confirmat, ad cujus
Pro montibus quoque qui Hebraice dicuntur ARIM vocem ccelorumcardines et terrae fundamenta qua-
(nri), soli Septuaginta (^OVTIJV, id est, tonitruum liuntur (Eccl. xvi). Iste qui creat spiritum, quero in
verlerunt. Cur autem illi spiritum, et nos dixerimus hocloco non Spiritum sauctum, ut haeretici suspi-
venlttm,qui Hebraice vocalur RUA(rvfl), causa ma- canlur; sed ventum inlelligimus, sive spirilum ho-
nifesia est, 278 1ma uoc verbo et ventus et spirilus minis : quia neroo scit quaesunt in horoine, nisi spi-
appellatur. Quodquesequitur, annunlians hominielo- rilus qui est in eo; el ipse spiritus interpellat pro
quiumsuum,cunctis ita ut nos vertimus interpretanti- nobis gemitibus ineffabilibus (Rom. vm). Vel certe
bus, soliSeptuaginiatranstulerunt, annuntians inho- spirilum, animam debemus accipere , secundum
minesChristumsuum;verbisimilitudineetambiguitate illud quod scriptum est: Auferesspiritum ecrum,
decepti. Si enim legamus Christum suum, quod He- D deficient, et in pulverem suumrevertentur (Ps. '
\§J
•
braicediciturMESSio(TrTOD),scribiturperhaslilleras 19). Et : Pater, in manus tuas commendos c. .
MEM, SIN,IOB,HETH, el VAC,quodLXX putaverunt. Sin meum,elhocdicensexspiravit(Luc.xxin,46). C mque!" :
autem ut in Hebraeoesl, juxta Aquilam b TIJV opAtav creaverit spirilum, annunliat hominibus elo qwm—
avroO: juxta Symmachum TOywvnfiaavroO: juxla suum, sive annunliat horoini eloquium ejus, tr^yoj
Theodotionem, TOV loyovavroO: juxta quintam edi- cogitationum secrela cognoscit, et quid lalens aiu-r
tionem riv aSo^eo-^iavavroO,quaeomniainierprelau- mus lacilo sermone tractet, inlelligit, juxia illud
tur, quod sit «fo^uiume/us,hislitteris scribetur, MEM, quod in Jeremia secundum Hebraicum legimus:
a Hodierna Hebraica exemplaria rori cum vau pro Romana TWVLXX edilio sic melius quam apud Hie-
iod. verba ipsa reciiat.
c ConferAquilae
b Insinuat Cisterciensisms. lectio islhaec,«j o/«>tac ronymum, eum, qui Rufinus audit, et S. Patris ex-
«VTOO, vel cauTou,ut in aliis est libris, rectissime posilionem suggillai.
posse Aquilaeinterpretationem ila restitui ris » op.i- d Interserunt hic duo mss. argue.
Xia avTov,vel «avToO,qum conversatiotua? Et vero
PATROL. XXV. 33
im ..-,,.» S. EUSEBQ HIERONYMI 1036
Parvum est cor hominis [AI. omm'«'mel hominum] ett A (Cap. V. — Vers i, 2). Audite verbum istud, quod
inscrulabile, quis cognoscetillud? Ego Dominus scru-- [Al. quo] ego tevo super vos planclum. Domus lsrael
tant cor, et probans renes (Jer. xvn, 9,10). Quod et' 281 eecidil ; non adjiciet ut resurgat. Virgo Israd
in centesimo tricesimo octavo psalmo Scriptura tes- projecta est in lerram suam, non esl qui suscitet eam.
latur : Imperfectum meum viderunt oculi tui. El estt LXX : Audite verbum istud, quod ego assumam super
sensus : Antequam conderer, priusquam dcformarerr vos planctum. Domus Israel cecidit, non adjiciel am-
in membra, dum adhuc in semine continerer, vide- plius ul resurgal. Virgo Israel prvjecta est super ter-
runt me ocnli lui. Et Jeremias audit a Domino : ram suam, non e$t qui suscitet eatn. Quanium ad or-
Priusquam le formarem in ulero, novi te, et antequam ii dinem litterae pertinet et cceplam historiae veritatem,
exires de vulva, sanctificavi te, et prophelam in genti- decem tribus, quaeappellanlur lsrael, duclae in cap-
bu$ potui te (Jerem. i, 5). El evangelista : Videns,t tivitatem, nequaquaro in terram suam postea sunt
ait, Dominuscogitationeseortim (Luc. xi, 17). Sin au- reversae. Virgo autem appellalur populus lsrael :
tem Iegerimus, annuntians homini eloquium suum,t non quia in virginilatis permanseril puriiate, sed
juxta superius dictum accipiendum, in quo ail: Non,, quia quondam insiar virginis sit Domiuo copulutus.
faciel Dominus Deus verbum, nisi reveiaveritsecretum ,, Unde et planctum super eum propheta jubeturassu-
suutn servis suis prophetis (Supra, in, 7). Qui aulemn B mere, quod nequaquam in anliquum restilualur
annuntiat cogitationes hominis, et eloquium ejus,l( gradum. Quantum vero ad inlelligentiam spiritua-
sive suum, ipse est qui facit auroram et 280 di'u~ lem : planclum super omnem Israel, qui Deum
culum, et complet nubibus oronia, et graditur superr mente cernebat, el postea ei serviredesivit, assuroit
excelsa lerrarum; cujusnomenestDominus Deusom-_ propheta, secundum illud quod Ezechieli pracipitur
nipotens. Pro quo in a Septuaginta legilur : Annun-- (Ezech. n), ut devorei librum, in quo elinlus et foris
tians in homine$Christum suum : sub qua occasionee scripium erat lameutalio, et carmen, et vae. Intus
haeretici, Spiritum sanctum creatum volunt ordinee inlellige Salomonis cantictim sequens, qui ait: /«-
sequente : creans spiritum, el aiinnnlians in homi- troduxit me rex in cubiculum suum (Cant. i, 3). Et
nes Christum suum : ut ille creatus sit, hic annun- quadragesimum quarlnm psalraum, in quo scripium
tieturin populis. Quibus respondebimus juxta sen- est : Omnis gloria filim regis intrinsecus. Foris au-
sum eorum, et Vulgaiam editionem : Qui creator estt tem est quidquid io littera legiiur, et videtur in
omnium, el firmat tonitruum, sive fingit monles,, coriice, et in medulla spirilus non tenetur. Itaquc
consequenter educit venlos de lliesauris suis, ett ct juxta lilteram, et juxia tropologiam, in omnibus
quasi universitalis conditor, Filium suum Cbristuml prophetarum libris scriptus esl planctus super eos
hominibiis repromiltit. Postquam autem Christuss C i q'» Post peccala agnnt poenitentiam : Carmen supcr
luerit ntinliatus, tunc nobis veritatislumen aperitur,, illos -qui nulla pcccalorum sorde maculati, caniico
non ad perfectum; quia nunc ex parte videmus, ett et laude sunl digni : Vaesuper eos qui non agunt
ex parie cognoscimus, et per speculum et imaginemI pcenitemiam; sed juxta duriliam cordis sui thesauri-
ea quae ventura sunl, contcmplamur (I Cor. xui). zant sibi iram in die irae. Si aulem, ut diximus,
Unde sequitur: (aciens mane et nebulam, et ascendens s planctus est suoer eos qui agunt pceniientiam; et
super excelsaterrm. Excelstis eniin in excelsis est Do- pceniienlia reddit vulneris saniiatem : quomodo
minus, et non habitat in humilibus, quiexcelsus esi;; juxta Sepiuaginta dicitur, Domus Israel cecidil, am-
ged creator montium ascendit in mopies, in his quii plius non resurgel. \irgo lsrael erravit in terra sua,
municipatum babcnt in coelcstibus, et in carne am- non est qui suscitet eam? Quod sic sofvi potcst :
bulanles non vivunt secundum carnem, sed secun- Postquam domus Israel sua voluntaie corruerii,
dum spirilum. Quod si juxla Symmachum et Aqui-. nequaquam prislinam recipiet digniiatem: postqnain
lam legerimus : hac (aciam tibi, Israel, pottea, et[ virgo Israel erraverit in terra sua, ultra invenire
cum hmc fecero libi, b prmpara te adversari Deo tuo,p non poterit suscilantem. Et considera vei borum prc-
sic inielligcndura est : Feci ut te corrigerem, quae. prietales. Qui 282 domus est, et numeratur in
praejeritus sermo descripsit, et quia noluisli reveriii I)
1 turba, cadere dicitnr. Qui autem de numero virgi-
ad me, faciam tibi, qiue meo coniineniur arcano. num, si erraverit, obleve quoque [F, quodque] pcc-
Occidisti servos, quos ad te miseram : miltam no- catum non poterit suscilari : non quo non sus-
vissime Filium meiim : lu autcm juxta consueiudi- citetur!, sed nequaquam susciteiur virgo Isracl,
nem luam, qua semper voluniaii Domini reslitisli, ct nequaquam resurgal Dominus Israel. Non est
praepara le ut coniradicas et adverseris Deo tuo : enim eadem gloria ejus qui semper seculus est Do-
juxta illud quod scriptum est: Ecce hic positus esl miniim, et ejus qui aberraverii a grege, et postca
in ruinam, el in resurreclionem multorum, et in signum boni pastoris reponatus est Iiumeris (Luc. xv). Un-
ctti contradicetnr (Luc. n, 34). Et lioc dicil, non quo de et per alium prophelam Dominus ait : Mato pm-
fwsecipiai quid facere debeat; sed ~mie p-sedicit quid nilentiam pecwtorie,,qu#mmortem(Ezech. xvm, 3-).
sponie 1'acturus sil, qttasi increpans et arguens, ut Pcenitenlia non sanciiiati purissimae el Ecclesiae
sallcm correplus non facial quod pra;diclum est. Cbristi (quaenon habet rugam neque maculam), scd
a Pro in Septnaginta, prseferunt mss. in Eccle- b Ckterciens , prwparare : tum Palatini adver-
tia. tanti pro Mber$tm.
1037 COMMENTARIORUM IN AMOS LIB. II. CAP. V. 1038
timrli et inferis comparata fit melior. Haecdicimus, A i lise sepiinto numero conquiescant. Denique ct cap-
iiiiii quo juxla Novatum tollamus spem poenitentiae, tivitas populi Israel, templique subversio, septua-
sed quo limidiores faciamus eos, et idcirco sollici- gesimo anno desolationis impleta est, et seplem
los, qui aperla janua peeniienlise, dum sperant fu- aslra juxla numeruin dlerum dicunlur e erranlia.
lura, perduul pra-sentia, et qui absque vulnere po- De cujus numeri sacramenlis in Scipionis somnio
tcraiil permanere, incauti vtilnus accipiunt, ut post- plenius narrat Tullius : et obscnrissimus Plalonis
ca dolore crucieniur. Muliae mansiones sunt apud Tiroaeus f liber est, qui ne Ciceronis quidem aureo
Pairem meuni (Joan. xiv), et stella a sieila differt in ore s fit planior. Sicut igitur Seplcnarius nunierus
clarilate : ita el resurreciio mortuorum (ICor. xv) : habet sacnimentum suum, sic sanciificaius alque
sanclis splendentibus sicut sol el luna, vesperel 1ti- perfecius, et ul iia dicam, verus est numerus, qui
cifer. Quiauiem post peccatum egerinl pcenilenliam, unionereiiiielur, et unius Dei majcsiaie concludittir
pro a diversitate meritorum slellisaliis aequabunlur. [Al. recluditur]. Unde dicit Filius : Ego in Patre, et
(Vers. 5.) Quia hmc dicit Dominus Deus: Vrbs de Pater inme(Joaun. xiv, 11): volensqueomnes ununi
qua egrediebaniurmilte, relinquentur in ea cenlum, et esse cum Patre, loquitur ad eum : Pater, da, ut sic-
de qua egrediebantur cenlum, relinquenturinea decem ul ego et lu uitum sumus, sie et isti in nobis unum sint
in domo Israel. > LXX similiier. Causas quibus B ] (Ibid. xvn, 21). Prima ergo beatiiudo est csse in
(lomits Israel corruens non resurgat, el virgo Israel primo numero, qui unus et verus cst; secnnda, in
errans, vel projecia in lerrain, non liabeai susci- secundo, id esi, in decade : tertia in terlio, id cst,
lantem, reddit sermo divinus : Vrbt, inquiens, de in hecatontade. Sicut enim decas decima unione
qua egrediebanlur mille, relinquentur in ea centum: complelur, sic hecatontas ex decem decadibus
et de qua egrediebanlur centum, relinquentur in ea struitur. Quartus numerus, 284 1ui millenario
decemin domo Israel: ut ubi quondam fueral mul- contineliir, de decem consiat hecatonladibus. Cum
tiludo, propter nimiam vaslitatem, vix decima re- igiiur quis egerit pcenilentiam, de millenario et
maneat p:irs. Et ne omnino baerentes lilterae, sa- quarto numero vix revertitur ad cenienarium et
cramenta numerorum reliuquamus imacta : seple- tertium numerum. Rursum qui in centenario est,
narium numeruin esse sancmm, eiiam sabbalumi vix redit ad secundum primae decadis numeriiin,
probat, in quo requievit Deus ab omnibus operibuss alque ita fit ut domus Israel quse corrueral, non
suis (Genes. n). Et jubel ne quid in eo operis ser- possit resurgere, et virgo Israel quae erraverat, in
vilis iiat, uisi ea lantuni quae ad animam pertinent: : terra non liabeat suscilanlem : quia qui semel ab
ei ne in eo onera portemus (Num. xv). Unde 283 j unione discesseril, et illam piirissimse virginitaiis
et in solitudine qui die sabbali ligna ccllegerat,, C perdiderit gloriam (de qua Apostolus dicit: Zelo
quae arsura sunl, sententia Domini condemnatur. enim vos zelo Dei, et statui vos uni viro virginCmcas-
Et seplem bebdomades complent numerum sanctae> tam exhibereCltristo (II Cor. xi), in qua non est ma-
Peniccostes : et Jubilseus annns remissionis luba- cula neque ruga), pristinum statuni et unionis bea-
rumque clangenlium boc numero texitur. In sep- litudinem recipere non valebit: et vix ei concedelur,
limo quoque mense figunltir tabernacula, et He- ut de mille reveriatur ad centum, el de centum ad
bratis, cuni sex annis servierit, anno septimo c li- decem redeat. Haec breviier sum locutus, ne oni-
berabitur. Novit et hoc saecularis pbilosophia, etl nino in hoc capitulo propter numerorum diflicul-
medicorunt libri, quorum Galenus diserlissimus al- lalem fugisse viderer Iropologiam.
que doctissimus scripsit ternos libros d xpurtav YMI i (Vers. i, 5.) Quia hwc dicit Dominus domui Is-
TWV x/itTtxwvijjxsfwv, in quibtis septenarii numerii rael: quwrileme, et vivetis, el nolite qumrere Belhel,
ostcndens potentiam, ardeniissimas fcbres septimoj et in Galgala nolite intrare, el in Bersabee ne Irans-
dicit solvi die : aut si lanla humoris noxiiet pituitae3 ieritis : quoniam [ Vulg. non transibitis, quia ] Gal-
fueril magnitudo, ut priinx liebdomadis nequaquami gala captiva ducetur, elBethelerit inutilis. LXX: Quia
fervore consumpla sit, secundae hebdomadis ulti- hwc dicit Dominus ad domum Israel: qtimrite me, ct
mus exspectatur dies, id esl, quarlus decimus.. D vivetis, et nolite quwrere Bethel, et in Galguta ne in-
Qund si bunc, ui juxla Hippocratem loquar, voo-o; - grediamini, et super puteumjuramenli non transeatis,
vicerii, transeunt ad vicesimam primam diem, hocC quia Galgala captiva ducelur, et Bethel erit quasi non
est, ad finem lertiac hebdomadis : iia ab inilio!) sit. Moris [Al. mos] est Scripiurarum semper ad-
niundi diebus condiiis, utomnes labores et moles- versis lccia subjungere, el poslquam tristia Deus
a Dtio Palatini mss. quemadmodum ct in unoj hcbdomada pro erranlia. j
S. Martini a campis. Marlianaeus invenit, pro di- ( Idcm sic legi vult, et o6sc«WssimwsPlatonis
vertitale hmreticorum. Timwus, qui liber nedceronis quidem, elc
b Verba, LXX similiter, quae in ff Sic Pncfat. in libr. xn in Isaiain, Deniqtte, in-
vulgaiis deeranl,
.,
noslri snfliciunt. Timwum de Mundi harmonia, attrorumque
c Victorius ad Florentinos codd. malnit ttberatur. quit, cursu et numeris disputantem, ipse qui interpretalus
0 Videtur praeponenda prtepositio nt et Vic- esl Tullins, se non inteltigere confitetur. Quin ipse
nepi,
torii edilio , el ipse praefert ejus libri titulus. Cae-
;- eliani Cicero, vn ad Attic. 15: /Enigma Oppiorum
lertim pro y.pirtxuvin aliis libris esi xpiaip-av. Veiia non plaue intellexi; est enim numero Pla-
e Petrns Petiius in libris Mi-cellanearum obser- ex tonis obscttrior.
vationum lib. m, cap. 3, legendum bic couiendiiil
1039 S. EUSEBII HIERONYMI 1040
fuerit comminatus, ad pcenitenliam eos quos ter- ,A galis, qui post adventum Christi rursum cupiunt
ruit, provocat, jtixla illud quod in Isaia legimus : circumcidi. Iii Galgalis enim secundo populus cir-
Vw, genspeccatrix, populus plenusdelictis,semen pes- cumcisus est. Unde et ipselocus nomen accepit: eo
simum, filii iniqui ( Isai. i, 4). Cumque dixisset, quod abstulerit Dominus opprobrium iEgypti ab eis
terra vestra deterla, eivitatesvestrw igrie consumptm, (Jos. v). Et in Bersabee, inquit, sive ad puteumju-
regiones vestra$ coram vobis [Al. in conspecluveslro] ramenti non transibilis : ne illos puletis lerminos
alieni comcdent,loquitur ad eos meliora promittens: Judaeae,quos olim secunduni litteram Scriptura pro-
Lavamini, mundi estote : auferle malilias vestras ab miserat a Dan usque Bersabee: nec dicatis ulira
animis vestris. Discite benefacere[ Al. bonum facere]: cum prophela: Nolus in Judwa Deus, in Israel
qumritejudicium, judicate pupilto, juslificate viduam: tnagnum nomen eju$(Psal. LXXV,1); sed audite
el venite, disputemus, dicit Dominus(lbid. xvi, 17). cum apostolis: In omnem terram exivit sonuseorum:
Quomodo ergo in Isaia, quos severa voce terruerat, et in fines orbis terrm verba eorum (Psal. xvm, 4):
blanda oratione sustentat : ita et 285 in ll0CPro~ quia Galgala, id est, carnis circumcisio, captiva du-
pheta, quibus dixeral: DomusIsrael cecidit, non ad- celur a vera circumcisione cordis: et Bethel, quam
jiciet ut resurgat: virgo Itrael erravit in terra, non putaiis domum Dei, non subsisiet, sive, ut melius
est qui suscitet eam. Non loquitur ad eos, et dicit: B ] arbitror, erit inulilis, id est, AVEN(V\X): ut nequa-
a Domus hrael, id est, decem tribus, qumrite me el quam appelletur domus Dei, sed vocetur domus
vivetis: quoniam in eo quod me non quaeritis, eslis inutilis, sive idoli. Aliter : Quaerit Bethel, qui lan-
morlui. Cumque quaesieritis, invenietis : et cum in- lum litteram sequilur occidentem, nec sensum, qui
venerilis, viveiis. Et nolite quaerere Belliel, in qua Deus cst, quaerit in verbis: et intrat in Galgala, qui
erat vitulus aureus, et Galgalam locum idololatriae, ad majores enilitur revelaliones, supernorum sibi
de quo et supra dixi: Omnis malitia eorum in Gal- scientiam repromittens, transilque, sive ascendit ad
galis (Oseeix, 15). Et in Bersabee non transibitis. puteum, de quo Samaritana haurire cupiens aquas,
Pulchre in Bersabee, inquit, hoc esl ad puteum ju- quae silim satiare non possent, ignorabat eum, de
ramenti, non transibitis : ubi si quando errabat ctijus ventre procedunt flumina salientis aquae in
tribus Juda, idola adorare consueverat. Intanium vitam aeternam (Joann. IV).
autem simulacrorum cullu furehatlsraei, utnequa- (Vers 6.) QumriteDominum, el vivite:ne forte com-
quara coutentus idolis suis, ad aliena transiret. buratur ut ignis domus Joseph : el devorabil, et non
Denique Galgala, inquit, captiva ducetur, et Bethel sit [Vulg. erit] qui exstinguat Belhel. LXX : Qumrite
erit inutilis, sive penilus non subsistens, cum idola Dominum, el vivite: ne forte succendatur ul ignis do-
in ea subversa fuerint. De Bersabee omnino tacuit; C ( mus Joseph : et devorel eam, el non sit qui exstinguat
quia victis decem tribubus, urbs nomine Bersabee, domum Israel. Quomodo ex persona Dei dicitur:
quac erat in tribu Juda illo lempore, nec capta nec Qumriteme, et vivelis,ila prophela de Domino loqui-
destructa est. Simulque animadvertendum, quod tur, ut quaerant eum, et vivant. In eo enim quod
Sepluaginta interpreles in praesenti loco nomen quoerunlDominum, vivere incipiunt: sin autem non
Bersabeeinterpretati sint, dicenles, puteumjuramenti, quaesierint eum, et idcirconon vixerint, statiin suc-
et in posterioribus ipsuin nomen posuerunt: Vivit cendetur ut ignis dorous Joseph, quam propter Je-
Deus luus Dan : et vivit via Bersabee. Viam autem roboam, qui de tribu Epliraim et de domo Joseph
Bersabee posuerunt, quod de Israel longo itinere fuit, decem tribus senlire debemus, quae appella-
pcrgebant ad ultiraos terminos Judae, qui erant in bantur Israel, et ex majore populi parte nomen
Geraris, et JSgypiiae solitudini jungebantur, ut idola pristinum possidebant. Duaeautem tribus quaerege-
colerent. Est aulem locus in quohabilavitAbraham: bantur a stirpe David, qui de tribu Jtida 287 fuit,
et ex eo quod cum Abimelech, datis septem ovibus, vocataesunt Judas, et possidebanl Jerusalem, in qua
in fcedus mutuum juraverunt, appellatus est puteus erat templum Dei. Cumque succensa fuerit domus
juramenti, sive puteu$ septimi, propler numerum Joseph, devorabit atque consumet Bethel, de qua
septem ovium (Genes. xxv): SABE (yyu) enim utrum- D1 superius dixi : Nolite qumrereBethel, et non eril qui
que significat. Praccipit aulem secundum leges alle- exslinguat, cum a regibus suis fuerit incensa. Pro
goriae domui Israel, id est, his qui sibi notiliam Dei Bethel in LXX legitur domus hrael, sensum magis
pollicenlur, ut non quaerant Beihel, et non in- quam verbum inlerpretanlibus, ut, succedente rege
troeant in Galgalam, et non transeant, vel ascendant Jeroboam, et cunctis deinceps regibus qui ei impe-
ad puleum juramenli; sed magis quaerant Deum, et rio successerunt, ardeanl decem tribus, quaeappel-
\ivantineo.QuaeruniautemiJetAe/,quodinterpretatur lantur Israel. Iste est ignis qui succenditur, sive
domus Dei, qui dicunt: Templum Domini, templum resplendet et inflammat domum Joseph, ut consu-
Domini : el confidunt in acdificiis, de quibus Do- malur Bethel, de quo alibi dicitur: Ambulate in lu-
minus ad discipulos Ioquebalur: Venient 286 dies> mine ignis vestri, et in flamma quam succendislis(hai.
in quibus non relinquelur lapis tuper lapidem qui non L, 11). Et quia crebro domum Joseph (propter Je-
destruatur(Luc. xxi, 6). Et ingrediunlur in Gal- roboam, qui a stirpe David populum Dei separavit,
" Tres inss. Domui Israel, id esl, decem tribubus.
1041 COMMENTARIORUM 1N AMOS LIB. 11.CAP. V. 1042
et vaccas fccit aureas in Dan et in Belhel, et dixit,, A DominusDeus exercituum nomen ejus, ipse est Crea-
non est pars nobis in David, neque hwreditas in filio lor Arcturi qui Hebraice CHIMA (HD^) dicitur, et a
Jetse [l Reg. xxn, 36J) ad personam haereticorum Symmachoet Theodolione, efrjrXetaSavertitur, quem
retulimus, qui sermone composito, decor» alque vulgo Bootem vocant : quodque sequitur, Oriona,
formosa, et ut ita dicam, aurea simulacra finxerunt, qui Hebraice dicitur CHASIL (S'DJ), Syramachus ab-
et adorant opera manunm suarum, el agriculturae solute stellas , Theodotio interpretatus est vesperum:
sub vaccarum specie sibi imaginem repromitlunt, Hebraeusautem, qui nos in Scripturis sanctis erudi-
dicilur ad eos : QuwriteDominum, et vivite, eum qui vit, CHASIL interpretari pulat splendorem, et signifi-
dicit .*Egotum via, veritat el vita (Joan. xiv, 16): ut care generaliter asha fulgentia. Quando autem audi-
postquam ambulaverint in eo el invenerinl verita- mus Arcturum et Oriona, non debemus sequi fabulas
tem, lunc incipiant vivere qui prius mortui erant. poetarum, et ridicula ac portentosa mendacia, quibus
Et nisi hoc fecerint, diaboli comburentur ardoribus: etiam cccluminfamare conantur, et mercedem stupri
nullusque poterit inveniri de principibus eorum qui inter sidera collocare, dicentes (Mneid. lib. i et m):
et ipsi haeretico igni succensi sunt, qui possit voran- Arcturum,p]uviasqueHyadas,geminosque Triones:
tem cuncta flanimam restinguere, et praecipue Be- Armatumqueauro circumspicitOriona:
thel, quae falsum sibi domus Dei nomen assumit. B Sed b scire Hebraea nomina, quae apud eos aliter
(Vers.8seq.)Quiconverlilis inabsinthium judicium, appellantur, vocabulis fabularum 289 gcntilium in
el justitiam in terra relinquitis, facienlemArcturum et linguam nostram esse translata, qui non possumus
Orionem,etconverlentemin mane tenebrat, eldiem noc- intelligere quod dicitur, nisi per ea vocabula quse
te [Vulg. noctem]mutantem. Qui vocataquas maris, et usu didicimus et errore combibimus. Unde et in
effundil eas super faciem terrm : Dominusnomenejttt. Regum volumine RAPHAIM (D^si) Hebraeum, Graeci
Qui subridel vaslitatem super robustum, et depopula- litanas translulerunt: quaeapud ethnicos celeberri-
tionem super potentem affert. LXX : Qui facit in ex- ma fabula est, ex qua c in laudes deorum scribunt
celso judkium et juttitiam in terra posuit : qui facit VtyavTOfiaxiaj,et telaTyphoea, et irapositum Ence-
omnia, el transformal et convertit in mane umbram lado ^Etnam montem, de ciijus molu [Al. ad molum]
mortis, et diem nocte contenebrat [Al. contenebrans]. Trinacria conlremiscat. Iste autem Deus creator
Qui vocat aquam maris, 288 et eflundit eam sttper omnium,qui facit Arclurum et Orionem, noctem in
faciem lerrm : DomitMta Deus omnipolensnomenejus. diem et diem in noctem commutal, et aquas maris
Qui dividit contritionem super fortitudinem, et mise- amarissimas aethereo calore suspensas excolat, et
riam super munilionemadducit. Multum in boc loco eliquat in dulcem pluviarum saporem, instar medi-
ab Hebraica veritate editio Vulgala discordat, sicut C cinalis cucurbitae.quae calore superioris gyri, humo-
absque commonitione nostra ex his quae proposui- rem et sanguinem sursum trahit: ex quo discimus
mus, prudens statim lectorintelligit. Itaque expona- unde sint pluviae. Quodque sequitur : Qui subridet
mus primum juxla Uebracos, et poslea quid nobis vastitatem super robustum, ad praesens tempus re-
videatur in translatione LXX.Clirislo si meruimus veriitur, et est ordo: Qui Creator est omnium,
pandenle, dicamus domus Joseph, id est, domus comminalur etiam captivitatem super Samariam, et
Ephraim, ac per hoc regia, el Bethel, sive sicut depopulationem super potentem adfert: quoniam
LXX transtulerunt, domus Israel, id est, et reges et convertit in absinlhium judicium, et justitiam relin-
populi, et cullores et idola pariter subverlenlur, quit in terra. Ubi nos diximus, qui subridet, Aquila
qui iniquo jtidicio Deum ad iracundiam provocave- inlerpretatus est, o jxetStwv.Proprie auiem petSiapt
runt. Et converterunt «luicedinem judicii in absin- dicitur, quod nos subrisionem possumus appellare,
thii amariludinem, quod genus est herbse araarissi- quando quis irasciuir,et apertis paululum labiissub-
mae, assumenles iniqnilatem, el jusiiliam relinquen- ridere se simulal, ut irae ostendat magnitudinem.
tes. Quae sit autem ista justitia, sequens versus Dicamus eljuxtaLXX. Deus in excelso facit judi-
OStendit: Facientem Arcturum el Orionem, et conver- cium, quando judicat veritatem, et reddit unicui-
tenlem in mane tenebras, el diem noclemutantem. De D que secundum opus suum : et omnis qui imitalor et
quo supra dixerat: Formans monles, et creans ven- filius ejus esse desiderat, ct esse perfectus, sicut
tum, et annuntians homini eloquium suum, faciens Pater ejus perfectus est, qui moralur in ccelo(Matt.
ntalulinam nebulam,el gradiens super excelsa terrm : v), facit in excelso judicium, et non imilaiur eum
a Voces Dominus omnipotens, in Cislerciensi ms. defectu mancus erat atque imperfectus sensus.
non suni, et in Graecis quoque nonnullis exemplari- c Claudianus de Gigantomachia opus reliquit,
bus, Romano praesertim, desideranlur. Mox verba quod imperfectum ad nos pervenit.—Vide Macrobium
sup:r forliludinem, quae in hactenus vulgalis libris lib. i Saturnal. cap. 20. MART. Hoc inscripsit
oinnibiis deerant, ex eodem Cisterciensi ms. utpote titulo suum poemaClaudianus, cujus pars bona desi-
genuina ac neeessaria suffecimus: sunt enim et in deratur. Eum Hieronymus in commenlariis in cap.
Graecotextu, nullo quod sciam, codice dissentiente : Isaiae xxvn laudat: Pulchre quidam poeta in Gigan-
"0 Stat/oeJv btl tajjvv, xat TaWirwptavml
o-vvTptftftov tomachia de Encelado lutit:
b Post £7raywv.
o^vpoipa
Victorium suffecimus hic verbuni scire, Quofugis,Encelade? quascumqueaccesseris oras,
quod illi Brixiani codices subministrarunt, et cujus Sul)Jove seraper eris.
1043 S. EUSBBn IHERONYMf 1041
jtidicem, qu» Deuro nen timebat, et hominem mm A qtie ad Oeeanum Ctirreret, imitans Dominum stium
verebatur, et perversitate judicii, sententiam suam et soleih justitiae, de t[uo legimus: A sttmmocmlo
non levabat ad CCekim,sed ad humilia deiraliebat egrestio ejus, el occursus
ejus usque ad summum ejus
(Luc. Xviu). Qtiodque scquilur : et justitiam in lerra (Ps. xvni, 7), ilt ahle eum terra deficeret, quam
posuil, juxta iliud debemus accipere, quod dederil sitidiiim praedicandi. Isie Deuset contriiionemdivi-
nobis Christum justitiam suain, et non projeceril dit super forlitudinem, ut eos qui male fortes sunt,
eant: sed depo-uerit iii lerram, ut, omfli iniquilate imbecilles faciat,
eiimitaripossintApostolnmdicen-
superata, nos detefrenis coslestes faeerel. Ego puta lefn: Quandoinfirmussum, lune forlior sum (II Cor.
ex hoc loco eliam gentilein poetam furalum 290 xn). Nam et lllii hojus saeculi prudentiores sunt
fuisse, qui de rusticorum siinplicitate et beatiludine filiis lucis in generatione sua (Luc. xxvi). Forlitudo
ediss*rens, intulil: cofpOHs, imbecillitas animae est: et rursum animse
Extrema per illos
Jusiilia, excedens terris, vestigia fecit. forlitudo, imbecillilas corporis est. Igitur Dominus
Quod autem dicttnt, fdciensomniaatquelransformans, qni Othnia ratione dispensat, et vero facit cuncta
uno verbo Arciurum et Oriona comprehendnnt, judicio, dividit Contriiionem super robustum inimi-
negligentes proprietatemnoininum inGraecuuitrans- ( cum, ut inducat ihiseriam super miiniiioncm, quac
ferre sermoneih. Transformat autem Deus omnia, B se erigil contra scientiam Dei. I)e qtia et in Prover-
quando facit de Wrrenis ccelesiia, et homines Ange- biis legimus: Civitatesrobustas ingressttsest sapiens,
lormn donatslmilitiidine: quando luna solis fulgore et destruxit munitionem, in qua cotifidebanlimpii
rutilabit, et sot babebit Ituhen septitplum, quando (Prov. xxi, 22). Hoc et ad omhem quidem foriitu-
animalis, ct irittfmus el corruplibilis hoino iransfor- dlnem saecularem; sed proprie contra hereticos
inattir in spifilualeni felrobtistiun et in incorrtiptum, facit, qui argnmeiilis et sophismatibus, et arte dia-
imitans gloriam, non natnram : quandointetligentes leclicaj dOgmatuftifalsitatem roborareconantur. Sed
fulgebunt sicut splendor firmamenti, et impfebitur destrllit eam sapiens vir, et Dei adjutus auxilio, om-
quod scriptmrt esi: Alia gloriasotis, aliaglotid lithm, nent niuiiilionetti oslendit es-e vanissimam, ut indu-
ulia glotid slellarum. Stella enim a stella differt in cat Super eam miseriam, et, inclinata superbia, possit
claritdte: ttc et resurrectiomortuorum (I Cor. xv, H). culh ApoStolodicere: Mi$erego hoino,quis me libera-
Quando omnis creatura liberabitur de servitute cor- bit tte torpore mbrtis hujus (Rom. vii, 24) ?
ruptionis in libertalem gtoriae filiorum Dei. Iste (Vers. 10.) Odio habUerttht inpbttacorripientem,
Deus qtii cuncta traiisformat, etiam nmbram morlis et loquenleinperfecleabominati sunl. LXX: Odio ha-
iimtat in lucem (Luc. i): quando lii qui scdebant bu&runtin portis arguentem,el verbumsanctumabomi-
in tenebrls et umbra moriis, viderunt lucem mag- G natisuhl. Hi super quos Deussubrldei vastilalem, ct
nam,' ct qui erant fllii noctis el tenebrariim, facttI affefl lii eos popillatiooein, qui in malo robusii sunt,
SIIIIIfilii lucis, el filii diei. Isle est Deus qtii etiam^ etadoppriiliendiim potelites, odioliabuerunl in porla,
dieu) vertitin tenebras: eorum diero qui dlxerunl: id est, in judiCio corripientem : vel me, vel alios
ad eos niissi sunt, ei loquentem per-
Crucifige, crucifige eum (Jodit. xtx, 6), aufer de terra^ pfoplietas, qui
talem: quando ab hora sexta in typuin Jiidaicse fecte, sive verbum immaculatmn, ut interprelatus est
caecitaiis dies in noclem versus est. Et non solutn! 292 Syminaclins, aul sermonemsanctum, ut Theo-
secundinn liileranl, sed etiara secundum altioremI dotio et LXX translulerunt. In porta atiiem, jutta
jnlelligentiaro, lux quae eis oriebaltir in Lege et| veterem Judaici morem, populi fuissejudicia, ei sanpe
prophetis, versa est in lehebras, ignorantibus, legiuiuS, et crebro inierpretaii smiius, ut necagri-
quid leganl, quid audiant, ul impleatur de illis quod| cola ad causam veniens, frequentia civitatis et novo
scripliim esl: Obscurenlur octtli eorum ne videant: tefreretur aspeclu, nec urbis babitator longeab tirbe
ei dorsum eorum semper incurva (Psal. LXVHI, 24). properaret, et subvectionem quaereretjumentoruin.
lste Dens vocat ad se aquam inaris, et effunditI Hoc juxta Iitterain dixefimus. Caeternmgrandepec-
earn super raciem terrae, de peccatoribus jusloss calUih est odisse cOrrlpientem, niaxime si te non
faciens. Ad 4uod expoheiidum, tihuih tahtum, " odio, sed amOfe COftipiat, si solus ad solum, si as-
studio brcvitaiis ponamus exempluin. P&ulus apo- siimpto fratre altero, si postea praesente Ecclcsia,
siolus qiiasi turbo violehtuset saevh tfempeslas, ett ut uon studio detraliendi, sed emendationis tuae
tumeiilis [Al. tuineiites] marisgurges persequebatur, sideatur critnen ingerere (Matth. xvm). Dttplices
et opprimere nilebalur Ecclesiam Dei. Qui vo- porias, morlis et vilae, vitiorum atqtie viriuium,
catus a Domiiio, effusus esl supef 291 faCiem i saepe in Scripturis Icgimus, tit illud in Psairais:
universae terrae , ul praedicaret Evangelium de5 Qut exattas me de porlis mortis, ul annundemomnes
Jerosolyinis usque ad Illyricum, et tedificaret non( laudaliones luas in portis filim Sion (Isai. IX, 16);
a
super alterius ftmdameiitum, ubi jatn fuerat prae- haud dubiura quin Ecclesiam significet excelstis
dicatum (Rom. xv); sed usque ad flispanias ten- mons Sion, et civitatem Dei viventiis, Jerusalem
derel , et a mari Rubro, immo ab Oceano us- coelestem, et multitudinera angelorutn : et Ecclesiam
a Ita ad Brixianos codices Vietorius restiiuit, cum lamen et nostn rass. et nnri aiu m accusanai casu
prajferanr excelsummontenu
1U5 COMMENTARiORUM IN AMOSLII3. 11. CAP. V. 104C
priinitivorum, qui scripli sUnt in ccelis. Qui ift por- A. pauperes in portis declimnics: irfe» qui inlelligil, it\
tis Sion faerit exaitatus, portas mortis iiinefe non temporeilto silebit, qnia tempusmalum esl. Ne Fofsi-
poterit, dequibus Petro Dominusloquebaiiif: Supet tan pularet Israel quod propter solam idololatriam
hanc pelram mdificabo Ecclesiam meam: et portib hostibns traderelur ad poenam, jungit et caetefa,
n inferi non prmvalebuntadversus eam (Malt. xvi,18). qune, amissa veritatis religione, commiserit. Diri-
Portas virlutis manifesle in alio psalmo discimus: piebatis, inqtiit, pauperem ut ab eo lolleretis, qui
Aperile mihi portasjustitim: ingressus in eas confite- [Al. quae] viciui necessafia vix habebat, el quid(juid
bor Domino.Hmc porla Domini: jnsli inlrabunlin eam preliosum videbalis et pulclifum, Vestris usibhs tra-
(Ps. xvn, 19). Deniijue et Sapientia in poitis civi- dehatis. Unde et ex pretio eorum, quaerapiebaliset
latish confidens dixit: Quanto lempore innocenles tollebatis a paupere, domos quadro lapide aedifi-
obtinuerinljustitiam,nonconfundenlur(Sapien.y\,\\). casiis, ut spoliantes homines, 294 parietes mar-
Ego portas civitatis, boc est, animae credenlis in fnoribus vesiirelis, quas quia acdificastisde rapinis,
Christum, puto esse viriuies, per qnas ad credentes et non solum mansioni et tecto, quod exigit humana
Chrislus ingredilur. El quia non est scriptmn ih fragilitas, sed pulcbritudini et dellciis praeparastis,
quibus portis oderint corripientem, utrum in maliS, repcntina caplivitate, vel morle sttbiracti, non ba-
an in bonis, nos ad utrumque referamus. In vitiorum B bitabitis in eis. Vineas qtioque amantissimas futtiris
ponis stantes peccatores arguit propheta, et idcirco poiibus providentes plantaslis, et non bibetisexeis
deieslationi habeiur ab eis. Aul certe ipse propheta vinum, quia ego universa scelera vestra et peccata
slat in poriis initiisque virtuium, el odio babetur ab cognovi, el peccala fortia, quae meam iracundiam
his, quos corripit, nec suflicit peccatoribus odisse provocarunl. Qui estis hostes juslitiae, sive ontnis
in porlis arguentem, sive corripienlem, 293 nisi justi, et accipitis mutiera, et pauperes in judicio
verbum sanctum abominentur quod de ejusore pro- deprimitis. Ideo qui patipef et prudens est, cum e
ferlur. Qui enim non recipit prophetam, non recipit redemplum judicem viderit, lacebit in temporc illo,
eum qui misit illum (Matt. x). Sin aulem verbuin quia icmpus malum est. Vel certe ita inteiligen-
sanctum, vel qui perfecte loquebaiur, abominati dum : quid prodesl nunc vicina captivitale vestra
sunt (porro verbum sanctum Dominus estJesus, de enumerare peccaia, cum jam nullum remedium sit,
quo dicitur: Non dabis sanctum luum videre corru- ct muros urbium veslrarUm hostilis cingat exerci-
ptionem[Ps. xv, 10]), omnes Jndaeidicenlesanathema tiis? Pnssumus hoc ipsum et de haereticis dicere,
Jesu, verbum Dei abominantur, quod et perfcclum qui diripiunt pauperem, sive stricta manu percutiunt
et sanctuin et immaculalum esi. Abnminatio enim capttt ejus, boc enim Graecesignificat xarcxovSv>t£ov,
peccatofi est pietas. Quidquid autem de Judaeis •G juxla illud quod supra legimus, percutiente»in ca-
diximus, lam ad elhnicos quam ad haereticos referri pile pauperem. Non enim perculiunt haerelici hisi
potcst, quorum alii omnes Scripluras sancias abo- pauperem, qui siisliuere non poiestcomminoiioiiem:
minantur, in quihus verbum Dei esl: alii duni pef- nec in aliis ntembris, sed in priucipali cordis et in
verseintelliguntquod Ieguui,aboiiiiiiatioiiem poniinl fidei veriiate. Pauperes reor qui simplici contenli
in Domo Dei. fide, hucreiicoruni iualiii.c non valent respondere.
(Vers. il seqq.) Idcirco pro eo quod diripiebatis Sed ei quidquid boni operis in Dei tnunera praepa-
pauperem, et prmdam eleclam tollebalisab eo : donws rarunt, nisi adversariis rbsiiterint, perdehl [Al. per-
quadro lapide mdificabitis, et iton habilabitis in eit-. derent] lempore pughae alque ceitaniinis : qui ad-
Vineas amanlissimas plantabitis, et non bibetis vinttm versarii compositionc siruciuraque verborum a'di-
earum; quia cognovi mulla scelera vestra, et forlia ficant sibi domos, ut luti maneanl el securi. Sed
peccata vestra, hostesjusti, accipientes c mnnera , el non habitabunl in eis, cum ab ecclesiasticis vlris
pauperes in porta deprimentes : ideo prudens in lem- desifuctoe fueritit aique subversae. Et nOh solum
po>eillo lacebit, quia tempus malum est. LXX : Pro- tlomos acdificant, verum etiani amanlissimas quo-
plerea quia d pugno percutiebatispauperes, et muncra que et desiderabiles plantant vineas, ut Christi
electa accipiebatisab eis, dtimosdoialis lupidibusmdu j. mysleria menliantur; sed hon bibent eX eis vinum,
ficaslis, et non habitabitis in eis. Vineasdesiderabiles nisi quod est furor draconum insahabilis. Exspecia-
ptantastis, el non bibetis vinum earum; quia ego co- vit enini Dominus, ut isl;e vineai afferrent frucluS,
gnovimultat impietatet vestras,el forlia peccala vestrai et non aliuleruni uvam , sed spinas vel labruscam :
concnlcanlet juslum, accipientes commutaliones, et nec judicitui), sed claniorem, quo contra Deum
" Non sperncnda Cistefciens. ms. lectio moriis, e Pro redemptum, qnod ex mss. Palatiho ae Cl*
pro inferi : nam et de portis mortis supeiior esi siercienM reposuimus, Marlianreiis retiiiuit furen-
sermo, et quod in Graeco est «Sov vocabtilum, pro iem. Notatum vero pridem fuer.it VictOrlo, Cxponi
morteaGraecispnelisaliqir,todosiiini,non ignoramus. illa verba : Hosles jusli accipientesmunera ; Veruin,
b Martian., considens, refraganlibus mss.elGroeco ini]uit, quia judex muuus accipiens fedeffiptus di-
6appovo-a. eiiur, pro futenlem, redemptum nos enieiidavimus,
c Victor. minori numero, mitmis, ad Vttlgaiam sepleni Florentiac codicum ope, quaih einsndntio-
edit. ipsumque Hieronymiim ubi ait, JVosmunus nem germanam esse constat ex ipsomet Hierony-
diximtts. qui inferins ila scnbit : Pauperes qitoque op-
d Hic quoque vocem pugno ms. Cislerciens. ta- liio, presseiuiit, ut contra jndicii vefilatem prelio
cet. sentenliam vendcrent.
1047 '""' S. EUSEBII HIERONYMI 1048
suum insano 295 ore blasphemant. Ideo autem A . 296 (Vers. 14, 1S.) Qumrilebonum, et non ma-
non habitabunl in domibus suis, et non bibent vi- lum, ul vivalis, et erit Dominut Deus exercituum vo-
num earum quas planlaverant, vinearum, quia co- biscumsicut dixistis : Odite malum, et diligite bonum,
gnovit Dominus multas iropielates eorum. Hic co- et consliluite in portis judicium, $i forte misereatur
gnitio, non juxta illud intelligenda est qttod alibi Dominus Deus exercituum reliquiis Joseph. LXX :
legimtis : Cognovit Dominus eos qui ejus sunt (II Quwrilebonum, et non malum, ut vivatis, et erit $ic
Tim. ii, 19), sed quod nihil Deum lateat, et omnia Dominus Deus omnipotens vobiscum, sicut dixistis:
peccantium secreia cognoscat. Cognovi, inquit, Odio habuimusmala, et dileximus bona, el reddite in
multas impietales : quac non solum multae, sed et porlis judicium, ut misereatur DominusDeus his qui
fortes sunt, et opprimentes, sive conculcanles a ip- reliqui sunt de Joseph. Dicitis Deum esse vobiscum,
sam justitiam, vel eum qui justus est. Et accipitis, quia sitis filii Abraham; audite quod sequitur : Si
inquit, commutationem: h pro qua omnes sirniliter filii estis Abrahm,operapatris veslri facite (Joan. vm,
sgiW/*a, id est, propitiationem transtulerunt : nos 39). Quae sunl opera palris veslri Abrahae? Ditigite
munus diximus;c SXkuypxaulem juxta idioma Scri- bonum, et non malum. Grande peccatum est, non so-
pturarum pretium dicitur, quod in Evangelio quoque lum facere malum, sed et diligere. Multi peccant,
legimus : At quam dabit homo commulalionempro B et expleto voluptatis ardore, mordentur conscientia
anima sua (Malt. xvi, 26) ? Pauperes quoque in por- sua, et pcenitet eos peccati sui. Qui autem non so-
tis declinaverunt: sive ut Symmachus interpretalus lum non dolet se fccisse quod malum est, sed in
est, oppresserunt, ut contra judicii veritatem pretio suo scelere gloriattir, iste imptet illud quod scri-
sententiam venderent, incurrentcs in illud quod ptum esl : Peccator cum veneril in profundumimpie-
scriptum est: Munera excmcanloculos etiam sapien- tatis, contemnit (Prov. xvm, 5). Quaerite ergo bo-
tium (Deut. xvi, 19). Quae accipiunt haeretici, ut num, et non malum. Si enim quaesieritis bonum, in
austeritatem Scriplurarum, quae peccatoribus tor- eo quod quaeritis bonum , slalim repellitis malum.
menta denuntiaut, vertant in beatitudinem : et cum Numquam autem quaererelis bonum, nisi prius re-
divitibus prospera quacquepromiltant, tantum apud pelleretis malum, implenles verba Psalmislae diccn-
pauperes tructtlenii sunt et severi. Quando igiiur tis : Declinaa tnalo, et fac bonum (Ps. xxxvi, 27).
vir ecclesiasticus et prudens atque intelligens mul- Cumque quaesieritis bonum, el viiaverilis malum,
tas impietates in ea, quae vocatur domus Dei, esse tunc vivetis in eo qui dicit : Ego sttmvita (Joan. xiv,
cognoverit, et non solum multas, sed el fortes, et 6). Bonum quaerit, qui credit in eum qui in Evan-
quaeopprimere possint justitiam , et intantum do- gelio loquitur : Ego sum pastor bonvt (Ibid., x, 11).
ctorum rabiem processisse, ut accipiant pretium in C Repellit malum, qui fugit eum de quo scriplum est:
judicio, et omnia pro muneribus faciant, pauperes Mundus in maligno positus est (1 Joan. v, 16). Et
quoque devitent in portis, et audire contemnant: in oratione Dominica dicit : Libera nos a tnalo
taceat in illo tempore, ne det sancturo canibus, et (Malt. vi, 13). Cumque quaesieritis, inquit, bonura,
mitlat margaritas ante porcos (Malt. vn), qui con- et non malum, et vixeritis, liinc erit DominusDeus
versi conculcenl eas, et imitelur Jeremiam dicen- exercituum vobiscum, sicut dixeratis ideo eum esse
tem : Solus sedebam: quia amaritudine replelus sum vobiscum quia naii essetis de Abraham. Nec sufficit
(Jer. xv, 17). Et illud in Psalmis : Singularis sum bonum quaerere, malumqne non quaerere, nisi «rtet-
ego donec transeam (Ps. CXL,10). r.nmvd habeaiis in 297 utroque, ul primttm ode-
Tres mss., conculcantesjustum, vefipsam jus- luptate non vincitur, sed odit opera voluptalis. Et di-
titiam. ligit bonttmqui non invitus, aut necettitale, aut metu
b Hanc Hieronymi sententiam imperitissime de- legum facil quod bonumest; sed ideirco qttia bonttin
Erasmus et Marianus legentes, contra est. Nobis nihilosecius eVTao-t?magis placet, qu;c
idem mss. codicum, pro qua commutatione omnes vox accessionem,sive additamentumsignificat, eaque
Jiravarunt
similiter aMccyfiaTa,id est, propitialionem transtule- 'ry utilur perssepe Hieronymus, ut incrementum in
runt, eic, et impingentes S. Doctori imperitiam agendo atque inlenlionem notet. Sic in comment.
linguae Graecae,quasi nescivisset aXkaypaTasignifi- in Ezechiel. cap. xvm, dedecima quinla sentenlia :
care pretia et commutationes, non propitiationem Judicium verum feceril inler virum et virum, sive
quae l?tlao-fta dicilur, ul optime noverat, juxla om- proximum tuum. Quod, inquil, videtur idem sonare
nium exemplarium manuscriptorum lectionem, quam quod primum, ubi scriptum est: Si fuerit justus, et
egoc restilui. MART. ifeceritjudicium; tedaddita veritatejudieii, quodfacit
Sic vertunt LXX, verum ipsum tacel Graecum tnter virum el virum, tive proximum tuum, kmtamv
verbumaller Palalin. ms. legitque munus diximus, cernitur habere virtutum. ld genus alia passim oc-
quodjttxla idioma. etc' currtmt loca. Porro sensus longe concinnior, ac ve-
d Addunt dtio Palatini mss. id eit pietatem, quae rior. Non sufficit bonum quaerere, malumque non
duo verba in suis quoque exemplaribus cunctis Vic- quaerere, nisi i7rtrao-cvhabeamus in utroque, id est
torius reperit: faclumque adeo, ut praecedens vox ordinem aique incremenlum ad iitriusqne respe-
Graecae7rtsix«o-tf,quaepietatem, probitalemquesigni- ctura, ut primum oderimusmalum (odisse enimplus
ficat, tametsi parum in usu est, hic oblinuerit prae est quam non quaerere), deinde diliganms bonura.
alia, IrriTao-tv,quam nos in Cisterciensi, ille in Haecprofecto est quam 67riTao-tv vocat, nullusquedu-
Brixiano uno legit ms. Praeterea, inquit, videlur bito hunc prac illo sensum lectoribus probatum iri.
Hieronymus seipsum explicare in primam senten- Unum interim in lextu mulamus ad rass. auctorita-
tiam, et illam lectionem de pietale magis tueri, tem, oderilit pro odialis.
dum stalim infert : Odit malum, qui non solum vo-
1019 COMMENTARIORUM 1N AMOS LIB. II. CAP. V. 1050
ritis malum, deinde diligatis bonum. Odit malum, A j fieni, quia pertransibo, inquil, in medio tui. Verbum
qui non solum voluptaie non vincitur, sed odit Hebraicum, perttansibo, quo eorum lingua dicitur
opera voluptatis : et diligil bonum, qtiinon invitus, EEBOR ("Oys*), quoties in Scripturis sanctis ex per-
aul neccssitate, aut metu legum facit quod bonum sona Dei poniiur, pro poena accipiendum, utnequa-
est; sed idcirco quia bonum esl, ut mercedem boni quam apud eos maneat; sed perlranseat ac relin-
operis haheat conscientiam suam [Al. conscientia quat. Undc et in aliis locis secundum interpretatio-
sua], et dilectionem qunm erga honum possidet. nem Aquilae,quandobirascitur Deus, furorem suum
Undeet aposlolus : Hilarem, inqtiit, datorem diligit ei iram awmpQeo-iuv vocat, quae omnia referri pos-
Deus(\l Cor. ix). Non enim omnis eleemosyna placet sunt ad haereticos, ut quia illa ei illa quaejusta sunt,
Deo, nisi qtiaecum hilaritateproferlur.Cumqneode- facere noluerunt, sit in omnibus plateis eorum luc-
ritis maium , et dilexerilis bonum , consliluite in tus. Lata enim et spatiosa via quae ducit ad mortem
portis judicium, de quo supra dictum esl, ut, ini- (Matlh. vii) : singulique haereticorum ct gentilium
quiiale expulsa, veritas redeat. Et si feceritis lioc, in sabulis suis alque figmentis habeut plaleas, quibus
forsitan miserebitur Dominus Deus omnipotens re- consequenler infertur : El in cunctis qum foris sunt
siduis Joseph a de tribu Epbraim el de decem tri- dicetur, vm, vm. Qui enimin Ecclesia fuerint, non au-
btibus, et captivitatem evadere polerunt. Quae om- B ] dient vae, quod pcenarum ultimum est; sed si forte
nia possunl et hacreticis coaptari, ut deserto errore, peccaverint, sumetur super eos lamentum. Ideo au-
quem (inxerunt, redeant ad Ecclesiam, ct oderint lem foris sive in omnibus viis dicelur, vm, vm: quia
el quae
priora dogmata, diligantque in Ecclesia Domini ve- non habenl unam viam quae ducit ad vitam,
rilalem, et judicium verum exerceant in porlis vi- via regia est, sed pravas atque perversas, etdecli-
tiorum cl virtutum, relinquentes illas, et ad has nantes ad dexteram ac sinistram, dum 299 non au~
transeuntes, et sperent misericordiam qui ex fau- diunt Dominumdicentem : Ne sisjuslus multum. Et:
cibus diaboli evadere qniverint. Juxta LXX autem Pervetsw sunt viw, quw a sinistris sunt. Incurrunt-
ordine commulalo, sic manilestior lectio proesenlis que in duplex voe, carnis et spiritus, praesentis sae-
capiluli reddi potest : Quomodo dixislis, odio ha- ctili alque fuluri. Cum econlrario ecclesiastici au-
buimus mala, et dileximus bona, sic quaerite bo- dianl: Gaudete, iterum dico, gaudele ( Phillp. iv, 4).
num et non malum, ut vivatis, et sicut Dominus Sed et agricola vocalur ad Iuctum ( habent enim bae-
Deus omnipotens vobiscum, et reddite in porlis ju- retici agricolas suos, in quorum arvis iribuli nascun-
dicium, ut raisereaiur Dominus Deus omnipotens lur et spince), et ad planctum vocantur qui norunt
reliquiis Joseph. plangere, vel sua, vel alicna peccala ; quanquam ct
(Vers. 16,17.) Propterea hmcdicit Dominus Deus C ( haecin bonam parlem possimus accipere, ut vir ec-
exercituum dominalor: In omnibus plateis planctus, clesiastieus et polens ad poenitenliam provocare,
el in cunctis qum (oris sunt dicetur vm, vm. Et voca- imilelur Dominumsuumdicentem : Lamentali sumus,
bunt agricolamad luctum, et ad planctum eos qui sciunt et non planxistis (Luc. vn, 32), et plangal har-reticos
plangere. Et in omnibusvineis erit plancttts : quia per- [Al. haereticum], sictit Saulem regemlsrael planxit
transibo in medio lui, dicit Dominus. LXX: Ideo hmc quondam Samuel (I Reg. xv ). El Apostolus lugere
dicit Domimts Deus omnipotent : In cunclis plateis se dicit super eos qui non egerunt pcenitentiam (II
planctus: et in omnibus viis dicelur vm,vm. Vocabitur Cor. xn). In omnibus quoque vineis erit planctus,
agricola ad luctum, et ad ptanclum hi qui sciunt la- quia vineac Sodomorum vineaeeorum. Et pro vino
mentationem, 298 et '" omnibut viit planctus : quia laetitiae,quod lseiificat cor hominis, atlulerunt vinitm
pertransibo per medium lui, dicil Dominus. Praecepi dracontim et furorem aspidum insanabilem. Et hscc
ut quaereretis bonum, el non malum, 'nt viverclis, universa patienlur; quia perlransibit per medium
esselqtie Domiuus vobiscum. Et iterum inluli (ne eorum Dominus, ut non habitet inter eos, nec di-
semel tantum vos monilos diceretis): Odio habele cat: Habitabo in eis, etinambulabo. Et: Ecceego vo-
malum, et diligite bonum et restituiie judicitim in biscum sum omnibus diebtts usqui ad consummationem
portis, qui odio babuislis in porta corripientem, ut D ] swculi ( Matth. xxvm, 20 ).
misercatur Dominus reliquiis Josepli : el qtiia facere (Vers. 18-20.) Vw desiderantibtts diem Domini,
noluistis, mea praecepiacalcantes, et vertistis ad roe ut [ vulg. ad ] quid\eam vobis? Dies Dominiiste lene-
scapulam recedentem : ideo haec dicit Doroinus Deus brm, el non lux: quomodosi fugial vir a facie leonis,
omnipotens, qui est exerciluum Dominus: ubique et occurrat ei ursus, el ingredlalur domum, et innitalur
plancius, ubique mceslitia. Agricolae vocabuntur ad manu sua super parietem, el mordeai eum coluber.
luctum, et qui sciunt more provinciaepraecinere ad Numquid non lenebrmdies Domini, et non lux ? caligo,
conciiandas lacrymas vocabunlur, ut nequaquam in et non splendor in ea ? LXX : Vmdesiderantibus diem
omnibus plateis, sicut supra dicttim est, sed in vi- Domini, ut quid hanc vobisdiem Domini? Et ea esl
neis sit planclus atque luctus; ubi quondam fuit ma- tenebrm, et non tux. Quomodosi fugiat homo a facie
teria taeiitiae, sit origo lacrymarum. Et baec omnia leonis, et incidat in eum ursus, et introeat in domum
» Cisterciens. junclo altero Palatin. ms.: Joseph, haec significaiio verbo "fiVK, transibo; quod poenam
quih de tribu, etc.; et mox, potuetinl; al., potetint. significat, eo quod iraDei non permaneal in eo quem
Victorius aii, id est, dilalionem.: respondelque langit, sed pertranseat, ac derelinquat.
1051 S. EUSEBH IIIERONYMI 10b2
et innMatur numibustuit tuper parietem, tt mordeal Ji A qum potsideo. Ex hoc cnim ipso quod diem Domini
eumcoluber. Nonne tenebrwdiet Domini, etnon luxt desiderant, *t non pertimescunl, digui supplicio ju-
et caligo, et non habet sptendorem. Ne de tribu Juda dicantnr, qnh nullus hominum absque pcccato est,
Thccuites proplieia oniniiio homines tribus suaene- et astraimmunda sunt coram eo (Job.\xv). Et con-
gligere videretur, et ad decem tantum iribus con- clusit omnia sub peccato, ut omnium misereretur
ferre sermonem, ad utrumque regntim, hoc est, Ju- [Al. misereatnr] (Galat. m).Cum igitur nemo possit
dam et Israel nuncdirigit asermonetn vaticinii, quod de Dci jndicare judicio, el de otioso quoque verho
ex multis 300 inidem aliis, sed praccipue ex eo redilituri simus [Al. sumits] rationem (Malth. xn):
qtiod sequitur : Vw qui opulewi estit in Sion, el con- ei Job qnotidie pro flliis snis oblulefit hostias, ne
fiditit in monle Samarim, inielligi potest: Vae igiiur quid fnrte perversum contra Dominum cogilarcnt
Judre Israelique dicentibus : Veniat dies, veniat prae- (Job. i), quae temeritas estaudire cum Corinthiis :
dicia captivitas, dommodo quod promitlituf per pro- Sine nobis regnolis [Al. regnastis] : atque utinam re-
phetas, etiam restitutionis tempus cnhsequatur. Non gnaretis, «t et not vobiscumregnaremus(I Cor. iv, 8).
est enim tanluni mali in captivitatis injuria, quan- Cerle si eos eliam propria conscienlia non remor-
tum boni in his quaepost captivitatem Dominuspol- deret, debuerant imitari Pautum dicenieni: Quit
licetuf: qaibtis prophct.t respondit, frustra eos quod B 1 scandalhalur, et egonon ntot (IIG'or. n, 29)? el pro
longo tempore post futurum est, in adventu Filii omnibtis esse solliciti, ne, quasi amatores sui, ut
Dei post seplnaginla annos captivitalis Babylonia? ipsi regnent, aliorum lormentadesiderarenl [Al. de-
praesiolari, qnos vastitas atqne pauperies et innume- siderent] : quomodo si quis velit capi palriam suam
rabiles miseriee consequenlur. Fugieniibus enim, tirbemque subverti, ut solus amicilia viclorum per-
inquii, a facie Nabucliodonosor leonis, occurret As- fruatur. Solemus in angustiis et tribulalionibus di-
suerus b sub quo Esiher narratur hisioria, sive, cere : utinam mibi liceat exire decorpore, etsaeculi
destruclo AssyriorumetChaldaeorum imperio, Medi, hufirs mtteriisliberari, nescientes quia quamdiu in
Persacque consurgenl. Cumque, regnante Cyro, fue- hac carne versaniur, habemus locum pcenitentiae :
ritis reversi, et praecipienteDario.coeperitis a;dificarei si autem recesserimns, audiemus illud Prophetae :
domuin Domini, et omnem fiduciain habuerilis ih /« inferno autein quit confilebitur libi (Ps. vi, 6)-?
templo: ita ut requiescatis iti eo, «t lassas hianusi Isia est saeculi tristitia , quaedueit ad morlem, qua
super parietes inclinetis: tunc veniei Alexander rex Apostolus non vult perire eum qui cum uxore patris
Macedonum, sive Aiiliocbus cognomehto 'ETrtfKvij?, fuerat fornicatiis (I Cor. v), qua et Judas periit in-
qui moretur in templo, et vos instar colubri moM- felix , qni abtindantiori absorpius trisliiia, prodi-
deal, nequaquam foris in Babylone, et in Stlsis, sed C < lioni lioniicidiura cnpiilavit (J/at(A. xxvii), et Iromi-
intra terminos leme sanciae[AV. vestrae]. Qiiibusi cidium otnnibus pejus homicidiis : ut ubi pulabat
rebus probalur, diem quam concupiscitis, non esse, remedium, et moitem suspendii fineni inalorum,
lucis et gaudii, sed lenebrarum nlqtie iristitiae. Haec. ibi leonem et ursuiii el colubrum reperirei. Quibus
juxta historiam breviter dixiinns, ne penitus Jhibro- noiniiiibns videnltir mihi significari vel diversa sup-
rum opinionem relinqueremils intactam. Cseterum, plicia , vel ipsediaholus , qui recte et leo el ursus
nulli dubium est, omnes noslros diem teitebrarum, et coluber appellatur. Cumqiie nos putavcriinus
diem inlelligere judiciij de qua scribil el Sophonias : Isaiam audire dicenlem : Vade, populus meus, inlta
Juxta ett dies Domini magnus, et jnxta ett et veloxni- cubiculattm : claude oslium, abscondere pusitlum do-
mit: vox diei Dominiamara el dura ( Sophon. i, 14 ). nec transeat ira Demitii (Isai. xxVi, 20), et esse
Et Isaias : Ecce dies Domini insanabUistenil, furoris. quasi in domo nostra, quasi iu iiileino requiescere:
el iras, ponere orbemterrarttm desertum, et peecatores, tunc mordebit nos coluber qui in pracsenli loco Na-
perdere ex eo (hai. xm, 9). Siniulque decutiturcon- has, in Job appellalur Leviathan. c De cujus 302
fidentia superborum, qui, ul apud liomiltes jiisti ap- natura et terrore muliiplici plenius in ipso volu-
pareanl, solenl diem exspectare judicii, et dicere i mine d disciintts. In caligine aulem et tenebris quse
Uliuain veniat Dominus, iuinain nobis liccat dissol- D J coniraria sunt luci et splendori, tormenlnruiii di-
vi et esse cum Cbrislo ( Philip. i), imitantes Phari- versitns explicaiur.
saeum qui in Evangelio loquebaiur (LMC xvln, 11, (Vers. 21,22.) Odi et projeci festivitales vestras,
12): Deus, ago gralias tibi, quia non sum tieut cmterii et non capiam odoremctietuumvesirorttm. Qnod si at-
homiuet, 301 raptoret, inju$ti, adulleri, et ticttt hic• tntcrilis [Vtilg. obtuleritis] mihi holocattstomala et
publicanus.Jejuno bisin sabbalo: decimntdo omniumi munera veslra, non accipiam, et vota pinguiumveslro-
n Tres mss., dirigit valicinium,
qttod, etc.,et paulo» Jobj quia hic legebat, plenius in ipso volnminedixi-
post, etfam rettitutio consequatur. mus. Vide admoniiioriem nostram in exposilionem
b Interserit Viciorius vocem ursus, qham hic ne-- libri Job, tom. III in appendice. Nos autem e duobus
cessariam vull esse, cum expouat ea prophel* ver-- antiqnis codicibus mss. resliiuimiis genuinam leciio-
ba : Quomodo fugiat vir a facie leonis, et occurril eii nem discimus, quaeargumema nostra roboral adver-
urstts. Brixiani mss. eamilli subministrarunt: nostrii sus Marianiim Viclorium. MART.
non ita. d Vide Admonilionem , quam interlineari in Jo-
« Una liitera tantum fecit errorem Mariano, ut bum Expositioni pfasfiximus in Appendice toro. III,
pulaverit Hieronymum edidisse Commentarios in pag. m.
10;5 COMMENTARIORDM IN AMOSLIB. II. CAP. V. 1054
rum non respiciam. LXX : Odio habiii et repuli festi- A ei vidua, quae in Evangelio (Luc. xxi) in corbonam
vitates[\\. solemnitates]vestras, nec odoraborin con- dtio minnta miserat, omnibus a SalVllore prtefer-
ventionibusveslris. El st obluleritis mihi holocausta el tur, qui vola pinguissima et hostias medullatas se
sacriftcia, nonsuscipiam,et salutare prwsentiw vestrm offerre credebanl, de miilto dantes parum : ciim illa
non respiciam : Proprie hoc contra Iribuin Juda di- lotum quod habuii, oblulisset. Manifeslius et verius
ciiur, et eos qui ex Israel ad Dei Caeremonias com- b:cc post advenium Domini dicunlur popiito Judaeo-
ntigrarant, et niliiloniinus non recedebant de excel- rtim. qtti destructo templo et allari, hoslias offerre
sis, colebantqne idola, et pccealoriim magniludiiie se credunl : quornm Deus odit et projicit festivita-
bei sacrificia polluebant. Numqnain enim reorquod tes, et noii capitodorem ccetus eoriini, quandocon-
de oblaiionibus viiulortim , quas offerebant iu Dan gregati dicunt : Crucifige, crucifige lalem (Joan.
et Beihel, dixerit: si obluleritis mthi holocaustomata xiv, 6); el : Sanguis ejtts super nos et super filios
et munera vestrn, non suscipiam. Odit autem Deus et nostros (Matth. xxvn,25). El si obluleriiitbolocausta
iimi solum odit; sed et projecit feslivitales eoruin, in synagogis, et munera in concilis satanae, el vota
qui fugiunl leonem et incurruntin ursiim, et ingie- pinguissima , non ea respicit Dominus , sicut non
diunlur domum, et a serpenle mordentur, quia non respexii iiiunera Cain (Genes.iv). Qui bene quidem
celebrant fesliviiaies Dei, sed feslivitates suas, di- B unum Dtinn colunt, et recle offerunl; sed in eo
cente Domino : Odi el projeci feslivitates vestras. Et non respiciunMir, quia non dividiuit in Patrem, ct
hiijuscemodi honiinum convenlum odoremque non Filittm et Spiriium sancium confessionem. Nosira
suscipit, nec babet in odorem bonae fragr-iniiac, et autem munera, id est, Ecctesiue, quse offerimus de
omnia eorum munera detesiatur, et pinguissima primitivis nostris, respicit Deus, sicul rcspexit
vota non respicit. Quod quidem non solum illius quondam sacrilicia Abel.
lemporis hominibus, sed et nobis accidet, si simi- 304(V('rs- 23.) Attfer a me tumuttnm carminum
lia delinimamtis,et de rapinis et perjuriis sceleribtis- tuorum, el cantica lyrm lum non audiam. LXX :
que quaesita , Deo nos putemus offerre , et noslra Trausfer a mesonilumcarminum tttorum, et psatmum
peccata redimcre , cum legerimus Zachaeuinquid- organorumtuorum non audiam. Pulchra cantica Le-
qttid rapuerat in quaditipluni reddidisse , et de bis vilartim, quibus laudabant Deum , lumultum vocat,
quaebene qusesierai, mediatn ohlulissc substanliam sonitumque confusum; quia non est pulchra laud.t-
(Lttc. xiv). Nequeenimquod male qua^silunierat in lio in ore peccatoris, et haeceadem idolis offene
Dei donaria polerai offerre, nisi prius dominis suis quoque consueverant (Eccles. xv). Judacorum quo-
redderet, et postea implerel quod scriptum est : que oratio et psalmi, quos in synagogis canunt, el
Itonora Dontinumde jttslis tuis laboribus (Prov. m, C har-retieorum conipo«ita laudaiio lumultiis est Do-
9); et: Redemptiounimwviri proprim divitiw(Prov. miiio, et ut ita dicam, grunnitus suis, et clamor
XIII,8) : de inercedeenim nieretricis Deus vota non asinorum, quorum magis cantilius Israelis opera
suscipit (Dettt. xxm). Econtrario jnsttis dicere po- comparanttir. Psalmum autem et carmina , lyram
test : Dirigalur oratio mea, sicut incensumiri conspe- et orgami, vel juxta litteram accipe in populolsrael,
ctu tuo (Psal. CXL,2). Qttx oratio Judae prodilori quai olim fiebant in imagine fuluroriiin , vel juxla
versa est 303 'n peccatum : non enini habebal bo- spirilum in nobis et in lnnreticis, quaesi bonis ope-
nuin odorem; sed opereloqiiebalttr : Putruerunt, et ribtis dirigamus , audiuninr a Domino : si malis,
corruptm sunt cicalrices mem, a facieiiuipiemiw mew concludil aures suas, impiorum cantica non digna-
(Psal. xxxvn , 6). Qu;e omnia et de liocreiicis di- ttir audire.
cere possWius, qui dum fugiunt lennem, incitrrunt (Vers. 24.) Et tevelabilut qnasi aqua judicium, et
in ursuin, et ingressi domum, quam putant Eccle- justitia quasi tottens fotlis. LXX : Et volvettit sicut
siam Dei, iiinitumur parielibus, quos ipsi feeerunl, aqua judicium, el jttstilia sicut lortens invius. Sicut
cl a serpente mordenlur, quorum luceni et dietnte- aqua si labatur in pronum, qttod prius lexerat, nu-
nebrae eripiunt et caligo, ita ut palpabiles tenebrae dat, et paiere facit oninium oculis : sic judicium
sint, el iulerficiantur primitiva eorum. Horum Deus -L"Dei atque justilia, quae de suo quondaro populo ju-
odil sacrilicia , et a se projicit, et quotiescumque dicavil, palebit omnibus, et leretur inslar lorrenlis
sub nominc Domini fuerint congregati , detestatur forlissimi. b Quidquid arripuerit, secum trahit, et
foetoremeorum, et claudit nares suas. Odisse autem, sibi obsistere non paiilur. Juxia Sepluaginta auiem
ei projicere, el non odorari, hiimana loquiiursimi- volvitur quasi aqua jiidiciuin pessiiiioruni; quia non
liludine, ut nos affectum Dei, nostiis sermonihus stat in una senteniia ; sed circurafertur omni vento
cognoscamus. El si obtulerinl liolocausia, a aut vi- doctrinae, qttod probaverat improbans, et quod
deantur jejunare,dare cleemosynas, pudicitiam pol- prius laudaverat, puians esse uihili. Juslificatioiies
liceri, quae holocausla sunl vera , non ea suscipit eorum non fluniinibus et purissimis fon:ibus,sed
Dominus, nec diguaiur aspicere pinguissimas ho- turbidis ccenosisque lorrenlibus comparamur, qui
stias eorum. Non enim sacrificiorum magnitudinem, suas aquas non habent; sed de saxis rupibusque et
sed offerentium merila causasque dijudicat. Unde vepribus collcctas. Quas qui transire voluerit, sia-
• Victoriusad Brixian. codd. Marlian. retiiiuit ut b Victor. tottenlis fotlissimi, qui
quidquid attipue-
videanlur,etc. ril, otc.
1055 S. EUSEBII HIERONYMI 1056
tim rapictur in pracceps, et subversis pedibus, di- A . sunt in jEgyplum, desiderantes allia etcepe, et cu-
cere non poterit: Statuit supra petram pedes meos cumeres elcarnes iEgyptias, et roanna quod de cce-
(Ps. cxxm, 5): calcat enim super arenas*. quae non lo datum est, contemnentes (Num. xi). Quod ut sic
habentfundamentum, et cum periclitatus fuerit, lo- inlelligamus, Stephanus primus marlyr Evangelii,
quetur juxta Hebraeos: Torrens transivit super ani- dignus nomine suo, in Apostolorum narrat hisloria :
mam tneam (Ps. xxxix, 3). Econlrario de justis le- Et vilulum fecetunt in itlis diebus, et obtuleruntlios-
gimus, quorum 305 n0" volvitur sicut aqua judi- liam simulacto, et tmtabantur in operibus manuum sua-
citim, etjtislitia non fertur quasi torrens invius : rum. Convetlit autem Deus, etlradidit eos servire mi-
Cogitationesjustorum judicia (Prov. xii, 5). litim cwli, sicut scriptum est in libro Prophetatum :
( Vers. 25, seqq.) Numquid hostias el $acrificium Numquid victimas aut hostias oblulistis mihi aimis
obtulislis mihi in deserto quadraginla annis, domus quadraginta in deserto, domus hrael ? Et suscepistis
Israel? Et portastis labernacutumMoloc veslro, el ima- tabernaculttm Moloch, et sidus dei vestri Rhemphan,
ginem idolorum veslrorum, sidus dei vestri, qum fe- figuras quas fecisli adorareeas, ettransferam vostrans
cistis vobis.El migrare vos faciam trans Damascum, Babylonem(Acl. vn, 41 seqq.). Nec puiandus est pri-
dixit [Vulg. dicii] Dominus : Deus exercituum nomen mus martyr errasse, qui [Al. quia] pro eo quod
ejut. LXX : Numquid hoslias et viclimas oblutislis mi-. B in prophela scriptum est: trans Damascum, dixerit,
hia itileremoquadraginta annis, domus Israel, et at- trans Babylonem. Magis enim inlelligentiam quam
sumpsittit labernacttlum Melchom,et sidus Dei vestrii verbum posuit, quia trans Damascum ducti sunl in
Repham, figuras eorum quas fecistis vobis. Et trans- Babylonem, sive trans Babylonem. In eo autem loco
feram vo$ttans Damascum, dicit Dominus : Deus om- ubi Lucas posuit MoMx,et in Hebraico scriptum d est
nipotens nomen ejus. Ex hoc loco discimus, omnesi MELCHECHEM (DSsbn) : Aquila et LXX verlerunt
b hostias etsacrificia qtiae in deserlo obtulit Israel, Mo>x°f : Symmachus et Theodotio, regis vetlrit.
non Deo obtulisse, sed Moloch regi suo, cnjus por- Pro eo quoque quod fn Sepluagintalegitur Rephan;
taverunt tabernacula, et imaginem idolorum suo- Aquila et Symmachus ipsum Hebraicum transferen-
rum staluarumque venerati sunt. Et quae sit ipsai tes, posuerunt CHION(]1»3), Theodotio aptavpamv,
imago vel idolum, sequenti sermune demonstrat: id est, obscuritatem. Rursum pro SOCHOTH (ffi3D),
Sidas dei veslti, quod Hebraice diciiur CHOCAB, i Aquila o-uo-xtao-povr,
3,313 e
id est, tabernacula : Symma-
id esl, Lucifeti, quem Sarraceni c hucusque vene- chus et Septuaginla, tabernaculum,'Theodotiotrans-
rantnr. Quam ob causam migrare eos fecit Dominusi tulit, visionem. Et hoc in omnibus f Scripturis san-
trans Damascum, id est, in Assyrios atque Chnl- ctis observandum est, apostolos et apostolicos
daeos : cnjus omnipotentia ex eo quod Dominus C viros in ponendis testimoniis de veieri Testa-
Deus exercilutim est, demonstralur. Quaerimusquo- mento, non verba considerare, sed sensum : nec
modo hostias et sacrificium non Deo oblulerint ini eadem sermGnum calcare vestigia, dummodo a sen-
deserto; sed regi suo, quem Luciferum nuncupanl ?' lenliis nnn recedant. Quidquid aulem juxta Iitleram
Ex eo tempore quo aurnm in caput vituli translbr- diciiur contra populum Judseorum, hoc omne refer
marunt, dicentes: Isti sunt dii tui, Istael, qui te eduxe- ad eos qui sub nomine Chrisii venerantur 307
runtdelerraAZgypti (Exod. m, 24), omnia quac fe- idola, et prava sibi dogmata confingentes, portant
cerunt, noii Deo, sed idolis fecisse monslranlur. Et; tabernaculum regis sui diaboli, et imaginero stalna-
qund posiea quaedam Domino eos legimus obtulisse, rum et idolorum suorum. Non enim unum colunt
non volunlate, sed pcenarum fecerunt melu, et eo- idolum ; sed provarietaie doctrinacdiversos adoranl
rum interfectione, qui propier idola corruerunl: deos, et sidus dei sui (II Cor. xi). Qui cuua sit an-
Dominus autem non ea quae offeruntur, sed voluu- gelus saiauae, transfiguralur in angelum lueis, et ca-
tatem respicit offerentium. Denique ubicumque oc- dit de coelo qtiasi fulgur (Luc. x), et imitatur Chris-
casio 306 i"' 1» scmper corde reversi [Al. versaii ] lum Antichristus. Pulchreque intulit, qumfecistis vo-
a Voces in eremo, quemadmodum et in GraecoD ] Rephan, non MnAo^et "p«'T«v>Juxla fatsam edilio-
quaedamexemplaria, Cislerciens. ms. ignorat. Cae- nera Erasmi el Mariani. MART.— Quae vero super-
tera ad hunc modum recitat: tabernaculumMolchon, sunt exemplariaT&ivLXX.MoW^;Aquilaeaut MsX^ov,
Rmphan figural eorum, et sidus dei vestri, quas fecis- aut MaX^ovlegunt: fortasse adeo verius Sepiuaginta
tis, etc. Victorius hic non nominat. tisterciens. Latine prae-
b Minnsrecte Martian. omnesbestias: certe conlra fert Molchonet Rmphan.
mss. fidem. e Rectius videtur.quodetVictor. prsefert, umbta-
c Al. nttnc usque. Et in Vita S. Hilarionis, Tom. II, cula. Al mss. non suffragantur.
col. 27 : Luciferi cultui Sarracenorum nationem de- f Indicio sunt de multis haccpauca, quae suis quae-
dicalam e$se Hieronymtis docuit. Vide quae in eum que locis Hiernn. notat :Marci i et Matlhaeixi: Ecce
loctim observamus de Abdala Sarracenorum Impe- ego mitto angelum meum ante faciem tuam, qui ptm-
ratore , qui Molochi templa. et Luciferi culturam patabit faciem tuam ante le, quod habelur Malacb. iu
augete salagebai. Vide siugularem Millii dissert. juxia Hebr. etGroecum : Ecce mitto angelummeum,
A Totum huncce locum curiose ac religiose resli- etptmpatabitviamaitte faciemmeam.Stc Matth.xxviet
tuimus adjuti mullis peraniiquis exemplaribus manu- Marc. xiv : Petcutiam Pastorem. Ex Zachar. xm,
scriptis, quia in anliquis etliiionibus multa inveni- juxia Hebr. et Graec., percute. Et I ad Corinlh. n :
mus omissa, multa falso posita. Conferat utraque Quod oculus non vidit, nec attris audivit, etc. Exlsaiae
qui volueril, et statim percipiel in editione LXX LXIV: Oculusnon vidit, Deut, abtque te, qum prmpa-
interpreium leclura fuisse MelchomeiRemphan; vel rasti exspectantibuste, etc.
1057 COMMENTAUIORUM IN AMOS LIB. III. CAP. VI. 10E8
bis. Non enim ca a Deo acceperunt; sed de propria A } xvi). Isti sunt capita populorum, qui confidtint m
menie finxerunt. Unde migrare eos faciet Dominus divitiis,"et opulenti sunt in Sion, et habent (iduciam
trans Damascum, ut non bibant sanguinem Domini; in monte Samariae, el ingrediunlur pompalice do-
sed transeanl in Babylonem, el audiant per prophe- mum Israel,ut lumorem animi corpus osiendat, et
lam : Calix aureus Babylon, inebrians omnes gentes pomparuro ferculis similes esse videanlur. Juxta le-
(Jer. LI, 7). Damascus enim, ut crebro diximus, in- ges autem tropologite et Septuaginta inlerpreies,
terpretatur tanguinem bibens, sive sanguis cilicii, ut Sion refertur ad Ecclesiam, de qua scriplum legi-
ttt annuntiem
per poanilentiam ad bibendum Domini sanguinem mus : Qtti exaltat me de porta morlis,
provocemur. omnes laudalionesluas in portisfilimSion (Psal.ix,ib).
(Cap. VI.—Vers. 1.) Vm qui opulenti estis in Mons vero Samariae, propter superbiam et jactan-
Sion, el confiditis in monte Samariw, optimates, ca- tiam custodiae mandatorum Dei, intelligitur super
pitapopulorum, ingredientespompaticedomumIsrael. haereticis, qni despiciunt Ecclesiam; quia infirma
LXX : Vm qui despiciunt Sion, et confidunt in monte mundi elegit Deus, ut confundal fortia, et siulla, ut
Samarim : vindemiarunt primilias genlium, et ingressi perdatsapicntiam sapientium, et intetligcntiam pru-
sunt sibia. Ad Sion,ut supra diximus, et ad monlem dentium reprobet (lCor. i). Isti vindemiaverunt
Samariae, id est, ad duas tribus, quaeappellabanlur B ; primiiias geniium, til sub nomine Chrisliano intro-
Juda, etad decem, quaeIsraelis nomine vocabantur, ducerenl eos in torculariasua, ubi non calcalur uva,
proplietae sermo conferlur, maxime ad eos, qui in sed perdilur: ubi non muslura exprimitur.sed vene-
utroquepopulooptimates suntb etprincipes.elvacant num. Et ingressi sunt sibi. Pulchre dixit, sibi: non
deliciisin exemplum illius divitis purpurati, qui loe- enim ingressi sunt Deo, sed sibi ingressi sunl. Alio-
tabatur 308 in convivio, el in lantam crigebalur quin Deomagis egressi sunt, dum recedunt de Eccle-
superbiam, ut Lazarum anie oslium suum plenuin sia. Quodque sequitur, Domus Israel, juxla Seplua-
ulceribus indignaretur aspicere, et ne hoc quidein ginla, in principio capituli sequenlis legendum est;
ei tribueret, quod perilurum essel ex mensa (Luc. juxta Hebraeos, in fine bujus, quod exposuimus.
tt Verba domus Israel, quae subsequenti Hieron. vacabant, ad mss. fidem. Persaepevero id genus levia
aptat versiculo, continuo hic subdit Cisterc. ms. menda taciti casiigamus.
b Copulam el suffecimus, lum vacant legimus proi
LIBER TERTIUS.
309-310 Praepostero ordine atque confuso C ( quilur, et de ingenio alque doctrina, audaciae peri-
duodecim prophetarum opus et ccepimus, el Christo ciilum facit: quoniam, ut saepe testalus sum, labo-
adjuvanie, complebimus. Non enim a primo usque rem propria scribendi inanu ferre non valeo, in ex-
ad novissimum, juxta ordinem quo leguntur, sed ut planalione sanctarum Scriplurarum, non verba com-
potuimus, et ut rogati sumus , ita eos disseruimus. posila, et oratoriis floribus adornata, sed eruditio
Naum, Michaeam, .Sophoniam, et Aggaeum, primo et simplicitas quaeritur veritalis.
5>t).ow>voTaTat? Paulae ejusque filiaeEustochio ttpoo-e-
ifisvno-a: secundo in Abacuc duos libros Chromaiio (Vcrs. 2 seqq.) Transite in Chalane, et videle : et
Aquilciensi episcopo delegavi : terlio post longi inde ite tu Emath magnam, et descenditein Geth Pa-
temporis a silentium , Abdiam el Jonam libi ( Pam- Imstinorttm: ad optima quwqueregna horum, $ilatior
machio) imperanti edisserui: praesenti anno, qui b lerminus eorum termino vestro est. Qui separali eslis
sexti consulatus Arcadii Augusti, et Anilii Probi in diem matum , cl appropinquatis solio iniquitalis.
faslis nomen imposuit, Exsuperio TolosanaeEccle- Qui dormitis in lectis eburneis, et laschilis in stralis
siae ponlifici Zachariam, et ejusdem urbis Minervio< veslris: qui comeditis agnum de grege , et vilulos de
et Alexandro monacbis Malachiam proplieiam in- medio armenli: qui canitis ad vocem psallerii. Sicut
terpretatus sum. Slalimquerecurrens ad principium D ; Duvid putaverunt se habere vasa cantici, bibenlet in
voluminis, Osee et Joel, et Amos, tibi negare non phialis vinum, et oplimo unguento delibuti sunt,
pottii. Et post gravissimam corporis aegrotalionem, et nihil patiebanlur super contrilione Joteph. LXX :
dictandi celeritate osiendi temcritatem meam : uti Domus Israel, transite omnes , et videte d in Chala-
quod alii stylum saepe vertendo non audent scribere,, nem , et pertransite inde in Emath Rabba , et descen-
ego committerem casui, qui semper 0 dictantcs se- dite in Geth alienigenarum optimas ex omnibusregnis
« Triennii scilicet, quo ab explicandis Scripturis> c Pal. mss. qui prmdiclamsequitttr ; puta, leme-
abstinuit, ul ex praefatione Comnientar. in Jonami riiatem.
compertum est. d Voces in Chalanem in Cisterciens. ms. IIOII
b Fallitur Marlianacus, ipseque anlea Victorius> sunt. Absunt
quoque a Graecotextu , si unum aut
qui hunc consulatum anno illigant Christi i08,, atterum exemplar excipias. Legendi lamen e Graecis
quem constat ex fastorura serie, ac priscis moni-- Patribus Theodoritus atque Justinus.
incnlis, ad 466 essc refcrcndum.
10=9 S. EUSEBII HIERONYMI 1060
his, si ampliores tunt termini eorum terminis veslris s, , A poris miiigandos, oleo purissirao, sed unguemis
qui venitis in diem matum, * 9111appropinquatis et pretiosissimis.CuniqJuehis afflualis, siquos videritis
tangitis sabbata mendacia. Qui dormitis in lectis ebur- ttr perire de populo, nulla misericordia super interle-
ne\t, et affluitit deticiis in stratis vestris, et eomediiis
iis ctione eorum Qeclimini, sed contemnitis quasi bruta
hmdosde gregibus, el laclenles vitulos dt mediuar- u- animalia , et in suo beslias cruore pereuntes. Hunc
mentorum, qui conerepalis ad vocem organorum1.-: eumdem sensum etiam Ezechiel prophetu sub pasto-
quasi ttanfia putayerunl, et non quasi fugienlia; qui \ui rum ponit exemplo; Qui comedttnt lac de ovibus, et
bibilit viuum iefmcatum, et primis mguenlis ungi- li- vettiuntur lanit, elquidquid primttm est devorant, et
aiisi, et mhil patiebamini super contritione Joseph. h. vulnerata non sanani,confracta non solidant, pereun-
Transite omnes in Chalane, quaa nune appellatur ur tia non requirunt ( Ezeeh. xxxiv, 5, 4). Cuncla quae
Ctesiphon, et Iransile omnes. Qui suni isti omnes? s? juxta bistoriaediximus veritatem, secundum Septua-
utrique illi de quibus supra dixerat : Oplimates, ca- a- ginta interpretes, ad allegoriae nubiluin Iransfera-
i*"rt 311 populorum, etqui opulenti eslis in Siou, 11, muSvl>omushrael, quae a ine rccessisti, quoecou-
et eonfidilis in monte Samarim. Vosigitur transiteinin fidis in monte Samariae, quae vindemiasti primilias
Persjdis civitaiem, et diligenter attendite, et inde je nalionum.transi, etvide.elpcrgeadmuros plurimos,
pergite in Ematb magnam , quae nuncb Amiocbia ia B hoc enim interpretatnr Emath Rabba : alque iude
nomioalur. Magoam autem vocat, ad distinciionem m clemenler descende in lorcular eorum , qui cadunt
miiioris Emath, quaeappellatur Epipliania. Unde us- s- bibenles : Ge|h euim el Philisiiim hoc resonanl. Et
que hodie pergentibus MesQpotamiaropriroa mansio io omnia conteinplare, praecipueque oplima ( Al. om-
vocatur Emmas, corrupto quidem vocabulo; sed >d nia) regna, vel optiinas civitates de omnibus regnis:
pristini npminis vestjgia retinens, cujus regio ap- p. et considera si pltires sint termini eorum quam ves-
pellalur Reblatha, in qua praesenie Nabuchodoiiosor, r, tri. Si enim voluerinnis inenle tractare, el universa-
regisJ.udaeae(Al. Judae) §edechiae iuierlecii sunt iit ruii) gemiuni discutere philosophiam , vEgyplionini,
filii, et oculi illius excaccati. Et descendite,inquit, in in Indoriim, alque Persarum , reperiemus angustiorcs
Geth Palmstinotum (IV Reg. 25 ). Vos qui habilatis is earum lerminos sanctarum terminis Scriplnrarum :
in monte Sion, el in monte Samariae, descendite ad id In omneinenim terram exivit sonut eorum, et in fines
Palaestinos,quimorantur in campesrribus.et ad opti- i- oitis («rro!( Al. lerrarum ) verba eorum (Ps. xviu ).
ma quaequeregna horum, quaediversis civitaiibus sub- )- Isii quibus supra dixerat : Domus Isracl, transile
jacenl, Gazaeet Ascaloni,Azoto, Accaron, ct Getli, et >t omnes, et videte, a qualibtis viliis ad meliora Irans-
videte si latior tcrminus eorum lermina vesiro sit,i, ire jubeantur, sequens serroo describil: Qui veniunt
'C in diem
ulrumvos, anilli.majoresobtineaiis provincias vos, : i, malum, parantes sibi vilio suo diero malutn :
inquam, vosde populoIsrael, qui separali eslis in diemn noii quo dies ullus sit malus; sed quo unusquisque
malum, in, diein videlicet captivitalis, et appropin-1- parct sibi malum, juxta illud quod in Ecclesiasle le-
quatis sojjo iniquilaiis, ad iniquum judicera pergen-1- giinus : Ne dixeris, dies priores melioreserant milti
les regein Babylonium. Qui cum baecpassuri sitis,i, quam isti: quoniam non in sapientia interrogas super
nuuc dormiiis in leclis eburneis, ellascivilis in slraliss hoc ( Eccl. vu , 11) : stultum est enim referre ad
inollibus, ut somno libidiuem copuletis. Qui come- teinpora, cuni in nostra sil potestale, vel bonum
ditis non ad repelleudam famem, et ad suslentan- diem nobis facere, vel malum. Istid suni quiappropin-
dum corpus humanum; scd ad delicias alque luxu-- qumt 313 atque contingunt sahbata mendacia.
riani, ut quidquid in gregibus el in arraenlis lene- Quomodo euim circumcisio carnis, et circumcisio
ruin alque pingue est, vestise gulaj parclis :quibuss cordis appellalur, et sunt in manifesto Judaei, etiu
nou suflicit libido penis, et gutluris, etc aestuantiss occulto, quorum allerum abjicitur, et alieruro com-
cibis aqualiculi, nisi et tibiarum et psallerii et lyraei probalur : ila sunt sabbata Domini sancta, et veri-
canticis aures vesiras mulceatis, 111quod David fecitt tale subnixa, ct alia non sancta aique meudacia,
in cultumDei (1 Par. xxui-xxvi),Leviiarum ordi- quae occidentis litterae sequunttir olium. Qttodque
- ""
nes, et organo.runi reperiens variet^|es, vos ad vo- sequitur : qui dormitis supcr leclos ekurneos, sic in-
luplatem et luxuriam;conferati§. Et bibitis ia phialis; terpretari possumus : Qui atbleta est Domini, et
vinum, non ad saliandam siiim, sedadopprimendum 1 exerceittr ad luctam, et praeparat se conlra adver-
auimum, Et ungimini, no« ad labores 312 cor- sarias polestaies, dormit in nuda burao imilans Ja-
a Deerat qui relativum, quod et mss. praeferunt,, ingenio facile commutanlur. Ad haec el Reblaiha ,
et Graecustextus. quam teriin loco nominat, in ejus erat regione
b Vereor, ne diclandi fesiinaliooe bic errct S. Do- constitula, ut aliis Seripturae locis doceaiur. Alte-
ctor, N.amAmiochia quae cQadilores suos Syriac re- ram Emath, sive Minorem, novit cliam Josepbus
ges agiioscit, iminane quanlum Amosorecentior est.> Anliquitt. lib. 1, cap. 7, qni eamdem esse aique Epi-
6,1yero Emalh, quse oh ampUludincm Magna , sive phauiani, ut et Hieronymus, tradil, Vonfer Quaest.
Emath - Habba dicebatur , non Antiochiam , sedI Hebraic. in Genesim, cap. 10.
Emesam essc dnc^t TbeodnjrUus iu Jerein. xxxix, c Tres mss., msluam cibis aquuticulus.
d Noslri mss. : Isli oppropinquanj, ttlque contin-
celehfem nempe Sy^i* urbem a4 Qront.Qta,Libano1
pr<w,ujiaun,.Convenjli e* iporrujitum notnen £mas, cisio g,untsabbata facere mendacia : quomodo euim con-
quod mox Hierqnjmus nqtat, adeoque et ipsum carni$%elc.
JEroatft; ( enim et s ex Orientalium linguaruro
1061 COMMENTAR10RUM IN AMOS LIB. III. C4P. VI. 1068
cob (Gen. xxvm); el ponit sibi lapidem ad caput, A David putaverunl sehabere vasa cantici. Unde vidclur
quem reprobaverunt acdificames, et faclus est in ca- mibi ab interpretibiis additum, qui in descriplione
put anguli (Ps. cxvn, et Act. iv). Qui vcro deliciis tuxiiriar, contra vitia et volupiates hujusmodi sen-
vaeanl alque luxuriae, elomnia causa vcntris faciunt, tentiam protulerunl, ut non verterent quod scri-
dormiunt in leciis eburneis morlui animalis, et im- plum oral, sed de suo, quod sibi videretur, addereni,
mundis haerent ossibus ; el quia pulchra videntur immo mutarent.
vitia, et prsesenti nilore deleciant, requiescunt in (Vers. 7 seqq.) Quapropter nunc tnigrabunt in ca-
eoruin lectulis, el sopore gravissiuio deprimunlur. pite transmigrantium, el auferelur factio tascivientium.
Isti non romedunt solidtini cibum et aihleticum, de Juravil Dominus Deus in animu sua, dicil Dominus
quo roborantur vires Iuclantiuin, sed niollem, et Deus exerciluum : Delestor egq supetbiam Jacob, et
tenerum et sinistrarum partium : quales suiil ba'di domosejus odi, el tradain civitalemcum habilaioribus
de gregibus el viluli saginati, el lenelli, imino adlnic suis : quod si reliqui fuerinl decemviri in domottna,
lacle nnlriti: hoc enim significat poo-xapta yaXaSnva. el ipsi morientur; et tollet eum propinquus suits, el
Concrepanl qtioque manibns ad vocem organor combureteum, ul effcral ossd de domo ; et dicet ei qui
rura et sonitum, ul omuia opera eoruro exspe- in penelralibus domtts est : Numquid adhuc apitd te
cient volupiaiein : nihjique faciunt nisi quod B est ? el respondebit, finisest ; ei dicet ei : Tace, et non
ventri procuranl et libidini. Nec slatiro nobis illud recorderis nominis Domini.LXX : Propterea nunc ca-
prudcns lector oppnnat, ct qiiomodo scriplum esl: plivi erunl abinitio fonium, et auferetur himitus equo-
Flumina coiicrepenlmanibus (Ps. xcvn, 8).Et : Qm- tum ex Epbraim; quia juravil Dominus per semet-
nes gentes,plaudite manibus (Ps XLVI,1). Et : Jubi- ipsum, dicit Domitius Deusvirtulum: quia ego abomi-
late Deo adjutori nostro (Ps. LXXX,1). lbi enim non uabor omnemconiumeliamJacob, cl regionesejus odi,
ad organorum soniluin dicunlur concrepare ; sed in etauferam civilmemcum omnibus habiiatoribut suis.
laude Dei habere uuuni couscnsum. Post organo- 315 £' el'it, 9*remanserini decemviri in domo.una,
rum vocem intulil: quasi stqnlia putaverunl, et non et mortui fuerint; et tollenl dameslici ejus, et cona-
quasi fugientia. Res enim saeculi, et omnia corpora, bjtniur ntauftrant ossa eorwn de domo; et dicent his
secundum Epicurum,per momenla fluunt et abeunt, qui prmsuni domui: Si adhuc estapud te ?et dicci, ue-
el nihil in suo consisiit statu, sed vel crcscunt oni- quaquaui;ei dicet,Tace, nec nomines nopten Do.mini.
nia, vel decrescunt, et aqiiarum inore torrentitim Piopier superiores causas quas propheiieus seruio
labuntur in praeceps. Unde et in saeculari liltera- describit (eorum quidormiunl in lecliseburueis, et
tura Icgimus (Virgil. iuCeorg.) : laseiviunt in slratis, et coroedunt agnos de grege, el
Sed fugitinterea,fugitirreparabile tempus. " vitulos de rnedio armenti, elcanunt ^dvocem psal-
G
terii el bibunt in pliialis, et optimo unguenio deli-
Et in alio Ioco (Horat. n Carm., od. 14) :
huii sunl, et insuper niliil paliuntur super CQiilri-
Eheu fugaces,Poslhume, Posthume, lione populi ejus, qui de Jqsepli stirpe generatus
Labunturanni.
est) , nuuc Doniinus comminatur, et dicit : Qtiia
Niliil enim fugacius sxculo rebusque saeculi. Quam ista e| isla fecerunl, nunc migrabunt in capiie irans-
dum lenemus amiliimus, 314 et Per infantiam, migrantium. Et est sensus: Nequaqqam in futurum
pueritiam, juventutem, ac virilem el ingravescen- pcena differtur, nec de longis post sajculis prpphe-
tem ac maluram aotatem, annosque ultimos sene- talur : quod nunc ingruit, ntinc venlurum est.meus
ctulis, iu quoeseptem spalia Pbiio vilam describit. sermo praedicit, eos ilurosesse in principio transmi-
humanam, mutamur, el currimus, et nescientes adI granlium, principes videlicet et potenles, quihus
mortis terminos pervenimus. Quodque sequitur: supra dixeral : Audite verbumkoc,vaccmpingue$,qum
Qui bibunt defmcatumvinum, proprie referri ad haere- estisin monteSamarim (Supra, iy, 1). Et rursum : Vm
ticos poiesi, qui quasdam scripturas probanl, quas- qui opulenlieslisinSion, et confidilisin monte Sama-
dam reprobanl, defaecatacupienies vinapotare : cumi tim: optimates, capita populorum,ingredientespompa-
in sanclis Scripluris nihil lurbidum aique ccenosum D I (icedomumlsrael. Vos qut primi estis divitiis, prirai
sit, sed lolum de superiori unda purissimum. Istii caplivilaiis suslinebiiis jugum, secuuduin illud quod
primis iinguntur ungtienlis, qui non habenles arteml in Ezechiele scriptum est: A sanctuariQtnea incipite
tinguenlariam, absque ulla scienlia Stripiuiarum, ett (Ezech. ix, 6). Non asanciis, ut pleFique aastimant;
traditionibus atque doctrina apostolorum, vindicantt sed a snbversione templi, quod sanelum fuil. Poten-
sibi sacerdolii dignitatem, et unctos Domini dicuntt tes enim potenter lormenla paiientur (Sapien- vi),
se esse : oleumque purissimum scn-us . ui faececon-• etcui plus credilur, plusesigemr ab eo (Lnc.
xn).
taminant. Cumque haec faciant in inleifectionem eo- El auferetur, inquit, factio.lascivientium, qqi in ca-
rum qtios deceperuni, nullodolore cruciautur; sedI piendis voluptaiibus unura babuere consensuro, et
gaudent ip alicnis moriibus, el miseronini sanguinej comessajiones exercuere ac symbola : bt pariler
delectanlur. Seitsusistcpulcherrimusin quo diciiur : .lufcrentur, ut quorum w\%fuit luxuria, una sit pcena.
quasi stantia putaverunl, et uou qtiasi fugientia, ini Pro quo LXX interpretalj gunt, auf&etur kiiinitus
Hebraico non habetur; sed pro eo scriptum est: sicutt a equi de Ephraim : quod in Hehraico non habetur, ct
a Victor. equorum, quod et plurium numero ini C Grseco sit. t7TTrwv.
»063 S. EUSEBH H1ER0NYMI 1064
ex superfluo dissereiur a nobis, cum tropologiam A j centur ad pcenas, et auferetur hinnitus equi ex
texcre cceperimus. Juravit Dominusin semetipso,sive Ephraim : qui in Scripturis sanctis dupliciter acci-
ut in Ilebraao legimus, inanima sua, juxia illud quod piiur, aut in superbiam potentiamque eorum, qui
in Isaia scriptum est : Neomeniasetsabbatavestra,et hinniunt, aut in libidinis magnitudinem. In super-
diesfestos odit anima mta (ha. i, 13): non quo Deus biaramalorumqueconsenstim, utibi: Hiin curribus,
animam habeat,sedquobumanis loquatur affeclibus. et hi in equis(Ps. xix, 8). Et: Fallax equusad salutem
316 Nec mirum si animam habere dicatur, cum (Ps. xxxn, 17). Etregibus Israel priecipitur, ne sibi
etiam membra caetera, quaevitiora sunt anima, pe- mulliplicent equos (Deul. xvn). Et in libro Job, vox
des, manus, el ventrem, et artus caeteros se habere equi clangori tubae comparalur (Job. xxxix). In Za-
testelur. Quod si opposuerint nobis hi, qui Chri- charia quoque legimus, quod Evangelii teslimonio
stum negant humanara habuisse animam; sed in comprobatur, et referltir ad praesentiam Salvatoris .
humano corpore Deum fuisse pro anima, audiant in Gaude ritmis, filia Sion: prmdica, filia Jerusalem.
Christo substantiam animae demonslrari: quomodo Ecce rex luusvenit tibijutlus et Salvator : ipse man-
et membra corporis ejus habuere subslantiam. In suetus, et ascendenssuper atinam et pullum asinm:
Deo autem Patreacaput et pedes et caeiera, quae et disperdet quadrigas ex Ephraim, et equos de Jeru-
dicunlur, non sunt membra, sed per eorum voca- B ] salem (Zach. ix, 9). In libidinis vero magniludinera,
bula efficienliarum diversitas indicatur : sic et ani- et effrenatum coitus desiderium, ul in Jeremia, qui
mam non esse substantialem, sed affecium mentis luxuriosos adulterosque describens, intulit: Vnus-
internae, et cogitationum locum , per quem Deus quisquesuper uxorem proximi sui hinniebat (Jer. v, 8).
suam indicet voluntalem. Juravit ergo Dominus, Tales equos, Christi adventus, et Dei ira subner-
Deus exerciluum, id esl, Sabaoth (pro quo, virlutum vat. Et jural Dominus per semetipsum (quia majo-
Septuaginla transtiilerunt), se detestari superbiam rem per quem juret non habet) se detestari omnes
Jacob, et domos ejus odisse. Hic Jacob secundum baerelicorum contumelias, et universas regiones eo-
superius capitulum, ubi scriptum est: Et nihil patie- rum odisse (Hebr. vi). Quidquid enim loquuntur in-
bantur super conlritione Josepli, aut decem Iribus juria est, et dignum Dei odio. Et ablaturum civita-
accipe, aut certe universam domum duodecim tri tetn et conciliabula eorum cum his qui habitant, et
buum. Et traditurum civilatem cum habitaloribus populitm videlicet, et magistros, etiamsi reliqui fue-
suis; vel Samariam, vel certe Jerusalem, vel in com- rint decem viri (qui si fuissent in Sodomis et Goraor-
muni ulramque. Quod ad tempus Domini Salvatoris rhis (Genes. xix), nequaquam super eas descendis-
referre possumus; post cujus adventum et passio- set incendium), omnes esse morituros ea morte, quae
nem detestatus est Deus omnem superbiam, vet iit- iC ducit ad tartarum, de qua Ezechiel scribit: Anima
juriara Jacob, qua [Al. quiaj illum fabri filium et qum peccaverit, ipsa morielur (Ezech. xvm). Isto-
Samarilanum, et habentem daemonium conclama- rum ossa sepetiunt propinqui et domestici eorum,
bant (Malth. xm; Joan. vm): idcirco Jerusalem tra- de quibus dicitur : Sine, 318 mortui sepeliant mor-
dita est cum habitaioribussuisRomanis exercitibus. tuos suot (Luc. ix, 60). Et ille qui foris est, etdomum
Et intantum cnntra eos Dei ira desaevit, ut eliamsi non ingreditur mortuorum ; sed magis mortuos fo-
remauserint decem viri in domo una, ipsi quoque ras ejicit, imperat ei qui comburit mortuos,
morianlur, et propinquus, sive vicinus comburat et dissolvit in cineres, et eorum ossa comminuit,
cadavera mortuorum , ut efferat ossa de domo ut laceat: et purissimum Dei nomen mortuo orc
sua ; quia prse morientium turbis, integra corpora non maculet. Peccatori enim dicit Deus : Quare tu
efferri non valeant. Cumque jam lassus fuerit aspor- enarrat justitias meas, el assumis testamenlum meum
tando, interroget eum qui in penetralibus doraus per o$tuum (P$. XLIX)?Unde et nos providere debe-
est, utrum supersint quos sibi tradere debeat, et mus, ne morlui sepeliaraus morluos; sed ut roagis
ille respondeat: Finis est, jam non babeo quem viventes, eos qui sunt roorlui, b producaraus ad vi-
tibi tradam ad sepcliendum; et anlequam non ha- tam. Quod si non fecerimus, imperatur nobis et
bere sejuret, ille, qui interrogaverat, et foris erat,; D dicitur: Tace, quia indigni Dei nomine judicamur.
et non esse cognoverat, iinperat ei, et dicit: (Vers. 12 seqq.) Quia ecceDominus mandabit, et
Tace, et non recorderis nominis Domini. Hoc au- percutiet domum majorem ruitris, et domum minorem
tem 317 idcirco commemorat, ut oslendat, nec scissionibus: numquM currere queunt in petris equi,
malorum quidem pondere et necessilate compnlsos aut atari potest in bubatis ? Quoniam convertistis in
velle noroen Domini confiteri, et in tantam apud Is- amaritudinem judicium, et fruclumjuslitim in ab$in-
rael oblivionem, Dei venisse vocabulum, ut ne in sim- thium. Qui tmtaminiin nihiti, qui dicitis : Numquid
plici quidem juramenlo nomen ejus dignetur audire. non in fortitudine noslra assumpsimus nobis cornua ?
Tenues historiae lineas duximus, nunc allegorise im- Ecce enim suscitabo super vot, domus Israel, dicit
primamus manum. Principes haereticorura, qui pro- Dominus Deus exercituum,gentem, et conterentvosab
pter delicias suas meum populum devorabant, el ni- inlroitu Emath, usque ad torrentem deserli. LXX:
hil patiebantur super contritione Joseph, primi du- Propterea ecceDominus mandabit, et percutiet domum
a Fortasse rectius Cisterciens. ms., Iu Deo autem b Maluit Viclor. perducamus.
Patre, «t cmleraqueedieuntur, «tc:
1065 COMMENTARIORUM IN AMOS LtB. III. CAP. VI. 1066
mugnam ruinit, el domum parvam tcis$ionibu$. Si A vos, 0 domus magna, et domus minor, qusc ferien-
persequenturin petrii equi: si reiicebunt ad feminas? dae estis ruinis et scissionibus, id est, 0 domus Is-
quoniam converlittis in furorem judicium, et fructum rael el omnes duodecim tribus, genlem sy.vissiiiiam
justitiw in amariludinem. Qui lalamini super nullo Assyriorum et Chaldaeorum, quae vos conierat at-
verbo a bono, qui dicit: Nonne in forliludine noslra que subvertat a principio usque ad finem, a capite
habuimus cornua ? Quia ecce ego suscilabo tuper vot, usque ad caudam, a lerminis terrae vestrae, qui so-
domus hrael, ait DominusDeus b virtutum, gentem,et lem respiciunl, usque ad lorrentem deserti , sive
conlerenl vot : non ut introeatit in Emath, et usque Occidentis, utLXX transtulerunl, id est, ab Eniath,
ad torrentem Occidentis.Quia in tanlam rabiem pro- usque ad Rhinocoruram, inler quam et Pelusium ri-
siliistis, ut etiam morlis tempore, et imroineniibus vus 320 Nili, sive lorrens de eremo veniens, mare
malis, nolueritis nomen Domini nominare : ideo ingrediiur. Emath supra Epiphaniain dixinms, quae
mandabit Dominus, et percutict domum majorem ab Auiiocho cui cognomentum 'Ejrtyav»)?fuit, no-
ruinis, et domum minorem scissionibus. Si mandat, men sortita est. Qui autcm putant quod hic domus
quomodo percutil? Si percutii, quomodo mandat? Israel decem tribus significei, explanare 11011 pote-
Sed in eo quod mandat el jubet minisiris, videtur runt, quomodo in comminatione dicalur adversus
ipse percutere. Quomodo in jubenle Paireel faciente B ] decem tribus, quod conlerendae sint ab Epiphania
Filio, facit ipse qui jussit, impleto illo versicuto: usque ad terroinos iEgypti: quibus lerminis, non
Ipse dixit, et facta sunt: ipse mandavit et creala sunt utique decem iribus, sed omnes duodecim conclu-
(Pt. CXLVIII,5). Omnia eiiim313Peripsum lacta duntur, in quibus fuitetiam Judas el Uenjamin.Qui-
sunt, et sine ipso factum est nihil, c quod factum dam juxta anagogen, domum magnam et domtim mi-
est (Joan 1). Et in iEgypto, ubi primogenita quaeab norem, Judaicum populum significari putant, et de
exierminaiore caesa referuntur, se Dominusinterfe- gentibus Ecclesiam congregatam. Illi enim magui
cisse teslatur (Exod. xu). Sic et in praesenti loco propler patres vocantur, et legem, et propheias:
mandat Dominus, et ipse percutit per ministros do- nos minores, quia absque Testamenio fuimus et
nium majorem ruiuis, id est, decem tribus, quae mandatis Dei, de quibusetin Cautico legiinus: So-
appellabantur Israe), et domum minorem scissioni- ror mea parvula est, et ubera non habet (Cant. vm, 8).
bus, duas tribus, quae regebantur a stirpe domus Quaedomus magna el parva, in unam Dei familiam
David. Et nota singulorum proprietates. Israel, quia congregata, si non habuerit disciplinam, el Dei
majora peccaveral, feritur ruinis, et in alernam mandala non fecerii, percutielur ruinis cl scissioni-
traditur caplivitatem. Donius autem Juda, in qua bus. Quotiescumque ergo vel in persecuiionibus,
erat templum, et quae ex parte pecca-verat, LXXan-1C vel in haeresibus et schismatibus domiis Dei, quac
norum captivitate relinetur, et non percutitur rui- est Ecclesia, corruit atque laceratur, Dei percutien-
nis, sed scissionibus. Scissa enim domus sarciri po- tis ostendit manum : quam si vnlumus effugere,
test: ruinae non tain instaurationem, quara aedifi- comparationis audiamuset faciamus exemplum. In
cationem desiderant. Cujus ulriusque domus ruinas, pelris equi persequi 11011 valenl. Pelra Christus est
scissiones, equis et bubalis comparat, quorum prio- (I Cor. x), qui donavit apostolis suis, ul ipsi quoque
res in petris currere nequeunt, posteriores tam in- petrae vocenlur : Tu es Petrus, et super hanc petram
domiti sunt, ui jugura cervicibus non recipiant, et mdificaboEcclesiam meam (Mat: xvi, 18). Qui in is-
cum silvestres boves sinl, propter feritatem nolint lis petris fuerit, adversarise poiestates, quae appel-
terrara vomere scindere. Vos autem cum equi et lantur equi, de quibus supra diximus, persequi eum
bubali naturam suam mutare non possint, mutastis non poierunt, cursibus praepedjtis, et per singulus
naturamDei.utdulceroamarum facereiis, etfructum petras corruentibus. Veniamus etadaliarasimilitudi-
justitiae ejus in absintbium verterelis, quaeeslherba nem, juxta consuetudinem nostram, editionem LXX
amarissima. Qui laetaraini in nibili, vel idolis vitu- interpretum disserentes, ne si haereamus oronino
lisque aureis, qui nihil sunt, dicente Esther ad Do- Hebraico, illusisse lectoris diligemiae, et tacendo
minum : Ne tradat sceptrum tuum his, qui non sunt D de edilione Vulgala, frustra eam proposuisse videa-
(Esther xiv, 11), vel in nihili atque mendacio. Qui mur. Aut reticebunt, inquit, in d feminis, haud du-
propria fortitudine putatis assumpsisse vos cornua bium quin equos significet, de quibus supra dixerat.
et reges et potentiam, quibus ventilaretis inimicos. Si persequenlurin petrisequi. Istiequi, id est, contra-
Quia igitur ista fecistis, ecce ego suscitabo super riae 321 forlitudines, qui insaniunt ad feminas,
" Addiium bonoCisterc. ms. reticet, neque est in1 d Supra ubi textum proposuit, ad feminas legii:
Graecotextu, exceptis Barberino atque Aldino codi- et quamquam, inquit Victor. Graece legitur iv Bij-
cibus. in feminit: clarior tamen sensus, ad feminas:
b Reponimus ex Cisterc. ms. virtutum: quae pro- Xeiatf,
quem ipse quoque D. Hieron. sequitur, dum staiim
pria est TWV LXX interprelatio Suvapeuv: aniea erat; subdit: Isti equi, id est, conlrariw forlitudines, quiin-
exercituum. Tum maluit Victor. ut non inlroeatis,, saniunl ad feminas, etc. Non reticere autem ad femi-
proc non «(, elc. nas, significai se ad aspeciura feminarum conti-
Recole quae in cap. Ezechiel xxxvn, col. 432 ett nere non posse, cujusmodi est iltud Jeremiae: Vnus-
seq. annotamus. Mox habent mss. nostri, Et in1 quisquead uxorem proximi $uihinnitbat.
Mgypto primogenita,absque intermedio «M.
PATROL. XXV. 34
MR S. EUSEBli HIERONYMI 1068
quando virilem viderint animum, el Dei fortitudine A Velabimtur itaque ab hac gente ssevissima, cui stip-
roboratum, non audent accedere. Quando vero ef- plicia delegala sunt, confugere ad civitatem muni-
feminatam mentem, ei unguenlis et deliciis ener- tam, quae est ccelesiis Jerusalem, ne iniroeant el
vatam, et in muliebrem versaro motliliem, statim salventur : in modum illius capituli quod in Genesi
insaniunt, et se teuere non possunt, et gesliuni ad legimus, ubi posuit Deus Cherubim et flammeam
libidinem. Sequitur : Quia eonvertistis in furore ju- rompheam (Genes. u), quae verlilur ad cnstodien-
dicium. Convertit in furorem judicium, qui iratus dam viam ligni vitae, ut qui ejecius fuerat de para-
judicat, et dieenteDomino : Not» aceipies personam diso, nequaquam illuo ingrederetur indignus. Quod-
in judieio (Deut. xvi, 19 ). El in alio loco : Non mi- que sequilur : Usque ad torrentem Oceidentis, dc
sereberis paupetis in judicio; quia Dei judieium est sexagesimo septimo Psalmo interpretabimur, in quo
(Exod. xxiu, 3): ille irata ad judicandura mente scriptum est: Cantate Domino,psalmum dicite nomini
descendit, immo cum causam nesciat, nec judicii ejus : iter facite ei qui ascendit super oceasum: Dv-
noverit veritatem, ante praejudicat qualem debeat tninus nomenilli (P$al. LXVII,5). Nisi enini mala
ferre sententiam : fructum quoque justilise, qui dul- opera in nobis occiderint, Christus non ascendel
cissimus est, vertit in amariludinem. Quod de nna super nos. Cumque illa occiderint, el Christum ha-
rirtute diximus, intelligamtts et de reliqnis, pruden- B buerimus aurigam : tunc nobis proficientibus et ad
tia, fortiludine, temperantia, quarum qui iratus fue- meliora pergenlibus in eodem psalmo imperabiiur :
rit, fructus capere non poterit, et cum ceperit, amari Cantaie Deo, psallite Domino qui ascendit tuper cm-
erunt. Unde dicitur in Isaia : Vw qui dicunt dulce lumcceliad Orietttem (Psal. LXVII,33, 34). Unde et
amarum, et amarum dulce (Isai. v, 20). Hocautem in mysteriis, primum renunliamus ei qui in Occi-
illi dicunt, qui non causas in judicando, sed perso- denie esi, nobisque moritur cum peccatis, et sic
nas considerant, et fructum Christi justiiise, qui est versi ad Orientem, pactum inimuscum sole justiliae,
dutcissimus, vertunt in amaritudinem. Quicumque et ei servituros nos esse promittimus. Pro torrente
igitur aut consanguinitate, aut amieitia; et econira- Occidentis, Symmachus intcrpretatus esl, vallem
rio, vel hostili odio, vel inimicitiis in judicando du- campestrem: Tbeodotio, torrentem a Arabim: Aquila,
citur, pervertit judicium Chrisli, qui esl jusiitia ; et torrentem qui est in ptanitie. Quibus verbis ostendi-
frucium illius verlit in amariludinem. Qui hoc fa- tur nequaquara in eis a innraia civitale cxcltisis,
cinnt, laelantur in nullo verbo bono, sive frustra, ut b mori posse peccala, nec pervenire illos ad lorrenlem
Symmachus transtutii, id est, «Mywj, el erecli in campestrem et planum sive deserii, qui torrens di-
superbiam dicunt: Nonne in fortitudine nostra ha- citur voluptatis, juxta illud quod legimus : De lor-
buimus cornua? cum e regione justus in Doraino " rentevoluptatis tum potabis eos (Psal. xxxv, 9).
gtorietur, et dicat: In te inimkos nostros ventilabimus (Cap. VII. —Vers. 1-3.) Hwc ostendit mihi Domi-
cornu. Et in alio [ Al. eodem ] loeo : Non enim in nus Deus : Et ccce c fictor tocustm in principio ger-
arcu meo sperabo, et gludius meus non salvabit me minanlium 323 tftrotini imbris,d et ecce post seroti-
(Psal. XLIII,6,7). Unde et in Exodo juxla Hebrai- num tonsor (sive lonsura) regis. Et factum est cttm
cum, et Aquilac editionem, legimus : Et Moyses ne- consummasseteomedere herbam tettm, et dixi : Do-
sciebat, qttia cornuta erat species [Al. facies] vultus mine Deus, propitius esto,obsecro : quis svscitabit Ja-
ejus ( Exod. xxxiv, 29), qui vere dicere poterat: eob, quia parvulus esl ? Misertus cst Dominus super
In te inimicosmeoscornu ventito. Legimus et in alio hoc : non erit, dixit Dominus. LXX : Sic ostendit
loco : Et exaltabit cornu populi sui : Et : Exattabit mihi Dominus: Et ecce fetus loeustarum veniebatma-
cornu Chrisli sui (Ps. CXLVIII, 14, et I Reg. n, 10), et tutinus : et eceebruchus e unus Gog rex. Et erit si
cornu altaris, et 322 munda animalia alque cor- compleverit, ut devoret fenum teme, et dixi: Domine
nuta, qtise sola offeruntur Deo, quorum interpreta- Deus, propilius eslo : quis suseitabit Jacob, quoniam
tio neti hujus est teraporis. Ob haec tania peccata et modicusest. Pamiteat te, Domine, tuper hoc : et hoc
extremam superbiam, quaeintquitatem loquitiir con- non erit, dicit Dominut. Non sotura ea quse miilia
tra Deum, et ponit in exeelso os snum, genlem sae- ** post sseculafutura su«l prophelicus sermo praedicit,
vissimam Dominus Deus omnipotens sesuscitaturum sed et vieina, et quto statira vaiicinium consequan-
essedicit, qua?conierat, et tribulel eos, immo prohi- tur. Solemus enim homines multo plus de nobis,
beat ingredi in Emath, et usque ad lorrenlem Occi- quam de posteris cogitare, dicenie Ezechia : Fiat
dentis. Emath inlerpretatur muras, aut murata. pax in diebus meis (IV Reg. xx). Ut qui viderinl re-
a Haud equidem oi>inorArabiw, sed Araba, Gracce quae praeterea atfdunl eontra
8 peccata.
rZf 'Apa&c, versum a Theodotione, qu* solemnis est Mendoseretinuil Mariian. victor, <juodet Vieto-
Ulivocis usurpaiio ad planitiem gigntlicandam. Oixi- ritis pridem, et mss. omnes, resque demum ipsa
mus hac de re saepius ad iibrum Nominuin : dicen- elamat emendandum fictor.
dumqoeerii twn semet infra. 4 Unus CistercwHS.ms. ferme ad Bebraie. ac Vnl-
11Falsaw hic leclionem obtrudunt Erasmus et galam ediikmem : El eece serolinm post tonsorem
Marianns, nempe : Quibus verbis ostenditnr nequa- (sive tonturam) regis. Impressam lectionem probat
(fuam in eis a murata civitule exclusis wa/iirt posse magis Hierotvymisubnexa exposilio.
peccata, etc., quodquid sigtiifieet scire non possum. e idem nis. t» pro umt: et quidcm pro «f, Graca
MART.—DuoPalatin. mss. niuntri, pro mori, quem- Complutens. etlilio «V|>r«fert.
admodum et veleres ediiiones Erasmi ac Victorii,
1669 COMMENTARIORUM IN AMOS LIB. III. CAP. VII. 1070
Ims explela qtisc ante nuntiala sunt, couvertaatur A posuit, et paulatim in Gazam errorc corruptus cst.
ad cultum Dei, in cujits prophetis divinationis est Dicamus et spiritualiter : qtii post opera jtisiitiac
veritas. Ostendit igitnr Dominus Sennacberib regem (de qttibus in propheta dicitur : Seminate vobis in
Assyriorura cum infinita exercitus nuillitudine, in- juslitia, et innovate vobis novatia : et ne seminelis
star locustae uuiversa tondenli, esse venturura in super spittas ( Osee x, et Jer. IV ) gravia peccala
principio irobris serotini, quando exttema Dei om- commiserint, inducitur super eos fetus, vel ge-
nipoleniis misericordia indigebat Israel: hujus au- netatio locustaruin veniens matutioa, quando
lem locustaeficior et creator est Dominus. Qtiacto- transeuntibus nociis lenebris incipiitnt sua pec-
cusia venit in principio irobris seroliui, quando cata cognoscere, et quia non egerunt pcenitentiam
cuncta virent et parturil omnis ager, et diversarum 325 adducitur brucmis, qui appetlatur Gog rex :
arborum fiores,in sui generis poma rumpuntur. Et Gogaulem in linguam nostram vertlturb tectum, su-
ut uno sermaue indicem quod volo, cuiiciarttm perba quaedam etarrogans forliludo. Ciimque lerrae
abuudantiare rerum, flores arborum, atqne herbae noslrae fenum stipulamiiue eensumpserit, quicum-
segetum pollicentur. Has aulem locusias, qttaeprimoi qno sancti in popttto fuerint, veniam precabunlUr, et
vere volitabant, bruchus inuumerabilis sequebatur, dicent: Domine Dens, propttius eslo. Qnis enim alius
qui veniebat post imbrem serotiuum, et appelkha- B J suscitare poterit Jacob (ha. x) ? qnis medicorum
tur lonsor vcl lonsura regis, eo quod universa vasta- sanare atpioppovo-av,nisi tu solus, ad ctijtis tactum
veril, et nihil peniius reliquerit herbse virenlis ini fimbriae, stalim sanitas redit (Lne. vm)? Parvulus
terra. Hunc lonsoreiu, sive tousuram, Isaias aculanii est enim Jacob, sive raodici numeri, quia milta in
novaculam vocat (Jsai. vn), quae pilos omnes etI eis vel pauca virtutum remansere vestigia. Pceni-
capilios Israelilici corporis raserii. Ctimque, ait, teat te, Domine, super boc, quod te faeturum tuo
dubitarem, qu# esset jst.a novacnla, stalim intulit, populo commioatus es. Pcenileiitiam auiem Dei in
regera Assyriorum. Novacuta igitur et tonsor 324 i Scripluris sic debemus accipere, qnomodo somnutn
regis, exerciius Chaldaiorum est, qui in modumi et iram : non quod Deum pcenileat, atit mutei sen-
brucbi universa populatus est, et non sotutn fruges,, tentiam, qui loquitur per prophetam : Ego Deus, et
sed ligna, fenum, stipulamqne consuinpsit. Factumi uon mutor (Mal. m, 6). Et cui nos dicimus : Ttt au-
est autem cum consummasset bruchus qui veneratt tem idem ipse es , ct mmi tui non deficient (Ps. ci,
post locustam comedere herbam terrae, et propheiai 28); sed quod, nobisad meliora conversis, et ipsum
inteltigerel quod videbat, ad preces verlilur, et ail:: pcenileat sententiae suae, ut nec justo reddat praeinia
Dontine Deus, propilius esto, obsecro. Nolo.iu sub- quae promisit, si declinaverit ad iniquitatcin, nec
versione populi raei mea verba compleri: nolo me) U ( peccatori pcenas, quas comminatus est, si conversus
ad hoc elecium de pastorum ntimero, m rttinaiii de- fuerit ad saluieio. Dicitur ad eum qui acturus est
cem tribuuro nuntiem. Quis enim poterit suscitweB pceniienliam : Ne dederis somnum oculis tuis, ueque
Jncob, nisi lu solus? quo allidente, nullus est qui\ dormitationem patpebris tuis, ut libereris quasi damula
suscitet. Parvulus est Jacob, et crebra hostium in- de Cassibus, et sicut avis ex laqueis ( Prov. vi, i, S ).
cursione deletus. Cumque ille precaretur, el iote- Qui si Dotnini priinum mandaia contempseril, et
rioris hQmhiis lacrymas funderet, miserlus est Do- poslea in angusiiis constitiiius evigilare coeperii,
miiius super Uoc, et respondil : Non perdam onine8 suscitat Domintim doruiieiiiem sibi, et dicit : Ex-
genus Israel, reliquiaesalv» erunt. Aut certe sic ac- surge, qttare obdurmis, Domine (Ps. XLIII,23)? Econ-
cipieudum : duo pariter futura conspexit. Priuiumii trario, qui lliesaiirizaverit sibi irani in die ira;,
tocusiara, detiule bruchum. Pro utroque Dominum i Deum iratum sentiet (Rom. n). Quod si egerit pceni-
deprecafus est, ct in uno lantum exaudilur, ut bru- tentiam, ira vertetur in misericordiam, et cum per-
cbus usque ad iniernecioiiein cuncta non vnsiet. turbationibus nostris alque virHililins in ulramque
Locusta autein voliians qusdnm devorct, quaedam a parlem pcenarum atque clementiae Dominus com-
integra derelioquat. Videntur mihi LXX inlerpretes, i mutabilur.
verbum Hebraicum cozi (iy),quod inierprelaiur ton- i- D (Vers. & seqq.) Hmc oslendit mihi Dominus Deus,
$or, sive tonsura, ioiellexisse a GOG,ZAI litteramn et c-ccec vocavitjudicium ad ignem DomittnsDeus : et
VADarbilrantes, et biuchi innumerabilem muliitii- devoravit abyssummullamet comedelsimut parlem. Et
dinero Goggenti saevissimnecomparasse, quaelerramn dixi : Domine Deus: quiesce, obsecro: quis suscilnbit
Jiideani vastaiura describittir. Quid autem volueritit Jaeob, quia parvulus est? Misertus est Domtnus snper
Aquihi dicere : Ecce serolinus post Ga%wregem, cum n hoc : sed et ulud non erti, dixit DominusDeus. LXX :
Gaza verbo Hebraico *ZA(rTftf) appelletur,"non sa- i- Sic oslendil miki Dominus Deus, el ecce vocavit326
tis iuieUigo, nisi forte ipsum sennonem GOZI(IV,)) judicium in igne Dominus Deuss et devoravil abyssum
a Iterum idem ms. GOIpro GOG.quod quidem n legerint, ad Gog significaiidum illud retulisse po-
verius.videatur, si qiwdail Hieron. dumlaxat mivuuu tuerunt.
couiinularunl T ztiin perquam siiuileni litierani. Ve-;- b Duo mss., verlitur $S>pa,id est, tectum.
rum legisse eos linoet ^wy, gog. Quamolirem Victo- M c Sie Palalin. inss. quibus fere concinit et Cisierc.
rius, si, iua/ii.t, LXX quod llebraice e->tiu Co«i, in-
i- Vulgata, »oc«/»a«. Anteaerat, vocabil.Moxquoque pro
lcrpreiali siij^J,Jlj Gag, uecesse est ut pio t ztin in conudet, unus Cisterc., juxla Vulgai., comedit,
nou 1 vau , sed i gitnel acceperint. Ai vero cum Goi oi
1071 S. EISEBH HIERONYMI 1072
multam, el comeditparlem, el dixi: Domine Deus, de- A sanclis meis incipite (Ezech, ix). Et in Aposiololegi-
sine, quit suscilabilJacob, quoniamparvulus est? Pm- mus : Si cujus opus arseril, delrimentuin palietur :
niteat le, Domine, super hoc, et hoc non fict, dicit Do- ipse aulem salvus erit : sic lamen quasi per ignem (l
minus Deus. Primtim Dominus ostendit prophetae Cor. m). Cumque omnes fueflmus in peccato, et ja-
ficlorem locustarum in principio germinaniium sero- cuerimus ad setitenliae veritatem, miserehitur Do-
tini imbris, et post imbrem serotinum, tonsorem re- minus nostri, et quia parvuli sumus, resurreciionis
gem, siveregis, et ul verbum exprimamus e verbo, nos tempore suscitabit, sive suscitabit per virtutes
tonsuram regis Sennacherib, qua cuncia decem tri- qui in vitiis jacebamus, hoc Dotnino promittenle,
biium totonderit alque vaslaverit. Nunc idem Do- atque dicenle : Sed et istud non erit. Pulchre aulem
minus ostendit Nabuchodonosor, immo vocat et ve- dixil, sed el: quia jam supra dixerat: hoc non erit.
nire prsecipil contra Judam et Jerusalem. Vocal au- Non enim in finem irascetur, neque in aeternum
tem, ut templum et Jerusalem igne succendat, et comminabitur (Ps. cn). Non secundum peccala
faciat in igne judicium, de eo qtii quondam fuit po- nosira fecit nobis, neque secundum iniquitaies no-
pulus suus. Cumque venissel ignis ad judicium , ut stras retribuit nobis. Quantum distat ortus ab occi-
impleret Domini jussionem, devoravit abyssum mul- denle, longe fecit a nobis iniquitates nostras. Quo-
tam, et comeditsimul partem, cunclas urbes Judaeae, B modomiserelurpaterfitioruin, misertusestDominus
et partem Dominiquaevocabalur templum ejus. Cum- timentibus se.
que hoc propheta vidisset, dixit ad Dominum, non (Vers. 7 seqq.) Hwc ostendit mihi: Et ecee Do-
ut supra, propitius csto, obsecro: sed quiesce, vel de- minusttabal [ Vulg. ttans ] super murum titum , el in
sine; ut quem ccepissejam viderat, cessare precibus manu ejus trulla cmmentarii.Et dixit Dominusad me :
impetraret: praesertim cum nullus sit alius qui ja- Quid tu vides, Amos? Et dixi : Trullam cmmenlarii.
cenlem el parvuluin et hurniliatum Jacob valeal sus- Et dixit Dominus : Ecce ego ponam trullatn in medio
cilare, nisi Dominus qui polest captos in Clial- populi mei Israel. Non adjiciam ulira superinducere
daeamquetranslatos reducere in terram Judam. Quia eum, et demolienlut excelsa idoli, et $anctificatione$
vero semel juxta Osee prophetam et Psatmislam di- Istael desolabuntut, et consutgamsupet domumJeto-
centem: Filii Ephraim intendentesetmitlentes arcum, boamin gladio. LXX : Sic ostendit mihi Dominus:
conversisunt in die belli (Ps. LXXVH, 9), decem tribus Et ecce vit stabat supet mutum adamantinum, et in
ad haereticorum personam retulimus, quse appella- tnanu ejus adamas. Et dixit Dominusad me : Quid lu
banlur Israel, et duas, quibus Judas praeerat, ad Ec- tides, Amos? Et dixi: Adamantem. Et 328 d'x,t
ciesiam et Ecclesiae peccalores, qui confilentur qui- Dominusad me : Ecce ego injiciam adamantemin me-
dem rectam fidero, sed propter vitiorum sordes pur- C dio poptili meiIsrael. Nequaquamullta addam ut per-
ganlibus se indigenl flantmis : idcirco nunc Dominus transeam eum, et dissipabuntur arm ritut, et sacrificia
ad ignem judicium vocare se monslrat: ut uniuscu- Israel desolabuntur, el consurgamsuper domumJero-
jusque opus quale sit ignis probet (1Cor. m), et im- boamin gladio. Priusqunm de adamante disserainus,
pleatur illud quod scriptum est: Ambulatein lumine quem Symmachus et LXX, pro eo quod in Hebraico
ignis vestri, el in flammaquam succendislis (Isai. L, ENACH (i:K)scriplum est, transtulerunt, dicendum est
II). Unde et ad Babylonem dicitur : Habescarbones breviter, quod hoc verbum a Aquila yovuo-tv,Theo-
ignis, sedebis super eos; hi erunt tibi in adjutorium dolio Tnixo^evov interpretati sunt: quorum alterum
(hai. XLVII,14, sec. LXX). Et in psalmo, Lingua stannaturam , alterum labescentemciignificnt;.ut illa
dolosa et plena mendaciis, igne carbonum dicitur sartago (quara legimus in Ezechiele (Cap. iv), in qua
esse purganda : 327 Q**"'detur libi, aut quid appo- populi obsidione vallati, frixura significatur [Al. si-
ualur libi ad linguamdolosam? Sagittmpotentisacutm, gnetur]), eliam in decem tribubus, et in regno Je.ro-
cum carbonibus desolatoriis (Ps. cxix, 3, 4). De his boam (qui nepos erat Jehu, sub quo prophelia haec
atlaris carbonibus desolalor carbo duorum Tesia- cerniiur) (IV Reg. i) per stannaiurae vocabulum de-
mentorum forcipe prendilur, et Isaiae labia purgat monstretur. Dominus iiaque cerniiur stans supra
immunda, ut possit verbum Domini prophelare (Isai. 0 murum stannatum sive litum, et in manu ejus slan-
vi). Vocatus autem ignis ad judicium, devorat pri- natio sive Irulla caementarii, qua solent superinduci
mum abyssum, id est, omnia genera peccatorum, li- parieies, et non solum pulcliritiidiitem accipere, sed
gna, feniim, stipulam, et posiea comedit simul par- et fortitudinem contra injuriam imbrium et creber-
lem, hoc est, ad sanclos illius pervenit, qui in pe- rimas tempesiates. Legimus in Ezechiele (Cap. xni),
culium Domini et in ejus parte repuiantur; tempus Dominum comminaniem, quod lempestate et gran-
cniitt est ut incipiai judicium a domo Domini. El in dine consurgente, nequaquam linat nec vestiat pa-
Ezechiele praecipitur his qui poenas illaturi sunt : A rietem Israet, sed dimittat eam pluviis dissipari.
?•'a More suo mulant hanc lectionem GraecamEras- ronymus in cap. ix Amos prophetm. Porro yavaaig,
mus et Marianus, fictam aliam ponentes , aXsiywo-iv genuina vox Aquilaeet lectio Hieronymi, inierpre-
scilicel, quaecausa erroris fuit lexicographis , prae- tatur a nobis splendor, et itlustraiio sive illustra-
seriim medico Conslantino, qui hanc vocem ex llie- menlum, quod maxime convenit stanno, sive ttanna-
ronymo sumplam Amos cap. vn inierpretaiur in lutw, dc qua sermo est in hoc commentario. MART-.
vj, slagnalupi: sic Hie-
hiinc moduin : 'AAstyuo-tf-ewc,
1073 COMMENTARIORUM IN AMOSLIR. III. CAP VII. 1074
Undeetnniicdicilillc, deqiioscripium est: Struclor A i gtadius ? El ilerinn : Certus sum, quid neque mors,
maceriae vocabiiur, ipse angularis lapis, aedificator neque vita, neque angeli, neque principatus , neque
dnmus, quod deponat trtillam in medio populi sui instantia, nequefuturn, neque forlitudo, nequealtiludo,
Israel, et cessare faciat alque torpere, ut nequaquam neque profundum, neque crealura alia poterit nos se-
ultra supcrinducat euni, et suo vestiat ac lueatur parare a charitate Dei, quw est in Christo Jesu Do-
auxilio.|Cumque Domintis protcclionem stiam, et, ut mino nostro (Rom. vm, 55 seqq.). Petrus quoque
ita dicam, parietis vestimenium trttlla cessanie sub- qui erat fortissimus adamas, porlae inferorum non
traxerit, tunc demolientur excelsa idolorum, quae 330 praevalueruni adversuseum (Matt. xvi). Hic
Hebraice appellantur BAMOTII ( rflDS), et sanctifica- vir et Dominus, qui slat super murum adamantinum,
liones decem tribuum desolabttntur, ut destruantur habet in manu sua adamantem, qui nisi Dei teneatur
Dan et Bethel, in quibus adorabantur vituli aurei. manu,eiillius valletur auxilio, omnem perdit forli-
Diximus ut potuimus quid ab Hebracis nobis juxla mdinem, dicenie Domino in Evangelio: Nemo potest
historiae sit tradilum veriiatem : transeamus ad rapere de manu Patris mei ( Joan. x, 29). Et inlan-
anagogen, de n Xenocraie, qui scribit stiper la- tum robustus est, ut dicatur ad eum : Si transieris
pidum gemmarumque naturis pauca verba ponen- per ignem, flamma non comburette (hai. XLIII,2) :
tcs: t Adamas sui nominis lapis est, quem La- B 1 quanioque magis tenlalionibus caedilur, tantofortior
tine 329 i»Kfomi(«mpossumus appellare : eo qttod fil, et pro nomjne Salvatoris inter ftagella laetatur.
nullicedat maleriae, nec ferro quidem. Nam si po- Cumque a nullo superari queat, solo mortiferaetibi-
natur super incudem, et gravi ictu feriaturmallei, dinis calore dissolviiur. Haecenim sanguinis hirco-
anteaincuset malleus vulnus accipiunt, quam ada- rum et ipsius hirci diciiur esse natura, ut sit ad
mas conteralur. Cumque ignis omnia domet, et libidinem calidissimus, et quod ignis edomare ne-
universa metalla consumat, reddit adamantem du- queat, solus illiug dissolvat cruor. Ponit ergo Do-
riorem, ul ne parvulum quidem in eo angulum vis minus hujuscemodi adamantem in medio populi sui
nimii ardoris obtitndal. Vidi et in atiro adamanlem Israet, et ultra non transit eum, nec dimitlit ut dis-
magniludine millii : cumqtie vicinum constimantur sipenlur arae, quae risu et snbsannatione sunt digna?,
aurum longo usu ac iiimia veiustaie, solus adamas et omnia hoereticorum mysteria domumque Jero-
non alieritur, et nulla lima imminui potest : sed boam, qui primus Dei populum separavit, perculiat
econirario limam leril, et quidquid attigerit, lineis gladio, atque subvertal.
sulcat. Hic lapis durissimus et indomabilis solo hir- (Vers. 10 seqq.) Et misit Amasiassacerdos Belhel
corum cruore dissolviiur, et missus in calidum san- ad Jeroboam regem Israel, dicens : Rebellavil contra
guinem, perdit fortitudinem suam. Est aulem parvus C ( te Amos in medio domus Israel: Non poterit terra
et indecorus, ferrugineum habens colorem, et sustinere universos sermones ejus. Hwc enim dicit
splendorem cryslalli. Quatuorque adamanlis genera Amos: In gladio morietur Jeroboam: lsrael autem
desoribuniur. Primus est Indicus : secundus Arabi- captivus migrabit de terra sua. Et dixit Amasias ad
cus : lertius Macedonictis : quaitus Cyprius, pro Atnos: Qiti vides, gradere [Al. egredere] : fuge tn
qualiiate regionum plus vel ininus duriiiam possi- terram Juda, el comedeibi panem, el ibi prophetabis,
dentes. Dicitur quoque in electri similiiitdiuem ve- et in Belliel non adjicies ullra w( prophetes: quia san-
nena deprehendere, et maleficis resistere arlibus. » clificatio regis et domus regni est. LXX : Et misit
Talis est Dominus et Salvator : qtii cum in fotma Amasiussacerdotes Bethel ad Jeroboam regem Israel,
Dei esset, non tapinam arbilratus est me se wquatem dicens : Conqregationesfacit contra te Amos in medio
Deo;sed semelipsumexinanivit,formamservi accipiens, domtts Israel: non poterit lerra sustinereomnes ser-
in similitudinemhominum faclus , et habitu inventus mones ejus. Hmc enim dicit Amos: In gtadio morietur
ut homo: humilians semetipsum,facius obediens usque Jeroboam : Israel autem captivus ducetur de letta sua.
ad mortem, mortem autem crucis (Phil. n). De qno Et dixit Amasias ad Amos: Qui vides , egredere [AI.
Isaias scribit : Non est speciesilli [ Al. illius ], neque gradere], recede in terram Juda, et ibi vive, et ibi
decor : vidimus eum et non erat pulchritudo : despe- D '. prophetabis: in Bethel autem non adjicies ultra pro-
ctum el novissimum hominum, virum dolorum, et phetare, quia sancdficatio regis est, et domus regni.
scientemferre infirmitatem (Isai. LIH, 2). Hic stat Salomonis proverbium est, immo mandatum : Noli
supra inuriim adamaniinum, id est, super sanctos et arguere malos, ne oderint te ( Prov. ix, 8) : Et econ-
aposlolos suos, quibtis dunavii, ut et ipsi adamantes trario de bnnis praeeepit : Argue sapienlem , et dili-
vocareniur, et a nttllo superati dicerent : Quis nos get te. In alio quoque loco : Qiti arguit, inquit,
separabit a charilate Christi ? tribulutio, an angustia, hominis vias, gratiam habebit magis quam is qui lo-
an perseculio, an fames, an nuditas, an periculum, an quitur quw delectent (Prov. xxvm, 23). Ilaque 331
a Non illo quidem celeberrimo Plaionis audilore,
cnlligas esse, quem cilat Galenns lib. x Simplicium
cujus vitam_et soripta recensuit Laertius; sed ju- Medicamentorum, ubi de vespertilionttm agit san-
niore alio Aplirodisiensi, qui medicam callebai ar- guine : videlicet mpl Tvjf«7roTWV ?MWV £t<pz\iia;,De
tem, etclaruit Tiberii aetite, passimque a Plinlo et pneipienda ab anhnanlibus utilitate. Enimvero ita
Galeno, Tralliatio et Aetio laudaiur. Quin eliam persnadent, qune hic de hirci sanguine eraolliendo
librum,exquoisthaecHieronymusdescribit, eTmtdem adamanti disputanlur.
1075 S. MJSEBtl HieRONtai 1076
et Amoseniendationisaffectu loquebatur ad poputalfit k Bethelautem.in qua ego sum sacerdos, ullra non
et ex serotenibus Dci lerribilia minabatuf, ut agen- adjicies prophctare, quia sanctificatio rcgis est, et
tes poeniteniiam, reverterentur ad Deum et idola dmnus regni. Et hoc quasi falsus sacerdos loquiiur,
desererent. Tunc sacerdos Bethcl, in qm erat viiu- adulans regali fastigio, ut non dicat : sanctificatio
lusaurens, quem consiituerat Jeroboam filius Na- Dei nostri est, fildomus idoli; sed saticliftcatioregis,
bath (III Reg. xn), et alii qui illi in imperio et domus regni: hanc habentibtts cunclis qui falsos
successerant, mittitad Jeroboam ncpotem Jehu, qui deos colutit consuetudinem, ut superbiam suam
ei iiuntiel, dkenS : Rebdlavit cottira te Amot, sive regibns imputent, et quod ipsi Taclunt, rex fecisse
congregationes facit aique conventus in medio re- videatur. Omuia tjuae de Amasta, et Jeroboam, et
gni tui, Israel, et tania loquitur, tit lerra regni tui lsrael, et Amos inlerpretaii snmus, rpom\oyir.S>;ad
verba ejus suslinere non possit. Attdet auteni mit- ha-reticosreferenda sunt: qtiorum sacerdos Amasias
tere ad regem Israel quasi pontifex : meluens ne si solet interdum mittere ad Jeroboam rcgera haereti-
populus converlatur ad cultum Dei, ilte saccrdotii cum, aique haereticorom patronum, et sanclos viros
perdal gloriam. Cumquc duo audierit, demolientur ac praecones fidei accus.ire apud eum, et jubere
cxcelsa klotis, sive arae risus, et sanciificationes, doctoribus, ne praedicent in Israel, ne conlra regis
vcl caeremoniac Israel desolabuiitur, et consurgara B jj faciant roluntalem; quia Belhel, hoc est, domusDei,
superdomum Jeroboam in gladio, eo quod idola et falsa Ecctesia sanclificatio regis sii, ct domus
penitiis destruantur, quibus praeerat Amasias saccr- regni. Solent enim dicere : Imperator nobis 'com-
dos, et conlra Jeroboam Deus consurgat in gladio , municat, et si qnis eisrestilerit, staiim calumnian-
nisi egerit posnitentiam : ille de sua non raandat tnr : ergo lu conira imperaiorem facis? Angtisti
injuria, til de regis tanttim conlumelia dolere videa- mandaia contemnis? Et tamen consideremus, quod
lur. Hcec enim, inquit, dkil Amos. Erras, catumnia- multi reges Christinni qui persecuti sunt Ecclesiara
lor. In omnibus eitim sermonibus suis non quasi ex Dei, et Ariiwam impietatem in loto orbe fundare
se propbcta loquitur, sed semper praeponitin tituto: conati sunt, vincant in scelere Jeroboam regem
Hwcdicit Dominus. Igitur quaelocutus est Dominus, Israel. Ille enim falsi sacerdntis mandala despexit,
Amos propheiam dixisse commemorat, ut magis' nec ad siiggeslionem ejus quidquam voluit respon-
i egcm provocet ad vindictam. Ojusesunt quae dicil1 dere. Isti aulem cum multis Amasiis sacerdotibus
Amos? In gladio morietur Jeroboam. Etin hoc men- suis, fame et penuria, carceribtts el exsiliis 333
liris : non eniro dixil, morietur; si enim lioc dixis- Amos'propbetam et sacerdoles Domini necaveitini.
set, videbalur non suscipero pcenilenliain; sed,> (Vers. 14 seqq.) Et respondit Amos, et dixil ad
consurgelDominus super domumJeroboam ingladio ;>C r_ Amastam: Non sum propheta ego, et non snm filius
cotnniinans pcenatn, non infereus. Nec dixit: /n1 prophetm,sed a optWoego sum veUicanssycomoros,et
gladio morietur Jeroboam : sed, consurgamin gladio' tutit me Dominnscum sequerer gregem, et dixit nd me
super domumJetoboam. Jeroboam quippegladio noni [Vulg. «ddli Dominus]: Vade, propheta ad populum
est inorluus, sed domus ejus, id est, filius Zacha- meum hrael, et nunc audi \ erbum Domini: tu dicis,
rias, Deopercutienle, deletus est. El Israei, inquii,, Non prophelabis tuper Israel, et non stillabis super
captivus migrabit de terra sua : adde et caetera, sii domnmidoli. Propterea hwc dixil [Vtilg. dicii] Domi-
non egerit posoiteniiam. Porro Jeroboam vanissimai nus : Vxor lua in civitate fornicabitur, et filii tui, el
Amasiaemandaia conteinneiis, niliil ad ea qute ille2 filimtum in gladio cadent, et humut tua funicuto me-
mand.iverat voluit respondere : unde ipse sibi assu- tielur, ei lu in terra poltuta morieris, et hrad caplivut
roit aucloritaiero sacerdotalis fastigii, et loquilur ad1 migrabii de terra tua. LXX : El respondit Amos, ei
Amos : Qui vides, gradere : fuge in terram Juda, dixit ad Amatiam : Non eram propheta ego, nequefi-
Propbelae, ul crebro diximus, 332 Prius appella- lius prophetm,sedpastor vellicanssycamina[Al.mora],
banlur videnlcs, quia quae ventura dicebaut, cordiss el tulil me Dominus ex ovibus, et dixit Dominusad
oculis intuebanlur. Quaerat prudeus leclor, quaree me: Vade, et ptopheiizasupet populum tneumIsrael,
videutem vocetet nomine propbetali, quem de terrat f) ] et nunc audi sermonemDomini: tu dicis, Noli prophe-
Israel exire compellit? Cui respondeudura est: autt tare super Israel, et ne congregesaudientescontra do-
cuni irrisione eum dicere xaTa avTiy/sao-tv, quod om- mtan Jacob. Propterea hme dicit Dominusi Uxor tua
nia meinialur : aul quia videbat muitosesse iu po- i- in civilate fornicabitur, el ftlii lui et ftlimtum in gladio
pulo, qui cum libenter audirenl: propter quod etit cadent, et terra lua funicuto dividetur, et tu in terra
regi reiulit, congregationesfacit conlra le Amos: immunda morieris; Israel aulem captivusducelur de
aperle injuriam non audel facere, ne audientes lae- i- terra tua. Hoc qtiod beaios aposlolos fecisse Scrip-
dera videalur. Vade, inquit, in terram Juda, in quaa lura contmetnorat, quando denuntiaverunt eis Scri-
natus es, ubi libenler audiuniur insani: et comede e ba; el Pharisaei ne docerent in noniine Jesu; et illi
ibipanem tuum, vel ibi vive, aut certe exerce artemn responderiini dicenies : ObedireDeo magit oportet,
tuam per quam libi reperias cibos, et ibi vaticinarc,i, quam[\\.uri] honlinibut (Ac(.iv, 16),etiain Amospro-
qui babes muttos quos censuevisii seducere : inn plieiam fecisse cognoscimus, qui jubente idolorum
« Victor., ad Vulgat. edit. armentatius, pro opilio posuit, quod et Hieroa. in subnexa probat expositkme.
1077 COMMENTARIORUM IN AMOSLIB. III. CAP. VIII. 1078
pontifice, ne prophetaret, iu Bethel, noti sokim A minalionedenunlient.Quia ergodixistimihi,non pro-
prophetat, et ostendil se magis Deum limere mit- phetabis,uxor liiaincivitatefornicabitur, quodmetius
lenlem, q.iam illum prohibentem; sed audacler et interpretatus cst Symmachus, nopvivQ-Ao-sTut : non
libere ipsi denunliat stipplicia qui vetare conatus quodipsa foriiicetur,sedquod passivogenere.ab aliis
est, et Dei impedire sermoneni. Non solum, inquit, constiipraia 335 susiineat fornicationem. Grandis
non sum propheta, sive non eram (quorum alterum autem dolor, incredibilisque ignominia, quando ma-
humilitaiis, alteruin veriiaiis esi) nec filius pro- ritns in media civitate, praesentibus cunctis, uxoris
pliclae, nec de prophetali stirpe desccndens; sed injuriam prohibere non potest. Filii quoque, in-
cum essem armentarius et rnborum mora distrin- quii, lui, el filiac luae gladio cadenl. Non est tantus
gerem, tulil me Doniiuus sequenlem greges. Pro dolor in filia constuprala, qtiantus in uxore polluta,
armentario, qui llebraice diciiur BOCER(~ip"0), nec lanlus dolor in uxore occisa, quantus in liliis
Aquila et Syinmacbus et Tbeodolio, et quinta edilio trucidaiis. Maritus enira libentius b audit uxorem
§owb\ov translulerunt, qui armenta pascit, non interfici, quam pollui, Nec lioc suflicil ad injtiiiatii,
oves.Soli Septuaginta atjroXov dixertinl: qui proprie nisi et terra ipsius funiculo ab hostibus dividatur,
pastor caprarum 334 appellalur em-oTOU at7roMou, ct novos cullores recipial. Ipse quoque Amasias,
quod interprelaiur quidem grex, qui in allioribus B qui nunc gloriatur in sacerdotii polestate, nequa-
conversatur : ut ostendai greges caprarurn semper quam morielur in lerra sua, sed ductus in captivi-
rupes el asperas catites et altiora conscendere. Sed latem morieltir in terra quae polluta esl idolis, et
quoniara infert: Et tttlil me.Dominus ix TWV itpo6«- non ante morietur, nisi populum qtiem deceperat,
TUV,id est, de petotibus, videtur oves magis signifi- servienlem videatatque capiivum.Secundum tropo-
care, quam capras : licei in principio Leviticilege- logiam, Amasias sacerdos interpretalur robuslus et
rimus, et oves et capras, pecorum nomine deraon- rigidus [Al. frigidus], eo quod rebellis ct feroxec-
strari. Ita enim Domiiius loquitur. Si obtulerit anlt clesiasiicum virum el verc prophetam vetel Dei
T5VizpoSaTMv, id est, de pecoribus Dominoagnum, c verba proferre et docirinam, et errantem popu-
vel hwdum,el ovem,sive capram (Levit. i, 10). Porro lum corrigere prohibeai. liujusuxor falsa Ecclesia,
hoc quod ail, vellicans sycamina, qtiod Aquila inler- patebit fomicationi omnium : et filii ejus ac filiae
pretaius est, scrutans sycomoros, et Symmachus, quas male in errore generavit, Domini mucrone
habent sycomoros, quidam ila edisserunt, ul Syca- ferientur: humus quoque illius et universa possessio
mina velint appellari genns arborum, quae Palsesli- erit pars daemonum, et ipse morietur in terra pol-
nae nascuntur in eampeslribus, et agrestcs afferunt luta, quae non habeat habiiatorem Deum, sed muliis
ficus, quae si non vellicentur, amarissimas cariculas C pravsereligionis contaminetur erroribus, et omnis
faciunt, et a culicibus corrumpunlur. Nobis atilem populus qui falsum sibi nomen assumil Israel,
(quia solitudo iu qua moralialur Amos, nullam hti- captivus roigrabif de lerra sua, ut non serviat
jtiscemodi gignit arborem) magis videtur rubos di- Deo, sed haereticoriim ac daemonum jugo colla sub-
cere, qui affertinl mora, ac pastorum famem et mitiat.
pennriam consolauiur. Ulcumque voluerit lecior (Cap. VIII. — Vers. 1 seqq.) Hmc ottendit mihi
accipere, hoc dicendum est, a quod liumilem pasto- Dominus Deus : Et ecce uncinus pomorum, et dixit:
rem et rusticum assumpseril Dominus, et miserit Quid tu vides, Amos? El dixi : Vncinum pomorum.
ad populum stiuni Israel, et prscceperit ei, ut egre- Et dixit Dominusad tne : Venil finis super populum
diens de lerra sua, Samariam pergeret: et ibi quae meum htael, non adjiciam ultra ut pertranseam eum,
venlura snnt prophetaret. Quia igilur Domino, in- et slridrbnnt cardines tempti in die ilta,dicil Dominus
quil, jubente ut Inquar, tu Amasia dicis mihi: Noli Deus. Mutli morienlut, in omni loco projicietur silen-
prophetare super hrael, et non stillabis super domum tium. LXX : Sic ostendil mihi DominusDeus : Et ecce
idoli: audi quaeconlra le Dominus comminelur. Pro vas aucupis. Et dixit: Quid lu vides, Amos?El dixi,
domo idoli, in Hebraico scripttira est BETHISAAC Vas aucupis. Et dixit Dominusad me : Venit[Al. Ve-
(pnS' n'a), id est, domus risus (Isaac enira risus " niel] finis super populum meum hrael : non addam
inlerprelatur), quod LXX transttileriint, domumJa- ullra 336 nl perlransettineum; et ululabunt laquea-
cob, nomen pro altero nomine, et non rem intelli- tia templi in die iila, dicil Dominut Deut. Multi ca-
gentes. Rursum ubi nos posuimus, El non stillabis: dentes erunt : in omni loco injiciam silentium, Quod
Symmaclius inlerprelaius <-st,)iontncrepa6ts.Stillare Jcremias sub virga cernit vigiliarum, sive nuCis
autem proplietas,idioinaScripturarum esi:quod non (Jerem. \) eo quod vigilaverit stiper peccata populi
lotam Deisimuf inferant iram,'sed parvasstillascom- sui, tiequasi clausis el connivenlibus oculis eorum
a JEpotus fuil Amos prnphela juxta LXX, conse- rum mora
nigra affereniium, qnae famemet penu-
quenler et infimus inier pastores : nam Donattts in riam paiipemm consolanlur; qni si raulia comede-
V!l» Virgilii nil aiizoi-ovtinfirmos esse inter pastores. rini, statim in morbttm dysentericum incurrunt.
Estanleni afaokos pasior proprie caprarutit, id est, MAUT.
caprarius, sive Tzoi^frixS>vvlyav, et aiyovbp-og, boc h Nosiri omnes mss. hubet, pro audit : et patilo
esi caprarum ductor. Vidi cgo sacpius in Vasconia inlerius morialttr, consianler, pro morietur. Denique
liujiibceiiiodipaslores riiboruui mora distringenles, unus Palatious, servientemidolis videat, etc.
quia maxiiua;e»t in regionibtis noslris copia rubo- c Duo Palatin. velet Dei proferre doclrinam, etc.
1070- S. EUSEBII HIERONYMI lOsO
delicta nnn viderit : hoc nnnc Amos adversus Ju- A i que sitim aquct, sed famem audiendi verbum Domini
dam et Israel pariter intuetur sub specie uncini, (Infra, v. 11): de quo in posterioribus, si pervene-
qni Hebraice appellainr CHELDB (aibs) et a LXX rimns ad calcem, ptenius disserenduni est. Nos ergo
in vas aucupis verlitur : cum auceps proprie MOCES cernentes, quia Deus naturalibus ramis non pe-
(ttWlB)nuncupetur, sicnt supra in hoc eodem pro- percit, limeamus eadem perpeii, el aucupis taqueos
pheta legimus : Si cadet avis super terram sine au- dcclinemus, dicamusque ad Dominum : Netaceas,
cupe. Et est sensus : Sicut unciuo raiiii arborum neque compescaris,Deus, et ne sileas a me, et assimi-
detrabuntur ad poma carpenda : ita ego proximum labor descendentibusin lacttm(Psal. xxvu, 1). In toto
captivitalis tempus aitraxi. Et ut sciamus hoc esse, orbe terrarura projectum est silentium Judaeorum :
qnod dicimus, ipse interpreiatur Deus, quid signi- ubictimque fuerint, mussitant poliusquam loquun-
ficet visio, quam prophelae ostenderat. Venit finis tur , et cum blaspheroia eorum contra Domintim
supe.rpopulum meumIsrael. Quodquesequitur : JVon Salvalorem ad coelum usque pervenial, omnis ioter-
ndjiciam uitra ul pertranseam enm, hoc significat, pretatio Scripturarum muia est et silens, et aures
quod iiiiquiiatespopuli sui ultra non transeat, nec non penelrat audientium.
negligat, neque imptinita scelera transire permittat. (Vers. 4, seqq.) Audile hoc qiti conteritis pauperem,
Et ne solum de decem tribubus dicere viderelur, B I el deficere facilis a egenum terrw, dicentes: quando
inlulit : Slridebunl cardines templi, sive laquearia in trantibit mensis, el venundabimus merces, et sabba-
die illa, dicit Dominus.Hoc auiem we/sSoXtxfiracci- lum, et aperiemus frumenlum, ul imminuamus men-
piendum est, quod tam grave malorum pondus in- suram, et augeamus siclum : et supponamus stateras
cumbat: ut ipsi quoque portarum cardines et ex- dolosas, ul possideamus in argento egenos, el pau-
celsa laquearia ululent, et incredibilem senliant peres pro calciamentis, el quisquiliat frumenti venda-
vasiitatem : quando multi mofientur, et captis habi- mus. LXX : Attditehmc qui conteritismane pauperem,
taloribus vel occisis, in omni loco projiciatur silen- et opprimitisegenot de terra, qui dicitit: Quando per-
liuin. Sin autem voluerimus legere pro uncino po- trantibit mensis, et negotiabimur: et sabbata, el ape-
morum vas aucupis, hec dicendum est, quod quo- riemus 338 horreum, ut faciamtts minoremmensu-
modo aucupes visco vel retibus aves volantes per ram et majus pondus : el faciamus stateram iniquam,
aerem, et sublimius discurrentes ad terram detra- ut possideamus in pecunia pauperes, et egenum pro
hit, sic Deus per Sennacherib sive Nabnchodonosor, calciamentis, el de omni vendilione negotiemur. Ne
quos nunc aucupes intelligimus, populum suum frustra videatur uncinus pomorum, et vas aucupis
prius liberum, et Legis' observatione sublimem esse monstratura, et per haec vicina imminere cap-
comprehenderit, vinxerit, translulerit, enecarit. C < livilas, causaeoffensae Dei breviier describuntur. 0
Non enim injnste tendunlur retia avibus. Et hoc tu, Juda, o tu, Israel, audile quae scelera feceritis,
non solum ad Babyloniae captivitatis tempus refe- de nocte surgentes, pro oraiione et bymnis in
rendum est, sed et in adventum Domini Salvatoris, Deum : studium babetis opprimendi, sive conle-
quando dixerunt : Aufer de terra talem: crucifige rendi pauperes-, ul fame et egestate confecti aufe-
eum, crucifige eum (Joan. xix, 15), et perdiderunt rantur de terra. Qui exspecialis kalendas, ut nego-
alas columbac. Et venit 337 finis super eos, tiemini, et usuras augeatis de usuris, el sahbata, ut
et extreraa captivitas, ultraque non pepercit eis aperiaiis horrea, detisque frumenta amplius recep-
Dorainus. Et ululaverunt cardines templi, vel la- turi, et Dei solemnitates lurpis lucri gratia in vestra
quearia templi, super occisum populum corruenlia. compendia vertitis : qtti minorem in vendendis
Et in omni loco projectum est silentium, habenlibus mercibus mensuram faciiis, et majora pondera in
Judaeis Moysen et Propheias, et non habentibus accipiendis, stateramque iniquam, b ut possideatis
Verbum Dei : legentibtts lilteram, et perdeniibu§ pecunia pauperes, el tam vites habeatis homines, ui
spirilum, quando facla est mensa eorum in taqueum, impleatis illud, quod supra de vobis dixeram : Pro
et in reiribulionem, et ruinam, et excaccati sunt eo quod vendidistisargento justum, et pauperem pro
oculi eorum, ul non viderent, et obturatae sunl D j calciamenlis(S-upra. n, 6) : in tantam lucri rahiem
aures eorum, ut non audirent : et incurvatum est prosilistis, ut non frumenta, quorum esu hominum
dorsum eorum, ne ccelum suspicerent; sed cum corpora sustenlanlur, sed quisquilias et purgamenta
Evangelica illa muliere, quaehabebat spiritura infir- frument: vendatis pauperibus, pulverem et pateas
miiatis (Marc. vn), semper lerrae incumberent. Et tritico commiscentes. Quod quidem et perversos
effusa est super eos ira Dei, et furor irae ejus com- dociores ac principes, qtii absque Dei timore domi-
prehendit illos, ila ut fieret habilalio eorum deserta, nanttir cleris, de quibus Jeremias loquitur: Cleri
et in tabernaculis eorum non esset habitalor: quando eorum non proderunl eis (Jer. xn, -13, juxt. LXX),
completura est: Ecce dies veniunl, dicit Dominut, et nnnnumquam facere cernimus, qui pulant quaesturo
emittam famem super terram : non famempanit, ne- esse pietatem, et sedentes in templo numroularii
» Juxta Hebraic. et Vulgatam Victorius egenot. habeatis hominet, quaeutpote ad orationis integrita-
b Fcedo erroredeerantisthaecinMartianaeieditione tem necessaria, ex mss. nostris omnibus, editisque
verba : ut possideatis pecunia pauperes, et tatn viles aliis libris suffecimus.
1081 COMMENTAHIORUM IN AMOS LIB. 111.CAP. VIII. 1082
proponunt colurohas, non in caveis, scd in caihedris ,A.fluvius ^Egypti, et ingressus niare absorbeatur. Ac
quasi magistri, Spiriius sancti dona vendcntes : qui per boc ostendit superbiam Jacob, contra quara jurat
faciunt mensuram minorem atquemajorem, ul pau- Dominus, a:ternis suppliciis devorandam.
peribus, vel partim, vel iiilitl : divitibus aulem et (Vers. 9,10.) £( erit in die illa, dicil Dominus[Vulg.
his, de quibus seciantur tucra, iu modum conciona- addit Deus] ; Occidelsol in meridie, et tenebrescerefa-
torum loquantur sermoiie longissiroo : et propter ciatn terram in die luminis : el convertam feslivitales
pectiniaroconterant capiia pauperum atque concul- vestrusin luctum.et omnia cantica veslra in planctum:
cent, ct non frumentum Domini, quod confirinat et inducttm super omne dorsum vestrum saccum, et
cor lioiuinis, sed quisquilias et vilissiraum putverem super omne caput calvitium: et ponam eam quasi luc-
avidis faucibus ingeranueliam haec quaenullius sunt tum unigeniti : et novissimaejus quasi diem amarttm.
pretiivendiiaiiles, cum Dominusapostolispraceperit: LXX : El erit in die itla, dicil DominusDeus: occidet
339 Gtatis accepistis,gralis dale (Matt. x, 8). sol meridie, et conlenebrescetsuper terramin die lux :
(Vers. 7, 8.) Jttravit Dominus in superbiamJacob, et convertamsolemnilalesvestras in luclum, et omnia
si oblilus fuero usquein (Vulg. ad) finetn omnia opeta cantica vestra in planctum : et inducam super omnem
eotum. Numquid sitper isto non commovebilurlerra : Ittmbumsaccum, et super omne caput calvilhtm: et
et tugebitomnis habitator ejus: et ascendet quasi flu- J3 ponam eam qttasi luciumdilecli : et qui cum eo tunt,
vius universus,ei ejicietur, el defluetqttasi rivus Mgy- quasi diem doloris.
pti. LXX : Juravit Dominus conlra superbiam Jacob, Dies illa [Al. diem illam], diem captivitatis signi-
si obliviscelur in finem omnia opera vestra. Et super ficat, quando uterque populus ducetur in Assyrios
his non conturbabilurletra, et lugebit omnis habitator aique Chaldaens, quibus prae tristiiiae magnitudine
ejus, et ascendetquasi flumen consummalioipsius : et occidet sol meridie : et clara omnibus luce, lenebroe
descendetquasi fluvius/Egypti. Jurantem Deum sae- cuncta complebunt : quando festivitaies eorum et
pius Scriptura describit. Primum in Genesi: vocavit omnia canlica in luctum planctumque conversa sunt.
Angelus Domini Abraham secuudo de ccelo, dicens: Et snper omne dorsum , sive lumbos, accincti stint
Per memetipsumjuravi, dicit Dominus: quia fecisli cilicio, el juxta consiieiudinem veterum liigenlium ,
verbumhoc, et non pepercistifitio luo charissimo, be- super capita habuere calvititim : quod el Job in mor-
nedicens benedicamtibi, el mttltiplicans muttipticabo libus filiorum fecisse legimus (Job i). Et tanla erit
te quasi stellas cmti, et sicttt arenam qum est in litlore magniiudo luctus" atqtie trislitiae, ut unici lilii mo-
tnaris (Genes,xxu, 16, 17). Et in centesimo nono rientismairiquecharissimi viocat doIorem:et omnia
psalmo : Juravit Dominus, el non pmnilebit eum: lu planctu et amaritudine cnmpleanlur. Possitmus
es sacerdos in mternumsecundumordinemMelchise-'C hunc locum el in Domini intclligere passione, quaudo
dech (Psal. cix, 5). Quod, quicumque est ille qui ad sol hora sexta retraxil radios suos, et pendeniem in
Hebraeosscripsit epistolam, disserens ait: Quoniam cruce Dominum suum speciare non ausus esi (Luc.
neminemhabuil per quemjuraret majorem,juravitper XXIII): quando tenebris ciincla complentibus, fesii-
temetiptum(Supra, iv, 2). El in hoc eodem propheta vilales eorum et cantica, Vespasiano Tiioqne supe-
supra legimus : Juravit Dominus in tancto suo, sive ranlibus, in planclum luclumt|ue muinla sunt :
per tanctot suos: quia eccedies venient super vos, et qtiando lacrymaruin el pceniiudinis et ciliciorum re-
lollentros in armis, sive in conlis, et reliqua. Qui pleta sunt omnia, el capila habuere ealvitium, quae
ergo prius in sancio suo, sive per sanclos suos jura- prius Nazarocorumdecorata caesarie, comamDomino
verat, nunc jurat contra superbiam Jacob : ut si nntriebant. Tunc printogenitus filius Dei, popultis
non credunt coinminanli, credant juranti in huraa- Israel, qui in Uiiigenituiii el vere Filium Dei mi-
nam similitudinem : qui juramenium tunc assumunt, serat manuni, aeterno luctui iraditus est : et novis-
quando simplicibus eorum verbis non crediiur. Nec simaejtis, sive qui 341 tum eo erant, nniaritudiiic
mirum est si Deus jurare dicatur, cum dormieniibus sunt repleta. Nunc ergo illis h.ibentibus tenebras,
dormiat, et vigilantibus vigilet: hisque qni sibi the- qui repiilerunt solem justiiiae : nos qui sedebamus in
saurizaverunt iram in die irae, dicalur irasci (Rom. 'D lenebris et inumbra inortis, vidimus lucern magnam
n). Jurat aulem, quod non obliviscatur usque in (lsai. ix), et illorum universa festivitas ad Ecclesi;e
finem operum eorum; snperbis enim Deus resistit, translata est mysteria, ut, illis fleniibus, nos laudes
humilibus autem dat gratiam (Jacob. iv); sed omnia Dominoconciiiamus. Illi pro zona accinguntur funi-
memoriter teneat quaecumquepeccaverint, et usqne bus et ciliciis: nobisciiniapostolis dicitur: Sinl lumbi
ad finein et judicii tempus adducat. Unde pcenilentcs vesiri piwcincli [Al. accincli], et lucernmardenles in
[Al. patientes] roganl : Ne meminerisiniquitalumno- manibus veslris (Luc. xn, 35). Nos accincii sumus
strarum antiquarum(Psal.LXX\m, 8): praesertim cum Chrisli vcrilate, iniplentes illud quod scriptum est :
adversus superbos ipsa terra movealur, sive turbe- State accincti lumbosvestros in verilale (Ephes. vi,
lur et lugeat, non colonus et advena, sed liabilator 14). Illi autem pro veriiaie circumilaii suiu diaboli
ejus : et ascendat sicut fluvius consiinimatio, et mendacio. Nostrum capul, de quo Salvator loquitur:
descendat sicut 340 fturnen ^Egypii : ut qtii egerit Veslri aulem el capilli capitis nnmerati sunt (Mult. x,
pcenitentiam, ascendat cum fluvio scandente : qtii 30), habel comam perpetuam , et in capitc nosiro,
autera perseveraverit in detictis, descendat sicut qui Chrislus est, fonitudinem possidemus, ul inter-
1083 S. EUSEBII HIERONYMI 1034
fieiamm ieonem. Illi auiem doriniertiiil in meretricis A
£ in qu» Christus cernilur, passio Domini et resur-
synagogai genibus (Judic. xvi), et diabolo londente reclio reperiuir. Circumciint orbem, et quserunt
derasi, virtutem capilis perdidertiut, amilienies cum vcrbum Domini, et non inveniunt: quia Verbum
robore oculos, de quibus in Ecclesiaste scriptum est: Domini ncgaverunt, quod factum est in manibus
Sapienlit oculi in capite ejus : qui autem stultus est, omnium prophetarum, quod in principio apud Pa-
in lenebris ambulat (Eccli. n, 14). Hlorum socii ver- trem eral, qtiod caro factum est, et habitavit in
santurin luctu.nostri coniites induuiilur laeliliaeve- nobis (Joan. i). In illo lempore defecemnl virgines
siimento. putchrae, el adolescenles, sive elecii, alqtie doctores
(Vers. 11,12.) Ecce dies venmnl,-dicit Dominut, el (Itoc enim significat BAURIM (CnnSi)) defecerunt in
emiuuin [Vulg. mittam], famem tuper terram: non siti. Virgines * pulchras synagox^s interpreiantur,
famempanit, nequetitim aqum, sed audiendi verbuin et electos, magistros populi. Qui cuin defecerint,
Domini. Elcommov bwitur a mari usque ad mare : malediciiones Deuleronoioii in populo Judaico do-
el ab Aquiloneusque ad Orientemcircuibunt qumren cent esse compleias (Deut. xxvu, xxvm, xxix).
tet verbum Domini, et von invenient. In die illa defi- Hi electi alque doctores juraveruni in idolo Samariae,
cient virgines pulchrm, el adokscenlet in titi: qui ju- in vitulis scilicet aureis, et dixerunt : Vivit deus
rant in deliclo Samatim, et dicutit. Vivit deus luus, BI tuus, Dan, in terminis 343 icrrae Judaicae, ubi
Dan, et vivit via Betsabee: et cadent, et non tesut- nuiic Paneas est, el eo terapore vituttisaureuscole-
gent ttllra. LXX : Ecce diet venittnt, dicit Dominut baiur : ei vivit via Bertabee, quia longo illuc et raro
Deut, et emitlamfamemtuper terram : non famempa- iiinere commeabant, propterreges Judaa juslos pa-
nit, neqttesitim aquw, sed famem audiendi verbum riter et injusios. Ei quia hoc fecerunt, idcircocor-
Domini. Et commovebunturaqttw de mari usque ad rtient, et non resurgeut amplius, id est, non reci-
mare : et ab Aquitone usque ad .Orientem circuibunt pient euin statum, queiii prius liabuerant : Mitiit
qumrenles verbum Domini, el non invenient.In die autem Dominiisfamem in lerram super eos, qui ter-
tlla deficientvirginespulchrm, et juvenes in sili: qui rena sapiunt: et lamem non panis, siiimque non
jurant per propitialionem Samarim : qui dieunl : aquae, sed audiendi verbum Domini, quando pro-
Vivitdeus tuus, Dan, et vivit deus luus, Bersabee: et ptcr peccala populi doctrina deficit [At. defecil] in
cadent, et non 342 resurgent ampliut. Aqum in He- Ecctesiis : et a mari usque ad :mare, id est, b a
braico non habeniur, et propitialio, quam nos in salsis et amarissimis fluciibus usque ad mare per-
delictum vertintus, etab Hebrseis vocatur ASAMATHveniunt : non occurrentes flimiinibun,non dnlcissi-
(rOtfN), idolum signific.il : quod principiuin pec- rais et variis fontihus, sed rursus ad ainara curren-
catorum est. Vettts narrat historia, tam Lafina €< les : el ab Aquilone usque ad Orienlem, cupientes
quani Graeca, et omnium genliiimbarbararum,nihil Aquilonein deserere (qui est venius durissimus, et
fame dtirius, quae saepe compellit obsessos humaiiis ab ignor.iutibus dexier vocatur) et pervenire ad
vcsci carnibus, et in suam sa-vire naluram : ita ut Orientem, quem reperire nou poteruui: quia non
nec parenles parvulis p.iroant liberis, ct mariiaMs recto perguni itiuere, sed deviis circuineiiiit calli-
affectus dudum amaiae uxoris memhra dilacerei. Si bus : viamque regiam non tenentes, curvis ducun-
hoc facitfames corporuro, quid de fame dicendum tur anfraclibiis. Iu illo tempore deficienl animae
est aniniartmi ? quae in die resiirreelionis Domini virginales, quas incorruptas Apostolus nominat : et
oppressil populiiinJiida:<>riim,et juucla fami arden- cupit a;iernam pudiciliam possidere, scribensadCo-
lissiroa sitis, non liabentium panem, qui de ccelo rimhios : Despondi enim vos uni viro virginem cas-
desccndil, el eas aquas, quaede Jesu veutrc mana- lam exhibereChristo. Timeoautem ne sicut serpcns
runi. Ablaia estabeisLex, et Prophctae a-terno Evamseduxilastulia sua, ita corrumpantur sensusves-
coniicuere silentio : uioveniur a mari ad mare, et tri, el excidant a timptkilate, qum est in Chritto (II
ab oceano Britannico, usque ad oceanum Atlanli- Cor. x , 2, 5). Et si essent omnes vingines piikbrae
cura, id est, ab Occidente ad Meridiem, et al. Aqui- " velJ)on;e,numquamdixisset, deficientvirginetbonm:
loncusque ad Orieniem,toioorheperegrini,verbuni ' sed ad distimttionem malarum virginum bonas po-
Dei iion valent iuvenire. Iu quo loco imerroga- suil, quae sunt sanctae corpore et spirilu. Matae
bimus Judaeos, qtiam illam diem significari putent, virgiues quinque sunt siultae, quae lampadibus
in qua susiineant fatnem audiendi verbum Dei : prae- suis nleum non paraverunt (Mal. xxiu). Bonsc et
serlim cum legant Scripturas, el liumililatcm speciosae virgines illse sunt, qu;e lunien liabuerunt
sequantur lilierac? Quibus ingerimus [Al. ingere- virtutum, ct sponsi | Al. sponsae) llialamum ingressae
iims]famem esse pr&diclam iotelligentioespirilualis, suni. Delicient aulem virgines, quia verbum Domi-
a Ad nostrorum codicum fidem, et Florentino- nomii jam esse completas, poslqtiam venii lemptis,
rnn q«os Victorius consuluii locum hunciiaeroacii- quo defccernnt etceti popnli magistri : ptita quod
lavimus: quem Martianneuscorruptiim, imperfeel», hibetHr, cap. 28, Judaicum popiiliiin in catidaiii po-
aut nulln sensu, eiiain post Victorii moniliim rcii- nendum, serviturum inimicis suis, et ad paucos
nuil ad bunc modum : Virginespulchrm, quat syi*a- niimero redigeniluni.
»>Corrupte Martianseus, et contra mss. editorum-
gogas interpretan'ur, elc. Mox quoque ex iisdem mss.
et Brixianis a,>udVictorium doccnt reposuirans pro que librorum fidem, fatsh.
dicent: scilicel ostenduut, malediciiones Deutcro-
1085 COMMENTARIORUM IN AMOSHB. 111.CAP. IX. 1086
ni non invenient. Ex quo intelligimus, quando doo A (Cap. IX. — Vers. 1.) Vidi Dominumstantem su-
trina non foerit in Ecclesiis, perire pudicitiam, cas* per altare, etdixit: Percute cardinemset commovean-
litatem mori, omnes 344 abire virluies : quia non lur superliminaria : avaritia enim in capite omnium,
comedernnt verbum Domini, quod qui coinederit et novissiinumeorum in gtadio inlerficiam. Non erit
saginitus ejus cibo, audiet per Snlomoneitt : Justtts fuga eis : fugiet[Vulg. eis, qui fugienl], el non sulva-
comedens saturat animam suam : animm autem im- bitut cx his qui fugerit. LXX : Vidi Dominumstantem
piorum esttrient [Al. esuriunt](Prov. xm, 2)." Et super atlare, et dixit: Percute super propiliatarium,
David qui ad seneclutem perveucrat, libere decan- et comnwvebuntutvestibula : et disjice in capita om-
labal: Jnvenis ftti, et senui, el non vidi justum dere- ttium, el reliquos eorum gladio iitterficiam. Non fugiet
lictum, nec semen ejtts quwrens panem (Ps. xxxvi, ex eis, qui fngeril : et non salvabilurex illis, qui fue-
26.) Quanti manyres in persecuiionibus perierunt rit resatvatus. Qui ctim Ezecbiele et Joanne Baptista
fame, cl indiguerunt frumento .iliiiteniisque isiis apertos videril ccelos (Ezech. i; Mat. ni), et vela-
corporum. Ergo de eo dicit pane, qui de ccelo de- men, quod positum erat anie faciem Moysi (Exotl.
scendii, quem qtti coincderit, uec esurire poterit,nec xxxiv), ab oculis ejtisfuerit ablatum, ut impleatur in
sitire. DeGcientibusautem virginihus, et adolescen- eo quotl scriplnm est: Mandatum Dei iucidum illu-
tesdeficient, qui prius virerant mundum; etidcirco JJ minans oculos (Pt. xvm, 9); isle videbit sianlein
deficient, quiajurant in idolo Samariae, quam in Dominum super aliare, et pra cipientem prophelae,
h.ereticorum persona semper accipimns, dicente sive, ut inulli ptitant, angelo, qui reddendis pecca-
hoc eodem propheia : Vwqttidespiciunl Sion, et con- lerum suppliciis mancipattisesi, ut percuiial cardi-
fiduni in monte Samariw (Supra vi, 1). Despiciunt nes lernpli, sive propitialorium, el comrooveatiiiir
enim baeretici Ecclesiam Dei, et confidiint in fatsi- superliminaria ejtis, sive vesiibula. Cunique , ail,
latedogmaium suorum, erigentes se conira scien- lemplum propter maliliam homiiuim dissipalum fue-
tiam Dei, scisso populo ejus, dicenles : Non esl purs rit et deslructum, et ira mea a sanctuario meo cce-
twbisin Darid, nequehwredilasin fitio Jesse (III Reg. perit, unusquisqiie cognoscai se non posse evadere,
xu, 16.) Si quis ergo juiatitidelicloS:iniaria:,etdicii: avaritia omnia possidente, et novissima sua esse
Vivitdeusb tutts, Dan, vivitvia Bersabce; isle cadet niortein, nullaquc praesidia ad evadendam seilcn-
ct resurgere ulira non poterit. Dan iribus in uliimis liatn Dei posse succurrere : quodque juxla LXX le-
Judacorum lerminis possessionem invenire non po- gimus : c ut disjiceret ifrcapita omnium, putchre eo-
luit, sicutin libro Judicum (Cap. xvm), scriptum esi, inin capila dividuntur, qui nb eo, qui esl cnput
interprelaliirque judicium. Bersabee auteoi pro va- omniuni, sua sponte divisi sunt alque dixerunt: Non
rietate accenttiumvertitur in linguam nostran;, pu- C htibemiisregemnisi Cmsarem(Jortn. xix, 15), qui voce
teus juramenti, aui, putens saliettitis, ac septimi. inipia clamavcrtint : Crucifiye, crucifige talem. Et :
Ilaque et hanreliciin exlremis Sctipttirartim sancta- Sanguis ejus sttper nos , el super filiot nottroi. Qnse
riini finibus sitieni, Dei jtidicium conieiiineiiies, et oinnia et ad hserelicos referrc possumus, quorum
desideranlcs viam Bersabee, quaeftiit in tribu Juda : allare perculilur, et omnes inilialiones el sacra-
multaque Ecelesiae imitari sacramenta cupienies, menla sacrilcga commoventnr, qni avariliam habue-
saturatos et repletos esse se dicunt. Quihus aposlo- riini in capitibus suis, claiuante per eos perdice, et
lus exprobrat Pnulus : Jum saturati estis,jam divites congregante quos non peperii, et faciente divilias
facti estis(l Cor. iv, 8), et jiiranl in notnine Domi- . absque jmlicio (Jer. xvn). Unde et novissima ejus
ni, qui semel cadenies, quia deos idolorum, deum sive reliquias Dominus interliciet, ut rcepium capitti-
arbitrantursuum,amplius non resurgeul. Qui auiem lum compleatttr, el novissinium ejus erit 346 '"s'~
voluerint agere poenitentiaro,345 el non dixerit : piens. Ciii» aulcm Dominus percusseril cardines, et
Vivit deus iuus, Dan, et vivit via Bersabee, audienl induxeril super eos gladium, ntillus erit qui possit
pcr Jeremiam : Numquidqui cadet (Al. cadii), non evadere, ct impendcntem Domini gladium declinare.
resurget : aut qui aversus est, non revertetur ( Jerenu Simulque et lioc erit notandum, quod, sianle super
vni, 4). D allare Doroino, primum percutitur propiliatorium,
a Addunt liic edili libri ac mss.
quamplures no- praeferenda illa sit velus, quae librorum omnium
men Abrahae, El David qui ad seneclutemperveneral est, leclio, htiic quam ex uiio ms. sancli Cygirauni
Abrahm,hbere decantabat, elc., quod perspicuc fal- Mariiauaeus expressit» Et facile Tpo-rmwjaniniae se-
sum est, qtiia Abraham pervenil ad senectulcm nectus, id esi, jusiitin ad S. Doctoris roenteni cx
auuorum ceniuni sepluaginia quinque (Gen.xxv, 7): toto superiori conlextu, ipsoque Iaudali psalnii nr-
David vcro fato fuuctus est cum ad annos sepiua- giimeoio accipienda est, non amioium, tit sensus
giula pervenisset, uli explorattim nobis est e lib. it sit, Davidem cuni ad jiistiliain pcrvenisset Abralia-,
Reg. cap. v, vers. 4. Ergo nomen Abr.ahaeab impc- libere decaniasse, Juvenit fui, et senui; el non vidi
ritispositum cst, quod ms. codex nionasterii S. Cy- justumdereliclumnec semenejus qumrenspanem.Con-
giranni non legil. MART,—lulerseruntmss. editique pruit et modo proposituui e Pioveibiis testimonium,
ante Martianaeuinlibri Abraham, aul Abraliw, quod Justus comedenssaiurat rtntma.jisuam, eic.
nomen Cisterciensis pro suhsequenti verbo libere b Antea deernt tuus. De Bersabee, qiuc mox va-
substittiit. Atque est quidein ejus leciionis sensus rie interprclulur, vid. Quaest.in Gen. col. 537, et
paulo impediiior, nequeenira ad Abralue seneciu* quac ibi aiiuotamus.
teni, qui centum septuagiuta quinque finnos,David, e Cisiersieus. duoque Palatini mss., ut distecaret
qui solos vixit septuaginia, pervenil. Nihilosecius in cupitibusomnium,cle.
1087 S. EUSEBII IHERONYMI 1088
sive cardines templi, deiude commoveniur vesiibuta, Anali plagn, vel ad meridiem propler eremi vastita-
terlio capita omnium dividuntur, quarlo qui reliqui tem, ubi habitavit quondam Nabat Carmelius (I Reg.
sunt, interficiuntur gladio. Nisi enim superbiara hac- xxv), inde, inquit, scrutans auferam eos: el si in pro-
reticorum suo Dominus calcaveril pede, et perver- fiindo maris (Jonm i), atque ulde propheta loquar,
sam sceleratamque doctrinam spiriluali mucrone in Tharsis, Dei oculos vitare conentur, ibi mandabo
percusserit, et magistros eorum, qui accipitintur in serpenti, quem [Al. qui] in boc locoLevialhan, sive
capitibus, inter se diviserit, atque iu bonam partem cete significat, ut servet meiaphoram, et per ser-
occideril, non possunt discipuli vivificari, secundum peniem atque celum [Al. cete] ad hostes veniat. Et
illud quod scriplum esl : Ego occidam, et vivificabo: mordebit eos, id est, suis faucibus devorabii. Et ne
ego percutiam, et sanabo (Deut. xxxn, 39). Occidun- forsitan per superiora quae dixit, aliud qitidquam
lur et percuiiunlur magistri, ut viviliceniur discipuli: caplivilalem ab hoslibus scntiremus, juxta morem
capita dividuntur, ul caetera merabra sanenlur. suum aperii [Al. apernit] Scripiura quod prius sub
(Vers. 2 seqq.) Si descenderint usque ad infernum, aenigmalibus dixeral. Et si abierint in captivitatera
inde manus mea educeteos : et si ascenderint usque in coram inimicis suis, ibi mandabo gladio, et occidet
coelum,inde delraham eos : et si abtconditi fuerint in eos, ne scilicet extrema malorum suorum ofstiment
vertice Carmeli, inde scrutans auferam eos : et si ceta- B servilutem ; sed etinm captus bostilis mucro confo-
verinl se ab oculis meis in fundo maris, ibi mandabo diat: et qui superesse potuerint etmorteni evadere,
terpenti, el mordebiteos : et si abierint in captivitatem Dei aspectum non effngianl; sed ponat super eos
coraminimicis suis, ibi mandabo gladio, et occideteos, ocnlos suos in mattim, et non in bonum, ut semper
el ponam oculosmeos$upereo$in tnalum, et non in bo- eos visitet, et ad pcenitentiam per lormenta com-
tium. Et DominusDeus exercituum, qui langil terram, pellat. Et liaec facturura csse se dicit omnipotens
et tabescit [Vulg. tabescet], el lugebunt omneshabitan- Deus, adcujus tactum et nutum terrae fundamenla
les in ea, et ascendetsicttl rivus omnis, el defluet sicul quaiiuniur, sive tabescunt, et omnis ejus habitator
fluvius Mgypli. LXX : Si defossi fuerint in inferno, planctu et luclibns occitpalur. Quoe loquitur, ut os-
inde manus mea evellel eos: et si ascenderint in cm- tendat rangnitiidinem divinae potenliae, ne forsitan
lum, inde delraham iltos : si absconditi fuerint in ver- velitquidem facere quod minatur; sed vires non im-
tice Carmeli, inde [Al. ibi] scrutans auferam eos : et si plennt voluntatem. Sin aulem terra labescit, sive
tiemerserintse ab oculis meis in profundum maris , ibi coucutitur, 348 el Creaiorem suura insensibilis
mandabo draconi, et mordebit eos : et si abierint in qtioque nalnra praesentit [Al. perseniii]: quanto ma-
.captivitatem ante faciem ininticorumsuorum, ibi prm- gis homo, fragite animal, cujus animae thesaurus in
cipiam gtadio, et interficiet eos, et obfirmabo oculosIC vasis fictilibns atque corporeis claudiiur? Ei quo-
tneos sttper illos in mila, et non in bona. Et Dominus modo ^Egypti fluvius decurrit in mare atque sorbe-
Deus omnipotensqui tangit terram, et commoveleam, tur : ita et terra Israel, de qua supra dixeral : Qui
el tugebunt omnes habitatores ejus, et ascendet sicut tangil terram, et tabescit, ibil in captivitatem, el ab
fluvius consummatio eorum, et descendetsicul flumen bosiibns devornbitur : /ieToovvfMx&V, nb eo quod ba-
Aigtjpti. Qui supra dixerat, non eril fuga eit : fttgiet, bet, itl quod habetur, divino significantc sermone.
et non talvabitur qui fugerit, nunc ipsam fugam in par- Et haecquidein seqtientes bisloriae ordinem, utctim-
tessccat, etbyperbolice347 ciiamsihocethocfece- que potttimus intcrpreiali sumus : si lamen in qui-
rinl, cvadere ens non posse testalur. Si detcende- busilam nos inlelligcntia non defecit. Caeierum om-
rint, ait, usque ad infernttm, inde manus mea educel nem loci islitis mptoxftv David explical, dicens :
eos :a non quod ullus anle resurrectionis diem ab Domine,probaslime, et cognovistime(Ps. cxxxvm, 1).
inferis retrahalur; sed quod et in inferno positi, in Siatimi|ue infert : Quo ibo a spiritu tuo , et a facie
illius potestale sint. Qnod super Dathan et Abiron lua quo fugiam? Si ascenderoin cmlum,lu illic es : si
impletum esse cognoscimus, quos viventes lerrae descendero in infernum ibi es. Si sumpseropennas
hintus absorbuit (Num. xvi). Et si ascenderint, in- meas diluculo, el habitaveroin exlremismaris : etenitn
qnit, usquc ad ecelum, inde deirabam eos: quia ei D ' i//wcmanus tua deducet me, el lenebitme dexlera tua
Euoch ci Elias rapti cum corporibus in ccelum (Gen. (Ibid., 7-9). In Detileronomio quoque simile quid
v; IV Reg. n), Dei reguntur nrbitrio. Et cerne pro- legimus : Mandatum hoc, quod ego prmcipiolibi ho-
prietates : ad iiifernum descenditur, ad ccelumcon- die, non supra te est : neque procul posilum, nec in
scendilur : de inferno educimur, de ccelis delrahi- cmlositum , ut possis dicere : Quis nostrum ad cmlum
niur. Inallero extrema desperatio esl, in altero su- valet conscendere, «l deferat illud ad nos, et audia-
perbin; magnitudo. Si absconditi fuerint in verlice mus atque opere compteamus? Neque irans mare posi-
Carmeli, vel juxla Plicenicis terminos in septenlrio- tum, ut causeris el dicas : Quis e nobis transfretare
a Ila legit ms. codex Cluniacensis, et ita legendiim Viclorins restituit, cnm esset antea sensu prorsus
docct Marianus Viclorius. Erasmus autem et mss. contrario nttlltts. Hoc inierim mirum , Martianaeum
codices non panci alio sensu legunt, non quod iillits et mendosam leciionem nultus in texiu rciinuisse, et
ante re$urreclioni$diem ab inferis relrahatur. Quod de veram cod. Cluniacens. et Yiclorii emendaiionem
resurrcctionecorporum intelligimus. MART.—Sic ha- probasse in Notis.
bent noslri omnes mss. sicque rei veritnte clamante,
1089 COMMENTAIUORUM 1N AMCS LIB. III. CAP. IX. 1090
ita
poteril mare, et illud ad ttos usque deferre ul possimusA (II Cor. xn), et de humilibus raptus in sttblimia,
audire, el facere quod prmceplumesl? sedjuxta te est ut ascenderet in cceluni tertium , et per Spiritum
sermo valde in ore tuo, et in corde luo ul facias iltum sanctum et Filitim perveniret ad Patrem, et audiret
[Al. illud] (Deut. xxx, 11,12). Quando enim anima verba ineffahilia , mysterii [At. mysteriaj Triniiatis,
vinculis laxala corporeis, volandi quo velit, sivequo qttae hominibus audire non licitum est. Isle ergo qtii
irc compellilur, propter tenuiiatem substanliae ha- quotidie ascendit in sanctis, fasciculum suum fuii-
buerit libertaiem, aut ad inferna ducetur (de quibus davit super lerram, 350 de quo in Evangelio lo-
scriptuin est : Convertanlurpeccalores in infernum, quitur : Ne timeas, grex parvule, quia complacuit
omnes gentesqum obliviscunlur Deum (Ps. IX, 18). Patri meo habitare in te (Luc. xn, 32). lste fascicu-
Et : In inferno quis confitebitur libi (Psal. vi , 6) ? lus una Domini religione constrictus est. Unde et
Et : Descenditin infernum gloria tua (Ps. XLVIII,18). ipsa religio a religando, et in fascem Domini vin-
Aut certe ad cceleslia sublevabitur , tibi sunt spiri- ciendo nomen axcepit. Porro juxta Septunginla,
lualia nequiiiae in ccelestibus, el si sibi verae circum- repromissionemsttam fundat [AI. fundavit] super ler-
cisionisscieiuiaro volueritvindicare, hoc enim inter- ram, ut omnes illius repromissiones quas sancii pro-
preiatur Carmelus, et huiuilitale contempta, liabi- pbetae suo ore cecinerunt, non inanem sonum ba-
lare in montibus, et ibi scrutantem. manum Dei B beant, et c cassa solius tropologiae nomina ; sed
evadere non valebit. Quod si desperans' salulein, fundenlur in (erra. Et cum hisloriae habuerinl fun-
oculos Domini viiare tentaverit, et in ulliraos falso- damenla, lunc spirimalis inlelligentiae culmen acci-
rum 349 fluctuum terminos pervenire, etiara ibi piant : ut vere Christus de Virgine natus sit, vere
mandabil Dominus serpenti lorttioso et anliquo Lazarum nioitiiuni suscitarit, vere ad tactum ejus
(Apocal. xx), qui est inimicus ei ultor, et mordebit aip.oppovo-asanata sit, vere in advenlu Domini caeci
eam. Capta quoque vitiis aique peccaiis gladio Do- videriut, claudi cucurrerint, conlraclae mamis ex-
minia punietur, et ponet octtlos suos super eam in tensac sint, lepra mundata sil; licet secundum tro-
malum, et non in bonuro, ut per crticiatus atque pologiam quotidie de anima virginali nascaiur sermo
supplicia ad Domiimm reverlatur. Cumque Detts divinus, quotidie peccato mortui, et vitiorum funi-
omuipotens tetigerit terram eorum alque concusse- bus alligali, de sepulcro scelerum suorum jubeanlur
rit, cl labescere fecerit cuncla terrena, intelligentes exire, quoiidie sanguinis opera conslringaniur, caeci
scelera sua, verlentur in luclum, et ipse Dominus in fidelitate Chrisli lumen aspiciant, claudicantes
dupliciter ascendet atque descendet. Ascendet super prius fide, currant in via Domini, et aridae manus
sanc(03 quasi Ituvius consummationis ejus, id est, nvaritia, exteudantur ad eleemosynam, et lepra
terrae : ul opera eorum terrena cousumat. Descen- d Mariae,quae coniaminat quidquid aliigerit, recipiat
det super peccatores quasi fliimen /Egypti, nt in pristinam purilatem (Num. xn). lste autem Dominus
tormentorum amaritudinem impetu Domini deiru- amarissimas quoque aquas maris vocat, el effudit
dantur. [Al. fundit] eas super eos, qui fnciem suam verte-
(Vers. 6.) Qui mdificatin cmloascensionemsuam , runtad Doininum. Ideo auiem vocat amaras aquas,
et (asciculum suum super terram (undavil: qui vocat ut dulces fncial, el educat venlos de thesauris suis,
aquas maris, et effundit eas super faciem lerrw : Do- et graves salsugine aquas sua in alium jussione sus-
minus nomcn ejus. LXX : Qui wdificat in cmloascen- pe.ndai, eliquansque eas, et aelhereo calore deco-
sionem suam, et promissionemsuam sttper lerrain fun- qtiens, dispenset in pluvias, et emittat super faciem
dat : qui vocal aquam maris, et effundit eam super terrae, ut arentin quaequerigentur imbribus, el ubi
fackm terrm : Dominus omnipolens nomen ejus. Do- abundavit peccatum, superabundet gratia.
minus Deus omnipoteiis, qui respictt, sive tangit { Vers. 7, 8.) Numquid non ttt filii /Ethiopum vos
terram, et commovet eam, ipse est qui quotidie eslis mihi, filii Israel, ail Dominus? Numquid non h-
aedificatin ccelo [Al. ccemro] ascensionem suam , et rael ascendere feci de terra AZgypti,el Palmslinos de
dicit in Evangelio : Pater meus usque modo operatur, Cappadocia, el Syros de Cyrene? Eece oculi Domini
et ego operor(Joan. v, 17). Et non solum de cosla ^* Dei super regnum peccans, et conterum illud a facie
Adam in typum Ecclesiae semel aedificavit Evam lerrm: verumtamen conterens non conteram domum
(Genes. n), sed quotidie credentes ©t membra cor- Jacob, dicil Dominus.LXX : JVonneul filii jEthiopum
poris sui acdificat, et de terris ad ccelum levat, ut in vos estis 351 mihi, fitii Israel, dicit Dominus? Non-
illis ipse conscendat. Ascendit Dominus in coelum ne [ Al. Non ] hrael eduxi de terra Mgypli, el alie-
cum Enoch (Genes. v), ascendit cum Elia (IV Reg. nigenas de Cappadocia, et Syros de fovea? Ecce oculi
n), ascendit cum Moyse , b cujus sepulturae locus, Domini Dei super regnum peccatorum, et auferam il-
quia in ccelum ascenderat, in terra non potuit inve- lud a facie lerrm. Verumtamennon in finem auferam
niri (Deul. xxxiv). Ascendil cum Paulo qui vas ete- domum Jacob, dicit Dominut. Pro Cyrene, Aquila et
ctionis, in apostolum de persecutore mutatus est quinta editio ipsum verbum Hebraicum posuerunt
11Mediceus quidam cod., Viclorio teste, percutie- b Alludit ad Moysis 'Av«ea<rtv,sive avaAmpw,de
lur: quae lectio, inquit ille, magis congruit Vulgatae qua vide cod. Pseudepigraphum veteris Testamenti
cditioni, quae legit occidet, et L£X qui habenl, inter- pag. 839.
ficiet. Eligat lector, quam roaluerit. « Viliosc Marlianseuscrassa.
«$t S. EUSKBll HtERONYMI '091
cm (Tp), Sepluaginta foveam, id est, ^49o«v,The«. A »a ^Ethiopiae indedetulerinl victimas Domino, dice-
doiio parietem, Symmachus Cyrenem: quem et nos repoterunt: JVi^ra$um et speciosa, quoritam decolo-
in boc loco secuti sumus. Totaro loci bujus qoem ravilme sol ( Cant. i, &). Corpora eniin urobris otio-
proposni, et omnium quae hoe eapilulo eotilinentiir, que marcenlia, ientationes ef sestus saeculiferre neu
intelligeniiaiii brevi sermone concludam, usque ad possunt: quae autem ad luclam el ad certaraina prae-
eum locum in quo seriptum est: Qui dkunt, non ap- paranlur, sole siccala superant roundi tnjurias, el
propinauaHl, et non «eniei wp&r nos malum, ut possi- benoiiictionem sancti Spirittis consequuntur, dicen-
mus nosse quod dieiiur; Ego Dominus Deus omni- lis ad justum: Per dievi sol non uret te, neque luna
potens, quem celari (Al. celare) nihil potest, qui per noclem ( Psai. cxx, 6 ). ^ibiopes ergo vertun-
tango terram, et movebttur: qui aedifioo in ccelo lur in filios Dei, si egerint poenitentiam, el tilii Dei
ascensionem meam : quivocoaquasmaris, et effundo transeimt in jEibiopes, si in profundum venerint
eas super faciem terrae : eujus est nomen Dominus, peccatorum. Ipse enim Creaior omniuni Deus Cap-
qui creaior sum otnnium : cuncias gentes de eotlem padoces vcriii in Palaestinos, et eos qui versabanlur
finxi lut», et aequali sorie generavi. Denique JElkio-i in frigore fidei, el Aquiloni vento durissiruo subjace-
pes, Palsestinos, Syros atque Jndaeos, dislantes locis bant, fecttbibeutes cadere, et deposita supeibia, Do-
atque corporibus, mortaiitatis lege sociavi, e.t pro B mini seutire judiciuro. Syros quoque, id est, excel-
arbitrlo mcoservos meos huc illucque commuto, et sos atque sublimes, i|ui dicuntur AEAMDIK translu-
in universas provincias transfero. Ne erigamini in lit de Cyrene, infirmo, pariete, sive quae imminebal
siiperbiam, quod vos de JSgypto eduxerim, et quasi amarissimo mari, el vicina Syrlibus erat, et juxta
peculiarem populum meuin Pharaoni servire non LXX in fovea lenebaiur, mulavit in bouam parlem,
passus siwi: lioc Idem feci et Palseslinis, quos Se- ut excelsos facerct. Ocuti enim Domini super omnia
ptuaginta aliemgenos transtulcrunt, " qui Uebraice snnt regna 353 peeeaniia, quai oslendit diabolus
appellantur CAPHTHOMM (D»TirS3), wt transferrera Domino ( Mojtth, iv ), el de quibus Apostolus dicit:
eos de Cappadocia, et in Paleestinaeregionibus collo- ATo»regnet peccatumin mortali veslro cotpore, ad obe-
carem j Syros quoque, id est, ARAM (D-N) transtuti dienlum iesitterm ejus (Rom. vi, 12 )• Vcruroiamen
de Cyre*e: ex quo qui sequali condilione sunt facti, cum in virga visiiet peccatores, et conlerat eos at-
aequali judicii mei senteiitia punientur, et oninia qne pereatiat, qui permanserintin peccato: eas ani-
absque discrelione persoitartira, impia regna subver- mas, quae appelbutur dorous Jacob, et supplantant
tai». Vos atitem, o fllii Israel, de quihus dixi: Pri- peccaium, et in ceriaroine superant, et plantam
mogenitus filiu» meusIsrael ( Exod. iv, 22 ). Et: Ex cruenti fratria invadunl, in aeteruum perire non
/Egypta vocavi filium meum ( Osee xn, 1), percu- G palitur.
tiamin virga, et visitabo peccata vcstra ; sed non (Vers. 9, 10.) Ecce enim ego imndabo, e( concu-
in nerpetuuro conteram, et 352 misericordiam liam in omnibus genlibus domum hrael, sicut concu-
meam non auferam a vobis (P$. txxxvni), et quasi litttr [Addit Vulg. iriiicum] in cribro , et non cadei la-
in oriuro agilatos alque concussos, roundabo el eli- pillus super terram. J» gtadio morieutur omnespecca-
gam, utqtii lapillus fuerit, et per poenitenliam ro- lores populi mei qui dicutit: Non appropinquubii, et
boratus, de cribro meo non exoidat: qtii auleni in- mnveniet super nos malum. I+XX; Quia ecceego prm-
star pulveris ceciderit in ierr«ro,percut,iaiurgtadio, cipio et ventUaboi» cmtctit gentihusdomumIsrael, $%c-
ut (At. fet) morianlur peccatorcs popull mei : non ut venlilatttr in ven.tilabro:,et non cadet coniritio su-
quia ante peocaverint; sed quia usque ad mortem per tertmt. Jn gladio morientw onmespcccatorespo-
perseveraverint in peccatis. Onmis autem qui esl puti mei, qui dicunt: Non apprgpmquabit, ueque ve-
Israel et urius Deuro mentc cou&piciens, b cducius* nient super ttos mala. Deus qui roensus estaquasnia-
que de 4§igypto, si desiderans vitia 4£gypU, et s«- nu, et cojlura palmo, et omnem terraro conctudit
culi voluptates» nou solum in ^gyptum, sed w M- pugiilo (Isai, xi..)» ipse pro magniludine sua, ulra-
tluapia.ro reyertatur, in qua qui luerit, juxta Jere- que manu ten,cn»margines lerrse, quasi cribrum huc
«Ha.ni(Qap. xiu )» peUem suam.mutare non potest, D ihucque, caftculiet: «t paleis ac sordihus peccaiorura
CMsti satoataw (A(, salyat) adventvt, et impletur in in terram. cadqntibua, purum frumentuui remaneat,
eo quod scriptutn esf, /Eth.v>ma,pt<evemet maws qu,Qdcondatnr in horrea : sive ut LXX transtul&-
ejt» Deg (P«. HVH, 33). CumquA euw adoraverit, runt, ventilabrum teuebit in maou, et purg^bit
dicetur de illo; ln eonspecfiktiu*.proddent JEthiope$ aream suam, et triticum condet in, bqrreis, paleas
lo-
(P*. um, ft>, Qui cum prociderint, eA trans flu.mi- autem conuwret igni inexstinguibiU;-de, quibus
» («uxtyus omnitvocstiocus iste, legeodusque in- sit locus, nullis inductis ex ingenio verbi.s, ordine
verso ordine, ut transferrem eos de Cappadoaa, qui tantum, ut innuimus, incisorum mutato, reslitui.
Hebrake appdlantur Caphthortm. Etenitn qtils nesciat Sed nullan» ineat a leeioribus gratia» MaMianaeus,
P.ilaestinos Hebralee DTwSs, Phetesthim appellari, qui erroreiu, ut ait Victorius, couiplosis manibus
exptodendum dissiroitlavit, aut penilus non aniroad-
non nmrig?, Caphlhorio\, quod est Cappadocum po- vertit,
menf ^li^ef Victortus d> suo corrigit: ^itj Hebraice b H;ec anmium lihrorum e^t lecfto, eaque satis
appeUaitlur DTwSs «((ronsferrem eos TUTjjyjp,id perspicua: uec video cur mutet Victox. ln eductus
est de Cappadocia : quod injmis probatur, curo pos- est, dicatque, aliter wa constare seniuin.
1093 COMMENTARIOMIM!N AMOSLffi. III. CAP. IX. 1091
quitur per Jeremiam : Qttid paieis ad (rumeiitum, A cur hominesex gentibus, 355 Paulus el Barnabas
dicit Dominus (Jer. xxni, 28) ? De hoc eodem sub absque circtirocisione et obaervanlia sabbati suscc-
figura altcrius parabolae, sagena illa demnnsirai, pissent, Peirus respondit, ut dehuit: cujus scnien-
quas niittitur in mare bujus saeculi, et exirahil pi- tiam probansJaeobiH, haecloculiisest: Viri fraires,
sces omnium generum, prnjeclisque malis piscibus, (luttiie me : Simon enarravit, quemadmodumprimum
boni tintummodoreservantur (Mottn. XIH): ita et Deusvisitatit sumere ex geutibuspopulum nomiui suo,
Dominus miserabilem domtim Israel tolo orbe di- et huic concordanl verba prophelarum, sicut tcriplttm
spersii, el coiicussit in cribro et ventilavit pala : la- est: Post hmc revctlar, el wdificubotabernaculumba-
pillisque et calculis super lerram non cadentihus, vid quod cecitlit, et dtrutaejus remdificabo,et erigum
niorieiitur ingladio, qui proptersordes el ptilverem illud : ul requirant cwleri hominttm Domiuttm, et
peccatores populi nominantur. Et hoc palieniur quia omnet gentes superquus invocatum esl nonten meum,
nou credtint vaiicinia propheiarum, nec 354 putant dicit Doininus faciens hwc : notwn a swculo etl Do-
esse ventur.i quae per eos Dorainus comniiiiaiur. ntino opus suum (Act. xv, 13 el seqq.). Hoc igilur
Cumque sibi prospera repromitlant, niala poslea taberiiiiculiiin David quod ceciderat (ceciderut ;>u-
stisiinebunt, e regione sauclis liraeniibus, et non tem in his qtii dicttnl, non appropinquabit, et non ve-
peccantibus, et idcirco nequaquam morientihus gla- B ] niel super nosmalum : quos Domiuus cribro suo con-
dio, quiadixerunt: Appropiiiquabiini nobis mala, et cnsserat ot probavcr.it, et quorum arearo majesiatis
venienl stiper nos stipplicia, (|tiaepeccata nostra me- suae purgaverai ventilabro, el qtiicumque peccalo-
ruerunt, tle qno plenius in Jeremia loquilur Deus : res fucrant inlerfecii gladio) nunc juxla consuelu-
Assumam, et toquar tuper genlemet regnum, ul aufe- dinem Scripiuraruro, post tormenla, post poenas ,
ram eam et disperdam; si conversa (tteril gens illa a prospera et taeta pioiiiitiens, suscitituitim esse sc
tnaits suis, et ego agam pmnilentiamde his qumcogita- dicit, el in resurrectione Doniini omnia restiiutu-
veram facere ei (Jer. xvm, 7, 8 ). Non ergo Deus rum, ut qiiod in synagogis ceciderat, surgat in Ec-
muiatur, qui semper csl immtttabilis; sod nos eiun clesiis , el possideanl credenlcs reliquias lduina>9C,
nostra conversione muiamtis. Saevil, irascilur, com- et omnes nationes, ut quidquid reliqiium fuerit de
minatur, et dicit se illaiurum csse supplicia : si a- regno sanguinario alque tcrreno, in ccelestia regna
gimus pceniteniiaro, ipsum quo ]ue snte poenitebit ntuietur, et omnes gentes qna>ohlitaesunt Domi-
senleiiliac, Rursiim juxta cttmdem Jeremiam (Cap. num, converiantur el revertantur ad eum. Sin ati-
xvii)" promittitprospera: si negligenliadissolvamur, tem jtixta LXX legere voluerimns , ut » qumrant me
ei illum pcenilebit sponsionis sua>, promissaqtie inu- reliqui hominum, el omnes gentes super quai invoca-
tabit. Cujus rei exemplum Niniviias el Jerusalein 'C'lum est nomen meum, reliquos hominum eos debe-
habere possumus, quortim alii de immineiiiibtis nius accipere, qui de Judaico poptilo credidernnt,
suppliciis liberati sunt : alii quae piilribus pro- et quasi f lapillus non ceciderunt de cribro, ncc eum
missa fuerant, perdiderunt. ptilvere pakisque et sordibus sunt projecti. Reli-
(Vcrs. 11 seqq.) In dieilla suscilabotabernaculum quiae enim in principio fidei salvae lieni, et in fine
David quod cecidil, el remdificaboaperturas murorum mundi, ut cum subintraverit plenitudo gentiiiiii ,
ejtts, el ea qum corruerant instaurabo, et rewdificabo lunc omnis Israel salvus fial [Al. liei] (Rom. xi).
illud skul in diebus antiquis, ut possideant reliqtiias Nomen auteiu Domini quod invocator super reliqnos
ldumem, et omnesnationes , eo qv.odinvocatumsit et super oinnes gentes, iliud esl de quo Salvator
nomen meum super eos, dicit Dominus faciens hmc. dicit: Pater, revelavi nomen tuum hominibus (Joan.
LXX : In die illa suscitabotabernaculum David quod xvu, 6). Et i>e longo sermone regulani differam
ceciderut, et b rewdificaboea qum corruerant, et qttw sponsionum, ei in hoc propheta, el in caeteris quse-
c suffossasttiil suscilabo, et inslaurabo ea sicul dies an-
cumque de aedificationeJerusalem [Al. muri Jeru-
tiquos, ut qumrant me reliqui hominum, et omnesgen- salem] et lempli, et rerum 356 omniiim beatiitt-
tes super quas invocatumett nomenmeum, dicit Domi- dine praedicanttir, Judael in tiliiino tempore vana
nus facienshwcomnia. Ubi apostolorum proeceditau- O sibi exspectaiione promitlunt, et carnaliier iinplen-
ctoritas, ° maxinie Petri et Jacobi, quos columnas da commcmoranl. Nos auleiti qui non occideniero
EcclesiaeVas electionis vocat (Galal. n), ibi omnis litteram; sed spiritum sequimur vivilicaniem, jam in
varix' explanalionis tollenda suspicio est, ei quod a Ecclesia convincimus expleta, et quolidie iinpleri in
lantis viris exponiiur, hoc sequendum. In Actibus singulis, qui ruentes per peccatum, reaedificantur
apostolorum quaestione inler aposlolos suscitaia, per pcenitenliam.
" In uno Cistercienci
alteroqtte Palatin. m<t.juxla poslremam vocem, otnnia, prfcterminif, qtiam et in
eumdemJeremiam prospera. si agamus pwiiilentiam; GraecoAlexandrinum etComplut. exeinplar igoorat.
quod si negligenliadissolvamur, elc. dMarlian., auctorilas maxitna, Petri, Jacobi, elc.
B Anlea erai mdificabo, miiiiis rccte pro rewdi/i- ei contra mss. fidem.
minusrecie,
cabo, quod prcelerunl mss. et Gwc. avotxoSo.ujio-w. 0 Tres niss. ut requirunt retiqui Israel, et omnes,
c Corrupte Martian. reliimit, stiffusa pro sitffossa, etc.
quod et noslri mss. et Viclorius pridem ex seplem f Vide pseudo Rtifinum Conimenl. in litinc
Florenlinis ad Grxcnm wmo-/.a.u.p.iva restiluiint. Mox phetara pag. 5S7 et seq., ubi de lapillis in cribropro-
pro antiquos, unus Cisterc. habet antiqui : denique sitis ad inipetuin cribro conciliauduin loquiiur. po-
S. EUSE^^B|illi#YMl 1090
^'(•Vers. 14, 15.) Eece dies veniunt, dicil Dominut, A btoitur paradisuni Dei: ut omnia in illis poma pen-
' et a
comprehendet arator messorem, el calcator uVte deant doctrinarum. Tunc si quis infidelitate capli-
miiientem semen. El stillabunt montes dulcedinem et vus est, et necdum credidit in nomine Domini, et
omnes coltes culti erunt. Et convertam caplivilatem est de reliquiis populi quondam ejus Israel, rever-
populi mei hrael, et mdificabunt civitatesdesertas, et telur ad fidem Chrisli,utquem in Prophetis audieral,
habilabunt, et plantabunl vineas, el bibent vinum ea- in Evangelio leneat. Hi autem montes qui stillabunt
rum, et facient hortot, el comedenlfruetus eorum. Et dulcedinem, el colles qui consiti fuerint, postquam
plantabo eos super humum suam, 0 non evellameos converterit Doroinus captiviialem populi sui Israel,
ultra de terra sua quam dedi ets, dicil Dominus Deus aedificabuntcivitates antea desertas, et habitabunl in
tuus. LXX : Ecce dies venittnt, dicit Dominus, et ap- eis : ut unaqusequeciviiasexstructadical:£<jo ct»i(as
prehendet trilura vindemiam, et variabitur uva in se- firma, civitas qum oppugnatur (Prov. $ec. LXX), et
mcnte. El sliltabunt montes dulcedinem, et omnesooi- de qua Dominus in Evangelio loquilur : iVon polest
es consitierunt. Et convertam captivilatempopuli tnei civitas abscondi tuper monlem posita (Mat. v, 14). Et
hrael, et mdificabutitcivitates dissipatas, et habita- in Psalmis dicitur : Fluminis impetus c tmlificat civi-
bunt, et planlabunt vineas, et bibent vintim earum, et latem Dei (Ps. XLV,i). Plantabunl quoque vineas
facient hortos, et comedenl fruclttm eorum. Et plan- B cum Noe (Gen. ix), et bibent vinum earum, et ine-
tabunlur super terram suam, et non avellenlur amplius briabuntur, et audienl a Domino Salvatore :Bibile,
de terra sua quam dedi eis, dicit Dominus Deut omni- amici 358 meh et inebriamini (Cant. v, 1). Bibent
potent. Suscilato tabernaculo David quod cecideral, aulem vinuro, quod se in regno Patris cum aposlolis
et reaedificatis liis quacfuerant lapsa atque subversa, suis novuro bibiturum esse pollicitus esl (Marc. xiv).
describitur rerum oranium abundantia, quomodo hi Haecest vinea Sorec, cujus viuum quotidie in mys-
qui priuseunles, ibant, etflebant, portantes semina teriis bibimus. Nec harum rerum felicitate contenti,
sua, venientes venient cum exsultatione, poriantes propter delicias facient honos, et irrigabunl eos :
manipulos suos (Psat. cxxv): ut consequatur ma- ut nulla desint in eis genera virtutum, et comedent
nipulorum tritura vindemiam, sive arator messo- fructus eorum : qui enim plantaverit et rigaverit,
rem et uva varielur, ac ducat colorem in tempore ipse et comedet. Cumque haec omnia montes el
seminis : sive, ut verius est, calcator uvaecompre- colles fecerint, stiilantes dulcedinem, et aedificantes
hendat sementem, et sic sibi invicem cuncla succe- civitates, et habilanles in eis, planlantes vineas,
dant, ul ntilla dies sit absqtie frumento, vino et etbibentes vinum earum, facientes hortos, et come-
gaudio. In illo tempore, plenis torcularibus uva cal- dentes fructus eorum : lunc ipsos plantalores plan-
cabilur, et de Cbrisli ac martyrum b sanguine ru- C tabit Dominus super terram suam, de qua diciiur :
bentia musta fundentur, et hujuscemodi calcator Credovidere bona Dotniniin terra viventium(Ps. xxvi,
uvae erit seminarium sermonis Dei, ut sanguis eo- 13). Et in Evangelio : Beati miles, quoniamipsi po$-
rum magis clamet in mundo, quam clamavil sanguis sidebunl terram (Mat. v, 4). Postquam autem planta*
Abel 357 justi. Quicumque autem merito virtuium verit eos, et firma [Al. firmas] in allum radice [Al.
suarum ad montatia conscenderit, melle sudabit, radices] solidaril, non evellet ultra de terra, quara
immo stillabit dulcedinem sermonis Dei, de quo dederat eis [Al. dederit]. Ex quo intelligimus Eccle-
scriplum est: Gustate et videiequam suavii est Domi- siam usque ad finem mundi, conculi quidem persc
nui (Ps. XXXIII, 9) : Et, Quamdulcia eloquia tua gut- cutionibiis, sed nequaquam posse subverti; tenlari,
turi meo, $uper mel etfavum ori meo (P$. cxvm, 105). non superari. Et hoc fiet, quia DominusDeus omni-
Etqui infra monles, immo secundi a monlibus fue- potens, sive Dominus Deus ejus, id est, Ecclesiae,
rint, quos sponsus transilit in Camico Canticorum se facturum esse pollicitus est: cujus promissio, lex
(Cant. u), et appellat cotles, consiti erunl et imita- naturae est.
a Iterum viliose retinuit Martian, c Mavult Victor. plurium numero, tmtificant,juxta
comprehendil.
b Vide S. Zenonis tractaium 27 et seq., iib. a. Graecurocvypatvovo-t.
1097 COMMENTARIORUIHNABDIAMLIBER. 1098
S. EUSEBII BIEBONYlffl,
STRIDONENSIS PRESBYTERJ,
COMMENTARIORUM
IN ABDIAIM PROPHETAM
LIBER UNUS.
PROLOGUS .
359~360 Cum essem parvulus, ut parvulus lo- .A.slitos intellectus ferebat ad coelum, ego demisso
quebar, ut parvulus sapiebam , ut parvulus cogita- capiie confiteri meum pudorem prohibebar. Quid
bam : postquam factus sum vir, quac parvuli erant, igitur?condemnamus in quibus pueri lusimus ? mi-
deposui (I Cor. xui). Si Apostolus proficit [Al. pro- nime. Scimtts enim in tabernaculum Dei, et aurtim,
fecit], el quotidie praeteritorum obliviscens, in priora et pilos caprarum simililer" oblatos. Legimus in
se exiendit, ac secundum praecepium Domini Salva- Evangelio (Marc. xn), vidua; pauperis duo minu-
toris, slivam tenens, post tergum non respicit (Phil. ta , magis quam divilum substaniias approbata [Al.
III ; Luc. n): quanlo magis ego, qui necdum ad aeta- approbatas]. Et tunc dedimus quod babuimus, et
tem perfecti viri, et in mensuram Christi (Ephes. iv) nunc, si tamen aliquid profecimus, Domino suum
b veni, mereri debeo veniam , quod in adolescentia reddimus. Gratia enim cjus sum quod siiin
(I Cor.
mea provocalus ardore et studio Scriplurarum, al- XV). Nec dilfiteor per bosce triginta annos e in ejus
legorice « interpretatus sum [Al. sim] Abdiam pro- opere me ac labore sudasse. Clemens est pater :
phelam, ctijus historiam nesciebam. Ardebat ani- cito revertentem filium suscipil, nec exspectat do-
mus cognitione mystica, et quia legeram omnia pos- nec quis aperiat ostium : ipse egreditur obviam ,
sibilia credentibus, ignorabam diversa esse charis- annulum et stolam parat; licet germanus invideat,
mata : d litteras saeculinoveram, et ob id pulabam B et scortatorem ac uepotem vocet, de salute illius
me librum legere posse signatum. Stultns ego, vi- symphonia Angelicae laetitiae cunctarumque virlu-
ginti quatuorsenioresliabemes in manibusphialas et tum in ccelestibus personat (Luc. xv). Hoc cst
cilharas, et quaiuor animalia plena oculis consur- illud tempus, mi Pammachi, hac luce dulcius, quo
gunt de throno suo, imperitiam confilentur, gloriam egressi scholam Rhetorum , diverso studio fereba-
Agno canunt (Apoc.v), el virgae de radice Jesse, et mur, qtiando ego et Heliodorus charissimus pari-
putabam posse me , quod credebam : ctijus in manu ter habiiare soliludinem Syriac Chalcidis tiitebamur
non liebat sermo Dei, nec dicere poleram : A manda- [At. volebamus]; quod putabam latere, vulgatum
(is («is intellexi (Ps. cxvui) : neque illius de Evange- est. Per vetera vestigia rursum ingrediar, emen-
lio bealitudinis recordabar : Beali mundo corde, dans, sifieri potest.curvosapices litterarum. Iufans
quoniam ipsi Deum videbunl (Mallh. v, 8). Nec- eram , necdum scribere noveram : tilubabat manus,
dum de attari carbo sublatus, labia mea purga- tremebanl arliculi. Nunc, ut nibil aliud profece-
verat (Isai. vi, 8). Necdum error veteris igno- rim, sallem Socralicum illud habeo: Scio , quod
rantiic ignc Spirilus sancti fuerat circumcisus, nescio. Dicil et Tultius tuus , adolescenlulo sibi in-
361*362 et audacler loquebar ad Dominuro: choala qua-dam et rudia excidisse. Si hoc ille tam
Ecce ego,mitteme. Sperabam in scriniolis latere [Al. C de libris ad Herennium , quam de Rhetoricis, quos
jacere] quod scripseram , et ingenioli mei primara ego vel perfectissimosputo , ad comparationem se-
tcmeritatem ignibus voveram, cum subito de Ilalia nilis peritiac dicere poiuil: quanto roagis ego libere
afferlur exemplar a quodani juvene tot annis , quot profitebor , et illud fuisse puerilis ingenii, et hoc
et ego quondam scripseram, laudanle opusculum maturaesenectutis! In libris quoque conira Marcio-
meum. Fateor miratus sum , quod quantumvjs ali- nem Septimius Tertultianus hoc idem passus [ Al.
quis male scripserit, invenit simileni lectorem sui. fassus] est, et Origenes in Canlico canticorum : et
Ille proedicabat, ego erubescebam : ille quasi my- Quintilianus in duodecimlibris Institulionisoratoriae.
* Haecquoque Pammachio inscribilur Explanatio. dixirnus.
b Pro veneram, ut videtur. d Verius, opinor, duo Palatini ross. lillerulas.
c Conferquaein Generalis praefationisparte attera e Voculas, in ejus, iidem mss. ignorant.
num. 20, de hoc in Abdiam tenlamento Hieronyroi
PATROL.XXV. 35
1099 8. ECSEaii HIERGNVMl ifuO
Ex quibus perspicue oslenditur unamquamque aeta- A exordium Abdiae, et orationum tuarum auxilio, cui
tem in suo esse perfectaro , et ex annorura debere volumen hoc scribitur, confragosum mare , et sx-
numero judicari. Sed jam tentpus eat proponere culi recurvos gurgites Iransfretare.
IMCIPIT LIBER.
Vers.l.) Visto Abdim.* Huucaiunt esse Hebrsei, ruro : Eece parvuiumdedite in gentibus, de Deulero-
qui sub rege Samariae Aehab, et impiissima Je- noroio sumomus exemplum , in quo non res, sed
zabel pavit centum prophetas in specttbus, qui non verba cernuntur : Atlende, inquit, tibi, et conserva
curvaverunt genu Baal, et de septem millibus animam luam vehemenler, ne forte obliviscaris scrmo-
erant, quos Elias arguilur ignorasse (III Reg. _ num , quos viderunt oculi tui (Deul. IV, 9 ). Et Joan-
xvin), sepulcrumque ejtis usque hodie curo Mauso- nes in Epistola : Quod vidimus, inquil, oculis
leo Elisaei prophetae 363 el Baptistae Joannis in noslris , quod penpeximus , el manus twstrm 364
Sebasle venerationi habelur , quaeolim Samaria di- palpaverunt de Verbovitm(1 Joan. i, I). Et Moyses
cebatur. Hanc Herodes rex JudaeaeAntipalri filius , voceni Domini, qua; ad eum loquebaiur, vidisse se
in henorem AugusiiCaesaris Grseco sermone vocavit dicit ( Exod. xx ). Si ergo post visionem inferunliir
Augu$lam. Hic igitur , quia centum prophelas alue- quae dicia sunt, et videntur mentis oculis qnae aii-
rat, accepil gratiam prophetalem , et deduce exer- ribus percipi solenl, recte videns, quia propheiaj
citus, fit dux Ecclesiae. Tunc in Samaria parvum antea vocabantur videntes, titulo praenotat visionem.
gregero paverat : nunc in toto orbe Christi pascit Hmc dicil Dominus Deus ad Edom : Parvus pro-
Ecclesias, et yepwvuft&if, sicut in Actis Apostolorum plieia , versuuin suppulaiione , non seusuum. Alio-
Stephanus martyrio corenatus ( Act. vn), ila ethic quiu ttt in tribus voluminibus Salomonis, Canticiitn
servus appellalus est Domini. Porro quod contra ciniicmum quanto brevius est, tanlo difficilius. Et
Idumacam cernens , non onus, id est, Ifinpa, ei Epistola ad Pbilenionein quem sensum haberel, cx-
pondu$ Iduinaeaevidet secundum regulam et disiin- pressimus. Evangelicus quoque sermo breviatus,
ctionero, quaro in Naburo scripsimus, illud in causa p laciniosis Legis operihus angttstior est. Iia hicquo-
esl, quod vel Edom , id est, Esau (Gen. xxvi) , que prophcta quasi servus Domini juxta Abraliam ,
non de exiraneis gentibus computatur , filius lsaac lsaac, el Jacob, et Moysen faniulum Dei, et apo-
ct fraler Jacob : unde el terra illius non datur in stolum sermo Chrisli , ea videt, ea audii, quaepro-
possessionem Israel, nec dimittitur bellare contra phetali digna sunt servitute. Multi putant juxta in-
b eam, et adversus fratrem armari prohibetur lerpretationem nominis, quod servus isle sit Do-
(Deut. n):vel cerie visio est, non Idumcecc, ntini, cui dicittir in I-aia : Magnum libi esl vocari te
qtiod poterat, si ita scriptum esset, facere qua;siio- puerum meum (Isa. XLIX,6, sec. LXX) , qui se
nem; sed Abdiae, id esi, servi Doinini, quam videt exinanivit formam servi accipiens (Pltilip. i). Scd
gentibus, ad quas legatum inisil Dominus. Et qtii- si hoc iia intellexerimus , alius nobis quserendus
btis dicitur : Surgite, et consurgnmusadversus eam erit legatus , qui est missus ad genies. Et dum Iro-
tn prwlium. Deslructio enim Idumaeae, visio c Na- pologiara sequimur, pcrdimus manifestissimarn
hum est. Sin autera quaeritur quare ponatur in prophetiam. Quaerimus ergo quis sit iste Edom ,
titulo, Vtsio Abdim; et nihit posiea quod visum est vel Iduroaea, ad quam nunc per Abdiam Dominus
demoiislretur, secundum illud Isaiae : Vidi Domi- loquitur. In libro Geneseos Esau filium Isaac appel-
num sabaoth sedenlemsuper thronum excelsumet ete- .n lattiro fuisse Edom , quia propler rufum lenticulae
valum (Isai. vi, 1). Et Ezechiel : Aperti sunt cwli, cibum primogeiiita vendiderit, manifestissime legi-
et vidi visiones Dei : statimque subjungitur : Et vidi, mus (Genes. xxv): Edomenim interprctalurrni/jpor,
et ecce sptritus turbinis[M. aujerens] veniebat ab id esl, rufut. Iu eodcra volumine scribitttr hunc
Aquilone, et nitbesmagna , el splendor in circuilu ejus euradera vocatum esse Seir, id est, pilosum, quia
(Ezech. l, 1 el seqq.); sed post visionein Abdiic pro- hispidus erat, et non habebat tenilalem Jacob. Untis
tinus inferattir : Hmc dicit Dominusad Edom. Et ite- ergo atque idem tribus nominibus appellalur, Esau,
« Nec ipsc abludit Hieronymus, sive Eusebius in c Quae hactenus obtintiit in libris omnibus lectio
Chronico , ubi sub Josaphat HebraeorumJudie rege, Nalionum, pro Nahum, plane visa est iiiaiiilestum
qtio tetnpore HebraeorumIsrael Acbab rex ftiit, Ab- mendum , cujus causa et coiuextus Hieronymi.tni ,
diam docetproplietasse. S. tamen Augustinus l.xvm el sacrac Historise seiisus ni.llus constarct et verilas.
de Civ. Dei cap. 51 : Tres , inquit, propltelwde mi- Et niirari subiit, errorem insignem editorum neniioi
noribits, Abdias , Nahum, et Ambacum, nec sua tem- suboluisse : prociive auiem erat opinari , antiqua-
pora dicmit ipsi, nec in Chranicis Eusebii aut Hiero- riuin scriplurae , quaro compcndiariam facile pma-
nymi quando prophelaverint, invenitur. Qua de re verit, similiiudine deceptum. Nobis propheiae no-
plura nobis ad annutn qiiiniuin Josaphal in Cbronico men resiittti, jam proposituin erat, cum in uno I';:-
dicenda sunt. latino ms. secunda inanu a studioso quopiain idein
h Duo paiatini mss., contra eum , el alversus fru- aniiotari, expt.ncla Nalioituin voce observamus.
iremarmaprohibentur.
1101 COMMENTARIORUM IN ABDIAMLIjBER. H02
Edom, Seir, possedltque eam regionem , quae nunc A i dit de Edom, fulvida veste de Bosor, tic formosus
Gebalena dicilur, el in finibus est elevBepanbltu;, instolacandida(ha. LXIII,1, 2, 3)? El ad ipsum co-
ubi anie habitaverant Horrmi,qu\ interprelantur ti- minus loqiiebanlur : Quare rubrum esl indumentum
beri: unde ipsa urbs postea sortita vocabulum est. iuum : el vestimenlatua sicut catcanlium in torculari ?
Quod ergo Hebraice EDOM(DYTN), et Graece Ipse loquitur in triumpho, exponens palmas crucis
dicitur tSouftctta, nunc viculus Palaesiinae est : stiae : Torcular calcavi solus, el de gentibtts non esi
365 a condiloresic imposilo nomine : cnjtis Latina virmecum. Suntqui Idumaearo ad carnem referani,
quoque et Graecameminit historia. Iste est cni dici- et adversus illius pugnamanimam sestimanl provo-
tur per Amos : Super tribus sceleribus Edom, et su- cari, ut morlificantes membra nostra super terram,
per qualuor non converlam eum : eo quod persecutus fornicaiionero, iromunditiam, passionem, aeiernam
sit gtadio fralrem suum, et violaverit misericordiam in Chrislo victoriani consequamur. Judsei frustra
ejus, et lenuerit tittrn furorem suum, et indignationem somniant contra urbem Romam, regnumque Roma-
suam servaverilusque in finem (Amos.1,11). In Isaia num hanc fieri prophetiam; et illud quod in Isaia
quoque juxta Hebraicum legimus : Onus Duma ad scriptum esl, Onus Duma (nnn), paululum littenc
tne clamat ex Seir : cus os quid de nocle, cuslos quid apicc commutato pro DELETnlegi posse KES,et so-
denoete(Isa. xxi, H)? EtJeremias in eamdempro-1 B nare Romam (nDTi): VACquippe littera ei pro u,
pbetiam pari voce consentit, dicens : Numquid non et pro o, eorum lingua accipilur.
est ultra sapientia in Theman (Jer. LIX,9) ? et reliqua Auditum audivimusa Domino, et legatum ad gentes
usque ad finem ejus propheiiae, ubi dicitur : Ei erit misit: Surgite et consurgamus adversut eum in prm-
cor fortium Iduntmm in die illa, qtiasi cor mitlieris lium. LXX : Auditum audivi a Domino, et muiiiiio-
parturienlis. Excepioi|ue ordine commutalo, et aliis neinin geri.ibus misit : Surgile el consurgamus adver-
quae videntur discrepare, magna pars Abdiaein Je- sus eumin prmlium. Jain ut supra diximus, eunidem
remiae volumine conlinetur. Isti sttnt monles Seir esseEdom quara et Idumaearo,quia in Hebraico ipsc
adversum quos Ezechielis facies roboratur, cl dici- qui condidit : in Graeco urbs quaesii ab eo condila
tur : Dabo montem Seir desolatum, et deserlum. Et nominatur. Audivit ergo vel Abdias, vel omnes
post patilulnm : Dissipatus eris, monsSeir,etIdumma propbetac pariter audierunt (omnes euim scribunt
omnis. Longum est si voluero cunctas Scripturas conlra Edom) quod ad gentes legatus missus sit,
eventilare, et proferre in medium super montes mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus, de
Seir, maximeque Malachiae, ubi statim in principio quoet Pater Ioquilur per Apgseum : Moveboomnes
scriptum est: Nonne frater erat Esau Jacob, dicit gentes, et veniet desideralus cunclis gentibus (Aggwi
Dominus: Et'dilexi Jacob, Esatt autem odio habtti. C ' n, 8). Isle in Isaia, magni consilii Angcltts, ei Pater
Et posui montes ejus in tolitudinem, el hmreditales fuluri sreculi scribitur (hai. IX).Qttod autem pro le-
[Al. hmreditatem]ejus in dracones deserti. Quod si gao, id est SIK(T2f), Septuaginta Ttepioxvv,id esi,
dixeril Idumma : destructi sumus, sed revertentesmdi- munitioneminterprelati sunt, possumus dicere, quod
ficabimusqum deserta sunl. Hmcdicit Dominusexer- ipse legalus nosler sii, et ipse munitio : dicens ea
citunm : hti mdificabunt,et ego destruam, et vocabun- quoeprophelalis sermo conlexuit : Surgile, et con-
tur lermini impietalis, el populus cui iratus est Domi- surgamus adversus eum, vel eam in prwlium. Legatus
nus usque tn mternum (Malac. iv, 2, 3, 4). Quia ergo qui ad gentes est missus, hoec loquilur : Surge qui
didicimus terram Idumoeorumadversariam esse ter- dormis, et elevare a mortuis, et illuminabit le Chrislvs
rae repromissionis, et Esau inimicum legimus Jacob, (Ephes. v, 14). Ac ne forsitan gravis 367 nobis
ct poputum esse cui iratus est Dominus in sempi- [Al. vobis], et insoliia pugoa videalur, me, inquit,
lernum,nossedebennis secundum leges tropotogiae, habetis primum in acie. Ego ero apxto-rpaToybsprae-
aut contra Judaeosfactum esse sermoncm (qui sunt tiorum, qui et Jesu filio Nave gladium tenens appa-
aemuli Chrislianis, et persequuntur fratrem suum rui : et Amalec in crucis meoe a vexillo, Moyse pu-
Jacob, populum supptantatorem, qui illis primoge- gnanie, superavi (Exod. xvn). Jeremias in visione
nita praeripult),aut certe adversus omneshaereseset D contra Idiimseam non miiltittii ab bis discrepat:
contraria dogmala verilaii, quae videntur quidem Audilu, inquit, audivia Domino, el legaius ad gentes
nobis esse vicina; sed magis adversaria sunt, et de missus est : congregamini,et venite conlra eam, et
paterna baeredilate simplicem, ei habilatorem do- consurgamusin prmlium(Jer. XLIX,14). Sequitur :
mus Jacob nitiintur expellere. Porro quia Idumwa (Vers. 2 seq.) Ecce parvulttm dedi te in genlibus :
et terrena interpretalur, et propler colorem rubrum eonlemplibilis tu es valde. Superbia cordis tui extulit
cruenta quoque 366 intelligi potest : idcirco Sal- te habilantemin scissuris petrw [Vulg. petrarum]: ex-
vator reportans ad Pairem de mundo vicloriam, altanlem soliumlunm [Vulg. situm\, qui dicis in corde
quando Angeli conclamabarit: Aperite portas, princi- tuo : Quis delrahet me in terram? Si exallatus fueris
pes, ve$tras,et inlroibil rex glorim (Pt. xxw, 7). Et in ut aqttila, el si inler sidera posueris niditm tuum: inde
Isaia stupentes interrogabant: Qttisest iste qui ascen- te detraham, dicil Dominus. LXX : Ecce minimum
"Vocem, mew, ex nosiris mss. posi Vicloriumi quod et nos probamus, ita ferentibus niss. nostiis
suffecinius, quod ex persona Chrisli bire dieanlur. inisstisest, juxta Graeciimaneo-retlev:pro quo retinni t
Idem paulo post, Auditum legit, pro audiiu. Deoique! Martiaiwus tnissus $um.
1103 S. EUSEBII HIERONYMI HOi
dedi te in gentibus: inhonoralm es tu valde. Superbia A tram, in qua prudens ccdificator domum suam ex-
cordit tui elevavit te habitantem tn foraminibut peira- struit; sed in scissuris petrac, ul haereseon a pelra
rum, exaltantemhabitaculum tuum atque dicentemin Cbristo [At. Chrisli] et ab Ecclesia significet scis-
eorde tuo : Quis me deducet in lerram ? Si exaltatus siones. Porro quod sequitur : Exallantem solium
fueris ut aquila, et si inter media sidera ponas nidum tuum ;Et, qui dicil in corde tuo : Quis delrahet me
tuum: inde te detraham, dicit Dominus. Jeremias, in terram? tumorem haerelicaementis ostendit, con-
cujus supra fecimus mentionem, prope in eadem fidentium sibi in mysteriis et in secretis suis, et
verba consentit, dicens : Eece parvulum dedi te in quantum in ipsis esl (hyperbolice autem hoc acci-
genlibus; eontetnptibilem inter hominet : arrogantia pere debemus),repromittentium sibi regna ccelorum.
tua decepit te, et tuperbia cordit lui, qui habitas in ca- Unde ad hujuscemodi homines 369 scribil Apo-
vernis petrw, el apprehendere nileris altitudinemcollis: stolus: Jam sinenobisregnatis,atque utinamregnare-
cum exaltaveris quasi aquila nidum luum : inde le de- tis, ut et nos vobi$cumregnaremut (I Cor. iv, 8). Tale
traham, dicit Dominus. In interpretatione propheli- quid et David loqnitur : Po$uerunt [Al. Posuerini]
ca deberous morem nostrum sequi, ut primum bis- in caslumos $uum, et lingua eorum transivit in terram
toriae fundamenla jaciamus, deinde si possumus, (P$al. LXXII,9). Si exattati ergo fuerint, ut aquila
excelsas turres et tectorum culmina subrigamus. B (nam et ipsi aquilarum sibi similitudinem pollicen-
0, inquit.Kdom.qui cum minimus sis, inter omnes tur, qute solent ad cadaver Dominicumcongregari),
in circuitu nationes, et ad comparalionem genlium et si inter media sidera posuerint nidura suum, inde
cxterarum parvus in numero, ultra vircs erigeris detraham eos, dicit Dominus. Sicut enim dormicnle
superbia. Cumque babites in speluncis, immo in patrefamilias, inter bonam semenlem inimicus homo
cavernis petrarum, humilis alque pauperculus, et zizania superseminat (Matih. xui): ila solet aquila
excelsa aedificiornmtecta non possidens, quasi aqui- illa grandis (Ezech. xvu, 3), magnarum alarum,
la in sublime sustolleris, et tantum cogitatione intu- longo membrorum duclu,plena plumis etvarielate,
mescis, ut inter sidera habitare le credas : eliam si quae habet ductum inlrandi in Libanum, et tollit de
ultra naturam posses cceli alta penetrare, inde te cacumine cedri, et plantat super aquas multas, ut
detraherem, 368 et act lerrara deducerem, dicil in vineam planiaria pullulent, inter sidera Ecclesiae,
Dominus Deus. Illud autem quod in Jeremia addi- de quibus el in alio loco dicitur : Justi aulem sicut
lum est, et apprehendere niteri$ altitudinem colli$, stellw fulgebunl(Mal. xm, 43), ponere nidum suum.
aperuit aenigma, collem significans montem Sion, ac Dixi supra, hoc ipsum et adversum carnem posse
per boc vel ipsam urbem Jerusalem, vel templum intelligi quod imminutae sint vires ejus in adventu
quod in ea conditum est, vult intelligi. Aquilam au- C Chrisli, et contemptibilis sii, animaequesubjecta im-
tem cunctis avibus altius volilare, eliam bi qui de perio, el frustra erigatur, cum habitet in cavernis
nalura avium disputant, memoriae prodiderunt: pelrae, vel sensibus, vel cogitationibus, et velit do-
tantique contuitus esse dicitur, ul cum super maria minari animae, exaltans solium suum, nec opera
iinmobili penna feratur, nec humanis pateat obtuti- sua credens possesuperari. Cui dicitur, quod quam-
bus, de tanta sublimitate pisciculos nalare videat, vis se erigat, et aquilae imilelur excelsa, multosque
et cum juxta liltus fuerint, lormenli instar descen- sanclorum deceperit: taroen a Domino superata sit
dere, raplamque praedam pennis ad littus pertrahe- alque dejecta. Quod in haereticis et in carne intet-
re. Si didicimus historiam, sequamur intelligeniiam leximus, contra Judxos quoque intelligi poiest.
spiritualem. Licet tibi, o hxretice, magnus esse vi (Vers.4 stq.)Sifuresintroiisentad te:$ilatrone$per
dearis, et conlemnas Ecclesiae paucilatem : tamen noctem,quomodoconticuiises?Nonne furati estent tuffi-
parvus es in genlibus, et contemplibilis, et non so- cientiasibi?Sivindemiatores introittent ad te,numquid
lum contemptibilis, sed et cum iitvz&attvalde con- non [Vulg. lacel nori] saltemracemumreliquistenltibi?
templibuis. Superbia cordis tui extulit le. Quis enim Quomodotcrutati sunt Etau, invetligaverunt abtcon-
liaereticorum non in superbiam extollilur, Ecclesiae dita ejus? LXX. Si fures introittent ad te, vel lalronet
simplicitalem parvipendens, ct lidem imperitiam D per noelem, ubi projectut ettet ? Nonne furali ettent
repulans? Habitantem in scissuris petrw, et exaltun- tufficientia[Al. sufficienliant]sibi? Et $i vindemialores
tem sotium suum.Petra quamquam frequenter vel in introissenl ad le, nonne reliquissent raeemum? Quo-
persona Domini, vel in soliditate ponatur (unde el modoperscrutatus est Esau, et deprehensasunt abtcon-
propheta dicil, Statuil supra petram pede$meo$(Ps, dila ejus? Jeremias similiter, licet ordinecommutato:
xxxix, 5) : et ad Petrumdicitur.Ttt e$ Petrus, et $u- Si vindemiatoret venissent super te, non [Al. nonne]
per hanc petram eedifieaboEcclesiammeam(Mat. i, 8); teliquissentracemum?ti fures in nocte, rapuistent uti-
tamen el in contrariam partem frequenter accipi- que quod tufficeret sibi. Ego vero discooperui E$au,
lur : Auferam,inquit,cor lapideum,*etdubo vobiseot revelavi abtcondita ejut, et celare non b po$$unt(Jer.
carneum (Ezech. xxxvi, 26). El: Poten$ est Deu$de XLIX, 9,10). Quod dicit, hoc est: 370 Si fures
lapidibus islis sttscitare filios Abrahm (Matt. m, 9): et lalrones qui de nocte domos suffodere consneve-
lnaximeque hic, ubi non dixit, habitantem super pe- runt, et rapere qux in domibus sunt, introissent ad
* Addunt Palatini mss. de carne ve$tra. est xpv@r,vatowftv?SuvoniTKC.
h Mss. omnes, polerit; quidam etiam celari: Grsec*
1103 COMMENTARIORUM IN ABDIAMLIBER. 1106
te, et absconditi tenebris, circuissent domus tux an- A tui : posuerunt insidias $ubter te : non ett sapientia
gulos, utique hoc lulissent quod sibi putabant posse in eo. Quidam id quod supra exposuimus, Quomodo
sufficere, et aliquid in xdibus tuis, vel per salietalem, perscrulatus est Esau, et comprehensa sunt abscondita
vel per ignoranliam reliquissent. Si vindemiatores eju$, ad terminos usque distinguunt : ut sit sensus,
introissent vineam tuam , et eam vel hostiliter va- abscondita tua atque secreia usque ad terminos re-
stare, vel a te conducti demetere cuperent, quamvis velata sunt. Nobis autem melitis videtur, ut cum
diligens eorura fuisset vindemia, tamen racemos vi- posterioribus copuletur. Veniente ergo Nabuchodo-
tibus foliisque celatos, inter palmiles reliquissent. nosor (de quo in Jeremia contra Idumxam dicitur:
Sed omnia hosles, qui ad te, Domino jubente, vene- Ecce quasi leo h ascendetde superbia Jordanis ad pul-
runt (significat autem Babylonios, et exercitum Na- chritudinem robustam, quia subito currere eum faciam
buchodonosor), investigaverunt omnia secreta tua, ad illam (Jer. XLIX, 19) : Ac deinde : Ecce quasi
et cavernas, ac foramina speluncarum, in quibus aquila ascendet el volabit, et expandet atas suas super
babitas, lustraverunt. Et revera, ut dicamus aliquid Bosram, et erit cor fortium ldummmtn die illa, quasi
et de nalura loci, omnis australis regio Idumaeorum cor mulieris parturientis (Ibid. 22),) omnes qui anto
de Eieutheropoli usque Pelram, et Ailam (haec est erant fcederati Edom, et in prxsidio urbis superbis-
enim possessio Esau), in specubus habitaiiunculas Bsimx fuerant, reliquerunt eum, et juncti hostibus
liabet. Et propter nimios calores solis, quia meridiana contra euni insidias tetenderunt: prxvaluerunlque
provincia est, sublerraneis tuguriis utitur. Discoope- adversus eum, et lunc indicalum est, quia nulla in
rui, inquit, Esau, id est, quod terra premebatur in Edom esset sapientia : dum sperat in bisqui adver-
medium prottili, et aperta suntomnia quxclaudebas, sarii demonstraii sunt. Aliter: Cum abscondita Esau,
substantiamque tuam me pariter cum hostibus per- et quasi sacramenla magnifica, quibus prius populi
quirente, nulta potuerunt secreta celare. Aliter, fuerant irretiti, prolata fuerint in medium , ita ut
Fures et latrones, qui ingrcdiuntur nocle, quia filii vir Ecctesiasticus possit dicere : Non enim ignora-
sunt noctis et lenebrarum, haerelicos pulo, contraria mus ejus astutias (II Cor. n), derelinquent terminos
veritati dogmata prxdicanies, qui furantur sufficien- Edom, etdimiltent eum, et usque ad terminos Ec-
lia sibi, et quotidie de Ecclesix gregibus rapere fe- . clesix transmigrantes, proferent doctrinas pessimas.
stinani.Istiingredientesvineam Domini nosiri (Psal. Tunc illudent 372 et resistent quondam magistro
LXXIX),quam de vEgyplo hujus sxculi translulit, et suo,c dicenles falsa essequxdidicerant: prxvalebunt
de cujus genimine vinum se essebibiturum in regno conlra eum, et eruditi fide Ecclesiae, falsum dogma,
Patris potlicetur, ita cupiunt universa populari, ut convincet. Illi qui quondam comedebant apud hx-
vix racemum relinquant in ea. Sed econlrario Domi- C relicos, non panem Eucharislix, sed panero Iuctus,
nus agit : omnia enim secreta eorum , et occulta etpanem subcinericium qui non reversalur, propo-
mysteria, et patriarcharum Esau ( hos quippe in- nent quxsiiones deScripturis, lendenl insidias Idu-
telligo qui primi hxreses adinvenerunt) per sanctos mxo atque terreno, et in omnibus carneo praece-
suos et Ecclesiaslicos viros atque doctores profert ptori (bxreses enim ad Galatas inter carnis opera
in medium, et prima illius victoria est, patere qux numeratas legimus (Galat. v), et lunc ostendetur
tegebaniur occulla. Unde et cum admiratione dici- nou esse prudenlia in Edom.
tur, Quomodoperscrutalus est Esau, deprehensa sunt (Vers. 8, 9.) Numquid non in die illa, dicit Do-
occutla ejtts ? Vide Marcionem et Valentinum , et minus, perdam sapientes ex Idumma , et prudentiam
omnes hxreticos, 371 quomodo in doclrinis dx- de monte Esau? Et timebunt fortes tui a Meridie : ut
moniorum, cauteriatam liabentes conscieutiam, ap- intereal vir de monte Esau. LXX: Jn dieitla, dicitDo-
plaudanl sibi, et siroplices animas quasi quibusdam minus, perdam sapientes ex Idumma, el intelligentiam
divinis mysteriis iniiiantcs, composito sermone de- de monteEsau. Et pavebuntpugnatores tui de Theman,
cipiant. Sed cum triginta teonas, et a quadradas, et ut auferatur homo de monte Esau. Cum hosiis fines
octoadas et duodecadas, et duplicem deum, et por- tuos possederit, el omnes viri fcederis tui illuserint
tentosum Abraxas in inedium sermo protulerit: tunc D tibi, et prxvaluerint contra te : lunc peribit sapien-
prudentia Esau stultitia demonstrabitur, et investi- tia de ldumxa et calliditas ejus stultitia demonstra-
gabunlur secreta ejus. bilur. Prudentiam quoque ipse Dominus auferet de
( Vers. 7.) Vsque ad lerminos emiserunt te omnet roonte Esau, id est, de montibus Seir, vel quia urbs
viri fctderit lui, illuserunt libi, invaluerunt advertum Idumxa in monte sila est, vcl quia omnis illa regio
te viri pacis lum, qui comedunt lecum, ponent intidias qux ad Austrum vergens confinis est eremo , prx-
subter te : non est prudentia in eo. LXX : Vsque ad ruptis in montibus edita sit. Unde et dicitur : Pave-
terminos dimiserunt te : omnesviri testamenli tui re- bunt pugnalores tui de Theman, quod nos interpretati
sliterunt tibi, prmvaluerunt adversum te viri pacifici sumus, meridiem. Quomodo autem supra dixeram ,
* Aliquotmss., quadragenas; atii, quadrigas. De c Rescribit Victor. docenles, alieramque ei copu-
Abraxas nomine diximus paulo superius in Amos lam verbo prwvalebunt prxponit. Nulli tamen e no-
cap. ui. Pro tn medium, Marlian. in medio relinuit. stris, neque ex iis, opinor, quos ipse consuhiit, mss.
b Sic mss. et Grxcus, «V«SJW-ST<M.
Martian., male, codices suffragantur.
aicendit.
K07 S. EUSEBII HIERONYMl 110?
Esau tribus nominibus appellatuin : ita et plaga regni A exercitura Jacob ci ingrediebanltir pcr porl.ts ejus
ejus, quaBad Auslrum vergit, Iribus vocabulis appel- 374 '" Pacificam quondam Jerusalem, mittebaul-
latur, Darom, Theman, Nagtb (W panDTTT), qux que sortes, ut cjus sibi spolia dividerent, tu unus
otnnia juxta Ezechiel, Auslrum, Africum, Meridiem- eras ex hostibus. Legimus, vidimus, quotidieque
que significant.Posiquam vero timuerinl fonesregui comprobamus, quando persecutio contra Ecclesiam
ejus, qui habitabant [Al, hahitant] in Meridie, lunc oritur, multo pejores persecutores Judxos et hxre-
iiilcribil vir de moiiie Esau, qui el pugnare pro civi- ticos in Cbrisiianos fieri, quam elhnicos. Possumus
tnte, et prudenter dare consiliuin solitus erat. Aliter: extraneos ingredientes portas Jerusalem Xoyio-povr,
Postquam lii qui prius decepti erant, conversi fuerint id est, cogitationet pessimas dicere , portasque
ad Ecclesiam: lunc ipso Domino diraicaute, peribunt Jerusalom, id est, animx quiescentis et videniis
sapienles Idumxx, qui carnalia et terrena sapiebant, Deum, quinque sensus inlerpretari, per quos intro-
et auferetur priideniia de monle E6au, quaeclevaba- eant hosles, et spolia dividant Jerusalem. Si videri-
tur 373 conlra scientiam Dei. Et qui prius pro musmulierem ad concupiscendum [Al. concupiscen-
Esau, et Iduinxa dialectica arte pugnabant, et erant dam eam] (Matth. v), mors ingressa esl perfenestras
in prxsidiis Theman, quod interprelatur contumma- nostras (Jer. ix): si susceperimus per aures men-
tio, desinent pugnare pro magistris prioribus. Sive B dacium ac jttdicium sanguinis, per aliam portam bo-
qui ante lumen sibi scientix promittebanl, etputa- stis ingressus est. Odoratus quoque, gustus el la-
bant SHesse in meridie, limebunt et formidabunt, ctus, si vel variis odoribus, vel dulcibus cibis, vel
ecclesiastico viro obtincnte sophismala eorum : in- amplexibus delicatis captus fuerii, per alias porlas
tanturo ut nullus resideatqui pussit, vel regis con- ingressi sunt adversarii, et spotia dividunt iniserx
silio, vel * pugnatoribus viris, pro hxreticorum su- Jerusalem. Eo igitur tempore quo persecutionis
perbia el falso dogmate diraicare. impetu, et mortiferis voluptatibus de Ecclesia quis-
(Yers. 10,11.) Propler inlerfectionemet[Vulg.ad- piam corruerit, videmus [Al. videas] exsultare hx-
dit propter] iniquitatem in fralrem tuum Jacob, operiel reticos, gaudere Judxum, et unum esse de perse-
te confusio, et peribis in wlernnin. ln die cum stares cutoribus, et inethnicorum eos numero computari.
adversuteum, qitando capiebanl alieni exercilutn ejus, (Vers. 12.) E( nonc despicietindie fratrtstui, in
et extranei ingrediebantur portas ejtts, et super Jeru • die peregrinationisejus. Et non tmtaberis super filios
salem miltebant sortem: (u quoque eras quati unut ex Juda in die perditionis eorum, et non tnagnificabisos
eit. LXX: Propter interfeclionem et impielatem ad- ttiumin die anguslim: nequeingredieris portam poputi
versum fratrem luum Jacob, operiet te confutio, et mei in dieruinm eorum. LXX: lit non despicies diem
aufereris in miernum. Ex die qua restitisti conlra, in C fratrisiui in die alienorum. Elnon tmlaberissuperfilios
die b ut caperentalienigenwforiitudinem ejus, ei alieni Jttdain die perdilionis eorum: el non magna loqueris
ingressi sunt porlas ejus: ei super Jerusalem miserunt in die angustim: neque ingredieris portas populorum
torlem; ei vot eratisquasi unus ex eit. Idcirco interi- in die laborum eorum. Idem sensus qui supra: Cum
bit vir de monle Esau, el peribit sapientia de ldu- interieril vir de montcEsau, propterinlerfectionem,
mxa, etprudentia de monle Esau, quia interfccisti et impielatero d in fratrem ejus Jacob, ei operuerit
germanum, et inique egisli contra fratrem tuum eum xlerna confusio, nequaquam faciet qux fecil
Jacob: quando Chaldxis, Babyloniisque vastanti- ante conira germanum ; non enim despiciei et par-
bus Jerusatem, et obsidentibus civitalem, et iugre- vipendet, videns fralrem suum ire caplivum: nec
dientibus porlas ejus, mitlenlibusque sorlem, in txtabitur [Al. lxtaberis] super filios Juda. Dux
divisione prxdarum, tu eorum socius eras, et in ho- enim tribus excepta Levitica, qux reguabant in Je-
stium numero versabaris. Aliter: Cuncta quae supra rusalem, el appellabantur Juda, a Chaldxis captx
scripta sunt patieris, o Edom cruente, terrene, cru- sunt. Et nequaquam 375 >"agnaloqueris, et quasi
delis: quia falsa mortiferaque doctrina, et adversum unum de victoribus esse tc credens, iu fratris ride-
Dominum impieiatem loquenle, occidisti fratrem bis angusiia. Neque in die vastiiatis et ruinac populi
tuum Jacob. Legimus in Saloraonc: Suni qui loquun- ]) mei, tu per porlam Jerusalem gioriabundus incedes.
tur et inierficiuut gladio (Prov. xxv, 18). Et in alio Et ideo ista non facies, quia et tu similia pjtieris.
loco: Venenumaspidum sub labiit eorum (Ps. cxxxix, Aliter qtiando captivum videris diversis persecutio-
4). Et, Lingua eorum gladiut aeutus (Ps. LVI,3). nibus fratrem tuum, et abduci vinclum de Ecclesix
Operietergo teconfusio, etdices :Confu$iovultu$mei fide, nec civitatemsuam, sed peregrina quxque sec-
opevuii me (Ps. LXVIII,8): acperihis, non ad breve tari, nequaquam lxtaberis, quia eltu similia patieris.
tempus, scd in xternum. ^Sierno enim quantum iti Lxlabaris enira quando capiebatur Jacob, el super
le luit fralrem vulnere peroussisti. Sed et hxc erit filios Juda, quos discipulos Cbrisli inleltigiinus, ex-
causa erucialus: nam quando alieni devastabaut sultabas in dieperdiiionis eorum.Significaturautero,
« Victor. ex Brixi» Florentixque codicibus cor- mss. atque ipso quem laudat Victor. Hebraico et
rigit pugnatoris viribus. Vulgatx editionis textu.
b Nostri mss., in die eum caperent. Grxc, hnp.i- d Duo Palalin. mss. editique alii libri, impietatem
elc.
c «t^piaXuTiuovTtav,
p«tf
Ketinuit Marlian. despicias, contradicentibus
fratris ejut.
U09 COMMENTAWORUtIN ABDIAMLIBER. 1110
quod anima in meditullio vitiorum niqtie virlulum A lionem , aut viritile superarint, aut timore effuge-
posita sit, et possit in uiramque partem per hora- rint, decepti pravis doghiatibus, rursttm in carcere
rum momenla converli. Nequaquam, inquit, magni- teneantur errorum , et miilto fiat pejor isla tribu-
ficabis os luum in die angustim. Quod secimdum du- latio, quam fuit ex genlibus ; facilius enim ab elh-
plicem sensum acciperedebemus: corporalis, inper- nicis captum liberes , quam hxrcticoruro prxsiigiis
secuiionibus et in peccaiis: spiritualis angustix, irretituin.
cum aniraa hoslibus vitiisque capta , n ducta fuerit (Vers. 15, 16.) Quoniamjuxta eit diet Dominisu-
in Bahylonem. Neque ingredieris portam populi ntei per omnet gentet: sicul fecisli, fiet tibi. Rettibutio-
indieruinm eorum: quando enim aut negatio nos nem tuam convertet in capitt tuum. Qnomodoenim
oppresseril, aut voluptas, et rigorem prislintim in- bibitti super montem sanclum meum, bibent omnet
felix conscientia non servaverit, luuc facile ad con- gentes jugiter: et bibent; el absorbebunl, el erunt
traria dogmata labimur, blandientia errori nostro, quasi non sint. LXX: Quia juxta esl dies Dominis«-
et non curantia vulntis, sed palpantia. Solalium mi- per omnesgentes: ticut fecisti, fiet [M. fecerit] tibi.
serix est, quamvis perditum, habere quod speret. Retributiotua reddetur in capul tuum. Quia qttomodo
(Vers. 13, 14.) Neque despicieset lu inmalis ejus bibistisuper montemsanctummeum, bibentomnes gen-
in die vaslitatis illius, et non emitteris adversumexer- B tes vinttm: bibent el abtorbebunt, et erunl quasi non
cilttm ejus in die vastitatis illius. Neque stabisin exi- sint. Ilacc autem , o Idumxa, ideofacere cessabis,
tibus ut interficias eos qni fugerint: et non concludes quia veniet super te ultio Domini. Sienim jitxta Jere-
reliquo$ejut in die tributationis. LXX : El non despi- miam (Jer. xxv), 377 quibus non crat judicium ut
cies etiam tu congregalionemb eorutnin die perditionis bibcrent calicem, bibentes biberunl : lu quasi inno-
eorum : neque apponeris fortitudini eorum in die per- cens reliqueris : non eris innocens, sed c bibens bi»
dilionis eorum: nequestubis in egressibuseorum, ut bes. Porro quod ait: Juxta esi dtes Domini -supet
interflcias eos qtti salvi fuerinl ex eis: neque conclu- omnesgentes,legamuseumdem [At. juxta] Jeremiam,
des fugilivoseorum in die tribulalionis. Cum ipse ca- et videbimus calicem DominicunCiis genlibus pro-
plus fueris et Babylonio vaslante deletus, inler cae- pinalum. Unde dicitur in eodem : Calix aweut Ba-
lera quxfecisii, ne hxc facias qux sequunlur: Non bylon in manu Dominiinebriantomnet gentes. Univer-
despicies, neque conteinnes fratrem tuttm Jacob in sas quippe naliones usque ad Proponlidem, Scythi-
die vastilaiis illius: neque apponeris ad exercilum cumque mare , et lonium vel /Egoeum, Assyrii
Bahylonioruin, sive non emiiteris adversum 376 Babyloniique tenuernnt. Legamus Herodotum, et
exerciiura Juda, quando stiperatus ab adversariis Grxcas barbarasque historias, et videbimus quo-
lerga verterit. Cumque coeperint fugere per nolas C modo sub Babyloniis el Assyriis impletum sit hoc
sibi vias , et divertictila , ct calles ad solitudinem quod diciiur : Juxla e$t die$ Domini super omnet
perferentes, non siabis in bivio, nec venientes ex- gentes. Quod autem sequiiur : Sicut fecisti, fiet tibi:
spectabis in coropitis, itl interficias eos qui fuerint retributionem tuatn convertet in caput luum, hic est
liberati, aliosque comprehensos recludas : et vel sensus, quem in Psalmo legimus: A/emenfo,Domine,
ipse capias , vel capiiviiati hosiium serves. llxc filwrum Edom in die Jerusalem dicenlium: exinanile,
juxta historiam diximus: debemus enim breviter exinanite usque ad fundamentumin ea ( Psal, cxxxvi,
manifestiora carpentes, ad ea qux obscura sunt 7 et seqq. ). Unde ei contra Babylonem imprecalur
pergere. Quis hereticontm non despicit ecclesia- propbela : Filia Babylouis misera : bealtts qui retri
sticos ? Quis non exstiliat in malis eorum, si quando buet libi retributionemd luam, quain retribuitti nobis.
propter peccala populi persecuiioni traditi fue- Beatut qui tenebit et allidet parvulos tuos [Al. snos\ ad
rint, et multi vel infirma fide, vel supra petrosa petram. Sicut eniin super moniem sanclum meum,
seminali, in negationcm corruerint , videas illos Sion, bibisti cum Babyloniis, atque lxtalus es : sic
exsultare , gaudere, noslram ruinam , suam pu- omnesgenies quas tecum habebat Babyloniiis in prav
lare victoriam : intantum, ut jiinganmr genlibus, el sidio, conversx conlra te bibent : et Ixtabuntur. El
perseculio sxvior , vel ex Judxis, vel ex his fiat, D non. solum bibent : sed iia te absorbebunt, ut sint
qui fratres nostros esse se simulaiit, et eodem [A/. Idiimxi quasi non sint: vel certe ipsx gentes, cum
eorum] censentnr nomine. Cumquealiquis, vel fuga, le absorbuerint, ahsorbebunlur a Medis, et hoc cir-
vel poeniientia elapsus fuerii, stant in diverliculis, culo vindicta procedet, ut tulsraelem, leBabylonius,
el proponunt sophismata , et tesiimonia , quasi de Babylonium Medus, ac Persa consumat. Sequamur
Scripturis proferunt: ut lassis alque confectis con- interprelalionis ordinem. Juxla est, o hxrelice, dies
suia offerant cervicalia, et ponant ea sub omni cu- Domini superomnes genles : prope est lempus ju-
bito manus. Aique iia fit, ut qui forsilan perseCu- dicii in quo omnes judicandx sunt naliones. Sicut
tt Emendant nostri post Victoriummss. Inconsulte in locis disscnlienle.
gulis
<•Palaiiui duo mss., sed quasi bibensbibes, elc. _
Martianxus retinuit corruplam Erasmi leciionem,
capta fueril, et ducitur in Bubyloiiem. (l liilein mss. hic luam, mox Sion nomen, deni»
b Pro eorum, qux vox lerlio recurrit inlra , Pala- qne iuferius voces, in prwsidio, tacent: legunt vero
tin. mss. ejus habent minori nuiiiero. Mox voces ex Babtjlonius rex, conversw,ctc.
eis nesciunt: denique in fine addunt ejus, Grxco sin-
1111 S. EUSEBII HIERONYMI 1112
fecisti conlra ecclesiasticos, convertetur in caput A et Esdra, et Ncbemia eos qui se hxrediiale possede-
luum dolor tuus, et in verlicera tuum iniquitas tua rani. Et erit domus Jacob, id est, Juda, ignis, et
descendet. Quomodoenim in nece eorum Ixtatus es, domus Joseph, id est, decem tribuum, flamma. De
conviviumque celebrasti, el in monle sancto meo, Joseph quippe nalus est Ephrairo, ex qua tribu Sa-
hoc est, Ecclesia, bibisti non meum calicem, sed marix imperium fuit; doinus aulem Esau, id est
diaboli: dequo etin Abacuc dicitur : Vm qui polal • Idumxorum, qui tam sxvi et crudeles exstiteraht
proximum suum subversione turbida (Abac. n, 15): conlra fralrem suum, verleltir in slipulam. Et quo-
ita uniyersx gentes, vel fortitudines 378 contra- modoignis el fiamma cito stipulamdevorat: sicdtio
rix suppliciis delegatx, vel adversarix quxque vir- regna in unius sibi virgx jtixta 379 Ezechiel (Eze.
tutes, bibent el absorbebunt sanguinem tuum, et ad xvn) copulam ftederala, vastabunt ldumxam et de-
extreroum in cunctos veniente cruciatu, ipsx quoque vorabunt earo, et non erit rcsiduus ex populo, qui
erunl quasi non sint. Qui enim perit ei qui est, et qui possit eversionem adversariorum vicinis genlibus
dicit ad Moysen : Qui est misit me ad vos ( Exod. m, nuntiare. Hoca est enim quod LXX transtulerunt
14), secundum regulam Scripturarum, non esse di- rtopotfbpov,quem nos in Frumentarium vertimus,
citur. Unde et iu Esiher Iegimus : Ne tradas, Do- juxtaanliquisermoniseloquiiim; eos enim quos nunc
mine, regnum tuum his qui non sunt ( Eslh. xiv, 11 ). B Agentes in rebus, vel Veredarios appellanl, Velcres
Possumus hunc tocum et aliter interpretari: Quia Frumenlarios nominabanl. Sed roelius est, ut ipsum
Ixtati cstis in ruina servorum meorum, eadem per- sequainur Hebraicum, id est, SARID (T1U), quod in-
secutio contra vos quoque veniet, et patiemini qux- terpretatur vel re/t</uus,jux(aAquilam, vel effugiens,
cumque fecislis. Et sicul Ixtati estis adversum po- juxla Symmachum, vel secundum Theodotionem, et
pulum meum cum gentibus reliquis: ita omnes gen- quintam editionem, residuus. Hxc autem omnia fienl
tes Ixtabuntur contra vos, et devorabunt et bibent, quia Dominus locuius esl, et illius jussisse, fecisse
el persecutione simili conierent. est. Aliter : Destructis carnis operibus, et tcrreno
(Vers. 17, 18). /n monte autem Sion erit salvalio, imperio desolato,erit in Ecclesia salvatio eorum qui
et eril sanctus et possidebit domus Jacob eos, qui se a matre non exierint. El in ipsa morabilur sanctus,
possederunl[Vulg. possederant].Et erit domus Jacob de quo in Isaia dicilur: Sanctus, sanctus, sanctus Do-
ignis, et domusJoseph flamma, el domus Esau stipula: minus DeusSabaolh ( hai. vi, 3), quia et qui saucii-
et succendenturin eis, et devorabunt eos, et non erunl ficat, et qui sanctificantur, ex uno omnes. Et possi-
retiqum domus Esau : qttia Dominus locutus est. debit domus supptantatoris Jacob eos qui se hacredi-
LXX : In monlemSion erit salvatio; et erit sanclum, tate possederant, de persccutoribusfaciensCliristia-
et possidebit domus Jacob qui se possederant. Et erit C nos, et ipsos Idumxos in Ecclesix fidera recipiens :
domus Jacob ignis, el domus Joseph flamma, domus domus autem Esau vertelur in stipulam. Et quomo-
autem Esau stipula, el succendenturin eos, ei devora- do ignis viciniam ctilmus non valet suslinere : ila
bunt illos, et non erit frumentariusdomui Esau, quia disputalionem Jacob, quxb ignita est sermone Do-
Dominuslocutus est. Idumxa subversa, et ab inimi- mini : Eloquia enim Dominingneexaminala(Ps. xvn,
cis gentibus, cum quibus prius contra Jacob fcedus 31), et flammam Joseph, qui inierpretatiir augmen-
inierat, devorala,in monteSioneruntreliquioe, erit- tum (Genes.xxxvn), et qui a fratribus venditus, po-
que salvatio, et erit sanctus; boc est, vel ipse Domi- pulum pavil in iEgypto, domusEsau sustinere non
nus revertetur ad templum, quod propter peccata poterit : sed ad primam congressionem sophismaia
dimiserat, vel erit absolule sanctum, id est, Sanctum eorura vertentur in nihilum. Et devorabuntur in sa-
sanctorum. Et possidebitdomusJacob subZorobabel, lutem suam, juxta illud quod in benediciione tsaac
a Post Victorium exFlorentix, Brixixque codi- yapov;scribi, quam ttvpotfipov;.Ad lixc, quod 7ru^o
cibus verbuin est restiiuimus, cujus defectu in Era- fbpa respondet, Hebraicum Sarid interpreiari nb
srai ac Martianxi edilionibus sensus labnrabat. Alii Aniiquis, Hieronymo leste, reliquum, effugientem,
codices xque bene, Hoc enim quod LXX transtule- residuum : sicque a Grxcis vulgo dici de roagna cla-
runt, tropotfbpov,nos in frumentarium, etc. Jam vero de : ouSeitvpybposeXeiySm , neque unus reliquus fuit,
quod ait S. Doctor juxta antiqui sermonis eloquium sivejuxta sensum, neque nuntius remansit. .Ut vero
appellatos a se frumeniarios, qui lunc agenies in D cumque se res habeat de Grxca nominisetymologia,
rebus, vel veredarii dicerentur, erudilos viros, ai- quam nec ipse urget Hieronymus, quin immo infe-
qtte in primis Salmasium movet.Falentur enim,fru- riusjuxta eos, qui Ttvptpbpov legunt, ab igniculo ge-
mentariorum in ordinaria militia sub impcratoribus stando explicat : nihil certe vetai, frumentarium eo
nomen exstitisse alque officium, fuisseque eos mili- diciLaiine inlellectu, quipropiusad veterumsensura
tes, quibusque legionibus cerlo numero adscripios interpretum accedat.ut videlicel, retiquum, effugien-
qui rei vebicularix prxessent, frumenlum milita- tem, nuntium sonet, aut quid simile. Etenim, qttod
reet annonam importandam curarent, in horrea Grammaticorum testimonium laudal ipse Salmasius,
militaria atque inde in castra.vecligalesquoqueexi- exp&vro v.araTO'7raXatov sv TOIJ7roXs(iOt?avri oafoziy-
gerent, compellerentque ad solvendum provinciales : XTWVToij ttvptfbpotg,Veleresinbetloprotubicineuleban-
quod postea munus agentium in rebus et veredario- tur (rumentario, seu veredario, inviolabilescumessenl
rum fuit, quod ex Lege cod. Theodosiani tit.de Exa- idgenus milites, necab liosielxdereniur ut hodier-
clionibus liquet. Verum non eo sensu rtvpofbpovga nuin usuvenit, de magna imernecione dictum aeci-
Grxcis. appellatos contendunt, eosque non anb TOO pias, ne frumentariuro quidem fuisse relictum, sive
7rupoC,hocest,a frumento; sed aitb zov itvpbs,hocest nec eum fuisse residuum, cui ab hostibus parceba-
igne ferendo nomen traxisse : rectius adeo et fre- lur.
quenlius, quod infra Hieronymus ipsc annolat, iivp- b Duo Palalin. mss>, qum signalaest sermone, cic.
1113 COMMENTARIORUM1N ABDIAMLIBER. HH
dicitur 380 °d Esau : Sed dominumtuutnillum feci: A putant eam Sephelam, id est, campeslrem regionem
et omnes fratres tuos subjeci ei servos : fralriqtte lui qux circa Eleulheropolim est, repromitli : quod
servies(Gen. xxvn, 37). Einon erunt reliquix domus ad Rhinocoruram, et ad mare usque tendenda sit,
Esau.quandoomniaChristogenuflecteiitccelestiumei id est, de tribu Juda non solum Eleutheropolim te-
terreslrium, et infernorum (Philip. n), ct subjicien- neant, sed usque ad maritima perveniant, elPhilis-
lur ei universa, ut sit Deus omnia in omnibus. Quia thiim suo imperio subjugent, quos prius non habue-
vero Esau superfundamenlum Chrisli vilio suo ex- rantsubjugalos. Dilatabitur quoque terminus filio-
slruxeratfenum,lignaeisiipulam(ICor. m): idcircc rum Juda usqtte ad Ephraim, ubinunc Neapolis est,
domuset Jacobet Joseph in ignem verlettir et flam- et usque ad regionem Samarix, ubi Sebaste con-
mam, imitans Doniinuni suum, qui dicit: Ego sum dita est. Benjamin aulem cujus statim ab Jernsa-
Deus ignis consumens(Deut. iv, 24), ut devoratis pa- lem, contra seplentrionem tcrmini dilatantur, cun-
leis peccalorum, frumentum purum in horrea con- ciam possidebil Arabiam, qux prius yocabatur Ga-
gregetur. Cuncta qux diximus, etqux dicturisumus, laad, et nunc Gerasa [Al. Gerara] nuncupatur. Juxia
Judaei sibi futuro tempore pollicentur, quando prc Septuaginta aulcm et monletn Ephraiin, et campos
Clirislo recipient Anticliristum, impleta prophelia Samarix, el Benjamin, et Galaad, hi qui fuerint in
Domini Salvaioris : Ego veni in nomine Patris mei, B Meridie possidebunt: hoc utrum factum sit, Deus
et non suscepistis me : si alius venerit in nomine suo, viderii; polest enim ex parte per annos quingentos
iltum recipielis(Joan. v, 43). Et quidqnid contra usque ad advenlum Christi esse complelum : quod
Idumxam inierpreiaii sumus, illi adversus Roma- sicut b cerlissime scio, 382 quotidie complelur, et
num regnurosoroniant : quod nos dicimus, aut juxta inregnoEccIesixconlirmatur. Hi enim qui habiinnt
historiam sub Zorobabel esse jam factum, [aut certe in Meridie, id est, inNageh, el in vero sunt lumi-
juxla prophetiam, el mysticosiniellectus quotidiein ne, et qtti teneni campestria el humilia, id est, di-
Ecclcsia fieri, etinreguo animoeadversus carnem, scipuli ejus, quibus dicit : Discite a me quia tnitis
in unoquoque compleri. Frumenfarium aulem se- sum, et humilis corde(Matl. x, 24), possidebunt
cundum iropologiam desinereessedicimus in lixre' montem Esau et Pbilislliiitn : quos possumus pro-
ticis, quando nullus fuerit qui apud eos granum tri- pter superbiam dogmatum, et eloquentiam sxcula-
tici, quod in lerra mortuum est, et panem de ccelis rem in Etlinicorum persona accipere. Ut in monle
habere se jactet. Sunt qui non Ttvpoybpov,id est, sint magistri, in Philisthiim, et alienigenis discipuli,
frumentarium: sed r.vpfbpov,hoc est, qui gestare pos- qui magistrorum auctoritale dttcuntur. Et non solum
sitigniculum, a Septuaginla transtalum ptilent. Ac- montem Esau.et alienigenas, sed regioncm quoque
quiescentes igitur diversis interpretationibus, dice- C Ephraimet Samariae possidebunl. Ephraim etSama-
musjuxta tropologiam, non solum frumcnlarium riara crebro in Osee legimus, et in lixresibus, qux
cessalurum apud hxreiicos : 381 seu"el enm 1m sub nomine Cbristiano Ecclesiamdividtint,interprc-
lucem Christi habere se simulat. Etenim ipse Sata- lati sumus. Et ibi enim speraltir uberlas , et ibi cu-
nas transfiguralur in Angelum lucis (H Cor. xi). siodiam fidei repromillunl. Porro Benjamin, fititts
(Vers. 19.) Et hwredilabunthi quiad Austrum sunt, dexlerm, aique virlutis, ubi Templuni Dei est, pos-
mentem Esou ; el qui in eampesttibus, Philisthiim: sidebit Galaad, qux inierpretalur transmigralio te-
el possidebuntregionemEpltraim, et regionem Soma- stimonii, Israelem carneum significans : abillisenim
riw.et BenjaminpossidebitGalaad. LXX: Et posside- ad nos testimonium Domini commigravii. Juxla
bunl qui in Nageb, montemEsau: el qui in Sephela, alie- Septuaginta nulem et ipsum Benjamin, et Galaad,
nigenas, et possidebuntmontem Ephraim, et campttm hi qtii fuerint in Meridie,possidebunt.
Samarim, etBenjamin, el Galaad. Iteverso in regnum (Vsrs. 20,21.) Et transmigratio exercilus ejus filio-
suura Juda, qui habiiavit in Meridie, et possedit ruin hrael : omnia Chananmoruin usque ad Sarep-
cunclara regionem, juxia divisionem Jesu filii Nave, tham [Al. Saraptam]. E( transmigralio Jerusalem ,
qux vergit ad scorpionem, id est, aad oninem Acra- qumin Bosphoroest, possidebit civilatesAttstW.El u-
bitthenam, hi qni prius terminis arciabanttir angtt- D scendent salvatores in monte Sion, judicare moniem
stis, possidebunt montem Esan, id est, monles Seir, Esau : et erit Dominoregnum. LXX : Et trunsmigra-
etmoritana qux Edom ante possederat. Qui autem lionis principium istud filiis Israel : terra Chana-
habitabant in Sephela, id est, in campestribus, Lid- nworum usque Sareptham , et transmigraiio Jerusalem
dam et Emmaus, Diospolim scilicet, Nicopolim- usque Euphralhem, possidebunt civitaies Nageb. Et
que significans, possidebunt Palxstinos, qninque ascendent qui salvi fuerant de monte Sion : ut purimnt
urbes Paloesiinorum, Gazam, Ascalonem, Azoluin, monlemEsau, et erit Dominoregnum. Multura in hoc
Accaron, Geth, vel omnem illara plagam qux juxla loco translatio nostra discrepat ab Editione Vul-
Actus Apostolorum Saronas appellatur. Alii vero gata : unde debemusin expositione hislorix Hebrai-
« Palatin. mss., ad scorpion, id est, omnem Acra- te sensu, nam, vocc supervacanea sublata, una se-
bitte. Nam hi, etc, quamquam in altero vox Acra- rie nectit.
bitte exptingitur, pro qiia Arabia subrogaiur ad mar- b Iidem mss., quod cettissime scio quolidie, quia
jiinein. Victoritts, qitem sequimur, concihniori cer- completttt, etCi
11i5 S. EUSEBII HIERONYMI 111G
cam vcrilatem seqtii. Qui de Babylonc juxta volu- A I dPHELETIM(D'T3lLffl)Hebrxosermonedietintur.Quia
men Esdrx et Neemise reversi fuerant iu Jtidxam , juxia historiam, ul potuimus, interpreiati sumus,
a recie iransmigralio vocabtintur. Tolus ille exerci- et
inlerxonfragosos scopulos noslram naviculam re-
lus filiorum Israel ad Meridiem quidem, et ad Occi- ximus: spiritualis intelligentix vela pandamus, ut
denteni, et ad Sepiontrionem possidebuntldumxos, flante Domino, et sua reserante mysteria, Ixti per-
383 et Palxstinos, et moniem Ephraim, et Sama- veniamus ad porlum. Eo tempore quo Benjamin
riain, Benjamin quoque quia confinis est soliludiui, possederat [Al. possederit] Galaad, transmigratio
spcciatiter oblinehit Galaad. Contra Orieniem vero cxercitus flliorum Israel, vel certeprincipium trans-
cunctis qux in terra Chananxorum sunt, impera- migrationis carnei quondam Israel, istud erit, ut ad
bunt usqite ad Sareptham Sidoniorum, ubi quon- Cliananxorum terram pervenial, e( propheticus
dam Eliam pavit vidua (IV Reg. vn). Porro hi qui sermo qui fame periclitabatur in Judxa, exsiccaio
de ipsa Jerusalem metropoli civitale translati fue- vellere Israel, ad gentium e rorem transeat: ibiquc
raut in Sapharad, qund uos in Bosphotumverlimus, pascalur, ct pascai, dum cl recipitur a credentibus,
possidebunt civitales Auslri, qux sunt in tribu Juda: et pascit ipse credentes. Sareptha, vel ex duobus
reversi enim in iubem suam, ea qux urhi vicina composiium est, et inlerpreiatur anguslia panis :
sunt ohtinebunt. Curoque bxc expleta fuerint, sicut B 1 vet unnm verbum est, et transfertur in incendium.
in Judicuro libro, mittebat Dominus salvatores qui Chanaan veroin o-aXov,id est motum vertitur : aut
populuin de captivitate salvarent : sic ascendent, certe negotiator et humitis appellalur. Igitur trans-
et venieni in monlem Sion, ut judicent alque dis- migralio filiorum Israel quando occidenlem dimise-
cernant, qnasi subjectum, et servientem sibi mon- rint liiteram, el ad spiritum venerinl vivificantem,
tem Esau, hoc est, Idumxos : subjugatisque omni- movebil cuncta qux Legis sunt. Negotiabitur de
bus, eril Domino regnum. Ubi nos posuimusBospho- muliismargarilisunam prciiosissimani margariiaro,
rum, in Hebraico habel SAPIIARAD(TISD) : quod et deposita Judxorum superbia, humilitatemsecta-
nescio cur Septuaginta Ephraiha transferre volue- biturClirisiianam, et illuc usque perveniet, ubi antea
rint [Al. potuerint], cum et Aquila, etSymmachtts fuii tribulatiopauis.et mnlier vidua asuo conditore
et Theodotio cum Hebraica veritate concordent. deseria pupillum filium vix alebat, f et ubi univer-
Nos autem ab Hebrxo, qui nos in Scripturis san- sa iliius peccata, et vitia concremenlur. Captivilas
clis erudivii, didicimus bospborum sic vocari : et auiem sive transmigralio Jerusalem, ubi quondam
quasi Judxus, Ista, inquit, est regio, ad quam Ha erat visio pacis, et qux nunc in tolo orbe dispersa
drianus captivos transtutit. Quando ergo Christus est, possidebit civiiates ausiri, id est, Ecclesias
noster venerit, tunc revcrsura est in Judxam etiam G ' veri et perfecti luminis, dicetque cura sponsa pre-
illa captivitas. Possumus autem locum quemlibet nilens: Vbi pascis,ubi cubasinmeridie (Cant. n, C)?
regui Babylonis intelligere, quamquam et alind ar- Et ciini Joseph in antiquam germaiiitalem recepta,
hilrcr. Nam consueludinis propbetarum est, quando inebriahitur sanguine pastoris, et priucipis. Quod
loquuniurcontra Babylonem, Ammonitas, Moabilas, 385 s' Juxl;1 Septuaginta Ephratlia legimus, nulli
Pbilislhiim, etcxicras nationes, roultis sermonibus dubiumcst, quin Christi intelligalur fides. Ephratha
linguxeorumabuti,etservareidioinalaprovinciarum. enim inicrpretalur xapTzofopia,id est, ubertas, et
Quia ergo lingua Assyriorum terminus, qui Hebraice 8vt>)vvp.o; esi, appellalurque Bethleem, in qtia ortus
vocaturGEBUL (StU), diciturb SAPHARADOnSD,) est cceleslis panis. His autem ita gesiis, astendent
litinc sensum esse conjicio : Transmigratio Jerusa- salvatores vel quisalvati ftierinl de reliquiis poptili
lem, qux in cunctis lerroinis regionibusque divisa Judaici in roontem Sion, ut judicent, et ulciscaniur
cst, urbes Auslri,~id est, iribus sux recipiet. Pro, monlem Esau. Quomodo lumen Dominus luccni ap-
co autero quod nps intcrpretaii sumus, et ascendent pcllal Apostolos suos, et dicil : Vos eslis lux mundi
salvatores, c ac Sepluaginla iranstnlerunl, 384 n* (Matt. v, 14) : et ipsa peira Petro donarii, ut peira
qui satvi fuerint, in Hebrxo scriptum esl, MOSIM sil: pasior quoque bonus illis pastorum largiius esl
(D»>tPin):qui non ut Aquila, et Sepluaginta,elTheo- . D uomiiia : et quodcumque dititur de eo, servis tri-
dotio passiveo-60-oio-^Evot,
vel avao-w?6(Mvot:sed juxtai buit ul dicantur : sic ipse Salvalor Aposlolos suos
Symmachiim o-u^ovTs;,id cst, activc talvatoret in- mundi esse voluit salvatores, qui ascendere specu-
id esl, salvati, lam montis Ecclesix, et deponentes superhiam Ju-
telligeudi sunt. Siquidem o-eo-wo-f*svot,
tt Iierum mss. Palatini, recte filii transmigratio- dincm.
nhvocabantur : et paulo post possederunt, pro possi- « Copula, ac, deerat: qux sequunlur mterpun-
debunt. ctionislaborabanlviiio.ProflfosimPalalini mss. cnm
b Nolalum criticis viris, Sepltar, non Sepharad: duplici t legitnt, Jtfosiim,quod non improbo.
appellari lerminum Assyriorum lingua : tametsi uec d lidem mss., fortasse rectius, Flettim.
id proprie; nam Grainmatici evponunl dicentes, ° Prororem, quam vocem, cogenie recto sensu,
esse terram populorum, qux vicina sit terrx Israel:: ex mss. subsiitnimtis, hacienus obtinttit rtira. Ve-
inlerdnm autem aliierexplicant, ui cum dicunt es-- rum nihil hiceral vox isthaec, necvelleri Jtiihorum
se civilatero vicinam mari, id est maritimam. Inl exsiccato opponebatur, qua-. causa fuit ut locum
Josue littns maris exponitur ab interprete Clial- cmendare non dubitaremus.
da?o Sephar iamtna. Drusius adeo Hieronymtimi ' Alii editi libri, ut univertm.
hallucinationis accusai ob vocis ulriusque similitu-
1117 COMMENTARIORUM IN JONAM LIBER. ill8
daicam, universorumque monlium, qui [Al. qux] Aet compositione verborum dictamus, ut scribimus.
adversum 386 scienliam Dei erigebantur, regnum Aliud est, mi Pammaclii, sxpe stylum vertere, et
Domino paraverunt. qux meraoria digna sttnt scribere; aliud notario-
Hxc ad duas lucttbraliunculas veterum auctorita- rum aniculis prxparatis, pudore reticendi, diclare
lem secuius, et maxime expositionem Hebraicam qtiodcumque in buccam vencrit. In lioc Propheta, et
propero serroone dictavi, aperuique os meum: sed adolescenluli Iusimus, et senes prxsumpsimus. Qui
nescio an illud Christus impleverit. Unde sapiens veriora et meliora dixerit, in illius sentenliam trans-
tector sensuum magis debel consequeniiam quxrere, gredere.
n
quam eloquii venustaiem. Neque enim ea lenilate,
a Mss. duo, et Victorius, levitate: inalim
utique cum diphlhongo Imvitate, id est, nitore, etc.
S. EUSEBII HIERONYMI,
STRIDONENSIS PRESBYTERI,
COMMENTARIORUM
IN JONAM PROPHETAM
LIBER UNUS.
PROLOGUS.
387-388 Triennium a circiterfluxit, poslquam B commentatoris officiumsii, ut qux obscura sunt, bre-
quinque prophetas interpretatus sura, Michxam, Nt- viier aperieque dilucidet, el non lam diseriitudinem
hum, Abacuc, Sophoniam, Aggxum; el alio opere osienlel siiam, quam scnsumejus quem exponit, edis-
delentus, non potui implere quod cceperam : scripsi serat. Quxrimus igitur, Jonas propheta.excepto volu-
eniui libruro de Itlustribus viris, el adversum Jovinia- mine suo, 389-390 el Evangelils [At. Evangelio],
iittm duo volumina : apologeticum quoqu:, et dc opti- boc esi, Domioide eo lestimonio, ut alibi in Scripluris
mo genere interprelandi ad Pammacbium: el ad Ne- sanciis lectus sii ? Et ni fallor in Regum volumine de
potianum, vel de Nepotiano duos libros, et alia qux eo ita scriplum est : Anno quinlodecimo Amasiwfilii
enuroerare tongum est. Igitur tanlo post tempore, Joas, regis Juda, regnavil Jeroboam, filius Joas, regis
quasi quodam postliminio a Jona interpretandi su- hrael in Satnarid quadraginta annis et uno. Fecilque
mens principium, obsecro ut qui lypus esl Salvato- malum coram Domino, et non reces$itab universis pec-
ris, et tribus diebus ac noclibtis in venlre celi mo- catis Jeroboam filii Nabath, qui peccare fecil hrael.
ratus, prxliguravit Doroini resurreclionem, nobis Ipse converlitfineshrael in Samaria ab introitu Emalh,
quoque fervorem prislinum tribuat, ul sancii ad nos usquead mare solitudinis, juxta verbum Domini Dei
Spirims mereamur adventum. Si enim Jonat inier- hrael, quod tocutus est in manu servi sui Joum, filii
prelatur columba, columba autem referlur ad Spiri- C Amathi prophetm, qui fuit de Gelh, qum est in Opher
tiun sancimn: nos quoque columbam, ex adveniu (IV Reg. xiv 2o seqq.). Tradunt autera Hcbrxi hunc
[A/. et advenlum] ad nos interpretemur colurobx. essefilium vidux Sareptanx [Af. Saraptenx], quera
S' io veteres ecclesiasticos tam Grxcos quam Latinos Elias propheta mortuum suscitavit, matre posiea
super hoc lihro multa dixisse, el tantis quxstionibns, dicente ad eum : Nunc cognoviquia vir Dei es lu: et
non tam aperuisse, quam obscurasse sentenlias; ut verbum Dei in ore tuo est veritas [Al. verilatis]; et
ipsa interpretatio eorum opiishabeatinterprelatione, ob hauc causam eliam ipsum puerum sic vocatum.
et mutlo incerlior tector recedat, quam fucrat ante- Amathi enim in nostra lingua veritatem sonat: et ex
quam legerei. Nec hoc dico, quo magnis ingeniis co qund verum Etias locutus est, ille qui suscitalus
detraham, etalios mea lauJe suggillem; sed quod est, filiusesse dicitur veritalis. Porro Gelh in secundo
a Sollicitat hunc locum Tillemonlius ex prascon- triennio legi. Nohis, ne quid temere mutetur, opiime
cepta opinione, quod Epiiaphium Nepoliani, ex his illuil quoque iufra ejus triennii spatinm concludi,
qux infra laudantur, opusculis, anno ut miniinum 596 abunde saiis ostendimus iu notis clironologicis epi-
sil adscribendum : vuttque adeo qnadriennium, pro stolx COpriori tomo prxfixis.
1119 S. EUSEBII HIERONYMI 1120
Saphorim [Al. Sapphirim ] milliario, qux bodie A i esse vel maximi totum propbelam referre ad inielli-
appellatur Diocesarxa euntibus Tyberiadem haud gentiam Salvatoris : videlicet quod fugerit, qttod
grandis est viculus, ubi et sepulcrum ejtis ostendilur. dormierit, quod prxcipitatus in mare sil, quod susce-
Quamquam alii juxta Diospolim, id est, Liddam, plus aceio, quod ejectus in liltus poenilentiamprxdi-
cum et natum el conditum velint: non intelligentes carit,39l*3921U0Q conlristatus obsalutem b urbis
hoc quod additur, Opher, ad distinctionem aliarum innuraerx, cucurbitxsitdelectatusumbraculo :quod
Gelh urbiura pertinere, qux juxla Eleutheropolim , reprchensusa Deo cur majorem curam liabuerit her-
sive Diospolim, bodie quoque monstrantur. Liber bxvirentis,etextemploaridx, quam (antx hominum
quoque Tobix, licel non habeatur in Canone, tamen multitudinis, et cxtera qux in ipso volumine expla-
quia usurpalur ab ecclesiasticis viris, tale quid me- nare nitemur : et lamen, ul lotum prophetx sensum
morat, dicente Tobia ad filium suum: Fili, eccesenui, brevi prxfatione comprehendam, nullus melior typi
et in eo sum ttl reverlar de vita mea: Tolle filiot tuot, sui interpres erit, qnamipse qui inspiravil prophetas,
et vade in Mediam, fili; scio enim qum locutus est Jo- et futurx veritatis in servis suis lineas anle signavit.
nas prophela de Ninive, quoniam subverletur (Tobim Loquitur ergo ad Judxos sui sermonis incredulos,
xiv). Et revera quanlum ad historias tam Hebrxas el Christum Dei Filium nescientes c: Viri Ninivitm
quam Grxcas pertinct, et maxime Herodoturo, legi- R ] surgent in judicio eum generationeista, et condemna-
mus Niniven, regnante apud Hebrxos Josia, et Astya- bunl eam, quia pcenitentiamegerunt in prmdicalione
ge rege Medorum, fuisse subversam. Ex quo inlelli- Jonw: et ecce plus quamJonashie (Mat. iv, 41).
gimus primo tempore ad Jonx prxdicationem, acta Condemnaturgeneratio Judxorum, credenle mundo:
pceniteiitia.Ninivilas veniam consecutos: poslea vero et Ninive agentc pcenilenliam, Israel incredulusper-
in pristinis vitiis perseverantes, Dei in se provocasse ii. llli habenl libros, nos librorum Dominura (II
sententiam. Traduntque Hebrxi, Osee, et Amos, et Cor. in): illi tenent prophetas, nos intelligentiam
Isaiam ac Jonam iisdem prophetasse temporibus. Hoc propbetarum : illos occidit Httera, nos vivificat spi-
quanturo ad historix pertinet fundamenta. Cxterum ritus (Joan. xvm): apud illos Barabbas latro dimit-
non ignoramus,» Chromalipapa venerabilis,sudoris litur, nobis Cbristus Dei Filius solvitur.
n Sic legunt omnes mss. codices S. Germani a larium videatur ipse Pammacchio, non Chromaiio
Pratis, monasterii Cluniacensis, S. Albini Andega- inscripsisse. Et Chromatii quidem nomen exscriplo-
vensis, et S. Cygiranni, elc, codem quoque modo rum lapsii pro illo Pammachiisubstitui potuisse, non
editi libri ab Erasmo et Mariano.Falsam tainen hanc inflcior, sed quod evincit minime substitutum, illud
esse lectionem, et pro Chromatiopapm venerabilino- est: Papa venerabilis,quod optime quidem de Chro-
men Pammachii subsiituendum non ignoramns: nam matio Aquileiensi episcopo, minime vero de Pam-
ipse Hieronymus prxfatione in librum lerliuin Com- Q ( machio dicere poluisset. Cum itaque in illa prafat.
mciilariorum in Amos propbetam conceptis verbis lib. III Comment. in Amos ad Painmachium ait S.
admonet lectorem se edidisse Commentarios in Ab- Doctor, post longi lemporis silentium Abdiam el Jo-
diam et Jonam, imperante Pammachio, hoc esl, ro- nam tibi impcranii edisserui, vel Abdiam tantum re-
expositionem istorum amborum prophetarum. spicere putandusest, quem Pammachio inscripsii; vet
fante
'ertio, intrait, post longi temporis tilenlium, Abdiam si Jonam quoque, hunc t.imen ejus nutu explanatum
el Jonam tibi imperanti edisserui. Ergo eidem Pam - significat, nou etiam nomini dedicalum. Prior nobis
machio edisseruit Abdiam et Jonam, nonChromalio opinio magis arridel, quandoquidem alia id genus
episcopo Aquileiensi, cui delegaverat lanlum duos locutiomini apud Uieronymum exempla non desunt,
libros \n Abacuc. Unde aulcm taro constans error ubi plura siniul enumerans, proprie unum aliquod
manarit in editos ac mss. libros, lecloris divinationi respicil, ut cuin de Eusebio loquens in Apolog. libro
permittimus judicium. Nisi forie ct atiis viris sanciis primo contra Riifinuro. Laudavi, inquii, Eusebiumin
promiserat expositioncm in Jonam, quemadmodiim EcclesiasticaHisloria, tn digeslionetemporum, i» de-
Comroentariosin Ainos et Osee, licet ipsos Pamm.i- scriptionesanctw Terrm: el hmcipta opuscula in Lati-
chio dedicaverit. Vide Comment. in Amos cap. i. Si num verteris,memlingum ominibut dedi. Nihilosecius
hoc accidit, habemus exemplar, non Pammachio, sed constat non nisi posteriora duo opuscula, minimc
Cbromaiio missum ab Hieronymo. MART.— Quam- vero Ecclesiasticam Historiam, Latine Hieronymum
quam minime diffiteatur Mariianxus, hanc librorum explicasse.
esse Omnium lectionem, falsam lamen librariorum b AI. gentis innumerw. Unus Palatinus, in umbrm
culpa pronuntiare non dubitat, quod ex Hieronymi pro innumerm.
mox recilando lestimonio in Amos huncce Commen-D c Addit idem Palatin. ms., Dominum.
1NC1P1T LIBER.
391 (Cap.I. — Vers. 1.) Etfactumest verbum Do- agente poenilenliam, illi in malitia perseverent. Porro
tnini ad Jonam, filium Atnathi, dicem: Surge, el vade quod ait, ascenditmalitia ejus coram me, sive, clamor
in Niniven civitalem magnam, et prmdica in ea; quia malitimejus ad me, hoc ipsum est quod in Genesi
a$cenditmalitia eju$ coram me. Septuaginta, excepto dicitur: Clamor Sodomm et Gomorrhmmttllipticalus
eo quod dixerunt, ascendit clamor malitiw ejus ad eti (Gen. xvm,20). Et ad Cain: Vox $anguini$(ratris
me, cxtera similiter transtulerunt. In condemnatio- tui clamat ad me de terra (Gen. iv, 10). Juxta tropo-
nem lsraelis Jonos ad gentcs mltiittir, quod Ninive logiamvero Dominusnosier^Jonas, hoc estj columbaf
1N JONAMLIBER. CAP. I. *"'" ^
H21 COMMENTARIORUM U22
sive doiens (ulruroque enim interpretalur, vel quia A tempore, verebalur. Unde imitalus Cain Jonas (Ge-
Spirilus sanctus in specie columbx descendit, et ne$. IV), et recedens a facie Domini, fugere voluit
mansit in eo (Lttc. xix), vel quia nostris doluit ipse in Tharsis, qtiam Josephus. interpretalur Tharsum
vulneribus, et ilevit super Jerusalem, et livore ejtts Cilicix civitatem,c prima tamen liltera commutata:
sanati sumus (Itai. LHI):vere filius verilalis; Deus quantum vero in Paralipomenon libris inlelligi da-
quippe veritas est), miuiiur ad Niniven pulcbram, tur, quidam locus Indix sic vocalur. Porro Hebrxi
id esl, mundum, quo nihil pulcbrius ocutis carnis Tu.vRSis( uwnn), mare dici generaliter autumant
[Al. carneis] aspicimus (Joan. xiv). Unde et apud secundum illud : In $pirilu vehemenlicon(ringe$na-
Grxcosab ornalu nomen accepit » xoVfio?:consum- vesTharsis (Ps. XLVH, 8), id est, maris. Et in Isaia:
matisque operibus singulis, de eodicit: Vidit Deut Vlulate, naves Tharsis (hai. n, 14). Super quo
quia bonumest. Ad Niniven, inquam, civilatem ma- ante annos plurimos in epistola quadara ad Mar-
gnam, ut quia lsrael audire coulempsit, totus gen- cellam dixisse me memini: Non igitur propheta ad
tium raundus exaudiat. El hoc propterea , quia cerlum fugerecupiebat locum; sed marc ingrediens,
ascenderit malitia ejus coram Deo. Cum enim Deus quocumque pergere festinabat: et magls boc con-
quasi quamdam pulcherrimam 392 domum servi- venit fugitivo, et limido, non tocum fugx otiosx
turo sibi homini exstruxerit, depravatus est homo B eligere; sed primam occasionem arripere navigandi.
propria voluntate, et a pueritia diligenler appositum Hoc quoque possumus dicere, qui notum tanlura
estad malum cor ejus (Gen. vin): posuitque in coe- putabal in Judxa Deum (Psal. LXXV),el in Israel
lum os suum, et exstructa turre superbix (Gen. xi), magnum nomen ejus, postquam illuni sensit in
merelur ad se descendentem Filium Dei, ut pcr fluctibus, coniitetur, et dicit : Hebrmus ego sum, et
b poenilentix ruinam conscendat ad ccelum, qui per Dominumcmli ego timeo, qui fecit mare el aridam:
tumorem snperbix [At. subire] non potuit. si autem ipse fecit mare et aridam, cur aridam re
El surrexit Jonas, ut fugeret in Thatsis a facie Do- linquens arbitraris te condilorem maris in mari
mtnt. LXX similiter. Scit propheta, sancto sibi Spi- posse vitare? Simulque instruilur per salutem con-
ritu suggerente, quod poenitentia gentium, ruina sit versionemque nautarum, etiam tantam multiiudi-
Judxorum. Idcirco amator patrix sux, non lam sa- nem Ninive simili posse d confessione salvari. De
luti invidet Ninive, quara non vult perire populum Dominoautem etSalvatorc nostro possumus dicere,
suum- Alioquin legerat Moyse rogantem dixisse pro quod dimiserit domum, et patriam suam, et as-
eo: Si dimittiseis peccalum, dimitte : sin autem non sumpta carne, quodammodo de ccelestibus fugerit,
dimittis, et medelede libro luo, quemsctipsisli (Exod. veneritque in Tharsis, hoc est, in mare 394 istius
xxxn, 31, 32), ct ad preces illius servatum Israel, C sxculi, secundum quod alibi dicitur : Hoc mare
et Moysende libro non fuisse deletum, quin potius magnum et spatiosum, ibi reptilia, quorum non esl
Dominumoccasionem accepisse per servum, ut cx- nnmerus. Animatia pusilla cum magnis, illic naves
teris conservis illius parceret. Dum enim dicit, di- pertransibunt [Al. perambulabunl]. Draco istc quem
milte me, ostendit se posse retineri. Tale quid et formasti ad illudendum ei (P$. cm, 25 seqq.). Idcirco
Apostolusloquitur: Optabam anathema esse pto fta- enira et in passione dicebat : Pater, si possibileest,
tribus meis, qui sunl hraelilm secundumcarnem(Uom. transeat calix iste a me : ne populo conclamante:
ix, 3). Non quod ipse perire desideret, cui vivere Crucifige, erucifige talem (Luc. xxn, 42). Et : No$
Chrislus est, et mori lucrum (Philipp. i); sed magis non habemus regem nisi Cmsarem (Joan. xix, 15),
merelur vitam, dum salvare vult cxteros. Prxterea- plenitudo genliuin subintraret, et frangerentur rami
videns Jonas comprophetas suos milti ad oves per- olivx, pro quibus oleaslri virgulta succrescerent
ditas domus Israel, ut ad poenilenliam populum pro- (Rom. xi). Tantxque pietatis et amoris fuit in po-
vocarent, Balaam quoque divinum de satute Israeli-- pulum pro electione patrum, et repromissione ad
tici populi prophetasse (Num. xxn), delel se so- Abraham, ut in cruce posilus diceret: Pater, ignosce
lum 393 etectum, qui milteretur ad Assyrios ini- eis, quod enim faciunt, nesciunl (Luc. xxm, 24). Vel
micos Israel, et ad civitalem hostium maximam,, "I certe quoniam Tharsis interpretatur contemplalio
ubi idololalria, ubi ignoratio Dei: et quod his majuss gaudii, veniens ad Joppen propheta, qux et ipsa
est, timebat ne per occasionem prxdicalionis sux,, speciosam sonat, ire festinat ad gaudium, et quietis
illis conversis ad pcenitenliam, Israel penitus re-- beatitudine e perfrui, totura se tradere theorix, me-
linquereiur. Noverat enim eodem spiritu, quo illili lius esse arbilrans pulchriludine et varietate scien-
gemium prxconium credebalur, quod quando na-• tix perfrui, quam per occasionem salutis gentium
tiones credidissent, tunc periret domus Israel, ett cxterarum perire populum , de quo Christus in
quod aliquando futurum erat, boc ne in suo fierett carne generandus sit.
a Grxcum xoo-po;,ex mss. post Victorium sufie- 0 Palatin. ms., prima tantum tittera. Cxterum
cimus; mox pro de eo, legunt quidam a Deo. vide qux in caput Isaix u hac de re observamus,
b Post Victorium ad Brixianorum codicum fidem n epistolam quoque ad Marcellam in nostra recen-
restituimus, per panitentiw ruinam, pro quo Martia- i- sione 37.
nxus retinuit, per pwnitentiamruinm. Turris ereclio-i- d Victorius, pro confessione,
reponit ex Florentix
nem S. Doclor superbix comparat, ejusque ruinam n codicibus conversione.
pcenitenlix. e Ideni ad Brixix codd., perfruens.
112" 8, EUSEBII HIERONTMI 1121
(Vers. 3.) Et detcendit in Joppen, et invenit navem A ut geniium b populus jungeretur Ecclesix : hoc
euntem in Tharsis; el dedit naulum ejus, et de$eendit quod sequilur, matrem suam, quomodo possurous
in eam, ut iret cum eis in Tharsis a facie Domini. interprelari, nisi forte dicamus reliquisse eum cce
LXX : El ascendit tn Joppeu, et invenit navem lestem Jerusalem, qux est mater Sanctorum, et
euntem in Tkarsis: dedilque nattlum suutn, atcendit cxlera multo his difficiliora? Illud etiam quod ab
in eam, ut navigwet cum ei$ in Tharsis a facie Do- eodem Apostolo scribitur: Bibebant autem de spiri-
mini. Joppen portum esse Judxx, et in Regnorum tuali contequente eos pelra: petra uutem etat Chrislu$
n el Paralipomenon libris legimus (II Paral. n), ad (lCor. x, 4), uequaquam nosarctatutoronomExodi
quem Hiram quoque rex Tyri ligna de Libano rati- librum referatnus ad Chrislum. 396 Qu'u enim
btis iransferebal, qux Jerusalem lerretto ilinere possumus dicere? quod hxc petra a Moyse percussa
perveherenlur. Hic locus est, in quo usque hodie sit, non semel sed bis (Exod. xvn), quod aqtix flu-
saxa monslramur in lillore, in quibus Androincda xerint, et torrentes repleti sinl. Num universam
religata, Persei quondara sit Jiberaia prxsidio. Scit loci bujus historiam per hanc occasionem cogemus
erudilus leclor bisioriam; sed et juxta regionis sub lege allegorix? et nou potius unusquisque locus
naluram demontanis etarduis ad Joppen et campe- secundum hislorix diversitatem, diversam recipiet
siria veniens propheta, recte dtcilur descendisse, et B intelligcntiam spiritualem? Igitur sicut hxc testi-
invenisse navero funem solveotem e linoie,et ingre- niotiia suas inierpretationes habent, et nec prxce-
dienlem mare, deditque naulum ejus, 395 sivc mer" dentia, nec consequentia eamdero desiderant alle-
cedem navis.id est, subvectionis ejus, juxta Hebrai- goriam : sic et Jonas pronlieta non absque periculo
cum, sive naulum pro $e [Al. sutim], ut Septuaginia inlerpretantis, toius referri ad Dominum poierit.
transttilerunt. Et descenditin eam, ut proprie conii- Nec ex eo quod in Evangelio dicitur : Generatio
neturinHebraico: IERED(7n')anim descendtidicilur: pessima [Al. praxa] et adultera tignum qumrit, et
ul fugitivus sollicite latebrasqtixreret.Vel ascendit, tignum nan dabitur ei, niti tignum Jonm Prophelm.
ut scriplum est in edilione Vulgata : ut quocumque Sicut enim fuii Jonas iu ventre ceti tribus diebus et
navis pergeret, pervenirel: evasisse se pulans, si Ju- tribus noctibus, sic erit Filiu$ hominis in corde lerrm,
dxam relinqueret.SedetDoroinus noster inexiremo tribus diebus et tribus noctibus (Mat. xn, 59).
Judxx liltore (quod , quia in Judxa erat,appellaba- (Vers. 4.) Dominus aulem misit ventum magnum
tur pulcberrimum) non vull lollere panem filiorum, inmare, et facta esl lempestas tnagna in ntari, et
et dare eum canibus (Matth. xv); sed quia venerat navis periclitabatuf conteri. LXX : El Dommus sus-
ad oves perdilas domus Israel, dat vectoribus pre- cilavit spiritum magnum in mare, et facta est lem-
lium, ut qui primura suum sanare [Al. salvare] G peslas magna in mari, et navis periclitabatur conltri.
vuli populuro, salvet accolas niaris, et inter turbines Pote.t fuga prophetx etad hominis referri in coin-
ac tempestates, id est, passionem suam, crucisque muni personam, qui Dei prxcepta contemnens, re-
convicia submersus in inferno, salvet eos, quos cessit a facie ejus, et se mundo tradidit, ubi postea
quasi in navi dormiens negligebat (Maith. vm). malorum tempestate, et totius mundi conlra se
Prudens rogandus est lector, ne eumdcm velit or- sxvienie naufragio, compulsus eat senlire Deuro,
dinem tropologix, quem et historix quxrere. Nam et reverli ad eum quem fugerat. Unde intelligimus
ct Apostolus, Agar ct Saram ad duo Teslamenta etiam ea qux sibi homiues xstimanl salutaria, Dco
refert : et tamen non omnia qux in historia illa nolente [Al. votente], verti in perniciem, et non
narrantur, iropologice interpretari possumus. Et solumnon prodesseauxilium his, quibus prxbelur;
ad Epltesios de Adam et Eva disputans, ait: Propter sed et ipsos qui prxbent,- pariter conteri. Sicut
hoc relinquet homo patrem et matrem, el adhmrebil legimus victam ab Assyriis ^Egyptum, quia opituia-
uxori suw, et etunt duo in carne uno; Sactamentum batur Israelt contra Domini volunlatem. Periclitatur
hoc magnum est: Ego aulem dico in Chrislo, et in navis qux perielitantem susceperat: vento maria
Ecclesia (Ephes. v, 31, 32). Numquid totum princi- concitaniur, in tranquillitate leropestas orilur, ni-
pium Geneseos, et fabricam mqndi, et hominum D hil, Deo adversante, securum esl.
conditionem ad Chrisium, et ad Ecclesiara referre (Vers. 5.) Ettimuemnt nauim, e(» clamavermt viri
possumus, quia hoc lesiimonio sicabusus est Apo- ad Deum suum, el miseruni vata397 aumermi lu nm*
slolus? Fac enim hoc quod scriptum est: Ideo re- in mare, ul alteviaretur ab ei$. LXX: El timuetunt qui
linquet homo patrem sttttm, referamus ad Chrislum, mvigabant, el clamaverunt unusquisque ad Deum
ut dicamus eum Patrem in ccelis reliqttisse Deum, suum, et jaclum feeertmt vatorum navis in mare, ut
a Victorius ait, Hxc Hiram bistoria scribitur 111 enim oppidum, a quo porttii quoque nomen est
Reg. v, et ll Paral. n. Verum quodde Joppe mentio fiat indiliim. Pulcliram, speciosamque Hebraice Joppe
in libris Regum, equidem adhuc non, inveni. Scri- stgnifrcat. Hoc enim sonat vox HS*.Vide qux in
bitur lamen de ea in libro Josue, Numeris, Ezdra, epist. 108, ad Eustochium, num. 8, aunotamus.
Machabxis, et Aclis Apostolorum. Nibil laraen mu- b Suffecimus vocera popuirn, quam mutilo sensu
latuni, quia cum ibi quoque eadem tractelur histo- Martianxus prxtermisit.
ria , IIQOres, sed nomen tantuin omissum videtur. " Duo Palatini mss., «t clamavetunt ad Dominum
Sappho Joppe bodic vocatur: Pliuius a Pheeiueihus Deum suum,
conditara ante terrarum inundaiionero prodit. Est
Ui5 COMMENTARIORUM IN JQNAM LIBER. CAP. I. liSW
alleviaretur navis. Arbitrantur navem solito onere A . victimx spirituales, quas uti ,ue juxla liticram in
prxgravari, et non inlelligunt totum poitdus esse mediis fluctibus non habebant.
fugiiivi proplietx. Tinient nautx, clamat unusqiiis- (Vers. 7.) Et dixit vir ad collegamsuum : Venite
que ad Deum suum; ignorantes vetitalem, non igno- ei mittamus sortes, et sciamus quare hoc maium sit
rant providentiam, et sub errore religionis sciunt nobis ; et miserunt sortes, et cecidit sor$ super Jonam,
aliquid esse venerandum: projiciunt onera in mare, LXX : £( dixil unusquisquead proximumtuum : Ve-
ut inagnitudinem fluciuuni classis levior transiliret. nite, mittamus sorles, et cognoscamus c cuju$gratia
At contra Israel nec bonis ncc raalis intelligit Detim; malitia hmc est super nas : et miserunt sorles, et ceci-
plangente Cbrislo poputum, siccos oculos habel. dit sots super Janam. Noveraqt naliuam maris, et
Et Jonas descendit ad intetiota navis, et dormiebat lanto tempore navigantes sciebant lempestatum ven-
soporegravi. LXX : Jonus autemdescenditin venlrem torumque rationes, et ulique si solitos, et quos ali-
naiis, el dormiebat, et stertebat. Quantum ad histo- quando expertifuerani, fluctus vidissenl consurgere,
riam pertinet, proplietx mens secura describitur : numquam forte auctorem naufragti quxrerem, cl
non tempeslate, non periculis conlurbalur, eunt- per rem inceriam, certum cuperent evitare discri-
dem el in tranquillo, et imminente naufragia ani- nien. Nec statim debemus sub boc exemplosortibus
mum gerens. Denique alii clamant ad deos suos, B credere, vel illud de Actihus Aposlolorum buic le-
vasa projiciunt, nitilur unusquisque qund potest. Isle slimonio copulare, ubi sorie in Apostolatum Mat-
lam quietus est el securus, animique tranquilli, ut thias eligitur (Actov. I), cttm privilegia singulorum
ad navis interiora descendens, somno placido per- non possini legem facerecommttnem. Sicut enim in
fruaiur. Sed et boc dici poiest: Conscius erat fugx condemnationem Balaam asina Ioquitur (Num.xxn),
et peccati, quo Domini prxcepla neglexeral: el tero- et Pharao (Gen. XLI),et Nabuchodonosor in juditiuni
pestatem, ignoiantibus cxteris, contra se sxvire sui (Dan. u, 4), soroniis futiiia cognoscuut, et lainen
cernebat: ideo descendii ad intcriora navis , et tri- Deum non imelligunt revelaniem : Caiphas quoque
siis absconditur, ne quasi Dei vindices fluclus ad- prophetat ignorans, quod cxpediret unuro perirc
versum se videret inturoescere. Qtiod auiem dor- pro cunclis (Joan. xi et xvui) : ita et bic fugitivus
mii, non securiialis est, sed mceroris. Nam et Apo- sorte deprebenditur, non viiibus soriium, 399 et
stolos legimus in Douiini passione prx trislilix ma- maxiine sorlibus ethnicomni, sed voluntatc ejus
gniiudinesomno fuisse depressos (Maith. xxvi). Sin qui sortes regebat incertas. Quod autem clicilur :
aulem interpretamur in typo, somnus propheix et Et cognoscamus propter quem malitia hmc est super
gravissimus sopor hominem significat erroris sopore nos, bic malitiam pro afflictioue et calamifate acci-
torpentem, cui non suffccerat fugisse a facie Dei, G pere debemus, secundum illud : Sufficii diei malitia
nisi etquadam vccurdia mens illius obruta, ignorarel $ua (Matth. vi, 54). Et in Amos prophela : Si est
iracundiam Dei, et quasi securus dormiret cl pro- malilia in civitate quam Dominus non fecerit (Amos
fundhsimum somnum rauca nare " resonaret. III, C). Et in Isaia : Ego Dominus qui facio pacem, et
( Vers. 6.) El accessitad eum gubernntot, el dixit creo mala ( hai. XLV,7 ). In alio vero loco malilia
ei : Quid lu sopore deprimeris ? Sttrge, invoca Deutn conlraria vii tuti [At. veritati] inlelligilur, juxia quod
luum, si forte recogitel 398 Deus de nobis, el tion in hoc eodem prophela supra legiipus : Ascendiicla-
pereamus, LXX : El accessit ad eum proreia, elb dixit mor maliliw ejus ad me.
ei, quid (u stertis ? Snrge, invoca Deum luum, si quo- (Yers. 8.) Et dixerunl ad eum : Indica nvbis, cujus
modosalvos facial nos Deus, et nan pereamus. Natu- causa tnalum islud sit nobis, quod opus [ Vulg. addil
rale est unumquemque in stio periculo de atio plus est] tuum, qum terra iua,d et quo vadis, vel ex quo po-
spcrare : unde gubernaior, sive proreia, quji vecto- pulo es tu ? LXX : Et dixerunt ad eum : Atmuntia
res timidos debuerat consolari, cernens discriminisi nobis cujus gratia hmc malitia est in nobis, quod opus
magniludinero, excilat dormienlem, el argutl itn- luum, el unde venis, et quo vadis, el ex qua reqione
providx securitatis, commonetque ut ipse quoque, es, et ex quo populo es tu ? Qtiera sors indicaverat,
voce propria confiteri, cur lania tempestas
pro virili portione deprecetur Detim suum : ul cu- Dcogunt
vel quare conlra eos Dei ira desxviat : Indicn,
jus erat commune periculum, coramunis esset ora- sit, nobis cujjuscausa malum islud sit super nos :
tio. Porro juxla tropologiam plures sunl qui cum inquium,
de qna terra, de quo populo pro-
Jona navigantes, et habentes proprios deos, ad con- quid operis agas,
ficiscaris, quo abire feslines. Et notanda brevitas,
templationem gaudii ire feslinani. Sed poslquam1 quam admirari in Virgilio solebamus :
Jonas fuerit sorte deprehensus, et morie illius1
Juvenes, quaecausa subegit
niiindi sedata tempestas, inarique tranquilliias red- Ignotas lentare vias, quo teuditis, inquit :
iniic untts adorabilur Quigenus: unde domo,pacemnehuc fertis, an anoa?
dila, Detis, et iinmolabuntur (jEneid. lib. v.)
a Alias, rltonca nure, el thoneo nare tonarel : nia- c Iidem mss., propler
luisset Victor. rhonco naris : est quippe rlioncus5 nos : cxleris qux subsequuiilur quem malitia hmcest super
slcrteniis sonus. hujus lesiimonii prai-
b Palatin. mss , el dixil ei, quid lu sopore termissis.
d Verba, ei quo vadis, cum
ris ? surge, etc. deprime- hic, tum penes LXX
interpretaiipnem in Palatin. mss. nousunt.
1127 S. EUSEBII HIERONVMl 1128
Inlerrogalur persona, regio, iter, civitas : ut ex hiss A (Vers. 11.) Et dixerunt ad eum : qttid faciamus
cognoscatur et causa discriminis. libi, 401 et cessabit mare a nobis ? qttia mare ibat,
(Vers. 9.) Et dixit ad eos : Hebtmus ego sum, ett et intumescebal.LXX : Et dixerunt ad eum, quid tibi
DominumDeum cmli ego timeo, qui fecit mate el ari- faciemus,et quiescelmare a nobis? quia mare ibat, el
dam. LXX : Et dixil ad eos : Servus Dominiegosum,, suscitabatmagisfluctus. Propter te dicis, ventos, flu-
et Deum cmli ego colo, qui fecit tnare el aridam. Nonl clus, mare, gurgites conciiatos? exposuisti causaro
dixil, Judxus ego sum, quod scissura decem tribuuml morbi, indica sanitatis. Ex-eo qtiod conira nos sur-
a duabus populo nomen imposuit; sed, Hebrxus3 git mare, intelligimus iram esse susceptionis lux.
sum, hoc est neparfa, transitor, sicut et Abraharo,, Si culpa est quod suscepimus, quid facere possu-
qui dicere poterat: Advenasum ego et petegtinus,, mus, ne Dominus irascalur ? quid faciemuslibi? a hoc
sicul omnespattes mei (Ps. xxxvm, 13 ) : de quo ini esl, inlerficiemus le ? sed cullor es Domini: serva-
alio psalmo scribilur: Ttansierttnl de gente in gentem,, bimus ? sed Deum fugis. Nostrum est prxbere ma-
et de tegno ad populum altetum ( Ps. civ, 13). Moy- nus; quid fieri jubeas, luum est imperare, quo faclo
ses, Transeam, inquit, c( videbovisionemhanc ma- quiescat mare, quod nunc Crealoris iram suo lu-
gnam (Exod. m, 3). Et Dominum Deum cceli egoi more testatur. Slalimque historicus causara jungil
timeo : non deos quos invocatis, et qui salvare 400 }B istiusmodi quxstionis, tnare, dicens, ibat, et intu-
non possunt, sed Deum cceli, qui mare fecil et ari- mescebat. Ibat, ut jussum fuerat : ibat in vindiclam
dam. Mare, in quo fugio; aridam, de qua fugio. Et; Domini sui : ibal, persequens fugitivum prophetam.
eleganter ad distinctionem maris , non terra , sed1 Inlumescebat aulem per singola momenla tempo-
arida nuncupatur. Et in brevL universitatis factor rum, etqtiasi naulis moranlibus, in fluctus majores
oslendilur, qui et cceliDominus est, et terrx, etma- suscitabatur, ut ostenderet ultionem Crealoris sc
ris. Quxritur autero, quomodo vere dicere compro- differre non posse.
belur : Dominum Deum cmti ego timeo, cum ejus (Vers. 12.) Et dixil ad eos, tollile me, et mitiite me
prxcepta hon facial. Nisi forle respondeamus, quod [Vulg. tacel me] in mare,el cessabit mare a vobis:
et peccatores timeant Deum, servorumque sit non scio enim [Vulg. addit ego] quia propter metempeslas
diligere, sed limere; quamquam in boc loco limor hwc grandis esl [Vulg. venil] super vos. LXX : El dixit
pro cutlu possit intelligi, juxia scnsum eorum qui Jonas ad eos,tollileme, et millile mein mare, el quies-
audiebant, et adhuc ignorabant Deum. cet mare a vobis : ego enim novi quod propler me
(Vcrs. 10.) El timuerunt viri timore magno, et di- fluctus magni contra vos sunt. Conlra rae lempestas
xerunt ad eum, quid hoc fecisti? Cognoverunt[Vulg. detonat, me quxrit, naufragium vobis minatur , ut
cognoverant] enim viri quod a facie Domini fugeret, IC me prcbendat : me prebendet, utmea morlevivatis.
quia indicaveral eis. LXX : E( timuerunt viri limore Scio, inquit, quia propter me tempesiashwc grandis
magno, et dixerunt ad eum, quid hoc fecisti? Cogno- est. Non ignoro in meam pcenam elemenla lurbari,
verunl enim viri quod a facie Domini fugeret, eo quod mundi esse confusionem, milii irasci, in vos sxvire
indicassel eis. Historix ordo prxposierus est : quia naufragium : flnclus ipsi imperant vobis, ut me mit-
cnim poterat dici, nulla causa limoris fuit, ex eo tatis in mare. Si ego sensero tempestatem , vos re-
quod eis confessus est, dicens : Hebrmus ego sum, cupcrabilis traiiquitlitatem. Et animadvertenda pa-
et Dominum Deum cmli ego limeo, qui fecit mare et riter fugitivi nostri magnanimitas, non lergiversaiur,
aridam : statim subneclitur quod idcirco timuerunt, non dissimutal, non negat; sed qui confessus fuerat
quia eis indicaverat, se Domini fugere conspectum, de fuga, poenam libenter assumit, se cupiens pcrire,
et ejus non fecisse prxcepta. Denique causantur, el ne propler se et cxieri pereant, ct ad peccalnm
dicunt: quid hoc fecisti? id est, si times Deum, cur fugx, alienx quoque deliclum addalur necis. Hoc
fugis ? Si tantx potenlix prxdicas quem colis, quo- quantum ad historiam : 402 cxierum non igno-
modo le pulas eum posse evadere ? Tiroent autem ramiis, flantes venlos, quibus in Evangelio, ut quics-
timore magno, quod inlelligunt sanctum, et sanctx cerent, Dominus imperavit (Matih. VIII),et pericli-
gentis virum ( de Joppe quippe solventes funem, T) I (antem naviculam, in qua dormiebat Jonas, et inlu-
Hebrxx genlis noverant privitegium),el lamen fugi- mescens mare quod increpalur : lace et obmuiesce,
tivum celare non possunt. Magnus est qui fugit, sed referri ad Dominura Salvatorem , et periclitantem
major ille qui quxril : non audent tradere, celare Ecclesiam, vel Apostotos susciiatilem [Al. sustantes],
non possunt. Reprehendunt culpam, timorem confi- qtti eum deserentes in passione , quodammodo in
tenlur : rogant ut ipse remedio sit, qui auctor pec- fluctus prxcipilabant : Iste Jonas dicit : Scio quia
cati fuerat. Vel certe quod dicunt : quid hoc fecisti ? propter me tempestas grandis est super vos, quia mc
non increpanl, sed interrogant, volenles causam videnl venti vobiscum ire in Tharsis , hoc est, ad
fugx nosse, servi a Domino, filii a patre, hominis a conlemplationem lxtilix navigare, ut vos mecum
Deo. Quodest, inquiunt, lanlum mysterium, ulterra perducam ad gaudium : ut ubi egosum etPater, ibi
deseratur, expetantur maria, relinquatur patria, Ioca et vos silis (Joan. xiv, 3). ldcirco sxviunt, idcirco
appelantur aliena ? mundus, qui in maligno positus est, fremit (I Joan,
a Voces, hoc e$t, Victorii editio non agnoscit: lum pro cultor es, uno verbo cultorcm legil.
1129 COMMENTARIORUM 1N JONAMLIBER. CAP. I. 1130
v, 19) : ideo elementa turbantur : rae cupit devo- A A ttosttos. Et ideo si levaverint manus, non exaudien-
rare mors, ut vos pariler occidat; et non iulelligii, tur, quia plenx sunl sanguine : Quta lu, Domine,
quia velut in liamo escam capil, ut mea roorie mo- sicut voluisti, fecisti : Quod nos suscepimus , quod
rialur. To//t(eme , e( mittite in mare. Non est enim lurbo consurgit, quod venti sxviunt, quod mare sus-
nostrum, mortem arripere , sed illalara ab aliis li- cilatur in fluctus, qtiodproditur sorte liigitivus,quod
benter excipere. Unde el iu persecutionibus non li- indicatquid fieri debeat, lux est, Domine , volun-
cet propria perire manu , absque eo ubi a castilas tatis, tu enim sicul voluisti, fecisii. Unde et Salva-
periclitatur; sed percutienii colla submittere. Sic , tor dicit in psalmo : Domine, ut facetem volunlalem
inquil, placate veutos , sic in roaria libamina fun- luam, volui (Psal. xxxix, 9).
dite : tempestas qux propier me sxvit conira vos, (Vers. 15.) El luletunl Jonam, et miserunt in mare,
me morienle, sedabilur. el stetil marea fervoresuo. LXX: Et tuletunt Jonam ,
(Vers. 15.) Et remigabant viri ut reverlerenlurad el misetunt in mate, et stetit mate a commoiionestta.
atidam, ei noit vatebant, quia mare ibat, el inlumes- Non dixit arripuerunt, non ait invaseruni, sed tule-
ccbat super eos. LXX : El conabanlur viri, ut tevetie- runt : quasi cum obsequio-el honore portanies, nii-
rentttr ad terram , el non poierant, quia mare ibat, el seruut in roare non repugnantem, sed prabentem
insurgebalmagisconlra eos. Protulerat propheta con- B | manus ipsorum voluntaii. Ei 404slel> 1 niare, quia
tra se sententiam ; sed illi cultorem audienles Dei, invenerai quem quxrebat. Velul si quis persequa-
manus injicere non audebant, propterea nitebantur tur lugitivum , et concito pergat gradu, postquam
reverti ad aridam, et effugere discrimen, ne sangui- fuerit consectilus, dcsislit currere , et sial ac tenet
nero fiindereni.imigisvolentesperire.quam perdere. quem apprelienderit. Ita et mare quod, absenie Jo-
0 reruro quanta mutatio ! populusquiservieral Deo, na, irascebatur , in visceribus suis desideratum te-
dicil: Crucifige,crucifige talem ( Joan. xix, 6). lslis nens, gaudet ct confovet, et ex gaudio tranquillitas
impcratur ut occidant, mare furit, tempesias jubet, redit. Si consideremus anle passionem Chrisli , er-
et proprinm periculum negligentes, de aliena salute rores roundi, et diversorum dogmatum flalus con-
sollicitisunt. QuamobremetSepiuaginta izupeSia&vro ' trarios, et naviculam totumt|ue Iiumauuin genus, id
inquiunl, id est, vitn cupiebantfacere elnaturam re- est, creaturam Domiui periclitantem, el posl passio-
rum vincere, ne violareut 403 prophetam Dei. nem ejus tranquillilatem fidei, el orbis pacem , el
Quod autem b reroigabant viri, ul reverterentur adI secura omnia, et conversionemad Deum, videhimus
aridam, putabant absque sacraroento ejus qui pas- quomodo post prxcipiiationem Jonx stelerit marc
surus cral, posse navem de periculo liberari : cum1 a fervore [ Al. fucore ] suo.
Jonx suhversio, navis fuerat [ Al. fuerit] relevaiio.' C( (Vers. 16.) Et timuetunt viti timote magno Domi-
(Vers. 14.) Et Clamaveruntad Dominum, el dixe- nttm.el immolavetunthostias Domino,et vovetuntvola.
runl: qumsumus,Domine, ne pereamus in anima viri> c LXX similiter. Ante Domini passionero limentes
istius, et ne des super nos sanguineminnocentem,quiai clamaverunt ad deos suos : post passionero ejus Do-
tu, Domine, sicut voluisli, fecisli. LXX : Et clama- minum timent, id est, venerantur et colunt, et non
veruntad Dominum, el dixerunt : nequaquam, Do- timent simpliciter, ut in principio legimus , sed li-
mine, nt pereamus propter animamviri hujus, et non1 more magno, juxta illud quod dicitur: Ex tota animtt,
des tuper nos sanguinem juslum, lu enim, Domine, > et ex loto cotde, et ex lola mente tua ( Matlh. xxu ,
sicul voluiili, fecisti. Grandis vectorum fides : peri- 37). Et immolavetunthostias, quas certe juxla litte-
cliiantur ipsi, et pro alterius anima deprecanlur. ram in mediis iluctibus non habebant : sed quia
Scinnt enim pejorem morlem peccati esse, quami sacrificium Deo spiritus contribulaius est (Psal. L).
vilx. Et ne des, inquiunt, super nos sanguineminno- Et in alio loco dicilur : Immola Deo sactificiumlau-
centem. Conlestantur Dominura, ul quodcumqueB dis , el tedde Altissimo vota tua ( Ps. XLIX,14 ). Et
facluri sunt, non sibi reputetur, et quodammodo di- rursuro : Reddemuslibi vilulos labiotum nosttorum:
cunt, nolumus interficere propheiam tuum , sedI idcircoin mari immolant hosiias, et alias sponte
iram tuam et ipse confessus est, et tempestas loqui-- D promitlunt vota facientes: se nnmquain ab eo quem
tur, quia tu, Domine, sicut voluisti, fecisti; volun-- colere coeperant.recessuros. Timuerunt enim timore
tas tua explelur per nostras manus. Nonne nobis vi- magno : quia ex tranquillilate maris el lempestatis
detur nautarum vox, Pilaii esse confessio, qui lavat>t fuga, vera prophetx verba cernebant. Jonas in ma-
manus suas, et dicit : Mundus sum ego a sanguine e ri fugitivus, naufragus, mortuus, salvat naviculam
viri hujus ( Mallh. xxvn, 25]). Nolunt Clirislum per- fliicuiantem : salvat ethnicos in diversas prius sen-
ire gentes, innocentem sanguinem pi otestantur .Ett lenlias mundi errore jactatos. Et Osee, Amos, Isaias,
Judxi dicunl : Sunguitejut tuper nos, et superfilioss Joel, qui eodem tempore prophetabant, populum in
" Confer librum primum contra Jovinian., num. b Quod pridem Victorius expunxerat verbumdicit,
41, ubi de Milesiis virginibus. Simile quid laudatit utpote supervacaneum, duo Palatini mss. bic reti-
i- ncnt.
Cicero oratione de Provinciis Consutaribus : et Epi-
gramma vetus, Antholog. lib. m, lit. de Juvenibus.>. « Isthxc verba, LXX timiliter, qux sxpe alibi,
MyJjptVw aOcnrt,etc. Plura autem ejus strenuitatisis hic quoque suffecimusex mss.
exeropla'apud veleres, et passira in Martyrologiis.
3.
PATROL.XXV. 36
"
4131 S. EUSEBII HIERONYMI j1S2
Judxa nequeunt emendare. Ex quo ostendiiur seda-.Aquod tribus diebus ac noctibus in ulero celi fuit,
ri non posse naufragium, nisi morte fugilivi. passionem indical Salvatoris, debet et oraiio illitis
(Cap. II. —Vers. i.) Et prwparavit Dominus pis- typus esse orationis Dominicx.Nec ignoro, quosdam
cem grandem : ul degluliret Jonam. LXX : Et prmce- fore, quibus incredibile videatur, tribus diebus ac
pit Dominus celo magno, et devoravil Jonam. Morti noctibns in uleroeeti, in quo naufragia dirigebaniur,
et inferno prxcepit 405 Dominus, ut prophelam hominem potuisse servari, qui utique aut fideles
suscipial. Quxavidis faucibus prxdam putans,quan- erunt, aut infidcles: si ttdeles, mulio majora credere
tum in devoratione lsctala est, tantum luxil in vo- cogentur: Quomodo tres pueri missi in caminum
initu. Tuncque completum est illud quod legilur iri xstuantis incendii, inlanlum illxsi fuerint, ul ne
Osee : Ero mors tua, o tnors : ero morsus tuus, infer- vesiimenta quidem eoruro odor ignis alligerit (Dan.
ne (Osee xm, 14). ln Hebraico aittem phcem gran- ni):Quomodo recesserit mare, etad inslar murorum
dem legimus, pro quo LXX inlerpreies, et Dominus hinc inde rigidum steterit, ut prxberet viam populo
in Evangelio cetum vocanl, rem ipsam brevius ex- trauseunli (Exod. xiv): Quomodo humana ratione ,
plicanles. In Hebraico enim dicitur DAGGADOL,(XI aucia fame, leonuin rabies prxdam suam timens as-
STU)quodinterpretatur, piscis grandis ;hauddiibium pexeril, nec letigerit: et multa hujuscemodi. Sin
B
quin celum significet. Etanimadvertendum,quod ubi autem infideies erunt, leganl quindecim libros Na-
pulabaiur interitus, ibi custodiasit. Porro quod ait, sonis Metamorphoseos, et omnera Grxcam, Latinani-
prwparavit, vel ab iniiio cum conderet, de qtto et in qne bistoriam, ibique cernent velDaphnen in laurum,
psalmo scribitur : Draco iste quem [ottnasti ad illu- vel Pltaetontis sorores in populos arbores fuisse con-
dendum ei (Psal. cm, 26) : vel cerle juxta navem versas : quomodo Jupiter eorum sublimissimusdeus,
fecit venire, ut prxcipitem Jonara in suos reciperet sit mutatus in cygnum , in auro fluxerit , in lauro
sinus,etpromorleprxberei habitaculum: ulquiinna- rapuerit, etcxler», in qtiibus ipsa turpitudo fabula-
vi iratum senseratDeum, propilium inmorle sentiret. rtiro, divinilatis denegat sanclitatem. Illis credunt,
(Yers. 2.) Et etai Jonas in venlte piscis itibus die- el dicunt Deo cuncta possibilia : et cuin turpibus
bus et ttibus nociibus. LXX: Et etal Jonas in venlte crcdani, potentiaque Dei universa defendant, eam-
celi tribus diebuset tribus noctibus. Hujus loci mysle- dem virtntem oon.tribuunt et houestis. Quod autem
rium in Evangelio Dominus exponil (Mallh. xn), et scriplum est: El pravit Jonas ad Dominum Deutn
superfluum est, vel id ipsum , vel aliud dicere , suum de utero piscis, el dixit, inlelligimus eum post-
« quaro exposuit ipse, qtti passus esi. Hocsoluro qux- qtiam in utero ceti sospitem esse se senserit, non
rimus, quomodo ires dies, et tres nocles fuerit [Al. r' desperasse de Domini misericordia, et totum ad ob-
fecerit] in corde terrx. Quidam Tzapao-xevfiv, quando ^ secrationem esse conversum. Deus enim qui dixerat
sole fugienie ab bora sexia usque ad horam nonani, de justo: Cam ipso sum in tribulatione (Psul. xc, 15).
nox successit diei, in duos dies et nocles dividunt, et Et: Cunt invocaveril me, dicam: adsuin , affnit ei, el
apponentes sabbatum , tres dies et ires nocles xsti- dicere potesl qui exatidilus est: ln tribulatione dila-
maul supputandas : nos vero ovveY.§oxtr-G>; totum tasli mihi (Psal. iv, 1).
iiilelligamus a parte : ut ex eo quod dv izapao-xevy (Vers. 3.) 407 Clamaui de trihulalione mea ad
niortiius est, unam diem supputemus et noctem , et Dominum, et exaudivil ,me, de venlre inferni clamavi,
sabnali alteram : lertiam vero noctem, qux diei et exaudisti vocemmeam. Sepmaginia similiter, boc
Dominicx mancipatur, referamus ad exordium dieii tantummodo commutaio: de ventre inferi clamoris
alteritis: iiain et in Genesi nox non prxcedentis dieii meic audisti vocemmeam. Non dixit, claino, sed cla-
esl (Genes.i), sed sequenlis, id est, principitim futu- mavi: nec de fuluro precalur, sed de prxterilo gra-
ri, non finis prxteriti. Iloc ut inlelligi possit, dicami lias agil : inJicans nobis quod ex eo lempore quo
simplicius. Finge aliquem hora nona cgressum essei prxcipilaius in mare vidissel cetum, et tantam cor-
de mansione, et alterius diei hora tcrtia ad mansio- poris molem.etinimanes rictus aperto seore sorbere,
nem alteram pervenisse: si dixero bidui eum fecisse) Domini recordaiUS sit, el clamaverit, wel aquis ce-
D
iter, non stalim reprehendar meudacii, quia ille qiut dentibus.et clamore invenientelocum.vel loio cordis
ambulavit, non omnes horas ulriusque diei, sedl affeclu, secuiidum illud iuod Apostolns dicit: Cla-
quamdam pariem 406 itinere consumpserit. Certei mantes in cordibusveslris, abba, pater (Rom. viu, 15).
mihi hxc videtur interpreiaiio. Si quis aulem istami El clamaverit ei qui solus novit corda hontiniim, et
non receperit, et tneliori sensu potest Ioci lnijus cx- loquitur ad Moysen: Quid clamas ad me (Exod. xiv,
ponere sacramenluni, illius magis seqnenda estsen- 15)? Cum uiique Diliil ante lianc vocem clamasse
tentia. Moysen Scriptura .conimerooret. Iloc est illud quod
Et oravil Jonas ad Dominum Deum suum de utero> in prjmo graduuin psalino legimus; Ad Doininumcum
piscis: et dixit:b LXX similiter, lantuin ordine com- iribularer ctamavi, et exaitdivitme (Ps. cxix, 1). Ven-
mutato. Si Jonas refertur ad Doroinum, et ex eoi trem aulem infcri, alvum celi intelligamus, qux tan-
* Verba, qmm exposuitipse qui passus est, Victor. ross, supplemus.
niale prxtermisit. c Verba, audisti vocem meam, qux eadem revera
b ilxc verba, LXX similiter, tum qux subsequun- et in Hebraicasunl v.erilale,Palalini ross. hicigno-
tur, (on(umordine commuiato,qux deeratit, ex nostrisi rant.
4133 COMMENTARIORUMINJONAMLIBER.CAP.il. 1)3 i
in' fuit magniludinis, utinstar obtinerct inferni.Sed A ) (/oiie et exilum, ut possitis suslinerc (I Cot. x, 13). Et
nit-liiis ad personaro Clirisii referri potest, qui sub quoniam orones persecutiones, et universa qux ac-
nomine David cantat in psalmo: Non derelinques cidunl, absque Dei non ingruunl volunlate : idcirco
aritmam tneam in inferno: nec dabis sanctum luum Dei gurgitcs dicuntur et flnclus, qui non oppresse-
viderecorruptionem(Psal. xv,10). Qui fuit in inferno runt Jesuro, sed transierunl pcr euin, minanies tan-
vivens, inter mortuos liber. tum naufragiuin, non infcrenies. Universx crgo per-
(Vers. 4.) Et projecisti mein pro(undum*in corde secutiones, et turbines, quibus genus vexabaiur
tnaris, el flumencircumdedit me, LXX: Ptnjecisti me huinanum , et cunctx nayicula; frangebanMir,snper
in ptofundum cotdis matis, et flumina nte citcum- nietim detonuere caput. Ego suslinni tempestaies,
dedetunt. Quantura ad personam Jonx non esi dif- et fregi luibines sxvienies, ul cxleri securins na-
ficilis interprelatio : qtiod ccti clausus alvo in vigareni.
proiuodissiino et in medio roaris fuerit, flunii- 409 (Vers. 5.) Et egodixi, abjectus sum a con-
nibusque vallaius sil. Quautum ad Doroinum Sal- spectuoculotumtuotum. LXX : Egq dixi, abjeclus sum
vatorein sexagesimi oc.tavi psaltni sumamus exem- ab oculisluis. Antequflm elainarem de tribulatione
ptuni in quo loquilur: Infixut sum in limo ptofttndi, mea, et exaudires mc, quia [Al. quij formain servi
elnoneslsubstantia:Veniin profundummaris, ct lempes- B . acceperam, fragilitatem quoqueilliusimijUius, dixi:
tas demetsilme; ile quo et in alio p-altno dicilur : Ttt Abjectus sum a conspectu oculorum luotttm. Quando
auiein abjecisti el despexisli,distulisti Chthtum tuum : eram tecum, et tuolumine perfrtiebar, el in te [Al.
subvettislileslamentumservi lui, contaminasliiu terra tuo] lumine egoeram lumen, nou dicebam, abjec-
sanctuariumejus, destruxisti omnet macerias ejus (Ps. lussum. Postquam autem veni in profundum maris,
LXXXVIII, 39, 40), et reliqua.Ad comparalionem eiiim el hominis carne circumdatus sum, liumanos imitor
ccelesiis heatiiudinis, et ejus loci, de quo scripium affectus, dico: Abjectussumaconspeciuoculotumtuo-
esl: In pace sanclalocus ejus (Psal. LVII,2), omnis tum. Hoc quasi homo locutus sum : cxierum quasi
lcrreua habitaiio ptena est fluctibus, 408 l'lena Deus.el his,qui cum essera in forma tua,iion sum rapi-
lempesiatibus. Porro per cor maris significaiur in- nam arbitratus xqualem me esse lui (Philip. n),
fenius, pro quo iti Evangeliolegimus: In cordeterrm volens ad le evehere humanum genus : ut ubi ego
(Malt. xu, 14). Quomodo autem cor animalis in nte- sum et lu, ibi sinl ct omnes, qui jn me et te crcdi-
dio est, ita et infernus in medio lerrx esse pcrhibe- derunt (Joan. xvn, 24), dico :
tur. Vel cerle juxta avayuyfiv,in corde maris, id est, Verumtamenrursum vide lemplum sanclumtuum
in mediis tentationibus esse se memorat. Ei taiiien b LXX : Putasne addam ut videatn templum sanclum
cum inter amaras aquas ftierit, el leutalus sit juxta 'C tuum? IIoc quod in Grxco di.ciiur«i/9a,et babet
onmia absque peccato, noii sensit ainaras aquas: sed vulgata editio , putas, ini.erprefari pol.est, igitur, ut
flumine circurodatus est, de quo et in alio lo.colegi- sitquasi proposiiionis et assumplionis, confirma
rous : Fluminis ipipetus twtifical civitatem Dei (P$. tionisque ac syllogismi exirema coiiclusio, non c\
XLV,5): aliis bibeutibus salsos lluctus, ego in mediis ambigenlis iucerto, sed ex fiducia coinprobantis :
tenialionibus dulcissima fluenia sorbebam. Nec im- pro quo nos inlerprelati suiiius : Vetumtatnen tut-
piuin libi esse videatur, si nunc Dominusdicat: Prq- sum videbotempliftn sanclum [uutjt, secundum illud
jechlimein profundum (Ps. LXVIII, 27), qui loquitur quod ex persona ejusin pljo psalmo dicitur : Domi-
in psalino: Quoniamquemtu percussisli,ipsi perseculi ne, dilexi decotem domus titm, ei locum labcrnaculi
sunt : secundum illud quod ex persona Patris in glotiw luw (Ps. xxv, 8). El Evangelicam leclionem
Zacliaria pouitur : Percutiam pastotem, et oves dis- in qua scriptum esl: Patet, glotifica me apud fe ea
pergentur(Zach. xui, 7). glotia, quam habui priusquam tnundus fieret (Joan.
Omnes gurgites lui et fluclus tui super me ttans- xvn, 5). Et respoitdit de coelo Pater : c Etglotifi-
ietitnt. LXX : Omnes elevationes tum et fluctus lui cavi, et glorificabo(lbid., xn, 28). Vel cerle quia le-
super me transierunt. Quod super Jonam turaenies gitur : Pater in me, et ego in Pqtre (Ibid., xvu, 21),
roaris fluctus ttansieriui, et detonuerit sxva teropes- D sicut templum Patris Filius est, ita templum Filii
tas, nulli dubium est. Quxrimus autem quoroodoi Pater. Ipse enjm dicit : Ego de Palre exivi, et veni
omnes elevationes, etgurgiles, el fluctus Dei, super (Ibid.,x\i, 28). Et: Verbumeral apu4 Deum, et Deus
Salvalorem transierint. Tentalio est vita hominuni eral Verbum(Joan. l, 1). Aut unus idenique Salva-
super terram (Job vu, 1), sive ul in Hebraico habe- tor quasi liomo posiulat : quasi Detis pollicetur ; et
lur, mililia, qttia hic roilitamus, ul alibi coronemur. de sua quani semper hahuii, possessione securus
Nullus'|,ueest hominum, qui cuncias sustinere queat1 est. Ex Jonx vero persona, vel opianlis, vel confi-
tentationes, absque eo qui teniatus est in omnibus,, dentis affectu liquido inlelligj potest, quod desidera-
juxta nostram similitudinem, sine peccato. Unde ett verilin profundo maris positus viderc templum Do-
ad Coriuthios djcitur : Tenlatjo vos non apprehendai,, roini, el spirilu proplietali alibi sil, cl aliud [Al. ali-
nisi humana. Fideiis autem Deus qui non dimittetvost bi] contempleiur.
lenlari supra id , quod poleslis; sed faciel cum tenta- 410'(Vers. 6.) Grcumdederuni mea,qt/tm usquc ad
a lidem Palatiui ross., tn profundum et cor maris. c Plcriquelibri alii, clarificavi, etclarificabo.
b Palalini mss., Pro quo LXX iranslulerunt.
1135 S. EUSEBH HIERONYMI H36
animam meam, abgssusvallavit me. LXX. CircumfusaA quo sub persona Cyri in Isaia legimus : Fores mneas
est iiiiltiaqua usque ad animam meam : abyssusvalla- conteram, et vectes fetteos conftingam (ha. IV, 2),
vit me novissima. Aqux islx, qux vicinx suijl abys- ad moutiuin extreina descendit, el xternis conclu-
sis, qux in terris volvuntur, el defluunt, qux mulium sus est vectibus, ut omnes qui clausi fuerant, iibe-
secum limi trahunt, non corpus, sed animam nilun- raret.
tur occidere,ainicxquippesuntcorporum, et ejus vo- (Vers. 7.) Etsublevabit de corruptionevitam meam,
luptaiibus confoventur.Unde secundum illud quod su- Domine Deitt meus. LXX : Et ascendal de cor-
pra diximus,loquiturDominusinPsalroo: Salvumme ruplione vita b mea, Domine Deus meus. Proprie di-
fac, Domine,quoniamintraverunl aqum usque ad aui- xit, sttblevabis: vel ascendal de corruptione vila mca,
mum meam (Ps. LXVIII,1). Et in alio loco : Torren- quia ad corruplionem, etad inferna descendcrat. lloc
tem pertransiit anima nostra (P$al. cxxm, 3). Et: est, quod Apostoli interpreiantur in quinto deci-
JVeurgeat super me pttteus os suum, neque conclitdat roo psalmoex persona Domini prophelalum : Quo-
infernus (Ibid., LXVIII, 16); non uiibi deneget exitiim, niam non derelinques animam meam in inferno, nec
• qui sponte descendi, spoute conscendani, qui volun- dubis sanctum tuum viderecortuptionem: quod David
larius caplivus veni, debeo deliberare caplivos, ut scilicet mortuus sit cl sepultus : Salvatoris atiieni ca-
implealur itlud : Ascendens in altum caplivam duxit H ro non viderit corruplioiiein. Alii vero interprelan-
caplivitatem (Ps. LXVII): eos enim qui anle captivi tur quod ad comparalionem ccelestis bealUudinis et
fuerant in morte, iste cepit ad vitam. Abyssos au- VerbiDei, humanum corpus corruptiosit, quod se-
tem pemiciosas quasdam et pessimas fortitudines minatur in corrup.ione; et in centesimo secundo
c
accipere debemus, vel lormentis suppliciisque dedi- psalmo ex persona Justi significelur : Qui sanat
tas poieslates, ad quas et in Evangelio dxmones ro- omnes infirmilates luas : qui redemit de interitu vilam
ganl ne ire cogantur (Luc. vm). Unde a et lenebrx tuam. Unde el Apostolus dicil: Jliscr ego homo,
erant super abyssum (Gen. i). lnterdum abyssus ac- quis melibetabit de cotpote mottishujus(Rom. vu,24)?
cipilur et pro sacramentis acprofundissimis sensibus, Et appellalur corpusmorlis, vel corpus humilitatis.
et judiciis Dei:JudiciaDominiabyssusmulla(Ps.xx\\, Hoc itli ad occasionem sux ducunt hxreseos : ut
7). Et : Abyssusabyssuminvocat, in vocecataracta- sub persona Cbristi meutiaiitur antichristum : Eccle-
rum luarum (Ps. XLI,8). sias teneant, ut venlrero pinguissiroum nutriaut, et
Pelagus operuit caput meum, ad extrema monlium carnaliter vivenles, contra carnem disputent [Al.
descendi, lerrm vectes concluserunt me in mternum. dispulantj. Nosautem scimus de incorrupta Virgine
LXX : Intravit caput meum ad scissuras monlium: corpus assumplum, non corruptionem Chrisii fuisse,
descendiin lerram, cujus vectessunt retinacula sempi- C sed lemplum. Quod si in Aposloli ad Corinthiossen-
terna. Quod Jonx caput pelagus operuerit, et ad tenliam trabimur, in qua corpus dicilur spiriluale
lnontium exlrema descenderit, et venerit usque ad (l Cot. xv), ne conlenliosi 412 videamur, dicemus
profunda terrarum, quibtis quasi vectibus el colum- idipsum quidem corpus, et eamdein carnem resur-
nis Dei voluntaie globus lerrxsuslentaiur, nulli du- gere, qux sepulta est, qux in humo condiia ; sed
biuin est, de qua et alibi dicitur : Ego coiifirmavi niulare eam gloriam, non mutare naiuram : Opottet
cotumnas ejus (Ps. LXXIV, i). De Domino autem Sal- enim cotruplivum hoc induere incorruptionem,el mor-
valore juxla utramque cdiiiouem videtur ntilii sic tale hoc induere immortalitalem.Quandodieitur, hoc,
posse inteiligi, quod principale et caput ejus, i<Iest, quodammodo duobus digiiulis comprehensuro cor-
anima quamcum corpore pro salute nosira dignan- pus ostendiiur : hoc in quo nascimur, hoc in qtto
ter assumpsit, descenderint in scissuras monlium, morimur, hoc quod timent recipere qui puniendi
qui fluctibus operiebautur, qui se a cceli sublraxe- sunl, hoc quod virginiias exspeciat ad prxmium,
rant liberlaie, quos abyssus ambicbat, qui se a Dei adulterium formidatadpoeiiam.Super Jona aulero ita
sciderant 411 majesiale, et postea eiiam ad infer- intelligi potest : Quod qui in ventre ceti jtixta naiu-
na penelrarit: ad qux loca quasi in extremo linio ram corporuro conumpi dcbuerat, el in cibos bcs-
peccaiorum, animx irahehanlur, dicenle Psalmo- D tix prollcere, ac per venas artusque diffundi, sospes
grapho : Intrabunl in inferiora tenm, partes vulpium et inleger manserit. Porro quod ait : Domine Deus
erunt (Ps. LXII,10, 11). lsli sunt vectes terrx, et meus, blandientis affectus est, quod coiiiniunem
quasi quxdamserxextremicarcerisac suppliciorum, Deura oninium, beneficii magnitudine suum et quasi
nolentes ah inferis animasexire capiivas. Unde si- proprium senseril Deum.
gnificanter LXX KKTO^OI atwvioi[Al. xarbxov; aia- (Vers. 8.) Cttm angustiatetut [Al. anxiatetut] in
vtouj] transiulcrunt, hoc est, semper lenere cupien- me anima mea, Domini tecotdatus sum. LXX : Cum
les, quos semel invaserant. Sed Dominus noster, de deficetetex me anima mea, Domini recordatus sum.
a Mss. Palalini, Vnde est illud, et tenebrm erant, Grxcus habet, xai «vuHru ex fBopai w K<->v uou, KiW
etc. o Qeb;p.ov.Hinc et paulo post ascendutcohxrenier,
b Septuaginiainterprelationemadnostrorum codd. pro ascendet reponimus.
iidem, Grxco assentienle textu, singulis pene ver- c Martian. legit : tum Victor. redimit,
bis resliluimus. Anlea multo aliier lecium, ascen- sanctificetur
ex Vulgaia editione, pro redemit: denique mss. nos-
det de corruptionc vita ad te, Domine Deut meus. tri, ex cortuptione, pro de inletitu.
1137 COMMENTARIORUMINJONAMLIBER.CAP.IH. 1138
Cum, inquit, nulliim aliud sperarem attxilium, re- A custodiunt vanitales, non relinquit, non detesla-
cordatio Domini inihi saluli liiit, juxta illud : Re- lur, sed exspeclal ut rcdeant: illi vero staniem mi-
cordatus sttm Domini. et twtatus sum (Ps. LXXVI, 4). sericordiam et uliro se offerentem sponte propria
El in alio loco : Recordatus swn dierum antiquorum, dereUiiquuiit. Potest hoc et ex persona Domini de
el annoswlernos in mente Itabui (Ps. LXXVI,6). Ego Jodicoiiim perlidia prophetari,qui dum se a^stimant
cum despcrarem salutem, et carnis fr.igilitas in me- prxcepta liominum ct Pharisxorum mandata ser
dio venireceti niliit me de vita sperare permiiteret, vare , qux vanitas aique mendacium sunt, Deum
quidquid impossibilevidebatur,Doniini recnrdaiione qui semper eoruro misertus fuerat, reliquerunt.
superatum est. Videbam me clausum in ulero ceti, (Vers. 10.) Ego autem in vocelaudis immolaboli-
et toia spes mea Dominus eral. Ex quibus discirous bi: 414 quwcumque vovireddam pro salute Domi-
juxtaSepiuaginiaeo temporequodeficitanimanostra, no. LXX : Ego autem cum voce laudis et confessior.is
et .i cnrporis compage divellitur, non nos debere alio immotabo tibi, quwcumqttevovi reddam tibi salutare
cogitationcm vertere, nisi ad eum, qui et incorpore Dotnino. Qui custodiunt vanitales , suam misericor-
et extra corpus nosier cst Domintis. Super Satvatoris diain rcliquerunt: ego autem qui pro multorum sa-
vero persoua non est difficilis interpretalio, qui di- lute devoratus stim , in voce laudis et confessionis
xil : Tristis est anima mea ttsque ad mortem (Mallh. " immolabo tibi, meipsum offerens : quia Pascha no-
xxvi, 38, 39). Et: Pater, si possibile est, transeat a strum irnmolatusest Christus(I Cor. v). Et quasi c ve-
mecalix iste. Et : In manus tuas commendo spiritum rus ponlifex et ovis seipsum pro nobis - obtulit. Et
meum (Ps. xxx, 6) : ct cxtera his similia. conlitebor, inquit, tibi ut ante confessus sum , di-
Vt venial ad te oralio mea, ad templum 413 sfl"- cens : Confiteor [Al. Confilebor] tibi, Paler Domine
cdim tuttm. a LXX similiter. Idcirco in tribulaiione cwli et terrw (Mal. xi, 15 ; Joan. vi, 39); et red-
Domini recordatus snm, ut oratio mea de extremo dam vola , qux feci pro salute omnium Domino, ut
mari,et scissuris monlium cnnscendat ad coelos, et omne qttod dedisti mihi non pereat in xiernum. Cer-
veniat ad lemplum sanclum tuum, inquo tu xterna niraus quid in sua passione Salvator pro nostra sa-
frueris beaiitudine. Et considerandum quod novo luie promiserit: non faciamus mendacem Jesum :
genere, oratio fiat pro oratione, etprecetur ut oralio ergo mtindi simus , et ab universis peccatorum sor-
illius conscendat ad templum Dei. Petit aulem qua- dibus separati, ut nos Deo Patri offerat victimas
si pomifex, ut in corpore suo populus liberelur. quas voverat.
(Vers. 9.) Qui custodiunt vanitates frustra, miseri- (Vers. 11.) Et dixit Dominus pisci: el evomuitJo-
cordiam suam b derelinqttent. LXX : Qui custodiunt nam in aridam. LXX : Et prwcepit ceto, et ejecit Jo-
vana et mendacia, misericordiam suam reliquerunt. nam super siccum. ilxc qux supra legimus sub per-
Deus natura misericors est, et paraius tit salvet sona Jonx Dominus deprecalus est in ventre ceti,
clemeniia , quos non poiest salvarc justitia: nos de qtio et Job rnystice loquilur : Maledicat ei qui ma-
aulem vilio nostro paralani misericordiam , et ultro ledixit diei, ille qui magnum celum caplurus est (Job.
se offereniem perdimus et relinquimus. Et non dixit, in , 8). Prxcipitur ergo huic magno ceto, et abys-
qui faciunl vanilates /Vanitas quippe vaniiatum, et sis et inferno, ut lerris restiluant Salvaiorem : et
omnia vanilas (Eccl. i, 2) ne damnare videreiur qui moriuus fuerat, utliberaret eos qui moriis vin-
universos, etcuncto generi humano misericordiam culis tenebanlur, secum plurimos educat ad vitam.
denegare ; sed qui cusiodinnt vaniiales , sive men- Quod aulem scribilur evomuil,ipfurtxiirepov debe-
dacium, qui transieruni in affecium cordis : qui non mus accipere : quod ex imis vitalibus morlis , vic-
solum faciunt, sed ila custodiunt vanitates , quasi trix viia processerit.
diligant, et thesaurum invenire se putent. Simulque (Cap. III. — Vers. 1, 2.) Et factum est verbumDo-
cerne magnanimiialem prophetx , in profundo ma- mini ad Jonam secundo, dicens : Surge et vade in Ni-
ris, in venlre lanix bestix xterna nocte cooperlus, niven civitatem magnam, et prmdicain ea Ajuxta prm-
non cogitat de periculo suo , sed de natura rerum , dicationem priorem, quam ego loquor ad le. LXX: Et
generali senleniia philosophatur. Misericordiam,in- faclus esl sermo Domini ad Jonam secundo, dicens :
quit, suam derelinquent. Licet offensa sil misericor- Surge, et vade in Niniven civitatem magnam, et prm-
dia , quam nos possumus ipsum inlelligere Deum dica in ea juxta prmdicalionempriorem, quam ego lo-
(Misericors enim ei miserator Dominus, paliens et cutus sum ad te. Non dicitur prophetx, quare non
multw miserationis (Ps. CXLIV , 8), tamen eos qui fecisli qtiod tibi fuerat imperatum, sed sufficit ei
« Deerant verba LXX similiter: qux tum hic, ut ex Vulgata ejus editione apparet, hoc modo: Et
lum alibi sxpius ex mss. suffecimus. prmdicain ea prmdicalionem, quam ego loquor ad te.
b Ad Vulgntx exemplar Viciorius derelinquunt: Voces enim, juxta et priorem, nonsunt in Hebraico,
quam videtur in subnexa exposiiione lectionem ipse nec etiam esse poluerunt : ciim alioqui ialsum sit
prxferre S. Doctor. Jonaro antea in Ninive prxdicasse, cum hucusque
c Hic vocem verus, infra ergo adverbium prxier- non nisi ejtts ab ill.i urhe describatur fuga. Expun-
miitil Viciorius. ctx suni itaque voces ab illo, locttsqtie ad fidem
d Viciorius ait : Hunc locum LXX inlerpreiatio Vutgaix editionis restiiutus. Nobiscontra mss. fidem
vitiavit: sic enim illi verterunt: Hieronymus vei o, nibil licere arbiiraraur.
113» S. EUSEWHIIERONYMI HH)
naufragii et 415 devorationis sola correptio, ut A / diebtts et noctibus, vel, uno die et nocte, sed a.Vso-
qui imperantem non senseral Dominum, intelligeret lute, diebus etdie, utostenderet in mysterio Trini-
liberanlem. Alioquin Sltperfluum est delinqueiiti latis, ct uuitis Dei confessione nihil esse tencbro-
servo post plagas velle impuiare qdod fecit, cura sunti
hujuscemodi correptio non lam emendatio sit, quam (Yers. 4.) Et clamavit el dixit: adhuc qurtdraginta
exprobratio. Dominus autem noster post resurrcc- dies, et Ninive subvertetur. LXX : Et prmdicavit et
tionem sectutdo mitliiur ad Niniven, ut qui prius dixii: adhuc tres dies, et Ninive subvertetur. Trinus
quodammodu fugerat, dicens : Pater, si possibileest, c numerus qui ponitura Septuaginta, non convenit
tranieat a me calix iste (Mai. xxvi, 39), et noluerat poenilentix : et salis miror cur iia Iranslatitm sit,
dare panem filiorum canibus (Ibid., xv); nunc quia cum in Hebrxo hec litterarum, nec syllabarum ,
illi dixerant, Crucifige,crucifige lalem: Nos nbn ha- nec accentuum, nec verbi sit ulla communilas. Tres
bemus regem nisi Cmsarem (Joan. xix , 15), sponte enim dicuntur SALOS (tybar), et quadraginta ARBAIM
pergit ad Niniven, ut lioc prxdicet post resurrectio- (BP2D1N).Alioquin et de Judxa tanlo itincre tnissus
nem, quod ut prxdicarets et ante passioiicin ei fue- propheta in Assyrios, dignam sux prxdicationis piKiii-
rat imperaium. Totum aulem quod jubelur, quod tentiam flagitabat, Ul aniii|(ia et putrida vulnera diu
obedit, quod non vuit, quod iterum velle cogilur, B 1 appositocuraredturemplastio.Porro quadragettarius
quodPalrissfecundo exsequitur volunlatem.refer ad nuineruscoiivenitpeccatoribtisetjejiinio, ct oraiioni,
homiheni ot ad formam servi.cui talia verba conve- el sacco, et lacrymis, et perseveraniia; deprecandi:
niunt. ob quod et Moyses quadragima diebus jejtiuavit in
(Vers. 3.) Et surrexit Jonds, et abiit in Niniven tnonlC Sina (Exod. xxxiv), el Elias fugiens Jeznbcl,
juxta verbum Domini: et Ninive erat civitas matjna indicta fame terrx Israel, et Dei dcsuper ira pcn-
Dei [Vulg. lacet Dei], ilinere trium dierum : et cmpit dente, quadragiula dies jejunasse describiiur (III
Jonas introire in civilaiem iiinere diei imfus. LXX :.£( Reg. xxxiv). Ipse quoque Dominus verus Jona mis-
surrexit Jonas, et dbiit in Niniven, sicul ei locutits sus ad prxdicationem mundi, a jejunat quadragiuia
fueral Dominus. Erat autem Ninwe civilas magna dies: et hxredilatem nobis jejunii derelinquens, ad
Oeo, quasi ilinere vim dierum trium: et cmpit Jonas esum corpOris sui subhoc numero noslras animas
ingredi civitalem quasi itinere a vimunius diei. Statim prxparat. Quod aulCin clatnavit, Evangelicum illud
Jonas quod fuerat sibi imperatum opere perfecit. expletur: Sluns clamabat in tempto, dicens: Qui si-
Ninive atilcm erat, ad quairt pergebat propheta , ci- tit, veniatad me et bibat. Omuis enim sermo Salvato-
vitas magna, et lanti ambiltis, ttl vix triuni dierura ris, quia de magnis prxdicabat, clamor appellatur.
posset iiinere circumiii. At ille prxcepti et superio- C ( (Vers. 5.) Et crediderunt viri NinivitwinDeum,l^Y]
ris naufragii memor, viam trium dicrnni uniiis diei et prmdicaverunljejunium, ei vestili sunl saccis a ma-
fesiinalione coinplevil, quamquam sint qui iia sim- jore utque ad minorem. e LXX similiier. Credidit
pliciter intelligant, quod in tertia lanliiin parte ur- Ninive, et Israel incredulus perseverat. Credidil prte-
bis prxdicaverit, et ad reliqitos cohfestira prxdica- pulium , el circumcisio permanet infidelis. Et pri-
tionis sermo perveneriti Dominus auiem ndster pro- iuuiii credunl viri de Ninive, qui ad xtalem Cbristi
prie post inferos consurgere dicilur, et verbum Do- pervenerant: prxdicantqtie jejtiDium, et vestiunltir
mini prxdicare, quando miltit apostolos ul bapti- saccis a tnajore usqtte ad minorem. Dignus et viclus
zent eos, qui eraht in Nmive, in nomine Pntris et et habituspcenitentix, ut qui offeiiderant Deum Ittxu
Filii et Spiritus sancti, hoc est, itincre trittm die- et ambitione, eorum damnalione placeni, per qtix
rum. Et hoc ipsum sacraroentum 416 salutis bu- prius offenderant. Saccus et jejunium arnia sunt
inaux uuius diei b via, id est, tiiiius Dei cdnfessione posnilenlix, auxilia peccalorum : anie jejtmium, el
perlicitilrj non tatn apostolis, quam in apostolis pra> sic saecus; ahle quod occultum est, el postea quod
dicante Jona. ipse ett ni dicit: Ecce ego vobiscum palam: hoc semper Dco, illud interdum exhibelur et
sumtmilibus diebm usque ad consummationemsmciili hominibus. Etsi e duobus neeessariis ununi est sub-
(Mat. XXVIII,-20).Nullique diibiiiin quare Ninive D ^ irahendum, inagis jejunium absquesacco, quamsac-
inigna sit civiitis Dei, ciini mtindus et tmiverga per curo eligaro absquti jejunio, Major xtas incipit, et
ipsum facta siut.et siue ipso factum est nihil (Joan. usqtle ad minorem pervenit (Job xxv, 5, 6): nullus
i, 3). Notundnm quoque quod non dixerit, iribus enim absque peccato, f et si uniiis qiiidem diei fue-
a Vocem vim, qux eiiii Grxco resonat oSou,noslri inquit, ex his verbis hxrelici, ex Cbristi et aposto-
mss. stippleiit. lorum instiltttione Quadragesimx jejuniuni esse : et
b Ilerum vox, via, in Martianxi deeral editione( nos per illud prxparari ad Csuni veri (^hrisii coipo-
sensusque adeo laborabat, noslri mss. post Victo- ris, quoJ quiiiia sacrx hebdomadis feria, aut ipso
rium sufficiunt. in pascbate sumitur. Ex apostolica institutione Qua-
c Attamen non (mlanlum, sed quadraginia ires dragesimai jejunium essej aperiius etiam in epistola
scripsisse videanlur LXX. El verti apud Justinum ad eMarcellam contra Montanum Ilieroiiyntus scribit.
Dialogo eum Trypbone OTIptTa (ev uklots rpei;) rea- \er\nLXX similiter, ut sxpe alibi, niss. nostri
o-upumvra.vpeis,Quoniam post ( tn aliit exsmplaribus hicf sttpplent.
tret ) qiiudraqiiiia dien eic. Iil unam tlna! vncescoa- Nostri mss.t ne st unius qutdem, etc. Victorius:
Iiierini. Loons ost, inquili Job xiv, secunduro LXX, in qui*
d Amea jejunavit, S£p-nvtt«vrov, numerabi-
Victoriusiunuuclocum, Discant bus hodie legitur, «pi6(*rjT0t
11il COMMENTARIORUM IN JONAMLIBER. CAP. III. 1142
rit viia ejus, et numerabiles anni vitx illius (Job A j proferunl: ubi Nabuchodonosor, acta per seplem
xiv). Si enim stellx non stint mttndxin conspectu annos pcenitenlia, in regnum pristinum restituilur
Dei, quanto inagis vermis et pulredo, et hi qui pec- (Dc.n. iv). Sed hoc quia sancta Scriptura non dicit,
cato offendenlis Adam ieneniurobnoxii?Sed el ordo etevertit penitus timorem Dei, dum facile homines
pulcherrimus : Prxcipit Deus prophetx. Propheta labuntur ad vitia, putanles etiam diabolum, qui
prxdicat civitati: prius viri credunt, et illis jeju- anctor malorum est, et omnium peccatorum fons,
nium prxdicanlibus, omnis xtas sacco induitur. acia pcenitenlia, possesalvari, de nosiris menlibus
Viri non prxdirani sacctim, sed lanlum jejuniura: abjiciamus. Et sciamus peccalores in Evangelio mitti
Ai vero hi [Al. his] quibus poenitenlia prxcipilur, in ignem xlernum, qui prxparatus sit diabolo et
conseqtienier ad jejiiniiim saccum copulant, ut ina- angelis ejus (Mallh. xxv), et de his dici: Vermis
nis venler, et babitus lucluosus ambitiosius Domi- eorum non morietur, et ignis eorum non exstinguelur
num deprecentur. (Isai. LXVI, 24). Scimus quidem clemenlem esse
(Vers. 6 seq.) Et pervenit verbumad regein Ninive, Deuin, nec qtii peccatores sunnis, crudelitate illius
el surrexit de solio suo, et abjecil vestimenlum suum deleclamur; sed legimus : Jl/isericors e( justus
a se, et indutus esl succo, el sedit in cinere, el clama- 419 Dominus, et Deus noster miserelur. Juslitia
vit et dixit iu Niriive, ex ore regis et principum ejus B ] Dei vallatur miserieordia, et lali ad judicium ambi-
dicens : Homineset jumenta, et boves et pecora non lione procedit : sic parcit, utjudicet : sic judicat,
gustenl quidquam, nec pascanlur, et aquam non bi- ul miserealur. Misericordia et verilas obviaverunt
bant, et operianlur saccis homines et jumenta, el cla- sibi : justitia et pax osculalm sunt se (Psal. XLVHI ,
ment ad Dominum (Yulg. Deum) in forlitudine: et 8). Alioquin si omnes raiionabiles creaturx xquales
convertatur vira via stta mula, et ab iniquitate qum e$t sunt, et vel ex virtulibus, vel ex viliis sponte pro-
in manibus eorum. Quis scii si a convertatur 418 e' pria atit sursum erigunltir, aut in ima mergunlur,
ignoscat Deus, et revertatur a furore irmsumetnon et longo post circuitu alque infinitis sxculis, om-
peribimus? LXX : Et appropinquavit sermo ad regem niuni rerum restilutio fiet, et una dignitas militan-
Ninive et surrexil de throno suo, et abslulil stolami lium, qiiac distantia erit inter virginem et proslibu-
sitam a se, et coopertusest sacco, et sedit in cinere, et' lum? Qux differenlia erit inter matrem Domini, et
prmdicalum est Ninive a rege, et ab omnibus (AI. ho- (quod diciu quoqueseelusesl) victimaslibidinumpu-
minibus) majoribtts ejus, dicentibus ; Hoinines etju- blicarmn ? Idemne erit Gabriel et diabolus? Idem apo-
menta et bovesel ovesnon gustent quidquam, nec pas- stoli et dxmones? Idem prophetx et pseudo-propbe-
canlur, et aquam non bibunt: et cooperti sunt saccisi tx? Idem martyres etpersecutores ?Finge b quod li-
hominesel jumenta, et clamaverunl ad Dominumve- (C bet, annos et tempora duplica, et infinitas xtates
hemenler, et reversuscst unusquisque devia sua mata, congcre crucialibus: si linis omtiium similis esl, prx-
el ab iniquitale qumerat iu manibus eorum dicentium: teriiutu omne pro nihilo est, qtiia non quxrimns
Quis scit si convertatitr Deus et exhortetur, et aver- qtiid aliquaudo fuerimus; sed quid semper futuri si-
talur ab ira furoris stti, et non pereamus ? Scio ple- inus. Nec ignoro qux adversttm bxc soleant dicere,
rosque regem Ninive (qui extremus audiat prxdica- et spem sibi ac salutem cum diabolo prxparare. Ve-
lionem, etdescendat de solio suo, et prisiinum ab- rum non est istius temporis conlra dogma perver-
jiciat ornatum, vestiiusque sacco, sedeat in cinerc : sum, el avp.fpuypa diabolicum docenttum in c angu-
nec sua conversione conientus, cxteris quoque con- lis, et in publico deneganlium, latius scribere. Suf-
ducibus suis prxdicet pcenitentiam, dicens : Homi- ftcit nobis indicasse, quod de boc testimonio sensert-
nes, et jumenta, et boves, et pecora crucienttir fame,' mus, et quasi in commentariis breviter inlimare,
nperiantur saccis, et damnatis pristinis vitiis, to- qitis sit rex Ninive, ad quem extremum Dei sermo
tos se conferant ad pcenitenliam) snper dinbolo in- perveniat. Quidvaleat apud homines sxcuti eloquen-
lerpretari, qtii in fine mundi (quia niilla ralionabi- tia et sapieniia sxcularis, testes sunt Demostlienes,
lis, et qux a Deo facla sit, creatura pereat) descen- Tullius, Plato, Xenophon, Theophrastus, Arislote-
dens de sua superbia, acttirtis sit poenitentiam, et D J les, et cxieri oratores ac philosophi, qttl vetut reges
in loctim pristinum reslituendus. Ad cujus sensus habenttir hominum, et prxcepta eorum non ul prx-
comprobationem eliam illud de Daniele exemplum cepla mortaliuro, sed quasi oracula accipiuntur deo-
les menses. Olim innumerabilcs. 'loc icstimonium fpuyp.a\ diabolicum rcgnumdocentium, et Angelispu-
Ezechielis cap. xvm impolluliim in Hieronymo le- blice denegantium privilegium, latius scribere, etc.
gebatur in hunc modum : Vntle sa-iptum esi, Nullus Nec esl vero. cur singula noientur, quibus laborat,
hominum sine peccaio, ne si unius quidcm dici fue- vitia, cum ad eam quam reposuimiis lectionem
rit viia ejus. Nmiierabiles atilem anni vitx illius. composita, illius se staiim falsitas prodat. Resiilui-
Nos, nisi innumerabiles, non mulavimus. mus vero ad Palalinorum codicum fidem. 0-vp.fpuyp.a
a Iidem mss., si pmnitenliam ngr.t Deus, el rever- diabolicttm, docentittmin ungulis, et in publico dene-
tatur ab ira, etc concineiite Gr:ico, el p.eruvof\o-ei gantium, lalitis, etc. Solemnis hxc esl Hieroiiymi
o 9c6j xat uitoo-rptyeie%bpyvi;,elc. lnipressa aulein contra Origenislas censura, quod vesana dogniala
leciio cnm Aldiuo exemplari facit. clani discipulorum suorum auribus insustirrarciil,
b Duomss., quoslibel annos , et tempora duplicia. quae palain docere erubescerent, diclaque inficia-
c Qux haclenus obtinuii falsa lcctio, ad sciolii renlur.
glossatoris captum deformata, hxc erat, et ovp.-
1143 S. EUSEBII HIEKONYMI 4U1
rum. Unde et Plato dicit: Felices fore respublicas, A tionabites, et prudentes ac simplices ad
prxdicaiio-
si aut philosophiregnent, aut reges philosophentur. nem Jonx agant poenitentiam juxta illud, quod et
420Quam autem difficile istiusmodi homines cre- atibi dicitur : Homines et jumenta salvabis, Domine
daut in Deum, ut quolidiana exempla prxieream, et (P$. xxxv, 7). Possumus autem jumenta operta sac-
sileam de veieribus historiis elhnicorum, suflicit cis et alilerinterprelari, de liis maxime tesiimoniis,
nobis Aposloli testimonium, qui ad Corinthios scri- in quibus tegimus : Sot et lunainduentursacco (Ezech.
bens, ait : Videle, fratres, vocationemvestram, guia xxxn, 7). Et in alio loco : Induam cmlum sacco
non sunt mtitti sapientessecundum carnem a non mulli (h. L, 3), pro lugubri scilicet habilu, et moeroreat-
potentes, non mttlti nobiles : sed stulta mundi elegit qnemoesiilia, qux psrufoptx&s taccus nominantur.
Deus, ut confundat sapientes, et infirma mitndi elegit Illud quoque quod dicitur : Qui$ scil si convertatttr,
Deus, ut confundat fortia, et ignobilia mundi, et ea el ignoscat Deus? Ideo ambiguum ponittir et incer-
qum eranl contemptibiliaelegit Deus (I Cor. i,26), et (um : ut dum homines dubii sunt de salute, fortitis
cxlera. Underursum dicit: Perdamsapieniiam sapien- agant pceniientiam, el magis ad misericordiam pro-
lium , et inteltigentiam prudentium reprobabo llbid., vocent Deum.
xix). Et: Videte, nequisvosspolietper philosophiamet (Vers. 10.) Et vidit Deus opera eorum ; quia con-
inanem seductionem(Col. n, 8). Ex quo perspicuum B ] vetsi sunt de via sua mala, el tnisertus est Deus super
est, prxdicalinnem Chrisii reges mundi audire no- malitia , quam locutut fuetat, ut facetet eit, et non
vissimos, et deposito fulgore etoquentix et orna- fecit. LXX : Et vidit Deus opera eorum, quoniam re-
mentis ac decore verborura, totos se simplicitati et versisunt de viis suis malis, et egit pmnilenliamDeus
rusticitati tradere, et in plebeium cultum redactos super malitia, quam locutut fuerat, ut facereteis, et
sedere in sordibus, et destruere quod ante prxdica- non fecit. Secundum utramque intelligeniiara sive
verant. Proponamus nobis beatum b Cyprianum (qui littic urbi Assyrix, sive quoiidie mundi Deus populis
prius idololatrix assertor fuit, et in laniain gloriam comminatur ut agant pcenilenliam : qtii si conversi
venit etoqucntix, ui oraloriam quoque doceret Car- fnerint, ipse quoque vertet [Al. vertit] sententiam
thagini) atidisse tandera serroonem Jonx, et ad poe- suam, et populi conversione mntabittir [At. mula-
nitentiam conversum, in tantam venisse virtutem, tur]. Quod et Jeremias et Ezechiel manifestius ex-
ut Cbrisium pubtice prxdicaret, et pro illocervicem plicanl, nec bona videlicet implere Dominum qux
gladio flecteret. Proleclo inielligimus regem Ninive promiserit, si boni vertantur ad vitia; nec mala
descendisse de solio suo, et purpuram sacco, un- qux pessimis comminatur, si illi reversi fuerinl ad
guenta luto, munditias sordibus commutasse : noni salulem. Ita igilur ct nunc vidit Deus opera , quia
sordibus sensuum, sed verborum. Unde et de Baby-. iC conversi sunt a via sua pessima : non verba audivit
lone in Jeremia diciiur : Calix aureus Babylon ine- qux solebat Israel sxpe proniiitere: Omnia qumcum-
brians omnemterram (Jerem. LI, 7). Quem non ine- que dixerit Dominus, fuciemus(Exod. xxiv, 3); 422
briavilc eloqiientia sxcularis? cujus non animos; sed opera conspexil : et quia mavult pceniienliam
composilione verborum et disertitudinis sux fulgore• peccaloris, quam morlem (Ezech. xvm), libenter
perslrinxit? Dilficilehomines poientes et nobiles ett mulavit senientiam, quia vidit opera commuiata.
divites, et mulio liis difficilius eloquentes creduntI Quin potius Deus perseveravit in proposito suo mi-
Deo : obcxcatur eniro mens eorum divitiis et opibusi sereri volens ab initio: e nemo enim punire desi-
at'|ue luxuria, et circuindati 421 vitiis, non pos- derans, quod faclurus est comminatur. Malitiamau-
sunt videre virlutes simplicilatcinque Scripturx • tem, ut supra diximus, pro suppliciis et tormeniis
sanctx, non ex majestale sensuum, sed ex verbo- accipe : non qtiod Deus mali facere quidquam cogi-
rum jndicant vilitate. Cum autem ipsi qui prins ma- taret [A/. cogiietj.
Ia docuerant, versi ad pceniieniiam, docere cceperintt (Cap. IV.—Vers. 1.) El affliclusest Jonas affliclione
bona, tunc videbimus Niniviticos populos una prx- magna, et iralus esl : el oravil ad Dominumei dixii.
djratione converti, et fieri illud quod in Isaia legi- LXX : El conlrittalut ett Jonat tristitiagrandi, et eon-
mus : d Si nata est gens semel. Homines quoque et'., fj futut esl: oravilquead Dominum, et ait. Videns sub-.
jumenta opena saccis, el clamantia ad Dominum,, intrare genlium plenitudinem, el illud impleri quod
eodem sensu inlellige : quod et rationabites, et irra- in Deuleronomio dicilur : Ipsi me irritaverunt in his,
a Hxc verba, nonmulti potentes, qux pridem ex: c Duo mss., sapientia smcularis.
A Manifeslo mendo pro duobus verbis, si nata,
septem Florenlix codicibus, junclis Brixianis, Ro-
manisque aliquot, Victorius re|iosuerat, Marlian. Martian. retinuil sanala : quod tamen antea emen-
niliilosecius prxtermisit, noslri mss. deiuto suffi- daverat Viclorius ex Grxc» lrib\. Alterum porro,
ciunt. quod nec ipse Viciorius auimadvertii, semel, pro
b Prxstat ipsummet audire Cyprianum de se fi- $imul, eodera Graecotextu cogeutc, eis uitu%,nos ex
dejubeutem epist. 1, ad Donatum, seu lih. de Gra- nosiris mss. correximus.
tia Dei: Ego cum in tenebris, atque in nocle cmca i e Al. neminem: Qux lectio, inquil Viclorius, ipsa
jacerem, cumque in sato jaciantis swculi nutabundusi quoque non displicet. ut intcltigas, Deus neminem
ac dubius , vestigiis oberranlibus flucluarem, vitm; puiiire desiderans, quod facturus est, commiuaiiir.
memnescius veriiatis ac lucis alirnus : difficile pror- Verum prior leciio melior. Facturus eniin proprie
sus ac durum pro illis tunc moribus opinubar, quodI &c\ non poiesl quis, quod ideo minatur, ne faciat.
in salutemmihi divina indutgentiapollicebatur,etc.
1145 COMMENTARIORUM IN JONAMLIBER. CAP. IV. 1146
qui non sunt dii, et ego eos irritabo super gente, qum A hxreditatem meam, egressus sum de sinu tuo, et
non est : super natione stulta eis ad iracundiam conci- veni. Si misericordtm dicerem atqtte clemenlem et
labo (Deut. xxxn, 51), desperat de salute Israclis, et ignosceniem maiitix, niillus ageret pcenitenliam : si
magnodotore couctitilur, qui crunipit in vocem, et crudelem, ct tanliim jndiccm \Al. judicium] iiuntia-
causas mceroris exponit, ct quodamroodo loquilur : rem, sciebam hoc tux non esse naturx. In hoc ergo
Ego soluselectussum delantonumeropropheiarum, ambiguo posiius, malui fugere potius, quam aul
qui per aliorum salutem ruinam meo popuio nuu- pccniieiites lenilale decipere , aul de te pradicave
liarem. Non igiiur contrislatur, ut quidam put.int, quod non eras. Tolle igitur, Domine, animara meam :
quod gentium multiludo salveiur; sed quod pereat 11qttia melior mihi est mors, quam vita. Tolle ani-
Israel. Unde et Dominus nosier flevit super Jerusa- niam meam, qux tristis ftiit usque ad mnriem.
lem (Luc. xix), et noluit lollere panein filioru.n, et Tollc animam mearo : In maniis enim luas com-
dare eura canibus (Marc. vn). Et Aposioli primum mendo spiritum meum (Luc. xv), melior quippe
prxdicant Israeli (Act. xm). Et Paulus cupit esse mihi est mors, quam vita. Vivens unam lsraet
anathema pro fralnbus suis, qui sunl Israelitx, et geuiem snlvare non polui: b moriar, et mundus sal-
qtiorum adoptio ei.gloria, et Testamentum, et repro- vabitur. Ilisloria manifesta est, el super persona
roissiones, et legislatio, ex qtiibus patres, et ex B prophetx sic potest intelligi, ut crebro jam diximus,
quibus Christus cst secundum carnem (Rom. ix). quod propierea 424 contristetur et mori velii, ne
Pulchre autem dolens (quod interpreiniur Jonas) conversa muliitudine genlium, in xternum pereat
affligitur dolore, el irislis est anima ejus usque ad Israel.
mortem; quia ne periret populus Judxorum, qnan- (Vers. 4.) E( dixit Dominus: ptttasne bene irasceris
tum in se fuit, multa perpessus esl. Historix quoque tu ? LXX : El dixil Dominns ad Jonam : c Si vehe-
magis doleniis convenil nomen, signilicans laborio- menter contrisialus es ttt? Verbum Hebraicum ABALAC
sum prophelam, et peregrinationis aique naufragii (~h mn)i et irattts es tu, et contristatus es lu, trans-
miseriis prxgravalum. ferri potest: quod ulrumque et prophetx, et Domini
(Vers.2, 3.) Obsecro,Domine, numquid non Iwcest personx convenit, quod vcl iralus sit, ne viderelur
verbum meum, cumadhuc ess?min lerra mea? propter apud Ninivitas fuisse mentitns, vel contristalus, in-
hoc prmoccupaviut fugerem 423 "» Tharsis. Scio lelligens Israel esse peritururo. Et rationabiliter non
enim quia tu Deus clemenset misericors [Vulg. addii ei dicit, male iralus es, vel contrislalus es, ne vide-
es], patiens , et mullmmiseratiouis , ignoscenssuper reiur reprebendereconlristaiiim. Necrursum, bene
malitia, et nunc, Domine, tolle quwso animam meam a iratus es, aut contristams :d ne sox sententix con-
me, quia meliorest mihi mors , quam vila. LXX : 0 C trairet; sed interrogat ipsum, qui iralus esl el con-
Domitie, nonne isii sunt sermones mei, cuth adhuc trisiaius, ui vel causas irx respondeai, vel raceroris:
essemin terra mea? proplerea prwoccupavifugere in aut si ille tacnerit, vcrum Dei judicium ex ejus si-
Tharsis. Scio enim quod tu misericors el miserator, Ientio comprobetur.
patiens el multm miterationis, et agens pwnitentiam (Vers. 5.) Et egressus est Jonas de civilate, et sedit
super malitiis, et nunc, dominator Domine, lolle ani- contra orienlem civilaiis, el fecit sibimet umbracnluin
mam meam a me, quia melius est mihi mori, quam vi- ibi, et sedebal subter illttd in umbra, donec vidercl
vere. Hoc qund nos inierpvetati siinius, obsecro, et quid accideret civitati. e LXX similiter. Primus Cain
Septuaginta iransiulerunl « Sij, iu Hebraico legitur frauieida , el homicida crueniiim niuiidiun germani
ANNA (>TK),qux mihi videtur inlerjeciio deprecantis sangiiine dedicans, xdificavit civitatem , e*lvocavil
significare blandieniis affectum. Qtiia igiiur oratio eam ex nnmine filii suif Enocb (Gencs. iv). Unde et
ejus, dura se dicil juste fngere voluisse, quodatn- Osee propheia dicit, iDeusego et non homo, in medio
modo injustilix arguit Dominum, querelas suas ob- lui sanctus : et non ingrediar civitatem (Osee xi, 9).
secrationis exordio temperat. Numquid, ait, non hoc Domini enim, Psalmisia dicente, sunt exitus morlis
est verbum meum, cura adliuc essera in lerra mea ? (Ps. LXVH).Quamobrem et una ftigitivorum civitas
Scivi te hnc esse faciurum : non ignorabam miseri- D appellalnr Ramoth (ron), quod interprelatur tiisto
cordero, propterea scverum el irnculenuim nuniiare mortis. Fl rccle quicumque fugitivus est, et propter
nolebam-: ideo fugere volui in Tharsis, vacare con- peccata non meretur babitare Jerusalem , habitat in
templationi rerum, et in mari istius sxcttti quiete urbe mortis, et est trans fluenias Jordanis, qui de-
polius et otio perfrui. Dimisi domum meain, reli.jui scensus exprimitur. Egreditur ergo columba,veldo-
a Tres subsequentes versus, ejusdem vocis animam contristatus, quam nihit dttbium sit iiitegrum oralio-
recnrsu deceptus, Victorius pratermisit. nis contextum atlendenti, ob ejtisdem verbi contri-
•>Ex rass. nostris, iisque omnibus quos Vicior. staitts occtirsum , sxpe obvio amanuensiiiro errore ,
constiluit, correximus moriar, pro quo .uartiaiiajus pixtei niissa, cum in bacieniis qttoque vutgatis libris
retinuit morior. desitleraretnr, nos ad Platinoiuni codicum fidem
c Mss. Palntin. *i particiitain qux deerat sufficiuni suflecimus : tocumque adeo pristinx integritati re-
Grxco quoqtie textu assentiente, ei afbSpu 5isWmj- stiiuiiiuis.
trat o-ii. e Verba LXX similiter, qux tatn sxpe alibi, nos-
d Pericopen hanc verborum toiam, ne sum sertten- tri mss. siiliiciiint.
tim contrairet, sed interrogat ipsum qiti iralus est, et f Pro F.nochmss. nostri prxferunt Cainan.
1147 S. EUSEBH HIERONYMl 1H8
lens, de istiusmodi civiiate, et babitat contra Orien- A in ipsis cucurbitis vasculorutn, quas vulgo Sauco-
tem, unde sol oriutr : ei cst ibi in tabernaculo suo, marias vocant, b solent aposlolorum imagines adum-
ubi labenlia quaequetempora contemplatus, exspec- brare : e quibus et ille sibi non suum nomen assum-
tat quid supradiclx evenial civiiati : antequam Ni- psit. Quod si tam facile vocabula commutaniur, ut
nive salvaretur, et aresceret [Al. accrcsceret] cu- pro Corneliis seditiosis tribunis, /Emilii consules
curbita : antequam Christi Evangelium coruscaret; appellentur, miror cur mihi non liceat hederara
el complerelur Zacharix prophelia : Ecce vir 425 iransferre pro cucurhila. c Sed veniamus ad seria.
Oriens nomen ejus (Zach. vi, 12), Jonas sub umbra- Pro cucttrbita , sive hedera in Hebrxo legimus ci-
culo erat. Nec dum quippc veriias venerat, de qua CEION(p»pip), qux etiam lingua Syra et Punica
idero evangelisla et aposlolus loqnilur. Detts veritas d CICEIAdicitur. Est autem genus virgulii, vel arbu-
est. El eleganter additur Et fecit sibimelumbracultim sculx, lata habens [Al. habentis] folia in modum
ibi (I Joan. iv, 8), juxia Niniven. Sibimet fecit, nul- pampiui, et umbram densissimam, stto Irnnco se
lus enim tle Ninivitis tunc temporis babilare poterat suslinens, quxin Palxsiina creberrime 426 nasci-
cum propbela ; et sedebat sub umbra, vel judicis tur, et maxime in arenosis locis : mirumqtie in mo-
habilti, vel de sua majestale coniractus, etaccinctus dum, si sementem in terram jeceris, ciio confota
litmbns in fortiiudine, ut non tola ad pedes , et ad B consurgit in arborem.et intra paucosdies quam her-
nos, qui deorsum sumus, vesiimenia defluerent, sed bam videras, arbusculam suspicis. Unde et nos eo-
in se arctiori [Al. aliiorij baltbeo conirahereniur. dem tempore quo interpreiabamur prophelas, vo-
Porro quod dicit «(videret quid accideret civitati, so- Ittimus idipsum Hebrxx lingux nomen exprimere,
lita consuetudine ulitur Scripturarum , ut humanos quia serrao Latinus hanc speciera arboris non ha-
D*eojungal affectus. bebat ; sed limuiinus grammaticos, ne invenirent
(Vers. 6.) Et prwparavit Dominus Deus kederam , licentiam commentandi : et vel bestias Indix, vel
et ascendit super caput Jonw, ul esset umbra super ca- mnnles Boeotix, autisiius modi qnxdam pnrlenla
put ejus, et protegeret eum, laboraverat enim : el tw- confingerent, secuiique sumiis veieres traoslatores,
lalus est Jonas super hedera twlitia magna. LXX : Et qui et ipsi liederam imerprelati sunt, qux Gra-ce ap-
prmcepit Dominus Deus cucurbitw, et ascendit super pcllatur zto-o-o?, aliud enim quod dicercnt, non habe-
caput Jonm, ul esset umbraculum tuper caput ejut, et bant. Discutiamiis ergo historiam, et ante mysiicos
protegerel eum a suis malis : twtaiusqtte est Jonas su- intellectus, solam titteram ventilemus. Cucurbiia et
per cucurbita yautlio magno. In hoc loco quidam hedera hnjus naturx snnt, ul per terram reptent ,
" Caniherius de .iniiqtiissimo genere Corneliorum , et
absque furcis vcl adminicutis, quibus inniluniur,
sive (ut ipse jactat) de stirpe Asinii Pollionis, dti- t alliora non nppelanl. Quomodo igilur, ignorante
dum Romx diciiur me accusasse sacrilegii, quod pro propheia, cucurbiiain una nocte consurgens umbra-
cucurhila, liederntn iranstulerim ; timuil videlicet, culum prxbuit, qux naturam non babet sine pcrgulis
ne si pro cucurbitis hederx nascerentur, unde oc- [.4/. perculis]elcaIaiiiisvelhaslilibnsinsublimecon-
culle et tcnebrose bibcrei, non baberei. Et revera surgere ? Ciceionautem cum in ortu subito miracu-
a Mtiltx sunt in eo loco nominuro et verliorum Erasm. et Marian. Puiavit nempe Joannes Conon,
depravatioues, lam in editis t|iiam i'n libris manii- qui voces Hebraicas stippiere cnravil in edilione
scriptis. Editi legunt, Canlelitts de, eic. ; manuscri- Er.ismiana, linguam Punicam eamdem esse cum A-
pli. Cornelius de, etc. ; uuus Sangermaneusis, Can- rabica : et quia noverat Hebrxorum "(TpipCICEION
clierior ds, eic.; nlii veio relinent, ut pulo, veram esse JTTDSN alcerva sive Elkeroa hodieritortim Ara-
leciioiiem, Cantherus de, etc. : nam Hieronymus hic buin, ausus cst reclamantibus omnibus exemplari-
homiiiem irridet, qui dudinn Roinx accusarat sa- bns manuscriptis Hieronymi, pro CICEIA, perperam
crilegii S. Doctorem, quod pro cucurbita hederaro siibsliiuere Elkeroa. E falsa autem liujusmodi edi-
trnnsliilissei. Qux accusalio conveuit vulgnio pro- lione explanationis Hieronymiana: in Jonam mana-
verbio, Canterius in porta, vel Cantherius in fossa : vit error pessimus, iniantum ut occuparet eiani
quia Cornelitis ille ad id negotii trahebaiur in qu >D "niimiim Lexicon pentaglotton Yalenlini Scbindleri
nequaquam valebat conlra llieronymiitn. Itaque no- OEderani, qui in radice p»p cic, adducit falsam lcc-
men Cantelius ab editoribtis antiqtiis confictum est; Erasmianv editionis, eipostea siihjungii: Est
Cantherius aulem nou est nomen propriura convi- lioiiem autem tingua Punica eadem qnam Arabica, de quo
«•.ialoris, sed vox usurpala ab irridente. Mmi-
liut fOrleiioniine proprio dicebatur iste Canlherius, non est prxsentis temporis dispuiare ; sed inonere
lecloiein inunoms. codice S. Germaniscriptuin esse
ut conjicere licet ex verbis conseqiieniibus, ul pro CICAESA
Corneliis JEmilii,... appellentur. MAHT.—Pa- beret radicem pro CICEIA ; qux si esset genniiia leciio, ha-
laiin. rass. , Canterius; nl. Cantelius. Conferenda Hehrxam MWpCissa, id esl, cucutrin.
porro cst Hieronymi ad Augusiiniim epistola 112, Unde infraidem llieronymus : Et dicamits, inqnii,
n. 22, et qux nos ibi observamus. quia in atio Scriplurm loco cucurbitam nonetinveiiinius,
b AI. solet ; et niox, adumbrari. quodttbi cucumisnascitur.ibi nasci soleai cucuibilti.
c Ila legunl oinnes mss. codices pro quo Erasm. Sed verioranparei lectio n'p^p Ciceta, quod Grxcis
et Marian. sua auclorituie legunl seria. MART.— est xtxt, Ltilinis Ricinus. MABT.—Mss. nosiri Sicevi:
Ex mss. auctoritaie, recio ij.so orationis cogente perperam Erasm. et Viclorius, Elkeroa. ln laudata
sensu, resiituimus seria, pro quo Marlianxus ex cor- Hicronymi ad Augustinum epislola dicilur, in He-
ruptis certe libris lescripsit sertem. brmo volumineCiceion scriplnm.quam vttlgo Syri Ci
d Ex boc verbo iniolliges lemerilalem velenun ceiam vocanl. Recote qua: in etnii locum anuolavi-
edilionum, qun: non leciionem genuimim liieroi ymi mus : Reinesium quoque de lingua Punica cap. 15.
CICEIA , sed vocera.conuctaui Etkeroa retinent apud Mox vcrbn, suo irunco se, noslri mss. ignoranl.
1119 , COMMENTARldRUMlNJONAMLIBER.CAP.lv. 1150
1iim prxbuerit, et polentiam ostenderit Dei in A tibus loqtiitur Judxis : Pmnitentiam agile, el bapiize-
protectione virentis umbraculi, et naturam suam lur Unusquisquevesttum in nomineJesu Chtisti tn re-
secuta est. Ad personam vero Domini Salva- missionempeccatorttm vestrorum, et accipiefisdonum
toris, ne penitus propter (pt).oxoWzDv9ov, cucurbitam Spirittts sancli (Act. n, 38). Sunt qui vermem et
relinquamus, sic referri poiest, ul illud commemo- urentem venlum, Romanos intelliganl duces , qui
rcmus Isaix : Relinqueturfilia Sion sicut labernacu- pnst resurrectionem Chrisli, Israel peniius dele-
lum itt vinea, et velut casula in cucumerario, quasi ci- vcrtini.
i)i(a3qum expttgnatur (hai. vm). Et dicamus quta in 428(Vers. 9.) EtdixitDominus ad Jonam:Putasne
alio Scripttirx loco cucurbitam non invcnimus, quod bene irasceris tu super hederam ? Et dixit : bene ira-
nbi cticuinis nascitur, ibi nasci soleat et cucurbita. scor ego usque ad motlem. LXX: Et dixil Dominus
Et lsrael huic generi a comparalum, quod quondam Deus ad Jonam, c valde conttistatis tu supet cucurbi-
protexerit Jonam sub umbra sua conversionem ta ? Et ait : valde contrisior ego usque ad morlem.
gentiuiii prxsiolantem,et non parvam lxtitiam tri- Supra Ninivitis agentibus pcenilenliam et gentium
buerit ei faciens timbraculum et tahernaculum, po- urbe salvala, interrogatus idipsum propheta : Pu-
tius quam doinum, habens teclorum imaginem, do- tasne beneirasceris lu ? nihil rcspondit, sed inlerro-
morum non habens fundamenta. Porro CICEION no- B g.itionem Dei silentio comprobavil, sciens enim cle-
stra arbuscula modica, cito consurgens, 427 el c'_ inentero esse Deum, et misericordem, et patientem,
to arescens ordine et vita [Al. via] comparabitur ct mullx niiseratiouis, et ignoscenlem malitiis, su-
Israeli, radices parvas mittenii in terram, et co- pcr salule genlium non dolebat: hic aulem post-
nanti quidem Li excelsa sustolli; scd alliiudinem qnam siccata [Al. insiccata] cucurbita aruit Isiacl,
cedroruni Dei et abietum non xquanti. Quod mihi el cum disiinctione inlerrogatus: Bene irasceris tu
videntur et locustx significare, qiiibus vescebatur super hedera ? confidenter respondit el dicil: Bene
Joannes, qui dicit sub lypo Israelis \ Illum oportet irascor ego, vel conlristor usqtte ad morlem : non
crescere,me autem minui(Joan. ui, 30): animal par- enim sic volui salvare alios, ul perirent alii, non
vum, infirmas habens alas, de terra quidem consur- sic alienos lucrifacere, Otmeos perderem. Et reve-
d Chrisius plangit
gens, sed altius imn valcns avolare, ut plus sii quara ra usque ad prxsentem diem
ri'piil', et tamen avibus noo xqtteiur. Israel : el Jerusalem piangit usqtie ad mortem, non
(Vers. 7 et 8.) Et paravit Dominus vermeinascen- sttnm, sed Judxorum, ut moriantur negantes. et
sionediluculi in crastinum, et percussit hederam, ei resiirgant Dei Filium cnnfitentes.
exaruit: et cum ortus fuissel sot, prmcepit Dominus (Vers. 10 et 11.) Et dixit Dominus : Tu doles su-
vento calido et nrenli ; el percttssitsol sttper capul Jo- C per hedera, in qua non laborasti : neque fecisli ut
nw, ei msluabat: et peliit animm suw ul moreretur, cresceret : qum sub una nocte nata est, et sub una
et dixit : Metiuscsl b mihi mori, quani vivere. LXX : nocte periit : el ego non parcam Ninive cieitati ma-
Et prmcepiiDeus vermi mane in craslinum, et per- gnm, in qua sunt ptusquam centum viginti millia ho-
cussit cucurbitam, el arefacla esl : stalimque ul ortus minum, qui nesciunt quid sit inter dexlram et sini-
esl tol, prwcepil Dominus spiritui ardoris urenti, et stramsitam, et jumenta multa ? LXX : El dixit Do-
percttssit sol supercaput Jonm, et angttsliatus est, et minus : Tu pepercisli super cucurbita, pro qua non
I,Iduit eumanimmsum, et dixit: Melius est tnihi tnori, hborasti, neqne nulrisli eam, qum nata esl in nocte,
quam vivere. Aittequara oriretur sol juslitia.', virens et in nocle per.iit: ego autem non parcam Ninivwcivi-
erat umbraculura, et non arebat lsrael: poslquam tali magnw, in qua liabitant plusquam dttodecim tny-
ille surrexit, et lenebrx Niniviiica: ejus luce dis- riades [Al. tnUlia] viroruin qui ignorant dexteram et
cussx sunl, paralus vermis in crastinum ascensio- sinistram suam, et pecora multa? Nimix difficultalis
ne diluculi (de quo vicesimus primus psalmus in- est exponcre quomodo juxta tropologiam dicatur ad
scribilur : Pro assumptione malutina ; et qui absque Filinm : (Hdoles stipsr hedera, in qua non laborasti,
ullo semine de lerra oritur, et dicit: Ego sum vermts nequefecisti ut cresceret, cum omnia per ipsuro facta
et non homo (P$. xxi, 7) percussil umbraculum, D sint, et sine ipso faclum est nihil (Joan. i, 3).
quod deserium auxilio Dei omnem virorem perdi- Unde quidam locum isliim inierprelans, ul im-
dit. Prxcepitque Dominus venlo calido et urenti, minenlem sotveret quxstionem, incurrit blasplie-
de quo proj betatur in Osee : Adducel urentem ven- roiam. Assuuiens enim illud de Evangelio : Quid
tttm Do:i:inut de deserto ascendenlem, el siccabit ve- me dicis bonum? Nemo bonus est ttisi unus Deus
nasejus, el desolabit fonien ejui (Osee xm; 15). El (Marc. x, 18), Pairem inlerpretatus est bonum.
aisluare ccepitJonas, et iteruin velle niori in bapii- 429 Pilium veroad comparationem ejusquiperfecle
smate cum lsraele, ut in lavacro recipiat humorem, et vere honus sit, in minori gr.idu positum. Et non
quem in negalione perdiderat. Unde et ienus aieu- cons.deravit lixc dicens, quod iti Marcionis polius
a Visus esl Viclorio mulilus ac pendulns sensus, legunt, ntori magis qvam, elc.
nisi legas comparatur. Verum a sttperiori, dtcflmns, c Duo mss. , sfvalde, jtixta Grxcnra, Aldino et
pendeat. cxemplari excepto. et o-fbSpu.
b Hic mifti, qttod tamen in Hebra-o TO resoiuu, 6 lidem mss., Christus plangit ieiusalem, el plan-
nostri rass. prxtermillunt: tum penes Septuaginla git usque, etc.
1131 S. EUSEBII HIERONYMI 1152
incurrerit hxresim (qui alteruro Deum tantum bo- A l ille ccelos ascenderel. In Israel vero nullus tantus la-
num, alterum inferl judicem et conditorem) quam borfuit.Unde et invidetjuniori frntri,bquod postsub-
Arii, qni cum m.ijoreui Palrem el minorem Filium stantiam cum meretricibus lenonibusrpie prodactam,
prxdicel:tamen Filium non negat conditorero. Ergo recipiat auniilumei slolam, et polleat pristina digui-
cum venia audienda sunt, qux diciuri sumus, elco- lale. Quod antem ait, qux sub una nocte naia est,
natus nostri * favore potius et orationibus adjuvan- significnt tempus ante advenlum Christi, qui mundi
di, quaro spernendi aure malevola, quia carpere et lumen fuit, dequo dicilur : Nox prwcessit, dies autem
detrahere vel imperiti possunt; doctorum autem est, appropinquavii (Rom. xm, 12). Et una nocte periit,
et qui laboranlium novere sudorem, vet lassis ma- quando occnbnit eis sol jtistitix, et Dei perdidere
num porrigere, vel erranlibus iier ostendere. Domi- sermonem. Civitas vero Ninive magna atque pulcber-
nusnosler atqueSalvalor non ila laboravil in Israel, rima, prxfigurat Ecclesiam, inquamajor esl nume-
qunmodo laboravit in gentium populo. Denique Is- rns quara decera (Al. duodecim) tribuum Israel :
raet loquilurconfidenter : Ecce tol annis $ervio libi, quod et fragmenla in solitudine significant duodecira
et numquam mandatum tuum prmterivi, et numquam cophinorum (Marc. vi). Ignorant autem quid sii inler
dedisti mihi hmdum, ut cum amicis meis epularer: sed dexlr.im et siuistram, vel propter innocentiam et
poslquam filius tuus hic qui devoravit substantiam B ] simplicitatem, ut laclentem monstret xtatem, et re-
suam cum merelricibus, venit, occidisti illi vilulum linqtiat inlellectui, quantus sit numerus xtatis alie-
taginatum(Luc. xv): nec tamen cotifulatur a patre, rius, cum tantus sit parvulorum. Vel cerle (quia
sed clementer ei dicitur: Fiti, tu semper mecum magna erat urbs, et in domo magna non solum
es, el omnia meatua sunt: epulari et gaudere te opor- vasa sunt aurea et argentea, sed et lignea et ficii-
tebat, quia hic fraler luus mortuus erat, et revixit: lia (II Tim. n)) erat in ea plurima ratiltitudo, qux
perierat, el inventus e$l. Pro gentium populo im- ignorabat ante actam pcenitentiani quid esset in-
molatus est vitulus saginatus, et pretiosus sau- ter tionum et malum , inier dexiram ct sinistram.
guis effnsus , de quo Patilus ad Hebrxos ple- Sed et jumenta mulla: multus est enimNinivenumertis
nissime disputal (Ilebr. x). ExDavid in psalmo: Fra~ jumenlorum et irrationabilium hominum, qui com-
ter, inquil, nonredimit, redimelhomo (Ps. XLVIII, 8). parantur jumenlis insipientibus, et assimilantur cis
430 Decrevit Clirisius, ut ille cresceret: iste raor- (Ps. XLVIII).
lutis est, ut ille viveret: hic descendit ad inferos, ut
a ExFlorentinis.qiiinque,totidemqueBrixixetRo- erat, otationibus audiendi, et adjuvandi.
manis nliquol codicibus reponii Viclorius, connlus b Vitiosa meiathesi tegil Mariian. post quod.
nottri fovendipotiut, ct orationibtts adjuvandi: olim
S. EUSEBII BIEBONYMI
STRIDONRNSIS PRESBYTERI
COMMENTARIORUM
m MICHiEAM PROPHETAM
LIBRI DUO.
PROLOGUS a.
431-432 Michxas, in quem nunc conimen- C bem Palxstinx haud grandis est viculus. Morasihi
tarios dictare cupio, in ordine duodecim proplic- (TOITD)autein in lingua nostra hmtedemsonnl. Pul-
lariim.secuiidum Sepluagintaiuterpretesteniusesi; chre igiltir huuiiliias, qux inter virlules vel prxci-
secuiidtiiii Hebraicum (Al. Hebraicam verilalem), pua esi, spe hxreditatis Dominicx nascitur. Huinili-
sextus, el sequilur Jonam prophetaro, qui succedit tas auiem non illa qux venit de conscientia peccn-
Abdix, alque ita fil ut terlius sil Amos, et Joel toruro ; sed qux inler viriutes ponitur, jtixla quam
secundus post Osee, quiapudomnes primus est. Ergo dicilur : Humiliamini sttb potenti manu Dei.ul vos
quasi incorde voluminis posiius, debetprofunda con- exallel in tempote visitationis (l Pelt.v, 6). Et : Qui
tinere mysteria, el sermo Dei, qui semperdescendit se hnmiliat, exaltabilut (Luc. xvni, 14). Et : Ante
ad pfopheias, descendit ad Michxam (iWE) conlrilionemelevatutcot viti,et ante glotiam humilia-
quoque, qui interpretatur humilitas : ad Michxam de tut (Prov.xvi, 18).Unde etDominus,: Discite, inquit,
Morastbi, qui usque hodie juxta Eleutlieropolim ur- a me, quia mitis sum et huiniliscorde (Mal. xi, i9).
• Inscribitur 9tXo7rovoT«T«tjPaulx ejusque filix tariorum in Amos comperlum est.
Eustochio, quod ex prxfalione lihri lertii Commen^
115", COMMENTARIORUM 1N MIOLEAM LIB. 1. CAP. I. 1154
Quomodo ergo apud nos voliva, et quasi oh viriutis A pria : sic apud Hebrxos ct Michxas , ct Ab-
auspicium ponunlur vocabula : verbi gratia : viclotis, dias et Zachaiias cxter.ique his similia, ex virtu-
casti, pii, probi: et apud Grxcos aitfpcav vocatur, tum vocabulo liberis a parenlibus imponuntur.
et tvo-eSfi;: et appellaliva nomina vertunttir in pro-
LIBER PRIMUS.
(Cap. I. —Vers. 1.) 433 VerbumDominiquod fac- Lernxa( Hydra) bestia sxviente, sancli Spiritus in-
lum est ad MichmamMorasthiten, in diebus Joalham, vocenmsadvcniuiii. Vos, oPaulael Etisiochium,.id
Acitaz, et Ezechiw, regum Juda : Quod vidit super Domintim Snlvatorero fundite preces, ne roihi no-
Sumariam et Jerusalem , Sive juxia Sepluagiuta , de ceat iuvidia, scd ut inens libera id lantum cngitet
quibus vidii super Samariam el Jerusalem. Verbum quod nitittir explanare, nec senlint conviciorum ala-
igitur Domini faclum esl ad Micba-am, posl Osee , pas, quas Duminus in passione contcmpsil ( Mare.
Amos, et Isaiam, qui sub Ozia vuticinaii siini. Ex xiv, e( Joan. xvi, xvm).
quo inlelligimus, Michxam Ozix tcmporibus non (Vers. 2.) Audite, populi omnes, et atlendat terra et
prophelasse; sed fiiii ejus Joatliam, post quem re- "I plenitudo ejus, et sit Dominus Deus vobnin testem ,
gnavit Achaz , Ezecbia in patris Achaz iinperium b Dominus de lemplosancto suo. LXX : Audite.populi
succedenle, sub quo decem tribus ab Assyriis in omnes, et attscultet terra, et omnesqui sunt in ea , et
caplivitalera ductx sunt (IV Reg. xvm). Quanlum sil Dominus Deus vobisin leslimonium: Dominusex
crgoad historiam pertinet secunduro ordinem capii- domotancta sua. Quia juxla historiara manifesltis est
viiatis (quia primum captaest Saroaria metropolisls- sensus,tectoris prudenlix intelligeniiam derelinquo.
rael, postea Jerusalem urbs Judae) prophetix tiiulus Juxia iropologianiautem convocat ad auditum popu-
pouilur primum de Samaria, secundo de Jerusalem. los, id est, totius orbis Ecclesias, et ad auscultan-
Quanlum vero ad mysticos intcllectus, quia Samaria dum lerrnm, quia lcrrena in ea hxrelicorum ex-
semper in hxresibus accipilur, Jerusalem iu Eccle- structa sunt dogmata.Quod autem hxreses inter car-
sia, dicimus verbum Domini fieri ad htimilem (Al. nis opera numerentur, qux semper refertur ad ler-
Jerusalem) el ad cohxredem Chrisii, de perversis raro, el Aposlolus ad ^Galnias non tacet (Galat. v),
dogmatibus, et de Ecclesia, si qua forie peccata et Doininus in Evangelio prudenti indical atiditori:
commiserit, et toliusa voluminis ordinem conle- Qui de terra est, de terra loquitur. Et ad disiinclio-
xere. Quod auiem Samaria et decein iribus, qux nem eoruin rursus de Ecclesiasticis dicit : Qui au-
scissx suut sub rege Jeroboam a siirpe David (III C "( tem de cmlo venit, super omnesesl
(Joan. m, 51). El:
Reg. xn), accipianiur in persona lixreticorum, et Quod vidit el audivit, hoc teslalur. Si aulem hoc quod
omnis quidera Scriptura teslalur, sed maxime pro- ait : Audite, populi, propter illud Dominicum : Qui
phe a Osee, et hic ipse liber, qui hxreticos impios habet aures audiendi, audiat (Luc. vm, 8), plus ali-
et Ecclesiasticos peccalores vocat. Slatim enim se- quid sonat, quam quod postea inferlur : Atlendal
quitur ; Quw esl impietas Jacob? nonne Samaria ? et terra, aplabimus Ecclcsix, Audite, populi omnes.
quod est peccatum domus Juda ? noune Jerusalem ? Hxreticis vero qui lerrenam suscepere doctrinnm :
Hoc dumtaxal juxta Septuaginta translatores. Cxle- Altendat terra, et omnes
qui in ea sunt: ut et isti si
rum in Hebraico quomodo legatur, post pautulum audierint, et illi si allenderint, non
patiantur ca
subjicieintts. Sed et illud quod hxrelici semper in qux posiea sermo Domini comminatur. El sit eis
dogmalum suorum sibi quasi sublimilnte confidant, Dominus in testimonium , sive ut in Hebruico legi-
el Ecclesix simplicitatem despiciant, in alio loco di- tur, in testetn, vcl ut apenius
interprelalus est
cilur : Vm qui despichtntSion , et confiduntin mottte
Symraachtis, teslificans, et tesiificans non aliunde,
Samariw (Amosvi, 1): de Sion enim egredielur lex, nisi de domo sua ,
qux est Ecclesia, aut 435 cei lc
el verbum Domini de Jerusalem (hai. n, 5). Porro in Filio , id est, in Domino nostro Jesu
Christo, qui
Saroaria fabricata est sibi de proprio sensu vitulos vere teniplum esl Patris : et de cujus ore loi|uilur
aureos, habeiites quidero in superficie pulchritudi- Pater, viscera penetrans et medullas eorum, qtti at-
ncni; sed vitalem spiritum non habenles : elfnbri- tendere voluerint et audire.
cala est in domo Dei, quod interpretalur£e(ne/. Nec
eniin recipere poteral populus Israel deos, nisi 434 (Vers. 3 seq.) Quta ecce Dominus egredielur [Vulg.
de loco suo, el descendet et catcabit super
qui de Scripturis, et in donio Dei fabricali sunt. egreditur]
excelsa lerrm, et consumentur montes subtus eum,
Quamvis autem conciliabnla sua vocent Bethel, la-
men poslfjbrieationem idolorum desiit esse Bethel, et vatles scindentur sicut cera a facie ignis, sicul aqum
etvocatur Bethaven, quod dicitur domusidoli, proi qum decurrunt in prmceps: in scelere Jacob omne is-
quoSeptuaginta transtulerunt domus TQv.Hoc de li- lud, et in peccatis domus hrael. Quod scelus Jacob?
tulo : nunc veniamus ad exordium prophetix, et; nonne Samaria ? El qumexcelsa Judw ? nonneJerusa-
a Maluit Victorius ex Florentix Brixixque codi- lum
, apud LXX : Dominusex domo sancta sua, ex-
cibus, et horumvolumenordinem contexere, etc. punguntmss. noslri.
b Postrema vcrba, Dominus de templo sanclo suo:
ilSS S. EUSEBIJ HIERONYMI HS6
lem ? LXX : Ecce enim Dominus egredietut de loco A ejus, qni Dominum confitetur, non est aliud nisi Jc-
$uo, el descendel, et ascendet super excelsa ferrm, et rusalem , in qua miilia criinina reperiuntur. Quod
eommovebunturmontes subter eum , et valles tabescenl atitein domus Juda referalur ad Chrisium, cujus Ec-
sicui cera a facie ignis , el sicut aqua profluens in de- clesia esl, et saepe diximus, et i|lud ponarous ad
scensum : propler impietatemJacob, omnia hwc, et prxsens : Juda, le laudabunt fratres tui: manus tuw
propter peccaium domus hrael. Qume$t impictasa do* super dorsum inimicotumtuorum (Gen. XLIX,8). Po-
mus Jacob ? nonne Samaria? Eiquod est peccatumrfo- (esl quoque et sic inielligi, quod propier itnpielales
mus Juda? nonne Jerusalem? 0 Samaria et Jerusa- Samarix et scejera Judx , egressus sit Doniinus de
lero, audite, et diligenfer allendiie Dominum vobis loco quondam suo, et dixerit ad Judxos (Matth.
de templo suo testificaniem, el prxdicenlem qux- xxni, 38): Ecce relinquetur vobisdomus vestra deserla
cumque facturus est. Ecce egredietur Dominus de (Luc. xin, 35). Et descenderit de ccelis, et ascen-
loco.suo. Qui enim milis est et benignus, et cujus derit super excelsa terrx , id esl, super eos qui ex
natura clementia est, vesiri causa cogitur perso- gentiuin huroilitate credentes, cxcelsi esse merue-
nam, quaro non habet, crudclitaiis assumere. Et runt. Et coromoti sunl montcs, philosophorum d»g-
descendetet calcabit super excelsa terrm. Descensio mnta, et regna sttbliniia, et hi qui liumiles perman-
Dei esl, et majestatis ejus ad inferiora decursus, Bserunt, constimpti sur.t et conlrili Salvaioris ad-
catcare terrain, et polentes quosque conterere. Et veiiiu,etcrescenlcEcclesia, montibusque in sublime
consumeniut, inqnit, sive labescent montes, etvalles surgentibus, id»ln corruerunt in profundum. Egres-
sub eo , quos principes inielligamus el populos. Et sus est ergo Dominus de loco suo , et de geniibus
quomodo viciniam iguis cer.i uon sustinet, et prono construcla Ecclesia esl, nt 437 moverentur mon-
cursii aqux feruntur in prxceps : ita omnis impio- tes sub pedibus ejns, et proftmda vallium solveren-
rum superbia, Domino veuiente, solvetur el defluet. tur, quia impie egilJacob, et peccavit Israel, et
Hocautem lolum fiel propler scelera decem tribuum, omnes tribus Dominum negaverunt.
quas vocat Jacob el Israet, el propler prxvaricalio- (Vers. 6 seq.) : El ponam Samariam cittasi acer-
nem Juda; quia in decem tribubus Samaria melrc- vum lapidumin cigro,cumptanialurvinea, et detraham
polis fuit, et in regno Judx Jerusalem excetsorum in valtcm lapides ejus, et fundamenta ejus revelabo,
idoln fabricala est: hoc juxla litteram. Tropologice el omriia sculplilia ejtts concidenlur , et omnes tuer-
aulem egredietur Dominus de loco suo, quem vel cedes [Al. merces] ejns comburenlur igni, el omnta
Filium , vet omnes sanclos inlelligere possumtts. idola ejus ponam in perditionem, quia de mercedibits
Ipse eiiim Filius ail: Ego in Patre , et Pater in me merelricis congregala suiU, e( usque ud tnercedem
(Joan. xiv, 10). Et de sanctis : Habitabo el inambu- C meretticis reverlentur. Super hocplangam el ululabo,
labo in eis, etero eorum Deus, el ipsi eruntmiliipopu- vadam spoliatus el nudus, faciam planclum velut dra-
lus (Levit. xxvi, 12). 436 ^e n's crS° cgredielur , conum , et luctum quasi struthionum , qitia desperala
non quod derelinquai eos; nam et de aposiolis egie- esl plaga ejus, quia venit usque ad Judam, teligil
diebaiur sermo Domini ad audienles, et lamen non porlam populi mei usque ad Jerusalem, LXX : El
reliuqiiebai eos : et hujuscemodi loca, id est, ca qux ponam Samaria in pomorum cuttodiam inagro, ei in
Deuui hospitem habere mereantur.quasi cumChrislo plantalionem vinem : et delraham in voraginemlapides
resurgentia, et cum eo in ccelestibus sedenlia, stir- ejus , et fundamenta ejus revelabo , et cuncla sculptilia
sum posita sunt. Unde et desceudere dicitur ad eos ejus concident, e[ b uuiversm mercedes ejus conibu-
qui doctrinam ejus in monte nudire non possunt. tentur igrii, ei cuncta idola eju$ ponam in petdilionem,
Cuuique descenderit, non asrendet in humilibus et o/uia ex mercedibus fornicationis congregavit, el ex
in his, qui deorsum posili suut; sed qui lerrx vo- mercedibusfornicalionisdestruxil. Propter hoc plangel
canlur excelsa , et qui intelligentes ndvenientis Do- alque lugebil, ibil discalciata et nuda, faciel plancitim
mini majestatem , commovebuntur. Et quamvis quasi draconutn,et luclum quasifilim Sirenarum, quia
montes sint, tamen ad talis atirigx et ascensoris pa- oblinuit playa ejus, quiq venil usque ad Judam , et
vebunt prxsentiam. Valles autem , id est, animx O (e(jjji(usqtte ad portam populi mei usque [Al. in] Jes
X°i*ois[terrenis] insertx corporibus , nec cum cce- rusalem. Secundum prdinem peccntorum, fit ordo
lesti homine rcsurgenles, prxseniiam ejus ferre non poanarum. Prinium p.eccavit Samaria, et fabricaia
poterunt; sed quidquid in eis durum fuerit, resolve- est idoja, et prp Domino vitulos adoravit : prima
tuv , el ita fiuent, quomodo si aqnx plana non ha- ergo et pereat. Destruam eam, venjejiiibus Assyriis,
beani. feranlurque prxcipites in profundum. Veniel et ponani quasi acervum lapidum cura planialur
ergo Dominus lerribibs ad docendum , id est, nd vinea, ut [Al. el] redigalur iutumiilos : pt delraliam
movendos montes , ,et vallium huniilia resolvenda , in vallem lapides ejus. Erat(]uippe ii) lii.ontibussila,
quia iropietalera Jfecit Jacpb, ct peccalnm Israel. ubi nunc Sebaste cs,t, in qua et sancti Joannis Bap-
Impietas eniin Jacob conciliabnla hxreticorum sunt, tislx ossa sunt condiia. Et fundamenta ejus revelabo.
qux vocantur Samaria. Et peccatum Juda, id est, Tanla quippe rutfla erit, el tanta urbis subversio :
a Pa)a,tini mss., quw e$,lixnpfetaf Jfco.b; Grxca igni, Grseco concinenle textu. Leviora infra emeu-
quoqtteexemplaria pleraquevoceuJ, 4omu$,ignorant. damus.
b Mss. Palalini, univerta$ mercedesejus comburent
1157 rCOMMENTARIOBUMJNMlCH/EAMLJR. I. CAP. I. 1188
ut t.on solum parietes etxdificia corruant; sed fun- A i divilix quas de forniraiione videbalur habere et
dameuta quoque usque nd extreraum lapidem reve- errore suo, igne meo cotisumentur, de quo dixi in
lentur. Et omnia sculplilia ejus, cuuclxque divitix, Evangetio : Ignem veni mitlere super terram , et
a quam volo ut ardeal (Luc. xn , 49) : atque combtt-
quas diversi reges in eam cnmporiavernnl , conci-
denlur et combureotiir igni, el ad niliilum redi- ronlur, et redigenlur ad nihiluin, quia non de ve-
genliir. Siquidem opes et multiplex supellex , qux rilute conlracta sunt dogmalum; sed de fornicaiione
cx foruicaiioue 438 (ut putabantur) idolorum fue- animx, et errore hinc inde collecta sunt. Hxrelici
rant congregata, ducentur ad aliam meretricem, id quippe non habent diviiias de paternn hxreditate
est, ad Ninive : ut quomodo in lerra sua fornjcai) venientes, sed quolidie quod colaut reperiunt , et
sunl curo idolis qux fecerunl, sic vadant ad aliam idola silii ariifici itiiinu , el curiosa niettte confin-
terrani idolorum et fornicationis, id est, ad Assy- guul. Propter boc curo conversus fueril ager eoruni
rios. Hucnsque de Sainaria. Et quja eadem plaga in pomorum custoiliain , et prxparalus ad vincas ,
peiventura sil ad Jeriisalem (el ipsa enim simili er- et lapides quibus xdificata erat civitas, detracti in
rore peccavil, dereiinquens Deuro suuni et idola profundum , et revelaia fuerint fundamcnta eorum ,
fabricans) proplerea propheta facit quasi izpoo-a- et omnia scul|itilia concisaet incensa, et mercedes
izonoiav Dei, et sub personn sna inilucit plingentis R ] quas sibi vana spe pollicebantur, el quidquid velul
affectiiin : et dicit : Supet hoc plangam et ululabo : Deum cofere videbaiiiur, redaclum ad nihilnm ,
vadam spoliatus el nudus (decem eniin tribus perdidi) quia de fornicalionc aiiiinic , omne sibi pretium
et faciam planctum velul draconum, ei lucttim compararant : lunc intelligenles errorem prislinum ,
quasi siruthionum. Quomodo enim dracones terribili in sentet reversi plangeot, in quibtis nnle ridebant,
sibilo pers'jnant, juxla bisiorias eorum , qui de el lugehu.nl, in quibus prius foroicantes quodam-
pbysicis conscripserunt, eo lempore quo vincuntur modo Ixtabanlur. Deponentqiie de pedibiis suis quid*
ab elephantis : et sicut strutbiones iramemores sunt quid mortiferum babtierant, et erunt discalciaii,
ovoruin suorum , et quasi non pepererinl, in arena quia terra in qua staturi sunt, locus esl sanctus , et
calcandos pedibus besiiarum (Job xxxix)-fetus vestimenla fornicalionis sux univers.a projicient;
relinquunt, de quo in Job plenius scribitur : ila et erunique nudi, ut possint Christi indui vestimrnio,
ego sine filiis spoliaius ct nudus incedam. Et hoc etfacient pl.iiiciumquasidraconum.PInncluri quippe
faciam , quia desperaia esi plaga ejus , id est, Sa- sunt a|iijuando ei dracones, quando viderinl dra-
marix. Et idem peccatum , itnmo eadem pcena pec- conem maximuro caplum, et in harno pendere pis-
cati , qux evertit Samariam , veniet usqtte ad Ju- canlis , et mare 440 desolalum. Et lugebunt quasi
dani , et usque ad porlam urbis niex Jerusalem, Ut C ( filix Sirenarum , dulcia enim snnt hxreticorum
enim Sainaria subversn est nb Assyriis : iia Juda carmina, et suavi voce populos decipientia. Nec
et Jerusalem stibverlentur a Cbaldxis. Quia vero potest eorum cantica prxterire , nisi qui ohtnraverit
Samariam, hxreticorum semel iiitelleximus Eccle- aurem suam, el qunsi surdus eyaserit. Prppterea
siam, qux separata a Deo , populi facta est conci- autem liscc istiusmodi Samnria plaogetalque lugebit,
liabuluiii, ipse Dominus commiraiur positurum se quoniam sagitta Doniini vulnerala, et plagatn ser-
eam in pomorum ctistodiain , in agrum et in phtn- monis accipiens, suuro cognoscet errorem. Non
tationem vinex. Mullo enim melius est subverti inu- solum autem ipsn peccavit, sed jniquilalcm et er-
lilem civitatem , et lapides ejus qnibus exstrucla rorem suum in Judx quoque portas volitil intro-
fuerat, in prxceps detrahi, et prxparari eam in ducere. Unde diciiur de ea : Venit usque ad Judam,
pomarium planiaiionemque vinearum, quam in el letigit usque ad portas populi mei, usque ad Jeru-
xdificalione pessima permanere. Cum enim de- salem. Porias, inquil, letigil quas aures intelligi-
slrticta ftierit, et revelata fuerint fundaiiienta ejus mus. Cxterum urbem mediam intrare iipn potuit:
(quibus sua videbaiur celare mysteria , ct firma ba- quod si intrasset, fecisset de Jerusalem Samariain.
bere dogroata in quibus stabat, et omnia idola qux Quoties viderimus de Ecclesia aliquos ad hxreli-
spccieni videbaniur habere, et pulcliriludinem ar- J) J coruni sermones spandalizari, etquxrere quomodo
tifici sermone c.onipositam, eta ministrisDei fiieriut eorum respondeant qnxstionibus , nec tanien rece-
concisa , id est, a viris Ecclesiasticis) tunc 439 m dere de Ecclesia , dicamus, »en;VSaniarja, sive
loco xdificationis pessiuix , varia Ecclesix poma plaga Samarix usque ad populura confitenieni,
nascentur , et non solum nascentur, verum etiam usque ad aures populi Dej, usque ad aqres Jerusa-
custodienlur, et plnniabitur vinea Sprec, de qua lem. Iloc eniin quod dicilur leiigit usque ad porlas
fiat viiitim , fjitod se Dominus in regnn Palris bibi- populi mei, uizbxotvoCinielligendum est, ut subau-
turum esse promisit (Matc. xiv). Non solum autem diatur, tetigiieiiam usqttead portas Jerusajem. Iluc-
fuiidamenia ejus , qux pi ius terra premebnntur , usque contra Samariam et comra Jerusalem, yi-
aperientur el proferentur in medium , el idola qux dearous et cxtera, qux sequunlur.
sibi finxerant, coucidenliir; sed gloria quoque et (Vers. 10 seq.) In Geift nolite annuntiare, tacrumis
a Alias, et in uno Palalin. cod. quem. Conferquxde hujusleciione testimonit diximus ad liomil. 5
in Ezecbielem, tom. V, col. 927.
1159 S. EUSEBIl HIERONYMI 1160
ne ploretis, in domoputveris pulvere vo$ conspergite: A j mulale fletum, ne adversarii gralulentur [Al. lxien-
trunsile ° vobis, habitaiio Saphir [Vulg. pulchra] cott- lur], lacrymasora nonhabeant, cuin dolorem pectus
futa ignominia, non est egressa qum habilal Sennan habeat, nolite exire foras, sed in dorao pulveris, el
[Vtilg. tn exitu]. Planclum domusAsel [Vulg. vicinm] ruente cinere vos conspergite ruinarum. Tran$ile
accipiet ex vobis: qum stetit sibimel, quia infirmata [Al. Transiei e] vobis, habitatio SAPHIR ( ~iS'i?) quod
est in bono qum habilal in Marolh [Vulg. amaritudi- Syro Hebrxoque sermone dicitur putchra. Samaria
nibus]: quia descenditmalum a Dominoin porlam Je- qtiippe in pulcherrimo Judxx,et uberrimo sita loco,
rusatem. Tumultus quadrigmsluporis b habilanti La- nuncquoque osiendiiur. Dicitur ergo ad eam : 0 tu
cliis, principium peccaii est filim Sion : quia in te in- 442lUi!e'iab'ias in regione uberrima, d quia con-
venta sunt scelera hrael? Propterea dabit emissarios fusa es ignoiiiinia, sictransi, sicad caplivilalem de-
super hmredilatemGelh : domosmendacii in deceptio- ducere, ut prx malorum magniiudine, nc viciuus
nem regibus hrael. Adhuchmredemadducam tibi qum quidem Allophylus audiat vocem luaro. Porro quod
Itabitasin Maresa, ttsqueOdollamveniel gloria hrael. sequilur : Non est egressaqumhabital in Sennam, qux
441 LXX : Qui in Geih, notile magnificari, qui in inierprelalur exitus, sive ul Symmachus verlil, non
Bachim, nolite ° rewdificare ex domo derisum : terra e$t egressuhabitatio abundans, de eadein Samariadi-
aspergile derisum vestrum, qum habitas bene civitates'<g cilur quxin ipsis Assyrix caplivitatis est foribus, et
ejus: non ett egretta habitatrix Sennan. Plangite do- siatim ul mota fuerit de finibus suis, hoslilem ter-
mumjuxla eam : accipiet ex vobisplagam doloris, quis1 ram ingreditur. Nam habiiatioabundans.juxta illud
cepit in bonttm, qum habitat in doloribus ? quia de- accipiendum quod et supra jam diximus, hnbiiatio
scenderunt mala a Domino super portas Jerusalem. pulcbra. Non est igitur egressaqux habilai [Al. ha-
Soiiitus curruum el equiium habitatio Lacliis : prin- bitabai] in exitu vel abundanlia propria voluntatc,
ceps peccaliesl filimSion: quia in teinventmsunl ini- sed vi ducta est in Assyrios. Unde dnmus vicina et
quitateslsrael. Ideo dabil emissariosusque ad hmredi- ex lalere, quod inlerprelatur ASEL(SXN), regnum
tatem Geth : domos vanas : fruslra fuerunt regibus• videlicet Juda, plancium accipiet ex vobis, qux nunc
hrael: donec kmredes addticamtibi, qumhabitasLa- interim, Samariacapla , substitil,et Deumlinbuiide-
cltis,hwreditas usque Odollamveniet. Multum Hebrai- feiisorem. Accepitaulem planclum, etpercussa formi-
cum a LXX interprelatione discordat, et tantis tam1 dine est,etinfirutatabono suo, qux habitalin Maroth,
mea, quam illorum translatio difficullatibus involula1 [Af.Ramotlt]id esl,in amaritudinibus,sive ut Symma-
'
est, ut si quando indiguimus spirilu Dei (semper cbus verlil, habitatioad amaritudinemprovocans,hoc
auiem in exponendis Scripiuris sanctis illius indige- est : i xuroaua » ttapuTtixpuivovo-u; quod Hebraice
mus adventu) nunc vel ronxime eum adesse cupia-• C dicitur JOSEBETH HAROTB (rvnn TOXBi), propter capii-
inus, et qux in prophetis locutus est, paudere, utt viiaiem vicinarum tribuum, quia dcscendit malmn a
de nobis quoque possit intelligi, quod ipse alibi pol- Doroinoin poriam Jerusalem, Assyrius quippe, va-
liceri dignatur: Aperi os tuum, ei impleboillud (Ps. stata Samaria, venit etiam ad Jerusalcm, eo tempore
LXXX,11). Geth, ut Regnorum quoque testatur hi- quo Rabsaces est missus insultans, de quo el Re-
storia (I Reg. xvn), una est de quinque urbibus' gnoruin quarlus liber (IV Reg. xvm) el Isaias (ha.
Pnlxstinx, vicina Judxx confinio, ct de Eleuthero- xxxvi) plenius scribunt. Ubi dicilur quod rex Assy-
poli eunlibus Gazam, nunc usque vicus vcl maxi- rius de Lachis miserit Jerusalero, et postea, capia
mus, unde fuit Goliath ille Gelhxus, quera David1 Lachis, ad oppugnandam transieritLobnam. Veniei
occidit in prxlio. Quia igilur prophela, immo perr igitur, o Lachis urbs idolis dedita, et nd le qua-
prophetam Dominus dixerat:P/<wgame( ululabo,va- driga el equites Assyriorum, quia et in te invenla
dam spoliatus et nudus: faciam planctum vetut draco- i- sunt scelera Israel, el tu fuisti principium idolola-
num, et luctum quasi struthionum, quia desperata a trix in Juda : per le enim quasi per portam impie-
eslel insanabilis.plagaSamariw, et venit usque adJu- tas decem tribuum migravil in Jerusalero. Non so-
dam, leligitqueportampopulimeiJerusalem,propiereaa lum autemsuper Lachis tumultusveniet etquadrigx,
flentisadhucvoceprxeipio:iVo/t(eannun(iaretnGe(n, , 0 sed et superGeth metropolim Palxslinx, de qua su-
neaudiant et lxtentur inimici: lacrymisneploretis, , pra dixeram : InGelh nolite annuntiare : mittet enini
id est, ne dolor quidem in singultus erumpat: dissi- Assyrius lairunculos suos, quos vocal emissarios, et
a Antiqua leclio erat, Transit a vobis, eaque du- propria, nec alibi usurpata. Vulgata editio sibi in
bio procul falsa , ut notatum Victorio est, qui hxcc cunciis exemplaribus consentiens, ceruim id mibi
subdit: Hebraicum habei 03? '13V, Tr«nst vobis,, fuit argumenlum. Exptinximiis huiic errorem etiam
qux ipsa quoque incongrua locutio est. Hierouymus s ex Coramentario, ubi tegebatur : Trantit avobit,
agnoscit vocem Transi, dum ait : Sic transi, sic adi pro Transite vobis. Brixix codices, el Vulgata edilio
captivilalemdeducere , at sine verbo , vobis. Vulgata a opem prxstiteruiit.
edilio meliorem retinuii lectionem, qtiam nos quo- b Martian. habitantis: tum mss. in prxpositionem
secuti suraus, nec ab ea apparet dissentiree addunt.
lieronymuro; est autem ista : Transile vobis, habi-
Sue c Duo Palalin. mss., notite mdificatc domosdetiso-
tatio Saphir, seu pulchra. Et forle vox Hebraica cor-
rupta hunc errorem induxit ex myin vny, illaa tum, terra aspergite, etc.
d Victorius quat reponit ex Florentix codicihus.
mutata. Facile enim Vau in Jod temporura injuria,,
aut librariorum pigritia vitiatur. Alioqui locutio im-i-
1161 COMMENTARIORUM IN MICHJEAMLIB. I. CAP. I. «162
possidebit domum idololatrix nrbemque mendacii, A 1 sunl de alienigenis et alii (roullas enim bahet regio-
qux iu supplaiitaiinne fuil regibus Isrnel. Quod au- nes et urbes Allophytorum provincia) qui per mala
tem /iZ&sp.qmlur:Adhucliwtedemadilucam tibi,qum opera el sensus contrarios Deo loquunltir : Desttu-
habilas in Matesa, pulchre allusit ad nomen : quia cti sumus, sed revertenles mdificemu$qum destructa
enim MARESA, hmteditas dicilur, adventum in eam sunl. Unde el vocanlur lermini impietatis, et popu-
bostium pro hxredibus appellavit, et tisque Odollam lus ctti iralus est Dominus. Dicilur ad cns : Qui in
urbem Judx veniet MARESA (nttnD),iilesl,na?redt(as; Bachim nclile mdificare de domo derisum. Bachim
qux Odotln gloriosa est in urbibus * suis Israel. De- ('23) b in nosira lingua plancitm et fletum sonat.
nique el Symmachus ita transtulit: "Zrt xlnpovbu.ov Denique exceptis Sepiuaginia, omnes yluvBptbv, id
K§uxui erotxaTOtxtafAapiau, eto; 'oSoXiaj*io|et Tifr3O- est fletum transtulerunl. Qtti estis igilur in hujuscc-
\n; lo-pufik,hoc est, adhuc hmtedem adducam et tibi, modi operibus atqtie senientiis , qux fietu dignn
habitalio Matesa, usque Odollam veniet glotiw htael, sunt, nolite xdificationem pessitnam inslaurare, nec
boc esl, que gloriosn es in urbibus Isrnel. Et ubi di- sensum vestrum exstructioneni Deiarbitremini, ne-
cilur glotim, genilivus casus sil numeri singutaris, que xdificelis super arenam (Matth. vn), ne cum
hujus glotim, etnon nominativtis pluralis, hwglotim. tempestas venerit,domusquevesira conciderit, cas-
Vel cerle ila intclligamtis :Captivitas Israel qux ve-1B sus labor risum videntibus prxbeut. Quin potius in-
nil in Lachis, et Geth, et Maresa, usque Odollam lelligcutes xdificationem vestrnm dignam e.-se de-
quoque veniel. Et pressius legendum glorim Israel.ut risu, ruinis ejus el putvere conspergite capita vc-
xx-u avrifpuaiv ignominia vel vastitas semiatur. Porro stra, et agite ) ceniieniiam, quod absque consilio
quod supra urbem prophelx Morasthi hmreditatem castiram domum xdificare voluistis. Sequilur : Qum
inlerprelati sumus, sciat lecior in eodem versiculo habital bene in civilatibus suis, non est egressa habi-
quem posuimus: Proptereadabil emiisariossuperhmre- tamin Sennam. Quod mihi videiurhnncbnljere sen
ditaletnGelli,'\n Hebrxoproterea7(a(eGe(/i,HARASETH tetitiam : Vos, qui superbiiis in Geih, et in Bacbiro,
CETHru TWVD[Al. MORASSETH] posilum. Huc usque frustra domuro risu dignam xdillcare conamini: ns-
secundum llebrnicuin ut poiuimus, et ut nobis visum pergite vos pulvere, et agite pceniientiam, quia vi-
est,certe ut ab Hebrxis audivimus, quasi iniersaxa num deteslabile premere, etxdificalionem Deo con-
et acuiissimos scopulos naviculum noslram reximus, trariam construere voluisiis. Ecctesiam autem Chri-
qux tiirum intraverit porttim, an adhuc in salo flu- sli, qux habitat bene, et in toto orbe Ecclesias
ctuet, lectoris erit prudemix judicare. Nunc oratio- c possidet, spiritus uniiate conjuncta esi, el liahet
nibus vcsiris pergamus ad alios flitctiis, et imminenie 445 urbes Legis, propbeliirum, Evangelii, et apo-
expositionis hinc inde naufragto, si possumus, evada- C ' siolorum, non esl egressa de finibus suis, id est, de
mus. GETH(m) imerpretatur toreulat, qui ergo in Scripluris sanctis; sed cceptam reiinet possessio-
Gelb, id est, in torculari sunt, putautes se vinde- nem; quia habilat in Sennan, quod interpreiutus
miasse fructum vitx, el calcasse botrum de vinea est, ut supra diximus, Symmacbus abundanliam;
Sorec, extolluntur in superbiam, ignorantes quod habet enim Palrem, et Filium, et Spiritum sanc-
bolrus terrx Judxx in AUophylorum finibus non re- tum, cum quibus omnes spirilualcs gratix copixque
periatur. Nolite, inquit, extolli'qui estis in torcula- viriutuin stint. Unde dicilur ad eam : Fiat pax in
ribus: Quia de vinea Sodomorum vinea vestra esl, virlute lua, et abundantia in lurribus luis ( Psal. cxxi,
et propago vestrade Gomorrhis : et uva vestra 7). Vos vero, qui habitatis juxta Sennan, id est,
amaritudinis, et botrus fellis vobis, et furor drnco- juxla abundantem Ecctesiam, o hxrelici, o conlra-
num vinum vestrum, furor aspidum insanabilis. ria dogmata, plangite vos, qtiia xdificastis vobis
Nam si etiam feceritis frucium (quoniam vindemia doroum in derisum, el pressistis torcular in super-
vestra non solumdeSodoma444 elGomorrha, sed biam, nec in Scripturis, sed in vicinia Scripturarum
de ^Egyploquoque est ct cxteris iniroicis gentibus) domum vestram, jam non risu, sed planctu dignam,
dabit Dominus xrngini fructum vestrum, el labores et lacryrois consiruxistis. Unde suhjungitur, plan-
vestros locustx, et occidel in grandine vineas ve- D J gite domum qux est juxla eam, id est, juxta Sen-
stras, et moros vestros in pruina. Non vos decipiat nan. Sed et lioc quod additur, accipiet ex vobis pla-
similiiudo vini, nec dicaiis aroarum dulce : gusiate gam doloris, ad eosdem hxreticos dicitur, quibus
diligenler vinum vesirum, et invenietis pro vino So- imperalur ut plangant domum vicinam Ecclesix,
rec, fnrorem draconuin et venenuin aspidum. Ui:de quod inimicus et ullor diabolus, cui tradendi sunt
nolite superbire, sed inagis liuniiliainiiii sub potenti in supplicium, ipse eis inferat ptagas, et exlorqtieat
manu Doinini, et ad illud iransite lorcular de quo pro xdilicatione pessima plagaruin dolorem. Qux
asceudens ex Edom, et rubicundus ex Rosra [Al. propterea inferuntur, ut seniienles peccata qua; fe-
Bosor], loquitur in Isaia propheta : Totculat calcavi cerant, agant pcenitentinm, etdoloritm babitatio sit
sotus, el de gentibusnon esl vit mecum. Rursuro quia eis bonorum occasio. Sive Ecclesix indicatur dolor,
" JI-s. Palm. tacent, sitis: mox ad b ConferLibrum de Situ etnominibus Locorura ad
Symmachi in-
terprelationem Uapvo-apro Hupeaet Iegunt, el oSoi- voceni Inachitn de Regnorum libris.
\i.u, pro quo Marnan. bSo\up.. Sxpe verolevia,td c Unus Pulntin., Ecclesias possidens Christus uni-
gentts meuda laciti castigamus. tate, eic.
PATHOL.XXV. 37
•H«S S. EUSEBfl BIEKONYMI 1164
quod plahgat qnondam lilibs suos, et ipsa sit causa A i domus, in vantim factx stini in regibus Israel. Quuu-
salutis hxreiicorum, si ad lugenlem matrem reverti tuln ad historiam perlinei, his regibus quoriim pec-
volnerint. Porrd quOd Ihfertnr : Qttia detcenderunt cata in KegnOrum et Paralipomenon libris scripla
tmxla a Dominotupet portas Jerutalem ! el Marcio- sunl : quantum autem ad anagogcn, principibus
nitae ac Matiichxi uiuntur hoc scripto, eo quod Le- lixreticorum, ducibusque perversornbi dogmatum ;
gls Deus malorum sit condilor. Sic dicainus mala a bis enim domtis vanx sunt et frustra exslrucix. Et
Dominodescendisse, quomodoet Sahaior loquitur tamdiu perseverantes, dnnec icneanl eas hxredes qui
in Evangelio: VidebamSatanam quasi fulgur de teelo a Domlno adduCCndisUnt. P«st bxc sequimr: Qum
cadentem(Luc. x, 18). Quomodo etaim ibi cecidit, habiiM Laehis, hwredtlttsusqueOdollaniveniel.Odolla
de ccelo lucifer, qui mane oriebatur (hai. xiv), et interpretatur iesrtmbritum hansttts, Vel haurilionis
contritus est super terram, qui mittebat [Al. mitie- eorum, qttOd in Grxco significanlius 447 diciiur
batur ] ad genies : sic et hxc mala qux a Domino p.aprvpi«.avcHo-ta; avr&v. Legimus in PrOverbiis :
cecidenmt, et veherunt ad portas Jenisalem, ante- Si malus fueris, inlus hauries mala (Prov. ix, il).
quaiu caderent hon eraiil mala; sed quia a Domino Qux igtlur habitat in Lachis, id esi, ih itinere pes-
corruerunt, idcirco facta smit mala. Et ut sciamus simO, veniet Usqtte ad lesiimonium exhausiiOnis
malorum insidias : vemrunl, inquit, ad portas Jeru- B I sux, quod exhauriet aique ebibel juxta operum
sa/«m, qux quia firmx sunt, et adamantin», clau- suortiiil rtiensuram. Vel cerle ita dislinguendum, ul
duntur ab apostolis, quibus Jerusalem claves com- hoc quod dicitur, qttm habitat Lachis, ad superiora
mis6x sunt; ante eas versantur ihimtei, 446 6t referatur, et sit ordo ac sensus : AddtiCamhxredes
quos exire conspexerini, inlerficiunt. Si qliis igitur tibi de Ecclesia, qux habitas Lachis, quia de bxre-
esl de Jerusatem, qux habitat bene in civitalibus diiaie Domini el lU eris, curo hauseris, et receperis
suis, noti egredilur cum habitet in abundahlia; sed qux merefis. Obsecro iii capiiuli fine leclorem, ne
semper intrinsecus manet, nec egreditur pnrtas ejus, necessilateni, volunlaiem putel, et expositionem
quas qni egressus fuerit occiditur: occidilur auiem prolixam, verbositatem exislimet, magisque miretur
ab his qui se elevani in Geth.et liabitantin Bacfaitn, in locis tam asperls me aliquid invenire, quaro
et xdificant domum in derisiim. Detiiquc mala qtix quidquam eorum, qux dicenda stmt, non prxler-
descehderunt a Domino ad portas Jerusalero, sire- mittere.
pitum lanium habenl curruum et equortim lumul- (Vers. 16.) Devalvareel detOndetesupet filios de-
tum, confusumque sonitum pro foribus Jerusalem, liciatum tuatum, dilata celvitiumtuum sicut aquila,
ut oris sui tancea quoscumque vagari vidcrint, in- qttoniam captivi dncli sunl ex te. LXX : Gtoria -~
lerficient. Posi hxc scriptum est: Qum habitat La- '" fitim * Itr&ei, dectntvitreit detondere sttper fiiios de-
chit: princeps peceati est fiiim Sion. Lachis interpre- licalot Vuos: ditata calvittum tuum sicnt aquila, quo-
latur mpeitxi*T&»,id est, ambutalio. Et bi igitur qui niam captivi ducli sunl ex le. Hoc quod dictum est a
ascendemnl in cnrribus suis, el habuertiht equites, Septuaginl», gtotia filim Istnel, addciitibus filim,
et slrepitum tantnm inanefnque soniiom, quibus lo- Hebrxi iu fine superioris capituli legutit. Nobis au-
cuta est, qux habitat beue in civitatibus suis : isti tem qux sic voluislis. el semel ^uscepimus, incuro-
in curribtis et isti in equis : nos auiein in nomine bit necessitas iia interpretari Scriptovas, quoroodo
Doraini Dei nostri invocabinms (Ps. xix, 8); quia legunltir in Ecclesia, el nihitominus Hebraicnm non
inoverunt pedes suos, et circumlati suutonmi veuto1 omittere veriiaiera. DiCiiur ergo ad Israet intcrim
doctrinx falsx (Ephes. iv), et de Ecclesia exire secunduM titteram, ut vel decem tribus accipiamus
voluerunt, quse interpretatur specula, id est, Sion, in Samaria, vel in commune onmem Israel; quia
principes peccati fuere filix Sion. Et in ipsa, hoc captivus dttcttts est popnlus, et omnis Judxa ab
est, in Lalinis, inVenix sunt impietates Israei, qux' Assyriis Babyloniis»|«evastata esi, assuroant plan-
a regno pristitto Dei populum separaverunt. Prin- ctum el ploretil filios stios. Et quomodo aquiia qux
ceps ergo peccati est filix Sion, qux habiiat in La-" _ regina est avium certo tempore amitiit pilos, et re-
cliis, id esi, ambulatio pessima, gradu jugiler fltic- manet implumis: sic etiam Israet deponat omncm
liiante, et impietas Israel in his est qui semper mo- gloffani snam, qua aiite fuerat circumdutus, ct
venl pedes suos, el hnbitare dicunttir in Lachis. ptangat fitios, hostium suhditos potestati. QuOd
Dabunlur quoque cmissarii usque ad hxrediiatera i autem aquila certo tempore soleat amittere plumus,
Geth : Gelli pessimam, et torcular venenorum, quodI et in Psalterio scriplum est: InnOvabitur ut aquilm
xdificatur contra domum Dei, ubi suni vanx do- a seriwtus lutt ( P$. v\\, 5 ). b Et Comicus in Heau-
mus, qux xdiocatx sunt in derisum. Et istx vanxi tontimortimeno : Vi$a est, inquil, vere quod dici so-
a Victorius ait, juvenlus lua, non tenectus, est in et assumunt aUis,ut ad Christi veniant passionein.
cnnciis edilioiiibus Hebraica, Grxca, et Latina. b Terenlius scripsit Comcediam cui litultis est
NiWltawien mutavrmns, quia sensum potius quara Heamioiitimoriimenos,id est, seipsumexcrucians.Actu
verbum reddere voluisse, apparet ex eo, quod de itaque m, scena 2, leguntur verba reciiata nb Hie-
aquilx senectute ex Terentio staiim addit. Alioqui ronymo : Visa vero est, quod dicit sblel, aquilcc se-
Matth. xxiv, veraranobis refertleeiionem.dum ait: ncciDts.Necmireris si pro voce jmentus lua, qux le-
AqnUwauiem appeHantnr tancti, quibm iunovata esl: gtlur incuirCtis libris nagiographis, legalur npud
juvenlus, ut aquilm: et qui juxta haiam, plumeictint, Hieronymum hoc loco (enecms tua, quia S. Doctor
11«* COMMENTARIORUM IN MICH^AM LIB. I. CAP: II. 1166
/."(, aquilw teneetus (Terent. Act. 111,tc. 2). Si autem A proqiioSepiuaginlatrnnstiilcrunt.tnEcc/esiajDomiiii;
volucrimus hoc ipsum et de prxsenii tempore Ju- juxta edilionem Vulgatam sequentis cnpiluli princi-
daicx 448 eversionis accipere, videhimus oninem pinm esi. Et ideo in iilo si Dominus jusserit, dis-
graliam, qua quondam apud Deum ftoruit, ab eis seremus. Vx igilur vobis, Judxorum costus , qui et
pcnitus rccessissc. Ubi est enim prophela ? ubi doc- cogitaiis maliim , etopere consuminaiis. Ei cubilin
tor Legis? ubi Angelorum prxsidia? ubi conlra ad quiescendum data siupris polluitis : et quidquid
plures a pnucis insperata [Al. speraia] vicloria? iniquitaiis ttocte Iraclatls, quasi differre non liceai,
Decatvala est Jcrusalem qux omnem comam pri- statim iil dies claruerit, festinatis implere : non
slinx glorix pcrdidit (Itai. xxxm, 18; 1 Cor. i), et considerantes quod adversum Dominum fortis est
filii ejus qui clamavertmt contra Dominum, cntci- manus veslra. Et ul doceret Scriptura quid esset
fige, ctucifigeeum (Joan. xix, 6), in captivilnlem dtteti quod in nocie cogitarent, el in die facerent, expo-
sunt. Legi in cujusdam Commentariis boc quod di- nit in parlibus. Concupierunl, inqtiit, agros , el
citur, decahate et delondete supet filios deliaarum violenter tulerunl: ei domos, subauditur , concupie-
tuarum, de conditioue humana posse accipi: ul Dei rttnt, el qtias concupierant, dirlptierunt : et non
ad Adam, sive ad Jerusalem ccelestem dirigatur solum calumniabantiir homines , et domos eorum ,
eloquium. 0 anima Inimana 1 o urbs quondam san- B sed posleros quoque qui mlsericordiam propter
ctorum mater, qux prius eras in paradiso, el frue- xtatem parvulammerebantur, rabidoore vastabant.
baris deliciis arbonim diversarum, et habebas spe- Quia igilur ista fecistis , elcogilastis inutile, el ego
ciosissimam comam : nnnc quia projccin es de su- Dominus cogitabo super familiamistam malura : non
blhnibus et deducta in Babylonero, et venisii in quod malum sil quod ego eogito ; sed quod patienti-
locum capiivitatis, et perdidisti comam tuaro, ra- bus malnm videatur c quod irrogo : quodiia vos pre-
dere et assmne habituin poeniientis, et qux prius met, nt colla vestra non possili-tevare, neeambulclis
qnasiaquila volabasin excetsis, plange filios, pluuge siiperhi, scilicetquostempuscaplivitatis oppresscrat.
sobolem tnam, qux exle ducla est capliva. Tunc [ Al. tum ] dicetur super vos parabola , et
(Cap.n.—Vers. 1 seq.) Vmqui cogitalis inulile, et miserix vestrx Vertenttir in caulicum : Depopula-
operaminimalumincubitibut vestris : in lucematutina lione raslali sumus , pars populi mei: Templttm,
faciuni illud, quoniamcontraDeumest manuseorum, et inquit, meum quod solum inter genles cxteras plus
*concupieruntagros, et violenter tulerunt, eldomos ra- habebam, mutabilur in ruinam. Quomodo a me rc-
puerunt,et calumniabanlurvirum, eldomumejus, virttm cedet Assyrius, cum reverlatur ut agros meos sibi
et kmreditaiemejus.Idcitco hmcdicit Dominus: Ecce sorle distribuat ? Proplerea, o familia Israel, su-
ego cogko super familiam islam malum, unde non C per quam ego malum cogilo , non 450 habebis
aufetetis colla vestra, el non ambuliibitis superbi: partem in bxiedilale jnstoruin. Sed et de exlrema
quoniam lemput petsimum est. In die illa super vos captiVitate hoc ipsum acclpi potest, quod omnia
sumelur parabola, et cantabitur canticum cunt suavi- eis evenerint quia Domtnum crucifixertinl: iia la-
taie dicentium: Depopulatione vastati sumus : pars men ut SepluaginM inlerpretum editio disseratur.
popuii mei commutala est. Quomodo recedel a me, Gtoria namque Dlix Israel dccalvala esl, el nllonsa
cum r«eer(a(«r gut Tegionesnos(ras dividat ? Propler super flliis quondam delicaiissimis, et si quid dein-
hoc non eril tibi mittens fmiicuium sorlis in cmtu Do- ceps renatum pilorum fuii, alia deiuceps rnsura cl
roint. LXK.: Facli sunt cogitanteslubores el operanles attonsione truncatum est. Tunc omnia consilia eo-
mata -in cvbilibut tui$, et simul -tn rfte consummabunt rum ver-a sunt in laborem, el qux cogilaverurit ,
ea : quiamn levaveruntad Deum manus suas, et desi- mente et anima dormiente , atlttlerunl eis labores :
derabant agrot, et diripiebant pvpitlos, etdoinos oppti- quxque operati sunt, stalim ut lux Chrisli el
mebawt,etrapiebantvirum et dotnumejus, vitum et hm- ultio apparuit, conlurbala sunt. Cum enim legis-
teditatemejtts.449 ProplereahwcdicitDomintts:Ecce senl vicisse Israel, quando Moyses manus levavit
egacogiwsuperlribuinisiatn mata, deqtiibusnonaufe. ad Doininum , superatum esse ab Amalec , quando
retxtcolia vestra, tttnon ambuletit vecti -f tubilo*,D Moyses lassa brachia deponebal (Ea;oa\ xvn), non
qtiiaJempits-pessimumest. In dieilla sumetur supervos levaverunt ad Dominum inantis suas , sed omnia in
parabota, etplangetut-plaitctusin canlicodicentium : pauperes et piebem Domini scelera perpeirantes,
Misotia^ miseti facli sumtts, fats-populi mei dimensa desideravertint agros, el pupillorum domos diripie-
est rn fmiculo, et non erat qtti prdhiberet eum, «( bani, ac Tirnm pariler et tixorcm liberosque ejus
avertetetur. Agri nostri divisi sunl : ptoptet hoc non el stibstaniiam depopulabantur. Propterea cogilavit
etit tibi mittensfvmculum in hmredilale. Quod infine [Al. cogilabat]Domtnits mala super tribum illnm :
cnpituli justaTlebTaicnm posuimus, in cmluDomm, nequaquaro d duodecim tribus , sed tribtim maliiia
hicloci ad sensum Scripturx, non ad verba atten- >'Verba quodirrogo in nostris mss. desiderantur.
debat; necComicum lestero sux sentenlix hahuis- d Nostri mss. »n dupdecim iribubus.. ;Caite,rum
set, nisi verbttm senectutis posuisset in recitato cum Victorio ex septem Florenlix, ct quamor
psntmi cn versiculo. MART. Brixix mss. leRimns., $ed tribvm inalitia4t scelerc
" In iiistanlihabenl duo mss. hic concupiunl, et fmdalam, pro quo Mar.li.an.. xctinv^.ttnbMmMalitiw,
mox calunmrantur. et in scelere.fmder.atam.
b Palaiin. mss. miseria vasUttixrmtrs.
1167 S. EUSEBU HIERONYMI 1168
et scelere fcedatam, de quibus non potuerunt ele- A / versis vitiis esse possessas? Alius dxmonum mitiit
vare cervicem , nec recle incedere. Denique usque fornicalionis fuuiculum, alius avarilix : iile bomi-
ad prxsenlem diera subditi sunl Romano imperio , cidii, hic perjurii lineas lendil : pnrs pnpuli Dei
et preinuntur captivitalis jugo , et colla non cle- divisa est in funiculo : et ngri quondam sanctitatis et
vant. Quod aulem sequilur : iluifvy;, id est, subito, paradisi, qunrtim odore delectabaiur Isaac in Jacob
in Hebraicis voluminibus non liabeiur, et lamen filio suo (Gen. xvn), traditi sunt Assyriis, regiquc
potest cum prxsenti loco ita congruere, ut dicamus: Babylonio. Ei habentibus vulpibus foveas, 452 el
Propterea hxc dicit Dominus : Ecce ego cogito su- volucribus coeti nidos , Filius hominis non habet
per tribom istam mala subiio, de quibus non pos- ubi caput suum reclinet (Matt. vm ). Exposui juxta
sint [Al. possunt ] elevare cervices suas, et ob id quod mei ingeniolipatiebanturangustix, eiprimam
elevare non polerunl, quia tempus malum est. Sic- ab Assyriis, Bnbyloniisque populi capiivitatem , et
ut enim mala operati suut contra Dominum Jesnm, secundam a Romanis, quia Dominum crucifixerunt,
sic mala caplivitalis perpetux suslinebunt, et in et lertiam spiritualem, qua uinisquisque nostrum
tantam venient angustiam, ul omnia eorum cunlica, cum Adam de paradiso cecidit, et in htijus mundi
el psalmi vertantur in luctum. Niliilque aliud nove- caplivitate versatnr, de qua cum venerit Dominus,
ritpopulus loqui, nisi hoc : miseria miseii factisu- IB eriget elisos , et solvet compedilos (Psal. CXLIV) :
mus. Terra quippe repromissionis qux prius duabus et cnptivos quondam diaboli, reducel in possessio-
et semis tribubus snrie divisa fuerat trans Jorda- nem suam , et complebitur sermo Psalmistx di-
nem, Moyse mittente funiculum , ei postea ab Jesu centis : Ascendens in altum, caplivam duxit capti-
Nave tribubus reliquis 451 dispertita, hxc gen- vilatem (Psal. LXVII,19). Juxta quam exposiiinnem
tibus Romano mensore divisa est : et nemo fuit pntest et de Ecclesia quarta captivitas accipi, de
qtti probiberel, quin polius cttm universas obtineat qua unusqiiisque egreditur per pecc.iluiti, ci pnslea
nationes, nutlus est ex Judxis qtii antiquum prisli- ab Ezta, qui interpretatur adjutor, id esl, Aermone
na liberiate possideal solum. Quod si tertiam expo- Dei reducitur in Jerusatem (I Esdtm vn). Si quis
siiionem sequi voluerimus, omnem, de qua supra autero in Lege Domini die ac nocte meditatus, ma-
dixeram , ad animam liumanam sermonem dirigi, jus habtiit studium, majtis ingenium, olium, gra-
qux de paradiso corruens In capliyiiatem hujusi tiamque, etpotest de prxsenti capitulo probabilius
mundi venerit: yjdebimus quod otnuis cogitalionos- aliquid dicere , non invideo, non aspernor , quin
tra labor et dolor sit, et cubilia nostra ptena sint poiius cupio ab eo discere quod ignoro, et libenter
malis, et lux ipsa qux videiur,; roixia sit tene- me discipuliim profitebor, dummodo doceat, et non
bris : quxque nocle traclemus, in caligine complea- C ( detrahat. Nibil enim tain
facile, quam oiiosumxet
mus. Quis enim nostrum ad.Deum sanclas elevatI dormientem de aliorum labore et vigiliis dis-
manus sine ira et cogitalione? Quis non desideratI puiare.
villas istius sxculi, oblilus possessionum paradisi ?! ( Vers. 6-8.) Ne loquamini loquenles , non slilla-
Videas alios agros agris , et terminos jungere ter- bit super istot, non eomprehendetconfusio , dicit do-
minis, et parvo homiiiis corpusculo rurn urbiunii mus Jacob. Numquid abbrevialusest spitilus Domini,
noii sufficere. Propterea cogitat Dominus stiper nosi aut lales sunt cogiiationesejus ? Nonne vetba mea bona
mala, de quibus nostras elevare nequeamus cervi- sunt cum eo qui teete gtaditur ? Et econtrario populus
ces , nec ambulare recti, quia tempus pessimumi meus in adversarium consuttexit, desupet tunicam
esl , juxla Joanuis verba , dicentis : Mundus in tna- pallium sustulistis, eteos qui ttansibant simpliciter,
Ugno posilus est (Uoan. v, 19). Idipsum significatl converlislisin bellum. LXX : In Ecclesia Domini no-
et illa in Evangelio filia Abraliam nobilis anima, , lite flere lacrymis, neque plorent super hit ? nonenim
quam Satanas vinxerat el incurvaverat, et nisi adl abjiciel opprobria, qumdicit: Domut Jacob provoca-
adveulum Domini in sublimeerigi ante non potuit, , vit spiritum Domini, si ha tunt adinvenlioms ejttt:
nec suum suspicere, [ A/. suscipcre] Creatorem. nonne termonet ejut boni tunt cum eo , et recti b am-
Undc Salvator ait: Hanc, inquit, filiam Abrahai" bulaverunt? Et priut populus meus irinniciliis reslitit
quam alligaverat Sanatas, non oportuil solvi de vin- contra pacem suam : pellem ejus excoriaverunt, ut
culo islo diesabbati (Luc. xm, 16) ? Quia ergo gloriaa auferrent $pem eontritionembelli. Ne loquamini, in-
nostra ;omnis altonsa est, et dilataviraus tasutam, , quit, loquentes ; pro quo inlerpretatus esl Aquila :
vel." nudiiatem nosttam (sic enim in quibusdam co- ne slillelis slillanles, quondam idiomale Hebraico,
dicibus invenitiir) missi sunl qui nos plangerentt eloquium ab eo quod fluat et ad aures per-
ctirir Jeremia , et sumerent stiper nos parabolam , veniat aiidienlium , in similitudinem pluvix
:'l et dicerenl cum Aposlolo : Lugebo multos qui pecca-- 453 descendentis, siitlalionem vocans. Nolite vos
vetunt, et nonegerunt pmnitentiam (II Cot. xn, 21). decipere, o domus Jacob, et in consolaiionera mu-
Quis enim non plangal videns hunianas animnss tuam dicere, Deus bonus esl : non veniet captivilas
quasi variam suppellectilem a dxmonibus et di- quam timemus. Num larga ejus misericordia , et
a Prxferunt duo Palalin. mss. «irf«t(a(em;inGrxcoi
paulo autem post delent, spem. Pro contritionem,
aulem est yvftvwo-tv,nuditatem. Viciorius contritionum legit; est vero in Grxco mi-
b lidem mss. hic, jam, voculam interserunt, , nori numero awrpip.p.bv.
1169 COMMENTARIORUM 1N MICHiEAMLIB. I. CAP. II. 1170
clementissiinus spiritus, qui late et abundanter or- A nem putetis : unusquisque se ex suis viribus , non
tus estomnibus, tantum in nobis abbreviabiiuret se- ex imbecillitate alierius metialur. Alioqui qux est
verus erit?aut hujuscemodi sunl cogilniiones ejus, istajuslitia, rnmos oleaslri insulinrc ramis olivx,
quales in hominibus cerniimis , ut auiiquam teneat qui propter infidelitalem suam fracli fnerunt (Rom.
iracundiam, et ad vindiclam furore subito concite- xi), etdicere, doraus Jacoh ad iracundinm spiritum
lur? Ad qux respondit Dominus : Bonus quidem Domini provocavit, inierficiens prophelas, idola co-
suin, et verba mea sonnnt clementiam : sed ad eos, lens, Dei lilium crucifigens ? Qui hoc facit, non erit
qui recto ilincre grndiuniur. Qui nuiem , non dico ab opprobrio alieims, et ea mensura qua judicavit,
olim, sed hesiemo die in contumeliam meam vene- judicabitur de eo : et qtiomodo ipse de peccatis lo-
ratus est idola , et qiianluin in ipsn fuit, lyrannica quiliir corruemis; ita alius ruinx illius insullabii.
adversum me arma corripuit, qui infelicem popu- Sequiliir : Si hm adinventionesejus sunt: nonne vetba
lum exspoliavit auxitio Dei, et quasi desuper tuni- ejus bona sunt cum eo , et tecti ambulaverunt? Quod
cam, a pallium lulit, qui simplices quosquc creden- offendil, aii, Judaicus populus, ut pleniludo gentium
tium et arquiescentes auctoritati majorum conlra subintrnret, dispensaiiouis Dei est, ut postea, cre-
inc veriit in bellum , numquid non slillabit super dente Israel, oranes salvi fierenl, et universi Dei
eum Dominus, el apprehendet ettm confusio? Iloc B raisericordia iudigerent. Unde et Aposlolus ad hujus
autem quod nos vertirous : El econtrario populus loci vcniens qiixstioncm (Ibid.), profundum sapien-
meus in adversarittm consurrexil; qttia verbum HDL tix et scientix et judiciorum Dei abyssum investi-
(VlO), et contrarium, et diem hesternum sonai, Sym- gabilem esse proclamat. Si ergo adinventiones et
machus aperlius transtulit ut diceret : anle unam cngiiationes Dei sunt, frangi priores ramos olivx,
diem populus meus quasi inimicus reslilit, ut solveret et inseri alios de oleaslro, non debes insnltare, sed
quxsiionem, quod Deus non prxlerita vitia impula- timere ne corruas, nec xslimes in eo te placere
ret populo, sed recenlia, etqux quasi die commissa Deo, si sermones, id est, Scripluras illius legas.
viderentur hesterno. Hxc juxta Hebraicam inlelli- Tiinc Scripiurx prosunt legenli, si quod legilur,
genliam , cxterum Septuaginta inierpretes in hoc opere compleulur. Si loquens de Scripturis possis
loco peniius sibi non rohxrent. Ad id enim quod dicere : An expetimentum quwtitis 455 eJm 1"' '"
prxmissnm est, tn Ecclesia Domini nolite flere , qux me loquitut, Chrisius (H Cor. xm, 5)? Dominus
cousequentia est, ut inferatur, non enim abjiciet op- quippe dabit verbum evangelizanlibns virtule multa
probria qum dicil, domus Jacob provocavit spiritum (Ps. LXTII,12): et super montem excelsum ascende
Domini? Sed et illud quod sequitur : Si hm adinven- . tu, qui evangelizas Sion , el teva vocem in forlitu-
liones ejus sunt: nonne [Al. ttori] setmones ejus sunt C dinequi evangelizas Jerusalem (Isai. xu, 9). Aique
boni cum eo, ettecti ambulaverunt [Al. ambulabunt]?, hoc modo serniones Dei boni sunt, si secum sint,
ad posteriora quid pertinent, qux dicuntur : Et hoc esl, si Deus non deserat prxdicanlem, cujus cor
prius poputus meus in adversatium testilit, conlta pa- labiaque consentiunt. Cxterum qui conftielur la-
eem suam, pellemejus excoriaverunt, ut auferrent con- biis, et cor ejus longe est a Deo, et narrat justitias
tritionem belti? Videtur aulem mihi, b in loco vel ejtts, et assumii teslamenturo per os suum, et pec-
difficillimo, sic posse sensus reddi vel exprimi, si catorum sordibus inquinatur, cum hoc non sunt
lamen prudens Iector noslrx 454 rationi acquie- boni sermones Dei. Nec solum de peccatore, sed de
verii. Prxcipitur itaque Ecclesix , ut non habeat eo quoque , quigraliam non habet spirilualem, id
trisiiliam el solticitudineni super rebus sxculi, et est, propheiix ac doctrinx, et interpretationis, ma-
dainnis qux in hoc mtindo cvenire constieveruni, et jorumquc charistnatum, hoc dicendum est, quod
dicilur habitatnribus ejus, o vos, qui estisin Eccle- hujuscemodi homo si voluerit elementorum causas,
sia Domini, semper gaudete , et qitidquid vobis de fideique sux reddere rationem, et qnare Deus, qui
judiciis acciderit, gratulamini. Nec hoc dico quod honus et Creatnr est omniuni, ad solos tanlum Ju-
flere nnn debealis : Bealt quippe flentes, quoniam dxos venerit, et in uliimo jam sxculo vocaverit na-
ipsi ridebunt (Luc. vi, 21); sed illud admoneo , ne tiones, non habeat secum bonos Dei sermones; sed
iu liis qux sunl sxculi, lugeaiis. Si quis morluus de propria imperitia eiiam ea , qux bona sunt, Dei
fuerit prnpinquoriim, si substantiam fiscus invase- verba contaminet, qux verba recte ambulanl et
rit, si corpus vel podagra, vel atius quilibet morbus recias aures requirunt. El lixc quidem Dominus
oppresserii, nolite flere, nolile lncrymas fundere, prxcipit populo surcessori, et Ecctesix de gentibus
nec considerelis prxsenlia, sed futura , et c aggra- congregatx, ne insullet generationi pristinx, et
yaroini magis qttod diulius in hoc tabernaculo mor- aliena c non sit ab opprobriis iusultando. Refert au-
lis habilelis. Quin potius illud cavete , ne insultetis tem ipse qui verus esl judex et sine perturbatione
cadentibus, et alienam ruinam vesirara xdificatio- loquitur, quomodo in passione sua Israel ei contra-
Mariianxus retinuit palliumque, quod tamen punximus : pauloposlduo verba, vel exprimi, no-
anieaad Brixix codd. Victorius emendaverai, ipso stri mss. non agnoscuut.
sacro texiu suffragante, qui ait, Desupetlunicam pal- « Conirario sensu duo Paiatin. niss., et gralula-
litim sustulistis. mini magis.
b Quam liic oblrndit Mariian. ut, parlicutam ex- d Negandi parliculam Victoritis relicet.
1171 S. EUSEBII HIERONYMl 1172
i ius fuerit, el hoc fecerii non quod suo nocere po- A b ejecti sunt, Polcst hoc et generaliter de Judaici
tuerit Creatori, sed quod conlra pacem suain orania populi principibus, sacerdotibus ac Pbarisxis
perpetrarit. Uude et ad Jernsalem scrmo est: Si 457 accipi, qtii posi passionem Domini pro-
scires ea qumad pacem sunt tibi (Luc. \\x, 42). Pace jccii stiitt de urbe deliciarum suarura, in qua prius
aulem perdita, peltem suam excoriaverunt, id est, tascivierant propter malas adinventiones suas, et
tulerunl a se Dei quo protegebaniur , auxilium , el specialiler de stirpe David, quia statim ut natus est
quasi nudascarues absque cute et tegmiue retique- Dominus, defecit princeps ex Juda, et dux de femo-
rttni, ul quidquid videbatur esse piilchrum , ope- ribus ejus (Genes. XLIX), veiiiente cui reposilum
riente dcsuper misericordia Dei, hoc, illa recedenle, erat, et exspeclatione genlium apparente. Sed et
prxberel videntibus turpiludinem. Recedente au- Ecclesix quoque principes qui deliciis uffluuni, et
tem paceel auxilio Dei, quiarestiteranlDomino, de inter epulas atquc lnscivias pudicitiam servare se
qtio dicilur : Dominus conterens bella , Dominus no- credunl, propheticus sermo describil quod ejiciendi
men ei (Judith, xvi, 3), adversariis suis resistere non sint de spatiosis domibus, laulisque conviviis, ct
potuerunt, sed in omni certamine vicii sunt, nec multo labore epulis conquisitis, et rjiciendi propter
fuit qtii contereret adversum eos bella 456"ascen~ malas cogitationes et opcra sua. El si vis scire quo
tia, juxla utramque personnm hoslium , vel liomi- B 1 ejiciendi sint, Evangelium lege : In tenebrasscilicet
num quieosduxerecaptivos, vel adversariorumafor- exleriore$,ubi erit fleius et slridor dentium(Mat. xxn,
tiludinem, qui aniroas eorum quotidie jugulabant 15): An non confusio ct ignomlnia est, Jesuro
blasphemando. crucifixum , roagislrum, paupereiii alquc esttrien-
(Vers. 9,10.) Mulieres populi mei ejecisiis de domo tcm fartis prxdicare corporibus, jejunicrumque
deliciarumsuarum : a parvulis earum tulislis taudem doctrinam, rtibentes buccas, luroenliaque ora prn-
nieam in perpeltium. Surgite et ite, quia non habetis ferre? Si in Aposlolorum loco sumus, non solum
hic requiem, propter immundiliam tuam [Vulg. ejut] sermonero eorum imiterour, sed conversationem
corrumpetur pittredine petsima. Interpretatio Seplua- quoque el abstincnliam ampleclamur. Sanclum uti-
ginla (si lamen Septuaginta est; Josephus enim queeslet Apostolorum niinisterium , viduis et pnu-
scribit, et Hebrxi iratliint, quinque luutum libros peribus ministrare (Aclor. vi ,2). Non oportel, in-
lcgis Moysi ab eis trauslatos, et Plolemxo rcgi tra- qiiiunt, dimisso verbo Dei, ministrare nos mensis. At
ditos [Al. conlraditos]) tantitro discordatin prxsenti nunc non dico pauperes, non dico fralres, et qui
loco abllcbraica veritule, ul nec capita possimus ex rursum invitare non possinl(ex quibus, excepta
xquo ponere, nec eorum siniul Sententias explicare. gratia, nihil aliud episcopalis speret maiius) sed
Quamobrem nostra primuin translatio disseratur, el' *- mililantes et accmctos gladio, et judices, excuban-
postea ad eosdem veniemus. Adhuc contra populum tibus ante fores siias cenlurionibus et ttirmis mili-
Dei sermo est, cui supra jara dixernl : Econtrario tuin, Cbristi sacerdos invilat ad prundium. Tola
poputus meut in advertarium conturrexil : detuper («- clerici urbe discursant: quxrunt exbibere judicibus,
ritcatn paUiumtttslulitlis, quod non solum hoc ege- qux illi in prxtnriis suis aut invenire non possunl,
rini, sed muliures quoque, id esi, matronasquondain aut certe invenla non coemuni. Nec vero nrbilrnn-
delicatas fecerint captivasire, sive sub roetaphora diiro quod generaliler ad omncs hac dirigntur iu-
urbes Judxx, quiis etin Isaia filias Sion vocal (hai. veciio; sed quod dos qui tales sunt, pulset serroo
xxvi), eo quod Sion ineiropolis fueril. A parvulis propheticus; el comminetur eis snpplicia, cl lene-
quoque cnrum tulistis, inquit, Inudem meam in per- bras sempiternas : ut qui pudore el verecundia non
petuum, nullus remattsit in populo, cunclis vet inler- tonenlur, agnnt pcenitentiain sallem comroinatioiie
fcclis vcl captis, qui meos psalmos caheret; sed et pcenarum.
pauci qtit iu Babylone supererant, canere se notl LXX : Propiiiquate montibus mternis. JSieriios
posse leslaiitiir. Quomodo,ioqiiiunt, canlabimm can- hionles, VelAngelos inielligere possunius, vel pro-
ticttm Domini in terraatie.ua (Ps. cxxxvi, 4)? Sur- de quibus ei in psalmo scriptmn esi ; Fun-
" plieias,
gile iiaijue el iteiu captiviiatem , quia in hac terra damenta ejus in montibits sanctis ( Ps. LXXXVI, 1).
requiem non habetis, qux propter scelera vestra Ei in alio loco ; Levavi oculosmeos in montes unde
pnlluta esl, ct muiidari non polorit, nisi longum venietauxilium mihi(lbid. cxx, 1 ). Appropinqual
eabbnturo antea celebrarit. Proplerea autem dico autem 458 teternis montibus qui non in peccalis
vobis, iu>nhahetis hic requiem, quia polluta esl suis a beaiornm contubernio separatur : qnomodo
lerr.i vestrn, et corrumpeiur putredine pessima , Moyses appropinquabat Deo, non loco, sed merito.
capliwlate videlicei, VelBabylonica, vel Romana, Etadens qui appropinquabanl xiernis momibus,
eo qu >dDoinini sftnguinem hnuserit: jnxia iiiram- ipse Dominus loqtiebalur. Deus appropinquansego :
qiit! eniiit hislorix veritalem intelligi potesi. et non Deus de longe (Jtr. xxiu , 23). Monlcsaulem
LXX : fltices populi mei projicienlur de domibus xtemi, ad dislinctionem eorum vocantur qui non
Hiticiarum inarum: pfbpter ntaliis admtienlionetinas sttni xterni, principium scilicet hujtis sxculi mon-
* Ex b ('orrupte legebatur electi.
Medicxo, Fesutanoque codicibiis rescribit Vi-
ctorius, adversariarum (ortitudinumqn<eanimas, etc.
1173 COMMENTARIORUM IN MWHiEAMLIB. I. CAP. II. 1174
tium icncbrosorum : qui cura erecti fuerinl velut A persecutus in nihili, Quod si cui videtur niniis coac-
cedrus Libani Iranseunles ctim mundo, locus eorum tum, et contra Seriplurx simpUciiatem arl|fi.cto po-
non potcrit inveniri. tius eloquii, quam vera interpretatione dis&ettum,
LXX : Surge et ambula, quia non est libi hie re- vel priorem, vel quam ipse repererit expositionem
quies. Jubemur in nullis mundi rebus putare nobis sequalur.
requiem; sed quasi a mortuis resurgenies, ad su- (Vers. 11, 12.) Ulinai» non e$$em»ir haben$$pi-
blimc tcndere, el ambulare post Dominum Deuni ritum, et mendaciumpoliu$tqquerer- S(t/(afeo (j&i i»
noslrum, et dicere. Adhmsit anima mea posl te (Ps. tiinumel in ebtielaiem, et etit super b quem stillatur
LXII,9). Quod si ueglexerimus, et noliierimusaudire populus iste. Congregatione[Al. Congreaan»]congre-
diceniem ; Exsurge qui dormis, et elevare, et itlumi- gabo Jacob, totum te : in unum conducam re(iquias
nabit te Cliristus (Eph. v, 14), dorniilabimus quir hrael pariter c.
dem, sed decipiemur, et non inveniemus requiem Et in hoc capite multum Septuagima interpreles
quia ubi Ciiristus non illtiminat resurgettlem, qu» ab Hebraico discrepant. Unde primum juxta id
videiur esse reqtiies, tribulalio est. qtiod nobis ab Hebrxis est tradiUtm exponamus, et
LXX : Propter immundiliam con$umplieslis cor- posiea, si Dominus voluerit, de eorum translalione
ruptione. Pro eo quod nos diximus, consumpli eslis, B £ Iraclabimus. 0 popule Judaice, ad quos repromis-
pniest juxta Grxcum intelligenliam in Latino sonare siones, quorum testamenla et lex, et ex quibus
sermone, corrupiiestis; utsit ordo, propter immun- Christus secundura carnem (Rom. IX), cui, immi-
diliam corrupti esiis corruptione. Hoc aulem ad eos neitlibus Babyloniis, vet Romanis, dixi: Surgite et
dicitur.qui voluplati corporis et ltbidinis servienles, ite in captivitaiem, quoniaro non est vobis iu terra
non soluin animam, sed corpus quoque suum cor- ista requies, qux propler iromunditiam suam cor-
rumpunt, voluptalum amatores magis quam amatq- rumpeiur populatione novissima, non me pulelis
reiDei. Poierat quoque dicere, propter immundi- volentem loqui, et prxdicare gaudentem, quod ven-
tiam corrupti cstis, et sensus eiiam absque coriup- turum video : optarem et ipse anaihema esse pro
tione fuisset expletus. Nuncatitem quiaait, corrupii fratribtis roeis, qui sunl Israelilx (Rom. ix, 3),
esiis corruptione , ad dislinciioneni roihi videtur Utinaro de meo sensu loquerer, et sanclum Spiriiuiii
corruplionis salutaris dixisse ; jtixta quam et Apo- non haberem; et inter pseudoprophetas potius comr
slolus loquilur ; Et si is qui foris homo noster est, pulatus, solus peiirem, et non pssent 400 vera qux
corrtimpitur; sed qui intus esl renovatur de die in dico : et tanta multitudo crederet in Filium Dpi, et
rfn>m(IICor.iv,16).Qui semper mortificalionem Jesu. non traderetur xlernx captivitati, Verum quia pro-
portat in corpore suo, et exteriorem corrumpit ho- C pheta sum, et Dei spiritu loquor, et a divinitaie [ A/.
iiiinem, et carnem imperio aninix subjicit, iste cor- veritaie] missus, prxdico veritatera: propterea slil-
rumpilur quidem, sed non corruptione, quia cor- labo tibi sermonem pieum in meracum vipum quod
ruptio illius salutaris esi. le inebriet, et corruere faciat. Me auiem stillanle, et
Fugisiis, nemine perseqttenle.Ad cos dieitur, qui fulurx cnptivitatis malum caneple, populus iste
propier immundiiiaro corruptione corrupti sunt, meas suscipiet pluvips, IIQCest, vuli, non vul(, sus-
quod conscieniia peccatorum eliam absque supp|iciis tinere liabei qux dico. Et ne arbitiemini, malorum
resistere liostibus el dimicnre non audeanl. me esse tanturo [ Al, taiiioruin] vatem. nunc quidem
459 Unde et formidolosi in a sanctoriin) prxlio, veniei prxdicla captivitas; sed ecce jn [ A/.Jut agnq-
ne lerreant menies frairum suorum, ejiciunuir e. scatur quia in, etc.] roe sermo loqujtur, qui ad om-
castris, et ex acie repelluntur (Deut. xx), et in nes prophetas fit. Qtto reticenle propheta, non lo-
roalediclis Levilici ad hujuscemodi homines sermo quiiur, et nunc clicit; Veniani, et bnroanum corpus
dirigitur : Persequetur vos folii vox volantis, et fu- assumfim, na^car de Virginp. Sive ita : Quia in car-
yielis, nullo pertequente(Levit. xxvi, 26). Scio me nis humiljtate vei)i, et non credistis mibi, veniam
in cujusdam commeniariis legisse, expopentis Joap- in consummaiione mundi in mujeslate mea eum
nis evangelisix principium : Omnia per ipsum facta D t Angeliscxterisqne virluiibus, ei tunc le lolum con-
$unt, et tine ipto factum e$t nihit, hoc quod dicitur, gregabo, Jacob : tupc in unum coiiducam reliquias
nihil, ad maliiiam retulisse : rursumque jpsam ma- Israel, et cum gentiuro poptilo in ovili meo pariier
litiam interpretatum esse diabolum, et isto quasii copulabo : ttinc te muro firmissimo sepiain, et tanta
gradti, ipsum quod faetum est sine Cbrkto, ri,hil' erit crcdcntium muliiludo, et inter caulas posiii
di.ibolum intellexisse. Si igitur rnalitia, yel diabolusf gregis tunuiliiiaiio, ut vin.cafur numerus pecortim
nihil est, et fugerunt qui corruptione corrupii sqnt,, largitate. Ac ne forsitan putes, quja dixi:Ponam
nullo, id est, nihjl persequente, diabolus eos est; illum quasi gregem in ovilj, et quasi pecus in medio
KDuo Palatini rass., formidotosi inimicorum
prm- illum, quasi gregemin ovili, quasi pecusin medio catt-
lio lerreanl mentes, etc. larum: tumultuabuntut a mullitudine hominum. As-
b Post Viciorium cx Vutgala editione , Ilehraico,, cendensenim pandit iter ante eos, divident, et per-
Brixiauisque codicibus quem pro qum legimus: elt transibunt portam, et egredienlurper eam, et transibit
paulo post lofum te, pro quo ernt, tolum in te : nos- rex eorum eoram eis, et Dominusin capifa eorum. El
quec hnc iu re nosiri quoque juverunl mss. in hoc, etc.
Addunt mss. nostri reliquum lextuni: ponami
1176 S. EUSEBO HIERONTMI 1176
caularnm, de ovibus me loqui, intellige quod oves A . labil in vinum et ebrieiatem. Vinum quod Ixtificat
istx homines sint. Sequitur enim : Tumulluabuntur cor liominis (Pt. cm); et ebrielatem qua inebriatus
a mullitudine hominum. Tumultus, vox plurimorum est Noe, el de qua dicitur : Comedite, amici mei, et
est, et nimix inultiiudinis clamor pariter emissus: inebriamini (Cant. v, 1). 462 ,,sec autem omnis
ne xstimemus unius vocem esse : sed omnium com- lxtitia et ebrietas ad comparationem sapientix Dei,
mtinem , laudanlium bonum pastorem , qui ardua qux ul fliiviusccelesiem irrigat Jcrusalem, stillaest,
quxque complanaverii, et suo xquaverit pede , dux et gtitta permodica. Nec dubilabuni sapientix Dei
ilineris eorum ipse slt paradisi jauua, et dicat: Ego siillam in hominibns dicere, qui tapidem abscissum
sum porta : quo iier dividente et prxcedente , et de monte sino manihus tegerint (Dan. n), et fatuum -
a vix porta, transibit per eum credulum pecus. Pastor Dei sapieniiiisbominibus, et Aposlolos quoque ipsos
autem iste rex est et Dominus. Unde sequitur. Et ex parte cognovisse, elex parte prophetasse(l Cor,
transibit rex eorumeoram eis, et Dominus in capite xni, 9). De hac igitur sapientia, id est, de siilla Ju-
eorum. Quod si voluerimus hxc omnia de primo ad- daici populi (non enim venil nisi ad oves perditas
veutti ejus accipere, et tolura Jacob et reiiquias domus Israel) congregalus esl Jncob : omnis qui
Israel 461 a^ Apostolos, et eam referre muliitiidi- supplantat Esau, et eripit primiliva ejtis ac bcne-
nem, quxin Actibus apostolorum salvata est ex Ju-' B dictionem, et antequam nascatur adltuc in ulero
dxis, non ahhorrebit a veritale expositio traciatoris. posilus, plantaro pilosi fralris iuvadit.
Hos enim vere congregavil Dominus in ovile suum, LXX: Cum omnibus suscipiens suscipiam reliquias
et posuit in medio caularum, et fecit iter ante eos, de hrael. Cum inquit crediderit gentium populus,
et induxit eos in Ecclesiam, et fuit rex eorum co- et omnis orbis ad meam fuerit fidem adduclus, et
ram eis, et est Dominus in capite eorum in perpe- intraverit gentium plenitudo, tunc etiam reliqitix
tuum. Israet salvabunlur, non illx reliquix, de quibus est
LXX : Spiritus ttatuit mendacium. Stiltavit libi in scripiura in Regnoruin libro : Dereliqui mihi septem
vinumet ebrietalem, et erit de stilla populi hujus, con- miltia virorutn, qui non curvaverunt genua Baal (III
gregandui congregabitur Jacob. b Non, ut plerique Reg. xix, 18). Et de quibus Paulus : Ergo et in isto
xsiimant, tpiritus slelil mendax; sed spiriius staluit tempore reliquim secundum electionem gratim sttlrie
mendacium, legendum est.qiind Grxce dicilur7rvs0f*« faetm sunt (Rom. xi, 13); de quihus supra hic pro-
tamat ^evBe;, liuCest, T6ips55of.Quomodo eniro in phela lesiatur: Eleritde stilla populi liujus, congre-
vulueribus puiridis, ne cancer serpat et emoriuum gandus congregabitur Jacob. Sed illx reliquiir, qttx
corpus vivas carnes depascatur, medici slaiuunt postquara omnes suscepti [Al. susceptx] fueiini, in
[Al. secantj vulnus et uriint cauterio, vel pulvere' G fine suscipieniur a Deo. El de qnibus nunc dicitur :
xavo-Ttxu: ira. spiritus Dei finem pnsuit mendacio, Cum omnibus suscipiens suscipiam reliquias hrael,
ne ullra populus Dei pseudoprophelarum vocibus ut juxla id quod c scriptura est : Concliidens Detis
subvertaliir. Quod autem spiritus lam in novo quam omiiessubpeccalo,omnibusmiserealur(J?om.xi,32).
in veteri Tesiamento, ubicumque sine addiiamento LXX : Ponam avcrsionem eorum sicut ovesin tri-
ponitur, in bonain partera intelligalur, et sxpe di- bulatione. Reliquias de Israel quas postqtiam omnes
xiraus, et nunc ex parle ponemus, ne cui dtibiumsit. suscepero, suscepturus strro : nunc interim quia
Fructu$ autemspitilus, charilas, gattdium, pax(Galat. aversi sunt a me, ponam in tribulatione, et coangus-
v, 22). Et : Si spiriluvivimus, spiriiu el ambulemus tabo, et faciam sedere, siiie sacerdole, sine aliari,
(lbid. vi, 25). Et alibi: Si dutem spiritu opera carnis et sine prophela : ul quem per beneficia non sense-
motlifieavetitis, vivetis (Rom. vm, 13). Et in veieri runt, intelligant per supplicia.
Testamento : Dans flatum populo, qui est in ea, et I.XX : Qitasi gregemin medio cubiliseorum: d suli-
spiriium his, qui ealcant eam (hai. XLII):hatid du- auditur, ponam. Non solum, inquit, aVersio eoruin,
biuro ex prxcedeniibus quin terram significei. Qui qua a me aversi sunt, ponctur quasi grex in tribu-
enira calcant terrena opera, et pedibus suis subji- lalione; sed poslquam tributaii fuerint, 463 el
ciuut ea, utique non malum, sed bonum spiritum °' angustix lempus expteverint, ponentur in requie,
merentur accipere. Econirario malus spirilus sem- boc est, in cubiti suo. El tunc [Al. nunc] de liomi-
per cuni additamenlo legitur, ut ibi: Cumautem spi- nibus commigrabunt el trunscendenl humanx condi-
ritus immundus exieril ab homine (Malth. xn, 45). tionis stntum, et implebunt quod sequiiur: Exsilienl
Et in alio loco: Inctepavit spititum immundum(Luc. ex hominibus.Non solum autem illi exsilienl et ab-
ix, 43). Et: Spiritusmalusinvasit Saut(lReg. xvi,14), ibunt; sed omnes ad qttos fit Dei sermo, et qui lui-
et cxtera his siroilia. Spiritus ergo Dei, qui fiuem mana vitia retinquentes, conversationem divinitatis
mendacio posuit in pseudoprophetis, ipse tibi stil- imitantur, et audiunt : F.go dixi, dii estis, et filii ex-
a Iterum Victorius, via et porta, ex eo quod in- c Antea erat, supra diximut, dissentientibus mss.
fra ; Ipse enim Dominus el rex et pastor et via est et ipsaqne rei verilate.
porta. d Hic quoqite verba sacri textus, exsilient ex homi-
b Qux stibsequentis capiluli sectione altera
pro- nibut, qtix seriem Hieronymiunx expositionis irope-
poniimur verba, Cum omnibus suscipiens suscipiam diebant, atque inferius suo loco propotiuntur, ad
reliquias de hrael, hic frustra et contra rass. fidehi mss. fidein induxlmus.
in editis stibjungebantur.
1177 COMMENTARIORUM 1N MICHJEAMLIB. I. CAP. III. 1178
eelsi omnes,exsilient ex hominibus, et quasi ferenlur A salvabitur: ingredietur, et egredietur, et pascua inre-
[Al, feruntur] ad cceliim. niet (Joan. x, 9). De qua porta et alibi prophetaiur:
LXX : Ascendeper divisionem.Prxsens locus quasi Hmc est porta Domini, jtisti inlrabunt per eam (Ps.
propritim habet exordium et apostropheneloqnii pro- cxxvn, 20). Quicumque autem ingressus ftterit, non
phetalis, ad eum qui satvnri ctipit, cui impernlur ut debet in eo staiu in quo inlravernt, pcrraanere; sed
ascendat per divisionem. Quod quidem mmifestius egrediaiur ad pascua, ut in intrando exordiuro sit,
fict, si de Genesi sumpserimus excmplum, ubi nas- in exeundo et in pascua reperiendo, virlutum per-
cuniur gemini de Thamar, cum qua Judas pairiar- feclio. Qui ingredilur, adbuc in sxculo esi, et ex
cha concubuit : Faclum est, inquit, cum pareret, el creaturis inlelligit [Al. intelliget] Crealorem. Qui
liaberetgeminosin utero : in ipso partu unus protulil aulem egreditur, transcendit universnm crealuram,
manus, el tttlit obsletrixet ligavit in manu ejus cocci- et omnibtis qux videri possunt pro nihilo compu-
num, dicens : Hic egredieiurprior. Cum aulem con- talis, inveniet pascua stiper ccclos, et sermone Dei
traxisset manttm, slalim egressus est frater ejus, et illa vescetur, el dicet: Domintts pascit me, et nihil mihi
ait: Qitare divisa est propter le maceria ? et vocavit deerit(P$. xxi, 1). Hoe ideo, ut intelligeremus Evan-
nomen ejus Pliares, quod interpreiatur divisio. Et gelicum testimonium : Ingtedieiut et egtedieiut, et
post hmc egressusesl fraler ejtts, in cttjus manu eral B pascua inveniel; el quod nunc dicitur per Prophe-
coccinum, et vocavitnomen ejus Zara, qtti in lingua lam : Et ttansietunl pottam, et egtessi sunt pet eam :
nostra dicitur semen, vet oriens (Gen. xxxvm, 27, qui tamen imnsiius et egressio absqne Christo rege
seqq.). Oslendil ergo senior populns, in quo eral nostro tribui non potesi, qui rex et Dominus est.
orius et semen aniequam de genlibus Ecclesia nas- Statim quippe conneciitur : Dominus auiem ptinceps
cerelur, manum suam in operibus, et poslea con- etit.
traxit eam audiens per lsaiam : Manus enim veitrm (Cap. III.—Vers. 1 scqq.) Et dixi: Audite, ptincipes
sangtiine plenm sunt (hai. i, 15). Cumqtie ille con- Jacob, et duces domusIstael. Nttmquidnon vesttumest
traxisset [Al. contraxit] mamim, et a juslitiae ces- snrejudicinm, qttiodio habclisbonumetdiligitismaltim,
saret nperibus, frater ejus egressus est geniium po- quiviolentertoltitis pelles eorum desupereis, et carnem
pulus. Et propteripsum divisa est sepes, et deslruxit [Vulg. carnes] eoruindesuperossibuseorum.qnicomede-
Doiniiius atque Snlvator, ut ille posset incedere, runt 465 catnem populi mei, el pellemeotutn desupet
parieiem, qui erat in medin, et mnceriam duos po- excoriavetunl, el ossa eotum conftegetunt, et eoncide-
pulos separaniem : et fecit uniim gregem, ei duos tunt sicut in lebete, et quasi cattiem in medio ollm.
creavit in scmeiipso in uno novo honiine faciens n Tunc clamabunt ad Dominum, et non exaudiet eos, et
pacem. Unde et obstetrix propbciice loquens dicit abscondet(aciem suam ab eis in tempote illo, sicttt ne-
ad Phares populum junioiem : Ut quid divisa esl qttitet egetunt in adinventionibus suis. Manifeste ad-
propter le maceria? Si iniellexisiisexemplum de Ge- versum principes Israel sermo esi, etsub melaphora
nesi, asrende qui snlvnri cupis, nequaqunm per ve- leonum sive latronum crudelitas eorumdescribilnr:
terem poputum qui manum contracium liabet, sed quod spoliaverint panperes, ei interfecerinl eos, et
per novum, in quo via Cliristus est, in quo porta carnes enrum ossaqne coniriverint, el qunsi inmedio
Jesus, per quem ad Patrem incedimus, ipse enim ollx, sic in urlie Jerusalem miserabilem plebem al-
solvit 464 medium parieiem el macerinm, id est, ftixerint, et propter hxc inferatnr eisposiea suppli-
obsctiriiatcm veterum prophetarum, et omnia anti- ciuui in die caplivitaiis, vet n Nabucliodonosor, vet
qux Legisaperuit sacramenta.etdissipata incedendi a Vespasiano et Tito. Et clament ad Dominum, et
difficultate, viam ocnlis omnium revelavit : itt qtti non exandiat eos, et abscondal faciem suam ab eis,
vult pergere, nulto irretiatur[A/. impediattir] obice, quia nequiter egerint in sceleribus suis.
nec obscuriiatis caligine terreaiur. LXX : Et dicet: Attdilehmc,ptincipesdomus Jacob,
LXX: Ante fuciem eorum diviserunt et transierunl etteliqui domus Istael. Cnm superioribus hxret sen-
portam, el egressi sunt per eam. Exivit rcx eorumante r. tentia. Supraenim dixerat: Dominusauiem ptinceps
faciemeorum: Domiuusautemprincepseorum[\\. erit]. etit, el dicet: Audile, ptincipes domus Jacob, et teliqui
Propterea dixi tibi: Ascendeper divisionem, qui sur- domushtael. Vro teliqui$domu$htael, excepiisSrp-
rexisti cutn Chrislo, el ea <|U;i'tisqu;t: sttrsinn sunl: tuaginiu, omnes, duce$ domus htael, Iransiulerunl.
quia Angeli, sive Pater et Filius, el Spiritus sancius Dominus ergoqui viam fecit populo suo, el egressus
diviserunl quod videbatur obstare, el fecerunt viam est ante faciem eorum, et ipse est princeps itineris
volenlibus ingredi, et quia aperlo iiinere invaserunt simpliciorispopuli,quemgregem vocat: his qui a no-
iter, non solum ingressi sunt porlam, sed et trans- luntse prxvium sequi.sed snpeibiunt.et quasijudires
ierunt per eam. Ingressi sunt auiem, quia et rex populi vestigia illius nonseqtiuntur, comminaiur et
eorum eamdem ingressus est portam, ei aperuii eis dirit: Andite, ptincipes domus Jacob, et duces domtis
iter, uI absque ulla difficullate graderentur. Ipse htael. Quid est autem quod eos cogitaudire? Non
enitn Dominus, etrex et pasior, el via est el porta, vesttitm esl, iuquit, scite judicium, qui odio habelit
dicitque : Ego sum porta : per me qui fiterit ingtessus, bonum, et qumtitit mala: id est, non meremini Dei
» Falso et contrario sensu Marlian., hit qui volttitt.
1179 S. EUSEBil HIERONYMI 1180
scire judicium quod esi abyssus niulta: et prorun- A littm : proplerea nox vobit erit pro vhione [Al. indi-
dum juslitix ejus mens prnva non invenii. Autquo- vi$ione], el tenebrm erunt vobi$ex divinalione, et oc-
modo potestis scire judicium Dei, qui odislis bonum, cumbet sol stiper prophetat, et eonlenebtescelsupet
el quxritis maluiii, qui detestamini sanctos pnupe- eot dies, et confundentur qui vident somnia, et ittide-
res, et honoratis diviles peccaiores. Simulqueconsi- bunlur karioli, et loquentur adversumeosomnes isli,
deremus verborum significantiam: bona non amare, quia non est qui exaudiat eos, nisi ego impteveroforti-
peccaii esl: quanti sceleris etiam odisse? et econ- ludinemin spiritum Dotnini,et judicium el potenliam,
trario, si roalu non fugere.vitiiest: quanix impieia- ut annttntiemJacob hnpielatet ejus, et hraet peccata
tis estetiamdiligenterinqttirere? Post hxc describi- ttia. Legiintts fuisse pseudoproplielas in Israel, qui
tur sxvitia judicum, el in subjectos crudelitas. prnpter donn pacem, qux eis data non erat, prxdi-
466 LXX: Ditipienles peltes eotum ab eis, et car- cabant, et si quis munera non dedissei, quamvis
ne$ eorum ab'ossibu$ eorum. Sicut devotavetuntcat- sanclus essel, iram Dei nuntiarent illi esse venlu-
net populi mei, et petles ab ei$ excotiavetunt, el ossa rnro. Unde nunc dicilur ad eos quod loquanlur
eotum confiegeruiit, el conciderunt sicut carnes in le- meiidacia, el sermo eorum non prophetia, sed divi-
bete, et sicut carnes tit otla: tic clamabuntad Domi- nniio sit falsa : neque babeanl lumen, sed lenebms
num, et non exaudiet eot, el avertet faciemsuam ab B ] et errorem. Curoque in contrarium versn fuerint
eit in (empore illo , eo quod petsime egerunt in adin- qux proroisernnt, lunc operienttir confusione, quia
ventionibussuis. Non suffeceral spolinsse suhjectum non erat, inquil, responsum Dei.
gregem; sed corpora quoque eorum alflixeriint Jnm |A/, nam]necdxmones accipient potestntem,
duro iroperio, et ossa eorum contriverunt, ut quid- uteossua fraude decipiahl. Miitaeruntoraciiln.tace-
quid in eis forle fuernt, frangereut alque conte- bit ininiundus spiritus, et illudere non audebit. Hoc
rerenl. Quomodo ergo illi spoliaverunt populum de pseudoprophelis. fUirsum oratio de seipso pro-
meum, et nudaverunt omni piilchritiidine bt decore phetx loquentis inducilur, illis falsa valicinanlibus,
culis , el carnes et ossa miserunt in ollam ferven- et opertis confusione et ignominin, ego qux loquor,
tem, quaro rex accendit Assyrius, tradentes gregem a sonclo Spiritu institulus loquor, et loqtior judi-
meum diabolo, et angelis ejtts : sic et ipsi cuin cium Doiiiini et virlulem [Al. verilatem]. Ciiitii|iie
venerit dies ultionis, clamabutil nd Dominum, el pseudoprophelx mordeanl dcniibus, ei pradicent
non exaudientur, quia nec ipsi rogantes audierunt: pacem , ego absque ulla formidine aununtio Jacob
et extendent ro.inus suas ad Dominum, et Deus scelus suum, et Israel peccatum suum; quia pro
avertet faciem suam ab cis, quia et illi avenerunt Deo , vel idola vencrali suni, vel Dei Filium cruci-
a precantibus vnliiim. El hxc universa patienltir, (G fixeruni. Si autem juxia Septuaginla quod dicitur,
quia pessime egerunl instu liisct vnluptatibus suis ; de hxrelicis voluerimus accipere, qui vere pseudo-
el non reges fuere, sed tyranni: nec prxpositi, sed prophetx sunl, et dicuni, hxc dicit Domiiius, et
leones : neque magislri tliscipulorum, sed lupi Dominus non misit eos , non errabimus. Hli cnim
ovium, ct satiavcrunt se caniil)iis,elincrnssatisunt, poptilnm quondam Dei eirore decipiunt, el boc fa-
et sicut pinguissimu boslia iuierfectionis, a et sup- citiot, ut comedant eos, vet simpliciter in accipien-
pticiis Domini prxparati. Ilucusque contra princi- dis inuneiibus , vel mystice in otcisionc aniniaium
pes malos: sequens vero sermo adversus pscudo- eorum, et promiiluni cis paceni el regna ccelesiia,
prophetas est et ductores pessimos, qui populum et dicunt, non necesse est tii vivas continenter el
Dei ndulaiione supplanlaut, pollicentes scientiam sancie, habetn lidem quam docemus, et omnia pro-
Scripturarum. missa Domini consequeris: 468 1llae loquentes,
(Vers. 5 seq.) Hmc dicit Dominus super prophe- magis adversum eos iram Domini contiiant, et prx-
tas, qui seducnnt populum meum : qui mordentdenti- liuni in illos sanclificant. Quamobrem, o hxrelici,
but $ui$, el prmdicanl pacem: et $i quis non dederitt qtti puiaiis habere vos proplieiinm, et imiiamini
in ore eorum quippiam, sanclificant super eum pnv- l'<cU.siamDei, ubi xstimatis esse visionem, ibi nox
lium: propterea nox vobis pro vislone[M, divisione] | L>crii; ei ubi jaclatis vaiicinium prophetale, ibi spiri-
eril, el tenebrmvobis pro divinaiione, ei occumbetsol! tus loqueliir iramundus. Occidel cnim >ol justitix
super prophetas, ct obtenebrabiturtuper eos dies, et[ super hiijuscemodi prophelas, et videbunt tenebras
confundentur qui videnl visiones: et confundenlurdi- suas et confuiidentnr. (iuniqite divini magis quain
vini, et operient vullus suos omnes, quia non est re- Proplietx fuerint comprobati, ridebuniur stiper
sponsum Dei. Verumlamen ego repletus $um fortitu- snmniis suis, et populi qui ab eis prius decepli fue-
dinespiritus Domiiii,judicioetvirlute[M.veritate],ul / ranl, contra eos loquentur. Tnnc etiam ipsi rongisiri
antiunliem Jacob scelus suum, et Israel peccatum '» pcenitentiam agent, et nemo eos cxaudiet, nisi ego
suum. LXX: Hmc dicit Dominus super prophetns,, qticiu offenderant. Et quia clemcns sum, el nolo
qui sedttcunt populum467 me"m» el mordenldentu morleni peccaioris (Etech. xvin), sed cupio ut re-
bus suis, et prmdicant super eum pacein, ei non esl( vertatur el vivaf, cum exaudiero eos, dnlio eis vir-
data in ore eorum, sunctificaverunt$uper eum prm- tutero spirilus mci, et implebo eos judicio meo cl
b Constnbil, inquit Victorius, ex ipsa lectione, iun( legendum pro et: sed mss. npn suffragaolur.
1181 COMMENTAUIORUM 1N MICHJEAMLIB. 1. CAP. III. 1182
foriitudine, ut qui prius popnliim blandimeniis de- A j iion solum judicium non liciebani; sed abomina-
cipiebant, postea vera annunliando deterreant, et banlur illud, et omnia recla pervertebani, ne saltem
ad rectam revocenl viam , et qui causa erroris fue- parva justitia remanerel in civitate. Qui xdificave-
rant, incipiant mederi vulneribusqux iutulerant, runl Sion in sanguitiibiis, et Jerttsnlem in iniquitate,
et esse occasio sanilaiis. Auimadverle in prxseuti rapinis pauperum, cxde insontium, occisione san-
loco, posse aliquem docere post peccalum, si tamen ctorum. Quod si quis de principibus videbatur judi-
vitin prislina digna pceniieniia eluerii. Unde el Da- care quod erat rectum, vendebat mngis sententinm,
vid post adulterium et homicidium loquitur in psnl- et in muneribus judicabat. Sacerdoies quoque non
nio: Asperget me hyssopo et mundabor : lavabis me, docebant populum, nisi accepto pretio; et cum
et super nivem deaibabor. Nec sua tanlum purilnie dicatur ad sanctos : Gratis accepislis, gralit date
contenius est, sed infert: Redde mihi Iwtitiam salu- (Matt. x, 8), illiDeiresponsuro, accepiapecuniapro-
taris lui, et spiritu principali conflrma me. Cumque fercntes, gratiam Domini avara mcrcede vendebanl.
hoc feceris. Docebo,ait, iniquos vias lua$, et impii ad El post bxc mala non inlelligentes peccalum suum,
te convertentur (Psat. x). qttasi scderibus redimerent charitatem Dei, judiccs
(Vers. 9 seq.) Auditehmc, ptincipes domusJa- ac sacerdoleset prophetas 470 Dei esse se inemo-
ccb, et*judicet domus htael: qui abominaminiju- B J rabant.et secundum impcenitens cor suum dicehant:
dicium, etomniatectapetvettitis, qui mdificatis Sionin Dominiit in medio nostrum est, et non venient super
sanguinibus, et Jetusalem in iniquitate. Principes ejus nos inala. Quia igiiur non egerunt pceuilentiam, et
in muneribus judicabanl, et sacetdotes ejus in met- omnis populus secuius est principum et sacerdoluin
cede docebant, et ptophelmejus in pecuniadivinabant, propheiarumque vitia, Sion quasi ager arabiiur, et
el supet Dominum tequiescebant dicentes : Nitmquid Jerusalem sicut acervus lapidnm erii, et lemplum
non Dominus in medio nosltum? non venienl super quod prius auro argenloqiie fulgebni, in ruiuas ulti-
nos mala: propter hoc causa vestri Sion ul ager arabi- mas collnbetur. Hxc conira popultim Judxorum,
tur,etJerusalem quasi acervttslopidumerit,et monstem- cujus vera cnpiivitas et extremx ruinx, et propler
pli in excelsasilvarum. LXX: Auditehwc, duces [Al. superiora quidem scelera, sed maxime propier effu-
jttdices]doinu$Jacobct reliqui domus hrael,qui abomi- sioneni Dominici sanguinis irrogaia sunt. Unde et
ntnnini 469 judicium, et omnia recla perverlitis : qui Sion qua<i agcr aratn esl, et Jerusalem in lumulos
wdificalisSion in sanguinibus, et Jerusalem in iniqui- versa saxorum, ct templum illud quondam nobile
taiibus. Duces eju$ in muneribusjudicabant, et sacer- aique sublime, in exlremoscinerescomminulumest.
dotet ejut in mercede respondtbant, et prophelm ejut Si quis autein lixc qux de Jerusalem dicuntur, el
in pecunia divinabanl, et snper Domitium requiesce- C ^ de Sion ad Ecclesiain transferat (ipsa est enim do-
bant, dicentes: Nonne Dominut in nobis esl? non ve- mus Jacob, et domus Israel, secundum illud qttod in
nienl super nos mala. Idcirco propler vos Sion qitasi Isaia scribiiur : Jacob puer meus, sutcipiam cum(Isai.
ager arabiiur, et Jerusalem ul cuslodia pomarii erit, XLI,8). Et illud ad Timotheum : Vt tcias quomodo
et mons Dominiin lucum salttts. Nemo ambigit, Jeru- le oporleat in domo Dei conversari, qum est Ecclesia
salero propter scelera qux in hoc capiiulo descri- (I Tim. lii, 15) iste liquido pervidebil, quotl princi-
buntur, fuisse subversam, el quia supra vel ad judi- pes domus Jacob, et reliqui de domo Israel (sive, ul
ces, vel ad pseudoprophetas prxcesserat comniina- melius in Hebr.eo scriplum esl) Judices domus hrael,
iio : Audite, prineipes domus Jacob, et duces domus non sint alii nisi episcopi, presbyteri et diaconi, qui
hrael. Et post paucos versiculos : Hwc dicit Domi- nisi ontni custodia servaverint cor suum, abnnti-
nus super Prophelas, qui seducunt populitm meum, nanlur judicitim et universa recta perverluui : quan-
et reliqua : nunc generaliter ct adversum judices, do enim juxta personam judicanl, et in disceptatio-
et adversum pseudoprophetas, et conira sacerdotes, ne negotii non vntet causx meritum, sed reorum po-
ei contra eos, qui sibi Dei pollicebanlur notitinm, teniia, nonne abominanlur judicium, el omnia recla
propbelalis sermo texilur, et arguil ens quod prop- liervertnnl? Potesl autemet aliter accipi, quod prin-
ter scelera eorum Sion quasi ager aranda sil, et Je- ' cipes domus Jacob, et judices domus Israel abomi-
rusalem velut acervus lapidum corruiiura, et mons nentur detestenturque judiciuni, Dei judicis sentcn-
templifuturtisinexcelsa silvarum. Viderouscompleia llam declinanies, et omnem regulnm Scripturarum
qux dicla sunt : oris eloquium oculi probant : pro- malis interpretationibus depravantes, isti xdificant
phetix teslis aspectus est. Iloc ipsum lestimonium Sion in sangiiinibus : et Jerusalem in iniquiiate. Cum
et in Jeremix volumine scribitur (Jerem. xxvi), ubi enim Scriptura jubeat: Ne b induca$ impium in la^
et Miclixx prophetx fit mentio, et Jerusalem vasti- bernaculum justorum (Psal. v), et virum sanguinum
tas prxdicatur. Judices el principes domus Jacob, et ci dolosttm abominelur Dominus : hi quoscumque
domus Israel, id est, el duarum et decem iribuum, de asseciis suis ordiuanl clcricos, el vitaro eorum in
" Idem , Legendum, inquit, esset duces, ui in non nuiem lectionem mttlare placuil.
principio capituli: eadcm enim utrobique vox esl b Notatum Viciorio haberiiesliffioniumProv. xxiv
rjntp. Verum quia Yulgata editio legit, jutlices , et seciindum Septuaginta, pj npoo-ar/ayt««§« vopy
iia etiam Hiemnymus inlerpretatur, ad sensuin ma- Sixatw-j.Quo in loco non liabemus: Ne qumrat im-
gis quani ad verbum respiciens, monere leclorem, pietatem in domo jusli.
4185 S. EUSEBII HIERONYMI 1184
scandalum populis exponentes, rei sunl inlidelitatis A t lnra mellis(III Reg. xiv). Diciturenim quid secum illa
eorum qui scandalizanlur (Matt. xvm). Unde dicitur portaverit, et lamen prophela non scribitur acce-
expedire homini, 471 ut mo,a asinaria ligeiur in pisse: quippe cum et corripuerit eam, et venturum
collo ejus, et prxcipitetur in profundum, quam ut luctum prxdixcrit : licel potuerint hi qui ad hario-
scandalizet unum de minimis Ecclesix. Curoque sa- los ire consueverant (qttia multi divini et harioli
cerdotes Malachias propheta angetos vocet (Malac. erant in Israel) mnla consuetudine xstimnsse id-
u), etos eorum oraculum Domini sit (Deut. xix, 19), ipsum eiiam de prophetis, et voluisse sanctis viris
sine munerum acceptione non judicant, legenies : oflerre, quod divinis oflerre consueveranl, el tan-
Munera excwcanl oculos etiam sapientium, et quasi tummodo Scriplnram narrassc quid illi voluerinl,
frenum in ore averlunt a increpationem(Eccles. xx); nec tamen intulisse quod ipsi aui offerre ausi fue-
et cum dicalnr ad aposlolos : Nolite potsidereaurum, rint, aul propbetx acceperiut. Apostoius Paulus :
el argentum, nequem$in zonis vettrit tit (Matt. x, 9): Qui a/(art, inquil, seri'tun(, el de altati patlicipant,
et excutiatur de sancti viri manibus eiiam labore et vivunt (I Cor. ix, 13). Permitlitur libi, o sacer-
parla pecunia, voces Domini venditant, et de coltim- dos, ui vivas de altari, non ut luxurieris. Bovi iri-
bis mercanttir in lemplo. Sed et prophetx Jerusalem turanti os non claudiiur (lbid., 9). Scimtis ista, et
in pecunia diviuabani, nescientes aliud esse proplie- B ] tamen licenlia hac Apostolus non abiititur : et hn-
tiam, aliud divinationem : numquam eniin divinatio bens victtim veslimenlumqiie, contemus rsl : nocte
in Scripturis in bonain partem accipiiur. Non b erit, el die laborat manibus suis, ne cui gravis sit. Et
ait, augurium in Jacob, neque divinaiio in htael jurat in Epistolis, se sancte, et sine avaritia in
(Num. xxin, 23). Videbanlur sibi quidem esse pro- Christi Evangelio conversaium, et non solum de se,
pbetx, sed quia pecuniam accipiebant, propheiia sed de discipulis quoque suis hoc ipsura asscrit:
ipsorum facta est divinaiio. Petrus'apostolus : quod niillnm miserit, qui ab Ecclesiis aui posceret
Atgentum, inquit, et atttum non habeo(Act. m, 6) : [Al. possil] aliquid, aut vellet accipere (I Thets. m).
polerat utique Simoni mago vendere, quod Si auiem gralulalur in quibtisdam Episiolis, et mit-
petebat; iinmo poieral simutare vendenlem (Spiri- lentium munera benevolenliam Dei appellat, non
tus enini sanctus nec venundari, nec emi potesi), sed lam sibi congregat quam pauperibus sanctorum, qui
oblatam pecuniam cuni offerenle danmavit (Ibid. erant in Jerusalem. Sancii autem pauperes, lii erant
VHI). Nunc videas, prophetas Jetusulem non habere in Jerusalem, qui primum in Chrislo crediderant
in ore propheliam; et in Doroino requiescere, et de Judxis, et projecti a pareniibus et cognaiis, al-
dicere: Non venienl supet nos mala : quorum causa que affinibus suis, lam possessiones, quam univer-
speculatorium Dci lioslili aralro dividilur; et locus CI sam supellectilera sacerdotibus templi, ac populo
quondam pacis, ruinis plenus fit, et templum Do- vasiantes, perdiderant. Si lales pauperes suni, acci-
mini in vepres spinnsque convertitur, et est habita- piant. Si autem sub occasione pauperum paucx
culumbesliarum.Nec quemquam moveat illud quod dilantur domtis, et in vitro ac vase tictili auriim
in primoRegum libro legiuius.Saul volenlem iread comedimus, aut curo thesnuris roulerous et vestes,
Sarouelem dixisse puero suo, ad eum se ire non aui pauper habitus non quxrnt divitias senaiorum.
posse, quia prelium quod offerrei pro vaticinio, 473 Qu,a" Pfodest circa collum ad absiergendos
non liabcret, et ptieium respondisse : Ecee inventa sudores liuleolum non habere. Quid juval esse f*o-
esl in manu mea quatla pats ticli pectmiw, el dabo voxiruvu; , et prxferre babilu pauperlalem , cum
viro Dei, el annunliabil nobisviam nostram(l Reg.tx): mnrsupiuin nostrum universa pauperum lurba su-
non enim scriptum est, quod Samuel acceperit, aut spiret? Propterhoc, causa nostri, qui tales sumus,
quod illi oblulerint: quin potius a prophela pascun- qui Sion xdificamus in sanguine, et Jerusalem in
lur, et inviianiur ad prandium. Sed fac eum acce- iniquiiate, qui judicamus in muneribus, qui merce-
pisse, slipes magis xslimandx sunt tabernaculi, dibus respondemus, qui in pecunia divinamus, et
quam munera propheiix. Siclus euim viginti obo- super hoc ficlam nobis sanciimoniam vindicantes
los babet, et quarta pars sicli quinque 472 ouo" " dicimus : Non venient supet nos mala. Audiamus
sunt. Et nostri igitur sacerdotes, si voltint venderc sententiam Domini qux sequatur: Sion et Jerusa-
prophetiam, el columbas * in cathedris suis propo- lem, «t roons tenipli, spectilatorium, et visio pacis,
nerc, quas Domimis Dagello subvertil (Joan. u),, et templum Christi in coiisnminalione, et in fine,
qtiinquc obolos accipiant, non pretia villarum. lloc: qtiando refrixerit charitas, el rara fidcs fuerit, quasi
ipsiira sonat et in terlio Regnorum libro, quod uxor ager arabitur, et redigetur in tumulos, cl erit in cx-
Jeroboam, infirmante filio, rergit ad Acliiam homi- celsa silvarum sive in custodiam pomorum : ut ubi
nem Dei, defert ei panes et uvas passas, et vascu- amplx quondam domus erant, et absque numcro
" Maluit Victor. increpationes, ex Grxco eleyp.ov;. cipiant quinque obolos, non pretiavillarum. MART.—
b Iterum est, pro erit, substiiuil Viciorius. Duo Palilin. inss. in catliedris suis ponere, quas Do-
c Editi legunt, utinam non prelia villarum, sedl minus subvertil, flaqelloque penilus (teg. flagelltil)
quinque obolos acciperent. Ms. Cluniaeensis optimxi accipianl quinque obolos, non prelia villarum. Vi-
notx sic habel: Et cotumbat in eathedrit tuis propo- ctor., uiinam non pretia viltarum, ted quinque obotos
nete quat Dominut tubvittit, flageltatqnepelentet, ac- acciperent.
1185 COMMENTARIORUMIN MICHJEAMLIB. I. CAP. IV. 1186
accrvi frugum , ibi vix parva sit casula servans spe- A j principes Judxorum abominati sunt judicium, et
ciciii ciborum, refeciionem animxnon habentium. omnia recta perverterant, et xdificaverant Sion in
(Cap. IV. — Vers. 1 seq.) E( erit in novissimo sanguinibus, et Jerusalem in iniquilate : et non so-
dierttm [ Vulg. addit erit] mons domus Domini, prm- lum hxc fecerant, verum in muueribiis quoque jtt-
parattts in vertice monlium, et sttblimis super colles, dicaverant, et sacerdotes Jerusalem in mercede re-
et fluent ad eum populi, et properabunt gentes multm, spondcrant,et prophelxejusin pecunia divinaverant,
el dicent; Venile, ascendamus ad monlem Domini, et el propter eos, Sion quasi ager aratus erat, et Jeru-
ad dontumDei Jacob, ei dbcebilnos de viis suis, el ibi- salem in litmulos lapidum corrueral, elmons lempli
mus in semilis ejus, quia de Sion egredietur lex, et Dei, desolatus in excelsa silvarum, idcirco ntinc,
verbumDomini de Jerusatem, el judicabit inter popu- derelicla domn eorum atque deserta, quando Filius
tos mullos, el corripiet gentes fortes tisque in longin- Dei cgrediens de lemplo ail : Sttrgite, eamus hinc
quum : et concidenl gladios suos in vomeres, et haslas (Joan. xiv, 31): El : Relinqnetur vobis domus vestra
suas in ligones, non sumet gens adversum gentem gln- deserta (Lttc. xm, 15). Angeli quoque, Josepho re-
dium : et non discent ttltra belligerare, et sedebit vir ferenie, dixerunt : b Transeamus ex sedibus, pro
subtus vineam suam, et sublus flcum suain, et non crit monte Sion inons Domini inelcvaius esl, de quo ad
qui exterreal; quia o$ Domini exercituum locutum est; B 1 principem Tyri dicilur. Et vulnetutus e$ in monte
qttiaomnes populi ambulabunt, unusquisque in noinine Domini (Ezech. xxvm). Isle autem mons Domini in
Dei siti: nos autem ambulabimus in nomine Domirit novissimo dierum ostensus est, quando appropin-
Dei nos!ri in mlernumel ullra. In illa die, dicit Do- quavit regntim coelortim. Siquidem in consiiinma-
minus, congregaboclaudicantem, et eant quam ejece- lione sxculorum in c reprobaiionem peccatorum,
ram, colligam, et quam afflixeram : et ponam claudi- per ho-liam suani Salvalor noster apparuit, et un-
cantein" in reliquias, el eam qum laboraveral in gentem decima bora ad conduceiidos operarios venil. Et
robuhtam, et regnavit Dominus super eos in monle completa illius passione, Joannes loquitur : Novis-
Sion, ex hoc nunc et usquein mlernum. LXX : El erit sima hota est (I Joan, m, 18): in sex millibus cnim
in novissimisdierum manifestus mons Domini prmpa- annis, 475 Sl quingenti anni per horas dici singu-
ratus sttper verticem 474 montium : et elevabitursu- las divid.inttir, novissima hora d consequenter di-
per colles, et festiuabunt ad eum vopitli, el ibunt gen- celur tempus fidei gentium. Et manifestus, inquit,
tes multwet dicent : Venite, ascendamus ad monlem etit mons Domini ptmpatatus $upet vetticesmontium.
Domini, el ad domum Dei Jacob, el ostendel nobis Manifeslus erit, qui nnte fuerat occultus, et prxpa-
viam suam, el ambulubimus in semitis ejus, qnia de ralus non solum in moniibus, sed super vertices
Sion exiet lex, et verbtanDominide Jerusalem, et ju- C montium, Moysen et Prophetas, qui de eo vaticinati
dicabil inler populos mullos, et arguel genles forles sunt. Licet enim omnia sancta conscripserint ; ta-
usque in longinquum, et concident gladios suos in ara- men ad comparatinnero prophetix, in qua Salvatoris
tra, el liastas suas tn falces : et ultra non lollet gens advenlum propheiaveruul, humilia sunt cxtera, et
contra gentemgladium, et nequaquam discent bellige- nequaquam usque ad verticem raonlium perlingen-
rare, ct requiescel unusquisquesub vile sua, el itnus- tia. Et exaltabilut, inquil, supet colles (Philipp. n,
quisqttesuft ficu sua, et non erit qui exterreat, quia os 8, 9). Iloino quidem apparuit, et formam servi ac-
Domini omnipotentis locutum est hmc, quia omnes cepit: humiliavit se usquc ad morlem, mortem au-
populi ibunt unusquisqtie viam suam. Nos aulemibi- tein crucis; sed exaltavit eum Pater, et dedit ei
mus in nomineDomini Dei noslri in mternumet ultra. nomen quod est super omne nomen, et ad conver-
In illa die, dicit Dominus, congregabo eam qum con- sationem illius universa viia hominum comparnta,
trita esl, et qum ejecla fuerat, sttscipiam, et qttos re- campi dicuntur et valles. Ad hunc ergo moniem qui
puleram: el ponam contritam in reliquias, et repulsam prxparatus est super verlices monlium, et exaliatus
in gentem forlem, et regnabit Dominus super eos in super colles, feslinabunl, sive, ut in Hebrxo habetur,
monte Sion, ex hoc nunc et usque in smculum. Quia fluent omnespopuli, id est, in morem fluviorum turbx
» Uniis Palatin., claudicantem, et eam quam affli-' D mina duo nosira Gallico idiomate scripia in defen-
xeram, quw laboraverat in genlem, etc. sionem veritat. Hebraicx. MART.—Minime ad rem
b Recole que ad Episi. 18 , ad Damasiun, ntim. siiul, qtix hic annotat Martiau. de Veterum npina-
9, in fine, de boc Josephi testimonin diximus not. b. lione illu, sex millium annorum circulo sxculum
o Mss. Palaiiui, in remissione peccali. hoc circumscrihi. Maxime vero huc rcfcreiidum
d Miiltorum fuit opinio lanium sex millium anno- econtrario est, quod S. Hilarius in Mmthxum docel,
riiin circulo sxculutn hoc circumscribi, quo evoltuo, Primam horam ad Noe, Tertiam ad Abraham, Sex-
finem nnnnli adventuram, juxta niiineium dieruini tam ad Mnysen, Nonam referri ad David et Prni he-
quo Deus hnnc condidii mimdimi. Hoc semire vide- las : In undecima autem hora cotpotei advenlus Do-
tur Paulus in Epistola ad Hebrxos, cap. 4, id veroi mini lempus ostendi. Nam ex oiniii numeto, qtti spalio
docet Uarnabas in Epistola eidero ascripta pag. 54, est prmsenlis smculi conslitutus, in eam tationem con-
edit. Gr;i!CO-Latin.Iren. Libro 5, adversus Hxre- vemt ortus ejus ex Maria, in quam undecimmhora
ses, cap. 28 et 29. Origen. lib. n, cont. Cetsum. S. tempus ex die est. Divisione enim per quingentenum
Hilarius in cap. 20. Malth. el S. Hieronym. Epist. numerum facla, in omni$ex millium annorttm summa
ad Cyprinnum. Consulat curiosus lector notas et ob- tempus corporei ortus ejus, undecimodivisionis totitts
servationes eruditi Hugonis Menardi in Epislolam catcuto suppulalur.
S. Barnabx pag. 196, et seqq. et si voluorit volu-
im S. EUSEBlt HIERONYMI MS9
iiiniiinerabiles congregabunlur. Festinabunt autem A Roinniin477 Bespublica bcllis lacerabatur civiliLus,
populi (Act. ti), quandoin eum pariter crediderint Cinha et Octavio el Carbone pugnanlibus : Sylla ct
Partlii et Medi, et Elamttx, et tiabiiantes Mesopo- Mario, Aniouio et Catilina, Cxsare et Cneo Pompeio,
tamiara, Judxam, etCappadociam, Poutuin et Asiain, Augusto et Brulo, el eodeni Augusto et Anionio : in
Phryglaro ct Pamphttiam, iEgyptum et partesLibyx, qttorum prxliis universa sanguinem regna fudcrunt.
qu» est Juxta Cyrehem, el advenx Romani, Judxi Postquam autem ad imperium Cliristi, singulare im-
et proselyii, Cretes et Arabes. Nonne vobis festi- perium Roma sorlita est; Aposlolorum itineri per-
nasse videnlur ad monlem, quibus dictum est: Se- vitis faclus esl orbis, et aperlx sunt eis porlx tir-
qnimbii me, ei jaciam vo$ piscaiotes hominum (Matth. bium, et ad prxdicntionem unius Dei singulare im-
iv, 19, 20), et prolinus seCuti sunl Salvatorem? perium constilutum est. Potest quoque hoc quod di-
Rursumd/ue de JacobO et Joanne Scriptura refert, citur : Concidenl giadios suosin atalta, el hattas suas
qiiod relicta navi et patre el fluctibus sxcoli, fesiina- in faices (Joel. m, 10), et tropologice accipi: ut di-
verint ad montem. Et Matthxus pubticanus audiens: canius ad fidcm Cliristi, irnm et cffrcnala convicia
Sequeteme (Mallh.ix), slaiimcucurrerit.Sedet illud esse deposila, ut nmtat tinusquisque mnnum super
in Evangelio, quando seculx sunt etim lurbx mutlx amtmm, et non respicial post lergum, ct contume-
deGalilxa, et Decapoli et Jerosolymis, et Judxa et B liarum jacuta liastasquc confiingens, fructus metere
trans Jordanem, 476 et curavit eas, fesliiiantes cupiat spirituales, ut laborantibus aliis, nos intre-
populos probat. Populis autem festihantibus, gentes mos in labores eoram, el dicatur de nobis : Venien-
qtioqne pturirox ibunt ad montem : lolus scilicet let autem venienl in exsultalione, porlantes manipulos
orbis ln eum credens, et dicent » ad vexillum se pa- $uos(P$. cxxv, 8). Nunc nemo piignal adver=us
tibuli mutno provocantes : Venite, ascendamus in alium, qiiia legimns : Be«(t pncifici {Mail. v, 9).
ntOnttm Domini. Ascensione optrs esl., Ut quis ad Nemodiscil conlenderein subversionem audiemium,
Christtim vateat pervenire, et ad domum Dei Jacob, sed ponil silentium ori suo, et tacet; quia tempus
Ecctesiam, qtrx est doraus Dei, cblumna et firma- malura est {Ps. cm). Et requiescet iintisquisque sub
rtienlum veritatis. Porro quod Jacob Sahratwem Bi- vite sua,ut prematvimim, quod exhilarai cor bomi-
gnificet, et supra diximus : Jacob puet meus, sttsci- nis, sub viteifla, cujus agrioola Pater est (Joan. x\),
piam eum (Isai. ri, 3).Sedet hoc dicent ad cos el sub fiCusua dutcia Spirilus sancti poma decerpens
quibus tocttti fuerant: Venite, ascendamusin motitem charilaiein, gaudiflm, pacem, tel reliqua. Hxc aulem
DmAni, et in domumDei Jacob; el addent: Ut osten- omnia accident, secnndum uiramque esposilionem,
dant nobis Viam snam, quam vel in Angelis intellige quia Domini verba sunt vera, el «jus dixisse, fecisse
Ecctesiis prxsidentibus, vel in Scripturis sanctis, C est. Orones popnli ibunt, uniisfiuisqiie in via sua :
qnx vram Domini prxostendunt, et eum qui dicit: nos vero ambnlabimus in nomine Domini Dei nostri
Egb sum Via [Joan. xiv). Et ambutemtis in semilis in sxculum el ultra. Cunctis, inquiimt, nalionibus
ejus, i» Apostolis sciticet, per quos in Christum cre- euntibus juxta errorem suam, nos ad moinem I>o-
diditetrs. BeSionenim lex egressa est spirilualis, mini festinovimtts, et diximus : Verdie, asceiidamus
et ad#entes Dei sermo* transivil de Jerusalem, qui in montem Domini, et in4omwn DeiJacob.4Jsai. n, 3),
jwdicabit itrter populos multos (Joan. v, 22): Pater et ambulabimus in nomiue Cbristi Domini noslri,
enim ttnrne judicium dedit F?lro. Et corripiet gentes quia ipseesi motts qui Deus est. Iu die illa in qoa
* iiiulujs nsque in longinqnum (Ps. xcm, 1!): Do- lucebit sol justitix, ©Migregabitur ttla qux fueral
mintrs eiiim apprehendit sapicnles in astutia eorum, ante conlritn, etqux expulsa eral, soscipietur, etad
et cognovit cogiiationes sapientiuui, quoniam vanx hoc congregabitur conirila, nl ponatur in reliquias,
sunt. Dijudicat autem inier populos qui salute digni et derelicta in geniem fnrtem. Nisi •enim Dominus
sint,ei quiindigui, et in ejus adventu omiie bel- sabttoth ttfiqui$$etnobi$$emen,qnasi Sodoma essemus,
landi studium conferetor ad pacem (Isai. n, 4). )n et quasi Gomorrha similes fuissemus {Rom. ix, $.9).
aratra gladii muiabmVtur, basi* cudentur in fatce% Sed ;juxia 478 Stebrafcum putclire: Congrcgabo,in-
gens bellare desinet contra gentem. Nemo pugnare D qnii, claudicantem, el [At. id e$l]eam qum male ambu-
discet, pugnandi necessilate deposita. Taniaque erit laveral et ad quam Elias dixeral: Vtquequo claudi-
requies, ut non solum tn tirbibns, sed in viculis catis i(IIi Reg. KVIH)?ctijus pt:s scanda-lizalos fuerat
^fooqoeet agtis sit unusqHnsquesecuTttsi et hoc ftet, abscissus ("M-nrc. ix).Quam ejeceram,-et cui dederam
qtiia osbomini loculum est. Ac primuro quidem juxta libellum repudii, culligam : et quam afflixeiam ca-
litieraia.antequain nascereturnobis puer,cajnsprin- ptiviialibus variis, vel tradideram diabolo el angelis
cipmtusSnhumero «jtis, totus orbis plenris «rai san- ejtts. Ac nestattm nobis diligens leclor opporrat,quo-
game,popuIi contra popuios,Yegescontra reges, gen- roodo congregatam asseris claudicanreni, et collec-
tes dimicabant adversum gentes-. Denique etiam ipsa lam eam qux fueral ejecla, com Judxi in infideli-
^xpWximusTticVbculasWae/ad tiosfrOrumcodd. que nostrorum auctorilnle jw«ftcaW(^eginras,proju-
fidem, siBpieitiqneaTiortHn"«!xFlorehlia,c>osTictor. aicavit.
COlfSulWt. TSfoxqunthie ft»i se pdtibvllumInss. uostri n Deirao Victorius ex TJlraqne etfitione Grxca et
retinent, pro se palibuli.
b Victor.
Lafina TtrcMich. 4, jonctis FloTfintix codicibus re-
(ranstitt, post quem mox codicum quo- pontt fvfiet, ]irotm/tm$.
1189 COMMENTARIORUM IN MfCH^AM LIB. II. CAP. IV. 1190
laie permaneaul? Audiat de prima Ghrisli dici Eccte- Aethuic
A simile delsain, Judxos et eoruro eriotis
sia qux crcdidit ex Judxis, de qua fuerunt et Apo- hxredes ad hiille annnrum referre imperium Clirisli
stoli, super qua in Actibus Aposlotorum Lucas atque sanclortim. Et illud quod dicitur : Omne$ po-
describit: quod in uua die crediderint iria millia, puli ambulabuni, riilusquisquein nonrine Domini Dei
etiain alihi qninque millia (Act. n), ci de quibus Ja- s;ti, ila intcrpretari, uiiamquamquegenlemcuin idolo
obus loquittir ad Paulum : Vides, frater Paule, suo lorqiieri, et mitti ih ignem alerni suppticii. 479
quanta mitlia tint de Judmis ctedenlium, et omnes hi Sed eX consei]ueiitibus arguimtiir, noii de fine sx-
minulatoretLegissunt (Ibid., xxi, 20). Sed et tighifl- culorum hoc dici, sed dc primo adveiilu Christi, in
cantiaro considera propheialem : Non dixit, ponara quo colliguntiir reliquix claudicatiiis, et gentes ante
claudicaniein totam salvam ; scd ponamcluudicantem salvantur. Igitur Isaias Imjusceinodi posuit tcstimo-
in reliquias, ut reliquix etetectio salvx fiant, et e.tm nium : Sermo qui fdtlus esl ad Isaiam filium Amos
qux laboraverat, in gcniera robuslam, in notnen vi- deJuda et J'erusttieih: quia.erit in novissimis diebus
dclicet Christiannm, quod non gladius, nOn ignes, mdnifiestusmons Domini, et domus Dtl supet summi-
unn tormenta superabiint. Vide fidem ct passionem talem montium, ei exultubitutsupet colles, el venienl
Marlyrum, et de robusta gcnte non ambiges. Et re- arf eumomnesgentes,etibunl naiionesmultw,et diceut:
gnabil Dominussuper eos, id est, supergentes niul- B ] Venite,ascendamttsin moniemDontini,et in domumDei
tas,etsuper reliquias claudicautes in monte Sion, Jacob,etannumiabil nobis£&Qviamnostram, etambu-
in Ecclesia, in specula, in coniemplalioiie virtntum, labimnsin ed: de Sion eniniexietlex, el VerbumDommi
a prxsenti sxculo, et usque in fuluruin. Siquisau- deJetttsalem : et judicabil inter gentes midtas, el ar-
tem voluerit hoc quod dicitur : Congregaboeam qum guet populum plurimuth, et concident gladios suos in
conlriia fuit, ei ejeclamsuscipiam, et cxtera, de ani- araira, el zibynas sttas in falces, el non tutnel gens
ma humana intelligere quod ante adventum Chrisli[ Conitageniemgtadium, et non discehiuiira beltigetare
variis passionihus vitiisque servierit, et qnasi erro- (hai. n) : Sighificanler bic [Al. his] dicitur qiiod
nea et roorbida ovis Itiporuni fueril lauiala mor.-ibus, sermo Dei egrediens de Jerusnlem, judicet inter
non errabit : dum lamen noverit eam, qux conlritai gentes inultas,elarguat proprie populum Judxorum.
fueral el afflicia, sub Domini posiea regno futuram,, Nos enim quasi peccatores jjixta opeium hostrOrum
et viciuram in Sion, et ad pristinum montem bonii mensuram judicabit: illos vero ul ivnpioset nfegaio-
pastoris humeris reportandam (Luc. xv). Sciendumi res non judicabit^ sed arguet 'Cbhdemnatos.
quoque, et boc capiluliiin quod nunc exposuimus,>
LlBEtt SECUNDVS.
Semper invidis respondemus, qhia non cessat in- C Grxcorum benedicla transferre, accusetur Ennius
vidia : et librorum nosiroruni e.vordia , Xmulorum et Maro, Plautiis, Cxcilius et Terentius, Tullius
maledictn confutanl: qui vulgo jactant, me sterilis quoque et exteri eloquentes viri, qtii non solum
jejunique sertnoiiis quasdam iueplias scribere, et versus, sed rotilia capita et longissimos tibros ac fa-
cura loqui nesciam, tncere nnn posse. Ilaque Obse- bulas intcrjras iranstulerunt. Sed et flilarius noster
cro vos, o Paula et Eusiochium, tttad liujuscemodi furli reus sit, quod in psatmos quadraginta ferme
lairatus claudatis aiires, et ihfamiam, ut dicunt, inillia versuum supradicii Origenis ad sensuro ver-
meam oi-ationibusadjuvantes, impetrelis roibijuxta terit. Quorum omnium xmulari exopio negligenliam,
Aposiolhm adapcrlionem oris mei, ut de Scriptnris poiius qunm islorum obscuram diligentiam. Verum
loqiieuti adapliri possit: Dominnsdabit verbumevaw jam tempusesl alteriim in Michxam librum cudere,
gelizantibusvittute multa (Ps. LXVII,12). Moneoau- et renasceittia hydrx capila b pojr«Awcontundere
tem tauros pingues.qui Circumdederuntme(Ps. xxi), prophetali.
ut quiescant et desinant maledicere, malefacta nei ( Vcrs. 8,9.) 481 E' («, lutris gtegis, nebulosa
noscant sna, qux proferentur post, si pergeni [Al. fitid Sion, usque ad te veniel, et veniel polestas pri-
pergunt] kcdere. Nam quod diciint, Origenis me vo- ma, regnum filiw Jerusalem. Nunc quare mmrore
lumina compilare, et coiitaminari non decere vete-- TJcontrahetis ? nuniquid tex non est tibi, aul consilia-
rum scripta : a quod illi maledictum vehcmens esse: rius tuus periil: quia comprehenditte dolor quasi par-
exisiimanl, eamdem laudem ego maximam duco,, turientem. LXX : Et tu, turris gregis, caligosa filia
ciim illmn imitari volo, quem cunclis pmdentibus,, Sion, at le veniet, et ingredietur principatus l primus,
et vobis placere non dubito. Si enim criminis cstl reanum -f de Babylont fitimJetutalem. Et ri&ncquare
a Ex Terentii pndogoin Andriam : Denique in finerursum et prologo iri Andrlam :
Contaminarinondecere fabulas; Quorumxmulari exoptatnegligentiaui,
tum ex prologo in Adelphos : 1'otiusquamistorumobScutatndiligenliam.
'' Id est, c/ai'a ; mss., tepato; alii, pah, el re-
Quodilli nialcdictumveheinensexistumant,
Eamlaudemhicducit maxumam,cumillisplaeet pagitlo.
c M$5.,primum reghum ett de Babylone.
Qui vobisuuiversiset populoplacent.
1191 S. EUSEBII HIERONYMI 1192
cognovisti mala ? numquid rex non erat tibi, aul con- A lurus est, inquit, Dominuset pntestas prima et re-
tilium tuuiii periit, quia obiinuerunt te dolores sicul gnum ? Quare ntinc mcerore comraheris , aut quare
parturientem? Turrem gregis nebulosam sive squa- cognovisti mala ? Stalim respoudetur el dicitur:
lenlem, quod Hebraice dicitur OPHEL(*SV) nullain Quia rex non est libi, el consiliarius iuus periii,
aliam debemus accipere, nisi illam de qua lsaias quia comprehendit te dolor sicul parturienlera. Aut
ait: Et mdificaviturrem in medio ejus, id est, vinem. certe cuui hxc omnia babeas, vitio luo uec regis ,
Vinea aulem Domini domus est hrael ( hai. v, 2). nec consiliarii mereris auxilium. Quod autem ail:
Hxc turris quamdiu habet lorcular, id esl, altare, Quare cognovisli mala? illo sensu accipiendum est,
et in circuitu maceriam, anxilia videlicet Angelo- quod omnis qui meretur et palitur niala, dicilur
lum, el non ingreditur diabolus aper in vineam, nosse mala, et ignorare boua. Juxta illud quod in
non esl squalida , non est lenebrosa, sed a Do- primo quoque Begnorum libro sciipliint est: Filii
miiio lucente sortita vocabulum, appellatur civi- Heti, filii pestitentim, non cognoeerunt Deum (l Reg.
las, qux iu monte siia laiere non potest. Turris n, 12). Et alibi: Qiti custodil mandalum , netciet
igilur quondam gregis et populi Dei ( quia pessimi verbum malum (Ecctes. viu, 5). Et ad peccatores:
coloni interfecerunt patris faroilix filium (Luc. xx) Receditea ir.e,inquil Dominus, qui operaminiiniquita-
nunc squalida est et destitula, el sub noroine a Aricl, B tem, quia nesciovo$(Ps. vi, 9). Econtrario deDoinino:
clamal de terra in Isaia.Ei hmc turris filimestSion, Quicumnon cognovissetpeccatum, pro nobis peccaium
sive, ul Symmachus vertit in Grxcum : Ipsa ett filia fecit(l Cor.v,21),subaudilur,DeusPaier.Rex autem,
Sion ( hai. xxix): et usque ad hanc veniet Detis , et magni consilii Angelus, Salvaior inlelligilur, qui
vel potestas priina, qux poleslas regnum est filix periit pro populo non credcnte, quem coniprehen-
Jerusalem. Venil autem ad hanc lurrim prima po- derunt dolores sicut parturientem : putans cnim
teslas, sive principatus primus, itle qui dixeral: lsrael obiinere se imperiuin , repenie vasiaius cst.
Egotum atpha et a, principium el (inis, priinus et Et quomodo pariens dolorem effugere non polesl:
novissimus (Apoe. xxn, 13). Et quiex persona as- sic ille imininentem captivitatem , 483 et excrci-
sumpti hominis ail in Proverbiis. Dominus creavit lum urbi circumdatum viiare et differre non potuit.
mein principio viarum suatum in opeta $ua (Ptov. vm, Legamus Scripturas, el numquam inveniemus, sanc-
22), sive, ul in Hebrxo b scribilur: Dominuspostedit tas muliercs, excepia Uachel, cum dolore peperisse:
me ; CANANI (i2Sp ) enim non creavit me, sed po$$e- qux quia in via erat, el in liippodromo, id est,
dit me habiiitque, significat. Et venit poteslas pri- equorum cursu, qui in /Egyplo venundamur, filium
ma , et regnuin iilix Jerusalem, ul post primnm peperit dotoris , quem posiea vocavit pater tiliuni
fierel et secunda , sicut enim ipse loquiiur confi- C dexlrx (Genes. xxxv). Eva ejecia de parndiso elau-
denier : Ego sum lux mundi ( Joan. vm, 12): ita diens: /n doloribus paries (Ibid., III, 16), pepe-
et discipulis suis donat ut ipsi t|iioi|iie lunien vocen- risse dcscribitur in dolore. Uxor Phinees coniracia,
tur mundi, dicitque ad eos : Vos estis lux mundi nec se erigens, sicut illa quam in Evangelio dia-
b postquam
(Joan. vi). Sed et vineani veram 482 se in Evan- bolus alligavit ( Luc. xm ), peperit
gelio vocans, de credenlibus per Jeremiam loqui- captam arcam Dei populique coguovisscl ruinani
lur : Ego autem plantavi le vineam frugiferam tolam (II Reg.w). Saraautem quia sancia eral,elei defece-
veram (Jer. xxi). El cum sii panis vivus de ccelo rantmuliebria, nato Isaac dicil: Risummihifecit Do-
descendens, discipulis dedit, ut nppelleiiiur panis. minus, quicumque enint audierit, congratulabitur mihi
Unde et apostolus Paulus toquitur conlidenter: (Gen. xxi, 6). Dolores igilur qui oblinuerunl liirrem
Omnesenim unus parits tumut (I Cor. xvn ). ln hunc gregis, dotores inferi sunt et dolores mortis, qui
igitur modum ingrediiur poleslas prima et regnum circumdederunt quidem el vallaverunl eliam Salva-
in Jerusalem, ul credentes in ea poiestatem faciat lorem; sed nequaquam eiim obtinere potuerunt,
et regnum. Quod aulem in quibusdam libris legilur: sicut ipse loquilur in psalmo deciroo sepiimo : Cir-
Et ingredietur [ AI. ingredialur], principatut primus cumdederunl me dolores morlis, et torrentet iniqui-
regnum filim Sion, el rfe[Al. ett de\ Babylone, scia- D lalis conturbaverunt me , et dolores inferni valla-
mus additum esse, quia nec in Hebrxo, nec apud verunt me-.Quidam pulaiu lurrem squalentem , sive
atios habetur interpretes. Et videlur milii quidem lencbrosam et filiam Jerusalem, de ccelesii Jerusalem
de caplivilate sensisse Babylonia, quod popiilus inielligi, qux sit maler sanciorum, de qua et Apo-
inde egrediens venerit Jerusalem. Sequiiur: Et nunc Stolus ait : Accessi$ti$ad Sion montem, et civilatent
quare mmrore.contraheris?sivc, ut iu LXX scriplum Deiviventi$,Jerusalemcmlestem (Heb.xu, 22), qux
est : Et nune quare cognovistintala, ad quam ven- tamdiu squatet, quamdiu filii sui uon reducunlur ad
" Victorius, et sub nomine hrael clamnt, elc. Mox BvyurypStuv.
Pnlntini codices, esl filim: inaliio vero in recto fitia In coinmeutariis in Isnix cap. xxvi : De sapientia
tegi pro filim. Symmachi quoque interpretaiio videri legimus, qux juxia Hebraicum loquitur in Prover-
mendosa potesi, et pro ipsa est filia Sion, legendum, biis : Deus possedit me iniiium viarum suarum. licel
Kitbxpvfo;est filia Sion. Fortassis vocabutumuitbxpv- q>ixdain exeniplaria male pro possessione habeant
90? excipieniis Iibrarii viiio , in ipta mutatum est. crealuram.
b
Rccole qux in eum locum annotavimus.
Certe cod. Hexaplaiis Barber. Grxc. apud Mont- Duo Patatini mss., peperil poslhumumcaplw arcw
faucon. sic recital Symmacbi vcrba, imbxpvyo; Dei poputiquecognomen.
4103 COMMENTARIORUMINMICHvEAMLIB.II.CAP.lv. 1191
enm, el rex el consiliarius non sit in ea, el dolores A nerato i dicere : Dole , et viriliter age , sustine sitim ,
sicut parlurienlem apprehendant eam, quod fruslra porta | cauieriuro , 485 ut cerlior sanilas conse-
peperit, videns tanlos filios inlerfeclos. <
quatur.
( Vers. 10.) Dole et salage, filia Sion, quasi parla- (Vers. 11-15.) Et nunc congregatmsunt super le
riens : quia nunc egredierisde civilate, et habitabis in gentes < multm , qttmdicuni: Lapidetur et aspicial in
regione, et venies usque ad Babylonem : ibi libera- Sion I oculus nosler. Ipsi autem non cognoveruntcogi-
beris, ibi redimet (e Dominus de manu inimicorum taliones I Domini, et non intellexerunt consilium ejus :
tuorum. LXX : Dole, et viriliter age, fitia Sion, quasi < quia congregaviteos, quasi fenum arem. Surge el tri-
paiiens, quia ntmc egredieris de civilate, et habitabis > tura, filia Sion, quia cornu luum ponam ferreum , ci
incampo, et venies usque ad Babylonem: inde libe- '• tmgulas tuas ponammreas, cl comminuespopulosmul-
rabit te, et inde redimet te Dominus Deus tuus de tos : et interficict ( Al. interficiam) Doinino rapinas
mantt inimicorumluorum. Cui prxcipitur ut doleat, eorum, el fortilndinem eorumDomino univcrswterric.
siveparturiat, et posiea inferlur, viriliter age, non LXX : Et nunc congregutmsunt super te gentcs muttm
frustra prxcipitur ; sed ut dolores palienler ferens, dicentium: lnsultemus et vitleunlin Sion oculinostri.
egredialur de civitate , et habiiet in campo sive in Ipsi aulem nescierunl cogitationesDomini, el non in-
regione , et veniat usqtte ad Babylonem , et cum B lellexerunl consiliumejus , quia congregavit eos , ul
pro 484 peccalo suslinens caplivitaicm forliler manipulos arcw. Surge el tritura eos, filia Sion : quia
tulerit quod illaluin est, tunc liberet eam Dominus, cornua lua ponamferrea, el ungulas tuas ponamwreas,
el redimal Detts suus de manu inimicorum stiornm, el comminuespopulos multos, et vovebisDominomul-
ut postquam fuerit liberata, insultaniibus dicat: tiludinem eorum, el robur eorumDomino universw
Noli insultare mihi, inimica mea, quia cecidi: re- terrw. 0 Jerusalem, o ftlia Sion , qux venies usque
surgam; elsi enitn ambulaveroin tenebris , Domintts; Babylonem, et ibi liberaberis, et redimel leDomi-
lux mea est: iram Domini suslineboquoniam peccavii nus de manu inimicorum luorum : nunc inierim [Al.
ei, donecjustificet causam meam, et facial judiciumi iterttm] congregatx sunt super te gentesmulix, qttx
meum, el educal tne in lucem, et videbojustitiami quasi de adultera loquuntur, et dicunt : Lapidelur,
ejus, et aspiciet inimica mea, el operielur ignominia i et aspiciat in eam oculus nosler. Sive ut in LXX sci ip-
(Infra vni, 9). Unde et in Psalmis congrua voce3 tum est: Insultemuset gaudeamus, et despiciant sttper
cantatur : Non tn perpeluumirascetur, nequein mter- Sion oculi noslri : et non cognoveruntDomini volitn-
num comminabilurDominus( Ptal. cn, 9). Quod au- tatem atque consilium : quia propterea adversuin tc
lem Dole, et virititer age, ad salutem dolentis perti- congregatx sint naiiones, ut conieras cas, quasi fc-
neat, et agentis viriliter, Jesus quoque filius Nave eG^ iiuiii vel siipulam arex. Surge igitur, filia Sion, ct
tesiis est, cui Dominus dicit: Confortare, el virililer ,. in cornibus ferreis, qux libi dare me spondeo, alque
age (Josue i, I). Dolet autem et agit viriliter filia a in ungulis xreis, quas acceptura es, ventila et con-
Sion, quia excalciata et nuda egressa esl de civilaie,i( lere populos, etinlerficeeosDominouniversx terra:.
et capiiva ducenda est in campum Sennaar, et fuluraa Tali enim viciima et tali sacrificio deleciatur. Hxc
in Babylone donec Zorobabel veniat, el Ezdras quiii Judxi necdum expleta cernentes, in futiiro sibiChris-
inierprelalur adjutor, et de manti Chaldxorum li- ti pollicentur adventu, et dicunt universas nalioncs
beret eam. Quod cum juxta lilteram manifestum sit,;; Judaico populo servituras, ipsumque imperium Ro-
intelligere mihi videtur animaro propter peccatum a roanorum, quod sub nomine interpretantur Edom ,
de Ecclesia pulsam , et inimico et ultori contradi- conterendum esse uugulis suis et cornibus veniilan-
tam in interitum carnis, ut spiritus satvus fial exiree dum. Quod quam slultum sit, ex omnibus Scripiuris
de civitatequam fluminis impelus lxtificat, elhabi-- facile comprobalur ; sed hoc alterius temporis est.
tare non in monte, ubi prius fuerat, sed in campo,, Nos ergo qui non occidentem lilteram, sed spirilum
in quo Assyriorum vagatur cxercilus, et esse inn vivificanlemsequimur,dicimusadversum filiamSion,
confusione vitiorum suorum, et postquaro habueritit qux interpretatur 486 Ecclesia , multas naliones
coropedes, el traxerit roolam , el farinam Babyloniis sDI dxmonum congregari, et in prxsenli sxculo, quod
fecerit, in semet reversam dicere: Quanli merce- in maligno posilum est, insuliare , et in occisionc
narii patris mei saturantur panibus, el ego hic fame :e filiorum cjus gaudere, nescienles cogitationes Domi-
pereo (Luc. xv, 17)! et ad paternam domum postea a ni, nec ejus consilium agnoscenles. Si enim cogno-
reverlentem suscipi a clemeniissimo palre, et re-:- vissent, numquam Dominum mnjestatis crucifixis-
dirai de raanu durissimi domini. Ponanius exem- i- sent (I Cor. n, 8). Congregabit itaque eos quasi ma-
plum ut quod imperatur filix Sion, et dicitur : Dole, '., nipulos arex , ut quidquid spinosum habere vide-
et viriliter age quasi pariens , non ad pcenam, sed ad d banlur et aspersum, vacuumque et leve, ungulis suis
ulilitalem illius referamus. Loquilur Paulus ad Ga- i- conierat, ct cornibns ventilet, el pururo remanens
lalas ; Filioli tnei, quos ilerum parlurio, donec 'c frumentum, in Dominiolferatttr donaria. Quid auiem
Chrislusformetur in vobis (Galal. iv, 19 ). Et tamdiu u in eo significel quod ail: Et comminuespopulos tnul-
doluit, lamdiu [A/. quamdiu ] parturivit, donec eos )S tos , et consecrabisDominomultiludinem eorum , et
rursum per pcenitentiara generaret, qui per delic- > robut eotum Domino univetsm tettm. Legamus Nu-
lum pcrierant..Pula medicura febricitanli, vel vttl- l- meros , et Jesum Nave , et primum Regnorum li-
PATROL. XXV. 38
1I9S S. EUSEBIl HIERONVMI H<!6
brura, et videbimus quomodo de subjectis gentibus, A nos; et Romanis poleslatibus subditx, percuiieniur
cum universa perierint in ore gladii, aurum et ar- in maxilla Iribus Israet. Abslulit enira Dominus de
gentum , et lam de hominibus , quam de jumentis Judxa et de Jerusalem , fortem et validum , el sa-
certus prxdx numerus Domino o.onsecraius sit. De- pientem arcbiiectum, et inlelligentem auditorem
nique et Acbor, qui de anathemate Jericho aliquid [ Al. adjulorem ], et vix ejus usque hodie clnusx
est furalus , conturbavit populum , et ex peccato sunl et obseplir, nec potest egredi de capiivitate; sed
vallia nomen impositum est, EHEC ACHOR pfflP), durissimo premitur Imperio (Isai. tti, 1,2).Si auleni
("VD;?
id est, vallis tumultus, sive turbarum (Josue vu). Ut juxta superiorem sensnm voluerimns deEccIesia dic-
aulem scias juxta LXX interpretes, qui dixerunt: lum accipere:Nunc obsttmtut filia obstructione, itlud
ConsecrabisDomino multiludinem eorum, et robur eo- deOsee proferamus exemplum, in quo aduliera loqui-
rum Dominouniverswterrm, In bonam partem debere tur: Vadam post amatotes meos, qui dabant mihi
accipt consecralionem : Tbeodotio pro muliitudine, panes meos, et aqttam tneam , et veslimenta mea , et
munera translulit: Quinta editio, emoiumeittttm, id linteamina mea, oleum meum, et omnia qum mihi pto-
est,b <uftXmv:Symmachus, lucrum, id csi, TOxspSoc $unt (Osee n, 8). Et poslea Deus volens impedire
ccur&v. cogiiationem pessimam , non eam facit quod desi-
(Cap. V.—Vers. 1.) Nunc vastaberis, filia latronis: B derat adimplere; sed obslruit vias ejus , ne con-
obsidionemposuerunt super no$ : i» virga percutitnt sequatur amatores suos, et nmplins fornicetur.
maxillam judicis Itrael. LXX : iVttncobslruetut fitia Ait 488 quippe : Ptoptetea ecce ego ob$ttuam vias
obsiruciione : anguttiam posuil tuper nos : in virga ejus in sudibus , et obsepiam vias ejtts : et semitam
percuiient super maxillam tribus hrael. Non quod una suam non inveniet, et petsequetut amatotes [Al. addit
tribus percutiat inaxillam allerius, sed quod alii per- suos], ei non apprehendet eos, el qumret eot, et non
cutiant tribus Israel in tnaxillam. Pollicitus quidem inveniet, et dieet : Vadam et tevettar ad virrim tneum
tibi sum, o filia Sion, quod venturum sit lempus quo prioremquia benemihi erat (Ibidtm , vi, tec. LXX).
cornu liium ponam ferreum, et ungulas tuas xreas, Animadverte opus Domini profecisse : Aduttera
et comminuta dxmonum multitudine, offeras quid- enim non inveniens viam suam, nec valens pergere
quid illi ante possederant Domino (Rom. xi) uni- quo volebat, necessitate obstricta ad roaritum rever-
versx terrse. Sed quia hoc lunc futurum est, qu?ndO tilur priorem, et confitetur, melius sibi in domo viri
subintrnverit genlium plenitudo , el omnis Israel esse prioris, qtiam quondam apnd amatores suos
salvalus fuerit: nunc interim pro meritis tuis 487 ftierat, tribulaiionibusque, el ptagis Israel erudilur.
vastare, sive ut in Hebrxo habetur , concidere. Ne- Unde etad (Al. de) David sub lypoCbristi mysticc
quaquam enim juxia Apostolum (Philip. 111)vocaris C dicilur:Si deretiqtierintfilii ejut iegemmeam,et mju-
Circumcisio , sed concisio : nec te appello filiam diciit mei$non ambuiaxerint, sijustiiias meas profana-
meam, sed latronis flliam, quod Hebraice dicitur, vmnt,etprcecepta mea nancustodierint, visilaboinvirga
BATH GEDUD (Tna TO)>M est, diaboli ad prxdandura iiiiquitates eorunh et in flagellis peccala eorum ; mise-
semper accincii. Fecisti enim domum meam spelun- rieordiam autem meam non dispergam ab eo ( Psat.
cam latronum, repugnasti adversum me, et filii tui LX.XXVHI, 31 seqq.). Tribulalionem ergo posnit Deus
obsidionem posuerunt super me, et super Filitim , super filiam Israel, et percutient cam Angeti, qui
et Spirilum c meum. An non corilumelia Trinitniis ptagis prxpositi sunt, in maxilla. Ac ne forte oe-
est, quando in virga et calamo, te faciente, percus- scires qux esset filia , qux obslruitur obslructione ,
sere Romani caput judicis Israel, dieentes : Prophe- et ponitur in angnstia, slatim infertur , et dicitur,
lim nobis, Chrisle, quis ett qtti le percussit(Mal. xxvi, tribus Isreel. Nos autem sumirs Israel , qtti roeiiie
60) ? sive quando unus de minislris luis percussit cernimus Deura, ad quorura distinctinnera Apostolus
eum in maxillam , dicens : Sic respondes pouiifici loquitur : Videlehrael secundumatrmtm (I Cor. xix,
(Jomt. xvm, 22) ? iloc juxta Hebraicum , cui inler- 18). Nuaiquara etiim vocaret carnetim Isruel, uisi
preialioni Aquila et Symmachus , et Theodolio, et sciretesse etiam spiriiualent.
editio quinta coosentiunt. Juxta LXX autcm mulio D (Vers. %.) El ttt, BethieemEphratka, parvulus es in
daltior sensusest.etquasia proprioiiuelligitur exor- mUlibusJuda : ex te mihi egredietur qui sit dominator
dio. Nunc obstruitur synagoga ©bstruciione : et di* inhrael, etsgressut ejm ab initio a diebus arternitatis.
e
cent qui ia ca clausi fuerint: Angustiamposuit super LXX : Et tu, Bethleemdomus Ephrala, minima es,
« Diximus it) notis ad Libr. Locoium , qui con- datioribus libris hxe esse tradit S. Doctor, blcyoo-rb;
slare nominis allusio debet. EITOO slvott» xttWirt 'fcvfoi.Quamqusra nondifliiemur
b Addit Victor. id est Supu : et mox, tuctum eo- cura negandi particula i/q bhyoarb; Iegisse Theodo-
rurfi. rilnm , sicque prxferre Barberlnium codicero , cui
« Duo mss., et Spirittm seitctnm. tamen ad oram apponitttr Skiyoarb;,absqiie p.fi: de-
d Pro a/ttor, qux vera est rass. nostroruni lectio, aique et ex Lalinis S. Cyprianura lib. n Testimonio-
ut ex ipso liqtiet contextu, hactenus obtinuit aliter. rtitn, noHexigua. Sed nec iltnd refert, ut ait Vicio-
« Palatlhorum ope codicum expunximus vocem , rius, quod in Mallhxo Evangelista inveniatur : cum
wqumqwm, quse blc intersorebatar.eam Brixi* similiter llicronymus hic Clare asserat, tesiiflionium illud a
codices, quos Victorius consuluit, aou liabeat: Matthxo citatum, necHebraico, neeSepluaginia in-
noque porroipseGrxcusiextus.cujusverba in emen- teipretibus convenire. Defuisse auiem ia vulgata
1197 COMMENTARIORUM IN MICHJEAMLIB. II. CAP. V. !I98
iil sisin mitlibusJuda : ex te mihi egredietur, ut sil in A tbleem , et in omnibus finibus ejns a bimatu et in-
principemhrael, et egressus ejus ab inilio ex diebus fra [At.deorstim], secundum lempusquodexquisierat
smculi. In Evaiigeliumsecundum Matthxum (itfa(.ii), a magis, et propier plurimtim sanguinem audila est
cum magi de Oriente venissent, et llerodes a scribis vox in excelso, plancius et ululaliis Racbel flen-
quxreret, ubinam Christus Dominus nasceretur, re- tis liberos suos (Jer. xxxi). Legimus juxta Septun-
spondisse 489 narrantur : In Bethleemlerra Juda , ginta dumiaxat inierpretes , in Jesu Nave , ubi tri-
qui proplietx teslimonium addenles , dixerunl: Et bus, Judx urbeset oppidadescribuntur.itttercxlera
tu , Belhtleemterra Juda , nequaquam minimaes in etiam hoc scriplum : Thmco, ei Ephralha , hmc est
ducibus Juda : ex te enim egrettietur dux , qui regat Bethleem, et Phagor , et d Aetltam , et Culon ,etTa-
populummeumIsraet. Quod leslitnoniuin nec He- mt [Al. Tatami], el Soris, et Carmm, et Gallim, el
braico, ncc Septuaginta interpretibiis convctiire, Bmlher, el Manocho,civitatesundccim,et viculi eatitm
nie qtioque tacente pcrspicuum est, el arbitror , (Josuexv), quod nec in Hebraico , nec apud alium
Maiihxtim volentem arguere Scribarum et sacerdo- inveniiur inicrpretem, et sive de veteribus libris
tum , erga divinx Scripturx leclionem, negligen- erasiim sit roalilia Jtidxorum , ne Chrisius de Iribtt
tiam, sic etiam posulsse, utab eis dictum est. Sunl Juda orlus videretur : sive a Septtiagintn additum,
aitem qtit asserant, in omnibus pene leslimoniis, B I neqoaquam liquido cognoscenies, cerluro quid no-
qux de veieri Testnmento sumuntur, isiiusmodi vimus. Nihilominus et de libro Judicum boc ipstim
esse errorem , ut aut ordo mutetur , aut verba , et possumtis approbare, quod Betblcem in Iribu Juda
interdum * scusus quoque ipse diversus sit, vel apo- sit, scriplum est enim ; Et fuit vit Levites hnbitans
stolis,vel evangelistis non ex tibro carpenlibus testi- in laletibus domus [Al. monlis] Ephraim, el accepil
inonia , sed memorix credentibus , qux nonnun- sibi mulicrem concubinamde BetlileemJttda, et irala
quam fulliiur. Exponamtis ergo Ilebraicum : El lu, esl ei concubina sua , el abiil in domum pairis sui in
Bethleem, id est, domns panis, qux vocaris Ephra- BcthleemJuda (Judic. xix, 1). Pulcbre aulem diciiur,
tha , minima quidem es in civilntibus Juda , et tan- tn BelhleemJudu, ad distinctionem ejus Bethleeiii ,
lis mitlibus compnrata, vix parvus es vicutus ; sedI qux in Galilxa sita est, sicul in eodem Jesu volu-
cxhocparvovicuto egredielurChristtis, qui est[AI- roine reperi. Potcst Epliratba in lingua nosira so-
sil] dominator in Israel. Ac ne puies eumde generes nare, y.upiroybpov, uberem aiqtte frugiferam, et id ip-
Davidtanluro esse, cui repromisi, dicens : Defructut 8um oslendere in mysterio, qnod et domus panis.
venlristui ponam$uper sedemb meam(P$. cxxxi,ll), , (Vers. 5.) Propter hocdabil eos ttsquead lempus in
carnis assumplio divinam non impedit inajcstalem : quo parturiens pariet, et reliquiwfratrum ejtts conver-
de me enim natus est ante omnia sxcula, et lem- C ( tentur ad filiosIsrael.LW:Proplerea dabii eos usque
porum conditor in tempore non tenelur. Ipse cstt ad tempus parientis :pariet [Al. parlurientes parieitt],
cui et In alio psalmo dixi: Ante Luciferum genui tee et reliqaiw fralrum revertentur ad fitios hrael. Quia
(Ps. cix, 5). In principio eniro eratVerbum, etVer- de Beihleem, qux est Epliratha, egressus eslChris-
bum erat apud Detim , et Deus ernt Verbum (Joan. lusdominalor in Israel, etegrcssusejus non eo lan-
i, I). Hoc eral in principio apud Deum. Et idcirco o lum fuerat lempore quo visus in carne est, sed ab
egressus ejus ab initio a diebus xiemilalis. Qttod i initio xlernitatis, sive ab iniiio sxculi. Quia sempcr
atitem Bethleem ipsa sit Epbraiba, liber Geneseos s ipse locutus csl per prophetns, 491 el Sermo Dei
ostendil , in quo Scriptura commemorat: Mortua a factus esi in manu eorum[A/.sanctorum]: ideo da-
eslRnchel,ei tepulta invia Ephratha,hmc estBeihleem n bit Judxos, eosque regnare permillel usque ad lem-
(Genes.xxxv). Et in uiroque nomine significal sacra-i- pus parientis, quando compleiur illud : Lwtare ,
menlum : domus enim panis dicitur , propter pnnemii sleritis, quw non paris, erumpe et clama quwnon par-
vivum, qui de cflelodescendit (Joan, vi). Et Ephrata,, turii, quoniam multi fitii desertmmagis quam ejus qum
qttod interpretatur fttrorem c videt , propter Hero- habet virum (hai. nv, 1, sec. LXX).Cum enim sieri-
dis insaniam , quia 480 "lusus a magis, iratus ostt lispepererit septem, et qux multos habuerat filios,
valde, et mittens universos occidil infantes in Be- fuerit infirmata , et delicio populi Judaici plenitudo
LXX editione vocem negativam , aperle asserit llie-i- !D tantumde veieriTestamenloptofetunt in exemplum.
ronymus ad Pammachium in tihro de Opiimogenere e bMutat Victoriusin (i/amex VtilgaiacdiiioneGrxco
inierpretandi pluribus verbis, inter qux ait: Pro ne- :- ct Hebraico.
c Verbum videl, quod cst
quaquamminimaes in ducibus Juda; in LXX legitur : uiique pars aliera ety-
Modicuses, ul sis in millibus Juda; in Hebrmo: Par- niologi» vocis Epliratha , a radice i~N~iqux videre
vulus es in millibusJuda. Unutn addo, quod esl ani- i- siguilicnl, iu baclenus vulgatis libris deernt, uostri
raadversione dignum, verbum Hebraicum T5?¥, non n mss. siifficiunt. Mnlim tameu vides pro videi ex ipsa
modo pari'«/«m , scd et econir.irio magnum siguifi- i- quam vocabulum illud sonat secunda persona. Sic
care, quod et Pochochio noiatttm est in notis uii- i- et in Noroinum libro dc Psatterio : Ephratha , equi-
scell. ad Porlam Mosis, c. 2; immo et R. Tanclinm n dem vides.
erudito Judxo non tam parvum , quam prelio ma- i- d In Palaiiu. ms. Elham, el Chulon, et
Dalhan, el
gnum aliquid sonat. Sores, el Carem, el Galim, el Techer, et Manucho ci-
a llxc in re lanti ponderls opinatio periculum Icc-i- vitales duodecim, el viculisearum. linus Bibliothecne
tori facessat.Verissime autem ex suo sensu Hierony- (- Trajeclin;c a Rclando latidalus : Theco...Fugor, ci
iiiusiii Mat.xxvu : Evangetislarum, ail, el aposlolorum
m Erhan, et Cauton, et Dathan, et Sores et Corem, <:l
morevulgato,qui verborumordineprmtermisso,sensus ts Satim, et Tether, et Manacho, ctc.
1199 !LS. EUSEBU HIERONYMI 1200
gentiumsubintraverit, lunc oronis Israel salvus fiet, A magiiificalus esl Christus usque ad terminum terrx.
ct reliquixfralrum cjusadfilioslsraelconverlenlur; Sive, juxta LXX, quia magnificabuntur [Al. roagni-
et adveniens Elias propheta, quod interpretatur, ficanlur] ipsi cum pastore suo usque ad extremum
Deus Dominus, convertet corda patrum ad filios, et lerrx, ut in omnem terram exeat sonus eorum et in
cor filiorum ad patres suos (Luc. 1,17), et novissi- fines orbis terrxverba eorum (Ps. xvm).
mus populus jungetur antiquo , ut vere filii Abra- (Vers 5.) Et erit iste pax : Assyrius cum venerit in
ham appellentur, cum in euro crediderint quem terram noslram, el quando catcaverit in domibus nos-
vidit Abraham , et lxtatus est (Joan. vm). Quod est tris. LXX : Et erit hax pax ; Assyriusquando $uper-
autem tempus in quo sterilis pariet ? Ut reor; illud venerit in lerram ve$tram, et cum ascenderit super re-
de quo Isaias loquilur : Tempote acceptabili exaudivi gionemveslram. Quando venerildiabolus, qui inler-
te, et in die salutit auxiliaius sum libi (ha. xux, 8). preiatur euSuvwv,id est, arguens alque corripiens,
Quod et Paulus intelligens de Christi tempore prx- super terram b regioneraque credenlium, et eorum
dicalum , ait ; Ecce nunc tempus acceplabile, ecce quospascel Dominus in lorliludine.et in sublimiiale
nune dies salutis (II Cot. vi, 21). Hoc ipsum puto et nominis Domini Dei sui, et eos calcaverit tribtila-
iliud mystice demonslrari, quod inEcclesiaste scrip- tionibus variis, et domos animarum nostrarum ,
tum est: Tempus pariendi, el tempusmotiendi (Eccl. B id est, corpora quasi superbus ascenderit atque de-
in, 2), quod eo tempore quo ex sterili natus est presserit, et tamen nihil nos a Cbristi charitale se-
gentilium poputus, filios amiserit synagoga. Potest paraverit: tunc Chrisli pax , sive ipse Cliristus erit
autem et aliter inlelligi: Dabil Dominus lemplum in nobis , et dicetur de sanclo , Nihil proderil inimi-
et Jerosolymam , et Judxos usque ad illud lempus cu$in eo. Ponamus exemplum , ul quod dicimus ,
quo virgo pariet, qux postquam pepererit, et nalus possit manifesiius fieri. Venit Assyrius super lerram
parvutus acceperit spolia Samarix, et virtutem Da- quondam Pauli, et ascendit super regionem ejus ,
masci, interfeclo populo Judxorum , reliquix Israel quando fuit in laboribus supra modura ; in plagis
salvabuntur. Et fratres Christi, id est, apostoli abundanlius, in carceribus nimis, in 493 morli-
convertentur ad proplietarum et patriarcharum U- bus frequenler : quando a Judxis quinquies quadra-
dem, qui venlurum Christum aiinuiitiaverunt, et genas una minus accepit , ler virgis cxsus est, se-
complebitur psalmi vaticinium ; Pro palribus tuis nati mel lapidatus est, c ter naufragium fecit, nocte et
sunt tibi /i/tt,el cxtera qux sequuntur(P«. XLIV,17). die in profundo maris fuil, in periculis latronum ,
(Vers. i.) Et stabil et pascel in fortiludine Domini, periculis in falsis fratribus, periculis ex genere, pe-
in sublimilatenotninisDominiDei sui, et converlentur, riculis ex gcntibus; sed in his omnibus vincebat
quia nttnc magnificabilur ttsque ad lerminos terrm. C propler illum qui dilexeral eum. Et ideo implebatur
LXX: Et stabit, a et videbil, el pascet gregcm suum pace, quia implelus fuerat contumeliis (I Cot. xi).
in forlitudine Dominus , et in gloria nominis Domini Judxi iu adventu Chrisli, quem sibi simulant, hxc
Dei sui erunt, quia nunc magnificabunturusque ad omnia juxta lilteraw futura esse contendunt.
terminos terrm. Postquam sol jusiilix egressus fuerit (Vers. 6.) Et suscilabimttssupet eum septem paslo-
a 492 summitate ccetorum , el pcrvencrit usqtie ad tes, el octo ptimale$ homines, et pascent lettam Assut
lerminos eorum , et pepererit pariens, et reliquix in gladio, et lettam Nemtod in lanceis ejus, et libeta-
fratrum ejus conversx fuerint ad filios Israel: lunc bit ab Assur cum venetit in tettam nosltam, et cum
ipse Dominus qui prius ambulabat, el cum his qui calcavetit in finibus no$tti$.LXX: Et eon$utgentsttpet
in itinere eranl positi, necdura habebat fixum gra- eum septempastotes, et octomottut hominum, el pas-
dum, slabit et pascet eos in fortitudine Domini, ut cent Assut in gladio, et lettam Nemrod in foveaejus,
possint dicere : Dominus pascit tne , el nihit mihi de- et liberabit de Assur, cum venerit super terram ves-
erit: in loco pascum, ibi me collocavit, super aquas tram, et cum ascenderit super tetminos vesttos. Ubi
refectionis enutrivit me : animam meam convertit nos posuiraus ptimates homines, et in Hebraico
(Ps. xxn, 1). Pascit autem eos , non solum in forti- scriptum est NESICHE ADAH (DTttWDi), Symmachus
tudine Domini, sed el in sublimitate nominis Domini D interpretalus est Christos hominum; Tbeodotio et
Dei sui, quando dicit nd Patrem : Pater sancte, sei'- quinta edilio, ptincipe$ hominum; Aquila gtave$, vel
va eo$in nomine tuo, quos dedisti mihi, ut sinl unum con$tiluto$hominet, id est d, xuOtvrupevov;.Rursum
sicut et no$ : quando eram cum eis, ego servabam eos in eo ubi ego et Aquila transtulimus, in tanceisejus,
in nominetuo: quos dedisti mihi, custodivi, et nullus ut subaudialur, lerrxNemrod, Symmachus verlit,
ex his periil ( Joan. xvn, 11). El convertentur, sive ut hrb; itvluv uvri;, id est, in(ra portas ejus; Theodo-
melius interpretalus est Symmachus, habitabunt. JA- tio, in portit eorum ; qttinta editio, ev itupu%upno-tv
SUBU(Ta,1"')enimvcrbumHebraicumutrumque signi- uvrS>v, quod nos possumus dicere, tn sicis eorum :
ficat. Habitabunt autem in Ecclesia Domini, quia in Hebrxo autero positum este BAPHETHEE (n'nnS~.).
RVerba, e( videbit,qux et in Complutensi Grxco c Sufficiunt Palatini ross. hxc, qux deeranl in
exemplari desideraniur, mss. PaIalini,non agno- editis libris, verba, ler naufragium fecit.
d Legerat Martianaus, xurearupisrjov;.Id genus
scunt, prxtermittunl quoque mox gregemsuum.
b Constanter mss. nostri hic alque infra religio- alia sxpe taciti castigarous.
nem, pro tegionem, prxferum. • Ita legit uiss. codex Sancti Cygiranni et alier
1201 COMMENTARIORUM IN MICELEAMLIB. II. CAP. V. 1202
Tunc igilur eril pax, cum reliquix fratrum Chrislii A J super verticero 495 eJus iniquitas ejus descen-
conversx fuerint ad filios Israel, et venerit Assyriuss det ( Ps. vn, 16 , 17 ). Et confosso Assyrio a
in terram nostram, et adjuti a Domino, eum quili septem pastoribus, et octo morsibus, tiberavit nos
nostras domus calcare cupiebat, velociier contrive- Chrislus de manu Assur, qui venerat super terram
rimus sub pedibus noslris. Ipse enim Dominus ait : noslram, et calcare ctipiebat terminos Israel. Quod
Suscitabimus super eum septem paslotes, el oclo pti- autem Symmachus ait : Ef pascent terram Assur in
mates hominum , vel motsus hominum. Suscitabimuss gladio, et regionemNemrod inlru portas ejus, hoc sen-
autem ego et Filius meus ct Spiritus sanctus, juxtaa tiendum est, quod in domo sua alligetur fortis, et
illud quod in Genesi scriptum est : Faciamus homi- vuliierelur adversarius. Et juxla Aquilam et quin-
nem ad imaginem et simililudinemnosltam (Genes.l,t tam edilionem, sicis et lanceis septem pastorum, et
c
26). El 494 in Abdix principio : Sutgite el ascen- ocio christorum hominuro confodiatur.
damusadvetsus eam in ptmlio. Septcm pastores, om- (Vers. 7 seq.) El erunl reliquim Jacob in medio po-
nes patriarchas et prophetas et sanctos viros arbi- ptilorum muttorum, quasi ros a Domino, et quasi
tror esse, qui hebdomadi, id est, veteri servierintt stillm super herbam, qum non exspeclat virum, et non
Instrumento. Octo aulem morsus hominum, sivee prmstolatur filios hominum. El erunl reliquim Jacob
" octo primates homines, et ut Symmaclius inlerpre-. B 1 in gentibus, in medio populorum mullorum, quasi leo
talusest, C/iris(os,universos noviTestamenli, qui ab) in jumenlis silvarum , et quasi calutus leonis in gregi-
apostolis usque ad hanc rctalem roomorderint Assy- bus pecorum,qui cum transieril et conculcaveritet ce-
rium, et suis dentibus lacernverint. Unde et in Ec- perit, et non est qui eruat. Exaltabitur manus tua
ctesiaste prxcipitur : Ut demus patles seplem, demusi sttper hosles luos, el omnes inimici lui interibunt. El
et octo (Eccl. xt). Et in templo Ezcchiel, quod in- erit in dic illa, dicil Domintts, auferam equos tuos de
terprelatur Ecclesia et ccelesiis Jerusalem, septemi mediolui: el disperdamquadrigas tuas, et perdam civi-
et octo gradibus ascenditur (Ezech. XL). Et in Psal- tales lerrmtuw, eldeslruamomnesmunilionestuas,etau-
terio quindeciro gradus sunt, quibus perhebdonia- feram maleficiade manu tua, el divinationesnon erunt in
dem et ogdoadem ad cancndas Deo Inttdes scandi- te.Et perirefaciamsculplilialua, el statuas tuas demedio
mus. In octavadie celebraltir circumcisio spiritualis, titi,etnon adorabisullra opera manuumluarum. El evel-
et in tempto Judxorum destruitur sabbatum, et qui- lamlucos tuos demediotui,etconleramcivilate$tua$, et
dam psalmi pro Oclava inscribuntur. Isti igitur sep- faciam in furore et in indignalione ullionem in cunctis
tem pastores et octo morsus horoinnm, pascent As- gentibus, quw non audierunl. LXX: Et erunt reliquim
sur in gladio. Vivens enim el efficax sermo Dei, el Jacob in gentibus, in medio populorummultorum, quasi
acutus super omnem gladium bicipitem (Hebr. iv, ^ rosa Domhiocadens,et quasi agnisupergramen:utnon
12), missus est ab eo qui venit gladium miitere super congregelur quisquamneque sil in filiis hominum. El
terram, ut dividanlur duo in tres (Malth. x). Et ter- erunt reliquim Jacob in gentibus, in mediopopulorum
ram Nemrod (qui interprelatur, tentatio descendens) mullorum , quasi leo injumentis, in saltu, et quasi ca-
pascent in fovea ejus; giganiis enim et venatoris et tulus leonis in gregibuspecorum : quomodosi pertrans-
superbientis contra Dominum terra, non est in mon- eat ct dividensrapial, et non sil qui eruat. Etevabitur
tibus, sed in foveis. Iste cecidit quasi fulgurde ccelo, manustua super eosqui tributanl te, et omnesinimicitui
et semper versalur inier beslias; et quia venator perdentur. El eritindieilla,dicilDominus, interficiam
est, infruciuosa ligna lttstrai et silvas. b Quantum equostuosde mediotui, el disperdamcurrus tuos, el sub-
ergo possum mea recolere memoria, numquam ve- verlamcivitatesterrmtum : el auferam omnesmuniliones
natorem :n bonam partem legi. Ismael etEsatt ve- tuas. Et auferam maleficialua de tnanibus tuis, et qui
natorcs fuerunt (G'en. xvi e( xxvn), et prxcesserunt toquuntur, non eruntin te: el disperdamfiQQsculptilia
in typo populi Judnici, quorum alter filitis iEgyptix lua, el statuas tuas de mediolui, el ullra non adorabis
csl, ambulans juxta carnem et juxta carnem vivens : opera manuumtuarum: et succidamlucosde tnedio lui,
alter priniitiva propterlenticulamperdidii, etbenedi- el demoliat civilales tuas, et faciam in ita, et in futore
clioiiibusfralrisinvidens,fugaleumiiiMesopolamiam. ullionem in genlibus, pro eo quod non audierunl. Li-
Redacia ergo terraNemrod in foveis suis : Qui enim beralis nobis de Assur, quando venerit super ler-
fodit foveam, incidet in eam (Ptov. xxvi, 7) : et qui ram noslram , et ascendcrit super terminos nostros,
lacum aperuit et effodil eum, incidet in foveam quam et libcralis a Domino qui suscitavit super eum sep-
fecil, et revertetur dotor cjus in caput ejus , et lem paslores et octo morsus hominum, reliquix
S. Benedicti Floriac. Cluniacensis autem scriptum venit.
hnbet Baphethem, quod puto mendum exscriptoris, a Iidem inss., sive optimates homines.
qui pro Baphethee, posuit Bapheiem. Licel ex Theo- b Consonat S. Ambrosius in psalm. cxvm : Nul-
dotione et quinta editione in Hebrxo legi potuerit tum, \nq\mns,invenimusindivinatumsetie titletatum
DTinS2 Baphelheem,in portis, sive sicis eorum. Sed de venaiotibus juslum. Et aucior Breviarii in Psal-
retinenda lectio aliorum mss. cum manifestum sit mos, sub Hieronymi nostri nomine, psal. xc : Esau,
Hieronymiim Iegisse in Hebrxo uffixuro femininum inquit, venatotetat, quia peccatot etat; et penitus non
personx terlix singularis; vertit enim, in lanceis invenimus in Sctiptutis sanctis sunclum aliquem ve-
ejus, ut subattdiatur, (err<ENemrod. MART.—Nostri natorem.
mss., Baphmtltee : in aliis Baphethem Martinn. in- e Martian. retinuit, octo Christianortim hominum.
«** I. EHI8IH BIEROJJYMI 1204
Jacqbi f|M9SapQMftiasinleUigimttfi et priraam de Jqrt \ haecsemitMr i Et. (?)/(indje itla, qiiflndp elevata fue^
d;eis fjcelesi^ra, erunt jn paedio populqruni multoR rit manus t«a snppr hostes tups, 0 Israel, et
omn^
a
ruip, quasi ros, PpmjnQ eadens. Ardebant enim iniroici tui perierint, iiUprfipiamequos tqosdp medio
ignitis diaJjoJi jactilis CQpdapppulqruin.: et omnes tni, id est, de prjncipali (wysftpviit^)cprdis tui lasci-
genfes adulteraqtps a, Peu, habebam corda, quasi vi<|ntes impetus, et equoruip njpre, ruptis Tinculis,
clibapus igne. succcpsys (Osee vn), HJijde rp$ a DQ- proruentes, e( cnrrqs luo$ quibns tjbi in vitiis tuis
miqp cadens, factos, esf snnjtas jnfirmnrum. Et quod placebas, et pecca,la peccaMsCQpspcians.qyasitrium-
in Ananja, hM.m d Misael legimus (Dan. m), quod phans in qnadrigis fereharis, Et disperdam civilates
spirjtus rprjs sihilaniis fiirnacem ignis exstinxerit, terrjc tu?e : NQIIenim aRdificastiflrbem quaro laetifi-
hpc de oniiubtis generaJHer senliamus, quod in me- cat impetus fluminis Pej (Pmi, xnx),§tqnseinmpn=
dio universarqiq genijum doctriqa Appstqlorum, libus sitaest, et coeleslein Jer^aleip (Mdtt- v), sed
quasi IQSfqerjt. a <*Domiiio. Quod aqteni sequitur : quam ajdjficaveral Cain (Genes, iv), Vnde djcuntur
Et ticut agni $up&r- gramen, ut non. congregelurqu\tr ciyitates te^rraj,operibusierrenjs exstrttetae, Et aufe-
quam neqmtsi( in fH\i$haniinum, de his accipiamiis, ram, jnquit, omnet mumtiones tuqs, divitjas, scilicet,
«IHi(le geilllbiis qredere nqju,eru,nt, quqd sint super et pompam saequlj, et rhetprum eloquenliaro, dia-
eos A|>os,|o|jet reljquiae Jacob, sicu| agni cqrpeiiies B lecticpruroque teiilJiculas, in quibqs tibi velut i»
graipen, ej liarbajii denlibus demetei|les. El Iioc fa- munHionibus cfillWebas, F,i aufetain ntqlefida, de
ciept, i|i qiii Angflli esse npluerunt, spirituajepi acci-, mqnjbus itfjs.,qnibus vel ipse decipiebaris ?b aliis,
pientes. rorem, nea.uaquam ipter hpmines pongre-, vel depeptus alios (Jecipiebas, et loquentes, sive prq-
gepttir, iiggue in parte rfltionabili deputentur, sed nnntiante§ npn ernnt tibi. Nunc loqnetitibns cl pro«
dicatqr 4e eis ; In (abore hominumnan tuiit, et cum nijptianlibus plenqs est prb^is : loquuntur quse ne^
hominibm wn ftmMwW (Pm PSM» s)t Et eru,n| spiunt: docent qpai non 49^ diilieerunt; magistri
reliqqiaeJaCQbilt medjq geniium quasj leo ip juraen- sunt, cqm discipuli ante i|pii fucrint, Cnm ergo do^
tis jn sal(q,et quasi catu|us leonis tn gregibus pviiim, cuerjt Deus hpniinepi scieniiam, cessabum fals^
Doiflipugenim Jestis, de quo,in Cenesi proplietaliir: praesumptipnes, et perversa docfrina tolletur. El
Caiu(u\$leanis Juda%de. germine, fili mi, mcendisti; disperdam sctilptilia tua et titqtos, tuos demedio (ui.
accutbtnnsdarm\$ti ut (eoet quasi catutlus (eoni$(Qen, Sculptilia nostra sunl, quae a loqucntibus fac|asunt,
XLIX.,9), E( in, aljp loco : Accubans teqqieyit ut /ept vel qup3ipsi fingimus nobis. Unde praicipiiur iq
e( <7«qs;cQ(u(u$leoi\isxgujs b.suscitabii eurn? dei|it et Lege (Exod. xx), ne npbis sculpiilu faciamus, et ne
qppsloljs siiis qilibps dixer^l: \le, baptisale pmnes tjmlos in lerra poslra ppnamus (l-ei'i(. xxvi); etne^
genfes in na,mine,Pa/rfs, e( fi/jj, ef §pir?(«s twcli Q qqaquam ultrg adorabjs opefa manuum tqarum
(H.alth, jftvii}, \%) ; ut qnpm,nd(i]em\ Pemp po|e?( (Deu,t,v). Infeljx hqmana cqndilip pt insipientiat ple»
resi«tpre ip jymen|is, e^ ca^ulq lcpnif in oyibus, \\% na filqiie erroris., scit de suo sepsii dogmaia esse
iiij d# manu 4?sy»i« ef ^e mw. diaboii v»bp- composila, non jgnorat a ge esse idotum sitnu|a,-
ra.(j, 497 f^PWeit1jtmen'3 et pepora : |ipmines tum, et prQPqoa.t|pralpperaroanuumiinarum,<?tciirT
quippe §1iument? §alve§ f^ciet Dqinjnus (P»«(,xsx?, vatttr bpmo, ul deceplus decipi^t. Addilur in cepror
7), K^riiBefent.ogp minierflcerent,§e4Htdiyideicn^ missjoue quae dirigitur ad reliqilias, i(t est, vtrok^tMi
hocest, ab inQdell^is sgpararent, eloon essent qui Jitcob; El succidam /MCOS de n\edio.lui, et disperdam,
ei6 resis^reiit. Ljsppe,aijiein e| catnjo, (ppniSt Ua i'n ciyiKtfesluas, ut oipnja ligna s(tyarum, et lucos quos
juip(ie,n(ii,e| in frabm pervagapte, niaiiU?M exilr ip templo Pei planlari prohibiiurn esi, et civiiaies
ta|pr sup,ejeqs,qui veiPeurn.yel relin,ni8«Israftlant§ roalee^struclas» qtuisaniea vocaveratciyilates terrae,
tribnlave.Wfti, E( an)n.e,siPWfi ejus disperde.ntqr, dgstruat a(que coqsumat. Posiquam autem boc fece?
npn,awdpfi|;eanUniniici,et|3ssedesiSi^nt^ 8?d qtiiajn rjt, rejiqniis Jacnbf lU»Cconverteiur ad gcntes quas
e«qiip4 iaunicjsnntpsreant, SicuiT!»essaloniceii?ibu§ depai>tis\\nt AppstQliquasi agni [Al- agri] graroen.
scribimr- Q«ei» ^pmtjiuf J,e$u$interficiet spiritu qnjs F4 quia rprem sermpnis recipere notuerunt, faciam,
£), Ptec interfeciio ppn abplitipnem sj- «iqqnif, in ira 41.io fnrpre nltioncm in gentibns, prp
$y,i(II Th.e$.t\}%
gniljcftd,s§d qessalipneinpessimaivitie.qupmaleante eo qno4.^udire; i)Q|u«4runt, Unde et proplieta aii:
viYehan(,..Deniqueinfert:pdes(r«f(i//iis(r(i!Jon^ ad- D,p,m\ne,ne in,ftfrare IUQqrgua,*nte ; neoite in ira tutt
vmtvmh N«raq«aq»?m?m deslrqeref, sj tnterfe.ctio cprripias me (P$,ak vi, 1). |l.oc juxta Septuagjnta iii-
abpl\^fineil)t5.0^^icuJropraesge,qes,|asse.(; jta et hic (erprgles, quia in(elligentia spiritgaJigest, etdebui-
inimicorumconsumptio, juxta Proverbia Salomonis mus sensum cttm superioribus capitulisjungere, dis-
accipittir, in quibus scriptum est: Inleritusimpiis hos- putatumsit. Caeterum Hebrsei istiiisinqdi deliramen-
pitabilur : non grilj ner^tnijs, W\ eos r<?djg,e.l %$ni- ta spflRnianl: Pogtquam spptem quos fipgunt, ei\
hitnm; sed liosBitabititr apud eas quamdiu qu* in quos volunt pasiores, el ooto principes hominesAsT,
itlis esi, impietas eensumatur. Deus enim creavit siyriprumvicerint, et terram Nemrod in gladiis sui»
homipem, ne interire^ et mortem npn fecit. Post pjverip,t, et; hpc faptum fuerit cnm i.n terram Jud»
* l^inus rep^ Jectunii
hactenijs, qm$i Vo$a Dq,-. et Martian-, qvit. vpcuta.pjrac(ermissa,legupl *ttjct(a-
mino sit aspersa. Mss. hostri emendant. vt(eHm?
b Ita en Greecptex,tu rescribit Yictorius; Erasmus
1*05 COMMENTARIORUM IN MICH>(EAM LIB. II. CAP. VI. 12ufl
ante Assyrius venerit: |unc venientp, inipiiutH, A ^ fundamenta tettw,qu\d.jiidic\nniDoiimiaatiexsu$popur
Chrisio, omopsreliquia; Jacoh quac potnerint in [A(. lum suttm, e( cun\ hraeljudwbiiur. Prp Iprtibus fttn-
de] gentibtis superesse, eruntin benedictiope, quasi damentis terrae qua; LXX et valle$ fundamenla tettm
ros a Domino veniens, et qqasi pluvia super herbam» inierpreiati snnt, Symmacbuset Theodptjo transtur
etneqtiaqnam sperabunt in hominibus,, et in filiis lerutil, et antiqua fundamenta letrw : quinta autem
hom">»ii, sed in Deo. Et erunt in medip gen(inm editio ipsum Hebraieqm posujl, ETHANIM (D^JPN),
alque prFpnlorumsanguinarii atque crudeles, et de fundamenta tettw. Prima igitur yox prophetas est:
veteribus quondam sc dominis vind}cat)tes, quasileo Audilequw Dominus loquitut, Deinde Deus loquitur
in jumentis silvarum, etquasi catiilus lepnis in gre-. ad prophetiim : Sutge , contende judicio adversum
gilms pecorum, 499 el nulltis eritqui possiteorum montes, e( audianl colles vocem ty,am. Rursum prp-
robori resistere. Tunc oxaltabilur, o Deps, yel o tsr pheia, sicut e| fuerat imperatnm, montibusloquitur,
rael, manus tua super Assyrios, pt omnes bostes et. et non spturo mQntibus, sed ad fortia quoque funda-
inimici tni, qui nunc le possident, iiileribunt. Injlla menla lerrae, et dicit, Audile, monles, judicium Do-
videlicet die, quando de gentjbns fueris |iberalus, mini, et forlia fundamentg,terrm. Causaniqtie reddil,
auferam equos et qtiadrigas tqas, quae jn mediis ur- quare eos compellat audire: Quia judicipm Domiiii
bibus tuis sunt. Non qtiod equps et quadrigas tunc 1B cum populo SHQ,et cum Israel dijudicabiiur. Prq
habuerit Israel, sed Assyriorum equos el qtiadrigas montihus ad quos propheta Iqqqitur, pf pro fprlibus
qttae in medio urbittm luarum. versanlur : et disperr fundainentis lerraj, cotleset valtes LXX transtule-,
dam omnes ejvitales tuas, et mitnjliQnes quas I(JQT- rtint, id, ut milii vidptur, intel|igeiites, quodpopulus,
lis dedicasti: et auferam magos et hariplos de terra nihit dignuin montiq>P;)tiditione fecerit, sed.vel col-
tua, etperire faoiam omnia sculptiliaet slalpasfuas, libus qui jnferipres snilt ^ sublimitate montiuni,
et non adorabis ultra opera manuuro tuarpm,* Evel** vel vallibus in ima deniersis. Surge, inquit, judicip
lam quoque alqne subvertam omnes lucos lups, e( conlende apud montes.elaiidiaiHcQllesypceni luam,
civitates tuas quas idolis dedicaras. Cunviue lioctibi Jubetur surgere qui vel sedef, vej jacpt [Al, tacet)
fecero, et ila placatus fuero, ut quidqtiid in te ma|| vel doriiiit, yel nior|uus est, seciin^um ijlqcl quod
est, auferatur: lunc eiiam in furore et in iiidigqa- Apostolus ai(: Etevare qu,iclormis.,et resurge; a mqr,.
tione mea ulciscar tedeuniversisgentibus, quaeineum tuis, et illuminabit te Ch.t\stu$(Fplies. v, 14). Sprge a
noluerunt audire sermonem. Respondeal boc tocq car- morluis, ut in novitaip ambnlps vjtae, ul (erraro (JeseT.
neus Israel, utrum lacla dicat haec an fiitpra? Si facr rens, ad alliora nitaris. E.tjudiciocoritende aijversum
la commemorat,pra;beatliislqriam, delauctoritatem monles, quos ppn alips signjficari puto qn^m a Anges
veterumlibrprum:doceatcunciasgenteset Assyrium ^C Ios, quihus rerqm bnm^narum commissa esl procu^
Israeliquondamfuissesubjecliim.Siauterosevanaspe ratio, Deuteronomii Can'icp in idipsum cpngruente;
liidens fuiurum putat esse quod dicitttr: quatidp Cumdividete( excelsus gentes, cum disseminatet filio$
Cbristus venerii, quac tuiic de Israel idola auferen- Adam, conslituit lerminos terrw sec^ndum numetiim,
tur, qu:e modonon colit? qui succidentur ltici, quos AngelorumDei(Deut. xxxi\, 8). Hi sunt administra?
non habet? quaeurbcs subruentur, qute olim subrq- torii spirilns, rrassi in ministerilim proplpr eos qqi |ipe-
taesunt? qui tollentur barioli, quos cum pon |iabeat, reditatem satutispQssessurisqnt.E(co»(en</ej«rfipto,-
nec habere se glorietur : tamen tanto lempore c-ere- ut sive montps, sive polles [4/-va!les] reperli fuer
liclaest filio.Sion, etsedetsinealtari.etsinesacerdo- rint, 501 HondiS"e P°P"1(!S.procurasse, vel nieqifl
libus; etaliisfruges ennim comedenlibus, ipsi sic- yidcaiur esse qui ta|es praeppsui, yel cplpa tpllalqr
cis faucibussibi futura promillunt qiiae iiesciiint. a populo, et refpratur apl principes. ]LeggmnsApo,-
(Cap. VI. — Vers. 1, 2.) Audite quw Dominus lq- calypsin Joannis 4poslp!i, ip qua jauijanlqr acc%
quitut: §utqe, conlendejudicio qdverst/immontes, et santurqup Aqgeli Ecclesiarum prp vjrlutjbus yi|}is-s
audiant colles vocemluam. Audite (Vulg, Audiqnt), qpe eorqm, flHibns prcees.sedtcuqtur. Sipq). enirq
montes.,judicium Domiiii, et fortia fundamenta lettm, interdum episcopj cu|pa est, inlprdqm plfiL>i§;et
quia judicium Dotnini, cum populo suo, et cum hxqel P ! saepe puigisier peccat, §aepe.^jscipnins, pppnpm-
dijudicabitut. LXX : Auditeqace Dominus locitiusesf: quam patris yiiipm es,t, npnnnmqnf>mf'lii, H1ve(
500 Sutge, judicqteapudmontes, etaudiantcolt.esvo- beue vel m^|e prpdianlur : ita in judicio Dei, ye\
cem tuam. Audite, montet, iudicium Domini. et vq(le$ ad b Angelos crimen referetur, si npp Pgerint PPIIflta
° Lucem hujus loci intelligentiae mutuam Rufinnsi reclotibus pessimistenebatut,quodChtistusdeltaxit ad-
cumprimis dabit in esposit. Symboli: Ab initio, in- veniens, el hac eos potestate denudavit. Vid. et S. Ili-
quiens, Deus c«tn fec\ssetm^nditm, ptwfecit ei el pra}r• lar.h trac, iq psa|. LXI,f\. %.
posuit quasdam virtulum cwteslium poteslales, qui- lla^c vero sapiunl Origenpni, cnjtis snnt pene et
bitsregerelur et dispensaretur morialium genus. Quod! verba bomii. 24.in Numer. : Smpe diximus anima-
ila factum indicat Moysesiu Deuteronomii loco, quem tum, quw in Ecclesia Dei sunt, cutam procuralio-
et (lieronyinus laudat : Seriet horum nonnutli.., da- neinqueliqberi per MgHas, quosqueeliatp adjtHUcmit
tain sibi a Deo polestatemnon his qiiibus qcceperunt venire cum liaminibus osiendimtts, ul illo diijino coiir
legibuslemperaverunt,necliumannmgenus divints obe- ttet examiite, ulruin sua desidia peccaverinthomines,
dire prwceptis,sed suis parere prwvaricaiionibus do- an moniiorum cuslodumque negligentia, Exejus, nori
cuerunl : el hinc advertut ttos chirograpltq scripta sua Hieroii. sententia loquitur. Reco|p (jua; stipe-
sunl... Perislud ergo unusquisque chirographum illis riori proxime annolatione diximus. \
1207 S. EUSEBn HIERONTMI 1208
qux ad suum officium pertinebant, vel ad populum, A i ubi in LXX vel arca Teslamenti, vel altare et la.
si illis uuiversa facientibus, ipsi audire contemp- bernaculum, cceleraqnequaede lignis imputribilibus
serint. Sunt qui montes et colles et fortia funda- facla referunlur, in Hebraico ponunlur ligna Setlim,
nienla terrae, Abraham, Isaac et Jacob, ct patriar- qute habent similitudinem arboris, quam nos vulgo
chas reliquos interpretanlur, quibus quasi audito- Spinam albam dicimus. Unde arbiiror et LXX
ribus [At. auctoribus], et ad judicium convocatis, axi-vov,interprelalos esse, hoc est, lentiscum; sed
poputilsrael negotium venlilandum sii. Aliimonles, paulatim librariorum errore factum esse, u\.a%oivoi,
coltes, et valtes Angelos, sicul supra diximus, arbi- id est, funet, pro o--^ivojf,hoc est, tentiscis legeren-
tranlur, qui vel in ccelestibus serviant Deo, vel ho- tur. Loquilur igilur Deus ad populum Israel, et ad
minibus prtesint super hanc terram, vel apud infe- judicium provocat, et licentiam contra se tribuit
ros constituli, eorum qui suo viiio exstiiere terreni, disputandi. Popule meus, quid feci tibi, quod facere
fundamenta dicantur : de quibus terrae fundamenlis non debui? vel quid conltistavi te? licethoc non ha-
et alibi scriplum invenimus : Janis accensus cst cx beatur in Hebraico. Conlristat autem pater filium
futote meo, atdebit usque ad inferos deorsum: devo- flagellalum, et iniquitates' ovium in virga pastor
rabit terram, el fundamenta ejus (Deut. xxxn, 22). [Al. pastoris] visitat. Quid molestus fui tibi? vel, ut
Fortia et anliqua fundamenta lerrae (quorum causa B 1 significantius in Hebraico scriptum est, quo labore
hucusque lerra non prseleril, et super inane pen- lepressi? an beneficia mea coiilumeliam interpre-
dens, Iibrata consistit) jtistorum merita sunt, de laberis, et pepones 503 carnesque jEgyptias desi-
quibus Aposlolus loquilur: jEdificati super funda- derans, dolebis te eductum de lerra iEgypli, ac de
menta apostolorum el prophelarum (Ephes. n, 20). domo serviluiis meo auxilio Iiberalum, quia dcdi
Sicut igitur aposloli, et prophetse, ct universus Mar- ductores tibi Moysen amicum meum, et Aaron sacer-
tyrum cliorus fortia fundamenla sunt terrte : sic dotem meum, et Mariam prophetissam meam?Qitod
secundum LXX valles et prcerupla, quae significan- si hoc tibi parvuro videtur, recordare iltius tempo-
tius Grcece tpupuyye;appellanlur, corum sunt fun- ris quando Balac rex Moab, Bataam divinum adver-
damenla, qui /oixoO[Jtfss.choici] imaginem recepe- sum te mercede conduxit, et vide quomodo conira
runl. Judicium ergo Domini cum populo suo, et voluntatem suam, cupicns libi maledicere hariolus
cum Israel dijudicabilur. Qui poterat quasi Deus benedixerit (Num. xxu): de Sellim usque ad Gal-
pro sceleribus populi peccaloris inferre supplicia, gal, lotura exercitum Israel oculis luslrans, et mu-
non vult videri potens, sed justus, et ad judicium tans loca, quasi ego non possem cum pergente per-
provocat peccatores, juxta illud prophelicum : Ve- gere, et cum transeunte transire : et hoc feci, ut
nt'(e, e( judicemur, dicit Dominus (hai. XLIH,26), C I misericordiae meaeet juslitiae noscerentur tibi, lan-
eiiam nunc populum Israel 502 cogit, praescnlibus tum te amantis, ul cum ego quotidie ore blasphe-
Angelis, et omni crealura, si quid habeat respcn- nianlium maledicar, libi ab inimico non diiniserim
dere, ut justificelur Deus in sermonibus suis, et vin- maledici. Hebraei hunc locum in quo dicilur, de
cat cum judicatur (Psai. L). Setlim usque ad Galgal, ut cognoscetesjuttilias Do-
(Vers. 3 seq.). Popule meus, quid feci libi: et quid mini (Num. xxv), ita exponunt : ab eo tempore quo
molestus fui tibi, tesponde mihi, quia eduxi te de terra fornicati estis in Madian, usque ad tempus quo Saul
jEgypli, et de domo servienlium liberavi te, el misi apud Galgal est unclus in regem (I Reg. x), repelite
ante faciem tttatn Moysen, et Aaron, et Mariam. Po- inemoria quae mala operati eslis, et quanta vobis
pule meus, memento, qumso,quid cogilaverilcontra le bona fecerim, et meam in vos misericordiam co-
[Vulg. tacet contra te] Balac rex Moab , et quid re- gnoscetis. Hoc juxla hisioriani Deusad carnaleni Is-
sponderit ei Balaam, filius Beor, de Setlim usque ad raet Iocutus sil. Nos aulem qui cupimus revelata fa-
Galgal, ut cogno$cere$justilias Domini. LXX : Po- cie gloriam Domini contemplari, etvere habemus
pulus meus, quid feci tibi, ~ aut quid contristavi te patrem Abraham , audiarous cum peccaverimus ad-
* aut in
quo molestut fui tibi ? responde mihi : quia versum nos disputamem Deum, et nos in benefi-
eduxi te de terra JEgypti, et de domo tervitutis te- ciorura suorum magnitudine arguenlem. Servivimus
demi te, et misi ante faciem luam Moysen, et Aaron, quippe aliquando Pharaoni, et jEgyptio rpopulo lu-
el Mariam. Populus meus, recordare quid cogilaverit lum el lateres fabricali sumus : et redemit nos qui
adversum te Balach, rex Moab, et quid responderit ei dedil semetipsum rederaptioncm pro omnibus, ut
Balaam, filius Beor, de Schmnis [AI. Seinis el Scynis] diceremus qui redempli eramus a Domino, quos re-
usque ad Galgal: ul cognoscetelut juslilia Domini. demit de manu inimicorum, et quos de regionibus
Pro jusliliis, sive juslitia, miseticordtas interpretalus congregavit : Quta in mtetnum misericordia ejus
esl Symmachus, et ubi LXX Sclimnis; omnes ipsum (Psal. cvi, 1). Emisit quoque anle faciem noslram
Hebraicum SETTIM (D'W) transtulerunt. Est autem Moysen spiritualem legem, et Aaron raagnum sa-
locus in quo Balac rex Moabitarum adversura Israel cerdotem, n non lypicum Ephod, veriiatemque por-
congregavit exercitum, o^uvuixot;arboribus, quaeper tantem, sed habentem in fronte signaculum sancti-
ereraum monlis Sina hodie quoque gignuntur. Nam tatis quod Deus Pater signavit. Et misit Mariam
n Ms. Cluniacensis, non typicum Ephod velamenque tanlem Urim el Thumim, sive Rationale, in quo erat
portanlem : sed reiinemus veritatemque, id cst, por- itluminaliovetitatis. MART.
1209 COMMENTARIORUM IN MICHJEAMLIB. II. CAP. VI. 1210
vaticinium prophetarum, et non solum id nobis A sla medullata, et cruorem arietum, et liircorttm
pnestitit; sed de inimicorum quoque nos manibus pinguium, animte sordes lavare (Hebr. x). Numquid,
liberavit. Recordemur enim quid cogitaverit adver- ait, dabo primogenitum meum pro scelere meo, sic-
sum nos, 504 qui devorare voluit, el nostram con- uli rex Moab fecisse describitur (IV Reg. m)? aut
grcgationem elingere, verus Balac diabolus. Balac fructum ventris mei pro peccato animae meae, quod
enim interpretaiur exkeix^v, id est, elingens, rex fecit Jepbte , pro lemerilale voti offercns filiam
aquae palernae : siquidem Moab juxta aliam elymo- (Judith. xi) ? Nos ergo qni snmus de populo Dci
logiam , aqua paterna diciiur. Cum igiiur insidiare- scienles quia non justificabilur in conspectu ejus
lur nobis Balac, et insidiaretur per vanum populum omnis vivens (Ps. CXLII),et dicentcs : Jumentum
suum, quod interpreialur Balaam, non permisil nos facltts sum apud te (Ps. LXXII,23), agentes pceniten-
Deus maledictis illius subjacere; sed econtrario be- tiam pro peccatis, diibilamus et dicimus : In quo
nedixit nobis, rei ipsius veriiale compulsus vanus apprehendam Dominum, suscipiam Dominum meum
populiis gcntium, natus de eo qui in pelle est: nam excelsum? Quomodo eum potero lenere fugientem?
Beor interpreiatur in pelle, scmper carni et mortis quanla munditia valebo praeparare hospilium Tri-
operibus dedilus : responditque pro nobis vanus po- nitali? An comprehendam eum in holocaustomati-
pulus, orlus ex eo qui tolus in pelle est, semper B bus, ut totum me ei holocaustum offeram, vel in
commuians toca, vel slans super spinas, sive super vilulis anniculis, ul lac deserens, et ad solidum vc-
funiculos, ut Vulgaiae quoque editionis sequamur nieus cibum, anno Domini acceptabili dignus effi-
errorem. Spinrc autem juxla eloquium Salvatoris, ciar? Si mille obtulero arietes, si decem millia liir-
curae hujus saeculi, et divitiae, et voluptaies sunt in corum, et tolas Levilici vicliroas spirilualiler intel-
quibus vanus est populus (Malth. xm , Jtfarc. v). ligens in roe exhibuero, et cadant ex lalere meo
Qttod aiiteiit siet in ftinibtis, in vinculis videlicel mille, et decem millia a c sinislris meis (P$. xc),
peccalorum (funibus enim peccalorum suorum unns- tamen nihil dignum dare potero, in quo apprehen-
quisque constringitur [Proti. v], et Isaias testis esl, dam, vet stiscipiam Deum. Si dedero primogenila
dicens : Vmqui protrahunt peccala sua quasi funem mea pro impielate, et fruclum venlris mei pro pec-
longum, el quasi lorum jugi vilitlminiquitates (hai. v, cato animae meae : dabo quidem quidquid in me pri-
18). Si igitur stal, non slat nisi in spinis et in fu- mum est, sed pro meo peccalo et impielate nihil
nibus : si autem voluerit circuire, non habet stabi- dignum offeram Deo. Utide et David precalur, et di-
lem gradum, sed semper flucluans el vacillans, cit : Magis magisquelava me ab iniquitate mea, et a
pervenit usque al Galgala, quod inlerpretalur v.vlt- peccato meo mttnda me. Quoniaminiquitates meas ego
o-fxb;,id est, volubililasvel a volulabrum. Si quando ->cognosco, et delictum meum contra me esl semper
viderimus consurgere aliquos adversuin nos, etavi- (Ps. L, 5). Pro peccato animae solus digne sanguis
dis faucibtis nostrum silire sanguinem, et ex impro- offerlur : et sanguis, non vilulorum , non arietum,
visa dispensaiione Dei, pro nobis fieri eos, qtti con- non hircorum, sed proprius digne offerlur, dicente
tra nos venerant, dicamus, Balaam de funiculis venit alque quaerente propheta : 506 0"'rf relribuam Do-
usque ad Galgal, ut cognoscatur jusliiia Dei. mino, pro omnibusquw retribuit mihi? Et postea re-
(Vers. 6, 7.) Quiddignum offeramfiomino? curva- pondente : Calicem salutaris accipiam, et nomen Do-
bo genu Deo excelso? Numquid offeram ei holocaus- mini invocabo. Preliosa in conspectu Domini, mors
lomnta, et vitulos anniculos? Numquid placari potesl sanctorum ejus (Ps. cxv). Verum et ipsum sangui-
Dominus in millibus arietum, aul in multis miltibus nem non damus, sed reddimus. Et quid simile? cum
hircorum pinguium? Numquid dabo primogenilum juslus pro peccatoribus, Dei Filius pro hominibus
meum pro scelere meo: fructum venlris mei pro pec- morluus sit, nos peccatores et homines pro nominis
cato antmm mem? LXX : In quo apprehendam ejus confessione moriamur?
Dominum? b suscipiam Deum meum excelsttm? Si (Vers. 8.) Indicabo libi, o homo, qttid sit bonum, et
apprehendam eum in holocattstis , in vilulis an- quid Dominus quwral a te, utique facerejudicium, et
niculis ? suscipial Dominus in millibus arietum, * diliqere misericordiam, et sollicitum ambulare cum
505 *"' m decem millibtts hircorum pinguium ? si Deo tuo. LXX : Aniittn/ta(Mmest tibi, homo, quid bo-
dabo primogenitamea pro impielale : fruclus ventris ntim, aut quid Doniuus quwral a le, nisi ut faciasju-
mei pro peccato animmmem. Deus populum ad judi- dicium, et diligas misericordiam, el paratus sis ainbit-
ciuin provocarat : ille sciens peccatum suum non lare cum Deo tuo. Quia dubiias, o popute Israel,
vutt contendere, sed rogare, nec tamen in ipsis pre- immo universum hominuin genus (nequaquam enim
ciltus tiabet fiduciam. Nihil enim dignum esl, quod loquor ad populttm Judceorum, sed generaliter ad
pro peccato possit Deo oiferri, et nulla humiliias omnem hominem meus sermo percurret), quomodo
potest maculas eluere delictorum, quia impossibile pro peccatis luis Deiim possis placare, si nec habes
est sanguinem taurorum, et vitulorum, et holocau- viclimas quibus tua compensetur impielas: ego re-
" Duo Pataiini mss. voluchrum, aut volucrum. c Palatini mss. et Viclor., a dextris meis : infra
b Amoviraus hinc si particulam, quoc nequc in quoque, Mullum lava me, pro Magis magisque, etc,
tiosiris mss. nequc in GTCCOresonat. JMxtaVulgalam editionem.
1211 S. EUSEBII HIERONYM) 1213
spondolio libi, quid qitrcrat lieus, immo jam anle ain A tuus, uisi ut facias judicium, et misericordiam dili-
L,egonionstravi. Scripium est enim in Deuterono- gas, et paralus sis ambulare cum Deotuo. Vox enira
mip : El mnc, Jstaei, quid Daminus Deus tuus qum- Domini auditur in civilatc ejus, Ecctesia: et in
xit a le, ni$i ut limeas Dominum Detnn tuutn, el am- Scripiuris sanctis quotidie personat, quod non so-
bulet in otwiibus,viit ejus, et diligas eum, et servias lum hi, qni diligunt misericordiam; sed et hi qui in-
Domiiw Deo.(«o, de toto cotde tuo, et de tpia anima feriores sunt, et linieut adbue nemen Domini, ipsius
tu(t, e( custqdiqsmandaia DominiDei tu\, et juslifica-. docirina elemenliaque salventur. Si aulem sequen-
liones ejm, qumcumqueego mandaba tibi Itodie, ut tis capiluli exordium est, referamus juxta historiam,
bene si( libi (Oe«(. x, 12)? Qu*rit a nohis Dominus, quod dieilur ad Samariam meiropolim decem tri-
et iiecqssarjain ttabens nostram salutom, poscit ao-. buum, qute, prophetanie Micliaea,capia est, et di-
cipero, qnod dami prosit, ut faciaiuns jttdiciutn, itl camus : Samariam corripit Dominus, et 1111plagas
esl, ut pjhi! ahsque ratiune et consilio faciamus, ul quae ventura? sunt comminalur, ul audiens populus
anfe roens judicei quid faciura sit, et poslea opera Jud», sive liinentcs nomen Domini, alios supplicia
coqipleat; pt mi&ericQrdiamdiligatnus, cl uon quasi pati, ipsi 508 limore correpti adipiscantur salu-
CO|!lpqlsi,aut ex necpssitate roisericordes simus, lem : Pestilente quippe flagellato, non soium sa-
qiiQiiiamh.il,arem (jatorpm diligit Deus (II Cot. ix), B I piens, sed etiam stultus prudentior fiet (Prov. xtx,
Nec dicanius, vade bodie, et cras reverierp, et dabo 55). Et iioc ipsuro referes ad peccalores generaliter
tibi, Cumque lecerimus judiciuip, e\ dilcxerimus my, et ad juslos, ulcruciatus aliorum caeleris fiat exem-
sericordiam, quid accipjemus praemii?Ambulabimus pluro. Quod quidem et Dominus in Evangclio de bis
cum Daminp.Peo, sicut Enoch juxta lidem HehraU super quos turris iu Siloa corruerat (Luc. xiu), in-
coruro,volurainum (Genet. y; Epe/es. xuv) ambula.: terprelatur : quod non soli in ttniverso poputo fue-
vi( cuni D^Q,Ct placuit ei, et non inveniebatur, quia1 rint peccatores, sed 111illorum pcena caeteros ad
507 trans,li)|it illum Deps. Tu enim dixisli, in qup> poenitentiam provocaret.
consequar Dorainum, vel iq quo apprehendam eum?! (Vers. 10 seq), Audite, tribu$,et qui$approbabit
Egp lihi amplius polliceor, fac jutliciniii, el dj|ige1 illud d ? Adhuc igni$ in domo impii, thesauri impieta-
misericordiam, pt ambplabis cutn Deo tua. Vel cerlel (i$, et ntttuura minor irm plena. Numquidjusiificaba
amhulare cum Deo, pon es( praeraipro, sed praecep, slateram impiam, et taccelli pondera dolota? Jn qui-
tum. Sjcut enini jubetur nobis, 141(aciamus judi- but divitet ejus Xtptetituut iniquilate, et habitantes in
cittni, et injsericordiam diligamus : iia praecipitur ut', ea taquebautur mendacium, el lingua eorum ftaudu-
praeparati siiiuis auibulare cum Pomino Deo ppstra; lenta tn ote eor«m- Et egoergo empi percuiere te pet-
nnlla liora dormire, nnllo (emporesecuri esse debe-: C ( ditione super pcccatis luis. Tu comedes,et non saiura-
mus, spd seniper exspectare patrem laioilias venien-; beris, et kumiliaiio tua in medio tui; el appreltendes,
tem, et diem formidare judicii, el in npcte hujus.Sfp- e( nan salrabis; et qms salvavexis,\n gladium dabo.
culi dicere : Ego dotmio, et cor ineuntvigHat,(C.aut.v,, Tv<seminabis, el non i\te(e$: tu catcabis alivam, et
2), b Yerbum ESHE(yWri) (qnpd LXX iraiistiilernnU, non uugerii olea; el musium, e( non bibet vitium. Et
para(uii( esse, el IIQS(liximus, sollic\tum ambulare), \ custodistinrceceptaAmri, et qmue opu$ dontu$Acltqb;
Theodo|io signiHcantius expressit, x«| c «fj$>a)iii;ou. 1 e( ambulasti tn vo/i4n(a(t6«seotum, ut daxenxte in pet-
TOVFOpiysaQut*p.eru id es|, e.tcave d\tigen(ert, duioneot, e( habitaules * in ea in sibitum, ei oppra- -
'E)>o>uix,
ul Qinjiuiescum Deo tuo. Sive, ut qiiiii(a ed|tio trans-- bfimn poni((t meynprtafeiiis.LXX : Audi (Al. Audite],
lulil, -/.«iypovri&a , agere scilicet totlicile, et liatic> (rji^tn, et quis ornqbit cimtatem? Nuniqmd \gnis e(
liabere cttrain, m atnliulcs cum Deo tqp. Qui cnimI domus inigui t^e$aut\Mn$ thesautos iniquos, e( cum.
dicit, in Chris(Q se predere, sic dpbel arob,u|are,, iujutia iniqutialet [A|. iniquitas}1 $i justificabi(ut iu
qtiomodo ei ille ambulavit (l Joqn, u, 6). Et Paulqsj $lqterq ii\iqws, et in $accel\o panfiexa fraudulenta,
apQstplus : Imiialare$ mei estalc, inqujt, sicnt ego) de quibus divitiai impietatis,sum [Al. (um\ref,lever(titf,
Cht\$ii (\ Qor, 11), el qui habitai\t (Al, fla/ii;'la(w>jf)
\n ea, locu(\ $unt iui-.
Yox Domitii g,dcivitalem clama(, et $u(us en'( (i-. , J)
\ <jiti<»,
e( liiigna eoxumexaUalae$l in ave eoxum, El ego.
ni(in(i6us^pmen (ttwtn[Al. eju$]. LXX ; yo/t, Pftn\in[ { cruciavi teperd\(ioneprQpterptccQta,(«a ; lu come4e$%
civitali clamabit, et salvabit timeittes nqmen ej\t$. h\\ ei mn sa(uraberi$; et ejiftam (e ifl tenietipsam, ei ap-.
HobraicQ alterius lioc capituli ex.ordium osl; apud1 pteliende$, el noa, $alvqbi$;el quicumqw $qlvqtifue-
Sopiuaginta ypro interpreles, finis.$uperipris; el bar-. rinl, Qla,d,io tradgntor: (« $eminqbis,e\ nan metes; («,
bpt ^ens^m : Niliil a te a|im|, 0 lipmQ, qu^rit Detis 9 premes.qlwn} >fi nW «»•?•"'(?°lW ' ti uyam, e( non
"Iidem mss., jam ante monsttavitilte. Setiptum, etc.. cent Theodotionem posuisse ipsum verbtim Hebrai-
b Habesbic, prodens lecinr, rcstiiulani genuinam1 ctnn "iTlbt*, quod legebat Etoaich, ut omnia vocis
leclionem Hebraicam yjyn Esne, qtiam ediii muiantt elemcuia euribsHisexprimeret. M*BT.
curo yg» Tseneq, npp legenteisn Jie ab initiq vqcis,, f Roponimus c$<r<j«itRov, qnpiiiailiiiqdtiipet V.m-
et puiictaiionem bodiernain Massorclharuni seqnen- mus olini, ei Palaiim nunc praeferunl niss. Minus
tes. Habes insuper Theoilolionis lectionem pcrfcc- recte Martian. «o-yaXi?ov.
^am cum vpcfi'^«tx in fine, qiiam Erasmus etposlil d Addnnt postri mss- ««'««(eslificabit.
cuip Marianusmutavil in Grqecayprba SsoCio-ou,nun n e Iidem mss-t «<habMatoreslups in $ibi(um, e( o.p-
satis aitentus lectioni exemplariuni pis. quae nos do-1- probrittmpopuli mei porlabis.
1213 COMMENTARIORUM IN MJCHJEAMLIB. 11. CAP. VI. 1214
bibes viuuta; c| dissipaitmittr tegititnq populi mei, e( \ malesupra, pro Amri, populum meutnesse translatum.
omnia,opeta domus Achqb; et ambutasli in con$ilU$ Huc usque juxia Hebraicum qtiid nobis vtderetttr
eornm, «< Itadetem le in petdilionem, el hqbitatores. expressitnus : nunc ad translationem LXX inter-
e/us in sibilum, el opprobria populorum accipietis, preium revcrtenles, de singutis, ut possumus, dis-
Mulluro in hoc capiitilo LXX ab Hobraica veritale pulemus. TribusSamariiica vocaittr ad audiendum,
discordant, iu principio vel maxime : Audi, tribut, quae saabscidit a populo Dei. Et diciturilli, frustra
509 el 1U,Sornabit civitatem? Et dissipabuntut legu fabricaris idnla, aureos vitulos artifici componis
tinia populi mei. Pro quo nos posuimus propter manu, et h imilatione Jerusalem visaliam metropo-
sermonis consequentiam , Et custodisti prmcepta. lim exsiruere : quis euim ornare poierit civitatem ?
a Amti, licet et in Hebraeo scriptum sit: Et cuslodita Num ignis, qtii aidentibus diaboli jaculis succendi-
sunt ptwcepta Amti, et omnia opetu domus Achab. Si tur; et domus iniqtii, quae secundum duritiam stiaiii
enim|scripltim esset in Hebraeo AHMI('QV) , rectp et cor impcenitens ihesaurizat sibi iram in die irae,
LXX translulissent, populi mei: nunc vpro cum et revelationB justi judicii Dei (Rom. n, 5)? Et ini-
seriptum sit AMRI Cnny), et RESlittera addita, non quitaiem auget injtiria, ut non solutn de domo Dei
populi nomen, sed patrero Achab sonat, de quo Re-. rapiat, quai est Ecclesia, sed etiam cum superbia e|
gttm nnrrat hisloria (III Reg. xvi), errnrem essp,; Bsupertilio aliena devaslet. Numquid jusiificari po-
iiulli ambiguum est, Denique postpalris nomen po- test qtti absque slatera et pondere congregat fr:>u«
nitur filius, diciturque, et omnia opeta domut Achab. dulpnterde lestimoniis Scripturarum divilias sttas,
Revertamur ergo ad iniiium capituli. Et primum quai divitiae tbesauri iniquitatis sunt? Nam cum
juxta litteram djsserentes, vobis orantibtts, nitamur pr.ccipiat Dotiiitms : JVo»eri( »'« sacculo tuo pondus
sensum assequi spirilualeio. Audiie, decem tribus grande et minus (Deut. xxv): hi turpis lucri graiia
Samariae, quae vobis Doroinus contestatur: adhuc semper perspnatp apcipiunl in jttdicio, et in eadem
ignis, id esl, iniquitas in domo impii est Amri, et catisa divites ac pauperes, non justa negolitim, sed
ihesauri impielatis in domo regia perseverant. Vul- jttxta facultalum divcrsiiatern, aliteratquealiter jui
tis audire per singula quibus malis urbs vesira ple- dicanl; et iuliabitatores civitatis stiae, quam pravis
na sit? Discite: ntensura minor Dei i.ramprovocans, dogmaiihits, perversaquedoctrinaa.se ornariputant,
siatera Iratidulenta et diversa pondera.et in alio loquiintur mendaciura, et ponitnt in excelsum os
pondere rendemes, in alio enienles mercitnonia simm, el simplicitatem Ecclesiastici populi despi»,
(Pror. xi; Deut. xxv). Etsiqtiidem paupereslioc fa- eiunf. Unde clementissimns Deus non eos pariler
cereni, poterat inopia scelus nccessitate defendere. perculit, sed paulatim per plagas nilitur commone-
Nunc vero divites ejus, non tain diviliis, quain ini- C rc, dicens : Et ego incipiam le perculere pexdilione,
quitate pleni sunt; quia orones diviliac dum alios propier peccata tua ; et esl sensus : Q civilas quam
spoliaui, iniquitate pariunlur. Congregationem divi- htcretici voltmt exstruere, pprcutiam te, ut percas,
liarum sequitur mendacium, et manus assueta ttie- non in abolitipnem, sedjnxta itt quod peccairix es.
sauros condere fraudulentam linguam possidet. Ve- Sequilitr : Conaedes,5H e( noy,saluraberis. Legun|
ritas pauperlatem, niendacium diviiias parit. Cum enim, et non intelligunti vescentesque sermonihus
hoc facerent principes vestri, nolui vos siatim sub- Scriptu.rartim, veritaiis inopiam(A/. famcm) patiunT.
vertere; sed paulatim ccepi percutere, et plagis va- tur. Et ejiciam, inqtiit, (e ; et apprehendes, el non
riis admonere. Misi in vos famem, misi sitim, misi sqlvabis : et qwcumque sqlvali fuerin(, gtadio itadenr
morbos, et hosiilem in circuiiu vasiilatem : seges lur, Tuo IP, ait, judicio derelinquam ; et poslquam
frumenla non altulit, oteum pressa oliva non fecit, ronlta quanrens, nihit r^percris, intetHgens errorcm
vinum steriles vindemiae negaverunt. Adversus ini- tuum, videbis, te ex universis dogmatibus luis noa
quitaies, et mepsuras dolosas, et pondera fraudq- posse salyari. Quicumque autem se putavorint saiu-i
lenta, haecintuli supplicia. Quia vero custodisti om- ratos, et non ojecti fperint a se, npc comprehendeT
nescoeremoniasidololairisequasAmrirex impiuscon- rint yeriiavem, tradenlur gladio, et poenis ertidiep-
stiluerat (I|I Reg. xviseqq.), et omne optis domus '.© lur, Seminahis ergp, o (ribus, pt 0 pessiroa civitas,
Achab et Jczabel, pro mea lege servasli, impulsqs qttam igne, et ipiquiiate et corittiineliis et statpra
sum scelere tuo, ut darem te et liabiialores ttios in dolosa, et saccplo fraudu.tento bxretici exsiruunt|
sibilum, et opprobripm populi mei 510 Pnrtaretist seminabis, et npn metes; premes o|ivam, el npn "n-
ditm capti ah Assyriis, qttasi populus Dei vincimini, geris oleo ; et uvas, e| non bibes vipum. Prodes^
et propler yos noroen meum blasphemalur in gentn quippe tibi, errore cognito, ite habcas discipulos, ne
bns (Rom. ii, 24-). Noiandttm in praesenli loco, quo4 capui tutim oteo ungas peccatorum, ne vino Sodo-i
ubi legiiur, e( opptobtittm mei populi pottabitis: sive morum bibeples inebries. Et disperdenlur legitima)
utLXX Iranstulerunt, opptobtia populotum accipie- populi mei, sive Amri, et omnia opera domtts Achab,
tis, pro populi mei, AMMI (iffl) in HebrsBOscriptum eorum qui in haeresibus palriarchae, el principes
sil. Si ergo AHMI, populi mei sonat, imlli dubium est exstiterunt. Quos possunips, yel a,d cop^rarias ro-
a Iienim iidem mss, Omrt et Ommt constanter ut liabent septero Eipreniipa pxemt,la-
(alio«em,
praeferunt. ria.
b Melior, inquit Victorius, lectio est ad imi-
421$ S. EUSEBH HIERONYMI 1216
ferre virtutes, vel ad haeresiarchas, ut fuit Marcion A panem prae famis magnitudine, quisquilias et furfu-
et Basilides, et nuper Arius, et Eunomius. Et am- res requisivi. Periit sanctus de lerra , et rectus
bulastis in volunlatibus eorum, Amri videlicet et in hominibus non est: ubique insidiae,ubiquefraudu-
Achab. Pulchreque ait, in volunlatibuseotum. Doc- lentia : innoxiussanguis effunditur : prae avarilia et
trina enim magislrorum nequam, non est doctrina libidiue germanitas ignoratur; et non solum faciunt,
Dei, sed adinventiones cordis illorum. Et tradam te sed defendunt quoque mala, et nominibus commu-
in perditionem, ut pereas jtixta id quod haeretica tatis, bonum dicunt esse quod malum est. Ipsi prin-
es. Et habitatores tuos in sibilum, vel ut pastoris cipes non ab offcrenlibus accipiunt munera, sed co-
boni juxta Zachariam sequaris sibilura , dicentis : gnnt dare subjectos, et postulant. Et judex in
Sibilabo eit, el congtegabo eot, quia redemi eos reddendo est, sic alium judicans , quomodo ip-
(Zach. x, 8). Vel certe in sibilum draconis, id est, se ab alio judicattir, ut praesient sceleribus suis
in interitumcarnis, ut spirilus salvus fiat (I Cor. v), 513 mutuum favorem, et in alterius crimine se de-
et correpti discant non blasphemare (I Tim. i). Et fendant. Quicumque magnus esl, et c quasi in Lege
hoc totum palientur, ut intelligant errorem suum, doctissimus.non Dei, sed suamloquiturvoluntalem.
quod omniuin gentium multorumque populorum op- El conturbaverunleam, vel urbero, vel veritatem ,
probria et peccata portaverinl. Scio quosdam ad B I sive terram, de qua supra dicilur : Perii( sanclus de
Ecclesiam retulisse, quae nos super haeresibus inter- terra. Qui enim optimus inter eos est, quasi paliu-
pretati sumus. Sed quomodo nomen Amri et Achab,, rus pungens, et retinens, vulnerans appropinquan-
Samariae principum, ad Jerusalem et Judam, subi tem sibi, et adunco dente coroprehendens : et qui
quorum nominibus interpretaiur Ecclesia, possilI rectus fuerit inventus, quasi spina de sepe, ut ibi
referri, non satis intelligo. invenialur dolor, ubi putabatur auxilium. Hoc juxla
(Cap. VII. — Vers. 1 seq.) 512 Vat mihi, quiai Hebraicum. Porro secundum Septuaginta, qui dis-
factus sum sicut qui colligit in autumnoracemosvinde- sentiunt in quibusdam, et in fine capituli omnino
mim : non est botrus ad comedendum:a primitivasfi- aliler translulerunt, hujuscemodi mihi sensus vide-
cus desideravit aninta mea. Periit sanclus de terra, etl lur:Plangit sermo propheiicus, sive apostolicus, ge-
reelutinhominibus non est. Omnes in sanguine insi- neraliter humanum genus, quod fruslra sementem
dianlur, vir fratrem $uumvenalur in mortem. Matumi jecerit doclrinarum, et pro segetibus, et pro fru-
mantnimsuarum dicunt bonum; princeps poslulat, ett mentis vix vacuas sliputas et inanes culmos serus
judex in reddendo est, et magnus toculus est de$ide- messor invenerit, el ne parvos quidem racemos in
rium animm sum, et conlurbaverunteam. Qui optimusi vinea potuerit reperire, et reliqua usque ad finem
in eis c$t, quasi pttliurus; et qui reclus, quasi spina dei C
I capiluli. Si enim beatus est qui in aures loquilur
sepe. LXX : Vm mihi, quia faclus sum sicut qui con-- audieutis, et aurisauditoris desideiium sapientis est,
gregat slipulum in me$$e,et sicut racemosin vindemia, , Isetiliaque dicentis audilor intelligens : econlrario
eum tton sit botrus ad comedendum primitiva, b qum- luclus d doctoris est malus discipulus, Jeremiae quo-
passa est anima mea. Vwmihi, anima, quia periitre-• que verbis huic querelae congruentibus: Non profui,
vetens de letra, et qnicorrigal in hominibusnon est: neque profuit mihi quisquam (Jerem.). Sunt qui ex
omnesin sangttinejudicantur : unusquisqueproximum> persona Salvaloris hoc dici putent,causanlis quodin
sttum iribulal tribulatione, in malummanus suas prm- tanta credenlium multitudine, et in toto orbe gene-
parant: ptinceps postulat, el judexverba pacifica lo-- ris humani vix stio sanguine digna opera reperiat,
eutus est, desiderium animm $umest. Et auferam bo-• qui el in vicesimo nono psalmo ait: Qum utilitas in
na eorum quasi tinea comedens,el ambulans super re- sanguinemeo, dum descendo[Al.descen</ero] tn corrup-
gulatn in die speculationis tum. Praedicta captivitates rionem(Ps. xxix, 10)? Licet asserant alii, personae
ct decem tribuum et duarum (Verbum enim Domi-- illius hoc minime convenire, ut dicat: Vwmihi,quia
ni factum esl ad MichaeamMorasthiten super Sama- factus sum, sicul qui cotligit sliputam in messe: qui
riarn, et Jerusalem), plangit propheta quod nulluses fn Evangelio loculus esl : Levale oculosvestros, et
populo justus inveniaiur in terra, qui possit irae • 1**videte regiones : quiajam candidm sunt ad melendum
Dei resisiere, el medium se quasimurum opponere. (Joan. iv, 55). El alibi: Messisquidemmulla, opeta-
Frustra, inquit, loculussum : frustra volui jam vin-- riiautem pauci ( Mat. ix, 35). Qui ergo ex persona
demiatae et perdilae civilatis quasi exiremos race- Salvaloris voluut inlelligi, aiunt non miruin esse si
mos requirere; el cum uon sit bolrus ad comeden- dicat, Vm mihi, qui et in Jerusalera fleverit, et in
dum, sattera iraraaturas ficus, quas HebraeiBECH- Lazari morte lacrymalus sit (Luc. xix). Sedetillud,
CHORA (iTYOH)vocant [Al. bechura], id cst, grossos s Factut tum sicut qui colligit stipulam in messe, ad
ficorum, in cibo sumere : quasi dicat, non invenienss consummationem referunt soeculi : quam et signifi-
" Hieronymiana, seu Vulgaia translatio, prm- Martian., revertent.
coquas , libri alii immaturas praeferunt, quami « Vocemauost, utpote supervacaneam, et qusein
lectionem ipse in Commentar. Hieron. magis pro- cunctis vacaret Florentiae cxemplaribus, Viclorius
bat. induxit.
b Verius hinc amoveas verba, qum pa$saest(ve\, utt - d Supino errore lectura a Marlianseo doloris, pro
Victor. legii, desideravil) anima mea, quaeneque ini doctoris.
nostris ross. sunt, neque in Graeco.Moxproreverens,9
1217 COMMENTARIORUM IN MICII^EAMLIB. II. CAP. Vll. 1218
canter messem inlerpretantur, 514 el dicunt illo X A sulvatorem ineiim: exaudiet me Deus metts. Excepto
tempore lianc proplietiam posse compleri, quando, principio capituli, in rcliquis partibus edilio utraque
inultiplicala iniquitate.refrixerit charitasmultorum, concordat, et interim juxta bistoriam diem spccula-
el veuiens Filius hominis raram fidem invenerit su- lionis Samarise, sive Jerusalem, quam saepe exspe-
per terram (Mat. xiv, 24): tunc enim quasi post claverat et timuerat esse venturam, et visitationem
messem slipulam, et quasi post vindemiam racemos, ejus, captivitalem significat, dicens : Vastatio tua
vix in his reperiri, qui fidem in omnium vaslilate venit: nunc erit vastitas eorum, id est, habitatorum,
servaverint, vocemque hanc ex persona assumpti siveobsidio : MABDCIIA (n-iaa) enim magis nohopxiuv
bominis, putant de sequenlibus approbari: Vmmihi et fpovpticiv,id est, obsidionemet cuslodiam, quam
anima : de qua loquebatur : Ttistis est anima mea, vastitatemin Hebraeosonat. Nullis ergo credaiis vo-
usqueadmotlem (Mat. xxvi, 38). Periit [ Al. Perief] cibus prophetarum, nec accommodetis aurem deci-
revertensdeterra, vel Aniichristo interficiente san- pienti blanditiae divinorum; quia si inter cara no-
ctos, vel ad magnitudinem scandalorum cunclis cor- mina et consanguiniiatis affeclum rara est fides,
ruenlibus. Et qui cottigat, inlet homines non est: quanto magis in his qui adulantes vobis, mentiuntur
omnesin sanguinejudicanlut, non in levibus parvis- pro praeda sua, et quasi aegrolantibus,non quid utilo
que peccatis, sed in maximis et ad sanguinem per- B R sit, sed quid dclectabile, et placens imperaut! Nolile
tinenlibus. Non vicinitas, non amicitia, non affinitas credere amico; et Achitophel quippe consurrexit ad-
scetus morabitur : cunclimanus levabuntadmalum, versuro David (II Reg. xv),elverus Achilophel Judas
uteiiam quimalura facerenon potuerit, tamen, dum adversus Clirislum (Matt. xxvi). Et, nolile confidere
manus praeparat, volunlate dclinquat. Ipse princeps in duce, ut viri Sichem in Abimelech ( Judiih. IX).
pelit, et judex verba pacifica loquitur; accipit enim Ipsi enim eum fecerunt regem, cl ab eo oppressi
munera, desiderium animacsuae. Quod quia mani- sunt. Ab ea qumdormit in sinu luo, custodi claustra
festum est, et invidiam caveo principum, judicum- oris lui (Ibid., xvi) : ne paliaris quod Samson a Da-
que, lecloris inlelleclui derelinquens, tantum illud1 lila perpessus esl (II Reg. xvi). Quia filius cotuume-
adjungam : Muneta excmcantoculoseliam sapientiumt lium facit pairi; Absalon videlicet David : non solum
-
(Deul. xvi, 19):vivificanl quoquc animam, quam vi- regnum, sed et concubinas patris inceslo coitti ma-
vificare non debuerant, et interficiunt eam quaeme- culavil. Filia consurgil contra mairem suam : cnjtis
rilo suo et virtutibus vivit, et hoc faciunt propterr rei cum 516 interim de Scripturis sanctis testiroo-
donaquae postulantimpudenler, elturpius accipiunt. nium non reperiamus, tanta exempta sunt quotidia-
Quibus Dominus comminatur, hacc dicens : Et aufe-- nx vitae, ul magis lugere quod tama sint, quam quse-
rambona eorum, quaeputant bona, quaeiltis bona vi-- C rere debeamus. Nurus contra socrumsuam : ut uxor
denlur. Caeterumveritate rei numquam bona appel- Esau consurrexil contra Rebeccam (Gen. xxvi). Ini-
labunlur, quaeel dantem spoliant, et accipienleml mici hominis, viri domestici ejus. Hic exempla non
interficiunt: licel non tam comminatio sit, quaml quaero, cum plura sinl, quam ut lestimoniis indigea-
benedictio, auferre ab eis roala, et ipsum Doroinum (i mus. Cum ergo hxc ita se habeant, nolite credere,
divinumque sermonem ingredi in conscientias eorumii Samaria [Al. Samariae]cl Jerusalcm, pseudoprophetis.
et quasi lineam comedere quodcumque perversuma Ego autem, inquit propheta, ad Dominum aspiciam,
est, et praedarummalarumque cogitationum facere e exsultabo in Dcum Salvatorem meum, sive Jesum
vastitatem, et ambulare super normam el regulam n meum, et audiet me Deusmeus. Sequilur Septuagin-
veritatis, cos ipsos ad rectum relrahere qui praviss ta exposilio, qui dixerunt, Vm, vm, uttiones tum ve-
opinionibus ducebantur; et hoc facere in lumine ve- i- ner«n(, id est, supplicia quaepro sceleribus inferentla
ritatis, el in die illo quando qui sancti sunt, et elec-
:- sunt. Mihi, inquit, vindiclam,et egoretribuam, dicit
li de Ecclesia, ascendenl ad speculam, et in sublimi- i- Dominus (Rom. xu, 19 ; Deut. xxxn, 35). El in alio
tate 515 doctrinarum atque operum suorum de re- !- toco : Venerunt dies relribulioni$tum (0$ee ix, 7).
bus ccelestibusdisputabunt. Facitenim Dominus ultionemvociferanlium ad se die
(Vers. 5-7.) Diesspeculalionislum,vititatiotua venii:
i; D
] ac nocte atque dicenlium: Usquequo, Domine sanctus
nunc erit vaslilaseorum : nolite credere amico, et no- i- et verut, nonjudicat et vindicassunguinemnoslrum,de
lite confiderein duce. Ab ea qum dormil in sinu tub (0 his qui habiiant in terra (Apoc. vi, 10) ? Venerunl
custodi claustra oris tui; quiafilius contumeliamfacil t( ergo ulliones, el nunc erunt fietus earum, id est,
patri, et filia consurgit adversus tnatremsuam : nurus»s ultionum, ut plangant qui ante riserunt, et slalim
adversut tocrum suam, inimicihominisdomesticiejus. s. exeunles de saeculo, tormenta sustineant, quaedives
Egoautem adDominumaspiciam: exspectaboDeumsal- 'l- ille quondam purpuratus, et deliciis affluens, susli-
valorem meum:audietme Deusmeus.LXX : Vm,vm, e, net in inferno, ubi est ftetus et stridor denlium (Luc.
ulliones tum venerunt, nunc erunt flelus eorum: nolile\ie xvi; Jtfa((. vm, xm). Quod auiem sequilur, iVane
crederein amicis, neque speretis in ducibus.Abea qum 4ie erunt; vel in fine uniuscujusque viiacinlellige, vel
tecumcubat, cave ne credas ei, quiafilius contumeliam m jn consummalione rerum omnium, et in die judicii,
facit patri, et filiasurgit adversummatremsuam, nurus u$ quando generales super universos venient ultiones.
conlrasocrumsuam:inimicihomini$,viridometticiejut. s. Nolite ergo credere amicis, quia omnis amicus sup-
Ego autetnin Dominocontemplabor,exspeclaboDeum m plantatione supplantat, et qui propter aliquid est
1219 S. EUSEBII HIERONYMI !SfO
aroicus, non lam amlcus ejus est quem amare se si- A( Jer. xvn, 5). In homine spes vana, el vera in
inulal (ab " amore quippe amicus dicitur) quam ejus Deo est Undo et Paulus loquitur: Et ex vobis ipsi
rei quam diligit. Interrogatusquidam quid esset ami- consutgenl virl toquentesperversa (Aci. xx, 30). Et
cus, respondil: Alter ego. Quod si Pythagorueortim ipse Dominus per prophetam : Dutes populi mei me
nobis opponilur exemplum, qul se vades invlcem nescierunt, filii sltitli sunt, et nonintelligentetitapien-
tyranno dederunt, dicimus, non generaliter adver- tes tunt, ut faciant mala: beneautem facere nescierunt
sum omnes amicos et charitatis affectus, sententiam (Jer. iv, 22). Duces quidcm, ait, mei vocabantur,
a Deo esse prolatam , nec contra omne tempus, etduces popuii mei; sed quia nescierunlnie.etopere
sed de eo super qno Apostolus ait : In novit- vocabulum destruxerunt, proplerea filil slttlii sunt
timis diebut advenient tempota periculosa : etunt et non intelligentes: prudenliam ob hoc tanlum ha-
enim homines seipsos amantes , cupidi, faslidiosi, beni, ut subjiciant slbi simplicemgregem, et pro-
517 wpetbi, blasphemi, pareniibus non obedientet, terantpedibussuis; bene autem facere, et rcgere
ingrati, tceletti, tine affeetione, pactum non eusto- populum nescierunt. Nolile credere in ducibtts[A/.
dientes, delatoret, inconlinentet, immitet, $ine beni- judicibus ], non in episcopo, non in presbytero,
gnitate, proditores, protervi, inflati, voluptatum ama- nonin diacono, non in qualibel liominum digniiale.
toret magi$ quam Dei (II Tim. 111,1, 2,), et caetera. B Nec hoc dico, quod istiusmodi gradibus in Ecclesia
Tunc enim tradet fralrer fratrem.et pater filium, et non debeaiis esse subjecli: Quicumque enim maledi-
mater filiam, et inimici liominis domestici ejus xerit patri, aulmalti, motte morielur ( Levil. xx, 9).
(Matth. x, 35, 36). Sed et nuncrara fides est: cum et Apostolus docet prsepositis in Ecclesla obedien-
aliud in labiis, atiud in corde versalur : vencnum dum; sed qttod aliud slt honorare duces, aliud spem
animi, linguae mella tegtint. Amici diviium multi, a haberein ducibus (I Pet. u). Honorerous episcopum,
pauperibusautemetiam quividentur esse, diseedunt. presbytero deferamus, assurgamus diacono : et la-
Unde dicilur: Si habet amicum, in lentalione postide men non speremus in eis: quia h hominis vana , et
eum ( Eccl. vi, 7 ). Legi in cujusdam Controversia: certa spes est tn Domino(l Thess. iv). Teriinm man-
f Amicus diuquseritur, vix invenitur, difficileserva- datum: Ab ea qum teeumcubat, cuslodi.e, necredas
tur.i ScripsitTlieopbraslus tria deamicitia volumina, ei. Unde et Aposiolus mulieres vas infirmum vocai,
OIHIIL eam praeferens charitati, et tamen raram in et cis a maritis suis exliiberi honorera jubet. Non
rebus btimanis esse contestatus est. Est et Ciceronis enim crcaius est vir propter mulierem, sed mulier
de amicitia liber, quem Laelium Inscripsil : in quo propier virum ( Ephes. v ). Et: Dxot, inquit, «(
illud quod apud nostros praecipiiur: Ut sil nobis timeai vitum (I Cot. xi). Uxoris tiroere ett, et cum
amicus, quasi vinum vetus, et in suavilate bibamus C titnore virum diligere: Viri lanium diligere ; quia
illud, pene eisdera verbisposiium est. Amicitiapares dilectio perfectorum est: Viti, alt, diligite tixores
aut aceipit, aulfacit:ubiinacqualitasest, etalterus vesttas c et noliteamari estead eas ( Ephet. v, 25 );
eniinentia, alterius subjeclio, ibi non tam amiciiia, licei illaead iracutidiaro provocent, et talia faciant
quam adulatio est. Undeetalibi leginms: Sit amicus per quna mereantur amaritudinem sustinere. Hoc
eadem anima. Et Lyricus pro amico precans : Ser- enim significat ttupuKcxptdveaOut : tamen vos nolite
ves, inquit, animmdimidiummem(ffom(.).Notite crgo eis in amaritudine vicem reddere. Sed et Sulomon
credere in atnicis, id est, his hominibus, qui de in Ecclesiaste: Et hominem, inquit, unum de milte
amiciiiis sectanlur lucra. Si vis vera amicitia delec- inveni, et mulierem in hi$omnibusnon inveni ( Eccle.
lari, esto amicus Dei.sicttt Moyses qui loquebatur vii, 29): forsitan stto doctus exemplo, roulieribus
Deo, quasi aroicus ad amicuin ( Exod.xxxut, 11). non credendum, per quas offenderatDeum (III Reg.
Esto amicus, ui Apostoli, ndqtios Salvator ait: Jam xi). Sed et Poeta sublimis ( non Homerus alter, ut
non dicam vo$ tervos: quonittm servut nescit quid Lucillus [ Al, Lucttius ] de Ennio suspicatur; sed
vetil dominm suut; ted dicam vos amicot, quoniam primusHomerus apud Latinos ):
per$evera$ti$mecum in omnibm lentationibus mei$ Variumet mutabilesemper
Femiua
(Joan. xv, 15). Delicata est amicitla, quae amicorum D
felicilales et divitias sequilur. Istiusmodi homines 519 Plenae sunt historlat Graecaeel Latinae, quan-
non mihi videntur amieos, sed selpsos ditigere. Con- ti viri ab uxoribussuis decepti sinl eorumque vila
sidererous attentius verba Domlni: Sed dicam vos, sii prodita. De Scripturis aulem et Dalitae,cujus su-
inquit, amicot. Redditque causas quare illos amicos pra fecimus mentionem, et altcrius ante Datilam
vocet: Quia petteoetattit tnecum in tenlatioue, et non testantur exempla, quae arcanum Samson septero
bucusquestetit: sed inommbue, inquit, tentationibus dierum expresslt lacrymis, etamore simulato, quod
meit. Evenil quippe interdum, ut qui nobiscum per- latebat, invenit. Unde Samson postea Ioquitur: Nisi
severavit in una tentatione, aliis vlcius recedat. domitissetisvitulam meam, non invenisselis propositio-
Secundo praecipitur:Neque5188Pere,is in ducibus: nem meam (Jud. xm, 19). Haclenus praecipiiur, ne
Malediclus enim ett komo qui spem habet in homine amicis, ne ducibus, ne uxoribus facile credamus.
» Vitiosum ab amare Martianaeus retinuit, pro ab b Nostri ross., quia una et eerta
c tpet, etc.
amore, itt emendant mss. nostri, ac pridem Vicio- Addunl iidem mss., sic«(e( Cnrts(«s Ecclesiam.
rius ex Floreottuis resttoieral.
mi COMMENTARIORUM IN MICHiEAMLIB. 11. C\P. Vll. 1253
Causaqtie reddilur non satis respondens ad propo- A Spiritum, qui apud Ilebra-os genere dicilur fcmi-
sitionem; ait enim: Quia ftlius inhonorai patrem , ninojtuA (rPP)- Haereliciergo cum ante crediderint
filia surgit adversus malrem , nurus conlra socrum in Scriptttris, quse a Spiritu saucto conscripla; sunt
suam, et inimicihominisdcmciliciejus. Namquid pei ll- et editae, transferunt se ad novas doctrinas, et fer-
netadamicum,adducem,ad uxorem.sifiliusetfiliaet nientum Pliarisaeorum, et mandala liominum : dum-
iiuius, contra patrem ac matrero socrumqueconsur- que sernionem Dei contemnuni, socrui suae faciunt
ganl? Videtur ergo mibisic cumsuperioribus posse injuriam. Et ne forie dubiles, Verbum et Filium
conjungi : Nolite credere amicis, et ducibus, el Dei nasci de Spiritu sancio , Gabriclis ad Mariam
nxoribits, quacmtttari possunt, ct essc protempore: verba considera : Spirilus sancltts, ait, veniet super
cum filius quoque et filia oblitieducationis et infan- te, el virtus Altiisitni obumbrabittibi: propterea quod
liae, adversum auctores vilocsuae corporumque con- nascetnr ex le sancltim, vocabitur Filitis Dei (Luc. l ,
surgant, el illis faciunl cotilumeliam , quos vultu 35 ). Post hiec scquitttr: Inimici hominis, viri domcs-
quoque laederescelus est. Sed haecexposilio nequa- tici ejus. Qtiod sic nobis juxla iropologiam exponen-
quamconvenitnurui adversus socrum consurgenti, dum videiur : Omnis viri caput, Clirislus est; ct
et hoiniui, cui inimici domestici ejus. Terentius in Clirisius, captit Ecclesia; ( I Cor. n, 3): htijtis sa-pe
Hctyra: B iiiiinici sunt, qui puianlur in domo ejus esse, id esl
Quidesthoc? omnessoerusoderuntnurus: in Ecclesia, el a capite 521 quidem nonrecedunt,
qtiod quatbquam arobiguum sit,tameu propemodumi sed conlra suum senliiinicapiit, quiabsquemagistro,
naiiiraleesl: ut nurus socrum , et socrus oderit et gratia Domini, sciemiam Scripturarum suojudicio
nttrum. Haccde consummalione et fine mundi, qna- proroitlentes, infiatt sunt, ct nihil sciuut, cllaiigucnl
lis adventum Anlichristi; gcneralio praecessura sit,> circa quaestioncs, et contentiones pugnasque verbo-
propheticus sermo descripserit. Nttnc disputandumi rum, qui vere consistenles in domo, inimici siinl
secundttm superiorem intcrpreiationem, in qua de• veritatis. Scirc autem debemus, quod in Evangelio
hscrelicis dixirous : Attdi, tribns, et quis ornavit1 prope eadem verbasint, qurc ntinc leginius in Pio-
civitatem ? numqurd ignis et doinus iropii? Ei rur- phela, el juxia coniexium illiusloci alterum baberc
sum, de Ecclesia : Vaemilii, quia factus suin sicut' scnsum, qtiae uirtini assumpta sint de propheia, an
quicolligii stipulam in messe. Et iterum : V* uiihi,, propria auctorilate prrccepta, nosse Domini esl, qui
anima : periit reverens [ Al. revertens ] a terra ; et1 et in Prophetis ei in Evangeliis locutus est. Ait au-
qui corrigat, inier homiues non esl. Et deinceps:• lem illic Domiuus: Veni dividere virum adversus
Princeps poslulal, ct jtnlex verba pacifica locutuss patrem suwn, et filiam contra mattem suam , ei nu-
cst, desiderinm animoesitac.520 Unde duplex inale-- C tum advetsus soctum suam, el inimicihominis domes-
dictio sequilur: Va!,va?,u/(iones(ua;venen<H(;nunc e- lici ejus ( Mallh. x, 55, 5G). His itaque edisscrlis
runtptoraiusearum, et dicamus scriptum de ha:reticis:• (si tameu poluimus seusum allingere Scriplurarum ),
Nolite crederein amicis,o populi simplices, et in du- sanctus refrigcratam inielligens charitatem, et bo-
cibus pravis qtti se amicos et principes baereseon es- iiiines in eonsummalione mtindi non esse amatores
se promittunl: non enim vestram saliitem, sed suaa Dei , sed amaiores sui , aliis credemibus amicis
qtiserunt Iucra, et deceplum gregem pedibus suiss et ducibuset tixoribus, filioqueet liliael nuruadversus
contertint: et ei qttaetecnm dormit, cave nc quid- palrem etmatrcmetsoirum coiisingeniibtis, elinimi-
qtiani credideris, quam non possumatiani inlelligeree cishoiniiiisilomeslicis ejus.ipse credit in Doniino, ct
nisi camem, itt non facilecredamus carnis blandiliis,
', omnisconteinplatioejusestinDeo suo: etquamquam
neai.imi duritia virili-que constamia illius edomilaa tribulaiionibus et pressuris mundi premalur; lamen
mollescatillecebris. Filius enim qui naiusa Deo esl,I, praeter eum qui dicil: Nolite timete, ego vici tnundum
neglecioCreatore suo, blaspbemal eum a qtio con- i- ( Joan. xvi, 56), in nullo ftduciam habens, exspectat
dilus, dicente Scriptura: a Nonne Deus unus creavit it Deum Salvatorem suum, et credens in eo, oculosque
vos? nonnepater unus omniumveslrum(Mal. n, 10) 1 suos adeumsemper dirigens,speralseexaiidiendum,
et anima ccelestem despicit Jerusalem , malremque e D] quoties cum iuvocaverit.
contemnit Ecclesiam, quamquiconiempserii, raorte le (Vers. 8 seq.) Ne Imteris, inimica mea, super me,
morietur. Etnurusconsurgitadversus socrum suam:i: quia cecidi: consurgam.Cum sedero in tenebris, Domi-
quodjuxla iropologiam iniellectu videlur difficile ; nus lux mea esl: iram Domini portabo, quouiam pec-
sedqui legerit Canlicum canticorum , et sponsura m caui et, donec causam meamjudicet et faciat judicium
animae, Dei sermonem intellexerit, crediderilque le meum, el cducal me in lucem, et videbojuslitiam eju$,
Evangelio, quod secundiim llebracos editum nuper :r et a$pkiel inimica mea, et operielur confusione, qum
transtuliinus (in quo ex persona Salvatoris dicilur':: dicil ad me: Vbi est Dominus Deus tuus ? Oculi mei
Blodolulit me mater mea, sanctus Spiritus in uno ca-
a- videbttnl eam [ Vulg. in eam]; nunc erit in conculca-
pillorum meorutn ( Mai. x). non dubitabit dicere , ione, ui lulum ptatearum : diesul wdificenturmaceriw
sermonem Dei orlum esse de spiriiu, et animam, n, uw. In tlie ilta longe fiet lex: in die illa usquc [Vulg.
qusesponsa sermouis esi, babcrc socruin sancltim m et tisque] ad te veniel de Assur, et usque ad civilales
0 lnverso ordinc legilur, eecundus enifl» rcrsus primus habetur, et vicissim. Victorius ad tex-
tum refixit.
«223 S. EUSEBII HIERONYMI 1224
t»wnt'(as, et a iWfalibut munitis, usque ad flumen, el A Prophelarum, quae nunc tenentur a nobis, totli de
ad mate de mati, et ad montemde monte. 522 & ertt manibtis noslris, et tradi populo Judaeorum. Nara
terra in de$olalionempropter habitatores suos, et prop- quod dicitur juxta Septuaginta , die$ liturm laleris,
ter fruclum cogitalionum eorum. LXX: Ne insulles deletio tua, non ad Jerusalem, ut juxla Hebraicum
mihi, inimica mea: quia cecidi, el resutgam: quia si exposuimus; sed adhuc ad Babytonem dici inlelliga-
ambulavero in tenebris, Dominus illuminabil me. lram mus, quod et ipsa delenda sit, et in niorem lateris
Domini suslinebo,quia peccaviei, donec justificet cau- conculcanda. Et repetlet tegitima dies illa, non legi-
sam meam, et faciat judicium meum, et educal me in tima Dei, sed c ea legitima quacadversum legem Dei,
lucetn, et videbojustitiam ejus, el videbit me inimica oBabylon, jusserasobservari.Et civitates tuaevenient
mea, et operiet eam confusio, qum dicitad me: Ubi est in conclusionem, sive in divisionem, Assyriis te im-
Dominus Deus tuus ? Oculi mei videbunt eam, nunc pugnantibus (siquidem Babylon Chaldaeorumfuit ci-
etit in conculcalionem,sicut luium in viis n, dies litutm vitas, non Assyriorum). Et urbes luae munitaeerunt
tatetis deletio tua, et tepellet legitima lua dies illa, et in divisionem hosiilis exercitus, a Tyro usque ad
utbes tum venient in conclusionemet in divisionemAs- fttimen Tigrim, quo circuiris, el a mari Magnous-
syriorum, et civitales lummunilm in divisionema Tyro qtie ad mare Rubrum, quod ex lalere pergentibus
usque ad flumen, et a mari usque ad mare, et de monle B Indiam , tangit regiones tuas. Et de monie usque ad
usque ad tnonlem; et erit terra in dissipationem cum montem; de monlibus scilicet Judaeaeusque ad mon-
habilatoribus$ui$propter fructus adinvenlionumeorum. tcs Mediae atque Persarum, tota Mesopotamia et
Videlur mihi juxta lilieram, Jerusalem contra Baby- universa regio , quae nunc a le (enelur in medio,
lonicam et ccieras gentes loqui, quaesibi insultave- adversariorum imperiosubjugabilur. Et erit terra in
rant: Ne tmtemini in ruina mea: quia Domino mise- desolationem propter pessimos fruclus sludiorum
rante, consurgam : postquam sedero in captivilate, vestrorum. Ubi Sepiuaginta interpretati sunt, de
educet me ille de lenebris, et erit lux mea. Iram Do- Tyro, sciamus, in Hebraico scriplum esse, MASOR,
mini sustinebo : quia me scio meruisse quod passa (TnfO): quod verbum, si in praeposilionem MA, et
sum, donec ulciscar de geniibus, et fiat judicium nomen SOR,dividatur.de Tyro intelligitur; sin aulem
meum.Novi quippe quod mesil educlurus in lucein, unus sermo sit, munilionem sonat. Denique ontnes
et videbo justitiam ejus, et aspiciet inimica mea tzeptoxvv,xui mpifpuyp.u, xuinohopxiuv,non de Tyro,
Babylon, el caeteraegenles in circuitu , et operietur ut LXX, sed inunitionem et ambilum muratm urbis
confusione, quae nunc dicit iusullans: Ubi esl Domi- transtulerunt. Hocjuxla Hebraicum, elvotacarnei
nu$ Deus tuus?Oculi mei videbunteam, et non longo 524 Israel et populi concisionis, quasi ex superfluo
post tempore, sed nunc et in praesentiarum concul- C oliosus sermo prjeluserit. Nunc veniamus ad intelli-
catam, quasi lutum platearum. Haclenus Jerusalem, gentiam spiritualem , et ipso Spiritu sancto expo-
sive propbeta ex persona populi sit locutus: Nunc nente, quo scripta sunt.in locisvel difficilliraisdesu-
Deus ad Jerusalem respondens inducilur: 0 Jerusa- demus.Videtur mibi omnis anima Jerusalem, in qua
lem, venerunt dies, ut aedificentur maceriae tuae.quae tedificatura fuit templnm Domini, et visio pacis, et
erant a Babylonio b vastanle destructae. In die illa noiitia Scripiurarum; et postea superata a peccatis,
longe fiet lex, sive praeceptum et jussio, ut Symma- ducia est in captivitatem, tormentisque tradita, di-
chusetTheodotiointerpretatisunt,(licentes,£jriTa7»v cere conlra Babylonem , id est, confusionem hujtis
el est sensus: Nequaquam Babylonio- roundi, et adversus conlrariam fortitudinem, qux>
xai jr/ioo-TayiwK;
rum imperio subjacebis, in die illa qua aedificabunlur huic mundo praesidet: Noli insultare roibi, inimica
maceriae luae, venient ad le de Assur, etde civitatibus mea, quia cecidi, et resurgam : Dominusenim alle-
munitis: a civilatibus.inquam, munitis usque ad Jor- val elisos (Ps. CXLIV),et loquitur per prophetam.
danem.perquem etantelransivit 523 populus, et a Numquid qui cadit, non resurget (Jer. vm, i) ? Et:
mariRubro, et cunctis genlibus usque ad mare Mor- Nolo mortem peccatoti$: tanlum ut tevetlalur, el vivat
tuum , quod vicinum est terrae tuae, el ad montem (Ezech. xxxin, 11). Si autem ideo me despicis [Al.
u
Sion, de montibus Persarum atque Medorum , in desperas], quia tormenla sustineo, disce per Ezc-
quos translati prius fuerant; et erit terra retiqua cliielem pcenas primum sanctioribusirrogari, et dici
Chaldaeorura, el eorum qui te vaslaverant in desota- a Domino: A sanctis meis incipite (Ibid., IX, 6). Quia
tionem, propter habitatores suos, et propter mala si ambulavero in tenebris, Dominus lux mea est. Li-
opera eorum. Hoc sibi Judaei usque hodie pollicentur, cet enim rectores lenebrarum islarum raedeceperint,
et in eo loco, in quo nos exposuimus : In die illa et sedeam in lenebris et umbra morlis, et pedes
longe fiel tex, sicut nobis visum est, et sicut pruden- mei impegerint in montes tenebrosos, tamen seden-
tiores eorum disserunt, aliqui frivote menliuntur, et tibus in lenebris et in umbra mortis, lux orta est, et
aiunt: In die illa, qua a Christo aedificatae fuerint lux lucet in tenebris (Isai, IX, 2). Et: Dominusillu-
maceriae Jerusalem, Scripturas sanctas Legis et . minatio mea et salus mea, quem limebo (Ps. xxvi, 1);
a Palatini mss., in viis ejus: sicque habet Complu- c Mss. nostri, sed alegitima, uno verbo, quod elsi
tense Graecum exemplar, oSofro-ou. barbarum , quae lamen minime legilima sunt, ut-
b Olim, vastatai et destructm: Victorius, erant Baby- cumque sonat, et fortasse est verius.
lonica vastitate destruetm.
1225 COMMENTARIORUM IN MICHJIAMLIB. II. CAP. VII. 1226
el loquar ad eum , et dicam : Lucerna pcdibus meis A !nes, ei erit seditio ust|ue ad eos qni saecnti Iiujus
verbum titunt, Domine, et lumen semitis mtis (Ps. rhciiniatt! delectanltir, et libidines gencraiil in bo-
cxviu, 105). Ip-e quippe mihi praecepit in lenebris minibus. Ei <lemaii usque 526 ad niare, >t de
hujus saeculicoustiiulo : Sinl lumbi vestri prwcincti, monte usque ad moutem iiivicem bella consurgent,
et lucernmatdenles in manibus vesltis (Luc. xil, 35). ut amariludo pngnel contra amariludinem, et crigens
Sequitur : Itam Dominisusiinebo,quoniumpeccaviei: se buniilianda sublimitas, conira aliaro dimicel al-
doneejuslificetcausam meam,et faciat judiciummeum, titudiiiem, ei tunc vere compleatur : Venite, descen-
el educatme in lucem; et videbojustitiam ejus. Omnis> damus et confundamuslinguat eotum,neaudiat unus-
correptio ad prxsens , non videtur esse gaudii, sedI quisqnevocem proximi sui(Gen. xi,7), prodest quippe
moeroris, et postea fruclum pacificum justilhr reddett forliludines pe^simas [Al. fortiludinibus pessimis]
his, qui per eam fuerinl eruditi. Seniiens igiiur ani-- inter se non habere concordiam. Et, cum Satanas
ma se peccasse, et babere vuluera peccatorum, ett adversus Satanam divisus fueril, tunc demum omnc
in roorluis carnibus vivere , et indigere caulerio , regnum illius dcstruelur (Matth. xn). Et quod fre-
conslanlerdicitad medicum: Ure carnes meas, resecai queroer in magnis exerciiibus evenire solet, ut 111—
vulnera, humores omnes etpevpu noxium dura helle- lerfecio tyraimo, saiellites ejus regnum interse di-
bori poiione consiringe. Meivitii fuit, ut vulnerarer:: B vidanl, conlra sequeconsurgant.el intestiuum inter
mei doloris sit, ut tot tormenla sustineam, ut postea a eos belluin sit : hoe et in consummatioue rouudi
525 saniiatem recipiam. Verusque medicus jamn fiel, quaudo Jerusalem niaceriaefuerini trdificatac,
sospiii atque securae oslendit causaro medicaminis,i, et Babylon corruerit, Assyriique, et Tyrii de flumi-
et rccie se docet fecisse quod fecit. Denique post ;t ne, etde mari, et de roontibus, id esi, universae in-
cruciatus atqtie supplicia, educta de tenebris exie- :- ler se pugnabunt damonum nationes, et dissipalo
rioribus anima, el reddim novissimo quadranle, di- i- regno illorum, fiet regnum Domino Jesu, et omne
cit : Videbo jusiiiiam ejus, et toquar : Justificata a genu flectetur, coelestium, et terrcstrium , et infer-
sunt judicia tua, Deus. Si auiem Cliristus factus est st nnrum, et universa lingua confiiebilur, qnia Domi-
nobis a Deo sapientia, et jusiitia, el sanclificalio, etst nus Jesus in gioria est DeiPatris(/'«t7ip. n). Ut au-
redemptio (l Cot. i) : qui justiiiam post iram Dei ei tem sciaiis finem hujus seditionis profectum esse
videre se dicit, Christi sibi rcpromiitil aspectum. l. virttitum, erii tnnc terra Babylonia in dissipaiionem
Et haecdumtaxat de poenilentibus. Cxierum multo ,o cum omnibus babitatoribus suis , ct nequaquain
melitts esl non habere vulnera, et " medico non in fructus faciet Babylonios [At. Babylonicus].
egere. Curatio, non bealitudo sanatorum est,sedso-)- (Vers. \ii seqq.) Pasce populum tttum in virga tua,
latium post dolorem. igitur qui curaius est, caveat, t, C
( gregem hmrediiatis lum : hubitantessolos in stillu in
ne iierum peccet, et rursitni ei aliquid deierius liai. l. meclio Carmcli : puscentur Basan et Galaad juxta
Legimus iu Leviiico (Lcvit. XIII), si tanien oculis is dtes antiquos : secundum dies egressionisluw de lerra
aperiis leginius, et velainen quod in Lege posiliim m jEgypli, osiendam[M.ostendi]ei mirabilia. Vtdebunt
est, inierioris oculi non excludit inioituin, in vibicece gentes, el confitndenlursuper omni foriiludine eorum
el cicatrice combusturic lepram solcre generari, el [Vulg. sua]. Ponent b manussuas super os : aitres eo-
muiare colorera pili, et ad priorem deformationera ra ritm surdmerunl. Lingent pulverem sicut serp<nies:
cicalricis novellam accedere fcedilaiem. Hoc pro- j- velut rcpiilia lerrm, turbabuntur [Vulg. proturbabun-
pterea, ne quis securus de pceniieniia, eo qnod posl Sl lur] de mdibussuis. Dominum Deum nosltum formi-
peccaiuni possit dicere : ltam Dei tustinebo, quo- o- dabuni, el limebunl te. LXX : Paice populumtuum in
niam peccaviei, donecjuttificel causam meam, peccet et virga lua, oves hmreditalis lum, habitanles soltts in
et cauterio indigeat, et sanalus iterum vulneretur. ir. saitu, in medioCarmeli pascenlur Basaniiin et Galaa-
Cum aulem eduxerit nos Dominiis in lucem, et vi- ii- ditin juxta dies prislinos, et juxta dies egressionistuw
derimus jusiitiam ejus, tunc videbil inimica noslra ra de lerra /Egypli, ostendam eis mirabilia. Videbunl
Babyton, et operietttr coufusione, quac prius loque- e- gentes, el confundentur in omni fortiludine sua : po-
baturadnos: UbiestDeus luus; aesiimans Jerusa-' ,a- -Dnent manus super os suum, aures eorutn surdm erunl.
lem post vulnera non posse sauari. Et respicient nt Lingenl humumsicui serpemes, qum trahunt lerram :
eam oculi nostri, et erit in concnlcaiionem, ut lu- u- turbabuniur 527 '" conclusionibussuis : sttper Do-
lum plaiearuin. Et qtiia omnis pcenariiro finis bo- io- tninoDeo nostro formidabunl, et timebunla te. tioc
norum exordium est, et dotor prolicit ad sanilaiem, m, quod dicilur : Pasce populam luum in virga lua,
de luio illius lateres fienl, el eril formatio laleromim Deus Pater loquiiur .adFilium, id est, ad Dxiniiium
litura ejus. Et in die illa veteres abjiciet errores, ci- nostrum Jesum Christuin, ul quia paslor bonus est,
viiatesque illius, quae male munilae fuerant, venient :nt el ponil uniniam suam pro ovibus suis (Joan. x),
in conclusionem, sive in divisionem, et dividentur lur pascat populum sutim in virga sua, et oves haere-
ab Assyriis; de Tyro quoque, quae interpreialur lur ditatis suae. Ac ne piitemus eosdem esse populos ,
awoxv, id esl, angustia, consurgenl aliae fortiludi- di- quos et oves, in aliu loco legimus : Nos autem po-
a Unus Palalinus, et inedici non egete cutalione,
m, b Ad Vulgatae exemplar Victorius, Ponent tna-
Non beatitudo, etc. nttm snper os, et mox, sicut serpen$, minori numero.
PATROL. XXV. 39
1227 S. EUSEBII HIERONYMI 1S28
pulus luus, et oves pascum tum (P$. LXXVIU,21). A grege Domini, et extra Ecclesiam ejos, in sallu ver-
Populus referlur ad rationabiles quosque, oves au- sabantur errorum, postea transferentur ad noiitiam
lem ad eos, qui necdum ratione a utentes, tantum verae circumcisionis, et servient Deo in spiritu, et
simplicilate contenti sunl, et appellantur de haere- gloriabuntur in Domino, et non in carne conlident,
ditate Dei. Tam populus autera quam ovcs indigent et erunt vera circumcisio, el non concisio. Cumque
virga pastorati, de qua loquitur et Apostolus : pasti fuerinl spirituali circurocisione, intelligenles
Qttid vultis, in virga veniam ad vos, an in charitate, peccala prtslina, eonfundentur in viiiis suis, eleru-
et spiritu mansuetudinis (I Cor. iv, 21) t Ob banc, bescent, et erunt iu confusione quae ducit ad vitam
puio, causam, quia populus Israel durae cervicis (Eccl. iv), quia est et alia confusioquie ducil ad
crat, et semper carnes /Egyplias suspirabat, usura mortem, in qua habitavit quondam Og, rex Basan ,
esse Moysennon solura adversum ^Egyptios, quos siquidem Basan interpretatur confusio : de qua con-
percussit decem plagis, sed eliam adversus popu- fusione pessima et Dominus repromiitit liberaturum
lum in solitudine, virga legali, virga perculiente, et se populum suum : Dixii Dominus, ex Basan conver-
orania vasa lestea, et fragilia confringeuie. Aposlo- tam, convertamdeprofundo maris (Ps. Lxvu,23).Cum-
lis autem Domini Salvatoris, qtti sapientiain loqtie- que scierimus veram circumcisionem, el confusi fue-
bautur inter perfectos (I Cor. u), virgara excussam B rimus super peccatis nostris, luncerimtis in Galaad,
esse de manibus, quia perfecta dilectio foras mii- quaeinlerpretatur iransmigratio testimonii, in Eccle-
til tiroorero (I Joan. iv). Quod si quis nobis oppo- siaChrisii, ad quam lestimonia Legis et Prophetarum
suerit, quoroodo nunc dicatur ad Christum, hoc est, eloquia transcenderunt, et hoc fiet nobis secundum
ad bonura pastorem, qui ulique major aposlolis, et dies antiquos, secundum dies, quando egressi sumus
melior est, ut utatur virga, cum majoris profectussit 529 de terra dSgypti, de quibus Moyses dicit: Ite-
virgam non babere, quara virga populos ovesque eordamini dies mternitalis (Deut. xxxu, 7), non dies
corripere : respondebimus eis secundum illud quod hnjus saeculi, qui appellantur mali, sed dies per-
Doroinus pollicelur apostolis suis, majora eos signa petuos. Recordatur autem dieruro seternilalis, qui
iu populis esse facturos, quam ipse fecerit (Joan. non aspicit praesentia, surrexitque cum Chrislo,
xiv). Et quia adhuc Dominus loquebatur adcarneum et sedet cum eo in ccelestibus, jam inente prae-
Israel, et necdum ad eum, qui perfecte poterat nosse sumens se de diebus praesentis sasculi liberatum.
mysteria, idcirco dictum esse de eo , ut pascat in Promiltit quoque sermo divinus , quod oslendat
virga popuIu:n et gregera suura, apostolis autem populo suo, et ovibus baeredilatis suao mirabi-
virgara cxcusam esse de manibus, et severilalem lia: Tunc, inquit, videbunt gentes, et confunden-
Legis , Evangelii. clenientia teroperatam. Porro hi C (tcr in omni forlitudine sua, quia vastaverantquon-
populi et istae oves propterea percutienlur, et pa- dam, et praevaluerant adversus populum Dei, elcon-
scenturin virga.quia babitaverantsoliinsaltu. Quod fusio earum babebil profectum, cum sua intellexe-
quidetn possumus, et de his accipere, qui se de Ec- rint mala. Ponent enim nianus suas super os suum,
clesia separanles, conviviis 528 deduo.t aroicitiis- malaque opera omnem eis loquendi atiferent liber-
que gentiiium : necuonelde his, qui odio genetis latem. Quomodo auiem impiaruin gentium manus
ttumani vitam appetunt solilariam, quatein Timonem claudunl ora eorum, sic jusiorum manus eorum ora
fuisse Alhenis legimus: non quod soliUtria viia et reserabunt, ex opere bono loquendi cnm Deo acci-
prophelica quamhabuerunt Elias (iU Reg. x\nel xix) pieutium facultatem. Aures quoque eorum obsur-
et Joannes (Maith. ui et xi), condemiianda sit; sed descent, quia malilia non solum ocnlortim obcteca-
quia si caeteros despiciens, ipse superbiai, et liabi- ' vit intuitum, sed et aures fecit obsurdescere; nolue-
tet insaltu viliorum, virga corripienda sit. Qui so- runi enim audire vocem incantantium , et venefici
lus habilat, et nou liabitat in saltu , iste in Iaude incantantis sapienler. Et juxia Isaiam : Auribus suis
virtutum est: qui autem solus est, et non facit graviter audierunt (Itai. XXXIII) : quamquam mullo rai-
opera jusiiliae, el quietis lantum fruitur voluptate, nus sil graviter audire, quam penitus non audire, et
et non in Ghrisli opere et labore desudat, nec pro- D surdum fieri ut verbum non audiat veritatis. Post
priis manibus quaerit cibum quod Aposlotus jubet tanta mala dicitur de eis, quod iitigent humum quasi
(1 Cor. iv), et in superbiam erigitur : hic habilat in serpentes, quae (rahunt lerram, ambiilantes in ven-
saltu,et inter infiucluosa ligna versatur.Sed lamen tre suo, et coraedentes terram omnibus diebus vitac
quia bonus pastor est, et virga ejus ob hoc perculit suae (Gen. m). El carnis, id est, terrena opera fa-
ut emendet, meliora sermo propheticus pollicelur, cientes, et trahentes secum usque ad diem ultionis,
et dicit : In medio Carmeli pascentur Basanilidem et et visitalionis Domini, non pulverem, non terrac
Galaaditin, juxta dies aelermtatis, el juxta dies parva vestigia, sed toiam bunnini. Quod cum fece-
egressionis luae ex ^Egypto. Carmelus iulerprela- rint, et ad judicium Dei venerint, et conclusi fue-
tur scientia circumcitionis : Basanilis confusio, et rint atque turbaii, lamdiu turbabuntur, et conclnsi
Galaad transmigratio teslimonii. Populus ergoDei, erunt, quamdiu terra quam traxerant quasi serpen-
et oves pascuac ejus,quae prius pascebantur absque les, permanseril in eis. Cum aulem illa defocerit,
• Sic habent septem Florentiae mss. Victorio tesle : antea erat viventes.
1329 COMMENTARIORUM IN MICHJEAMLIB. II. CAP. VII. 1250
otistupescent, etadmirabuiiiur, non in DoroinoDeo.A el retiqui de populo sunl relicti, iniquitates suas eis
suo (necdum cnim merebttntur, ul dicaiur Dominus noluit impulare , nec in lesiimoniuin jttsti supplicii
Deus eorum), sed in Domino Dco nostro. El subito eorum intulit iram snam, quid faciet de grege suo,
fit onzoarpofoad Chrislum diciturque ad eum : Et ti- qui pascitur in roedio Carmeli, el in Basanilide, et
mebunt a le. Principium eniro sapientias, linior Do- in Galaad ? Volens enim misericordiam est, et re-
mini (Prov. vii). Et haecfient, ut videant gentes, et vertens miserebilur nostri, el gravia peccaia nostra,
cnnfundaiitur in omni mala forliludine sua; et po- et iniquilates qttaa sedent super taleutum plumbi,
nant manussttper os suum, et auribus obsurdescant, ipse portabit, et demcrget in marc , et parere non
et lingant terram velut serpeules, 530 1"' trahunl faciel (Zach, v). Dnbil veritatem Jacob, et miseri-
humuro, ut primum concludantur, conclusique lur- cnrdiam Abrabam : ut supplaniatori populo et no-
bentur, inde terriii obstupescant ad Dominum Dcum vello , et semper in lticla 531 posito, reddat in
sanctorum , el ad exlremum ipsi qttoque limeant Chrislo [Al. Chrislus] vcritatem suain , et multiiii-
illura. Hoc juxta LXX. Porro quia non niultum ab dini geiitittm (Abraham quippe vocaiur paler mutta-
eis, in praesenli duroiaxatloco, nostra discordat edi- rum gentium) tribuat misericordiam , sicut juravit
tio , quod in illis dictum est, etiam in hac dictum eis, qui palres exstiterunt fidei nostrae secundum
e.xislimemus. B dies antiquos : quod de lola hominum multiiudine
(Vers. 18-20.) Quis Deus similis tui? qui aufers alios salvet in veritate, alios in misericordia. Porro
iniquilalem, cl iransis peccalumreliquiarum hmredila- ubi nos interprelaii sumus, Non immittetultra furo-
tis tum. Non immittel ultra furorem suum ; quoniam rem suum; pro ultra, Symmachus transtulil in sem-
volens miserieordiam est. Revertetur, el tniserebitur pitetnum: Theodotio, infinem: Septuaginla et quinta
noslri: deponetiniquilales noslrat, et projiciet in pro- editio, in testimonium: pro quo positum est in He-
fundum tnatis omnia peccata nottta Dabis vetitalem braeoLAED(tS?b); el lam ultta, qtiam sempitetnum,
in Jacob, miseticotdiam Abtaham, quam [Vulg. quw] el testimonium intelligi potest. Dicam et ego in fine
jutasti pattibus nostris a diebus antiquis. LXX: Quis, voluminis, laborem opusculi tnei, Domini invoca-
Deus sicut lu ? auferens iniquilatet, el irantcendens tione consignans : Deus, quis similis tibi? aufer ini-
injustiliat hit qui reliqui sunt de hmredilale tua? Non quitatem servi lui: transi peccatum reliquiarum
tenuit in testimoniumiram suam, quia volensmiseri- animae meae, ne iromiltas in me furorein luum, ne-
cordias e$t. Revertelur, et miserebilur noslri, demer- que in ira lua 532 corripias me: quoniam roise-
get peccala nottra : et projicienlur in profundum ma~ ricors es , et roultaemiscraiiones luae. Revcricre,
rit otnnia peccata nostra, Dabil veritalem Jacob, mi- et miserere mei: praecipita iniquiiates meas, et mitte
sericordiam Abraham, sicut jurasti pattibus nostti$ C eas in profundum maris: ut salsugo et amariiudo
juxta dies ptiotes [AJ. pti$tinos]. Inieiligens propheta, vitiorum in falsa regione dispereat. Da veritalem
geniium multiludinem propterea in conclusione sua quara promisisti servo luo Jacob , el roisericordiam
esse lurbatam, ut obstupesceret, et timeret Deum, quam pollicilus es amico tuo Abraham, el libera ani-
et idcirco Dominum desaevire, ul peccata auferat, mam meam a persecutoribus prophetarum tuorum,
et donet salutem, laudal Dominum atque miratur, Achab , el Jezabel, sicut jurasii patribus meis in
et dicit: Quis Deus sicut lu ? aufetens iniquilates, et diebus antiquis, diceus : Vivo ego, dicit Dominus :
transcendensinjusiitias(Exod.xn): ulqiiomodoexler- Nolo tnottem peccalotis , tanlum ut revertalur, et vi-
minatorin /Egyplo Iranscenditpopulnm Isracl, etiion vat (Ezech. xxxm ,11). Et aiibi: Statim ut conver-
vastavil cum (unde a transitu, phase, id est, pa$cha, su$ingemueri$,satvus eri$. Tuuc videbit inimica mea,
nomenaccepit)sicluparcas genlibus, nequaquamillis el operietur confusione, quac nuuc dicit ad uie : Ubi
impuians iniquitaies suas. Porro quodsequitur: IIis esl DominusDeut luus (P$. XLI,4,11)? Videbo in ea
qui reliquisunt dehmtedilaleejus, nonlenuilin teslimo- ultionero tuam, et erit quasi lutum platearuin, atque
niumiramsuam, bicestsensus: Si gentibuspepercit, calcabitur, ne amplius de luloet paleis ^Egyptias ex-
qure Legi ejus credere noluerunt, et qui superflui slruat civhates.
1231 S. EUSEBII IHERONVMI 1232
S. EUSEBII HIERONITMI
STRIDONENSIS PRESBYTERI
COMMENTARIORUM
IN NAUM PROPHETAM
a
LIBER UNUS.
PROLOGUS.
533-534 Juxta Sepluaginta interpretes, in or- jAcitur, de mundo figuraliter pr.xdicari. Quam ob
dine prophelaruin duodecim, post Jonam Naum po- caiisam assumptio, quam Sepmaginla interpretan-
nilur : quia videntur de eadem urbe propbetare. tur lriu.p.«,et Aquila upp.u ioterpretalus esl, apud
Scriplum siquidem est in Jona : Factus esl sermo Do- Hebraos MASSA ponitur, id est, grave onu$ : eo quod
mini ad Jonam, filtum Amalhi, dicens: Surge et vade eam adversus quam videtur, premai, nec sinat ele-
in Niniven, civilatem magnam, et prmdicain ea (Jonm vare cervicero. Porro qttod additur, Naum Elcesmi,
1, d). In Naum vero isiud exordium est : Assumptio quidam putanl Elcesaeum patrem esse Naum, et se-
Ninivm: liber Vi$ioni$Naum Elce$wi. Igilur uterque cunduro Hebraeamtraditionem etiam ipsum proplie-
de Ninive Assyriorum metropoli, quae nunc vocatur lam fnisse : cum Elcesi [Al. Elcesaei], tisque ho-
Ninus, texunt vaticinium. Porro in Hebraico, post die in Galilaeaviculus sit, parvus quidem et vix rui-
Jonam.Micliaeasponitur, etMicbseam sequiturNaum, nis veterum aedificioruro indicans vesiigia; sed ta-
qui inlerpretatur consolator. Jam enim decem tribus men nolus Judaeis, et mihi quoqiie a circumducetite
ab Assyriis deductae fuerant in captiviiatcm sub monstratus. Simul et hoc atlendendum quod Itsec
Ezechia, rege Juda, sub quo etiam nunc in conso- ips.i vet assumptio, vel onus, vel pondus, pmphelae
lalionem populi transmigrati, adversura Niniven visiosii. Non enim loquitur in ixaruau, utHnntanus
visio cernitur. Nec erat parva cpnsotatio, tara his B et 1'risca Maxiraillaque deliranl;sedquod prophetat,
qui jara Assyriis serviebant, quam reliqtiis, qui sub liber est visionis intelligentis universa quae loqui-
Ezechia de tribu Juda et Benjamin ab iisdem ho- lur, et pondushostium facienlis in suo populo visio-
slibus obsidebantur, ut audirent, Assyrios quoque a nero. De Consummatione itaque muudi secundura
Chaldaeis esse capiendos, sicut in conscqueniibus uvuyuyiv, 0 Paula el Eustochium, in consolaiio-
hujus libri 535'536 demonstrabitur. Sciendum nem sanctorum proplielia texitur : ut quncumque in
autem est (quoniam Ninive in noslra lingua de He- mundo vident, quasi piaeiereuniia et caduca con-
braeo speciotam sonat: speciosus autem mundiis hic temnant, et praeparent se ad jttdicii diem, ubi
dicilur: unde et apud Graecosxbap.o;ab ornatu no- ultor adversus veros b Assyrios futurus Dominus
men accepit) quidquid nunc adversum Niniven di- est.
* Haecquoque Paulae ejusque filiae Eustochio Ex- b Duo Palat. mss., adversus viros,Assyriorumfu-
ptanatio iuscribitur. turu$, elc.
INCIPIT LIBER.
(Cap. I.—Vers. 1.) Deus mmulator,el ulciscensDo- C in alio loco : Zelor enim vos Dei zelo (II Cor. xi). Et
minus. Vox prophelae laudantis Deum, quod de As- ipse Dominus in psalmo : Zelus domus tum comedit
syriis populi sui sil ultus injuriam. Sive juxla allio- me (Ps. LXVIII).Et Etias : Zelans, inquil, zelalussum
rem inlelligentiam, quod audiatgemiluin sanciorum Domino omnipotenti Deo lsrael (III Reg. xix). Phi-
suorum, et in consummatione mundi faciat adver- nees quoque zelum, et Matatliiaelegimus (Num.
sarios sentire supplicia. Quod autem zelus in bonam xxv; I Mach. 11). Et Simonem zelotem apostolum
parlem accipiaiur, et Paulus aposiolus ostendil, di- Jesu Christi, quem Marcus evangelista, Simonem
cens : Zelamini charhmata - majora (l Cor. xu). Et Chananacum vocat(Ac(. 1; Marc. 111).Zelaturautem
Midem mss., meliora; et Graece quoque T« xpeirrovu.
1253 COMMENTARIORUM IN NAUM LIBER. CAP. I. 1231
Dominus in salutem eorum quos zelatur: ut quos non A . centem : cum etiam qui nimium sibi applaudet co-
potuit ejus servare clemenlia , servet aemulatio. argutus fuerit, quod non merito proprio, sed mise-
Unde et ad Jerusalem, qure propter peccata nimia ricordia Dei sil salvatus. Licet enim dicat : Ecce
visitationem zeli et furoris ejus non merebalur, in ego lot annos servio tibi, et numquam prmceptumtuum
Ezechiele loqtiilur Deus : Zelu$ meu$ a recessil a te, prmletivi (Luc. xv, 29) : tamen quoniam bonus est
el non irasear ultra libi (Ezech. xvi, 42). Qtiamdiu Dominus omnibus, et misericordiae illius super om-
ilaque agebat poenitentiatn mtindus, consummatio nia opera ejus (Ps. CXL,6), el omnes peccaverunt,
illius non fiebat : postquara vero , multiplicata et indigent gloria Dei (Rom. m, 23), juslificatus ab
iniquitate , refrixit charitas multnrum , ita ut eo gratis audiet: An oculus tuus ttequam est, quia
tententur etiam electi Dei: lunc zelator Dorainus ego bonus sum (MaUh. xx, 15) ? Atqtie iia fiet, ut in
venit in ultionem : non quod ipse sit inimicus et eo ipso quod arguit et ignoscit, nullum innoxium
ultor, quod de diabolodicitur; sed quod inimica [Al. abire paliaiur.
amica] sit ejus uliio, et quasi ignis, ligna, fenura, (Vers. 3.) Dominus in tempeslale et in iutbine vi(w
stipulamque cnnsumat, utpurum aurum remaneat et ejus , et nebulm pulvis pedum ejus. Pro tempestate
argentum (Matth. xxiv). et turbine, consummaiionem d et commotionem Se-
Utciscens Dominus, et habens furorem : Ulciscens B ptuaginta transluteruiit : licel in eo ubi nos posui-
Dominusin hostet suos, el irascens ipse inimicis suis. mus, in tentpestate, et in Hebraeo scribitur BASCPHA
LXX : UlcitcensDominus cum furore : ulciscensDo- (SIDIl), in commotionequoqtie possit intelligi. Hoc
minus in adversarios suos, et lollens ipse inimicossuos. autem significat, quod in fine mundi universa mo-
Secuudum uiramque intelligemiam, quia ditigit Do- veanlur, juxta iliud quod scriplum est in Aggaeo:
minus quem corripit (Prov. m), et castigat otnnein Adhuc semel et ego movebocmlumet tettam, mate et
filium quem recipit, ideo irascitur, ut qttod adver- atidam (Aggwi n, 7) : el cum fuerint cuncia eom-
sariuin et inimicum sibiest tollat, ethostibus[A/. tol- mota (ut credant viae Doroini.qui in Evangelio dicit:
lat ex hostibus], et conlrariis cogitationibus fra- Ego sum via, et vita, et vetitas (Joan. xiv, 6); et
ctis, sermonibusque sublatis, in anliquura redeant (Matc. vu):Cum veneritFilius horoinis in nubibus,
slaium. Denique in consequenlibus ait: Dominus pa- quibus roandaiur in Isaia (Cap. v), ne pitiant super
lien$, et longa fortitudo ejus. Sed quia semel el hi- vineam imbrem, et ad quas pervenit veritas Dei,
storiam exponere proposuimus, inimicos el hostes dicenle Psalmographo (Ps. xxxv, 6) : Vetitas tua
Dei intelligamus Assyrios, in quos cum diti paliens usque ad nubes), lunc etiam ipsae nubes, 538 P''°"
fueril, postea cum furore et iracundia ultor exi- phetac videlioet, animaeque sanclorum, quae prius
stet. G conjunctione camis fuerant praegravatae, etevatae in
(Vers. 2.) Dominus patient et magnut fortitudine, sublinie, tenuioris subslaniia: fient, et in scabeltum
el mutidant, non fadel innocentem. Quod significan- pedum Dei redactse, in exiremis quibusque inter
lius in Grseeodicitur : xulb uQauv ovx&.Q<ai>aet [Al. angclos officiis minislrabunt. Priora quippe et anli-
xat «flofivO-JXa8ot»«iJ. Et est sensus : 537 t>'uqui- qua, quae ad caput perlinent, nosse non polerunt.
dem sceleris Assyriorum patiens fuit, et magnani- Atius vero nubes in contrariaro parlem accipiet,
mitatis suae fortitudine iniquitates eorum sustinuit, qtiod semper serena conturbent, et clarum solis
provocanseos ad poenitenliam; sed quia, contempta stellarumque lumen sua caligine nitantur praetexere,
bonitate Dei, secundum cor iinpoeniiens thesauriza- et quod subjeclae postea dominicae poteslati in pul-
verunt sibi iram in die irae (Rom. n), qui ante pa- verem redigantur et in nihilum, et terra in eis quae
tiens fuit, nequaqtiam eos lani(|tiani mundos et pinguis est, dissolvatur.
innocentes innltos abire palietur. Vel certe ita (quo- (Vers. 4.) Inctepans mate, el exsiccans itlud et
niam in bonam partem simul volttinus accipere quce omnia flumina ad desettum petducens. Juxta litleram
dicunlur) patiens est quisustenlat omoes ruenles, Dei potentia describitur, qui vindicaturus est de
et erigit elisos [Al. allisos] (Ps. CXLIV): qui sanat adversariis Israelem, quod non grande sit ei Assy-
tribulatos cordc , et alligat conlriliones eorum; D rios destruere, cujus majestatis sit etiam elementa
et magna virtus ejus, solvens inimicitiam [Al. ini- mutare. Vel cerle quia semel de consitmmatione
micitias] in carne, elc nocentem non faciens inno- mundi esse diximus prophetiam, et hoc simpliciter
- Al. recedat, et recedet, juxta Graec. s!;a/)6>]o-STai.tum eliam quod coarguatur, et veniam accipiat.
b Contendunt alii legendum aSuov, <|iiae scri- Consonat buic scnsui illud, quod scribilur Exod.
ptura cum editionibus LXX, tuui Hieronymianae xxxiv, Nullusque apud te pet $e innocens est. Quin
menii conformior videatur. Vertira «8<uwvservant etiam hoc qnoqne quod exponendum propomtur,
ms. Alexandrinus, Tlieodoritns, et codex quidam et mundans non faciet innocentem, scilicei, innocen-
Regius 229 qiiem laudat Coielcrius. Theopby- les ipsos coarguet, quod non suis viribus, sed Dei
lactus autero utraroque lectionem proponit atque ex- misericordia salventur. Cteterum mox coatgutus ex
plical. mss. subsiiluiintis, pro quo vitiose Martian. retinuit
c Tatitum mss. animum addidissent, facile repo- dtiobus verbis, quod atgutus. Victorius, quod, vo-
suissem, et innocentem, pro nocentem. Ea quippe ctilani tantum iudtixerat.
d Voces, et commoiionem,quae deerant, supplent
Hieronymi mens est, neminem <|uarovis iiinocentem
futuruin ante Deuro, innocentem, cum quod non mss. nostri.
merito proprio sit innocens; sed ab itlo justificctur:
1233 8. feUSBSHrlitSRUKtMl 1250
aceipiie: Ctith venerlt mundi consurtimallo, el pef- A to- Poiesi et slthplitiler accipi quod in coiisumma-
iransierit cceltun et terra, mare quoque et fluvios tione ttiuhdi, eum in majestate sua Salvaior venerit,
slccari. Sed mihl legenti illud in Psalrois: Hoc mare et mouip.s el colles, et orbis et terra, et cuncta
magnum et tpdiiosum : ibi reptilia <t«Df«mnon e$l moveanttir. Si enim in passione ejus sol fugit, saxa
lutmerHi: nrtlmttfmpartin cum mognit; ibi navet pet- scissa sutii, terra contrerauit (Maiih. xxvii, ei LUc.
ambulanl. Dtaco iste quem fonriatti ad iltudcndum ei xxin): mulio magis fn clariiate ejtis omnia lurba-
(Pt. cnit 25, 26), digmim videtur boniutte, el cle- buntur. Sed et figuraliter raontes et coltes, snblimes
mentia Bei, omnem amaritudinem et salsuginem quique et potentes intelligendi sunt, qui 540 '"
mari>, Stia eomminatione deslritere : et regnanteni adventu Domini prosternenlur hunii* ac de solio suo
in aquis humiliare' draconem, et rilaliiiae exsiccare depositi pavimento cohaerebunl. Facies eniin Do->
gurgiles in quibus parva natant reptllia, quorum initil supcr facientes mala, ut perdat de lerra me-
iion est numerus: neqiie enitn digna sttnt numero mbriam eorum (P$al. xxxnij 17). Tuue et terra
quae ctiril dracoue versantur. Flumiria quoque ad coiitremiscet, et orbis atque universiias fflciemDo-
deseritim perditcens, omnem falsi nominis scien- mini formidabunt : hoc pre summOcruciatu poena-
tiam , quae se conira Deum erigens, flumine elo- que ducentia, quod vuttum gjus respicere non au-
queiiliae uiitur, et volubilitale verborum, et lumcn- fi debunt.
lescohtorqtiensgurgites, cum miraculospectantiuin (Vers. 6.) Ante faclem indigmiiohis ejus quis tta-
fcriur in pronum. Vide Plaiunem» specta Demo- bit, et qui$ retittei tft ira furoris ejus ? LXX: A facie
sthcnem , Thlliura quoque pbilosoplnim pariter ct ira ejui quis tUMinebU,et qttis resislel ih ita futOrit
oratorem, et hserelieorum principes 539 inlUere, ejus? PrOeo qtiod nos posuimus : Et quis resistel in
de quibtis fnit Valentiuus, Marcion, Bardesanes, ita (urotit ejus? aperiius ititerpfetatus est Syulma-
Tatiauus, et de fluminibus noil ambiges. Sed haec chus: £( quis tuslihebil itam futotit ejus ? Aut raius
onitiia consumel Dominus Jestis splritti oris sui, et igilur^ aut nbllus polUritinveniri, qui ira corripiente
destrUet illuminatione adventus sui, et ad dcserta noti digiius sit. Nec erit ulla anima quse noh paveat
pe:«JiiCet(II Thet. Ii). Simulque curne qund juxta ad judicium Dei, cum aslra quoque tton sint munda
littilutri, qtti inscribittir : A$$uinptioNinive: libet vi- in conspectti ejus (Job. xxv, 5). Porro verbum He-
sioilis Nnum Etcesmi, recte et in Ninive mundtis braicum JACCUH (mp"»), qtiod et Aquila el Seplua-
figuraliter iiiteiligilur, et tnare ejus eloquentiae flu- ginla transtulerunt, mt's(e(j ad illam intelligenliam
mina ilt coiisuininatione siccanlur. iransferamus, de qua in secundo ReguorUm libro,
Infitmmus e$l Basan et CatmelitSi et flos Libani el in primo Paralipomenon dicitur, supet ita Dei^
tlangvit. LXX : Imminuta e$t Basanitis [Al. Immu- 0 genere masculino. Nullique dubium quin ibi ira Dei
tata Basanitidis] el Cdtmelu$>et qumflorebant Libanij diabollis irilelligatur, et Angeli pessimi, qtii mitlun-
defecerunt. Nerufoptxai; per Basan et Cariilelum et tur ad plectendos eos qui ira digni sunt. Difficile
Libanura, regionem ubererii, el montes consitos, ilaque repcrielur in consummaiione mundi, qui
AssyHi VststitaS demonstraiur, quod ille pntens immactilaitisei purus atideat dleere: Ecvevenit prin-
quohdam et florens et pluriniis gentibus imperans, ceps mundi istiut, et invenit in me hihil (Joan. xiv,
Dotnino irascente, popiilfindu* sit. Sed et de con* 30), et libera adversus eum fronie consistat. Contra
suminatlrme riitihdl possumus inteltlgere, quod po- Assyrios autem sic sentienduui * qiiia cum venerit
tentes qiiique et nobites, et niniiis opibus abundan- Dominusin tempestaie et lurbiile, siccans Babylonis
iftSj repente pereant,etdicatur eis: Stulte, hac nocte imperium, quod interpretatur mare, et urnnia ejus
aufetetut anima ttta a te: qum autem prwparastit cujus regna subvertens, qua; iiitelliguntur flumiria, et po-
eritnt (Lue, xx, 12)? Porro secunditm ihterpreta- lentiain,ubertatemque ejus adnihilum redigens.qoae
tionem nomihum, quia Bnsan, confusionem et igno- p.stufoptxSi;Basanet Carmelus et llosLibaui, et mon-
miniam sonat, in consummatione muhdi omnin, quae les collesque dicttntur, ac latitudinem imperii con-
ignoininia et rubore digua stint, asserimus cum Do- cutiens, quae orbis terrarum appeliatnr : lunc nulla
minus Veiifirll, infirmari, et non solum peccata re- " potentia resistere poterlt irascenii Deo, et populum
digi in nibiltim, sed et Carmelum quoque, qui in- sutim vindicanti.
lorpreiaittr scientia citcunici$ioni$, et eos qui sibi indignatio ejus effuta ett n( ignit, et peltm disto-
videntur in bonis operibus uberes et florentes, Chri- lutm sunt ab eo. LXX : Furor ejus consumit princi-
st» vetiiente, trcpidare, et impleri illtid quod dicitur patu$\ et petrm contritw sitnt ab eo. Prn eo qttod nos
iu Evangelltt: Cum vtnerit Fitiris hOmihis,putas [k\. pusuimus effusatsi, Aquila interpretalus est <ruvc-
pittdsite], inveniei fidem tupet terratn (Luc. xvlii, 8)? X<^vevQn, id est, conflata est : Syminacbus et Thco-
Increscente quippe iniquilale, refrigescet charitas dotio taru\ev, hoc est, sliiiavit. Sive igitur conflaia
plilrimdrurll, prbpler qtiaevehiet ira Del. est indignatio Dei quasi ighls, slve furor ejus in
(Vers. 5.) Monles commoiisiint ab ed, el coltes 541 similitiidinem slillavil incendii, ut diira corda
detolali tunt, et coltlremuitierta a facie ejus, et otbit, boroinum , quae petrse vocantur, conlererentur, el
ei omnes habiianles in eo. LXX ! Montes commoti dissolverenturj ulilis est indignalio Dei.quae diu per
siint db eo, e( cbllet edlieussi sunt, et cohlracta est patteiitiatn ndstra peccata slistenlans, vix altquando
lerra a facie eju$,junivei$ita$metomnesqui habilant in conilata esl, et tauien nou tota prorumpit in pcenam,
1*37 COMMENTARIORUM IN NAUMLIBER. CAP. I. 1233
sed roodico ad nos stillabit ardore. Si autem stilta A . praeposilionem de verterent, id est, unb; COMA, sur-
indignationis ejus consumit principaius , adversus genles interpretarentur. Denique Aquila, urcbuvt-
quos nobis est pugnae [At. pugna et] colluciatio , arupevtav,inquil, id esl, a consurgentibus; Septua-
quid fieretsi tota in nos ira Dei funderetur? Praestet ginta, consurgentes ; Tlieodotio, consurgenlibus ei;
Jesus ul auferaiur cor lapidcum, el mutetur in no- qtiinta editio, a consurgentibus illi. Solus Symma-
bis cor carneum : duriliaque mollita , possit in se chus, cum nostra interpretatione consentiens, ait :
praecepla Domini suscipere quae scribuntur : Sacri- Et in diluvio transeunie , consummationemfaeiet loci
ficium enim Deo spiritus contribulalus , cor conlritum ejus. Quidam de noslris, consurgentes et 'inimicos,
el humiliatum Deus non spernet (Ps. L, 9). Et ut Marcionem et omnes veteres haereticos interpie-
sciatis clemenliam Dei snnare quae dicla sunt, non taniur, qui adversum Creatorem disputant.
severitatem , in consequentibus discitc. (Vers. 9.) Quid cogitatis contra Dominum? consum-
(Vers. 7.) Bonus Dominus, et confortans in die tri- mationem [Al. quod consummaiionem]ipse faciet: non
bulationis, el sciens sperantes in se. LXX : Suavis consurgel duplex itibulatio. LXX : Quid cogitatis con-
Dominus exspectanlibus eum in die iribulationit , et IraDomiuum?contummationemipsefaciet: nonvindica-
cognoscenstimentes se. Cum irasci cceperit geniibus, vil bis in idipsum in tribulatione. Syinmacbus apertius:
et quondam poteniissima regna vastare , sciet eos B ] Non sustinebuntimpetumsecundm[Al. seeandwm]anyu-
qui sui sunt, et non una tempestate oppriinel navi- stiw : Theodolio, Non consurget secundd tribulatio.
ganies. Dieroautem tribtilationissecundum uvuyayiiv, Loquiiur autem juxta tropologiam adversum Mar-
diero intelligamus judicii, de quo scripsit Isaias : cionem , de quo sttpra diximus, et omnes veteres
Ecce dies Domini insanabitis venit furoris el irm, po- hsereticos , qui bonum nescio quem confingentes
nereorbem terrm deserlum, et peccatores perdere ex Deum , ipsum dicunt consummatiouem roundi esse
eo (hai. xm , 9). Speremtis in Domino, et per pa- facturum, et arguunt Legis Deum quasi crudelitalis,
lientiam ejus exspectemus advenlum, ut cum ve- quod mullos puniat, et pro peccatis irroget cru-
neril, bonum eum , non judicem senliamus, el co- ciatus. Quid ergo , ait, conlra Dominum cogilalis?
gnoscat vel sperantes in se, vel timentes se (UTim.u). ipse qui creavit mundum, et consummationem ejus
Scit eninVDominus eos qui ejus sunl. faciet. Quod si vobis videtur crudelis , rigidus el
(Vers. 8.) Et in diluvio prwtereunte consummatio- cruentus , quod in diluvio genus delevit humanum,
nem faciet loci ejus , el inimicos ejus persequentur te- snper Sodomam et Gomorrham ignem et snlpliurem
nebrm. LXX a : Ei in diluvio transeunte consumma- 543 Pluit (Genes. vn), jEgyptios siibmersit flu-
lionem faciet : consurgenles e( inimicos ejus perse- ctibus (Exod. xiv), Israelitarura cadavera prostravit
quenlur tenebne. Dominus patiens et multue misera- 'C in ereroo (Num. xxxn) : scitote eum ideo ad prae-
tionis, et non irascetur in fiiiem, neque in aeternum sens reddidisse supplicia , ne in aeternum punirel.
indignabilur ; sed cum creverit malitia super ler- Certc aut vera sunt quce propbeiae loquuntur, aut
raro, et omnis caro corruperit viam suam, inducet falsa. Si vera sunt quse de severitate ejus videntur
dituvium quod pertranseat, non quod permaneat in dicere : Ipsi dixerunt : iVon b vindicabit Dominut
aeternuin. Consnimroationem autem, sive finem, fa- bis in idipsum in iribulatione, Sin nutem falsa sunl, et
ciet loci ejus, id est, diluvii, ul quomodo de impio falsum hoc esi quod dicitur, iVon consurget duplex
dicitur : Et perlrantivi, et non est inventut locut tribulatio : falsa esl ergo el crudelilas ejus quae in
ejus (Ps. xxxvi, 56); et : J(er tmptontm peribil Lege descripta est. Quod si verum est, ut r.egare
(Ps. i, 6); sic diluvii iter pereat post irara Domini, IIOMpoterunt, diceute propbela : Non vindicabit
542 so'a apparente clementia. Quod quidem et Dominus bts in idipsum in tribulatione : ergo qui
secundum historiam inielligi potest, quia curo va- puniti sunt, postea non punientur. Si anteui illi
staverit Israel, et quasi diluvio terraro repromis- postea puiiieiitur, Scriptura mentitur, quod dicere
sionis inundaverit, finem faciet captivitaiis, ad sedes nefas est. Receperunt ergo et qui in diluvio pcrie-
eum pristinas revocando. At econtrario, inimicos rtitit, et Sodomitae, et /Egyplii, et lsraelitoe in soli-
ejus Assyrios , qui populum duxerunt in caplivi- 1) ludine , mala sua in vila sua. Quaerat liic atiquis, si
tatem, tenebrae persequenlur. Quod autem diximus fidelis de|irehensus in adullerio decolletur, quid de
de Israel et Assyriis , intelligi de consuminationei eo poslea fiat. Aut enim punielur, et falsum est hoc
mundi, et de sanctis ac de persecutoribus, sive con- quod dicitur : Non vindicabitDominut bis in idipsum
trariis virtulibus potest, quod saucloium Dcus post in tribulalione. Attt non punietur, et Dptandum est
iram misereatur; persecuiores vero et inimicos eo- adulteris, ut in praeseniiarum brevi et cita pcena
rum, qui elegeruiit lenebras, et non lucem , ipsac, crucialus frustrentur aeternos. Ad quod respondebi-
quas elegerunt, tenebrae comprehendant: mittentur mus, Detirout omnium rerum , ita et suppliciorum
enim in lenebras exteriores : ibi erit fletus, et stri- quoque scire mensuras , et non praeveniri sentcntia
dordenlium (Matth. vin el xxu). Verbum UACOMAjudicis , nec illi in peccatorem exercendae debinC
(nmpa), quod nos inlerprelati sumtts, loci ejus, om- poenae auferri potestatem , et magnum peccaium
nes in duas orationis partes diviserunt, ut MAini inagnis diuturnisque elui cruciatibus. Si quis autetn
a Palalini mss., LXX simititer; silentque adeo> b Martian. reiinuit bic dumtaxat, Non judicabit.
subnexa eorum iuterpreialionis verba.
123» S. EUSEBII HIERONYMI 1240
punitus sit, ut ille in Lege qui tsraeliiicis maledixe- A
J esse adversus Deum malitia et praevaricalio, dicere
rai, et qui in sabbato ligna collegerat (Levit. xxiv): quod Valeniinus, qunsi abortivum errantis sapientiae
tales pnslea non puniri , qttia culpa levis praesenti extremum edilum Creatorem ? Nnnne conira Deura
supplicio compensata sit. Hebraeus hiinc locum ita cogitaiio est Basilidis impudicilia [Al. inipudica], et
exposuit : Quid putatis, o Assyrii, iniquitatem con- ponentosum a&pa^a; nomen, qttod pr.Tferiur Do-
tra Dominum cogitanles, quod populura Israel, id mino condiiori ? Porro quia docti ab Hehraeis volu-
est, doodecim tribus nsque ad internecinnero ipse mus eorum qunque Iradiiionem sequi, et nostris ,
consumat? Non consurget duplex tribulalio, id est, id est, Cliristianis explanationem hisioriae demons-
non vobis nadet Judain ct a Israel, sicut tradidit lrare,dicendumest:Nonconsurgetduplex iributatio,
decem iribus et Samariam. id est, non capientur ab Assyriis duae Iribus, sicul
(Vers. 10.) Quia sicut spinm $e invicem complec- captae sunl decem. Siquidem duni adhuc in terra
tunlur tic |AI. sic quidem]: convivium eorum pariter Juda sunt Assyrii, el quasi spinas se invicem com-
potantium consumeiur quasi siipula aridiiate plena. plectunlur, laetantes atque gaudentes, ah angelo
LXX : Quia usquead fundamenta 544 sua tedigen- cousumentur, quando una nocte centitm ocioginta
tur in vepres, et quasi volvolacircumdata comedetur, quinqtie inillia caesastint liostium (IV Reg. ix). Pul-
el quasi stipula ariditale plena. Tres differentias B ] chre quoque exerciius eorum mullitudinem, ebrio-
quas Doroinusin parabola semeuiis posuit(Afa(. xiu), rum convivio comparavit, et ipsum convivium non
excepla lerra bona, qnse aflert tricesimum et sexa- rosarum, non liliorum dixit esse, non floruin ; sed
gesimum et centesimum fructum, videlur niibi pro- simile spinaruni se invicem coraplectentium, qtiae
pbela replicare, unam qute juxta viam ceciderit, et seinper iraduntur igni, et quasi stipula aridiiate
aliam quae inter lapides, et tertiam quae inier spi- plena, levi cnmburumur ardore. Quod autem sequi-
nas : quod qttidem et Apostolus de his qui stiper tur : Ex te exibit cogiians contra Dominummatiiiam,
fundamenlum Christi non bene aedificant(I Cor. m), mente perlractans prmvaricationem(hai. xxxvi), de
subosteudit quosdam esse qui aedificanttigna, fe- Rabsace intelligi volunt, quod de Assyriis egressus,
num , stipulam. lgitur tigna referamus ad id, quod blasphemaverit Dominum , et populo persuadere
nunc dicitur : Quia usque ad fundamenta sua redi- voluerit, ut desperans de auxilio Doroini, se As-
geniur ad vepres. Fenum vero ad id quod seqtiitur : syriis traderet, non Deo , ged idolis serviiurus
Et sicut volvolaqum circumdatur, comedetur. Porro (IV Reg. XVIII).
slipula roanifesle referlur ad stipulam, de qua nunc (Vers. 11, 13.) Bmc dicil Dominus, si perfecti fue-
dicitur : Et sicut stipula ariditate plena. Propterea rint, et ita ptures: sic quoqueatlondentur et pertrans-
'
ergo non vindicabit Dominus bis in idipsum , quia C ibit: afflixite, et non uffligamte ultra : et nune conte-
malitia quae in auctoribus haereseos orla fuerat, ram virgam ejut de dorto tuo, et vincuta lua disrum—
usque ad fundamentum et ad radices suas consu- pam. LXX: Hmc dicit Dominusregnans aquit multit,
melur. Sed et si quis in eis videbatur pompam ha- et sicdivideutur, el auditus tuus non audietur amplius,
bere verborum, id est, folia inauia, tanlum aspectu et nunc conteram virgam eju$ a te: et vincula eju$
delectantia, sicut volvola, quaeGraecedicliuro-fuXa?, disrumpam. Juxta lilleram manifeslus est senstis :
devorabilur, el consumetur in nihilum. Volvola [Al. Licel, inquit, robusti sint Assyrii, el fortitudo eo-
Vulvula] autem berba est similis hederae, quaevili- rum numero augeatur cunctarum genliuro: sic
bus el virgultis circumdari solet, et in longum ser- quoque angelo vasiante, tondentur. Qunmodo enim
pere. Quid |Uid etiaiain eis videtur habere pompam numerus capillorura acutae forcipi non repugnai: ita
segelis, sed non iiabet spicas et grana frumenli, quasi et numerus adversariorum Dei, farili succisione lol-
slipula ariditate plena, tradetur incendio. Hoc se- Ielur, et pertransibit Assur, vel esse desistet, sive,
cunduin Septuaginta. Caeterum juxta Hebraicutn, vastato exercilu suo, revertetur ad patriara, tesos-
vere haereticorum foedera el necessiltidines quasi pitem derelinquens. Rursumqtie ad Jiidam et Jeru-
spinae sunt se invicein complectenles , e*.convivium salem sermo dirigilur -. Afflixi, le, et 546 non a(ft*~
eoriiin atque'mysieria, qoia et ipsi niensam domi- gam te ullta : non qirod perpetuam securitalem pot-
nicaiu habere se dicuni, spinarum foedus est, simul liceatur, sed illius tantnm temporis, et ab illis lio-
vesceniittm, parilerque potantium. Cum eniui ebrii stibus a quibus tunc ob-idebattir. Denique infert:
de vinea Sodomoruin adverstts conditorem rabido> Et nunc conietam vitgam ejus, id esl, Assyrii, de
ore blaspbeiflant, nonue convivium seniium est ?' dorso tuo, el vincula lua disrumpam : vel per meta-
quod lainen cum suis consumetur auctoribus, quasi. phoram potestatem ejus sigiiificaus : vel certe, vir-
stipula ariditate plena. gam qua percuiere conabaiur, et viucula quaecap-
(Vers. 11.) Ex te enim exibit cogitanscontta Domi- tivis parabat: quanqnam possit et obsidio clausae
num malitiam, mettte petltaclans prmvaticationem. miiltitudiuis pro vinculis accipi. Porro juxia LXX
LXX : Ex te exibit cogilatio conita Dominum pessima multo aliter est sensus. Adhuc enim videinr adver-
cogitatu contraria. Vere ab hsereiicis exibil adversus sus eos loqui, quibus supra dixerat: Quid cogilatit
Dominum 545 inimica cogitatio. An non videtur contta Dominum? Et: Ex te exibit cogitatio contra
" Sic rectius habent rass. Antea Jerutalem legebalur : ejusmodi tevia quaedam infra restituimus.
1241 COMMENTARIORUM IN NAUMLIBER. CAP. I. 1214
Dominum pessima, cogilans conlraria. Ha?cergo di- AErit sculpiile et conflatile sepulcrum luum, ut in-
cit Dominus regnans aquis niultis , sive virlutibus, ler aras et puhinaria adorantis idola sanguis nefa-
quae dicuulur aquac super coelos : ct pnccipitur eis, rius effuudatur. Juxta Seplunginia autein interpre-
ut laudent Dominuro : vel cene itiiclleciibus et sa- les curo superioribus juttge quod sequitur : iVon
pientiae et docirinis Dei. Sicut coim llumina de $eminabilur, inquil, ex nominetuo amplius. Nequa-
ventre justi fluent, et fontes uberes in vitam aeter- quam, o haerelici, animae deceptnrum ex dogmati-
nam, per varias mulliplicesque sententias, quibtis bus vesiris suscipient nomina, quae prius invocave-
imperat sermo Doinini (Joatt. vn): ita habent et bse- rant supcr lerras suas, sicut in quadragesimo ociavo
resiarcbae aquas suas, <|uibus imperant, et quaeex psalmo figuraliler canitttr. Et proderit vobis haec
eorum primtim fonle manarunt. Quod autem se- ipsa ccssatio satiouis, quae prius animaro seroinan-
quitur : Et sic dividentur, vel de ccetestibus qnae in lis , deinde ejus in quo seminabat, interficcre con-
supernis Deo serviunt virluiibns inielligi potest; sueverat. Morientur ergo libi [Al. ibi] errorum do-
quod unaqii.cque in suo officio sit et ministerio, vel gmata; sed el lu qui prius libi vivere videbaris,
de miiliiptici varielaie snpienliae. Ne quia dixerai, morieris errori, et bono iuo morluus, idola qu;e co-
regnant aquit mtidts,confusus etindiscretus sensuum lebas, habebis sepulcrum. Atque iia fiel ut de pe-
numeriis putaretur: sed qu<>dunaquaeque sentenlia " ctore tuo, quod ante templum Dei tui, quem siniula-
divisos habeat inter se sensus et separalas materias veras, ftterat, oronesauferaiilurerrores. Haccautem
propriasque vnoQiatt;. Nam quod dicitur : Auditut evenient libi, qui quondam adversus Dominumcon-
tuut non audietur ampliut, increpalio est in eos, qui traria cogiiabas, 548 clim Dei sermo, qui semper
adversus Deum-eoniraria cogiiaverant, quod osien- ascendit in momes, in animas videlicet excelsas
sis sophismatibus et decipuli-, quibus Dei populiis atque siiblimcs, ad te velociter venerit, calcatisque
irretiebaiur, serrao eorum ultra non currat, nec priortim erroriiinfluclibus,etin tranquillumiedaclis,
suscipiatur a populis. Sed el hoc quod inferl: El pacero libi (idei a fensumque reddiderit. Ignoscite
nunc conteram virgam ejitt a te, et vincula tua dit- prolixitati, nnn enim possum el historiam et iropo-
rumpam, pro ip-is dicitur quibtis lit comminalio, ut logiaro sequens brcviter ulrumque comprehendere:
nequaqtiam caedanlur a diabolo, et ei subjecli sinl, maxime cum et iuterpretationis varieiate torquear,
quo auciore lanta excogitaveranl atque confinxe- et adversus couscientiam mearo cogar interdura Vul-
rant. Conlereiur ergo imperium ejus in eos : et vin- gatae editionis consequentiam lexere.
cuta quibus peccautiuin anim.e ligabantnr, disruro- (Vers. 15.) Ecce tvper montet pedes evangelizanlis
pemur a sermone Dei, dicente his qui in vinculis et aununliantis pacem. Celebra, Juda, fesiivitates
sunt, exite. ^ tuas, et redde vola tua: qttia non adjiciet ultraut
(Vers. 14.) Et prmcipiei conlra [Vulg. super] (e pertranseat in le Betial: universtts periit [Vulg. t'n(er-
Dominus, non seminabiiur ex nomine tuo amplius: de iit]. Paulisper LXX inlerpretes b dtiTeram, quia et
domo 547 ^e''«* interficiam sculpiile et conflalile: ipsa capilula apud eos inlerpretaiinnis varieiale con-
ponamsepulcrum tuum: quia inhonorattts es. LXX : fusa stint. Cum'|iiehistoriam breviterexposuero, edi-
Et prmcipiel de te Domintts: non seminabitur ex no- tionem eorum meo elnquio temperabo. In Paralipo-
mine tuo amplius : de domo Dei tui disperdam scul- menonscril)itiirlibi'o,quodobsidenteSeiinacheribJe-
ptilia, el conflatilia : ponam sepulcrum iuum:quia rusalem, in priuionien-epasclia facerenon poluerinl
veloces; ecce super moniespedes evaitgelizanliseian- (II Paral. xxxn). CUJSO aiitein per angeluro exer-
nuniiantis pacem. Ideo plus posni de Septuaginia ciiu ejus, et fuga ac morle ejus nuutiata, in secumlo
interpretibus, quoniani secunda TtepixorHi a priori mense siimma 1'esiivilatepaschau diem celebrariut.
non poterat separari. In eo eiiim quod diciiur, quia Quod ergo dicii, tale est, o Juda, qui regnas in Je-
inhonoraius es, pro qiioquinta edilioposuit bnvSpi- rusatero, noli esse sollicilus, interfeclo boste tun in
aQ*i;, Septtiaginta transtulerunt: quia veloces, quod lemplo Dei sui. Ecce venit tibi ntintius, montes col-
in Hebraico legitur cm CALLOTH (Jvbp'3). Veloces lesi|ue transcurrens , et quasi de subliroi specula
autem nisi ad inferioris capituli pedes retuleris, procul nuniians Scnnacherib mortuum; urbem ejus
pendet scnlentia. Itaquejuxia consiieltuiineni meam imperio liberaiam. Celebra festa, redde vota pro
primum historiam, et postea Vulgalaecditionis sen- nece inimici, quse pollicitus es Deo : nequaquam ul-
temiam venlilabo. Praecipiet, in>|uit, conlra te Do- tra pcrtransibit per te prevaricalor et unoarurv;,
minus, o Assur, ut qiiod passurus es, non fortuitu hoc enim interpretatur Belial. Totus inieriil, id cst,
et absque atiquo judice veniai, sed, Deo pronuntian- exercittts , et rex et iroperium Assyriorum penilus
te, patiaris. Non seminabiiur ex nomine tuo am- concidnrunt. El hnc quidem juxta litteram. Caelc-
plius: slatim quippe Niniven reversus Sennacherib rum secundum «vuyujnv dicitur ad Ecclesiam, dici-
a fitiis suis occistts est. Lege Isaiaro, ct occisus iu ttir ad aninias Doroinum confitentes, quin diabolus
domo Dei sui quam adoraturus intr.iver.il. Hoc esl qui te prins populabatur et gravissimo premebat
enim quod ait, de domo Dei tui interficiam (ha. jugo , in idolis et cum idolis quae fabricatus fuerai,
xxxvn): inde punieris, unde sperabas auxiliuui. periil: celebra festivitaies tuas, et redde Deo voia
a Reponit Victorius ex Brixianis codicibus $en- b Falso legebalur antea dis$eram.
suumque.
1215 S. EUSEBII HIERONVMl 1244
tua, canens cum angelis jugiter: nequaqilam enim A currerit, quitl magis sequi debeat, judicare. Ad ISi-
nltra per te iransihitBelial, de qno dicilet Aposto- niven igitur nunc sermo convertitur (et hinc vcl
lus, Quw communicalioChristi et Belial (II Cor. vi, maxime obscuri sunt propbetae, quod repente dtiro
15)? quia, subversa Ninive 549 l0,us interiit. aliudagitur, ad aliospersona mulatur) el dicitur ei:
Sl qitando gravissitna perseculio fuerit, quali sub Asccndil ad le Nabuchodonosor qui le obsideat, qui
Valeriano, etDecio, et Maximiano [Al. Maximo], et ante os luuni vastet agros, persequatur agricolas,
Domini iillio apparuerit in adversariis ejus, dica- rurn populetur, qui te quoque ipsam clausam teneat.
miis ad Ecclesiam: Celebra, Juda, fesliviiates luas, Quia itaque libi imminet bellum : ecce gaudens pro-
el redde vota tua, elc. pheta nunc praccino,contemplnre diligenter et con-
LXX : Celebra, Juda, [estivitatet tuas, redde vota spice, et qtiid tibi eveniat, intuere. Conforta lumbos,
tua, quia nequaquamopponentultra ut pertranseant id est, accingere : robora virtutem valde, hoc est,
in vetustatem : completumett, contummatum esl : at- exercilus congrega : quia sicut ultus est Dominus
cendit intufflans in faciem luam, eruens de Iribulalio- Judam de superbia Sennacherib, interfecto exercitu
ne. Seniel dixi, juxia interpretutionis varletatem ejus in Judaea, et ipso quoqtte a filiis suis jugulato:
capitula quoque ipsa aliter definiri, el non posse sic ulciscelur Israel, id est, decem tribus quaea Ni-
cum capitulis sensum hebraicae interpreiationis con- B uive possidenlur. Utruraque enim el Judara et Israel
venire. Itaque quod nunc dicilur, httjusceniodi est: vastaverunt et everlerunt Assyrii, et stib ntelapho-
0 Ecclesiastice, quia de adversariorum luorum no- ra vitis, amborum [Al. arborum] propagines corru-
mine ultra non seminabilur, et virga eorura contrita perunt.
est; et vincula dissipala sunt, et venit qui tibi an- LXX : Contemplate viam, lene lumbum, confotiate
nuntiaret paCem, celebra festivilates tuas. non in tobote [Al. roborare] vehementer, quoniam avertil Do-
vino et epulis, ul carnei Judaei aeslimant, sed in spi- mintt$conlumeliam Jacob, sicut contumeliamhrael:
ritualibus deliciis et voluptaie torrentis. 0 Juda, quia excutientes excusserunt eos, et propagines eorum
redde vota tua : quia nequaquam ollra perlransient demoliti sunt. Tria praecipiuntur Judae. Primum, ul
inimici qui te adducant in vetustatem, hoc est, conlemplelur viam, et iter per quod ambulaturus
qui le volunt iroaginem porlare veteris hominis. csl, diligenter aspiciat, juxla illud quod in Jeremia
Quoniam quod veitis est, senescil, et quod senescil, scriplum est : State in viis, et intettogate temitasmtet-
perdilioni proxinium est : comptctus est mundus, nas, et videte qumsit via bona; et ambulate in ea (Je-
consiimplos est adversarius : venit libi Christus qui rem. vi, 16): ui cum sletcrimus in viis niullis, ve-
prius insufflaveral in fucicm luam cum te de limo niamus ad eam viam quae dicit: Ego sum via (Joan.
fiugeret: et post resurreciionem quoque insufflans itj xiv, 6). Deinde diciturei, ul teneat tumbum, id esl,
in faciem aposiolnrum, aii : Accipite Spiritum san- ul post eleciioneni viac mortificet corpus suum, et
ctum (Joan. xx, 22), ipse est qtti te liberatde tribu- serviiuli subjiciat, ne quasi rex et magisier aliis
latione. Vaslata enim Ninive, et irunseunte mundo, prcedicans,ipse reprobus invenialur(I Cot. ix). Lon-
tribulalio quoque perirain-iet. gtini est nunc dicere, quod virtus diaboli vel maxi-
(Cap. II. — Vers. 1,2.) Ascenditquidispergat*in mesit in lumbis, el quod ad David 551 repromis-
facie tua, custodiensobsidionem: cotttemplare viam, sio fial : De fructu lumbi lui ponam super thtonum
confotialumbos,tobota vitlutem valde : b quoniam sic- luum(Ps.cxxxi, 11). Elillud Apostoli : Adhuc enim
t<( reddidit Dominus superbim Jacob, sic teddel su- in lumbo pattis sui etal Abrahae, Levi, quando ivit
perbim hrael : quia vattatotet dittipavetunl eot, et in occursum Abraham Melchisedech (Bebr. vu, 10).
ptopaginet ecrum cottupetunl. Necessitate compellor Et quod Joannes zona pellicea cingitur (Malih. m),
quasi inter saxa et scopulos, imminenie naufragio, et quod a Salvalorediscipulis imperatur : Sint lumbi
sic inter historiam et allegoriam oralionis fneaecur- vestti ptmcincti (Luc. xn, 35). Et Aposiolus ad Ephe-
sum flectere, et ne subito irapingat attendere. Siqui- sios : Siale etgo accincti lumbo$ vestros in veritate
dem juxta fabulas poelarum : (Ephes. vi, 14):licet enim ««rwwtfplurimuinpraeslel,
1D et vitaecontineniia super mortilicatione luroborum:
DextrutnSeyllalatus.UevumimulacataCharybdis,
Obsldet: tamen nihil eos ita mortifical ut cognitio veritatis.
Unde dicitur : Acctnailelumbos veslrosin veriiale. Si
si saxa fugimus, incurrimus in 550 profundura : enim vuritas estChristus, qui tola in Christo mente
si contorlos -vortices eviiamus, in saxa deferimur. credidii, lumbos suos mortificavit in Chrislo. Terlio
Testis est mihi Dominus, me omnia quac secundum praecipitur, conforlare virtule uitnis : elegisli, in-
Hebraicum dissero, non de proprio sensu Ioqui, quit,viam, tenuisti lumLum, assume virtuiem; ut
quod arguilur in pseudoprophelis; sed Hcbraeorum possis pugnare cum hoslibus. Et ne forte diffidas,
sequi expositionem, a quibus non modico tempore datur tibi causa cur spcres : Averiit, inquii, Domi-
eruditus, debeo meis simpliciter indicare quae didi- nus conlumeliam Jacob, sicut contumeliam hrael,
ci. Cerle in lectoris erit arbitrio, cum utrumque per- quod ambiguum est: aul enim ipsius Jacob coniu-
* Palatini codd., Ascindei b Vulg., quiareddiditDominu$$uperbiamJacob sic-
qtii dispergal coram te
in facie, eic. Vulg. cotam le qui custodiat, pro tn fa- ut superbiam hrael. Confer subiiexam Hieronyini
cte lua custodiens. expositionein.
1245 COMMENTARIORUM IN NAUM LIBER. CAP. II. 1246
meliara, qua caeteris faciebat injuriam, averlit : aul A parabitur umbraculum. Porim fluviorum aperlm suni,
contumeliam, quaro abaliis sustinebat Jacob, avertil et templum ad tolum dirttlum e$t, et milet cuptims
Dominns. Sed mihi videtur melius esse ul contume- abductus est, el aticillm eju$ minabantutj gementes ut
lia quam Jacob solebat caeteris facere, a Domino sit Columbm,murmurantes in cordibus tuit. LXX : Arma
aversa. Non eniro lanlae virtutis esl, ab aliis factam potenliw ejus ex hominibus, virosfortes illudenles iti
injuriam sustinere, quaniae giatiae Oomini est, pla- igne ", habenm curritum eorttm in die prmpatalionis
cidum, miiem, atque traiiqtiillum, injuri.nn facere ejus, et equiles timebunt in exilibus : et confundentut
non posse. Qtiaeiitur, quomodo aversa est injuria cnttus, et collidentut in plaleis. Aspectut iotum quasi
Jacob, sicut aversa fuerat el Israel. Postquam lu- lampades ignis, el quasi fulguta discuttentid, et com-
ciatus esi Jacob cum angeto, Israelis nomen mcruit memorabuntur oplimates eorum, el fugient in diebus,
accipere(Genes. xxxn), el quia vidit Detim, injurbm et infirmabunlut in itinete suo, et festinabunt ad mu-
facere cessavit. Sicut ergo Israel, sensus vel vir vi- tos,etptwpatabunl ptopugnaculasua : potim ciiiiatum
dens Deum, et semper de Deo cogii.ms, facere ne- apettm sunl, et tegaliaconcidetunti etsubstanliarevela-
scit injuriam, sic omnis procaciias et conlumelia la esl; et ipsa ascendebal,elancitlw ejus ducebantur sicul
aversa est a Jacob, hoc est, a supptantatore, ab eo, columbm553 loquentes in cordibus suis. Seciindiim
qui adhuc in certamine posilus supplantai inimicos. B historiam adversum Niniveu ordo sequitur, et descri-
Ut autem sciainus, quomodo injuria in nialam par- bitur Babyloniorum cxercitus contra eam venieli.s.
tem accipiatur, Salomon lesiis est, dicens : Oculi Qnodaulem ait: Ignemhabenmcurruum, in ardenlibus
[Al. Oculus] contumetiosi, lingua iniqua (Ptov. vi). loris, velocitatem b praeparanlium sigiiifical, et quasi
Quomodo autem serundum ulramque intelligentiain entaxevi; praeparantium se ad praelium pompa usr-
injiiria aversa sit a Jacob, quse prius aversa fuerat raiur.Conimixtiroque nunc de Israel quauolim passus
ab Israel, sequens sermo declarat: Quia excutientes sit, nunc de Assyrio quod fecerii* nunc de Babylo-
excussetunl eos, et flagella eotutn demotiti sunt, sive niis quaeexerceant in Assyrios, Scriptura cOntexilnr.
cottupetunl. 552 Angeli, inquit, singulorum, qui Monesi. ergo, ait, mirum si tam velociier ad vastan-
qnotidie videni faciem Patris(M«(//i. xvm, 10), quid- duro veniaiit, cum agitalores et fortes vel Isrnel
quid in Jacob el Isracl adhaeserat pulveris, excusse- ante, vel posiea Assyriorum fuerint consopiii. Rur-
runt. Unde et Petro lavantur pedes (Joan. xm). Et stttnque ad descriptionis ordiuem rediens : Tanla est
per prophctaro dicilur: Excute pulverem, et exsttrge, inquil roulliludo venienliuin, ul coiiiinixlum agmen
Jerusalem (hai. Lti,2).Discipulis quoque a Salvatore sit in iiinere, et discerni nequeat- lpsae quoque qua-
praecipitur : Exculite pulverem pedum vestrorttm drigtc dum viam non reperitint, prae itiultitiidine
(Malth. x, 14). Et in Psalmis scriplutn est : Sicul G hiter se colllduiitur in platcis. Aspectus Babylonlo-
sagiltm in manu potentis, ita filii excutsorum (Psal. rtim quasi lampades, quasi fnlgura discurrentia, ut
cxxvi, 4). Aversa est itaque rnens atl conlumeliam ante vistt adversarios terreant, quam roiicrone pro-
prompia, a vero Jacob, et a vcro Israel : qttia quid- sternanl. Tunc recordabitur Assur fortium suorum»
quid in eis lerrenum fuerat, et de inleriori fece con- et quaeret eos, qui in ilineribus corruerunt,et ascen-
cretum, hoc minislris angelis, sive monitoribus ac det vetociler muros Ninive, ac proplcr obsidioiiem
magistris excussum est atquc mundatum, qui non c longissimara ad depellendos a-sius pracparubit um-
solura excusserunt eos; sed viiia quoijue, quae ad bracnla (Ps. cxxvi). Sed quid prodest aedificare do-
praesens lanlum sensus voluptaie deiuulcent, et iu mum, nisi Dominus aedificaveril? Quid juval clau^
modum flagellorum, ac propaginum, quae absque dere portas, quas Dominus reserat? Apertae suht
frtictu foliis plena sunt, dissipaverunt, dicenle Do- portse Ninive, quae ad inst.ir fluniinum liabebat ci-
mino : Omnem propaginem, qum in me manet, ei fru- v>uromultitudinem, el teinpluin, id est, regnum ejus
ctum affert, Pater meus mundat ut fructum magis deslructtim est, el miles captivus abductus esl, lioc
afferat : quod autem tn me non manet, et ftuctum est, omnes ducli sunt in Babylonem. Ancitlas vero
non affeti, Pater tneus ptmcidet, et in ignem mitut Ninive per metaphoram minores urbes et viculos et
(Matih. xv). ^ castella inletlige. Vel certe captivae mulieres mina-
(Vers. 3seqq.) Clypeus fottium ejus ignitus, viti bttnlur ante ora victorum; tantusque terror erit, ut
exetcitus in coccineis : ignew habenmcurrus in die ne in singullus quidem et ulttlatum ernmpat dolor,
prmparalionis ejus : et agitatotes consopiti sunl, in sed inlra se tacite gemant, el obscuro murmure de-
ilinetibus contutbati sunt, quadrigm collism sunt in vorent lacrymas in morem mussiianiium columba-
plateis. Aspectuseorum quasi tampades, quasi fulguta ruin. llaec juxia Hebraicam tradiiionem. Nunc ve-
discuttenlia. Recotdabilut fotiium suotum, tuent in niantus ad Septuagima uanslalores. Excutientes d,
itineribus $ui$, velociter ascendentmuros ejus, et prm- qui exciisserunt Jacob et Israel, et flagclla eorum
* Nosiri mss. ignemhabenm,pro inigne, etc.quod aurfiv, pro auTOu.
infra ipse praeferre Hieron. videlur. Tuni iidem 11lidem ross., velocitatem properanlium significad
juuclis Brixianis penes Viclorium, Gracusque ipse c Mai tian., longissima; mss vCro noWssimamprse-
lextus vocem eorum sufficiunl. Mox quoqiie eant- fertint.
deui vocem pro ejtis subslituunt noslri mss.; estque d Penes Yictorium, £a;c«(ien/esexcusserunt eos, id
revera in aliquot Grsecis exemplaribus, ixoip.a.aia; e«(, Jacob, etc
1547 S. EUSEBII HIERONTMl ».1248
dissipaverunl; arma quoque, quaedum contumeliosi A Ipsa amem mundi substantia et omnes ancillae ejus,
esseiit, babere consueverant, et 554 qtnbus in- postquam seChristo subjecerint, et ei servire ccepe-
firmos quosque oppresserant, confregerunt: et hoc rinl, ducentur laelaeatque gaudenles, et ex iulimo
non solum fecernnt, verura etiam viros fortes qui confessionis corde credenies, itn ut coluinbariim
illudebant, in igne disperdiderunt. Considera, an munditiae comparentur, murmurabtintseii loouentur
possis viros fortes dicere illodentes in igne, forlilu- in cordibus suis. Et lunc adimplebitur qtiod in sexa-
dines conirarias, quae ministrant ardenlibus jaculis gesimo septimo psalmo de victoria dicilur Salva-
diabnli, qui fortes et illudentes quondam in igne toris : Ascendent in altum, caplivam duxit capiivi-
Jacob et Israel habebant currus el equos, qnibus talem :
concili ferebanlur in bellum in die prapparalionis (Vers. 8, 9.) El Ninive quasi piscina aquatum aqnm
suae. Horum igilur curruum habenae el equites con- ejus : Ipsi veto fugetunt. State, state, et non est qui
turbabunlur in ilineribus, et collidenlur in plaieis, revertatur : diripile argentum, diripite aurum : el non
quando illtistratione Domini Jacob el Israela illus- est finis divitiarum * ex omnibusvasis desiderabilibus.
trato, tam daemones quam hi qui eorum serviunt LXX : Et Ninive sicut piscina aquarum oqumejus :
voluntati, a Domino subvertentur. Possumus haecde el ipsi fugientes non steletunl: et non etat qui tespi-
primo ejus adventu intelligere, quando viri forles et J5 ] cetet: diripiebant atgentum, ditipiebanl attrum, et non
agilalores curruum et equites loquebantur : Quid erat finis otnamenti ejus : agyravata est tuper omnia
nobiset tibi, fiti David? venisli ante lempus totquete vasa concupiscemimsum. Manifestumest quod, civi-
no$ (Matth. viu, 29) ? Sed quoniam semel prophe- tatihusNinive (quas filias ejusScriptura cognominal)
tiam conlra Niuiven de cousuroinaiione mundi acce- in caplivilatem deductis, ipsa Ninive, quae tantos
pimus, melius est, ut dicamus, arma poientiae dia- nulrierat populos , ut piscinarum aquis comparare-
boli lunc lolli ab hominibus, el ministros ejus fortes, tur, inutilem babeat multitudinem : dum nullus cst
qui illudebanl hominibus in igne. Omnes enini adul- quiresistat, et irrnenlinm Babyloniorum impetum
leranles quasi clibanus cnrda eorum (Osee iu): ferat. Habebat enim popnlos, qui lantummndo fuge-
vincula quoque quibus captivi ducebaiitur in vitia, et rent.et clamante mnire:Slate, state, claudile pnrtas,
ascensorescurruumrelaxari. Timebunt enini equiics muros ascendite, boslihus repugnale, nullus esset
iu exiiibus, Itoc esl, in consuromatione muudi, et qnid reverteretur, nemo qui respiceret ad matrero :
confundentur, et collidentiir currus in plateis; sed omnes terga vertentes, praedacinimicoritm de-
quarovis eiiim lata et spatiosa via sit, quae dttcit ad sererenl civiiatem. Unde diciiur ad Babylonios, qnia
moriero (Matlh. vn) -.tamen pressuratemporis coar- illi fttgertint, diripite argenturo, et lanio tcmpore
clati, rectum il>r invenire uou poterunt; sed in se C ( congregatas opes subiia 556 vastatione praeda-
iovicem collidentur, el niliiloniinus spirabunt velc- mini. Non enim est finis divitiarum, supelleclilis et
rem furorein, et quasi fulgura liuc illucque discur- vasorum, quae in Ninive condita sunt; nec poiestis
rent. Videbam,inquit Doroinus,satanam quasi fttlgur tarititra rapere, quanlum ad diripiendum illa se prac-
de cmlocadentem(Luc. x, 18). Quod cum diabolus et bet. Sed quia Niniven speciosam , id est, mundum
omnes optimales cjus intellexerint, recordabuntur semet diximus, videarous qune piscina sit mundi.
coiisiimroationis quaeolim fuerat praedicta, et fugient Nonait Scriplura,quod aquae Ninivacsint quasi aquae
in diebus. Nequaquam enira versahuntur in nocti- maris, iiecqtiasiaquaeflumintim,necquasi aqumlon-
bus, sed clarescenle die, tenebrae fugabuntur, et in- liiini, nec qnasi aquae puleorum, sed quasi aqnae
ftrmabuiiiur in ilinere, non proficientes, nec ex- piscinae : ut quomodo in Jeremia popnlus arguiiur,
plentes b conatus suos, et festinabunt ad rauros. qui dereliquil fontem aquaevivae, et fodit sibi lacus
Tanlus quippe eos venientis Dominiterror invadet, contritos, qui non posstint aquam continere (Je-
el lam imbecilles ad repugnandum 555 crunt, ut rem. n): sic et in Niuive omnes aquae itlae sint, quse
ad lerminns mundi fugiant, quibus quasi muris de ccelo ceciderint, et aiiiiqttam altitudinem relin-
muiidiis includitur et ambitur, et prteparabunl se ad quentes, in ima delapsae sini. Omnia enim dogmaia
resislenduii). Quomodo si quis inimicum fugiat, non D ; mundi bujits, quae extra fonlem sunt Ecclesiae, hor-
audens ei resistere, cum ad solitudiuem venerit, si tun.que signaium, necpossuni dicere : Fluminisim-
fortehostis sequatur, necessitate cogitur rcptignare. petu$tmtificatcivitatemDei (Ps. XLV,4) : nec de illis
Verum illis hoccogitaniibus, universa quae ab cis aquis suut quaesuper ccelos laudant nomen Domini,
obtenia fiieiantet possessa, proferentur in mediiim, quamvis magna videantur, lamen parva sunt et au-
el apcricntur portaequas clauseram, et regna corutu gusto fine conclusa. Nec rooveat quempiam quia pi-
cadcnl, et substauiia, id est, divitiae reyelabuntur. scinam in roalam partem ° accipimus,cumiltapiscina
11Curo nostri, tum, quos Viciorius constiluit, relur.
Florenliac codices pro illmlralo, legunt sanalo. No- 6 Occursus ejnsdem verbi accipio, ut quae inier
latiiiiique forte alludi iilud Osee vu, Cttin sanare media sttnt, aut penitus praeterirentur, nut iualc
vellem ltrael. supplerentur, lecil. Martiaoaeusnullo sensu retinuit:
b Duo mss., explenlescogitalus suo$. quia piscinam in malam partem accepimus. llta pis-
« Reginaems. cum Palatinis, pro onmibus vasisi cina. ad quam Isaia, filius Amolz, eic. Viclorius cx
desiderii.
* iugenio duas voculas cum sit verbis illa piscina prae-
d Idem Reginte cod. qui retistereti pro tevctte* ponensj utcumque sarcivit locum. Nuttc vcro codi*
1*19 COMMENTARIORUM 1N NAUMLIBER. CAP. II. 1250
in bonam parlem accipiatur, ad qnnm Isaias filitis A 1lem, quae erat gravis, lanto magis ipsa aggravaba-
Amos propheta jtibetur ascendere. Ibi enim cum ad- IIttr, quae gravia diligehat. Unde et iniquilas in Za-
diianiento dicilur : Piteina aqum dttclu$, et piscina charia
< stiper talentum plumbi sedet,(Zacn. v);et
fulloni$ (1$. vn el xxxvi), quae sordes lavare con- iEgyptii qui er.int peccatis graves, demersi stint in
suevii el maculas vestium [Al. sordtum) eluere. Quae iroare ut plumburo (Exod. xiv). Et ex persona pec-
quia in stiblimi posiia est, ideo ad eam propheta ju- caioris
< dicitur in psalmo : Quasi onus grave aggra-
belur ascendere, et in occursum regis de duobus vatm t sunt super me (P$. xxxvu, 5). Et Petrus qui
ambusiis torribus victoriam polliceri. Sequitur : ante : levis penduln gressu calcabat 558 undas :
Fugieniet non tteletunt, habitatores videlicet Ninive. postquam infidelitale aggravatus vorabatur a flitcli-
Prinium' 1 quidem Deum fugere non debuerant, !
bus, manu Domini sublevalur (Matth. xiv).
deinde etiam si fugerant, aliquando stare debebant: /Vers. 10.) Dissipata est et scissa el dilacerata, el
Magna enim differeniia est inter eum qui fugit et cor tabescens, et dissolulio genuum, el defeciio in
stetit, et qui fugiens, numquam sietit. Qui enim cunctis renibus, et facies omnium b sicut nigredo ol-
stat, fugere cessavit; qui iion stat, semper in fuga tm. LXX : Excu$$io, rediscnssio, et ebultilio, el cor-
profectus est. In tanta ergo turba fugientium nullus dis confractio, el dissolutio genuum, el dolores super
erat qui respiceret, et agerel pcenitentiam, et audiret B omnem tumbum, et facie$omnium sicul aduslio ollm.
loquentem Dominum : Revettimini ad me, filii, tevet- Sub melaphora captivae mulieris, Ninive dissipata,
lentet, el tanabo conttiliones vesttas (Jetem. nt, 22). scissa, lacerata describitur : labescente corde, dis-
Unde 557 et Sanctus loquiiur in Psalmis: Petiit fugai soluiis genibus, renibusque confractis, el quod om-
ame(Ps. CXLI,5). Hoc ipsum pulo et leprae signifi- niuin habitatoriim ejus prae lerrore hosiium, et ma-
carc mysterium , super qua in Levitico dicitur.: ; gnitudine metus, facies in ollarum similitudine vi-
Cum leptosus a sacetdote extra castra fuerit separa-. deaniur exustae, labidae, ei pallore deformes. Porro
tus : si slelerit lepra, purum esse hominem(Levit. XIII[ juxia LXX altius inlelligendum est, quid signilicet
el xiv), et mundari eum qui quasi leprosus fuerat ab-. excussio, rediscussio. Quid de populo Dei est, ct
jectus, et redire ad castra, et habitare in populo. quasi homo ali|uando peccavit, et revertilur ad
Sin autem , inquit, diffusa fuerit lepra, id est, noni pristinum siaium, qnasi Jerusalem dicitur ei : Ex-
steterii, sed creverit, el in malo habuerit profec- cute pulverem ° pedum tuorum, et consurge, Jerusa-
tum, et mutaverit colorem prisiiuse sanilalis, tunc; lem (hai. LII, 2). Et qui talis esl, ut postqnam fue-
lepra manifeslissime comprobatur ab eo, qtii habett rit excussus, in sagitlas Dei transire mereatur, el a
scientiam inspiciendae et purgandae leprsc. Sed ett Domino conira inimicos tendi, canitur de co : Sicut
nobis praecipitur a vero Salomone ut habitemtts ini C " sagittm in manu potentis, ita filii excussorum
(Ps.
Jerusalem, nec umi|uam egrediamur ex ea. Quod sii cxxvi , i). Cumque vestigia ejus quasi ingredientis
fuger t nos id quod ante nobis ftierat subjeclum, ett super lerraro aspersa fuerint pulvere, audiet a Sal-
ierit ad Allophylos, nou egrediamur muros civiiatiss vatore : Exculite pulverem pedum veslrorum in tesli-
nostrae, nec sequamur fugiiivorum vestigia : ne dumi monium illis (Marc. vi, 11) : haud dubium quin eos
volumiis salvare fugientes, ipsi pereamns : quin po- dicai, qui recipere noluerunt praedicantes. Qui vero
tius dirailtamus, ut moilui sepeliant tnortnos suoss de Ninive eae, quae aggravata est super omnia vasa
(Matth. VIII): et scandalizanlem oculum, manuro, ett concupiscentiae suae, isle non semet excutilur, sed
pedem, dum licet, eruamus et abscindamus a no- frequenter. Et postquam rursus ftierit excussus, et
bis (Marc. ix). Quod autcro dicilur : Diripiebanl ar- superficies illius emundata (ne quid intrinsecus sor-
gentum, diripiebant aurum, el non erat finis ornamenli
li diuro maneal), fit etiam ei ebullitio, quse significan-
ejus : aggravata esl super omnia vasa concupiscenlimm lius in Graeco dicitur ix&puayJb;: proprie siquidem
sum, de aquis diciiur Ninive, et de fugienlibus qui ii ixSpuapb; in isliiismodi rebus ponilur, cum quod la-
fugerant, et non steterunt: neque erat qui respice- - tebat intrinsecus, erumpit in faciem. Unde papulae
ret; et qui non solura fugisse, et non respexisse ;e qtioque quae post aegrotationem nascuniur in labiis,
contenti, insuper diripiebanl argentum, quidquid inn -D* vocaniur
ex$puap.ur«,et sanitatis videtur indicium,
muudo videbaiur etoquii : diripiebant aurum quid- 1- morbtim in superficiem prorupisse. Non soltini au-
quid praeclarum sentenliarura erat in doclrina sae- z- tero hoc remedium adhibetur Ninive, ut exculiatur
culi, ut ornarent Niniven, ul dogmata sua omni ni crebro, et de vitalibus ejus aegrotalio latens cogainr
sensunm verborumque flore componerent. Propter ;r exire; sed etinm cordis confractio et dissolulio 559
qttod aggravala est Ninive super omnia vasa con- n- genuttm [Al. rennm] praedicatur, ut quomodo Pha-
cupiscemiaesuae ; quanto euim plus habebat mullam m raonis durum et lapideum cor confractum est, quod
auri et argenli possessionem, et variam supellecti-ti- quamdiu habuit, Dei populum non dimisil (Exod.
cis Reginae ope perfeclo sensu pristinae inlegritaii
Ui Hebraico.
resiituitur. c Umis Reginae ms. pulverem tuum, pro pedttm
a Nntalum ad Regii cod. marginem, leciione hac ac luotum. LXX neque tuum habent, sed_lanlmii ix-
expuncta, siibsliluendum : Primum videlicet fugere tte Tiva|at TOVxovv, quibus ei Vulgaia editio, et Flo-
nondebuerant. rentini penes Victorium mss. concinunt: quare vo
b Interserit Viclorius eontm ex
Vulgaln editione et ces pedum luotum expunctac ab eo sunt.
1*SI S. ElSEBll niFlRONTHI 12S2
vu et deineeps): sic et Ninive fractum cor emolliatur A, ywyw, et in Jona, elin hoc Propheta Niniven mun-
et mulctur in carneum, et [Ai. ul] rigida geuua qua; dtim islum interpretali sumus : et juxta Joannem :
prius Deo non curvabantur, dissolvantur, et flectan- Totusmundus in maligno positut est (I Joan. v, 18);
lur Deo : ex quo omnis palernitns in cceloel in terra posl<iuammtindus periransierit habitaculum bestia-
nominatur: et in nomine Jesu omne genu flectaliir rum, et in quo pascebantur leones, tunc admirantes
coelesliuin, terreslrium et infernorum (Philip. n, exsulianiesque dicemus : ubi esl habitaculum leonum
iO). Ut postqiiam cognoverint creaiorem suum, au- d ad quod ivit leo diabolus, de quo loquilur et Pe-
diant : Confortamini, manus dittolutm; et genua de- trns : Advertariut vester [Al. nosler] diabotus quasi
bilia, * roborate (Itai. xxxv, 3). Et dolores, inquii, leo rugienscircuit. quwrensquem devoret(I Pel. v, 8).
super omnem lumbum. Jatn supra diximus in lumbo Et catulus leonis, Antichristus, et omnes doctrime
coiium siguiflcari, el quod omnia opera qure ad com- perversse, sermo contrarius. Audistit, inqnii Joan-
mixlionem pertineant, renum appellatione monsiren- nes, Antichrittus veniet : nunc autem Antichristi multi
tur. Grandes igitur in consummatioue dolores erunt sunl (I Joan. n) : tot enim Anticiiristi sunt quol do-
in renibus : quia draconis omuis virtus in iumbis gtuala falsa. Et anle adventum Christi non fuil qui
est (Job. XL,11), et pro liis omnibus b propler quse exterrerel; sed postquam Dominus noster venil in
preecessil excossio, rediscnssio, ebulliiio, et cordis B] mundum et N niven ingressus est, vidit quasi ful-
fractio [Al. confraclio], dissolutio genuum, dolmes gur Salannm de ccelo cadentem (Luc. x) : et cecidit
renum, erit facies omnium quasi adustio ollac, ut de coelo Lucifi-r, qui mane oriebatur (Isai. XLI).
vel igui ardorique sil proxima, vel nitorem amitiens Venit enim verus Samson ad Allophylos : el dum
olei, nigrescat in carbouum similitudinem, ei con- pergit in Thamna, quod interprelatur consummatio
fusione operialur aelerna, a qua sanclus procul esl ejus, ut pauperculam de gentibus ducerei Dalilnm,
dicens : Signatum est super not lumen ttdlus lui, interfecit leonem, cui veneral consummatio, el illo
Domine (Ps. iv, 7). Rerelata enim faciegloriam Dei mortuo, comedit mclla dulcedinis. Sed et verus D.i-
conlemplatur (II Cor. m). El pulo,-quomodu alia vid servans oves patris sui, apprebendit leouem, et
est gloriu solis, alia luuae, alia stellarum, et slella interfecil eum (I Reg. xvu), et Banajas, qui inter-
a stella differt in claritate (1 Cor. xv, 41) : sic in pretalur mdificalor Dominus (I Para. «,) desccndil
resurrectione morluorum, et claritatis inter sanclos, in Iactim sseculi istlus, qui caleutes aquas refrigerare
et nigredinis inter peccalores, magnam fuiuram esse 561 consuevit, et interfecil leonem. Et in visione
distamiam. Isaise, qux adversum quadrtipcdescerniiur, primum
(Vers. 11.) Ubi est habitaculum leonum, et pascua de angustia iiarum dicitur beslimim: ln tribulalione
eatulorum leonum, ad quam itiit leo ut ingrederetur C ( et augustia leo et catulut leonit (Isai. xxxv). Isie leo
illuc eatulut leonis, et non est qui " exterreat ? Leo antequam interflceretur a Christo, plurimos cepit in
cepit tu/ficienUr catulis suis, et necavil lecenitsuit: pr.r.dam calulorum suorum : el necavit leunculis
el implevit prmda speluncas suas, et cubile suum ra- suis, satellitibus suis, videlicet dsetnoniis. Vide \\x-
pina. Pro speluncis et leacnis, nidos et catulot Sep- relicorum conventieula , et captos multos a leone
luaginia transiulerunt, in casteris idem sensus est. non quavres. Considera mortuos qui reliquerevitam,
Adliuc autem de Ninive dicitur : quod habitaculum et Ecclesias eorum non vocabis ovile pasloris, sed
fuerit regum, et anla nobilium; ad 560 °.u"m Per~ leonis speluncas, quas iiuplevil cadaveribus el san-
rexit leo rex Babylonius, id est Nabucliodonosor, gtiine morluorum. Posuisti ( ait David ) tenebras , et
et calulus leonis, subreguli quoque ejus, et non fuii facta ett nox : in ipta pertrantibunt omnes beslimsal-
qui eis resisteret. Leo cepit sulQcienter catulis suis, tus. Catuli leonum * rapere et quterere a Deo etcam
et necavit lesenis suis. Idem videlicet Nabuchodono- tibi (Ps. ciu, 20). Diflicile leo inveniiur in die , sed
sor victorise cunct» jure possedit, et liberis urbi- semper in noctibus circuit, ut de Ecclesia Christi
busque [Al. urbibus] suis, vel certe uxoribus in ser- rapiat, ut escis juua Abacuc saturetur electis
vitulera captivos tradidii, el implevit prseda spelun- (Abac. i). Denique Judas de ovili Cbristi fuit, et
cas suas, sive ut iu Hebrseo liabetur, foveas suas, et DJ raptus a leone suspendio suffocatusest (Malt. xxrn).
cubile suum rapina, tam tbesauros, quam civitates, Sed et ille proplieta cui praeceperal Dominus, ne co-
auro, argento, vestibus, omnique ornatu complens, mederet panes in regione ea, ubi vituli aurei erant,
ut quod Ninive habuerat, Babylonque [Al. Babylon etmentiia religio, quia comedit, a leone percussus
fliuej vicerat, possideret. Quia vero secundum «v«- est (III Reg. xin). Jeremias quoque de peccatoribus
* In Reginse ms. roboramini, rectius, ut videlur, tate manus dissolulat, et genua debilia roborale. Di-
juxta sensum LXX, qui passiva significatione locum cile putillanimis: Confortamini,nolitetimere.Propterea
verterunt, quemadmodum et Soplioniseu laudaiur, vox roborate ab illo deleta est.
el genuadebilia, solidamini, Alioqui supervactmea Vi- b Duo mss., pro his omnibus prophetice,pracetsit
ctorio vox roboraie visa est, carebautque illa omnes excussio, elc.
Florentiae codices. Locus est, inquii, Isaise xxxv : < Ex lleginaj ms. correxiraus post Vietor. exter-
toXwnn, %tipzsGc»ttfjii»ai, xai yowraitapaXihifiitiva.' reat, consentiente Vulgata, ipsaque Hieronyini sub-
rmpa.y.cdi7an,ocoXy/o^iuyot *p Siooota: Confortamini, nexa expositione. Marlian. retinuit exlerreutur.
manus distolutm,et genun debilia. CoHsoJamm,pusil- d Addit Reg. ms., et patcua catulorum leonum, ad
lanimet, sive, qui mente putilli ettii: loeus ex Vul- quam ioit, etc.
gaia Latina jiuiuuutus fuit, in qua legitur : Confor- • Ad Vulgutseexemplar addit Victorius rugienles-
U55 COMMENTARIORUM IN NAUMLIBER. CAP. 111. i*o4
loquitur : Pereussiteot leo desilva, et lupus usque ad A tium armorum, et multitudinis vutneratorum,It gruvis
domosdisperdidit eos : el pardut vigitavitsuper civita- ruinm, et non eril finis gentibusejus, el infirmabuntiir
tes eorum. Omnes qui egrediuntur ex eis, capientur in corporibuseorum a multitudine [ornicutionis. Mere-
(Jer. v, 6). In quo animadverle quod nenio tapiatur, trix speciosa et grata , dux maleficiorum, qum vendit
nisi qui de civitatlbus Dei fuerit egressus. In qu:>rto ycntes in fornicalione sua, et tribus in maleficiissuis.
etiuin Regnorum libro (Vers. 17), uabilauies iu civi- Ubi nos posuimus, laceratione plena, in llebrsco ba-
tatibus Samarise el nescientes judicium Dei terrse, betur PHEREC MALEA (-NSD p~S)> qnod inlerpretatus
interficiebantur a leonibus : donec didicerunt colere est Aquila, i|«u^evto-fioOnhfrpv;, id est, l exceivica-
Deum , et a leonibus liberati sunl. Ob hanc causam tjone 563 ptena : Syinmaclius aulem airoro^ia.;
reor, et quodcumque a bestiis captum est, in Dei Ttk-npvt,quod possutnus dicere, crudelitale, vel scve-
sacrificiis non offerri (Levit. XXII, 8), et a propbeta ritate plena. lu altera ejns editione reperi, p.z\vx.o-
dici : Imnmndumet captum a beslia, non esl ingrestum mui Kknpn;, id est, sectionibuscurnitm el fruslis per
in os meuin(Ezech. iv, 14). Interfecius est ergo leo, membraconscissis: denique statim subjccil, ubi inde-
el falsis dogmatibus confiitalis , de comcdenie exivit sinens prmda est. Porio llebneus PHEREC (p"5) non
esca, et de forti egressum est dulce ( Judic. xiv). excervicationem, pro qu:i in Aquilse edilione reperi-
(Vers. 15.) Ecce ego ad te, dicit Dominus exerci- B mus, e!;au;£svto-f<ov [ M-s. air.evury.ov], sed gubernacu-
tuum: et succendamusquead fumum quadrigata tuas : lum, id est, xvSi^vto-ftov interpretatus esl : ut oslen-
et catulot fVulg. leunculos] tuos comedel gladius:et deret et urbem fuisse regalcm , et velut in na\i
exterminabode lerra prmdam tuam : et non audielur cunclarum geniium tcnuissegubernaculum. Descri-
ultra vox nuntiorum luorum. LXX : Ecce ego ad le, bilur aulem potentia ejus, id est, Ninive, et sub la-
dicit Domiitusomnipotens:et succendamin 562 fumo menlatione crudelilalis arguitur. Vsc,civitas sangui-
mulliludinem tuam, et leones tuos comedetgladius, et num, in qua iiulla veritas, sed omne mendacium,
auferam de lerra prmdamtuam, et nonaudientur ullra plena rapina , ei laceralione prsedaruin. Vox flagelli
opera tua. 0 Ninive, universa quse dicla sunt, tne crudelis seinper et ssevientisimperii, et vox impetus
atictore, palieris. Ego Dominus succendam usque ad rolse. Voccm pro sonitu accipiamus : rolam ferven-
fumuro et consiimplionem currus tuos, et nobiles tem, perdiversa discursum, et equi frementis , ct
quosi|tte atque subregulos gladio faciam devorari. quadrigse lerventis, subaudilur in omnibus, vox.Tam
Nequaquam lerras ulira vastabis, nec iributa exiges, pulchra aulem juxia llebraicum et picturse similis ad
nec audienttir per provincias luas emissarii tui : sive prselium se prseparantis exercitus descriptio est, ut
non audiam angelos , qui prsesides tui sunl, pio tc omnis meus sermo sit vilior. Nam quod ail: Et
deinceps deprecantes. Sed et ad mundum hscc ipsa G gravis ruinm, nec est finis cadaverum , de adversariis
dicuntur, in quo esl multiludo quse per latam et intelligamus qui ab eis sunt interfecti. Et corruent
spaiiosam viam pergil ad mortem (Matth. 7), quam in corporibus suis, vel cadent a sua iiuliiliidine,
comminalur Dominus igne succensam, fumo suse dum a se invicem constipantur : vel in cadaveribus
malitiscsuflbcari ex vanitate ( Al. bonitatc) ejus ni- corruent interfectorum : au-rwvenim et suis, et eo-
mia. Leoncs quoque comedet gladius, vivens sermo rum, utrumque signiflcat. Propter multitudinem, in-
Dei et acutus, elexoinni parte elimaius : nec non quit, fornicationum merclricis : quia cum mullis
pollicetur auferre sede lerra prsedam ejus, ulnemo geniibus fornicata est, et totius orbis quem subjece-
exinde capiatur iu Ninive , el quasi clemens tollit rat sibi colebal idola. Speciosie ct gratae, el habenlis
mala opera et comprimit ea, ne vox et sonilus eorum inalcflcia, magos significat : quse vendidii geutes ii:
ultra possit audiri. Unde ait : Et non audienlur ultra fornicationibus suis.et familias in m:\leliciis suis, id
opera tua. est, quse in cunctas gentes habuit polestatem. Hsec
( Cap. III.—Vers. 1 seqq.) Vw, civilas sanguinum, de Ninive sunt dicla simpliciter. Catterum si rationa-
universa mendacii [ Al. tnendax] dilaceraiione plena : biliter propter pulchritudinis nomen mundum inlel-
non recedeta te rapina : vox flagelli, el vox impetus leximus (Al. intellexerimus)Niniven,rectcmundus,
rotm, et eqni frementis,et quadriga ferventis, el equitis 0 qui in malo positus est, propter multitudinem sagit-
ascendenlis,et micantis gladii, el fulgurantis hastw, et tariorum, et eorum qui velut gladiis homines linguis
multiludinisinterfeetm,et gravis ruinm, nec est finis ca- 564 suis interflciunt, ciritas sanguinum dicta est.
daverum : el corruent in corporibus suis, propter mul- Unde et consequenler tola mendax, quod ad perver-
titudinem fornicationum meretricis speciosmet gratm, sitatem doclrinarum referlur, non habenie sermone
et habenlismaleficia,qumvendidit gentes in fornicatio- Dei, ubi caput in ea reclinet, cumperversa dogmata
nitmssuis, el [amilias in maleficiissuis. LXX : 0 ci- cuncta possideant. Non est qui intelligat aut re-
vilat sanguinum, lola mendax, iniquitale plena , non quirat Deum : omnes declinaverunt, siinul inutiles
contrectabiturvenatio: vox flagellorum, et voxconimo- facti sunt : non est qui faciat bonum, non esl usque
tionis rotarum, etequi pertequentis , et currus ferven- ad unum (Psal. xm, 2, 3). Quae quamquam et nunc
tit, equilis ascendenlis, et splendenlis gladii, el fulgen- ex parle fiant, c tameu in consummalione magis
• Ex Reginae cod. rescribimus tuas , quod cx ms. leunculos. Martian.
>> ejus retinuil pro tuat.
Vulgata duintaxat edilione et Hebraico Viclorius Regia. ms., cervicatione.
reposuerat, qui et pro eatulos legit nullo suffragame « Cod. Reginsn, tamen magis itt commulatione
I2SS S. EUSEBH HIERONYMI 1286
complentttr : quando, muUiplicata iniquitate, re- A lidal [Al. illudat]. Est quoqtie in Ninive et vox
frixerit cliaritas mnltorum (Matth. xxiv.) Quanii ca- qiiadrigse ferventis, quales puto babuisse Pharao-
piuntur a Nemrod gigante , et venaiore ssevissimo , nein, quse a Dumino submeisse suul (£xod. xiv).
quia adversum Deum superbiens, plures de saltu Ad hanc quadrigam quatuor jtingunlur equi, qna-
ejus suis pedicis innexuit: cnjus non atlrectabilur a tuor scilicet perttirbationes, dequibus et philosopbi
multis pr:eda, sive venatio. Multos enim habet sa- disputant, et Maro non lacet, dicens ( Virg., vi
tellites, et secum pariter venatores , qui in ejus ve- JEneid.):
natione Iselantur, et captivorum " more ej astant.
Hi cupiunt,metuuntque,dolent, gaudentque....
Scd et vox flagellorum auditur in mundo, quia
multse sunt Iribulationes justorum (Psal. xxxm ), ilis equis et bac quadriga Niuive cuncia perlurbat.
quibus qui flagellanlur, clamitanl, et doloris magni- Sed el equilis ascendentis vox in ea personat, qui arte
tudinem flebili voce testantur : quaudo alius dse- quadametgyro prseparatus adbellum,nonabsquepe-
mone, alius ira, quse furori similis esl, alius libi- riculo contra se pugnantis incedit. Habet hic eques
dine, odio, invidia, supeibia corripiunlur, flagelliim sermonisgladium, exacutumcote dialeclicje, etrlieio-
in eis Assyrii regis sonat. Sed et in corporis tnalis , ricse ariis oleo levigalum : babet arraa fulgenlia,
flagellum diaboli inlelligimus, de quo ad juslum di- B iraiisfiguranle se Satana in angelum lucis (II Cor.
citur: Et flagetlum non appropinquabit labernaculotuo xi), quse arma aposlolicse armalurse contraria sunt.
( Ps. xc,10): b quando viderimus hunc morbo regio Nec mirum si in Ninive vulneralorum uiullitudo sit,
conipuiruisse, el superesse cadaveri suo : alium in- cum muliiludo sit sagiilartim. Et quomodo quatuor
tcrculi aqua, et tiimenli nalare corpore, crescenti- quibus pugnamus el tegimur, sunt scuta viriuium,
busque membris , formam pristini hominis decres- prudenlia, justitia, temperantia, fortitudo: ita econ-
cere, quod nuper ir. c excetra vidimus: illum puru- trario qtiatuor vitia sunt, slullilia, iniquitas, luxuria
lentias quasdam , el vulnerati damna pulmonis formido, quibus ab hoste percutimur. Quorum sin-
rgerere : isium humore in lapides d desiccaio, urine gnl.i pullulantes habent in se, ac multiplices species
amariiudinem , et vesicse tormenta seutire , non, sagitlarum, quibus inferuntur vnlnera, quse nisi sta-
dubitemus dicere, vocem flagellorum essc Minive : lim medicina curaverit, fu gravis ruina, atqtie uli-
licet nonnulli hsec vel ex corrupto aere, vel ex nam tanti essent in Niuive, leviter cadentes et le-
escarum et corporum diversitate accidere suspi- viter vulneraii, quanti sunl pro rninse pondere, us-
cenlitr. Nos qui legimus et febrem increpitam qtie ad inferna demersi. Nec esl linis genlibus [Al.
( Luc. iv ), et inulierem quse per decem et octoi gemitibus] ejus : malilia ejus finem non habet: et
annos a diabolo fueral ligata ( Ibid., xm ) Do- C quantsespecies peccaloriiro, tot gentes sunt Ninive,
mioo medicame, curaiam, sciamus hsec omnia quse infirmabunlur in corporibus suis a multiludine
565 fl'»gellaesse Niuive. Unde sequilur: Et vox 566 lornicationis. Quod licet possil el de eis ac-
commotionis rotarum; dum huc aique illuc genus cipi, qui propter res venereas eiiam corpore debi-
raptalur humanum, et incertis per cuncta discur- litati sunt, et cum perditione animse carnem quoquc
sibus, e ubi periculum, ubi salus sil, ignoramus : frangunt cui serviunt: (amen gentcs islse, de.quibus
de qua rota et in principio Ezechielis scriptum esl dixiinus, non cadunt, juxta Hcbraicum, nisi in cor-
(Exech. 1): in psalmo septuagcsimo sexto legimus: pnribnssuis, et non offendunt (ut inlerpretatus est
Vox tonitruitui in rota (Psal. LXXVI, 19). Ilabet au- Syminaclius) nisi in cadaveribus mortuorura, quse
tem Ninive et equutn persequentem, cujtis liinnilus, fornicationis mulliplicalione prostrata sunt. In lioc
et ungula terram fodiens,et pecius sesttians, semper loco LXX inlerpretes, cum secundum Hebraicum
bella desiderat, loquente Domino contra diabolum. posuerimus, propter mulliludinem fornicationum me-
De longe odoralur bellum : cum saltu et clamore non retricis, quasi aliud voluerunlesse principium, utdi-
parcit fugientibut: nec sinit abire terga vertenles; scd ccrent: Prm mulliludine fornicationis; et bucusque
. persequitur ut prosternat, inteificiat, couculcet il- fiuiia senienlia, postea incipeient, meretrix speciosa
mundi comptenlur, et paulo post absque negandi D I codicibns Mariani credimus. Unde scire nobis licel,
parlicula cum edilis velustioribus, cujus attrec- Rulinum bydropisi sive aqua intercuti aliquando la-
labitur. borasse, quod ante lianc nosiram restitutionem
a Reslituimus ad Regii codicis fidem, captivorum omnes i^norabant. Huc quoque refer verba Hiero-
more ei astant. Anlea minus, ut videtur, recte lege- nymi dicentis Grunnium in suo pure iiioriturum.
batur, captivorum morte seiactans. MART.— Quod Martian. annoial, ante se oinnes
b Idem ms. si quundo vidimus hunc, etc. Rufinum, qui snb excelrse nomine irride-
c Pro Excetra, editi legunt in hac terra; sed Eras- ignorasse,
tur, hydropisi, sive aqua interculi aliquando l:>ho-
mus legisse videtur iu mss. codicibus nomen Exce- rasse, nemo non jactauiise accuset, qui neduin labo-
tra; qiiu in margiuenotavit, nvper in exctdra, Con- rasse illum aliquando, sed et moriuum eo morbi
stal itaque juxta fidem oninium exemplarium mss. genere ex antiquis monimentis didicerit.
d Nolum erat Autiquis ralculi lormenium, ut lestis
legendum excetra, quod hydram significat apud
Plautum. Porro Hieronymus abusus est sscpius hoc est Hieronymus. Proinde falsa opinio eorum esl qui
vocabulo adversus Rufinum, ut praifalione in libros putaverunt hunc calculi morbuni ignottiiu veieribus,
Paralipomenon ex llebrseo in Lalinum conversos; lepram vero exisiiiiiatuin fuisse. MART.— Regin.
prsefatione Commenlariorum in Ezechielem , et pro- ms., in lapides defecalo.
cemio lib. n Comm. in Abacuc, nec uon iufra, si c Voces, ubi periculum,ignorat Reginse codex.
12o7 COMMENTARIORUM IN NAUMLIBIiK. CAP. III. 1">58
et grala, dux maleficiorum.Pro dttce nialeficiorum, A ireliquisii, ui non snlum non faceres, sed nec digna-
Aquil.i el Syinmacluis trauslulerunt, habens male- reris r quidem videre qnod jusserain. Vel cerle fa-
ficia. Nec mirabitur Niuiveu a scorlortim jam esse ciam c te videre et intelligere errores luos, quos anle,
gratissimam, qui tanlam bominum multitudinem cum < ca;ca ferreris et prseceps, rebaris esse vinules.
cum ea viderit fornicari, et maleficiis illius, et qui- Posl 1 ha:c eiiam gentibus quas vendidisli in fornica-
busdain incantalioiiibus ad amorem ejus pene cunc- tione t tua, ostendam nuditalem luam, ul nequaquam
tos tr.ibi. Hsec vendidit gentcs in fornicationibus tui I amore capianiur, sed videntes sordidum et li.rpe
suis, quse tollunt membra Cliristi, et faciunt mem- icorpus intrinsecus, cujus primum superficie duce-
bra merelricis; et tribus in maleficiis snis. Facit 1bantur, tecum desinant fornicari. Regnis quoque
enim atnare ea [Al. eas], qtisc odisse debuerant, et iquse majora sunt quam gentes, ostendam ignomi-
detestari quse amare debebant, utcuni decepia; fue- niam luam, quam ut haberes, ipsa fecisti. Et pro-
rint, juxta illud quod scriptum est : Corrumpunt jiciam ; super te abominationem secuudutu inimun-
mores bonosconfabulalionespessimm(I Cor. xv, 33), ditias tuas, ul quomodo immunda es, sic immunda
eliam alios malefica arle tupplanlenl. Legi in Scri- videaris ; nec decipias plurimos, qui tibi ante colise-
pluris sanciis in bonam qtioque partein m:ileficos renles, unum tecum corpus efftciebaulur. Et ponnm
accipi: Et malefici incantanlis sapienter (Psal. LVJI).B le in exemplum, ut similitudo formidat:i 568poenae,
Sed ad hoc incnntal lalis muleficus, ul mereiricis; simililudinem prohibeai delinquendi (11 Cor. v).
Ninive amore deviuctos ad menlis sanilatem re- (Vers. 7.) Et erit, omnis qui viderit te, resitiel a
trahat. te, el dicet: Vaslata est Ninive ; quis commovebilsu-
( Vers. 5, 6.) Ecce ego ad le, dicit Dominusexer- per te caput? Vnde qumram consolalorem tibi? In
ciluum, el revelabopudenda lua in [aciem tuam, etI Hebrseo non babetttr caput, sed uos apposuimus, ut
oslendam in genlibus nuditatem luam, et regnis igno- sensus mauifestior fieret. Denique Symmachus ita
miniam tuam : et projiciain super te abominationes, ett inlerprelatus est: Et omnis qui viderit le, recedet a
contumeliis te afficiam, el ponam te in exemplum. te, el dicet: dissipata est Ninive,quis tugebit cum ea ?
LXX : Ecce ego ad te, dicit Dominus omnipotens, elI Porro Sepluaginia : Et erit, omnis qui viderit te, de-
discooperiam posteriora tua super faciem tuam, etl scendet a te et dicel: Misera Ninive, b quis gemet eam?
oslendam gentibusconfusionemtuam, et regnis igno- Unde quwram consolalionem illi — aptantem chor-
miniam tuam, et projiciam super le abominationem i dam. * Qui ruinas videril Niuive, et positam eam
secundumimmunditias luas, et ponam te in exemplum. omnibus in exemplum, expavescet atque mirabitur,
Quia veudidisii, o Niuive, gentes in fornic:itionibus S et dicet: Dissipata esl Ninive, quis commotebitsuper
tuis, et familias in maleficiis luis, et quasi publicumii G te caput ? boc est, quis dolebil super te, quis tnus
prostibulum 567 cunciis divaricasli pedes tuos : polerit esse consolator? qtiaequamdiu polens fuisli,
propterea ego ipse ad te veniam subvertendam, nonn quasi crudelis domina, non miserebaris senis [Al.
miitam angelum, non credam aliis judicium tuum.i. senum el parvulos]: nec parvulum respiciebas : nec
Discooperiam pudenda tua in facie tua, ulquse priuss prseparasti luctus tui socium, quie noluisti consor-
non videbas, ante tuum ponantur aspectum. Usten-i- tem liabere regnandi. Qui autem hsec lerrena con-
dam geuiibus nudiiaiem tuam, et regnis ignnminiam n temnit, el veneficsc [At. venefica] Ninive maleficia
tuam, ut qui tecum fornicati suut, ipsi te despicianl,I, despexerit, nec falsa pulchiiludiue ejus fuerit irrc-
irrideaut, et contumeliis le alliciant : et eris in n titus, cum omnem illius tuipitudinem [Al. pulchri-
exemplura universis te videniibus. Ihec aulem om- i- tudinem] intrinsecus viderii, et cceperit odisse quod
nia sub metaphura mulieris narranltir adulierse, :, cseleri diligunt, refugiet ei resiliet ab ea, sivc , ul a
quse,cuin fuerit deprebeusa, producitur in medium, i, Septuaginta dicitur, desccndet. Quamdiu enim ter-
et ante oculos omnium depompalur. Quod quidem n rena bonoramus, et puiamus esse sublimia, velul
per translitionem etiam super Jerusalem plenissime te in quondani superbise culmine suinus, el miramur
in Ezecliiele propbeialis sermo descnbit. Verius la- i- pulchritudinemNinive. Cumautem consideraverimus
men ei utilius dicuntur ad niiindum, ad quem se- I naluram ejus, et omnia corporalia bona, (juasi hu-
i- D
candum pariter et curandum verus medicus venit e milia despexerimus, subjicieaies nos poientise ma-
coslo. Ecce ego ad te, dicit Duminus omnipotens ;:: nus Dci, tunc miserebimur Ninhiiis [Al. Ninive]:
quia omuipoiens sum, possum universos sanare re el omnia terrena bona digna pluiictu judicabimus,
morbos : et quod esl aliis impossibile, mibi possi- ii- dicemusque : Misera Ninive, quanti tuis laqucis ir-
bile esi. Revelabo posteriora lua in facie tua, id retiti sunt, quantos alligatos vinculis tuis tenes 1
est, virtutes meas, prsecepla atque sermones, qua-. ISK quis, putas, resiliet a te et descendet de superbia lua,
projecisti posl lergum tuutn : licet non merearis, is, et te miseram judicabit ? Quod aulem aii, quis, non
faciam te videre. Ego enim mandaveram tibi de lam pro diflicili, qnam pro raro debemus accipere,
sermonibus meis, ut semper ante oculos tuos mo- o- ul ssepe diximus : Quis, putas, fidelis et prudens dis-
veremur, ligati essent alque penderent. Tu auiem, m, pensalor (Matlh. xxiv, 45)? Et: Quis sapiens, et in-
conleinpto jubenlis imperio, post tua eos vestigia [ia telliget hmc (Osee xiv, 10) ? El: Quis ascendet in
a Idem ms., Ninivenscortumesse lalionem tibi?
b Ms. Reginse,quis gemet te? Unae gratissimum.
qumram conso-
10-
PATROI. XXV. 40
125? 5. EUSEBIJ rJJERONYMI 1260
montem Domini (Psql. xxni, 3)? Quis ergo gemet A pretes lrai)Stulerunt: Numquid tnelior es ab Amou?
super Ninive? Quis polerit inveniri, qui hoc taber- Hebrseus qui me in Scrjpluris erudiyit, ita legi posse
naculo prregravatus cum Paulo dicat : Miser ego, asseruit: Numquid meliores qttam No, Amon? ei ajt,
quis me 569 Hberabitde corpore mortis hujus ( Rom. Hebraice NOdicj Alexandriam: >MQN autem, mullilu-
vn, 14)? Videmus quotidie si cui vicina mors vene- dinem, sive pgpulos, etesse ordiflem lectionis ; Num-
rit, et intellexerit se vel febre, yel vulnere, vej quid melior es ab Alexandria populosa, sive populo-
quolibetgenere morborum, de hoc mundo subirabi, runi, qua: habilat jn fluininibiis, aqua in circuiiu
pavere, trepidare, et toto corpore tremescentem in ejiis?Non quod eo Jempore AJexandria yocareiur,
Ninive bserere complexibus,eta speciosaemeretricis quippe quse longo post tempore ab Alexandro Magno
corpore vix avelli. Quod autem sequiiur : Unde Macedone nomen accepit; sed quia sub nominc pri-
qumramconsolationem, vel consolatorem libi, quiap- mo, id est, No, semper ^Egypii melropolis fuerit, et
tet chordam ? adhuc ex persona ejus dicitur, qui re- abundanlissima popnlis. Denique et qui res geslas
siliet vel descendet [Al. discedet] a Ninive, et dicet: Alexandri memorisetradiderunt, principem eamfuisse
Misera Ninive, quis gemet eam ? de confusa sseculi jEgypti autumant, Sed et propheta Jeremias, Amon,
liujus cpnversatione [Al. conversipne ] dispulans, siy§ No, Alexamiriqm, iuteljjgejis in visione contra
in quo nihil cuiquani polest placere perpeluum : B jEgypttrm, ad qtiam dicit: Vilula formosa Mgyptus,
sed quod placuii displicet, et qnod displicuerat, stimulalor qb Aquilone vemetei ( Jertm. xi.vi, %0),
rursum placet. Quis itaque poterit taljs inveniri bscc quoque inanifestius addit: Confusa est filia JE-
consolator? et (ut ita dicam) scriptor lyricus et ci- gyli, tradila est in manu populi Aquilonis, ail Domi-
tharoedus qui possit dissonantes pbordas ejus in nus virlulutn Deus Israel. Ecce cgo rkitubo super
unam harmoniam contrahere, et vocalem in laudes AMON MENNO (M3C jlPN), »d est, super tumultum
Dei efficere concentum? Hoc quod exppsuimus, qui [ Al. tumulutn ] de Alexandria ( Jbjd., % seqq.):
aptet chordam, vel aptantem chordam, et Grsece di- AMON enim, ut d.ixjmu?, populos : MEN prseposjtionem
citur, «p/ioo-oax°P^v' n<^ '" Hebraico, nec in coe- de significat : NOautem Alexandyiait).Et vhitubo, in-
teris invenimus translntoribus, sed pro eo alterius quit, super Pharaonem, et super flgypium el $nper
sermonis exordium : Numquid melior es ab Amon deos ejus, d #t super reges ejus, et supcr Pharaonem,
qum habitat in fluminibus? Unde videtur mihi magis et super eos qui in eo sperant, et dubo in manus qum-
cum posterioribus copulandum. rentium animas eorum, et in manu Nabuchodonosor
(Vers. 8 seqq.) Numquid metior es ab Amon regis Babylonis, et in manu servorimtejus. Dicitur iia-
[Vulg. Alexandria populorum ], qum hab'\tal in flu- que ad Nijiiven : Numquid popHlosipr es, aul poten-
minibus? aqua in circuitu ejus, cujus divitim mare, p tior Alexandria ? Et descrjbitur sitgs Alexandriaj,
aqum muri ejus, JEthiopia forlitudo ejus el Jigyptus, quse super Nllum et ^uper mare posita Jijnc inde
et non eslfinis ; Africa et Lxbyesfuerunt in auxilio tuo. aquis et fluminibus ambialur. Aqua in cvmUu ejus,
Sed et ipsa in transmigralione a ducitur in caplivitatem; cujus divitimmare: aqum muri ejus: lijnc cnjm rivo
parvuli ejus elidentur \ Vulg. elisi sunt] in capite om- Nili, inde Iacu Mareotico, ex alia parte inari cingi-
nium viurum, el super inclylos ejus sortem mittent tur. Quod autem §7| jElliiopia pt jEgyptps, ct
[ Vulg. miserunt ], el omnes oplimates ejus affigenlur Africa pro quo in llebrsep ppjiiiur rHUT(1319), et
[ Yulg. confixerunt] compedibus.Et tu ergo inebria- Libyes in pr*sidio ejtts sinl, ipse sitijs prpvijiciarum
beris, et eris despecta : et tu qumres auxitium tuum ab et urbis ostendit. Et hsec igitur qgam meus, inqujt
inimico, omnes muniliones lum sicul ficus cum grossis prophela, seripo describit, capietur a rege Babylo-
suis, si concussm fuerint, cadent in os comedentis. nio, el idem tuus atque illius vast^lor erit. Quae
LXX : Apta chordam, pars Ammon, qum habitas in Joseplius quoqtie Judaicpe scriptor lustoriac io librjs
fluminibus, aqum in circuitu ejus, cujus principium suis refert. Parvuli ejus allidentur in compilis ( A|.
mare est, el aqua muri ejus. jEtluopia [ortitudo ejus compedibus), nobilesejus dividetitur sorte victorum,
et jEgyptus, et non esl finis fugm tum. b Phut et Li- et potentissinii quondam priucipes captivi ducentur
byes facti sunl auxiliatores illius, et ipsa in transmi- D in calenis. Cum ergo hsec passura sil Alexaudria, e
grationem ibit capliva, el parvulos illius allident in tu, o Ninive, de eodem bibes calice, ei inebriaberis,
priucipioviarum ejus, 570el svPer omnia inclyta ejus et consopita jacens despicieris, et in lantam venjes
mittent sortem, et universi oplimales ejus alligabuntur necessitatein, ut a Babyloniis, sive contra Babylo-
compedibus; tl tu inebriaberis, et eris despecta, et lu nios, ab inimicis tuis auxilium roges. Oinnia firma-
c e
qumresibi ul sles ab inimicis tuis; omnesmunitiones menla lua et muri in subliiue porrecti, et aliilu-
tum ul ficus, qua; grossos habent, si commotmfuerint, dines turri.um, quas nunc inexpugnabiles puias, et
cadent in os comedentis. Pro eo quod iu Septuaginla viri fortes bellaloresque tqi, primitius licis compa-
legitur, Aptachordam, pars Ammon; et cseteri inter- rabuntur, quse si concuss;c fueriut le,vi lactu, in os
a Idpinins., in transmigratione (ruelur in capiivi- dam exemplaria, H1S.Reginaarespuit.
tatem. d Verba., et
b Ad Grweumfere Vatic exemplar-istestum, proa- snnt. tuper reges ejus, penes Martian. do-
termissp. Ph»t iwomine,tegit Reginugjqs„ e-l Ubyes « Mss. Reginse, et muri, quos in subiime
porrexisti,
acli sunt consolatoresillius. altiludinet, elc.
0 Voculam luis, quam neque in Grseconorunt quae-
1201 COMMENTABIORUM IN NAUMLIBER. CAP. III. 1*63
cadent devorantis. Nnm quod npud Septuaginla legi- A Amman: deinde Ammana, quse nunc vocatur Phila-
inr : Apta, sive componechordam, adhuc ad Niniven delphia, non esl sita super flumina, nec opes illius
dicitur. El est sensus: Inordinatum et incompositum de mari cougregantur : quippe quse mediterranea
tuum, et in diversa discrepans, in cbordarum simi- sit, nec aquse -uni muri ejus, ncc habet yEthiopiam
litudinem apta, Ninive , quia nibil libi proderit spe- et iEgyptum et Africam et Libyes fcederatos, cum
cieset msgnitudo lua, quse prsecipua habere le cre- ksec omnia el juxta poientiam, et juxta exemplum,
dis, nisi le aptaveris ad caneudum. Considera enim et juxta descriplionem loci et regionis, et amicarum
[ Al. ergo ] nninero partem sorlis filiorum.Ammon, genlium, magisAlexandrise cnaplanda sinl :etnum-
et quaecumquea:siimanlur possidere bona, quomodp quam potenlissima civitas Ninive minori Pliiladel-
eos non defenderint, ne irent in captivitaten», ct ne phisc<oinparai.i,andiret a prophela: Numquidmelior
parvuli eorum alliderentur jn viis. Quid ei pr«fue- es ? Cui autem dicitur : Numquid melior es, oslendi-
runl flumina, juxta quse posita est urbs Ammon ? tur minor esse ea cui comparalur, et non debere c:im
Quid, exceptis fluminibus, lanta puteorum et fontium indigne ferre si eapla sit, cum mnjor etfirmior et po-
iiiultitudo, incipiens a mari Moriuo, et vallans re- lenlior tam natura loci , qnam viris fortibus, ab
gionem ejus ? Quid ei prsebuere prsesidii jElhiopia eodem sii hoste superata. Quia vcro Niniven et
et yEgyptus, quondam loederati ejus? Quomodoergo>B ] 573 mundum istum inlerpreiati sunitts, prsccipitur
illain non juvit auxilium sociorum : sic nec luus, oi ei ut aptet et componat chordas suas, et se ad lugu-
Ninive, fugiendi finis erit, sed huc atque illuc vasta- bre carmen paret : pars enim filiorum Amon qu;e
beris. Qtiod loquar de iEthiopibus, et de ^Egypljis> mullo melior fuerat quam Ninive, el habilaverat su-
572 1"' prsesoles fuerunl filiorum Ammon, cumi perflumina, quia in errore deprehensa esl, poenas
eiiam l.ibyes ei fuerint foederaii ? Et ha:c igitur du- eam sui sceleris pependisse. Ac primum juxla histo-
celur in captivitaiem, et parvuli ejus, quia ingredii riam Alexandrise dicendum, quod Ammon inierpre-
non valebunl, interficientur in viis anle parentumi teitur populi, et sit sensus juxla leges allegoriae :
ora prosirati, el omnes opes ejtis forle a vicloribus> Considera populos Ecclesise quse habitat super am-
dividentur. Nec quisquam de principibus evadet,, nes c proplielarum, et habet doctores in circuilu
quia ferro et compedibus viucientur. Et tu ergo, o) suo, quornm de ventre manant flumina, cujus iui-
Ninive, inebriaberis, et divcsquondam ac speciosa,, tium esl mare. A lectione quippe Legis, quse sine
quse tantos amatores habebas, despicieris ab omni- ligno Christi amara est, in similittidine d Merrhnc ad
bus, etinimicis persequentibus, quseres requiem, ett ejus mysterium pervenilur, quse habet jEthiopiam
non invcnies. Omnesbellatores lui el universa auxiliai in fortitudine: jEthiopia quippe prseveniet manus
prsedse hostibus erunl, et sine ullo labore capienturr C( ejus Deo (Ps. LXVII): et jEgyptum in qnam Domi-
in similitudinem grossorum ficus, quse concussaenoni nus venit in nube levi: el Libyesqui nnlehabitabant
in terram, nesallem parvns labor sit colligentium , in arentibus, el postea facti suni iu auxilio ejtis. Et
sed stalim in os devorantis cadent. Hsec dicla sintI hsec ergo si non se attenderit, et omni diligentia cu-
juxla Septuaginta interpreles: semel1 stodierit cor suum, capliva ducctur, ei planget filios
7ra/3aji/)ao-Ttx&)f
cnim propositum uobis est, el Vulgatam editioneml suos. Parvuli quoque ejus, qui adhuc in principiis
sequi, ne aliquam a excelrse et Sardanapalo repre- viarum sunt, nec ad medium itineris perveuerunt,
hendendi occasionem prsebuisse videamur. Cseleruml elideniur in ipsis principiis suis : el hostes ssevissi-
non satis mihi videtur congruere exemplum eversio- mi prxclara quseque ejus sorte sibi dividere festi-
nis Ninive cum filiis Lotb, qui vocantur Amman, Pri- uabunt, et optimates quos principes et prsepositos
nium enim b Ammon dicilur ( Genes. xix), et nonl inteiligere possumus, vinctos catenis, et gravissimo
a MarianusVictoriusaddit, exemplarium Brixiano- daverat vero et Victorius pridetn Brixianorum codi-
rum ope subnixus.ne excelrmet Sardanapalo aliquam,, cum monitu amnes pro omnes : Exponit cnim, ail,
etc. Nomen lamen excelrmiu nostris codicibus mss. mystice dc Alexandria illa verba : Numquid melior
ncqitaqnam reperirc potui. Sed perspicuum est, no- estab Amon, qumhabital in fluminibus? Aqtue in cir-
niiue excetrm sive hydrm et Sardanapali, Rufinumi ",-p.cumilu ejus : cujus divitim mare, aqum muri ejus. As-
ssepius ab llieronymo nmatum. MART.—Iisdem pla-- seritque Alexandriam Ecclesiamsignificnre, ejusque
ne verbis, quibus Rtiiinum notare vulgo dieitur,, amnes, seu flumina, esse prophetas, et doctores.
scribit infra prologo secundi libri in Abacuc : Sibilett J Correximus Merrhm: pro quo vitiose leclum ha-
igitur excelra , et Sardanapahis insultet, lurpior vitiiss ctenus myrrhm. Eteuim sicut Merrhse fonlem pro-
quamnomine. Nec tamen occurii menli ex Hierony- pter aquartim ainariludinem attingerc Hebrsei uon
mi adversariis, nisi si Rufinus ille est, qui turpitudi- potcrani, priusquani lignum in aquns injecisset Moy-
nem sonarct nomine. lnterim vocem excetra, quami ses, ijuod eas in dulcedinem verlit, Exod. xv, vers.
Martianseusrespuit, nosirortim Brixianorumque pe- 25 el seqq., sic lectio lcgis sine ligno crucis amara
nes Vicloriutn codicum ope restitiiimus. Persnasit ett est in similittidineni Merrlise.Ilac comparatione alias
simile quod modolaudavimus, tesiimonium, aliaque! utilur Hieron. ut Epist. 125 ad Rusticum, ubi eum
propemodum innumera, quibus excetra Rufinus abs5 quoque locum emendavimus : ct in Prscfal. Epistolx
Hieronymo dicitur. ad Algasiam, ubi Mitte, inquii, in Marra lignum Cru-
*• Codex Reginse: Priwtamenim Ammundicitur, ett cis. S. qtioque Paulinus, poem. xvii.
non Ammon: deinde Amman, qum, elc. Martian. con- Sicui autiquimanibuspropbetae
sulcndum inonet Slephanum de Urbibus ad 'Afificw. Per sacranientumCrucis,uudamisso
• Si« ad Regii cod. (idem correximus, pro quo0
Dulcuitligno,posuitquetristes
Marliansensmeiuloscreiinuit omnesprophelas. Euien- Merraliquores.
1263 S. EUSEBII HIERONYMI 1264
compedum pondere prsepeditos, irahent in captivi- A clinaverunta patresuo (Loth quippe declinatiointer-
tatem. El tu ergo, Ninive, bomines videlicet infide- pretatur) 575. posnscsubjiciendos et pnssuros om-
les, bomines mundo penitus inhserentes, senties nia quse supra exposuimus. Si autem ab bis qui san-
supplicia, el consopieris calice meo, cum illi quo- Ctiquondam fuerant, Dei severilas incipit, et illa
que biberint qui de mea parte [Al. sorte] fueranl, et quse habitabat inier flumina, gehennse igne purgabi-
suo vilio corruerunt. Et despicieris a me : quseres tur : quanlo magis Ninive quse ante non habuil le-
iinem inter vitia et perturbaiioncs quse le prement, gem, nec recepit jiigum prseceptorum Dei, propter
et nihilominus slationem et finem malorum reperire superbiam suam ad extremum in os corruet devo-
non poteris; sed et omnes voluntaies luse et dulce- rantis !
dines, et polentise sseculares, et dogmata quse tibi (Vers. 13 seqq.) Ecce populus luus, mulieres in me-
videbaris habere firmissima, devorabunlur a come- dio tui : inimicis luis adaperlione pandentur portm
dente, 574 ue an0 Per parabolam dicil Samson : terrm lum : devorabil ignis vectesluot. Aquampropler
De comedente exivit cibus, et de forti egressum est obsidionemhauri libi : exstrue munitionestuas, intra
dulce (Judic. xiv, 14): tuncenim fortia quseque tua, in lulum, et calca : subigenstene laterem. Ibi comedet
et quse dulccs fruclus spectantium oculis promitte- te ignis; peribis gladio, devorabitle ut bruchus : con-
bant, ad primam arboris concussionem ruenl in os B ] gregare ergo ut bruchus : muttiplicareutloeusta. Plu-
diabolidevornntis, a quo semper Ninive lenta fuerat res fecisti negoliationestuas, quam slellm sint coeli:
el possessa. Porro quod prsetermisimus : Et non est Bruchus expansusest, el avolavit. Custodes tui qttasi
finis fugm tum, quia ad Niniven diciiur, et inter ea locusta, et parvuli tui quasi tocustmlocustarum , qum
quse de Aramon scripta sunt, positum est, et videtur considuntin sepibus in die frigoris. a Sol orlus esl, et
exiraordinarie inwlieno loco inserlum, quasi per avolaverunl, et non est cognitus locus earum ubi fue-
vmpSaTovreferamus ad Niniven, ul sil ordo : Et rint. LXX : Ecce populus tuus quasi mulieres in te,
inebriaberis, et non est flnis fugae luse , et eris de- inimicis tuis aperiendo aperientur portm terrm lum :
specta.et coetera quaj dicunturad Niniven. Et inter- comedilignis vectestuot. Aquam obsidionishanri tibi,
prelabimur non esse finem fugseNinivea Deo: quia b obtine munitiones luas : ingredere lutum et concul-
semper profecium habeat in fugiendo, et numquam care in paleis, obline super laterem. Ibi comedet le
velit consistere, secundum illud quod supra dixi- ignis, disperdet le gladius, et comedetle quasi locusla
mus : Et ipsi (ugientesnon steterunt, el non eral qui aggravaberisquasi bruchus, multiplicare ut bruchut :
respiceret, El dicemus, ideo Scripturam sanctam his multiplicasti negoliationet tuas sicut slellas coeli. Ad-
dilficultalibusessecontexiam, et maxime prophetas, huc ad Niniven lexiinr dicenlis eloquium : Non mi-
qui senigmatibus pleni sunl, ul difficultalem sen- G < rum si fortes et pugnatores tui insimilitudinem gros-
suura, diflicultas quoque sermonis involvat: ut non soruin flcus, slaiim in os decidant devoranlis , cum
facile pateat sanctuin canibus, et margariise porcis, populus luus effeminatus sil, et r**islere nequeat.
et profanis sancta sanclorum. Quod si voluerimus Pandentur ergo porlce tuse, et palebit 576 civiias
Ammon inierprelari super filiis Loth, dicamus Loth hostibtis, robustissimos vectes quibus claudebantur
habuisse ex duabus filiabus duos filios, Moab et Am- portse, consumet ignis. Hauri igitur aquaro, et cura
mon, quorum seniorJlfoaftinterprelaturex patre, sive ne potus desit obsesssc c munilioni: lateres confice,
aqua paterna : junior vero Ammon, vel filius generis ut inierrupta murorum struas, prope est enim obsi-
mei, vel populus nosler (Genes.xix). Et arbitror quo- dio. El cum hsecomnia feceris, quasi a brucho hu-
modo [Al. quemadmodum] qui ex Juda natus fnerat mus, ita a gladio devorabrris. Sed et cum multipli-
propter peccatum dicitur ad eum : Semen Chanaan, caia fueris ut bruchus, et ut Iocusta in unum pariter
et non Juda (Dan. xm, 56). Et in Ezechiele ad Jerti - congregata, et congregaveris sicut aslra cceli divi-
salem peccatricem [ Al. meretricem ]: Radix tua et! tias tuas, sicul locustseet brucbus, et parva genimi-
generatiotua deterra Chanaan,pater tuusAmmorrhmut i na locustarum, quse vocantur altelabi [Al. adtelebi],
[Al.Chananmut], et mater tua Cethma(Ezech.xw, 3): sole incalescente, avolant, nec reperiuntur : sic tu
sic eos quicumque fuerunt de priori pnpulo, hocesl, , dispergeris et fugies. Natura enim bsec locusiarura
de Judseis ; et de juniori, id est, de nostris, Moabi- est, ut iu frigore torpentes, per calorem volitent.
tas et Ammonitas figuraliter appellari. Et quia de- Porro d attelabus qugm significantius comessorem
a Subsequentem versiculum, Sot ortus est, etc, , clis Florentise, Brixispquecodicibus, pro munitioni,
ms. Reginse lacet. Confer Hierunyinum sub hujusce> restituimus, muni turres. Qune correciio opiime re-
sectionis fiuem. spondebit illis verbis : Ex*truemunitionestuas : sive,
>>Rectius, ut videtur, in Regio ms. oppila, quod| ul vertere Septuaginta : Obtine munitiones tuas; in-
est, occtude, pro obline. N un et Hieron. in subnexai congrun alioqui loculio esset, obsessam dicere mu-
expositione inlerpretatur, vectesrobustissimos,quibuss nitionem. Dum auteni ail, obtettm, inteiligitur ex su-
oppilent et claudant portas sensuum. Grsece tameni perioribus civiiali.
eSl X«TRXp«T»S-OV. d Idem ait.Egregie Hieronymus dilTerentiaminter
c Exponil, inquit Victorius, ea prophelse vcrba : Incusiam, attelabuin et brucbum explicat: ne quis
erucam brassicas cnrrodeniem, uti Senen-
Aquam propler obtidionemhauri tibi. Extlrue muni-\ bruchum
liones tuas ; intra in lulum, et catca, tubigenstene la-\ ses in Etruria vocant, esse pularent. Est aulem bru-
lerem. Ex quihtis neraini dubio verteiur, hanc ve-\ chus, qui a Septuaginta /3oo0zofsimiliter dicitur, et
lerein lectionem falsam esse. Propterea nos «x cun-- ab Hebrseis 'ffl parva illa locusta absque alis nigra,
1263 COMMENTARIORUM LNNAUMLIBER. CAP. IU. 1268
interprelalus est Aquila, parva locusta est inter lo- A ris si non fueris super laterem, tuoquc pondere prsc-
custam et bruchum, et modicis pennis reptans po- gravata, et omnem perdens volatum, tota detrahe-
lius quam volans, semperque subsiliens : et ob hanc ris in terrnm, siculbruchus repente in terram ca-
causam ubicumque orta fuerit, usque ad pulvercm dit, cum lasso [Al. lassus] volalu ultra ire non qui-
cuncta consumit, quia donec crescant pennse, abire veril. Habelo ilaque virtules lam innumerabiles, ut
non putest. Hsecjuxla Hebraicum, propter lectoris brucbus : ne ila pondere luo ad lerram delraharis,
faciliorem inielligemiam, ipsa Scriplurse calcans ve- ut bruclius. Quse universa perpessa es, quoniam
siigia, mauifesiius explanavi. Dicamaulem ei juxta mulliplicasti tibi divitias et negoliationes diverso-
LXX eceptam vpoKoXoyiav sequens, primum breviler, rum dogmatum, puianseas clariores esse stellis, et
id est, quasi in epilome, et postea latius de singulis magis fulgere quam coelisidera. 578 Hsec, ut dixi,
disserens : Populus tuus, o Ninive, homines vide- ad cumprehendendum sensum a nobis dicla sunt
licet sseculares qui proprie vocantur populus urbis breviier: nunc ad exordium capituli revertenles,
Assyri:e, ita passionibus euervali sunt, et vitiis singula ut possumus, explicemus. Quis non dicat
elanguerunt, ul imbecillilati mulierum compa- speciosam Niniven, animara natura pulchram, luxu-
rentur; nihil enim in animabus suis forte, ni- rin et voluptaiibus hujus sseculi delinitam, in mu-
hil robustum pnssidenl et virile. Unde inimici B liebres delicias pervenisse, et virilitate perdila,
prsevalentesadversumeos, aperuerunt omnes sensus elanguisse in feminam ? Si enim justi anima in per-
577 eorum, et per corporales januas introgressi fectum virum veniens, et condilionis suse servans ri-
suni.-Et signanter sensus corporum, ostia Niniviti- gorem, adhserensque Deo, unus cum eo efficitur
cse terrse appcllantur. H ibenl aulem ex prima Dei spirilus: cur non econtrario anima quse amatmun-
couditioneetiam hi qtii se vitiis manciparunt, oc- dum, unum cum mundo fial, el in mollitiem redacta
casionera cognoscendi Deum, quasi robuslissimos feinineam, virilem perdat [Al. perdiderit] rigorem?
vecies, quibus oppilent et claudant porias sensuum. Ego puto ob hanc causam in Exodo prsecipere Pha-
Sed el ipsos consumei ignis, a qui a sagitlis raonem, ut omne masculinum quod natum esl He-
est alalus ardentibus, quamobrem dicitur ad Ni- braeis, mitlalur in fluvium, et omne femineum vivifi-
niven : Hauri libi aquam, et asperge te sermone cetur (Exod. i). NequefA/. Nnmquid] enim poterat
aique rntione, et occasionibus inielligeudi Deum, rex yEgyptius qui dicit alibi : Mea sunt flumina, et
exercendarumque virtutum, quse tibi insitse sunt, ego feciea (Exod. xxix, 2), quidquam aliud nisi hoc
abnlere ad prseliandum. Verum tu dissolutis mani- jubere, ut quodcumqueeslHebrseorum [A/.Hebrseum
bus, id est, operibus voluplatis, quidquid in te ha- est], et eorum, qui per sseculum istud transeuut,
bueias roboris, perdidisii: quamobrem convertere, *- forteet virile, mittatur in aqtias, et per fluenla ea-
et nge poenitenliam, et rursum obtine muniiiones rtim deleratur in mare. Et econtrario quidquid femi*
luas. Et quia semel ingressa est lutum, et clausa neum et molle, et formosum videretur in hoc ssecu-
es corpore (quod quasi lerra et paleis et aqua, ita lo, hoc vivificetur, adolescat et generet. Simulque
caruibus, sanguine, venis, nervis, ossibusque com- considera quod JEgypiius imperator viros Hebrseo-
pactum est), sustine injuriam el necessitates cor- rum non possit occidere, nec eos qui jam egressi
poris : et conculcare ab iuimicis, et omnia ad con- sunt de infantia, sed quornm setas adbuc tenera cst,
ficiendam carnem, qusepcenitenlia digna sunt, pa- et molle corpus, el profectus incipiens : scit non
tere. Semel enim assumenslututn, et paleas et ina- posse nutriri feminas, nisi inierfecti fnerint masculi.
nibus hujus sseculi negotiis involuta, debes per in- Vult itaque in Hebrscis quidquid forte est et viri-
juriam sponte calcari, et lamen noli salutem .peni- le, boc gurgite stii fluminis suffocare, ul quse femi-
tus desperare : eslo confidens, et corpus, id est, nea sunt, liberius sola succrescanl. Quod auiem se-
lnterem tuum propter assumptum sermonem quasi quilur : Inimicis luis apertione aperientur portm
aquam b in servitutem redige, et subjice tibi, ul do- < terrm tum, inlelligere poleris, assumens de Jeremia
mineris lateri luo : alioquiu nisi hoc feceris, vivax testimonium, in quo scriplum est: Ascenditmors per
le c poslea flamma consumet, vel in poenam per ge- " fenestras vestras [A1.nostras] (Jer. ix, 21). Quodque
hennam, vel ardentibus inimici jaculissusciiata : et per Jeremiam in fenestris, hic in porlis asseres de-
non solum igui vastaberis, sed gladius quoqtie te monstrari, et has ipsas ad sensus referes. Sciens
comedet quasi locusta lerrae virentia. Et hoc patie- enim sermo divinus duplices esse sensus, ad distin-
gryllis vocalibus simillima, in lerrse fornminibussese attelabus inter bruchum et locustam medius est:
abdens, et ad pastum egrediens, qunm Reatini ab iia apparet locustas nominasse majnres illas, quse
atro Maurorumque colore, Morulamvocant. Arrodit facto volatu, gregatim lanta muliitudine ad popu-
euim inirum in modum hujusmodi insectum, quid- landas segetes et virentia quseque coniendunt, ut
quid virens inveneril. 'Arr&aSo? anlem parva illa ccelum veluti nubibus quibusdam obduclis, obscu-
lncusta, quse iu campis et segetibus , messe facta, rent, et solis radios terrae auferant.
subsilil : volare enim ut Incusta nequii. Reatini a a Ms. Reginse, qui sagillis esl vallatus arden-
saliendo sallippulumappellant. Septuaginta tamen, libus.
quod est ilebraice m~iN, id esi, locusta, «TTstaSov b Martian. vocem aquam prselermittit.
hic reddiderunt : 213autem lam ipsi, qtiam Hierony- c Regin. n>s.paulalim, pro postea.
mus lociislainverterunt: quod idem fecerunt Eccle- d Deerat vox terrm. Id genus alia infra restitui-
siastse xn de verbo xn, ut ibi diximu9. Sicut atitetn mus.
1267 8. EUSEWI HIEROMSfl 1268
ctionem roalornm sensuum, in Proverbiis all: Sett- A j limet dici de anima, qtise infixa in luto corporis et
sum divinum inveniet. Sensnm autem bic non acci- paleis htijiis mundi, vacuis scilicet et caducis , lold
pias proanimoet menle, quse Grsece vou? dicimr, se versans [Al. serviens]concuIcet<ira dx'inonibus.
sed pro aioOr,<rit,a qtia et quinque sensus nuncu- Mihi auiem videtur boc ad eam dici: Sustine tenta-
pati sunl, 579 visus, odOratos, gtistus, tactus, au- tiones, injurias, quibus tradiia es: pcenas qnas me-
dilus. Portse itaque lerra Ninive, corpotales senSus rito tuo pateris ; quia si super vacua hujus mundi et
intelligantur: purtse autem Jcrusalem coslestis, oin- fragilia graderis negotia, scias te pro remedio sus-
nis sensus divinus et de supernis VeniCns. Has por- tinere, si tamen obtinueris snper laterem, et car-
tas Ninive aperit populus ejus per visnm et audi- nem animse imperio subjugaveris. Detiiqne sequi*
lum, et omne» reliquos sensus, quasi per latam et lor ; Ibi comedette ignis. Si non fueris super late-
spatiosam viam quse dncit ad mortem (Mait. vn), rem, et dominationem non habueris itt carnem, sed
corporales quscrens capere voluplates, quibus clati- nianseris in latere, el amaveris paleas, et in carne
dunt homines Dei portas suas, obluranles aufes, ne josia carnetlt vixeris, non solum ardentia iniitiici
audiant judicium sanguinls , claudentes oculos sdos jacula te vorabunt; sed et gladius ejus inlerficiet,
ne videant iniquitatem, oblurantes nares, ne un- el in Similitndihem lcctisfarum, quidquid in (e vi-
guenta prima in effeniinaiionein animse suse odore iBrens videbamr, et naturse bono sponte germinans,
snscipianti cl.uidenies os gulse, et a ventri avido, avaro denie consuittet [Al. a brucho rodente consu-
et a tactn molti retrahentes manus suas, ne ad libi- metur] : et quasi brucbus volalu perdiio : ei grava-
dinem venter exsestuans, in femineos ardcntem ani- tns pdndere suo : ita et tu gfavata onere peccato-
mam cogat amplexus. Qtii aulem homines Dei sunt, riim, deiraheris in terram. Igitur ne talia c! lanla
aperiuni sensns suos, id est, portas cdeleslis Jerusa- patiaris, mnltiplicare ut bruchus, et qnanluni ille
salem, ut ad eos ingredialur serino Dei. Malarnm liabet numerum, tanlas tu habeto virtutes. Qnse
portantm illud exemplum est: Qui exallas tiie de enim inultiplicasti negotiationes (uas,et omnigenere
portis mortit. Bonarum lioc : Ut annuntiem omnes (qdasi coelestia cuperes possidere) pcr fas et nefas
laudes tuas in poriis fiiim Sion (Psal. ix, 15). Qnan- perituras tibi diviiias congregasli, debes mttltiitidi-
do viderisamalorem voliiptatum magis qnam ama- nem peccatorflm mtiltitudine e^xseqtiare viriuium.
torem Dei, et luxurise deditunl, staiitn de eo dicito: Supra jnxta Hebraicum usque ad illum locnm vene-
lnimicis suis apernil portas lerrae suas, non enim ram, ubi dicitur : Sol ortiis est, et avolaverunt: et
amicrs animas suse, sed inimicis apcriunt porias ler- non est eognitus loCits earum ubi fuerint. El qnid
rse Ninive. Quod si et hi qni principes putanlur in mihi videretnr iti contextu ipsins sermonis dixi.
pnp.il», eadeni feceriitly de liis qtiorpie dtcere noii C Nunc quia LXX ptoprii sensuS videntur habere
timebis: Duces populi mei de domo deliciaruin sua- principinm, posito eorum testimonio, coeptseexpla-
ruro ejecii stint. 8i autem videri* eos VoJiipiatibu», natiodis ordinem sequar.
et hinc inde ambiente lnxaria praepeditos*, ntillam 581 LXX : Bruchus kruit, et erolavil : exsitivii
liabere misericordiam iti pauperes, nec <le populo< quasi attelabus commixticius tuus, sieut locusta qum
Dei esse sxillieiios, aptabis eis quod sequitur: Qui aseendit super sepem in die getu: sot 6rtus est et ex-
dormiunt super tectoseburneos : el fluunt voluplate in silivit, et tton cogrtovitiocum suutn. Vm ittis. Videlur
stralis suis : qui comedml hados de gregibus, et vitu- mihi inuliitudo Ninive absque rectore, siue ordine
los lactentet de armentis : qui bibunl defmcatum vi- hinc inde commixla, et quacumque impetus tulerit
num, el primis unguenlis delibuli sunt; et non patie* ruens, bruclio comparari, parvo aniuiali et inntiine-
banlur quidquam super conlriiiom Josiph (Amos vi, i ralrili, et qui modicum quid [Al. quidem] se videa-
.4). Porro quod dicilur : ComediLignis vectes tuo», tur elevare a lerra. Sed ei [Al. alius] anelabus qui
hujusceraodi cst: Si quid naluralis boni ii> animai Graece dicitor &-op.p.txToe, et Latine iranslaius est in
tua videbalur esse, quod in siiuilitudinem vectium, commixticium,quem nos possumus vulgtis ignobile,
hostes qui per portas sensuum luorum connbantur etdediversis gentibus hinc inde populum eoiigrega-
irrumpere, probibere pnsset ei repellere, boe Ba- D ium_ intelligCfe, idf est, non cives, sed peregrinos.
bylonio igne snceensuiu esi. Nec non, 580 aquami Unde et po>iwiluS Israel qui egrediebatur ex jEgypto
munilionis attrahe tibi, de sermone Dei dicilur, uti mlfo <ruftf«xTov*, boc est, ^gyptiorum, ef jEibio-
circuiudel sibi quasi murum flrmissinium Scriplu- pun», etvariarum gCnttuiii habutsse narrainr. El liic
rarum doctrinam aique rationem, ne ad interiorai ergo, ut ita dicam, tnixticius Ninive, conferlnr exsi-
e/US possit hostis irronipere. Obtine, inqutt, mtcni- lienii allelaboet locustse, quse in die frigoris eo quod
tiones luas. Quidquid iu te habes per naturam bo- avolare non possit, restdeat in sepe, et poslea, orlo
num, et optiini condiloris in te servat exordiuin , sole, et illius ardofe calefacta exsiliai, et ad alias
bocinfelix animarTirrive, in defensionem tui tene, regiones avolans, nequaqffam meminerit sepis, in
necpaliaris depnncipafi (vfysftovixw) cordis effhiere. qua lempore frigorissederat. Hsecn«pa<fpuo-Tix6s, ut
Quod aulem post hsec additur: Incede [Al. incisfe] ipse proptietae sermo faeiltns possit intelligr, dicta
in lutum, et ementcare in paleis : aHos forsitaft :cs- sint. Csetemm dubitare non poteris, mullitudinem
*Jn Regin. ms., et ventrisaditum.
1169 COMMENTARiGttUMW NAUMLIBER.CAP. III. 1270
bomintim, quseper lafam viain pergens, versatttf iii. 4 incaluerit, dimitlet sederh et loca sua, in quibus
mundo, bruchum dicere, eumvideris eOsfotos"teffse lempore frigofis inhserebat; et ad meliora conversa,
dediios, sontetrliselevilate huc illucque discurfere, prioris sedis non recordabilur. Qiiod aulem genera-
et ad sttbliniiora Volare nod posse. Cerne Romam el liter de judicii lempore 583 diximus, et nunc ex
Consianliiiopolim cum priori iiomine inopiafti pfis- parte inlelligi potest, ut per eruditos ei doctos viros
tinam commuiahiem. Vide Alexandriam jEgyptica- hffjuscemodi locustis solis juslitisc Iumen oriatur;
put, et Citra fuerit vel pro perraria annonse, Vel et relinquentes spinas suas, iii purum el liberum
(quod pudori sil et riibofi) a propier aurigas et nii- (ranseant volatum'.
mos et hlsirlones seditio concitata, fuere poptiiuhi (Vers. 18 seqq.) Dortnitaverunt pastores tui, rex
in similitndiiiembrnclii*et totum vitiis inhsflrenlem, Assur: sepelienturprincipes tui, dispersus est populus
leviute sua, et per momenta mutatiorie senlentiac luus super montes[Vrilg. tatiiaviipopulus tuus in mon-
huc illucque volitare: tunc vere poteris dicere; Bru- tibus], et non est qui coftgteget, nOnest obscura con-
chus impetu abiit et avolavil. Porro quod sequilur , tritio tua, pessima est plaga iua. Oriinesqui audierunt
Exsilivit atttlabus, et mixticius tutts quasi locusla, auditionem tuam, compresserunl manum sttper te :
mixlicium puto in boc differfe1.1bfucho, qtiod brd- quia super quetn non transivit malitid tua seniper?
chus imperil:e multittidini e( irtniimerabili coinpara- B LXX : Dorinitaveruni pdstores tui: rex Assur conso-
lur: mixticras auiem de cunctis genfibus binc inde pivit fortes luos, abiil popdtus tuus super mOnteS, et
582culleclus- EtquomOdo alii suniinurbibuscives: non erat qui susciperel, et tton est sanitas contriiioni
alii peregrini, quibus b placet habitare in tirbe fion tttm, tumei plaga lua. Omnes qui audieruiit nunlium
sua : sic mixiiciuni puto, qui h:ibilat in Nifiive, eos tuum, plandeni thttnibus super te, quia super quem
esse qtil videntur sibi juxfd opinioiiCmsuam aliqaa non irritit malitia tiia semper?Nou mrfurh est, si dor-
sequi dogmala veritatls, el in eo melidres esse brti- mitaVerurtt pastores tui, o fex Assilr, qui donrinatus
cho, quod liruclnis niliil aliud facial, nisi semper iri es in Ninive, et sepelianfiir, vel vagentrtf principes'
terra sit, et absque alis, cibo et ventri serviat: atte- lui, reguli scilicet, et omnium gentitftu duces, qui
labtis autem saltem modicas assnmal alas, et ctim in libi antea serviebant : cum populuS tuns mulieres
alium volare iton possii, lamen de icrfa exsifire niia- fuerlfit in medio Civitniistuab; et inimicis luis apertse
tur: ettandem pervertierts in locustam, voliiaf qui- sint porlse ejus, et ofrtnis multitudo super fnurnm
dem, sed non est perpeiuus volalus ejus, deficienti- sedens locustse sit coinparata, qua; qhasi ° hicaies-
bus enito penriulis.et contractis frigore, etiam locusfa cente sole, sic adteniifm [jt/. ad adVentum] Nabu-
considet, et considet rion in ffugifera arbofe, et iri chodonosor fugerit de propugnaculis, et inimids
virentibus foliis, sed in sepCf,sentibus Virgultisque 'G terga verterii, nec invdiitus sit focus ejtis. Irato ifa-
contexta, sive iii maceria fortuilo hiuc inde lapide qtte Deo, quia poptffum ejus vasfavefas, o Assuf, et
composiia. Cofisidefefnussapienies Gfseci;e, et JE- subliinaveras usque in coelum fiidum ittnm, undfeet
yyptiorBroaique Persarum, Indornmque GyraiWso- magfius sensus dicCris, destfucta es't ciVitns tiist; Et
phislas, et Ssroaritanos, et varias inter ipsos sen- cunctis principibus iftterfecfis, qfii fesislere poferant
ledttas : el JrtdseosPharisseosque eorum, et Saddn- adversariis, reliquus poptrltts lurts imbellis et igno-
cseos, el Ecclesiae mulliplices bsereses, et videbifnus bilis dispersus est in montibus, et fremd de ducifins
nttelabum a tetra se paulolum siiblevamem, el to- inveniri poicst qni congfeget etos,et de collectis fuf-
ciistam volanleirt qaidem, sed noti pteno cflrsu : ct sum cogai exercitum. Nori est obscufrtm vuiftus
quia non babeat ealofem solis justitiae, frigenle ift tuum, nec talis plagaqusemedici possit Cuftfrlmartu".
Denm charilate, sedere in spinosis sepibus. Omnia Omnes qui Niniven sttbrufam, et Assyrium regem
enim dogmaia eofum, cum ffigeant, el volare iion superatum audierinl; et potenfissimam ufbem et re-
possini, sedem sibi et reqniem inter Aristofelis et gem dominaldrem quondam urbis [Al. orbis] vufne-
Chrysippi spiitetareperiuni. Inde Euiiomius profert: ratnm, et jacefe seminecem, et in suosanguine vd-
Qnnd nalum est, non fuit antequam nascerelur. Irtde luiari, vel slupebttnt propter rei magniiudinem, et
Manichsetisuf Deum a concfitioiTemalorum Iiberet, " insperalufri nuntium, el compriment 584 manus
alterum mali indiicit auetorem. Inde Novatus sub- suns, vef cerle prsc magriiludine gaudii insuliantes
ifaliit veniam, ut lollat poenifentiam. Et ut slmul tibi applaudent manibus et quodam gaudii strepitu
brevi cuncta corictiidam sefmone, de illis fontibus concrepabunt. Nullus enim est qni possit snper te
universa dogmata argumentaiioiHiiii sudruin rivulos dolere, et eversioni ct vulneri luodonare lacrymas :
trahunt, iia ut loca qrtoque ipsa de quibiis argiimenfa quia nullus est super quem tua malitia non semper
stimuntuf, TOKtxasuperscripserint. flsec igitttr 10- transierit. Et pulcbre transierit : non enim poiest
cftsfa qtfaennnc sedet in sepibus, cum judicii lempiis maliiia regis Assyrii in oslibus ejus jugiter perma-
adveneril, et mundus ad orium [At. ab ortu] solis nere. Hucusque historise ordo sit textus. Debemus
* Mss. Reginse, per anrigaset histrtones seditio coii-
pro incalescenle, habent illucescente. Utraque lectio
cilata, inluete populum, etc borta : Verrtmqttia soletlocusfa excilart ad volaiurn,
b ldem ins., quibus habilure in urbe non datur : calore solis ndvenienie.ut supra dicit Hierow.f migis
siC, eic. placet, ut relinealur anliqua lectio.
c Cuncla, inquit Vidorius, Florentise
exemplaria
1*71 S. EUSEBn HIERONYMI 1272
autem et juxta Hebraicum, antequam editionem Sep- A Asopierit. Semper diaboli studium est, vigilantes
lunginta disseramus (in illis enim Ionge alius et di- animas consopire. Denique et in passione Domini
versus est sensus), paululum ab hisioria in sublime apostolorum oculos gravi sopore premit, qnos Sal-
conscendere, et docere quod in ullima prophelia vatorsuscitansail: Vigilate et orate, ne intretis in
Nnum, anoinpofa ad dialiolum fiat, a sensum mng- tentalionem(Marc.xiv, 38). Et rursum : Quodvobis
num, principem Assyrinrum, qui quondam gloria- dico, omnibus dico:vigilate (Ibid., xm, 37). El quia
bundus dixerat : Fortitudine faciam, et sapientia in- non cessal semper consopire vigilantes, quoscumque
tellectus auferam terminos genlium, et vires earum de- ille deceperil, et quasi suavi et perniciosn carmine
pascur, el commovebocivilates qum habttanlvr (Isai. Sirenarum illexeril ad dormiendum, excitat sermo
x, 13), el dicalnr ei : O Lucifer, qui mane oriebaris, divinus, et dicit: Surge qui dormis, et elevare, et il-
qui mittebas igniculos tttos ad cunctas gentes:quomodo luminabit te Christus ( Fphes. v, 14). In adventu er-
cecidisli in lerram, et contritus es (Isai. xiv, 12,13)? go Cbristi et sermonis Dei et doctrinse ecclesiastiese,
Destructa est Ninive civilas tua speciosa et polcns, et consummationis Ninive, speciosissimse quondam
in qua lantum tibi imperium praesumebas, ut Filio meretricis, elevabitur et properabit populus, qui
- quoque Dei auderes dicere: Hmc omnia tradita sunt sub magistris ante fuerat
consopiius: el ibit ad mon-
mihi : si procidens adoraveris me, dabo libiea(Matlh. B I tes Scripturarum, ibique inveniei montes Moysenet
iv, 9). Dormitaverunt pastoreset reguli lui, qui non Jesum iilium 586 Nave; monies prophetas; mon-
pascebant homines in salutem, sed nutriebant eos les novi Testamenti apostolos et evangelisias : et
inierfectioni tuse, ut saginatiores hoslias devorares. cum ad tales montes confttgerit, et in hujuscnmo-
Omnis popultis tuus et turba populorum, qua: le di montium fuerit lectione versatus, si non invenerit
quondara colebat, descruit (e et urbem tuara, ct qui eum doceat (Messis enim multa, operurii autem
confugit ad montes, et se sub apostolnrum C.hristi pauci, Malt. ix, 37), lunc et illius studitim compro-
alque doctorum lalibulis collocavit.et inlerim nullus: babitur, q»ia confugerit ad montes, et magislro-
tuorum ducum est, qui turbam luam quondam ad sei rum desidia coarguetur : infert enim, et non erat
revocet. Plaga tua et vulnus luum toto orbe perso- qui susciperel. Sequitnr : Non est sanitas conlrilioni
nuit: omnes insuliaverunl tibi, qui tua quondami tum, tumet plaga lua. Propterea mixticius Ninive sa-
fuerant snpplantatione decepti; aut nttllus enim, autL nari non potest, quia superbiam non deponit, et
rarus est, quem non tu aliquando deceperis, et per recens semper vulnus est, et quotidie dinbolo fe-
qttem non transierit malilia lua. Et nntandum quodI rienle percutiiur. Et post haecomnia non est sanitns
in qtiocumque sleterit malitia diaboli, non possitt contritioni ejus : licet enim sibi sanus esse vidcatur,
insuliare ruinse ejus et vulneri.cum sit de pastoribus>G * tamen anima ejus fracta est et contrita, percutienie
et populo regis Assyrii; sed in quocumque per- desupcr malleo totius terraa, et non sanatur, quia
transierit, ille insultet ei, el bonis operibus atque; semper erecta est. Si antem humilietur, ei se Chri-
585 directis, quasi manus [At. manibus], superr sto subjiciat: Cor contritum et humilialum Deus non
eum concrepei. El congrue juxta Hehraicum quideml despicit (Ps. LX, 19); Et : Sacrificium Deo spiriius
hucusque de miindi ruina diclum est: novissime dei conlribulatus. ln fine ponilur : Omnes qui audierunt
ipsitis qtioque diabnli, qui princeps mundi fuil : nuntium luum, plaudent manibus super le. Stiper
Mundus enim in maligno positus est, plaga et vulnerei quemenim non irruil malitia ttia semper? Cum ccepe-
prsedicaiur. Apud Sepluaginta autem adhuc adI rit, w ffiJfifitxTs,supplic.a sustinere, nmnes qui au-
o-upfttxTov,id est, ad mixticiummundi dicilur, quodI dierint nuntiiim, consono crepiiu et vocali, el (ul
pastores ejus dormierim, et ut dormirent, a regee ita dicam) operum sono alque concentu , iusulta-
sint Assyrio consopiti; atque ita fit, ut dum apudI bunt tibi, alque gaudebunl. Nullus enim est aut cer-
eos describitur quid A^-syrins exercuerit inter [ Al. le rarus, in quem non irruerit, sive stipervencrit
in ] alieros, et non quid ipse patiatur, de diaboli vul- mnlitia tua semper. Si enim avp.ph.rous urbs Ninivc
nere ei plaga et inierfectione sil lacitum. Vaeita- pnstores habel et fortes, et omnis fal>a doclrina et
que his qui perversarum doctrinarum magistri stintt D mendax opinalio scientise a symmicio venit, timen-
in Ninive. Et congrue ad eos diciiur : Dormilaveruntl dum est ne forte nullus sit super qttem non malilia
pastores tui (Ps. cxxxi) : dederunl enim somnumn o-uf«.fti/.Tou venerit. Et diligeuler observa, quia non
oculis stiis, et palpebris suis dormitationem. Elt dixerit : In quem non intravil malilia tua, o-ufifuxTi,
propterea non invenerunl lncum Domino, neque la- sed in quem non superveneril. Ssepc enim nobis fal-
bernaculum Deo Jacoli. Nec audierunt de Ephrata,, sorum dogmalum jacula supcrveniunt, el quasi in
id est, frngifera Ecclesia; nec invenerunt eam inn arcanum animse intrare desideranl : sed claudenli-
condensis sylvarum. Non solum autem pastoress bus nobis portas , supervenit quidem o-OtuuxTo? :
mixlicii liujus, et loctistae, quae, imminente glacie,i> et quantum in se est, irruit, et semper hoc
sedet in sepibus, dormiiaverunt; sed a rege quoquee facit : sed auxilianie Cbristo Domino , et omni
sunt Assyriorum consopiti. Scit enim rex Assyriuss custodia servante ( Al. servantes ), cor nostrum
non posse se oves decipere, nisi pastores ante con- ( Pro». iv ), irruit quidem, sed ingredi non potest.
" Marlian., sensu; olim viliosius, et est sensu,,
fortitudinem, pro fortiludine, Graecorenitente textu.
magnum principem, etc. Mox quoqtie legebaiur,
1273 COMMENTARIOIUIM
IN ABACUCLIBRl DUO. PROLOGUS. ,274
S. EUSEBII HIEROIJYMI
STRIDONENSIS PRESBYTERI
COMMENTARIORUM
IN ABACUC PROPHETAM
LIBRl DUO
AD CHROMATIUM.
PROLOGUS.
587'588 Primnm,Cliromnti, episcoporum do- A borem videre? Lacerata est lex, el non pervenit ad
ctissime, scirenosconveiiii.corrupteaptidGraccoset finemusquejudicium : quia impiusprwvalel adversus
Latinosnomen" /lwiflCMmpropliciselegi,quiapudHe- jtistum: ideoegreditiirjudicitimperversum(Abac.i, 2).
br:eosdicitur Abacuc,et inlerpretatnr amplextis:sive Vides quod lemernria vox sil ei quodammodo blas-
ui signtGcamiusveriamus in Graecum.fcTrsftW^tf,id phenianiis, sic Creatorem sutim ad jndicium provo-
est amptexatio. Deinde ubi Septtiaginta translatorcs care; et vas fragile adversuin figulum (Isai. XLV,
et Syminaclius cl Tlieodotio Ajjftfta,,id est, assum- Jerem. xvut, et Rom. ix), cur lale vel tale factum
ptionem inlerprelati suut, in llebraeo poni MASSA.sit, disputare? Necnon et hoc animndvertendum,
(Kt2?D),quod Aquila vertil in pondus : super quo in quod assumptio vel pondus, qusc gravia esse jam
Naiim propheta plenius dispiitavimus. Massaaiitem dixiuius, prophetse visio e>i, et adversum Montani
numqtiam pra«fertur in titulo, nisi cum grave, et dogma pervernumintelligii quodvidel: itecul amens
ponderis laborisque plenum est qtmd videlur. l'nde loquiliir, nec in morem insanientiiim feminarum
necessc est, pnesenlein propbeliam abquid habere dat sine meutesoiium. Unde el apostolus jubet, ut
austeriialis , ut sicul in Naum pondus , quod vide- si propbeiantibus nliis, nlii fuerit revelntum, ta-
balur adversus Niniven Assyrioruin urbem, grave ceant qni prius loqttcbanliir (II Cor. MV,33). Et sla-
erat : ila et in hoc quaeralur, cui | ondus sit qued g tim : Non est enim, inquit, Deus dissensionis,sed pa-
proplieiae revelatur nspeclui. Qualuor autem pro- cis. Ex quo intclligilur, cum quis voluntate relicei,
phelae in dnodecim proplietnrum volumine sunt, e et alteri iocum dnt nd liiqiiendum, pos-e el loqui ct
qiiiliustresinprliicipiolJiusfia, id c-\,pondus, tilnlum tacere cnm velil. Qni ntuein in ccstnsi, id esi invitus
habent: Naum,Abactic,etMalacbins.Porro Zacharias loquitur, nec lacere nec loqui in sua potestale babet.
inmedioetcircafiiiemduosbiijusceinodiponittiiiilos, Illud qno|tio discc (quia setnel a me violenter exigis,
e 589'590 quihii*unusesl : OnusverbiDominiin ut quasi grndus quosdam.etscalas ad altiora nitenti,
lerra Hadrac, el Damasci requieiejus (Zach. ix, 1) : historiam tibiin(erprcier),proplieliamcsseconlra6n-
alter in fine, Onusverbi Domini super Israel (Ibid. byloneni, ctNabuchodouosor regem Chald;i'orum: tit
xi, 1). De Naum, orationibus luis jam liber edi- qnoiiiodopriorprophelaNaum,queni Abacucscquititr,
tus esl: de Zacharia elMalachia. si vita comes fue- vaticiniuin habuit conlra Ninivenei Assyrios, qui va-
rit, disseretur. Nunc Abacnc hibennis in manibus, staveront decem tribus, quae vocnbaniiir Israel : ita
qui vel ex eo quod aiuabilis Dominiest, vocalur Abacuc propbeiiam habeat adversus Babylo.ncrn et
amplexatio: vel quod in certamen et lucinm, et (ut Nabticliodouosor, a quibus Juda et Jerusalem teni-
ita dicam) amplexnm cum Deo congreditur, am- plumque subversa sunt. Et ut scias eo tempore fuissc
plexaniis, id est, luctanlis sorlilus est nomen. Nul- C Abacuc, quo jam dure tribus quae vocabanlur Judas,
lus euim tam audaci voce ausus est Deum nd discep- dtictaeerant incaptivitatem, Danieldocere tepolerit,
lationem jtislitiaeprovocare ei dicere ei: Cur in rebus ad quem in lacum leonum Abacuc cum prandin
huinatiis, et in mundi isiins iro\iTsi</.lanta rertim mitiitur( Dan. xvn) : quamqunm apud Hebrseoshscc
versalur iuiquitas?c Vociferaborad le vim paliens, et ipsa iion lcgalur historia. Igitur sivc qiiis recipit
non salvabis? Quare ostendisti miltiiniquiiatemet la- Scripluram illam, sive non recipit, utrumque pro
a Al. nomen hoc Ambachuch.Penes Victor. 'A§- nai.
<?KX0Uft. c Prseponit Viclor. priorem versiculum :
'• Praeferl Reginse ms. Trspiknu.u.a, Usque-
quod idem so- quo, Domine, clamabo, et non extmdies?
1271 S. EfSEBIl HIERONYMI 1276
nobis m t sm ettim reeip», et }m psst feclaB ^ pfopbeia scribll (ftf« ffJfMttfscognoscii.
rem Iiber Abacuc texilur : nut non recipit, et quasi
a Conlrario sensu Regiitaeffts., aut enttit
noitreciptt, et jatn, etc. autrecipit, elquasi, elc.
LIBEB PMMVS.
(Cap. I.—Vers. 1, 2.) Usquequo,Domine.clamabo, ad medicum : Vim palior, crucior, uror, exanimor :
et nonexaudies? vociferaborad te vim patiens, tt tiott tfscfuequo, medice, clamabo, et non exaudies? Et
salvabis? Quare oslendislimihi iniquitalem et dolorem respondeat ei sapientissimus et clementissimus me-
[Vulg. laborem], videre prmdam et injutliliam Contra diciis : Scio qiio tempore debeara dare quod po-
me? LXX : Usquequo,Domine, clamabo,el nonexau- slulas : non misereor modo, quia misericordia isla
dies? vociferabor ad te vim paliens, el non salvabis? crndelilas est, 592 et voluntas tua contra le pelil.
Quare mihi oslendisti tabores et dolores, vidtfe itiisg' Ita ei Dominus Deus noster sciens cfemenlise suse
riam et impietatem? Interim secundtitn liiteram cau- pnndera atque mensurns, inlerdum non exaudit
satur adversum Deum propheia, cur Nabuchodono- claniantem, ut eum probet, et magis provocet ad
sor templum vastet, 591 et Judam : cur Jerusalem rogandum, el quasi igne excoctum jusliorem et pu-
quondaiHurbs Domini deslruaiur? Qnareclamef po» riorem faeiat. Qtfod intelligens apostolus secundum
pulus, et norr exaudiaiur? focifereiftr ad Dominurn id quod misericordiam est conseculusa Domiho, ail:
oppressns a Chaldaeis,el uon salvefur? Qtinre etiam Nonc deficiamus in tribulalionibus(Ephet. m, 13);
ipse propheta, vel pnpulus ex cnjns persona nund et benedicil Deum omni temptfre (Psal. xxxm); et
loquiiur, ad boc vixeril, et hocusque perduetus sit, scit quia qui perseveraveril usque in linerfi, hic sal
ut iiiiquitaiem hosiium ei siiuni videat Iaborem?Cur vus cfit (Mat. x, 22). Et gloriaiur in labore et do-
injustitia prsevaleai advefsum se? Et hoc dicit»prsef lorc. Elcnm Jeremfiadicit: TribulationetH,et miteriam
mentis angustia, nesciens attrum fn igrte eorrflari, invoeabo.(Jl qoomodo alius invocai Deiifn:d sic san-
et tres pneros de camino puriores exisse, qtram hv ctusviretbellalor inviclus, ad exercendum se etpro-
traverunt (Dan. iu). Sed ef geneTalileraccipefe pov b.indnm.lribulationCm et miseriam venire desidsret.
sumus, quod ex persona humanse impatrenlia vl- ° (Vefs. 3, 4.) Et factumestjudicium et contradictio
dens propliela peccatores abundantcs, 61in saeculo potentior : propter koe lacerala est tex, ei non perve-
possidcre divitias, filios eoruin qtiasi novellam plan- nit nsque ad finemjudicium : quia impius prmvalelad-
tiiionein iu adolescentiii sua, et fitias Ofnatas quasi versusjtistuni,proptereae egrediturjudieinmperversum.
similimdineni templi, cel'aria cornth plena cfoelSn- LXX : Contfame factum est judicium, et judex accipit.
tia ex hoc in illud, oves eorum fetosifs et maliipll* proptetea lacerata esl lex, et non pervenil ad finem
catas iu viis suis, et cselera qo.c in centesimo qui- judicium : quia impius prmvaletadversusjustum, pro*
dragcsiino lertio psalmo plenius scrihtfftlnr in qne- pterea egrediturjudieium perversum. Adhtlc propheta
rulam vocem et pleimm dolofis erompat. Quare vel populus loquitur ad Dominum, qtiod non verilate
respicis conlemptores, et laces, COriculCanleifnpio adversus se, sed poiemia judicalum sit, el nibil e*
jusiiorcm se : et facis liomines qtfas?plsces fnaris, eJ lege et jltstitia sustinuerit. Unde et ipsmn judicium
q.uasireptilia non habeniia ducem? b Tale quld et non habuerit finem suum. Finis autem judicii est ju-
in sepluagesimo secundo psalmo tegimus : Mei au- dicarejuste. Elhoc quarelOqiiiaudeat, in conseqiien-
tem petie tnoli sunt pedes, peneeffuii sutti greisus tnei tibus monstrat, dicens : Qnia impins Nabucbodonosor
(Psal. LXXH, 2), ei reliqua. Et rursum inewdeSfiips.il-' prscvalnitadversns justuin Jndam (IV Reg. xxtf), et
mo': Et si est scientiain eXcelso.Ecee enim peecatoret** baiic esse causam, quod dixeril judieiifm non perve-
et abundantesin Heculoobtinuerunt dittilias, et reli- itisse ad finem ; qnia iniquum sit Ct perversum, ut
qua nsqiie, ttiattus meas. Haecautem loqtfundir ne- Josias rex juslus a rege yEgypiio irticidemr (IVReg.
sciemes judicia Dei invesligabilia (Rom. ti), et xxin); ut Danie), Ananias , Misael, et Azarias, ser-
profAndum divitrarum Sapieniia? et Scieniise ejus, viant (Dan. m); et intperet Bahylonins imperator,
quod non ita videat Deus ut vidcCuonw. Homo lan- et inter scoria et concubinas suas Balibasar polet in,
lum prarsentia respicil : Deus futura et atema co- phialis Dei (Dan. v). Hsecpropheia de suorum lem-
gnoscit (I Reg. xvm). Et quomodo si segroifis et pnTUfW sfatu (seqifrnior enim quia semel voluisti et
;cstuans febribus aqtiam frigidam poslulet, et dicat histofiae vilitatem). CsetCfumjftxta LXX communis
a Reginaems., prementese angustia. Cor. iv,
b Describit Regin. cod. reliquuin ipsum versicti- a Sitfficit ex Brixianis codd. idem Victorius hic,
lum, quia zelatussum super pacem peccalorumvidcns. erui a miseria mundi.
Sicque et p.iulo post, et reliqua : Ergo fruslra justift* • Cam Iric , tum aputl LXX, egredietut constanter
cati cor meum, et tavi Irtter innocenlesntanttstiteas. prseferl Reginse ms.
« Victor.. Non deficimus, eX ValgStSedititme, II
1277 COMMENTARIOHUM IN A&.4CUCLlll. I. CAP. I. 1278
ad Deum querela sanclortrm est, quare cotitra f os A J ics eom ifiiquiiatis. Videbitis ergo conlemptores, e(
injtislum judlciom fiat, 593 el innoxium in perse- tuuc adifiirabitnini, et omnem vestram querelam pro
cutionibussanguinem fundant : ac [Al. at} siqtiaudd nihilo computabitis, cum perspexeritis me facere in
ante iriliunal stelerinl jndicium sacCitlarium, judex, diebus veslris; ne forlc dicatis:Quidad nos pertinet
acceptis munefibus, condcnmei iusontctn , et reuiff de futufo? Opus qurd lam grandeerit, et vesiram
libetet. Quodquidem non solum de judicibus sseculi, oiiinemjipprimet causalionem: ut si quis nunc futu-
sed inierdum de Eccleaiarum qnoqtic principibns dici rum esse pra'dixerit, fidemuonfacileaccommodetis.
potest, quod propter munera lacerent legem, et non Qtiod autem hoc opus sit, in consequentibus demon-
perducanl usque nd finem jtidicium, ct impius prae- stratur,
valeat adversus justuin : el magis in jttdicio pec- (Vers. 6 seqq.) Qitia eeceego suscilabo Chaldmos,
caturo divitis, quam pauperis verilas defendatur. gentent amaram et velocem,ambulantenisuper lalitudi-
Unde qucrimonia esl, judicium exire perver» nein terrm, ut possideat labernaculanottsua : horribilis
sum : sed noo debemus snper hac rerum insequalilale' et tenibiiis est: ex setnetipsajndicium , et onus ejus
tnrbnri, videnies el in principio muudi ab inipio egredietur. Leviorespardis equi ejus, et velocioreslu-
Cain interfectum Abel juslum (Genes. iv), et postea pii vespertinis, et diffundentur equiles ejtts : cquites
exsutantc Jacob, regnnre in domo palris Esau (Gcn. B } namque ejus de longe venient: volabunt quasi aquila
xxvin), ei jEgyptii luto et lalere affJigtinl filios festinaiis ad comedendwni:omnesad prmdam venient,
Isracl : et Dominnscofilra quem ntine querela diri- facies eorum ventusutens: el COngregabitquasi arenam
gitur, crucifigiiur a Judseis (Joan. xix), etBarabbas capiivitatcm,et ipse de regibus triumphabit, et lyranni
latro eligilur ( Joait. xviii ). Dies me dcfieiet, si vo- ridiculi ejns erunt: ipse supet omnemmunitionemri-
iuero enumerare qdomodo in isto saeculo, impiis debit, et comporlabitaggerem, et capiet eam : tunc
praevalefftibus,opprimanltir justi. mutabitttr spirilus, et pertransibit el corruet: hmcest
(Vcrs, a.) Aspicilein genlibus el vittete, et admira- fortitudo ejus Dei suh LXX: Quia ecce ego suscitabo
mini, el Obslupescite,quia opus faclum est in diebus Cliatdmos gentem amatam et velocem, qum ambulat
vestris, quod nemocredet cum narratitur. LXX: Vi- super laliludinem terrm, ut possideat tabetnacula non
d te coniemploreset respicite, et admiraminimirabitia sita : terribilis et illuslris esl: ex semetfpsdjudicium
el disperdimini: qnia opusego operor in diebus vesiris, ejus erit, et assttmptioejus ex se egredietur: El exsi-
quod non » credetis, si quis narraveril. Sytnmaclius lient super pardos equi ejus , et velocioreserunt lupis
pro eo quod diximus : quia opus factum esl in diebus Arabim,elequitabuntequitesejus,etimpelurenienl$Q$
vestris, interpreialu* est, quia opus fiet in diebus ve- de longinquo:etvotabuniquasi aquila prompta ad come-
slris: ca>terasimilrler. Rnrsum frr principio capiluli, iC dendttm,consummatioin impios veniettesrstentes [ac\e-
ubi fn Hebraicoscfiptum esi RAU BAGGOIM (D'iai Mfi), bits eorum ex adverso , et congregabitqttasi arenam
et nos transtulimtis, aspicite in genlibus, cl LXX po- captivitatem: et ipse in regibus delectabilur, el lyranni
snerunt, videte contemptores,exceplo Aquila et Sytn- ludibria ejus: el ipse in omnemmunitionemilhdet, ct
maclio et Tneodntione , qni cum nostra inlerpreta- mittetaggerent,et obtinebiteam: ttincmttlabit spiritum,
lione concnrdanl, in alia qnadam editionc h «vwvufi») et pertransiel, el proptliabitur : hmcest fortitudo Dei
reperi videbiiis catumniatores, el in alia similiter mei. Quod vobis dixeram : Aspicile in genlibus , ct
absque auctoris tiiulo, videbitisdeelinanles. Igitur ad viileie, et miramini, et obsiupescite: quin opus fiet
superiores querelas causanlis prophetsc et dicentis: in diebus vestris, quod nemo credet cutn narrabittir,
Usquequo, Domine,clamabo, et non exaudies? el reli- boc cst qnod sequens sermo describit: Ecce ego sus-
qua usqne ad finem hnjt/s exordii, vox Domini re- citabo Nabucltodonosor,et Chaldmos, genlem pngna-
spondeniis inducilur, ul hauc iniquitiitem quam in cissimam et velocem, cujus roboris, et ad bcllandura
solo Israel fieri pntat, eernat in genlibus : ct quod audacise, omnes pene Gra?ci, qui barbaras bistorias
Cbaldasis, non ul 594 PfOpheta arbiirabatur, Juda* consci ipserunt, tesies Sunt, Hsec non est contenta
tautum el Jerusaleiu iradili sint; sed omnes per litiibus suis, sed huc itlucque discuirens super terrse
eircuitum naiiones: et tantum eum esse valiturum, t> latitudinern pervagatur. Et hoc est opus ejns, non
ruiim tiniqne postea, ut si quispraedixerit qiiudfniii- ut lerram vomere Cxerceal; sed ut rapto vivai et
rum est, pro rei magnfiiidine vrdeatur increduluiri. gladio, et ut possideat urbes non suas: anlequam
Sed et hoc quod LXX et cseteri inlerpretes etlide-» manum inferaf, antequam proruinpat ad bellum, ler-
runt: Videlecontemptores, sive lidebitis caiumnialo- rorem portal in vultti. Qnod auiem ait: Exsemetipsa
res el declinantes, cum senstt hujus loci congruii, ei judicium et onus ejus egredietur, pro quo interpreia-
ex ipso sermone arguuniur audaciae, et contemptus ttis est Symmachus : ipsa sibijudicabil, el decreto suo
in Duminum: ex quorum persona proplicta clamave- egrcdietttr,ve.l Ha intelligeiidum esi, de sua gente
rai,quare ausi sint Dei conilemnere inajtstaieni, coiistimet principes , ei polestas ejus , et gladins
et temerarie loqui, et quarmim in se esl, Dei provi- aliaruin genlinm satellites non liabebil, vet cerle
dentiam calumniari, et declinarea Domino eoargiien- qtiomodo fecil, fiet ei, et sic vaslabitur, ul ipsa vas-
* Correximus, ad Regii ms. fidem, credetis, juxla b Pro vocibus, avavvpri reperi, qoa» et iiosfri post
Gfaecummatevtrriri, quod el Viciofir>plaeuit. Mar- Victorium praefeiunt mss.,retinuit Martian. ufrover-
tian. retinuit credidisiis. bo habelur.
1279 S. EUSEBII HIERONTMI 1280
tavit. Equi quoque et equites, qui de longe venient, A slrant 597 furori ejus et ira>, et tribulalioni quam
lam pernices ad persequendum et cuncta populnnda infert in peccatores : vef animas hominum pessimo-
eruni, ut pardos supcrent, et lupos vespeninos. Si- rum, per quas [Al. qttos] merentes cruciat. Hi au-
quidem lupi sseviores esse dicuniur nocte vicina, el tem Chaldsei, gens amara est et velox, non parcens
tola die fame ad rabiem concilaii. Volabunt ergo el cito explens quod b sibi fuerit imperatum. Et am-
equites non ad pugnandum, quia nullus resisjet; sed bulat super latiludinem terrae. Lata enim et spatiosa
ad discurrendum ut aquila, cui in a volaiilibus omnia via est qum ducit ad mortem[Matt. vii,13]: per
subjacent, fesiinans ad devorandum. Etquomodoad qiiain ambiilabat et ille dives in Evangclio, qui
flatum venti urentis virentia cuncia arescunt, ita ad fulgebat in purpura (Luc. xvi), et illi de quibus di-
aspecium eorum omnia vastabuntur, tantnsque erit citur : Qui dormiunt super lecins eburneos , et 'deticiis
numerus captivorura et prsedae, ut per vmpSolriv, affluunt in slratis suis. Qui comedunt vitulosde ar-
etiam arenae possit sequari. Ipse quoque, id est, Na- mentislaclentes, el bibunt dejmcalum vinum, et pri-
btichodonosor, in universo orbe regnabit, et ante mis unguntur unguentis ( Amos. vi, 4 ): qui quia in
currum s.ium Iriumphans de regibus, eos habebit 'lata ambulanl via , Iatiludo lerrse appellamur, quse
irt isui, el inier delicias compulabit: 596 tantaeque Chaldxorum vesiigiispremilur. Noluerunt enim am-
poientiaeet superbiseerit, ut naiuram superare con-IB bulareper arctam et anguslam viam, quaeducit ad
lendat, et urbes munitissimas robore sui exercitus vilam, et per quam ambulabat Paulus glorificans
capere.Veniet enim Tyrum, et jacto in mari aggere, [Al. glorians] Deum in tribulatione et angustia
peninsulnm faciei de insula, el introitum inter fluc- (I Cor. vi, 12 ). Ambulant autem Chaldseisuper la-
tus maris in urbem terra prsebebit. Quam ob causam tiiudinem terrae, ut possideanl tabernacula non sua.
et super omnem muniiionem ridebit, et comporlabit Oiiinis enim rationabilis anima licet per vitium et
aggerem, et capiet eam, id est, munilionem, sive culpam suam hospitium facta sil Chald:corum, ta-
Tyrum ; quod quidem in Ezechiele perspicue de- men per naturam tabernaculum Dci est. Et quam-
monsiralur, ubi dicitur: Nabucliodonosor,rexBaby- qttam in Evar.gelio pessirous d.cmon loquatur : Va-
lonit,subjugavitexercitumsuum opere magnoadversutn dam in domum meamunde exivi( Matt. xu, 44 ), non
Tyrum. Omnecaput calvum, et omnishumerus depila- est ei credeiidum ; siquidem nulla rationabilis crea-
tus, et tnercesnon data est ei, et exercilui ejus conlra tura ad bocf.icla esi, ut hahitaculum daemonis sit.
Tyrum, el operi in quo servivit adversumeam (Ezech. Sequitur: Terribiliset illustris est: ex ipso judicium
xxix, 19). Cum autem comportaveril aggerem, etl ejus erit, ei assumplioc ejus ab eo egredietur. Terri-
nihil viribus ejus obvium fuerit, iiinc mutabitur spi- bilis est ChaldiBuspropler multa variaque supplkia
ritus ejus in superbiam: et Deum esse se credens,' G quae infert in contemptores ; illustris, qtiia assumit
imaginem auream slatuet in Babylone, quam univer- sibi divinitatis gloriam. Et per oracula sua et falsa
sas gentes adorare compellet. Quod cnni fecerit, responsa , et curationes morborum , quos ipse im-
transibit in besiise figuram, et poslea corruel: pro, miserat, apud imperitos et contemptores Dei vide-
quo Aquila et Symmachus transtulerimt x«i ttinp.u.i- tur illustris. Erit enim contemptoris judiciuro nlque
>jj(TS(,id est, etdelinquet: baac liabente Scripturai supplicium exeo,hocest, ex semetipso, sive ex
sancta consuetudinem, ut VASAM (DTK), id est, de-. Cbaldseo. Ipsi eniro secundum apostolum traden-
linquet, ponat pro eo quod est, desinet esse qund| tur ad pcenam , ut discant nen blasphemare
fuerat. Tale quid et nns habemus in linguse nosirse. (I Tim. i): a quo qui egerit poeniteniiam , ei ad
idiomate, dicentes : Vavulavit exercitus,pro eo quodI Deum conversus fuerit, egredietur, cum prius ma-
est, interfectus et cmsusest: Et, peccavitvineaet ager, nibus illius tenerelur , et esset Chnldsei assumpiio.
pro eo quod esi, vindemiaet fruges non habuere pro- Si quando viderimus multo aliquem tempore ser-
ventum.Quod autem in fine capituli dicitur: Hmc estI visse dinbolo, et postea ad 598 Deum esse conver-
fortitudo ejus Dei sui, eipuvi-x&c est legendtim, ul sitt siim , dicamus de eo : Et assumptio ejus egressa est
senstis: Haecest fortiludo ejus, quam dedit ei BelI ab eo. Quicumque enim egerint poanitentiam, et de-
deus suus. Ad ctijus cnlium omnes nationes etiami D ' reliquerint dsemones,quibus quasi equi prius ad se-
perScripturam el comminationem mortis ssevissimo i demlum lerga praebebant; et velocitaie pardorum et
inipcrio compellebal. Hsec juxta Hebraicum : niiuc: luporttin \ espere eqnites suos abjecerint et eliserint,
veniamus ad LXX, ut, proposilis singulis semeniiis, et vacuo levique dorso ad eum portandum venerim,
interprel.itionem allegoricam coaptemus. Ecce egoi qui snper pullum asinae mansuetus el pauper ascen-
suscitabo Chuldmosgenlem amaram el velocem, qum dil (Joan. xn), hi quasi de longe properantes , et
ambulat super latilttdinem terrm , ut possideat ta- non contemi cursu et impelti assumenl volaium , ct
bernacula non sua. Comminaiur Dens ndvcrsumi venienl quasi aquila , ul sermonis Dei vescantur
conlemptores et calumniant.es providentiam suam,, carnibus, et famem tanii lcmporis salurent. In eo
suscitalurum se Chaldseos, qui inlerpretalur quasii eniin quod diciinr, -xais^tmcat^ovraioi 'vnizsls«VTOO ,
dmmonia; vel angelospessimos significans,qui mini- d et LXX iranslirlerunt: El equilubitnlurequilesejus,
« Male penes Martian. volatibus. d Pro verhis, et LXX translulerunt, Reginsc ms.
b Regiti. ms. quod cito fuerat. et Victorius hanc interpretationem ipsi Hierouymo
0 Idem , assumptioejus egressa est ab eo. tribuenles, prseferunt, nosque transtulimus.
1281 COMMENTARIORUM IN ABACUCLIR. I. CAP. I. 12*2
juxta sensum quem supra posuimus, inierpretaltts ,A (cm sequatur inlelligcntise, sermnnisquecontcxtum,
est Symmachus, effundenlurequites ejus , id est, nec in rebus mullum inter se conlrariis violenla sit
corruent et allidentur in terram. Lupi autem Ara- copulandis.
bise, id esl vesperi et Occidentis hi recle vocantur, ( Vers. 12. ) Numquid ttontu a ptincipio, Domine
Deus meus , sancte meus ? et non moriemur? Domitte,
quibus conversatio pessima occubuit, et nnte in cali- in
constiiuti, toto vesperam derelinquunt, judicium posuistieum, et [ortem ut corriperes, fun-
gine gradu dasti eum? LXX: Nonnetu a principio, DomineDeus
quam cum leliquerint, el volaverint prompli.ut meus , sancle meus? et non moriemur? Domine , in
comedanl carnes verbi Dei, lunc consummalio ve-
judicium [ M.judicio] posuisti eum : et plasmavit me,
niet in impios , id est, in Chaldaeosqui resisiebant ut
arguam in disciplina ejus. Syminachus manifes-
vultibus pcenileniium ne reverlerenlur ad Doniinum tius: Nonnetu a principio, DomineDeus meus, sancte
snuni. Qtiatnobrem consummatio in impios veniel, meus, ut non moreremur? Domine, ad judicandum
resistentes vullibus eorum ex ndverso. Cum autem posuisii eum, fortem ad corripiendum constiluisti
illi fuerint consummali, et de manibus eorum erep- illum. Ad prophetae querimoniam dicenlis : Usque-
la cnptivilas, tunc sermo divinus congregabil quasi quo , Domine , clamabo, et tton exaudies? responde-
arenam Chaldaicae captiviiatis , cl delectabitur in B ral Deus, dicens : Aspicite in gentibus et videte : et
regibtis, et lyranni ludicra ejus erunt, videns po- post prccfationetn inlulernt: 600 E°ce e9° suscitabo
lentissimum quoudam diabolum , et regna ejus (qnae Cltaldmosgenlem amaram et velocem. Omnique de-
Salvaiori quoque osteudens, ail (Matlh. iv, 9 ): Hmc scriptione compleia, vel de Nabuchodonosor , vel de
omnia dabo libi, si procidens adoraveris me ) ejus diabolo in fiue memoral : Tunc mutabitur spiritus ,
adventu esse destructa; delicise euim prudeiitiae el pertransibit, et corruel, hmc est forlitudo ejus Dei
sunt, et voluptas sapieniise, cum stultitia destrui- sui. Quod prophela audiens et intelligens, idtirco
tur , et tyrannorum quondam potenlia superaia al- Nabuchodonosor contra Judam, sive diabolum cou-
quedejecta, verlitur in derisum. Neque enim solus tra credentes accipere potestntem, ut corripiateos,
draco formatus est ut lusui baheretur a Domiuo, et post correptionem ipse quoque punialtir in fine ,
qui esl principium plasmationis ejus , faclus angelis respondit Domino : Ergone lu es, Domine Deus
a ludicrum. Neque illum solttm dabit Deus , qnasi meus, sancle meus (haec autem Ioquitur blan-
passerem parvulo; sed 599 s> Quis eliain alius dientis et poeniieniis affectu), qui a principio nos
crudelis, el raentis tyranuicse fuerit, tradelurser- creasti? cujus misericordia hucusqtte stibsisiimus ?
moni Dei in derisum. Et ipse ait, in omnem muni- Non enim sciebam tantum posse adversarios nostros,
tionem tlludet. Quaeautem est alia munitio , nisi illa C nec noveram Nabuchodonosor, vel diabolum mundi
de qtia loquitur Apostolus : Atma enim miliiimnostrm hujus, et cunctarum accepisse genlium potestaiem.
non carnalia sunt, sed polentia Deo ad deslructionem Quanium igilur ad vires ejus, nullus nostrum ei po-
mttnilionum, cogitaliones deslruentia , et omnetnalli- lest resistere. Quantum autem ad misericoidiam
tudinem elevanlemte advertut tcientiam Dei (II Cor. tuam, tiuini est omne quod vivimus, quod non ab eo
x, 4, 3). Si quse igitur fuerint, vel in sermonibus , interfecti sumus, et ad mortis opera perducti. Tu
qui promittunt altitudinem et magnitudinem se babe- enim , Domine , ad jndicandum posuisii eum , ut
re conlrariam veritati, muiiitiones, vel in omni glo- ipse sit inimicus et ullor , et ut per illtim corripins
ria alque diviliis el fortitudiue, quse laudalur in sse- quicumque peccaverit tibi. Sed quia semel Chaldseos
culo , omnia deslruenlur, et sermo Dei universae snper daemonibus inlerpreiati sumus, ct Nabuchodo-
muuitioni illudel. El miliet nggerem, etobtinebit nosor super rege eorum diabolo, debemus descrip-
eara per aggerem, et terrena quseprofert, arguens tionem diaboli et poientiam ejus breviter persirin-
eam fragilitatis in his quibus sibi videbalurprius ali- gere, ut jusie propheta dical: Domine, injudiciumpo-
quid babere fortiiudinis. Cura autem hoc fuerit ex- suisti eum, et fortem ut corriperesfundasli eum. Sus-
plelum, tmic spiritus convertetur, et nequaquam pu- citaiur adversum incredulos et contemptores naiio
niet ut anle punierat, sed pertransiens peccatores " dsemonum , amara ad puniendum , et ubiquc prae-
rogabit pro eis, et reconciliabit eos pristino Domi- sens. Ambulat quoque ubicumque termrum esi lati-
no: in quibus omnibus osienditur fortiiudo, quae ludo , ut possideat homines, in quibus Chrislus ha-
[ Al. qui ] tanta perfeceril, Dei nostri. Cernitis biiare debuerat. Horribilis aique terribilis est, el
quam confragosa loca sint, et adversa historiaeveri- difficile ab aliquo superari potest, nec anle frangi-
tati. Et quomodo ea quae secundum litleram super tur, nisi cum magniludine peccatorum et iniquita-
Chaldaeisinlerpretali sumus, nunc juxla tropologiam tis suse pondere praegravata ad consummationemve-
videantur sonare clemenliara etliberialem eorum qui nerit. Equi ejus et equites in similitndinem pardo-
de Cbaldseorummanibus evaserint. Historia siricta rum et luporum semper sanguinem sitient, et desi-
est, et evagandi non habet facultatem. Tropologia derabunt prsedas, simulabunt absentiam, ei dum
libera, ethis tantum legibuscircumscripta, ui pieta- non speranlur, cito de longe venient. Volabunt
a Legit Victor., [actus est angelis ludibtium, in T«7rs?!o-9at OjroTWV«yyeXwv.Mox patvulo ex Reginse
qiiatii rem laudat locuin Jobi XL, secuiidum LXX, ms. pro quo erat parvulum , restituimus.
TOUT' fo-Ttvapxh 'KkKap.v.ro; mptov 7rj7r»u]fjttvof
jyxa-
1285 S. EU8EBII HIERONYMI 1284
qnasi aquila , quae exaltans volatum, ponere vull A (Vers. 13, 14.) Mundi tunt oculi lui, ne vide.s
iitter sidera coelinidum suum, etsemper festiiiat ad [Al. videant] malum, et respicere ad iniquitatem non
pfaodam. El in Ezechiele sub figura Nabuchodo- poteris. Quare non respicissuper iniqua agentes, eL
nosor et regis jEgyptii super djabolo describiiur. taces devorawe impiojusliorem se: et facies hominet
001 Nullus est daenioiium qui parcat : omnes quasi piscesmaris, el quasi replile non habens princi-
ad prsedam fesiini venient : aule facicm eoruin pem ? LXX : Mundus oculus, ne videal mala : el aspi-
vetitus urens : quidquid aspexerint, quiilquid vul- cere super doloremnon poteris. Quwe b aspicissuper
lui eorum obvium fueril, urere desiderabunl el pei- conleinptores,lacebiscumdeioraverit impius jusliorem
dere. Rex autem polentissimus eril in medio capti- se? Et [acies hominesquasi pisces maris, el quasi re/j-
voiuiu, ei eoruui numerum quasi arenam maris a tifio non habentia ducem. Tale quid et Jeremius ad
satellitibus suis bincinde suscipiel, et ipse deregi- Deura loquitur : Justus es, Domine,confiteor : verum-
bus triumphabii, et tyraiini ridiculi ejus erunl. Mul- latnen judicia loquar ad le : Quid est quod via impio-
'
toseniinsanctossua supplanialione decipiei, ei eos rum prosperatur, « abundanl omnesqui prmvaricanlur
qui sibi videbantur potentissimi, et lyranniilem et delinquunt? Plantasti cos el radcati sunt, genue-
exercere contra dsemones, et ejicere illos de corpo- runt filios, et [ecerunt fructum: prope es lu ori eorum,
ribus obscssis, 6ubjlciet servituti suae, el risui depu- B el tonge a renibus eorum (Jer. xn, 1, 2). Ergo et Aba-
labil. Ipse vero fortissimus, coacta manu, et perdi- cuc in eadein senlentia : Mundi sunt, inquit, Domi-
lorum exerciiu congregaio, de omni muniiione ri- ne, oculi tui; et scio quoniam malutn injustumqne
debit, et quidquid forle fuerit, niletur everlere, non libenler aspicias, nec potest qtiisqtiam de lua
Comporlabitenim aggerem, id est, circumdabit ope- dubilare justiiia. Verumlamen cur pateris Babylo-
ra terrena : et curo leira fuerjt "aggesta, facile om- nins tanta crudelilatejnctari, etab inipio Nabucho-
ncin capiet munitioncm. Post lantaui aulem viclo- donosor jusiuni opprinii Israel : non quod perfecte
riaro mutabitur spiritus ejus, et pertransibit os ejus juslus sit [Al. perfecius sii] qtti opprimiiur, sed
usque ad cceliirn, et Deumse faciens, blasphemare quodopprimenlese jusiiorsil.Et quomndn piscesqui
incipiciCreaioiem suum. Quodcura fecerii,corruct, iioii habent principem, et irrationabilia jumenta, et
et ruina ejus ostendet quara lortis divinitas iilius inuliitudo reptilium absque providenlia, subjacet
fuerii, e|. idolorum simulatio sub quorum imaginibus fortjori, et quicumque plus valtieril viribus, domi-
suo ciiliui homines subjugabat. Audiens igiiur hauc naiur iu altertim : sicinier homines, animal ratio-
propheta quod tantus talisque sit rex mundi liujus, nalc, ei ad simililudinem luam condiium, non vale-
ut coogreget captivilalem quasi areiiam inaris, et bit ratio, non merita; sed vires corporis, el irra-
Iriumphet de regibus; et tyranni ridieuli ejus sint, C tionabilis forliiudo. Si auiem voluerinus generaltter
ct de omni munilionc rideat, et cnmportet piitnum intelligere, super providentia, quaercnie prophela :
aggerem, et postea capiat eam; et tantae superbi» Cur 603 diaboltis lantum valealin s-aculo, el domi-
gii, iit conira Creaiorem suum audeat resistere, et nnnie Deo alter exercet lyrannidem? Isiiusmodi
se fiicere quasi deum, qui prius audacter loqueba- scnsus crit, etcum superioribus haec exposilio jun-
lur ad Domiiium;et se, vel suum populuin, siveeos getur : Novi, Domine Deus mcus, sanrte meus ,
ex quorum persona qucrebaiur, justos esse memo- quia, le providenleetdefendente, non morimur; et
rarat: nuuc in blandimentoruin verba prorumpitet scio qnia proptcrea posuisii adversarium, ut ipso
ait: Ergone lu a principio es, Domine Deus meus, quasi carnifice, corriperes ei non occideres pecca-
sancte meus? quodque non moriraur, nec capimur lores. Novi quia niliil tibi placeat injustum, et oculi
a tanlo boste, tuae clementisecsl. Tu eniin, Domine, lui ab omni iniquitate sint puri, nec videre possis
constiiuisti eum quasi carnificem ; et foriero fecisti dolores eorum, qui injiistiiiae sunt subjecii. Verum-
eiiin, ita ut aul nullus aut rarus ejus possii resjstcre lamen causam invenire non possum, cur Abel jtis-
forliiudini.PorrosecundumLXXbocquod iu finedi- Inm Cain occidal injusltts (Genes. iv), eitaceas? Cur
citur: 602 ^1 plasmavit me, ul arguerem in disci- saeviente celo, et omnia devorante, non solum mi-
plina ejus, ad personam proplietsrj referri potest, ut " norcs piscieuli, sed ipse quoque luus devorelur Jo-
sit sensus: Ego nutero propterea inspjralus sum iu nas ( Jonmn )? Quare impins vincit, el justus vin-
propbelam, ut arguam delinquenies, etdoceam Do- citur? Nec lioe dico quod noverim quemquam jusli-
inini disciplinam. Quidam de [Al. a] Domino dici ficari iu cotispeclu tuo, et absque peccato esse, el
puianl, qui a Patre idcirco plasmatus sit, el corpus bumanaefragilitatis ignarus sim ; sedquomodo Sodo-
assiiinpsei'ii,utdoctrina Dei Patris homines crndiat. ma el Gomorrha comparatione Jerusaleni jusise
Sed hoc quani discordet a cootextu supei ioruin , ct sunt. Et Publieanus in Evangelio Piiarissei collalio-
totius loci contineuiia, nou tani mei erit judicii, ne fit juslior (Lue. xvm): iia et iste qui opprimilur
quam lecloris. a diabolo, peccator quidero esi; sed opprimeme se
o Haud beneMariia». legertit aggravata. Ilebrseo nnS 10>;n,Quare respicis, qiumqunm ibi nos
b Expunximus bic iiegandiparticulam, quam edi- negandi particulam delere, mss. minime suffragan-
li libri coBtrario sensu inKjrsernqt ? mss. verfl, ip- tibus, non ausi stunus.
seque ignorat Gr<ecns texlus «v«wiiinSMirtK, vel ttr c'Floreoiise codd. penes Yictorium abundaverunt,
ti im^inus : Quate aspicis, etc. (Abest quoque ab concineoie Grmeo «v$vvou«r«v.
H8S COMMENTARI0MJMIM ABACCC LIB. I. CAP. I. 128«
sic bn-
justior est. Quare igilurnon est meusura, nec pon- A catit (I Cor. iv, 6). Alioquin quomodo potes(
dus, ut si semel justus opprimitur et subjicilur, non bere Deus homines quasi pisces maris, el velut
impio, sed justiori se subjiciatur? • Dicnin quid- replilia quse non habeutprincipcni : cum angeli sin-
quam sine te fieri, et te nolenie, tanium posse im- gulorum quotidie videanl faciem Patris qni iu crelis
pium? hoc sentire blaspheinum est. Cum iiaque tu est (Matth. xviu): et circumdet angelus Domini in
sis universitalis rector et Dominus, lu necesse est circuitu tinientium eum, eleripiat eos (Psat. xxxtn).
facias quod sine te fieri non potest. El haec dicit Sicut igitur in hoininibus eiiam per singulos Dci
non quod ipse propheta sic senlia) ut supra testa- currii provideniia, sic in cseteris animalibus gene-
tus sum; sed quod iinpatientiam humanam in sua raleoi quidem dispensalionem ei ordineni, cursum-
persona exprimat : sicut frcquenter videmtis Apo- que reruin iuielligere possumus. Verbi gralia, quo-
siolum varias hominum in se recipere senlenlias, et jnodo nascaltir piscium multitttdo, ct vivat in aquu,
nunc dicere : Videoautem aliam legem in membris quomodo repiilia et quadrupedia oriantnr in lerra,
c
meis, repugnanlemlegi mentis mem, 604 el captivan- et quibus ajantur cibis, Caeterum nbsurdum est
tem me in legepeccati, qum esl in membrismeis (Rom. ad hnc Dei deducere majesiatem, ut sciat per mo-
VII,23). Et qnasj incipiens sit : Fratres ego non ar- menla singula quot nascantur culiccs, quotve ino-
bitror me comprehendisse: et ex parte cognoscimus,B l riantur, qusc cimicum ei pulicum et muscarum »il
et ex patte piophetamus(Pliilipp. iu, 13). Acrursum in lerra multiludo, quanti pisces iu aqua nalent, cl
quasi perfeclus sit: Quotquol ergo perfecli, hoc sa- qui derninoribus majoruui praedaecedere debeant.
piamus (I Cor. xm, 9), cum utiquc non sit unius aique Non simus lam faiui udulalorcs Dei, ui dum poicn-
ejusdem, dicere se ex parte cognoscere, et esse per- liam ejus etiam ad ima deirahiinus, in nos ipnis in-
fecium. Ac ne forsitan pnles non Apostolicx con- juriosi siimis, eamdem raiionabiliuin quamirrationa-
suetudinis, sed b nostri boc esse arguinenti quod bilium providentiam esse diceiites. Ex quo liber ille
ipse loquitur ad Corinthios ; Hmc aulem, fratres, Bpocryphussiultilise condemnandus esi, in quo scri-
transfiguravime et Apollopropter vos, ut in nobis dis' ptum est, quemdam angelum nomiue d Tyri prseesse
a Ms. Reginsc,Non quo dicam. quse forlasse a Grancoaypios, ferox, fera, beatia sic
b Falso erat apud Marlianseum: non apostolicm appclletur. Sic ei Ps. LXXIX, 14, ftovoj ayptos, sittgit-
consuetudinis,sed nostrm: hoc est argumeittum quod laris ferus. Flnxa aulem est caeteriscontradieeniibiis
ipse loquilur. Correxerat Victorius mititis incongiuo Colberiini codicis lides, ulpnie receniioris, et qni
sensu, ted noslrmhocesse argumentum.Optime vero scioli glossaloris ingenium redoleai. Deniquc nec
nunc Reginaeins. reslituit. jurePastor in hoc slnllitise argui possit, quod angc-
c Nemo hominum , qui Deum vere conliietur, C ( lum scripscrit prseesse repiilibus, qnse veterum Pa-
eju que providentiam nd minuta quaeque exiendi, trum sentenlia est, ut inferius ostendemus:in quint
de fide credunt, liunc Hieronynii Iocum aut erroiis et concessere passim doctores scbolastici post S.
non arguil, aul non niiilur saninrem in senstini be- Thomam, n Part., q. 110, art. 1 : adl, Unaqumque
nigne iiilerpretari. Nobis universum contextuni at- res visibilis in hoc mundohabet poteslatemangelicam
tendentibus snismet verbis purgari S. Doctorem sibi prmposiiam, Siint adeo qui veliut, non Pasioris
posse nb erroris suspicione persuasum est; neque libruin, sed RecognitionesCleraenti aitnbuias abs
enim im\S>sDei providentiam nd miiiinia quseque Hieronymo bic suggillari, quod nitnirum Iradaiur ibi
deduci negat, sed eamdem ralionabilium, quam irra- lib. I, cap. XLV: singulisquibusquecrealuris principes
Uonabilium.providenliamesse. 0 Deoconslitulos... . iptit quoque urboribtis, monti-
d Noinen hoc Tyri uieiidosum esse scribarum cul- busque ac fontibus, el fluminibus.. ,, lum angelis an-
pa atiiumo. Ms. Reginse minus male Tygrin legit : getum principem, spiritibut spirilutn, sideribus sidus,
foriasse autein Hegrin reponi debet, qttod est in a* dmmonibus dmmoncm, avibus avem, bestiis besliam,
pocrypho liermae bbro nomeii angeii, qui besiiis terpenlem terpentibut, piscempiscibus, liomimbusho-
pradicitur, vel est Graecislitteris scribendum fiw/itov, tninem,quiestClmstusJesus. Etsiquidem Tyri nonien,
aut 6upi<a», quod est bestim, sive besliarum : ut no- utciinique scribarum jncuria male dcpravatum pro
men ad replilium genus, non ad angelum referaiur- Theri, Graecnmest fiijptov,quod proxime accedit ad
Verum longe illa difficiliorest quneslio,quisnam ille fidem : probabilius hoc qiioque sit, respici Pseudo-
putandus sii liber, quem slultiljso S. Doclor con- Clemeniein, qui angelicam polesiaiem bestiis prae-
demnat. Nam quod prima fronie videalur, llermam, . positam nuncupaverii bestianu Veruni iieque baec
sive Pastoris, librum indicari, uon levia rationum "' salisarridei conjectura cttm aliisde causis, lum ea
momenta siini, quse id sentire nnn periniilant. Pri- prsecipue, quod non aiigelum, sed bestiam bestiis
inuma veritaiis abhorret specie, abs Hicronyraope- prsefici P>emlo-Cleineiisille docuerii. fteciins pro-
nitus repudinri etim librum , stultiiiaeqtie argui, indevisuin esl aliis, apocryphuni qui minime nunc
qtiem ssepc alibi laudat, ac pro Ecclesiastico habei, exsiet, librtim dcnotari abs Hieronymo, in enque
et qui legi dignussii ad fidelium uiiliiatem. Secundoi merilo argui siultiiiae, quod nomina funclionesque
habclur quidem in eolibro visione quarta menlio de: singulis angelonnn determinaveril. Et siispicati snni
angelo, qui esi super bestias : vcrum non Tyri, autI quidain, ex Origene llomil. 15 in Ezechielein et
Tygrin, ibi de nomine nuncupatur, sed Hegrin quodI Iib. i de Principiis, cap. S.ipsiusmel Ezecbielis pro-
noineu iimi a finptov,id e»t, bestim,sdl ab iypnyopou, , pbelias de Tyro nlludi. Nam pra:fecisse Deum ani-
jd est, liuilis, tlediicuni vocqbulo, efforinarjqiie vo- nialibus el plaiilis angelos, vulgo apnd Veleres ac-
lunt ex Daniele, ubi Nabuckudonosorem legimusi cepla sentenlia est, quain prae caeleiis edisserunt
iypnyopovmitiislerio ad bestiarum sortem fuisse re-- idem Origenes Homil. 14 in Nnm.,23 in Junain, 8
dactuth. Iia sane in oninilius, sive editis, sive manui in Jerem. ei 4 in Ezejhiel.; Alhenagoras Legatione
exaraiis, Pasioris libris, P. Lenurio teste, babetur : pro Cliristianis JI. 27 citatus a Mctliodio apud Lpi-
Misit Dominus angelum super bestias: cui nomenesll pliatiium bseresi 6i,num.21; Epiplianius ipse lib. de
Hegrbi, etc. Unus Maiiuscripiiis Colbertinus ab eo-• Mensuris et Ponderjbus, c- 22; Theodoriius Qua^st.
dem ciiatus habet, super bestiam cujus uomen ettI 52,iu Genes., elc. Eaque fuii Plntonicorum senlentia
Hegrin, ut non angelotribualur nomen, sed beslisc,, in Porphyrio rtspi aitoxHs tft^v^uv lib. 2.
1287 S. EUSEBII HIERONYMI 1288
repiilibus : 605 et'" uanc similimdinem piscibus A (I Cot. xv), et universi deinceps sancti cum illo
quoque ei arboribus, et bestiis universis proprios pariier de paradiso ejecti. Unde et cibi ejus electi
in cuslodiam angelos assiguatos. stint: ut, secundum Psalmistam : Qumtal a Deoescam
(Vers. 1S seqq.) Totum in hamo sublevavit, tra- sibi (Psal. cm, 21), prophetns subvertere volens et
xil illud in sagena sua, et congregavit in rele suum : apostolos. Etquia primum decepit bomitiem, quoii-
super hoc tmlabitur et exsulabit. Propterea immolabit die itniversum humanum genus interficere non ces-
sagenm sum, el sacrificabil reli suo, quia in ipsis in- sat. Potesl auiem etde haereiicorum accipi perversa
ctassata est pats ejus, et cibus ejus electus: proptet hoc multiplicique 607 doctrina, quod elipsi hamo suo,
etgo expandit sagenam suam, et semper interficere et rete suo, et sagenis suis plurimos pisces capiant,
gentes non cessal [ Vulg. parcet ]. LXX : Consumma- et multa reptilia comprehcndant, et idcirco Iselen-
tionem in hamo sublevavit, el attraxit eum in reti suo, tur, et sermonem stium quo decipere et persuadere
el congregaviteutn in sagenis suis: propter hoc Imla- poiuerunl, quasi Deum adorent, et illnm colant,
bitur elgaudebit: proptcrea immolabit [Al. immolavii] illum exspoliant : ipsi omni arie deserviant, per
sageneesum, el incendel reti suo, quia in ipsis incras- quem sciani a se lantas victimas interfeclas, et lan-
savit parlem suam, el escm ejus electa?: propterea ex- tos poleuiium a alque sanctorura esse deceptos,
pandit rete suum, et semper interficere gentes non B quos pinguem panem et electns escas Scriptura niinc
cestat. Quia supra pisces nominaverat, dicens : Et nominat. Propterea in similitudinem bestiarum,
facies homines quasi pisces maris, et quasi reptile, quae gustalum semel sanguinero semper sitiunt, ex-
ijuod significaniius diciturin HebrseoREMES (ttftyi), pandiint rele suum, el hoc omne eorum siudium
iJ est, xtvovpsvov,omne videlicet quod moveri po- cst, ut non paucos, sicut in principio, sed plures
test, idcirco (isTaoopoaipiscium servat in cseteris, ut inlerliciant. Non ambigit de interfeclinne muliarum
quoroodo piscator mittil hamum, et rele et sagenam, genlium, qui tantaro baereseon et perversarum do-
ut quod hamus non poluit rete comprehendat, qnod ctrinarum mullitudinera diaboli viderit bamo, rete,
evaserit rete sngenis laiioribus cirrumdetur : ita et sagenisque comprehensam : et tamen capturse eo-
rex Babylonius cuncia vasiaverit, et universum ho- rum finis interittis est.
minum genus suam preedamfecerit (Dan. m). Porro (Cap. II. —Vers. 1.) Super custodiammeam stabo,
quod ait : Lmtabitur atque gaudebit, et immotabitsa- et figam gradum super munitionem, e.lcontet piabor
genmsum, et sacrificabit reli suo, idolum signilicat ut videam quid dicatur mihi el quid respondeamad ar-
quod fecil in campoDura [Al. Dtiram] et simulacrum guentem me. LXX : Super ctislodiam meam stabo, et
Belis, cui quasi grandi sagenae immolavit pinguissi- aseendam super petram, et conlemplabor ul videam
mas viciimas, tolas quas vicernt naiiones ad cultum C ( quid loqualur in [Al. ad] me, et quid respondeam ad
ejus cogens. In ipsis quippe, 606 noc csl>ln idolis: correpi.ionemmeam. Symmachus mnnifestius b est
suis incrassatum esse se credens, et suam partem, perseculus : Quasi custos super speculam stabo, et
id est, omnes se habere divitias, quasi grandes pi- stabo velut inclusus, el conlemplabor ul videam quid
sces eliam principes quosque atque reges suo sub- dicatur mihi, et quid respondeam, et conlradicam ad-
jugavit imperio, quas escas electas vocat. Et quiai versum arguentem me. Pro munitione et peira, in
semel piscaiione opuleulissima saiuratus est, et sa- cujus locum Symmachus imerpretatus esl conclu-
genam suam, id est, suum replevit exercitum, pro-- sum, in llebrseo poniiur MASUR ("flXD), quod Theo-
pterea genies iuterficere, id est, semper pugtmre,, dotio gyrum, Aquila et quinta ediiio c circinum
et jugulare non cessat. Porro secundum Sepluatsinia,, translulerunl. Primse causalioni responderal Domi-
impius diabolus ( qui opprimii justum, ei liabei bo- nus : Aspicile in gentibus, et videle, et admiramini,
raines quasi pisces maris, et vastat cuncia quasi re- et obsiupescite. Ad quam propbcla qtiasisuperioris
piilia non habenlia ducem) misit hamtim suum con- dicti agens pcenitentiam, lemperaverat quidem quae-
irarium ei baino, a quo per apostolum PetrumI siionem, dicetis : Domine Deus meus, sancte meus, et
primus capius est piscis, in cujus ore inveiiiiis esll non moriemur (Supra i, 12). Sed nihiloniintis cum
staler (Matih. xvu). Et adhsesit hamo ejus Adam,, W 1 veneralione et lnudibus Dei ipsum fuerat scisciiatus:
el allraxit eum foras de paradiso rele suo : et coo- Mundi sttnl oculi tui ut non videas malum, el respicere
peruit illuin sagenis suis, variis et multiplicibus dolisi ad iniquitatem nescis (Ibid., 13). Quare non respicis
atque fallaciis. Idcirco Isetabitur, ct decipulas suass super iniqua agenies, et taces, devorante impio ju-
plus arbiirabilur esse quam pricceptum Domini. Ett siiorem se? Elquse esset justi devoratio, 608 exse"
immolabit non hamo (qui perversus sermo iulelli- cutus in panibus est: ut fierenl homines quasi pi-
gilur, etadliuc in principioconstilutus), sed reli suo,, sces maris, et quasi repiilia. F.t quod hamo, et sa-
quia piiiguissimas in ipso hostias coinprehendit. Et:: gena, et rete suo omnes ad interitum irahereutur,
Per unum hominem peccatores constituti sunt plurimii et non esset finis interfectionis eorum. Itaque quia
(Rom. v, 19), et in Adam omnes mortui sumuss propheia est, et proplerea quserit, et dubitare se
* Regin. ms. tantos potentium a se esse deceptos. circum. Consonat in subnexa expositione Hierony-
b Verba esl perseculus, Reginse ms. nescit. mus, ubi, Et hoc, inquil, gyro et circino, quasi muro
c Verius hoc esl, quod ex Reginse ms. rescribi- sequar, ne, elc.
nius, post Viclor. circinum, pro quo legit Martian.
1280 COMMENTARIORUM 1N ABACUCLIB. I. CAP. II. 1290
dicit, ut quod illi responderelur, respondeatur om- A virum in Isaia fii, dicens : Adhuc loquentete, dicam,
nibus : Stabo, inquit, »11specula mea, id esl, in pro- ecce aclsum(Isai. LXV,24), nunc quoque propbetae
pbeliae mea? sublimitale, et videbo post captiviiatem respondit Dontinus, ei prsecepil ut scribat visionem,
populi, et eversionem civitalis et lempli, et deinceps et digeral [Al. dirigal] eani super tabulas, id est,
quid sequalur. Vel certe iia : Custodiam omni dili- manifeslius scribal. Tabulas autem puto illns, de
gentia cor meum, et stabo sttper Christum pelram. quibus et apostolus loqttiiur ad Corinthios : Epistola
Et hoc gyro et circino quasi mnro sepiar, ne ad me nostra vos estis, scripta in cordibus nostris : qum
leo rugiens possit irrumpere, et videbo quid mihi cognoscituret legilur ab omnibus hominibus: mani-
posl secundain qua?stionemrespondeat Deus: et posl- festati, quoniam eslis epislola Chrisli, jmmsfrafa [Al.
quam inibi responderit, etmc corripueril male fuisse manifestata] a nobis, el scripta non alramento, sed
conquestum, quid ego quoque ei debeamrespondere. spiritu Dei vivenlis,non in tabulis lapideis, sed in ta-
Eleganier autem el miro scnsu humanam describit bulis cordiscarnalibtis (II Cor. m, 25). Sed et Salo-
impaiientiam, qunm in disceptationibus setnper ba- mon tale quid significat in Proverbiis dicciis : Dc-
bere consuevimus : ut antequam nobis ex adverso scribe eam super latiludinem cordis tui (Ptov. m, 3).
aliquis respondeat, et sciamus in quo nos arguerit, Scribere autem jtibetur planius, ut possit leclor
ad respondendum paremur. Ex quo ostendiiur re- B I currere, et nullo impedimento velocitas ejus, et le-
sponsionem non rationis csse, sed contenlionis. Si gendi cupido leneatur. Et hoc pracipit, quia adbuc
enim esset ratio, responsio debuerat exspectari, et visio procul cst, et in lempore constiluto. Et cnni
sic videre utrum responderc deberet, an consenlire finis rerum advenerit, tunc etiam ille veniet, ei pro-
rationabili responsioni. Sed et hoc notandum ex co babitur prophetia vera opere completa. Quod si
quod dixerat, Ul videatnquid loquatur in me, pro- forle pro cupiditate tua, o lector, et videndae visio-
pheiicam Visionem et eloquium Dei non exirinsecus nis ardore, pattlulum tibi visum fuerit moram facere
ad propbetas fieri, sed intrinsecus et interiori ho- quod promissum est , noli desperare venturum ;
minirespondere. Undeet Zacbarias: E( angelus, in- sed exspecta paiienier : me enim habes, qui tibi
quil, qui loqucbaturin me (Zach. i, 9). Et in Psalmis : polliceor et dico : Veniensveniet, el non tardabil. Si
Audiamquidloquaturin me Dominus(Psal. LXXXIV, 9). quis autem incredulus est hujus sponsionis mese,
(Vers. 2 seqq.) El respondit mihi Dominus, etl 610 el me dicente, veniens veniet, et non tardabit,
dixit : Scribe visum, et explana eum super tabulas,, coeperit ambigere, et in se lacitus fiuctuare, putans
ul percurrat qui legeril eum, quia adhuc visus procul,, non esse vettUirnm quod morntur ad lempus ; liic
et apparebit in finem, el non mentietur : si moram fe- meae animae displicebit, jtixia illud : Neomenias el
cerit. exspecta illum : quia veniensveniet, et non tar- C ( sabbata vestra odit anima mca (Isai. i, 13). Quod
dabit : eccequi incredulus est, non erit recta animai antem animnm suam Deus dixit, pro menleel cogi-
ejus in semetipso. Juslus aulem in fide sua vivet. talione debemus accipere, ut sit intellecius: nico
LXX : Et respondil ad me Dominus, et dixil : Scribe: sensui displicebit. Sicul aulem displicebit ille qui,
visionem, el manifeste in buxum [ Al. buxo] ult me promilienie, dubitaverit vcnturum e-se quod
a persequalur qni legit ea : quia adhuc visio
[AI. spondeo ; ita jusius qui credideril promissioni nierc,
visioni] in tempus, el orietur in finem, et non ini vivei in fide sua. Ilis quasi lineis capituli liujus pic-
609 vacuum.Si defecerit,sustine eum, quia veniens s tura de^cripta esl. Quod autem dicit, hujusceniodi
veniet,-elnon lardabil: si retraxeril se, non placebit t est, ita dumlaxat ut et translationem Sepluagiina
animmmemin eo. Jusius autem ex fide mea vivet. mUceamus. Scribe in corde tuo, ei quasi parvuli qui
Pro tabulis et buxo, quod Ilebraice dicitur ALLUOTH i prima elementa accipiunl liiterarum , curvos apiccs
[Al. LUTH](mnSn),Symmachus inierpretiitus estl el trementem manum in buxo eiudiunt, et ad recie
paginas. Et ubi Septuaginia posuerunt : Juslus au- scribeiidum medilalione consuescuut: ita lu quoque
tem ex fide mea vivet, omnes sequaliter transtulerunt,, qui ex persona ainbigentis locuitis es populi, in ta-
ex fidesua vivet. Denique Synimachiis significantius s bulis cordis lui el in buxo pectoris scribe quod d':co.
inlerpret ms ait: Justus autem per fidem propriamt "- Visio enim est quaepromiltitur jubeturque describi,
tuam vivet, quod Grsecedicitur. b b SirmosTiisavTov j et scribi manifesiius, ut nullo involvalur imbilo , ct
rrto-Tet
£wst : BAESIGNATHO (lnTiDxi) qnippe , quodi - nullis scnigmatum obscuretur ambagibus : manifesta
interpretaiur in fide sua, si JODet non VAUliiteramn spes manifesiam habent sponsionem. Iloc autem, o
haberet iu fine, ut Sepiuaginta putaverunt, et lcge- prnphetii, prircipio, non quod lu ncscias (nonenim
retur BAEMUNATHI (irnoa), recle transtulissent,, esscs propbetn, si ignornres ), sed ut quod lu mnni-
in fide mea.Nunc aulem simililiido litterse VAU ei JOD,, fesiius scripseris, lector alisque inipedimemo et dif-
qnse mensura taniiim inter sedistant, causa erroriss ficultaie |iossit legere atque perctirrere; quod Se-
fuit. Hoc quare dictnni sit, sequens dispuiatio com- ptuaginta translulerunt: oVw?Stwxvj o avaytvebo-xwv,id
prebendii. Juxla repromissionem quse ad sanciumII est, ut persequatur qui tegit; juxla illum sensum,
a Regin. ms. ut currat,
quse proprie Aquilseett voluerit. MART.— Hanc Marlianseus sententiam
Syminacbo iribuiiur interpreialio, onas tpixy. Graecortini trajectione vcrborum , dum emcndare
b Hiine locum depravaium invenies in sintiqnis s vult, dcpravat legens 7rto-T«t rn 6 StxatojeavTov?>jo-6t.
editionibus, tam in ordine Grajcorum verborum,i, Nos qtiemndmodum et ab Eusebio laudaiur, et jam
quam in lectione contexius Hebraici. Conferat qui ti inde ab Erasmi erat edilione, reposuimus.
PATROL.XXV. 41
1291 S. EUSEBIt HIFRONYMl 1392
qui ad Timotheum scrtbilur : Persequere juttitiam, /A runt. Cum utique 612 debnerint juxta id qtiod
el pietatem et fidem, chatitatem, patienliam, mansue- primura interpretati sunt visionem, elinm in reliquis
tudinem (I Tim. vi, 11). Et ad Romanos : Hospitali- femininum genus ponere visionis, ut dicerent, ex-
talem sectantes (Rom. xu, 13). Et ad Corimuios : specta eam : quia veniensveniet: quod si se snbtraxe-
Persequimini charilatem (I Cor. xiv, 1 ). Ipsa aulera ril, non placebit animm memin ea, id est, iu visione.
visio de qua tibi dixi: scribe visionem, et manifesla lioc propterea, ne quod sciebamus, vidcremur ta-
in buxo, ut possjt persequi qui legit, adhuc in tem- cere. Caeterum non ignoro secundum inlerpretalio-
pore constituto est, de quo Salvator ail: Tempore nem eorum posse et ita accipi : Scribe visionem in
acceptabili[Al. accepto] exaudivite, et in die salulit quaChristus repromittilur, et prophetiaa luacvel in
uuxiliatus sum libi (hai. XLIX,8). El orietur in buxo, vel in tabulis, vel, ut Symmachus transtulii,
consummalione mundi, et in extrema diei bora, de paginis, hiinc texe serinonem, quod tempore consti-
qua loquilur et Joannes : Fitioli, nunc hora noiis- tuto, et in consummatione mundi veniat Filius
sima esl (1 Joan. n, 18). Et non frusira veniei: meus, qui salvet oves perditas domus Israel, et alias
salvabit enira mulios, etcura reliquiis Israelitici po- q«oque oves anliquis ovibus copulet, et unum cffi-
puli 611 roulliiudinem geiilium congregabit. Quod ciens gregem jungat duas virgas, quas Ezecbiel, id
si paululum se subtraxerit, et volis tuis, lector, qui 81 esi, virlus Dei, sociatas et sibi invicem cohserenles
legerc jubcris in buxo, el in tabulis, quas propheta tenel in propbetali manu (Ezec. vu). Quod si pau-
descripsit, venire tardius visio coeperil, exspecta lulum, o propheta, vel tu, popule (ex cujus persona
eam : qqia veniens veniet, et non urdabil. Si auleni dubitare visus est el propbela meus),se subtraxerit
dubilaverit fides tua, el putaverjs non evenire quod Cliristus, el visus fuerit reiardare, exspecta illum,
spondeo, habebis pro grandi pcena quod meseanima» veniens enira veniet, et non lardabit; et ca-iera quse
displicebis. Justus autem qui credit verbis meis, et jara supra exposuimus. Porro quod Apostolus LXX
de his non arobigit quse polliceor, babebit prseiuium magis teslimouio abusus est, nd Romanos scribens :
a vitam sempiternam. Nec slatimdebes arguere vel hJusiusaMlemexfidemeavivet(Rom. i, 17), et noneo
in le interficiendo, vel in iUovivificando , quod apud qiiod habelur in Hebraico, causa perspicua esl. Scribe-
me acceptio personarum sjt, quia ipse vivificaiioais bal enim Roaiani«, qui ScripturasHebraicas nescie-
suse causa est, qui ex fide sua vivit: sicul lu ex ee bant: oee erat ei cura de verbis, cumsensus es^etin
quod tesubtraxisii, et credere noLuisli, displicuisti tulo^etdarattumexeoprsesensdisputationonhabeiet.
animae mese. Manjfeste aulem in his de adventu Alioqoiu ubicumquediversus est sensus,et aliterscri-
Chrisli prophetia est. Unde et proposita qnseslio pUiwesl in Heliraico^diter in LXX, nota eum uii his
solvitur, quod donec ille venial, iniquilas dominetur C I testimoniis quas a Gamaliele doctore legis didicerai.
in roundo, et judiciura non perveniat ad finem : et (Vers. 6 seq^. ) Et quomodo vinum potantem deci-
verus Nabuchodonosor capiat rete suo et sageaa bo- pil, sic erit vir superbus, et uon decorabitm, qui dila-
mines quasi piscicu!os,et rationabile \At- ralionale] lapit quasi infernus anmum suam, et ipse quasi mors,
animal quasi rcptile, non babess principeii). Porro et non adimplelur. Et « cougregabit ad se omnesgen-
quod pro visione inierpretaii sumus, quia adhue visus let, el coacervabitad se omnes p&pulot. Numquid non
procul: et « moram fecerit, exspectaillum, jd esi, vi- omnesisli super emmparabolamsument,et loquetammni
sum : non putet aliquis errore deceplus pro visione gmatumejus, etdieetur:Vmeiqui multiptical nonsua: us-
quaeest generis feminini, visum posuisse, qui est queqwaggravatcoHtrase densumlutum? numquid non
generis masculini, et minus usitatum est in Latino. 613 repenle consurgenlqui mordeant te: et suscila-
Siquidem HAZON (JTtn)., quod Aquila interpretaiur bunlur laeerantes te, ei eris in rapinam eis? Quia lu
apud Hebrseos genere masculioo visus spoliasli gentesmullas , spoliabunt te ontnes qni reii
bpay.ot.Tia-u.bv,
diciiur, et usque ad finem sub eodem geaere visio- qui fuerinl de populis propter sanguineiithominis, et
nis, id est, visus, masculina declinalio conservaiur. iniquitalem terrrn, civitatis et omniumhabitantium in
Sepluaginta autera dicentes. scribe visionem;et post- ea. LXX: Qiti autem arrogans esl et contemptor, vir
ea, si defeceril, sustine eum : quia veniens veniet, et 9 superbus, nihil perduck ad finem: qui dilalavit sicut
non latdabit: si subtraxerit se, non placebit animm infertms animam suam, et itte quasi mors, non adim-
tnemin eo, prmtim inlerpretati suntvisionem geuere . pUlur. Et congregabil ad se omnes gentes, et aecipiet
feminino, quse apud llebrseos, ut diximus, masculini ad se omnes populos: nonne universa hmc adversum
es.t. Deindesecundum Ilebiaicum genus, ubi decli- eum parabolam sument, el propositionemad narratio-
natur masculine, sustine eum, et non placebit animm nem ejus , et dieent: Vm qui mullipticat sibi qum non
memin eo, ipsi qtioque masculino genere declinave- sunt sua: utquequa aggraval lorquem suam graviter,
< In Regina: ms., prwmium notnine vitam sempiter- quoque Iegendum esse. Hebraeorumatitem x scribi-
nam, Necslalim dei.es qrauere vd in te rejkiendo, tur : Justusaulem meus ex fidevivet, velnti vox ftov
vel in illo, etc- ex sequeniibus pendeat, sicut pendet Num. xxv:
b Hieronymus, inquit Victorius, tam hic.quam i IVTSI£rA«<raif/ovTOV ?rj).ov.Similitudo jod et vau in
Qajat. ui, testaiiUrLXX scripsisse : Jnslus autem ex voce WOO diversitatem induxit.
fide mMvivel.Qnam leciionem antiquissimus Vaiica- 0 AditeBraicum et Vulgatam ediiionem Victorius
OU5 c«4ex rslwwl ' babsnt enim b Si Simtos ix reaeribil, Congrcgavit, et coacervavit.
Kurrws ftov ?M«-ew«;ex q«o apparet Rom. i ita
1295 COMMENTARIORUM 1N ABACUCLIB. I. CAP. II. 1294
qitlt subito consurgent mordenles eumflefyigilabunl A i qi»8Clion pcperit. Usquequo? vel increpanlium rst
insidialores tui, et eris in rapinam illis?, Quia tu ex- vox isia, vel judicii dieni demonslrnntium. Et aggra-
spoliasti gentes multas, exspoliabunt te omnes reliqui vans torquem suam infinito pondere. Et ptilcbre, quia
populi propter sanguinem hominum et impietates ter- arrogans el superbus e»t (superbia aulem proprie
rm , et civitatis , et omnium habilalorum ejus. Cum incxtensionecolli et cervicis erectioue monsiraiur),
haec de Chrisii adventu sint repromissa, sive, ut torques gravissima sit, ut curvet quod fuerat ere-
quibusdam placel, de visiouis One, et de comple- clum. Ei isiud evcnict quia subito consurgcnt qui
lione auxilii Dei: quod qui credideril c-se venln- mordeant eum , vel angeli, c cum quibus diabolus
rum, vivet ex (ide sua : qui vero increduliis fueril, iradetur in poenam,vel quiab eo tenti fuerant, ::geii-
Domini anima! displicebit: Nabuchodonosor rexBa- tes poslea pcenitentiam : et ad Clnisti vexilla con-
bylonius decipieiur superbia sua. Et quomodo vi- versi, mordebunt euiti, juxln illud quod alibi tlicilur :
num conlra polaniem facil, etposiquam surrexeril, Viri pacifici tui posuerunt insidias tibi (Jerem.
neque pes, neque mens suum officitim leneut; om- xxvm). Dcnique sequilur : Et evigilabunlinsidiato-
nisque laetitia, el meniis exhilaratio veriilur in rui- res tui, id est, quos anle consopieras, quos inebria-
nara: sic vir superbus non decorabiiur, nec votun- veras, illorum insidiis subjai ebis, vastaniium rc-
tatem suam a perducet ad finem, et juxla Synima- B 1 gnum tuum, et eos qui captivi fuerunl in Chrisii lur-
chum o-ixev7rop>io-st, hoc est, in rerum omnium erit mas redigeniium. Tu enim deprsedalus es gentes
pcnuria.Qui, quasi mors ei infernus, non saluralur iuultas, et Judaicum populum 0|5 ornalu et ve-
occisis: ct omnes gentes cunclosque pnpulos suo stibus , quas ei dederam , spoliasti: idcirco omnes
imperio subjngans, finem avaritiae non pulavit. reliqui populi, qui tuo imperio non subjecerini [Al.
Nonne cum inebriatus fuerit poculo Domini, et mc- subjecere]cerviceni, spoliabuntle, et nudum facient.
raco calice consopitus, omnes super eum per com- Quia ei lu inlerfecisligeniesplurimas, etfudisli san-
paralioncm loquentur, Trpof^ufia? Vse ei qui lolum giiinem caiiiin. Sed et terrac impietas, id cst, Ju-
orbeni vastans, non saturaiur rapinis , nec desinit daicse , et civitalis Jerusalem, et omnium liabilato-
exspoliarc jani nudos, et ad hoc lantum saevil, ut rum ejus (qui dixerunt adversum Crcatorem suum :
b devoret, ei iniquitatis et prsedarum onere quasi Crucifige,crucifigeeum: sanguis ejus super nos et su-
gravissima torque sedeprimai. Simulque considera per filios noslros [Joan. xix, 6], reverielur in caput
quam eleganier mulliplicalas divitias densum appel- luum, et exspoliationis tuse causse erunl. Potesi au-
laverit lutum. Numquid 614 non rcpente consur- lem boc ipsum et de Antichristo interpretari, qui
genl Medi alque Persse, qui B ibyloniorum impe- intanfum erit arrogans el superbus, ut in templo
rium destruentes, roordeanl eum primum, et poslea 'C Dei sessurus sit, faciens se Deum. Et, quasi infer-
lacerent: fiatque eis Nabuchodonosor in rapinam, nusetmors, tantos interficiet, ei ad se congregabit,
cl va6lator totitis orbis exspolietur a reliquis popu- ut, si fieri possit, decipial etiam electos Dei (Marc.
lis, qui manum el crudelitatem illius evadere po- xin). Cojigregabit qupquead se omnes d genles, ct
lucruni ? Uoc aulera ei fiet propter sanguiuem ho- universos populos in suum ducel errorem. Qui citin
niiuis, idesi, Juilae, el iniquitatem lerrse, videlicel poslea interfectiiin illum spirilu oris Chrisii vidc-
Israel, et civitaiis , haud dubium quin Jerusalem et rint, iulelligent vera esse quaede eo anle praedicla
omnium habitantium in ea generaliler popttlum sunl, et dicent omnia qtisc scqtiunlur, eadcm intel-
siguificans. Discuiiamus et Septuaginta. Omniaquas ligentia, qua expnsuimus super diabolutn. Quod
de Babylone et Nabucbodonosor diximus , referri aulem dicit, exspoliabunt te omnes reliqui populi
poisunt ad mundura istum , et ad diabolum, qui propter sanguincm hominttm , ei impietaiem terrse,
vere arrogans et superbus, el aljquid esse se cre- ei civilaiis, et omnium habitnniium in ea , reliquos
dens, nibil perducel [Ai. perducit] ad finem. Siqui- populos sancios intelligamus, qui Antichristo non
dem conatus ejus et omnis labor habebit inlerilum : servierunt, a quibus exspoliabilur impins propter
qui in similitudiunm inferni, ei mortis, non salura- inipietatem quam exercuit in universam terram, et
lur occists, et oinnium gentium deceptipne lsetntur, D ] vaslalionem civilalis Ecclesiae,etpersecutionem om-
et ad se populos congregat. Qui cura eum viderint nium, qui babilaverunt in ca. Tanta eniin vastitas,
missum in Abyssuni, et tartaro Iraditum, ea quse in el timta iinpielas in fine rerum , Aniicbrisio sse-
prophetis parabolice, et atvtyftaT<D§<5j legernnt, vi- viente, grassabilur in Ecclesiis , el inultiplicala ini-
dentes esse complela, et inlerprelanles super eo, quiialeiiiiilioriiin.iiiianiiim iefrigcsceltliaritas(j1/a(.
consona voce memorabunt: Vsediaholo, qui uiulti- xxiv), ul Dominus qui cordis arcaua cognnscit, et
plicavit sibi non sua. Vse perdici, quac congregavit quod ftilurum est, non igtioral, dixeril: Putas, ve-
" Reginse ms,, voluntatemsuam nihil perducet ad pro tradilur, quod post Victorii correctionem per-
finem, etjuxta Syrnmachuiti,o-iit svxp«Tno-et,quod pr;e peram Martian. retinuil. Liquei, sermonem esse de
plncet. die judicii , illtid, IHscediteame, maledi-
b Idem Regin. ms., smvil\et defurii, «I iniquitatis cli, in ignemalludique
ev7rop«o-5t
mternum , qui paratus est diabolo et an-
et prmdarum, elc. gelis ejus, elc.
0 Rursum Reginae ms. c.imipartictilnm non habel. d Deerat vox genles, quam e noslris inss. suffeci-
Mox ad ejus fidem, juflclis seplem Floreniiae , uno- mns. tJfliis Regiin*, omnes gentes, ut tmiverstnnpo~
que Brixiaepenes Viclor. ms., tradelur reposuimus pulum in suum ducai, elc.
1295 S. EUSEBII HIERONYMl 1296
niens Filius hominisinvenietfidenxsupet terram (Luc. A tum] crudelilaie baccbatus es, ut, si dicipotest,lapi-
xviii, 8)? Possumus quoque secundum Joannem des civiiatis et ligna parielum quos subveriisti, luatn
aposlolum (qui scribit: Sicut audistis quia Antichri- ferociam clamitent. Tale quid et Dominus in Evan-
stus veniet, nunc aulem Anlichristimulli sunt (1 Joan. gelio conlra Pharisaeos objurganles, quare non in-
II, 18): unde ct cognoscimus quoniam novissima creparet pueros acclamantes sibi: Osanna in excelsis
hora est) omnes haereticos, et uuiversum dogma filio David, benediclus qui venit in nomine Domini,
perversum arrogantium sibi scieniiam , etsimplici- Osanna in excelsis. NOHtegistis, inquil, quia scriptum
latem Ecclesiae contemnentium, quinihil perducunt est (Psal. VIII, 5) : Ex ore infantium el laclentium
ad finem, sed a deleclanlur morlibus plurimorum, perfecisti laUdem? Et si isti tacuerint, lapides clama-
arroganles 616 el superbos dicere, et totam con- bunt (Matth. xxi, 9, 16). Licet enim plerique ila
tinentiam capituli super eorum ititelligetitiam tera- inielligendum pulent: si Judx-i tacuerint, multitudo
perare : qui vere multiplicant sibi non sua, et quasi me genlium confitebilur : lamen bsec esi expressior
gravissimum lulum et ponderosara torquem, qua et verior intelligentia : eiiaiusi homincs tacerent
pertrahantur ad pcenas , sibi b congreganies, spo- [Al. taceant], et signorum meorum mtiliiltidinem
liant gentes multas, et eflundunt sanguinem lioini- iingua invidens non loquatur; tamen lapides ipsi,
nuni, et impietaiem exercent in Ecclesiam et in B et fttndiimenla murorum, el parietum sedificalio
omneshabitaloresejus. Sedreliqui populi, Ecclesia- meam polerunt magnitudinem personare. Quod ut
stici videlicet viri, qui non fuerint eorura errore de- significanlius iiat, ponamus lilieraturae qtioque soe-
cepii, subito constirgent, et evigilabunt quasi de cularis exempla. Crispus (Sallusiius) loquiiur in his-
gravi somno, et mordebunt eos, el insidiabuntur toriis : « Saguntini fide atque snrumnis cinclyti,prse
illis, et habebunt cos in praedam. Quidam pulant mortalibus , sludio majore quam opibus, quippe
hoc quod dicitur : Vm qui multiplicant sibi qum non apud quos [Al. queis] etiam lum semiruta moenia,
sunt sua, et cselera, de divitibus posseaccipi, qui domus intectse, parietesque lemploriim ambusti,
possessionum. terrainos dilatanl, et ea quse' non sunt mantts Punicas oslenlabant. i Simile quid el Tullius
bominis, horainis arbitrantes, congregaiit sibi,a ad Coe-arempro Marcello : < Parieles, medius fidius!
quibus subito relinqucniur. Quod aiueni non sil ho- (ut miiii videiur) hujus curise libi graiins ngere ges-
minis,idest,animalis ralionabilis, terrenapossessio, liunt, quod brevi lempore fulura sit illa aucloritas
et Dominus demonslrat, dicens: St in alieno non in bis majorutn suorum el suis sedibus. > Porro
fuislisfideles, quod vestrum esi, quis dabit vobis (Luc. quod nos interpretati sumus : Et lignum quod inler
xvi)? lotumqtie capituli textum super hac persona juncturas mdificiorumest, respondebit : pro quo Se-
edisserunt. Sednescioan possint qusestionis et solu- J pluaginla pnsuerunt : Et scarabmus de ligno loquetur
lionis prophelicse ordinem servare. ea, manife-tius more suo tran-lulil Syiiim;clius,
(Vers. 9.) Vm qvi congregat avaritiam malam do- xat o-vvSso-fti? avTa, ld
oixoSoftij?£vltvo?a7rotp8eyl-STat
muitum:ut sit in excelso nidus ejus, el libetari se est, et junctura mdificiilignea kquetur ea. Theodolio
putat de manu mali: cogitasti confusionem domui quoque, xai o-vvSso-fto? |v>ov ^SeygeTatavTa: necnon
tum: concidisti populos multos, etpeccavit anima tua. et quinla editio, xat oTJvSso-fto? l-vlov ySeyleTatavra :
Quia lapis de pariete clamabit, et lignum quod inter qusc et ipsae interpretationes cum Syminachi et no-
junctutas mdificiotum est, respondebit. LXX: 0 qui stra inlerpretaiione concordant; quod enim lingua
mulliplicat avaritiam matam domui sum, ut ponat in Hebraica dicitur CHAPHIS (D^Si), lignum significat,
excelso nidum suum, et erualur de tnanu malorum, quod ad conlinendos parieles in medio structurae
cogilasli confusionem domuitum: consumpsisti popu- poniiur; et vulgo apud Grsecos appellatur lp.avTauis.
ios inullos: el peccavit anima tua; propter quod lapis Hoc est ergo juxla historiam quod prophetalis sermo
de pariete clamabit, et scarabmusde ligno loquetur ea. 618 significat: lapides parietum qui a te destrucli
Adbuc ad ipsuro sermo est, qui sibi coacervet raa- sunt, et lignaeorum ambusta tuam crudelitatem so-
la , ct divitiartim mullitudinem non intelligal cau- nabttnt. Reperi, exceplisquinqiieediiionibus, id est,
sam esse ruinae suae domus; simulque per metnpho- Aquilae, Symmachi, Septuaginta, Theodotionis, et
latu superbise arguiiur, quodadavium similitudinem qtiinta, in duodecim prophetis el duas alias editio-
in excelso posuerit nidum suum, et arbitratus sit ncs, in quarum una scriptum est : Quia lapis de [Al.
crui se de manu mali, id est, numquam venire in in) pariele clamabit quasi vermis in ligno loquens: et
hostiuin pnleslalem : quod sttpcrbise consilium, et in allera : Lapis enim de pariete voeiferabilur, et
arrogans cogitatio finem habuit iguomiiiiam. Interfe- Ao-xwXrjs de ligno loquelur ea. Sed et Aquila aliud
cistipopulos mtillos, et in nliis occidendiscontra ani- quiddatn quam nos diximus posuil, xat y.«£,a,id esi,
main 617 luam dessevisti, et in lanla [Al. in tan- el ntassa de ligno respondebit. Quorum interpretatio
n In aliquot mss., sed delectentur morsibus pluri- studio majore quam, etc. Vulgati libri alii, inclyti per
morum. mortalium studium majores; Martian., inclyti, per
b Ms.Regin., s»6icongregant, sive spolianl genles, morlis sludium majores, etc.
clc. d Iii Regin. ms. hic atque infra y.olebz,quod csl,
c Ex uno, quod sciam, Hieroiiymo locus iste capsula , culeus, pro o-xw>»5, id est, vermis, le-
S illustii recensetur in Frngmentorura libro vi. Le- gitur.
gimus vero nos e-Reginae ms., inctgtipra mortalibut
1297 COMMENTARIORUM 1N ABACUCLIB. I. CAP. H. 1298
quid sibi velit, in Septuaginta translalorum exposi- A , rus enim de ligno loquelur ea, non inlelligitur in
lione dicemtis. in quibus pro vm, o positum est, et bonam, sed in malam partem, id est, loquelur ava-
dirigimr sermo vel ad diabolum vel Aniicliristum, ritiam pessimam multiplicantis adversus doraum
vel ad haerelicos, qui multiplicant sibi avariliam suam, et confusionem diaboli, ct csetera quse de
matam. Mala autem dicilur avariiia, ad distinelio- iniquitate ejus et scelere prsecesserunt. Quod auiem
nem bonae, ut silbona avariiia doctoris Ecclesiasli- ait Aquiln, et massa de ligno respondebit, Massam re-
ci, qni numquam saiialtir mtiliiludine sectaiorum, feritnus nd illum sensum, quem Dominus posuit in
et quanto plures habuerit discipulos, tanto magis ad Evangelio : Cavele vobis a [ermenlo Pharismorum
docirinse studium concitetur. Vse ergo ei qui multi- (Matth. xvi, II). Cumque dubitarent apostoli, et
plicat sibi avaritiam pe«simam, ut congreget domui quidnam esset, scire non possent, Evangelista in-
suae conveniicula perversa, et ponat in alto nidum terpretaius est, dicens : Dixerat autem eis de doclri-
suttm, ut eruilur de manu malorum. Pollicenlur na Pharismorum. Recte igitur doctrina haereticorum
enim ei diabolus et Anlichrislus et hseretici, eos qui de ligno Ioquitur : aliter enim persuadere non pos-
suum dogma snscipiint, fore in ctelesiibus posses- stint, nisi gloriam ligni suse perversilali praeferant.
snros regna ccelorum, et gehennse incentlia non Necnon ct illud quod dixeramus: Quia lapis de pa-
sensuros. Et cum Iiaec repromiserint, consilium ip- B riete 620 clamabit, sicut vermis in ligno loquens
sorum ad perfectum venire non poteril: sed erit [Al. loquitur], vel tapis de pariete vociferabitur, et
consilitim cnnfusionis et ignominiae domus \Al. do- ar.iihis de tigno loqvetnr ea, quidam e nosiris ver-
mni] eorum, posiqnam quse fuerant repromissa, falsa mem in ligno loquentem illum esse aiunt, qui dicit
ipse remm finis osienderit. cnm [Al. tunc] probabi- in psalmo : Ego aulem sum vermisei non homo (Ps.
tur confusionis esse consilium, non salutis. Isle, ut xxi, 7); et avem vocalem ad ejusdem personnm rc-
diximus, perversitalis doctor consumpsit populos ferunt, qui ait : Factus sum quasi passer solitarius
multos, et quanto plures hahuit in comilalu suo, in tecto (Psal. ci, 8), et caeiera his similia.
tanio mngis detiqnit contra animam stiam. Denique (Vers. 12 seqq.) Vm qui mdifical civilatem in san-
Ecclesia? ejtis lapides, et xavflapoj,id est, scarabmus guinibus, et prmparat urbem in iniquitale : numquid
de ligno, clamabnnt contra avariiiam superbi, eo non Itmcsunl a Domino exercituum? laborabunl e.nim
quod omnes genles sua persuasione deceperii. Lapi- populi in multo igne, et gentes in vacuum, et deficienl:
des, stolida cnrdn credenlium doctrinis haerelicorum quia replebitur terra, ut cognoscanl glorium Domini
posstimus inlelligere, et scarabsetim de ligno, mngi- quasi aqum operientes mare. LXX : Vmqui mdificat
strns qnnsque perversos, qui turpis lncri gratia cititatem in sanguinibus,et prmparat urbem in iniqui-
G
619 assumenles prsedicalionem crucis, loquuntur talibus : nonne hmc tunl a Domino omnipolente? et
ex utero. Dens enim eorum venler est, et omnia ci- defeceruntpopuli mulli in igne, et gentes mulimcoan-
bprum causa faciunt, qui redigunlur in siercns (quia gustalm sunt: quia replebitur lerra ul cognoscat glo-
scarnbsens vel cnnlliarus vermis est slercoris); et ad riam Domini, quasi aquam ad operiendum maria.
boc tnntum assumunt crucem, utavaritiam el super- Nulli dubium est quin juxla litteram adbuc contra
biam magisiri sui diaboli doceant ore vipereo. Si Nabuchodotiosor loqualtir serino propbeticus; et
qunndo videris hsereticorum qnempiam, quasirecon- plangat eum quod aedificet Babylonem in sanguini-
dila et occnlta mysteria contra Ecclesiam loqui, et bus, etplurimorum ruinis ac mortibus illius mcenia
domum diaboli domui praeferre Chrisii, diciio : La- construat. Qui quia hoc fecerit urbi, quam in san-
pis de pariele clamat, et caniharus de ligno loqui- guinibus construxerat, poslea quse a Domino infe-
tur. Legi in cujusdam volnmine, propterea cantha- rantur, auscultat. Sequitur enim : Numquid non hmc
rum super hxreticis intelligi, qtiia dogmala habeant a Dominosunt exercituum?id esl, quaedicuniur. La-
stercori comparanda. Unde et Apnslolus, doctrinae borabunt poputi in multo igne, et gentes in vacuum, id
veteris errorem dicit se reputasse in scybala, id est, est, incensa Babylone, frustra pnpuli laborabunl, et
in stercora (Philipp. III). Non quod Lex velus, ul niteniur in niliilum, et dellcient populi gentis
Manichrciarbitrantur, ad comparationem Evangelii J" Chaldaica?. Quia rcplebilur terra ut cognoscat glo-
scybala computetiir (quod impium est dicere, cum riam Domini, id est, cum Babylon fuerit eversa,
uniiisDei iitrumque sit Teslamentum), sed quod do- mauifesla fiet omnibus potenlia virlutis Dei, quasi
cirinae Phaihaeorum, et praecepla hominum, et aquse operienles mare : sic gloria Domini terra uni-
Deuterosis (SevTepwo-et?) Judseoriim slercora dican- versa complebilur, sicui nqnso alveum el fundura
lur ab Aposiolo. Scio qiiemdam de fralribus, iapi- contegunt maris. Hsccul diximus, juxta lilieram. Cse-
dem, qui de pariele clamaverit, infellexisse Dnmi- terum perspicuum est, quod el diabolus, et Anti-
num Salvalorem, et scarabaeum de Iigno loquentem, christus, et hsereticorum perversa doctrina aedificent
latronem qui Dominum blasphemaverit : qund licet civilalero in sanguinibus, id esl, Ecclesiam suam in
pie possit inielligi: lamen quomodo cum universo eorum qnos deceperunt, interitu, et prseparent ur-
prophelbe cnntexiu possit aptari, non invenio. Sunt bem in iniquitaiibus, loquentes contra Deura iniqui-
nonnulli qui putent cantharum de ligno loqtientem, lalem, el pnncntes in excelso os suum. Quod cum
et ad Salvatoris personam referri posse, quod im- fecerint, manifeste ostenditur, quia ex semet-
pium esse cx ordinc ipso sermonis apparet. Cantha- ipsis sedificent civilatem in sangninibus, et prse-
1299 8. EBSEIffl rKERONWI 1300
parent eam in iniqiiitatibus. Sequitur enim : A quasi aquisy iia sermonibus et doclrina cjus univer-
Non tunt hmc a Domino omnipotente? id est , ta- sus mundtis ceopertus est.
lis 621 scdiftcationon est a Domino sabaoih, qucm (Vers. 15 seqq.) Vm qui polum dal amico suo, mit-
nunc LXX inlerpretatt sunt, omnipotentem.Deflcient tens fei suum et inebrians, ut aspiciat nuditatein ejus.
enim muhi populi, et qunmvis infinitse gentes in eo- Replettts * est ignominiapto gioria: bibe tu quoque,
rum ducantur errorem, lamen vel lassabuntur, quod et consopire: circumdabilte calix dexterm Domini, et
magis significat b\tyo$<>yrno-av: vcl certe coarctabun- vomilus ignominimsuper gioriam tuam: quia iniquilas
tur in angtisuim, et Ecclesbe Hiiillitudini wih pote- Libani operiet te, et vastitas jumenlorum [Vulg. ani-
runt comparari. lltis quippe in igne deficienlibus malium ] deterrebit eos, de sanguinibushominumet ini-
(quod sentkur, aul diaboli principis sui igne con- quiiate terrm, et civilatis, et ornnmm [Al. hominnm]
sttmptis, ant cerle sriccensis igne Domini, de quo hatilanlrum in ea. LXX : Vm qui propinai proximo
ait: Ignemveni mittete super terram, el quant volo ul suo snbvetsioneturbida, et inebrians, ut aspiciat in tpe-
ardeat (Lne. xit, 49), et de priore cursti retractis, iuneis eorum: saturitatem ignominimb de gloria bibe
et ageniibus poeniientinm, et coeptum iter deserenti- el tu: et comm&vere,circumdedit te catix dexterceDo-
bus, qnod sonat okcyoibvx<te),replebitur universa mini, el congregataest ignominia super gloriam tttam:
terra glori* Domini, quando ad praedicationem apo- B quia impielas Libani operiel te, et miseria besliarum
stolorum hi universuni orbem exierit sonus eorum, terrebit te: propler tanguinem hominum, et ° impieta-
sicut aquae operiemes mare (Psal. xvm), id est, ut les lerrm et civitatis, et omniumhabitanlium in ea. Pro
ortinem salsnginem, et amaritudinem ssecuti, quam subversione turbida, Symmaclius intcrprelaius est,
torra btb:rat,< pluente desuper diabolo, aqtiaeDomini xai afiwv axpiTuf TOV Svftoveavrov, id est, et emillens
operiant; et efliciant maris lociim et amaritudinis absquejudicio furorem suum. Theodoiio d anb %\iati>s
pristinae non apparere. Unde et in psalino dicrtur, aou, quod inlerprelalnr ab effusionetua. Quinta edi-
Beati quorum remistmsunt miquilales, el quorum tecla lio e| a7rpoo-Sox7]TOv avaTpo7ri}?TVSbpyns o-ov,quod
sttnt peceata (Psat. xxxi, t}. Poiest autem (quam- sigiiific.it, tle subversione insperata irm tum. Aquiln,
quam nou cotiveiikHofdiw reciionis, nec ad praesen- i\ e «TtTptytwe^o).ovo-ov,quod possumus verlere, de
tem Scripturae textom faciat) et super Jerusalem in- emissione furoris lui. ln alia ediiione reperi, ovat ru
tclligi civitaiem plenarn sanguine proplietarum, de 7roTt?ovTtTOVeTatpovavrov aeilriv iceTopsvnv,quod
ijtia Scripiura comineinorat ( Matth. xxm), quod re- ipsiim in liugua noslra souat: Vmquipoium dat amico
dundaverit in ea sanctoram sanguis a porta usque suo turbinemvoluntem. Sed et alibi translalum legi:
ad portam. El quae dicit in Domrni passione: San- Vmqui polum dal proximo suo exo-Tao-tvo-/\o\iahrrj, id
guis ejus super nos, et super filios nostros (Ibid., C est, amentiam turbidam. Hoc propierea nt vcrbum
xxvn, 25). Elad quam Deus loquiinr in Isaia: Cum Hebraicum HASPHA (nEDD), quod transtulerunt LXX
lemveritis manus ad me, non exandiam vos: manus subversionem,sciri 623 possil quania a[md onines
enim vestressanguine pletw smt (Isai. i, 15). Haee ediiiones varietale discordet. lgitur adhuc contra
icdificata est in ioiifnitttibns: in qua juxta ettmdem N ibucliodonosor invectio est, quod oblitus condiiio-
propbeiaro jusiilia dormivit. Nec est aedificatio ejus nis sttse, et quasi ignorans se esse hominem, alteri
a Doinino sabnotb. Vnde defecerunt popttli multi in homini fel et amaritudinem propinarit. Possumtts
igne: et gentes multselassalse sunt eo tempore quo autem eum vel regem intelligere Judscne,vel genera-
Vespasiani el Titi circttmdata est exercitibus, et ad liter omnes homines quod inebriaverit eos malis, ut
dicm soiemnem Paschse venienies, nrbe quasi carcere videret Sedecise et capiivorum omnitim nuditatem.
suni rectusi: 622 el fame el penuria defecerunt, Pro quo interprclattis est Symmacbtts ct quinta edi-
et iisque ad extremas ruinas llailriani eos perdnxit tio, ul videret ignominias eorum.Dicunlnr nuiem hac
r>bsidio.[Al.obsidium]. Subversa aulem civitnle san- per metapboram ebrii hominis, et nudiiate f turpaii,
guinum, et tirbe iniquitatum, el populis igne con- quod Nabucbodonosor omnes iuebriaverit calice fu-
sumptis, et genlibus quae ad nuxiliuni eorum vene- roris sui, cunclosque exspoliatos videril el captivos,
rant, buc illucque dispersis, et dimillentibns lassas B et illi qui quondam gloriosi fuerant, in ulliniam re-
manits, repleta est universa lerra glofin Cbristi, et dacti sint servitulem : hoc eniro est quod ait: Reple-
tt Mtitat Victor. ex Hebrseo, Vulgataque editione, ALegerat Mnrtian. uno verbo, nullo auiem sensu,
teptetus es. Afilef verO in subnexa exposiiiOne llie- aTTOxvo-eMf, quod emendamus «ab ^vo-ewf. Foriasse
roi». 9entitj atftcm Theodoiio integrius posoerii , «K'Oyvo-ewf
b Idem rescribil, pro glorta, quamqtiam i» Grseco 6v/iovo-ov,de effusionefuroris tui. Victor. diffusione
sit ex SoSij?,et Hebraice TO3Q. de gloria: nam, in- ttta. Mox pro inspetata, Regin. ms. habet«u6t(a.
quii, Hieroiiymus sensnm poiius aitendens, quam • Ad fidem ISegiims. restituimus fatTptyeag: qua
vim verbi, pro gloria vertit, sicque retiuuii in Cotn- in lectione et Barberiuius alier a Monifauconinlan-
ineniario, dalus con-entil. Antea eral ixKipsbeus•Mox quoqne
e Propierea qitod singulari ntimero in Hebraeo emendanius 7roTi?ovrt,pro quo corrupte Martian.
sCiipfum est, DSS1,vocem qnoquc ao-e6eiaj absque legii 7roTt?ovTat. Levia auiein alia scriptionis menda
anicu!i,qua usi sunt LXX,rtiinori rfltinen ViclonuS lacili castigamus.
jure nccipit, repnnitque liic impietatis, pro impietates. f Vitiose erat in vulgatis libris, nuditate lurbati:
Manifcsle aulem in Alexaudrin. ms. owjSnav legas. mss. nosiri castigant.
1301 COMMENTARIORUM IN ABACUCLIB. I. CAP. II. 1302
tus est ignominiapro gloria, ut subaudiatur araieus, A ptum est SIOR(nWltt), id est, turbidam alque cmnotam:
ct proximus, sive consors regni, qui tuum, o Nabu- quamvis enim de paradiso Scripturarum fiumina iEgy-
chndoiiosor, calicem bibit. Unde quia iuebriasti plu- ptiexire credanlur: tamen quia conculcaniurpedibus
rimos, tu quoque bibe de calice Domini et consopire: Pharaonis, perdiderunt splendorem suum, et violala
circumdaberis suppliciis dexlerse Domini, et cum luio yEgyptio, versasunt intorrentes, dequibussan-
ignominii vomiltis (ui omnia quae absorbueras, ege- ctus quod cvaserit, gratulatur dicens: Torrentem per-
res, e( de sublitni gloria ad ullima deduceris mala. transivilanimanostra (Ps. cxxm, 5). Quod si quis oppo-
Quia iniquitas Libani operiet te; superbia, inquil, tua sueril torrentem Corath, de quo bibit Elias (III Reg.
el eversio templi, ct rapina sanctuarii le depopula- 17): el lorrenlem alium, de quo Dominusbibit in via
bitur atque vastabit. Et quia semei nominaverat (ila enim scriptum est: De torrente in via bibet [ Ps.
montem Libanum, sub ejusdem translalione victi- cix, 7]), hoc dicendum, quia quicumque in ^Egypto
mas, et sacrificia, vel cerlc multiludinem populo- fuerit, et in via bujus saeculi,quamvis Moyseset Aaron,
rum, qusc inlerfecla est in Jerusalem, animalibus qunmvis 625 Jeremias sit el Elias, tamen necesse
vel besliis comparat, dicens: Et vastitas animalium esieum detentationibus ./Egypii et solitudinis bibere,
opprimet te. Hoc aulem omne patieris, quia vastasli unde et Dominisermo qui ob hoc carnera assumpse-
Judam, subvertisti lerraro repromissionis, el civita- B rat, m biberet de torrente, considerans majestalem
tem Jerusalem oinnesqtie habilalores ejus. a Adivi suam dixit: Pater, si possibileest, iranseat calix isle a
Liddse quemdam de Hebracis, qui sapiens apud illos, me (Mat. xxvi, 39). Rursum videns se essein ^Egypto,
et SevTepwTns vocabatur, narrantem bujuscemodi fa- et aquns non posse mundari, nisi ipse potasset, ait:
bulam : Sedecias, inquit, a Nabuchodonosor rege Verumtamen non sicut ego^volo,sed sicut tu vis, Haec
cxcatus in Reblatha, lioc est, Antiocbise, variisque propterea, quia diabolus subversione et poculo lur-
irrisus modis, ductus est Babylonem (l\ Reg. 25; bido acperversis quibusque doclrinis inebriet proxi-
Jerem. 39). Ubi cum quadam die Nabuchodonosor mos, id est, rationale animal, et faciat eos quos de-
convivii festa celebraret, jussit ei dare potionem, ceperit, respicere ad speluncas suas. Ecclesisc enim
qua bausla, venter potantis solverelur in ftuxum: ac dogmata libera sunt: die gratulantur el lumine. Qui
subito introductuin ante ora epulantium, compul- autem inebriantur, nocte inebrianlur (I Thess. v, 7) :
sumque vi ventris pollutum esse 624 slercore, et et qui eos inebrianl, non ducunl in atria Domini,
hoc essc quod nunc hic Scripiura dicat: Vm qui po- quse nulla (ectorum premuntur umbra, sed in spe-
tum dat amico suo, mitlens [el suum et inebrians, ut luncas. Fecerunl enim domum Patris quae fuerat do-
aspiciat nudilalem ejus, et ignominiam pro gloria: raus orationis, speluncas Iatronum (Matth. xxi), pol-
quod scilicel ille qui rex poientissimus fuerat ad lale C licenles initiaiiones quasdam et mysteria, et recon-
dedecus per eum sii deductus. Unde et comminatur dita solumque hsereticis nota secreta, dc quibus lo-
ei Deus quod et ipse bibiturus sit bujuscemodi potio- quiiur et Isaias : Etmanufacta omnia abscondent, in-
nem, et passurus omnia, qu;e passus est Sedecias. ferentes in speluncas et in seissutas petrarum el [ora-
lloc quam ridiculum sit, me laceute, cognoscitis. Si mina terrm (Isai. n, 18, 19). Non ingrediamur ergo
enim quod scquitur : Bibe tu quoque, et consopire, et in speluncas hsereiicoruni, nec abscoudamur ibi, ubi
circumdabit te calix dexterm Domini, et vomitusigno- impius Saul stercora doclrinarum suarum egerere
minimsuper gloriam tuam, non de calice inlelliguul, consuevit (I Reg. xxiv) : sed magis ascendatnus nd
sed de malis, quse bibiwrus est Nabucbodonosor : speluncam excclsam moniis Sina, ubi ei Elias vidit
ergo et ille calix quo Sedecise propinatum esl, mala Dominutn (I Reg. xix), el Moyses posteriora ejtts
stint intelligeuda, non, ut illi volunl, xa9apT«6v.Sin anle couspexit (Exod. xxxiu). Et Isaias de Domino
atttem dicunt vere factum, et temperatam hujusce- clamiians : Hic habitabit, ait, in spelunca excelsa
modi potionem, ut supra reiuli: ergo et calix isle (Isai. XXXII,16). Si quis aulem non habet poculum
quem bibiturus esl Nabuchodonosor, xaBapTtxwsesli- turbidum et doctrinam hscreticam, et magister Ec-
mandus est plenus, ul Deus sabaolh et Dominus clesisc est, et omnia facil lurpis lucri gratia, et ven-
omnipotens pro vindicta mngna Nabuchodonosor 0 dit columbas in templo, hoc est dona sancli Spiri-
propinetxaSapTtxov,etfaciat eum suo stercore pollui. tus.etin cathedra sacerdotali liberas suffocat aves,
Hocadversus Judaicam tradiiionem. Veniaraus aulem iste non facil quidcm domum oralionis spelmtcam
ad inlelligenliam spiriiualem. Vae tibi, diabole, sive latronum, sed facit domum Patris domum negoiia-
Anlichriste, vel hserelicorum dogtua pervetsum, qui tionis. Post haec sequiiur : Saturitatem ignominim
doctrinis tuis et potione lurbida inebriis [Al. ine- pro gloria bibe lu, et commovere,id est, o diabole, o
brians ef subverlens el das] poptilos deceptorum, et dogma perversum, o hserelice, qui te putabas calicem
subverlis priorem fidem, dans eis poiionem, non de esse aureum, quo inebrianttir omnes gentes, ui vi-
Siioa, non de Jordane, non de fontibus Isnel, sed derent speluncas et secreta lua, pro glorise raagitiiu-
de lorrenle Cedron, el de flumine iEgypti, de quo dine replere saluritale ignominise, et reputare in
Jerendas dicit : Quid libi et vim JEgypti, ut bibas vas lictile opera manuum figuli : bibe et iu de calice
: Calix
aquam Geon (Jtrem. n, 18)? pro quo in Hebrseoseri- Domini , de qno in psahno 626 diciiur
0 Regin. m cum Viclorio, Audivi Liddm, etc.
1303 S. EUSEBU HIERONYMI 1304
in manu Domini, vini meri plenus mtxto, et incli-.A quod nunc exposuimus, id est : Vmqui potutn dat
navit ex hocin illud: verumtamen[mxejus non estexi- proximo suo subcertione lurbida; ei priora tria in qui-
nanila (Psal. LXXIV, 9). Et a priori sententia commo- bus dictum esi: Vmquimulliplicat sibi qum non sunt
vere, et noli putare firtna e>se etstabilia, in quibus sua, et : Vm qui congregalavariliam malam domui
primura siare cupiebas : quia circumdedit te calix sum, et : Vm qui mdificatcivitalemin sanguinibus, et
dexierae (Al. dextera) Domini. Porro quia propi- a juxia hisloriiim, ei juxia anagogen, vel adversum
nasti proximo luo subversione lurbida, congregabi- Nabuchodonosor, vel adversus diabolum el Anli-
tur ignominia super te, et super gloriam tuam, quam christum et hscreiicos posse sequaliier accipi.
prinium te habere credebas : isludque patieris, qtiia (Vers. 18.) Quid prodest sculptile , quia sculpsit
impieias Libani operiet te, secundum illud quod di- illud fictor suus, conflatile et imaginem falsam ? quia
ciitir : El oratio ejus fiat in peccatum (Psal. cvin, 7). speravit in figmento ficlor ejus, ut faceret simiilacra
Libanus enim mons juxla Grsecum sermnnem Sftw- mula. LXX : Quid prodest sculptile, quia sculpserunl
vvfto; est thuri : tbus autem o-v/x€o^ov est spirilualis illud i formaverunlillud conflalile, imaginem faisam ?
tbymiamatis, quod est ctilius Dei. Idcirco haereiico- quia confidil fictor in figmenio suo, ut [acial idola
rum perversa oraiio el non Evangelica simplicitale mula. Consequenier superioribus (Al. in superiori-
directa, eis vertelur inpeccatum, et impielas cullus B bus) de Nabucltodonosor dirittir, quod fabricatus sit
Dei operie'1eos. Unde sequimr : Et miseria bestia- statuam idoli Bel, el posuerit eam in catnpo Duru:
rum terrebit te propter sanguinem hominum,et impie- b sive, ut in Hebrseoscriplum est, Dora super quo p'e-
tates lerrw, et civilatis, el omnium habitantium in ea. nius in Daniele legimus (Dan. m). Miraiur itaquc
Et est sensus : Eos qtios tuis fraudibus decepisti, ct Scriplura regis amentiaro el stuliiliam, qtiia ipse jus-
de ovibus Christi fecisti esse bestias luas, cum vi- serit statuam auream fieri, et ficlur coniidal in siniu-
deris in miseria, et pro errore suslinere supplicia : lncro quod finxit : quod qtiidem possumus et genc-
tunc terreberis, lunc jacebis. Ac ne arbitreris me, raliter conlra omnes idolorum accipere cullores. Ncc
quia Libanum et ejus bestias nominavi, de brutis pulemus unum esse quod sculpitur, et confiaiur.
animalibus, et non de hominibus loqui, manifestius Sculpiuram quippepossumus in lapidibus et in mar-
tibi dico : Sustinebis hsec, quia muliorum hominum moribus acripere : conflaiura vero in his melailis in-
fudisti sanguinem , quos Deo perire fecisti. Et exer- telligilur, quse solvi possiint atque conflari; verbi
cuisli impietatem in terra vivenliuni, in lerra man- graiia, auro, argento, sere, plumbo, stannoque. Iloc
suetorum, et impieias tua in civitaie quoque Domini dictum sit, ut juxta tropolngiam scire po^simus quid
desacvil, id est, in Ecclesia ejus; muliosque qui ha- sil inter sculpiile atque conflalile. 628 Legimusin
bitabanl in ea, impielalis tusefecisti esse parlicipes. C Deuleronomio : Malediclus omnis qui fecerit sculplite
Hoc sub persona hsereticorum dictura sit. Caelerum et conflatile,opus tnanuum anificis, et posuerit illud in
si volumus de Antichristo inteltigere; sive de dia- abscondito (Deut. xxvn, 15). Sculptile ct confl.file
bolo qui operaturns esl in Anticbristo, et isie calice reor, dogmnia esse pervcrsa, quaeab his a quibus
stio, quo Christi cupiet subvertere disciplinam, ine- facta sunt, adorantur. Vide Arium sculpsisse sibi ido-
briabit plurimos, ut ebrii inegrediantur speluncas lum creaturae , et adorasse quod sculpsil. Cerne Eu-
ejus : sed postquam linis advcnerit, pro en gloria nomium conflasse imnginem falsam, et conflaiioni
qua se magnificnverat, implebimr ignominia. Im- suse curvare cervicem. Signanterque Scriptnra : Et
plebitur autem, quia bibei snppliciorum caliceni, et ponet, inquii, illud in abscondito. Habent enitn ct
commovebilur, neqoaqnam firmus inmalitia sua, sed ipsi orgia sua, et quasic pro perfeciis quibusque dis-
Irepidu-, et scro pcenilens. Circumdabil enim eum cipulis iradunt abscondita sacramenia, quaesiad lu-
calix dexierse Domini, qui est Dominus aique Sal- cem processerint, statim quod firta sunt, arguuiiliir.
vator, quando imerfecerit eum spirilu oris sni, et Nihil igitur eis proderit sculpiura et couflatio stm.
destruxerit 627 illuminatione advenlus sui. Tunc Sculplura, qune refertur ad lapides, in his dogmati-
omnis ignominia quam sibi cogitalionibus , factis, bus intelligitur, quse stultitiam prima fronie demnn-
sermonibus congregavit, veniet super gloriam ejus : D strant. Conflatioest ibi, ubi aliqua videtur esseratio
ut quanium ante puiabaiur inclytus, tantnm postea sapieniine ssecularis, et velut quodam auro, ita disci-
iguominia ptenus stf. Blasphemavitenim in Deum, ct plinis pbilosophorum el splendore eloquentiaeidolum
impietas quam exercuit in Libano, operiet eum, et conflalum est. Nihil ergo proderit figmeiilum ficiori
multoriim homintira furor, qui adversum Dei Eccle- suo. Et mulura surdumque simulacrum adoratorem
siam debacchati sunt, ipsi imputabilur : nec poterit suum audire non poterit. Si quando videiis aliquem
elevate cervicem, sed lerrore deprimetur in lerram. notle credere veritati, et osiensa suorum dogmatum
Multos enim homines interfecit, el totum orbero, id falsitate, in coepto sludio perseverarc, congrue po-
est, Ecclesiam Christi et habitatores ejus sua impie- teris dicere : Sperat iti figmento suo, el facit simu-
tate vastavit. Sciendum igittir et hoc capitulum, lacra muta vel surda : xwya quippe apud Grsecos
Penes Victor. verba, etjuxta historiam, deside- occursum solemni scribarum lapsu praelermissa
rantur. sitnt , e Reg. ms. aliisquc ediiis libris suffecimus.
b Verba, sive«(in Hebrmosctiplum est, Dota, quse Levia alia emendamus.
apud Mariian. deerant, et facile ob ejusdem vocis e Reg. mss. quasi perfectns, absque pro vocula.
1305 COMMENTARIOUUM 1N ABACUCLIB. I. CAP. II. 1300
utrumque significal : quamquam Symmaclius alotko.A dus exierit de homine (Luc. xi, 24), et cselera his
inlerprelaiis, muta magis videatttr iniellexisse quam similia. Spiritus atitem ubicumque solus etabsolule
surdn. Necmoventqiieinpiam illud iSiupa Scriptura- sine aliquoaddiiamento legitur, semper referiur ad
rum, de quo saepe diximus : Quis, putas, fidelis et bnnam partem, id est, ad Spiritum sanctum, ut est
sapiens dispensator(Lue. xu, 42)? El in alio toco : illud Apostoli : Qui seminal in Spiritu, de Spirilu
Qnis sapiens et intelligel [Al. intelligit] hmc(Ps. cvi, metetvitam mternam (Gatal. vi, 8). Et alibi: Fructus
43)? eo quod quis, vel quid, pro raro accipiatur: 630 autem Spiritus est charitas, gaudium, pax (Galat.
cuiii possitmis el de alio loco pro impossibili hoc v, 22); et in alio loco : Spiritu ambulate, et desideria
ipsum accipere : 0«'« nos separabit a charitate carnis non perficietis (lbid., 16). Neque hoc dicimtts,
Christi: tribulalio, an anguslia (Rom. vm, 35)? el quod non et Spiritus sancius cum addilamento po-
caetera. Et de pnesenli capitulo : Quid prodest scul- nalttr : vocatur enim et Spiritus sanctiis, el spiritus
ptile, quia sculpsit illud fictor suus? In uiroque eiiim principalis, et spirittis rectus, et spiriltis Dei, ct
impossibilitas denionstratur, quod nec Apostoli clia- csetera his similia; sed quod Spiritus sanclus, et
ritatem ulla tribulatio et angustia dividere possit a cum additnmento et solus saepe ponatur; spirilus
Christo, nec in idolis situlla uliliias. antem perversus nusquam nisi cum addilnmento
(Vers. 19, 20). Vm qui dicit ligno, expergiscere; B lectus sit. Sed et illud dici potest (si qnis conlen-
surge. lapidi lacenti (Al. jacenli): numquid ipse docere liose spiritum perversum in hoc loco voluerit acci-
poterit? 629 Eccc ls'e coopertus est auro et argento, pere), qnod aliudsit : Omnis spirititsnon esl in eo;
el omnis spiriius non esl in visceribus ejus. Dominns aliud si dixisset: Omnis spiritus non est circa eum :
autem in templo sanclo suo : sileat a facie ejus omnis potest enim assidere simulacris; cseterum inlrinse-
terra. LXX : Vm qui dicit ligno, evigila el exsurge : cus esse non polesi. Unde et Aqnila significantius
ct lapidi, elevare; et ipsum est imttgo, et csl productio vertil flebiaieum dicens : Et spiritus ejus non esl in
auri et argenti, et omnis spiritus non esl in eo. Domi- visceribus, sive in medio ejtts. Propterea sciendum in
nus autem in lemplo sancto suo : revereatur a fticie quibnsdam Ilebraicis voluniinibns non esse addi-
ejus omnis terra. Et lioc similiter-vel adversum Na- tum, omnis; sed absolule, spirilum lcgi. Qnod si
huchodonosor, vel adversum omnes qtii veuerantur qnis ratione superatus in bonam parlem acceperit
idola, accipi polest. El describiiur error humanus , spiriium, el quaesierit, cur si de Spiritu sanclo dic-
quod argentum, aurum, gemmas et sericum, quibus tum sii, cum additamenio legattir : Et omnis spiritus
vel obvoluta, vel a operla sunt idola, prae fulgore non esl in eo?sciatomnem spiriium, diversas graiias
materiae deos aestimani, cum formam quidcm po- intelligi Spiritus snncti : iit sit sensus : Niliil in se
tueril artifex dare : animam aulem, qua vegelantur C grntiae, nihil polerit habere virtuiis. Quod quidem
arius, nequiveril. Et econtrario Dominus dicitur in ei juxta tropologiam magis inlelligitur, quod in uni-
lemplo sancto suo (Psal. x) : non in templo manii- versis idolis liaereticorum et figmemisdiaboli, nulla
faclo, sed vel in coelis, vel in unoquoque sanciorum, sit graiia Spiritus sancli; sed imaginem divinitalis
juxta apostolum dicenlcm : An nescitis, quoniam et pulcbriludinem dngmalum praeferre videaniur,
templum Dei estis, et spiritus Dei habitat in vobis cum in illis nibil spirans sil et vitale. Dicamus ct
(I Cor. ni, 16)? Et alibi : Corpora veslra templum illnd, ne lectorem videansur celasse quod novimus,
Dei tunl (l Cor. vi, 19); vel in Filio, sicut ipse ait : spiritnm et venlum apud Hebraeos eodem appellnri
Pater in me manent , ipse facit opera (Joan. xiv , vocabulo, id est, BUA(nn), et pro sensu loci, vcl
10). Aut cerle juxta illud, quod coelos et terras, spiritum accipi solere, vel ventum. Ergo ei in hoc
maria et universum mundum (Virg. vi JEneid.): loco, spiriluiii vel pro vento accipere possumus,
intus alit infusa quod uibil spirct in idolis; vel pro anima, quod si-
Spiritus ; totamque per arlus, mulacrab inanimata sinl. Qnod atilern spirilusacci-
Mensagitat molem,et magnose corporemiscet:
piatur pro anima, manifesie significat Salvatoris
mundus omnis qui coelo consiat, et lerra, el ccelo- oraiio : Pater, in manus tuas commendo spiritnm
rnm circulis clauditur, Dei domus esse perbibeltir. D meum(Luc. xxm, 46). Neque enim Jesus aul per-
Cnde et Aposlolus confidenler : In ipso enim, ait, versuni spiritum (quod cogilare quoque nefas est),
rivimus, et movemur, et sumus (Act. xvn, 28). Quod aut Spiritum sanclum, qtii et ipse Deus est, Patri
si quis opposuerit, quomodo spiritus in idolis non poterat c.ommendare, et non potius animam suam,
esse dicatur, cum omnibus simulacris assideant de qua dixerat : Tristis est anima mea usque ad mor-
iminnndi spiritus, discat Scripturae sanclse consue- tem(Mattli. xxvi, 56, etMarc. xiv). Et: Nemo potest
ludinem, numquam spiritum perversum absolule, eripere animam meam a me : sed volunlate tnea dV-
sed cmn additamento aliquo spiritum nuncupari : pono animam meam,el sponle mea rursttm assumoeam
sicut ibi : Spiritu fornicationis seducti sunt (Osee (Joan. x, 17, 18).
iv, 12). Et in Evangelio : Cutn autem spiritus immun-
a Correximns b Viiiose erat inanimantia, quod nostri mss. ct
operta, pro aperta : et mox, quia
vegetantur, pro quibus, Victorio facem prseferente. qttos Viclorius consuluit, castigant.
I 07 S. EUSEBII HIERONYMI 1S08
LIBER SECUNDtfS.
631*632 Alteruin, mi Cromaii, papa venera-. \ sancltts de monte umbroso et condenso. Necnon in
bilis, in Abacuc iibrum scriliimus, proprium Can- ftiturum : Pavebunt tabernacula terrm Madian, et a-
tico eiiis opusculum dedicauies, sermonemqiie epi- scendenssuper eqtiostttos,el extendens extendesarctim
cuiti ct Psalterii, id est, lyrico more composittim, luum super regna. Si autem aliquis quacsierit, quare
totis viribus aggredienles. Sibilet igiiur R excelrn, solus Theodotio, pro spontaneis, transtulerit, possu-
et Sardanapaliis insullet, lurpior viliis qtiam nomine rnus dicere, veI633 confessionem prophelae, quod
(ex Cicerone): nos coeplumcarpamus iter; et oralio- iion aliqua necessiiate, sed sponie peccaverit, male
nihus luis, qui cnrnem virlutc superasli, manifeslis- senllens de judicio Dei; vel certe futuram geniittin
simam dc Cliristo prophetiam in ociavo propbeia, fidem demnnslrari, qttod priorem errorem volun-
id esl, in resurreciionis Dominicsc numero dis- tarie reJinquenles, in eum crediturae sint, qui in
scramus. Canlico rcpromitlitur. Legimus in psalmo decimo
Oralio Abacucprophetmpro ignorationibus. LXX : sexto : Oratio David. Et in alio simililer : Oratio
Oratio Abacnc prophelmcum cantico. Aqtiila et Sym- David. Et in ociogesimo nono : Oratio Moysihominis
mncbus et quinta editio, sictit nos, pro ignoralioni- Dei. Et in centesimo primo : Oralio pauperis cum
bus iransliileiunt : solus Tbeodoiio vTrepTWVexov- anxiutus ftiertt, et coram Domino effudrril precem
o-tao-ftwv;id est, pro voluntatiis, ei pro his qui sponle B suan. Et sicubi alibi nomen orationis inferlur : at-
detinquunt. Hoc propterea ul iiitelligamus (exceplis lanien nullo loco cum Cantico legittif. Et ncscio,
Septuaginta) nullum, oratlonem cum Carilico trans- an decens sii orare cum Canlico , nisi fOrte juxta
tulisse. Nam et in Hebraico habei \ib SECIONOTHSepllinginta orare dicimus prophetam pro advcntu
(rWlW b$) quod diciiur, ini ayvonpaTuv,et nos Clirisii, et boc ipsurn cuui deleciatione, et psalmis
iranstulimus, pro ignotalionibus. Est autein sensus, et Caniico propbelare, ut et in eo quod oratio est,
qnia supra temere dixerat : Usquequo,Dotnine,cla- dcprecelur Palrem, et in eo quod Canlicum, Patris,
mabo,et non exaudies? vociferabot adte vim paliens, qui miserit Filium, et Filii qtii venerit, laus dicatur.
et non salvabis? Ac deinde in sccunda querimonia : Ilsecde titulo Caniici. Videnmus nunc qua: dicanlur
Quare non resplcis super iniqua agentes, et laces, in Cnniico.
devorante impio justiorem se? Ad hoc (Al. quod) (Cap. III. — Vers. 1.) Domine, audivi audilionem
audicral : Scribe visum, et eXplnna eilrtt supef ta- tuatn, el timui: Domine, opus tuum in medioannorum
bulas. Et post c.ctern : Ecce qtti incredulus est, non vivifica illud. LXX : Domine, audivi auditum tuttm,
ertl recla anima ejtis in iemetipso:Jtistus atltemin (.VI. et timui : Domine, 4 considcravi * opera tua, 4 el
ex)fidesua vivet.Etdidiceint ve! Nabtichodonosor, vel obstupui \ iit tnedio duorum animalium cognosceris.
diabolum, vcl Aiilichrisltitn posiium in judicio pec- C Pro eo quod nos et Aquila et Tlieodolio transttili-
calornm, el fortem ad corripiendas genles : nunc nuis, vitificu itttid, Symmaclius interpreiatus esl, re-
ngit pfleniteiiiiam, el plangit quod lemere sit locu- vivificaillud. Quod aulem Septuaginla ilixernni, con-
tus : pciitque vcniam, ul misericordiam cofisequa- sideravi el obstupui, ncc in Hebrseo habeiur, nec
tnr, qtiia ignorans fecil. Unde et David : Delicta, apud quempiam aliorum Interpretum, >.ttsnlilalis
inqnit, juventulis mem, et ignorantias meas ne memi- bis. quae in Hebraico non habeniur, possil legi jnxta
netis (Psal. xxiv. 7). Snni qui putent ofntionem esse Sepliinginta : Domine,opera tua in medioduotum ani-
proplietse, ut in adventti Chrisli error auferatur malium cognoscetis: quod quia aStovo»iTov videbalur,
hominum : unde et prophelae nortien sil tltulo prac- supcriora conjuiicta sunt. Legimns atitem in He-
nolaltfm. quod prophetico spirilfi oret lolll caligi- bnro ADONAI, Id est, Domine, PHAI.ACH, opus tttum,
neni, el reddi lucem; auferri imaginem, et tribui BACEREB, in medio, SANIH,annorum , c HEIED,vivifica
veriialem. Quod auiem prophciia sit, et loltis Can- illud. Hoc propterea ut quae superflua stiiil, in Se-
tici texlus oslendit, et maxime illutf: In medio dtio- piuaginta mnnifesie addila cognoscamus. Hebrsci
rumanimalium cognosceris.Et : Cuni appropinqnare- juxta'hisloriam hunc locum ita explanant: Domine,
rint anni, notus eris. El de judicio : Cum lurbata attdivi audiiionem litam, et timtii. Audivi, inqnit,
fuerit anima meain ira, misericordia recordaberis. Et' D poenas quas Nabuctiodonosor et dtabolo prsepa-
rursum de adveritu Christi: Deusa Theman venlet, et rasti, in qttibus dixisti ei : Vm qui mtiltiplicat tton
"iRufinum his nominibus notat. Pro Excetra voce consonat, qiiam a Massorelhls corrupfnm opinari
qua Plaulus ulilur , exscripiores antiiiui posuerunt nenilqtiam par est. — In Hehrscoest "(S5?3nW
hydram ei serpentem, qtiod jam a nobis observatiiin Wn DW3~ip2; sed in mss. codicibus hujusce
inveniet lector studiosus, tom. I cdlt. noslrse. MART.
b In Hebrseo est Seginoth, m:W, absque priori Commentnrii distincte leginius in ultima vore HEINU;
vau. ex quo certiim exstai Hieronymum legisse in sno
c Mnrtiai». HEIMJ: unde et hnriolattir leeium nbs exemplnri Hebroco'S»»n,hhuijennn, cnm affixo lerire
Hieronymoin suo esemplari Hebrfeo"Httn,hkttiiennu, pers. sing. 11 : non cum alioin, hu, quod hodic
cum alfixo leni.c personse singularis 13. Verum et retineni cxemplaria Mas&oreiharum.MART.
nEiEc prseferuiil noslri mjs. cl llebraea lectio Wn
1509 COMMENTARIORUM IN AB.VCUCLIB. II. CAP. III. 1510
sua (Supra, n, 6). 634 Elsecundo: Vm qtti congre- A . In medio annorum noltm facies. LXX : Cum ap-
gat avaritiam malam domtiisum (Vers. 9). Et lertio : propinquaverint anni, cognosceris. Cutn venerit, in-
Vmqui mdificat civitatemin sanguinibus, et prteparal quii, tempus, et opere promlssa complevefis, mon-
urbemininiquitate(Vets. 12). Etquarto : Va?gt*ipo- slrabis, vera esse quse pollicitus es. Sive cum appro-
tum dat amico suo , mitlens fel sttum et inebrians. Et pitiquaverit consummatio, et in extrema hora ad
quinlo: Vm qui dicit ligno, expergiscere : surge, la- dcsiruenda peccala veneril Filius luus, manifestins
pidi tacenti. Et sicut limore perterritus sum, quod cognosceris. Seqnillir :
draco magnus tanlis vulneribus coiifodieiiilus sii, sic Cumadvenetil tempus, demonstrabetis, cum turbata
deprecor, Domine, ut quod proniisisii, expleas, et fuerit anima mea. Otiod , excepiis Septuaginta, nec
finilo tempore, reddas Chrisium luum. Tti enim in Hebraico, nec apud qUemquam aliorum habetur
dixisli, quia adhuc visus procul et apparebit in fine, ititerpreium. Et esl sensus : Cum venerit lempns, de
ct non menlietur. Vivifica ergo quod pollicitns es, quo dicitur: Tempore acceptabili exatidivi le, tetnpus
boc est, luum imple promissum ; non moriatur irri- adventuS Dotnini Jesu Chrisli (II Cor. vi, 2): tunc, 0
tiis sermo tuus, sed opere compleatur. Quod quidem DeiisPaier,cognosceturnomeniu!im,qnodantencciil-
juxta iios , et de resurreclione Salvaloris iniel- iumrtiiilioniinib(is,deqliodicitDominiisinEvaiigelio:
ligi potesl: ul ille qui pro nobis morinu* ost, consur- B Pater, revelavinomen tuum hominibus(Joan. XVJI,0).
gat a morluis , et vivihcetur. Juxta Septuaginia Quod nttteni infertur : Ctimturbala [uerit anima mea,
autem multo alter est sensus, et debemus eiiam apu.i LXX intcrprelum editionem cum poslerioribus
Vulgatse ediiionis explanationem ponere. Domine, copulalur , ut possil legi : Cum turbata [uerit anima
audivi in Scripturis sermonem tuum , et u le mibi tnea in ira, ei liuctisqtie distiitctio : deinceps infera-
danle auriculam , juxta illud quod loquilur Isaias : tnr, misericordim reeordubetis; qnod scilicet pfo-
Addidit niihi auriculam ad audiendum (Isai. L, 5); ita phetse snfficiat pro pcena sola conturbaiio,et nd iraro
audivi, ut tu vis audiri sermonem luum. El opcra Deianima illius conturbata,nequat|uaminferatursUp-
tua diligentiiis coniemplaius (nc inibi diccrelur : pliciuin, sed iram excludalmisericordia. Habet atilem
Opera aulem Domini non respiciuni, ei opera ma- et ira Dei niensuras : quanlum,et quaiito tempore,et
iniuni ejus non considerant), cx creaiuris intellexi ob quas causas, et quibtts inseratur, juxtn illud quod
C:eatoreni, et per singula qu;c fecisii, et quaequo- scriptnm cst : Cibabisnos pane lacrymarum,etpolabis
lidie operaris in universo mundo, tolus obstupui, et nos lacrymis in mensura (Ps. LXXIX, 6). Quod si pro-
sensu bumanitatis amisso, in sanclam amentiam sum pbeia iurbaiur ad irnm Dei, et qui liirhatus est,
conversus. Velcerte adiniralione turbaltis, in laudes 636 impetral misericordiam, quid nos sperare,
luns trepidus erumpo dicens : In medio duorum aui- C immo limere debeit)US,quoruiiioinniaoperaDeidigna
malium cognosceris. Quod ninUi putant de Filio inlel- stinl. ira? Qitod atttem sequitur juxta Hebraicum.
ligi, elSpiriiu sancto, eo quod Pater pcr Filium in- Cum iratus [ueris, misericordim tecordaberis. Nnn
telligaiiir et Spirilum. Qusequidem et dtio Scrapbim debcmus putnre, oblivisci Deum , el post iram sua:
in Isaia (C«p. vi), et duo Cberubim, scribi imerpre- misericordiae recurdari; sed quod nos eum in pcena
innlur in Exodo (Cap. xxv), quoe conlra se respi- posiii putemus oblivisci, juxta illud : Usquequo, Do-
ciunt [Al. respiciant et habeant et velantes], el in mitie, obliviscerisme in finem (Ps; xn , 1)? Nam et si
inedio habent oraculum; et in Isaia (Cap. vi), velaji- quando tenlalionibus, quasi fluctibus operimur, et
tia caput et pedes Domini, in prsesenti tanlutn sse- rapida dsctnoiium adversns nos procella descevit,
cnlo volent, el alier ad alterutn myslerium incla- velut ad dormienkein loiiuimur : Exsurge, quid dor-
menl Trinitatis : et miltatur uuus de seraphim, quodI miins, Domine? Simulquc Dei cerne clementiam :
interpretatur ardens, et veuial in lerram et mundetl noii dixit, cum intuleris supplicia, misericordia,' re-
prophetae labia, el dicat: lgnem veni mittere super cordaberis; sed eum iratus fueris. Qui auiem iras-
terram, et 635 auam l'°'° u( ardeal (Luc. xn, 49). cittir, interdum non percutit, sed tantummodo com-
Hocacsiinianl alii, et ad hanc interpreiaiionein mul- minalur. Quod el aposiolus sentiens ait: Revelatur
lis Scriplurarum ulunlur tesiimoniis. Porro simplex " enim ira Dei de ecelosuper omnem impietatem et ini-
interpretalio, elopinio vulgi de Salvatore intelligit, qtiitatemhominum (Rom. i, 18). Ubi autem revelatur,
qund inter duos lairones crucifixus agniius sit non infertur, non percutit; sed revelalur ut lerreat,
(Marc. xv, et Joan. xix). Qui autem melius, hoc di- et territis non inferatur.
runt, quod in prima Ecclesia quae de circumcisionei (Vers. 5.) Deus ab Auslro veniet, et Sanctus de
fnit, el de prsepulio congregaia, duobus populis sei nionle Pharan. Semper. LXX : Deus a Theman ve-
hinc inde cingentibus, intellecius sit Snlvalor et; niel, et Sanctus de monte umbroso et condenso. Dia-
creditus. Stini qui duo animalia, dtio liiieHiganlt psn/mn..\qiiil:i et Synimachus.et quinla etliiio ipstitn
Testamenta, novum et velus, qu.-e vere animanliai Ilebraicum posuerunt THEHAN (IDTl) : solus Theo-
sint atque vitalia, quse spirent, et in quorum medio1 doiio quid significaret Theman, interpretatus esi,
Dominiis cognoscatur. diccns b ELOIM,ab Austro veniet, et sanclus de monte
n Iterum Mirtian. et timui, dante te mihi aurieu- b lloc modo legunt mss. codices : in Hebraeo est
lam, conlra ms<. editorumque aliofum codicum rrfjK Etoah,
fidem. quod Theoddtio legebat Cfrf»*, Eloiiii.
1311 S. EUSEBH HIERONYMI 1312
Pharan, in finem. Ex quo inlelligimus a solis Se- A dit in monte Sinai, ipse est Sanclus 'qui venil de
ptuaginta positum, de monteumbrosoet condento.Sed inonte Phnran : Pharan quippe vicinus est locus
et hoc quod Septuaginla transtulerunt, Sutyafyta, et monii Sina. Et quod inferiur, diapsalma, id est,
nos posuimus, semper; Symmnchus inierpretatus semper, habere sensum : ipse qni ualus est in Beih-
est, in mlernum : Theodoiio, in fiiiem : quinta leem, et qni in Sina, id esi, in monte Pliaran, Le-
cdiiio ipsum Hebraicum SELA(nbo). Deus ergo ab gem dedit, semper in univer-is beneficiis, praeteriiis
Auslro veniet, id est, " a meridie, a clara luce, et praesentibus, et futuris auc(or est el largilor. De
et ab his, quiappellanlur filii dierum. Unde ct in diapsalmate, quod Hebraice dicitur SELAb, in Psal-
Canlico canticorum , aquilonem sponsus abigit, lerio plenius dispulatum esi. Simulque 638 cerne
et austrum vocat dicens : Exsurge, Aquilo, et veni, jtixta Septunginla, quod diapsalma non pnnatur, nisi
Ausler, perfla horlum tneum , et fluanl aromala in Psalierio, et in praesenti loco. Ex quo inielligi-
mea (Cant. iv, 16). Deus semper in meridie est : mus recle a Scptuaginta orationis Caniicuni prse-
Ubi, inquit, pascis? ubi cubas?t» meridie (Ibid., i, 6). notntum.
Et ad Abraham qttando erat sub quercu , non (Vers. 4.) Operuit cmlosgloria ejus, et laudis ejus
veuit Deus nisi in meridie (Genes. xvm et XLIII).Et plena esl terra. Splendor ejus ut tux erii: cornua in
637 Josepb qui iu typo praecessit Salvatoris, con- B manibus ejus. Ibi absconditaest fortitudo ejus. LXX :
vivium fratribus facit meridie. Agnitio ergo Dei Pa- Operuit cmlosvirlusejut,et laudit ejut plena est terra,
tris bis qui digni sunl, venit in pleno Iumine. Et el[splendorejus qttasi lux erit: cornua in manibusejus,
agnitio Sancti,id est, Filii Dei, venit de monte um- et posuit dileclionem robustam [orliludinis sum. Pro
hroso et condenso. Mons umbrosus atquccondensiis, eo quod Sepluaginta inierpretati sunt, et posuit dile-
vel ipse Pater intelligitur, plenus virtulibus omni- ctionem robustam fortitudinis tum : el nos diximtis,
quc sapientia, et majestate sua cuncta prolsgens, el ibi ubscondita est fortitudo ejus : Aquila Iransltilit,
cxtendens alns, et confovens pullos suos : vel certe et posuit absconsionemfortitudinis sum : Symmachus,
paradisusel ccelestia plena angelis, plenavirtutibus, etposuit abscondilamforlitudinem suam; solus Theo-
plena arboribus uberrimis. Alque uiinam et milii dotio nosirse Iranslalioni congruens, ait: elibiabs-
coiilingat, ul ad vncem meam et ad exposiiioncm consio forlitudinis ejus. Verburo enim SAH(DU?)pro
Deus veniat in claro Iutnine, ct Filius ejus, de qtio qnnlitaie loci, et posuit iulelligitur, et ibi: magUque
scriptnm est: Sancti estole, qtioniam ego sanctussum in prsesenli loco ibi legendumest, qtiamposuif.ui sit
(Levit. xx, 26), de siiblimitale eloquii umbrosi et sensus et ordo senientix : Corniia in manibus ejus,
condensi, et Scripiurarumteslimoniis hinc iudecon- et subaudiatur, ibi, id esi, in cornibus abscnndita
lexii, el Palre simul Filioque veniente, fial eorum C esl foniindo ejus. Manifestumest aulcm juxta He-
auditor habitnciilum, el complealur Scriptura, di- hraicum quod in advenlu Chrisii cunctn repteia sint
cens : Ego et Paler meusveniemusad eum, el man- gloria, scctindum illud quod in Evangelio dicitur :
sionem apud eum [aciemus(Joan. xiv, 23). Sed quia Gtotia t» excelsis Deo, et in terra pax hominibusbo-
pro mnnle timbrosoel condenso, in Hebrseoscriptum nm voluntatis (Luc. u, 14). El alibi: Paceni fecil in
est nions P/Wan.etP/taraninterprelaiurosvit/enf/s: ceetis et in tcrra per sanguinem crucis, et sedit in
ptilchrc juxla interpretationem nostmm, de eruditi dextera magniuidinis : velociter enim currit sermo
sermone viri venit nntitia Filii, et non qualicumquc ejus. Et alihi : Domine, Dominus noster, quamadmi-
sermone, sed de eo qui plenus est lumine, plenus rabile est nomentuumin ttniversalerra(Ps. CXLVH.1)!
oculis, ut manifeslus et purtis ad aures audientium El rnrstim in Psalmo decimo ociavo : In omnemler-
deferatur. Quod autem ait de monte, sublimia dog- ram exivil sonus eorum, el in finesorbisterrm [Al. ter-
mala intellige. Audivi ego Hebraeumistum locum ila minos lerrm] verba eorum (Ps. xvm, 5). Splendor
disserere : Quod Bethleemsita sit ad Austrum, inqua quoqne ejus, qunsi sol jusiitise, clara luce rndiavii;
natus esl Dominusalque Salvator, et ipsum essc de et cornua in manibus ejus, vexilla et tropaea crttcis,
quo nunc dicatur: Dominus ob Austro veniet, hoc est et in ipsis cnrnibus abscondiia est fortiiudo ejns :
nasceiur in Bethleem, et inde consurget. Et quia D Cun ettimessetin forma Dei, non rapinam arbilralus
ipse qui natus est in Betbleem, Legem quondam dc- est mqualemse esse Deo; sed exinanhit se formam
Ms. Sancygirannus relinet, Deus ab Austro, elc. non tarios integros edidisse in Psalterinm ; cum ex ipso-
vocem Etoim. MART. — In Hebroeonon n»nbt«,Eloitn, mel exploratum nobis sit, ut saepe observavimus,
nulltim hujuscemodi edidisse volumen in Psalmos
est; sed rvhx, Etoah. Qunre Drusins et apud Tbeo- omnes Davidis. MART.—Ore tenns, cum pariterKo-
dotionem rescribit e/wa, vel i\oa, Etoah. Ms. Sancy- mre esseni Paula, Eusiochium, et Marcelto, sanciis
girannus, quem Marlian. laudat, Detts, cui el con- fenunis Psallerium praelegisse ac suhinde explanas-
sentit Eusebius, 6 Qebs- se Hieronymum, ex aliquot ejus lestimoniis cidligi-
» Voces, a meridie, in Regin. ms. non siint : mus, et in generali prsefalione observatum esi. In-
paulo pnst ex eodem resliluimiis, Aquilonemsponsus terdum etiam quae.dnmquac obscttriora videbanlitr,
abigit, pro quo erat vitiose penes Martian. amiiatf. dalis liiteris, edisseruerit. Ejusmodi est episiola,
b Hunc locum Abacuc ciiat Hieronymus episiola quamhic laudm, ad Marrellain',in noslrn recensione
ad Marcellam, in qua plenius dispulavit de voce Sela xxvin, de diapsatmate; neque ndeo Psalterium abs
sive Diapsalmaie Psalmornm. Caveat itaque leclor Hieronymo integris Commenttriis expositum, opi-
crroremeorum, quiexistimaiilHicronymiimcommen- nari nccessc csl.
1515 COVIMENTARIORUM 1N ABACUC LIB. II. CAP. III. 1314
servi accipiens : factus esl obediens Palri usque ad A }. sancti (qui pergit ad regna coelorum, qui adhuc po-
morletn, morlemaulem crucis (Philip. n, 6 seqq). In situs in lerrn, tegnat corpori absque peccalis ) non
crucc crgo pnulisper abscondita est fonitudo ejus, vagalur exirinsecus; sed in Dei tulela situs est.
quando dicebat ad Patrem : Tristis est animamea Quia vero et in Hebrseo, el in cseteris editjonibus
usque ad mortem( Matt. xxvi, 38, 59) : Et : Pafer, non habet scriplum : Cornua in manibus ejus, sed in
039 **possibileest, transeal iste calix a me (Luc. manu ejus, quod dicitur JADO(Vfi), manum Dei for-
xxiii, 15). Et in ipsa cruce : Paler, in manus tuas tem atque robusiam inlelligamus Filiumejus. Et in
commendospirilum meum. Porro juxia Sepluaginta hac manu omnia regna co?Iorum, eonimque qui ad
in eo qttod dictum esl : Operuit cmlos virtus ejus, coelos niluntur ascendere, posita esse dicamus :
nossedebemus raintts esse quod operitur, ab eo quod quod et Isaias sonat, dicens : Vtnea facla est diiecto
operit: si lamen lolum operiatur, et non ex parte, in cornu, in loco uberi (Isai. v,l), pro eo quod est, in
quod opertum esl. Cum ergo virtus Dei operiat coe- regno. Ob hanc puto causam niillum cornulum ani-
los, majoresl coelisvirlus ejus, qua operiunlur coeli. mal inier immunda poni in Leviiico, et idipsum si-
Ceelosaulem eos esse qui porient imaginem super- gnificare unicomem in Psalmis (XLIXet xci), sive
coelestis, et qui enarrent gloriam Dei, crebro Iegi- p'tvoxe(50Ta ; et illud : In le inimicos noslros ventilabi-
mus. Virlutem quoque Dei Dominum Salvatorem, B * mus cornu (Ps. XLIII,7). Quod attlem juxia LXX le-
apostolus probat : Cltrhlus Dei virtus, et Dei saptentia gimus : ct posuit dileclionemfortis virtutis sttm, eliam
(lCor. i, 50). Haecvirlus oiiiniumspecialiuiii [Al. spi- hoc de Cliristo inlelligendum est, quod Deus Pater
rituaiium] viriulum quasi mater est : verbi gratia, idcirco cooperuerit ccelos virtute sua, et lerram re-
appellatur virlus, sapientia, forliludo, jusiitia, tem- pleverit lattde, et splendorem suum fecerit esse ut
peranlia, verilas, sanctitas, redemptio : Christusau- Itunen, et reguum posueril in manu Fibi sni, ut fa-
tem factus est nobisa Deo sapientia, et juslitia, ct ceret dilectum suum ub hominibus diligi, et diligi
sanciificaiio, et redemptio. Hse igitur speciales vir- non leviter, sed vehementer et foriiler, ut qui
tutes, iu quibus Christus ostend.ilur (secundum pro- eiiin forliter dilexissent, ei haererenl in dilectionc
fectum eorum, qui eum vel sapieniiain recipiunl, vel ejus, nemo tollereteosde manu illius. Erontrario dia-
forlitudinem, vel jusiitiam, et cseiera huju^cemodi), bolus facit amare nos miindiini, et pro dileciioue vir-
coniinentur in generali virtute Dei, hnc esl, in Do- - tulis diligere vilia, et nou leviier, sed forliler, ita
mino Silvaiore : aique in hunc modum et de terra ut de nobis possit dici : Et posuit diabolusdilectio-
inlelligimus, quod qui primtim propter iniaginem nem forlem viliorum suorum.
terreni lerra vocabantur, et dicebntur ad eos : Terra (Yers. 5.) Ante faciemejus ibit mors: etegredielur
es, et in lerram ibis (Genes. m, 19), in ndvenlu Snl- G * diabolus ante pedes ejus. LXX : Ante facietn
ejus ibit
vaioris Iaude Domini repleantur. Cum autem et verbum, et egredielur in eampum posl pedes ejtts. Pro
coeliviriute Dei operli fuerint( protecii videlicet et eo quod IIOStranstulimus mortem, in Hebraeo ires
ex omni parte vestiii), et universa terra repteta laude litlerse positse sunt, DALETH, BETH,RES,absque ulla
Dei, lunc splendor ejus ut lox erit. Iiiiagincm autem vocali, quse si legantur DABAR (-1X1),verbum signifi.
Dei et splendorem glorise ejus, esse Deum Salvato- cant; si DEBER,peslem, quae Graece dicilur Xotfto'?.
rem, aposlolus non tacet: Qui postquam nobis ap- Denique et Aquila ita inlerpretatus est, Anle faciem
paruit splendor gloriae Dei, reversus est ad pristi- ejusibitpestis; Symmachus, Ante faciem ejusprmcedet
nam majeslatem (Hebr. i). Efsi enimnoveramusChri- mors; quinla editio, Ante faciem ejus ambulabitmors;
slum. secundumcarnem : sed jam non novimus eum 641 s0" LXX ei Tbeodolio sermonem pro morte
juxla carnem (II Cor. v, 16), verum juxta spiritum ; inierpretati sunt. Necnon in coiisequenli versiculo,
quia, Quod (aclum est, in ip&ovita eral, et vita erat nbi diximus : Egredietur diabolus anle pedes ejus, et
lux hominum (Joan. i, 3, 4). Quod et manifesiius in LXX aliler transtulerunl, juxta quos postea dispula-
Evangelio Salvator oslendens ait: Pater, glorifica biinus : Aquila pro diabolo transtulit, volatile; Syrn-
me gloria, quam habni apud te, priusquam mundus. machits auiem et Theodotio, el a quinia editio, vo-
fieret (Joan. xvu, 5); utpost nscensionem ad coelos,'" lucrem,qund Hebraice diciturRESEPH(^rA'-)).Tradunt
sit splendor quod lux, hoc esl, id incipiat Filius esse: autem Hebraei,quomodo in Evangelio princeps daemc-
quod Pater est. Quod auiem sequilur : Cornua in ma-. numdiciluresseBeelzebiib (Matth. xn) : iia Reseph
nibus ejus, moris est Scriplurarum,ulsemper comuai daemonis esse nomen, qui principatum teneat inter
pro regnis ponant. Nam etillud quod Anna loquitur alios, et propter nimiam velocitatem atque in diversa
in primo Regnorum libro : 640 Exaltavit cornut discurstini, aviselvolatilenuncupetur: ipsumqueesse
ChristisuH} Reg. u, 10), magiiificentiam regniSal- qui in paradiso sub figura serpentis mulieri sit locu-
vaioris significat. Et in Daniele, decem cornua de- tus,et ex malediclione, qua a Deo condemnalus est,
cem regnademonstrant (Dan. vn). Sic autem nunc: accepisse nomen : siquidem RESEPH, replans ventre in-
dicitur : Cornua in manibus ejus, quomodo et alibii tcrptetatur. Hoc est ergo quod dicitur : statim cum
scriptum legimus : Cor regis in manu Dei (Prov. xxi, venerit Doroinus et in Jordane fuerit baptizatus, et
J) : pro eo quod est, mens et principale cordis virit ad columke descensum vox Patris intonuerit: Hic
*
Proquinta editionesextamnominat Reginsems.
1516 S. EUSEBH HIERONYMI 1316
est Fitius meus dilectus, in quo mihi complacui (Matt. A dissolvuniur ac tabescunl. Si quid etiara adversunt
ni, 17), exeunii deaquis occurret diabolus; et amc scieniiam Dei se exallaveral in lerra, ct scnsum
pedes illins stabH mors, et coluberanliquus, qui qtta- occupaverat audienlis, lioc praecedente sermone,
draginta diebus lentavii eum in soliludine. Si atiiem c et advenlu Dei, confringctur alque ccnlereitir.
juxta LXX legerimus, ante faciemejus ibit verbum , Montibns nutem confraciis copiriiisque ad aspec-
el egredielurin campospost pedesejus, hoc signilica), tuni Dei, colles liquido consumentur, et reiligen-
quod sermo Dei aute visitationem ejus, qunenuncal- tur ad nihilum. Non enim sunt monles Dei, sed
legorice facies dicilur, prsecedat ct praeparet corda montcs sseculi. Sempiternura enim iter Dei d rcspi-
credentium : ut prava in rectum, et insequa|ia slcr- cieps ad ea quae siins serrao prsecedit, et foriius col-
nat in planum : et auditoris aniraa quasi consectus libus sseculi, consumet et desiruet eos. Possunt au-
ager, semettlem possit recjpere spirilualero. tem monleset 643 dsemones intelligi, qui versan-
(Vers.6.) Sfefii, et mensusest lerram:aspexit,et dis- tur in baerelicis, et elevant se contra scientiam Dei:
sohil gentes, ct contrili sunt inontes smculi: incurvati colles quoque alise daemonum foriiludines, quse fa-
sunt colles mundi, ab itineribuswlemitalis ejus. LXX : ciunl homines corporum pulchritudinem, dignilates,
Stetit,el commotaeslterra:aspexit [Al. respexit], et dis- diviiias, nobiliinlerageneris, cseteraque mundi bona
tabuerunl gentes : contritisunt montet violentia: labue- B admirari. Licel videre post advetitum sermonis Dei,
runtcolles smculi itineris sempiterni ejus. Stans Sal- et Dei Pniris prscscntiam, quomodo humanae animse
valoret cuncta perspiciens, etoculo suo universita- commoveantur, ct' omne quod terreuuin est, dissol-
tem mundi metiens, gentium uiulliludinem dissipa- vatur, et cogiiaiiones prislinae redignntur ad nihi-
vit: qtiibus dissipatis et dissolutisconiriti sunt mon- Ium. Tiinc destriitiulur dsemones, tuncsaeculi altitu-
tes iiujiis saeculi, et inctirvali sunt colles Itujtis mun- dines ad nihilum deducuntur, ct 6 oinnis hseretico-
di. Siint enim et alii montes et colles, quos salii et rum scienlia, quseprimum tumebat, ad Dei sermonis
Irniisilit sponsus in Camico 642 camicorum (Cap. adventiimhumilialur,contcrituratqueconsumitur. El
2), de quibiis et in secundograduum psalrno dicitur : q uod prius pulchrumetmaximum videbatur, quasi de-
Levavioculos meosinmontes, undevenielauxiliummihi specium abjicituretparvum. Ethoclitpropieradven-
(Psal. cxx, 1). Monies autem sseculi ipsi sunt qui ct liimDeiethospitiumChristijjuxtaquodalibiscripium
niontes tenebrosi, de quibus Jeremias praecepit, nc esl: Inhabitabo in eis, el inambulabo,et ero Deus eo-
impingantur pedes nostri supereos(/cr«m.xxxi). Isli rum, et ipsi erwit mihi poputus (Lev. xxvi, 12).
sunl collesin quibttsregnabat Siul, quando interficie- (Vers. 7.) Pro iniquitaie vidi lenloria JElhiopim,
bat sacerdotes Dei (I Reg. xxn) : Gabaa quippe collis turbabttntur pelles lerrm Madiqn. LXX : Pro labori-
interpretalur. Et eleganter incurvati simt, inquil, col- G bus vidi tabernacula JEthioputn : pavebunt et taberna-
les mundi. Ante adventum quippe Salvatoris erecta cula terrm Madian. jElhiopes lelri [Al. leterrimi] ct
cervice gradiebaniur, el superbiam enrum huiiiilinre amanles tenebras, ei ab omni luce alieni, qui draco-
nenio poterat. Contrili autem siintct incurvati ab iti- niscarnevescuntur (de quo scripium esV.Dedistieum
neribus seiernitatisejus,idesl,Dei,quiaselerniias il- escampopulisJEthiopibus[Ps.L\iin,li]),dxmones'm'
liusadnosveniredignataest, sive quod semper a prin- telligurtttir, quorum fit labernaculum quicumque iu
cipio inuiidi usque ad iiicarnaiionemsuam veneritad hocsseculopropter honoresetdivitiaslaborarii: quod
sanclos, el faclus sit insingulorum manu sermo Dei, significanier sub uno verbo iniquilaiis ostenditur,
atqueinuniversis vincentibus ipsesuperarit,et selcr- - f Omnis cnim dives, aut iniquus, aut liseres iniqui
num ejus iler incurvaveril, colles montesque contri- esl. i Vide homines maria Iransire : ante potentum
verit. Haecper meiaplioram juxta Hebraicuni dicia excubare (ores: pati omnia quse servorum coiiditip
sinl. Porro secundum LXX postquam facieni Deiser- vix patitur, utdivitias congregent, ui aliquam acci-
mo praecesscrit, ei egressus fuerit in plana, Deus Pa- piant dignitatem : el poslquam hoc fuerint conse-
ter venit illuc, ubi ei a ad sermonem suuin regio prae- culi, tradere seluxuriae et voluplatibus el omni ini-
parata est, et venit post pedes serraonis sui, etstat; quitati, ut quod avariiin congregavil, luxuria con-
nuniquain anie praecedens, sed semper exspectans, D sumal. Isti ergo pro laboribus suis efficiimtiir hos-
ut ille sibi muuiat vinm. Ubiautem steterit juxta pe- piiium dsemonum, et qui tcmplum Dei esse debe-
des serroonis sui, ibi siatim terra, opera videlicet bant, fiunt tahernaculum jEibiopum. Sed et hoc
carnis et corporum non valeutia sustinere Dei prsc- quod sequilur: Turbabunlur pelles terrm Madian,
sentiam, commovenlur. Curnque commola fuerint, sive pavebunl et tabernacula terrm Madian, eosdem
virlus sermonis et praesentia Dei respicit cuncias inlellige labernacula ^Eibiopum, et labernacula ler-
b anirosegentes, quas cogiiaiiones et multiplices in rse Madian. Postqnam enim ditati fuerint, et per
diversa sententias possumus inielligere, quae illico fasac nefas ad allissimum gradum cpnscenderint,
* Reginae ms.,ttbieia eermonesuo regie prmparata d Regin. ms. ea respiciensad qumsws sjermo,eic.
est, etc. Deinde Victoritis, et ea in collibut, pro jfpriius col-
b Victorius ex Florentinis codd. restiiuit anima- libus.
rum -, innv, junctis atiis, mnltipliceset diversas sen- * Ita emendant ross. nostri post Victoriam. Mar-
tentias iegit. tianaeugbiulco sensu reliutiit, el<mj»e«A<w^Jici, quo-
c Martian., adventuel Dei; tum Viclorius maluit, rum scientia, etc. Leviora inferius castigantur.
confringitur et conteritur.
4517 COMMENTARIORUM IN ABACUCLIB. II. CAP. III. 1318
644 luuCconscientia peccaiorutu suorum, semper A quod in bonam pariem possit acctpi. Et dicimus vcr-
iuortem, semper judiciuiu formidabunt, et ad levera ba divina quse manifesiiora stini, et quasi pomni si-
febriculam, quasi latrones in carcere, iia dcaeler- lieniibiis pracbciit, haecdici fluinina : ea aulctn qme
nis suppliciis suspirabtmt. Madian auiem in lingua plena sunt sacramcntis, elin profundo posila (de qui-
nosira sonatex judicio, idesi, condemiiatiouem, et bus dicit Aposlolus : 0 profundum sapienlim if scien-
ostendilur quod meiu judicii seternarumque pcena- lim Dei ( Rom. xi, 33) I et Propheia consonat: De
rum semper in formidine sini, et cruciatus quus profundis clamavi ad le, Domine (Psal. cxxix ), iiiare
seutitiut se [Al. se sciuut] mereri, pavorequotidiano in Scri|>turis appellari. Hocde eo quod possit et ma-
susiineant. re in meliori pnrle seuiiri. Quod aulem accipiatur et
(Vers. 8, 9.) Numquid in fluminibus iratus es, Do- in contrario, multa lestimonia suni, de quibus illud
mine: aulin fluminibusfuror tuus,vel in mari indignatio el in Psalmis est : Hoc mttre magnum el spatiosum :
lua? quia ascendens [Al. qtti ascendisti] tuper equot ibi naves pertransibunt, animalia parva cum magnis.
tuos, et quadrigm lum salvatio. Suscitans sttscitabis Draco iste quem[ormusti ad illudendum ei ( Psal. cin,
arcum tuum, juramenla tribubus qtue loculus es. 25, 26). Et de Evangelio qtinndo Salvator iucrepuit
Semper. LXX : Numquid in flutninibus iratus es, veutos et mare ei dixit ei : Tace ct obmulesce( Mur.
Domine: aut in fluminibus fttror luus, vel in mari im- B Q iv, 59). Quod eniin increpatiir, malitin csl, juxin il-
petus luus? Qui [Al. Quia] ascendens super equos tuos, ludZucharisB : Increpel Dontiitusin te, diabole ( Zacli.
el equitatio tua salut: iutendens, extendeus arcutn lii, 2). Et ad Timolheum : Argue, consolare, el incre-
luum tuper sceplra, dicil Dominus. Diapsalma. Ubi pa (II Tttn. iv, 2 ). Lropheia iiaque scisritanle :
Sepluaginla diapsalma, et Aquila tentpet, caeteri ut Nutnquid in fluiniiiibus iratus es, Domine, autin flu-
supra similiier transiulerunt. Et quia ad (ropologi- iiiiiiibiis furor tuus, vel iu mari impetus lutis? n<sdi-
cam interpretaiionem festinat oratio, breviter sc- cainus si Mgyplt flumina tunl, ei marc rubrtiui alquc
cuudum lillerain sensum capituli comprelienden«, sanguineiiin; irasciiur Dominus elpercuiit ca, et (o-
pergam ad reliqua. Sicut Jordauem, et mare tic- (o impeiu fertur in gurgiies, elevantes se coniia
casli Rubrum, pro nobis dimicans: non enira fluuiini- scienliam Dei. Unde inare vidit et fugil ( Psat. cxm ),
bus etinari iratus es, aut quidquam insensibilia prsesentiam Dei ferre non suslinens. Ei Jordauis re-
offensionis contrabere potuerunl: ita nunc quadri- versus est reirorsum, cedens gloriaepopuli trauseun -
gas conscendens tuas, arcumque corripiens, salulem tis, qui et ab Elia scinditur el ab Elisaeo. Ut nuicni
dabis populotuo, et juramenia quae jurasti pairibus manifestius loqunr, hserelicorum eioquentiam quae
nostris el tribubus, explebis in sempiternum. Quod contra veriiatem ct Eccfesiam fluil, inlellige fluiniaa,
autetn dicil : Numquid in Uuminibm irnlus es, Do- C quibus irascitur Dominus. Auimas vero eorum qtii
mine, aut in flumiiiibus finor tuus, vel in mari im- circumferunlur omni vento docirin.T, et scmper ma-
peius luus? dicit ambigue, el interrogantis mngis litia flucluant, 646 elb ^nlsis gurgiiibus obiinintiir,
eloquip quain probantis. Sunl enim et bona flumi- animadverte inare super quod impeius Domini fil, et
na, suniet inala. Est mare pessimum, el est mare scntiat ejus adventum, et scial quibus terminis et
optimum. Bonoruin fiuminum illud exeniplum est: obice concludntur, et iiudial: In le conterentur fluclus
Fluminis impelus tmlificat civitalemDe.i (Psal. XLV, lui. Quod si bona sunt flumiua et bonum mare, Inva-
4). Et quod qui de aqua Domini biberil, fluent dei tur itt illis Jesus, et Ecclesinm suam super linjttsce-
venireejus fluinina aquae salientis in viiam aler- modi mare collocat. Post baec sequilur : Qui ascen-
nam ( Joan. ivj. Malorum illud quod Pliarao loqui- dens super equos tuot, et equitalio lua salus. Quaro
tur in Ezechiele : Mea sunt flumina, et ego feci iliai equos super quos asccndat Doniinus, cl pulo non
(F.zec.xux, 9), in quibus draco habilat, et multabis> esse alios nisi sanclorura animas, super quas ascen-
similia. Quod autem mare in bonam parlcm accipia- dil sermo divinus, ut et ipsas salvel, et alios per eas.
tur, psalmus vicesimus icrtius teslimonio esl, in quo> Ponamtts equorum exempla. Sponsus loquitur in
645 tr"l)0!°olce de Ecclesiadiciturisubotxoufite^vii.id I Cauticocanticorum : Equilatui meoin curribttsPharao-
est, orbe terrarum : Dominiest terra et plenitudo ejus,:, D
1 ttis assimilavitte, proxima mea (Cant. i, 8). Non quod
orbis terrarum, et omnesqui habilanl ineo: ipse super r Christus Ecclesiatn, vel sermo Dei aniinam quam
mare fundavit eum, et super flumitta piwparavit illum, i, sponsam sunm vocat, quadrigis comparet Pharaonis ;
id est, orbcm. Quod autero a Doniiuo ftiudalur superr sed quod omnis anima quamvis sanctn sit atqtie per-
fluniina, et praeparatur super mare, utiqne in bonam n fectn, ad Detim comparata, quasi ciirrus Pharnonis
partem accipitur. Nccnon et illud qimd de vinea di- i- sit, et jumentum. Undeel Moyses loqiiilur ad Domi-
citur quse translala esl de ^Egyplo : Exlendisti pro- »- num : Ego aulem sum c vloyos , id esi, irralioiiaiis
pagmes ejus usque ad mare, et usque ad flumina fla- t- ( Exod. iv, 10). Ei David : Ul jumenium [actus sutn
gella ejus (Psal. LXXIX,12 ), usque ad mare putoo $pud te ( Psal. LXXU,23). Non .quod absolule jumen-
a Concinnius apud Victor., dicitur n id
irf iiius-,cum incircutnciuis sim lubiis, Graece flpud Se-
oh.ovpivv,
esl, orbis tetrarum. pltliginla legitur, iya Sealoybf eiu.t, hoc esl, sum.ir-
bQu»d solemne Marlian. peccat, falsis, pro s«/sis,
s, taiionalis. Qund aliis verbis dixil David , Ut jumen-
bic quoque retinuil. tum fuclus sum apud te.
c Notatura Victorio Exodi
cap. vi, ubi nos babe- e-
1319 S. EUSEBH HIERONYMI 1320
lum sit; sed quod apud Deum jumenlum sit. His.A terrse adversumpopulum tuumdimicanles,dividesat-
equis illi contrarii sunt quos habet Pbarao, et de que disperges. Juxia Septuaginta autem, qui dixertiiil:
quibus dicitur: Equum et ascensoremprojecit in mare Fluviis scindetur lerra, primum ponamus exemplum,
( Exod. xv, 2) : liujuscemodi equilaiio non salus iil boc quasi gradu ad aliiora veniamus. Legimus in
est, sed perdilio. Quaeramus et alios equos, quibus his qui de mirabilibus confecerunt votumina, et qui
ascendit Dominus : In quarto Begnorum libro legi- Olympiadas Graecise ad nostram usque memoriam
mus, surrexisse mane ministrum Elisaci, et egressum perduxerunt, espoiiciites quid in singulis annis novi
vidisse exercitum ambientem civilalis muros, el 648 acciderit in mundo, quod iuter cselera lerrae
equos et currus (IV Reg. vi). Et postquam ad pre- motu eruperinl fluinina, quse ante non fuerani, et
ces prophelae aperli sunt oculi ejtis: Aspexit, inquit, rursum alia absorpta sint, el pessum ierint: quod
et ecce monsptenus equis, et quadrigm ignemin circuitu scilicet omnes lerraruro vense, quasi in buuiano cor-
Elismi. Diligenler attende quod equi videanlur et pore sanguinem, ila in se habeant latemes aquas,
currus, et tamen in (aulis millibus equoruro et cur- quae terrae concussione rumpantur, et manent in flti-
ruum nulliis ascensor : horum equorum ille erat au- mina, Hoc si inlelleximus, videamus animam huma-
riga el ille recior de quo Psalmista canil: Qui sedes nam habere in se naiuraliler aquas et fluvios, et per
super Cherubim ostendere ( Psal. LXXIX,2). Talibus B ] socordiam nosiram, eos esse abscondiios, et non
equis lalique curru et Elias raptus ad coeltim est ilttere. Cum autem ad praedicationein sermonis Dei
(IV Reg. ii). Si quis.autem dc Zacltaria vult disce- concussa fuerit, et de priori stalu mola, tunc erum-
re qui sint equi rufi, el qui nigri, et qui varii, el qui pere quod laiebat, et in refeclionem potaniium [Al.
albi egredientes de myrtetis, et de monlibus in pro- potenlitim J fluere. Hoc ipsum reor et illud sigiiificarc
fundo posilis, 647 s,ve>ul in Sepluaginta scriptum in Genesi quod fodiuniur puiei a servis Isaac, quos
est, mreis, in ipso propbeta, si Dominus vilse spalium ab Abrahaiu factos Philistiiiim terra obrueraitt
dederit, conabimur explanare (Zach. I ). Vidit et ( Genes. xxvi). Quamdiu vivil Abraham, puiei illius
Joannes equos candidos, et sessores eorum (Apoc, non clauduntur : illo autem morluo, el ptileis obiu-
vi): e quibus corpora in gloria resurgeutium puto raiis, si servi fodiunt, contradicunl Philislliiini, el
esse equos randidos ; sessores autem sanclorum ani- jurgium est. Si vero ipse venial Isaac, et fodial pu-
mas. Si quis.vero peccatorest, et mei similis, sede- tcuni,et inveniataquam, Philisihiim non valentcon-
bil in equo nigro, et dicetur de eo: Dormitaverunt trndirere. Vide Peirum et Paulum, et de puteis
omnes, qui ascenderunt equos( Psal. LXXV,7). De la- Christi fiuviisqiie non ambiges. Cerne omues aposio-
libus equis scriptura est: Fallax equus ad satulem los, et jani non quatuor fluniina, sed dtiodccim flu-
( Psal. xxxu, 14 ): caro enim concupiscit advcrsus " vios intelliges e.xire de paradiso Scripiurarum. Isti
spiritum, et sapientia ejus iniiuica est Deo. Hoc dic- fluvii antequam terra commoveretur, laiebant, el
lum sit de his qui corpora diligunt, et in nigris se- cum essent in terrae venis, siiieniibus pocula non
denl equis. Nos autem animas noslras in equos, et prsebebant. Postquam vero ad adventum Chrisii or-
in currus Domini prseparemtis, qui ascendit iti Pau- bis et omnis terra concussa est, subilo prorupertint,
lo, ascendit in Peiro, et in hujuscemodi curribus et ttinc complelum est: Posuit flumina in deserium,
equitans, totura Iustravit orbem. Intendens quoque el exitus aquarum in sitim, terram fructiferam in sal-
arcum sive sagittas suas, sceptra, id est, regna ad- suginem, a malitia habitantium in ea (Ps. xxxm).
versum quse Jereraias missus est, eradicavil, de- Posuit desertum in pnludes aquarum, et terram sine
struxil et perdidit (Jerem. xvni): fecitqtte ut non aqua in lontes aquarum : et liabitare fecit ibi esu-
regnarel peccaium in mortali nosiro corpore. Scep- rienles, et constituerunt civitatem ad habitandum.
tra aulem, id est, regna diaboli, quse ostendit et Do- Posiqunm enim Dominus venil in munduin, el com-
liiiiio, inielligediversa peccata.avariiiam, luxurinm, plelum est illud quod dixit in Evangelio: In judicium
iracundiara, detraciionem, furta, perjuria, adversum ego in tnundum istum veni ut qui non videbani, vide-
qme sermo Dei sedens in equis, et in curribus sttis _ renl, et qut videbanl, cmci fierent (Joan. IX, 39): lunc
intendit" fulgoris sui contoria spicula, ei interim non terra Israel de qua fluvii anle manabani, et irriga-
emittit, ul qui ad extentum arcum terrilus ftierit, bnnt universum Judsesepopulum, aruit, et fontes il-
emissionem non seniiat sagitiarum. Et hoc facit lius obturati sunt. Universus autem orbis qui erat
sempet, quod Aquila interprelatus est, pro diapsal- desertus etslerilis, et aquas praedicationis Doininicse
mate. Semper enim sedet [ Al. sedit] in sanclis suis, non babebat, versus est in paltides 649 aquarum :
semper armalusest. Elaculas sagiilas in linguis eo- et quot doctores emisil, lot habuit et fomes. Nec
rum prseparans equitat, el huc illucque discurrit in sufficit b eis, foniibus videlicel atque fluminibus, ir-
orbis saluiem. rignre orbis populos; sed in unaquaque provincia
( Vers. 10.) Fluvios scindes tettm. LXX : Fluviis cos qui esuriebanl et paliebanlur famem sermonis
scindetur terra. Quia suscitavit Dominusarcumsuum, Dei, in unum populuro congregantes, exstruxerunt
ut iribubus juramentaredderet quae locutus est, con- Ecclesiam, quae dicilur civitas ad inhabitandum, cl
sequenter dicitur, fluviosscindes terrsc, id est, reges quam laelificatimpelus fluminis.
a Maluit Victorius, fulguris, ex seplem Florentise b Regin. ms., Nec suffecil eis, fonlibus alque ftu-
cxemplaribus. minibus, etc, absque videlicet.
1321 COMMENTABIORUM IN ABACUCLIB. II. CAP. III. 1322
(Vers. 11 seqq.) Viderunt te, etdoluerunt montes: A super terram (lsai. xxvi, 17, 18). Beati, inquit,
gurges aquarum transiit: dedit abyssus vocem suam : mundo corde, quoniam ipsi Deum vidcbunt ( Matth.
altitudo maiius suas levavil: sol et luna slelerunlin v, 8). Isti itaqtte populi loti a fluniiuibiis, nou jam
habilaculo suo : in luce sagittarum luarum ibunt, in viderttnt, sed visuri sunt Dcum : et cum viderinl,
splendore [ulgurantis hastm tum. In fremilu concut- concipie.nl, ut possint fructus parere docirinarum.
cabis terram : in furore obslupefaciesgenles : egrestusi Sed quia dicuniur popnli, et populorum non est vi-
es in salutem populi tui, in sulutem cum Christo tuo: dere faciem Dei, licet in futurum extendatur oratio,
percttssislicaput de domo impii, denudasli (undamen- videbunt el parient: tnmen juxta tropologiam magis
tum usque ad collum. Semper. Solam nostram edi- Ilebraicum sequendum est, ubi diciiur: VirferMnite,
tionem posuimus, ut juxta eam , id est, juxta Ile- et peperertinl monles:montium enim esl videre Deum
braicum, lexenies consequentiam loci, postea LXXL et parere filios, quos de Dei concepere sermone.
commatice per capittila disseramus. Viderunt te,, LXX : c Disperge aquas itineris. Diversoe aquae
Deus, et dolueruni monles: excelsa scilicet regna,, sunt: aliae scmpiternse, nliaebreves. De sempiiemis
et sublimes hnjus sseculi potestates, et qundrigsc i aquis, et quae fluunt de fontibus Israel, dictum est:
qualuor in Zncharia, quae egrediuntur de montibus5 Flumitiibus scindetur terra. De subitis, et ad tempus
aereis (Zacch. vi) : bse te viderunt et intremuerunt. . B1 currentibus : Omnes torrentes vadunt in mare. Ta-
Et gurges aquarum transiit: boc est, omnis eoruml lium enim aquarum finis perdiiio est. Deus ergo
impetus, et persecutio, qua vexabant populuin luum,, omnes aquas quse a perversis dogmatibus concul-
postquam te viderunt, transiit. Tunc abyssus, hocc caise sunt, disperget,cum dissipaverit consilia prin-
esl, inferi laudaverunt te: tunc etiam supcri, id est,;, cipum.etsapientiam mundi hujus. Si quando videris
angeli in plausum suis manibus concreparunl, utit ad breve aliqunm hseresim floruisse, et poslea Dei
viclorem veluti geslu quodam et tripudio elevatarumn gratia dissipatam, dicito csse 651 completum :
manuum demonstrarent. Sol tuus et luna, et oraniss disperges aquas ilineris. Polest autem hoc quod
splendor, quo prius illuxeras populo tuo, el malo- i- dicitur, itineris, subaudiri diabolici, ut sit scnsus :
rum postea pondere, universa fuerant tenebrarumn Aquns qtias diabolus conculcavit, et quae muliis in
horrore cooperta, receperunt lumen siinm, el pristi-i- se prsebuerunt iier, id est, mullis pattierunt erro-
num habuere fulgorem. Sagitlaetuseetfulgurans hasta ,a ribus, dividet Dominus atque disperget. Unde et
tua, id est, plagae tusc, et eruditio tna, lumen tuo io caeieri interpretes, furorem volenles liurelicimi dc-
populo prsebuerunt. Denique in luce sagittarum m scrihere, transtulerunt: Illisio, vel impetus aquarum
tuarum, et in splendore hastse luae, quse eos ad boc ic transiet. Ferumur enim prono eloquentise cursu et
corripuit, m emendaret, ambulavit populus luus in in C( prsecipiles, ut qtiemcumque obvium et levem invc-
freinilu tuo. Quando ergo populi tui vindicabis inju-i- nerint, secum trahant.
riam, lerrena regna calcabis.etomnesgentesadmirariri LXX: Dedit abyssus vocemsuam altitudinem phan-
lacies, quia egressus es in salutem 650 populi tui,i, fast#d. Abyssus saepe in bonam pariem : saope in
et venisii ad eos cum Chrisio tuo: licet in Hebraico o malam, interdum indifferenter accipiiur. In bonam
scriptum sit : Egressus es in salutem populi lui cum i)i partem : Judicia lua abyssus multa (Psal. xxxv, 7).
Jesu Chritlo tuo : sive cum Salvatore Christo tuo: »: Et: Abyssusubyssum invocal (Pial. XLI,8), et reii-
Jesus enim Salvaior iuterpretalur. Yenienle aiilem n qna. In malniu : Viderunt le aquw, Dnis ( Prol.
Jesu Chrislo Filio tuo, percussisii Aniicbristum dc Ic LXXVI, 17), et reliqua. Sed el divmoncs dejirecnntur,
domo impii, hoc est, in hoc sscculo, quod in mali- i- nc mitianlur in abyrsos (Luc. vm), ei in Genesi :
gnu positum est : sive ipsum diabolum percussisti, i, Abyssussuper quam tenebrm erant (Geties. i, 2), ne-
qui iropietatis cnput esl, et denudasti fundanienlumm scio an in bonam parlcm possil accipi. Indifferenter
ejus usque ad colltim, id est, abscondila ejus aperta
:a autem ibi poniiur : Rupti sunt fontes abyssi, et cata-
fecisti, non ad breve tempus, sed in perpeluum:i: raclm cmli aperlm sunt (Ibid.,\u, 11 ). Et illud in
hoc enim significat SELA,id esl, semper. centesimo quadragesimo oclavo psalmo : Dracones
LXX : • Videbunl te, et dolebunl, sive parturient 1 el omnes abyssi : ignis el grando et spiritus procella-
iil D
populi; wStv>io-ovo-t l- rum, nisi forle ex eo quod intcr dracones, et ignem
quippe ttlrumque significat. Con-
sequenter rupta terra, et fluviis mauanlibus, popuiiili et grnndinem ponilur, in mnlam parlem Irahendum
qui de fluminibus Dei biberant, videbunt Deum, n, sit. Quod nescio ulrum possii dicere, qui eam vide-
atque pariurient. Ex hoc enim ipso quod videnl iit rit cum caeteris in laudem Domiui coucrepare. Si
Deuro, siaiim Dei verbo concipiunt et dicunl: A ti- i- igitttr iu bonam partem acceperimus abyssum, dica-
more luo, Domine, in utero suscepitnus, et parturivi-
i- mus, dispersis aquis iiineris pessimi [Al. pessimis],
mus et peperimus : spiritum salutis tum b faciemus us viderunt te sapientes tui, et altitudinem sciemise,
«IPriora verba, Videbuntle, nostrimss. supplent.t. quemfecimus, prseferunl.
effotijo-aftev,
%> Rescrihit Victorius ex Hebrseo, Vulgala, aique te c Hic nique infra in Coininentario disperdendi,
ipsiusmet Hicronyini in Conimenlariis in Isaiam le-i- pro dispergendi verbo Regin. nis. utitur : in Graeco
ciione, quetn fecimus. Qund vero ail in Grseco, o autetn esi o-y.opni^oiv,
ir.oaio-ag,legi niinori numero, ttnius alleriusve est
st A Addit Uegin. ms. dispergens.
suce, verius adJGr&cum yav-
exemplaris; pleraque enim eaque emendatiora, o rao-taj aOrJis.
PATHOL. XXV. 42
im S. EUSEftt HlERONYIiil |S2i
quam habebafit Cx (uo aspeCtti muluantes (quia vi- Astabit gradu, el audietctim Moyse : tu autem liic
derunt te el partufierunt monles),quidqhid de te sta mecum (Exod. xxxtv, 2).
priUB opinatl sitnt, ih vdcis sU* laudibus protule- LXX : ln luce [AI. lumlne] jacula lua ibunt, in
runt. Et pulchre oplnationem phantaslae, ahltudi- sptendote cotuscaiiohis armorum tuorum. 653 ^-
nem vocat, juxta Jesum nlium Slrach, qul ail: cula Dei, id est, sagitlse eunies atque pergentes,
Abymm et tuplentiam quis ittvestigabii(Eccl. t, 2)? noh ad hoc lnittiintUr iit interimant, sed ut illumi-
Unde e!t de morite modieo (Psal. xlt), id est, as- nent. Ad harura saglitarum jaculofumque distinctio-
suinptione humanl corporis, quam Daniel lapidem henl, Christus electUm jactilum diciliif per Isaiam
abscissuiti de monlcsine manibus, id est, sine bpere vociferans : Potv.it me mfaculum electum, el ln pha-
ntipti.lli, vocat (Dari. u), Chfislus abyssus ifivocat relra sua abscondit me, et dixit mihi: Magnum ett libi
Patrem altefairi abyssUti), In voce catafactarum sua- hot, votari te tetvum meum (Isai. XLIX,2, 3). Hsec
rum (Psal. XLI), ut det evahgellzanlibiis verbdm sagilia plureS habeblt [Al. habel| sagittas, quas mit-
viftuie mulla. Vel Cefte abyssus novuih Testamen- tat ifi uiiivefsiim orbem. Unde et sponsa electo ja-
tuffl, in lesllmonium monlis modlcl, a qttO vulrtefa- cbto vulnerata dlcit: Vulnerata chtttitate ego (Cant.
ttts CStprinceps Tjrfi, invocat 652 auyssuth veteris IV, 9) : justa quod ct nos possumus dicere : vulne-
Teitamehli, ut per catarafclas Chfisti, id est, apo- 6 ratils ft eastitaie eg"0, vhlneratus saplentla cgo. Quo
SlolBs, firitiior lial praedicalio. Si quis auiem volue- sapienlise jaculo vulnerata et Regina Ausiri non
rit hoc qiiod dicitur : Dedit abystm votem sttnth, crat in se, et obslUpelsicia plus invetierat in vero
attitttdinem phantatim svtm (Isal. xiv), in malam Salomohe, quam ei faitia ftarraverat (III Reg. x).
partem accipere, illoutetut argumento, quod post Hae igituf saglltae qiise iiiitltiniur in lucem ,
dispersas aquas ilineris, qusc utiquc ifi malatn par- pergunt ctiatn in splendore coruscatiOnis armo-
tem acceptce sunt, et hoc recte in contrarium sen- rum ejus, ld est, Dei. Quicumqtic enim amiaius
tiatur. Simulque cerne quod noii dixeril altitudinem fUerit.ut stetd6nlra Verslitiasdiaboll.et accinciosar-
suani; Scd, altitudinem phantaM* Suic, id est, nlatiifa Aposloli (Ephes. vi), venient od illum jactila
uthbra» e( imaginis. Videnttir enifn habere alli^ iuch, ul ail ipSilltl possit dlci : Vos estis luxmundi
tttdinem et scientiam Scripiurarum ; sed oninls (Matth. V, l>t). SI qUlsautdni peccaior esi, Ct itigemi-
eorum altiludo, vefitali comparaia, pharitasia esl, scitquod habitet in tabernacolis Cednr, mittunitir ei
et frUstra extollit vocem, qbia aquse itineris jam sagitlte pntentis actitse cuni carbonibns desolaloriis
dispersae sunt. Quseramus in Scripmfis sicubi phan- (Psad c&tx), ut primutn cotnptitigatur sermonibus
tasiam in bonam partem iiivenire possimus, ct cum Del, et dicat \ Vetmus jttut in nUstSHa , cum infigiiut
vel r»ro vel numqaam fuerit inventiii lirmius abys-' jmihispina (Pml. xxxi). Et postquam compuucius
sum, et phantasiam ejus in maiam pariem intefprC- fuerit, tunceidfesolatoritts per Sefapliim, id est, ar-
tabimur. demerasermoiiem Dei.«arbo itiittaiur, qui hoasolura
LXX : Etevatns etl tot, el tuna ttelit iti Otdinesuo. labia, quae Iiails tantum habebat iramunda (hai.
Si simplieem Imerpretalionem sequlmur, ex prse- vi), sed et omnes partes membrorum ejus excoquat,
senlibus verbis profectus solis demonstratur et lu- et ad sulitudinem peccatorum reducat.
nse : quod, juxla Isaiam, in fuluro steeulo septupluni LXX: In comntinationeimminuestetram, el in fu-
sol luceat, et luna solis fulgeat claritaie (Isai. xxx, tore delraltes gentes. Potesl boc in consummatione
26). Quia enim creatura liberabilur a servituie cor- mundi accipi, quando, frequentibus bellis interfecta
ruptionis in libertatem gloriae filiorum Dei (Rom. muliitudine, rari homines reperientttr, et hi qui no-
vm), quafenunc vanitati snbjecia est, propter eum lueiunt esse de populo Dei, sed gentes et ethnlci
qtii snbjecit eam in spem libertatis, Cum iu consum- pcrinanseriiit, furore Domini deducantur ad taria-
niatione mundi omnis crealura fuerit liberaia, libe- rurn. Sed melius esl, ul imniinutain conimiiiaiione
rabitur elsol et luna, el in suo stabunt ordine. Qtied lerram, interpretemur opera terrena, ct eos qui con>
si voltterimus» solem jusiitise Christiim accipere, in stituii in Ecclesia, peccatores nonexspeciant, ttt fu-
ciijus pennis saniias est, et luniim, quse lntjtis solis Oror« Domini corHpianttir; sed audietitesln Scriplu-
splendore illuminantur, Ecclesiam : noii difficile est ris, qtise supplicia impendeant peccatorihus, agunt
dieere, quod lux vera, et lux hoininum et splendor ptenitemifiin, et paulatim iitiminuunt lerrnm stiani,
gloriae Dei, et splendor lucis scternaeeam illuminet: ad654 CfBtumqueproficiunt. Siquis noslrumcora-
qttse nunc in isto sseculo juxta prospera alque pres- minationem Domini reformidat, buic terra imminui-
suras crescat atque dccrescat. Cum autem sol fuerit tur s qui auteni perseverat in geiiiium immero, ct
elevatus, el juxla Aposiolum, exaliaverii eutn Deus, non vult esse de toieqnwrum lerra decrescit, nec de
e( donaverit ei nomen super omrw nomen (Philipp, pof>ttlo Dei» de quo dicitof: Videbuntie, tt partu-
n) : tunc etiam Ecclesia,quce in prsesenti sseculo le- rient popitli, isie cum genlibus delrahetur in poenam.
nere suum ordinem non potesl, ad ordinetn debi* LXX: Efi-enut et in salutem populi lui, ut sal-
luA mmeHifi et nequaqiiath motabivu*; sed fixo vares christos luts. Primum videatnus quot sunt ge-
a Hic quoque charitate prtefert Kegin. ms. ad cu- incongrue legil: vitiose aulem Martian., t» vtro Sa-
jus ftdem pawo post emeiidavimus, in vero Salomone, toiHone.
pro quo Viclorius, in verbo Satomonit, hattd quid*a
1525 COMMENTARIORUM 1N ABACUCLIB. II. CAP. III. 13:6
ncia chrislorum , et postea iraclabimus, quomodo A A et semper ejusjtugetur unclto [Al. unguenlum], et
egressus sit Dominusin salulem chrislorum suorum. de leprosi oleo migral ad oleum populi atque
Chrisii in veteri Testamento dicebaniur et patriar- snnctorum , ei de oleo populi ad oleum perve-
chse, de quibus scriptum est in Psalmis: Compwtl nit sacerdoium , ei a saceidotibus Iranscendit
reges pro eis : nolite tangere christos meot, et in pro- ad chrisma pontificis, a pontifice quoque ad re-
phetis tneis nolite malignari (Ps. civ, 14, lo). Elin gem, a rege » ad patriarchas , et a patriarchis
primo Paralipomenon iibro , oranes qui de ^Egypto pergit ad Christum , et ungitur oleo exsuliatio-
egrcssi sunt cbrisii vocnniur. Chrisma quoque in nis (Ps. XLIV,8), quo qui fuerit ltnHus, unus cum
Exodo (Cap. xxx) sacerdolale conficitur, quo poslea Deo elficitur spiritus, et ubi Pater et Filius est, ibi
sacerdutes iu Levitico (Cap. vm) referunlur uucii. etinin ille erit. Verum hoc rarum est, el stint vota
Est et aliud ungtienlum quo rcges ungunlur in rc- credentium. Cseieruiri nescio an seqilatur effectus.
gno , quod in duo scinditur. Si enim David est et Diciiur enim : Unxii te Deut, Deus tuus, oleo Imti-
Salomon, idest, forlismanu, el pacificus(\Reg. xvi), tim, prm participibits tuis, hoc est, eo oleo, quod hi
cornu ungitur. Si vero Jehu et Azael sunt, perfun- qtii tui participes sunt, aui raro, aol humquam po-
dunlur lenticula (IV Reg. ix ei xix): vas aulem lerunt invenire. In horum igitur christorum saltitem
liclile sic vocatur.id est^axoV. Sed et Cyrus, Persa- ftJ egressus est Deus de loco Suo, sicut et Micbaeaslo-
riiiii rex atque Medorum, qui decaptiviiatepopulum qititur: Et egredietur de locosuo ut salvet (Mich. i, 3).
relaxavit (licet nmlii errent, et de DominoSalvatore Quin enim lii qui indigebant saluie ad eum intrare
scripium pulent), andit perlsaiam : Hmc dicii Domi- noluertmt, ipse egressus est de majesiate sua et de
nus christo meo Cyro , cujus tenui dexteram, ul audi- loco suo , ttt eos qui foris erant ducerel in lerram
rent coram eo genies (Isai. XLV,1), elc. Et ad extre- mansuelorumregionemqueviventiiim, dequa Adam
mum dicilur : Tu autem non cognovistime, quod de ftterat cxpulsus : de qua egressus Cain inlinbilavit
Salvatorc nefas est intelligere. Est unguenlum pro- in terraNaid (Gen. iti etiv, sec. LXX). Sciendum au-
pheiicuui, quo prsecipilur Elise , ut Elisseum ungat tem ut stipra diximus, quod ubi posuerunt LXX plu-
iti prophetam (111Reg. xix). Et super omnia un- mli numeio, ut sahares christos tuos, ibi esse 656
guenloruin geuera , est unguenlum spirilunle quod in Hebraico LAJESDA ETHMESSIACB ("jryitrnflN JwS),
vocatur oleuin exsultationis , quo ungitur Salvator, quod Aquila translulit, in salutem cum Christo luo,
et dicitur aJ eum: Propterea unxit le Deus , Deus non qtiod Deus egressus sit, ut salvaret populum,
tuus, oteoextullalionis prmparticipibus luis [Al. suis] et salvaret Christum suum ; sed qirod in saluiem po-
(Ps. xuv , 8). Participes autem eos puto , ad quos puli veneril cum Chrislo suo, jrrxta illud Evangelii:
loquitur et Joannes:. Et vos unguentum habetis a C ( Pater in me, et ego in Palre; et Pttter in me manens
tancto (I Joan. u, 20). Et post roodicum : Hcectcri- ipse facitopera sua(Joan.xt\,10). Sedelqilinlaedilio
psi vobisde his qui seducunt vos: et chrisma quod ac- similiier translulil: Egressus es in salutempoputi tui,
cepistisab eo, maneal iit vobis: et non necessehabelis: in salutem cum Christo luo. Tbeodotio autem vere
ut aliquis doceaivos; sed ipsum chrismadocebitvos de: quasi pauper et Ebionita , sed et Symmachus ejus-
omiribus,et verum esl, et non esl mendacium, et sknli dem dogmatis, pauperem sensutn secuti, Judnice
vos docuit, manele tn eo (Ibid., 26, 27). Ac ne forle: translulertinl: Egressus es in satulem poputi tui, tit
qui 655 cbrisma baplisini perdiderunt, desperenll salvaret Christum lutim. Et: Bgressus es Salvarepo-
de clirismate reparaado , scriptura est in Levhko: pulum tuum, salvare Chrislum luum. Rerfl incredibi-
Quod leprosus exlra caslra projectus cum ad saeer- lem diciurus snm, sed tamen veram. Isti scmichri-
dotem veuerit, et lepra ipsius fuerit emundata, mii- Sliani Judaice transtulernnt: et Judaeirs Aquila' in-
tat sibi sacerdos oleum iu manu sinistra , et inlin- terprelnltts est, ut Chrislianus. Sexta editiopro-
cto digito septies aspergat oleiwi coram Doraino, etl dens manifeslissime sacramentum, ita vertit ex He-
langal eodem oleo auriculam ejus qui leprosus fue- brseo : Eqretsus es, ttt salvares populum tuum pet Je-
ral, et dexiram manum, et dextrum pedero, et quodI ' sttm Christum tuum, quod Grsecedicilur ilalBes TOO
remanserit de unguento lolura mitlai in caput ejus>D o-fio-aiTOVXaov* ffoviSta 'iuo^ouvtbv XpittTovOov. Cui
(Levit.-xiv). Cumque oumia haec rite compleveril:: sensui potest illud adnptari, quod egresSus sli Paier
tunc immolet bolocausium pro eo , et ipse christuss cum Filio de templo et de caeremoniis Judseorum,
vocetur Dei. Volo aliquid dicere ; sed timeo ne ne- dicens : Relinquetut vobisdomusveslta deserta (Luc.
gligenlibus occasionem ruinae tribuara: quod inl xiii, 55); et b venerit ad salutem gentium , ut sal-
Scripturis sanciis idem homo frequenter unctus in- varet credentes per Jesuni Chris(um Filitim suum.
veniatur. Denique David leriio unctus est (11Reg. LXX : Misisti in capul impiotum mortem. Non
vi et xix): quod nos non intelligamus super eo quii putemus de liac dici morte communi qua omnes
peccaverit; et ileruni ungitur (sufficit enim leprosoD morimur, e( moriuns es( Abrahnm, el appositus est
ul posi primum unguentum perditum, ungatnr se- ad patres suos (Genes. xxv); et propbetse, et ipse
cundo), sed super eo qui per dies singulos proficit,, Chrislus est morluus (Joan. xix) , sed mors missa
" Perpcram Martianseusverba, ad palriarchas, et( b Regin. ms., etvenit ad iulutem credentium, ui
a, praelermisil, legens a regeae patriarchis. Mss. ;. elc. =
n >i : i ediiiqua libri alii supplmi.
1327 S. EUSEBIl HIERO.NYMI 1528
est in iniquos (I Reg. n, 6); ut qui prius vivebant A populi Dei. Et non solum sceptris ejus, sed eiiam
iniquitali, mortui peccato, viverenl justitise (1Pet. n). capiti bellatorum quos percusseras, quivenerunt ul
Quod quidem el Anna in oratione sua significal: Do- lurbo, ut dispergerent me, id est, ut everierenl Is-
minus occidit et vivificat. Occidit enim peccatores, rael, ei in diversum captivum deducerent. Ila au-
niiliens in capiia impiorum morlem, ut vivificelju- tein exsultabant devoranlcs pauperem, et subjec-
slitise. Dicam aliquid audacius: Chrislus ad boc lum sibi israel, quasi hoc in abscondilo facerent,
venit iu mundum, ut in capita iniquorum mitteret et nos, ignorante le, devorarent. Venisli itaque ad
uiorlein. Et sicut ipsc peccato moriuus est semel prseliura pro populo luo, el quadrigas luas immit-
(1 Pel. m): sic et illi morerenlur iniquitali; et qui tens in aquas, hoc est, in genles mullas, fecisti eis
facli fueranl participes moriis hujus, vitaequoque viam in lulo aquarum multarum, id esl, ut concul-
parlicipes fierent. Juxta Hebraicum autem ubi scri- ces eos, el quasi lutum equorum tuorum et curruum
ptura est: Ptrcussisli caput de domo impii, caput, ut ungula et rola conteras. Quod autero seqtiitur : Au-
dixi, principem hujus mundi accipiamus : 657 divi, et conlurbalus est venler meus : ad vocem ( ut
ct domum ipsius, mundum, omnemque animam pec- subaudiatur, tuam) conlremuerunllabia mea, ingre-
caloris, in qua diabolus hahebal bospitium. Idcirco diatur putredo in ossibusmeis, el subter me scateat:
autem perculiiur capui in domo impii, ut, illo per- B JJ ul requiescamin die tribulalionis, utascendam ad po-
cusso atque ejecto , fiat domus Dei, el habitel ibi pulum accinclum nostrum, hicestsensus : Nunc li-
jusiiiia, el inambulet in ea. Et hoc dignum est sen- benter omnes patimurangusiias, et ad comminatio-
lire de Deo, qui egressus est in salulem pnpuli sui nem luam toiis visceribus contremiscimus. Nunc
cum Clirislo suo , ut, percusso hujtiscemodi capile, tremunt labia mea, et pavor meniis trepidse in ore
ille fiat in nobis caput, qui est omnis viri caput et signatur, el nonsolum istud, sed eiinm aliud uliro
Ecclesise suse. Si quis ergo impii se adbuc senlil do- appelo et ultro desidero : ingredialur putredo in .
mum, Filii Dei depreceiur adventum , ut contera- ossibtts meis [Al. ossa mea], et subler me scateat;
tur in se impii caput. hoc est, libenler patior quod passus esl Job, non so-
LXX : Suscitasti vincula usque ad eollumin finem. ium carnes meas, sed medullas quoque ossium cupio
Suscilavit Dnniinus vincula charilatis, ut priori tabefieri, el stralum meum putredine corporis et
onere deposito, et gravissimo jugo quo premebamur innumeiis scalere vermibus, ut postquam hic pro
abjecto, leve Christi susciperemus jugum ; ct in peccatis meis baec sustinuero, requiescam in die
curru illius positi, aurignni oplimum portaremus. amara, in die tribulalionis, in die necessitatis et
Quod quidem et Theodotio iu bonam partem acci- anguslise. Et ascendam ad populum accincium no-
piens ait: Ornasti fundamentum utque ad collum. C Csirum, fortem videlicet, bellatorem aique pugna-
Quinta edilio : Denudasli, sive, evacuasti funda- cem. El pulcbre, ascendam : ad accinctuin enim
mentum usque ad collum, sela, id est, semper. Quia populiimsemperascenditur. Elcganterque noslrum:
enim fiindainenlum Cbristi, quod erat in animai qui enim tribulatus est. et pressuras libentcr susti-
singuloruin, allophyli terraobrueranl, egeritur con- nuit, et prsesenlibus malis futura praemia compensa-
gesla humus, et nudatur oplimum fujidamenium, ett vit, nostrum audacier loquitur, ut juxta Abraham,
ornatur, utquod latebat, appareat et suam recipiatt Isaac et Jacob, et ipse dormiat in senectute bona
claritatem, el hoc flt in sempiternura, quod He-- plenus dierum, etapponatur ad patres suos. Quod
braice dicitur SELA.Simulque considera quod ipsi.i. si quis dixerit: Ecce in historise exposiiione dum
LXX, rerura necessiiate compulsi, qui semper selai nescis, allegorise clausus es reiibus, el iropologiam
interpretabantur diapsalma, nunc translulerunt, ini hislorise miscuisti. Audiat non semper metnphoram
finem. historise, allegopam consonare: quia frequenter
(Vers. H seqq.) Maledixisti sceptris ejus, capitit historia ipsa metaphorice lexitur, et stih imagine
bellalorum ejus, venientibus u( turboad dispergendum t mulieris, vel unius viri de lolo populo 659 prxdi-
me. Extuttatio eorum sicut ejut qui devorat pauperem i calur. Et nune ergo possumus dicere ex persona po-
in abscondilo. Viam fecisti in mari equit tuis, in lulo9 D
1 puli:Libentercaptivitaiem subeo,aequoanimoangus-
aquarum multarum. Audivi, et conturbatut est venterr tias sustineo, et gravissimo Babyloniorum premor
meus : ad vocemconlremuerunllabia mea. Ingrediaturr jtigo, et qnidquid ullimse et durae necessilalis est,
putredo in ossibus meis, et subler tne scateat; nt re- gandens patiar (Al. palior) : lantum ut eo tempore
quiescam in die tribulationis mem [Vulg. tacet mem], , rcquiescam quo maledices sceptris impii, et equi
ut ascendam ad populum accinctutnnoslrum. El nuncc tui calcabunt lutum aquarum multarum, ut postea
laiituni Hebraicum disserimus [Al. posuimus], utt cum sanctistuis Zorobabel et Jesu filio Josedec, et
separatim de editioneSepiuaginta disseramus, mul- Esdra sacerdote,et Nehemia in lerram repromissio-
lum enim ab omnium translatione discordat : Ma- nis revertar. Hucusqne ne oinnino praelermiltere his-
ledixisti, inquil, sceptris, id cst, regnis ejus : baudi toriam videremur, quodammodo viin fecimus intel-
dubium quin impii, de quo supra dixerat: Petcus- lectui, el in captivitatein iraximus sentenlias non
sisli caput de domo itnpii : denudasti fundamentum n sequcnies : nunc ad Septuaginia translatores, et
tw/ue ad collum. Intelligimus autem impium, vel1 ad exposiiiouem tropologicam revertamur.
Nnbnchodonosor, vel omnem adversarium 658 $ LXX : Divisisti in slupore capita potentium. Sicut
4329 COMMENTARIORUM IN ABACUCLIB. II. CAP. 111. 1310
Ecclesise et omnis viri Christus est caput (I Cor. xi),. S. nem suam differre potuit. i Iloc ille ludens dixerit.
ita a cunclorum dsemonum qui in hoc saeculodebac- Caeleruni Ecclesia Gliristi ciim exsultalione can-
chantur, caputest Beelzebub priuceps da-moniorum, tavil : Divisistiin slupore capila poteWium. Loquar
ct singulae eorum turmae babenl capita et principes ei ego aliqnid huic simile : Divide, Doiiiine, in slu-
suos. Verbi gralia, spirilus fornicalionum babenl pore omniuin.Achab, et Jezabel(lllfleg.xxiefxviu).
prseposilum suum, spiriius avaritia: habent S.pxovTa Non quidem ego Elias; sed lamen illi Achnb et Je-
suum, spiritus vanse gloriae, spiritus mendacii, spi- zabel interfeceriini Naboih, el tulerttnl vineam ejus,
ritus inlideliiatis habent praesides b maliike suse. et hortum su.e fecerunt luxurise (IV Reg. ix et x ).
Deus itaque clemenlissimus qui miserat iu capita liiveuiattir aliquis servus tuus Abdias, qui pnscnt
iniquorum mortem, qui suscitavcrat vincula usque pauperem tuum alque mendicum, 661 fornicarisc
ad colium, in finem dividit etiam cnpita potentium sanguis deiur canibus; Acbab impius et avarus
in stupore, utprimum principes separet a subjeciis, jaculo Doniini trucideiur.
cl quasi corpus decollet a capite, et ubi caput pessi- LXX : Commovebunlurin ea [Al. eo], aperient
mum fueral, ibi capui optimum reponatur. Ponamus frenos suos sicul comedens pauper in absconso [Al.
exemplum , ut quod dicimus manifcstius liat : si abscondito]. Capila cum divisa fuerinl a corporibus
quando tyrannus obtruncatur, itnagines quoque B suis, et divisa non aliier nisi in slupore, quod Grscce
ejus deponuntur, etstatuae; ct vuliii tantummodo dicitur iv ey.nzairsi: unde secundum cam declinatur
commutato, ablatoquecapite, ejus qui vicerit, facies el diciiur, iv a\in , hoc est, in ea, aperient etiam
superponiiur, ut manente corpore, cnpiiibusqneprac- frenos suos, sive eorum (uirumque enim intelligi
cisis, caput aliud commuletur. Hoc milii intelligere potesl) ut itlud imperium quo prius dominabaiitur
libet de hsereticorum conciliabulis, quod capiiibus in subjectis sibi corporibus, relaxanies dent locuiu
hereseun a cseteris populis separaiis, in loco eorum meliori equiti, et roeliori aurigae. Et hoc faciant
capul esse Chrisius incipiat. Siraulque considera quasi comedentespattperes [Al. comedens pauper] in
Scriplurse sanclic siguificantiam, 660 1"°d non abscondito , non habentes libemiem , nec ciborum
dixerit, praecidisti, vel succidisli capiia poicnlitim , aliquam abundantiam , sed escas modicas , quibus
sed divisisti :quod enim dividitur, non tam amputa- vescentes abscondite nullum vellent videre quod
tur et perditttr, quam separalur in partes. Ul quo- faciunt. Potesl el aliler inlerpreiari : Capila ciim
modo in fabficaiione lurris (Genes. xi), lingna quse divisa fuerint in siupore, quasi a caetero corpore
male unita fuerat, separala est, et pessinium foedus decollata, aperient os stiuin , quod quasi cliamo
ulili divisione conscissum : sic et capita hsec quae condemnntionis fuerat infrenalum , et in simililu-
cum corporibus suis (Al. sive) inier se videbantur u dinem vescentium illisis in se dentibus concrepa-
hnbere consensum (plura enim haereticoruin capita bunl, volentia rursum comedere, sed vimdevorandi
sunt, quse cum diversos oculos habeant, tamen in non habentia. lnlellige quomodo post ndventum
una, ul ita dicam, lingua blasphemiae adversum Ec- Cbristi capila dxmonum a nationibus, quae sibi
clesiam latranl), dividerentur iti partes,eta deceptis prius subjectae fuerant separala, velint rursttm an-
corporibus separata, bono capiti locum facerent. tiquam exercere potentiam. Scd quia amputata sunt
Possttmus hoc ver.-iculo uti, si quando reges et du- a corporibus, plenam vescendi non habeant liber-
ces eorum Christianum viderimus sanguinem fun- talem : comedunt qtiasi pauperes, et nnn soltim
dere, el postea ultiouetn Domini conseculam. Quod pauperes sunt, sed pauperes in abscondito. Pau-
dudum in Jtiliano, et ante eum in Maximiano, el su- peres sunt, quia pristinas divilias perdiderunt: co-
prain Valeriano, Decio, Domiiiano, Nerone perspe- medunl abscondite, quia seinper sedent in insidiis ,
xinius; et dicere ad Dominum cuin exsullalioiie et ut in occuhis interficiant innoceniem. Hsec capita
oraiione in Canlico : Divisisti in stupore cupita po- eosdem habent denles quos 31 sagittas. Et quamvis
lentiutn, hoc est, in stupore credentium, vel in slu- ante dixerit, Super sidera cceli ascendam, ponam
pore cunclarum naiionum, quae eos non putabant " in excelsum nidum meum, el universnm orbem
tam cito posse concidere. Dum adbuc essem puer, quasi ova conlinebo in manu mea, lamen detra-
et in grammaticse ludo excrceier, omnesque ttrbes heniur de sublimibus , et perdentia supelleciilem
viciimarttm sanguine polluerenlur, ac subilo in prislinnm, omnemque substantiam domus suae , vix
ipso persecuiioiiis ardore Juliani nuntiatus esset in- quasi pauperes clamcomedere et mordere tenlabunt.
leriius, el-gauter ttnus de etlinicis : < Quomodo , Scio mulluiu Hebraicum ab bis quae dicta sunt, dis-
inquit, Cbristiani dicunt, Deum suum esse patien- crepare ; sed facere quid possuin , cui semel pro-
lein, et ave?txaxov?niliil iracundius, nibil bocfurore positum esi et ipsum Hebraicum , et vulgaias in tolo
prsesentius : ne modico quidem spatio indignatio- orbe scripluras itilerpretari ?
a Ex Origene Homil. in Josue desumpia hacc
quse et iracundim spiritum principem unum esse arbitror :
sequutitur pcne totideni verbis sunt. Ad rem nnslram innumeros vero essestib ipso ogenles , qui per singulos
h:tc potissiinuin faciunl : Pulo tnagis principemqui- quosque Itosnines, liujusmodi vitii peccata succendant.
dem fornicationis spiritnm unumesse : innvmeros vero Simititer et avarilimunum esse prtncipem : sic el su-
esse, qui in hoc ei officio pareant, et per singulos perbim, et cmtcrorummalorum.
quosquehomines diversi spiritus sub eo principe mili- b Nec displiceiquod prselen Regin. ms., matitim:
tantes, ad hujuscemodieospeccata solliciteiit. Similiter ex quo paulo post dividet, pro dividit, legimus.
153,1 S. EUS&fl* HIERQN^MI 1552
LXX : Et, supetduxitli in, mart equas,tuos.cottfar- 4 vej Itabitudo turbata est, ue sjroilia susiinerciii,
bantes aquas muljtas. Postquani 60St W,iserat.Deus, Potest quoque e; quasj suum habere principium,
in cnpila iniqiiprtim inorlem , e( conciderat cnpita narrantc. propheia. limorem sum», et quomodo for-
potenlium in sJUipqre, et confregerat ea in mari midafitaepeccavej-i! [4(- peccarei] ip aliquo, et ad,
(scripltim est ejaiw i(i Psalniis : Tu confregisti capita vocem ofaiioi\is. labiorum suorum commonitns,
draconis.[Psat. LXXIII, 4]) principibus interfectis, sive tantum limuerit Peura, ut ingressvts sii tremor in
confraciis , et victo forii venilur ad domiun ejus, et ossa ejus : et sub excelsa luanij Poraini positus,
universa llli.us vasa diripiuniur (Marc. xui). Vasa omni an,ima3suse fortitudine., vel babitll [At- habi-
auiem et domum fortis et supelleciilem principis, ludine] conturbatus sil. Quod aiiienj ai| : Ingretsus
quid aliud pQS£umusipierprclari, nisi mare hujiis esl tremor in ossa mea, 6£ty«T««!>T5£?¥ accipieiidun|,
sseculi, in quo habilat draco? Superinducit ergo ut vide,amus iiiagnUudinem.liinoris Dei penetrantjs
Deus , egregius eques et auriga praecipuus , equos universitatem animse, ct (Qtum bominem comijio-
suos , angelos videlicet, snblim,esque virtuies,$uper ventis, ne quidquaip faceret quod djspliceret Peo,
mare Imjus sseculi, ut turbent aquas mullas , dae- E.t quia allegorice juxta niemljra corpqris, animae
monia et conlrarias poiejjtates. Quod si voluerimus quoque menibra Scriptuia corumemorat, ventrera
de ajventu Chrisii intcrprelari, juxta illud quod in B paventem , eam vii tntpm accipiamus apimap, quse
Apocalypsi (Cap. 19) scribitur, quod sermo Dei se- spirituales cibos recipiat, et labiu , quibqs secura
deat in equo albo et omnis exercitus in equis albis niei)S loqoitur, et ossa robusla et solida dogmata ,
sequalur eum , videbimus quomodo Christus ascen- quibus tola an(pise CQinpagosplidatur. Ilaec n ine
derit in apostolis suis, dicens eis : Ecceego vobiscum breviler dicla sqnt, Sj qujs auiem liis sngaciora el
sum omnibus cliebus, usque ad con&ummationem sm- veriora repercrit, illius. magis explanalioi.i prsebeic
ctili; ?t : Euntes, ite, baptizaie omnes tjentes, ei re- copsensum.
liqua (Malth. xxvm). Et postea conscenderit in tmo LXX : Requiesc.qmjjj rfje (n'(it(/(jfia»isa mem; ut
equo candido, quem aliutn qon puto esse, nisi ascendam atj, pouulum p.eiegrinationis.mecv.Quia onj-
apostolnm Paulum, super qtiem equiiaps, omnera ni custodia servpyi CCTpieum . et extimuit ven,ter
orbem circuieril. Ascendit auiem sermo Dci in equis meus a vqce pratioiiis labioruqi meonim, et iu-
suis, tit turbarentur aquae multse, hoc esl, vel pu- gressm est Iremor ip pssn mca , et subier me con-
puli mtitti, qui ante in mari crant, et draconi le- turbata est fpriiludo vel iiabinidp mea, el propter
nebantur obnoxii (Lala enim et spafiosavia es\ qum tantajn custodiam a peccaiis aliequ^ effectus sum :
ducil ad mortem (Matth, vn , 15), et lurbarentnr, idcirco nunc confidcnier dico : Requiescam in die
primum errorem prislimim deserenles : deinde con- Q iribulationis , ut ascendam ad populum peregrina-
lurbati venlentem equitem susciperent). Vel cerie lionis mese , id est, qui scqiie,ut ego in 6Q4 l'°c
de quibus supra diximus, d.Tmonumcatervse ne- raundo peregrina,tus cst. Ascendam autem deorsuin
quaquam ita dominarentur in mari; sed iurbaise pqsitus, et quasi de val}e ad sublimiqra nitens loia
cederent, et e^uitls praeliantis vulnera forniidarent. avidilate contendam , ul lempore quo cseieri in tri-
Atque utinam et in me ascendnt verbum Dei, ei per bulntione sunt e( augustia, mibi cura sit de ascensu,
tanceam oris mieiinieificiat eum qui regnat in aquis quomodo cum pnpulo pcregrinaiionis mcse requies-
mullis, ut ad regis interitum , aqusequse illis sub- cam in aUioribus locis. Diem auleni tribululionis
jeciac fuerant conturbalee, praebcant colla equiti puto consummationem essemundi, dequo et Isaias
meo, et redacti in unam quadrigam, efficiamur ait : Dies Domini intanabilit, furoris ei irm, ponere
Domini Cherubim, quod fnterprelatur seientimmut- orbem terrm universumin desertun\, etpeccqlores per-
titudo. Numquatn enlm auriga, slc compositus, et dere (Isqi. xiv).
sic fertur ornatus, ut in bis qui scientiae multiiu- (Vers. 17.) Ficut enim non (torebit, et non erit
dine et babenis inter se sapientisc coptilantur. germen in vineit : mentielur oput olivm, et arva non
LXX : Custodivi, et extimuit venter meus a voce afferent cibum : abscindetur de ovilipecus, et non erit
oratiottis tablotum meorum : et ingtessus ett tremorin B armentum in prmsepibusALXX^: Quia ficus non af-
ossa mea, «(603 ^bter me conturbataest fortitndo (erql fruclum, et non erunt germpia [Al. aentmiHa]in
mea. Sive ut alibl scriplum reperimus » efysp-ov, vineis : mentielur opus qlivm, el campi non facient
quod nos possnmus dicere , habiludo mea : diversa escas : defecerunt, eo quod comederent oves, et non
quippe exernplaria reperiuniur. Possunt nutem litec sunt bovesin prmsepibus. Juxla Hebraicum in quo
et ex pefSonapropbetae dici superioribus cohscren- supra diximus : Ingredialur puiredo in ossibus meiset
lia : Qttla mishli, o Domine, in cnpiia inlquorum subter me scqleal, ut requiescattfin die tribulalionis :
rnoriem , et susciiasti vincula usque ad collum, et ut ascendam ad populum acc\nctum noslrum [Al.
divisisti in stupore capiia potcntium , et induxisti in meum] : ita quae prsecesserunt, copulabuniur se-
mare equos tuo# agntufbDnias iiquas unUlas : pro- queptibus : Ideo tribulaiionera ad prsesens voluisus-
pl«rea eg«JDfflBi custodia servavi cwmeuro, etcon- linere, et posiea ad populum fortem ascendere,
tfcitiuerqut yist«fa jn?jjj ettota \\m< yelTortitudo, quia Yeniet djes trlbulafionis ei necessjfaii$, et cser
* Voculam mem, qm» neque In Graeco rcsonat, , ms. Reginft ignorat, ilemqtte paulo post verba, vel
habUudo.
1533 COMMENTARIQRUM IN. AUACU.CLI8. II. CAP. III. 133*
leris in augustia conslilulis , ego in tua majestaie: A Eos autem qui non fecemnt fructus, et nermaijse-
laeiabpr : Ficus enim non flotebitt et non erit germeni rnnt in duriiia sua, esse snbyersos. Hoc ipsum signi-
in vineis : mentietur ppus olivm, et arva non afferent'. fieat et Joannis vox iij Evangelio : Ecce securis ad
cibum, et caeiera. Qtix quia pon mtiltum distnnt ai radices arborttm [Al. arboris] posita est. Omnis arbor
LXX, cum interpreiatione eorum pariler dissera- qum non fecerit frucluni [Al. [acit [ruclum bonum]ex-
mus. Cum venerii dies tribulalionis, el ego ascen- cidetttr et in igneni mittetur (Matt. JII, 10; Lue. iuf
dero ad poptilum qui mecum aliquando peregrinatusi 9). Diximus de ficu, monstranies, 666 eam essc
est: vel certe cnm venerit dies cversionis Judaicai, populum Judacoriim: dicamus el de vinen, quod
et populi prioris , et derelicta fuerit filia Sion , quidem facile intelliget qui Isaiam legerit: Vinea
sicut taliernaculitm in vinea , et sicut casula, in facta est dilectoin cornu, in loco tiberi (Isai. v, 1).
ciictimcrario, et sicul civilas, qtise" expugnalnr, Et postea : Et exspeclaviut facerel fructum : fecit au-
ego qui de pereunteeleclus sum populo (de quo dic- tem spinas, et nonjudiciitm, sed clamorem. Et in Jc-
lum est (fsat, i, 9) : Nisi Dominus reliquisset nobis remia : Ego attlem plantavi le vineamfructiferatn to-
semen, quasi Sodoma fuissemus, el quasi Gomorrha, tam veram : quomodoversa es in amarittidinem vitis
similes essemus),copulnbo me discipulis Christi : alienm (Jer. n, 21)? Et manifeslius in Psalmis : Vi-
quos quin. in monte ilocet, turbis et debilibus dq- B ] neam de JEgyplo translulisti, ejecisti genles, et plan-
orsum relictis , ego ntl monmna conscendam. Ficus tasli eam (Ps. LXXIX,9). Hxc igitur vinea ad quam
cnim non dedit fructum, ad quam venit in pnlerfamilias snepemiserat servos (Matth. xxi), ut
Evangelio esuriens Domintts, et non invenil in acciperelde ea vinum, quod loetificnt cor hominis,
665 ea poma, et maledixit ei, dicens : Non af- quia versa est in amariludinem, et novissime eiiam
feret [ructum usque in smculum (Mal. xxi, 19). Et pntrisfamiliaefiliuni ausa est interficere, non uvas
diligenter considcra quid dixerit: Non afferes fruc- faciens, sed spinas, etnon judicium, sed clamorem :
lum in smculum, non ait, iisquc in saecula sanculo- Crueifige, crucifige eum.'El : Nonhabemus regem,
rum : sed cum saeculiimisiud perlransierit, et in- nisi Cmsarem(Joan. xix, 6, 15). Propterea extermi-
traverit plenitudo gentium, tunc etiam hsec llcus af- navil illam aper de silva, et singularis ferus depastus
feret fructus suos, el oninis Israel salvabilur. Ilxc est eam (Psal. LXXIX,14). Olivam quoque populum
est ficus ad qtiam tertio venit paterfamilins, et quasl synagogaeliquido comprobabit,qui in Apostolo frac-
non facieniem fructus vult subvertere : pro qua agrl- tosolivseramoslegerit(Rom. xi),etnosdeoleastroin-
coln, cui commissa fuerat, deprecaiur, ttl det ei sertos, iitiii ramisintelligamus, muliitudlnem Judai-
spalium, et dicit : Domine, dimitle eam et islum ad- cam fuisse succisam, in radicibus apostolorum elec-
huc annum, donec fodiam circa eatn, et miltam ster- *" lionem esse servatam, in quibus nos inserti manebi-
cus, et siquidemfecerit frttclum : sin autem, tunc suc- mtis, si fecerimtis frucium, et dicelur de nobis : Fi-
cides eam (Luc. xm). Agricola iste vel Gabriel est, lii tui sicut novellmolivarum in circuitu mentm lum
vel Michaei,cui commissus est populus Judaeorum, (Psa/.cxxvn,4).MuIti putant ficum, el vineam et oli-
qui Dominiim deprecalur b in passione, et dicit: vam in mysterio accipi Trinitatis, quod ficus prop-
Domine, daei spatium pcenitenti:e, el noli eos sub- ter pomorum dttlcedinera Spiritus sanctus intelliga-
vertere, et siqitidetn fecerint fructum : sin autem, liiF. Vinea ipse Dotninus noster Jesus Christtis, qui
lunc subveries eos. Si fecerint, inquit, fructum, dicit in Evangelio : Ego sttmvitis (Joan. xv, 1). Oliva
non dixii quid siistinerint; neque tlixit, si feceriut autein, DeusPaier onjnipotens, a quo cuncta illumi-
frucltim, permaiiebtintut erant; sed si feccrint fruc- nentiir, et de quo egrcdiatur lux, et ad quem possu-
tiim,suspensa sentenlia est.ut subaudiatur, transfe- mos dicere : 0 oliva, in litinine tuo videbimuslumen
reseos in Ecclesiatn gentium, et in alteram vineam (Psal. xxxv, 10), id est, in Filio videbimus d Spiri-
transplantabis. Venil Dominus lerlio, et non jnve- ittm sancium. Ad has fructuosas arbores, et uberri-
nil iu eis fruclum. Dedil primum Lcgeni per Moy- mam vineam, veniunt infructuosa ligna in Judicum
sen : secundo locutus est per propheias : tertio _r libro (Cap. ix), ei rogant ut regttent super se. Sed
ipse descendit. Et post c passionem, datis ad posni- numqiiam super ligna silvarum, quse debeniur in-
tcnliam qundraginta qualuor annis, quia non fece- cendio, regnat oliva, fictis, et vinea ; sed magis irti-
runt friictutn, quarto subversi sunl. Quod lamen perat eis rhamnus plena senlibus, et hericiosimilis,
nostrae iutelligentia: derelinquitur. In parabola enim qui habitat in Babylone, et semper versatur in fo-
non scribitur, qtiid poslea feccrit p.iterfaniilias; sed veis. Qnaenrbnsciila nonsolum spinas habet, sed et
quid lanlum agricola deprccntus sil. Ex qtto ani- ignem, vulnerans et comburens quidquid 667 att'_
madvertimus, eos qui de hnc licu fecerint fruclus, gerit. Denique egressus est iguis, et consumpsit
ad populumgeniium esse translatos, ad qtiem ascen- ligna silvarum. Ut aulem scias secundum superio-
dit el propheta, dicens : Requiescamin die tribttla- rein intclligentiam, in qua de synagoga dictum ac-
tionis, ut ascendam ad populum peregrinaiionis tnem. cepimus : Ficus non faciet fructum,et non erunt geni-
* Confer Hieron. in Isaiiecap. xxvu, ad cujus les- c Rurspm iderii ms., posf passionem
quadraginla
timonii fidem rescribil hic Vicior., oppugnatur. duobus annis, qnia, etc.
* Brevius in Rcgin. ms., deprecatur el dicit, da d Inlerserit bic idem ms., tnmen.
spalium pmnitentim.
1335 S. EUSEBU HIERONYMI 1536
mina in vineis, non de frucltbus dici, sed de operibus A meo. ldipsum et Gabriele interpretanle : Et vocabi-
bonis. In oliva manifeste aenigmaaperilur, et dici- tur Jesus, ipte enim salvabit popuhm suum (Malth.
tur : Mentietur opus olivx. Fructus enim quos af- ii, 21). Deus Dominus fnrtitudomea : nullam enim
ferre debuerant, in operibus demonstrantur : men- aliam, nisi in Cbristo habebo virtuiem et cunclas le-
tielur autem opus olivse, aliud promiltenlis, et aliud gisjusiilias, qttisquilias computabo. Et ponet pedes
facieiitis, dicenles ad Moysen: Omnia qumcumque meos quasi cervorum, ut calcem super aspidem el ba-
dixerit Dominus, faciemus (Exod. xxiv, 7); et no- siliscum, el quasi puer parvulus millam mantim in
lentes in eum credere, qai a Moyse prsedicatus est. foramen, et exlraham serpeniem, ludamque (Al. Ju-
Campi qitoque non lacient fructum. Considera quod dam) decolubro : Similis enim est fratruelis meus
Jerusalem, quae quondam sita erat in monlibus, et caprem, aut hinnulo cervorum(Cant. u, 9). Et quia ip-
monles in circuitu ejus (Ps. cxxiv, 2), el fundamenta se est cervus, mihi quoque donavit, ut cervusessem,
ejtis in montibussanctis (Psal. LXXXVI, 1), nunc liu- sublimis cornibus, findens ungulas, cibos runiinans,
milis appelletttr atque campestris, quae non solum et ad odorem meura serpentes fugans: de quo dici-
homines, id est, rationabilia non alit aniraalia ; sed tur in decimo septimo Psalmo: Qui perfecil pedes
nec pecora quidem et boves, de quibus et Salomon meos tamquamcervorum, el super excelsa ponet me.
loquiiur in Proverbiis: Adhibe curam his qum in gj Et in vicesimo octavo : VoxDomini perficientis cer-
campo sunt regionibus, el attonde herbam, et congrega vos. Ponet ergo pedes meos inter cseieros cervos
fenum ul habeas Ovesad a vescendum.Boves quoque suos, et ad coelestia perducet me, ul inler angelos
non erunt in prsesepibus : quia ubi plena sunt prse- canam gloriam Domini, et super terram pacem bo-
sepia, manifesta est forlitudo bovis (Prov. xiv, 4). minibus bonae voluntatis annuntiem. Canara autem
Bos operarius est: bos Domini suslentans jugum: vicloriam ejus[et triumphum el fropseum crucis.
bos in cujus vestigium qui severit, bealus est. Om- Hocjuxta Hebraicura etc quinlam ediiionem, ad
nia hsec aulerenlur a populo, quia inique egit in tempus Judaicseeversionis, et ad adventum Domini
Deum Creatorem suum. Quod si volueris (Al. nolue- ctincla referamus. Si autemvoluerimusdeconsumma-
ris) diem tribulationis diem cousummationis acci- tiune669 mundi accipere, sic exponendura est :
pere, ad eos referes omnia qui dicunt se esse de quomodo in Exodo (Cap. ix) quando percussa est
Ecclesia, et non habent opera justitise. Et ficus, et iEgyptus, et percussit Deusvineas eorum, ei ficus
vinea el oliva, mysierium videlicet Trinilatis, non eorum , et occidit primitiva hominum, et jumenio-
afferent in eis fructum suum, et non solum frumenla rum in grandine, et ^Egyplias fruges, bruchus, lo-
et escas rationabilium; sed nec cibum quidem ha- custaque consumpsit: ficus in ^Egyplo non aitulit
bent in campis suis pecorum et jumentorum, el C ( fruciuii), nec erant genimina in vineis eorum, men-
praesepia eorum vacua sunt, el pro excelsis monti- tiebalur (sicubi tamen poterat reperiri in ^Egyplo)
bus in planis humilibusque versantur. opus olivae, et campi eorum non dabant escas [ Al.
(Vers. 18, 19.) Ego autem in Domino gaudebo, eti fructum ] ; et deficiebant, eo quod non haberent
exsultaboin Deo Jesu meo. Deus Dominus [ortitudoi cibos pecora eorum, el non erantboves in prsesepi-
mea, et ponet pedes meos quasi cervorum. El super bus. Populus autera Israel exsullabat iu Domino, et
excelsa mea deducet me 668 victor in Psaimis ca- gaudebat in Deo salutari suo : sic in consummatione
nentem. LXX: Ego autem in Dominoexsultabo: gau- iiiundi, qnando, multiplicala iniquilate, refrixerit
debo super Deo salulari [Al. Suhatore] tneo, Domi- charilas ( Matth. xxiv), et ficus non atlulerit fructus,
ntts Deus fortitudo mea, et ponet pedes meos in con- et vineae non habuerint uvas, et raentitum fuerit
summalionem: super excelsa imponel me, ul vincamini opusolivse, el campi non germiuaverini cibos , ct
Cantico ejus. Ficu el vinea et oliva, juxta quod ex- csetera quscsequuntur : lunc quicumque 670Juslus
posui, non facienlibus fructum suum, et Judaeorumi et eleciione Dei dignus fueril inventus, loquetur
agris non afferentibus cibos, abscissis quoque de: exsultans . Ego autem in Domino extultabo, gaudebo
ovili pecoribus, et armenlis de prsesepibns, post- in Deo salutari meo,Dominus [ortitudo mea. El qtiasi
quam audierunl a Domino: Relinquelur vobis domusi D ] positus a Deo super consummationem sacculi, ul
vestra deserta (Matth. xxm, 38), populo etiam cap- poslea ad superiora conscendat, et a Deo educa-
livitali tradito, et in tolo orbe disperso, prophelai tur ad suinmum , dicet: Kt ponet pedesmeosin con-
de populo Judseorum, qui interpretatur amplexatioi sttmmationem, sttper excelsa imponet me : ui cum ab
(eo quod amaveril Doroinum, et adbseserit ei, illique: ayuvoBeTfJesu, qui primus in agone sitperavit,
se junxerit) ex persona apostnlorum et poptili cre- prseuiium fuerit caniantJbus posilum: ego vincam in
dentis in Cbristo loquilur : Ego vero in Domino gau- carmine cjus, et manus mese coniponant citharara ,
debo, et exsultaboin Deo Jesu meo. Pro quo LXX[ et psallerium, el omne organorum genus, scri-
transiulerunt b T« SOJTJJ/SI pou, id est, Salvatore: bamque panegyricum triumphanli. Et qui in priu-
* Corrigit Viclorius ad vesliendum: sic enim le- gunt pro habeas: scilicei, oves ad vescendum ba-
gilur GrieceProv. 27: tva exys TfoSavaeis lp.aTiap.bv. beaui, rccto uiique seusu.
Vulgata qtioque edilio,3tu(, iiiqutt, agniud vestimen- b Graecaverba, T« O-MTM/JI J/OU,et, id esl, in Re-
tum suum. Nostri autein mss. asseiiiiuniur, tanlum- giu. nis. non sunt.
que ab iinprejsa leclione abluduiii, quod habeant le- c Regin. ms., et unam editionem,ul ad tempits, etc.
1337 COMMENTARIORUM IN SOPHONIAMLIBER. CAP. I. 1338
cipio locutus sum : Usquequoclamabo, et non exau- A.lattdabo sequiialem ejns, et cantores caeteros meo
dies ? vociferaborad te vim patiens , et non salvabis? carmine superabo.
et de jtistitia ejus judicioque causatus sum : postea
T. . aagg
S. EUSEBII HIERONYMI
STRIDONENSIS PRESBYTERl
COMMENTARIORUM
IN
SOPHOMAM PROPHETAM
^LIBER UNUS.
671'672 Antequam Sophoniam aggrediar, qui B nim , et quaeintegros libros flagitent [Al. flagiiet].
nonus est in ordine duodecim propheiarura, re- Mibi lantum, quia aliudoperis incumbit.in fine pro-
spondendum videlur his qui me irridendum seslimant, logi dixissesufficial, Dominum resurgentem primum
quod [ Al. quomodo] omissis viris , ad vos scribara apparuisse mulieribus (Jlfaf.xxvm, etLuc.),el apo-
poiissimum , o Paula et Euslocliium. Qui si scirent siolorum illas fuisse apostolas, ul erubescerent viri
Oldam, viris tacentibus, prophelasse , et Debboram non quxrere, quem jam fragilior sexus inveneral.
judicem pariier et propheien , hostes Israel, Barac
liniente, superasse (Judic. iv ): et Judilli et Esther, (Cap. I. — Vers. l.)673 Verbum Domini quod
in lypo Ecclesise, et occidisse advcrsarios, ct peri- factum esl ad Sophoniam filium Chusi, b filii Godo-
turutn lsrael de periculo liberasse: a numquam post lim, fiiii Amarim,filii Ezechim; in diebus Josim, fitii
lergum meum manum curvarent in cicuniam. Ta- Ammonregis Juda. LXX similiier. Tradunt Ilebrai
ceo de Anua et Elisabeth , et caeteris sanciis mulie- ciijuscumque prophelae paier aut avus ponalur in
ribus, qtiarum velul siderum igniculos, clarum Ma- tilulo, ipsos quoque prophetas fuisse. Unde el
riae lumen abscondii. Ad gentiles feminas veniam , Amos c unus de duodecim propbelis, qui dixerat :
ut et apud saeculi philosoptios videant animorum Non sum prophela, nec fitius propheim : sed paslor
difliereniiasquseri solere , non corporum. Plato in- C caprarum, velticans sycamina (Amos vn, 14), pairis
ducit Aspasiam dispulaniem : Sapplio cura Pindaro nomen iu tilulo non babet. Iluc si verum est, So-
scribitur, et Alcaeo: Themista inter sapientissimos phonias propheta, quem nunc conamur exponere,
Grseciaephilosophainr : Corneliain Gracchorum, id d nomine, ut ila dicani, prophetico, et gloriosa ma-
est, vesiram , toia Romanseurbis turba miralur: jorum suorum stirpe geueralus est; habuit enim
Carneades eloquetilissimus philosopborum , acuiis- palrem Clittsi, avum Godoliam, proavum Amariam,
simus rhetorum , qui apud consulares viros ei in atavum Ezecliiam : et talem quadrigam ipse velul
Academia plausus excitare consueverat, 673~674 extremus auriga complevit. Nomen Sopbonisc alii
nonerubuitin privata domo, audienle mairoua , de speculam, alii arcanum Domini iranslitlerunl. Sive
philosophia disputare. Quid referaui Caionis Hliam, igitur specula, e sive absconditum Domini inler-
Bruli conjugem , cujus virttis facil ne pairis mari- preletur, uinunque propbctse convenit. Dicitur enim
ique constanliam lantopere miremur ? Plena esl et ad Ezecbiel : Fili hominis, speculatorem te posui
historia lam Grseca quam Lalina virtulibus feniina- domuiIsraet (Ezech. m, 17). Et in alio loco : Non
a Ilttic similc est quod legiiur apud Persium Sa- 0 Ex Persii Satirai:
tir.i I , Janum nulla ciconia pinsit a tergo. ld est 0 Jan \ a tergo, quem nulla ciconiapinsit, eic.
riemo digitis dexlerse maiins in unum colleciis ad b Peccat Martian. qui verba, filii Godolim, quae
instar rostri ciconiarum, ridet. Maiiiini iiaque cttr- prscferttnl libri omiies, supine saiis praeteiniiiiit.
varu post tergum in ciconiam , iiletn est, ni fallor, c Regin. nis., Amosunum de duodecim, el conse-
ac riilere aliquem digilo sive maiiu curvata ad iustar quenier, non habere. Pro non sum, quoque ponii,
colli ciconiarum. In uno codice ius. S. Germani nos- non eram.
tii a Pratis legimus manum millercl in ciconeam. d Fcrme reclius babet Regin. ms. canone pro tio-
MART.— Irridendi modnin, qiiem et Epist. 125 ad mine : pessime autein Mariian. iegeral cum addilo,
Ruslicum, num. 18, noiat : si subito respexcris, aut qui nomine.
ciconiarumdcprchendespost te colta curvari, aul, etc. 0 Imcrserit idem ms., siVearcanum. -t
1339 S. EUSEBII HJERJON¥M| 1340
faciet Pominus qu\dquan\, nisj tevelaveril discipliugm 4J\ sias jnterpretalnr ejgvqtigDQmini) ei fuil vir juslus,
suam servis suis prophetis. Et noni Pgfiltjii lilujus, Cf de laudibjiscjus, R_eg,nQruiiJ q«Pque et Paralipo-
pro absconditis filii iiiierpretauir. Iste ergo proplie- jnCbOPscribit higioria (IV Reg, XXIJI,e( II Paral.
la, qui ernl in specula et in sublimibtts constitiilus, xxxiv). Et habuit patrem Ammon, avum Manassen
et noverai mysteria Domini, filius eral Chusi ( qui (IV Reg. xxi). Legimus, Manassen post niullnscelc-
inlerpretalur humilitast yal ^lhiopt Wtt, de quo rn, et pw4,ctptiviliimiJ W Dabip)one,egissepoenilen-
poHea iraclabiimis ), lialieb.il qtioque avuni Godo- liam, et ad meliora conversum Doniini misericor-
liam, qui dicilur magnitudo Dom\ni, et | iviiivuiii iliain cotuerutuin. a Unde et lidei suae, per quam
Amariam, qui el ipse vertilur in sermonem Domini: crediderat Deo, (ilium vocavit iniiwpov, id esi,
et atavum Ezecliiam, qui spnat fortitudinemPnmini. Ammap j *iqui(lem ^mipN(rDK) fides interprcla-
De foriiiudine iiaque Domini, natus esi sermo Do- tur. Siiiiulqtie considera, quod neqtiaquam tit supra
mini, et de sermone Domini naia esl magnitudo reges decem (ributim, id est, reges Israel ponanlur;
Doniini, et de niagniiudine Do.mijiinala est hunij- set| reges tantqpi Jjjdae, Jatn eniiq deceni irjbits ab
litas,674ul ctim pervenerK aliqujfj ad pejfeclum, Assjrjis snb reg# Ezechia patre Manasse d^ducise
dical: Non sum dignus vocari apostolus (l Cor. ix ). ftieraui in capiivitatem (IV Reg. 17 ). Hoc in prooe-
El illud in Psalmis : Domine, iton esl exaltatupi cor BmiofH
1 in tiiulo Sojhonise generationis et temporis.
meiim, ncque elati sunl oculi mei (Ps. cxxx, 1). Huc- Nttnc videamus quid ipsa quoque prophelia conti-
ttsque quasi prono lapsu , et per plana currenles, neat.
in eo quod Chusieiiam JElhiops meus inlerpreiatur, (Vgr§, 2, 5. ) Congreganscongregaboomnia a facie
impegimus. Nam post tamas virtutes qutunndq pp- term, dic.it Dominus, congregans hominemel pecus,
men JEthiopis sonare poterit in laudem? Ei siqui- congregansvolatile coeli,et pisces maris : el ruinmim-
dem Scriptura dixisset Chus, id esl, yEthiops, vide- piorum erunl, el disperdam hominesa facie terrm, dicit
batqr i.ijdissojubilisqusestjo; Clnjs quippe natus esf Domimis,LXX : Uefefil\apedefie.ifHa [mt tetfm, di-
c)eCliani. Sed in eo qupd nil,C«Hsi,hpc est, /Ethiops cil Dominus: deficiat ^omq, etjumentq : deficianl vo-
meus, videlur SOnare mysterium I quod Ule qui' latilia cmli,ef pisces marjs ^. e( infirmtbunturimpii *
qupndara $(ljiops fuerai, versug in pfBiijtentiam et aufernm.iniquos a facxclerree,dicit Dominus.b llop
(secjundum illud quod dicitnr : ^Ethiopia p,r«venicf quqd posujnjus in Sepiuagiqta, el infirmabuntur im-?
manus ejus D.ep(Ps, LXVJI,32). El ip a)iQjppp (Ps, pii, de Tlieodotionis translatione additum es(; prq
i.xxi, 9): In conspectuejus procidenl /Ethiopes) di- qtiOSymmacbus inlerpretatus csi, etc tcandala cum
cat cujn sponsa in Canticp caiiiicprum : Nigrp,sum, impiis, utsiibijudialiir, congr$gabunMr,Sivedeficient;
sed[^\. et] specwsafilia Jerusalem. (Cant. i, 4), he- C < Quinia anicni ediiio, et infitmilas cum impiis deficiet.
gimns el i.nJereniiaAbdimeleceunuclmm ^Elhiopero Diibeniiis ergo, consuetudinem iiQStrain sequenies,
placysse Reo (Jer, xxjiviji) : et in Actis apqsiolp- prjmijnj bisipriapi texcre, et postea de sublimioribps
runj ^thiopern eijnucnurn regiiire Candacjs tantuni di6pii|are. Exlremijjn quippe regiium duaruin tri-
hahuisse siudium Scripijjniriiiii c| Legj? Pci, ut in biiiini, quae vocabanuir Juda et Renjamjn, sub Jpsia
vehiculo legeret: e| ad adoraiidijm Bomipum in fujsse, niillidubiiiu; est. Illp enim interfecio, filii ejus
Tejuplp ejus venirei Jerusalem (Aciot. vm, 9). quj pnsica regiiaverunl,et nepotes, non tam regnasse
Cnde lajis fides d.i^po prseniincoropatur, et rriitiiUir credendj sut|l, qnaiq ludibrio liabili fuis.seab /E»yptio
atj euiji Philipptj§ evangelista, stpiimque dopelur, rege, et Cbatdaeis, et varijs captivitaiibus, mortibus-
crfidjt, baplizatnr, ctsajvusesi, Ei nop solum eunu- que Qruciati. QuiaigiturpopjiJuspQterat se excusare
cliiis; sed ctimaddilanienloviri ponitur, eunuclius vir 676.'" r^ibus raalis, ei dicere: pjof voluraus «er-
yEibiops. Quia enim eiinucbus eral Cbrisli, et se vire Deo, sorj prQhibeinur a rcgibus, dai,ur rex ju-
eunuebjzaverat propier regnuni co3]ort|in, propierea sius, qiio zclante ZQlumDomini, et popplo iiihilomi-
virj vQcabulyiunqp amjserat. Recle qupgue §npbo- niis in idojoruni c,q|.tuperseverajite, jtjsta irae c:ttisa
nias qj|D.si filitjs Chusi, id esl, vEthiopjs, in conse- proferiur a DomirjQ, e| propjietaiur de evprsione
quentibus libris de pp?ni,tenlja seiibU ,rEt|)l7>pum :D
• JerusaJeni, et captivijate J,ii,da,et yictoria Nabucbo--
Trans flumim»inquii, AZthiopim,inde defeteiu hoslias donosor. Dicitque Dominus per propbeiain : Nequa-
miki. H;cc de gcjiealogia Sopbonise, 675 1m' Pr0~ quam tjlira iribuam t ppeniientia1»; sed a facie terrae
pbelavit in djebgs Josiae. Quoraodo auteui djes di- universa consuinam. : pon lioinp, non jumeiitnm,
cunlur Elise hi qqi ab eo illurajn^.lj suqt : iia et noii vulatile, nOD pisces marjs renjaoebuiil, lrani
dies Josiac qui se levaverat ad Doniinuin (quia Jo- quippe Domini eliam bruta sentiunt animalia : et
R Contra fidem omnium exemplnritim mss. Eras- b Addunt iidem edilores texltim ex Hebraico, et
mus el Marianus Hebraicum riomen psa Atnon,, ruinmimpiorumeruitl. Qnod in iuillo reperitur codjce
pro GraecosTrwwov.nobispblrudunl, lollenies pul- inauuscinpto, superflue qnoque addifum, piiidens
cberrimaip Hieronyirii senleniiam qua statuit Ma-. lector' intelliget. MART.
nassen regem post suam pcetiilentiam flliumvocasse * Corruplfe nunc ipse Regiu. ms. et in scandalm
erunt impii : scilicet r.alri (TV.wSa\uaiv utrtSitrtv,
Amon, propler fidem per quam Deo credidit. Vo-
cavil igitur (ilium cognojnine suse fidei, hoc est,t scripluro a Syminacho, Barbetinius tlexaplaris cotles
est aucior.
EjioHtjmon: quia Hebraice Amon, sive Amwnafidesi
dicitur, ut ide,mHieronymus inteiprelatur. MAIVT.
1311 COMMENTARIQRVM 1N &OPHONIAMLIBER. CAP. I. \m
vasiaiis urbibus, homioibusque inierlectis, sQljjudi- A.et pisccs mpris, Qijatuor supt qua) jubenlur deficfra,
nem et rarjiatem bestiarum quoque fieri et volali- primum horao ratiqnabitis, dejnde trja,quae subiscta
lium pisciumque, B testis Jllyricuro [Mss, Ulyricus] su»t lioniini, jqmepla, el volaiilia, e%pjsces qijaa
est, testirsTliracja, testis [Al. leste] in quo ortys pulo elinoclavQ psajmopofli: Insuper ef pfcoracqmpi<
sum, b solum, ubj prseter ccelum et (erram et cre- vQlttcrescmli el pisces maris, qui pergmbulqttlsemitas
scentes vepres, e( condensa silvaruni, cuucia perie- maris (Pso/,viji,8). Quod auicm primnra djxerat, oyes.
ninl. Hoc autejn, inqtjit propbeta, aceidet, quia eibovesuniversas.quasiprracjpiudejuinentissepara»
impiorum fuit nimia muliitudo. Corruent itaque vil, etcuin bisquie juaijsere [Al, rcmaiisere]jijmcnta
impii cl disperdentur homines, et erit solitudo super nijmerarc ea noltiit. Defjciai ilaqtjo lionio, deficiant
faciero lerrse. Sed et de consummaiione mujidi id- jumenta, delicianl vplatilia cfleli, ileficiant pisces :
ipsum accipere pQSSiimus: qttod et bomines, e| et pon dixit, deflciant besUic, deficiant repiilia (errse,
pecora, ei yotatilia, et pisces maris et universa de- Hae eniro non debent dcficcre, $cd perire; verum do»
ficient, et infirmentur inipii, et lollatiir iniqtiitas a ficjajit ea qij» posspnt habere CorreciiQnejTi.QJJQH:
facie terrse. Quod si voluerinius et altius aliquid modo defeceruni Sarse mulieliria, et jqbptur Abrahonj
inielligere (propter hoc quod dicilur a Sepiuaginla, ut audiat qu»3cijmqueSara prseceperit (Genes. xvijii
c
Defectionedeficiat a [acie terrw) el defectipnem jfl B xsi), Petjqji^qgis ut liOtPQ,sj contemnpl humana, et
bonam pariem accipere juxta illnd : Et deficiens non ulira moriatijr ut Ijomo, et audiat: Ego dixi, dH
morluus est Abraham in senectute bona, senex et ple- estis (Ps- LXXXI, ?), Deficit alius ut juiqeijtum, qui a,d,
nus dierum, et apposilus est ad populum suum (Genes, [4/. jn] alijora conscendens * non accnsalijr serr
xxv, 8), et de his quse de Isaac et Jacob Scriplura inone propbetico : HamQ,c«»»ip ftqnote e$set,non jny
refert) videmus quomodo defectione deficiant a facie leltexit, comporalus estjumepiis iifsjpientihus, et simir
terrse, et hoc eps implere prseceptum : Qui haben- lis[M. assimilatus] fqc(us est il\\\ (Ps. XLVIIJ,21),
tcs conversaiionem in coelis, et in carne, non se- Deficit qnasi 678 volatjje cceli, qqi fijcit sibi peij-
cunduni carnem militantes, en quod sciant illosqui nas aquilac, et reverlilur ad (Jcjnum praeceptoris sui
in carne vivunt, Deo placere non posse, quaniura iu dives, et omnem deserens paupertaleni (ptqv. xxtn).
se est omnia agunt |ie sint in carne, sed in spiritu, Deficit quasi piscis maris, qqi comprehensus sagenis
c( a terra recedentes aiunt : Consutcifavtf, et conse- Domini, cum bonis piscibus sepqraipr (/ilatf. xin).
dere tjos (eci( in cwleslibus in Christo (Rom. vin). Cum bsec juxla praeccplum Domini fqerjiit perpe?
Quod si aliquis opposuerit adyersum hoc quod iiiila, inrirmabuntur impii, non babentes taijluni r»-
in bonain parlem accepirmrs, defectione deficiat boris quantum prius, Sed et toljeritur iniqui, non dj-
a facie (errm , illud quod de Ismael scriptum C xit, occidentur; sed, tollentur, ut ad meliora con-
esi : 677 "' 5un' ann' v,lm lsmael> centum tri- versi, de impjetate el ipiquiiate, ad pieiatem, justj-
ginla septem, et deficiens moriuus est, el est appositus tjainque iranslati, incipiant esse quod anie npn fue»
ad gemts suum (Gen. xxv, 17): respondebiniiis ei pri- rant. IJsecsecunfjum tropolQgiam. Debenius enitji e(
nium , ei ipsum Ismael filium esse Abraliain, el ac- Majorum interprelationejn ponere. Jam [Al. Tameii]
cepisse dona et parles a patre, secundum mensuram in lectorisarbiirio eri|, utrum severitatem, an cle-
suam : deinde absolute scriptum, deficiens morluus menliam velii sonare quse dictii sunt.
est, el non addi (qnod scriptum est de Abraharo) in (Vers. 4 seqq.) Et extendam manum meam super
senectute bona, senex et plenus dierum, el appositus Judam et super omneshabitatores Jerusalem : et dis-
est ad populum suum. Sive de Isaac : Ftterunt autem perdam de loco hoc reliquias Baal, et nomina mdituo-
dies Isaqc quos vixit, annt centum octoginlaquinque, rutn cum sacerdotibus, et eos qui adorant super lectq
et deficiensIsaac morluus est, et appositus est ad ge- militiam cmli, et adorant el jnrant in Domino, et ju-
nus tuum senex et plenus dierum (lb. xxxv, 28, 29), rant in Melchom : el qui avertuntur de post tergum
Nec non et r]e Jacob : Et cessavilJacob prmcipiens Domini, et qui non aumsiertint Daminum nec investi-
filiit tuis, et levans pedes super tectum defecit, el a/j- gaverunt eum. LXX : Et extendam manum meam stt-
posiius est ad populum suum (Gen. XLIX,52). Ex qtio D per Judam, el super omnes qtii habilant Jerusalem :
iiilelligimnsaliud esse tantum deficere, et aliud cum el quferqm de loco hoc nqminq Baalimt et nomina sa-
defeciione plures pariter hahere virtutes. Qtjpd.au„ cerdptum cum saperiQlibus, el eos qui (idotanl super
tem primura dixerat generaliter, defectionedeficiat a tecla militiam omii,et eos quijutanl in Domino, etju-r
facie terrm : postea in parles divisit Seriptura divina, rantin regesuo, et eot qui declinant a Dominqf el qui
defipiat homo, et jumenta, deficiant volatilia cceli, non requirunl D9mimm, el qu\ non re^inent Domittum,
» Omues mss. codices retinent vocem lltyricus; ab inferiore videbimuspendet.
sed haud dubie imperiiia vetemm exprri ptornm, qui (l Erroi co sensu, quod et notatum \ictorio fuerat,
nescierunl Illyrim dici Itlyricum neulro genere, non negiindi paniculani Martian. tacet. Si enim delicit
lllyricus masculino, quando pro provincia ct reginne qnis ttt liomo, cnm lininaiia contemnit: et deficit
accipitnr. MARTIAN. quis uf jnmeiilutii, etim nd akiora conseendil : ergo
b Siridon, quod oppidum Dalmatiae,Panno iio.que iioii poie^t accusari sermone prophetico, si deficlt
conlinium fuit. De hac Hieronymi patria, mulia nobis esse jumenlum. Exponitenim mystice quid sit dell-
in ejus Vila dicenda sunt. cere es>e, vei hominem, vel jumentum, vel volatile,
' Addii Regin. ms., possumus; sed verius sensus vel piscem. Mss. nostri post Victor. rostiluuiit.
1343 S. EUSEBH HIERONYMI 1514
Post impiorum ruinas.et iniquorum ablationes a A Atendere Dominumad supplicia peccalornm manum
facie terrae, consequenter adversus Judam et ad- suam super Judam, qui sibi videtur nomen Domini
versus Jerusalem ex persona Domini diciiur: Et confiieri, et super Jerusalem, Ecclesiam quscex pace
extendam manum meam super Judam et super om- sorlita vocabulum est, et auferre de Ecclesia
nes habilatores Jerusalem (exlensio quippe manus nomina Baalim, quod inlerpretatur in sublimioribus.
gestura percuiientis ostendit) : e( disperdam de Aiiferelautem Dominus nomina vanae gloriae el ad-
loco hoc reliquias Baal: Non qtiod secundum LXX mirationis falsse, qusc versantur in Ecclesia, in qua
nomina Baalim peuilus eradenda siut; sed quod juxta Jacobum, dhonoraturannulum aureum babens,
"juxla Hebraicum cultores ejus e populoqui pauci de et contemnilur pauper,680 cum aa advenlum ju-
caedehostium remanserant in Juda et Jernsalem, se dicis et senatoris, et in coromune omnium divitum,
comminetur auferre. Nomina quoque sediluorum plebs universa consurgit, et sancio pauperi ne standi
cum sacerdotibus, quia in tantam Judas 679 et quidera intcr caiervaspotentium, etcousessiones eo-
Benjamin venerant impieialem, ut in Templo Domi- rum tribuilur locus; sed et nomina sacerdotum cum
ni (juxia quod scribit Ezechiel, et Regnorum quar- sacerdoiibus qui frustra sibi applaudunt in episco-
tus liber oslendit) statuam Baal, b quam imaginem pali nomine, et in presbyterii dignilate, et non in
Zeli Dominus vocat, sialuerinl, et in eodem sanc-1B opere (Jacob. n). Unde signanier non ait, el opera
tuario idola et Dominum pariter venerati sint sacerdotum cum sacerdolibus, sed, nomina : qui tan-
(Ezech. vm). Unde signanter idolorum sacerdotes, tummodo falsa nomina praeferunldignitatura, et ma-
non sacerdoles , sed c Tep.ev'tTus, id est, mdituos, lis operibus sua nohiina destrtiunt, et eos qui adorant
vel fanaticos appellavit (IV Reg. x et xvn), quod super lecla militiam cceli, qui elevantur adversus
Hebraice dicitur ACCHDMARiMXD'"iD3n). Et sediluos scientiam Dei; et omne quod geritur in sseculo, fic-
ergo et sacerdoies quondam Dei, et eos qui in doma- lam sibi sciemiam pollicentes, referunl ad ortus
tibus adorabant militiam coeli, solem et lunam et as- stellarumet occubitus, et maihemalicorum scquiin-
tra reliqua, et qui jurabant in nomine Domini, et in lur errores, et eos qui adorant Dominum et Mel-
nomine idoli Ammonitarum Melchom (quod a LXX chom, qui saeculoparileret Domino pulant se posse
in regem versum esi) auferel Dominns de loco Jeru- servire.el duobus dominis saiisfacere, Deo et mam-
salein, sive disperdet, «7r6XOIVOO enim subatiditur. Et monse : qui militanles Chrislo, obligant se negoliis
dispetdamde locohoc reliquiasBaal.el disperdamnomi- saecularibus, et eamdem imaginem offerunt Deo et
na mdiluotumcumsacerdotibus,eldisperdameosquiado- Csesari, et cum Cbrisii sacerdoies se essedicant,
rant super tecta mililiam cmli,et disperdameosqui ado- filios suos consecrant Melchom, id est, regt suo
rant etjutanl inDomino,eljurant inMelchom,eldisper- *C (II Tim. n). Recte enim habent regem hominem, qui
dam eos qui averluntur, sive declinant de post tergum regem Dominum perdiderunl, ei qui per mata opera
Domini, et qui non qumrtinteum, sive non retinent.Ad- dectinant a Domino, et non requirunt eum, relinent
verluniur aulem posi [Al. de post] lergum Domini sua peccata ftigienlem. Si quis auiem volnerit juxia
Israel, qui relinquentes cultum ejtis jurant in Mel- interpreialionem nominum Judse el Jerusalem
choro, et adorant miliiiam cceli, et veneranlur Baal super anima uniuscujusque hoc ipsum inlelligere ,
idolum Sidoniorum. Hucusque hislorisesensus expo- non errabil, quod auferat Domitius universa
silus est : videamus et anagogen. Propler Dominum quae diximus, vel in rfcinsummatione mundi, vcl
qtii de tribu Juda orlus est, et propter Jerusalem in in singulorum exitu, quando audienl : Stttlte,
qua regnavit Judas, hoc est, Dominus atque Salva- hac nocte auferetur anima tua a le (Luc. xu). Et
tor, dicamus qunndo multiplicata fuerit iniquitas, et exleudat manum suam super eum, qui Dominuni
refrixerit charilas multorum, et venienle Domino, e non cpnfitetur, et super eum qui sensnm pacis se
rara fides apparuerit in lerra, iniantum ut tenlenlur• haberejactal, ut auferat atque disperdat de tali Je-
eliam electi Dei (Matth. xxiv, Luc. xvm): tunc ex-• rusalem omnem superbiam, ei falsos iu Deum cul-
» Verba juxta Hebraicum Regin. ms. ignorat. D luos vel [anaticos appellavit. Qitain depravationem
h Imperitc legunt editores ante nos, quam imagi- nemiiiicoudonandam vocat ipse restiiutioneni conlra
uem cmli Dominusvocat. Quod falsissimum est, cumi fidem omnium codicttm niss. qui retinent qnod nns
idolum Baal Dominus numquam vocaverit imaginemi edidimus. Porro nomen TE(ievtTof vel Teuevi-nsapud
cmli, sed idolum sive imaginem Zeli (Ezech. vui, 3, Suidam significat mdiluum,sive eumquidegil in loco
v, 8). S. Cygiranni codex ms. retinel quoque vocemi diis sacro ; Tephy enim apnd Hieroii. in c. vi. Eze-
idolum hoc loco, qttam idolum Zeli Dominus vocat; chielis el apud eumriemSuidam sunt templa, sacella,
alii legunt, imaginem. Scio latiien Ezech. vui cap.'. detubra et luci; Tepiivopos, qnoque dicilur mdiluus et
ex Theodolione imaginemcmli positum fuisse. MART. toci cuctos. MAKT.— Reponimus ex noslris mss.
— Confer quscad Cotnmenlar. in Ezecbiel. cap vin,, TE/*sviTaff recle a Tep.sviTns: minus enim probatttr
col. 83, observamus not. «. quod Mariiati. legii , Tep.svfaovs,a TepivtTos,qtise
c Reslitutionem hujus locinoluit Erasraus sibi per- Graecavoxnon videiur.
miltere; conjicil vero legenduin lepofuvTus: Maria- d Vulgaii antea uenerafwr.Mox eiiam pro conses-
nus Erasmo atidacior, sed non diligentior in lectione: siones reiinent consessionis: ins. Regina;, inter caler-
nianiiscripioriiiii librorum, lotum Hieronymicontex- vas, et compressiones.
turo subvertere ausus esi, et pro Grsccis Hebraicai e Idem Regin. ms. absque negandi particula, qui
verba substituere hoe modo.-Unde signantetidolorum Dominumconfitetur.
sacerdotes, non D'Jn3n, id est, sacerdolcs, sed a'di-
1345 COMMENTARIORUM 1N SOPHONIAMLIBER.CAP. I. 1316
lus, ct varioriini crrores dograatum, et servitulem 1A super principes, et super filios regis, et super omnes
in Deiim pariler et mundum, et per quoiidiana pec- qui induti sunt veste peregrina. El visitabo c omnem
caia, aversionem a Domino et neglectum in Deum. qui arroganter ingredilur super litnenin die iila : qui
(Vers. 7.) Silete a facie Domini Dei, quia complent domum Domini Dei sui iniquitale et doto.
juxla est diet Domini, quia prmparavit Dominus LXX : El erit in die hostim Domini, el ulciscar super
681 hostiam : sanctificavit vocalos suos. LXX : principes, el super domum regit, et super omnes qui
Timete a facie Domini Dei, quia juxla est dies induti sunl vestimenlisalienis : et ulciscar super om-
Domini, quia prmparavit Dominus victimam suam : nes mani[esle, qui sunt in vestibulis in die illa, qui
sancttficavitvocatossuos. Pro eo quod LXX transtu- complentdomum DominiDei sui impietate et dolo. In •
lerunt, (imefe, et nos posuinius, silete, a in Hebrseo die Judaicse captivitatis, quando toius populus im-
inlerjeciio est imperantis sileniium , qua ssepe molandus est, visitabit Dominus, et super principes
utuniur et Comici; sed et absolule praecipitur in qui mane bibebant siceram, et super filios regis, vel
cuuctis silentium, quod dies ventura sit Domini. omnes de siirpe regia, vel certe proprie filios Josiae,
Diem autein. Domiiii, diem inlelligamus caplivitatis quos vel occisos vel caplos legimus, et super omnes
et uliioiiis in populum peccatorem, et hostiam sub- qui induii sunt veste peregrina, hocest, qui pro Dei
versionis Jcrusalem, et sanctificationem eorum quos B ] cultu vencrati sunt idola. Et super omnes qui arro-
dedicavit inierfectioni, secundum illnd quod dicilur ganter ingrediuntur super limen in die illa, hoc est,
in Jeremia : Sanclifica eos in die interfectionis eo- adversum superbos, qui cum quodam faslu el digni-
rum (Jerem. xn, 3). Et est sensus : Venit contra taiis supercilio, gradus templi et sancluarii limen
iinpium populum olim prsedicta captivitas, jam ascenduiit. Porro quia in eo ubi nos inlerprelaii su-
prope est. Sub Josia enim rege prophetia texitur : mus, qni arroganler ingrediunlur d super limen, po-
hoc inlerfecio, b timete a facie Domini Dei, quia test intelligi secundum Hebraicum , qui Iransiliiint
juxia est dies Domini, quia prseparavit Dominus limen : et hoc hislorice sentiendum est, vindicabo
victimam suam, sanclificavit vocatos sttos. Tola va- super eos, qui juxia Regnorum primum librum non
stilas venit, de qua et in Ezecbiel : Venit, inquit, calcanl limen idolorum, superstitionibus servienles,
/inis : finis rentt (Ezech. vn, 2), et csetera. Ilsec mihi qui repleverunt domum [Al. teniplum] Domini Dei
victima placet, bas niihi hostias sanctificavi. Potest sui non solum idolorum ctiltu, sed iniquitale et sce-
autem hocquod ait, sanctificavitvocatossuos,eideBa- lere et omni mendacio, ut ad errorem religionisini-
byloniisaccipi, quos in ultionem populietiam servos quilas quoque in subjectos et in proximos menda-
suos vocat, vindicantes injuriamsuam. Vocavi,inquit, cium jungerctur. Sed quia semel et tropologice ex-
Nabuchodonosorservum meum (Jer. xxv,9). Et in eo- C ponere ccepimus : Visitabit Doininus in advenlu et
dem voluroine,non solura servum.sed columbameum passione Salvatoris, id est, in die hostiae Filii sui
quoque vocal :A[aciegladiicolumbm(Ibid., 30).Porro super Pontifices et Sacerdotes populi Judaici, et su-
secundum tropologiam, quia facies Dominiest super per domum regiam. Usque ad illud enim lempus per-
facicntes mala, ut perdat de terra memoriam eorum, severaverunt reges « Judse de stirpe David, secun-
etpropeestdies judicii(quiaadcomparationem aeter- dum prophetiam Jacob : Non deficiel princeps ex
nilatis omne bujus sseculi teuipus breve esl) sive exi- Juda, tteque dux de femoribus ejus, donec veniat
tus singulorum : timeant omnes, et sileant, ne facies cui repositum est, et ipse erit exspectatio gen-
Domini (de qua sanclus ait (Ps. iv, 7): Signatum est tium (Genes. XLIX,10). Post hostiam enim 683
super nos tumen vultus tui, Domine) peccalorum fe- Domini ablatum est regnum a Judseis. Et su-
num, siipulam, ligna consumat. Praeparavit enim per omnes, inquit, qui induli sunt vestimentisalie-
Duminus hostiam suam, lotum Levitici mysierium, nis , qui recesserunt a proteciione et indumento
quando per ignem et effusionemsanguinis, el verara Dei, et suo errore coopeni sunt. Etulciscar super
oblationem salvi fient, qui salvandi sunt, et sanctifi- omnes manifestequi sunt in vestibtttis, hoc est, qui
cabiinlur vocati. Quidam de nostris, diem Dominiet egressi sunt de lemplo Dei : et cum deberent essc
hostiam ejus, et sanclilicationem vocatorum, in ad- D inlrinsecus, propter peccata sua egressi sunl foras,
veniu Salvatoris intelligunt, quando immolatus est et de Ecclesia Dei recesserunt, adimplentes tem-
682 Agnus,et in sanguine ejus sanciificati sunt apo- plum ejus impietale et dolo. Hoc intellectutn sit in
stoli, el cseieri qui per eos vocati sunt. primo Salvatoris adventu. Quia autem de consum.
(Vers. 8, 9.) Et erit in die hoslim Domini, visitaboi inaiione-mundi et die judicii, quem omnes diem
a Iia legunt omnes codices sine voce Hebrsea Dn, silentium imperatnr. MART.
has, quain lliernnymus dicit esse interjectionem b In Vietorii editione, hoe inlerfeclo, vastilas ve-
imperantis silentiuni, el qua ssepe uiuntur et Comi- nit, quamor ferme, qui interseruntur hic, versibus
ci. Grammalici hodicrni Hebraei volunt esse apo- prsetermis<is.
copen verbi non hissa, quotl significat siluit, revc- c Ex vnlgatis triura linguarum edilionibus Scri-
renliaccattsa ; et posiium Dit, has, pro riDn, hasseh. pturae supplei Victor. super.
Porro quod ait S. docior de inlerjectione imperan- d Victor. ingrediantur limen : tum Regin. ms., po-
lis silentiuin, non est intelligendum quasi as vel hasi test leyi.
sit interjectio apud comicos poetas ; sed quod ipsii e Nomen Judm Regin. ms. tacet.
Jiabeanl similes in lingua sua interjectiones qnibusj
1347 S. EUSEBll HIERONYMI 1548
[.1/, in dle] ihferprelantur Domini, semel exposm- A el seras et vectet (II Nehem. m, S). Quod autem aii,
nitis: scire debemus, quod illo tempore visliel Do- et ulutatus asecunda, secundi muri in eodem cli-
miiius super principes, ei super pastores , qui lac mate portam signiflcat, de qua et inRegnorum libro
de ovlbus eomedunt, lanasquc tondentes, noti cu- scriptum est: Et ivit Betchias Sacerdos, el Aliiham,
mn( de eontritione gregis, et super filios regis qui et Achabor [Al. Achobor], et Saphan, et Asaias ad
S8 jactarlt ChristianOs , et quod regis Christl sinl II- Otditm propheten, uxorem Settum filil Thecum, filii
lii, glofiantttf i et super omnes qui intluti sunt ve- Haras, custodis vettium, et hmc habilubal Jerusalem
Slibtis alienis. Vestis Dlioritm regis et principttm in- insecunda(lV Reg. xxn, 14). Conlritionem iiulcin
dumentum, Cbristus est [Al. Christi et accepinius], magnam a collibus de mente Sion ei excelsiore ur-
quod accipimns in baptismo, juxia illud : Induite bis parte loquitur: quia cuin altiora et arx clvitaiis
vos Christum Jesum (Rom. xm, 14). Et: Induile vos fuerint occupata , facilior est in prona descensus.
Viscetamisericordidi,bonilatis, humililatis, mansuelu- Si autem diem illain qttam Dominus comminaitir,
dinis, patientim (Col. m, 12), et cseiera. In quibtis diem judicii ut supra voluerimus accipere, eo tem-
prsecipiiur, ut induamur novo homine ccelesli, pore quando Vetustus dlerum sessurus est,etape-
juxu Crealorem uostrum, et projlciamus IndHmen- riendl libri, et pandendse consclenlise singulorum :
tum veleris hominis cum operibus ejtis (Ephes. IV). B tuiic implebltur.vox clamoris a porta compungen-
Cum ergo debeamtis lalibug indui vestimentis, pro tium (Dan. vu). Prima enim porta nculorum erit,
misericordia induimur crudelitate; pro patietilia, qua [Al. quando] cxlbebuntur nobis peccaia ame
iitipatienlia; pro justilla , iniquitaie. Et ut semel oculos nostros, et omnis pompa et imago antiquo-
dicam,pi'o virtutibus, vitiis; id est.pro Christo, An- rum scelerum et vitiorum atque luxurise profere-
ticliristo. Uade dicitur de istius raodi homine : Et ittr in medlum. Tune illud eril verum quod scriptum
indulus eit maledictionesicul vestimento (Ps. cvm, est : Ecce homo et opera ejus anle faciem ejus. Tur-
18). Vindicabil quoque Dominus manifeslissime in quebft igitur eutn conscientia, et posiqu.im compun-
iidventn suo, etiam supcr eos qui cum bonis operlbus Clus 685 clamaverit a prima oculorum porta, ulu-
ia Ecciesia esse deberent, ejeeerunt se ob conver- labit eiiiiui a secunda , quam et aures intelligere
sationera pessitnara, et traditi Salanse versanlur in possumus. Per hosenim vel niaxime sensus, quibtis
vestibulk, iavmo nec in veslibulis, sed ante vesli- vitia illapsa fueranl, eorum poena sentlettir, quando
bula : quod significantius Grsecedicitur M T« npb- cernemus quod fecimus et * sermone docti, totum-
«ru>ct.Et super oinnes vindicabit, qiii varlis iniqui- que audientes ordinem peccatorum, in ululatum
lalibus atque pecealis impletit Ecclesiam, et impie- compelleinur , et conteretur [ At. compellimur ef
lalibus atque mendacio,*et misceni sanguinem sau- C conteritur ], in nobis quidqutd ftierat excelsum , et
guini. Qood si voluerimus hoc ipsum accipere snpcr propter csecitalem et surdas aures ignorabatur a no-
animabus singulorum, prineipes et domum regis, in- bis. Vel certe cum verba sublimia et eruditio de
teliigamus loyi<ru.o\>s [Al. addit xul uMweis], id cst, excelso veniens, eonterel nos aique confringet, et
coaiiationes et sensus, et ipsam animam, quae debcl opere complebitur: Rugiebam a gemittt eordis mei
esse hospitium 684 reg's : et Juxta superiorem ex- ( Ps. xxxix, 9 ), llt sil sacrlficium Deo spiritus con-
positionem induraenta quoquc aliena, el omnia quae tribulatus (Ps. L) ; in nobis, qul homines sumus, et
sequuntur, referamus ad unumquemque credenlium, non lam grandla peccata feclraus, ut moutibus com-
<jfliCum dcbuerant induli esse Ciirisio, et semper parentur, rolles contritt sunt. In dlabolo autem et
v«rsa*i intrifisecus, variis se peccatorum operuerunt angells ejus, excelsa montiura conterentur. Mulli
vestinleiHis, et egressi de Ecctesia, id est, congrega- pulant jtixta falsturiam quod ad Babyloniorum tem-
tione Banclorum, pro virtutibus impleverunt templum pora retulimus, intelligendum esse de primo Salva-
corporissui iniquitate et dolo. toris adventu, quando propter peccata nimia, et cla-
(Vers. 10.) £( erit in dieilla, dicit Dominus, vox morera populi concrepantem: Sanguisejus super nos,
clamoris a porta pitcium, et utulatus a secunda, el et super filiosnostros (Matt. xxvil,25),ciiciimdala esl
conlritio magna a colHbus.LXX : El erit in illa die, ** ab exercitu Jerusalein, et a duobus ursis, Vespasia-
dicit Dominus, vox clamoris de porta compungentium, no videlicet et Tito, irridentium puerorum lurba
et ulutatus a secunda, et conlritio magna acollibus. consumpla est (IV Reg. n). Quse quidem inteliigen-
In .die hostise Domitii quando extenderit manum tia magis fidei nostrse convenit, sed ita ut sciamus
suam super Judam et super omnes habltantes Jeru- et priori historlae posSe congruere, vel cerle priorem
salem, et hosiilis eam vallaverit exercitus, erit vox captivilatem lypum esse secundse el perfectae ever-
clamoris a porta pisciumet ululatu» a secuuda, et 6ionis Jerusalem. Nec noa et boc animadvertendum
coiitiiiio magiia a cotlibus. Portam piscium eara (quia ADAGIM (Q^TTil) manifeste in Hebrseo, non
vocabant, quse Diospolim ducit et Joppea, ct vici- pottatn compungenlium;sed potiam piscium sonai) al-
Uior niari erat inler cunclas v«s Jerusalem, de qua legorice, portam pisciumesse iaJernsalem,per quam
el Esdras refert : Por(«m vero pisciumasdificaverunl inferuntur boni pisces qui a malis fueriht separaii,
fitii Asnaa, ipsi texerunt eam, et statuerunl valvas, el lugebunt, cseterfc inlroeuutibus, qui foris reman-
11Alii editi, et audienles setmonem,docti, totumque ordinem, etc.
I5,i<> COMMENTARIORUM IN SOPHONIAMLIBER. CAP. I. 13B0
seiitit. Velcerte In finemundi et in consunimallone A est. Unde el Noe vir sanctus, postquam evigilavil e
lugebunt a porla piscium prima, qui suum baptisma somno, ex malediclione iioiuen imposuit Cbanaan,
non servaverunt; ltigebutit a secunda, qui non egc- dicens : MaledictusChanaan ptter , famttlus eril [ra-
runl pro peccalisdiguarupceniientiam. Et etit inagna trttmsuorum (Genes. ix, 25). Non solum aulem Cha-
conlrilio super colles, qui nec pro pcccaiis incur- naan assimilantur peccatores, sed pro qtialitatc ct
vati sunl ul cervlcem snam snbmillerent, et sua sce- diversitale peccali, alius assimilalur Pharaoni, alius
lera deplorarcnt. Per has enim duas porlas baplisrai Nemrod giganti. Et econlrario, per bona operaat-
et poeniteniisein Jerusalem, id esi, in Ecclesiam que virtutes, quia ei virlulum ilinera siint diversa ,
Dei vel introitus vel redltus est. ille c spiritum assumit Abrabam, liic Moysi, alius
(Vcrs. 11.) 686 Vlulale, Itabitatores pltm : a Con- Elin:; quamobrem ab Aposlolo dicitur : Mmulamini
licuit omnispopultts Chattaati.LXX : Plangilequi ha- ckarismatameliora (I Cor. xn, 31). Qui veropcifec-
bitalis concissam: quia assimilatus est oinnis poputtts ttis eSt, juxla cam tamen perfcclionem quam bu-
Chanaan.Pila qttsellebralce dicitur«ACHTHES (IttMQ), mana conditio potesi capere , simililudine Dei si-
et ab Aquila versa est, ds TOV oV>v,non per brevem gnatur.
syllabani prima(Af. primam) legenda est, neafaipav Disperiertaitomnes involuli argenlo. LXX : Dispe-
puiemus, sed productam, ut de pila sciamus dlci, in B J riertinf omnes qni erecti sunt argenlo. Qui sibi, in-
quafrumentalundunlur, Vflsconcaviim, etmcdicorum quit, in divitiis confidebani, el tantas babebant opes,
apium usui, in b quo proprie piisanae feriri soleni. ut se quasi involtitos et seplos suis diviiiis sestima-
Dicat aliquis intellexlsse se quid signlflcat plla, sed rent. Vel cerie secundum LXX, qui erecti eranl iu
scirevelle cur in prsesentiloco assumpta sit. Qttia se- superbiam el patiperes despiciebani, ira venienle,
mel descripiio cst caplse urbis, el dicitur : VoXcla- vaslali stitil. Siimilqiie considera quod non dixerit:
moris a porta piscium, et ululatus a secunda, et con- peribunl qui erccti sunt argento; sed jam nunc, an-
tritio magna a collibns: nunc itlem descriptionis or- iequam.d cis veniat supplicii dies, in co ipso qtiod
do servaiur, et de ululatu dicilur eoruin, qul Itabi* superbiant, et sctnper de thesauris suis cogiicni et
lant in valle Siloe. Et pnlchre Scriptura non dixll, servianteis, pcrierinlalque corruerint. Quod qui in-
qui habiiatis tn valle, qul habllalis in gurgusiio; sed lellexerit, pulo eum non salis cupere divilias, in
qui habilatis in plla, quod scilicet quomodo frumenta quibus non peribimt, sed perierunt qui erecti siinl.
feiiente desuper vecte, coiituuduntur : ila de porta Neqne vero sesiiinanduniest eos solos periisse, qui
piscium, et deporta secunda,et decollibus proruens argenio erecli sunt, sed juxtahanc diffiniiioiiem pe-
in vos decurretexercilus. Populutn aulem Chanaau ribit el ille qui in generis nobililate se jactat. e Qui
appellavit populum Judscorutn , jnxta illud quod le.-l C glorialur in digniialibus, peribil; qui snflaiur, peri-
giinus in Daniele: Scmen Chanaan el nonJuda (Dan. bit; qui in tortiludiiie corporis gloriaiur, peribit.
xm, 56); et ad Jcrusalcm : Pafer fuus Amorrhmtis, peribit qui in femineo languore mollitus comam iiu-
et matet tua Cethma(Ezech. xvt, 3); et in alio Ioco : trit, vellit piios, cntem polit, el ad speculum comi-
Chanaan, in manu tua, slatera iniquitatis (Osee xii, tnr, quseproprfe passio et insania feminarurn esl. Si
7). Quod si voluerimus juxta utramque iranslalio- quis autem vult eiigi el superbire saucta superbia,
nem, tropologiam texere, recte ad ttlulatuni et plan- erigaior cum aposloiis, quando dignos fuerit pro no-
cttini concitanlur qui in extretnis peccatorum fsecibus- mine Jesu Chrisii coiilumeliam pati, glorieiur cum
habiiant, et in scelerum suorura ima demersi di- Aposlolo, qui exsuilabai in 688 tribnfationibus,
cunl: Infixus sttm in limo profundi, et non est, in- sciens quodlribulalio opereiur palienliam, paiientia
quit, substantia(Ps. LXVHI, 2). Unde et addiiur : qui spem, spes autem non cOTifundat(Rom. \).
habilatis concissain, hocest, animatn muliis iniqtii- (Vers. 12.) Et erit in temporeilto, scrutabor Je-
latibus vulneralam, sive Ecclesiam, quse scbismali- rusalem in lucernis, et visiiabo stipcr vhvt defixosin
bus, haeresibusquelacerata esi, el ad singula vulnerai fmcibus suis ; qui dicmiHin cordibus suis, tton faciet
plangil filios interfectos. Quod autem dicit: Conii- bene Dominus, et non faci.'t male. LXX : Et erit in
cuit, sive atsimitatus est omnispopnlusChanaan, bbi--1) die ilta , scrutabor Jerusalem cum lucerna, et ulciscar
spbemiam eornm in die judicii cessare siguilicat, ett stipwtiiros qui conlemmmtcustodias sttas, et dicnnt in
os quoil in altum posuerunt, linguamque ad ierram» -cordibmsuis, non faciel 'bene Domimts, et non faciet
usque penelrantem , aeterno sllentio conticescere. mtile. In lempore et in die captivttads Jerusalem
Et quia peccatum peccavit Jenisalem, et ideo in» vel a Babyloniis vel a Rmnanis •(quia dereliquii 1e-
comniotionem facta esi, populus diciiur Chanaan,, gem Dninini, et impieegil in DonrrnumCTeatoiem
quod inierpretiiitir, 687 commotio.Non enim po- sHurn), scrtfiabiturBomrirnsctrmlucernn omnia ab-
test dicefe : Statuii super petram pedes meos (Psal. scondiiu Jerusalem , .Ct nttllum rnultnTn patietiir
xxxix, 3),' sed iucerttis el fluciuans semper in motu» Cffugere.'Lega-musJosep/liihistorias, et ibi repcrie-
«OmniiimScriptnrse editionum aiicloriiate snp- ponit, quod nos mss.ieditorumquccodd. ope expun-
plet Viclorius, quia. simlis. Mox Regin. ms., semper de thesauris suis co-
b Regiu. ms., in qua proprie plisanm fieri totent.
e Regiti. ms., Ule tyvum astumit Abraham, eic. gilenl,eostjueservent, petietint, rite.
d Marlian. incommodosensu alterum veniat prae- «?>ioliishabet'Regin. ms. Petibil qtti inflatut di-
fnitatibus, peribitqui m fottitudine, etc.
1351 S. EUSEBII HIERONYMI . 1385
mus scriptum, de cloacis quoque, et speluncis, el A ;'ua;iaest, el veloxnimis. LXX : Et erit fortiludo eo-
anlris, et sepulcris, exiractos principes et reges et rum in rapinam, et domus eorum dissipabuntur. Et
potenles et sacerdotes, qui se in eismetu morlisab* mdificabuntdomos, et non hubilabunlin eis, et planla-
sconderant. Et visitabo, inquit, super eos, qui confi- bunt vineas, et non bibentvinum earum, quia juxta est
dunt in corporibus suis, et in viribus suis, qtias dies Domini magnus : juxta el velox nimis. Manife-
8 5i«o-upTtxwf, feces vocat, sive peccala, in quibus slum est quod juxta utramque captivitatem omnis
penilus fuere delixi : qui tollenles provideniiam, eorum sit caestisexercitus, et domus dirulse, ei agri
nec bohi nec mali Deum auctorem esse dixerunt: vineaequevastatse sint: nec ullra eos Dei dislulerit
hoc est, quod nec bonis bona, nec mala malis red- paiientia. Sed cuni dicereni ad propbetas, hnc in
deret : sed quod fnrlunaecttncta regerentur arbitrio, tempus erit, et in dies Iongos, venerit eis dies Do-
et casu ferrentur incerlo. In consummatione autem mini magntis et velox nimis. Juxta tropologiam au-
mundi, quia dies Domini ipsa intelligilur, scrutabi- tem cum venerit tempus judicii, sive uniuscujtisque
lur Dominus Jerusalem, id est Ecclesiam suam cum moriis et egre.-siouisa saeculo: tunc omnis fortitudo
lucerna : el ulciscetur super viros coniemptores, eorum in direptionem erit, ul qttod male valebat, et
qui noluerunt suas servare custodias, id est, mnn- erigebaiur adversus Doininum, infirmum, fractum-
data Domini contempserunt, et insuper ratione se B que vertatur ad melius. Velut si quis forliiudinem
peccare, dicentes, blasphemaverunt incordibus suis: latroniset piratsc et furis 690 diripiat, infirmosque
quod nihil prodesset benefacere, nec obesset male eos reddat, prodesi illis sua infirmitas : debiliuta
agere, quia nec bonorum operum prsemium, nec ma- enira membra quibus pi ius non bene utebanlur, a
lorum pcenamrestilueret Deus. Recte autem Jerusa- malo opere cessabunt. Quod autem sequitur : Et
lem, id est, Ecclesia (qusc prius Jebus vocabatur, domus eorum in desertum, inulii sunt in Ecclesia
quod dicitur concutcata), quando conculcabatur a aediftcantesSioti in sanguine, et Jerusalem in iniqui-
genlibus, et dsemonum ludibrium erat, dicta est Je - tate, quibus prodest lales domus destrui. Legainus
bus, et postquam ccepit in ea pax habitare Domini, Leviticum, ubi leprosa domus destrui jubetur (Levit.
et factus est in pace locus ejus, nomen Jerusalem xiv). Et quia lepra permanens est et diffunditur, la-
sortitaest. Quia igitur innovis*imo tempore,quodsse- pides ejus et ligna el omnis putvis exira civitatem in
pe 689 Jain diximus, multiplicala iniqiiitaie, refri- locum immundum projici jubetur. Sed el in Jeremiae
gescet cbaritas, et solis lumen recedet ab Jerusa- principiolale quid scribilur, Ecce dedi sermonesmeos
lem , et tanta erit vaslitas, ut difficile salventur in os luum: ecceconstitui te hodie [Al. tacet hodie]
etiam elecli Dei (Matth. xxiv): lunc in lucerna ser- super gentes, et regna : eradicare, el tuffodere, et dit-
monis sui alqtie rationis omnia vitia scruiabiittr C perdere, et mdificare,et plantate (Jer. i, 9, 10). De-
Dominusin Jerusalera, et in medium proferet, et de struitur sedificatiopessima, ut postea aediflcaiiobona
otioso quoque verbo fiet judicium et vindicla, non conslruatur : eradicatur iniqua plautalio, ul planta-
in peccatores (poterat enim et peccatum veniam pro- tio juxla ponalur. Unde et in Saloinone legimus :
mereri), sed in contempiores, dequibus diciturin Meliut est habitare sub divo, quam in calce litis cum
Abacuc: Videteconlemplotes,el atpicile (Abac. i, 5); iniquilate, et in domo nova (Prov. xxi, 9 ). Quasi bo-
et in aiio ioco : Quate b non respicis ad contemptotes; nus ergo Deus domos eorum, qui erant defixi in fse-
Ac deinde : Qui autem arrogans est, et contemptor, cibus suis, el dixerant in corde suo : Non faciet bene
vir supetbus, et csetera. c Super his fiet ultio, qui Dominus, el non faciet male, destruit, nec cos in lc-
custodias Domini non servaverunt, et dicunt in cor- prosis et immundis domibus habitare pennittii : nec
dibus suis : Non faciet Dominus bene, et non faciet facit ut bibant vinum de vineis, quas plantaverant.
male: non quod male Deus faciat, sed quod niala Si enim p!ania«sent vineam Sorec , et vineam ele-
videaiur poena esse ei qui patitur. Alioquin et scal- ctam totam veram, bibissent vinum suum, et ine-
pellus medici malus eril, quia resecat vulnera, et briati essent cum palriarcba Noeet Josepb in meri-
putridas amputat carnes. Et pater nialus, caedensfi- die (Gen. ix el XLIII);sed quia dixerunt: Non faciet
lium, ut a vitiis corrigai, et magister malus, cor- 0 bene Dominus, et non (aciei male ( Deut. xxxu, 32,
ripiens discipulum ut erudiat: Omnisenim disciplina 33 ), et de vinea Sodooioruni erat vinea eorum, et
ad prmsens uon videlur gaudii esse, sed tristitim : propago eorum de Gomorrha, Uva eorum uva fellis,
poslea autem fructumpaciftcumhis qui per eam eruditi et botrus amaritudinis eis : furor draconum, vinum
sunt, reddel (Hebr. xu, 11). eorum : et furor aspidum insanabilis ( Jer. ix , 25),
(Vers. 13, 14.) Et erit [ortiludo eotum in direptio- propierea planlaverunt yineas, et non bibent vinum
nem, et domuseorumin deserlum. Et mdificabuntdo- earum. Et mystice dicitur de Sodoma et Gomorrba,
mos, et non inhabilabunt: et plantabunt vineas, et non quod omnis plantatio eorum perierit. Si enim per-
bibent vinumearum. Juxta est dies Domini magnus: mansissenl in eo quod coeperani,ul essenl quasi pa-
a Editi legunl StaavppcxZs,in quem sensum ad- avpTtx&s,id est sermonemordacifeces. MART.—Sic
ducil Marianus in noiis Siao-upfiij, quod irrisionem et nostri et Marlianaeiferunt mss. Viciorius maluit
sonat. Sed retinenda leciio tnss. codicum, quaro nos Siao-vjojttxwf.
secuti sumus, ulpote meliorem, ei qu.e magis re- b Negandiparlicula penes Martianaeumdeeral.
spondeat sentenliae Hieronymi dicemis corpora seu c Regin. cod.. De superbis Helullio.
vires in quibus superbi confiduut yocatas fuisse Sta-
1353 COMMENTARIORUM IN SOPHONIAMLIBER. CAP. I. 1554
radisus Dei, et non finissent in malo, ut essentquasi A 1 stamenli Domini fuit, vix altaris fundamenta mon-
terra ^Egypti, plantatio eorum ulique permansisset. strantur. Gabaa illa civilas Saulis usque ad funda-
Tale quid et illud super iEgyptiis sonat in Psalmis : menta diruta est (Josue xvm). Rama et Betlioron et
Occidit in grandine vineas eorum, el motos eorumin reliquae urbes nobiles a Salomone constructsc, par-
pruina (Ps. LXXVII, il). Quasi clemenlissimus quippe vi viculi demonstrantur. Legamus Josephum et pro-
Deus, omnera iEgyptiam plantationem et arbuscu- phetiam Sophoniae, illius cememus [At. cernimus]
las, qtire in ^Egypto radicatse sanguineos habent bistoriam : et hoc non tantum de captivitate dicen-
691 fructus, interfecit el subvertit, ne bibant qui dum est, sed usque ad prsesentem diem, perfidi co-
male plantaverunt, et comedant ex eis frucium. loni pdst interfectionem servorum, et ad extremum
Prope est dies Domini magnus et velox nimis, cui Filii Dei, excepto planclu, prohibentur ingredi Je-
resistere nemo polesl: prope autem est vel propter rusalem, et ul ruinam suse eis fiere liceat civitatis,
aeierniiatem, quia nihil ei longum est, vel propter pretio redimunt, ut qui quondam emerant sangui-
poensemagnitudinem, quia patienti numquam " longe nem Christi, emant lacrymas suas : et ne fleius qui-
videtur supplicium quod inferenduro est. Sive pro- dem cis graluitus sit. Videas in die quo capta est a
pe, ut supra diximus, cum exierimus a sseculo, et; Romanis et diruta Jerusalem, venire populum lugu-
uniuscujusque mors consummationcm mundi fece- B brem, confluere decrepitas mulierculas, et senes
rit; et non solum prope, sed eiiam velox nimis, ut. pannis annisque obsitos, in corporibus et in habilu
velocitas adventus ejus in eo quod additur, nimis,, suo iram Domini demonslrantes. Congregatur turba
oslendatur. miserorum, et palibulo Domini coruscante, ac ra-
(Vers. 15, 16.) Voxdiei Domini amara : tribulabi- dianle avao-Tao-si ejus, de Oliveti monte quoque cru-
lur ibi fottit : dies irm, dies illa, dies tribulationis etI cis fulgente vexillo, plangere ruinas templi sui po-
angustim, dies calamitalis et miserim, dies tenebrarum: pultim miserum, et tamen non esse miserabilera :
et caliginit, dies nebulmel lurbinis, dies tubmet clan- adhuc fietus in genis et livida brachia, et sparsi cri-
goris super civilates munitas, et super angulos excel- nes, et railes mercedem postulal, ut illis flere plus
sos. LXX : Vox diei Domini amara et dura positaest,, liceat; et dubitat aliquis, cum hsec videat, de die
fortis : dies iroe, dies illa, dies tribulalionis et necessi- tribulationis et angusiise, de die calamilatis et rnise-
tatis, dies miserim et perditionis, dies tenebrarum ett rise, de die lenebrarum et caliginis, de die nebulse
turbinis, dies nebulmet caliginis, dies tubmel clamo- et lurbinis, de die tubse et clangoris ? Habent enim
ris tuper civitates munilas, et super angulos excelsos. etin luctu lubas, et, juxla prophetiam, vox solem-
Juxia superiora, vel de Babylonica captivitate acci- nitatis versa est in planclum. Ululant super cineres
pe, vel de extrema quam passi sunt a Romanis, su-• C Sancluarii, et super allare destructum, et super ci-
per qua et Dominus fievit Jerusalem, dicens : Jeru- vitates quondam muniias, el super excelsos angu-
salem, Jerusalem, qum occidisprophelas , et lapidas: los templi, de quibus qtiondara Jacobum frairem
eos qui ad te missisunt (Matth. xxm, 37), et cseiera. Domini prsecipitaverunt. Hacc de captivitate* dicta
Vere enim expetita vindicta est a sanguine Abel ju- sint Judacorum. Cseterum si diem Domini, ut supra,
sii usque ad sanguincm Zacharise, quem occideruntt referamusad consiimniatiorieinmundi, sive ad unius-
inler lemplum et allare (II Par. xxiv) : et ad exlre- cujtisque cxitum vitse, raanifesla 693 er' 1 interpre-
mum de Dei Filio, dicenles: Sanguis ejus super nos,, latio, quod vox diei Domini amara sit, et necessi-
et super filios noslros, experti sunt diem amarum : tate plena el ira, et iribtilelur ibi fortis : cum etiam
quia ad aniaritudinem Dominum provocaverant : quisancti sunt, salventurquidein.sed tamen sicquasi
diem a Domino conslitutam, in qua non imbecillisi per ignem. Dies illa dies tribulationis, et angustisc
qtiilibet, sed fortissimi viri depriraenlur, el veniet: et calamitatis, et miserise, in qua dicent: Vse nobis,
supcr cos ira in finem. Sscpe quippe et anle irami quia miseri facii sumus. Dies tenebrarum : Omnis
Domini sustinuerunt; sed ira illa non fueral con- enim qui male operalur, odit lumen, et non venit ad
summationis et finis (Malth. xxvn, 25). Qnid necesse lucem (Joan. m, 20); et necesse cst ut qui lumen
est iniiic describere quantas in utraque captivitalei oderit, eum lenebrae consequantur. Dies erit nebulse
susiinuerint calamitates, et quomodo qui lucem Do- et turbinis ; veniet enim super eum tempeslas Do-
mini respuerunt, in tencbris et in caligine versati' mini, et clangor tubse, quatn Aposlolus significat,
sint, et qui noluerunt solemnium dierum audire tu- dicens : In novissimaluba (I Cor. xv, 52). Erit enim
bas,audierint clamorem [Al.clangorem] bellantium?? dies lubseei clangoris super civitates munitas, quas
De civitatibus autera munitis et excelsis angulis Ju- sibi in multitudine peccalorum cum Cain sedificave-
dsese,qui [Al. quod] ad 692 solum usque sunt di- rant. Et super angulos excelsos, opera perversa et
ruti, puto oculorum magis esse quam aurium judi- a recta via Dominideclinantia (Al. a recta via devian-
ciiim : nobis praeserlim qui nunc in ista sumus pro- tia). Unde et a Salvatore arguuntur inoxpfcut Phari-
vincia licet videre, licet probare quae scripta sunt. saei, quod adorent (Al. orent) in angulis platearum
Vix ruinarum parva vestigia in magnis quondam ur- (Matth. vi). Via enim recta et lendens ad paradisum
bibus cernimus. Silo, ubi tabernaculum et arca Tc-- arcta, et angusta est quse ducit ad vitam. "Viaautem
a Vitiose crat penes Mariianseum, longum. Mss. nostri
po9t Victoriura castiganl.
PATROL. XXV. 43
1355 S, EUSEBII HJERONYMI 1550
fracta habens angulos et torluosa, laia, et spaliosa A fundi sanguinem el corpora jacere quasi siercora.
est, quse ducit ad morlem ( Malth. vn). Sirnulque Igitur illud quod ad Noe dicilur : Et sanguinem aui-
inter verba severiiaiis Doraini cerne cleraentiam, marum vesltatum requitam de manu omnium bestia-
quod propterea amara sit dies, et dics iroe, et dies tum, el de manu hominis, et de manu fralris requi-
tribulaiionis, et dies tubae et clangoris, ut civitates rqm animam hominis, qui effuderitsanguinepthominis:
male munitse et perversi anguli destruanlur. pro sanguine ejus effundetur sqnguis illius (Genes.
(Vers. 17, 18.) Et tribulabo homines,et ambulabunt ix, 5, 6), et in resiirreciione credefe ridiculum est,
ut cmci, quia Domino peccaverunt: et effundetur san- et in vita baec stare non polest. ° Quanii enim effu-
guis eorum sicut humus, ei cotpota eorum sicut sler- dernnt sanguinem, ct sanguis eorum effusus non
cora : sed el atgentum eotum et aurum fVulg. addit est ? et alii occiderunt hominem veneno, vel sus-
eorum] non polerit tiberare eos in die irm Domini, et pendio, et taraen cura homo jnortuus sit, non
in igne zeli ejus devorabilur omnis terra; quia consum- est sanguis effusus? Quoraodo ergo Dominus est
inationem cum fesiinationefaciet cunctis habitaiuibus effusurus sanguinem eorum in taliopem, cum ille
terram. LXX: Et tribulabo homines, et ambulabunl ut 695 qui occidit, sanguinem non effuderil ?b San-
cteci, quia Domino peccaverunl,et effundel sanguinem guis igitur bominis TO?<a«xovUITOS,id est, vitale,
eotum sicut pulvetem, et carnes eqrum sicut stercus B quo vegelatur, et susteniatur, et vivit, debet iiitel-
boum [Al. bubalum], et argenlum eorum et amum ligi : quod qui effuderil, sive per scandalum, sive
eorum non polerit etuete eos in die irm Domini, et perversiiaie doctrinsD, in die judicii effundeiur ab
in igne zeli ejus consumettir ontnis lerra: consumma- eo, e id esi, quod sibi videbatur habere viiale, co-
lionem enim et festinalionemfaciet super omnes habi- getur amittere. Juxta hujuscemodi sanguinem, et
tanies lerram. Non esl difficile jtixta priorem sensum caro inteliigitur, de qua et Isaias ait : Omnis caro,
haecfuisse perpessam dicere Jerusalem, quccpropter fenum (Isai. xt, 6). Et in Genesi Dominus : Non
crucem Domini sustinuit: recessit enim ab ca visi- pemanebit spirilus meus in hotninibusislis, qttia caro
lalio Doraini, el tribulati sunt omnes 694 homines sunt (Gen, M, 5).. Et Aposlolus, de ulroque : Caro et
iu tola Judsea, et propter magnitudinem pressurse sanguis regnum Dei possidere non poterunt : neque
arabulaverunt ut cseci, quid agerent ignorantes. Et corruplio incorruptionem Dei [Al. lacet Dei\ hmredi-
baec passi sunt, quia Domino, id est, Dei Filio pec- tabit (I Cor, xv, 50). In die ergo consummationis,
caverunt. Nam quia fuderunt sanguinera propheta- vel generalis, vel specialis, omnis sanguis qui effu-
rum et sanguinera Cbristi, fusus est sanguis eorum sus est, clamabj!, ad Dominum, et apparebil in
sjcut humus in tota regione, et corpora eorum re- medio, etopera sanguinis atque lerrena sicut pnlvis
manserunt insepulta, sicut stercora super faciem v jacebunt et stercora, et argendim et aurum divites
terrae. Divites quoque eortun qui argeutum el aurttra de die irse non poterunt liberare, audiente eo, qui
iniquilate niraia congregaverunt, opibus suis de die moritur : Stulte, hac nocle tolleiur anima lua a te;
irae Domini non poluertmt liberari : ignis etiim zeli qum auiem parasli, cujus erunt (Luc. xn, 20)? Non
Domini succensus adversus eos, devoravit omnem quod negemus aurum et argentura diviles libei are
provinciam. Nec grande fuit lcmpus in me.dio: nam de morie : Redemptioenim virj animm, proprim divi-
post quadragiiUa et duos aiiiios Domitrxse crticis, tim (Prov. xin, 8); sed quod eo lempore liberare
circumdata est ab cxercitu Jerusalem, et consum- non possinl, quando divitias uecessHate dimiitunt.
matio illius facla est cum festinatione, et non solum Omnis enim terra et universa qusu lerrena sunt,
illius, sed cunctis terrae Judseae habilatoribus. In zelo Domini devorabuntur. Etquod ait, zelo d, in-
consummalione aulem vel mundi vel uniuscujusque tellige adhuc amanlem Dominum. Nisi emmamaret
tribulabuntur omnes homines, qui bomiuesperman- "humanam aninjam, numquam zelaretur eam : el in
serutii, et mortui sunt quasi bomines. Et ambula- similitudinem mariti, peccatum ulcisceretur uxoris,
butit ut cseci, quia lumen perdidere virtulum, el qui, si nonamaret, necde adulterio ejus irascerelur.
locum poenitentisenon habebunt : ei hsec paiieniur Et hoc faciel Dominus cnm fesiinatione cunciis ha-
quia Domino peccaverunt. Si enim Dominus [Al. bilantibus terram, his qui se penilus lerrse dedc-
Domini] justilia est, verilas, sanctiias, cselersaque ruiil, etuon luerunladveiiseetperegrini, siculjusius
virtutes, quisquis injuste fecit, et mentitus esl, et qtii loquilur : Advena sum ego in terra, et peregrinus
scorla vitiaque sectatus est, Domino peccavit. Sed sicitt omnes patres mei (Ps. xxxvm, 15). Et rur»um
quod scquilur : Et effundetur sanguis eorum sicut alibi nolens diutius in labernaculo camis habilare,
humus, et corpora eorum sicut stercora boum, videtttr lacrymabili voce testalur, dicens: IIeu tnihi, qttia pe-
absurdum, ul in resurrectione raorluorum, et in regrinatio mea prolongata est (Ps. cxix, 5). Eienim
consummatione mundi atque judicio, dicamus ef- qtti sumus in tabernacuto corporis hujus, ingemis-
a Recolenda haec est Hieronyiiii enarratio a Pa- guine dicitur in Scriplura: Animaenim oinnis carnis
tribns Trosleani concilii, quibus cap. 13 laudatur. tn sanguine esl (Levil. xvn, 14). MART.
b Omiiiunt boc loco Erasmus et Marianus Grseca c In Regin. ms., effundetur ab eoetiam idquod sibi
duo verbavo ol «ITO;,qusemss. codices retinentetiaui videbatur, etc.
characteriuus, utjtcgius num. 3991, qui legit, San- d Supplel Victorius Domini, et pro amaret,amat, et
guis igitur homintt tozoticonaitos. Lst aulero TO pro irasceretur, irascitur legil.
SuTtiwvutTot, habitaculum et sedet vilm, quod de san-
1557 COMMENTARI0RUM JN SOPPONJAMLIBER. CAP. II. 1358
cimus conquerentes: Miser ego homo, quis me libe- A J\ et flos decidil : verbum autem Dominimanet in mter-
rubii de corporctnortis hujus (Rom. vu, 24)? nutn. Possumus hoc capilulo uli pro tempoie: si
(Cap. II. — Yers. 1, 2.) 696 Conr-enjfe,congre- quando viderimus aliquem lionoribus sxculi [Al.
gamini, gens non amabilis : priusquam pariat jussio addit. dedilum]et congregandis diviiiis occtipalitm,
qttasi pulverem transeuntemdiem : anteqttam venial ad Ecclesiam vel raro, vel numquam venire, et di-
super vos ira furoris Domini, antequam venialsuper cere ad eum, congregare et conjungcre populo Dei,
vos ira indignationis[Vulg.dies furoris]Domini.LXX: qui Domjni prsecepia non audis, anlequam gloi ia
Congregamiitiet colligamini, gens a inerudita : anle- tua perlranseat, antequam dies libi furoris Domini
quam sitis sicui flos pertransiens dietn: antequam ve- adveniat.
niat ira Domini super vos : anlequam super vos irrual ( Vers. 5, 4.) QumriteDominum, qmnes mansueti
diesirm [uroris Domini.Tost descriptioneni malorum, terrm, quijudicium ejus estis operati: qttmrilejustum,
qusein die ventura suntDomini (sccundum duplicem qumritemansuetum , si quomodoabscondaminiin die
captivitatis expositionem, quam supra diximus) po- furoris Domini. Quia Gazadestructa erit, el Ascalonin
pulus ad pceniteniiam provocatur, et dicitur ei : desertum.Azolumin meridie ejicient, et Accaron era-
Conrentte,et congregamini,sive, ul in LXX scriplum dicabilur. LXX : Qumrile Dominum. omnes humites
esl,b coltigamini,id est, estote vobis (juxta Aposlo- B ] terrm : judicium operamini, el justitiam qumrite , et
lum) charilatis vinculo copulali : gens non amabilis, respondeteea, ut protegaminiin die irm Domini, quia
qu;c amore Dei indigna es : sive gens inerttdita, de- Gaza direpta erit, et Ascqlonin deserlum: et Azotus
qua dicilur in Deuteronomio: Populus slullus, et non in meridie projicielitr, et Accaroneradicabilur.liiimilis
sapiens (Deul. xxxu, G). El in Jeremia : Sine causa lcrrae appellatur, quinon Jiumilitale, quse virtutem
percussi filios vestros, diiciplinam tton recepislis (Jer. sonat, sed peccalis humiliatus est, nec potest ciiin
u, 50), antequam fiat quod propheiaium est, antc- Christo dicere: Discite a me, quia mitis sum, et humi-
qu.im prsecepiura sequatur effectus (quod ila facile tis corde (Matth. xi, 29). Oninis enini qtii se humiliat,
veniel quasi pulvis pertransiens), anlcquam supcr exaltabitur. Et in alio loco sermo ad sanctum diri
vos furor Domini complealur. Simutque cerne Dei gilur : quanto niajor fueris, tanto magis Jiumilia te-
clemenliam : suffecerat prudenlibus malorum ve- ipsum , et corain Deo invenies graiiam (Eccl. m).
nientium impetum descripsisse; verum quia non Qui autem peccatis bumilialus est, el aggravatus est
vult inferre supplicia, sed tantum terrere passuros, conscientia delictorum, ac loquilur : Sicul onus gra-
ipse ad pcenitenliam provocat, ne faciat quod mi- ve, gravatmsunt super me (Psal. xxxvn, 5), iste debet
naius est. Generaliter aulem tota multhudo creden- audire: Venite ad me omnes qui laboratis et onerali
tium, et eorum qni Dei populus nuncupatur, ini ,Q eslis, et egoreficiatnvos (Mat, xi, 28). Ilpc dictum sii
Ecclesiam congregatur, et dicitur ei : Convenite in in principio secundura LXX inlerpreies. Caelerum
Ecclesiam, sociamini vobis [Al. nobis] charilate ct'. juxta Itebraicum alter sensus est. Dicilur enim ad
pace, o gens inerudiia, quse non vis Dei reciperei sanctos : 0 vos , qui mea pra:cepta cuslodiiis , qui
disciplinaiu, nec haberescienliammandaioruinejus; 698 in terra posili, et scienles , quoniam omnis
scd divitiis et corpnris sanilate el pulcbritudine qui se bumiliat exaltabitur , imitati cslis mansuetu-
hujus sseculi, carnis quoque voluptatibtis delc- dinem mcam, et judicium esiis operali, quserile Do-
ciaris, quse transit quasi flos qui in una inar- minum in raansueludinevestra. Etsi vultisscire quis
cescil die. Propterea autem dico vobis, convenite, iste sit Doiuinus, quseritejustum, quaerile mansue-
sociamini, ne cum judicii tcmptis veneril, et omnisi lum : Pater enim omnejudicium dedil Filio (Joan. v,
gloria vestra transieril: lunc velitis agere poeniieii- 22), qui c jusic judicaturus est. Et quia [Al. qui ]
tiam, quando locus non eril poanitentise, sed pcena- mansueti eslis , propterea quaerite mansuetum , ut
rum. Quaerat aliqttis, qtiomodo hoc ipsum super quidquid in veslra mansueludine minus est, ab eo
unoquoque migrante de ssecnlo possit intelligi. Di- qui fons esi mansueludinis , impleaiur. Hoc autem
citur 697 er8° aa singulos: 0 tu, quisseculi.nego- dico vobis : Si quomodo abscondamini in die furoris
tiis occupatus, per diversa disctirris, revertere ini D Domini, Iioc est, si forte possilis ex eo, quod quce-
sanctorum Ecclesiam, et junge te eorum vitaeett sistis Dominum,et justiiiam ejns d estis pperati, iram
coetui quos vides placere Deo, et dissoluta membrai diei vitare venienlis , et effugere capljvilaiera, quse
animae luae nec sibicohaarenlia in unam sapientiaei vel a Nabucliodonosor, vel a Romanis inferenda est
cogc compagem, et illius hxre complexui, et audii populo Jtidfeorum. Si atilem de his dubitai [Al. du-
mystice : Confortamini, manus dissolutm: genua de- bitanl], qui ejus jtidicia fecerint, dicens [Al. dicen-
bilia, solidamini (Isai. XL,7) : nec glorieris iu bonis> tes].St quomodoabscondaminiin die furorisDomini,
camis, et ejus flore qui prseterit : Omnis enim caro> quid ftet depeccatoribus? Tanla enim va>titas Judseae
fenum, et omnisgloriaejus quasi flos feni.Aruitfenum,, terrsc veiiiet, et tam sublimis viclor huc Babylonitts
Ms. Reginse, gens non inerudila, dissentiente; c Vocem jusie, quam ex nostris tuss. ac pridem
Grseco, el mox, pertransiens diei. Victorius e suis , utpole necessariam , rcposuerat,
b Pro idem ms. habel sociamini,quamI Marlian. praetermisit.
coUiqamini, d Verba, csfis operali, Regin. tus. non habet: lum
ipsc videtur Hieronymus lectionem probare in Coaj-
mentario. Dei, cuiii Victorio, pro diei legil.
1359 S. EUSEBII HIERONYMt 1560
ascendet exercilus, ut eliam potentissimas urbes A gens perdilorum: verbutnDomini super vos, Chanaan,
Philistinorum , quse semper vobis sequo certamine terra Philisthinorum : et disperdam te ita ut non sit
reslilerunt, eadem captivitas apprehendat. Gaza Itabitator [Vulg. infta6tla!o»']. El erit [uniculus maris
enim deslrucla erit, et Ascalon in solitudinem redi- requies pastorum, et caulm pecorum : et eril [uniculus
in
getur, et Azoium, non furio, sed bello, id est, ma- ejus qui remanserit de domoJuda : ibi pascentur,
nifesta luce atque vicloria in captivitalem trahent: domibus Ascalonisad vesperamrequiescent : quia vi-
ct Accaron, qtiae interpretatur eradicalio , hoc susti- sitabit eos Dominus Deus eorum, et averlet captivila-
nebit, quod in suo vocabulo sonat, idest, eradica- tem eorum. LXX : Vm qui habitalis ftinieulum maris,
bitur. Hoc juxla litteram el Hebraicam veritatem. b advenmCretensium: verbumDomini super vos, Cha-
Juxta Septuagintaautem prsecipiturhumilibus terrae, naan, terra Altophylorum , et perdam vos de habita-
de qtiibus supra dictum est, ut operentur judicium, tione. Et erit Crela pascua gregum , et ovilepecorum,
et qtiaerant justiliam , quam non pulo aliam esse et erit funiculus 700 rnaris his , qui reliqui sunt de
in domibus Asca-
praeter Cbrislum. Et quia omnis qui quscrit, inveniet domo Juda ; super ipsos pascenlur
(Mat. vn, 8), idquod invenerint, aliis respondeant, lonis : post meridiem divertenl ~ a facie filiorum Ju-
*
hoc est, alios doceant: Sapientia enim abscondila , da quia visitabit eos DominttsDeus eorum, el avertet
et ihesaurus non comparens, qum utilitas in ambobus B captivitatem eorum. Quanlum ad historiam, non est
(Eccl. xx, 32)? Ethoc, inquit, prsecipio vobis, ul in difficile interpretari, quia iti superioribus dixerat:
die irse Doinini protegamini, vel in consummatione Gaza destrucla [Al. deserta] erit, et Ascalon in deser-
mundi, vel in exitu uniusctijusque de sscculo, Gaza tum : Azotumin meridie ejicient [Al. dejicient], el Ac-
enim et Ascalon, et Azotus, et Accaron diversa sup- caron eradicabitur. Quatuor magnis Palsestinse urbi-
plicia sustinebunt: Gaza enim interprelalur [ortitudo bus nominatis , nuitc ad ipsam generaliier provin-
ejus. Omnes ergo qui sibi appluudunt in foriitudine ciam patet sermonem Domini fieri, et praedici ei :
699 corporis et poientia sseculari, et dicunt cum Vaequi habitatis funiculum maris, Babylonio venien-
diabolo , fortiludine faciam, diripienlur in die irse te; quia et ipsi qui juxia mare habitant, perient at-
Domini, et ad nihilum redigentur. Ascalon quoque, que tollentur. Quod autem terra Palseslinorum tcrra
quae dicitur ponderata, vel ignis homictda, cum ve- sitChanaan, nulli dubium esl. Et disperdam te, in-
nerit dies irae Domini, sceleris sui mensuram sen- quit, ila ut nultus sit habitator : el in lantam venies
liet, et eodem quo operata est, pondere deprimetur. vaslitatem , quae laetabaris in eversione Judaese, ut
El quia arsit ad effundendiim sanguinem, et mulias omnes tuae urbes munitissimae in ovilia sint pasto-
scandnlizavit aniraas, et impleium est in ea : Virum rum. Et postquam Dominus visitaverit populum
sanguinum et dolosttm abominabitur Dominus (Psal. C suum, et fecerit eos regredi sub Zorobabel et Jesu ,
v , 7 ), non diripietur ut Gaza , scd in soliludinem et sedificaverinl templum, etexstruxerintJerusalem,
redacta , gehennse ignibus usque ad pttlverem cre- tu ita inculta eris , el sic vepribus urticisque ope-
mabitur. Nec non et Azolus, quae Hebraice dicitur rieris, ut pastores de reliquiis Judaeorum in Ascalone
ESDOD (TVTON). et in lingua nostra sonat, « ignis post meridiem requiescant, et in urbe quondara no-
generalionis, clara ltice vastabitur : arsit enim libi- bili greges suos faciant accubare, et hoc fiet, quia
dine , et generationis incendio debaccbaia est. Et Dominus visitabit plebem suam, et averiet captivi-
quia omnes adulterantes quasi clibanus corda eorum laiem ejus , quod faclum nec ne sit, Deus viderit.
(Osee vii), et sagittis ardenlibus vulnerali sunt, non Neque enim nunc nobis propositum est historiae le-
in tenebris, non in occulto judicio; sed in meridie, xere veritaiem; sed ea intimare nosiris, quae acce-
hoc esl, quando sancti plenam recipient claritatera, pimus ab Hebraeis. Juxia spirilualem aulem sensum
projicientur in tenebras, et sanctorum consortium et translationem LXX difficilis intelligentia est, ma-
non habebunt. Sed Accaron, quse interpretatur sle- xime quia et in interpretaiione discordanl. Cbi enim
rililas, vel eradicatio: quia nullos fructus habuit et nos transtulimus, gens perditorum, illi dixerunt, ad-
perversilale doctrinae suse eradicavil plurimos, ipsa venmXrelensiutn: et quod Hebraice scriptum est GOI
quoque eradicabitur. Has autem omnes varielales " CHORETHIM (D'n~D '"fl),pro GOI,id est, genle, legerunt
intellige in animarum vitiis atque peccatis, et quia GAR,hoc est, advenam: et pro CHORETHIM, quod dici-
uniuscujusque opus quale sit, in die judicii ignis tur, perdiiorum, nomen Crefo?insulaepulaverunt. De-
jrobabit (I Cor. m). nique et Aquila, et quinia edilio interpretati sunt,
(Vers. 5-7.) Vm qui habitatis funiculum maris, 701 c s'0vo?ottQptav: Et Theodotio eOvosokeBpius:
« Hanc inlerpretalionem ipsemet Hieronymus dum eamdem vocem exponit, aut ignis
ignis generis,
damnat in Comment. in Amos i : Azotus, id est, As- patrui, vel ignis mamillm, osiendit se utramque le-
dod, ignem uberis , sive patrui. Licet quidam Dor pro ciionem habuisse, ut laro per T quam per 1 liiteram
Dod , male legentes , ignem generationis putent. Et vox scriberetur. Qtiippe cum generatio TTT,patruus,
certe generatio apud Hebrseos Dor appellatur, non TTT,mamilla appellatur.
Dod, et proclivis lapsus D in R, cum, ul ipse an- b Regin. ms. aceolmCretarum , hic alque infra :
notat, apice tanlum hse litierse distinguerentnr. Vid. in Gr:cco est, itapoixot KDUTWV. Paulo quoqne post,
Lib. Nomin. de Jesu in Asdod , et Asoth. Notatum pascua pastorum, pro pascua gregum legit, ad Grsec.
econtrario Victorio est, quod si ignem generationis vofM) notp.vmv.
hsec vox significat, corrigendi sint Hebraici codices, • Editi triplex nomen eBvospositum in mss. exem-
et pro "I supponenda sit T littera : licet Zachariaeix, plaribus rautarunt cum yivos nomine : quod elsi
1361 COMMENTARIORUM 1N SOPHONIAMLIBER. CAP. II. 1362
Symmachus quoque &vos oke6pe\>bp.evov, quse omnia .A pterea vivo ego, dicit DominusDeus[Vulg. tacetDens]
cum inlerprelatioue nostra faciunt.Rursum, ubi nos exercituum, Deus Israel : quia Moab ul Sodoma erit,
diximus, El erit [uniculus maris requies pastorum, et et filii Ammon quasi Gomorrha : siccitas spinarum et
omnes interpretes buic translationi congruerunt, acervi salis, et deserlum usque in mternum, reliquim
scribilur in LXX : Et erit Crela pascua gregis, et populi mei diripient eos : residui gentis mem posside-
ovitepecorttm. Igilur spiritualibus spiritualia compa- bunt illos. Hoc eis evenietpro superbia sua, quia blas-
ranles, et Vulgatse editionis cosptam semel tenentes phemaverunt, et mngnificati sunl super populum Do-
semiiam, quserimus an alibi in Scripturis sanclis no- mini exerciluum.Horribilis Dominus super eos : el at-
men Crelsc legerimus, El,ni fallor, illud in promplu tenuabit omnesdeos lerrm, et adorabunl eum viri [Al.
est: Cretenses semper mendaces : malm bestim, ven- vir] de loco suo, omnesinsulm gentium. LXX : Audivi
tres pigri: testimoniumhoc verumest (Tit. i, 12, 13). opprobrium Moab,el conlumelias filiorum Ammon: in
Qui fliictuant et circumferunlur omni vento doctri- quibus exprobraverunt populo meo, el tnagnificatisunl
nsc in deceptione hominum, in versulia erroris : isti super terminosmeos. Propterea vivo ego, dicit Domi-
cum debuerinl in terra confessionis, hoc est, in ter- nus [Al. Dominus Deus] virtutum, Deus Israel: quia
ra habitare Judsese, volueruiit magis advenae esse Moab sicut Sodoma erit, et filii Ammonquasi Gomor-
Cretensium, qui diversis maris fluctibus hiuc inde B rha, et Damascus derelicta quasi acervusarem, el dis-
tundunlur, a et sonaniaereCorybanlio.et suni,jux- sipata usque in sempiternum, et qui reliqui fuerint de
ta Apostolum,quati cymbalum linnient (I Cor.xiu,l). populo meo, diripienl eos, el residui genlis meoi possi-
Et quia advensesunt Cretensium, ideo sermo Dei, debunt eos : hoc erit eis pro contumelia sua, quia ex-
hoc est, comminatio fit ad illos : et dicunlur terra probraverunt et magnificati sunt super Dominum om-
Clianaan semperin fluctu, semper in motu, et terra nipotentem : manifeslus erit Dominus super eos, et
Allophylorura : alieni enim a Deo, in funiculo maris disperdel omnesdeos genlium terrm, el adorabunt eum
et in Cretse regione versantur. Fit itaque ad eos ser- singuli de loco suo, omnes insulm gentium. Quod ex-
mo Dei, vel in consumraatione et fine mundi, vel cepto Daniele propbeia, qui quatuor regnorum ssc-
quotidie per ecclesiasticos viros, et qui possunt cura pius cemit visiones, et eorum differentias sub aliis
aposiolo dicere : An experimenlum qumritis ejus qui v atque aliis imaginibus exponit (Dan. vm), Isaias,
in me loquitur Christus (II Cor. XIII,3)? ut ejiciantur Jeremias, Ezechiel faciunt, ut post visionera Judae
de Crela, et perdanlur de pristinis habilationibus adversum caderas nationes, nuse in circuiiu ejus
suis, ct illa regio quae prius gregem perdilum conli- sunt, vertant vaticinium, et juxta iSti>p.uTusingula-
nebat, incipiat esseovile pecorum Chrisii; e( Judas, rum, quae eis ventura sunt, nuntient, aique in de-
id est, vera confessio, habitet in funiculis maris. C scriptione earum diutius immorentur:hoc nunc pro-
Cumque jam coeperit esse raundus ad vesperam, et pheta Sophonias, quamquam breviter, eodem lamen
de mnltis vocatis pauci electi, etqui nuncreliqui vo- ordine facit. Post Philislhiim enim conira quos su-
cantur de dorao Juda, paverint eos qui primum in pra comrainatio praecucurrii, 703 Caza, inquit,
mari, et iu Creta, et in mendacio pascebantur: de- deslructa erit, et Ascalon in desertum, Azolum in
clinabunt in domibus Ascalonis, id est ubi priusignis meridie ejicieni, el Accaron eradicabitur. Nunc ad-
diaboli et inlerfectorum raanabat cruor : Ascalon versus Moab, et filios Ammon, sive ut in LXX addi-
enim interpreiatur igitis homicida. Et hoc fiet quia tum est, conlra Damascura, qtise in Isaia (Cap. xvn)
visilabil Dominus populum suum, et bi qui ante fa- dicitur Aram, texilur prophetia, eo quod pra:bentes
cile capiebantur sopbismatibus hsereticorum, quasii auxilia Nabuchodonosor, vastaverint Judam, concul-
de caplivitale venienies, vincent adversarios suos,et : caverint sanctuarium ejus, templum qunque subver-
habitabunt 702 m labernaculis eorum.Quod autemi terint, et subjugato populo Israel, Dominum blas-
legitur in LXX, A [acie filiorum Juda, obelo praeno- phemaverint. Nabuchodonosor quippe atque Chal-
laviraus, nec in Hebrseo enim, necapud ullum fer- dsei, Judaeorum urbibus subrutis, caeleras gentes
tur inierprelum, et contextura capiiuli sensumque: oppresserunt, et ita factum est, ut qui insultaverant
conturbat : non quod difficile fuerit quomodocum-D populo Dei, ipsi quoque eadem malorum angustia
que el hoc posito sentenliam texere; sed semel de- premerentur, el haberent conservum Judam, quera
crevirnus veritalem interprelalionis, et lectorisma- pulaverunt se habere stibjectum. Igitur aniequara
gis eruditi, quara vulgi judicium sequi. veniat caplivitas sub Josia adhuc rege, necdum.
(Vers. 8 seqq.) Audivi opprobrium Moab, et blas- Jerosolymis lemploque subversis, dirigitur adver-
phemias filiorum Ammon,qum exprobraveruntpopuk7 sum insultantes prophetia, ul mala quondam populi
mev, ei magnificali sunt super terminos eorum. Pro- Dei.cseterarumgentium levarenturmalo[A/. malis].
idem significet, non erat lamen verbum ab Hiero- les, qui sacro correpti furore cymbala pulsabant. Hi
nyino positiim nulla ralione abjiciendum. Significatt primum Idam Phrygise montera tenuisse dicnntur;
porro EOSIOJ okiBptov,nationem pesliferam et gentemi poslea auiem in Cretam navigasse, quod nunc con-
—
perniciosam. MART. Pro bleBptov,prsefert Regin. firmare videtur Hieronymus, qui etiam legebat mre
cod. bleBptuaBpvuv,ex quo verbo boni aliquid excu- Corybantio, non Corybanlinout retinent veteres edi-
dere iniegrum lectori sii. Pro eBvosconstanter alias> tiones. Vide mta Cotybantia apud Virgilium HIM-
erat vsiioj. neid. MART.
a Erant Corybantes sacerdotes Rheae sive Cybe-
I5G3 S. EMtHt HfERlJNWI 13«4
Audivi, Ifiquit, dpprorjriam Moab, quse flilftfiAreo-, A vi salis, et desert* itstjue in seiernum : debeni moii-
potis appdiaiur, tit ijlaspueniias filiofUm Ammbil, stfare snlphiifeas plUvias, ° vineas, terratn in cl-
qusS ei ipsa Ufbs Arabise seciihdi ptjst B6sr'dmPhi- neres favillamqub coftvcrsam, riiare suprade puleis
ladef&fiiauirjltUf: ifi quimls expfdbraVerunt populo qtiondaln sdlis, quod nunc Mortuutn dicitur, inun-
nieo, ei ejectis Judseis, dilalavefiifil ih terra eOftifii dasse : quando eos diripuerint Judrci, quando resi-
ftnes sttios. Pfopttirea qUia blasphefiiaveruiit me, et ilna: geiiies Israeliticse possedefint eos. Aut qUsein-
expfobraveruut populd ni#6, eg'6 Ddinihus exercl- digiiatio Domini est pfo blasphemia et contumeliis
luuiri, qiii pti&uhi itfiplefe qiidd commihdf, et Deus attetiuare et dispcrdere eos? non Moab et Aininon,
lsrael, qui iri poputo fneb ipse pafior injufiam, fa- sed uhivefsam terram,utadoreiiteuni singulideloco
ciath ut sit Moabquasl Sodotiifl, et filii Aiumon qua- suii, omnes insulse gehlium? quod fhagis pfobehefi-
SiGomOffha. Lerjamuslitijtfscemodivisihnes irt Isala clo iribttet blaspbemantibus, ut ab effore redeantad
et Jeremia, 6t eildem quse iiijnc liic legimUs, rcpe- salutefn. Quod si V61uerihtdifiefe, post regressionem
riemUs. Sibcitas spinarum ei acervi siilis, et deserium dcDabylOneliasgeiiiespopuIo Israel fuisse subjecias,
usqiic iii mleriium, prd qud iitjscio qiild sibi volehtes 705 Priml<m aUCloritatcm posluIabimUs Scriptu-
LXX Dartiasciim evulsam et deteliclditt iiilefpfefati rarum.undchocfactum probeiil: deindecum iniuinie
surtt, litsl falldf, vefbi ambiguilaie deceptl : sieciias fl poiuerint dcnfOnstrafe, concedemus eis ex superfluo,
cnim qtibd Hebfaice dicitUf ftASAslc(ptifiao), ex- aique dicemus : Esto accidisse qttod dicitis: quuc
cepta pflffia littera MEM si rridte(Uf, et DALETU acci- jdslitia Dei esset blaspltemasse avos, ct exprobrasse
pialiir, easde*mlittefaS reliquas habet, quas et Da- atavos, 61 posteii nepblibus redditura 1 cum utiqnc
mascUs, el |J6ie3t legi pfo siipefiorl verbo DAMASEC»illa Senlclitia, qna antca dicebaliir in Legc, peccata
Quaefituf autelii pUfhodO islce UfbCSjboc estj Moab patiUm in filios ih iertia ei ili quafla geneialione
et iilii Aniinofi, fedactse silil ifi Stfddmaiu et CothOf- restitUj (Exod. xx), per EzecbiClemSoluta sit : Vivo
ibaiii, et qiiHsi Spihafum aiiditaS gt iiterVi 704 edti, dicit Dominus: nedudqitam dhetur hmt pdrttbo-
salis, usqiie In dStefniim hon tedificenlnr? Et qUbd id ; sed attinta qiciHpeicavetit, ipsd tnorietur (Ezec.
quideitt vaslalsel siht qUasi SOdOMslet Gorhofrlia, xviii, 20). Ei simul ahiinailveric, parabolain csse
exp6hendi hulla est dilfleliltas. Vef hm hoc qnod se^ quod dictuth esi, UCcid Sonare qiiod in superficie
quitur : Desetlm etuni usqtU in mtitittim, aut de- litterse pfoferuiit. Qudd si IrijuSium est iiepolibus
slruciloiieiiifegriieariini interfirelaliiirilirfquia posle.1 feddefe quod delitjuefiht avi : quanio injusiius pfo
subvefsSe ii GtiaidsciS, regnUtii Siitini perdiderunl, StUltitidJudseofuifiboc ipsum sperare iii consiimnia-
et delhceps Vel al) AiiiiOcllls, vel ii Ptolettiseis tefi-" tlohti mUnUi lleri, quando iion ChrislUs edriim, Ut
te, novlsSsimeRohiahff liitUefib COlla silbiniStJfinl), C pluailt; sed esi velitliiUs Anticlirlstus. SiCubi enirii
aiit CfefteMepMtxt&s dlci aCclpiendUrtl esl : a L6-' afciali fUerini in iilstoria, ut doceani cnnipieiUnt
LA«I(HHtsh)qbippe et mterMtitietnsohn et mitltltH! esse qitod diciUih esi, Siailm IfansiliUnt ad fuluf.1
cx qtioet Bfo urtUfeaiculo,el proaliqnaillb lemjiorC) ChfiSli iempfjfa, feiomiiia qllse hoii possunt expo-
et Uiia ;l!tiite acclpi llotesi. Et qUi feliqiii fuerlilt de hete, pdst iiihiia sseCuia sibifcpfbmittunt, ci diCuni,
populd lsrael, VastaliUht eos, et blasbhetrljlhtlri 6t Modb, et DHbs Ammon, el Agypium, et Phili-
qiidiltbliri CllaRlrjerit-ilmatixilia possidebilht. tloc aU- stliilhi, elldUinscam, quse nunc irtSuitant Juda-is, eo
tem evenlet Cis pfo supelbia eoriiiti, quia blasplllj-' iettlpore piihiendas. Ilitefrogeinus ergo eos, quare
inaveruiili et iiiaghificati suHt cdhtfa popultiiii Do- has potissimum gentes Deus punial, et hon toium
uiiill exercitUUni; qui DimlinUsexefciluuhl erit hof* Ofbem in quo JUdaeilonge laieqUe dispcfsi sunt. Si
ribiliS sUBef ebs, et liOrfof ejus hoh ihtiiffiiiiet su^ enim fnerelur Moab coiripi, Judaaisinsitltans, el filii
perbos : noft blaspliehiaUliUm sangiilnem Itttidel; Ammon et reliqilae gehtes ih CircuilU,quare Gallia
sBd disperdet ei atfeflilabit oiniiia idolMtioflim, lit hon corf ipitlir ? q^uare Rriiannias in comminaiione
qui pfius teiiebanllif ftfOre, 61 Domiiii b beheficia noh ponit 1 cur Hlspahtse a pcena aliense siini ?
litiil seiltil'b:lnt, hialofUm hecessitate pfessi, Sciant ijUaUIobcausam d6 Italia nihil dicitbr ? de Africa
idola tiihil iiroUessfe,et adofent eiihi litiusqnisque de 0 cllr IScfctisf? cl ut Sciiici dicam, cum iotus Ofbis Ju-
lnco suo OHlnes Ihsulsc gentitim. Hticllst|Ue jtlxtH datibscaptiVosteheat, quid sol* gentes tantuin colii-
Ilebraicum. Nuhc ad LXX ihterpfetbs feveflaihilf^ Hiiserc fligitii, qUS:in bircuilu ejUs sunl, ut solse
cog.tmusqilC JudBBos,qui tdmUrh seqUuiiitif llisto- potissimum nOrfiifienilir? HseC contra Judsens, et
riinl, expotiefe nobis quahdo Mtiab U filii Allitoclit gfchgralem&in oraHibUs propbetis Ubicumque ail-
facti sint ijuasi Soduma et Oohioffha, Bt ijUaSlacer- vefsuhi gefitcs aliqtia pfopbeiia dicitur, explanatlo-
a Ita legunt otttnes mss. Coriices cnm L initiaii, t/srjttetn mtermm qnod utique indicat ad otam in
hoc est| Lolam; non olam ut in aniea editis libris. Hebraico legisse, nut forte ad lolam. At de his aequi
fcx quo varianlem in hOc loco lleiiraicam lectionem leciores eruditiqiie ferant judiciutiii MART;
colligimus; neqUe enim legebat Hieronymus in suo b Regin. ins. et Dtiminum per beneftcia ttoit svii-
eiemplari HfebrsicO tibl$ ty M U/«m; sed Hh^vS iiebant.
Leb/d»ij culflLamed pfsellx»; Nisi diierimdsS. D6- c Idem ttiSi, fsn/f1t»feas
pluviat, terram in cinetem
cl'ircui non ailendisse animum ad coniettuiii, s8d favitlasqueconvetsam,absque, vineas, voce.
ad vocis Leolam significationew; non ipse trauslulit a intfefsefit YiCttf. wtM\,
1368 COMMENTARIORUMIN SOPHONIAMLIBER. CAP. II. 18<56
nein. Nunc quod supra dmmus, DdmascumHebraice A non sunl, cxisse de Sodomis et Gomorrbls, scd
non haberi, nec npud quemquam ulium interpretem, quia blasphemant populum Dei, tet cotitra Isracl
etiam ex ip-o Scriplnra: ordine comprobabimus. faciunt, in Sodomam rcputabuntur et Gomorfham,
706 Ad id enim quod dixerat: Audtot opproftriuttt el ita delebuntur ut illse deletse sunt ante, nullum
Moab, el blasphemias filiorum Ammon, postea retu- in se habenles vcsligium viroris [Al. vigoris] et
lit: Quia Moabet Sodoma erit, et filii Ammon quasi vitse. Nec niirum si lioc de hsereiicis inlelligamus,
Gomorrha. Quod ergo sequilur : Et Damascusdeser- cum reputentur quasi Sodoma et Gomorrha, cum
la, quasi acervus arem, debuerat el de Daniasco ali- eiiam ad EcclesiastiCos, qui Dei non observavere
quid praemisisse, ut qunmodo de duablis gentibus mandala, et egressi sutit a prsecepiis ejus, dicatur
dixerat: Moab ut Sodoma erit, el filii Ammonul Go- per lsaiam : Audite verbum Domini, principes Sodo-
morrha, quaruin peccala ante jam dixerat : sic et morum, et atlendite in legem Domini, poputus Go-
Damasci vel opprobria, vel blasphemias descripsls- motrhm (Isai. I, 10). Et ad presbyteros cupienles
set, ut poslea digne supplicium viderelur inferre. sub figura Susannse Ecclesise corrumpere castiia-
Sed et hoc ipsitni quod dicitur : Qnast acervus arem, lem, dicat Daniel: Hoc est judicium Dei : semen
quod Graece a dicitur us Oiptoviuakbs, putamus Chanaan, et non Juda (Dan, xm). Et ut sciatis quo-
LXX ulbs inlerpretalos, id est, salis; sed ab impe- 1$tiescumque Sodoma et Gomorrha et ^Egyplus no-
rilis qui Bt/itavua, hoc est, acervum frumetiti vel minantur, non de his dici provinciis, quas oculis
frugum putaverunt, pro«*oj, additis duabus litieris ceriiiinus, sed de aliis spirilualibus, quibus sermo
w el v, quasi ad consequenliam frugum, ukvvos,hoc prophcticus comminalur : legite in Apocalypsi
est, arem, posimm. Hoc de inierpretationis varie- Joannis : Loctts autem in quo Dominus ctucifixus
taie et erroresil dictum, et de difficultate historiae. est, rocatur spirilualiler Sodoma et JEgyplut (Apoc.
Qui auiem doctus vir est, et spirilualibus spiritua» xi, 8). Si ergo Jerosolyma iu qua crucifixus est
lia comparat, et non quaerit quae deorsum sunt, sed Dominus, vocaiur spiriiualiter Sodoma et ^Egyplugj
ea quse sursum, etcum Chrisio resurgitab inferis, quare non econtrafio ,/Egyptus et Sodoma el Go-
et velerem hominem deponeus induilur novo, op- morrha, si opera fecerunt Jerusalem, et tefrse Ju-
probria [Al. opprobrium] Moab, et blasphcmias [Al> dse, in terram sortis Domini transferanlur? Denique
coniumelias] filiorum Ammon, admagisiros contra- et David non erat de sacerdolibus, nec licebat ei
riorum Ecclesiaedogmalum refcret, qui et ipsi vi- comedere panes proposilionis (I Regi.xxi), sed quia
dentur de genere esse Abraham, et eflugisse incen- per singula crescebat opera, el persecutio Saul vir-
dium Sodomseet Gomorrhse, et habitarc in Segor tutum illius profeclus era(, propierea in fuga sua
parvula.Sed quia generaiio eorum in lenebris est, C dum nescil, subito antistes efficitur* et accipit pa-
et lumen veritatis non possuni aspicere (decliuave- nes propositionis, et nou violat niandalura Dei. Hoc
runt enim a Deo Paire, quod interpretatur ex nomi- toliini dixiiiius, quia Moab ui Sodoma erit, et filii
nibus Lot et Moab) ct Dei esse filii cessaverunt Ammon, ut Gomorrlia. Dainascus quoque quse in-
(quod dicitur populus meus) et in tenebrosa spelun- lerpretalur, sanguinem bibens, aut sanauis saect ,
ca concepli de incesiis nuptiis substiterunt: pro- 708 er'' derelicia a Dei misericordia, quasi acer-
pterea usque hodie simplicilati filiorum Judae insui- vus salis. Quia enim princeps ejus est rex Aretha ,
tanles, magnificare cupiunt super terminos ejus ei Damasceni Paulum occidere cupiunt, et permu-
possessionera suam, de quibus in Proverbiis dici- rum in sporta dimittilur (Act. ix), non dicitur ad Da-
tur : Non transferas lerminos sempiternos,quos po- mascum : Vos estit, sa/ mundi; nec illud sal vocalur,
suerunl patres tui (Prov. xxn, 28). Vide lieereticos quod semper oiTertur in victimis, sed quod infatua-
indialeclica sibi et riielorica cl omniuin sophisma- tum est, et de quo in Evangelio scribitur : Si au-
lum dogmatibtisapplaudenies, conicmnere Ecclesise tem sal infatuatum (uetit, in quo satielut ? ad nihi-
ruslicitalem, et quasi indignam mysteriis suis , quae lum esl utile, neque in terram , nequein sterquilinium,
sibi quasi idola confinxerunt, 707 despicere, et sed forai projiciunt illud, ut ab hominibus conculce-
'
habere pro nihilo : etnon quseres quae sint oppro- I>tur(Matth. v, 13). Et Moab igilur, et Ammon et
bria Moab, et coniumeliae fiiiorum Ammon, in qui- Damascus, qni sese adVersus Domini scientiam para-
bus exprobravertinl populo Dei. Juravit itaque Do- verunt, et blasphemavertint populuin Dei: et dixe-
minus per semetipsum dicens : Vivo ego, dicit Do- runt in eum plurimas conluthelias , et voluerunt
minus. Et pulchre ad distinctionem moiluoium dco- dilalarc terminos suos in terra Ecclesise, el popu-
rum, qui appellnntur idola, se viventem dicit Deus lum Dei possidefe, desertae erunt el deslruclae [Al.
Israel, hocest, populi videntis Ueum : quod blas- destitutse], et reliqui de populo Dei, hoc esl, viri
pliomantes haegentes, id est, Moabel fitii Amnion, Ecclesiastici in Scripturis Dominicis eruditi diripient
de quibus supra diximus : Sicut Sodomd et Gomor- eos, et residui gentis DominicacpossidebUht ttii,
rha erunt, videnlur quidem sibi in eo quod genliles et hoc eis erit pro contumelia, qnia [Al. qua] ex-
a Ad Regii ms. fidem reponiinus Btp.aviuukbs , stis exemplaribus banc
prae illa vocem oblinuisse t
pro quo erat BnpMviuukuvos, Nani et ukbs, non uka- discinius ex Complittensi. Iiem serioilnr, pro diri-
vos, pnsiitim bic ab ilieronymo, subsequens ora- fwr, prsefert idem Reginaems.
lionis coniexlus evincit, et iu Grsecis quoque veiu-
1367 S. EUSEBII BIERONYMI 1368
probraverunt et raagnificati sunt contra Dominum jA ea omnes bestias terrae, sive ut in Hebrseo scriptum
omnipotentem. Vide clementiam, vide misericor- est, omnesbestias gentium : ex quo significari putant
diam Domini: contumeliam palilur, blasphematur, de cunctis nationibus, quae eversurae sunt Niniven.
diripiuniur lermini ejus : et ille quid facit ? Mittit Et quia Ninive, speciosa interprelatur, in praesenti
ad reliquias populi sui, de quibus dixiraus, ut sibi loco speciosara referunt ad Babylonera. El omne
blasphemanies dividat, et in suam ducat possessio- quod sequitur : Onocrotalus et hericius in liminibus
nein. Mulio enim stullo melius est servire sapienti, ejus morabuntur, et caetera, Babyloni polius conve-
et faliiitatem ejus Domini sapienlia corrigi, quam nire, cnjus et in Isaia eadem solitudo prtedicitur. Et
suse eum stuititice derelinqui. Veniet itaque Domi- econtrario alii affirraant, nranifeste de Assyrio dici,
nus omnipotens, et manifestius erit super eos, de quo jam prsecesserat: El extendet manum suam
quero nunc nesciunt, quem ignorant: et disperdet super Aquilonem, et perdet Assur, et ponet Ninivenin
omnia dogmata, id est, deos eorum, et diversarum sotitudinem. Per [Al. Post] Assyrios enim magis Ni-
genlium idola, ut postquam simulacra, qusede suo niven intelligi, quam Babylonem, quse civiias Chal-
sibi sensu composuerant, eversa fuerint, conver- daeorum est. Quod autem ait: Onocrotalum et heri-
tanlur genles ad Dominum, et unusquisque in loco cium in cardinibus ejus, et corvum in superliminari,
suo adoret eum quem nesciebat anle. B solitudinis esse indicia [Al. judiciu], et onocrotala-
(Vers.'12 seqq.) Sed etvos, /Ethiopes, interfecti rum duo genera : aliud aquatile, 710 aliud soli-
gladio meo eritis : el exlendet manum suam super A- tudinis. Et quod ait, vox cantantis [Al. cantici] in [e-
quilonem, el perdel Assur : el ponet speciosam in so- nestra, vel dscmones ititelligi, vel variarum voces
liludinem et in invium et quasi desertum. Et accuba- volucrum, quse solent in desertis urbibus commo-
bunt in medio ejus greges: omnes bestim gentium, et rari. Praelerea quod et nos et LXX similitcr trans-
onocrotalus, et heticius in liminibus ejus morabunlur : tulimus : Corvusin superliminari, in h Hebrseo po-
voxeantantis in fenestra, corvus in superliminari : nitur, HAREB (inv), quod secundum lectionis diver-
quottiam allenuabo robur ejus. Hmc est civilas glo- sitatem (aiy), vel siccilas, vel gladius, vel corvus
riosa , habitans in confidentia, qum dicebat in accipitur. Unde ei Aquila, gladium, alii siccitalem
corde suo: Ego sum, et exlra me non est alia interprelali sunt. Et post eversionem quasi insultans
709 amplius : quomodo facta esl in desertum cu- ruinse ejus, serrao prophelicus loquitur : Hmc esl ci-
bile bestim? omnis qui transit [ Al. ttansibit ] per vitas gloriosa, habitans in confidentia, qum dicebat in
eam, sibilabit, el movebit manum suam. LXX : Et corde suo : Ego sum, et exlra me non esl alia am-
vos, JEthiopes, vulnerati gladio meo erilis : el exten- ptius; quomodo faeta est in desertutn cubile bestim?
dam manum meam super Aquilonem,et a perdam As- C Omnis qui transil [Al. trantierit] per eam, sibilabit, et
syrium, el ponam Niniven in solitudinem, elinaquo- movebit manum suam. JuxU hoc autem qund supra
sam quasi desertum. Et pascentur in medio ejus gre- diximus, aut vere [Al. verae] in deserta urbe habita-
ges, et omnesbestimterrm : et ehammleonteset hericii bunt beslise, aut cerle sub bestiarum figura raulta-
in prmsepibus ejus cubabunt, et besticeclamabunt in rum nationum varietas indicatur. Quod si quispiam
foveis suis [Al. ejus], et corvi in portis ejus : quia ce- quaesierit, quomodo juxla historiam ad (empora
drut altiludo ejus : hmc est civilas malis dedita, qum Nabuchodonosor hsec prophetia referalur : ^Ethio-
habitat in spe, qum dicit in corde suo : Ego sum, et pibus etiam nuncupatis el Assyriis, quibus Medi et
non est post me amplius; quomodo facta est in solitu- Persse nihil fecerint, legat historias, et videbit As-
dinem pascua bestiarum? omnis qui transit per eam, syrios quoque et ^Etliiopes Medis fuisse subjectos,
sibitabil, et movebitmanus suas. Judsei lotum boc ca- et Cambysis regnum, et Cyri potentiam, et omnia
pitulum et duo superiora contra Philisthiim, et quae deinceps sint secula. HaecJudaice dicta sint.
Moab, et filios Ammon ad adventum Chrisii refe- Cseterum si notaverimus in omnibus Scripturis M-
runt, quem putant in consummatione mundi esse thiopes eos appellari, qtti penitus in vilia sunt de-
venturum, qui exstruat Jerusalera, et populum suum mersi, secundum illud quod in Jeremia legimus : Si
liberet de manu gentium, qua tenenlur : et hoc so- ** m«la&i(JElhiops pellem suam (Jer. xm, 23), ^Elhio-
nare quod dicitur : Et adorabunt eum viri de loco pibus ad meliora conversis spes erit, nullum qui vo-
suo, omnes insulm gentium. Non solum autem supe- luerit agere poenitenliam , a salule alienum fore.
riores gentes , sed ^Etliiopes quoque ct Assyrios et Unde et prius anima polluta, et delictorum sordibus
Niniven urbem Assyrioruro eo tempore ponendam inquinala, dicit : Nigra sum (Cant. i, 4). Et postea
esse in solitudinera, et cubaluras [Al. cubituras] in in fine Cantici canticorum, de eadem jam purgata et
o Ms. Reginse, perdet, el mox ponel, ad Grsecum
Ajin et Cholem, corvum sonat; sed mn per Cheth et
unoket, et Bhctet. siccitatem, ei vaslitatem; aut gladium, si sit
t> De hac vocis significatione et lectionis varie- Cholem,
Segol. At non Hebrsr-islitleris determinataque ejus
tate diximus, tom. II adversus Richardum Simo- vocis scriptura, sed Latinis Hareb, quse uirique He-
nem, pravo sensu Hieronymi opera subverlentem. braeae respondere vox possit, scriptiim est ab Hie-
Vide infra annoiaiiones nostras marginales in Aggaei ronymo : neqtie adeo jure a Bucharto, aliisque post
caput l. MART.— Quasi idem sit, inquii Bochartus eum criticorum filiis accusatur. Confer ipsum S.
Jerozoic. cap. v, ain per Cheth, et 3.1V per Ajin : Doctorem infra in cap. l Aggaei,vers. 11.
quod Hieronymo nullus concesserit. Nara jny per
1369 COMMENTARIORUMIN SOPHONIAMLIBER. CAP. II. 1370
lota per pcenitentiam scribitur : Qum est ista, qum k dexlrum vocant qui fiatu illius refrixerunt, qui tan-
ascendit dealbata (Canl. vm, 5); Moyses quoque, id tum nomine dexter est, cseterum re et opere potius
esl, Lex Domiui spiriiualis, yEtliiopissam de genti- in sinisira est. Posiquam attlem extenderit manum
bus duxit uxorem (Exod. n) : et Maria, id est, syn- suam super Aquilonem Dominus, perdel etiam As-
agoga Judseorum, et Aaron, id est, carnale sacer- sur, qui interpretatur sOSuvwv,quem mulii putant
doiiura, et non secundum ordinem Melchisedecli, dirigentem dici, sed falsuin est : SOMVMV enim coar-
murniurant adversus Legem , sed frustra. Siatim cjuens diciiur, atque convincens.Et quoniam diabo-
enim synagoga perftmdiiur 711 lepra, et extra lus ipse esl inimicus et ultor, et ipse peccata sugge-
castra projecta, completo tempore , ipso orante rit, et posiea in peccatis coarguit peccaiores, idcirco
Moyse, in castra reduciiur. jEihiopise enim manus eOSOvuv vocatur. Hunc ego esse reor principem As-
jam praevenerat Deum (Ps. LXVII).Coinminalur ita- syriorum, qui babitat ad Aquilonem, et meiropolim
que nunc sermo divinus his qui peccatis inbseren- habet Niniven, et dicit iu Isaia : Fortiludine facidm,
tes, et obliti sordibus delictorum, nolunt ad me- et sapientia inlelleclus au[eram lerminos genlium, et
liora converii, et (enebrosum colorem eluere, et vires earum depascur (Isai. x, sec. LXX). Porro quod
comiiiinatur eis gladium, de quo puto scribi et in sequitur de Ninive vastata :Et pascentur in ea gre-
Genesi : Slaluit Clterubim, et flammeumgladium, qui B ges, et omnesbestim terrm, et chammleontes,et hericii
vertit ad custodiendam viam tigni vitm. Et in Isaia : in prmsepibusejus accubabunt, et bestimrequiescenlin
Inducel gladium magnutn et sanctum a super draco- cardinibus ejus, et corvi in fenestris ejus, et cselera :
nem colubrum tortuosum , et interficiel illum in die videlur mihi juxla illud intelligi debere, quod vel
illa (lsai. xxvu, 1, sec. LXX). El dicit eos vel vul- in Jona, vel in Naum propheta scripium est. Et in
nerandos vel interficiendos gladio, ut timentes poe- Jona quidem Niniven, id est, speciosam, quse ad pra>
nas, imitentur Niniven, et agant pceiiilentiam (Jonm dicationem Jonse, id est, columbm, egerit pcenilen-
m), et uon sustineant quse Doininus coinminalur. tiam, Ecclesiam interprelati d sumus de geutibus
Quod quidem et Jeremiae prophetia sonat: Loquar, congregatam. ln Naum vero super mundo inlelli-
inquit, super gentem, et super regnum, et auferam et gentiam tentperavimus : et de mundo quidem non
disperdam cos : et si pcenitentiamegerint, el ego pm- difficile est interprelari et dicere, quod quando JE-
nilenliam agam de omnibusmalis qum locutus sum, ut thiopes vulnerati gladio Domini fuerint, et extende-
faceremeis (Jer. xviu, 7,8). Et utsciatis proptereanunc rit manum suam super Aquilonem, et perdiderit As-
Dominum comminari /Etbiopibus gladium, ut eos ad syrium principem mundi, etiam ipse mundus cum
meliora convertat, post paululum in boc ipso libro de principe suo pereat, et ad maximam solitudinem re-
jEtliiopibus inferl : Ultra flumiiia JElltiopim, inde G digatur, et iiulli miserabilis sit, sed omnes ad ruinnm
supplicesmei b filii dispersorum meoruin deferenl mu- ejus sibilent, et moveant manus suas. De Ecclesia au-
nus mihi (Infra m, 10) : sive, ut in LXX babetur : tem videtur prima fronte esse blasphemum, quod ea
De finibus fluviorum Mthiopim suscipiam dispersos fulura sit invia et deserta, et beslisc habitent in ea, et
meos, el offerenl hostias mihi. Posl haec non loquilur postea ei cum insultaiione dicatur : H;cc est civitas
Dominus ut supra; sed propbeticus spiriius de eo : malis dedita, quse babiiabat in spe, quae dicebat in
Et extendelmanumsuam super Aquilonem,etperdet As- corde suo : Eyo sum, et non eslprmlermeamplius, quo-
sur (Jer. i, 14). Aquilonem dequo Jeremias scripsit: modo [actaestinsolitudinem,pascuabestiarum?8edqu[
Ab aquilone exardescent mala super omnes habitatores 713 consideraverit illud Apostolicutn in quo di-
terrm. Et de quo Salomon commemorat : Aquilodu- citur : Jn novissimis temporibus inslabunt tempora
rus ventus: nomine autem dexler vocalur (Prov. xxv, pessima, et ernnt homines std amatores, avari, arro-
23). Propierea auteni extendit infereniem supplicia gantes, superbi, blasphemi, parentibus non obedientes,
Deus manum suam, ut et Aquilo semiat pcenas, et ingraii, scelesti, sine affectione,sine pace, accusalores,
hi qui in terra ejtis sunt, ad quam juxta Zacltariam intemperanles, crudeles, odio habentcs bomtm, prodi-
pergunt equi nigri, de qnibus dicitur : Erant [Al. n tores, lemerarii, inflati, voluptalum amatores magis
In quo erant] equi nigri, ibant in terram Aquilonis quam Dei : habentes [ortnam pielalis, virtulem autem
(Zach. vi, 6). Et pulcbre qui moverit pedes suos, et ejus denegantes (II Tim. m.l, seqq.). Necnon et hoc
recesserit ab Oriente, de qno idem proplieta ait : quod in Evangelio scripium est, quod multiplicala
Ecce vir, Oriens nomen ejus (Ibid., 12), et ad Occi- iniquitate, refrigescat charitas multorum , intanium
denlem respexerit, stalim pergit ad Aquilonem, qui ut in illo tempore complealur : Verumtamenveniens
c non est dexler, sed nomine dexler vocatur. Quod Filius hominis putas inveniel fidem super lerram
quidera et corporaliler intelligitur, 712 ut quicum- (Matt. xxiv, H)1 non mirabitur de extrema Ecclesise
que in Oriente steterit, et verterit se ad Occidentem vasiiiale, quod, regnante Anticbristo, redigenda sit
respicicns, ad dexteram babeat Aquilonem, quem in solitudinem, et tradenda bestiis, et passura quse-
* Interserit Victorius, et [ortem, juxta Grsecum non haberilur.
Sepiuaginta textum. d Aiqui nondum Jonam illusirare cceperat. For-
b Idem corrigit, filia, ex Ilebraico et Vulgata edi- tasse licia et siibiegmina apud se texendo operi jam
tione : apud LXX pro filia, legilur suscipiam. paraverat, atque ea sunt quse hic laudat.
c In Regin. ms. verba, non est dexter, sed nomine,
1371 9. titJSEBl! fllKRONYMI 1372
cuinque nunc propheta dcscribit, Si enlra DeUsA j nena suaerhalilifflevorrtefe: etnon solilffihoc facere,
propter infideliialem ramis naturallbus hon pepercil, sed opfefaquoque sua quis rpoitcx&smanusvocanitif,
sed fregit eos, et posuit flumina iti tlesefliiin, et movefe. Ac iie pUtes quia colubrum nominavimus,
fontes aquarum in sitiin, terram frucliferam in Sal- violettter nos manus colubri, pro opere intelligere,
suginem , propter malitiam habitatorum ejus : cur accipe lesiimonium Salomonis : Mors, et vita in ma-
non econtrario eos de quibus dixerat s Posuit deser- nibus lingum(Prou. xvm, 21). Hsec diximus, Ul pO'
lum itt paludes aquarum, el terram sine aqtta in (ontes tiiimus interpretationi allegoric:c servientes. Siquis
aquarum, et habitare fecit ibi esurientes, et caelera, el aulem raagis verislmilia, el babenlia rationera quara
quos inseruil de oleastro in radicem bon;c olivse, si a nobis sUnt disserta repererit, illius niagis lector
immemores beneficii recesserint a conditore suo, et auctoritaiedufiatur.
iidoraverinl Assyrium, evertat et ad eamdemsitim (Cap. III. — Vers. 1 seqq.) Vm provocatrix et re-
reddcal, in qua prius fueranl? Quod cum gelieraliter dempta civitas : columba non audivit vocem, et non
inadventu Aniichrisli, sive in line tntindi possil in- suseepit disciplinam : in Dominonon esl confisa, ad
telligi : tatnen quotidie in liis qiii siniillant se esSe Dominum [Vulg. Deum] suum non appropinquavil.
de Ecctesia Dei, et operibus iiegant, audiioresque Principes ejtts in medio ejus, quasi 715 'eones ru-
legissunt, et non faciores, accipi poiesl, a qui fru- B 1 gienies : judices ejus lupi vetperm, non relinquebcmt
stra speciosos se esse jnctent, cum habitent In eis in matte. Propheta ejus vesani, viri infideles : Sacer-
grcges, vitiorum scilicet multitudo.etbruta animalia dotes ejus polluerunt sanctum, injuste egerunt contra
corpori servieutia, el omnes bestiae (errse, quae legem, Dominusjustus in medio ejut non (aciel iniqui-
corda) eorum coiiieduiit, et cliamseleontes qui non tatem, Mane mane judicium tuum dabit in luce, el non
habent unum colorem ; sed diversis peccatis, iiuiic abtcondelur: netcivii autem iniquus confusionem: dis-
avariiia, nunc luxuria, nunc crudelilale, nunc libi- perdidi gentes, et dissipati sunl anguli earum : deser-
diue, nunc trisliiia, nunc exsultatione per mouienia las feci vias eorum, eo quod non [Vulg. dum non] est
iiitilantur. Et hericii in prsesepibUs eorum, animal qui transeat : desolatmsunt civilates eorum, non re-
spinosuin et plenum sentibus, et vulnerans quid- manenteviro, ncque ullo habitatore. Dixi, atlamen ti-
quid coniigerii. Sed et bestise cubabunt in forami- mebis me, suscipies disciplinam, et non peribit habita-
nibus, id esi, in cordibus eornni, et corvi immundae cttluin ejus propter omnia in quibus visitavi eam, Ve-
714 aves '" poriis eorum, vel in ore, vel in auri- rumtamen diluculo surgentes corruperunl omnes cogi-
bus, quo aut loquantur semper, aut andiant niala. tationes suas. LXX : 0 illustris et redempta civitas,
Posi quse inferlur el dicittir : ideo Ecclesiam hsec columba non audivit vocem,non suscepildisciplinam :
passuram fore, vel esse per|tessam, quod in super- v in Domino non est confisa, et ad Dominum suttin non
biam se elevaverii, et quasi cedrus suum cacumen appropinquabit. Principes ejut in ea Veltilirugienles
erexerit, malis operibus dedila, et nibilomiiius fulu- leones : judices ejus sicut lupi Arabim, non dimittebant
ram sibi benlitudiueni repromiilens, el in corde suo in mane : prophetm ejus porlanles spirilum, viri con-
ca:leros despieiens, nec ptttaiis queuiquam csse prae- lemptores: Sacerdotes ejus potluunt sancta, et impie
ler se, et diceus : Ego sum, et tion est alia prater me agunl in legem: Dominusautem juslus in medio ejus,
ullra: quoiuodo ergo facla esi in soliludinem pascua et non faciet iniquitaiem. Mane mane judicium suttm
bestiarum ? Ubi cnim prius habitabat Pater, et Fi- dabit in tuce, el non est absconditus,et nescit iniquitu*
lius el Spiritus sanctus, et angeli ejus minisleriis tem in exaclione, nec in sempiternumiHJuslitiam : de-
prsesidebant, lunc habitabunl besliaj, de quibus el traxi superbos, dissipali sunt anguli eorum : destruxi
propheia coinplorat diccns : Ne tradat bestiis animam viai eorum ut penitut non tranteattt: defecerunt civi-
confitentem libi (Ps. LXXIII,19). Omiiis qui transibit tates eorum, eo quod nullus subsisteret, neque habi-
per earo, sibilabit et movebit manus suas. Quod si taret. Dixi, verumtamen timebitis tne, et suscipietis
deangelis intellexeiimus, ila inlerpretabimur : cum disciplinam, et non peribilis de oculis ejus in om-
Iransierint per earo angeli, et non nianseriiil in ci, nibus in quibus ultus sunt super eam. b Prmparare,
ut prius facere consueverant, stupebunt et mirabun-' '*' consutge diluculo : dispetierunt omnestacemi eorum.
tur : et non eam fulcient, et susteniabunt ruenlem Mulli pulant propter consequenliam sermoiiis dici
manti sua, sed levabunt maniis et perlransient. Vel adversum Niniven , de qua Supra ; Et perdet Assy-
certe cura sibilo atlollent manus, el quasi plangen- rium, et ponet Ninivenin solitudinem. Sed numquam
tes in morem lugemium concrepabunl. Si autem Scriplura Ninivett columbain vocaret ; licei in Je-
hoc de diabolo et angelis ejus voluerimus accipcre, remia.a facie ytadii coltmbm de Nabucbodonosor
qui vineam quoque, quaede JEgypto translala fueral, quidam dictunt putenl (Jer. xv). Sed seiendum quod
vastaverunt: dicemus, per animam de qua Chrislus alii econtrario asserant, pro columba, ibi posse in-
recesserit, et quse prius templum Dei fuerat, el esse leiligi 716 c 'EM*5«,idest, Grmciam, ul sit sensus,
desivit, transire serpentem, et sibilare in ea, et ve- a facie gladii Jona, id esi, a facie gladii Grmcia: Jona
" Ms. Regin., quod frustra speciosa esse st ja- 0 Idem ms. elaam, qui et verba, a faciegladiiJona,
ctent. praetermiliit. Proxime superiorem expositionem dc
h Postrenin? iste versiculus» Prmpatare, elc, in Nabuchodonosor ipse probat Hieronymus in Com-
Regin. ins. bic iion habelur. raeht. in Jcrem. cap. xxv, in fine : Non mirabilur,
1373 COMMENTARIORUM IN SOPHONIAMLIBER. CAP. III. 1374
enim tara colombam quam Graeciamsigtiifical. Unde A pUSlquarnbocfeci, misi propiietas hieosconsufgeiis
el usque hodie Grseci Jones, et mare appellatur Jo- diluculo, et ad pte&Heiitiam pfovocans, dixique:
iiium, et apud Hebrseosperroanel eorum vetus vo- Feci quidem tibi hsec, 0 Jeftisalern, sed feci ut ti-
cabulum. Sed ct principes Romani apud barbaras meresme, et stisciperes disciplinara, et fion periret
nationcs antiquum vocabulum relinenies, Csesares habiiaculum luum, hoc esi, telnplum, propterom-
itppellantirr. Omnis itaque conira Jerusalem sermo nia scelera quaegcsseras. Alecoiitrario, habitatores
est: Vaeciviias quondam columba, semper peccans, Jerusalem, me eos ad pceniteniiam provocante,
et captivitaiibus tradita, et rtirsum redempta a Do- quasi de itidtislria et ex contenlione diluculo sur-
mino. Vseciviias provocatrix : quod significantius rexerunt, ut feslinatione qua ad me redire debue-
Hebraice dicitur MABA(nN~)13), id est, nupaitt* rant complerent omnes cogitaiiones suas, et opere
xpuivowu:quod nos possuraus dicere, Deumamarum demonslrarent, quod mente conceperant. Hoc juxta
faciens, id esl, luo viiio dulcem Dominum aiquc cle- llebraicmn. Caeternm illustris et rcdempta civilas
mentem vertens in amariluditiem t ut qui misereri Chrisli sangiiine, juxla superiora perspicue Eccle-
vult, punire cogaiur. Non audivit prseceplum Do- sia inlelligitur, quae et vocaiur columba, propter
niini, et correpla noluit snscipere disciplinam ; nec simplicitatem multiludinis in ea crcdenliutn. H:cc
prementibus malis aliquando confisa est in Domino B I iioti audivit vocem Domini, neqtte suscipere vo-
Deo suo; nec ambulavit post tergum ejns ; nec di- lnit disciplinam, nec confisaesl in Domiiio, quia no-
cenle eo : Ego Dominus apptopinquans, et non de luit appropinqtiare ad Dominum Detim sutim, ut
longe(Jer. xxiu, 23), ipsa ei appropinquare voluitj mereretur veniain peccatorum. Fruslra cnim quis
Describunlur quoque principes ejus, el judices, et vocem DominiDei sui audire se dicit, et confidere
prophetae, et sacerdotes, ut iti civilate populum, et in Domino, quando operibtfs fidem destruit, el ma-
in his quaedixi, nominibus digiiitalum, principes ac- gis maminonae jungittir quam Domino Deo suo, et
cipiamus. Principes igitur ejus quasi leonCs semper duplici corde acccdit ad etim, et duobus Dominis,
versabanlur in prsedis,et ad eflundendum sanguinem ba'cnlo ct Deo militnre posse se credit. Hujns prin-
subjectorum i judices ejus rapaces, nou diinilienles cipes sunt sicut leones rugiemes. Non ambigimus
aliis quod possint rapere. Prophelac ejus insanientes, de rugiiu leonura et disctirsu : quando viderimus
sive stupentes, quod Hebraicc dicilur " PUOEZIM , et priucipes ejus ita in subjectos pnpulos detonare, et
Aquila iransiulit b BapGevrui,loqtiebaitlur quasi ex voce tyramiica rabidist|ue conviciis plebein conte-
ore Doraini, et omnia contra Dominura prsedicnbant; rere, ui non paslorem in grege,718sed leonem in-
Sacerdotes in locosanclnarii coramisere sacrilegium. ler ovicttlas pules frendere. Judices quoque ejus
ei cum conlra legem facerent, ex lege viciimas offe- C ( qnasi lupi Arabia-, occidenles vespere, et nil relin-
rebanl. Propierea quia itli egerunt injuste, Dominus quentes in mane : non aspicienles ad ortum sulis,
justus non faciet iniquit.ilem; sed resliiuet nrbi pes- scd morantessemper inieuebris, el possessiuneulas
simaequaemeretur. Mane, mane, id esi, manifesle et Ecclesiae, et ea quaa in Dei douaria conferuntur,
absque 717 ;l'iqua ambiguitate faciet de ea judi- vertenies in luciiim suuin, ut non habeaiil paupercs
cium,neceril quod ab eo possil abscondi. Et hoc faciet quod mane coinedanl, qui quasi in nocie, et nullo
Dominus, utcorrcpta civitas convertatur ad melius. vidente, omnia popularitur ; el cum luporum niore
Sed iniquus Israel non cognovit confusionem suam, ctincta tiiiipiaiil, ne parvos quidem cibos indigenti-
nec inlellexii idcirco sibi illatas plagas, ttt ageret bus derelinquunh Prophetse eiiam, id esl migislri
pceniieniiam.Vindicavi tc, inqnit pustea de gcnlibus, qui se puianl docere populos, et de Scripiuris ser-
el destruxi imperia earum, ut qui per plagas me mocinai'i,irvEu^aTOf6pot,idesl, porfanlesipiri(um,sivc
non senseras, saltem perbeneficia cognosccres. Vel spiriluales (el boc eipuvtxSislegendum) sunl viri
certe sic intelligendum : Disperdidi omnes civitates coitlemptores : non enim docere, sed facere in Ec-
luas, o Juda, et omnes subjeclos tibi pagos ct tri- clesia convenit, non faclis verba desiruere. Cselcrum
bns, et diversa conliuia, et tanla hominuin vasiitas lu cum alium doceas, ct ipse non facias, non tain
fuit, ut non esset qui habitaret in urbibus luis; et D I doctor quam contemplor vocandus es, de quo et in
inquit, columbamDomini intelligi Nabuchodonosor, ipse litterarum raonebat, nullo negolio emeiidamus,
quiHiupta eutn vocati servumDomini legerit. ETTAIin fine, pro ITTMsubstiiuenles. Porro banc
Conficlam lgctionelu GraEcamhic nobis obiru- unara esse gcrnianaln lectioncm, sive interpreta-
dunt veieres editiones : Erasm. et Marian. legunt lionem Aquiise, ex eo iuanifeslo liquel, quod ipsum
enim Ev8ouo-ta?oumot, cujus vocis riullum exsiai ve- verbum tr© alibi, sive Genes. XLIX,5, Bv.pSeietvred-
stigium in codicibus mss. qui distiucle retinent diderii, unde ex illo dcrivatum nonien D'in"iS, fuisse
AqUihclectiortem, nempe QupTut, sive Baincraicliin &up.§evTusinlerprelalum, dubio verictttr nemini.
K in metlio, quoti elementum omissnm vidciur ab Siilfragiiliir ot qnani in ms. quodam noni s:rculi in-
autiqitis exsctiptoribus lingure Graccse prorsus iiu- venisse se ait laudaliis Moiiifauconius, ieclio caal-
peritis. Qup.wvuiporro slupenles, id est insanientesdi- brulai, quam comtnode satis, aique ingeniosi: ad
cuniur propler furorem el liisaniani pseudcproplie- Grsecarum liitcrarum oriliograpbiam ih hanc @u[i-
laruni et similium falsorum doctttrtim. MART. SeuTulexegit. Erat vero in hacienus viilgatis libris
b Hanc vocem, @up.6euTai, codiCisReginaemohilii, &up.Tui,vel @up.Ttrui,quae, ui ad veram leclionem
facem prseferente Monlfauconio ih llexaplis, resii- proxime accederet, sponte se prodebal amannen-
tuimus. SfrlpiUni liehipe ita irivehiiiiils, tolblTTM, sium cbfruptalu vilio.
quara scripluraqj URQallerove loco, quQd.ductus
1375 S. EUSEBII HIERONYMI 1376
Habacuc scribitur: Videte contemptoreset respicite, A j aplari : Sine causa percussi filios vestros, discipli-
el admiramini mirabitia, et disperdimini (Abac. i, 5). nam non recepistis (Jer. u, 30). Vel certe : limete
Sacerdoles quoque qui Eucharistise serviunt et san- me, et recipite disciplinam, ut non pereant omnia de
guinein Domini populis ejus dividunl, impie agunt in conspectu Jerusalem, nec penitus ad solitudinem de-
legem Clirisli, pulantes e\>xupi<rTtav imprecantis fa- ducalur super his malis, in quibus [Al. qua] commi-
cere a verba, non vitam, et necessariara esse tantura nalus sum ci. Nec moveai aliquem (ut ssepejam dixi)
solemnem oralionem, et non sacerdotum raerita, quodhaec adversum Ecclesiamdicla interpreter, cum
de quibus dicitur : Et sacerdos in b quo fuerit ma- sciat Jerusalem in Scripturis sanctis semper lypum
cula,non accedelofferreoblationesDomino(Levit. xxi, habere Ecctesise : de qua qui peccaveril, velin Ba-
juxfaLXX).Cum hsecfaciant principes, judices, pro- byloneraabducitur, vcl si sponle descendere voluerit,
phelse, sacerdotes Jerusalem, nihilominus cleineiis et in Jericlio a latronibus vulneratur. Quaeest enim ita
justus est Doininus. Clemens, in eo quod a sua Ec- illustris ut Ecclesia, quae in tolo orbe fundaia est:
clesia non recedit : juslus, in eo quodreddit unicui- 720 itaredempta Christi sanguineet columba pro-
que quod raeretur. Postquam enim adveneril mane, pler graiiam Spirilus sancti, utEcdesiade gentibus
et nox hujus saeculi pertransierit, dabit in luce ju- congregata ? in qua plurimi qui se dicunt in Chri-
diciutn suum, ei non abscondetur vel ipse, vel judi- B stum credere, nec audierunt vocem ejus; nec rece-
cium ejus. Et cum coeperit a singulis exigere pecu- perunt disciplinam, nec juxla eum esse voluerunt.
niam quam eis comraiserat, non erit injuslus, nec Quod autem dicitur : Principes ejus in ea sicut leones
faciet in perpeluum valere injuslitiam ; sed super- rugientes, scio offensurum rae esse pluriraos, quod
bos principes, quibus resistit Deus, detrahet de ca- super episcopis et presbyteris haec inierpreier, cum
thedris suis, et de culmine quod lenebant, et dissi- et presbyteri mali, qui Susannam violare cupierunt,
pabuntur anguli eorum, id est pravae volumales, et cseleros presbyteros qui bene vixerint, non condem-
a recto iiinere declinantes, in quibus semper et ncnt. Et mali principes, quos describit sermo prophe-
Pharisaei orare constteverant, angulari 719 lapide ticus, noii sint bonis principibus contumelise : Stullo
coniemplo. Pulo autem quod et superbis prosit de- enitnflagellato,insipiens sapientiorerit (Prov. xix, 15):
alii eos de arroganlia sua, et dissipari angiportus si auteminsipienssapientior fit, quantomagis ille qui
et angtilos corum, ul poslea recto itinere gradiantur. sapiens est ? Sed judices ejus ac principes capientes
Denique sequitur : Et desertas faciam vias eorum, eo raunera, vendenlesquejustiliam, nonne recte appel-
quod non sii qui perlrctnseal: secundum iilitd quod in lantur lupi Arabim, vel wesperlini,sicut Symmachus
prinio psalmo scriptum est : Et iter impiorum peribit transiulit? Non enim merenturlupi dici Benjamin,
(Ps. I, G). Necnon et in Osee, ubi de Jerusalem di- C qui mane rapiunt, et ad vesperam danl escam (Gen.
citur (ornicante : Ecce ego claudamvias ejus spinis, XLIX); sed lupi vespertini, qui noclibus comedunt,
et obstruamilinera ejus, el semitamsuam non inveniet, el in mane nihil relinquunt. Quod autem sequitur :
et persequetur amalores suos, et non apprchendet eos, Prophelm ejus 7rv6opaToy6/>ot, id esl, portanles spiri-
et quceret eos, et non inveniel; et dicet: Vadam, et tum,viri contemptores,nullum moveat quod super do-
revertar ud virum meum priorem, quoniam bene milti cloribus interpreiantes, eosdem et propheias dica-
erat lunc magis quam nttnc (Osee, n, 0, 7). Aniraad- mus et contemplores, cum et Aposlolus praecipial:
verle quod nisi clausse fuissenl vise, et obsepla iii- Nolite contrhtare Spirilum sanclum Dei, in quo si-
ncra, et nisi destiuxisset Dominus vias ejus, uum- gnali eslis in die redemptionis(Ephes. iv, 30). El Da-
quam dicere potuisset aniraa fornicans : Vadam, el vid ioquatur in quinquagesimo psalmo : Spirilum
revertar c ad virum meum priorem. Dissipanlur ergo sanctum tuum ne auferas a me (Ps. L, 15). Nisi cnim
itinera superborum et anguli eorurn, ne ambulent Spirilus sancius contristatus fugere consuevisset
in superbia et in pravitate, et urbes eorum quae prius hospilium , et dimiltere habitaculum suum,
male sedificalaefuerant in arrogantia et superbia, numquam elPaulus praecepisset quod supra dixi ;et
destruuntur, ne subsislant et habeant habitatores David post adullerium formidaret, ne perderet quod
pessimos. Ac ne quis putet nos vim facere Scri- 0 acceperat, de quo et ad Hcbrseos scribiiur : Qnanfo
pturae, discal ex consequenlibus: 11«c aulem, in- arbitramini deleriora mereri stipplicia eum, qui Filium
quit, feci, ut diccrem eis : Ecce destructa suntili- Dei conculcaverit, et sanguinemtestamenti immundtim
nera malilise, de cselero limete me, et discile [Al. sus- duxeril, inquo sanctificatttsesl, et spiritui gratimcon-
cipitc] disciplinam, ne ct disciplina mea pereat, tumeliam fecerit(Heb. x, 29)? Sed ct in tertio Regno-
fruclura in vobis conversionis non inveniens ; et rum libro scriptum est: hominera Dei, liaud dubium
omnia irrila sint, per quae vos volui corripere, et; quin propbelam, qui ad aliare d dixerat in Samaria :
He vobis sermo qui in Jerernia scriptus est, possitt Allare, allare, hmcdicil Dominus: Ecce filius nascelur
" Confcr. lib. contra Luciferianos n. 5 et seqq. quod poiestate construunt, exeraplo deslruant.
Cave enim haec ila accipias, quasi necessariam pu- b Ms. Reginse, in quacumquefueril macula.
taverit S. Doclor in sacerdotibus rectam viiam, utt <=Interseril bic Regin. ms. in domummeam, Grseco
valide eucharisliamconficiant : cum id ille nniimi ut el supra textu renuenle.
d Olimerat, ad allare deslructum, postquamdixerat.
caveat, ne dum de sola sibi sacerdotes potestates
oblandiunlur, rectam vivendi dcserant normam, et[ etc, pro quo relinuit Victorius, exstructum,postquam.
1377 COMMENTARIORUM IN SOPHONIAMLlBER. CAP. III. 1378
721 David (III Reg. xm, 2), et cselera; quia conlem- A. A ris mei : quia in igne zeli mei consumeluromnis terra,
pseri t verba Domini,et comederit apud pseudoprophe- quia tunc converiam c super populos linguam in gene-
lam (sic enim locum islum exponens Josepbus in- rationem ejtts, ttt invocent omnes nomen Domini, ut
terpretatus est), interfeclum esse a lenne. Et nc pu- servianl ei sub jtigo uno. Hsc Judsei inlerprelantur in
larelur casus et non judicium Domini, el pseudo- adventu Christi, quem sperant venlurum esse, et
propheia qui eum deceperat, hoc fulurum esse prsc- dicunt universis gentibus congregatis, ct cffuso supcr
dixit, et ipse leo contemptorem puniens, asinum eas furore Domini, in igne zeli ejus lerram devoran-
reservavil. Non ergo mirum si doclores qui sanctoi dam. Etsicutdante sedificationemturris fuit, quan-
Spiritu pleni fuerant, possintfieri contemptores, cum do una lingua omnes populi Ioquebaniur, ita con-
apud negligentes etnon ornni custodia conservanles; versis omnibus ad cultum veri Dei, locuturos Hc-
cor suuro, bsccipsa causa frequenter soleat superbisei braicc, et tolum orbem Domino serviturum. Nos
in Dominum et contemptiis exislere, quod habeant1 autem qni non sequimur occidentem litteram, sed
scientiam Dei, et noverint mullam bouitatem cjus,p spiritum vivificamem, nec Judaicas fabulas, audimus
quam abscondit timentibiis se, el contemnant divi- a Domino : Prmparare, consttrge diluculo : dissipali
lias bonitatis ejus lliesaurizantes sibi iram in dic irae. sunlomnes racemi eotum ; el praeparati dicimus : Pa-
et rcvelationis. Sacerdotes quoque (qui dant baplis-. B I ralum cor meum, Deus, paratum cor meutn (Ps. LVI,
mum et ad Eucbarisliam Domini imprecantur adven- 8). Audimusque in Proverbiis imperatum : Prmpara
tum : faciunt oleum chrismalis : manus imponunt;• in egressu opera tua (Prov. xxiv, 27). Et illud quod
cateciitimenoserudiunt: Leviias et alios constiiuuntt in Lcvitico (Cap. xvi) sacrale dicitttr, ubi septimo
sacerdoles) non lam indignentur nobis hsec expo- mense, decima die mensis offerl Aaron pro populo
nentibus et prophetis vaticinantibus, quam Domi- hircum emissarium, atque vivenlem, et ponens ma-
num deprecentur, et studiose agant ne de sacerdo- nus super caput ejus, imprecatur ei cuncta peccala
tibus qui violant sancta Domini, esse mereantur, Noni populi Isracl, traditqueeum in manus hominis prse-
enim dignilas et nomina dignitalum, sed opus digni- parati, et miltit in eremum (inielligimus in nobis) et
tatis, et principes, et judices, et propbetas, et sa- prscparantes nos veri imperio sacerdolis, lollimus
cerdoles salvare consuevil: Qui episcopatum,inquit,, nialum de iuedio Ecclesise. Cunique hsec fecerimus,
desiderat, bonum opus desiderat (I Tim. iu). VideteB nox praeterit, appropinquat dies, et qttasi in die ho-
quid tlixerit : bonumopus desiderat, a Opus non di- neste ambulantes, dicimus : Deus, Deus meus, ad te
gnitatem. Si autem, despecto opere, solam aspexe- de luce vigilo (Psal. LXII, 1). Stalimque inferimus *•
rii dignilaiem, cito corruit ttiiris in Siloa, et excelsa[i Mane exaudies orationem meam, mane assislam tibi,
cedri fulmiiie feriunlur, et erecla cervix frangitnr,, IC etvidebo (Psal. v, 4, 5). Nisi enim prseparaii fueri-
et cygnus, extento collo, et in sublime se lendens,, mus, 723 non "°b's orietur sol jusiitisc. Orlo au-
inter imraundas volucres computatur. Porro quod1 tem solc, omnes racemi de vinea Sodomorum dissi-
exposuimus juxta Hebraicum : Verumlamendiluculo o pantur et pereunt, ut non solum grandes botri, sed
surgentescorruperunt omnescogitationessuas, pro quoo eiiam qnod parvum esse videbaiur in nobis, Christi
in Septuaginta scribilur : prwparare, consurge dilu- lucerna radianle, dispereal. Et pro his omnibus mer-
culo, dissipataest omnis frondosilaseorttm, quia miil- cedem nobis pollicens Detts, ai(: Exspecla mem die
tiim ab Hebraico discrepat, et magis vidctur juxtaa resurrectionis mem in teslimonium : post vitia enim
LXX cum posterioribus concordare, in sequenlibuss atque peccata Deus resurget in nobis. Et juxta quod
exponemus. in alio loco praecipil: Estote milti testes, el ego testis,
(Vers. 8, 9.) Quapropter exspecta me, dicit Domi- :- dicit DominusDeus : et puer quem elegi (Isai. XLIII,
nus, 722 *" die resurrectionis memtn futurum : quia a 10) : testis est nobis Paler cum Filio et Spiritu
judicium meumut congregem gentes, et colligam te-:- sanclo, ut in ore duorum vel trium (estium, stet
gna, ul [Vulg. e(] effundam super eas [Vulg. eos] in- i- omne verbum (Deul. xvn). Et magis mihi videlur
dignationemmeam, omnemiram furoris mei : in igne ie sic stare sentcntia, et sub bis tribus lesiibus verilas
enim zeli mei devorabituromnis lerra : quia lunc red- (- D confirmari, quam per [At. sectindum] liiteram. DtiO
dam populislabium electum, ut invocentomnet nomen n enim luerunt testes contra Susannam (Dan. xm), ct
[Vulg. in nomine] Domini, et serviant eihumero uno. ). conlra ipsum Dominum Salvalorem (Matt. xxvi), et
LXX : b Propterea exspecta me, dicit Dominus, in die ie tamen non stetit verbum in ore eorum. Conlra Na-
resurrectionis mem in testimonium : quia judicium iu bolh quoque pene tota civilas dixit testimonium,
meum in eongregationesgentium, ut suscipiam reges, s, consensusque teslium pessimorum non firmiiaieni
ut effundamsuper eos iram meam omnem, iram furo- i- hnbuit veritatis, sed sceleris conjuralionem (III Reg.
Mox quoque pro filius nascelur Duvid, reposuit/t/ius us periori sectione diximus, in Regin. ms. non baberi,
nascetur domui JacobAn nostris mss. elMarlian. edi- i- Iiic demum loci ab eodem recensetur.
tione nihil simile invenire est, duaeque illse voccs , c Idem ms., convertamin populis linguam in gene-
exstructum postquam, contexlui incommodse prae- i- rationes , etc. , juxta nonnullorum exemplariura
terea videbantur. Grsecumtextuin. Mox emendamus, invocantesnomen,
a Vocem, opus, duo noslri mss. s. pro quo eral, nomine.
epi?uTixo>Tipo>s, d Rursum idem ms., Et sicut antea in mdiftcationc
supplent.
b Vcrsiculos, Prmparare
consurge,etc, quemin su- 1- turris, etc.
ipd S. ElJSEBil HJERONVMl 1380
xxi). Qtiia judicium, ail, mcum in congrcgatione; A ctis adinvemionibustui$,quibus prmvaricata et in me:
geiiiium, utsuscipiam reges, in loco videlicet suppji- quia tunc auferam de medio tui magniloquossuperbicu
ciortim suorum, ut elfundam super eos iram meairi, tum, el non adjicies exattari amplius in monle sancio
omneni iram furoris inei. Qui minor cst, cifo mere- meo, el derelinquam in medio iui populum pauperem
tur vei(iani, et misericordifc proxiraus est : Poten- et egenum, et sperabunt in nomine Domini, Reliquim
tes autem potenter tormenta patientur (Sapien. vi, G). Israel non facient iniquitatem, neque loquenlur men-
Unde gentes et geutium raultitudp congregalur ad dacium, et non invenietur in ore eorum lingua dolosa,
judicium; reges autem, id est, principes dogmaluiii quoniam ipsi pascenlur et accubabunt, et non erit qui
perversorum adducentur jn poenam, ut effundatui exterreat. LXX : De finibus fluminum JEthiopim sus-
super eos omnis ira furoris Doniini. El hoc non cru- cipiam dispersot meos : afferent victimasmihi. In die
deliiate iii aliqua, ut arbilrantur sanguinarii Judaei. illa non confunderis ex omnibus adinventionibustuis,
sed misericordia, et consilio niedicantis. Sequiiur 725 ouibus impie egisli in me, quia tunc auferam a
enim : In igne enim zdi mei contumelur omnis lerra. le detractionenicontumelimlum, el ultrq non adjicies
Gentibus quippe ad judicium congregaiis, et regibus ut magnificerissuper montetnsanctum meum: el relin-
adsuppliciutn, ul effundatur super eosira, et nou ex quam in te populum mansuelumel humilem , e( reve-
parle, sed tota, et ira ac furore socialp, consumatur 6 rebunlur nomen Domini, qui fuerinl reliqui de lsraet,
Jn totoorbe quidquid terrenum est, quidquid ad ope- el non facienl iniquilalem, el non loquenlur vana, e\
ra terrse, id esi, carnis pertinet : omnes ejus vepres non intenietur in ore eorutn lingua dolosa, quoniam
et spinosa fruteta vastans, zeli mei vorabit incen- ipsi pascentur et accubabunt, el non erit qui exterreal
dium. Et tunc converlam super populos linguam in eos. Cqin rcddidcrit Dominus credentium populis
generaiionem suam, ul unusquisque errore deposito labium eleclum, ei jnvocaverint omnes nomen Domi-
ad antiquum confessioiiis Domini ejoquium reverta- ni, et portaverint jugum ejus tunc ciiara ultra flumi-
tur : el in nomine Jesu omnegettu flectaiur, cmlestium, na ^Elliiopisc(unde veiiil regina Saba audire sapien-
terrestrium, et infernorum, et omnis724 Hrtguacon- liam Salomonis (HJReg.x) deferent viclitnas Domino:
fiteatur DomiuumJesum in gloriaDei Palris (Philipp. Et /Elhiopia prmveniet manus ejus Deo (Psal. LXVH,
ii, 10). Abjeciisirue lateribus, et bitumine qusc habe- 52): vcroque legifero , qui decera plagis percussit
banius pro lapidibus et lulo, quibus erroris noslri jEgyptupi (Exod. u), nubel ^Elhiopissa , invidenle
superbiam exstruebamus contra Dominum, recipia- synagoga Hebraeorum. Quod auiem aitjuxla Hebrai-
mus linguam quamanieperdidimus, et simussubjugo cum : Inde supplices mei filia dispersorum meorum,
Chrisli, dicentis : Jugum meum suave es(, et onus deferent munus mihi, hujuscemodi est: Olsrael, o
meutn leveest (Mat. xi, 30). Notandum autem quod C synagoga quondam filia, quam in loto orbe dispersi,
in eoloco, ubi nos inierpretaii sumus : reddam popu- liccl invideas [Al. invidiaj, liccl semulatione crucie-
lis labium electum, pro electo, Sepiuaginla dixerunt, ris, tamen de ^Ethinpia mihi victirase deferentur, id
in generalionem ejus, ul subaudiaiur, lerrm. Et iiinc est, de gcntilium populo. In die illa, jd est, quando
error exorlus est, quod verbura Hebraicum BAB.URAgcniium crediderit muliitudo , eliam tu non penilus
(mrn), qnod Aquila etTheodoiio eleclum, Symma- confunderis super cunctis erroribus tuis, quibus
chus mundum iiiterprelatusesl: Septuaginta legerunt prsevaricata es in me, cligendo Barabbam, el Dei
BADURA (mvn), RESlilterara DALETH exislimantes, Filium crucifigendo (Joan. vi). Tunc anferam de me-
propter elementi nimiam similitudinem, quod parvo dio lui Scribas, el Sacerdoies, ei Pharisaeos, magni-
apice disiinguitur. Necnon ubi nos Iranstulimus, In loquossuperbiaetuse, et uequaqtiam te in monle sancto
die resurreclionis memin futurum, etomnesinlerpre- meo ullra jaciabis ; sed habebis populum pauperem,
tali sunl, in testimonium. Hebraeus qui ine in Scri- homines illilteraios, et piscatores, qui sperabunl iu
pluris insiiiuit,asserebat LAED ("iyS)in prcesenti loco nomine Domini. Reliquiae Israel, non niulliludo quse
magis eis srtid est, in futurum, debere intelligi, quam clama.it: Crucifige, crucifige eum (Joan. xix , 6):
in testimonium, EDenim, quod scribilur per litieras non pontifices et optiraales; sed reliquiae nequaquam
AINct DALET,m, et p.upT\>piov, id est, fulurum, et D facienl iniquitalem , nec loquentur mcndaciuni in
testimonium, inielligi. Possumus luinc locum et de Cbrisio , veriiali credentes : nec invenielur in ore
primo Christi adventu exponere, quando, omnierro- eortun lingua dnlosa , scienles quod omne menda-
re sublato, daemonibusquecalcatis, et terrcnis operi- cium de diabolo esl (Joan. ym); quoniam ipsi pa-
bus deslruclis, apostoli universis linguis locuti suut scentur, et dicent: Dominus pascit me, et niltil mihi
(Act. II), et veieri errore sublalo, unum confessionis deerit: in loco pascum ibi me collacavit.Super aquam
redditum est labium. Sed et reges qui destruuntur, refecttonis educavitme, animam meam converlit (Psat.
et divino consumuntur ardore, perversorum dogma- XXII,1): et non erit qui exlerreat, vincente fide Cre-
tuiii principes senliendi sunt. dentium persectitorum superbiam. Iloc de primo
(Vers. 10 seqq.) Ultra flumina JEthiopim, inde sup- 726 advenlu Chrisli intellectum sft, quod Judaei
in
plicesmei,,filii[k\. filici\dispersorummeprum,deferent sibi in fine promiltunt, et sperant se habilaturos °
munus miki. In die illo non confunderis super cun- Jerusalem, et in morem pecorum corporalibus do-
11Ms. Regin., corpwalibus bonis opetibusque com- plendos. Paulo posl ex eodem et Victorio legimus
13S1 COMMENTARIORUM IN SOfcHONIAM LlBER. CAP. III. [1382
nis Judse opibusque complcndos cl pascendos lierbis A j vanitas (Eccl. i, 2). El: Universavanitas omnis Iwino
viridibus, et deletis cunciis genlibus, sibique subje- vivens (Psal. 58). Nec orc nostro mendacitim profe-
clis,nulluraposseresiderequi eos cxterreat. Nos au- ramiis : sed acccpla polestate calcandi super serpen-
tem accipienles ex hac falmla occasioncm versehi- tes el scorpiones, el super omnein virtulem inimici
sloriae , dicimus [Al. dicemus], oijincm nigrediuein (Luc. x), nullam limeamus formidinem, nec luporum,
aniiiiae, et teirum colorem , ac tlraconis venenum, Chrislo cusiode , vereamur- insidias : sed dicamus,
quo lincii fueramus viiiis alque peccaiis, reddilo Dominusilluminalio mea, el salvator meus; quetn li-
nobis labio electo, sive mundo, et candido (ut inler- mebo (Psal. xxvi, 1)? et caetera , qnse iu vicesimo
prelatus esl Symmachus) derelinquere jios in llumi- sexto psalmo cominentnr.
nibus /Etliiopise perversorum dogmatum magistros, (Yers. 14 seqq.) Lquda filia Sion, jubila [Vulg.ju-
quibus ante irrigabamur,et cum disperso [Al.disper- bilale], Israel, Imtare el exsulta in omui corde, filia
sis] quondam Israel Christo munera delaturos. In die Jerusalem. Abslnlil Dominus judicium tuum, averlit
illa, qua nobis Christi lumcn fuerit exortum, dicelur inimicos tuos: rex Israel Dominusin medio tui, iwn
ad singulos nostrum : non confunderis ex omnibus timebismalum ttltra. In die illa, dicetur, Jerusalem,
tui> adinventiouibus, cogitalionibus videlicct pessi- tiolitimere: Sion, tton dissolvanlurmanus tum: Domi-
mis, quibus irapje agehamus conira Dominum , et B I nus Deus tuut in medio tui fortis ipse salvabit, gaude-
lolleiur universn superbia et contumelia per quam bit super le in Imtilia, siiebil in dilectione tua [Vulg.
erigebaniur contra Dominura , ei coulra montera sua]: exsultabit super te in latide. Nugas qum [Vulg.
sancium ejus Dominum nosirum et Salvatorem , et qui] a lege recesseruni, congregabo, quia ex te erant:
pro superbis vanisque nominibus relinqueiur in no- ttt uon ultra habeas super eis opprobrium. LXX : Gau-
bis populus mansuctusel humilis, ut nihil arrogans, de, fitia Sion ; prmdica , filia Jerusalem, exsulta ct
niliil tumens, niliil quod Deo displiceat, cogiicmus. delectare de toto corde tuo, filia Jerutalem. Abslulit
Simulque considera quod in die judicii, et in con- Dominus iniquitales tuas, redemit le de ntanu inimico-
suminatione mundi tollaniur universa nomina dignj- rum luorum , rex Isracl Dominusin medio lui: nou
tatuni, et unus populus remaneat, et grex sub pa- videbis mala ultra. In lempore illo, dicit DominusJe-
store bono.qui sit mansucius et bumilis. Tunc eliam rutalem, conftde, Sion, non dissolvantttrtnanus tttm:
popultis Israel , pleniltidiue geuliuiii sul)inir:iute Dominus Deustuus in le fortis salvabil te: adducetSH-
(Quia conclusit Deus omnes sttb peccalo, ttt omnibus per te tmliliam, el innovabitle in charilate sua, etlmta-
misereatur (Rom. xi, 32)) tiinebunt nomen Domini. bilur in te 728 "» delectalione,quasi in die solemni:
Et reliquiae Israel non facient ulira iniquilaiem, per congregabo confractos luos. » Vm qui accepit super
quam Dominum negaveruiit, nec loqucnlur vana :(C eam opprobrium. Non videalur mirum, ut sscpe dixi-
inepias sibi fabulas promillenles : nec invenielur in jiius, aiiter Hebraica capilula, ei aliter LXX Grscca
ore eorum lingua niendacii, Clirisio per eps, qui videlicet Laiinaque finiri. Ubj cniiii in scnsu diversa
veritas est, loquenie. Tnnc enim pasceniur, et ipsi translatio esi, ibi neccsse cst diversa esse vei prin-
in uiio grege, et accubabunt in Ecclesia, et veri Na- cipia vel fiucs. Judsei cum Cbrisio, quem pulant cssc
buchodoriosor impeius non limebunt. Ilxc videnles venlurum , Incc sibi omnia repromiilunt, qiisc nos
et legentcs lanta mysleria.clauiemus cuni Apostolo, qui Clirislum siisccpiinus, jam cum ipso sumiis oni-
atque dicamus: 0 profundum divitiarum sapienlimet nia conseculi. Si quis ergoChrisiianoruin, ei maxinie
scientimDei, quam727 inscrutabilia sunl judicia tua, novorura prudentium , qinmm iiomiiia laceo, ne
et invesligabilesvimlum(Rom. xi, 55). Quod quidem quemquam laedcrevidear, existimat necdujn prophe-
etprnphela sentiens, et secum volvens, de Dei judi- liam esse completam , sciat falso Christi portare se
ciis suspicatur. In ttoctecum corde meo exercebar, et nomen , ct Judaicam animam, circumcisionem lan-
scopebam spiritum meum, et dicebaui: Numquid in tum corporis non babere. Si enim hsecnecdura facia
sempiternumabjiciet Deus, aut non addet ut miserea- sunl, sed fulura, frustra credidimus Salvaioris ad-
tur ultra: aul continebitin ira sua misericordiassuas? venlura: fruslra aulem non crcdeuies iutelligimus in
et dixi: Nunc cmpi: hmc est immutatio dexterm. nobis essc complelum mysteriitm, qtiod temporibus
excelsi (Psal. LXXVI,7, seqq.). Et esi sensus : Hoc aeternis lacilum est, el nunc manilestatum est pcr
quod puiabam Domiuumin seiernumreliiiquere pec- Scripluras propheiicas el adventmn Domini nostri
caiores , et miscricordias suas ira succedente colii- Jesu Christi (Coloss.i). Denique considereinus ordi-
bere, intellexi idcirco factum, ut immutatinne dex- nem lectionis , et videbimus, quod dicilur non ad
lerse suse, quscexcclsi csl destera, uuiversa mularet, Judaeos, sed Chrisii Ecclesiam pertinere. Post hoc
ct misereretur bis quos ante proj<-ceral.Et nos igilur enim quod praecesseral (Judicium meitniin
congrega-
et reliquise Israel, scicntes quod reddiluri sunius tiones gentium, ut suscipiam reges, usque ad cum
raiionem pro onmi otioso verbo (JtfaK. xn), et quod locum, ubi ait: Ul invocent omnes nomen Domini, el
disperdet Dominusuniversa labia mendacia, non lo- servianl ei sub jugo uno : Et, ultra flumina JElltiopim
quamur vanilatem. Vanitas quippevanitalum, et omnia: suscipiam b in dispersis meis qui afferenl mihi victi-
residere, pro quo crai resislere. b Idem nis., suscipiaminde dispersos meos, cui lc-
a Couima islud,
Vmquiaccepit,elc., in Regin., ms. clioni et Graeci quidam libri suffiagantur.
non habetur.
1383 S. EUSEBIIHIERONYMI 1384
mas: ct post reliquias populi Israel, credentes in A . matinne mundi judicium ejus , nequaquam eam ju-
Christo atque salvatas, de quibus dicitur: Et timebuni dicans atque corripiens , sed salvans : et avertit ini-
nomenDominiqui sunt reliqui de Israel, el non cril qui micos ejus , dsemonum lurbas. Rex lsrael Dominus
exterreat eos). Spiritus sanctusdegenerali mundicon- in medio ejus erit: non timebit ullra malum. In die
siimmatione praedicans loquilur: Gaude, filia Sion, illa dicetur ad Jerusalem liberam b : non quae servit
prmdica, filia Jerusalem-, lsetare ct delectare de 1010 cum filiis suis, sed quae esi mater sanctorum (Galat.
corde luo, lilia Jerusalem. Omnis quippeEcclesiastica IV): Noli timere, Sion (ipsa 730 quippe est et Je-
anima, qnaeinspecula constiluta cst, elcontemplatur rusalem ), nequaquam tua opera dissolvenlur : nec
pacetn, Isetatur el gaudet iniquitates a se esse subla- facies quae te fecisse lugebis (Al. lugebas). Dominus
las, et a redemptas ab eo qui prelioso sanguine onines Deus tuus, qui salvabit te, forlis et polens, ipse ba-
redemit. Christus enim faclus esl sapientia nobis aDeo, bitabit in medio lui, gaudebit super iein exsultatione
etjuslitia, el sanclificatio,elredemplio(lCor. i,30).Et et laetitia, et silebil peccala ttia in cbariiale (Al. \n
redemitnosrexlsrael.qui habitatin medionoslri,di- pace), qua te dilexit: el exsullabit super le in laude,
cens: Ego el Pater meus veniemus,el mansionemapud vel qnia laudabilis sis, vcl quta cum luis laudibus
eum faciemus(Joan. xiv, 23); el habitaboet inambulabo canas. Nugas, sive, ulAquila inlerpretatus est, trans-
in eis (Levit. xxvi, 12): 729 e' u'tra non videbimus " latos, qui a te recesserunl , congregabo, quia ex le
mala , solas virtutes cogitanies atque facientes. In erant, hoc est, hi qui per vitia alque peccata de tuo
illa die, dicit Dominus, videnlibus nobis pacem, et sinu fugerant, et facti eranl sub daemonum potc-
in sublimi positis, ne dissolvanlur manus luse, qui staie, redintegrato oranium statu, venient ad te, et
et per Isaiam dixit: Confortamini manus dissolutm, nequaquam ultra super perdilis filiis luis patieris op-
et opera tua robusta sint (Isai. xxxv, 3 ). Dominus probria. Id quod diximus nugas c (^"D), sciamus in
enim fortis, ciii nemo poiest resistere : salvalor luus, Hebrseo ipsum Latinum esse sermonem, et pro-
ipse libi reddei Iselitiam quam perdidisti, et veleri pterea a nobis ita ul in Hebrseo erat, posilum : ut
homine projecto, in novo ambulare te faciet, et haec nosse possimus linguam Hebraicam omnium lingua-
faciet in dilectione sua : non tuo merito, sed miseri- rum esse matricem, quod non esthujus temporis dis-
cordia sua. Et laetabitur in le, et deleciabitur, quasi serere. Miror autem Aquilam et Septuaginta, pro eo
pinguissimam solemnitalis tuaehosliam suscipiens sa- quod nos interpretati sumus erant, in eo videlicet
lutem tuam : et ipse libi dicet : congregabo con- loco ubi diximus : Congregaboquia ex te erant: pro,
tritos luos : Cor, quippe, contritum el humiliatum eranl, interpreiarivoluisse vm, sive o?:quod semper
Deus non despiciet ( Psal. L, 19); et, Catatnum con- Aquila non pro plangendo, sed pro vocando et in-
trilum non confringet (Isai. XLII).Hsecinterim si vo- G clamando ponit: HAJA( Vn ) enim,.cujus verbi ini-
luerimus de secundo adventu accipere Salvatoris. tium est, sam, praeierititm (empus numero plurali
Porro quia propheta Zacbarias ad similem lsctitiam signiflcat, erant, vel (uerant. Hsec scio molesla esso
cohortaiur Sion et Jerusalem, et hanc ipsam prophe- leciori, qui si animadverterit non me controversias
liain Matlbaeus dicit in primo adventu Cbristi esse et declamationes scribere, nec in locis exsnllaie
compleiam (Matth. xxi), necessitate compellimur , coinmiinibus : sed Commentarios, et Commeiitarios
immo ordine ipso ducimur verilalis, qund in Sopho- prophetarum, reprehendet polius sicubi rhelorum
nia dicitur, non futurum sperare, sed factum. Scri- more ludere voluero, quam arguel in taniis obscu-
ptum estenim inZacharia : Gaude vehemenler, filia ritatibus ut dignum esl immorantem.
Sion; prmdica, filia Jerusalem : ecce rex tuus venit (Vers. 19, 20.) Ecce ego interficiam omnes qui
tibi justus et salvator : ipse humilis et ascendenssuper afflixerunt te in tempore illo : et salvabo claudican-
jugalem (Al. subjugalem) el pullum novum (Zach. ix, lem, et eam qum ejecla ftterat congregabo : et ponam
9). Hsecjuxla Septuaginta dicla siut. Cseiernmjuxla eos in laudem et in nomen in omni lerra confusionis
Hebraicum, laudare jubetur Ecclesia et jubilare Is- eorum. In tempore illo quo adducam vos; el in tem-
racl, sensu videns Deum, et exsultare aique Iselari pore quocongregabovos: dabo enim vosin nomenel in
in oiniii corde locus pacis, ad quem dictum est: Pa- ** laudem omnibus populis terrm, 731 n,m convertero
cem meam do vobis, pacem meam relinquo vobis captivitatem vestram coram oculis vestris , dicit Domi-
( Joan. xtv, 27). Absiulit enim in fine et in consum- nus. LXX : d Ecce ego faciam in te , propler le, in
a Duo ms., ef redemptam se ab eo. bulum Iloc propemodum indicat ct
ipsum Nugas.
h Videntur ob ejusdem vocis liberam recursum Charisius lib. i, ubi : Ntigas, inquil, licel indeclina-
hsec e vulgatis libris verba excidisse, qux in Reginaj bile sit : tamen comnmne esl trium generum, hic , et
ms. hic interserunt ; Non timebis ultra malum. ln hmc, el hoc Nugas. Nos haccin Hieronymi dixerimus
die illa dicetur ad Jerusalem liberam, quae et si velis graiiam, qttem post Drusiuni criticorum filii passini
texiui inferre, non abnuerim. suggillant, contendentes non eamdein esse vocis
» Idem et Isidorus seniit Originum lib. x, lit. N, NVGM significationem in Lalino atque Hebraeo, in
ubi, Nugas, inquil, Hebrmum nomen est,ita enim el quo idioraate sonare potius aitint, moeroreaffeclum.
in prophetis est expositum, ubidicil Sophonias, Nugas Diximus et alibi hac de re, nec pauca Martianseus in
qui a legerecesserunt, et caetera, quse ex praesenti S. Doctoris defensionem seorsum congessit. Paulo
Hieronymi tesiimonio delibavii. Equidem Lalinae post Regin. ms. praefert, ut nos possemusscire, pro
lingua; iiigenium, sive originem minime referre, sed ut nossepossimus.
ab alia antiquiori lingua adscitum videatur voca- d Versiculus, Vm qui aecepit, elc., quem diximus
1585 COMMENTARIORUMIN SOPHONIAMLIBER. CAP. III. 138«
temporeillo, et salvabo expressam, et repulsam susci- AI hac injuria urbis su;e ultor est Dominiis, et dicet ad
piam, el ponam eos in gloriam , et nominalos in omni Sion : Ecce ego [aciam in le propler te, id est, faciam
terra. Et confundenlur in tempore illo, quando bene ullionein luam, et salvaboajfliclam, sive ul in Graeco
vobis fecero : et in lempore cum suscepero vos, quia dicitur, expressam; ut sit sensus : Ego salvabo eam,
dabo vos nominatos , et in gloriam in cunclis populis quse in prseseutiarura quasi h uva et oliva, ita lenta-
lerrm; quando convertero captivitatem vestram coram tionibus atque pressuris, ut praslo et trabe pressa
vobis,dicit Dominus. Et hoc synagoga quse non clau- est et afflicta, ut vinum faceret et oleum, et de vino
dical, sed utroque truncala est pede, pollicetur sibi biberet Jesus in regno Palris sui; de oleo aulem un-
in adventu Cbristi sui, quem sperat esse venturum : geretur prse participibus suis. Ego pulo propter ex-
et putat, omnes genles inierficiendas a Domino , pressionem talis vini et olei, Job multa perpessum ;
qusc affiixerunl Israel, et salvandam synagogam, et postquam aulem vinum, et oleum lecerai, audisse a
eam quseacceperat libellum repudii colligendam, et Domino ; Pulas me aliter tibi respondisse, ttisi ut ap-
ponendos eos in Iaudem, et in nomen in omni terra pareres justus ? ( Job. XL,sec. LXX). Quasi ad uvam
caplivilatis suae, in qua fuerantante confusi. Et boc et olivam loqueretur ; Exislimas me aliter le pres-
fieri tempore, quando captivilas reducta fuerit Je- sisse etafflixisse atque contrivisse, nisiutvinnm de
rusalem , etexstructum templum, et reliquus csere- B te el oleum exprimerem? Sequitur : Et eam qumre-
moniarum ordo servalus. Hsec sibi repromiliit, el pulsa fuerat, suscipiam. Videtur nos Deus repellere
propierea non agit pceniientiam, et dum sperat in- quando relinquit lentatioui. Unde et Job , Visitatio,
certa, perdit cerlam salurem. Nec miror synagogam inquil, Domini respexil [Al. despe:r,r(]me (Job. x,
hsec dicere, qusc quia non recipit Christum, oculos 12 ). Et iioii soliim jusii loquuniur, et dicunt,
dolet, et cura Lia lippescit, et non amatur a Jacob, Nunc autem repulisti et confudisli nos, sicut in
et Racbel succedenle, negligilur (Gen. xxix). Chris- quadragesimo terlio psalmo scripium esi; sed ipse
lianos miror, immo semi-Judseos, qui sibi videntur Dominus atque Salvaior , ex persona hominis
esse de Ecclesia, ita dicere et ea profiteri, quse si quem assumpseral , Tu autem, ail, repulisti et
vera sunt, fruslra crediraus in Chrislum, et omne despexisti; distulisti Christumtuum ; subverlisti tesla-
noslrum tollilur sacramcntum, el miserabiliores su- menlum 733sm'* '"*• Quod autem jiislorum perso-
mus omnibus hominibus, credentes eum venisse qui na sit in quadragesimo lertio psalmo dicentium :
non venit. Quia autem spes nostra cerla est, et Ju- Nunc aulem repulisli et confudisti nos, ex sequenti-
dseorum cassa sunt vota, secundum priorem intelli- btts approbatur : Hmc omnia venerunt super nos, ttec
gentiam jam texaraus praesens extremumque capitu- obiili sumus te, nequeinique egimusin leslamentotuo :
luro, et de Jesu filio Sirach testimonium profera- 1C nec recessit retro cor noslrum. Eam igitur qua?,in ten-
mus : Qui mittit lapidem in excelsum, super caput tationibus videbalur abjecta, suscipiel Dominus in li-
suum mittit (Eccl. xxiu). Quia enim Sion et Jerusa- ne : el ponet eos in gloriam et noiniiiatos in univer-
lem in excelso positse sunt, quicumque Sion de- sa lerra, filios videlicet expressse et repulsae, id est,
trabitet Jerusalem, et mittitin eam conlumeliarum Ecclcsise. Quosautemaliospossuraus intelligerefilios
lapides, iu suum eoscaputjacil, etreverteturoppro- Ecclesiae nominatos, nisi apostolos ? Vide mihi Pe-
brium ejus iu caput suum : Et dotor ejus et iniquitas trtiin et Paulum et Mattliacumet Joannem ; ei con-
a superverticem ejus descendet (Ps. vn, 17). Quanti sidera hoc quod ad Abrahain reproiiiissum esi :Ma-
hodie exprobrant animse, 732 &e' mysleria con- gnificabonomen tuum, in illis opereperpeiraium. Quo-
sectanii, voleniique videre pacem ejus, et dicunt : tidie nominatur in Ecclesia, quolidie magiiificatur
Insanus est, etebrius, et musto plenus : hominum nomeu eorum : non quod ipsis prosil a nobis iu Ec-
coetus fugit : delicias aspernalur : aurum pro luto clesia nominari: sed quod nos magnificanles uonieu
computat: solam diligil paupertatem. Qui autem in- eorum, etquae scripserunt leciiianies, consequamur
fidelessunt, eliam crucem Christi exprobrant ei, et salutem. In tempore, inquit, illo, quando expres-
si quando eum in anguslia viderint et in tenlatione, ~ sa et repulsa suscepta fuerit, et filii ejns posi-
dicunt: Ubi sunt misericordiae luse, et justitise quas ti ih gloriam (gloriatur [Al. gloriabitur ] 734
operaius es? Quid loquar de infidelibus, cum Ec- quippe Doraiuus in athleds suis, cum eos vide-
clesiarum nonnulli principes hujuscemodi hominibusi rit coronari, sicut gloriatus est adversus diabolum
exprobrenl, etvitam ipsorumarbitrenluramentiam, de Job: unde et Aposiolus in profeclu discipulorura
et non praesentem laudeni conversaiionem, sed ve- suorura exsultans, ait: Eliamper vestram gloriam)
tera peccala exprobrent? nec audiunt esse praecep- confundentur qui adversarii vestri fuerant, et lule-
lum : Noli improperare homini qui convertitur a pec- rant contra vos opprobrium: el tunc videbunt eos
catissuis (Ecel. vm). Vse igitur ei, qni tulil oppro- quos miseros putaverant, esse felices, et quos pau-
brium alque suscepit, et hujuscemodi se officioman- peres existimabant atque dejectos, potentes fieri
cipavit, ut detraberet Sion, etcivitati Dej: quia proi aique gloriosos. Tunc cernent captivitaiem eorum
in ms. Regio superiori capitulo non adjungi, huic ini ctanti. Denique inferius, quid toquar de infidelibus 1
codem ms. praemittitur. hmc cum Ecclesiarum, etc.
a Ms. Regin., iniquitas b Idem ms. quasi si ad uvam el olivam; et
ejus super verticemillius : njox, wf
et paulo post, Dei mysteria contrectanti, pro conse- et
prmlo tapetopressa, etc.
PATROL. XXV. kk
1587J S. EUSEBII HIERONYMI 1588
per quam in hoc sseculoduro fuerant lmperio sub- A sibila, venena iorpeant.ei conlusio ejus proliciat :ul
jugati, reduci in ccelesiem Jerusalem : sequeresur- saiutem. Hsec juxla Sepluaginia. liebraicum aulem,
gere in opprobriumel in confusioneraseternam. Tri- quia excepto principio, de quo infinesuperioris ca-
bue nobis, Jesu Cbriste, expressis el afflictiset re- pituli diximus, iion mulluin ab eoruiii translatione
pulsis in isio sseculo, ut nos recipias el ponas in discordat, indigere exposilione non arbilror.
gloriam : confundalur a in terapore excetra, cessent
«Hunclocum more suo depravarunt veteres edito- ciat et salulem operetur. Quod ct nos apprecamur
fes, confingentes de suo hujusmodi lectionem, Con- tcmulis nostris, qui hodie confusioni subjaeent ct
fundatur quod superbit, cetsent sibita, eic, non in- contemptui. MART.—Oliroeral, confundatur quod
tclligentes de Rufino scriptum esse, Confundatur in superbit, cessenl, elc. Regin. ms., confundalur ser-
tempore excetra, ut confusiomomentanea ci profi- pens el hydra, cestent, etc.
S. EUSEBII
HIERONYOTI,
STRIDONENSIS PRESBYTERI,
COMMENTARIORUM
m AGGJEUM PROPHETAM
AD PAULAM ET EUSTOCHIUM
LIBER UNUS.
735~736 Sccundo anno Darii,regis Persarum B et cwperunl mdificarelemplumDei in Jerusalem, ei
filii flystaspis, septuagesimum annuni desolaiionis cumeii prophetmDei adjuvatiteseos (I Esdr. v, 1, 2).
Roinulo regna-
lemplifuissecompletum (quem Jeremias(Cap. xxv) Quolempore apud Romanos seplimusa
vaiicinatus est) Zacliarias qnoque propbela lestis b:it 737" 738 Tarquinius Superbus, babens an-
anno niim imperii vicesimum septimum , qui post ocin
est:qui cum Visionis suae titulum insecundo
vicesima annos expulsus est a Bruio: ac deinde rempublicam
ejusdem regis undecimo niense Sabalh,
Domine per aiinos quadringenlos sexaginla qualuor , usque
quarta dic prseposuisset, adjecit, diccns:
exercituum, usquequonon misereberit Jerusalem el ad Julium Caesarera coustiles ndmiiiislravcrunt. lloc
urbiumJuda,quibus iraluses ? hte sepltmgesimusannus proplerea, o Paula et Eustochium, diximus, \n de
est (Zach. 1, 7, 12). Sed et Esdras, exstruclo tantura ipso statira titulo , qua aetate Aggseuspiopheta ceci-
liltcras re- nerit, agnoscatis. Sciendumque cst inlerim , juxla
allari, el jactis fundamenlis lempli, ad
Tunc inler- litleram, niagui spiriius ei Aggseumfuisse et Zacha-
gis Artaxerxis prohibilum opus refert:
missum esl opus domus Dei in Jerusalem, et non fie- riam propheias : ut adversum Artaxerxis regis edic-
bat utque ad annum secundum regni Darii, regis Per- tum , et Samaritanos gentesque cunclas per circui-
sarum (l Esrfr. IV, 24), slatimque addidit : Proplte- tiiin , sedificalionera lempli impedientes , jiiberenl
taverunt autem Aggmusproplieta el Zacliarias filius C templura exstrui: Zorobabelquoque el Jesum liliuin
Addo, prophetantes ad Judwos qui eranl tti Jttdma ef Josedec , et pnpulura qui cum eis erat, non minori
Jerusalem, in nomine Domini Israel: Tunc surrexe- fidei; ut propheias magis audirent jubentes, quam
runl Zorobabelfilius Salalhiel, et Jesus filius Josedec, prohibentis regis impcrium.
IJVCIPIT LIBER.
Darii rc- tabat in domibus concavis, etutsignlfic.intiiis Gracce
737 (GiP* '• Vers. 1.) In ciitnosecundo
est ver- dicilur : xoikoo~TuBp.ots,
id est, deorsum positis el in
gis, in mense sexto, in die una mensis factum
bumDominiinmanu Aggmiprophetm.Quia populttsqui convalle demersis : proplevea non ad cos fit sertno
videfeauir sibi redissc de captivitatc, necduui aulifi- Deisubrege Ezechia , sive Amon, sive Josia ; qui
caverat templum, ncc rauros exstruxeral civilatis , qtiamdiu stabat Jerusalem, populo Dei imperavc-
nec habebat gloriam prisiina: Jerusalcm : sed habi- ram; sed sub Dario rege, Persaru.ni principe, dc
1569 COMMENTARI0RUM IN AGGJEUMLIBER. CAP. I. 1390
qiio et Daniel mystice in suo voluminererert. Darius A mundas' habens manus carneus lsraei, extendit eas
aiitera in lingua nostra sonat, generationes (aclm, ad i Dominum; scd quia sanguine plcna: sunl, loqui-
sive, quccfucrunl : quod Graecc dicilur yeviai " ye- lur I ad eos Dominus per prophelam: Si extemleritis
vbpevux:nec merebatur absque (emplo populus et manus i vestras, avertam oculosmeos a vobis : mantts
dcorsum habitans aliura habere regem, nisi qui ge- enim i vestrmsanguineplenm sunt (Isai. i, xv). Non lit
neralionibus serviebat, etamabat carnem, el priinam in i raanibus eorum verbum Domini, quia immundse
scnteniiam inerudili adhuc borainis, et ejecti de pa- suni; i non venit ad eos sermo Dei, quia in se occi-
radiso custodiebat : Cresciteet muliiplicamini,et im- idere serinonem Dei. Nec puiandum in manu tan-
plele terram(Genes. i, 28, el IX, 1). Ergo quia Darius tum Aggseiproplietaj factum esse sermonem Doniini;
amator erat coitus, et socius tlraconis , cujtts omnis sed quia Aggmus interprelaiur d fetlivus, omnis qui
virius in luinbo est (Job. XL): idcirco in sccimdo potest festa celebrare, uon in fetmento veleri malitim
aiino visio populo cernitur, in immundo numero, el neqtiitim,sedin azymis sinceritatiset veritalis (\Cor.
et post unioneni virginilatis el paradisi nuditatem , v, 8), potest Dei recipere serni<inem.Habeamusetnos
timicas significanle pelliceas. Denique in Gencsi cum mundas manus, el vocemur eofT«?ovTsj,id esl, fesla
iu primo die dictum sit, et in tcriio , et in quarto , celebrantes, et ad nos fiet sermo Dei. Proponamus
738 et 'n quinto, el in sexto, post con^umma- B auteoculosiiostros,quialexspirilualisest,spiriluales
lionem operttm singnlorum : El vidit Detts quia bo- solemnilaies, de quibus scriplura est: Trt&ustempo-
num e,it: in secundo, juxta Hebraicum , et Aquilam, ribus mihi festa celebrabilhiii anno.Solemnitatemazy-
ei Symmaclium, ctTheodotionem non babetur. Ne- monim custodietis: septem diebuscontedetis azyma :
que eniin poicrat secitndus dies, qui nuinerum facit sicul prmcepi tibl in temporemensis novorttm: in ipso
qui ab unione dividit, quod bonus esset, Dei sen- enim es egressus ex Mgypto. Non apparebis in con-
leniia coinproliari. Mensis quoque sextus ascribitur, spectu meo vacuus ; et solemnitalemmessis primitivo-
qui non babet solemnitaics Dei, sicut mensis scpti- rtim de operibus luis qumcumqueseminaverisin agro :
miis; sed i icinus est dierum ses, in quibus faclus est et solemnitalemconsummalionisin exitu anni in con-
niundus (Ibid.).ln quo laboraiur, et in sudore facieii gregalione operum tuorum de agro (Exod. xxni, 14,
comedilur pauis : et lerra gcnerat nobis tribulos etl seqq.,etDeut. xvi). Si voluerimus innobis fieri sermo-
spinas, etcumsementemacceperit tritici, lolio ma- nem Dei, siinus Aggsci,id est, festa cclebrantes, et
,gis avenisqtie fecunda esi. Scd quia jam allare a:difi- noii appareamus in conspectu Dei vacui (II Cor. ix):
caium fuerat, ei adversum repugnanies bosles lem- seuiinaiitesqiie in spiriiu, despiritu metamus aeier-
pluni b voluerant exsiruere , nec exslruxeranl : ini naiii vitam; ul celebremuse solcranilateui consumiua-
uno die mensis sexti facium cst vcrbum Domini inl C tionis in exitu aniii, id cst, congregationem operum
niaiiu Aggxi.prophetse, ut deserens popultis sccun- iiostrorum de agro, solemniiatem primitivorum dc
dum annitra Darii regis, qui abunionedividit;ct sex- opeiibus uostris, quaecumque seminaverimus in
tum niensem qui practerierat, cl qui numerus laborii agro cui bencdixit Dominus. Simus quoque Agga'i ,
depuiatur, ad unionem revertcremr Dci, et imparemi el |:er omncm viiam noslrain usque ad consumma-
linmerum solunique sequcrelur : qiiem muiiduni ,1 tionem antii , id e-t, usque ad exitum 740 ue s;c-
esse geniilis quoque poeia novit dicens ( Virg. culo isto , celebrcmus festa in operibus nosiris ,
Eciog. vin) : qua: nobis orta sunt in agro noslro. Multa sunt, el
iion hujus lcmporis , qu;e de soleranitatc dicantur,
NumeroDeusimparegaudet.
quibus poteslde orani Scriptura lactor diligens coap-
Fil autem verbtim Domini, quoerens ad quein veniat:t tare inlelligenliam spirilualem.
et qtiem doceat , in manu Aggaeiproplicta-, qui bonaa Aa Zorobabel, ftlium Salaihiel, ducem Juda: el ad
babcbai739 opera, ct in cujus factis poterat Dei :i Jesum ftlium Josedec , sacerdolem magnum , dicens.
sermo requiescere. Porro ubi maiius c sangiiine e f Legimus in Paralipomenon, Jeconise qui in Baby-
ple ac siini, et iiiierlicitur Jesus , ct audet populus
is lonem duclus est , filium fuisse Salalhiel , de quo
is D
dieere : Sanguis ejus super nos, el super filios nostros I natus csl Zorobabel(l Par. in.6). Quod quidem et
(Malt. xxvn), ibi non fit scniio Dei. Usque bodie im- Maliliseusgeneralionem Salvatoris enumerans, ail :
a Quare pro yevtuiyvpop.ivutveteres editiones re- :- cessarijs Hieronyraiano contextui verb.is, consum-
tineanl aliaGrsecaverba yeviaeisyeyovotui\e\yeyovhut %t mationisin exitu aiini , id esl congregqtionemoperum
sciie non possum. MART.—Contra Gr:eca: lingux x nostrorumde agro, solemnitatem,qua: nunc primuin
.iiigctiium scribil Mariiaua:iis ytyvopivut. Caeleruin n codicis Reginae ope siiffeciiiuis, nihilde eorum ger-
mss. magis ad velerem leclionem Erasmi ac Victorii ii manitate dubitanles, quamet ejus codicisauctorilas
ytyovolut,vel yeyovrjcu accedunt. Unius Keginaehabet Bt evincit, et nolatus in veleribus libris passini obvius
•ysyovnat. lapsus indicio suo probat.
»>Conlrarii) senstt unus Regin. ms. nolueranl. ( Pndeat nunc imperiium Joamicm clericum ob-
c Regin. ms. ubi manns sanguinemsutil. jecisse inilii et siultiiiae verlisse quod jciipium iu ii-
11Pro fesfivus,praefert idem ms. solemnitas. tulo iibri Paraliponienon, incipil prmfalio Hierony-
e Recursus eju^dein verbi, solemnilaiem,antiquis is mi t'« Paralipomenon. Quasi liceat illi in criinen ini-
amanuensibtis fraudi ftiil, nt quse iuler ulrumquc ic periti;c mihi veitere quod gloria: esse dcberct,
intermedia est, iriuni fenne versuum pericopen de- e- iiiiiiari scilicel Ilieronymuiii , alquc in lcciio.iie.mss.
scripsisse rali,properanleocuIo pricterirenl.Exiadclc codicum ostcndexe fideni ac diligeutiam. MART.
qtii liaeicnus prodierunl impressilibri his carent ne-
e-
1.91 S. EUSEBII HIERONYMI 1392
Posf trdnsmigralionemautem Rabylonis, Jeconias ge-- A promissionis, de qua captivi abducii fuerant, et bis
tiuit Salalhiel: Salalhiel aulem genuit Zorobabel: Zo-- qui erant in vinculis diceret : Exite. Et qui sede-
robabel aulem genuit Abiud (Mat. i, 12, 13). liic Zo- bant in tenebris: Illuminamini (Isai. XLIX).Sermo
robabel de tribu Juda, hoc est de David stirpe: vero Domini, qui facius est in maiiu Agga-i, non so-
descendens , typus esi Salvaioris : qui vere deslru- ltim ad Zorobabel dirigilur filium Salalhiel, de quo
cluni sedificavittemplum, id est, Ecclesiam ; e( re- jam diximus; sed et ad Jesum filium Josedec sacer-
duxii populum de captivitate. Et tara de veterisi dotem raagnum. Quanlum ad bistoriam pertinet, al-
lempli lapidibus , quam de novis, qui prius fuerantI ter est Zorobabel de tribu regia, et alier Jesus de
impolili, sedificavit Ecclesiam, idest, et de reliquiisi tribu sacerdotaii. Quantum vero ad inlelligentiam
populi Judaici, et de gentiura muliitudine , Deoi spirilualem unus atque idcm est Dominus noster at-
Patri citstruxit tabernaculum. Interpretatur aulemi que Salvator, rex et magnus sacerdos, cnjus lypum
secundutn muliiplices llebraici sermonis accentus , secundum id quod rex erat, portabat Zorobabel :
vel pexxrtsnupaxstpivn, id est, fluxus adjacens , ex- secundum id aulem a qnod Ponlifex erat, portabat
positus, vel ortus tn Rabylone, vel princeps de Raby- homonymus ejus Jesus, quiinlerpretatur JAOtalus, id
lone. Primae interpretalioniillefluxuseonlrariusest, esl, Domini salus (jTOirrJ),et est filius Josedec, quod
qui significatur in vocabulo Jezabel, id est, fluxus B et ipsum in linguam nostram vertitur JAOjustus, id
vanus, vel fluxut menstruaim, qui ulique manifeste est, Domini juslus (pTi"liT).Juslus enim et sanctus
iraraunditiam sonat. Sed et Zabulon , fluxus noclis Deus Pater, et Deus Fitius, et non est in ipso iniqui-
exprimitur. Relinquentes ergo hujus mundi vanum tas. 742 AdversusMarcionemet caeleroslisereticos,
et sordidum fiuxura alque lenebrosum , sequamur qui alierius boni, nescio cujus Dei filium, el non
fluxum Jesu , qui nobis expositus est ad bibendum, Crealoris, quem justum vocant, asserunl Dominum
et largissimo fonte se praebet , juxta iilud quod dici- Salvatorem. Et vere est Jesus magnus Sacerdos, ctti
turin Evangelio : StabalJesus in templo, et clamabat, omnesDei antislites comparati, parvi sunl et nihil.
dicent:Si quissitit, veniat adme,etbibat (Joan.\u,37). Si enim isle magnus dicilur Sacerdos, utique ad dis-
Et hucipsum lunc poterimus bibere, cum petierimus tinctionem eorum dicitur, qui minores sunt. Minores
a Deo Patre , juxla quod legimus : Petite, el dabitur autem sunt omnes qui extra eum et post eum sunt,
vobis(Matth. vu, 6). Salathiel quippe interpretaiur , ut quomodo primogenitus est omnis creaturse, et
petitio Dei.Et nenio venit ad Jesum, nisi euniadduxerit primogenitus ex mortuis : sic princeps et magnus
Pater (Joan. vi, 45). Nascelur ergo nobisfluxus, ex- sifcin universis sacerdotibus.
posittis 741 I,er obsecrationem Dei, et erit de tribu (Vers.2.) Hmc ailDominus exerciluum,dicens:Po-
Juda, regia scilicet, et confilente vel laudanle Deum, C pulus istedicit, nondum venit lempus domus Domini
quia Jtidas utrumque sonat. Porro ortus inBabylone, mdificandm.Diligenteraltendequodnon Zorobabel vel
secundum historiaro quidem vere de Zorobabel dici- Jesusdicant:nondumvenit tempus domusDominimdi-
tur, quia ibi natus esi. Sed et juxta aitiorem intelli- ficandm; sed populus qui adbuc subDario rege con-
gentiam Dominum nosirum Jesum sonat: quia ipse stitulus, necdum jugum servilulis excusserat. Sem-
quoqne nalus sit in confusione hujus sacculi, et fue- perque qui capiiviiaterelinentur, et egressi sunt de
ril prope gravissimum flumen Chobar, et viderit Jerusalem, differunt et mnraniur sedilicare leiiiplum
magnam visionem illam qitam sub typo ejus Ezechiel Dei, etdicunt : twndum venit lempusdomus Domini
(Cap. i) in voluminis sui cernil exordio. Quod autem mdificandm.Et tu quando videris aliquem egressum
dixi interprelari Zorobabel, principem de Babylone, de Ecclesia, qui traditus fuerat Satanse in interitura
non quod vere princcps interpreleiur, hoc dixi: si- carnis, ut spiritus salvus fierel (I Cor. v), cogiiare
quidem apud Hebraeosex iribus iniegris nomen ejus atque disponere, ut scdificel templuraper pudiciliam,
traditur esse compositum :zo enim dicitur, iste];ROB, quod per libidinem ante destruxerat, et tamen diem
magister, sive major : BABELproprie Babylonium de die trabere, dic ad eum : Vere ct lu de populo es
sonai, et elficitur nomen Zorobabel (Sjyrrt), iste captivorum, el tudicis : nondumvenit tempus domus
magister de Babylone.Sed ad compendium inielligen- D • Domini mdificandm. Qui semel decrevit instaurare
liae pro supradictis minutis, principem volui inter- templum Dei, liuic omne tempus aptum est ad sedi-
pretari de Babylone, sive in Babylone. Ut quomodo ficandum : nec rex diabolus potest impedire, nec
Jesus filinsNave, qui et ipse in typo Salvatoris fuit, hosles per circuiium, nec pietas simulata pareniura,
de solitudine populum in terra repromissionis indu- affiiiium, liberorum : slatim ut conversus inclama-
xit: sic el iste propterea orlus in Babylone sit, ut veris nomen Domini, dicet: Ecce adsum.
cos qui erant in Babylone, reduceret in terram re- (Vers. 3.) El factum esl verbumDominiin manu Ag-
a Quot sinl restitutiones nostrae in hoc loco, non nibil pene Hieronymianum esse, sed tolum Erasmia-
aliunde scire possumusquam ex depravaiissimo ve- num ei Marianeumin praesenti Commenlario. Quod
terutn edilioiiiim hujusmodi et falso contexiu : Se si iia est,ubiante nosiram hauc aetatem exsiilit ve-
cundumautem quod ponlifexeral portabat cognominis rus et genuinus llierouymus, vere pius, vere doctus
ejtts Jesus, qui interpretalur Dei salus, id est, Domini ac fidii.-.Iuierpres? MART. —Olim eodem sensu erat,
salus : et est filius Josedech: quod el ipsum in linguam cognominis: Mariianaeusabsque aspiratione oinony-
nostram vertitur T\i, id est, Deus,WXS,id est, justus. mus scribil, veteresque ediiiones, quod llebraica
Juttut enim, elc. Cerle et nunc confidenter dicam obfruderint verba, plus salis castigat.
1393 COMMENTARIORUM IN AGGJEUMLIBER. CAP. I. 1394
gmiprophelm,dicens: Numquid tempusvobisest ut ha- A secutam.quod in exercenda terra ngricola cessaverit.
bitetitin domibut taquealis:eidomus isla deserta?Sive: Comedisiis quoque (ne forsiian e vobis quispiam
ulLXX interpretati sunt, /.otkonTuBp.ots, id est, conca- diceret voluntarium fuisse jejunium), et uon estis
vis. In eadem die qua supra, rtirsum videlur haecvi- saturaii, quia parvos fructus congrcgaveraiis in
sio. Et proficientibus propheise operibus, prophetise horrea. Vinum bibistise vineis, sed non lantum ut
quoque dona succrescunt, et habito paulisper silen- laetarettir cor vestrum, et diceretur de vobis : Et vi-
lio, ad id quod dixeral populus: nondum tempusi nwmexhilarat cor hominis (Ps. cm, 15). Habuislis
domus Domini 743 mdificandm, proferlur Domini pallinm, sed qtiodfrigus non repelleret, nec servaret
quasi cogitala responsio, el dicittir ad eos : Ergo ne calorem.Qtiicumqueeliam veslrumsivenegolialione,
temptis est.til vos habilelis in domibus deorsum sitis, sive mercenaria manu mercedes congregavit, fru-
et in convalle posilis : et mea domus quse in monle stra labor sine pretio laboris impensus est. Omnes
est, deserta eril ? sive ut habetur in Hebraeo: ut enim velut si quis in perlusum sacculum miilat,
habitelis in domibus laqueatis (id est, ornalis atque peciiniae defluxerunt. Sed et juxta inlelligentiam
compositis, et quae ncn tam ad usum sunt quam ad spiritualem bi qui de Babylone reversi sunt, et
delicias), et habilaculum meum in quo fuertint sancta necdum sedificaverunt lemplum Dei, sed sedificaiio-
sanctorum, et cherubim, et mensa propositionis,, B nem ejus quolidie differenies, dixerunt : Nondum
1
pluviis rigabiiur, squalebit solitudinc, soletorrebilur? venit tempus domus Domini mdificandm: nec captivi
Porro secnndiim anagogen : Omne tempus quo ha- suni, nec adbuc plena liberlate donati: verum quasi
bitaiio vallis eligilur, vel servimus deliciis, impor- in meditullio quodam positi, seminaveriint mulluni
tunum est. Unde et Sloici quibus curse est verba etintulerunt parum: comederunt et non sunlsatiati:
singula defmire, lempus dixerunt esse correctionis biberuni, et non sunt inebriati : operuerunt se, et
sive efficientise : quod significanlius Graece dicilur non sunt calefacti : congregaverunl mercedes, et
Xpovovelvutr.uTopB£xrea>s. Omne enim (empus in qtio quasi in pertusum marsupium mitterent, penlide-
non virttitibus, sedviiiis deservimus, peril, et quasi runt. Si quandovideris inlermulta opera peccalorum
non fueril, reputatur in nibilum. Si quis ergo de facere quempiam nonnulla quse justa sunt, non est
nobis, vel in convalle habilat, vel in voluplate et lam injustus Deus, ut propter multamala, paucorum
luxuria saeculari suam contignat domum, iste tem- obliviscatur bonorum ; sed faciet eum illa tautum
pluiii Deo non aedificat, nec babet Dominus in co ubi metere, quse in bonam terram seminaverit, et in sua
caputsuumreelinet:etcumvulpibusaedificeldomum, horrea congregare. Qui aulem penitus «7ro<rT«Tu?
habitaculum quondam Dei patilur esse desertum. est, isle omnino non comedet, sed fame peribit.
(Vers. t.) Et nunc hme dicii Dominusexercituum : C Porro qui seminat mttlla, et infert pauca, comedit
ponite corda vestra super vias vestras. Non sit aliud parum, et non in satietatem, juxta illud quod in
loquemis lempus, et aliud facientis : prsecepta mea maledictis Leviiici Dominus comminatur : Et come-
stalim in opus verlile : Dominus esl enim omnipo- delis et non saturabimini (Levit. xxvi, 26). Qni vero
tens qui prsecipit, et uiique non leve est Dei omni- sanctus est, usque ad satieiatem comedet, et exple-
potentis imperium. Habuisiis hucusque corda vestra bitur in illo qnod scripium est: Juslus comedens
vitiis servientia, sine ordine, sine praeceptore, quo- replet animam suam (Prov. xm, 25). Similiter
cumque trahebant desideria, pergentes. Nunc autem qui penilus non bibil, sili peribit : sicut
Dominus vobis prsecipit ut ordinetis in se charita- 745 et '" Judiih (si quis tamen vult librum re-
tem, el pnnaiis corda vesira super vias vestras, ut cipere mulieris): Et parvuli siti perierunt (Judith.
nihil absque judicio et consideratione faciatis; sed vm). Qui autem parum bibit, bibit quidem, sed non
semper ante pedes veslros legalis lucerna praecedat, usque ad ebrietatem. Porro qui potest dicere ad Do-
etdicaiis -.Lucerna pedibut meis lex lua et luxsemitis minum : Catix tuus inebrians quam prmclarus est
meis (Ps. cxvin,105). Vel certeita: Quia dicitis,non (Psal. xxn, 6)! et inebriatur cum Noe (Genes. ix):
est tempus aedificanda;domus Domini, et ipsi habi- ei licet in ^Egypto constilutus, tamen in convivio
tatis in babitarulis qusesunt in ima demersa, domtis Joseph cum patriarcbis et frairibus vino madet
aulem mea deserta est : considerate, jubente me (Ibid., XLIII): iste praemagnitudine laelitise et quo-
Domino.et vos in memoriam redigite quae feceritis, tidiano gaudio cum aposiolis versus inecslasin, ap-
et quse passi silis. pellabiiur musto plenus (Act. n). Quomodo autem
(Vers. 5, 6.)Seminastismultum,elintulistisparum: non sit huic expositioni contrarium illud quod filii
comedistis, et non eslis satiali: bibislis, 744 el non Jonadab filii Rechab vinum non biberint, et lauden-
estisinebriali:operuistisvos,elnon estiscale[acti. Etqtd tur a Domino, in Jeremia (Cap. xxxv) competen-
mcrcedescongregavit, misil eas in sacculumperlusum. tius a disseretur. Post hsecdicitur ad eos qui negli-
Omnis labor vesterqui sedificasiis domus vestras et gebant aedificaretemplum Domini: Operuistis vos, et
neglexistis donium Dei, non habuit eventum. Semi- non estis calefacti. Quod intelligimus de centesirao
nastis enim plura, ei multo minus quam satum fue- lertio psalmo, in quo de Deo dicilur: Abyssus ut
rat, congregastis : nec potestis dicere ideo famem vestimentumamictus ejus. Quamquam enim secundum
" Morte autem inlercedenie, ad illud usqtie
capitulum non devenit, sed trigesimo secundo opus abrupit,;
1393 S. EUSEBB HIERONVMl 1390
Ilebraicain veritatem referatur ad terras, quse [ At. Amonlem,
J ubi non stitit ligna quse comburantur, sed
quod} ambiaiiiur Oceano, taraen secutidura LXX quae ad opera domus meae proficiant: et ut hoc fa-
translatores qui dixeruni: TOxeptSokuiov«UTOO, ge- ciatis aitentius, iiiihi scilote placiluruin csse quod
nere maseulino, et non «vrii?, feminino, de Deo facitis. Aiunt Hebrseisola tantum ad contignandura
quod dicttim est sentire compellimur, eo quod in- ligna fuisse necessaria, stanlibus muris templi post
vestigabilis sil ejtts sapicntia, et ponat Dominus le- ineendium. Hoc illi. Nobis autem prsecipitur, non
uebras lalibulum suum (Psal. XVII), et non indi- extra vias noslras ponere corda nostra; sed quse
gnis quibusque ejus sacramenla prodantur. Urule ei prius posueramus, rursum ponere in viis nostris,
jusius keiatur, et dicit: Incorde meo abscondi elo- el postquam hoc fecerinms, ascendere de domibus
qttia tua, ul non peccem tibi (Psal. cxxvm, 11). Iloc concavis in montem, ut cum pervenerimus ad mon-
pillium de muliiplieis sapienti:e sensibus verbisque lis [Al. sermonis] aiiiiudinem, in quo necessariaad
contextum, non sinit ferventes spiritu relrigerari, sedificationein lempli Dei ligna sunl, de oinni Seri-
nec dileclionis ealorem, Borea flante, frigescere : pltirse sanctae monte, in quo varia virttilum et pa-
Qui vero medius est, el babet quidem pallium, sed radisi ligna plantata sunt, praecidamus ea, el aediii-
quo noa tolus operiatur: quomodo parum in hnrrea cenius lemplitiu Domini 747 operibus bonis et
comportavii, et comedit, et nm in satietaiem, el B I dograatilius veritatis : quorl cmn fuerit exsirucium,
bibit, et non in ebrietalem : sic operielur quidera placeal Domino, el [Al. ut] gloriricetur in eo. Igitur
sensuura operumque suornm pallio, sed non calefiet. quia baec tnandata sunt nobis utponamiis corda no-
Qui auiem propler nimiam animse paiiperlatera non sira in viis noslris, ascendamus in moniem rationa-
habet pallium : ideo non babet, qtiia, multiplicata bilem, el ad singula problemata, ciingiua ilc lcsti-
iniqitilate, cbariias refrixil in eo (Malih. xxiv). raoniis Scriplurarum ligoa qua:rentes, pra-cidamus
Unde et de istiusmodi homine, cujus ab alio pal- e.i, el scdiiicemiis domum sapieniiac in m bis: post-
litim possidetur, in Icge prsecipitur : Reddes ei ves:i- quam enim luvc fuerit exstrucia, (inis sediflcaiionis
meittum antequam sol occidul: quoniam pauper esl, ejus erit, ut Dominus glorifiretur in nobis.
et in ipso habet spetn (Deut. xxiv, 15). Sed et hoc (Vers. 9.) Respexistis ad timplius, et ecce faclum
eis accidil qui babitabanl [ Al. habitani] in convalli- est minus : et inlulisiis in domttm, ci exsiifflavi illud :
bus, sive in laqueatis domibus, 746 el dicebant: LXX : Respexistis in multa, el facta snnt pmica : et
Nondum venit tempus domus Domini mdificandm,ut intulistis in domum,et exsufflaviil'a. Ut abjectn mora,
mercedesin pertusura sacculum congregarent (Isai. et omni ambiguilate deposita, sliidiosius sedificeiis
XL,10, el LXII,11). Si quis e nobis bona operatur, domum meam, dieo el aliud quod vobis accideril,
et digna mercede (quam nobis redditurus est Do- G < qui distulislis sedificaredomum meam, non ui supra:
minus, de quo dicitur : Ecce Dominus, el merces ejusi Semiiias/is multum, et quia semenlem terra non red-
in munibus illius, reddere unicuique tecundum opera: didit, intulistis parum; sed cum jam candescerent
sua (Matth. xvi, 27). Et aliud Aposioli: Si cujus: segetes, et messium tempus instarei, et frnmcnla
'
oput mauseril, qwodsupermdificavil,mercedemaccipiet vos tenere in manibus puiareiis, messuistis vacuos
(I Cor. iu, 13), bic congregat conservandas mausti- culmos, ct inanes siipulas sine spicarttm frugibus
rasque mercedes, et virtutibus virtutes semper ad- congregasiis. flense erant arcse : spes in oculis, lu-
jungens, coacerval pecunias in sacculum non pertu- ctus in manibus. Sed hoc quoqtie ipsum qtiod vix
sum. Qui autem post bona opera non semel ct bi»,, de mulla segele et infinitis acervis fueral electum,
sed frequenter peceat, et prseteritara cliaritaiera se- inlulistis in domum, et mea virluie dispersnm csi.
quentibus vitiis obsciirat et sordid.it, isie in pertu- Exsufflavi enim illud, et redegi ad niliilum; quia
sura sacculum pccuniam congregal. Usecautem ora- frumentum emortuum et vaeui foiliculi, quse ulilia
nia evcnerunl eisqui dixerunt: Nondum venit tcmpuss esui "suiit, farinam et similam non habebant. Po-
doratts Doruini aedificandse,et cum ipsi hahitarent ini lest atitem hoc quod dixil : intulislis in domtim, et
convallibus, deseriam esse domum Domini palieban- exsufflavi illud, et de donariis accipi qtiaeoffeiebant
ittr. Din allnri, rt !>-.!?cxsuiilavorit ca. Sed quia dixit,
(Vers. 17, 18.) Hmc dicit Dominus exercituum :r inlulislis in doraum, si ea quseillata suni, donaria
Ponite corda vestra super vias vcslras, ascendite inJ inlelligimus, iiliqite in tcmplo oblata dicimus. Et
moutem, afferte [Vulg- porta'e] lignum, et mdificule ! non nobis congrnet, quia eo tempore domus Dei
domum : et acceptabilis mihi erit, et glorificavor, dicitI adhuc sedificatanon fuerat: quod quidem ttsque ho-
Dominus. l.XX : Bmc dicit Dominus emnipotetts:' die plerisqne conlingit, qui habitant in sedificiis
Ponite corda veslra in vias vettras, ascendite super liumilibu«, et quanlum in seesl, despiciunt desola-
rmntem, et prmcidite ligna (csetera siuiiliter). Rur- tam domum Dei, et cura possinlaedificare, contem-
sum vobis ego Dominus prsecipio, qui cl prius jusse- nutit: et quasi jara videntes maturas segetes, fru-
rim, ul poualis corda vcs,tra sttper vias vestras, ett cius sibi suorum operum repromitiunt, et fallente
consideretis cuncta quse geritis, ei rclinquentes stu- spe, pro magnis vix parva reperiuul. Sed et h.cc
diura doraorum vesirarui» humiliutn, ascendatis inJ quo |ue parva, quse 748 'n domura e: borreum
a Regin. ms. qum utilia esui non sunt (suppl. habebanl) el farinam etsimilam non habebant. .
15f>7 COMMENTARIORUM IN AGGJEUMLIBER. CAP. I. ITM
mentis condiderant, cxsufflantiir a scrmoue Dei, A tulimus siccitatem , licet roelius in urenlem veiiium
quasi indigna ejus custodia atque tutela. Quoties transferri possit. Et revera quoniaro serino de terra
vidi ego tam in doctrina qiiaiii in convcrsalione de, est, et de agrorum sterilitate, roagis mihi videtur
quibttsdam sperata plurima : et po&lquam venluiu nenfus urens in prsesenli loco inicUigi debere, quara
esi ui babereni temptis messium, id est, tempus do- gladius : licet omnis plaga quse propler pcccala bo-
cendi, vitamque suam in exenipltim praebere popu- minibus inferatur, possit «t pro gladio accipi.Vocala
lorum, deexcelso praecipitalos, el minus invcnttim est autem siccitas, sivegladius superlerram, etsu.
in eis, quam opinio sibi omnium promittebat. Unde per monles, ul non proferant Iritictim, et vinum et
acciilii ui pauiaiim, negligentia subrepente, parvum oleum, et qusecumquesponte generat bnmus. prsece-
quoque ipsum quod videbantur habere, perderent, denie autem fame, consequenter super homines, et
Hcc autem idcirco perpessi sunt, quia securi fuerunt super jumenta mors venit, « El idem gladius vel
in pristinis domibus suis, nec ascenderunl Scriplu- veoius urens, omnia quse manus bominura labora-
rarum montem, sedificaiionisde eo dominica: lignv vere, consumil. Vocalur itaque vel inducilur vivens
caedentes, nec exstruxerunt in se quotidie domura serino Dei, et efficax , et acutus super oronem gla»
Domini; sed despicientes ejns desolationem, etiam dium bicipilem (Heb. iv), ut anima negligens (qtise
id perdidere, quod se habere credebant. Supradicti B (erra interpretaiur arens, et magis in concavis ha-
enim mali hsec causa reddilur. bilare, quam domura Dei exslruere desiderat) ejug
(Vers. 10.) Quamobrem,dicit Dominusexercituum, mucrone ferialur, el quidquid fructnum se putatba-
quia domusmea deserta esl, et vos festinatis unusquis- bere, disperdal. Infertur eiiam gladius snper monies
que in domum suam, propter hoc super vos proltibiti elevantesseadversiisscientiamDei, etsuperfrumen-
sunt cceli ne clarenl rorem, et terra continuil [ Vulg, tum, elvinum,et oleum.quibus quasicjbisetpoluet
prohibita esl ne daref] germen suum. Non solnm, in- refeciione, hsereticorura conciliabula deceptispopulis
quit, coali pluviam non dederuut, qnibus irrigata, blandiuntiir:CongntcquisdixeritpanemiI.lorum esse
hunius fruges facit; sed ne rorem qttidem maluti- panetu Iuctus,et furorem draconuni esse vin umeorum,
num, atque nocturnum, ut arentes agri, sallem bu- et furorem aspidura insanabilem : Oleum quoque, re-
more modico ti-mperarentur. Terra quoque devora- promissionem decoelesiibus.quo quasi ungunt disci-
vit, et agricolis non redditura semenlem, el quaa pulos, et laborum praemia pollicenlur, quse detesta-
sponle solet gignere, avaro sinu lenuit. Ego liunc lur propheta , dicens : Oleum aulem peccaloris non
arbitror esse rorem, de quo in beuediciiotie dicitur impinguetcaput meum ( Psat. CXL), Sed et alia quse
ad Jacob : Det tibi Deus de rore cmii (Gen. xxvn, 28), absqtie auctoritate et lesiiinoiiiis Scriplurarum quasi
ei rorem Hermon qui descendii super montetii Sion C tradiiione aposlolica sponte reperiunt atque con-
(Psal. cxxxu), et descendit, non de aere in quo fingttiii, percutit gladius Dei; bomines autem et ju-
raultiplex volitat aquilarum et actipitrum e! vultu- meiiia,veno5/Kr^o'Jyei«£V9i](rsij,id est, cogitationes et
riini numerus; sed de ccelo, ut si cujus aninja ardet sensus eorum accipiamus. Vel certc ralionabiles io
perturbationibus, et jactilo diaboli vulnerata est, eis, et irrationabiles, id est, doctos et indoctos
refrigeretur hoc rore, el acstus suos temperet. Quo 750 pariter, et omnem laborem manuum , et je-
relento, lerraquoque non afferl germeti suum. Ne- junia eorum,etobseryatiopes varias,eicbameunias,
que enim sine rore Chrisli potest ulla auima afferre d id est.humi dormitiones. Qui iribus quadrage-
frumenia. simis per annum jejunanies, ei fyipoyuyiuishumiliantes
(Vers. 11.) Et vocavi siccitatem super lerram, et animam suam, et vel raaxime de Tatiani radice cres-
super montes, et stiper trilicum, et super vinum, et cenles, super hujuscemodi laboribus audiunl: Tanta
super oleum, et qticecumquepro[ert humus, cl super passi estis sitte causa. Hsecaulem universa quae djxi,
homines, et super jumenta, et super omnem labo- possuul de Ecclesjae rectoribus intelligi, qui sedifi-
rem manuum. Pro siccitate a Septuaginta ptaxui- cantes carnalem domum, liberisque suis el posses-
puv, 749 'd est, gladium transiuleruni : sed el sionibus providentes, non curant, vel in seipsisex-
in llebraico tribusb litleris scriplum reperi (nn), " siruere templum Dei, vel Ecclesiam Doraini , quae
HETH,RES, BETH,quod si HAREBlegimus , gladium e inlecta et diruta est, instaurare iquormrjssepeviia
sonat: siOREB,xavo-&>/*a (Al.x«0/*a), quod nos trans- ei sermo incongruus scandalizat plurimos, et de
" Nihil hoc in loco Hieroiiyniiaimra b Recole quae superius ad Sophonisecap. n, de va-
apud Eras-
mum et Marianum, qui et popfuiuv, ei v.uvp.u.Gr:eca rii hujusce vocabuli pronuntialione , atque adeo si-
verba pnsiierunt, qttae in niill > codice maiiuscripto gnilicalu observamus.
legunlur : deinde Hebraica simililer oblrudunt suo « In Regin. ras. morsvenit,id esl,gladi«t,vel ven-
inore, qiiorum lectio et punctuatio contraria est Hie- lus urens, etc. Paulo quoque post, gladium ancipilem,
roiiynio; nam illi legunt hhereb, ubi S. Doctor lege- prod bicipitem, legitur.
bai HAREB, eigiadium interprelabaur : ubi vero ille Glossema istud, id est, humi dormiliones, Regt-
legebat Hereb, vel Oreb, juxla qu.cdain exemplaria, na3 ms. Mox ^npofuyiuts reposuimus ex mss. pro
id est, siccilatem, illi posuerunt hhorek. E roslra %ripo?uyiois.
* Rcscribimus intecta ex Regin. ms. pTOquo vut-
itaque prsesenti editinue locns Sophnniie supra cap.
xi explicandus est, et casiigaudi crilici Scriptores, gati libri infecta prseferebaut. Mox*idein ms. bonc»
Bticliartusscilicet, Simonius, eialiqua paite Joannes jeque sensu , quorum et vitw sermo conqruus scanda-
Drusius, quorum memini lora. II. MART. Ihat, ctc.
1399 S. EUSEBn HIERONTMI 1400
Ecclesia ejicit, et ad solitudinem perducit domun A Domini, de nuntiis Domini, tale est quasi dixisset,
Dei. Nec haec dicimus quo universos generaliter ac prophela de propheiis. Quod aii, ttuntiusDomini po-
cusemtis, sed quod in omni officio et gradu sint ali pulo dicens : Ego vobiscumsum, dicit Dominus , non
qui aedificeni, et alii qui destruant templum Dei, e loquitur ad Zorobabel et Jesum , cum quibus et in
propter eoruin vitium nec coeli rorera, nec lerra de quibus semper erat Dominus (semel enim eos dixi-
gerraen, siccetur humus, montes areant, triticum mus secundum diversas intelligenlias in persona Sal-
et oleum, et omnia qure lerra gignit, bomines quo vatoris accipi), sed ad populum quiiimuerat afacie
que ipsi et jumenta, et universus labor manuum, se Domini. Quia populus erat, necdum ad Dei venerat
cante gladio, et siccitate, vel vento urente disper- charitalem , quse foras miitit liraorera. Accipit
eant. ergopopulus pro Dei tiraore mercedem, utDominus
(Vers. 15.) Et audivit Zorobabelfilius Salathiel, e cum illis sit, et est sensus: Ego ero vester adjutor,
Jesus fitius Josedec sacerdos magnus, el omnes reliquia aedificatedomum meam, quae in vobis destructa est:
populi vocem Dei (Vulg. addit Domitti)sui, et verbt me in medio veslri constituto , ncmo sediiicationcm
Aggmiprophetm,sicut misit eum Dominus Deus eorun, vesiram prohibere poterit.
ad eos , et timuit populus a [acie Domini. Diligeiitet (Vers. 14. ) Et suscilavit Dominus spiritum Zoro-
attende, propier duas inleliigentias Salvatoris in B babel, filii Salathiel, ducis Juda , et spiritum Jesu filii
Zorobabel duce et Jesu sacerdole (ipse enim et res Josedec sacerdolis magni, 752 el spiritum reliquo-
est et sacerdos), quod non dixerit, Zorobabel ei Je- rum de omni populo : et ingressi sunt, el faciebanl
sus timuerunt, sed, audieniibus Zorobabel et Jesu opus in domo, Domini exercituum Dei sui: in die vice-
et poptilo verba Aggaei prophelse , quse verba sunl sima quarla mensis, in sexto mense, in anno secundo
Domini, solus populus timuit a facie Domini, id est, Darii regis. Pro duce Juda , Septuaginla transiule-
sola multitudo, quse necdum in unum et perfectum runt, de tribu Juda , et pro opere, Opera : cretera
virum veneral, nec spirilui copulaius id » esse similiter. Lbicumque autem nos ponimus, Dominum
mertiit quod spiritus. Tirauit auiem populus a facie exerciluum, illi diverse aul Dominum omnipotentem,
Domini , sciens quod facies Domini super facienies aul Dominum sabaoth, aul Dominum virlutum inter-
mala, nt perdat de terra memoriam eorum ( Psal. pretantur. Suscitatur ergo spirilus Zorobabel et spi-
xxxm). rilus Jesu , interira secundum litteram , ut regnum
(Vers. 15.) El dixit Acjgmusnuntius Domini , dt el sacerdolium sedificent templum Dei. Suscilatur
nuntiis 751 Domini, populo dicens : Ego vobiscum etiam spiritus populi, qui in eis ante dormiebat, non
sum, dicit Dominus. h Quidam puiant et Joannera corpus , non anima ; sed ut diximus , spiritus , qui
Baptistam, et Malacbiam, qui inlerprctatur Angeius " magis aedificare scit templum Dei. Et ingressi, foris
Domini, et Aggseumquemnunc habemus in manibus, enira fueranl, faciebant opera, quaedigna erani pene-
fuisse angelos, et ob dispensationera et jussionem tralibus domus Domini: in eodera anno Darii regis
Dei assumpsisse humana corpora, et inter homines quo et supra, in eo mense qui et in principio positus
conversatos. Nec mirum hoc de angelis credi, cum est; sed non in eodem die. Ibi enim unus dies men-
pro snlute nostra etiam Filius Dei bumanum corpus sis ponitur : hic vero vicesimtis quarlus, ut inler
assumpserit : et ob hanc causam etiam de apocry- primum diem, quo Dominus loquitur per Aggaeum,
phis prsebent lestimonium,ubi dicitur: Qttod Jacob, et vicesimum quarlum, quo ingressi sunt, et facie-
qui postea vocaius est Israel, angelus ftterit, et prop- bant opus in domo Domini, viginti duo dics medii
terea sttpplantaverit frairem in venlre malris suae fuerint, quot ei liltersc sunt apud Hebrseos.Necesse
(Gen.xxvetxxxn). Joannem quoque ad vocem Marise enim habuerunt doceri quae essent elementa prin-
malrisDoraini, exsullasseinuteroElizabeth(Lucaei): cipii sermonum Dei, quae eos prohiberent dicere,
et omnium ralionabilium unam esse naturam : et Nec dum venit temput domus Domini mdificandm, et
ob banc cnusam homines qui placuerunl Deo, habitare in domibus concavis , et ut supra dixi, in
sequales angelis fieri. Hoc illi sentiant. Caeterum nos ima demergi. Provocarentur vero ponere corda sua
nunlium Domini, id est, angelum , qui Hebraice di- ' super vias suas , et meminissent propier negligen-
citur HALACH (^NSO), simpliciier prophetam diclum tiam quanta perpessi fuerinl. Et ut ascenderenl in
recipiamus ab eo , quod Domini volunlatcm populo montem , et csederent ligna, et aedificarenl domura
nunliaverii, sive quia in mullis locis Doniiniisnoster Domini, et non paterenlur ea quse fuerant anle per-
atque Salvalor angelus Dei dicilur, sicut ibi; Magni pessi. Deniquein bis viginiiet duobus diebus, tirauit
consitii Angelus(Isai. ix, 6),typum Salvatoris dici- populus a facie Domini, et ingressi sunl in die vice-
mus in Aggseoprsecurrisse. Porro quod ait, nuntius sirao quarto mensis, in sexio mense anno secundo
a Ms. Reginae.nee spiritui copulalus id erat, quod tra recensinne 75, tum 122ad Algasiamqusestione 1.
spiritus. Ut plane adeo injuriosi Hieronymn sint, qui vel ex
b Nimirum Origenes tomo secundo in Joannera, hoc Commentari loco, ut olim Rufinus Invectiv. i,
cujus argumentum mox loiidem pene verbis Hiero- vel exapocryphooperecommeniarinrumin Psalmos,
nvmus recitat, nnsque inferius adducemtis ad prooe- ul Genebrardiis, huic eiim adhsesisse crrori putant.
mitim Cotnmentarioriim in Malachiam.Quam vero ab Plura inferius ad Malac. cap. i dicenda bac de re
eo longe S. Paier abhorreret, lota ferme ejus evin- nobis sunt.
cil epislola ad Evangelum de Melchisedech, in nos-
1401 COMMENTARIORUM INAGG^IUM LIBER. CAP. II. 1402
Darii regis, et faciebant opus in domn Domini exer-•• A cmlumet terram, et mare et aridam, et moveboomnes
ciluumDei sui. Praecipitur autem nobis, ut sedificari i gentes. Et veniet desideratuscunctis gentibus, et im-
possil domus spiriiualis in sacerdotium sanclum, adi plcbo domum istam gloria, dicit Dominusexercituum.
oflercndasspirittiales victimas placenles Deo.lales nos8 Meum est argenlum, el meumest aurum, dicit Domi-
prsebere,753 ut suscitettir in nobis Spiritus sanctus,, nus exercituum. Magna erit gloria domusislius novis-
el ingrediamur in domum Domini, el faciamus operaj simm, plusqtiamprimm, dicit Dominus exercituum. Et
Domini. Jam enim Zorobabel de genere David, etI in loco islo dabo pacem, dicit Dominus exercituum.
Jesus sacerdos in selernura suscitatus est a Palre ini Eodem anno, sed mense seplimo, in quo solemnila-
virlute, secundum spiritum sanciificationis de resur- tes Dei [At. die] sunt prima et vicesima die mensis,
rectione mortuorum, ul ille proesit operi; nos vero> id est, complelis tribtts hebdomadibus, et perfecta
faciamus, ipso adjuvante et disponente. Qu:c tamenl in myslerio Trinilalis requie, lertio faclum est ver-
opera Dei facere ante non possumus, nisi timeamuss bum Domini in manu Aggaeiprophelse, qni continuo
a facie Domini, et credamus, et ingrediamur tem- labore sudabat, ul semper in eo sermo Dei haberet
plum Dei, et ea quae domui Dei digna sunt perpelre- h accessum. Prseterilorum enim obliviscens, etin fu-
mus. Quoniam vero adhuc iu soeculo sumus, et lem- lurum sc extendens (Philipp. m), ila quotidie labo-
pus sedifnalionis noslrse sub Dario rege versatur, ini B 1 rabat, quasi prsecedentium operum nihil haberel.Di-
quo generationi, conjugiis carnique servitur : idcircoi citur ergo ei : Loqtieread Zorobabel, et ad Jesum, et
in sexto numero quo facius esl mtindus, et in se- reliquum populum, qui viderunt anliquam domum
cundo anno qui dividit uniouem (raateria enim ini Dei, et nunc iniersunl instaurationi ejus, numquid
qua miindi reparatio sobolisque consisiit, duplicemi ad comparationem prioris, non talis est ista quse
numermn diligil), ingredimur domum Domini, ett cernitur, ul qtiodam modo non esse videaiur? Ve-
utroque populo congregato, exstruimus lemplumi ruin nolite desperare, nec lassas manus dimittile,
Dei. Ex a duobus ettim dundecim numeris, vicesimii sed et tu, Zorobabei et tu, Jesu, et omnis popule,
quarii numeri summa consislit: quia tam ex circura- confortamini, ct facite opus in domo mea : Ego enim
cisione qitam ex geutibus, Cliristi Ecclesia prima quae: sum vobiscum, et sermo meus quem pepigi vobiscum,
eversa fuerat, aedificataest. Sed et hoc possumus: cum egrederemini de lerra iEgypti. Etspiritusmeus
dicere, quia oclavus numerus qui sanclus est, et in non recedel a vobis: nolite timere, ego sum quijti-
veraecircumcisionisiypo accipitur, iriplicatus vicesi- beo Dominus omnipotens, cujus dixisse, fecisse est.
mum quartum numerum facit, figuraliler nos doce- Quando primum teslaraentum 755 dabam, et in
mur, tit sedificemusdomum Domini in amputatione Sina monte sum visus, cnmmoviccelumei terram, et
carnis, et vitiorum circumeisione, et veram purita- G C mare Rubrtim, et desertum, ut vobiscum ponerem
tem esse credamus in nomine Palris et Filii ei Spi- Testamentum; nunc aulem polliceor vobis me adbuc
ritus sancti. Porro alius sexies quartiim suppulavit semel ccelum et terram, el mare et aridom commo-
numerum, et quatuor referl ad elementa mundi, ex turura, ut illis commolis, moveantur omnes genles,
quibus subsistimus; sex vero ad condilionera mundi, et venianl juxla LXX qumelecta sunl Dominideciin-
in quo ipsa elemenia versaniur. Et dicil: qnia adhuc ciis gentibus; juxta llebraicum vero, «enrel dcsidera-
in materia sumus, et gravi corpore circumdamur, tus cunctis gentibus Domiuus noster alque Salvalor.
et servimus generaiionibus, exsiruere quidem nos Tunc implebo domum islam gloria majore quam
leniplum, etintrarein domum Dei, eiquasidesomno priorem, etsempervobis addam, dicit Dominus om-
gravi suscitari spiritum nosirnni; sed adhuc in vice- nipotens. Et ne forsiian sponsorem putctis infirmum:
simo quarto die idipsum facere. meum est aiiruin, et meum est argentum, et mese
(Cap. II. — Vers. 1 seqq.) /n septimo mense, vi- sunt cunetsc opes. Ego in ornamentum templi aurum
cesimaet prima mensis, faclum esl vetbum Dominiin argenlumquedonabo, ut major fiat biijns domusglo-
manu Aggmiprophelm dicens : Loquere ad Zorobabel, ria quam prioris. Et quia difficilc videtur quod pol-
filium Salathiel, ducemJuda, 'JJjfcetadJesum filium liceor, et liumana infideliias ad majora promissa
Josedecsacerdotemmagnum, et adreliquos populi, di- D " semper bscsitat, proplerea rursum dico qui promitto,
cens: Quis in vobisest dereliclus, qtti vidit domumis- Domintis omnipotens sum. Porroquia scio ad scdifi-
lam in gloria sua prima? quid vos videtis Itanc nunc ? cationem inclyiae dnmus, el qusc superatura sil do-
numquid non ita est quasi non sit in oculisvestris? El miim pristinam, niliil ita facere, ul pacem, idcirco
nunc conforlare, Zorobabel, dicit Dominus, et cottfor- et banc spondeo. Dabo enim iu loco islo pacem, di-
lare, Jesu fili Josedec, sacerdos magne, et confortare, cit Dominusexcrcitmim : ut pax quae exsuperat ora-
omnis populus terrm, dicit Dominus exerciluum, el fa- nem senstim, cuslodiat domum meam, el sil in pace
cite: qttoniamego vobiseumsum , dicit Dominus exer- locus meus. Has inlerim nupufpajsTo&sexposiiionis
citunm. Verbum quod pepigi vobiscumcum egredere- lineas duxerim, ul ex his ad sublimiorem intelligen-
mini de terra jEgypti, el spiritus meus erit in medio tiam, etiam nobis taceniibus, prudens leclor ascen-
veslrum,nolile limere. Quia hmcdicit Dominus exerci- dat. Fil ergo sermo Dei ad eos qui operari coeperant
luum, adhuc unum modicumest, et ego commovebo in domo Doraini omnipotentis, jam inreqtiie, id esi,_
a Melior ulique [lectio sil;, quam et Victorius pro- b Ms. Regin., haberet ascensum.
bat, ex his enim dnodecim numeris.
1405 S. EUSBBII ffl&AONYMI 1404
in mense scptimo, et in Trinitatis plenissimo sacra- A l omnes gentes ; quia in omnem termm exivit sonus
metiln, vicesima prima mensis, ct ad AggsrumDej apostolorum Domini, et verba eorum penetraverunt
festa celebranlem, qtti rursum manum suam sermonj usque ad terminos orbis terrse ( Psal. xvm ). Ob id
Domini praeparaverat, et dicit ad eum : Loqnere ad autem omnes molse sunt naiiones, ut ex cartiro
Zorobabei de iribu Juda, et ad Jesum sacerdotem motu <•veniret electa gentium multittido, et quae
magnum, qui prn nobis et horno fieri dignatus cst et iibiciimque prreclara sunt. Verbi gralia, elecia de
Sacerdos, elad retiqttias popnli : ad comparationem Ctirinlho, quia multus eral in ea populus Dei. Electa
enim toiius orbis, a parva pars fuit in principio cre- de Mnccdonia, qnia grandis in Thessalonicn Dei
dentium. Igitur qnse locutiis sil atidinmus. Fuit quon- Ecclesia congregata, non habebal necessarium ut de
dam in Israel domus Dei, qui nunc iia dcserta esl, chariiate docerelur (I Thess. 14). Elecla de Epheso,
ut nec fuisse credaittr ; ex 756 1"° quse fnerat di- ut arcana Dei el nullis antea revelaia sncramcnla
lecla, J>facia est non dilccta, et qui nnn populusBei, cognoscerent. Quid plura? omnes gentes coraniotse
coepii esse populus Dei. Et est domus illa quondam stint, ad quas Salvalor apostolos miscrat, dicens :
gloriosa : nunc in conspectu Zorobahel et Jesu et re- Euntes, doceteomnes gentes ( Mat. xxvm, 29 ), et
liquiarum populi quasi tton sit. Hoc aulem non solum ' ex muliis vocaiis pauci electi, primiiivorum Eccle-
de (empli sedificiisquse cernimus rorruisse, accipere B siam constrnxerunl. Unde et aposlolus Pelrns : Sa-
dcbemus; sed de omnibus qnse quondam prseclara litlal vos, inquil, qtue in Babyloneesl electa, et Mar-
babuere Judsel. Verumtamen qtiia facla est prior cus filius metis ( I Pet. v, 15), et Joannes : Senior,
doraus quasi non suhsistens, provocaiur Zorobabel inquit, electm dominm; ac deinde filios memorat
dux, et Jesus sacerdos, ut regnum Chrisii, el sacer- eleclse. Commotis ergo gentibus, quas quidem pos-
dolium roboretur, el populus ejus qtii quondam ler- siimus et conlrarias nccipere fortitudines, non vn-
rae fuit populiis, fnciat opera in domoDomini, et sciat leules splendorem Domini susiinere , venerunt
Deura sibi esse praeseniem : faciat quoque verbum, electa omnium genliuro, ei repleta est glorin ilomus
quod pepigit Dominus cum eis quanilo egredieban- Domini, quse est Ecclesia Dei vivenlis, coluuina et
(ur de.ierra iEgypti. Atque ulinam et nos egredia- flrnmmeutum veritatis. Hsec secundum LXX. Caete-
mnr de ^Egypio, ut verbum lestamenli quod accepi»1 rnm in Hebrnico melius et significanlius habeiur ut
mus, iroplearatis. Repromittit quoque Domintis Deus supra posuimus : Et moveboomnes gentes, et veniet
his qtii faciuntopera in domo ejtis, et implent quem! desideratus cunciis gentibus. Vere enim posiqttnm
acccpere sermouem, spiriium suum, dicens : £( spi ille venit, impleta est gloria domus Doniini. Et
riltis meus erit in medio vestrum. Sacramenlum cer- quantum Dominus distat a seivo, lantum domus
niie T-rinitaiis: Ego suin vobiscum, et spiritusmens, 1C e Domini melior esi, cui prapestDominus, a domo
et Verbum, iu qtio posui lesiamentum curo egrede- priore cui prsefuit servus. Quod autem ait: Ifeum
retuini de yEgypto. Qnod anteni dicil in roedio ves-- est argentum , et meum esl aurum, dicit Dominus
irum, juxia illud sentiendum est, qimd in Evapgelio• exercituum, non puto quemquam existimare quod de
scriptum legitur : Medius enimvestrum stat, quem vas argento toquatur ei auro, quscadiviiibus el regibus
nescilis, qui post me veniet (Joan. i, 2§). Haecergo possidentur. Hoc enim modo, non solum argenlum
dicit Dominusexerciiuuro ad vos qui vjdetis domum el aurum Dei est quasi Creatoris ; sed et caetera me-
prinrem sic esse quasi non sit. Moviccelum, quando1 lalla, ses, slannum, plumbum, et quod domal 758
de cueb»audita est vox mea. Movi lerram, quando> omnia ferrum. Sed ego argentum, quo domus Dei
priori populo iiadidi Tesiamenlnm; et in adventui ornatur, exislimo cloquia Scripiurarum, de quibus
tneo, caligo, turbo, tenebraecernebantur. Movimarei dicitur : Eloquia Domini eloquia casta ; argentttm
Rubrum, qttando viam pra-bui populo uanseunti. igne examinatum, probatum terrm purgatum sepln-
Movi aridain, vcl iEgyptiim per plagas cultu Dei vn-• ptum ( Psal. xi, 7 ); et auriim quod in occulto
cuani, vel soliludinem perqtiam quadraginta anuisi sancioruro sensu, et in cordis versalur arcano, et
c eircumduxi poptilum. Haccadhuc semel movebo. sp!endet"vero lumlne Dei, quod et Apostolum de
Quod factum cernimus in adventu Domini Salvato-. Dsanctis, qui super fundamentum Cbristi sedificani,
ris. Tempore quippe passionis ejus, fugienle sole,, sensisse perspicuum est, aurum, argentum, lapides
coeliim motnm estettenebraefactsesuntsnperomnem i pretiosos (I Cor. m ); nt in anro sensus occiiltus
terram nb hora sexla ttsque ad horara nonam (Matt, sii, in argento sermo f decens, in lapide prelioso,
xxvu, et Luc.xxiu). Motaest lerra, et saxa scissn suni,, opera Deo placentia. His melallis iltustiior fil Ec-
757 el sepulcra reseraia; molum est mare dra- clesia Salvatoris, quam quondam synagoga fucrat;
cone qui in eo erat inierfecio; inota est et aridn,, his lapidibus vivis fjedificatnrdomus Chrisli, el pax
infructuosa quondatn geniiuin solitudo. In hoc au-. ei prxbelur rcierna. Porro quod sequitnr in Sepiua-
lem universiiatis tremore, commotae sunt etiami gintn : Et pacem animmin acquititionem omni qtti
a Idem ms„ quola pars fuit, cic. d Ferme rcciius in eodem ms., venirent electa
b Solemni amanuensium lapsu c Viclorii editione> gentium, et qum ubicumquepraclara sunt.
exciderunt verba, facfa est non dilecta. • Vacat hic Inci in Regin. ms. vox, Domini.
"Deuuo idem uis., qttadraginla amis pQpulusc\r- ' Y>ctor. sefmo diaens; ferrae reclius in Regin.
cuiiil. ms. setmo decens.
1405 COMMENTARIORUM1N AGGyEUMLIBER. CAP. II. 140(>
creatur. ul suscitet lemplum islud, quasi superflunm A opus congruum templo Dei, et audivil mysterium :
ei vix cobaerens, quippe quod nec apud Hebraeos, Movebo omnes gentes, et veniet desideralus cunctis
nec apud alium quemquam inlerprelem fertur, gentibus, ei plenus est valieinio; proplerea dtolus
omisimus. ad Aggaeumfit sermo Domini. De vicesima quaria
(Vcrs. 11 seqq.). In vicesima el quarta noni dit: et secundo anno jam diximus : Noni mensis nu-
mensis, in anno secundoDarii [ Vtilg. addit fiears ] niertis qtii hic additur, numquam in bonnm pnrtem
factum verbum esl Domini ad Ac/gmumprophetam, lcgitur. Pascha inimolat populus, et alias celebrat
clicens : Hmc dicit Dominus exerciluum; inlerroga fesiivitates; omnis ejus solemnitas die finilur oc-
sacerdotes legem, dicens : Si inlerit homo camem tnvo, nec ad nonum pervenit. Qui agnum pascbse
sanctificatam in ora vestimenti sui, et leligerit de prneparanl, transncta die nona, incipiunt pracparare.
summitate ejus par.etn, aut pulmenlum, aut vinum, Dics quoqtte propitialionis et expiationis mensis
aut oleum, aut omnem cibum; numquid sanclificabi- sepiimi, post diem nonam celebratttr. Et in Jere-
titr? Respondentes autem sacerdotes, dixerunt: Non. niin ( Cap. xix et LII), sicut legentibus poterit esse
Et dixit Aggmtts: Si tetigerit pollutus in anima ex tnanife-tiim, Jerusnlem nono anno a Babyloniis op-
omnibus his, numquid conlaminabitur? Et responde- ptignaltir. Quin igittir prophetia de immunditia po-
runl sacerdotes, et dixerunt: contaminabitttr. Et re- B puli fuiura 760 erat; idcirco secundo anno Darii
spondit Aggmus, et dixil: Sicpopitltis iste, etsicgens nonus niensis jungitur. Rursum quia dalur locus
ista, ante faciem meam, dicil Dominus; et sic omne pociiik-nli.e post immunditise correplionem, vice-
opus manuttm eorum, el omnia qum obtulerunt ibi, sima quarla die sermo Dei fit ad Aggsenmprophe-
contaminata erunt. LXX : Vicesima et quarla noni tain, nt qnasi ex persona Doniini quacsiionem a sa-
mensis, anno secundo sub Dario, faclus cst sermo Do- cerdotibus sciscileiur ex lege venienlem, et dicilur
tnini ad Aggmumprophetam, dicens : Hmc dicit Domi- ei : Interroga sacerdotes legem, dicens. Simutqiie
nus omnipolens; interroqa saccrdoles legem, dicens : considera sacerdoliiin esse officii, de lege inlerro-
Si sumpserit homo carnem sanclam in summitale ves- ganii respondere. Si sacerdos est, sciai legem Do-
timenli sui, el teligeril summilas vestimenli ejus pa- mini: si ignorat legem, ipse se arguit non esse Do-
nem, att! coclionem, aut vinum, attt oleum, aul om- mini sacerdotem. Sacerdoiis eniin est scire legem,
n:m cibum, si sanclificabiiur? El responderunt sacer- ct. ad iuterrogaiionero respondere de loge. Quod
dotes , el dixruni : 759 ^on. Et dixit Aggmus: Si qniilem et in Deiiteronomio (Cap. 17 ) legiinus, ut
letigerit immundusin anima de omnibus his, contami- ' sicubi in tirbibus Isrnel qtiaeslio fueril exorla inler
nabilnr? Et responderunl sacerdotes, ei dixerunt: sanguinem etsanguinem, inter judicium et judiciuiii,
coniaminabiliir. Et respondil Aggmus, et dixit : Sic C lepram et lepram, contradictionem et conlradiciio-
populttsiste, et sic gens hmc coram me, dicit Domi- n«m, eant ad sacerdotes atqite Levilas, el ad ponti-
nus, cl sic omnia opera manvum eorum. Et quicum- ficem qtti in diebns illis ftierit consiituiiis, et qune-
que appropinqiiaverit a ibi, contaminabilur, proptcr ranl ab eo legem Domini; quibus respondentibus,
munera eoriiin matulina, dolebunl a facie malitiarum faciniit qiiodjubenlur. Quod si non lecerini, exier-
suarum, el odoratis in portis argttentes. Propierea et miiieniur de populo suo. Et ne forsitan in veieri
Srptiiagiuia interpretum editionem posuimus, quia solum lnstrumenio hsec praecepla videantur; loqui-
in quibusdam verbis dissonare videbantur. Ei hoc inr ei Apostoltis ad Timotheutn, episcopum non so-
quod dicitur : Propler munera eorum mntulina, do- lum irreprebensibilem esse debcre, el nnius uxoris
lebunt a facie matitiarum suarttm, et odoratis in por- virurn, et sapientem, ci ptidicnm, et ornntum, et
lis arguentet, nec in Ilebneo, nec apud alios inter- hospitaleni, sed etinm doclorem (I Tim. m). Et ne
pretes invenitur. Notandum quod in h isto loco : In casu boc dixisse videretur, ad Titum quoque super
vicesimaelquarta die mensis nonianno secundo, non presbyteris ( quoset episcopos inlelligi vuli) ordi-
ui supra tcrtia vice dicitur : Factum est verbum Do- nandii, eadem cauteht servatur (Tit. i, 5 seqq. ).
mini in manu Aggmi prophelm; sed ad Aggmumpro- Propter hoc reliqui te Crelm, ut qum residua erant
phetam. Ibi enim ( quia adhuc c profectum liabebat, D corrigeres, et ordinares •percivitates presbyteros, sicut
et opera tnniuni munda, cor nuicm illius necdtim ego prmcepi tibi: Si quis est irrepreltensibilis unius
plenam sapicntiam receperat; sive qnia habitabat uxoris vir, filios habcns fideles, non e in accusalione
adbuc inter eos, qui dicebant : Nondttm ve.nitlem- luxurim vel in snbjectos. Oportet enim episcopuin
pus domns Domini mdificandm)in operibus tantutn irreprehensibilem esse sicut Dei dispensatorem, non
ejus sermo facius esl Domini. Ilic auiem quoniam procacem, non iracitndum, non violentum, non per-
jam lempli jacta sunl fundamenta , et ingressus est cussorem, non turpis lucri cupidum ; sed hospitalem,
pnpulus cum principibus in domum Dei, el facit pudicum, bcnignum, justutn, sanclum, continentem,
a Rescripsimus d Victorius, fortasse reclius, ad tolum Aggmttm
ibi, ex Regin. ms. juxla Gr^cum
lcxlum, eyyiariey.eZ, appropinquaveril ibi, pro quo senno fit Domini,
MartiansDustibi legit. e lisec ex aniiqua Vulgala recitat Hieronymus ut
b Regin. ms., Nolandum autem, quod in
quarlo probant voces sequentes insubjectos , consolari in
loco, etc, rectius, tit videlur. (loctriua sana, etc., quae leguntur in omiiibus codi-
e Idem ms.,
quia adhtic propheliam habebat. cibusmss., ut nos edidinius. MART.
1407 S. EUSEBII HIERONYMI 1408
habenlem in doctrina sermonem fidelim; ui possit A j phela quid quaeral. Si homo quicumque, non hic
eonsolati in docttina sana, et eos qui contradicunt de Ponlifice dicitur, aut de sacerdote, aut de Le-
atguere. Sunt enim mulli et non subjeeti, vaniloqui, vita; sed quilibet homo : ubi persona non ponitur,
et seductotes, el maxime qui de citcumcisione sunt, passim omnibus licet carnem tangere. Si tulerit ,
761 ouibus oportet imponere silentium. Ilsec pro- inqtiit, carnem sanctificatam , et ligaveril in sum-
lixius posui, ut tam ex veleri, quam ex novo mitaie vesiimenli sui, et ipsa summitas vestimenti
Testamento, sacerdolum esse officium noverimus, panem tetigerit, aut quamlibei aliam coclionem , aut
scire legem Dei, et respondere ad quse fuerint in- vinnm , aut oleum , aut omne cxtra bsecquo homo
lerrogati. Nec simplicilatem et ciborum continen- vesci polest, numquid panis, aul vinum, aut oleum,
tiam in magistro sufficere : nisi quod ipse facil, aut omuis cibus, (actti vestimenti in quo caro sancta
possit et alios erudire. Cerie quia responsuros puto: ligata est, sanclificari poiest? Et respondentes sa-
hoc eorum esse qtti se ab adolescentia prscparant ad cerdoies dixerunt : Non potesl, hoc est, nihil eo-
docendura, frequenter autem judicioDomini, et po- rum sanctilicabilur de quibus quaeris ; sed ita unum-
puloruin suiTragio in sacerdotium simpliccs eligi : quodque permanebit ut fuerat. Rursum alia quseslio
saltem illud habeanl, ut postquam sacerdotes fue- proponitur sacerdolibus : quod scilicei bene respon-
rint ordinaii, discant legem Dei, ut possint docere B ; derint ad superiorem, et quasi simililudo proble-
quod didicerint, et augeant scientiam magis quam malis coaplalur, in qua imperitus facile labi potuit.
opes, et iion erubescant a laicis discere, qui nove- Da enim nliquem nescire legem, et sicut respondit
rinl ea qusead officium pertinent sacerdotum: magis- de snnctificala carne non sanctificari panem, aut
que nocles et dies in Scripturarum traciaiu, quam pulmentum, aut vinum, aut oleum, aut omnem ci-
in raiiociniis et supputatione consuroant. Quid est bum, et inhoc sequerespondebil, el dicet: Pollutum
auiem quod ex persona Domini Aggseusinierrogat in anima non conlaminare en quae sancla caro san-
sacerdotes ? Si tulerit homo carnem sanctificalamin ctificare non potuit. Inlerrogat igitur, et dicit : Si
ota, sivein summitate vettimenti sui, et leligerit de tetigerit is qui pollutus in anima est, hoc esl, qui
summitale ejus panem, aut putmentum, aut vinum , contagione morlui est immundus effectus, ex his
aut oleum, aut omnem cibum, numquid sanclificabi- omnibus , pnnem videlicel aut pulmentum, aut vi-
lut? Anlequam dc qunestionetraciemus, debemus in- nurn , aul oleum, nut reliquos cibos; numquid cx
terim juxta iitteram nosse, qtiid sit caro sanctificatn, contactu eorum haec quse tetigerit polluenlur? Et
et quid sil immuudus in animn. Hostia qtise immo- responderunt sacerdoles, quortim princeps erat Je-
Jabatur in nllari carnes illius sanclsc erant, et inter sus filius Josedec, unde et legem noverant 763 > et
ipsas sanciificatas carnes erat multa diversitas. Aliasi G dixerunt contactu ejus , qui immundus est, omnia
enim sacerdotes in templiadytis comedebant : alias; quse ab eo contacta sunt pollui. Et respondit Ag-
propinqui eorum domi: alias hi qni de sacerdotibus vi- gaeus et dixit, de superioribus tacens, quod san-
debanturessemaculaii: aliaslsraelitaequi nullamlin- ctificala carocaeteros cibos sanciilicare non pnssit;
bebantimmiinditiam.lliijus diversitatisplenoratioin i et de secunda lantummodo quaestione sermonis sui
Leviiicodicilur.Immundus autemin anima dicebalur,, lexens occasionem : Sic populus isle, et sic gens ista
qui corpus hominfs mnrtuialtigerat. Iiiquo animad- ante faciem meam, dicit Dominits : Qui immundus
verlendum,quamdiiianimaincorporesit,immundum i est in anima , el morticinum letigerit, orane quod
nonessecorpushumanum: statim vero utspiritus ve- letigerit, et quod obtulerit mihi, immundum erit.
getans artus recesserit, immundum fieri quod lerrc- Quod autem dicit secundum lilteram , hujuscemodi
numest.sicut in eodem Leviiicoscribilur:£fai(Z)omi- est: 0 popule, qui allnri lantum exstructo, ei diruta
nus ad Moysen, dicens:DiesacerdolibusfiliisAaron, et( domo mea , bostias mihi offers in allari, et victimis
dieesad eos: In animabus non contaminabunturin gen- ejus et cnrnihtis le sanctificari pulas : scito non tam
te sua; sed in cognalisqui appropinquanteis,super ma- sanctificari lc ex hostiis qurc, templo dirulo, libi
tre,ettuperpatre,et superfiliis et fitiabus,elsuperfratres prodesse non poierunt : quam coniaminari omnia
et sorore sua virginequm762 appropinquat ei, et nont ** opera ma, et cuncla quse agis, ex eo quod negligis
esl tradita vito : super his non contaminabitur, et nont et tuam magis domum quam meam exstruere conalus
polluelurrepenie in populo suo inconlaminationemsuii es. Snncium quidem est quod offertur in altari; sed
( Levit. xxi, 1,2). Considera his prsecipi sacerdo- non tam sanctificaris ex hostiis, quam ex eo quod
libus nnn ingredi ad quemlibet morlmim, nisi ad1 in convallibus habilas, et interes mortuis operibus,
eos cognalos el propinquos, de quibus supra dicluml pollueris. Haec juxla hisloriam : quamquam spiri-
est. Sacerdos autem magnus, id est pontifex, pluss tualis in ea intelligenlise lineas duxerimus.Cselerum
aliqtiid habebala caeteris sacerilotibus: et nec pietass secttndum uvuyuybv Ecclesiaslicus vir qui immo-
illttm, nec affectus flectere poteral, ul immunduss lavit agnum imraaculalum et anniculum , et indulus
fieret in supradiclis nominibus. Ait enim Scriptura: : est Chrislo , si tulerit de carnibns ejus, et ligaverit
Et tuper omnem animam qum morlua est non ingre- in suminitate vesiimenti sui, et ipsa summiias teli-
dietur : super palre suo, neqtte super matre sua, et( geril Scripturarum panera, qui confirmal corda cre-
non contaminabitur. Scientes ergo quid sit caroa denlium ; aut coctionem, apostolicas Epistolas, quse
sanctiQcata, et immundus in anima, videamuspro- quasi veteris Legis carnes concidunt et decoquunt,
1409 COMMENTARlORlIMIN ACGJEUMLlBER. CAP. II. 1410
ei condilas prsebcnt esui; aul vinum quod IselificatA demin temptoDomini.Cttmaccederelis 6d acetvumvi-
cor liominis; aut olcum , in quo exhilaralur facies ginti modiorum,et fierent decem,el intrarelisad torcu-
audicniis; aut omnem cibum : lac, quo alunlur Co- lar, ut exprimerelisquinquaginlalagenas, et fiebantvi-
rinthii (I Cor. 2), et olera quibus vescunlur infirmi ginti. Percussi vosvenlourenle, elaurigine, el grandine
(Rom. xiv, 5), et caelera his similia : non staiira omnia opera manuum vestrarum , e( non fuil in vobis
quasi sanciificata ea comedent quibuscumque data qui reverteretur ad me, dicit Dominus. LXX :Etnunc
fuerint. Non enira ex eo quod dicunlur; sed ex eo ponite super corda veslra a die hac et supra, antequam
qund suscipiunlur , sanclificant audienles : quia poneretur lapis super lapidem in templo Domini, qui
rautli auditores a legis sunt, el non factores. Sed et eratis quando mitlebalis in cypselemhordei viginti sa-
ob id pulo hsec universa quse dixi, ex tnctu vesti- la, el fiebantdecemsata hordei: et ingrediebaminitor-
menti ad vescenles nequaquam sanctificala deferri, cular , ut hauriretis quinquuginlaamphoras, et fiebant
quod sutnmilate tantum pallii conlinguntur; ct san- viginli. Percussi vos sterilitate , et corruptione aeris ,
ctificalsecarnes intrinsccus, humorem, sanguinem , et grandine omnia opera manuum veslrarum : et non
venas 764 > nervosque non norunt. Sicut igilur reversi cslis ad me , dicit Dominus.Licet omnia quse
summitas vesiiinenti dominici, el levis laclus non oblulistis milii in altari, quia templum,nnn aedilica-
sanclificat, nisi eum qui comederil carnes agni, et B I veralis, contaminala fuerinl (sine exsiructione quip-
sanguinem ejus biberit: sic econlrario immundus in pe lempli, donum omne pollutum est); tnmen nunc
aninia, perversse qusequc doclriiiae, quodcuraque le hortor, o popule, ut sensu ad pratteriia reverta-
tetigerint, immundum faciant necesse cst. Habent. ris, consideresque qusefacta sint, hoc esl, et ab
enim in sacramentis panem , et vinum, et oleum , hac die vicesima quarla noni mcnsis anno secundo
et omnem cibum ; scd sacramenta eorum quasi pa- Darii, quidquid reiro gesium est menle comple-
nis luctus , omnes qui ea contigeriut, contamina- clere, et propier quse, quania sustinueris , ut cura
buntur. Legunt et ipsi Scripturas, et quasi deScrip- deinceps prospera tibi evenerint, scias qua causa
turarum leslimoniis conspergunt panem, et lolai evenerint. Ergo antequam inciperes adificare lem-
nocte in clibano coquunt illum; sed cum ad ve- pluro , ellapidem super lapidem ponere, cumacce-
scendum datus ftierit, comedentes ad insaniam pro- deres ad acervum , et putares viginti te babere mo-
vocat. Habent pulmeniura et coclionem, conantcsi dios, b nonne vix mediara partem colligere pote-
juxla perversitatis suse sensum myslica quscque de• ras ? Sive juxla LXX : Cum miiteres viginti modios
Scripturis lexere , et quasi coquere, el condire car- hordei in vas quod vocatur cypseles, et existimares
nes agni, sed cociio illa perdiiio cst. Habent ett le quamquara hordeum mtlleres, jumentorum cibum,
vinum , sed non de vinea Sorec , et quam planlavitt C ( vel de ipsis viginti raodiis esse securum , nonne
Dominus in Jeremii, electam et toiam veram (Jer. postea reversus ad vas vix decem modios reperisli ?
u); scd de vinea Sodomorum. Habent cl oleum qnodI Ad lorcular quoque cum accederelis, et videretis
de veteris el novac Scripturae testimoniis violenterr uvas, et quinquaginta amplioras vobis oculi pollice-
exprimunt, el quasi in refectionem deceplis et lassiss rentur : non dico pariem mediam , sed vix viginli
raeniibus pollicentur ; sed delestalur illud sanctus,, amphoras exprimere poleratis. Et haec feci percu-
et dicit : Oleum auiem peccaloris non impinguel ca-- ticns vos vento urenie , et corruptione aeris , et
pul meum (Ps. CXL, 5). Ilabent et divcrsos cibos,t emorienlibus frugibus, vacuisquc spicaruro folliculis,
multiplicesvidelicet variarum On-cSsersuv diversosque> et vinearum boiris, ul malorum pondere vos ad
traciaius , quos quia immundi sunt qui scripserunt,f meam notiiiam provocarem : 766 et nec sic fuit
et immundo ore prolali sunt, omnis qui teligerit,( qui reverterelur ad me. Hebrscus tolara loci hujus
immundus fiet, et in eorum trahetur errorem. Undei conlincnliam ab eo quod scriptum est: El nunc po-
respondit Aggaeus, qui scit diiferentias solemni- nile corda vestra a die hac et supra, usque ad eum lo-
tatum, el ob id festi sortitus est nomen : Sic popu- cura ubi ait: vinea et ficus el malogranaium , et li-
lus iste et sic gens isla , Judseorum videlicet, alqueB gnum olivmnon floruit, ex die isla benedicam, ita ex-
gentilium , et liaereiicorum omnium in conspectu'. u D posuit [Al. exponit ]: Certe nunc lempli fundamenta
meo, dicit Dominus : Omne quod fecerint, quod1 sunt jacta ; ex hac igitur die qua fundamenla jecis-
mihi obtulerint, vel vola pro salute, vel pacifica , tis (cum in prseteritum vos sleriliiate, et fame, et
vel pro peccato, vel pro delicto, vel in holocau-- graudine, siccitale punierim , el non fuerit qui ad
slum, sive eleemosynas, sive jejunia , sive victuss me per has plagas reverteretur e vobis), ponite cor-
coiilinentiara , et corporis caslitatem, contarainataa da vestra in fuiurum et deinceps, et videte quia
crunt in conspectu meo. Quamvis enim sancta vi- omnia vobis prospero cursu fluant. Hoc aulem eve-
deantur specie sui quae offeruntur a lalibus : tamcnI niet quia templum meum sedificare coepistis : nec in
quia tacla sunt ab eo qui pollutus in anima est, , solo altari habentes fiduciam , sedificationem mese
omiiia polluentur. domus contemniiis. Juxla quem sensum breviier
(Vers. 17 seqq. )765 Et mnc ponite corda vestra a possumus dicere, frustra aliquosmuneraofferre Deo,
die hac et supra : antequampoiterelurlapis super lapi- et eleemosynis atque oblationibus putareDeum pos-
a Deeral penes Mariianseura, legis: id genus alia ia b Voculam , nonne , atque adeo inierrogandi no-
passim restituimus. tam Regin. ms. non habet.
14H S. EUSEBII HIERONVMI 1412
se placari, cum ipsi non exslruxeritit in sc templum A ginti. Quem numerum amat Esau , unde et Jacoli
Spiriiui sancto. Tunc eniin prosunl eleemosynse, ei sciens eum hoc numcro deleclari, miltit qusedam
munera quaeofferuniur in altari, cum seipsum quis animalia in mtinere , viginli et viginti. Simulque ct
fediiicaverit templum Dei, et posi sedificaiionem cerne quod ipsc Jacob licet sanctus (lamen eo tem-
lempli dona obtulerit in ahnri. Porro secundum tro- pore quo non erat ciun paire suo Isaac, id est,
pologiam , et ad nos dicitur qui nunc in JesuniClui- nst<; el matre sua Rebecca, id est, patientia ; sed
sium credimus, si tamep crediraus el opere iidei os- vicinos habebat Assyrios, ei habilabat in Mesopoia-
tendiinus verilalem , ut revcrtarour meiile ad illud mia, binc alqtie inde se cingeiitihtis fluviis), viginti
terapus quando genliles eramus, quotidie viliis ser- annorum spaiio , crudelissimo el avarissimo seivi-
vientes, nec exstruxeramus in nobis teniplum Deo. vit Labano (Gen. xxxu ), Nec inoveai 768 n."em-
Quomodo autem arcbiiecius el scieniissimus cac- piam, si dicamus aliquos anle fidem Christi et ex-
nienlarius lapidera jungil iapidi, et inferiorem supe- siructionem icnipli ejus, mediam parlem se laboris
riori calce gypsoque conglutinat: iia et arcbitecius sui posse percipere, cumapud incredulos nullus fruc-
(quemse etapostolus esse dicil : Quasi supiens ar- ttis sil bonorura operum. Nnti euim viginti reponit
chiiectus fundamentum posui (ICor. 111, 10) : el ct invenit viginti; sed cum [ Al. si] viginii reposue-
quera de Jerusalem ablaturura se Dominus commi- B rii, inveiiil decem, id est, mediara pariem taboris
natur) novit quomodo opera jungat operibus, et sui. Judsei, ei ethnici, et Philosopbi hujus saeculi ,
paulatira exstruat templum Dei. Fundamentum au- caeterique qui sapienliam jaciani, in prsesemi lan-
lem hujus leinpli poniiur Jesus, super quem uiius- tum tempore conversaiionis suae el laboris fructum
qiiisque videal quid sedificet: Alius aedificat aiirttm, et gloriam capiunt, omnisquc spes coi um ei merces
argentum , lapides preliosos; alius, ligna, fenura , fuluri saeculi lollitur. lloe autem ideo fit ne pcniius
stipulam. Et tribus bonis tria econlrario opponuu- desperantes conicmnanl pceniienliatn; sed aliqunndo
lurmala. Islisunt lapides de quibus exsiructurumse conversi ponant lapidem super lapidem , et acdifi-
Jerusalem Dominus rcpromitiit: 767 ^cce ego prm- ccnt templum Dei. Qund si in incredtilitnte peruian-
parabo tibi carbuncuium lapidem tuum, et fundamenta serint, id ipsum medium quod vidcbaniur habere,
lua sapphirum , et ponam propugnacula lua jaspidem pcrdenl. Sequitur enim : Percussivos ventourente ,
[Al. jaspim], et porlas luas dc lapide cryslallo , et el aurigine, et grandine omnia opera manuum veslra-
murum luum de lapidibus eleclis (Isai. LIV,11, 12 ). rum. Quidquid autem aurigine el grandine et venlo
Neque enim putandum est secundum Judaicas fabu- urente perciilitur,in pulverem redigilurct favillam,
las ei inepia fignienta, Deum auro et gemmis aedili- niliiiqtie in eo quod ad uiilitalem et ad esum perti-
caturum Jerusalem , el non vivis lapidibus, qui C neat, invenitur. Quaequidem cunctafecii Dominus,
nunc volvunlur super terram , cl juxln nnturas la- quia non estinvenlus in eis qui reverleretur ad eum.
pidum , vel ignili lide sunt, ut carbunculus ; vel Quod si reversi fuerint, et sedificaverint templuni
toti coelesles, etiu tbronum Dei redacii, ut sapplii- Domini, a die qua aedificare coeperint, habebunt
rus; vel innocenlia et bonorum operum simplicitate qtiaeprophetiae sermo subtexil.
lucentes , ul crystallus. Dicilur ergo nobis ul consi- (Vers. 19, 20.) Ponile corda vestra cx die isla el in
deremus quse relro passi fuerimtis anlequara in no- (uiuntm, a die vicesimacl quarta noni mensis , u die
bis sedificaremus templum Dei. Cum accederetis, in- qua [undamentajacta sunl tenipli Domini, ponite su-
quit, ad ucervumviginli modiorum, el fierent decem: per cor veslrum. Numquid jatn semen in germine est,
sive juxla LXX : Cam im((ei'e(isin cypselem viginli el adhttc ficus et vittea et malogranalum , et licjnum
modios hordei, el fierenl decemmodii hordei. Quid- olivm non floruil ? ex die isla benedicam.LXX.: fo-
quid enira ante Cliristum vidcbaninr liabere virtu- nile corclavestra a die ista et in fulurum : a quarta el
tum bonorumque operum , non crat frumeutttm , vicesimanonimensis , el a die in qua (undamenlajacta
sed hordeum : et ipsum hordeum , non secundum sunt lempli Domini, ponite in cordibus vestris : Si
spem et vota nostra , quod de Isaac legimus, cente- ullra cognoscelursttper lerram area , et si adliuc vinea
nas fruges dabal (Gen. xxvi), sed vix mediam par- D et ficus et malogranalum, el ligna olivmqum non fe-
tem laboris noslri ex eo invenire poteramus, et di- rant fruclum? adiehac benedicam. Exposui.ait,
cebalur ad nos : Tanta passi estis sine causa vobis qwe sustinuerilis nnteqtiam inciperelis a:di(i-
(Galat. in, 4)? Sed et cum intrarenius ad torcular, care tcmplummeum : nunc exponam quse vobis ven-
et qiiinquaginta vini amphoras supputaremus (quem lura sint prospera , quia templum meum aedifi-
numerum, completis septem hebdomadibus, unio care coepislis. A die igitur vicesima quarta uoni
divinitalis includit), et pularemus nos iiabere vinum, mensis in quo templi fundamcnta sun( jacia,
quod Iselilical cor hominis , sublrahebalur nobis 769 q,uanla rerum abundanlia fulura sii, considc-
sanclus numeriis tricenarius (in quo baplizatur Do- rale. Nonus est mensis quem nos Novembrein, vel
mjniis, et Ezechiel visionem cernit in prophetiac Decenibreni dicimus. NISAN (p?3)enim apud Hebraeos
acce- mensis est primus, qui appellalur mensisnovorum:
sua? cxordio , et juxta Hebraicum sacerdoles
debaiit atl ministerium Dei), el relinquebantur vi- co lempore quo Pascha faciunt, id est, incipientc
' « In aliquot niss., ad utum pertineat, Victor., ad esum pervenkt.
1413 COMMENTARIORUM IN AGGiEUMLIRER. CAP. II. 1H4
vi'1'is exordio, qtii secundum luiisc cursinn saepeA q Paier agiicola est; ct iicus, Spiritus sancti dona
A que
iiuaradam partem mensis Martii possidel, inierdiim <J dulcissima; el malograiiatiiiii, Ecclesiaslicadngtt ata
incipil in Aprili. Ergo si Nisan, Aprilem intelli- el « scienla Scriplurarum, qu;c sponsa: gcnis in Cau-
gimus, noniis mensis secundum suppuiationem Ile- llico c:tiiicirum cuiiiparatur (Cant. vui), el ligna
braeorum December erii. Igitur decimus [Al. De- olivsedabunt f refecii mem, et illuminalionem cordis
ccmber] est mensis eo tempore qub seinina latilant ei £ qui coeperit a'dificare templum Dei. Quod autem
in lerra, nec futura fecunditas conjcctari polest. vinea i et fictis et oliva (paulisper de malogranato dif-
Numquid jara, ait, semen in germine est? Quodme- 'fero) referaniurad personam Salvaloris, ei Dei Pa-
liusllebraice dicitur, infolliculo, ullbecamfrumenti Itris el Spiriius sancti, in Judicum libro ( Cap. ix )
significet. Numqtiid vinea et ficus, et malograua- plenius I legitur, ubivadunt infructuosa ligna,ulcon-
luiii et ligiitim olivae flureni suura dederunl? ul cx sliiuant ! regeni snper se, dicunique per ordinem vi-
flore intelligaiur el fructus. a Ulique non; mense neaeet ' ficui et olivsc, 111regnenl super ea, et tara
enim, ut diximus, Decembri fuiurarum nulla signa 'vinea, quam ficusetoliva renuunl lale imperium,
sunt frugum. Ne igilur dicatis, boc me prudenti ra- 'nec dignantur super infructuosa ligna rcgnare. Tunc
tione conjicere, ct fuluram fecundilatem de floribus illa i vepiuni ad ligtiiim sterililalis snseregem, id esi,
arborum herbisque segeium snspicari : ecce nulla £B ad ; rbaiiinuni spinosum fruticeni, el arbusculnm
signa sunt; et taineii ego praedico vobis, quia coepi- !sentibusuncinisquccoiiiextaiii, quac lencat quidquiil
stis acdificareteraplnm meum, ad bcnediclionem, ;aitigerit, ei retentum vulneret, et vuliieralortim
ineaiii frugum onmium fecundilatem. lloc sccundum sanguine delcctelur : in-uper et ignem emittat a se,
Jlebraicumdixinius.Caeterum secundiini Sepluaginla et regnaia ligna consutnal. Reierimus aulem rliam-
longe alter e.-t sensus, (|tieni ei ipsum primura debe- iium ad diaboluni, el secundum virgulii naiuraiii,
iiius jttxta litterain exponere, ut postea coeptus tro- illius naturam interpreiabimnr. 771 Porro vinea
pologise ordo (racteitir. Ponitu corda veslra a die, et iicus, el oliva ibi eruni, ubi nialogranatum fuerit,
hac, qua templum fundalum est, in fulurum, et vi- quae arbor proplergranoruni niniiani iiiulliiudineiii,
debitistanlasfulurasesse segeles, t-l tanlade cunctis. et interiexiis menibrautilis qtiaiiidam geomelricam
agris frumenta portari, ut area nesciat fruges suas, coiiipositionem, et diversas quidem raansiunculas,
sive ut non sint areae singulorum, sed prse mulliiii- sed tamen onines una corlice compreljensas, sempcr
dine jungatur area aveae,et nrearum separalio ne- in Scripturis super Ecclesiae pcrsona ponitur.
sciatur in terra. Vinea quoque et ficus, et malogra- (Vers. 21 seqq.) Et faclum esl verbum Dominise-
nntum, et lignum olivse qiuc prius vestro vilio noni cundo ad Aggmum,in vicesimaquarla c die mensis,
afferebant fruclus, quia mihi necdum cceperaiisaedi-. C G dicens : Loquere ad Zorobabel diicem Juda, dicens:
licare leraplum, lanta uvnrum etpomorum abundan- Ecjomovebocmlum pariier et terram, et subverlam
lia curvabuiitui', ul manifesta fecundilas manifestumi sotiutn regnorum, et conteramjortiludinem regtti gen-
indicet benediclionein. Nmium autem mensem, non0 fiHtn; el subverlamquadrigam et ascensorem ejus; et
in bonam parteinaccipi.etquartus Hegnomm liber, descendentequi et ascensoreseorum vir in gladio fra-
770 et Jerernhe narrat bisloria, inquo obsessa di- tris sui. In die itla, dicit Dominus exercituum : Assu-
citur esse Jerusalcm (IV Reg. xxv, el Jer. xxx et>l mam te, Zorobabetfiti Salathiel, serve meus, dicil Do-
xxxn). Tamen quoninm in fine noni inensis, templi li minus, et ponam te qnasi signactilum: quia le elegi,
fundniuenta jaeiunltir, hoc intelligere possumus,;, dicit Dominus exercituum. Jn LXX addiia sunl,
quod noii incipialur exstrui (cmpluin Domini, nisi si d mare et aridam; et minus habet, Conteram fortitu-
mala opera finianlur. Unde et in vicesimn quarla diee dtnem regni gentium, quod plenius ex ipsorum lec-
niensis ejusdera, fundamcutum tenipli poniiur, in ii tione noscitur [Al. noscelur]. Nolnndumaiilem quod
quo nuinero duplex SvSexus ct Ircs aySouSes,qua- t- in cadem die, Imc est, in vicesima el qttaria noni
luorque i%i.8sssunt,dequo jam supra pleniusdispu-I- inensis, iacito mensis iiumero, quia de Cbrisli
latuiii cst. Qtiicumque ergo Dei cultui se dedicayc- ;- prophetabanl [Al. propheiabatur] adveniu, e( de
"*
ei id
rii, contempserii pifiupov, est, negligentempa- regno ejus, secundo ad Agga:um serroo fil Domini
i-
irotium (qui in Ezrse volumine juxta Sepiuaginla la nostri, non inmanuejusui prius, neque ad Aggseum
interpretes(lEs:/)-. iv), lemplum Dei aedificarivelat),), proplielam, ui in visione quarta, sed lantum ad
isie b ncscit raensuram fruguui et mercedis suse.Vel el Aggseum,idest, ad Domini festa cclcbrantem : quia
certe propter hoc quod dicilur : si adhuc cognoscetur nr nequaquam venlurum, sed veiiienteni nuniiaiei el
super terram area, qui seminaverit in spirilu, et de le cernerel. Et quomodo Abrahani vidil diem Cbrisli,
spiritu mcssttcrii vitainsetemam (Galat. vi), nequa- a- et laetatusesi (Joan. vm); et Joannes Agnum Deidi-
quam sibi ihcsaurizabil in lerra, scd omnin opera ra gito demonstravit (Joan. i); sic et ipse videns re-
ejus, et mercedes operum incoilcslibus colligenlur. tr. gnumFilii Dei, baberel iu seuniver.sassulemnilales.
Vinea quoque, id est, sermo Dei, cujus in unoquo- o- In hoc loco apud plerosque diversa sententia esi :
" Hanc placuit Reginae codicis leclioneui. r- « Vocem, die, ignoraiit Ilebrxus, et
pra?fer- Hicronymi
re : (Jtique non; menseenim, til diximus, elc ln vul-il- Latina versio.
gatis anica libris erat, utique nono mense, ul diximus.
is. d Posi verba scilicet, cmlumet terram. Paulo in-
b Regin. ins., iste ttescielmensuram mercedissum. m. ferius vox nottri, inRegio ms. non est.
1415 S. EUSEBU HIERONYMI 1416
Alii enini suspicanlur de priino ejus adveutu dici:' A subjugalem] et pullura asinsenovellum, etdisperdat
alii de secundo, quando in sua majestate venturus: quadrigas ex Ephraim (Zach. 9), et equum de Jeru-
[Al. fulttrus] est. Nos ulrumque suscipimus, quia etI salem, ut fial unus grex el unus pastor, el ulrumque
tunc regnavit cum venit, el postea regnaturus est. agmen tam de gentibus quam de Judseis, sub paci-
Aitamen si de fine mundi voiuerimus acciperc, illudI iico paslore teneatur. Ul autem hsec quac perversa
dicemns quod apostolus ad Corinihios loquitur : De- sunl destruanlur, unusquisque in gladio (quem ego
slriiendnmomncmprincipatnm etomnem polestaiemi puto sermonem essc doctrinse ncutissimum, et per-
et 772 virlutcm, ut sit Deus omnia in omnibus versa quaeque resecantem ) consurget adversus fra-
(I Cor. xv). Et quia mysiicutn est quod dicitur, et ad trem suum, amputans omne contrarium. Sed horura
finem rerum periinet; idcirco jubetur propbeia ad universorum finis est optimus. Post desiructionem
solum Zorobabel loqui, quem in lypo Cbrisii propler enim snliorum, et fortiludines [Al. fortiludinis] re-
assumptionem corporis ex semineDavid processisse gnanlium, et quadrigaruin, et cqiiorum, ei equiium,
raonslravimus. Huic ergo dicunlur qu;e in Une ven- in die illa, dicit Doniinus oiniiipotens : Assumam le,
tura sint, quod transeat figura hiijus mundi, et fiat Zorobabel, filium Salalhiel, servummeum. Servus au-
cuelum novum, et terra nova,a et commoveat Donii- tem dicitur propter corpus humanum , quia lunc et
nus ccelum et lerram, et destruat omnem principa- B ipse filius suhjicietur ei qui subjecit sibi omnin , ct
lum, et poteslalem, et virlutem, el dissipet b reges in subjectis oronibusvidebitur el ipse subjecius. Sed
regum, sive ut habetur in Hebraeo, regnorum, et in- cutn hoc fuerit impletum, ponet illum Deus quasi si-
terficiat omnem foriitudinem contrariam, nl ipsis gnaculum in nianu sua : Hunc enim signavit 773
quoque qui ante regnaverant, et gentes sub sua te- Deus Pater (Joan. vi, 27) : et bic est iniago Dei in-
nuerant diiione, prosit regni eorum destruciio.et omni visibilis , et forma substanliae ejus : ut quicumquc
praeliandisiudiodissipato, sequaturpax; hocesi cnim crediderit in Deum, huc quasi annulo consignetur.
quod ait: Et subverlam quadrigam, sive quadrigas, et Obsecro te, lector, ut ignoscas celeri sermonc
ascensoresearum,etdescendenlequietatcentoreteorum. dictanti, nec requiras eloquii 774 venusiatem ,
Ei utsciatis insnbversione quadrigarum etcorruen- quam multo tempore Hebraeaeiingiiaestudio perdidi:
lium equitum, hoc quod diximus significari: Videle quamqttam me c Alecto seraper infanlem ac mutum
quomodo de Christo dicatur in Zacharia quod venial fuisse auiumet. Cui ego dicam : Dominusdabit ver-
mansuelus rex, et ascendens super jugalem [ Al. bum evangelizanli, virtutem tnultam (Ps. LXVII,12).
H In Viciorii editione comnia istud, et commoveatC( in opere qttod Hieronymo ascribilur , earoque ex
Dominusctelum et terram, desideralur. cunciis Vaiicanse biblioihecsemss. unus tanium ro-
b Cunt Yiclorio Regin. ms., el dissipet sedesRe- dex retinet: sensusque hujus leciionis cst: Domi-
gum. Intra, e( currenlium equitum , pro corruen- nut dabit virtutet multat, seu virtulem multatn, evan-
lium, etc. cjelizantiverbum. Nos tnmen correxiinus : Dominus
0 Sane viderelur ad codicis Reginae fidem legen- dabit verbum evangelizanti virtule multa. Evangeli-
dum ex S. Doctoris persona, quamquam a lacte sem- zanlibus enim legilur cunciis iu vnlgaiis cditioiiibtis
per infantem ac mulum fuisse me autumem; verum Graecis, et Lalinis , tam maiuiscriptis , qtinm itu-
quod subsequilur, cui ego dicam , etc., id nullo opi- pressis. Eamque leclionem non solum nlilii ipse
nari modo paiitur. Hieronymus Aleclo aemulum Ilieronymiis semper sequittir, sed servavit adhuc
suum dixeril, quod ab infereutlis injuriis nuraqunm vetustis-iinus , ac mille ferme annoruin Vaiicanus
desineret. Perro ad poslrema verba, virtutem mul- Gnrciis codex, legens SvvupetnoXkxi,(onseniiunique
tam sive virlutes multas, utrumque enitn lrgiiur, ciim eadeni quadraginla sex Bibliorum peues rae
hscc observat Viclorius : Hanc, ait, lectionem se- veitistissinia raanuscriptn exemplaria. Hebraicsc lo-
cuius esl is, qui Marcum inierpretatur a principio, ciilionis ambiguitns diversiiatem inlroduxii.
S. EUSEBII HIERONYMI
STRIDONENSIS PRESBYTERI
COMMENTARIORUM
1N
ZACHARIAM PROPHETAM
AD EXSUPERIUM TOLOSANUM EPISCOPUM
LIBRI DUO.
775-776 Uitimo jam autumni tempore frater noster, filius tuus, Sisinnius monachus, luse mihi
1417 COMMENTARIORUM IN ZACHARIAMLIBER I. CAP. I. 1418
dignalionis epistolam reddidit : qua lecla , gavisus jA ejus qni reversurus est, nullam moram paiilur in-
sum esse te sospitem, et memorera mei, omniuraque lerpreiaiio : sed velim nolim , snllem lucrativis per
fratrum qui in sanctis locis Domino serviunt, jn nocicm lioris ntque furtivis diclare compellor, quod
quorum refrigeriis facis tibi amicos de iniquo mam- libi dirigam. Scripsil in hunc propbetam Origenes
mona, et praeparas seterna tabernacula, ut possis duo volumina, usque ad lertiam parlem libri a prin-
cum David dicere : Qnam dilecta labernacula tua, cipio. Hippolytus quoque edidit Commentarios , et
Domine virtutum : concupiscit et deficit anima mea Didymus quoqueExplanaiiouum libros, me rogante,
in atria Domitii(Ps. LXXXIH, 1). Si enim Passer invenil dictavit, c quos cum aliis tribus in Osee et inihi
sibi domum, et turtur nidum ubi ponat pullos suos 7tpo<refiivno-ev : sed toia eorum e&iyvats allegorica
(Ibid.) : cur tu qui pontifex Domini es, et calcas in fuil, et bistorise vix pauca teligeruut. Ilaque imiinri
ftne mundi torcularia , ut sitiemibus populis sangui- cupiens illum palremfamilias, qui proferl de thesauro
nis Christi vinum tribuas , non libere proclamabis suo nova el vetera (Matt. iu, 52) : et sponsam de
ac dices : Cor meum et caro mea " eassM/lauerufK Cantico canticorum, quae dicit : Nova cum veteribus
in Deum vivum : beati qui habitant in domo tua [ratruetis meus servavi libi (Cant. vn) : historiae He-
(Ps. Lxxxm, 3). Audio te invallelacrymarum, in Ioco brscorum tropologiam nosirorum miscui, ul acdifi-
quem Deus posuit ad certamen , ut vincenlibus co- B ] caremsuperpetramelnonsiiper arenam (Matth.\n),
ronam daret, ascensiones in luo corde disponere, ac stabile jacerem fundamenium , quod Paulus ar-
et ire de virtute in virlttiem, et imitari Domini pau- cliiteclus posuisse se scribit (I Cor. ui). Tuae bene-
pertatem , ut cum illo dives fias, et in le reclinet volenliae erit, non eruditionem nostram, quae vel
caput, et per singulos b dies suscipiatur, visitelur, nulla, vel parva est; sed pronam in le suscipere vo-
alatur, vestiatur, et prsccipne sanctariun Scriptura- luntatem : ut nos ad csetera provoces , et in Iongo
runi lectione fervere. Cumque tibi 777_778 cupe- Scriplurarum campo currere cohorteris. Si qui au-
rem ingenioli mei aliquod offerre munusculum , et tera sujit, quibus iuterpretaiionem et horum , et
ccepta in duodecim prophetas explanatio perveniret aliorum voluminura anle promisi, ignoscani incre-
ad calcem, susceptum opus deserere nolni, sed quod dibili in te amori meo, et quidquid libi scripsi, sibi
et absque te diclaturus eram , tuo potissimum no- scriptum arbilrenlur : Chariias enim benigna esl,
miiii consecravi; et gaudeo qttod obscurissimus liber charitas non mmulatur, non qumril qumsua sunt. Sed
Zacharise prophelse, ct inler duodecim longissimus, jam lempus est, ul Zacharise verba ponentes, Spi-
eo lerapore disserendus est, quo ob festinationem rilui sanclo interpretationis vela pandamus.
a lia mss. nostri et Viclorius ex cunctis vulgatis C ret in Osee commenlarios;qui tres
libros, me pelente,
libri-. Martianaetis relinuil, exsultavit. diclavil,quinque quoque ulios in Zuchariam. Hsecper-
b Vocem dies Regin. tns. nescit. Et verius for- fecte quadrant ad locum praesentem a nobis restiiu-
tasse vacat, estque homines subinlelligendum , pro lum, tit prndenti lectori exploratum est. Non ergo
dies. in Michseaniscripsit Didymus, sed in Osee ei Za-
c lnsigois hic error in vetcribus ediiionibus qnae cbariam. MART. — Pro mihi, duo e nostris codd.
absque ullo sensu legunt, quos cum tribus aliis in Palatin. alier et Regius, Micha, aut Michma, cum nn-
Oseeet Michmaizpoaefiivycrev. Pro mihi iiaque obtru- tiquis editionibns pratfferunl : falso tamen, utprobe
diinl nomen Michma, quod imperitia exscriptorum notatum est Mnrtianseo.Nam in Osee et Zicharinn
antiquorum fluxitinquadam recentiora exemplaria. elucubrasse Didymum Commentarios, Hieron. ipse
At lectio aliorum codicummss. manifesiissimecom- prologo in Oseetestatur, seque ait petenie diciatos.
probatur e prsefatione in Osee propbetam, ubi scri- In Michseamnon ileni.
ptum est : Vidi Didymum.... rogavique eum ut scribe-
LIBER PRIMUS.
(Cap. I. — Vers. 1.) In mense octavo, in anno se- D dseorum deslruxit imperium, primo anno regni sul,
cundo Darii * , factutn est verbum Domini ad Za- quinquaginta circiter millia hominum caplivorum de
chariam, filium Barachim, filium (Vulg. filii) Addo, Babylonercmiseritin Judaeam : qui vasa quoque qnae
prophelam dicens.LXX : In oclavomenseanni secun- Nabucbodonosor abstulerai, reddidit, et teuiplum
di sub Dario, factum esl verbum Dominiad Zacltariam resedilicari [Al. aedificari]jussil in Jerusalem : prin-
Baracltim, filium Addo prophelam, dicens. Secundo cipesque populi qui reversus est, constituit Zoroba-
annoUariifilii llystaspis, septuagesimum desolationis bel, filittm S.ilathiel,el Jesiim, filium Josedec sacer-
lcinpli annura, qtii ab Jeremia (Cap. xxv et xxix ) dotem magnum. Inierfecto igitur apud Massagelas
prsediclus est, fuisse completum, ipse Zacharias (e- Cyro, qui triginia aimis regnavil,inPersis, a Tomyri
slis esi, dicens, Domine exercituum, usquequonon regina Massagetarum, Cambyses filius ejus successit
misereberis Jerusalem et urbium Juda, quibus iratus in regnum, qui expletis octo nnnis, duus magos fra-
es? Ecce iste septuagesimus annus est (Zach. i, 12) : tres habuit successores : quibus occisis a populo,
nullique dubium quinCyriis, rex Persarum,quiChal- Darius, filius Hystaspis, ex sementia septem familia-
a Addiiura regis, quod neque in Hebraeoresonat mss. nostrorum
ope hic induximus.
PATROL. XXV. 45
1419 S. EUSEBIIHfERONYMl U20
rura rcx Persarum conetilutus est. Cujus regni annoi A Zacbarias, fllius Barachiae,filius Addo mitiitur. Zt-
secundo faelus est serrao Doraini ad Aggaeum pro- charias inlcrprelatur memoria Domini: Baracliia ,
phetam, et ad Zachatiam, filiuiit Baracbia:, fitiumi benedictioDomini: Addo, teslitnonium ejus. Videa-
Addo. Super Aggseojam diximus, de Zaebariae li- mus ergo, sermo Domini qui eiai in principio apud
tulo pauca dicenda sunt. (Jui cura sit filius Baraehiae Doum Patrem, quid in Zacharia propheia sit locutus
quseritur quare dicatur filius Addo. Nec ambigilur adpopulum.
juxta Paralipomeiton librum , quin ipse sit Addo, (Vers, 2,3.) Iratusett Domvmt super palres vestros
qui raissus est ad Jeroboam, fiiium Nabath (II Par. iracundia, et dicesad eos : Hmc dicit Dominuscxerci-
xn), sub quo aiiare dirulum [A/. diruptum] esl, et luum; Converliminiad me, ait Dominus exercituum,
manus regis aruit, rursuraque ad preces illius resli- et convertarad vos, dicit Dominusexerciiuum. Ne sitis
tula esl (III Recj. XIII): Igitur a prirao anno Cyri re- sicut patres vestriad quos clatnabantproplietmpriores,
gis, usque779aasecunaumannuin Oarii, filii Hy- dicentes, LXX : Iralus esl Domintts super patres ve-
6taspis,suppulanlur anniquadraginta, io quibus tan- slros ira magiia, et dicet ad eos: Ilmc dicit Dominus
tum aitare fuerat exstruclura, et jacta templi fuuda- omnipolens: Converliminiad me, dicit Dominus xirtu-
menla, vicinis in circuilu naiionibus opus probiben- tum, el convertar ad vot, dicil Dominus virlutum ; ei
tibus, etCambyse rege Persarum, qui [Al. quod] B i nolite fieri sicut patres vetlri, quos arguerunt pro-
super hac re ad principes Syriae xoiX»;,et Pboeiiieis, phetm, qui prius fueranl, dicentes. Ira Domini non
ac Samarise lilteras miserat. Super quo plenius Es- periuibatiouem ejus significat quj c jrascilur; sed
dras scribii historiara. Sed Aggaeusiji mense sexlo eorummeriinatquepeccaia.inquos ira Deidessevit:
in die primaejusdem mensis prophetarc exorsus est. alioquin Dominusnuniquam iratusulciscilur ; sed ad
Zacharias vero in eodem quidem anno, sed non in hoccorrjpit, ut emendet. Unde etpropheta preca-
eodera mense: nam post duos menses octavo a anni tur in P#«{fjii«i Domine, nc in furore luo arguas me
nieiise fudit vaticinium. Ujide recie juxia ordinem neque in ira tua corripias me (Psal. vi, 1). Et in alio
duodecim prophetarum.illedecimus, et bic undcci- Joco Jegimus ; Corripenos, Domine: mumiamen non
musponitur. Magnaequeconfjdenliseest, immo spei infutore luo, sed in mitencordia (Jer. x, 24). Iratus
fideiqiiein Dotninum, ut quod tanlo lempore praeter est crgp Domiiiussjiper palres eorum qui nunc cor-
missum est, vel rege prohibente, vel gentib:;s, ad ripiiijJtiir, non juxla Septuaginta interpreles ira ma-
commoniiionein duorum hominnm facere jncipiant. gna; sed ira sirapliciler, Si enira ira magna esset
Haecjuxla historiam solito more prsemisimus. Nunc iratus, ouniqtiam per Danidem et Ezechielem capti-
secnndumuvuyuynvbrevilerdisserendum est.Oclavus vos ad pceniientiam provocasset. Cumque in illos
apud Hebraeos meijsis qui apud illos MARESVAN ( Iralus sit, ad vos Jpquilur Duminus exercituum, pro
C
ftllWriO), apud .fEgyptios A(/itr, apud nos November quo in Hebraico ppsjiuni e6t SABAOTH (rvusy), quod
dbjilur, hyemis exoriiium est: in quo sestatis calore interdura ftepliiaginia omnipolentem,inlerdum virtu
consurapto, omnis lerra virore nudatur, ct morta- tum trnnslulerunt. Elloquitur : Convertirainiadrae,
lium corpora contrabuntur, nec est ulla ex lege so- et converlarad vos, justa illud quod Iegimus : Ac-
lemnitas, Scriptum est enim quod ler per aniitim eedite ad Dominum, et accedel ad vos. Quibus lioc
apparere debeal oujJje generis mascutini coram Do- contrarium est ; Recessislisa me, et ego recessia vo-
mino Deo noslro (Exod, xxxiv). Prima fesiiviias est bis, Prsecipit aulem eis, ul reyertautiir atl Dominum
Azymorura, Phate, quod apud nos Gracco Latinoque qui de Babybmia sunt reversi, iit ei Dominus rever-
sermone Pascha dicitur. Secunda Penlecosles post talur 781 aa *0!> ne incipiaul susiinere filii, quod
septem hebdomadas, in qua panes propositionis de quondam sustinuerunt patres, ad quossimititer pro-
novis primum frugibus offerunlur. Tertja, in fiieijse phftpe ijlius teroporis sunl locuti. Nolandum quod
septimo,b tubarum propitintionis ettabernaculorum, in paueis versiculis brevibusque sententiis sempcr in
idest, axnvoiznyius, cujus extrema dies egressionis Aggscoel Zacbaria addatur, dicit Dominus exerci-
appellatur ei lerroinus. Ergo in capiivilate populus tuum, tit sciant, Dominus csse quipraecipit adversus
constituiiis, et adliuc s«b rege Persavum, necdum D I regis impejjijm el JiQsie.;circumfremenes; ct bac
aedificiilotemplo, necduip njcenibns rourisque urbis ad sadificaiiojjera icmpli fidinia coiicitenlur.
6K8truclis, nop videt propbetiam lempore laeiiiise, (Vers. 4.) Hxc dicit Dominusexercituum: Cgnvet-
sedpost Isetitiam- Et tamen qui habebat inemoriara tiniini de viisvestris tnalis, et cogilationibusvestris pes-
Domipi.et propter memnriam, benedic(ionero,7&0 simis: et non audietunt, neque attenderunt ad ine, di-
et ob benedictionem, testiinonium : idcirco ad eum cit Pominus- LXi : Dmc dicit Dominus d omnipotens:
a Victorius, octavo scilieelattni mense. Paulo post quinqiie Florentias aliisque Brlxiaecodicibus se tes-
vulgnti omnes libri, commotionem.pro commoniiio- latur noninveuisse-Seosusque, aii, est : Iu Domino
nem-Nps Regin, rns. praeferiijius, ira non significa(perlurbaiioncra Dei.cuiu irasciiur;
b Mendose erat penes Martjatiaeum, turbarum, sed significai eortjm merim, aique peccaia, in quos
Moxproearession/s.CDrrigitViclor.ejrcssio, ln reclo. Dei ira desaevil. Atioquin Dominus numquam iraius
Locus est Levil. XK.HI, qbi LXX habeni tge^iov. tilclscitur; sed ad hoc corripit, ut emendet.
< Amoviiuus hiuc jiegaodi partieulanj »d Regin. 4 Pfo omnipalens, in Regin. ras. virWum lcgitur:
ms. Udem.eiS. Dnctoris mentem. Viciorius quoque sicque est in Complulensi Grseco exemplari, TUV
cui hsec lectio magis placuii, eam negatiouem iu <5vy«/i|wv,
\m COMMENTARIORUM IN ZACHAR1AMLIB. I. CAP. I. 1424
Cniwerlimiiiia viis veslris pessimis, et ab adimeutionl- A
j tnini ad Zachariam, fiiium Baracltim, filium [Vulg. fi-
bus teslris malis: el non attenderunl ul audirent me, lii] Addo, prophetctm,dkens. LXX : Quarta el vicesi-
dicil Dominus.Ex superioribus pendel seiiieiilia, et ma, undecimomense, c\ui esi mensis Sabaf.itt secundo
quse sequunttir prioribus coaptanda suul. Non euim anno sub Dario, factus esl sermq Domini ad Zacha-
Zucbarias ad populura loquiiur ; sed ostendil quid riam Barachimfitium Addoprophetaiu dicem. Quidam
priores propheiae ad patres eorum locuti sunt, ad pro undecimo jnense ponum duadecimum : et vice-
quod clamaverunl, dicentes : Hmc dicit Dominus siiiium quartum diem ejusdem mensis aritbmeticis
exerciluum: Gonvertiminide viis vestrismalis el cogi- ralionibus interpretaiiles, quadranguiura firiiiuin et
tationibusvestris pessimis. Iluc clamabal laaias, boc «tabileui numerum suspicanlur, voleutes cerla essc
Osee, Juel, Amus, et Jeremias, ul vias.malas desere- et siabilia quse scrjbnniur ; nos aulem dicaiuus quod
retit, et cogiuiioues pessimas dcr-elinquercjBi.quibus in eodeni aniio Darii regis sccundo, tertio raensc
ct opere, ei mente peccabaut: cl nibilominus per post primam Visiouem, id est, undei irao post octa
prophelas DoutJnumcomiuoiieiitem non audjeruui, vum, qui apud Hebrseos appellatur SABAT (lD3s£r),
neque attenderuni, iiequaquatii propjietas qui cis lo- rtirsum ud Zacliariam faclus sil sermo Doniiui. Se-
quebauUir, sed me, "dicit Dominus: in illis enira ciuiduiii numerum esse inimandunj, ei ad conjunc-
ego eram qui loquebar et contcwnebar. Unde et jB tionem carnis, et rerum saeculi, ad materise perti-
Doiuinus in Evangelio: Qui vos, iuqtiit, recipit, me jienieni, ssepe docuimus, Mensis auiera uiiflccimus
recipit (Hallh. x,40). qni appellatur SABAT, et Jingua nostia in virgam ver-
(Vers. 5, C.) Palres veslri ubi sunt, el prophetm? iilur, ausierjtaiem et correptiouem sonal, juxia il-
uumquid in sempiteritumb vivenl? Verumtamenverba jud Apostoli: Quid «ti//ts ? 783 in virga veniam ad
tnea et legitima mea, qum mandaviservis meis prophe- vos (lCor. iv, 21)?El Psalnii=i33diceiitis : Virgatua
lis, numquid non comprehenderuntpalres vestros? et et baculus luus, ipsa me consolula sunl (Psa/.xxn,5).
conversi sunt, el dixerunt: Sicttt cogilavit Dominus Et est in aceiriuio letnpore byeniis, qui ab ^Egyp-
exerciluum facere nobis (Al. nobiscum] secundumvias; tiis Mecliir, n Macedonibus itepiTios,a Rojnanis Fe-
nostras et secundum adinventionesnoslras, [ecit nobh. bniarius appcllatur. Vicesima quoque quaru niensis
LXX.: Patres vestri ubi sunt, et prophetm? numquid! dies illustrem noctis nnibram signilicat, deficicnte
in sempUernuinvivent? Verumtamen sermones meos, luua in tenebras. el catco ae perpeiuo «octis lior-
ei legitima mea suscipile, qum ego prmcipio in spiritui jore crescente. Unde congrue qui adhnc in captivi-
meo servis meis prophetit, qui comprehenderuntpatresi late erant, ei majore sui pane in Medis aique Chal-
vcstros: el responderunl atque dixerunl: Sicul prmpa- dscis, et Assyriis exsulabanl, in secujido anno et un-
ratus est Dominus omnipoteusut faceret 782 noills; ')Gdecimi mensis gravissimo frigore, el iu vicesinia
secundumtfias nostras, el secundum adinventionesnot-. quarla die ejusdeni raensis, cernuul Judajco pojiulo
tras, sic fecil nobis. Ubi sunt, inquil, paires veUri, quse sequunlur.
qui iioii audieruni, neqtie attenderunt me ? ubi pro- (Vers. 8 seqq.) Vidi per noctem: el eccevir ascen-
pbeta: vestri ? aizb y.oivovenira audiendum est:patres ; dens super equumrufum, et ipse stabal intcr myrleta ,
vestri-ubi sunt, et prophetse vestri ubi sunt? id esl, qum erunt in profundo, et post eum equi rufi, vorii et
pseudoprophetse: numquam enim de sanclis prophe- albi, et dixi: Quid sunt isti, domine mi ? El dixii ad
tis diceret: iwWquid in sempitemum vivenl? El his me ungelus qui loquebalur in tne : Ego osiendam libi
ergo qui peccaverunt, et iioluerunt ad me reverli quid sinl hmc, El respondit virqui slabat inter myrte-
[M. converti], et bis qui pcccantes falsis pollicila- la, el dixit: Isti sunt quos misil Dominus, ul perant-
tionibus, deceperunt, morte subiractis, verba mea, bularenl lerram. El responderunt augelo Domini, qui
quaepsr propbetas raeos locutus sum, permnuent in slabal inler myrtela, et dixerunl: Perambulavimus ler-
selernum, guaccomprelienderuul patres vcstros, et ram, et ecce omnis terra habitatur el quiescit. Et re-
ostenderuni vera esse quae dixi. Qui patres vestri re- spondtt aitcjeltisDomhii, eldixil: Domiiteexerciluum,
rumexitu propbelarum nieonim in se vaticinia cora- c ttsquequo lu non misereberis Jerusalem, el urbium
probanies, conversi sunlad poeiiiienliamaique dixe- D i Juda, quibus iralus es ? Iste septuagesimusannus est.
runt: Sicut praedixit Dominus exercituum ul faceret Et respondit Domiuusangelo qui loquebatur in me,
nobis, secundiiia opera nosiia alque peccala reddi- verba bona, el verba consolatoria, LXX ; Vidi in noc-
dit uobis. Leganius Dauielem ex pcrsona sua, et po- le : el ecce vir ascendenssuper equum rufum, et ipse
puli, Doiiiiiio confitentem, quod eum audire nolue- stabal inler dttos inonles umbrosos, et post eum cqui
rinl, ei jusie sibi acciderinl quserumque perpessi rufi, el varii, etalbi, et dixi:Quid suttlisli, domine?
Stint (Dan. m). El dixil ad tne angelus qtti loquebalur in me : Ego os-
(Vers. 7.) In die vicesimaquarta undecimi mensis tendam tibi quid sint hmc. Et respondit vir qui slabat
Sabat: inanno secundoDarii, factum ett verbumDo- inter montes, et dixil «d me; Isii sunt quos mitit Do-
a Unus Regin. ms., sed canlempserttnt me, dicit: dera mss. et lextibus, nos ita adverbium expunxi-
Dominus. mus.
b llicex nosiris mss., llebrxo et Vulgata assen- < VdCeui usquequo, qn.se ct in Hebico 'nO~1V
tientibiis, re^cripsimus vivent, pro quo erat vi- resonat, ct i» YuJgata ediijoije: deerat vcro hic
vunt. lu fine ciiin legerelur, tfa fecit nobis ex iis- peues M.arijaji,a)uro,»os ex RcginaeJJJS,suflecimus.
W> S. EUSEBII HIERONYMI 1424
minus, ut circnirent terram. Et responderunt angelo A myrteta, commemorat. Isia sunt regna quibuspraece-
Domini, qui stabat inler montes, atque dixerunt: Cir- pit Dominus, ut perambularent terram, et suae eam
cuivimus omnem terram, et ecce omnis lerra habitatur 785 subjicerent potestati. Denique angeli qui re-
et quiescit. Etrespondit angelus Domini, et dixit: Do- gnis et nationibus praesidebant, non ad alium ve-
mine omnipotens,usquequonon misereberisJerusalem, niunt, sed ad ipsum virum el angelum Domini, qui
et urbium Juda, quibus iratus es? lsle etl septuagesi- stabal inler myrtela, et dicunt: Petambulavimus tet-
mut annus. El respondil Dominus angelo qui loque- ram, el ecceomnis tetta habilalur el quiescit. Et est
batur inme, verba bona, et sermones consolatorios. sensus : Omnia sub nobis regna luta sunt et pacala,
Primum disseramus historiam : Vidi, inquit, per nec aliqua premunlur angustia. Ex qua responsione
784 noctem : non in die, sicut Moyses, qui Deum angelus, qui interpeilabat pro Israel, occasionem
facie videbat ad faciem: el Isaias qui loquebatur: accipit pro populo deprecandi, et dicit ad Domi-
Vidi Dominum super thronum excelsum et elevatum num : Cum omnis orbis quielus sit et pacatus, qua-
(Isai. vi, 1): antequam populus duceretur in capti- re, Doinine, non misereris Jerusaiem et urbinm
vitatem, antequam Jerusalem deslrueretur et tem- Juda: maxime cum secuiidum promissa tua eaptivi-
plum ; sed adhuc in serviluiis malis populo consti- tatis tempus expleiumsit? Respondiique Dominus
tuto, ea quae pro eis videt, cernit in lenebris. Et B angelo qui loquebatur in propbeta verba bona, ver-
eccevir ascendens super equum rufum. Hunc Ilebrsei ba consolaioria : bona , de futurorum promissione :
Miclmelemangelum putant, qui ullor iniquiialum et consolaioria, de prseseniium necessilate. Hsecjuxia
peccatorum sil Israel. Et quod stelerit inter royr- litteram, ne videremus celare noslros, quse a pere-
teta quse erant in profundo, Myrlos inielligi volunt grinae linguoe magislris didicimus. Cselerum Eccle-
prophetas et sanctos, qui in medio captivi populi sianim magistri, noctem in qua cernitur visio, ob-
versabanlur, et erant in profundo : virum autem, scuritatem mysiicae visionis intelligunt. Posuit enim
id esi, Micbaelem, equi rufi et varii, et albi seque- Deus tenebras lalibulum suum (Psal. xvn, 12). Et
bantur, ordiue, ut existimant, commutalo : ut albi juxta Sepluaginla interpreles de eo dicitur: Abyssus
MedoS'Persasque signiiicent, quia sub ipsis dimissa tieut veslimentum amictus ejus (Ps. cui, 6). Vir au-
captivitas et lemplum instauratum est: varii, Mace- tem qui ascendebat super equum rufum, Dominus
donas, quoruin nonnulli amici, aliipersecutores fue- Salvaior est, qtii • dispensationem nostrse carnis
runl (plenissime super hoc Danielis (Cap. 8) ultima assumens, audit in Isaia: Quare rubra sunt vesti-
visio loqniiur); Rufi vero regnum Romanorum menta tua (Isai. LXIII,2)?Hic qui nmicb caiitivo po-
cruentiim et sanguinarium, quod populum interfe- pulo ruftts ostendilur, in Apocalypsi Joannisin can-
cerit, templumqne subverterit. Alii vero ordinem C didis vesiibus , et in candido equo sedere describi-
qui scriptusest, conservanles, virum qui ascenderit tur (Apoc.ni e( vi). Qnod autem siare dicitur inier
Sfiper ei|uum rufum, et equos rufos, varios et al- duos montes umbrosos (licel in Hebrseo non habea-
bos, quaiuor regna interpretanlur. Primum et se- tur dttos), noviim et vetus sentiuntlnstrumentum,
cundum sanguinarium, A-syrios et Clialdaios, quo- quod densissimis foliis , et nemore, et umbrosis sil-
rum primi decem tribus sub Salinanasar duxere cap- vis dicilnr esse coopertura, quin multis obscuritati-
tivas. Secundi Judam ei Benjaniin, incensa Jerusa- bus involutum est. Myrteta auiera quaeerant in pro-
lem civitate, temploqne subverso. Teriios et quar- fundo, inter quse stare describimr, angelicas intel-
los varios etalbos, Medos significari putani et Per- ligunt poiestates , quse ei eliam in carne posito mi-
sns : quorum alii clenienles fuerunt, ut Cyrus, et nistrarnnt. Vel certe monies (ut tollamus quod
Daritts filitis Hystaspis, et Assuerus, quem Grseci scriptum 786 non esl • duos) absolute et absque
Artaxerxcra vocant, subquo Esther impletur bislo- numero, plurimos sanctos senlire possumus et apo-
ria: alii crudeles, ut Carabyses, et cseieri. Vidente stolos atqtie apostolicos viros, qui tolum orbem rufi,
ergo propheia virura ascendentem super equum ru- et varii, et albi peragrasse memoranlur. Qnorum
fura, etpost eum equosrufos, varios, ei albos, et alii marlyrio coronaii sunt, et appellantur ruii. Alii
ignorante quod viderat, visionisque suse cupiente **operibus et doctrina, et varielaie signorum, varii
scire rationem, atque dieente : Quid suntisti, do- nuncupanlur. Alii virginitatis integrorumqne dog-
mine mi ? Angelus qui loquebatur iu eo, promittit se matum, et puri cordis,c quod cernit Deum, praemia
esse dicturura: et illo reticente, vir qui siabat iuter susceperunt. Denique interrogat propheta eumdera
« Maluisset Victorius, cum vetus olim leciio es- carnis nostrae dispensationem assumpsit : contra id
set, Qui in dispensationemnostrm carnis assumens quod Marcion, Manichseus et Valenlinus hacretici
rescribi, Qui in dispensationem nostrm carnis assum- blasphemabant. Sic eiiim verutn , el nonpliantasli-
ptcc. Sic , ait, infra Zacbarise ix : Pharetra, inquit cum , nec spiriiuale, aereum, aul coeleste Chrisli
Hieroiiymiis, in qua sagitta absconditur, dispensatio corpus fnisse monsiralur, ut eruditissime hnnc er-
est carnit assumptm. Et Epbes. iv : Nec staiitn , in- rorem confutatD. Hieronymus capite 14 et 17 super
quit, ista dicentet, locum alteri hmresi damus, qum Maltliaeniii: et post euin Catbolicseveritalis pntro-
dimidiatam Christi asserit dispensationem. Sed sic nus, propngnatorqtie D. Thomas, in ni p. Summae,
unum et Dei hominis filium confitemur, ne dispensa- q. b3, art. 1 et 2.
tionem assumpti hominis, qua salvati sumus, ex parte Regiu. ms., qui nunc de captivo populo rufatus
credentes, in patte ttuncemus. Christus enim veram ostenditur.
nostram carnem, seu quod sacratius dicitur, veram c Idera ms., quo cernunl Deum.
im COMMENTARIORUM 1N ZACHARIAMLIB. I. CAP. I. 1426
virum et angelum qui stabat inier myrtetn , et di-, - A zelatur, amare se eam quam zelatur, ostendit, ne-
cit: Qui [Al. Quid] sunt isti, domine mi? Et angeluss qtiaquam dicens per Jeremiam : Sicut despicit mu-
qui loquebatur in eo, sensus videlicet propbetalis,, lier virum suum, ita despexitme domusIsrael (Jerem.
promiuit se ostensurum esse quod cernitur [Al.'. iii, 20). Ctii per Ezechielem Dominns loqnebalur :
cernii]. Cumqne promiserit, non ipse respoudit,, Irascens jam non irascar tibi, et zelus meus recessit
sed alter qui stabat inler myrieia, ei dicit: Isti sunt\t a le (Ezech. xvi, 42)'. Qui ergo zelatus esl Jerusa-
quos misit Dominus, ut perambularent terram. A Do- lem, et Sion (una est autem atque eadem civilas),
mino enim missi sunt apostoli, ut lotum orbemi nitnc irascitur super gentes opulentns, qtias supra
Evangelica praedicatione complerent, qui postquami equos rufos et albos et varios nominavit: qnod ipse
expleverunt opus, reversi sunt ad magni consilii an- tradiderit eos ad corripiendura : illsevero saevierint
gelum qui stabnt inter eos, qui cum Aposlolo loque- in traditos ; hic ut iilium a paedagogovoluerit emen-
bantnr: Christi bonus odor sumus in his qui salvii dari; illse ut hostem interficere, et punire conatse
fiunt, et m his qui pereunt (I Cor. n, 15), el inlerr sint. Cui simile est illud in Isaia : Ego dedi eos in
utriusque vocationis populos. Et dixerunt ad eum : manus tuas : tu autem non fecisti eis tnisericordiam.
Perambulaviraus terram, implevimus opus quod no- *Senis aggravastijugum, etdixisti, ero in sempiternum
bis injuncium est, et ecce omnis lerra habiialur ett B domina (Isai. XLVH,6). Zelus aulein uvBpwnoituBo>s
quiescit, quse anle deserla erat a Deo: nunc hnbi- 788 s'c accipitur, ut ira. Ex quo loco convincun-
taiio ejns esi, qniescii a bellis, a vitiorum praeliis3 tur bscreiici, qui veleri detrahuntTestamento, quod
alque peccatis: quia hsereditatem Domini suscepitt irascens Detis nonperdere cupiat eos in quos irasci-
reverlenlis ad Patrem, atquedicentis : Pacemmeam1 tur; sed emendare. Quia ergo,inquit, zelatus stim
do vobit, pacem meam retinquo vobis (Joan. xiv, 27). Jerusalem, et Sion zelo magno, quas adversarii plus-
Quod autcm plena misericordia postulaiur, ut in- quam volueram,depresserunt: idcirco bsec dicil Do-
stanteanno septuagesimo, misereaiur DeusJerusa- minus : Reverlar non in una misericordia, sed in
lem, et urbiura Juda, ad illain intelligenliara refe- multis misericordiis ad Jerusalem , et domus mea,
runt: Quod quamdiu vera pax veniat.etsabbatismus, id est, templum, sedificabilur in ea sub Znrobabel,
et septem decadarum 'numerus, id est, annussep- el Jesu filio Josedec: et perpendiculum caementa-
tuagesimus impleaiur, nec Jerusalem plenam reci- riorum extendelur super Jerusalem. Potest Jerusa-
piat libertalem, quaeinterpretatur visin pacis, et estl lem et Sion , visio pacis et specula , quae nnn bella
Ecclesia , nec urbes Juda, animse 787 Dominumi hujus saeculi, nec hnmilia atque lerrena, sed pacem
confiienies. Denique Dominusrepromittit verbabo- atque concordiam , et ccelorum excelsa considerai,
na , verba consolatoria : quod nunc ex parle cerni- C * Ecclesia intelligi. Cui propter vilia alque peccata,
mns, et ex parte prophetamus (I Cor. xm, 12). Cumi et refrigesceniem quoiidie charilalem irascens Do-
autem venerii quod pqrfectum est, desiruaniur quae! roinus (Matth. xxiv), tradet eam perseculionibus, ut
ex parte sunt: et liberati de Babylone hujus saeculi,, quasi in conflaiorio munduro aurum appareat, et ar-
clamemus : In convertendo Dominus captivitatemi gentum. Adversarii vero quibus tradita est, eam
Sion, facti sumus sicut consolati (Psal. cxxv, 1). delere inniientes, implent Jerusalem cruore csesorum
(Vers. 14 seqq.) Et dixitad meangelus, qui loque- a porta usque ad portam. Unde Dominus pacem et
batur in me: Clama, dicens: Hmc dicit Dominusexer- misericordiam reproniiltcns, rursum eani sedificatu-
cituum: zelatut sum Jerusalem el Sion zeto magno,, rum esse se dicit. El perpendiculum sive funiculum
el ira magna ego irascor [Al. irascar] sttper gentes secundum mensuras et ordines singulorum in ea
opulentas : quia ego iralus sum parum, ipsm [Vulg. esse tendendum. Quid sit autem funiculus, sequenti
tpst] vero adjuverunt in malum. Propterea hmc dicit: capitulo demonstratur, ubi dicit propbeta : Levavi
Dominus: Beverlar ad Jerusalem tn misericordiis: et oculos meos el vidi: el ecce vir, et in manu ejus funi-
domus mea mdificabiturin ea , ait Dominus exerci- culus mensorum. Templum aulem Dei quod adver-
tuvm: et perpendiculum extendetur super Jerusalem. sarii destruxerunt, potest et Domini venerabile cnr-
LXX: El dixit ad me angelus , qui loquebatur in me:• pus intelligi, de quo ipse dicebat: Solvile templum
Clama, dicens: Hmc dicit Dominus omnipotens: zela- hoc, et ego in triduo suscitabo illud (Joan. n, 19),
tus sum Jerutalem et Sion zeto magno, et ira magna Quod in passione destructum, in resurreclione sus-
ego irascor super genlesqum superimpositmsunt: pro citatum est, et omnium templorum seminarium alque
eo quod ego quidem iralus sum modicttm, ipsi vero exordium fuii, de quibus el Aposiolusloquiltir: Vos
superpositi sunl in mala. Propterea hmcdicit Domi- estis lemplum Dei, et Spiritus sanclus habitat in vo-
nus; convertar ad Jerusalem in misericordia, et do- bis (H Cor. vi, 16).
mus mea instaurabilur in ea, dicit Dominus omnipo- (Vers. 17.) Adhucclamadicens: Hmc dicitDominus
tens: et mensura extendelur super Jerusalem. Adhuc exercituum: adhuc affluent civitatesmembonis; et con-
verba bona, et verba consolaloria hsec sunt, qtiae solabitur adhuc Dominus Sion,eteliget adhucJerusa-
. nunc propheta clamare praecipitur: quod zelalus sit leni. LXX :b E( dixit ad me angelus qui loquebalur in
Dominus Jerusalem et Sion zelo magno. Qui aulem me : Adkuc clama, dicens: Hmc dicit Dominus omni-
HRegin.: Sed pro Senis: tum alii libri,
b Prior isle versiculus, Etdixit ad me jugum valde. loquebatur in me, cum in nostris mss. tum in Com-
angelus qtti pluleusi, el Aldino Graecisexemplaribus non bahetur
14-27 S. EIISEBH fflBHURTffi 1428
potens: ttdkut diffmdentur eivitatesin bonis,et miserc 1Aqnse habeb»! arafew» eapul, el pectus argenteum, et
bitur 780 Dommus adhuc Siorr, et eliget adhuc /e- subumbilicirm acnenm, el crura, ac pedes fcrreos
rusaiem. Artgehjs fftii snpra dixeral ad prophefam : et iicliles, bas quatuor gentes inlerpretatns est
Chinra ? Baec dicit DoroinBS«rxercituum,Mine quo- (Dan. u). Et rurstmi inalia visione quatnor besrias,
que impeilit ul elamet, nfni vocis intensione, secl lcaenara et ursnm, et pardum, et aliam hoiribilem
nrentis; et hoc ersstfiuod clinmandumprapcipit: Adhue bestiam, cnjus nomen non posuit, easdein gentes
afftuent civitates mese bottis qua» nunc cerni» a sub alia ftgtira monsiravit. Medos autem et Persas
Babyfoni» igne vafciatas, rurswm rebus omnibus untim regnum esse post victoriam Cyri, non ambiget
abundaimnt, el prsesentibus bonis pnctei itani mise- [Ai. ambigit], qui et sseculares et saeras liiieras
rianr Dominus coiisorabiiury et eliget Jerusalem, tegerit, Et reeiissime pro regnis cornua posuil,
quam pamlo ante pTojeceraK Qticd si referimus ad banc habenle Scriptura sancia consueludinefn, ut
Eceiesiam, cui vera bona et perpema poilicelur, iila regnunv semper inlerpretetur in cornibus, nt est
bona esse credenda sunt, de qutbus scriptum legi- Hhidi: Et exallavit cornu Christi sui (Psal. CXLVIII,
iiiiis : Videas bona Jemsalem (Ps. cxxvn, 5). El in 14). Et in alio loco : Et erexit comu salulis nobis, in
alio lor.o : Si toluerilis et audieritis me, qum bona domo David pueri sui (Luc. j, 69). Et decem eornua
snnt terree, tomedetis (Isui. J, 19). Etilind : Fidens B ] in tiliimo regnatura, idem Daniel propbeta lesiaiur
cris m Domino, et etevabitte super bena terrm. Q*# (Oisin.vn). Eo ergo tempore quo haec visio cerne-
srbi vir sapiens, cui Dominns incerta et obscura baiur, jaro Baliykmioruni regnum praucrierat, in-
suaesaprentiserevelarat, spe futurorom promiitit, et stabat Persarwm atque Medorum, foiurum erat
dicit: Crede>videre bona Domim, m terra vieeniium Graeeorum atque Macedoiurm, et Rumanormn. Quse
(Psal. xxvi, 15), Hrs bonis- post sxvissiraae perse- Babylotiii, quas Medi atque Persae, qure Gr;cci, id
cutinnis ineewdia, quae et r» genitilibus, et ab haere- esl, Macedoifes fecerint Judse,,Isiael, ei Jerusalem,
ticis Ariaws Eeelesiae Demiini pertulerUBt, pace vir erudilus agnoseit, maxime sub Antiocbo, cogno-
reddita, videmns Dowtni Ecclesias arfftuere, et conn- mento 'Enifavet, sab quo Machabseorum hisloria
solsiara Ston, et etecfam Jerasalem, quas dukioin lexitur. Post advenltini quoque Domini Salvatoris,
abjecerat. Boe ipsum et de teropio Doaiioi, et qtiando circumdata est Jerusalem, quse susiinueriiit
de tfnoquoque eredentiuffl fnfelligere possumtrs. Israelitae, et Evaogeli»m ante denttniint (Luc. MX),
Quidam eonsolatam Siow, et eteetam Jerusalem et et Josephus liisioriae Judaicse scriplor vernaculus
csetera quae in hune miodiimaf»ophetisoinnibus prse- pknissime edocet. Isia cornua venlilavcrunt, ct
dicantor, ad cffitesiem Jevnsalero referont, qwae disperseruiii Jndaro, per smgiilos propemodum vi-
destrucla per ruiuam, per viriules aedi»caiida sit.( C ros, ut nei»o eorum gravi malorunr pondere depres-
Qose nos oiwnia reciias sifper Bcdesi» i«terpieta>- s»s levaret capui. Qtiatoor quoqoe falros, sive arii-
bimnr. ffces-faos Grseci TsiftO!««fvoca/nt, 791 non 'Pse
(Vers. 1$, 19.) El lenii ocitlo>smeos et vidi: et prapheta conspici*, sed ei Dominus ostendrt, et
ecee quatuor cornua, el dixi ad angetum qui loque- expouit qwi sinl fabri et arthices, qtros nos angelos
balur m [k\. ad] me: Qjcidsunt hmc? El dixil ad me : inteliigimus obedrentes Domiiricaepotestati ut qnnd
Ilrnc snnt cornua qiim venlilaverunt Judctm, et hrttei gentesde>lraxerant, isiiaedilicent. Hoc autem, pro qtto
et Jernsalem.Et ostendit miki Dominttsquatuorfabros, xws ex Hebraeointerprelaiisumus: Venemntistidete-
et dixi: Quid isli veniunt fceeere?Qui ait, dieens: Hme rereea, regwa videlicet.Seplnaginta interpretati sunt:
stmt cornua qum ventitaveruttt Jndam per singwtos Feneruitlistiexacuere ea,in manibussuis. Exacuere e»
viros, et nemo eormn tevavil eaput suum, el tenermt auCera,prodeierereaccipiendumest.Yelceriedeteie-
isti deterere est, nt de/iciant cornua gentium qt»mele- re,ut omuvasubChristt jugo collastibmitiant,einon
vavetunt cornn super terram Juda, ut dispergerent (ut qnidani ioterpretatus est) cum exacuta fuerint,
eam. LXX : Et levmi oculos meos el vidi : et etce jiejora fiant, Si enim ad hoc veniant angeli, ut malos
quattiov eormta, et dixi ecl angelum qui loqwebatur in pe)ores faciant, non fabri appellandi sunt, id esl,
me : Quid sunt hmc, Dontine? Et dixii ad me : llcec •^deslriieions ri'i''vr:;;;;, .^1 a.uiiical.ores bonorum ;
suXlcornua qute dispersermi Jttdam, ei Israel, 799 r sed et ipsi pro inalis et destrucioribus accipiendi.
et ierusaiem. Et mtendit mihi Dommus qualuor fa- Et hoc HOtandumqnod ista quatuor cornua gentium,
bros, et dfcci: Quid isti veniunt facere? Et dixit: Hosc iiJvumeoj)lrapopuluroDeicornuelevaverini;nonenim
sttitl corma qim disperserunt Judam, et Israet con- regnaverunt pai'iter,et simul oppresseruni brael,sed
fretjerunt : ei nutlm eornm levaeit caput : et egressii sibi invicem s-uecessertuit,Babylonii3, Mediel Persse.
sunt isti ut exacuanl ea in manibre»surs. Quatnor Persarumtregno,regriBmMacedonumjregno Macedo-
corwmi genies sual qme elevmetunt eernu snper ter- num,impeiiun». Romanorum. Haecsequentes hislo-
ram Doiattnt ttt dispergtrent eam. Qusrinor corrroas ( rise ordinera dixirau». Quod aulem ocuios prophela
qnrc ventilaverumi, et dteperseTurrt'Judam, ct Israrei,f kvasse se dicit, illi sptrilualiter sensui coaplaudut»
et Jenrsateni, qitatuor genles es«e, Bahyronios, est: Levavioculos meos iu montes, unde venietauxi-
Metkwatqtte Persas, et Mated«r*a>s, aic Romanfis, et: tinm mihi (Ps. cxx, 1). El : Levaie oculos vestros, et
ntioc Dominiis a propbela inierrogatus exponit, et, videte regionesfquoniamjam albm sunl ad metendiim
Daniel plenissjme replieat. Qui iti VrsicAejimaginisi (Joan. IV, oi>). Et quod in Isaia legimus: i>ia;i(sfoi-
142? COMMENTARIORUM W ZACHARIAMLIB. I. CAP. II. 145t>_
in eoriytbus tristia vi-
cfus, Letate eculos vestros, et videte quis ostendii h&t A prrfts oculis elevaiis- quatuor
omnia (lsai. U, 6)? Elevaiione ergo ocolorum optts derat, nunc rursnm* oculos levat, ut videat virtim,
esl et iniellrgenlia spirilua.fr, ut Videamuscomrarias de quo scriptum; est: Ecee vir, Oriens nomen ejus
fortitudines, qusecontra nos elevaverunt corntr suum: (Zach. vi, 12); de quo el supra legimus : El ecce
e( slabat inter
etdequibusApostolus loquitur: Non estnobis eoltue- vbr ascendens super equum rufum,
lalio adversus carnem,etsanguinem: sedadversumprin- myrteta qum erant in profundo, sive, tnfer montes
umbrosos (Zach. i, 8).' Et de quo Pater loquitur :
cipatus, adversum potestates, adversum mundi hujus
rectorcslenebrartim istarum, adversum spiritualia ne- Hic mdificavitcivilalem meam (Beb. xi), cujus ariifex
est. Hic et ab Ezecbiele certiitur,
quilimincmtestibus(Ephes.n,l 2).Hos qttatuor adversa- et condilor, Deus men-
rios, qui contra Sancios semper dimicabant, Chrisius habens funiculum in inaiiu,eicalamum793ad
ul metiatur Jerusalem, cujus
oppressil adveniens. Et de his Psalmisla congemi- suram cubiii virilis,
nat : Saper aspidem et basiliscum ambulabis, et coh- descriptionem, id est, lalitudinem, et longitudinem,
cu'cabis leonemel draconem (Ps. xc, 13). PosstffWttg idem propbeta mystico sermone prosequitur (Ezech.
hoc ex parte completum sub
quatnor cornua, quse regnaverunt COntra populum XL). Quidam putant
Dei, el quatuor TTKS» accipere, qtia: eruditi non ver- Zorobabel,et Jesu,et Esdra, et Nehemia, el cseteris
bom de verbo exprimetites xazo?n>(»jpassiones, sed IJ ducibus sive regibus, qui usque ad advenlum Do-
rexerunt Israel. Alii vero,
perturbationes interpretnntur, segriiudinem animi et mini Salvatoris populuro
in inille annorum regno inlerpre-
gaudimn : 792 °"° prsesentia, el duo futura, me- et maxime Judaci
tum et cupiditaiem, de qnibus et illuslris pueia si- taiitur, corporales corporalia reqnirentes. Nostro-
gnificat (jEneid. vi) : rum autem plerique veferunt ad ecelestem Jerusa-
lem, et hanc dicunt iterum exsiruendara, quae ruina
Hincmetuunt, cupiuntque,dolent, gaudentque. animanim peccatricum fuerat destitula. Hoc hsere-
tiei suspicentur. Cseterum nos montem Sion, etraa-
Adversum bas,quatuor fabri, et (ut ita dicam) medici, trein primilivorum aique sanctorum inierpretemur
boniqiiearlifices.noncernuntur a propheta, necduin Ecclesiam, quaescdificata est in passione Domini et
enim absqueosiensioneDei pcr seeos viderepoierat,
resurrectione, et quolidie sedificatur ab eo qni novit
sedosieiiduntureiaDomino,quatuorsci!icetvirtutes, mensnras, et merita singulorura. Quod de Ecclesia
prudentia, jusiilin, forlitudo, lemperanlia, de quibus diximus, potest et de animabus accipi eredenlium,
plenissimeiiiOfficiortim libris Tullius dispulat, scri- quae quoiidie sedificantur a Domino, et cernunt pa-
bensproprium quoque de qualuor virtutibus librtim. cem ejus qose aposiolis eslrelicia.
Qui ergo vitia destruunl, virluies aedificant,omnesque 2 (Vers. 4 seqq.) El eece angelus qui loquebatnr in
sancti, qui hsec remedia possidentes insiaurant me, egrediebatur; et itngelus alius egrediebatur in oc-
semper Ecclesiam, fabri appellandi sunt. Unde et cursum ejus, et dixit ad eum : Curre, loquere ad pue-
Aposlolus loqtiebalur : Quasi sapiens architecttis fun- rtttn istum, dicens: Absque muro habitabiiwr Jerusa-
damenlum posui (I Cor. m, 10). Et iratus Donvinus lem, prm multitudine hominumeljumentorum inmedio
de Jerusalem ablaiurum esse se dicit arcbitectura ejus. El ego ero ei, ait Dominus, murus ignis in cir-
etvirum sapientem (Isai.m). Et ipse Domiuus, Dei cuitu, el in gloria ero in medio ejtts. LXX : Et ecce
omnipotentis Filius et Creatoris [Al. Crealor] om- angetus qui loquebalur in me stabal, et angelus alius
nium, fabri filius appeliatur. Legi in cuuisdam Com- egrediebalur in occursum ejus, el dixil ad eum dicens:
n.entariis, quatuor fabros, qualuor Evangelistas Curre et loquere adolescenluto illi, dicens : Frugifera
intelligi, qiri oppressum Israelem, sensum videlicet habitabitur Jerusalem a multiludine hominum et ju-
videnlem Deum, et Judam Doniinum confilentem, mentorum in medio ejus. Et ego ero illi, dicit Domi-
etJcrtisalem visionem pacis, in pristinam sedera nus, murus ignis itt circuitu, el in gloriam ero in medio
re.siituanl, et quos vitiorum geutes disperseiantde ejus: ABgelumqui loquebatur in propheta, et stabat,
Ecclesia, per praedkationem Evangelii relraxeruifi sive ut in Hebraico legitur, egrediebalur, a botr enim
ad saluiem. ) significat JASA(HT), Hebrsei Michaelem putant. Et
(Cap. II. — Vers. 1, 2.) Et levavi oeulos meos, et alterum angelnm qui egrediebatur et veniebat in oc-
vidi: et ecee vif, et in manu ejus (uniculus menso- cursum ejus, Gabrielem suspicanlur, qui loquiturad
rum. Et Uixi : Quo tu tadis ? Et dixit ad me, ut me- Micbaelem, ul loqualur propheiae, quantam rerum
tiar Jerutatem, et videam quania sit latitudo ejus, et omniuni nbutidaniiam, et muUitudinem homiiiiiiii, et
qttanta iongiludo ejus [Al. alliltido illim]. LXX : Et jnmentorum, firmilatenique murorum habiiura sit
levavi oculos meos-, el vidi : et eeee vir, el in manu Jerusalem, qnoe in prsesentiarum asque ad favillnm,
cjus funicutus geometrm, et dixi ad eum : Quo tu et cinei-es videatur esse deslructa. Nos autem juxla
vudis? El dixil ad me, ut dimetiar Jerusalem, el vi- spiritualem 794sensum> hsecomnia interprelcniur
deam quanta sil latitudo ejus, el quanta longiludo.Qui in Ecelesia, quae absque muro, sive ut Septuaginta
" Non Jolse in parlicipio legebat omnium mss. codicum explorafom nobis esr. Editi
Hieronymus,
jtixia ItodiermvmMassoretbicaro ptuiciationem , sed leguiit NSfyrcura hhoitem, pleno, sive cnm vau, qtfcrf
Jatsa sive Jasa more suo, in prseterito, uli ex ikfe non exprimit exenipIarMassorefbicufn. MART.
1431 S. EUSEBII HIERONYMI 1452
transtulerunt, xuxuxupiros,id est, frugum oranium A liaverunt vot: qui enim tetigerit vos, langit pupillam
abiindantia habitetur, et habeat multitudinem ho- oculi ejus. Quia ecce ego levo manum meam super
minum, ac jumenlorum, et Dominus ignis sit in cir- eos, et erunt prmdmhis qui serviebant sibi, et cogno-
cuitu ejus, et ipse in medio illius versetur in gloria. scetis quia Dominus exercituum misit me. LXX : 0 o
Isla est civitas de qua alibi legimus : Gloriosa dicta fugite de terra Aquilonis, dicit Dominus, quia de qua-
sunt de te, civitas Dei (Ps. LXXXVI, 2), Et rursum : tuor ventiscmlicongregabovos, dicit Dominus.In Sion
Magnus Dominus et laudabilis nimis, in civilale Dei salvamini, qui habitalit filiam [Al. in filia] Babylonis.
nostri, in monle sancto ejus(Ps. VII, 1). In hac qui- Hmc eniin dicil Dominus omnipolens : post gloriam
cumque liabilat, dicere potest : Ego aulem sicut oli- misit me ad gentes qum spoliaverunt vos : quia qui le-
va (rugi(era in domo Dei (Pt. u, 10). Et : Domi- tigeril vos, quasi ° qui tangat pupillam oculi ejus:
ntts regit me, et nihil mihi deeril : in locopascum ibi Ecce ecjo inferam manum meam super eos, et erunt
me collocavil. Super aquas refectionis educavit me prmdmhis qui servierant eis, et cognoscelisquia Do-
(Ps. XXII,1). Et habitabilur, inquit, Jerusalem prae minus omnipotens misit me. Plagaeorbis, quas Grseci
multitudine hominum et jumentoruin absque muro, appellaut x/ijwra, juxla situm Jerusalem inteliigun-
sive frugum omnium abundanlia. Quidam, homines turel lempli. Assyrii ergo et Babylonii, qui Dei po-
et jumenia duos populos interpretanlur, Judreorum B puluin vastaverunt, habiiantin lerra Aquilonis. De-
atque Gentilium, quod illi qui in Lege versati vene- nique in Jcremia (Cap. r), olla quse jnxta Ezechiel
rint ad fidera Christi, homines appellati sint : nos (Cap. xxiv) plena est carnibus (inlelligiitir atitem
atitem qui posl idololatriam quasi in deserto Legis et urbs Jernsalem) a facie Aquilonis accenditur. Qoia
solitudine fuimus proplietarum, et ejus recepimus igiiur angeltis prseceperat qui occurrerat angelo pro-
passionem, jumenta dici debeamus. Alii autem ra- pheianti in Zachari», ut loqueretur ad puerum (ad
lionabiles quosque et Scripturarura eruditos scientia, comparationem enim angelicic digniiaiis, omnis hu-
homines inielligi volunt : jumenta vero simplices mana natura pneritia nuncupaiur, quia non angeli in
quosque credentium, et de his dici : Homines elju- nos, sed nos in angelos proficimus), et dicerei ei:
menta salvos facies (Al. salvabis), Domine(Ps.xxxv, Absquemuto habilabunt [Al. habitabitur] Jerusalem,
7). H;PC jumenta, et boec animantia audiunt boni et reliqua. Nunc idera ad eos fil serrao Domini qui
pastoris vocem, et cognoscunt, et seqtiuutur eum : habitanl in Aquilone : ut a ventis quatuor congre-
qui ipse est et pastor, quia regit nos; et ostium, gentur, in quos fuerant in toto orbe dispersi, et re-
quia per illum in Ecclesiam, et ad Patrem ingredi- vertanlur in Sion qui habilabant in Babylone. Vel
mur (Joan. x); et murus ignis in circuitu, ut cre- certe ita : Qui in qualuor plagis [Al. partes] coeli
denies et habitantes in medio calefaciat (Al. caie- C disper-i estis, fugite de lerra Aquilonis, ei, o Sion,
fianl), qui prius frigore charitatis intepuerant, et qnae nunc habitas in Babylone, fuge et revertere ad
possint spiriiu esse ferventes. Lupos autem et sae- pristinam sedeni. Qtiod autem tertio, casu vocaiivo
vissimas bestias (de qttibiis scripium est: Ne tradat dicitnr o, exhorlatio ad fugam est, ut non semel,
bestiis animam confitentem tibi (Ps. LXXUI,19) : et 796 sea<crebrius ad fugiendum sciant se esse com-
quorum fruclus est, fenum, ligna, stipula (l Cor. m, monitos. Dicendum et aliier : Aquilo vcnlus duris-
12) : et afferunt tribulos et spinas) sno igne consu- simus esl, qui durissiina habiiatorum suoruro corda
mat; et qui adversariis ignis est, sit in medio cre- facit, et a quo succenduntur mala super omncs qui
dentium gloria. Quod antem murus Jerusalem sit Do- habitant in terra, el ad quem juxta hunc ipsum Za-
minus, et in alio loco legimus : Montes in circuitu chariam prophetnm , egrediuntur equi nigri, ut in
ejus, et Dominusin circuitu populi sui (Ps. cxxiv, 2). sun regione consislnnt (Zach. i et vi). Ille quoque
» llacc omnia Judaei sub jjAEt^svw,quem sibi spe va- qui in Isaia gloriabundus dixerat : In cmlum ascen-
nissima repromittunt, putnnl carnaliter esse ven- dam, super sidera cmti ponam thronum meum, sedebo
lura, quod laniam Jerusalcm habitura sit beatiludi- in monle sublimi, super montes exceltos in Aquilone
nem, 795 ul prac multiludine bominum et omnium (Isai. xiv, 13), in frigidissimo terrarum loco regnum
juineniorum, murum liabere non possit; sed niurus D habere se jactai. Legimus in alio loco : Ecce fumus
sit ipsius Domini defensio , et illius in medio habi- ab Aquilone venit (Ibid., 31) : et qui procul a sancta
lanlis gloria perfruatur. urbe discesserant, dicitur de eis : Ecce isti de longe
(Vers. 6 seqq.) 0 o ftigitede terra Aquilonis, dicit veniunt ab Aquilone et mari (Ibid., XLIX,12). Et per
Dominus : quoniamin quatuor ventos[Al. vetttis] cmli Jeremiam Spiritus sanctus loquitur, provocans eos
b
dispersi vos, dicit Douinus. 0 Sion, surgequm ha- qui iu captiviiaie sunt, ut redeant Jerusalem : Vade
bitas aptid filiam Babylonis. Quia hmcdicit Dominus et lege sermones meos istos ad Aquilonem, el dices:
exercituum, post gloriam misit me adgentes, qum spo- Bevertead me, habilalio lsrael, dicit Dominus (Jer.
a Qitamplures mss. relinquentes vocem Grsecam b Hieronymi interpretatio, fuge, pro surge : est
legunt hoc modo : Hmc omnia Judmi sub Messia, autem in Hebraeo 'laSDTi; patilo quoque post, oculi
qucm sibi, etc. S. Cygiranni monasterii exemplar mei, pro oculi ejus, in Vulgata Hieronymi editione
ms. post Jlfessta, subjungit vocein Grsecam corrup- est, ctiin Hebrseus tarnen prseferat *U'y.
tam. Vide jara dicta de nomine Yihip.p.evos•in cap. c Antea erat, quasi tangal: levia autera id genus
xxvii Isaioe, in nolis nostris. MART. menda tacili passim castigamus.
1433 COMMENTARIOKUM 1N ZACHARIAMLIB. I. CAP. II. 1431
XLVI).Praecipilur itaque nobis qui habilavimus ad A giam , contrarias accipe forlitudines, quae quotidie
Aquilonem, et calorem Dominici fervoris amisimus, peccatores suae subjiciunt potestaii, etsibi eos ser-
qui dispersi sumus in orbe terrarum, et de quibus vire compellunt.
Evangelium praedicat, quod in quatuor venios mitiat (Vers. 10 seqq.) Lauda et tmtare, filia Sion, quia
angetos suos Dominus (Marc. xui), et congreget ecce ego venio, et habitabo in medio tui, ait Dominus.
nos, et qui in hujus sseculi a vitiis et confusione Et applicabuntur genles mullm ad Dominum in die
versamtir : ut fugiamus in Sion Ecelesiam Domini, illa , et ernnt mihi in populum , et habilaboin medio
eihuniilia relinquentes, in specula ejus et sublimi- tui, et scies quia Dominus exercituummisit me ad te.
tnte dogmntura consistamus. Quod auiem sequitur: Et possidebil Dominus Judam partem suam in terra
Hmc ciicit Dominus exerciluum, post cjloriam misit sanctificata, el eliget adhuc Jerusalem. LXX : Lmtare
me, el reliqua, vox Salvatnris loqnentis inducitur, et gaude, ftlia Sion , quia ecce veniam, et 798 ^abi-
qui omnipotens Deus a Patre omnipolenle missum tabo in medio tui, dicit Dominus: el confugient gentes
se esse dicil, non juxia id quod omnipolens est; sed mullm ad Dominumin die illa, et erunt eiin populum,
juxla id qttod posl gloriam missns est. Qui cum in et habitnbunt in medio tui : et scies quoniam Domi-
forma Dei esset, non rapittam arbilralus est mqualem nus omnipotensmisit me ad te, ct possidebitDomintts
se esse Deo, sed semetipsumexinanivit formam servi B Judam partem suam in terra sancta , e( eligel adhuc
accipiens, el factus est obediensPatri ttsque ad mor- Jerusalem. Et hscc adbuc ex persona Domini intel-
lem, et mortem crucis (Pliilip. n, 6). Nec niirum ligenda : quod bortetur populum suuni de.captivitale
quod Christus dicatur omnipoiens, ex cujtis persona in sedem pristinam restilultim gaudere alquc laetari,
legimus in Apocalypsi Joannis: Hmc dicit testis fide- quod ipse Dominus veniat, et hnbilet in medio ejus,
tis, inilium creaiurm Dei, qui est, et erat, et venturus etroullse gentes crediturae sint in eum , de quibus
est, Dominus Deus omnipotens (Apoc. i, 4,5). dicitur : Poslula a me, et dabo tibi gentes hmreditatem
Illud quoqtie quod in vicesimo lertio psalmo legi- tuam, el possessionemluam terminoslerrm (Ps. n, 8):
mus : Levateportas, principes, veslras , et 797 e'e~ et babitel in medioejus Ioquensad discipulos : Ecce
vamini, portm mternales, et introibit rex gtorim ego vobiscumsum omnibusdiebus, usque ad consum-
( Vers. 7): rursumque ab aliis angelis dicitur igno- mationemsmculi (Mat. xxviu, 20). Et possideat Do-
ranlibus mysterium carnis [Al. incarnntionis) assum- minus Judam partem suam confilentem, et creden-
ptse : Quis es( isle rex glorim? Dominus virlutum ipse tem nomini suo, et non nlibi possideat, nisi in terra
est rex gtorim , rereriur ad Clirislura. Ubi enim nos sancta, quse inlerpreiatur Ecclesia, et eligat adhuc
lcgirnus Dominus virtutum, in Hebraico scriptum est Jerusalem, quam lentalioni in persectttionibus de-
SAIHOTH (nit«X), quod a LXX interpretibus in omni- G reliqtierat. Judseorum alii putani sub Zorobabel et
potentem verlitur. Ex qno intelligimus, ubicumque Jesu, Esdra et Nebemin, hsec ex parle complela,
Dominus virtutum de Christo dicilur, omnipotentem maxime quoninm Jerusalem eligitur, et possidelur
eum debere inielligi. Nec mirum si Clirislus dicatur Judas : duse videlieel tribtis quse reversse sunt de
omnipolens : Ctti tradila esl omnis potestas in cmloet captivitate Babylonica , et appellalse sunt Judas , ct
in ferra (fl/al. xxvni, 18). Et qui dicit: Omnia qum non Israel, qiti [Al. quia] aptid Medos huc ttsque
Pairis sunt, mea sunt (Joan. xvu, 10). Si nutem om- versanlur. Alii vero in futurum differunt, quod tunc
nia , id esl, b Deus ex Deo , Dominus ex Domino , crediturse sinl gentes in eum qui mitlalur a Domirio,
lumen de lumine , ergo et ex omnipoiente omnipo- et eligenda sil Jerusalcm , cttin utique jara omnes
lens : neque enim fieri polest, ul quorum una natura gemes crediderunl in Dominura Salvalorem , nec
est, diversa sit gloria. Missus esi ergo post gloriam possit eligi quse omnino destructa est. Recte aulem
divinse majestatis ad genies , quae spoliaverunt po- post capiivitaiem filia Sion provocatur ad gaudinra,
pulnm Dci, ut qui eos fuerant ante pr.i:dati, prsed;e de qua et in psalmo dicitur : C«m converteritDotni-
sint servienlibus sibi, et omnis quondara servieniium nus captivitatem d populi sui, exsultabit Jacob, et Im-
turba cognoscat, quoniam omnipotens Deus miserit tabilur lsrael (Ps. LII, 7).
enm. Quod autera dicit: Qui tetigerit vos, tangil pu- " (Vers. 13) Sileat omnis ctiro a facie Domini, qttia
pillam oculi ejttt; lacltim pro vexalione cl injuria consurrexit de habilaculo sanclo suo. LXX : Timeat
accipe , jtixta illud quod legimus : Nolite tangere omnis caro a facie Domini, quoniam surrexit de nubi-
chrislos meos , et in prophetis meis nolile malignari bus sunctis suis. Cum lisec iia se hnbeant, et posses-
(Ps. civ, 15). Qui enim sanctos Domini tetigerii, sic surns sit DominusJudam pnrtem sttam, et elecmrns
est quasi vexnre cupiat pupillam oculi cjus, et illum Jerusalem , omne liomiiium genus Domini formidet
niiatur clara luce privare, de qua loquitur in Evan- adventum, quia surrexil de habitaculo sanclo suo.
gelio : Vos estis lux mundi (Mat. v, 14). Elevat au- Surgere auiein Dominus 799 dicitur, el quasi evi-
lem Deus manum suam, ul perculiat gentes adver- gilare de somno, qunndo consurgit in vindictam po-
sarias, ei populum suum,c velinJerusalemreducat, puli sui, juxta illud quod scriptum est: Exsurge, ut
vel in Ecclcsiam. Gentes adversarias juxia tropolo- quid dormis, Domine(Ps. XLIII,25)? sive juxta LXX
a Regiu. ms., in hujus smculi nocte versamur. c In Regin. mss., vel Jerusalem reducat in Eccle-
b NicaenaeSynodi verbis in Symbolo Hieronymum siam.
itli, vulgo notum, el Viclorio noiaiura esi. d Idem juxtaVnlgai. edil., captivitatemptebistum.
ItVi S KHSEBII HIEROffYMI 1430
qui rtixerrroi, sttrrexit de ttubibussartetts <«?«,pairiar- .4
A in Esdra et in Mafochis, qni ironc prophetam seqni-
elras, propbef»?, et apostolos inieitige, quriws raan- iBf, plenissinirtmscTiptomest (I Etdrm\n,etMalach.
davit Dominus ne pluant super Israel imbrem. Istaj rt). Dixiique Doroiirtisad Satan, ad accnsatorem , et
sunt nubes, de qiribirs scriptum est : Et nubes spar- ad adversaritim ejns, ipse est enim inimicus et vin-
gant justitiam (Isai. XLV,8): neque enim nubes istae dex, ac arcctisatorfratrum suorum : Increpet Dominus
corporese, in q«as aer densior cogilur, possunl pluere in te, Satan : tit, pluit Dominusa Domino: et increpet
jiisiitinm. Inbrset cum his nnbibos Wowiinttsin Evan- Domintts in le, qui elegit Jerusalem. Cum ergo de
gelio venttirum se essedicit (Luc* xxi). Et in Isaia eunctis Judse urbibus nune electa sit Jerusalem, ne-
legimus, qnod Dominus in jEgyptnm veneritin rruhe quaqtiam ei impntante Domino peccata qitae fecit,
ievi (Isai. xix). jEgyptus mundns aecrpiiur, in qoetw cor quasi torrem, qtiem vulgo titionemvocant, Jestim
DomitftfSdescendisse memoratur in earne, quaeedita conaris obruere, qui de Bnbylonia captivilate qunsi
de trtero virginali, nulkr bumanr seminis et pccca- sentiustiis evasit? Quod autem sequitur : Jesut erat
torum pondere gravabatur. Quod awlcm omnis caro^ indutus vestibus sordidis , tripliciler interpretanlur.
non absolute bomiinnm, et bestiarum, et volatilinro, Vel ob conjugiara illicitiim , vel ob peccata populi,
et piscium; scd specialiier bominum atccipiatUT,illa vel propter squalorem captivitatis. Angelus autem
Scripkura Significat; Exaudi orationem meam, ad te 1B anle ctijus faciero stabat Jesns, praecepit caeierisan-
ornis caro veniei (Ps. LXIV, 3). Neque cnim ad Do- gelis es persona Domini, t>lauferrent ab co sordida
wjtmm omnis caro irrationabilium ventura est ani- vesliroenla, de quibus supra diximus. Qni cum prse-
maniium; sed ilia quaedotrnm sancti Spiritus snscep- ceplitm opere complessent rursum idem angelus lo-
tura est, et de qo» dicilor : Effundam de tpititu me& qniliir ad Jesum : Ecce abstuti a te iniquitatem tuam :
super omnem earnem , et prophetabunl ftlii vestri et hsec sunt sordida vestiraenta, et indui le mutaloriis,
fitiw vestra (ioek n, 28). boc est, Israeiitem tibi eonjugem copulavi, pro quo
(C»p. IH.-"-Vers. 1 seqq.) Et ostendit mihi "Jesum Septuaginta iranslnlernnt zobhp-nquam nos tunicam
sacetdotem magmtm star.km coram angelo Dormni: et talarem possnmiis dicere, eo quod usque ad lalos
Satan slabal a dexiris ejus, ut adversarelur eu Et dixit et petfe» [Al. ad pedes et talos] defluat. Quodque
Dominut ad Satan : lncrepet Dommusin te, Satan, et 801 scqriitur : Ponite cidarim mundam suptt caput
inerepet Dominusin te qui etegit Jerusalem, Numqnid ejut, pro cidari in Hebraso legimus SANIPH(»]'jy),
non isle tovrk est erulus de igne? El Jesus etat inchttut qtisemiira a pteris-quedieitirr, ei in hac vorowtiniel-
vestibus sordidis, et stabat ante faciem angeli, qui re- ligi sacerdolii dignitnfem, quod, ablatis s-ordibus
spondit, et ait ad eos qui stabanl coram se, dieem .' peccsrtoTom,morrdum habtierit saeerdotinm. Haec
Auferte vestimenla sordida ab eo. Et dixit ad eum : C ( Judaet. Nostri ameiw iia disscrunt, sacerdotem esse
Ecee absluli a le iniquilatem tuam, el indtti te muta-> magnum, ad qtiem dicitur : Tu es Saeetdos in mter-
loriis. Et dixil : Ponile ciiarim mundam super caput num, secandum otdinem Melchhedec (Ps. cix, 4),
ejtts, et potueruttt cidarim mtindam super caput ejus, Qui quoniam per se vtderi nnn potest, a Domino
et indi.erunt eum veslrbus. LXX . Et ostendit mihi Do- prophetse ostemiiiur stans coram angelo D;miini,
minusJesum sacerdotemmagmim, stanlem ante fttciem qriem volcfnt magni consilii esse angelum, non quod
angeti Domini, et diabolus stabat a dextris ejnsf ut ad- alter et alter S»(,atil duas personas recipiamns in
versaretur ei. Et dixil Domnus ad diabolum: Inerepei Filio; sed quod idem atque unus, et quasi homo
Dominusin te, diabole , e<increpel in te Dominus qni sordidatus osienditur, et quasi angelus medialor
elegit Jerusalem. Nonne iste ut torris est 800 crutm bonnnnm et Dei apparere djcatur. Non atitein esse
de ipie? EtJesus indutus erat veslibussotdidis, et Jesum filiam Jo*edee, ex hoc conantur ostendere,
stabat ante faciem angeli, etrespondit, et ait ad aslan- quod non sit appositum in praesenti loco, filius Jo-
tes coram faeie sua, dicens: Auferle vestinteniasordida sedec, qui in alris toeis, et ubi vere de Jesu dicilur
ab eo, Et dixit ad eum : Eece absiuii a te imqnilates filio Josedec, sentper palris cognomine censcattir.
luas ; el induite eitm poderem, et impomte tidarim Sians igitur eermtur Jesus, ei stnbili consisiens
mundam suptr caput eyus, et imposKettmt cidarim D ] gradu : et Satan stabat a dexfris eju», ut adversaretttr
mundam super caput ejus, et eireuntdedertmtettm ve- ei. Tenlaltis enim est per omnem modum absque
slimeutis. Anlequam veniamus ad iiitelligentiairt spi- pecealo. Et in Evangeiio nd eu» teutntor accedii,
ritualem, quomodo llebrsei locum istuf» edteeeraut, quserens semper dextris e|«»et viriniibus eontraire.
sirictint hreviterque diceiidum est. Jesttm sacerdo- Qnodque seqni-tiw; Increpei Dombtits m le, Salan, el
lem magnum, quem Graeci apy^epea, Laiiui pontifi- increpet Domintfsin te qui eligit Jerusalem, sic edis-
cem vocant, iilitim Josedee intelligi vOlunt, qui cm» serunl.quia Patef etFilitts Doroinusest, el in cenlc-
Zorobabel populo prsefuH. Ex eujtis dextri» stab;*f simo ne-nopsalmo Iegimtis : Dixii Dominns Domino
advertarius (hoc enim interpretaiuirSafa») ut adver- meo, sede a dextris meis: Domiimsde altero Doniino
suretur ei. Ei recte stabat a dexiris illius, 110»a si- loqwitur, non quod ipse Don/wiitsqui loquilur, inct e-
nistris , quia vera erat accusatio, e& qiMwk et ipse ]wre nonpossit;sedqtmdexumlate naturse, cum alier
cura cseteris alienigenam accepisset uxorem, q,uod increpaverit,increpet ipse qui loquilur.fSHienimotdei
a Vulgaia tiieionyini edilio inlerserit, Domnus>.
li-,7 COMMENTARIOROM *N ZACHARIAMLIB. I. CAP. 111 «33
Filium, videt el Palrem (Joan. xiv, 9) : et iste esl A rura cireumvallelur auxilio, el ab omni bostium frau-
qui elegit Jerusalem, Ecclesiam quse pacem Domini de securus sit. Juxta nostros, qui bsec orania refe-
conlemplaiur. Torris autem de igne erutus, rectis- runt ad Dominum Salvalorem , hoc videtur esse dif-
siroe intelligi poiest, qui cum in Babylone fuerit, ficile, quod Jesu ab angclo dicitur ; Si ambulaverit
iion est Babylonio igne consumplus, nec flamma in viis Domini, et ejus praeceptaservaverit, ipse quo-
sreculi bujus aitactus. Unde et Moyses in solitudine que judicet domuro ejus, et costodiat atria illius, et
cernit visionem magoain, in qna ardebat rubns, et dct ci Dominus ambolanles de bis qui assislanl ei.
non coinburebatur (Exod. ni). Hic Jesus erat indutus Quod facile solvitur, si consideremus eum, qui for-
vestibus sordidis; qui cum non fecisset peccatum, pro mam servi est dignatus assumere (Philip. n), El cum
nobis peccattim facttis est, e( ipse infirmitates nostras dives esset, pro nobis pauper factus esl (II Cor. vni,
portal, 802et Pr0 ""M* dolet,etnos reputavimuseum 9). Quidquid igiiur de merabris dicitnr, referlur ad
essein dolore , el in plaga, et in angustia. Ipse verovul- corpns : noster profecttis, Domini victoria est. Cum-
neralus esl, a propler peccalanoslra (lsai.ui\,'&). Et in que nos pcrvenerimus in virum perfeciiim, in men-
Apo-tolo legimus : Chrislus redemil nos de maledido surani aetaiis pleniiiidinis Cliristi ( Ephes, iv ), ille
Leqis, factus pro nobis malediclum (Galat. m, 13). judicabit domura Dei, secundum id qnod Apostolus
Hic in vicesimo primo psalmo loquiiiir ; Longea .B dixit: Christus atitem sicut filius super domum ejus,
salulemea verba delictorum meontm (Psal. xsi, 1). cujus domus sumus nos (Hebr. m, 6). Et ad Timo-
Et irt sexagesimo oclavo psalmo : Deus, tu scis insi- theuni: Si tardavero, utscias quomododebeasin domo
pientiam meam, el delicla mea a le non sttnl abscon- Dei conversari, qum esl Ecclesia Dei vivenlis, columna
dita (Psal. LXVIII,6).Quae universa appellantur sor- et firmamentumveritatis (I Tim. m, 15). Et non so-
dida vestimenla, et auferenlur ab co cnm peccala lum judicabil domum ejus ; sed custodiet atria Do-
nostra deleveril, ut quia ille sordidis indutus est mini, de quibus scriptum est ; Adorate Dominum in
veslibus, nos resurgenies in eo audiaraus post bap- atrio sancto ejus (Ps. xxvm, 2 ). Judkabit autem,
lisma : Candida sinl semper vesiimenla tua (Ecct. sive dijudicabit, domiivumejus, el pro meritis sin-
u, 8) : credentiuraque omnis Ecclesia audit per gulortim, alii dans decem civitates, et alii quinque.
lsaiain : Lavamini, mundi estote (Isai. i, 16). Et de (Luc. xix), et alios in Ecclesia constiluens propbe-
ipsn prnpliciatur in Canlico caulicorum : Qum est Us, ct alios npostolos, alioi doctores, alios signa
ista qum ascendil dealbaia (Cant. m, 6) ? QoSnpnvau- fnciettles (l Cor. xn), alios pro oculis habens, alios
teni, incarnntioncra ejus accipe, quse de lerra esl, pro manibus, alios pro pedibus, juxia illnd quod le-
et significatur in pedibus. Cidarim inumlam super gimus : Deus stelit insynagoga deorum, in medio au-
caput illius', splendorem divin;e majesiatis intellige, " (eni deos dijudicat (Ps. LXXXI,1). Dedil qiiofpe ei
ut uiuis atque idem secundum hominem Kofcpn, se- de angelorura numero minislros, qui in earne con-
cundum Deum cidari ornatus esse videamr. stituti, Mmiles angelorum suni, et de quibus Apo-.
(Vers. 6, 7.) Et aiigelus Doministabat, et contesta" stolus loquebatur : Noster mtinieipatus in eostestibus
balur angelus Domini Jesum, diceits : Hmcdicit Do- est (Pliil. III, 20). Si enim angeli non niibunl neqiie
minus exercituum : Si in vtis meis ambulaveris, et nubiuitiir.et qui in virginali continenlin perseverant,
cusiodiam meam cuslodieris, lu quoque judicabis do- siroiles angelorum sunt (Matlh. xxn),cur non pulemus
,mnmmeam, el custodiesatria mea, el dabo libi ambu- angelicse digniiatis apostiilos,etsanc(osquosqnedatos
lantes de his qui nunc hic assistunl. LXX : Et angetus Jesu, qui assistant ei in Ecclesia, et numqiiara flir-
Domini stabal : et conteslabatur angelus Dominiad ctuantes babeanl pedes, sed cum slante stentDoniino?
Jesum, dicens : Hmc dicil Dominus omnipotens: Si (Vers. 8, 0.) Audi, Jesusacerdos magne, tuet atnici
in viis meisambulaveris, et prmcepta mea custodieris, lui Cfuihabilant eoram te, quia viri portendentessunl.
et tu judicabis domummeam; et si cuslodieris atrium Ecce enim ego adducam 804 servum meum Orien-
meum, dabo libi qui conversenturin medio stanlium tem, quia ecce lapis quem dedi coram Jesu, super la-
istorum. Hebraei coepue interpretationis ordincm pidem unum septem oculi sunt. LXX : Audi ergo, Jesu
prosequeiites, ad Jesura iilium Josedec ab angelo sacerdos magne, et proximi tui qui sedent ante faciem
Doniiniliaecdicta intelligunt : qtiod post ablationem luam, quia viri Tepuroontonoi,id est, porlenlortim
vcsiium sordidarum, et restitutani mundi sacerdotii speclalores sunt, quia ecceego addueam servtimmetim
dignitntem, praecipiaiur ei juxia illud quod in Evan- Orienlem, quia lapis quem dedi ante faciem Jesu supet
gelio scriptuni est : Ecce sanus fctctus es, ultra noli lapidem unum, sepiem oculi sunt. Nostri in hoc loco
peccare, ne quid tibi deterius fiat (Joan. v, 14); et arctantur a Jndaeis, quod juxla coosequentiam ti'x-
repromitliiur ei prxmium, si in viis Domini arobula- lumqtie sermonis magis debeant Jesum sacerdotera-
verii, et ejus prsecepta servnverit, quod etipseju- inielligere lilium Josedec, quam Doniinunr Salvato-
dex sit doraus ejus, id est, pontifex perseverei in rem. Si enim adDominum sermoesl,,et adChristttm
lemplo, et cuslodiat atria ejus, atque vestibula, dicitiir : Audi, Jesu sacerdos magne : quis esi de quo
803 et ('et ei Dominus ex angelorum nnmcio infertur : Eece ecjoadducam servum menm Orimlemr
(qui eo tempore stabant anle conspecium ejus) quo- qui alio nomine Iapis appellalur, et datus est coram
a Interserrt Regin. ros., propter iniffuitates nostras
propter iniquitates ttmtras, et mfirmatm est propter
elinfirmitaies, el propier, etc.ttectius pcnes Yictor., peecata, etc.
1439 S. EUSEBH HIERONYMI 1440
Jesu, et super hoc lapide septem sunt oculi ? Econ-, A contriverit, quem etiam in Daniele de monte sine
trario nosiri niluntur asserere, et Jesura sacerdotem manibus prsecisum legimus (Dan. n).
magnum, et Orienlem, et lapidem, secundum diver- (Vers. 10.) Ecce ego cmlabo sculpturam ejut, dieit
sas intelligentias Christum appeliari. Sed hoc quo- Dominut exercituum, et auferam iniquitatem terrm
modo de ipso [Al. seipso] dicatur ad eum quasi de illius in die una. In die illa dicit Dominus exercituum,
altero, exponere difficillimum est. Qui igitur Jesum vocabit vir amicum suum, subter vineam, et subter fi-
volunt esse filium Josedec sacerdotem magnum, cnm. LXX : Ecce ego fodiam foveam, dicit Dominus
amicos ejus qui habitant, vel sedent corara eo, et omnipotens, et contreclabo omuem iniquilatem lerrm
qui viri sunt portendentes, discipulos ejus interpre- illius in die uno. In die illo, dicit Dominus omnipo-
tanlur et prophetas. Propheiae eiiim in signum sunt lens, vocabit unusquisque proximum suum subler vi-
positi futtirorura. Quid cst igitur quod Jesus et amici tem et subler ficum. Supra dixerai : ecce lapis quem
ejus cogtinlur audire : Adducam servum meum orien- dedi eoram Jesu, super lapidem unum seplem oculi
tem, et reliqua ? Snpra promiserat [ Al. permiserat ] sunt. Nunc consequenter ptTuyopuv servat a Inpide,
Deus Jesus filio Josedec sacerdoti magno, quod si ei dicit: Cmlabosculpturam ejus; sivc sculpam cm-
in viis ejus arabulasset, et ejus prsecepta servasset, laluram t/Zfus.Quodenim Hebraice scriptum est bsu-
ipse dijudicaret domum ejus, el alria ejus custodi- B PHATEPHETHEE(nrtPS 11020), Aquila inlerpreta-
ret, el daret ei ministros angelicae dignilalis : nunc lus est StuyU-^a uvotypauvrns, id esl, sculpamaper-
ei dicit et amicis illios, plenam felicitatem, et perfe- luram ejus : Tbeodolio et Symmachus, tculpam
ctam beatitudinem tunc futuram, quando venerit sculpturam ejut. Et est sensus : 806 Istum lapidem
Oriens, de quo scriptum est : Ecce vir Oriens nomen clavis crucis, et lancea militis faciam vulnerari, et
ejus (Zach. vi, 12). Et in Matachia : Orietur in [Al. in illius passione auferam iniquitatem terrse in die
lacet in] vobis timentibus nomen meum sol justitim, et una, de qna scriptum est : Hmc ett dies quam fecit
tanitas in pennis ejus (Mala. iv, 2). Et in Ntimeris : Dominus, exsultemuset Imlemurin ea (Ps.cxvn, 24).
Orielur stella ex Jacob, e( a homo ex Israel (Num. In dic illa passionis Christi, vocabit vir qui perfecttis
xxiv, 17). In Evangelio quoque aperlissime de est in Christo, el cum aposiolis ad Dominicaebenc-
Christo iegimus : In quibus visitabit nos Oriens volentise culmen ascendit,
proximum suum, vel cre-
ex alio : Itluminare eos qui in tenebris et in umbra dentes ex
Judseis, vel cerle gentilium populum, sub-
mortis sedent, ad dirigendos pedes noslros in viam ter vineam qnse appellaiur Sorec, et de
qua dicit in
pacis (Luc. i, 78). Qui Oriens ipse dicitur et la- Evangelio : Ego sum vilis (Joan. xv, 1), et ctijus fru-
l>is angularis (Ephes.n), quia populum uirum- ctus lsetificat cor horainis: et sublcr ficum, Spirilus
que 805 conjungat, el duos parietes in unam do- C snncti poma dulcissima,ut selerna pace requiescant,
mum consociet : Hic non credentibus lapis scandali et compressa seditione mundi et cruore bellatorum
est,-de quo et in Psalmis dicitur : Lapidemquem re- [Al. bellorum], sciant se esse sub rege, cujus my-
probaverunt mdificantes, hic factus est in cuputanguli: stice in Salomone nomen est pacis. De hac eadem
A Domino (actum esl istud (Ps. cxvn, 22, 23). Super sessione subler vineam, et subter ficum, eiinm Mi-
hunc Inpidem sepiem oculi sunt, de quibus loquitur chaeas propheta commemoritt, dicens : In die illa
Isaias : Exiet virga de radice Jesse, et ftos de radice vocabilunusquisqueproximum, et fralrem suum subter
ejus ascendet, et requiescet super eum spirittis Dei, ficum, ei vineam suam, et non erit qui exterreal (Mic.
spiritus sapientim et intetligenlim, spiritus consilii et iv, 4). Quod autem scriplum est juxtn Septuaginta :
forlitudinis, spiritus scienlim el pietatis, et implebit Ecce ego fodiam foveam, possumus fossam vel fo-
eum spirilus timoris Dei (Isa. xi, 1 seqq.). Qui sacer- veam, pro sculptura lapidis intelligere : omne enim
doiem magnum.et amicos ejusDominumSalvatorem, quod sculpitur et foditur. Taraen si quis et conten-
et discipulos illius intelligi volunt viros TspaTomra- tiosius noluerit boc referre ad lapidera; sed quasi
novs, et portendentes, sic accipiunt, ut ad apostolos proprium habere principium, suaraque senteniiam,
(.4/. discipulos) referant, qui ejus mystica signa per- dicamus Deum omnipoientem in die passionis Filii
spexerint,el ex prseseniibus futura cognoverint, dum D siii, sive (ut Judaei pulant, in uliimo fine mundi,
in eo qui a nativitate caecus fuit (Joan. ix), oculos re- quatiilpjudicalurus advenerii) effodereet in mediura
siitutos super populo gentiliuminlerpretaniur, elin proferre opera singulorum, et contrectare univer-
muliere sanguine defluente (Matth. ix ), Ecclesiam sam terram in die judicii : hanc enim csse diem
cdisserunl sahguinis operibus liberatam. Hoc autem unam, et in die illa unumquemque sanclorum, so-
quod sequilur : quia ecce lapis quem dedi coram Jesu, cios suos et amicos, qtii et ipsi sunt sancti, vocare
amatores historise sic de Chrisio inielligunt, tit post ad requiem, et operura suorum virtule gaudere.
Jesum filium Josedec Christum dicant venturum. (Cap. IV. — Vers. 1.) Et reversus est angelus, qui
Hoc enim esse coram Jes.ii, id est, in conspeciu ejus, loquebatur in me, el suscitavilme quasi virum qui sus-
et ante faciem, ut futura significet, et appellari eum cilatur de somnosuo. LXX : El reversus esl angelus,
lapidem pro forlitudine, et robore, quo omnia regna qui loquebaturin me, el sutcitavil me sicul suscitari
a Regin. ms., et cum textum, verbumque, id est, praelerit.
consurgethomo, etc.
b Idem ms., Maphetephaetehme; tum AquilseGra;-
1441 COMMENTAr.IOrtUMIN ZACHARIAMI.IB. I. CAP. IV. 1442
solet homo de somno suO. Quo enim abierat, ut re- JA meo, dicit Dominus. Dicamus igilur singula percur-
vcrteretur, maximc qui loquebatur in propbeta, renles, primum quid videatur Hebrseis, a quibtis in
et absijue eo iu quo ioquebalur esse non pote- veteri Teslaniento erudili sumus : deindc per hos
rat. Sed quoliescumque humanafragiliias susereiin- quasi gradus ad Ecelesiae culmina [A/. limina] con-
quitur imbecillilati, Dei [Al. Deus] a nobis et ange- sccndamus. Candelabrum aureum solidum, Legem,
lorum ejus auxiiium 807 abire credendum est. id esi, vipov interpretantur. Lampadem auteiii, id
Ergo et prophela siupore magnae visionis atlonitus, esl ilainmam in vertice candelabri lucentem atque
tota mente torpebat, et clarura veritatis lumen vi- fulgentem, Chrislum, qui capulLegis sit, et omnera
dere non poierat: unde a visione proeterita suscita- mundum illurainet. Septem lucernas super candela-
lur ad aliam visionem quasi de somno evigilans , ut brum, septem gratias Spiritus sancli, de quibus su-
videat quod clausis oculis non videbat. Dicamus el pra diximus, quod in lapide uno seplem oculi sinl.
aliler. Proverbium Salomonis testimonium cst: Si Nulli enim dubium quin Lex, Spiritu saucto diclante,
sederis, absquetimoreeris : si autem dormieris, dulci- conscripla sit. Septem autem inftisoria in quibus
ter dormies, et non timebit lerrorem supervenientem oleum sit, quod miitatur in lucernas, quse super can-
tibi, nec impelus impiorum ingruentes ( Prov. m, 23 delabro luceant, hoc intelligi volunl, seplem islas
et seqq.). Qui boc somno dormierit, et audicril di- B ] gratias de coelo ad homines per Legem descendere.
ctum de se quod scriplum de Lazaro legimus : Si Duas autem olivas super candelabrum a parte dex-
dormit, talvus erit(Joan. xi, 12), polerilcaniarecum lera et sinistra, inter quas media lampas luceat, Lc-
sponsa : Egodormio, el cor meumvigilat (Canf.v, 2). gem et Prophelas interpretanlur. Cumque propbeta
Videamus ergo ad quae conlemplanda quasi de som- narrasset visionem suam, nesciens quid viderei,
no propheta consurgat. interrogat angelum loqueniera in se, sensum videii-
(Vers. 2 seqq.) Et dixit ad me, quid lu vides ? el cet a Deo illuminatum. Isteenim angelus nosierest,
dixi: Vidi, et ecce candelabrum aureum tolum, et quiprudenler inteiligens, Dei nobis indicat volunla-
lampas ejus tuper caput ipsius : el septem lucernm lem, et dicit : Qnid sunt hmc, domine mi? Angelus
ejus super itlud : septemel septem infusoria litcernis, auteni non explanat visionera propheiae, ul rngntus
qumeranl super capul ejus. Et dum olivmsuper itlud, ab eo fuerat; sed inlerrogantem rursum interrngat:
una a dextrit lampadit, et una a sinittris ejus. Et re- Num ignoras quid sinl hsec? Quo respondente, ne-
spondi, et aio ad angelum, qui loqttebatur in me, di- scio : eiiam ipse respondil; Hoc esl verbum Domini
cens: Quidsunt hmc, dominemi? Et respondit attge- ad Zorobabel dicens: Non in exercitu, nec in robore,
lus qui loquebaturin me, el dixit ad me : Numquid sed in spiriiu meo, dicil Dominus. Sermo ergo Dorai-
nescis quid sunt hmc? et dixi : non, domine mi. Et C I ni ad Zorobabel, qui loculus est non in exercitu, ne-
respondit, el ail ad me, dicens : Hoc est verbum Do- que in robore; sed in spiritu meo, ipse est inlerpre-
mini ad Zorobabel, dicens : Non in exercilu, nec in latio visionis : non in exercitu, neque in rauliiludine
robore; sed in spiritu meo, dicit Dominus exercituum: bellatorum; sed iu spiritu Dei reductum popultim, et
Quis tu, mons magne, coram Zorobabel in planum ? plenius reducendum, et adversarios esse vastandos.
el educel lapidem primarium, et exmquabilgratiam 809 Quodquesequitur: Quis tu, monsmagne, coram
gratim ejus. LXX: El dixil ad me, quid tu vides? Et Zorobubetin planum; ad diabolum dictum inlelligunt,
dixi : Vidi, et ecce candelabrum aureum totum, et qui siabai a dextris Jesu, ut adversaretur ei, cl se
lampas a supereum; et septem lucernas super illud, elevabat contra Zorobabel et populum Judseorum. In
et septeininfusoria lucernarum, qum eranl super itlud. planura autem versus ethumiliatus est: el sub pedi-
El eccedttmolivmsuper illud, una a dextris lampadis, bus jacet lsrael, quia educet Deus lapidem prima-
et una a sinislris : el interrogavi, et dixi ad angelum rium, Christum Filinm suum qui semper auxilio fuit
qui loquebaturin me, dicens : Quid sunl hmc, Domi- populo Israel. Et gratia ejus, id est, lnpidis in eos
ne ? respondensqueangelusqui loquebalur in me, dixit qiios reduxit de captiviiale, exaequabitgraliam quam
ad me : Non cognoscisquid sunt hmc? Et dixi: Non, in palres eorum semper exercuit. Ilaec ab Hebrscis
domine. El respondil et ait ad me dicens: Iste esl D dicla reperimus. Nunc quid ab ecclesiasticis viris in
sermo Dominiad Zorobabel, dicens : Non in fortilu- Commcntariis scriptum sit, disseramus. Candelabrum
dine magna,neque in robore, sed in spiritu meo, dicit (Al. autcm) aureum de auro purissimo Ecclesiam in-
Dominusomnipotens : Quis es tu, mons magne, ante telligunt, quse in Scripturis sanctis sensum ac men-
faeiem Zorobabel, ut corrigas ? el educam lapidem tem mngis quam verba perquirit. Quod autem in sensu
808 hmreditalis: mqualitatem gratim gratiam ejus. aurum accipiniur, posleriora et humeri columbsein
Angeliis qui susciiavit Zachariam quasi de sorano sexagesimo seplimo psalmo ostenduni: quae dicun-
bominem consurgentem, interrogat quid viderit, ut tur auri virore sive fulgore radiare. Lnmpadem et
illo respoudente, et ignoranle, et sciscilante quid ipsi Christum inlelligunt, quod iuceat in Ecclesia,
cernat, atque dicenle : Quid sunt hmc, domine mt ? qui de seipso dicebat: Nemo lucernamacccndit,et ponit
audiamus ab eo : Hoc est verbumDomini ad Zoro- eam sub modio (Matl. v, 15), hoc est, sub mensura
babel: Non in exerchu, nec «n robore; sed in spiritu Legis; sed super candelabrum, id esl, Evangelii
a Victorius corrigit, super illud, scilicel candelabrum.Tum Regin. ms., et septemlucernm, in recio.
1445 S. EUSEBH HIERONYMI 1441
liherlatem, ut luceat cunclis qui suitt in domo. Lu A et ex Israel credentes accipiant, ei populus etbnico-
cernas septera et effusoria [At. suffusoria] earum et rum. Unde et Gabriel loquitur ad Mariam : Invenisi
ipsi graiias sancii Spirilus inteiligunt, per quas graliain apud Dominum(Litc. i, 50). El Paulus apo-
oleum misericordiae Dei cunclariimque virluium stolus scribit: Gratias euim salvaii estis (Ephes. u,
Ecclesi» suscipit. Duas olivas super caudelabrum, 8): Et Joannesevangelisla: Lex, inquit, per Moy-
Cl ipsi Moysenet Eliam inleiiiguiit, qui cuea Domino sen dala esl: gratia aulem et veritas per Jetum Chri-
toquebatur in monte, et signiiicabant quid in Jcrn- stum facta est (Joan. i, 17).
salem passurus essel (Matth. xvnj. Oranis enim lex ( Vers. 8 seqq.) Et factum est Verbum Dotnini ad
et propheta de Christi praedicam passione. Alii duns me dicens: Manus Zorobabel fundaverunl domum
oiivas a dexiris, et a siuislris, Legem et Evangelium islam, el manus ejus perfieientcam, et scielis quia Do-
inlerprelanlur, ut in dextra Evaugelium sil, in sini- mintts exercituummisit me ad vos. Quis enim despexit
stra Lex: de qna dextra, et sinistra dicitur in Can- dies parvos ? et tmtabuntur, el videbunt iapidem stan-
tico canticoruui: Sinistra ejits svb capite meo, et dex- neum in manu Zorobabel. Septem isli oculi 811 su"'
tera illius amplexatur [\i. amplexabilur] me (Canl. [Vulg. taCet sunt] Domini,qui discurrunt in universa
n, 6). Montera aulera pletique nostrorum, diabulura terra. LXX: El (actus est sermoDominiad medicens:
inlerpretnntur.et Auticlirisium, quicoram Zorobabei B Manus Zorobabel fundaverunt domumistam, et tnanus
(de quo nascilurus est Christus) stare audeat, el se ejus complebunteam. Et scies quoniam Dominus om-
erigere, et i» Evaugelio dicere: Hmc omnia mihi tra- nipolens misil me ad le: quis enim despexit in dies
dila sunl, el dabo ea lUii, si procidens adornveris me parvos? el tmlabunlur, et videbunl lapidem stanneum
(Matl. iv, 9). Quem Dominus suis pedibus proster- in tnanu Zorobabel: septem isti oculi a Domini sunt,
neus, et dc superbo humilem faciens, alque dejec- qui respiciunt super omnemterram. Ab Hebmeis, ct a
tuin, dicit: Vade retro, Satana, scriplum esl enim: nostris multa dicunlur, quorura pleraque seclauies,
DominumDewtntuum adorabis, et 810 'P***0'' ser~ et alia rep idiauies, quid nobis placeat, inferamus,
vies (Ibid., 10, et Deut. vi, 13). Danlque exemplum servanjjes historise veritatem, ut ex bac possimus
in Evangeiiolunaiici, quem cum apostoli non potuis- eum, qui pcr bisloriam propheiatur, agnosccre. Ma-
sent sanare, LateiTogantcur sanare nequiverini, et IH18Zorobnbel principis Judseorum, qui reversi sunt
audiuui; Amendko wbis, si habueritis fidem sicut dc Babylone, templi fundamenta fecerunt, et manus
granum sinapis, dicelismonti huic, transi hinc, eltrans- ejus usque ad templi fastigia venienl, complentcs
ibil; et nihil impossibileerit vobis. Hoc autem genus quod coeper.iiH,et oninLa quae ccepta fuerant, ex-
nouejicilur,nisiper oralionem etjejttnium(Mait. xvn, slruentes. Legimns apud Ezrara quod a Zorobabel
19,20). Monsibi aperle diabolus accipitur. Aliiautem 'G templum ccepium sii atque perfecrum (lEsd. iv
tcuieritate nonparra, liocquod manifeste de diabolo el vi). Curaque, ait Zachnrias propbeln, in teraplo,
dicitur,adChristum referunt, qui in Scripluris sanciis qnod nunc seilificatis, videritis a vobts culmen
mons sarpius appellatur. Nec necesse est dare exem- imposimra, lunc inielligetis rae missum a Domi-
pla, quorura raagna copia est. Ad hunc autera du- no, et qusc Incutus sum, ipso mandante, dixisse.
Ciiutur errorem, quia scripium est in Septuaginta : Q«ts enim despexit dies parvos? Quis hic pro raro
Quis es lu, mons magne, anie faciem Zorobabel, ut accipitur, juxla illnd : Quis putas est dispensator fide-
corrigas? quod videlicet mons isle qui anle facieni lis et prudeits (Luc. xn, 42) ? £t, Domine,quis habi-
Zorobabel est, hoc esi, qui de Zorobabel siirpe de- tabit in tabernaculo tuo, et quis ascendelin moutem
scendat, velil raundura ipse corrigere, et de ipso sil sanciumluum (Psal. xiv, 1)? Rarosergo esl, qui dics
quod scquitur: Educam lapidem hmreditalis de qua parvos Iiujus sasculi despiciat, el regiara poie.-latem
scriptum est; Tu es qui restitues hmreditatem meam putet esse nihili. Cum viderimus potentes ssectili
milii(Psal. xy, 5). El iu alio loeo: Elegit nobis lim- fulgere auro, purpura, geramisque rniilare, circiira-
reditatem euatn pulchritudinem Jacob quam dilexil dari exercilu, dicaraus in nobis :quis, pulas, despicil
(Psal. XLVI,5). Et rur6um: Facta est pars Domini dies parvos? Uude et Jacob vitam hominura brcvera
Jacob, funiculus hmredilatisejns Israel (Psal. civ). <D inielligens: Parvi sunt, iuquit, et pessimi dies vilm
Et iti secundo psalmo: Dominut dicit ad me, filius mem(Uen. XLVII,9). Qui ergo despexerint dies par-
metts es lu, ego hodie genui le. Postula a me, et dabo vos (hoc aulem referl ad regiam potestatem, ut
libi geutes hmreditalemtuam { Psat. xi, 7, 8). Educet commoneal Zorobabel, et Jesum, et populum sediii-
aulera Dorainus lapidera primariuiu, de quo legimus: cantes templum Dei , nequaquam adversarios
In principio erat Verbum, et Verbumerat apud Deum, tiuiere probibentes; sed audire Dominum cohor-
et Deus erat Verbum. Et: Ojrwtaper ipsum facla suut, lantem),ex eo quod despiciunt regale fastigium ,
et sine ipso factum e*t nihil (Joan. i, 1, 3). Quod lsctabunlur et videbunt auxilium Salvaioris, qui de
aulem dicil: Exmquabit gratiam gralim ejus, boc si- Zorobabel stirpe promitlitur, el propter fonitudi-
guilicat. Nos omjics de plenitudiue cjus aecepiiuus, nem, lapis appellatur, et lapis stanneus: Pro quo
et grjiiam pro graiia, id est, pro gralia Legis, gra- in Hebraico scriptum est ABDIL [Al. Abdel], (S'T2*t),
tiaju Evangelii, ut acijuialeJBgratjaja, et par munus eo quod sit rourus et fortiiudo roburque creden-
a Regia. tus. quia «t VjHicanwnex«mplar Gnscum vocem Domini non aguoscuut.
1445 COMMENTARIORUM IN ZACHARIAMLIB. I. CAP. VI. 144«
liuiii. Sicut enim 812 stannum ab igne alia me- Aquae A HebraicesiNTnoaoTU [A/. Siiithurolii] (nTTO!»),
talla defendil, et cum sit natura ses feiruraque du- Graecep.»%a>Tripes appcliantur, qui et ipsi duo pu?o>-
rissimum , si absque stanno fueril, uritur et cre- npzs-, snper quos duae spicaesuut, vel duo ranii oli-
nialur, sic omnis angelorum et hoiiiinuui fortitudo, varum de auio purissimo sunt. Cumque et de duobus
si non liabuerit auxiliuiu Salvatoris, irabecilla pro- ramis prophela quscreret, et rursum interrogarctur
batur et fragilis. Lapis auiem isie, id est, massa, abaugelo, utMimnam sciret quid duoramisignifica-
qui apud Hebraeos ABDIL scribiiur, id esl, slanneus, rent, et ille dixisset : non, Domine : respondil an-
hv poloyenui anoxvpi-K<>>v , id est separans, et secer- gelns Domii'i: Isti sunl duo filii olei, ut Symmachus
a ut inierpretatus esl
nens, ut quomodo slannum raixia et adulterata ioter voluit, sive [o-TthcvoT-oTos,
se per ignetn melnlln dissociat: ita Dominus verus Aquila, id est, splettdoris : vel jroioTWTOf, boc est,
probator et %6>vevTris ab auro et argento bonoruut pinguedinis, ul vcrteruut Septuagitita : aul lup.np6-
operum acs viiiorum plumbumque secernat, ut pu- Tnros, id est, clarilaiis, ut Thcodoiio transiulit :qui
rum aurura reraaneat et argentuiu. Aliis verbis uno- assislunt Dominatoriuniversmterrm. De duabus oiivis
yoipifav jste et separalor in Evangelio scribitur: quae eram ad dcxleram larapadis ei siuistrajn, supra
Cujut venlitabrumin manu sua, el ipse purgabil aream Iegimus. Ei idcirco nmic inlcrrogans superbis pro-
suam, et separabit pateas a tritico (Luc. ui, 17), qui B I plieta, non raeretur audire, quia priora «on reliucl,
clainat per Jeremiara : Quid paleis ad frumenlum? sivequod ibi obscurius diclum est, hic manifesiius
dicit Dominus (Jer. xxm, '28). Mulii nosirorura raa- audire desiderat, aut cerie t-iieniio augeii confuuiur
nus Zurobabel, qui fundaverit doinmij, ei ipse per- ejus perlinacia, quod uiajora se scire conlendat,
fccerit eara, Christum inierpieiantur. Quod si reci- quamquam llebraei ideo eura de olivis jnlerrogan-
piraus, cogeniur exponere quid sil Japis stanneus tcni, niliii audisse confirmeut, quia non bene inler-
in manu Zorobabel. Neque cnira in raanu Chrisli, JOgavit, nec lotura qusesicril quod scire debueral.
Cbristus alius approbandus est? Licel quidara lapi- Denique pottea plenius scisciialur addens, spicas vel
dem stanneum CGrpus Domiui acceperinl, quod raiiios olivnrum, de quibus supra tacuerat; ibi eniiu
nullis peccatorum fuerit raaculis 6ordidalum , nec tlixit : Quid sunt dum olivm istm? bic inierrogat ;
plumbus vocelur, sed stannum piirissimum. Septem Quid sunt dum spicmolivarum ? p.eTUfoptx£>s quod in
autem oculos, qui discurrunl in universa lerra, et inorem spicarum b rectse sini ariiores, ctquasi spiuse
cuncia dijudicant, supra exposuiraus, seplem esse aristis, sic istse vallo quodara rjniorum atque folio-
spjrilus; et quod Deura iiiliil laleat, qui et prae- rum lectae sintet in sublime surgenles. Duas olivas
(eritnrum , et praesenlium, et fuiurorum conscius quidani e noslris 814 Filium interpretaittur, et
est, et reddit unicuique secundura opera sua, ma- *• ^ Spiritum sanclum, et raediara lampadem Deum Pa-
xime cura in persona sepnranlis bonos a raalis, et trera. Sed ne-cio quomodo absque blaspbeinia, allc-
conflatoris advenerit. rum a dextris, allerum accipiant a sinistris. Itauios
(Vers. II seqq.) Et tespondi, etdixiadeum: Quid quoque, sive spicas oiivarum, iiicariiaiionem Salva-
sunt dumolivmislmad dexteram candelabri, et ad sini- loris etsimilitudinemcolumba: Spiriius sancti edis-
stram ejtts?Et respondisecundo,el dixi ad eum: Quid serunt, quia lotas olivas videre nequcamus, sed
sunt dum spicmolivarum, qum sunl jitxta [Al. sttper] partera quauidani et, ut ita dicam, ramusculosincar-
duo rostra aurea, in quibus sunt suffusoriaex auro?Et nationisChristi, ct oslensionis Spirilus sancii nobis
ail ad medicens: Numqitid nescis qtiid stinl hmc? Et esse monsiratos. Alii duo intelligiiut Teslamenta, a
dixi, non, domine mi. Et dixil: Isti sunl duo filii olei, dexlris Evangelium, asinislris Legera, co quod in
qui assistunt Dominatori universm terrm. LXX: Et; allero spiritualis sensus sit, in altero corporalis ; et
respondi, el dixi ad eum: Quid sunt dum olivmistm a' quod nec iotum Evaugeliuni, nec lolam Legem ex-
dextris candelabri,et a sinistrit?Et interrogavisecundo,> planare possimus, et nunc ex parte cognoscamus, et
et dixiad eum; Quid sunt duo rami olivarttm, qui ini ex parle prophetemus(I Cor. xm. 9), et nerduin pos-
manibus813 duarumnarium aurearum sunt, el quce ' _ simus intelligere quod perfectum est. Surit qui duos
infunduni el retrahunl suffusoria aurea. El dixit adI ramos olivarum vel duas spicas, et ftlios pinguedinis
me : Nescis quid sunt hmc? el dixi ; Nequaquam,, vei splendoris, sacerdotium interpretenlur el Le-
domine. Et ait : Isti sunl duo filii pinguedinis, quii gem , qnse prsebeant gaudiura univerise terrse. Alii
astislunt Dominouniversmterrm. Interrogante pro- Enocli et Eliam, quorura aller in praeputio, alter in
pheta quid signifjcarent duse olivsc, quarura allerai cireumeisione placuil Deo, et cum corpore raptus in
stabal ad dexlram candelabri, altera ad sinislram ,> coelum est ( Gen. v, et l Reg. u ). Pro splendore, el
Dotniiius sive angelus Domini noluii respondere. olco, et pinguedine, et clarilate, in Hebraico legimus
Quod propheta intelligens, secujido sciscitatur , ett ISAAR (~n_^), juxia illud quod de gaudio et felicilate
dicil : Quid sunt duse spicse isisc olivarum, sive duo) sanctorum in Psalmis scriptura est: Inebriabuntur ab
rami? dq niinoribtts inlerrogans, quoniam majorai uberlaie, si\e pinguedinedoinus tum(Psal. xxxv, 9):
audire non meruil. Duo autem isti rami sunt inJ moTos
[Al. TtomTos]enim magis pinguedinemquam
raanu duarum narium , sive supcr duorostra aurea,, ubertatem sonai, llscc ut luivimus, et ut vircs inge-
a Confer. epist. 57 ad Pammacu. num. 11. b Marlianaeusretinuu, tecttesinl arbores.
1447 S. EUSEBH HlERONYMl 1448
nioli nostri ferre poluerunt, loculi sumus, et He-,A carnes ( Deut. xxxn, 42 ). Et quia Deus angelis pec-
brseorum et nostrorum varias opiniones breviter per- caniibns nori pepercit, qui proprioviiio habitaculum
Stringeutes , si quis melius immo verius dixerit, et perdidere coelesle, ideo ipse dicil per lsaiam : lne-
nos libenter melioribus acquiescimus. briatus est gladius meus in cmlo ( Isai. xxxiv, 5 ).
( Cap. V. — Vers. 1 seqq.) Et conversus sum, et Gladio enim interibuni 816 omues peccatores po-
tevavi oculos meos, et vidi, et ecce volumen volans, et puli, non utique gladio corporali ( siqnidcm mulUc
dixit ad me : Quid tu vides? Et dixi: Ego videovolu- et diversse prseter gladium ad moriemvise suni),scd
men votans : longitudo ejus viginti cubilorum, et lati- glndio spirituali, quo percuiiendi suni qui non ege-
tudo ejus decem cubitorum. Et dixit ad tne : Hmc est rttnt poenilentiam , et quibus comminaiiir Psaltnisla
maledictioqum egredietur super faciem universmterrm: proclamans : Nisi converlamini,gladium suum vibra-
quia omnis fur, sicuttibi scriplum est, judicabitur, et bit : arcttm sttum tetendit, el paravit illum : et in ipso
omnis juratts ex hoc simililer judicabitur. Educamil- paruvit vasa mortis (Ptal. vn, 13 e( 14). Et in Jeremia
lud, dicil Dominus exercituum, et veniet ad domum legiintis : Usquequo secabis mucro, vel gladius Do-
furis, et ad domum jurantis in nomine meo mendaci- mini? Usquequononquiesces? convertere in vaginam
ter, el commorabiturin medio domus ejus, et consumet ttiatn (Jer. XLVII,6). Iste gladius non solum falxap-
eam, etligna ejus, et lapides 815 e)us- LXX : El B pellalur, quse fenum, stipulam, spinnsque succidit;
conversus sum , et levavi oculosmeos , et vidi falcem sed et securis arborum dicitur, qua? succidet eos,
volantem. Et dixit ad me : Quid tu vides? Et dixi: qui non fecerint dignos fruclus poeniteniise. Et dc
Ego video falcem volantem, longiludinis cubilorum vi- quibus Joannes Baplista proclamnbat: Ecce securis
ginti, el latitudinis cubitorum decem. Et dixit ad me: ad radices arborum posita est : Omnis arbor qum non
Hmc est maledictio qum egreditur super faciem omnis (acit [ructum bonum, excidetur et in ignem miltetur
terrm : quia omnis fur ex hoc usque ad mvrtem punie- ( Matt. lii, 10). Volumen istud in quo peccala om-
tttr, et omnis perjurus ex hoc usque ad mortem cru- nium describunttir, sive faix quae cunctorum delicia
ciabitur. El educam illud, dicit Dominus omnipotens, succidit, mittitur in vineam Sodomorum, de qua
e( ingredietur in domum furis , et domum jurantis in scriptum est: Inimici nostri insipientes: ex vineae«im
nomine meo mendaciler, el requiescet in medio domus Sodomorum vinea eorum , et propago eorum de Go-
ejus, et consumet eum, el ligna ejus , el lapides ejus. morrhit: Uva eorum, uva fellis, et botrut amarilttdinis
Conversus, inquii propheia, ad aliam visionem, et eis. Furor draconum, vinum eorum et furor aspidis
a laetis atque felicibus oculos meos ad trisiiora sus- insanabilis (Deut. xxxn,.31 seoi/.). Haecfalx viginii ba-
lollens, cerno Volumen volans a quod Hebraice di- bet cubitos longitudinis, et decem Intitudinis, in quo
cilur MEGELLA [ Al. Gemell.] (nSao), et ab Aquila et C numero trisiibus laeta socianttir. Ad hoc enim Do-
Theodotione versum est h<fiepu , a Symmacho xs- minus corripit ul emendet. In vicesimo, qui ex diia-
tpeOiij,id est, capilulum, juxta illud quod in psalmo busdecadibus efficilur,ausiera etlristia nuntiantur:
legimus : In capilulo libri scriptum est deme(Ps. xix, in decimo, id est, una decade, meliora ct prospera :
8 ); sive jnxta Septuagintn b Sps7ravov mToiievov,id per omnia enim flagellaaique supplicia erudilur Is-
cst, falcem volantem. Oimiia enim quae stipra vide- raei. Simulque moneamus eos qui parva putant cri-
rat, sedificaiionem templi, ndventum Domini Salva- mina furtura atque perjnrinm , quod inducatur ma-
toris, libertatem de Babylone populi nuntiarant. lediciio quae in volumiue ac [Al. a J falce descripia
Itaqne ne elevaretur cum Apostolo cor ejus ( ctii est, in domum furis aique perjuri, et commorelur
datus est angelus Satanse qui eum colaphizaret in ea, et omnia ejus ligna la,udesque consumat.
(II Cor. xn), ne se extolleiel), videt et ipse quse Quod si in his quse minora putantur ( furium dico,
tristia sunt, ul quidquid ex bonorum reveiatione ar- et perjurium ) tanla pcenarum comminatio est, quid
rogantise creverat, ex tristium comminatione de- dicemus de fornicatione, adulterio, homicidio , sa-
crescat. Volumen autem volans ostenditur, in quo crilegio, cunctisque criminibus, quse nb Apostolo
omnium peccaia descripta sunt, ut unusquisque reci- inter carnis opera numerantur ( Galat. v)? Legi vi-
piat seciiudum opera sua, sivebonum, sive malum, "ginii cubitos longiludinis, el decem latiludinis, ad
dicente Daniele : Throni positi sunt, et libri aperli aetalem referri Domini Salvaloris , id est tricena-
sunt (Dan. vn, 10). Sin autem falcem accipimus, ut rium numerum 817 elficere : quud nnn judicet
LXX transtulerunt, de Apocalypsi Joannis sumamus Pater quemquam: sed omne judicium dederit Filio,
exemplura , in qua scriptum est: Et respondit an- el ab eo mundus judicandns sit ( Joan. v).
geius, et dixit ei qui sedebat super equum: Mitle falcem (Vers. 5 seqq.).£( egressus est angelusqui loqueba-
tuam acutissimam, el mete vineam c tuam , quoniam tur in me, et dixit ad me : Leva oculos tuos , el vide
malurm sunt uvm ejus (Apoc. xiv, 18). Pro lalce in quid sit hoe quod egredietur. Et dixi: Quidnum
Deuteronomio sagitlas et gladium legimus: ineftriapo est ? ECait: Hmc esl amphora egrediens; et dixit:
sagiltas meas sanguine, et gladius meus devorabil Hmc est oculus eorum in universa terra. El ecce ta-
a Omnes mss. codices quos inspexi habent hic Reginae mss. desiderantnr.
meiniliesim primse syllabse : legunl enim Gemella c Victorius quinque Florentinorura codicum ope,
prob Magella. MART. et Brixianorum aliqttot, itemque Vulgatse edilionis
Verba Sfjstravov7reTo//svov , id est, in Palatin. ac auctoritalereposuit, terrm, pro tuam.
144) COMMENTARIORUM 1N ZACHARIAMLIB. I. CAP. V. 1450
lenlum plumbiportabatur, et ecce mulier una a sedensA tum vocatur CHACHAR (-03) ; tapis ABEN (}3N). Ipse
tn medio amphorm. Et dixit: Hmcesl impielas, et est igiltir lapis plumbi, qtti et talenlum plumbi, quod
projecil eam in medium amphorm , et misit massam nos manifesiius exprimentes, massam vel spbseraiu
plttmbeamin os ejus. LXX : El egressusesl angetusqui plumbi inlerprelali sumus, cx quo siguiiicatur pon-
loquebaturin me, et dixil ad me : Suspice oculis tuis, dusgravissimtim peccatorum. Et super lianc mensu-
ct vide quid til quod egreditur ; et dixi, Quid esl ? ram att|ue amphnram omniuro delictorum , media
Et ait: Hmces( mensura qum egreditur. Et ait: Hmc sedebat impietas, quain alio nomine idnlulalriam pos-
est iniqttilat eorum in omni terra. El ecce talentum sumus appellare, et negationem Dei. Unde a Sal-
plumbi elevatumesl: et eccemutier una sedebatin medio vatore dicitnr ad Judicos : Imptete mensurampalrum
mensurm, et dixit: Hac esl iniquitas, el projecileam vestrorttm (Malth. XXIII,32). Haec impielns quse se-
in medio mensurm, et projecit lapidem plttmbeum in debat super peccnia Israel, et in suo scelere glo-
os ejus. Ampliora sive meiisura egrediebatur, et fe- riabntur , poslea miilitur in mediuin Bnbyionis , et
rebatur in aere. Et ne dubitaremus quo pmprie vo- caplivitalis malo premilnr. Veljuxia Theodoiioiicin,
cabulo nuncupetur, ipse angelus, qui ostenderat am- ipsa se projicit et abscondit in medium amphorse,
phoram, sive mensuram, illi nomen imponil, et di- ducilque stiper se pondus gravissiinum plumbi, ut
cit, juxta Sepluaginta , limc esl tniaittlas eorunt tit B I obturatuin os halieat, el ullra sc jactarenon possit.
universa terra ; juxta Hebraeos: Hic [Al. Hmc] est Yel cerle ab angelo Dei opprimiltir, ul quae prius
oculus, id esi, ostensiooninium peccatorum. Et ecce lsetabalur in scelere , oeterno sileniio conlicescat.
mulier sedebat in medio aniphorae,vel mensurae,qusc Qitonutem , ela quibus conclusa portetur, sequens
apud HebrseosdiciiurEPHA(~S>N),crebroque a LXX leclio docet.
in offt [Al. ephi] vertilur; et haec ipsa mulier vo- (Vers. 0 seqq.) Et levavi octttos meos, el vidi, ct
cab.iiur impieias. Cum hsec itaque \Al. ita] cemeret, eccedummutieresegredientes, et spiritus in alis earum,
ecce talentum plumbi, id est, massa instar lapidis> et habebantalas quasi 819 a'as milvi, et levaverunt
ferebatur , vel suo impelu , vel Domini jussione,> amphoram ittler terram ct cmlum. Et dixi ad ancjclum
vei ferebalur ab alio cujus nomen tacitum est. An- qtii loquebalur in me : Quo istm deferimt amphoram?
gelus auteiii isie qui loquebatur in propheta, el egre- Et dixil ad me: Ut mdificeltirei domus in terra Sen-
diens ex eo, ilii universa monstrabat, arripuit rou- naar, et stabiliatur, el ponatur ibi super basem suum.
lierem quaevocabatur impielns, et prcecipitem misitl LXX : Et levavioculos meos, ct vidi, el eccettummu-
in niedium arophorsc, qua: prius libere ferebaiur , ett lieres egredientes, et spiritus in alis earuni, et ipscti
supr.i ampliornm sedens, omnibus apparebal. Ac5 habebant alas sicul alm siiut upnpce. Ei elevaverunl
ne forte rursum elevarel capui, et sua iniquitale et' C ( mensuram inter terram et cmlum. Et dixi ad ancjelttm
impietate gauderet, lalentum plumbi in modum gra- qui loquebatur in me : Quo istm deferunt mensuram?
vissimi lapidis miitit in os amphnrsc: ut impietatem1 Et dixit ad me : Ul mdificenlei domumin terra Ba-
in medio opprimat atque concludat, nc quo [Al. bylonis, et prmparent, et ponattl eam ibi sttper sedem
quoquo] modo possit erumpere. Haecquasi umbras5 snam. Duas mulieres egredientes, Judaeiarbitrnntur
quasdnm et lineas ftitur.c imagitiis 818 duximus,i regnttm Medorumet Mncedonum,quorum tiirumquc
ul quod relit|uum est suis coloribus impleamus. afflixerii populuni Babylonium, ei ibi impietascoruin
Angelus qui loquebatur in propbeta, egressusde eo,, sedem postterit. Hocaulcm arte confingunt, nequod
et quasi cominus loquens, prsecipit illi ut levet ocu- de se dictum est, in se iiuelligatur. Duseeuim mu-
los stios, et videat peccata populi Israel in mensu- lieres quaeegreditmlur, haud dubium qtiin de term
ram coacervata perfeciam, et impleta delicia cunclo- Judsen, accipiendsesunl decem et duae tribus : qua-
rum : et hanc esse oculum eorum, quod HebraiceB rum alterac ab Assyriis, alterae a Chaldaeis capiae
dicitur ENAM (D:'V), et scribitur per AIN, IOD, NUN, , sunl. Et in alis earum eral spirilus, id est, poieslas
MEM : Sive tntf/utiafemeorum; quae si per VAClitte- diaboli, de quo in Ecclesiaste scriptum est: Si spi-
ram scripta esset, recte legeretur ONAM [Al. UNAM]] ritus poteslalem habentis ascenderit super te, loctitn
(CJIN), UILXX pulaverunt: et hieerror in edilioneBD tuum ne dimiseris (Eccl. x, 4). El in Evangeliospi-
Vulgata freqnenter iuolevit, ul quia VAUet JODlit- riluin immundum legimusqui cum de domo sua fue-
terse eadem forma, sed mensura diversaesunt, alleraa ritejectus, circumiens deserta ei arida, ctim aiiis
legntnr pro allera. Hsec amphora sive mensura,[> seplem spiriiibns nequioribus se, reveriilur in pri-
oculus eorum est in universa lerra, hoc est, oslen- stinam domtim (Luc. xi), Ab hoc igitttr spiriiu istac
sio peccatorum , ut quorum vitia dispersa laliia- mulieres quasi vento flatuque raplatse, volaiu celeri
bant, in iiiuuiicoaeervata oculis omnium panderen-- ferebanttir , et habebanl alas; juxta Hebraicum
tur, ut egredereiur de loco suo Israel, et cnnctiss ASIDA (!Tt'Dn), quod Aqnila, Symmachus, et Tbeo-
gentibus qualis in lerra sua fuerit, monstraretur. Et>t dotio herodionem; soli LXX upupam iranstiiterutit.
ecce lalenlum plumbi pnrtabatur. Pro talento pluuibi, ii b Asidam Hebraei tnilvum pulant, avem rapacissi-
in cousequeniibus legimus lapidem pluinbi. Talen- mam, et semper dnmeslicis avibus insidiamem; hero-
a Nostri mss. ipseque Ilieronyinus in subnexa ex- i- 22. Sunl qui ciconiam dicant, a quibus dissentit 0-
positione, sedebat, praeferunt. lympiodorus.
b ConferendusHeiianus i.
llisl. animal lib. xni,cap.
PATROL. XXV. 46
14S1 S. EUSEBII HIERONYMI 1432
dionem vero, hi qui de volucrum scripsere naturis, A t ga secunda equi nigri, et in quadriga lerlia equi albi,
tria genera auiumanl: unum aibum, aliud steilaiura; et in quadriga quarla equi varii el fortes. Et respondi,
tertium nigrum , quod et ssevissimumest el sangui- et dixi ad angetum qui loquebatur in me : Quid sunt
narium, et pugnans ad coitum impaliens : iia ut ex hmc, domine mi ? Et respondil angelus, et ait ad me:
oculis eornm erumpat cruor. Upupam autem, quam Isli sunt quatuor venti cmli, qui egrediuntur, ut slenl
nos de Grscci nominis siroilitudine traximus (nam coram Dominatore omnis terrm. In qua erant equi ni-
et ipsi popam appellant ab eo , quod siercora hu- gri, egrediebantur in terram Aquilonis, et albi egressi
mana consideret[A/. consideal]), avem dicunt820 sunt posl eos, el varii egressi sunt ad lerram Austri.
esse spurcissiraam , semper in sepulcris, semper in Qui autem erant robustissimi, exierunt, et qumrebanl
humano slercore commorantcra : denique et nidum ire et discurrere per omnem lerram. Et dixit: Ite el
ex eo facere dicilur, et pulios suos de vermiculis perambulate terram, et perambulaverunt terram. Etvo-
stercoris aiere puirescentis. Quamcumque ex tribus cavit me, el locutus est ad me, dicens: Ecce qui
egre-
avibus intelligere volueris asidam, convenit isiis diunlur in lerram Aquilonis, requiescerefecerunt
spi-
mulieribus Judac , et lsraeli, qu* propier peccata ritum meum in terra Aquilonis. LXX : El conversus
pulentia tradiiae sunl daemonumpotestati, et ab eis sum, et tevavi oculos meos, et vidi: Et ecce qualuor
ductae in caplivitatem. Tuleruntque amphoram sive B 1 quadrigm egredientes de tnedio duorum montium, et
raensuram, in qua clausa lenebatur impielas, massa monles erant montes mnei. In quadriga prima equi ru-
. plumbi desuper posiia ne possit exire, et pondus fi, el in quadriga secunda equi nigri, et in
quadriga
gravissimum oinnium peccatorum per aerem inter tertia equi albi, el in quadriga quarta equi varii sturni-
terram e( coelum a. Quod proplieta intelligens, non ni. E( respondi, el dixi ad angelum qui loquebatur in
interrogabat [A/. interrogat] quse sint istse mulieres me : Quid suul hmc, domitte? el respondit angelusqu
(paiebat enim spiritui prophetalij nec quid portent, loquebatur in me, et dixit: Hi sunt quatuor venti cmli,
de quo supra fuerat eruditus ; sed quo porient. qui egrediuntur ttt assistant Domino omnis terrm. ln
Dcnique sequitur: Dixi ad ancjelumqui loquebalur in quo erant equi nigri, ecjrediebanturtuper terram Aqui-
me: Quo istm deferunt amphoram? Qui respondit: lonis, el albi egrediebanlur post eos, et varii exibant in
Ut mdificetur ei domus in terra Sennaar. Pro quo terram Austri, et sturnini egrediebanlur, el considera-
Septuaginla transtulerunt, in terra Babylonis. Sen- bant ut circuirent terram. El dixit: Ite el circuite ter-
naar enim campns esl Chaldseorum, in quo hi qtti ram, et circuierunl terram: et clamavit, el locutus esl
moverant ab Oriente pedes suos, et in Dei servilute ad me dicens : Ecce qui egrediuntur super lerram Aqui-
stare non poterant, aedificaveruntlurrim superbise lonis: reqttiescere(ecerunt furorem meum in lerra Aqui-
(Genes. xi); unde et civitas ipsa appellata est Baby- C< tonis. Transivi, ait, ad aliam visionem, et oculos
lon, id est, confusio, eo quod ibi linguseomnium con- cordis mei ad cceium aliius sublevavi: vidique qua-
fusse sint atque permixtse. Impietas ergo defertur tuor quadrigas egredientes de medio duorum mon-
ab islis mulieribus in Babylonem: ut ibi sedificelur tium qui erant senei, id esl, insnperabiles atque for-'
domus ejus, et siabiiialur, ct ponnlur super bascm tissimi, et qui nulla possent vetusiale consumi. Quos
suam , et aeterna statione requiescat. Vere enim in enim supra montes 822 myrleos, vel umbrosos di-
Babylone sedes Csl impietatis, et jnxta historiam et xerat aique nemorosos, nunc aeneos vocat. In qua-
juxla myslicos inlelleclus. Si volueris duas mulieres driga prima equi rufi erant, cruenii, et sanguinarii,
accipere hsereticorum populos et Judaeorum (quorum et Babylonia crudelitate terribiles. In quadriga se-
utrique egrediuniur a facie Dei, et spirilu ferunlur cunda, equi nigri, regnum Medorum atque Persa-
incerto, el habent alas milvi, herodii, et upupse, dum rum : quod bigse sedens et egrediens per Assneri
semper in modum perdicis faciunt divitias, non cum regis ediclum, mortem omnium Judseorum trisii
judicio (Jerem. xvn), et de Ecclesia rapere feslinant, liuntio prseferebal. In quadriga tertia, e jui albi, Mn-
el contentionibus ac jurgiis deleclantur, elqtioscuro- cedones, sub quorum rege Anliocho Machabseorum
que deceperint, trahunt ad interitum, volulanlur in victoriara legimus. In quadriga quarta, equi varii
cceno libidinum et sordibus sempiternis), islse mu- •Oforles. Scimus enim Romanorum reges, alios iu gen-
Iieres levant pondus impietalis gravissimum, et aedi- tem Judseam fuisse clemenles, utC. Csesarem, Au-
flcant in coufusione domum suatn, et serviunt regi guslum et Ciaudium : alios persecutores alque lerri-
Babylonio, ut ibi habitent hsereticorum populi ei Ju- biles, u( C. Caligiiiam, Neronem, Vespasinntim
dseorum, 821 uln niorantur idololatrise, ligno et et Iladrianum. Pro forlibus, quos Aquila b xpu-
lapidibus servienles. Tepovs, Scpluaginta -tyupovstranstulerunt, in He-
(Cap. VI.) El convetsussum, el levavioculos meos,, braico scriptum est AMASIM ( D'2fDy). Et quscdnm
et vidi: Et ecce quutuorquadtigm egrediettlesin (Vulg. exemplnria male habent nvppovs, conftindentia
de) medio duotum montium, et montes, montes mneii colorum diiTerfnlias atque regnirum, cum nvppoi,
(Vulg. mrei). Inquadtiga prima equi rufi, in quadri- id esi, rufi, non AMASIM, sed ADAMIM (D'0TN) appel-
» Supplel ViCtfiriuSverbum , elevanks, codieuin ferant, quod verbum sturninos significai, nulla super-
quorumdam suifragio. sunt quod sciam : omnia habent nvppovs, male, ut
b In aliis libris xapTepovs verius v.puTutovsAquila llieronymus notal.
posuerit. E TSVLXX exemplaribus, qusetyupovsprac-
1453 COMMENTARIORUM IN ZACIIARIAMLIB. II. CAP. VI. lil4
lcntur. Prophetn ergo quaerentevquidsibi vellent si- A k qui e( ipsi perrcxerant in terraro Aqtiilouis, rcquie-
guificarc quse cerneret, Angelus qui loquebaiur in score fcccrint spirituni propbelalcni in lerraAquilo-
co, respondet, et narrat qualuor esse veulos cceli, nis, eoquod contra Mcdos Dei iinplcverint volunta-
id est, qtiniuorplagas mundi, qusc Graecivocant -/>.£ tem, ct in brevi imperium Medorumntque Persarum
pxtTa,qui assistant et pareant Domini volunlati. Ni- a Maccdonibussit delelum. Grandis enim eorum est
hil enim hsec qnaluor regna, quse diximus, absque consolntio qui preniuniur, sl sciant hostes suos cilo
Dominivolunlaie fecerunt. In qua eranl equi nigri, esse perituros. Hac rrt potuimus, immo ut accepi-
egrediebaittur, inquit, in lerram Aquilonis. Quam mus, nostrae Iingusestudiosis tradimus [ Al. tradi-
pulcltre qnadriga prima in qtia erant eqiii rttii prae- dimus ] sequcnlcs bistorise vefitatem : nec quadrigns
termiliimr, quid et secundi ei tertia fecerinl qunria- Pharaonis, el currus Babyloniosinstarexplnnaiitiiiis
qtie describilur. Jam enim eo tempore, qtto haucpro- iEgypiise lenaci memoria conquireuies ; 824 "on
pheta referebat, regnum prseterierat Babylouium, et enim quid ubi scriptum, sed qua raiione sii scrip-
omncm Asiam Medorum potentia possidebat: sub liiui, considerandum est. Juxta alligoriam quaecum-
quortim rege Dario, anno ejus secundo, mensc un- que in quattior coruibus el qualuor fabris diximus,
decimo ( Al. decimo ), qui appellatur SABAT (laifi?), etiam in pracseniiloco accipiamus. Legi in cujusdam
vicesima quartn die mensis, omnia quac supra expo- B ] volumine, quatuor quadrigas, in quibus siini equi
suimus, conlemplalur. Iu qtin eranl igitur equi ni- rufi et nigri, et albi, et varii, ac foites, qualuor Evan-
gri, egrediebnnliir in terram Aquilonis : ul Chaldaco- gelia inlelligenda et equos Apostolos, pcr diversila-
rum regnum a Medica virlus everleret. Et hoc 1:0- tem colorum diversas graiias possidentes : qiiorum
tandiim, qnod -AipLUTu, id est, plagae orbis el mundi, alii rufi sint in martyrio, alii obsctiri, el nigri, et
juxta sittim Jcrttsnlem, et templi in Scripturis sanctis Cltrisli mysteria cognoscenies, de quibus dicaiur in
appelleniur. Albi quoque egressi 823 Sllnt Posl Psalmis : Cuiigosub pedibusejus( Psal. xvu, 10). El:
eos, scctili Medorum Persariimque vestigia, rcges Posuit tettebraslalibulum suum (Ibid., xn ) Alii albi.
Macedonum,ut Clialdaeosac Babylonetn suoimperio gratia virginali; alii varii et forlcs, habenlcsgratiam
subjugarent._Qu;irtivero, id esl, slurnini et varii, curalionum diversarumque virtutnra. Hsc qnadrigae
pro quo in Hebraeoiegiiur BORODIM (DiTO ), et qui qualuor, sive currus, missi sunt in qttatuor venlos
aiio nomine appellanlur AMASIM, id est, fortes, atque cceli, id esi, ad cardines mundi, et universuiii orbem
robusti, egressi sunt ad auslralem plagam, et (otam lerrarum, ut explerenl Domiui voliinlateni: quibus
terram impelu celeri luslraverunt. Clamalque auge- postea iiifertur ab Angelo : Ile, et perambutate ler-
lus qui loquebalur in propheti, ad imperium Roma- ram, et in cunctis lerrarum finibus Evnngelium se-
norum : Ite, perambulateterram, et orbem circuiie C minate. Hoc quoque quod sequittir : Ecce qui egre-
lerraruin, vestrisque pedibus cuncta regna subsier- diunltir in terram Aquilonisrequiescere feceruntspiri-
niie. Conversusque ad prophetam clara voce testa- lum meitmin terra Aquilonis, sic explartavit, ui dicc-
tur : Ecce quiegredittntur in lerram Aquilonis,requie- ret requievisse spiritum Domini, sive angeli, quan •
scere fecerunt spirilum meumin terra, ad qtiam pro- do in teri'a Aquilonis, diaboli regna durissima npo-
fccti suiit. Traditum mihi estab Hebrseis in loco vel slolicaprsedicalionesubversasuni,elliaecesse regna,
difficillimo, quod Alexander el oranes Macedones, id quse Domino Salvalori in monle excelso diabolus
cst, eqni albi qui egressi sunt post Medoset Persas, oslendens, sibi Iradiia gloriatus sil ( Maith. IV).
a Viiiose lectum est hncienus, modica. Nos Medicam, id est, Medorum, ex Regin. ms. substiluimus,
historiae aique orationis contextu cogente. yt'"*^
- /Z^wIwS.
LIBER SECUNDV8.
825826 A1) obscuris ad obscuriora \Al. ob- D ] Dimidium facti,qui coepit,habet. . . .
icura] iransinms, ei cum Moyseingredimurin nubem quanto niagis nos qui tertiam partem jam confeci -
et caliginem (Exod. xxxiv). Abyssus abyssum in- nius vise, eodem debemus in reliquis labore sudare,
vocat, in vnce cniaractarum Dei (Ps. XLI,8); et gy- ne perdamus praeierim, et impcrfeclum opus attgeat
rans gyrando vadit spiritus, et in circulns suos re- lecioris desiderium lltaque, mi Exuperi Papa vene-
vertitur (Eccl. i, 6) : Labyrintbios patimur errores, rabilis, adeslo prsescns orationibus, qui corpore ab-
el Chrisii caecaregimus filo vesligin. a Ad hanc dif- sens es, el impelra a Domino, ut aiiferalur a facie
ficultaiem urget petasatus libri portiior (Horat. i, niea velamen Zachariae, b quod ante oculos obten-
epitt. 2) : debattir [Al. appendebalur] Moysi (Exod. xxxi;
a Aliqui pulant pelasatum dici, qui colhurno vel b Erasmus legit ante oculososlendebatttr; Marin-
socco calciaius est; sed hic reciius inlclligilur porli- nus vero Ernsini casiigator, «nfe oculos appendeba-
tor petasattts, qui petaso sivegalero tectus esi : quod tur; nos manuicripia etemplaria secuii snmus, quia
significat hominem ad iter paraium, ut crat Sisinius omnia istiusmodi reiiucni obtendebattir.MAHT.
qui in yEgypiumire fesiinabat. MART.
14515 S. EUSEBH HIERONYMI 1456
II Cor. m), quia fulgorem vultus ejus, vulgus igno- A et sumes ab eis quseofferuntur munera, argentum,
bile ferre uon poterat : ut ego qtioque cum David et aurum, et intrabis domuin Josise, filii Soplionise;
queam dicere : Dominusdabii verbumevangelizanlibus et ibi facies coronas, auri atque argenti varietalc
virtute multa (Ps. LXVII,12). Secundi libri Explana- distinclas, non unam coronam; sed vel duas vel
lionum in Z ichariam isiud exordium est, quem tanta plnres : ATAUOTH (m"N3S)quippe, id est, trrepuuTa,
celeritate diciamus, nt pene non sil emendandi spa- non untim, sed vel dualem , vei pluralem numerura
tium : dum frater Sisinniiis yEgyptum ire festinat, significant. Cumque coronas feceris, impones unam
ut odorem bonaefragrantise, qui a te missus est fra- ex eis in capite Jesu filii Josedec sacerdolis mngni,
iribus, illucquoque perferai; et nequaquam ^Ethio- et loqueris ad eum : Hmcdicit Dominusomnipotens :
pise Dumine, sed Galliarum largissimis aquis rigen- Ecce vir cujus nomen esl, Oriens, quod Hebraice di-
tur arva sitientia. cilur SEHA(ror), non per SIN,sed per SADElilte-
(Vers. 9. seq.) E( (actumest verbum Dominiad me, ram scriplum. Qui idcirco Oriens, id est, KVUTO\O,
dicens: Sume a transmigrationeab Holdai et a Tobia, vel b uvufvn, sive piuo-Tnp-u,nuncupatur, id est,
et ab Idaja, et venieslu in die itla, el inlrabis domum germen, quia ex se repente succrescet, et ex radice
Josim filii Sophonimqui veneruntde Babylone.Et sumes sua in siniilitudinem gerrainis pullulabit, qui vir
argenlum et aurum, el facies coronas, el pones in capite B scdificabiltemplum Domini. Cumque illud exstruxe-
Jesu filii Josedecsacerdotismagni, el loquerisad eumdi- ril, ipse quoque portabit gloriam, id est, coronam
cens : Hmcait Dominus exercituum, dicens: Ecce vir, aliernm, quae Hebraice HOD(TTI), et ab alio 67ri5o?o-
Oriens nomen ejus, et subtereum orietur, etmdificabit T»f : ab alio txmpeireta: ab alio upeTn: ab alio S6|«
templum Domini. El ipse exstruet templumDomino, el scribilur, quae vel inclyium, vel decorem, vel virtu-
ipseportabitgtoriam, et sedebitetdominabitursuper solio tem, vel gloriam sonant. Significari autem putaut
tuo,eteritsacerdos super solio : et consitium pacis erit Zorobabel, qui ex humili alque captivo in ducem
inlerillosduos. E( coronmerunt Helemet Tobimetldajm populi Judaici repente consurgens, sediiicavit lem-
et Hen filio Sophonim, memorialein lemplo Domini. plum Domini, et sedit super solio suo, ei principis
Et qui procul sunt, venient el mdificabuntin templo polestaie dominalus est : sed et pontifex, inquit,
Domini,et scietisquiaDominusexereituummisil me ad Jesus filius Josedec sedebit in sacerdotali throno, et
vos. Erit autem hoc, si audilu audieritis vocetnDomini juuciis animis alque consiliis, Dei populum guberna-
Dei vestri. LXX : E( factus est sermo Domini ad me bunt. El erit pax inter duos illos, hocesl, intereum
dicens : Accipequm de captivitate sunt a principibus, qui de iribu regia esi, et eum qui de Levitica stirpe
et ab ulilibus ejus, et qui cognoverunteam : et ingre- descendit, utsacerdoiium pariier et regnura Dei 828
dieris tu in die illa in domum Josim filii Sopltonim,^ populuin reganl, ipsasque coronasquas de auro fe-
ceris et argenlo, posiqnam impositse fuerinl capiti
qui venit de Babylone, et accipies argentum el aurum,
el facies coronas, et impones super caput Jesu Hfilii Jesu filiiJosedec et capiti Zorobabel lilii Salatltiel, no-
Josedec sacerdotis magni, et dicet ad eum : Hmc dicit minibus corum a quibus oblatae sunt, consecrabis in.
Dominut omnipolens : Eccevir, Oriensnomen ejus, et templo, id esi, Helera, et Tobisc, et Idajae,et Hen.
subter eum orietur, el mdificabitdomum Domini, el Nomen secundum et leriium idem est quod sttpra.
ipse accipiet virtutem, et sedebil, el imperabitsuper Primtini mutatum esi, ct pro Holdai nunc Helem
tlirono suo, E( erit sacerdos a dextris ejus, et consi- posuil. Quarium quod supra nnn dixerat ndditum,
lium pacis erit inler duos : corona autem exspectanlibus hnc est Hen, de quibus loquemur in consequentibus.
et utilibus ejus, et qui cognoverunteam, et in gratiam Reposilis aiitem, ait, coronis in templo Domini, et
filii Sophonim, et in ptalmum in domo Domini, et qui in sempiternam memoriatn consecraiis, de loto orbe
longe sunt ab eis, venient et mdificabuntin domo Do- terrarum, el procul positaegentes venient, et sedifi-
mini. Et scietis quia Dominus omnipotensmisit mead cabunt in templo meo unusquisque pro viribus suis.
vos, et 827 er''> **audilu audierilis vocemDomini El tunc exitu rerum el prosperiiale omnium cogno-
Dei vestri. Semel proposui arcana eruditionis He- scetis, quod Dominus miserit rae, et ipso cuncta ju-
"
braiccc, et magistrorum synagogaereconditam dis- bente, prsedixerim. Haec auiem omnia erunt, si
ciplinam, eam dumtaxat, qu;c Scripluris sanctis obcdieritis prseceptis Domini, et mandata illius fe-
convenit, Latinis auribus prodere. Quamobrem ne- ceritis. Holdai interpretatur deprecatioDomini, quod
cesse mihi e*t in locis obscurissirais bistorise lineas Grsece significaniius diciiur ItTuvevaisKvpiov.Tobia,
c notus Damini. Pro IIOLDAI
ducere, et sic quae ab ecclesiasticis viris accepi, bonut Domini. Idaja,
pmferre in medium, lecioris arbilrio quid magis ('iSn), nunc in primo loco posuii HELEH(oSn), quod
sequi debcat, relinquens. Et priraum lectionis ordo imerprelatur somnium; ei in quarto loro addidit
reddemlus est, ul quod dicilur, jttxia lilteram per- HEN(p), id est, gralia. Horum quntuor hominura
spicuum fiat. Accipe, inquit, ab Holdai, et a Tobia, coronae erunt apud filium Soptionise, quem supra
et ab Idaja, qui de Babylonica captivitate vencrunt, Josiam legimus, qui custos et aedimus est templi Do-
« Deeral penes Martiana?umvox fitii. c Corrupte Mnrlian. reiinuit, potus Domini, con-
t>Prior inierprelatio, uvutpvn,Aqttil* est : poste- tradiceniibus mss. quoque nostris, et Hebraica eiy-
rmfiiutTTtipM,Symraachi, quod ex codice Hexaplari mologia a VV verbo derivata.
Barberinio discimus.
1AS7 COMMENTARIORUM IN ZACHARIAMLIB. II. CAP. VII. 1458
. subter eum orietur, el reliqua. Non Jesum dividimus,
mini, et ibi seterna staiione requiescent. HebraeiAna- A
niam, Azarinm ei Misael de capiivitate venientes nec duas personas in unam 830 po^sumus facere
aurum et argenlum in munera templi, el coronas personnm; sed ipse qui Jesus appellatur, eo quod
pontificis, ac ducis atttilisse commeiiioraut, et qtiem salvaverit mundum, ei Oriens dicitur, quia iu diebns
supra nnn dixeral, Uen, id est, gratiam, Danielem ejus orln est justiiia. Et caniiur in Psalmo : Veritas
venUse cum muuere, et idcirco Helem posiiura pro de lerra orta est (Ps. LXXXIV, 12), eo quod de utero
Hotdai, ut ex inierpreiatione noininis quod dicilur virginali in sseculorum c<ni-uminatione generatus
somnium, ostendatttr in capsivitaie positnm D.mie- dixerit: Ego sum veritas (Joan. xiv, 6), et exircma
lem, et tres ptieros regalis somnii mysieria cogno- hora venerit,jtixlaJoannisEpistolamdicentis(IJoan.
visse. Assumptis enim tribus pueris, Daniel oravit ii, 18) : Filioli, nunc exlrema liora est, in qua sian-
Dominuro, et interpreialionem somnii consecutus lem, et nihil ageniem gentlum populum conduxit ex
est (Daniel. n). Haec jnxta hisloriarn Circumcisio denario, et misil ad vineam (Mattlt. xx). Alioquin
conatur cxponere. Nobis autero iticumhit ne- si sectindum diversiialem nominum diversus effici-
cessiias juxia LXX interpreles dicere quse nostri tur, alius erit pastor, alius aries, alius agnus, alius
disere majorcs. Accipe a caplivitale, et a prin- jantta, alius lapis offensionis, el petra scandaii. Isle
cipibus, el ab ulilibus ejus , et ab his qui co- B 1 igilnr qni noslris virtutibus coronnlus esl, orieiur et
gnoverunt 829eam> aurum, et argentum, ei ingres- appellabilur Oriens. Ad quem locutus esl Pater :
sus in dnmum Josiae filii Sophonise, qui et ipse ve- Filius meus es tu : etjo hodie genui le (Ps. n, 7) : Et
nii de Babylone, fac in ea coronas aureas et argen- subter etim orietur multitudo credentium, et sedifica-
teas, quas impones supercapnt Jesu iilii Josedecsa- bil domum Domini, Ecclesiam, et ipse accipiet vir-
cerdotis magni. Capiiviias Judseorum, id est, populi tuiem et decorem ac prolectiiin, et glorinm singulo-
Dominum cnnfiientis, vitia sunt atque peccata : qnse, rnm, et scdebit et dorainnbilur in tbrono stio, in
qtii cceperit agere poeiiiieniiam, et desiderare prisli- throuo David, de quo el in Evangelio scripium est:
nam Jerusalem, id est, Ecclesiam Christi, in Baby- Et erit sacerdos a dextris ejus (Luc. i), sive juxla
lone deserit ac dimiltit, et offerlur a principibus Hebrnicum, super thronum suum; quia ipse et rex et
caplivorum, et ab ulilibus ejus, id esl, captivitatis Pontifex esl : et sedebit tam in regali, quam in sa-
(qui efipsi pro ulilitaie sua tradili sunt angeloSala- cerdotali throno, et consilium pacificum eril inter
nse in interilum carnis, ut spiriius salvus fieret utrumqtie, ut nec regale f.isiigitim sacerdotalem de-
(1 Cor. v), et ab his qui cognoscunl eam, videlicet primat dignitatem, nec sacerdolii digniias regale fas-
capiivitniem, in bonam partem post supplicia esse tigium, sed in unius gloria Domini Jesu titrumqiie
vertendam. Offertur aulera aurum ct argenium ab " consenliat. Legi in cujiisdnm libro hoc quod dicitur
his, qui et sensu, ei sermone Domintim confiieniur, (Zach. vi, 13) : Etconsilium pacificum erit inter duos,
et fiunl ex eo, id est, auro et argento a coronse in ad Patrem refcrri et ad Filium : quia non suam, sed
domo Josiae, qui inierpretatur salvalus, e.t est filius Patris veneril facere voluniatem, ei PaterinFilio sit,
visitalionis Domini, id est, emtrxonyisKvpiov.Visilalur ei Filius in Paire (Ibid., xiv). Corona autem, id est,
enim a Domino qui priusmale agrotaverat. Et recle insigne vicicriap, cum Cliristus fuerit coronaius, his
dicitur Josias, salvatus, quia et ipse revcrsus est de qtioque repromiltitur, qui exspectant eum, et intel-
Babylnne. Impnnuntur autem coronse, vel corona, ligunt utilitatem quondam captivitaiis suse, et nnve-
Jesu filio Josedec sacerdoti mngno, quia nobis profi- runt Dei universa mysierin, ui sini in graliam filii
cienlibus et reversis ad meliora, per singulas virlu- Sophonia»,hoc cst visilaiionis Domini. Kt qui in Ba-
les nostras Dominus coronatur : immo nobis virlute bylone dicebant (Ps. cxxxvi, 1, 2); Super flumina
poenitenlisecoronatis, salvnlor in singnlis coronam Babylonisibi sedimus el flevimus, cum recordaremur
accipit, juxta illud qtiod et Paulus loquiiur : De cm- Sion : in salicibus in medio ejus suspendimuscrgana
tero reposila est mihi corona justilim, quam reddet noslra, poslquam reversi fuerint in Jerusalem, acci-
mihi Dominus justus judex : non solum autem mihi, pianl Psalmnm el tympantim, et canant in Ecdesia
sed el omnibusqtti diliguttt advenlum Domini Salvalo- " Doiiiini.ei qui per ninjora 831 peccata longe fue-
ris noslri Jesu Chrisli (l Tim. iv, 8). Unde a corona ranl ab Judsea, et confes>iot;e verissima, veniant,
jusiitine et Pater Domini Salvaioris nomen accepit. et per singuios profeclus suos sedificeut domum
Josedec enim interpreiaiur Dominusjustitim,eoquod Domini, el lunc universi pari menie cognoscant,
reddatiinicuique seciiiidum opera sua. De haccorona quod Dominus omnipotens propheiam miseril ad
et Jacobus in Epistola sua loquiltir : Beatus vir qui eos. Fient autem omnia quaepromissa sunt, si Do-
suslinet tenlutionem,quia cum probatus ftierit, accipiet rainiini audire votuerint, et acia posnitentia, in bonis
coronam vitm, quam repromisit Deus diligentibus se operibus manserint.
(Jacob. u). Jubelur auiem prophelse ut posiquam co- (Cap. VII. — Vers. 1 seqq.) Et factum est in anno
ronam imposuerit, velcoronas, supercaput Jesu filii quarto Darii regis : faclum est verbumDominiad Za-
Josedec sacerdotis magni, loquniur ad eum, et dicat: chariam, in quarta mensis noni, qui est Casleu. b Et
Hmc dicit Dominus: Ecce vir, Oriens nomenejus: et miserunl ad domum Dei Sarasar et Rogommelech,et
a Nomen coronm, qnod muiilo sensu in antea vul- b Insignis bic depravaiio coniexitis tain in Hcbraeo,
gaiis libris deerat, nostri ross. supplent. qtiam in LXX interpreiibus. Iu Hebrseoenini legiiur
145!) S. EJJSEWl l»ItRON¥MI \m
viri qui erant cameo, ad deprecandamfaciem Domini: A niura, et curaios quosquo sanctificat. Postquam in-
ul dicerenl sacerdotibus domus Dominiexerciluumet terrogaveranlPersaium duces per eos quos mUerant,
prophetis loquentes : Numquid flendum esl milii in et ad sacerdoies atque propbetas sciscitantinm fue-
qutnto mense: vel sanctificare me debeo, sicul fcci jam rat expleta legaiio, lii serrao Domini ad prophelam,
multis annis? Et factum esl verbumDominiexercituum imperans ui loquatur ad vulguin et ad saccrdoles,
ad me, dicens : Loquere ad omnem populum lerrm, et quid legatis debcant respondere< Quando jijunaba-
ad sacerdoles, dicens : Cumjejunaretis ei plangerelis lis et plangebaiis in quinlo mense captivilntis Jeru-
in quinto el seplimoa per hos septuagintaannos, num- salem, et in sepiimo mensc, quando Godolias iuler-
quid jejunium jejunaslis mihi ? et cum comedistis et fectus est ab Ismael, per annos sepiuaginta desola-
cum bibistis, numquid non vobiscomedislis el vobis- lionis templi ct subversionis Jerusnlem, numquid
metipsis bibistis? Numquid non sunt verba qum locu- mihi proderat quod jejunabalis (IV Beg. xxv: Jer.
tus est Dominus in ntanu prophetarum priorum, cum XLI)?EIecontrario, si quando b manducatis el bibi-
adhuc Jerttsalem habitarelur, et essel opulenta, et ipsa tis, numquid non vobis et comedilis et potalis? Ne-
eturbes illius [Vnlg. tacel t'//ius] incircuitu ejus, etad que enim his rebus placalur Deus, sed bonis operi-
attslrum et in campestribushabitaretur? LXX: Et fac- bus, et si illius prseceptafaciainus, quia esca nos mm
lutn est in quarto anno sub Dario rege : factus esl H ] commeudat Deo. Neque si non nianducaverimiis,
sermo Domini ad Zachariam, quarta die mensis noni deficicmus : neque si manducaverimus, nbundabi-
qui est Casteu, et misit in [Al. de] Bethel Sarasar et1 mus. Numquid non haec sunt verba nea , adhtic
Arabesser rex, et viri ejtts ut deprecarentur Dominum,' 833 stante Jerusnlem et urbibus Jmla, quse loque-
dicens ad Sacerdotes domns Domini omnipotenlis,et! bar ad vos in manibus propbelaruin meiirum, cum
ad prophetas, dicens : Ingressa est huc in mensequinto> adhuc staret Jerusalem , et urbes Juda rebus omni-
sanctificatio,juxta qttod feceruntjam annis pluribut : bus abundarent, et lam moniana regio, quam cam-
et faclus esl sermo Dontinivirlutum ad me, dicens : peslris Frugibusredundaiel, et iidissima pnce frue-
Dic ad omnempopulumterrm,et ad sacerdotes, dicens: reiur?Hsec autcm erant verba Domini, quaesequens
Si jejunatis, et plangitis in quintis et septimis, et ecce
i Scriplura testaiur, velle se verum judicium ei inise-
septuaginta anni, numquidjejuniumjejunaslis mihi? et' ricordiam in proxiraos, ei viduam, et pupilium, et
si comeditisaut bibitis, nonne vos comedilis,el vos bi- adveuam, el p uperem non calumniari, et malum
bitis? Numquid non ista sunt verba mea, qum locutus s non cogitare in corde suo. Ilac, inquii, noluerunt
esl Dominusin manibuspropltetarum,qui fuerunt prius* fncei'e,etsurdisauribusmeaimperia conlcmpseruni:
quando Jerusalem habitabatur, et erat abundans, et ci- :- quam ob rem venii indignatio magna super Jerusa-
vitates ejnsper circuilum,fflfoetmonlanaelcampeslriaa C |em; el quoinodo illi me audire noluerunt, sic ct e^o
habiiabnnlur? In quarlo anno Darii regis, in mensee non exaudivi eos: et nunc tania scrupulositaie qnae-
nono, qui appellalur CASLEU,(VD3), el in quarlaa riint, quando debeaut jejunarc el plangere, cum ante
mensis ejusdero die niiserunl ad ilonnim Dei, id est,•> dixerim per Isaiam : Non tale jejunium elegi, dicit
ad lempliiin quod jam a Zorobabel et a Jesu fucralI Dominus, neque ut litimitielhomoanimam suam ; sed
insiauratum, Sarasar et Rogommelecli et caeteri quiII solve omne vinculum iniquitalis: dissolveobligationes
cum eis erant, quos Persas fuisse duces regis Darii '' violentarum caulionum: esurienti da panem tuum ex
tiineiites Deum, llebrsei auluinanl : nl qttia jnm au- aninio. Si videris nudum, operi eum ; et pauperem et
dieraut templum esseconstruclum, quaererenl a sa- absque tectoindue in tabernaculumtuum. Tuncerum-
cerdotibusdomnsDominiet propbetis, utruui secun- '~ pet lemporanea lux tua, el sanitates tuce cito orietttur
dum consueiudinem prisliuara flere el jejunare de- '- (Isai. LVIII,5, seqq.). Hoc quod scriptuin est in Sep-
berent, an lucium mulare lseiilia. Et est sensus ls tuaginta : Misit de Belhel Sarasar el Arabesser[ AI.
sciscilantium : Quinto meuse qui appellaitir apudd Arbath Sager] rex, nullusnostroruin potuil exponere:
Romnnos Julius, a Nabucliodonosor subversa est Je- '-
neque enim quod male versum est ex Hebrreo, ulla
rusalem, qnam ob cnusam propter soliludiiiem tera- '- rationeexplanari potest. Quis est euim isie Sarasar,
pli liuc usque jejunavimus et planximus, et moero- '- D Ye| Awbr-.rcrr x? ut tiijas rex provincise, aut in
rem nostrura fletu et jejuniisconsolati stimus. Nunc ic qtiamveldequa misit Betbel ? atilciijusBethelrex esse
quia dicitur, letnplum esse constructum, ct videmus is poterat Arabesser, quse olim cuin Judaea fuerai de-
neqiiaquam causam pcrmanere tristitise, respondere "C stituta, et eotempore nequaquam vocnbalur Bethel,
qusesiiitius, utrum lioc facere deheamus, an mcero- J- id est, domus Dei; sed Bethaven,id est, domusidoli ?
rcm gaudio commutnre? Et siroul considerandum m Hoc quoqtte qtiod sequiiur: Ingressa est liuc in mense
quod fietus ntquejejuniunisanctificaliodicitur. Unde le quinto sanctificatio, sicut (eceranljum per mnllos an-
et iii Joel pra:ccptum est sacerdoiibus, ut sanciifi- i- nos, sic conantur expqncre: sanctificationeni ingres-
cenl jejunium et praedicent curaiionem (Joel. v). ). sam , vasa lerapli qiwc a Nabucbodonosor sublata
Ciirat cnim vulnera delinquentis, abstinentia ei jeju- i- fuerant, illo tempore restituta. De quinii auiem et
apud Erasm. et Marfan : E( Regemmelech,in LXX K. »Inlerserit Regin. ms. mense, quod Hebrarus et
voro, Et Arbath Sager rex, elc. Quaedepravationes is Vulgalus interpres lacent.
occiirrunt etiam iufra in Coiiunentariis, ubi hxcea-i- b Rcgin. ms., manducabalis, el bibebatit, raoxque
deiu nomina posita legunlur. MART. comedistis,et potastii.
1461 COMMENTAKIORUM IN ZACHARIAMLIB. II. CAP. VII. 1462
sepiinii jejunio, teiilaveruut referre ad dies hebdo- A Ajusto auferunt (Isai. v, 25) : el propler vos 835
niadis. Sed qttia sequitur, decimi jejunium, compulsi Abacuc ex persona eorum qui oppriinuntur, Deo ia-
sunt ad menses referre, el quod sii ipsum quinti, ciai invidiam : Conlrame fuctttm esljudicium, et judex
sepiiiiii decimique inensis jejunium, oninino silue- accipit: ideo dissipata est lex, el non pervenit usque
runt. Unde priore sirous explanatione conlenti, et ad finemjudicium, qnia impiusopprimitjustum (Abac.
non inciinemur [Al. indigneraur] ad fnlsos commen- i, 3, 4). Nec novum puiemus Dei esse prseceptum,
lanliuni 834 conatus qui dc interprelntiouis errore olim pcr Moysen ista mandavcrat: Sic magnumju-
venerunt. dicabis ul parvum: personam non accipies,el pauperis
(Vers. 8 seqq.) Et faclum est verbum Dominiad tion misereberisin judicio : quoniam Dei judicium est
Zachariam, dicens: Hwc ail Dominusexerciluumdi- (Deul. i, 17). Misericordiam quoque el miserationes
cens: Judicium verumjudicute, et misericordiam, et faciet unusquisque cum fratre suo. Post judicii b se-
tniseraliones (acile unusquisquecum [ralre suo. Et vi- veriiatem sequatur in cunctos clcmentia, et maxime
duam , et pupillum , etadvenam, et pauperem nolite in fratres, quos vel ejusdem sanguinis, vel unius
cotumniari: et maltitn vir (ratri suo non cogitet in iiobiscum lidei esse perspicimus. Viduam quoque et
corde tuo. Et noluerunlattendere, etverteruntscapulam pupillum, de quibus nobis prseceptum est: Esto pu-
recedentem: et aures suas aggravaverunt, ne audiient: B pillis pater, et pro viro matri eorum ; judieans pupil-
ei cor suum posueritnl adamantem [Vulg. ul adamatt- lum, et justificans viduam (Eccl. iv, 10). El advenaro
tem] ne audirenl legem, et verba qum misll Dominus et pauperem nolite calumuiari, quia allerum pere-
exercituum in tpirilu suo per manum prophelarum grinatio, alierum egestas humilem facit. Et malum
priorum, el facta est indignatio magna a Dominoexerci- vir fratri suo non cogiiet in corde suo, sive ut a
tuum. El [actumest sicut loculus esl, el non audierunt: Sepluaginta dicitur: Et malitim unusquisquefratris sui
sic clamabuntet non exaudiam, dicit Dominus exerci- c non meminerit in cordibus suis (Luc. x). Fratreiu
tuum. Et disperti eot per omnia regna, qum nesciunl; autetn el proximum, vel onine bominum genus de-
et terra desolata est ab eis, eo quod iion essel Irantiens bemus accipere ; quia ex uno sumus parenle genc-
ct reverlens; et posuerunt terram dcsiderabilemin de- raii, vel eos qui domestici fidei sunt, juxta parabo-
sertum. LXX : Et factus esl sermo Domini ad Zacha- lam Evangelii, quse proximum non consanguiiieum,
riamdicens: Hmc dtcit Dominut omnipotens, dicens: sed omnes homines vult intelligi. Quod auiem ante
Judicium justttm judicale, el misericordiamet misera- debeat ira finiri, quam sol occumbat, et omniuin
lionemfaciat unusquisquead fralrem suum: et viduam, maloruni quae ab aliis passi suinus, deleri memoria,
et pupillum, et pauperem non opprimatis : et malitiat et in multis locis legimus , et maxime in d Jereroia,
unusquisque fratris sui nolite meminissein cordibusC C qui ex persona Dei loquitur : El malitim proximi sui
vestris. Et noluerunt attendere, el dederunt dorsum unusquisque in cordibus vestris ne memineritis.Cum
contemtiens:elauressuas aggravaverunl, ttt non audi- ego ista prseceperim , illi atiendere noluerunt, et
rent: et cor suum posuerunl inobediens, ut non audi- vcrtcrunt scapulam recedentem , sive dorsura con-
rent tegem meum, et verba tnea qum misil Dominus temnens, ex habitu corporis mea imperia respuenles.
omnipolens in spirilu suo , in manibus propltelarum Solemus enim quando rugata fronte, etnarecon-
priorum. Et facta esl ira magna a Domino omnipo- tracta conieinninius admonenles, dorstim vertere,
tenle,et erit sicut dixi,etnon audierunl eum. Sic cla- juxla illtid qnod scriptum est: Verlerunt ad me dorsa,
mabunt, el non exaudiam eos, dicit Dominus omnipo- et non facies suus (Jerem. u, 27). Et aures, inquit,
tens: et ejiciameot in omnesgentesquas ignoraverunl: suas aggravaverunl ne audirent, sicut aspidis \Al.
et lerra detotata est post eos a perambulante el rever- aspidcs] surdseobturanlis [Al.oblurantes]auressuas,
lente, el posuerunt lerram eleclamin solitudinem. Haec quaenonaudiet [Al. cxaudienl] vocemincanlan tiiim, el
magis volui, ista qii3:sivi, quae non facientes, capti- veuefici incantaniis sapienter. Ingravavcrunt enini
vitaii esiis Iraditi; ei a non desolationis ac niorlis aures suas 836 ut non audirent, et cor suum po-
quinti mensis septiraique jejunium. Juslum judicium suerunt, ut non acquiescerent legi Dei. Unde Isaias
jadicate, ne audialis in Psalmis : Usquequojudicatis D L ad eos comminans loquilur : Incrassalum est cor
iniquUalem,el personas peccalorumsumitis? Judicate populi hujus , el auribus suis graviier audierttnt, et
ptipillo el vicliue:humilemet pauperemjustificale (Ps. oculos suos clauserunt, ne forle viderentoculis suis, et
LXXXI,2, 3), ne vobis quoque loquatur Isaias : Qui audirent auribus, et corde inlelligerent, el converle-
justificanl impium propter munera: ei quodjustum est reniur, et ego sanaremeos (Isai.w, et Act. xviu, 27).
n Regin. ins., captivilaii eslis traditi, el clcsolationi deniiam dnclissimorum virorum qui non ausi sunt
ac morti. Justum judicate, ne, etc.,cui fcre Victoriusi in Evangeliis nomen Zacbarise substituere, et delere
concinit, inducta negnndi particula. noincn Jeremiae, quod laraeu fiuxil in.periiia vcterum
b Minus recte legiuit vulgaii libri, Posf jitdicii ve- librariorura in conlextum sacrum Evnngelii secun-
rhutein seqtiatur, elc. dtim Matthscum, cap. xxvn, vers. 9. MAHT.— Cum
c Peues Vicior., ne memineritis in cordibuss hncc noii Jeretniae, sed polius Zacliaria: verba sint,
vestris. quae infra replicatS. Docior cap. 8,corrigit hic Vic-
d Pro Jeremiw, quod legunt omnes mss. codices,, lorius, in Zacharia; cujus lameisi exempluiu contra
Mariaius Zacharim tiiuiieii substittiil, quia ha>cverbai mss. fidem non seqtiimiir, non videlur damuauda
consequentia leguntur in hoc eodem propbela , noni licentia.
apud jeremiam. Nos aulem iiuilari voluimus pru-
1465 S. EUSEBU HIERONYMI 1,64
Porro quod dicitur juxta Hebraicum : E( cor suum A sum eam. Hmc dicit Domitms omnipotens: Rever-
posuerunt adamanlem ( Al. ut adamantem), duritiam tar ad Sion,el habilabo in tnedio Jerusalem : et voca-
cordis oslendit, et cor lapideum, quod noluerint bitur Jerusalem civitas vera, et mons Domini omnipo-
' verba Dei
suscipere. Adamas enim lapis fortissimus, lentis, mons sanctus. Quod Dominus Jernsalem, id
qui Hebraice dicilur SAMIR (nnss), inianlum durus . est, Isrneliticum populiira in soliludine iustnr uxoris
est, ut oraiiia raetalla coufringnt, et ipse non con- acceperit, et jacentem in idololairiae sanguine, ope-
fringatur ab ullo. Unde a Graecisindontabilit dicitur. ruerit paliiosuo, elamore coluerit marimli, in Eze-
Ab hoc adamante indurattim esl cor Pbaraonis, ne chiele (Cap. xvi) plenius discimus, quae postea si-
dimitlerei populum Dei (Exod. vn et seqq.). Et quia milam comedens, et mel, ei oleuni, et veslibus or-
habuerunl, imtno posucruni cor suum adamantem, nala pulcherrimis, et habens ex largitate viri omnia
propria voluntate cordis duritiam suscipientes, ne ornamenla gemmarum, iormcaia est cum Assyriis
audirent verba Domini, quse misit iu spiritu suo, atqne Cltaldseis, et audivit a Domino : Sicul despi-
id est, inSpiritu sanclo per manura prophetarum cit uxor virum suum, sic despexit me domtts lsrael
priorum, Isaiae, Osee, ct cseterorum, qui mundas (Jerem. ni). Caplivitati auiem iradita et iliusa ab
habuerunt roanus, quos anlc captivilatera fuisse ma- amatoribus suis, et pristino decore nudaia, post-
nifeslum est : idcirco ad magna peccaia, inagna B quam divaricavit pedes suos omni iranseunli, et
facia est indignatio, et Dominiverba coinplela sunt, polluta esl usque ad verticem, memor pristinse feli-
par pari referentis, ut sicut illi ambulaverunt ad cilaiis c ingemit : Revertar ad virum meum priorem :
eura perversi, et ipse adversitm eos perversus ince- quia melius mihi erattunc quam nunc (Osee n, 7).
deret, et nou audiret verba a inclamanlium, quia et Quamiille suscipiens etrursum habensin conjngio,
illi verba Dominisurda aure conterapseriut. Qtiara- cui prius dixerat : Non irascar tibi, et zelus metts
obrem et dispersit eos per omnia regna quae ne- 838 r'cessil a te (Ezech. xvi), nunc loquiiur : Zela-
sciunt, Assyriorum, et Chaldaiorum, Medorum, at- tttssum Sionzelo magno, et indignatione magna zelatus
que Persarum , et gcntium cseterarum, quse his sum eam. Qunntum pritts indignalus sum, qund a
imperiis subjacebant, et in quarum lerris disseminati niuliis amatoribus delurpata est, et maculavit to-
sunt. Et omnis Judaea deserta est, eo quod nullum rum meum : unde, et Iradidi eam amaioribus suis,
habuerit habitaiorem , el non esset in ea transiens nequaquam ut sub marito aduilcram, sed ut scor-
et revertens. Et terram quse favus erat prse omnibus tum et vile mancipium, et in ltipanaribus prostiiu-
terris el propter abundanlise roultitudinem lacle et tara: tanto ntinc amplius ad eam reversus sum;
melle manabal, verterunt in solitudinem. Possumus quia egit pcenilentiam, et sedificavit templummeum
hsec et ad eos referre, qui in Ecclesia delinquentes, " in quo babilabo inmedio illius. Et vorabitur civitas
pmjecti sunt de lerra confessionis; quia noluerunt veritalis, quse anieadicebatur urbs mendacii, de qna
audire Dominum, et verterunt ad eum scapulam re- et iu Isaia scriplum est: Veritas dormivit [Al. dor-
cedentem, et aures suas aggravaverunt, et cor po- mituvit] in ea : nunc antem homicidm (Isai. u, 21).
suerunt u.t adamanlem. Et facta est super eos indi- Vocabitur autem et mons Domini omnipoientis,
gnatio 837 Ooraini, et dispersi stint per orania mons sanclificatus, inquo lemplo inslauralo, imrao-
regua viiiorum, et desolata est terra eorum, vel ani- lanlur victimae, cseremoniaium ordo servattir. Haec
ma vel corpus, non babens habitatorem Dominum, juxla historiara. Caelerura ntiili dubium est, Sion et
nec in se spiritum revertentem. Et lerra quondara Jerusalem, speculara etvisionem pacis, posse acci-
desiderabilis, quse erat hospilium Trinitatis, versa pi animas fidelium, quibus cutn peccaverint, iratus
est in desertum, habitaiionemque draconum. Quse Dominus tradit cas capiiviiati, ut quse Deum per
plana smit, velociter transeamus, ut in obscuris bona prosperaque non senserant, per mnla sentiant
spatium disserendi sil: non enini longos florentesque et adversa. Cumque egerint pceniteutiani, reverietur
tractatus in qnibus plausibilis ludit oratio, sed com- Dominus ad Sion, el habilabit in medio Jerusalem ,
mentarios snribimus.quorum officium est, prseterire quamunam atque eamdem intelligimus civitatem, et
" in quibtis ante regnabant viliorum peccatorumqne
manifesta, obscura disserere.
(Cap. VIH.— Vers. 1 seqq.) Et faclum es( verbum mendacia, postea Christus veritas cominorabilur.
Domini exercituum, dicens : Hmc dicit Dominusexer- El mons Domini exercituum vocabitur mons san-
ciluum: Zelatus sum Sion zelo magno, et indignatio- ctus, de quo dicitur : Qui confidunt in Domino sicut
ne magna zelalus sum eam. Hmc dicit Dominus exer- mons Sion (Ps. CXLII,1). Et: Magnus Dominus et
cituum : Reversus sum ad Sion, et habitabo in medio laudabilis nimis, in civilate Dei nostri in monte tancto
Jerusalem : el vocabilur Jerusalem, civilas verilalis; suo (Ps. XLVII,1). De quo Isaias Michseasque clnmi-
et mons Domini exerciluum, monssanctificatus. LXX: tnnl: In novissimo dierum eril mons d Domini prm-
Et factus esl sermo Domini omntpotentis, dicens: paralus in vertice montium, el sublimis super colles,
Hmc dicit Dominus omnipotens : Zelatus sum Jerusa- et fluenl ad eum ontnes popttli, et properabunt gentes
lem et Sion xelo magno, et furore b maximozeiatus multm, et dicent: Venite, ascendamus itt moniem Do-
a Ms. Regin., vtrba incqntantium. c Fortasse verius in eodem ms. ingeminat, pro
b Regin. ms. furore magno, juxia Graec. p-tyulta; ingemil,
et raox reversussum, pro revenar. d In aliis libris, mons domus Domini.
1165 COMMENTARIORUM 1N ZACHARIAMLIB. II. CAP. VIII. 1466
et
mini, et ad domutnDei Jaeob (Isai. n, 2 , 3; Mich. A.8). Hi lenebunt pra: dierum multiludine virgas
nd discipulos :
lv, 1, 2). De boc monte, etde hac civiiaie, et apo- baculos in manibus suis, et dicent
slolus Paulns (si tamen iu suscipiendaEpistola,Grse- Quid rultis ? in virqa veniamad vos, an in spirilu teni-
corum auctoritalem Laiiua lingua non respuit) sa- tatis et mansuetudinis (I Cor. IV, 21)? Qni enini de
craia oratione dispuians ait: Accessistis ad montem labiis suis profert sapiehiiam, virgn percuiit virum
Sion et civitatem Dei viventis, Jerusalem cmlestem, et b excordem. Et econlrario : Quiparcil baculo stto,
multorum angelorum mitliu, et Ecclesiam primilivo- odil fiiium suum : qtti autem diligenter corripit., diligil
rum, qui scripii suntin cwlis (Heb. xn, 22). (Prov. XIII,24). Et non solutn senes, sed anus quo-
Panlus
(Vers. 4, 5.) Hac dicit Dominus exerciluum. Ad- que sedebunt in plaieis Jernsalem : quas
huc 839 habilabunt settes et anus in plateis Jeru- aposlolico ore describens : Honora, inquit. viduas
loco :
salem, et a viri buculusin manu ejus prm mvllitudine qitmvere vidumsunl. El in alio [Al. eodem]
dierum. Et platem chitalis complebttniurinfantibus, Vidtta eligatur non minus annorum sexaginta, qttm
et puellis, tudentibiis in plateis ejtts. LXX : Hmc dicit fuil unitis viri uxor, in bouis operibus habens teslimo-
Dominusomnipotens: Adhuc sedebunt seneset anus in nitim : si educavit liberos, si recepil hospitio, si san-
minis-
plateis Jerusalem, unusquisque in manu virgam stiam ctorum pedes lavit, si in tribulationibus positis
retinens, prm multitudine dierum : et platem civitatis B (rnuif, st omne opus bonum persecuta est (I Tim. v, 5 ,
replebunlurpueris et puellis.ludentibusin plaleis ejns. 9, 10). Istiusmodi senes et anns sedelinni in plnteis
Tnnta, inqtiit, erit, reverso me in Sion, et habilan- Jerusalem, ct lenebnnt baculos in mnnibus suis, et
le in niedio Jerusalem, rerum omnium prosperims, plaiese civilatis complehunlur pueris et puellis lu-
et bellorum quies alque tranquilliias, utnullo hosle dentibus. Isii sunt pneri et puellsc , senes, et juve-
remanente, usque ad ullimam nctatem in utroque nes, qtios Psalmista ad cantandum Domino colior-
scxu senilis setas pervenint, et irementes artus ba- tatnr dicens : Jttvenes et virtjines, senes cum junioti-
culo regente susienlent. Plateae/quoque civiiatisim- bus laudent nomenDomini (Ps. CXLVII, 12). El Joan-
pleaiitur pueris puellisque ludeutibus. IIoc autem nes evangelisia atqne apostolns : Scribo, inquit,
fieri solel, qunndo securilas et profunda pax ur- vobis, pueri, quoniam dimiltuniur vobis peccata pro-
bium esi, ulgaudium civiiattim, lusibus ei cboreis ptcr tiomen Salvatoris : Scribo vobis, palres, quia co-
[Al. choris] selas la^civa concelebrel. Quod si refe- gnovistisenm qui a principio est (1 Joan. n, 12, 13).
rimus ad Ecclesinm, de qua diciiur : Gloriosa dicta Ei de his Salomon in Proverbiis loquilur : Et det
stint de te, civitas Dei (Ps- LXXXIX, 2) : El : Flumi- innocentibtisrersutiam : pttero aulem juniori sensum,
nis impetusImtificatcivitatem Dei: sanctificavil taber- ^ et intelligentiam. Et rurstim : Attdite, pueri, discipli-
nacalum tuum altissimtis: Deus in medio ejus non J nam patris, el attendite ut cognoscatis intelligenliam
commovebiiur(Ps. XLV,45), quis poteril ambigere (Prov. i, 4, 8). De his pueris, virgunculisac puellis,
plnlens Ecelesise, csse virlutes, in qnibus snpientia et quadragesiinus quarlus psalmus, Addvceutur, in-
agit fiducialiier el in inurorum summiialibus pracdi- qnit, reqivirginespost eam. Jnxtaqund scriptum est:
catnr? Unde et ad Dominum P-almista conclamat : Exsnltavertint el Imlatmsunt filim Judm in omnibusju-
Latttm mandalum tuum vehementer(Ps. cxvm, 96). diciis tuis. Domitte(Ps. xcvi, 8). Qitae cura audierint
In his plaieis Dominum Salvaloreni sponsa perqui- ab Apostolo : Gaudete, iterum dico gaudete ( Philip.
rens, loquitttr in Caniico cantieorum : Consurgam et iv, 4). mentislsetitiam gestu corporis indicabuni, et
circuibo civilalemin [oro, el in plateis ejus, douec in- trinudianle saliatu, dicenl cum David : Sallabo ct
veniam eum qnem dilexit anima mea (Cant. m, 2). tttdam in conspectu Domini (II Reg. vi, 22).
ilabiiabunt igitur, vcl sedebunt, senes et anus, de (Vers. 6.) Hmc dicit Domimis exercituttm: Si dif-
qiiibus scripinm esi (si cui lamen placet librum re- ficile videbitur in oculis reliquiarttm poputi hujus in
cipere): Senectus honorabilis, non multi lemporis, nec diebusillis, numquid in octilis meis difficileeril? dicit
tiumero annorum mslimabilis (Sap. iv, 8). Cani au- Dominus exercituum? LXX : HmcdicilDominusomni-
lem sunt hominum prudenlia, et seuecius vita im- polens : Si impossibileerit coramreliqttiispopuli hujus
maciilata : deqnibus etDominusloquiitir adMoysen : 841 *" diebusillis : ntimquid et coram me impossi-
Consliluetecumseptttaginta senes, quos ipse nosti quo- bite erit? dicit Dominus omnipolens. Per singula ver-
niam senes sunl (Num. xt, 16); quamobrem et ante ba atque senleniias quibus Israeli prospera et pro
Abraham iiullus appellatus est senex, de quo scri- rertim magniludine pene incredibilia promittuntur,
pium legimus : DeficiensAbraham mortuus esl :nu- propheta proponit: Hmc dicil Dominus omnipotcns,
tritus in senectute bona, senex etplenus dierum (Gen. alio sermone lioc loquens: Ne putetis mea esse quae
xxv, 8 . Gloria enim senum cani sunt, de quibus spondeo, et quasi homini non credali?: Dei sunt
dicilur : Cant hominis 840 sapientia ejus (Sap. iv, promissa quse replico. Snpra dixerai, anus et senes
8 Uiius ms. S. Albini Andegnvensis, quem landal Victorins anlca Brixianornm codicum ope, vecor-
Mnrtianseits in Notis ad Ilieroiiymianam Laiinnm dem restittiisset, ctti et illud nolalum est, hoc tesii-
interpreiatioiiem, iu recto vir legit, qnam ipse ibi monium invcniri in Giseco apud LXX. Prov. x,
lectionem retinuit, probaique ex llebraeo idio- '0? iv. %et)>ib)V izpoyepettrofiut, puSSa TvtzTetuaSpu
mnte. cnjiis loco nos in Viilgaia cdilione Icgi-
b Pro excordem, uno verbo, retinnit Martianseus u/.upStov,
mus : ln lubiis sapientis invenitur sapienlia, et virga
manifesio errore duobus verbis, ex corde, cum et in dorso ejtis,-qui indigel corde.
1467 S. EUSEBH HIERONYMI 1465
in plaleis esse sesguros, et pro temporis longiludine A nus in Evangelio loquebaiur : Multi de Orienle et
baculos manibus retenluros, arctandas plateas ho- Occidente venient, et aecubabunt in
regno cmlorum
minum mtilliludine, pucrosac puellas qnasi in fes- cum Abraham, Isaac, et Jacob (Matt. vni, H). Et
tis diebus choros ducere, elexslruendaraJerusalera, multo ante Psalraista promiserat, dicens : Deus deo-
atquc in statum feliciiatis pristinse restitueudam. rum Dominus locutus est, et vocavitterram. Ab ortu
Hoc reliquiis populi, quse de captivilaie veneraiit, solis usque ad occasum , de Sion decor
putcMtudinis
videbntur incredibile, cernentibus urbem peniius ejus (Psal. XLIX,1, 2). Veniet enim ex Sion qui
desiiintam, murorum rninas, combtisios parietes, eripiat, et avertat iniquitates a Jacob quando ab
manus Babylonias ostenlare ; idcirco consociat: Si Oriente , et Occidente incensum offerlur nomini
vobis qui estis reliquiae capiivi populi, vel difficile Doraini in omni loco, et sacrificium munduni, ne-
vei im; ossibile videtur esse quod spondeo, ut in quaquam in victimis veteris Testamenti, sed in
diebus illis quibus sedificanda est Jeiusaleni, tnnta snnciilaie evangelicse puritaiis, de quo incenso et
felicitas sit: numqiiid in conspeciti Domini atit dif- aiibi legimus : Dirigatur oralio mea, sicut incensum
flcile <rii, aut impossibile, qui haee fniura meo ore in conspecluluo (Ps. CXL,2, 3). Et quod sit boc in-
promittil? Quie tnim apud hominesimpossibilia sunt, censum, sequeus sermo demonstrat: Elevaiio ma-
apud Deum possibilia sunt (Matth. xix, 26). Hsec B nuum mearum tacrificium vespertinum. Poslfjuam
'
pcrseculionis teropore in Ecclesiis Cbrisii expleia enim de virga Jesse pullulavit, qui dominarclur
conspcxiraus, quatido in tantain rabiem persecuto- gcntibus, etinipsogeiitessperarunt (Rom. xv), et
rum ferilas excilata esi, ut etiara conciliabula no- de Orienie, et de Occidente, tam primus populus
stra desiruerent, divinos iibros ignibus traderent, quam novissimus in Dominum crediderunt, el factus
oinnes insulae, raetalia, carceres, coufessorum et est grex unus : lunc ad laelitiam omnes provocatse
martyrum caienatis gregibus implerentur. Quis eo sunt nationes, et concitaiau ad gaudium, propheta
tempore crederet rursum Ecclesias consiruendas ab dicente: Lwtamini, gvnles, ciimpoputoejus (Ps. xxi,
hisipsis qui ante destruxerant? non quod iidem ho- 28). Juxta 843 i" 111'Q."0(ia''b> scriptum est : /te-
mines fuerint, sed quod eadetn regalis polestas quae cordribunturel convertenlur ad Dominum omnes fines
prius sedebal in insidiis ciim divitibus (Psal. x), et terrm, et adorabunl coram eo universm familim gen -
quasi ex senaius-consulto Chrisii nomen conabatur tium. Quodque sequilur : In verilale el juttitia, boc
exstingtiere, nunc expensis rcipublicse Ecclesiarum significal, quod veleris Legis umbra discedat, el
basilic >s exstruai, et exaltet summa fastigia, nt non Evangelii veritas veniat, nequaquam in justitia Ju-
solnm Inquearia et tecia fulgentia anro decoret; dsoorum.sed in jusiitia Christiana: ipse cnim Do-
sed parieies diversi marmoris vesiiat cruslis, et di- C rainus veriias est atque justitia, de quo lcgimus :
vinos libros qnos prius trndebat incendio, nunc d«- Veritasde terra orta est, et justilia de cmlo prospexit
auraios et ptirpuratos, et gemmarum varietate di- (Psal. LXXXIV, 12). Unde et in quarto decimo psal-
stincios, in ctislodiam Romani vencrctur stntus. mo, juslitia simul et verilas nominantur : Qui am-
(Vers. 7, 8.) HmcUicitDominus exercituum : Ecce bulat sine macula el operalur juslitiam, et loquilur
ego salvabo populum metim de lerra Orientis, 842 veritatem in corde suo.
et de terra occasussolis. El adducam eos, et habita- (Vers. 9.) Hmc dicil Dominus e.vercituum: Con-
bunl in medio Jerusalem : et erunl mihi in populum, forlentur manus vestrm, qui auditis in diebus his ser-
el ego ero eis in Deum, inverilate el injustitia. n LXX monesillos per os prophetarum in die quo fundata est
siniiliier. Haec Juda.orum alii dicunt, post Zoroba- domus Dominiexercituum, ut templum <edificaretur,
bel etNehemiam, a'dificato lempio, et muris civita- Sepluaginta pro Domino exerciiunm, Dominum om-
tis exsiroclis, et siatu Judaico reslilulo, a Macha- nipolentem, cielera similiter transiulerunt. .'Edilica-
bseis et diversis principibus, qui usque ad Herodem to templo sub Zorobabel et Jesu (iu quario enim
rexere Judaeam, esse completa. Alii in consurama- niino Darii regis, quarla die mensis noni, qui ap-
tione mundi sub Clirisio, quem frustra prsestolan- pcllalur CASLEU, liaecuniversn dicuniur, quandojani
tur, cxplenda commetiKirant. Nos nuiem el illo D tempium fuerat exstruelum) iidem pro|iheisc Ag-
lempore, id est, post Zorobabcl et Nehemiam, dici- gaeus et Zacbarias, qui ut sedificaretur, et duces el
raus ex parte cnmpieta, et quasi in typis et imagi- populum fuernnl coborlali, niinc cohonaiilur eos.
nibus praecessisse, quando populus reductus esi de ut ex priorum veritale liisquae in fulurura promil-
cnplivilale, el hnbiiavit in Jerusalera, ct Dei popu- tunlur, accommodent fidem, et confortent inanus
lus appellatus est, et rursum Dominus vocnius est suas, nequaquain Medoruro impetum et impedire
Deus eorum : nequnquam in mendacio et iniquitate, cupienlium per circuilum nationum insidias formi-
sed in veritaie et jusliiia. Et nuiic plenissime sub danles : et confortentur per os propbetaruin ex die
Domiuo Salvalore in Ecclesia, id est, in vera Jeru- quo teinpli fundamenla sunt jacia, usqne ad diem
salera promissionem rebus expleri, maximequia di- quo superaediiicatum est lemplum, et audiant qu;c
citur: Ecce ego salvubo populum meum de lerra sequuntur. Breviler explanamus bistoriam quidqnid
Orienlis, et de terra Occidetttis, de qnibtis et Domi- de Jerusalem, et de templo diciiur, spiriiualiier ad
a Quse deerant verba, LXX simUiter, nostri rass, sufficiunt.
14«) COMMENTARIORUM IN ZACHARIAMLIB. II. CAP. VIII. Ii70
Ecclesiara refeienles, in qua confortanlur manus A proclamantem : Unusquisqueaccipiet propriam mer-
pcr bona opera, et fundanttir domus, quando iidei cedemjuxla opus suttm (I Cor. m, 8).
fundamenia jaciunlur, templumque exslruilur, ( Vers. 11, 12.) IVuncnntem non juxta dies priores
quando mulliiudo credentiuni roboratur, el ila vi- ego faciam reliqitiis populi hujtts, dicii Dominusexer-
\U, ut lcinpliiin Deiesse inerealur. ciittum ; sed semen pacis erit. Vinea dabit fructum
(Vers. 10.) Siquidemante dies illos merces homi- sitttm : et terra dabil germen suutn : et cmlidabtint ro-
num non erat, nec merces jumenlorum erat, neque in- rem svum : et possidere(aciam reliquias populi hujus,
troeunli et exeunti erat pax prm tribulatione: et di- universa limc.LXX : Et nunc non juxta dies priores
misi omnes Itomines unumqiietiKiuecontra proximumi ego[aciam reliquiis populi httjits, dicit Dominusomni-
suum. 844 LXX : Quiu unle ilies illos merces lw potens ; sed pacem monttrabo. Vinea dabit (ructnm
minum non erit in lucrum , et merces jumenlorum suum : et terru dabit germina sua : et cmlumdabit ro-
non tubsitlel, et egredienti, el ingredienti non erit' rem suum: et possidere(aciam reiiquias popttli mei hmc
pax prm tribulalione : et emitiam omnet homines1 omnia. Priusqtiam domusDei fundiimcnla jacerentur,
iniumquemquead proximum suum. Septuaginla adI etoedilicareiur templum, merces hominum non eral,
ftiiurum leinpus omnia retulerunt, sed melius adI nec merces juineiiiortim, nec pra; tribiilalione et an-
praeterilum, ut in Iiebraico habeiur, et a exposi- B guuia pax inlroeuntibiis,etexeuniibiis, elomnes ho-
lionis veritas approbabil. Antequani fundareiur do- minesinter sehoslili odiodissidebant. Nuncauteni quia
iniis Domini, et aedificarelur leinplum Domini, om- jamdoinus Domiiiifundamenlajactasunl.et lemplum
nis labor vester irritus fuit. Et lam iiomines quam sedificatumest, nequaquani faciam ut prius feceram
jumenta in agricultura, in mercimoniis, operibus- his qui de captivitaie Babylonia sunt reversi; sed
que diversis, cassis conatibus frusirabantur: foris erit ubique pax et gatidium, et ariditalcm ac famem
ndversarii, domi seditio turbabant pacem, et cral pristini lemporis fttlura nbundantia compensabit.
ubique b jusliiiura ob bellorum frequeiitiam, et in- Vinea enim dabit fructum suutn, et torcularia
sidias domesticas, dum nec frater frairi exhibel fi- omnia coinplcbuntnr, terra lsetis segetibus vesiielur,
dem, el oranis est inimica propinquiias. Ilunc sen- et irrigantibus pluviis ac rore nocturno , omnia pul-
sum nliis verbis Aggaeus propheta comprehendeiis lnlabunt : universa qtirc dixi, faciara ° reliquiis
aii : El minc ponite corda veslra a die Ituc el supra : populi mei possidere; quia fiindameiita domtis Do-
nntequumponeretur lapissuper lapidem in templo Do- mini jacia sunt, el ttnipluni exslrucium esl. Hsec
mini. Cutn accederelisad acervum viginti modiorum, eadeinet Aggacuspropheta eodem tempore loquilur,
ct fierent decem: et intraretis ad lorcular, ul exprime- qni stipra dixerat: Percusst vosvcnto urente et auri-
retis quinquaginta laqenas, et fiebanl viginli. Percttssi G gine el grandine oimiia opera manuum vestrarum,
vos venlourente et aurigine, et grandine omnia opera posiqunm lempli fundameiiln sunt jacta : Ponite,
manttumvestrarum, el non erat in vobisqui reveriere- inquit, in cordaveslra cx dieista el in futurum, a die
lur ad me, dicit Dominus (Agg. 11,16 seqq.) : quod vicesimoquarto noni mensisut die quo (undamenla ja-
ct in Ecclesia et iu unoquoque credeniium accipere cla sttitt templi, ponile super cor vestrum. Numqitid
possumus. Siquidem antequain domus Dei in nobis jaiu semenin germine esl : et ndliuc vinea et ficttset
fttndamenla jaciantur, et aedificeinur leinplum Deo, malogranatttm et ligttum olivmnonfloruit ? Ex die ista
ei audiamus de Apostolo ; Vos estis templum Dei: benedkam, et rurium morebo cmlttmpariter el lerram
et Spiritus sanctus habital in vobis (II Cor. vi, 16), (Agg. ii, 18 seqq.). Dicnmus et aliter, cceplam
quidquid boni operis habere videbamur [Al. videa- super Ecclesia explnnaiioncm seqiientes. Priusquam
murj, sive raiionales, qui nppellanlur homines, si- fidem Cliriiti quis recipiat, el in eo Spiritus sancti
ve simplices , qui jumenta dicunlur ( homines ettim 846 fundamenia jaciantttr, nulltts audirepoierit,
et jumenla, inqtiit, satvos facies, Domine (Ps. xxxv, est merces operi tuo. Sive ille Judaeus sit, sive hae-
7), mercedem non liabetapud Deum, et sunt in no- rcticus , sive geniilis : quidquid boni operis fecerit,
bis bclla atque discordise, cl ubique irihulalio ct nisi in nomine Christi fecerit, mercedem sui boni
sine pace Cbristi, quam ad Patrera vadens, aposto- D operis non habebii. Videmus liaerelicorumvirgines,
lis dereliquii (Joan. xiv) , implelurque in nobis pbilosophorum rigorem , Judaeorum in escarum va-
Domini sententia : Jnimici hominis, domestici ejus rietaie observanliam : el tatnen dicimus [ Al. dici-
(Mich. vit, 6). Omnis enitn frater supplantationesup- tur] , juxta Aggseum, quod comedant, et non sa-
plantat; et omnisamicus fraudutenler incedit, ° ei vir tientur : bibant, et non inebrienlur : operianlur, et
fralrem suum deridet, el verilatem non loquitur, didi- non calefianl; et qui merccdcs congrcgnt, mitiat
cit lingua eorum toqui mendacium (Jeretn. ix, 4). eas iu periusum sacculum ( Agg. i). Posiquam vero
Quod si convertamuradCiiristum, ei lcmplura ejus (KICIH CIIIi~li reccperint, elilli et lii qui in Ecclesia
845 efiiciamur , statim audiemus Apostolura fueranl peccalores, et pro magniludine delictorum
a Victor. , e( in expositionisserie veritas, etc. c Verba, et vir fratrem suum deridel, ad noslro-
b In aliis librisjusfifia, in aliis acqne male jur- rum mss. fidem inlcrseruntur.
gium. Notnmquippe, publictini luctum, scu maiutti, d Anieaeral (aciam populi mei reliquias possidere.
et publici juris cessalionem, jusliiium dici. Nostri inss. eniendaiJl.
1471 S. EUSEBH HIERONYMI 1472
captivilati hujus mundi traditi, et Babylonio igne A Sicut cogilavi ut afftigerem vos, cum ad iracundiam
combu-ti, et audierint Dominum praedicanlem : provocassentme patres restri, dicit Dominus, et non
Spiritus Domini super me, propter quod unxit me : sum miserlus : sic convertuscogitavitn diebus islis, ut
evangelizare pauperibus misit me : prmdicarecaptivis benefaciamJerusalem et domui Juda : nolite timere.
remissionem, et cmcisut videant: tanare eos qui con- LXX : Eterit, sicuteratis in malediclioneinter gen-
trito sunt corde (Isai. LXI,2 ), et completum fuerit les, domusJuda el domus Israel: sic salvabo vos , et
in eis illud quod per Amos dicilur : Convertam po- erilis in benedictione: confidite et conforlamini in
puli mei Israel captivitatem, et mdificabunt civitates b cordibusvestrit, quia hmcdicit Dominusotnnipolens:
dissipatas, et planlabo eos (Amos IX, 14), tuiic in Sicnt cogitavi ut affligeremvos in eo quod me ad ira-
diebus illisorietur juslitia et mullitudo pacis (Psal. cundiam provocastenl patret veslri, dicit Dominus
LXXI). Vinea dabil fruclum suum, quae dicit in omnipolens, el non me pmniluit : sic paralus sum et
Evangelio : Ego sum vitis, vot rami. Omnemramum cogitavi in diebus itlis, ut benefaciam Jerusalem et
qui manet in me, mundal Paler , ut majores fructut domui Juda : confidile. Hsccpost sedificalinnemtem-
afferat (Joan. xv, 8). Cumque mundaii fuerint rami pli futura promitiil, ut sicut erant in cunctis gen-
ejus , id est, fiagella et propagines,et gemmantibus tibus in malediclionem et in sibilum, el in exem-
oculis spem fuiurorum cceperintfructuumpolliceri, B plum, domus Juda,!ei domus Isracl (duae videlicel,
ut impleatur illud quod scriplura est : Vinemfioren- et decem iribus), sic cura salvatse fuerint, etreversae
les dederunt odorem (Cant. n, 13) : lunc pendentes in Judseam, sint omnium benedictio. Nolite, inquil,
botros colornbit sol justilisc, ul missi in torcularia timere adversarios rchellanles : confiditevera esse
oct tvi et octogesirai teriii psalmi, qui pro lorcula- qttse per me Dominus polliceiur : g48C0"nirtentur
ribus inscribuiilur , Domini calcenlur pede , qni as- mantis vestrse: implete opera quse ccepislis. Causa
ceudil de Bosor, aut fundat vinum quod lseiificat coiiforlaiionis, Domini promissio est: Hmcenim di-
cor linrainis. Terra quoque dabilgermen suum, non cit Dominus omnipolens, cui nibil impossibile esi,
arida et petrosa et plena sentium; sed terra bona qui potesi quse promiltit, implere : sicut cxcogitavi
quae dat ceittesimum et sexngesimum el tricesimura ut affiigerem vos, el caplivitati traderem , quia me
frucium (Matth. xm) : ul qui seminaverint in la- patres vesiri ad iracundiara provocaruni, et non sum
crymis, in gaudio meiant ( Psal. cxxv). Sed el eceli misertus: quod LXX transtulerunt ov peTeva-nau, hoc
dabunt rorem suura , de quibus in decimo octavoi est, nonme pcenituit, quod Hebraice scnbiiur CLO
Psalmo ( Vers. 1) scriptum est: Cmli enarrant glo- NAAMATHI (VOT3 vh\); non sum autem misertus, ut
riam Dei, et opera manuum ejus annuntiat firmamen- vos captivitate corrigerem, et per omtiia tormcnta
lum. De his ccelis in Dettteronomii 847 canlico di-- C et flagella crudirera : sic nttnc in prsesenti tempore
citur : Lmtamini, ccelicum eo (Dettt. xxxu, 43), idI cogilavi, ul benefaciam Jerusalem et doiniii Juda.
est, cum Domino Salvatore , quos prsescivit el prse- El notandum quod quando irasciiur, c nialedii tio
deslinavit conforines fieri iniaginis Filii sui (Rom. sil in genlibus domus Juda, et domus Israel, id est,
vm), qui loquiiur cum Moyse : Exspectetur ut plu- omnes duodecira Iribus qttaecaptivilali traditacsunt.
via eloquiummeum , et descendanl ut ros verba meat Postqunm aulem cogilavil ul benefaciai, non facit
(Dettt. xxxn, 2). Resutgent eniir. qui erant peccalis5 Judae et Israel, id est, duabus et deccm tribubus,
morlui, ct suscilabuniur qui jacebant in sepulcris3 Jeriisnlem videlicet et Samarise, Oollse et Oolibac;
dealbalis, quae plena suiit ossibus morluorum, ett sed rclicto Israel in captivitate, benefacii Jerusalem
lseiabunlur qui moranlur in terra. Et quaesit causai et doraui Juda : el jungit in fine : Nolite limere,
lseliliac, sequens sermo demonsirat : Ros enim qui ai sive, confidile, eo sensu quem supra exposuimns.
te est, sanitas eorumest. Et lisecomnia, pacem vi- Super Ecclesia aulero et super unoquoque creden-
delicet etvincarum fructum, et lerrarum abundan- tium sic intelligi polesi,quodperseculionis lempore
tiam, quse ccelorumrore succrevit, possidebunl re-:- cunciis in circuilu genlibtts in maleflictum , et in
liquiae populi raei, de quibus Isaias loquitur : Nisi>i exemplum fuerint Christiaui, quia offenderint Do-
Dominus sabaolh reliquisset nobit semen, sicut So-1 - D miniim suum : et poslea sint in benedictione ,
doma essemus, et sicul Gomorrhasimiles fuitsemus s quando pax reddita fueril, et hoc omne eveniat,
(Isai. i,9). Beliquiae enirn secuudum eleciionemn quia Dominus qui prius fuerat iraius, postea sit
gratise, salvaefactaesunt: non ex operibus; alio-- miserltis Jerusalem, visioni pacis, et Judae , quse
qitin non cssel gralia. fidem Domini confiieiur. Siugiili qunque creden-
(Vers. 13 seqq.) Et erit, sicut eralis maledictioinn tinm, qui propler viiia ejiciuntur deEcclesia, et
gentibus , domus Juda, et domus Israel: sic salvabo 0 iraduntur Satanae in inlerilum carnis (I Cor. v), ut
vos et eritis benediclio: nolite timere, confortentttrr discant non blaspbemare (I Tim. i), cum egerint
mantts vestrm. Quia hmc dicil Dominus exerciluum : poenitentiam, revertentur in prisiinura stalum , et
a Regin. ms. ut fundant, scilicet botri. in Comraentario. Confortari autem manibus, opus
b Pro cordibus, re*lilnil Victorius mantlius. Non1 coeptum explere, sigiiificat.
solum enim , ait, Septuaginta , qiiornm h;ec est in- c Antea , tnaledicli sunt. Paulo post Viciorius,
terpretatio, legunt sv TUISxtpaiv vu.S>v : verum He- non bene facit, pro non facit.
braicum quoquc, Lalina edittu, ct ipse Hieronymuss
1473 COMMENTARIORUM LNZACHARIAMLIB. II. CAP. VIII. 1474
videlmnt pacern Dei, ct confessionis suse gloriam \A si s proximus propinquus accipitur, percgrinis et
possidebunt. Hoc quod scriptum est: Non summi- alienis a mentiemlum est. Hoc idcm Aposlolus loqui-
serttts, vel non me pmnituit, calumiiiantur hsereiici, tur t : Deponenles menducium, loquimini vetiialem
quasi autcrudelis, aut mulabilis sit Deus, si eum uunusquisquecum proximo suo (Ephes. iv, 25), Veri-
aut non poenileal, aut poeniieat. Si enim pceniluerit, l; latein, inqtiii, et judtcium pacis judicaln in poriis
dicuni eum esse mutabilem ; si non poenituerit, as- vestris.v Iu judicio prima sit veritas atque juslitia ;
serunt esse crudelem. Pcenituit autem 849 Dc'um deindc c sequiiur miscricordia. lloc esi eniro judiciuro
quod Saul unxii in regem (I Reg. xv). Ei apud Ni- pncis, I ui proposilum judex habeal pacificare dis-
niviias, qnibus per prophetam nnntiavernt : Adhuc tcordes, juxla.illud Evangelii : Beafi pacifici, quo-
triduum,et Ninive subvertetur (Jonm m, 4 ), qui cge- ttiam ' filii Dei vocabuntur (Matth. v, 9). Quodque
rtinl poenilentiam, dicitur et ipse mutasse senten- ssequitur : In portisvestris, illi propbetico congruit:
tiam suam, non vitio mentis improvidse, sed ex Oderunl < in porlis corripientem, et verbum sanctum
eorum quse male aul beue faciuni, varieiate. Si abominati ' sunt (Amos v, lO). Et in alio loco : Non
enim male fecerint, coniminatur: si prislina peccata «confundeittur cum loquentur inimicis suis in porla
defieverint,a raiseretur: non mutatur Deusqui unusi (Ps. I cxxix, 6). David quoque judicabat in portis ,
atque idem esl, et rautari non potest; sed illis ex; gB' quando Absalon verilatein judicii repromiiiens, pa-
malis ad bona opera coiniiiulniis, muiat ei suumi tri ' tendelmt insidias (II Reg. xix). Et quaeriiur
ipse decretum. Qui et in Genesi loquitur : Clamorf iquare apud Jutlaeosin poriis locus fuerit judicamli.
Sodomorumet Gomorrhmtnultiplicatitsest; et peccatai Ne cogerenlur agricola: intrare urbes, el aliquod
eorum magna sunt nimis : descendens ercjo videbo sit subire dispendiuro, judices in porlis residebant, ut
juxta clamoremeorum qui venil ad me , compleant: lam urbanos quam rusiicos inexituet iniroim ur-
sin uutem non, ul sciam (Cen. xvm, L10,21). QnodI bisaudircni, et iinito negotio, uiiusquisque confes-
dixit, hoc est: Si perniaiiseriut in lurore , non de- liro ad sedes proprias reverteretur. Et malum, in-
crii poena peccnniibus : si desierini ab insania, racaa quit , contra amicosveslrosne cogitetis in cordibus
fient coguiiioiiedignissimi. Cognoscituutem Dominus ;s veslris : RAAH(njn) , quod oinnes voce consoua
eos qui sui sunl (11 Tim. n, 19 ). El Aposlolus scribitit v.av.iu-j,id est, malitiam interprelali sunt, dupliciler
ad Gaiitas : Sed lunc nescientesDeum (Galat. iv, 8 ).I. accipcre possumus, et pro nffliciione, et pro malo.
Cumque noverii omnes Deus, et nilul eum necprae- Pro affi.ciione : Si est malitia in civitale qttatn Do-
teritoritm, nec praeseniiumInteat, nec futurorum , minus noit feceril (Amosiu, 6). El : Sufficil diei ma-
impios in Evangelio nescire se dicit : lleceditea me , titiastia (Mal.w, 34). Pro malo in Jona prophcla
operarii iniquilatis, nesciovo.i(Luc. xin, 27 ). ErgooGG loquitur Deus : Ascendit clamor malilim eorum ad
et notiiiam, et pceniientiara, el iram , ct indignntio-
»- me (Jonm i, 2). El in Apostolo legimus : Rcpleti
nem et omnes affeclus Dei, non bumani sermo- >- omni iniquitate el malnia (Rom. i, 29). Ulroquc
nis viiio , sed divinse majestatis sensu accipiamus. s. igitur modo nec aifligit amicum suum, nec inaluni
(Vers. 16, 17.) Hmc sunt ergo verba qumfacielis: adversum eum cogiial in corde, qui snnctus est.
Loquimini veritatem unusquisque cum proximo suo, ), El jtirameiilum, ait, mendax nediligaiis: pnecipien-
veritutemeljudicium pacisjudicatein portisvestris, et te Domino in Evnngelio : Ego aulem dico vobis, ul
unusquisquemulum contra amicum suum non cogite- e- non jureiis penitus, sed sit vester sermo, esl est, tion
tis in cordibus vestris, el jtiramenium mendaxnc dili-
i- non (Mat. v, 34); qui enim non juraverit, numquam
gatis : omnia enim hmc sunl qum odi, dicil Dominus. s. poterii pejerare. 851 QUIj»rat, audint illud quod
LXX : Isti sernwnes sunl qttos facielis : Loquimini ni scriptum est: Non assumes nomen Domini Dei tui
veritalem unutquisque cum proximo suo : veritatem m super re vana (Exod. xx, 7). Omnia hsec sunt quse
s- odi, dicit Dorainus : juxia Malacliiaeverba dicenlis:
et judicium pacificum,el justua judicate inporlis ves-
tris, et unusquisquemalum proximo suo non cogitet \el Et oninia qum oderam, [aciebatis (Mala. n, 13; sec.
in cordibusvestris, el juramentum mendax ne diliga- a- LXX). It) prseceplisquae ad vilam pertinent, etsunt
tis, quia hmc omnia odi, dicit Dominus omnipotens. s. D
L perspicua, non debemus quserere ailcgoriam, ne
Promisi, me non juxta dies priores facere reliquiis is juxta Comicum, nodum quseramus in scirpo (Platt-
populi captivorum. Et sicul cogitavi ut affligerem m ttts, Men. n, 1).
eos, cum me ad iracundiam provocassent patres es (Vers. 18,19,.) Et factum est verbumDominiexer-
eorum, ct non sum miserlus : sic nunc i> cogilavi ivi ciluum ad me dicens : Hmcdicit Dominus exerciluum:
conversus 850 'n diebus istis, ul bcnefaciam Je- e- Jejuniumquarti, et jejunium quinti, et jejuniumsep-
riisnlera etdoraui Judn. Utigitur perniaueat senlen-
n- timi, ei jejunium decimi erit domui Jttda in gaudium
tiamea, et non fint irrita pollicilatio, hsec facile
ile et in tmtitiam, et in solemnitales prmclaras : verilalem
quae praecipio : Loquimini veritatem cum proximis >iis tanlum, el pacem diligile. LXX : Et faclus esl sermo
veslris. Proxiraum, omne hominum genus accipia- ia- Domini omnipotenlisad me, dicens: Hmcdicit Domi-
mus, quia ex uno sumus parente generati. Aiioquin lin nus omnipotens.Jejunium quartum, et jejunium quin-
a Verbum, miseretur, sine quo incongruus erat, it, bIneodem ms., cogitare conversussumin rebus
ant muiilus sensus, suffecimus ex Kegin. ms. in quouo istis.
ei deleverint,pro defleverint,legitur.
14?S S. EUSEBH HIERONYM! 1176
lum, et jejunium septimum, et jejunium dechnum A Januarius dicitttr, eoqnod januaanni sit atque prin-
erunt domui Juda in gaudium et in Imliliam, el in (e- cipium, Ezechiel in captivitaie posilus audivil, ct
Slivilates[Al. soiemnitales] bonas (hoc enim Hebraice cuncltis popuitis captivorum qttinto mense tenipliini
dicilurxOBiM(D'2TD),id esi, ityuQis), el a Imtamini, esse subverstira, quod pleniss-imein eodcm propltela
et veritatemet pacem ditigite. Ad id quod supra Sa- cognoscimus. Hoc est igitur omne qnod dicitur :
rasar, et Rogommciech per iegatos qusesierani, Dies planctus et jejunioruni qnos hactenus habuis-
ulriiin in mense quinto, et in mense seplimo, sicut lis in luctum, sciatis vobis, qnia cngiiavi ut bene-
habetur in LXX, jejunare dcberenlel plangere, an faciam Jerusnlem, el domui Juda, in Uelitiani et
posi tcdificaiionem (empli finirc jejunium, lucium- gaudium, etsoiemnilales, esse verlendos : ita duin-
que deponere, multis in medio posilisquaefaeerent, laxat si veriiatem diligaiiset pacem. Juxta uvuyuyrtv,
el quae sperarent, ex persona Domini propheta re- quia tunc jejunamus, qu.indo sponsus auferlur a
spondi t : jejunium quarli, et jejunium quinli, el je- nobis (Luc.v), el nonmeremiirejus habere praesen-
junium septimi, etjejunium decimi (cbro xoivouenim tiam, cum reversus fueritDominus ad nos,853 ei co-
subaudilur mensis) domtti Jada el Jerusalem in dies gilaverii ut benefaciat nobis, omnis trisiiiia verte-
(estos vertetur et gaudium. Veritatera tantum Deus tur in gaudium; et fames pristina sermonis Dei, prse-
quserit, et pacem. In hoc loco nostrorummulti mul- B sentia docirinarum ejus, et coeleslis panis saturi-
ta dixerunt, et inter se dissonanlia. Quidam obscu- tate, pensabittir.
ritaiem silentio professi, quasi profundissimam fo- (Vers. 21 , 22.) Hmc dicit Dominus exetcituum :
vemi in commentariis iransierunl: reciius arbi- Usquequoveniant populi, et habitenlin civitatibusmul-
trantcs, niliil oranino qu.ra parum dicere. Cogimur lis, el vadant habitatores unus ad alterum , dicentes :
igitur ad Hebraeos recurrere, el scientise veritalem Eanius eldeprecemur faciem Domini, el qumramus Do-
de fonte magis quam de rivuiis quscrere : praescrtim minutn eXercituum. Vadam etiam ego , et venienl po-
cum non 852 prophetia aliqua de Cbrislo, ubi ter- puli multi, et gentes robustmad qumrendum Dominum
giversari solent, et veritatem celare iiieudacio; sed exercitunm in Jerusalem, el deprecandum faciem Do-
hisioriae ex prsecedenlibus et consequeniibus ordo mini. LXX : Hmc dicit Dominus omnipotens: Adhuc
texatur. Jejuniura b quarli mensis, qui apud Lali- venient populi mulli, et habilalores urbium multarum;
nos vocalur Julius, die septima et decima ejusdcm et congregabunturqui habilant civitates in una civitale,
raensis, illud arbilrantur, quandodescendens Moyses dicentes : Eamui ul deprecemur faciem Domini, et
de inonle Sina tabulas Legis abjeceril alque confre- qumramusvultum Domini omnipolenlis. Vadam eliam
gerit (Exod. xxxn), ei juxta Jereraiara muri pri- ego, el venient populi tnulti el genlesplurima:, ut qum-
rnum rupti sunl civiiatis (Jer. LII). In quinto men- C ran( faciem Domini omnipotentis in Jerusalem , et ut
sc, qui apud Lalinos appeilaitir Augustus , cura deprecenlur faciem Domini. Jejuniuiu quarli, e et
propter exploraiores terrse sanctae sediiio orla esset quinti, et sepiimi, et decimi mensis in solemnilates
in populo, jtissi sunt inontein non ascendere; sed oplimas comrautabilur, intantum ut civitntes Jiidaeae
per quadragiiita annos longis ad terram sanctam qtire prius desertse erant, frequenti habiiatore ce-
circuire dispendiis, ut exceptisduobus, Caleb ei Jo- lebrenlur : et una civitas pergnl ad alteram , et se
sue, Omnes in solitudine caderent (Num. xiv). In mutuo coliortenlur, el dicani : quia per hos sepnia-
lioc mense, et a NabttChodonosor (Jer. LU), elmul- ginla annos viie Sion luxerant, en qnod non esset
ta post ssecula a Tito et Vespasiano, templura Je- qui iret ad solemnitatem, omnes poriseejus desertse,
rosdlymis incensum est, aique desiructum, capta el sacerdotes illius gemenles ; nunc pace reddila,
urbs c Betlier, ad quam raulta mjllia confugerant porgnmus Jerusalem, in qua lege prseceptum csl, ut
Jndiiorum, arntum templuni in ignominiam genlis victimas immolcmus, ei ler inanno omne mnsculi-
oppressse, a d Turannio Rufo. In septimo vero, qui num nostrum appareat in conspectu Domini (Exod.
apud nos appellatur October, sicut stipra diximus, xxin), et dicente altera ad alteram : Eamus et de-
occisus esi Godolias, et Judse tribns ac Jerusalem preccmur faciem Domini, et quaeramus Dominum
reliquiae dissipalse (IV Iteg. 25). Legamus Jereniiain •Domnipotenlem , respondebit altera civitas : Vadam
(Cap. xxxix et XLI). Mense decimo, qui apud nos etiam ego : quo tempore venient populi multi et
* Regin. ms., e( tmtabimini, juxta Graecum evcppav- Tito, in iimim confundere, cum inter expugnationem
QvilTStTTS. Beilier, ei Jerosolymorum incendium, anni supra
b Indicilur die 17 Tamnz: et quod infra exponitur sexaginla iniercesserinl.
jejunium quinti die nona mensis Ab. Htic iiorro re- d Alterum hic nec minus grave obtinebat in hac-
fereiidos Philastriiis cap. 145, ei Seldenus de anno lentis vulgalis libris menduro, in qitibiis, Tito An-
civili Judseorum eap. 8. nio Rufo legebatur, pro Turannio Rufo, quod ad
0 Hactenns oblinuit in editis aeque ac mss. lihris hislorise veritalem restituere iton dnbitavimus. Tu-
Belhel, qu;i: c'mtas nec a Tito atit Vespasiano capla rannius sciiicet, non Tiius Annius appellabaiur, qui
esl, neque in expugnatinne Jerosolyinoriim locnm aratrum Jerosolymis impressit, cujus merninere
habuii. Reposilum est adeo nniits mntaiione litteru- etiam vetuslissinii Judseorum, ul Sanhedrin cap. 7
lae Bether, qtice urbs expugnaia sub Adriano est in et alibi, b33*nnVin DTS"nCS-ns, Turannus Rufus
rebellione Judaica, quam movit Barchochebas. Nec aravit templum.
dubium, si fidem hjsloriae spectes, quio ila ab Hie- e Voces et quinti in noslris mss. et Viclorii edit.
ronymo scriptum sit, Bether: lametsi videaiur ipse, non sunt.
duplex bellum, alterum sub Adriano, alierum sub
1477 COMMENTARIORUM 1N ZACHARIAMLIB. II. CAP. VIII. 1478
gentes innumerabiles et robustse, ut sacrificia in Je- £A unum, dicentes: Panem noslrum comedemus,et vesti-
rusalem offerant Domino exercituum, el deprecentur mentisnoslris operiemur: tantum vocelur[k\.invocelur]
faciem ejus. Appropinquat enim Dominus his qui nomen luum super nos : aufer opprobrium noslrum
non lenlant eum, ei ostendit.faciem suani hisqui non (Isai. IV,1). Quse igitur ibi septem mulieres appel-
sunl increduli (Sap. i). Qui viderit Filium , videt et iantur, id est, Ecclesiae, qnarum numerus et in Pnuio
Palrem (Joan. xiv); et imago est Dominus alque Sal- apostolo conlinelur : ad septem enim scribit Eccle-
vator Dei invisibilis : non quod Filius visibilis sit,et sias, ad Romanos , ad Corinthios, ad Galalas , ad
invisibilis Paler ; sed quod Filio nominato, senliatur Ephesios, ad Philippenses, ad Colossenses, 855acl
Pater. Nequaquam enim Pater, si non habet Filiura. Thessalonicenses. Et in Joannis Apocalypsi in me-
Unde et ipse loquitur in Evangelio : 854 Pater, dio septem candelabrorum (Apoc. i), id est, Eccle-
manifeslavi nomen tuum hominibus ( Joan. xvn , 6). siarum.Ephesiorum, Smyrnensium, Pergamenorum,
Quod de Jerusalem et Zorobabel, sivc post Zoro- Thyalirenorum , Sardensium, Philadelphiensium ,
babel, dixiraus, rectius et plenius refertur ad Chris- Laodicenorum varietate (A/.veritale], et auro puris-
tum, et Jerusalem, quse intelligitur Ecclesia : et tunc simo Dominus accinctus ingreditur : nunc in pro-
de terrarum toto orbe, et populos, et gentes ad of- pheta Zacharia decem norainaniur , quas requisivit
ferenda in templo Domini sacrificia concursuras. B 1 et Dominus, ut si invenisset in SodomiS et Gomor-
Persecutionis quoque tempore, ut ante perstrinximus, rhis, Adama et Seboim , eas de interitu liberaret.
magistri et sacerdolcs Ecclesise audacter capiivis et Iota enim littera , ex qiia snmit nomen Salvatoris
credenlibus repromittant, quod rursura aedificandae exordium, nori solum apud Grsecos, sed et apud He-
sint Tcapoatiutet pacis reddenda tranquillitas, et in braeos, denarium numerum significat. Et hoc mys-
Ecclesiis facies Doraini deprecanda. Manifesta trans- tico serraone monstralur, quod omnesqui cerisetitur
currimus, ut in obscurioribus immoremur. vocabulo Christiano, quos et Dominus septera millia
(Vers. 23.) Hmc dicit Dominus exerciiuum : In tempore perseciiiionis Jezabel et fugse Elise reli-
diebus illis, in quibus apprehendent decemhomines ex quisse se dicit, qui non curvaverunt genua ante
omnibui tinguis gentium , el appreltendent fimbriam Baai (III Reg. xix), et in mensuram viri perfecti
viri Judm , dicentes : Ibimus vobiscum: audivimus venerint ex omnibus linguis et nalionibus, appre-
enim quoniam Deus vobiscumest. LXX : Hmc dicit hendent fimbriam viri Judsei, id est, Domini Salva-
Dominus omnipolens : In diebus illis si apprehende- loris, de quo et in Psalmis dicitur : Juda tex meus
rint decemviri de omnibus linguis genlium , el tenue- ( Ps. LIX, 9). Et : ludas, te laudabunt fratres lui. Et
rint [Al. tetigerinl]fimbriam iiiri Judmi, dicentes: Ibi- rursum ; Non deficietprittceps ex Juda, et dux de [e-
mus tecum, quia audivimus quod Deus vobiscumest. G ' moribus ejus, donec venial ctti reposiium est : et ipse
Quidam ex Judseis lrsccsub Zorobabel, et post Zoro- eritexspectatiogentium(Gen.xi.\x,8,lO):Eritenimradix
babel dicunt esse completa. Alii in futurum tempus, Jesse: et qui exsurrexerit ut dominelur gentibus,in ipso
differunc, quando Christum sperant esse venlurum. genlessperabunt (Isai. xi, 10). Cumque appreliende-
Nos aulem in adventu Domini Salvaioris, quando dc rint eum , cupient ejus hserere vesligiis; quoniam
Maria nalus esl Virgine, el rectius et verius intelii- Deus cum eo sit. Vel cerle ex omntbus linguis et
gimus. Denique scriptum est : Usquequo veniant po- naiionibus quicumque erediderint, apprehcndent vi-
puli (Zach. vin,20)? Quando dicitur,usgueqrao,nonde lum Judscum, apostolosqui ex Judseis sunl et diceni:
praesenii tempore significat, in quo erant Zorobabei Eamus vobiscum: audivimus enim per prophetas.et
et Jesus ; sed de futuro, quando Venient populi omnium Scriplurarum voce cognovimus , quod Dei
multi etgentes robusla?, ut quserant Domimun exer- Filius Cbrislus Deus et Dominus sit vobiscurn. Ubi
cituum in Jerusalem, et depreccntur faciem Domini. manifestissima prophetia est, et de Chrisii atque
In illo igilur tempore, et in illis diebus apprelicn- npostolorum ejus prsedicatur adventu , ct fide uni-
dent decem homines ex omnibus tinguis geniium, versarum gentiura, nibil ampiius requiranius. Quod
fimbriam viri Judsei, dicentes ; Ibimus vobiscum: autem nunierura septem miilium ad Christianorum
audivimus enim quoniam Deus vobiscum esl. Et in D nomen diximus pertinere, suppula Gm-ce 856
Isaia legimus : Apprehendenl sepiem mutieres virum a eitTuv.ztsx^m^ e' xptcTeiuvovs, et eumdem
a Hic locus inultum torsil Marianuni Victorium, GTIUVOVS scriplum reperi, quod idemestad summam
nt ipse fatetur in suis annotntionibus; curaque Eras- ntimeril946.MaleitaquerestitutusesllocusaMariano,
mus legisset lirnmj %i).iou£-xpwTtuvovs,ille re- qui pro 1946, tantum 1941 voluit computare. MART.—
stiiuit eitTuxtsxst^'ou? & zoio"r,0(V0^' ^S0 vero Nolatum probe Victorio et Martiansco, euwidemde-
non multum sudavi in lioc restituiionis opere, bere numerum Graecereddere duas ex una parle vo-
quia veram et germanam leclionem rcperi in nostris ces, eizTuxets%tX/ouj, quem ex alia reddU vox xp'°"rtK-
codicibtts mss. ad hunc modum positam, EIITAKEIC vovs : bocque uno dissentiunl, quod is(e ut summara
XEIAIOTCET XPICTEIANOTC , quse ipsissima est utrinqueconficiat 1946,l7TTa)(slj legit et jjpi<rmavou?:
Mariani resiitutio , prseter pauca eiementa quai ille 1941 dumtaxat supputans, emuns et xpto-Tiuvovs
desunt in prima voce et ultima apud eumdcm Mti- scribit. Re autem ipsa non bic aut Ille de industria
rianura. Porro voces 'EnTuxetsxEtltoujefficiuntapud1 numerus captatur ab Hieronymo; sed Grxcarum
Graecps numertim 1946, quem etiam coniicit vox dictionum in supputationis summa conformitas.
XP«rTeiavoTjf,qusesiclegitur in manuscriptoraonnste- Praeferentla fuit |adeo :,Viclorii leclio , quam et
ni S. Cygiranni, in quo omnes voces Graecseper- inss. nostri afferunt : imo nec erat necesse j£st-
iectae sunt cum numero eleuientoruni.In nliis xpsi~ \lovs ^Eolice, ut aiunt, pro x^iouj, scribere, quod-
1479 S. EUSEBH HIERONYMI 1180
nuraerum summamquc reperies, id est, mille non- /\ A sententiae suse grave pondus imponens, et in aiiorum
gentos quadraginta et unum. Sed et parabolam de- sede requiescens. Judaei hsec omnia in adventu
cem virginum in Evangelio (Matt. xxv), quas in sen- Christi, quem sibi tiltimo lempore repromittunt,
sibus carnis et spiritus interpretamur, si oleum bo- dicunt esse complenda, et terra Adrach, el Damas-
norum operum suis lampadibus prsepararint, et qui- cus, et Ematb, et Tyrus, et Sidon, et Ascalon, et
narium numerura duplicaverint,ul sintsanctaefjuxta Gaza, Accaron quoque et Azolus et Philistbiim,
Apostolum) corpore et spiritu, ad hujus numeri re- potentissirao regi colla submittant, et ei serviant
ferunt sacramentum. Decera quoque civitates, quas babitanti in Jerusalem : nullusque audeat elevare
qui corporis sensus opiirae gubernarit, numero du- conlra Israel manum , pacatis oinnibus per circui-
. plicato, accipietin futurum (Luc. xvi). lum. Quse nos universa spiritualiter in adventu Do-
(Cap. IX. — Vers. 1.) Onus verbiDominiin terra mini et in Ecclesia ejus transacta convincimus.
Adrach, et Damasci requiei ejus : quia Domini esl (Vers. 2 seqq.) Emath quoque in terminis ejus, el
oculus hominis, et omniumtribuum lsrael. LXX : At- Tyrus et Sidon : assumpserunlquippe sibi sapientiam
sumptio verbiDomini in terra Adrach [Al. Sedrach] valde. Et mdificavilTyrus munitionem ittam, et co-
et Damasci sacrificii ejus, quia Dominus retpicit ho- acervavit argentum quasi humum, et aurum ut lutum
~
minet, et omnestribus Israel. Omnis bacc Visio sive B ptatearum. Ecce Dominus poisidebit eam, etpercutiel
pondus et onus verbi Domini, ut inierpretatus est in mari [orlitudinem ejus, et Itmcigne devorabitur,
Aquila, ad vocationem gentium, et exstructionem LXX : Emalh in finibus ejus Tyrut et Sidon : quo-
Ecclesisepertinet. Et esl ordo verborum : Assumptio niam sapientesfuerunl nimis, et mdificavitTyrus mu-
verbi Domini, acuti in peccatores, mollis in juslos: nitionemsuam, et congregavitargentum ul humum, el
Ai>RAcn(*pTt) quippe hoc resonat ex duobus integris autum u( lulum viarum. Propterea Dominus posside-
nomen compositum : AD,acutum, RACQ,molle, tene- bit eam, et percutiet in mari fortitudinemejus, et ipsa
rumquesignificans ; et non ut male a quibusdam le- in igne concremabilur. » Emalh, quae inlerpretatur
gitur, Sedrach. Quidam Adracb referunt ad populurai X&o-, id est, indignatio, ipsa est quse ab Antiocbo
Judaeorum , Damascum ad vocationem gentiuni. 'Emtfuvel,Epiphanise nomen accepit, et nunc Syrias
Unde populus, sive assumptio verbi Domini fit ini Ccelesest civitas. Et hsec igitur, el Tyrus el Sidon
terra Adrach super quam et austeritatem suam Do- erunl in terminis 858 Damasci > sive in terminis
minus exercuil et clementiam (Jsai.xi,10, sec. LXX). terrae Adrach, ut credant in Dorainum Salvatorero,
Austeriiatera in eos , qui credere noluerunl: cle- cui a Patre dictum est: Postula a me , et dabo tibi
raentiam in illos , qui cum Aposlolis sunt reversi. gentes hmreditatemtuam, ei possessionemtuam termi-
Dauiascus autem propter requies Domini est, juxtai C < nosterrm (Ps. u, 8). Hujus Tyri filise, id est, animse
illud quod scriptura est in Isaia : Et erit requies ejui Chrislo credenlium, deferent regi rounera , ut iin-
honor. Siquidem antequam scirel puer eligere bonum' pleatur quod scriptura est : Adorabunt eum filim
aut malum, et vocarepatrem et matrem, accepit virtu- Tyri in muneribus (Ps. XLIV,13). Cumque urbs Dei
tem Damasci et spoiia Samarim (Isai, vm, 4 ). Uude> Ecclesia fuerit exstructa, de qua Psalmista decantat:
et Damascusin linguam nostram vertitur, sanguinemi Gloriosa dicta sunt de te, civitasDei (Ps. LXXXVI, 2),
bibensaut sanguis ci/tcii.utprior inlerprelatio cruen- statim sequentur et caetera : Ecce alienigenmet Ty-
liim poptiluin significet; secunda, crudeiiiati ejusi ruset populus Mthiopum, islinalisunt ibi (lbid., LVI,
857 pcenitentiam copulatam. Quodque sequitur: 4). De alienigenis in duobus psalrais dicitur: Mihi
Quia Domini est oculus hominiset omnium tribuum« alienigenmserviunt, sive subjecti sunt. De jEtbiopi-
Israel, sic edisserunt: Idcirco templum Dei de utro-- bus in propheta legimus Sophonia : Trans flumina
que populo consiruendum est, id est, et de terra1 ASlhiopiminde ferent dona mihi(Soph.m, 10). Et in
Adrach, et de Damasco requie ejus : quia Domini Psalmo : /Elhiopia prmveniel manus ejus Deo (Ps.
est, quicumque et de geulibus respicit Deum, et spe-- LXVII, 52). De Tyro auteiu Evangeliura loquilur :
rat in eum, et de cunctis tribubus Israel : sive,juxtaa Vm libi, Chorosaim;vmlibi, Bethsaida; quoniam si tn
LXX, quia Dominus sequaliler cunctos homines re-• D ] Tyro e( Sidone factm essentvirtutes qum factm fue-
spicit, et universas tribus Israel. Dicamus et aliter: : runt in vobis, olim forsitan in saccoet cinere pmniten-
in terra Adrach onus verbi Domini esl, et pondus5 tiam egissent(Mat. xi, 21). De Tyri et Sidonis fini-
gravissimuin. ln Damasco autem viclimse ejus et sa-- bus illa mtilier Cbananaea Syrophcenissa, cujus filia
crificium, quia Dominus et gentium fidem et Cir- male se habebat a dsemonio , occurrit Domino Sal-
cumcisionis perfidjam absque acceptione ulla respi- vatori (Marc. vu); et Tyriorum ac Sidoniorum fidei
cit personarum, et est sequaliter omnium Deus : aliisi primilias dedicavit, ut quse lempore C hristi non
que magis displicet, ^purTttavovs, pro xptarta- raantiae lusibus, et plus aliquid dicere : ut cst illu d
vovs. Si enim t juxta orlhographise leges ab utroques quod Menasse Ben Israel docet, Smpe ad numerum,
verboeximas, paripse numerus prodibit,1941, quemi quem verbi alicujus litterm faciunl, unitatem adjici,
et in Latino duo nostri prseleruntmss., idque unum' quam vocentSS"D(id est, universum) quia pro tota
est, quod S. Pater argule prselendit ex numeri con- voce ponatur,
formitate, ut septem hominum raillia, qui non cur- » Nomen Emath, quoddeerat, ulpote contextui
vaverunt geuua ante Baai, Chrislianos significare », necessarium, ex Reginacms. suffeciraus.
demonstret. Caeterum non ignoramus in hiscc ge-
1481 COMMENTARIORUM IN ZACHARIAMLIB. II. CAP. IX. 1*82
crediderant, quia necdum videranl signn atque vir- A , etponamin domo mea elevationem,ut nemo perlrans-
tuies, postea viderent per apostolos ei crederent, eat, sive revertalttr, et nequaquamsuperreniat eis ut-
esscntque beatitudinis illius corapoies, quam Domi- Ira ubuclorel eminans: quia minc vidi in oculismeis.
nus repromiitit, dicens : Bealiores qui non viderunt Ascalon interprelatur ignis icjnobilis,sive ponderata
et crediderunt (Joan. xx, 29). Tyrus autem et Sidon [AI. ponderu] : Gaza, fortis, nut imperium ; Acca-
(qiiarnm altera avvoyjo, id esl, angustia : aliera ron, sterilis, sive eradicata : Azoius, qu;t: llcbraice
c
Qnpevpu,id est, Denalio,interpreialur) intantiim sibi dicitur ESDOD( TfTiiN), iijnis gcnerans, anl ignis
sumpsere sapicniiam , ut sopliismatibus suis et patrui, vel iynis mamillce; Jchusseus, concitlcatam
" dialeciicorum roiibus ei.
sophislarum lexluris, 860 sonnt. Nomiiium expics^imus eiymnlogias ,
quns muniliones, Scriplura commemorat, propo- ut sensiun breviter percurrnniiis. Vitlens Ascalon
m-rcl b Tyrus aenigmata Salomoni, id cst, rcgi pa- et Gaza et Accaron, quod Kmaili cssel in (ini-
citico, ci argcntum suura, nitorem videlicct cloquen- bus Dnmnsci, et Tyruin et Sidoncm , poslqunm
(iae, e( aurum, sensuum calliditalcm, inslnr pnlve- percussoe sunt in circnidi, et onine enrum fenum,
ris et luti quod in plaleis ac viis cst, congrcgarel, ligna, el siipuln incendio conflngravit , possessas
ut regnum idololatrise quod municrai, possuieret. esse a Domino, et ips:e liinore ac dolore et confu-
Scd advcr-its lins munitiones Apostoltis loquiiur: jj sione perleirila-, cceperunt sperare meliora. Deni-
Nam arma mititice nostrmnon sunt carnalia, sed po- qtte Ascalon, in qua erat prius diabolus, ignis igno-
tentia Deo, ad deslruclionemmunitionttm : 859 co~ bitis, et usque ad mensiiram ac pontlus venerat
gitationesdestruenlia, et omnem altitudinemextollen- peccnlorum, pavore contremuit, eo quod habilatores
tem se adversumscientiam Dei (II Cor. x, 4, 5). Et haberc desiverit. Et Gnza doluit nimis, agenspceni-
sub persona Ninive quae interpretaiur ornata , vel tudinem scelerum pristinorum , quse qnondam for-
putchra (nihil enim mundo ornaiius est),Dei per pro- lis ac dnra fuerat indomabilis, ei sibi rcgnum om-
pheiam conira mundi homines sermo dirigitur : Et niuin proiniilebat, eo quod rex ejus et princcps,
lu incbriaris, erisquedespecta, et qucvresauxilium ab sermo contrarius et polestas inimici, suum perdidis-
inimico: omnet muniliones ittmsicul ficus cum gros- set impeiium. Accaron qtioqtie sterilis, quia absi|iie
sissuis: si concussmfuerittt, cudentin os comedentis. Lege el notitia Dei lilios non babebat, eradicaia
El Tyrum igitttr ct Sidonem Doniinus possidebit, esl, nt audirct illud propheticura : Lccture, sleritis;
ctiin ante percusserit foriiludinem earum in salsis- qumnon paris, erumpe et cluinci, qitm non parlttris :
simo et amnrissimo mnri bujns ssecttli, et ne quid quoniamplures filii dcserlmmagis.qttamejns c\umh;t-
in cis pristinse remanent sapienlisc, 3d est, lumenlis bel virttm (Isai. uv, i). Cumquc Ascalon et Gaza ct
sttiltiiia:, per quam sibi imbecillas mimiliones, einr- C Accaron fucrint perterrit;c, et doluerint, uo qu i;I
gcntum ctaurum Inlosimilia compararunt, igne eas vel liabitatoies uon hnbuerint, vel lvgcni pnliiiu-
excoquet et mundabit ad purum, de quo Salvator rint, vel spes cas [Al. eariiiu] frnstrnia sil pri-tn i,
loquitur in Evangclio : Ignem veni miltere stiper ter- alienigense sedebunt in Azoto , ubi ignis general,
ratn, et quam volo, ttt ardeat (Luc. xn, 49), juxla il- quem Doniinusmisit super lerrain, et ardcre desi-
lud quod in M.trco fcripiuin cst: Omnisigiie salietur dernt (Ltic. xn). Ipse enim baptizat in Spirilu sanctfi
(Marc. rx, 48). et igne (Matih. m),- nbi fratruelis el paliuus est
i (Vcrs. 5 seqq.) VtdettifAscalott, el timebit, et Ga- uBelyiSovs[Al. uSelfiSos]v.uiTZUTpuSelvos, queill iu
za, et dolebitnimit: et Accaron, quottiam confnsaest Cantico caniicorum sponsa desidcrnt: ttbi ignis nia-
spes ejus, et peribit rex de Gaza, el Ascalon non ha- millae est et lnrgissimi nberis, de qno in eodeni
bitabilttr. Et sedebitjeparalor in Azolo, et disperdam Cantico lcgimus : lnmetlio tiberum meorum cowmo-
tuperbiam Philittinorum. Et auferam sanguinemejus rabilur (Cant. i, 12). Ei in Apostolo : Lac vobis pg-
de ore ejus, et abominationes ejus de medio dentium tum dedinon escam (I Cor.m, 5). Pro eo qu»d juxta
ejus, et relinquetureliam ipse Deo nostro, et erit quasi LXX diximus : el habitabnnt alieniijenmin Azolo, in
dux in Juda, el Accaron quasi Jebusmus. Et circum- HebraBolegilur,Itabitabil, vel scdcbitMAMZEU (-itnD)
dabo domummeam ex his qui mihi mililanl, euntes, D J in Azoto, pro quo nos posuimus , et sedebitseparator
ef revcrlentes, el non transibil svper eos ullra exa- in Azoto. Separalorcm Dominum imclligc, qui frti-
clor : quia nunc vidi in oculis meis. LXX : Vidcbit nienium a paleis separet (Malth. ni et xm), et pis-
Ascalon, et timebit: el Gaza, et dolebit vimis : el Ac- ces bonos a piscibtts malis, et argenlum ct auruui
caron, quoniamconfusuesl de spe sua, et peribit rex a sordibus scoriaque discernnt. Cnnique lioc fccerit,
deGaza, et Ascalon tton habilabitur. El Itabitabunt promiliit et caelera : Disperdaminjuriam, vel super-
alienirjenmiit Azoto: et deslruam injuriam alienigena- biam Philislhinorum. Pro quibus LXX alienigenas
rum, et auferam sangttinemeorum de ore illorum, et trnnstulerunl. Philistltiim inlerprciaiiliir in lingna
abominalioneseorum de medio dentium illorum , et noslra, cadentespoculo : 861 I 1100'l^ficalice bibc-
remanebuntet isti Deonoslro , et erunt nt yjllupxos, rint Babylonis, el inebriati corruerini. lli itaque
id esi, tribunus in Jnda : et Ac.caronsicut Jebusmtts, tempore vocaiionis gentiuin et adventus Chrisli nou
a Viclor., ef dialecticmrelibusct c Confer quse snperius observamus ad Sophou.
ostpstTwv(sic) (ea>-
turis. cap. ii, col. 699, not.
t>Nonrepetiijhic Regin. ms.ncc Vict.nomen Tyrus.
PATROI. XXV. W
iu5 s. mmw, tinuMC|?»v«i i*8i
lialiebtini sU|ierJi'~rn, se.iJ liuniilem et mansuetum. A ipse soliiim fuciet populutn lubni q petcalii sttit [Al.
sequendir Je.siimr Et anleret da pra corpra sanguj- eorutn] (Mat. i, ?l). Pauper quoque, sive, ul LXX
nem, verba blaspiieraise e(aboiriina,iiones, idplorqra Iran-iiileriini, mqtmetus, qui cum dives esset, pro
culium, et esnm eorum quae jnim.plata«Hht ItlQHf- noliis papper faciqs es|, et dici' jn Ey~nge!io: Discite
de me.diq deniinm eorup- ; ttt ppsiquam h*C ablala a me, ~up-j-m mansuetus tum, effcumiliscordt (Mal.
fuerint, ipsi Philisjiim, hop est, alienigeiiajjrejin- xi, 29). Ei, ascendens superasinan- -ubjngalem, sive
quanlur Domino, et sif dux in Juda, jd est, in pp- super pullurn novum, iJtrunique videlicet popubim,
pnlo Dominum confilepie, u| priur popnlus qui erat Circumcjsionis et Prxpijfii, quorum prior gravissi-
in capite, vertatur in caudam , et noyissip~|i" qui mum Legis porlayerat jngum, sicut iq Aclis aposto-
erat in cauda, in caput franseal; ei Acparon sterilis Jorum scriplum esl : Nec nos, nec palres iiostri po-
quondam, et idrirep, eradicata, sit qnasi Jehqs, |d tuerunt pprlare grave Legis jugnm (Act. xv). U.ide
est, quasi Jerusaiem. Haec eniin ciyiias tribus n~- et Paulus scribit ad Galatas qui circumcidi volehanl:
niinibus appeljatur, Jebus, Salem e[ Jerusalem. Et Sfafe, ei nolite iterum jugo terviiulis contineri (Galat.
circumdabp, inquit, donmm jneam, hoc est, Eccle- y, 1). Pullusnniem novus, geijljlitim mulliuido, frena
siam, ex hjs qui rojlitant milii, ifjest, ex Itis qui non babens Legis, nec rpctus abaliqup, sed semper
mihj serviiinl in variJs iTiiniste-jis, et ad meuro im- \P in praecipilii»etinroragjnibusidololairjaeelisusaique
periura Itlic illucque discurrunt, apnles et reyenen- -(infr~ctqs, Pomini sessjone didicjt "mbuiare et ree-
tes. Sive : Circumdabf) domujri m~am angeloruni tam viam iiigredi. El ditperdam, inquit, quadrigm
praesidip, de quibns et i« alio ioc* f cripUini egt : gx Ephra\n\. A(lb»c ex Pei Patris persona diciiuf,
lmfwttetaugelnt Domimtn simiiv limenliumeum,et ijpod qu~drig~, ~iye cur""S, exEpbraiii) pereai, et
eripiel eos (fs. xxxiu, 8) j ui flon sU gui vodai eit equus de JJeru-~i>--. El interim secundum lilieram
revertatur, hocest, qqi iflsidia* mflt»pepttio molia- b:cc Inquilur : SJq-i~run{ praelja, pranibus Chrisii ad-
tnr. Nec transibit -ijper ettfn jijtra ^xactor, de quo vcnii| et p-ijyiiate pacatis. Porro secundum altiorem
dicit lsaias; Cestavttexactwe(J-. "iv, 6) 1 yel certe, Jilielligentiam, Ephraiio refertur ad hseresum niulti-
%eluv»<av, id est, fora» ediicens, ei yin~to~ in capii- tpdijjem, qusDinterpretatur xupnofopia,863iu A8l>
vitalem traheiis.; ~ui~ ocuiis sjiis, qu«~ propbctas ubgrtat et triignro abmdqntia, de quibus scriptum est
etoajnessajicios ini#IJ;ig#t~e pos-umu~, yiditDomiV iu sepujagesinio.sepfimo psalipo : Filii Ephraim in-
nus vocaiionem gentiura ~tEcc!e"ia~securiiaiejn. lendeuies et mittentet arcum.converti sunt iu die belli.
Exsutla satis, filia S.ion; jpbilq, filia Jerusalem / De bis quadrigjs et curribus [Al. aurigis] legimus :
Ecce rex tuus veniettibi, justut et sglvqtotr:\pse p-«- 7/i in cprribus et hi in equis, not auism in nomineDo-
per et ascendens snper asinam, et super puUumfiliuni 1Q viini Dei nostri invocabimus: ipsi obligati sunt et ceei-
asinm. Et disperdamquadrigamexEphram, e( equuw derunt, nos aulem turrejcimuset erecti sumut (Ps. xix,
de Jerusalem, et dissipabil^r arcus keflj, et loquelur $, 9). Equiis qui disperdiiur de Jerusalem, ille est
pacem geniibut, et potesyn ejut a »i~ri utque ad mare, de quo legitnus : FaUax equus in satutem (Ps. XXXH,
et qfluminibus usqueq4 fittfi?.*<<?*&> L.xx : Qaude Vfc 17), Etin Jeremia, qai luxurise vacabant etlibidini,
hetnenter.,filia Sion; prcfdy;~,filia Jerusalem ; Ec.ce atjdiunt: IJ-ff ittsanienlesin feminas faeli suni mihi :
rex luvs veniet tibi jusjut,, 4 salvQtfg,ipse i^ansttetus, unusquisque ad uxorem proximi sui hinniebat (Jer.
et ascenqem ^pjer ?i#»g|-(>i~i# p,aM#mnovutpMAm v, 8). Cnde revocanlur ad poeniludinem, dicenle
perdet qw4riga^ e$ £"§rgjm, el eww 862 4* &- Psalmograplio : iVp/ilefier'%sicul equus et mulus, in
rusalem, et fiisperdei qreus pugnantium et inultimdi^ quibus non esi intelleclus(Ps. xxxi, 9). Cumque dis-
nem, et pacen) ex genWbvs,ej.dotninq^t ? qb aquis perdiderU Deus eurras Ephraira et equum de Jeru-
usaue ad m,at$, et « fimt\inihususque ad e.xitusA~r-<-. -.-J^m,q,«i de isliusmodi equis et curribus fnerjnt
UWpro!phejiam Eyangelis|~j!$c-ifcu,n,t e^s.e£»njpj#- liberaii; irafteferenljir in fiomini servUuiem.eiefn-
tam, qitandQ P^mipjis iog-e^ <~stJe~us~i>uJ,~er cjenljir Cberiibii», ei de ijisis dicetur : Curtus Dd
dens supej" asinam ej pullura --4-,-;, ei puer«rum decm millwm mullipkx, millia ItrJaiitium(Ps. LXVH,
cum pal,roarunj ramis. ocWjrjt *u-b~, claifi?iiii«ui;' % 18). Et : Equiiatui meoin curribvs Pharaoni* assimi-
Benedictusqui venit iy nom\neDpnqui: /tosfft^a i&exr lavi (e, proxima mea (Cant.1,8). Et: i>Ascendeeqttos,
celsis (Maf, xxj); et ii\c-epapijbus J?barisaei~, cur et equitaiia tua talus (Abae.111,8). Dissipabitur arcus
non corriperet clamanlcs pueros, ir^spjonijLit ; iVon beili, ul non mittantur ignila jacula, qtiaevolupiuo-
legistis : $x ore infanpiumei laeienJiinwparfetisji lau- sorum possint corda percuiere. Et loquetur pacem
dem (Ps. vm, 3)? Exstiliai ergo SJpn «t jubiial Je« geniibns, dc quibus scriptum est: lpse erit exspecta-
rusa.lpra, V"" "tque eadei» civita- f^u mm a.i'Xest tio gentium(Gen. SLIX,10). Ei rnrsiun • Super ipsum
Jerjjsnl<:ra)qui~ venit ei rgx suuSj.ojii omujura proT gentet sperabunt(Isai. xi). El : Potestas ejus a mari
phetarura v~li,cjniisrepromissiji- ~§J..:.Jusiuset ipse, usque ad mate., et a flumiuibut utque ad fiues terrm
Salvator, id est, Jesus, sici^ ang-(us jnj>?r|JrAV»lH?(./?-. WXI, 8). Hoe non esi extenuandum per allego-
est, loquens atj Yirguiem : Jl p.oefibfturJetus, qvi.a rjam; sed credendtim vere esse completum, secun-
n Pegin, ms.. dominabitur aqttis usque ad mare, I-OT«»WV S«x§o)*~ytis
et flumina exilus terrm, jtixta Ciajcmu in plerisque b Refigii Vicior. ad Gracc. lexlnm, et Latinam edi«
exemplaribus, xui y.uTup\etOSKTIMV ew- QulaQ-ens,x«i tiouein, Ascendes tuper equot tuos, etc,
U-f, COMMENTARIOIUIM IN ZACIIAItlAMLIB. II. CAP. IX. im
dum illud quod legimus : Postula a me, et dabo libi A i Ecce civitas firina, salulare nostrum ponel mumm ot
gentes hmredilatemtttatn, et possessionemtuam termi- antemurale { hai. xxvi, 1). Hanc auiem munitioiiem
ttos lerrm (Ps. n, 8). In septuagesimo quoque primo ad quam Deus cohortalur vinotos spei, siva vincio»
psalmo stib persona Salomonis et veri pncifici dici- sperantes Ecclesise, non aliam debemus aecipew*
lur : Et dominabilura mari usque ad mare, e»a ftu- nisi habitalionem paradisi, in quani primus cum Do''
mine usque ad lerrm lerminos (Vers. 8). mino latro ingressus est (Lue. xxuj): el idcirco per
(Vers. H, 12.) Tu qttoquein saucjuine teslamenti Zacbariam provocaniur ad munitionem;quia jam luric
tui emisistivinctos tuos de lacu in quo non est aqua : et ex illo lempore Dominus promiltebal, m pro brevi
convertiminiad munilionem,rincli spei : hodie quoque iribulaiione, seterna reciperent prsemia. Sive, ut in
annunlians duplicia reddam tibi. LXX: Et tu in san- LXX legitur : pro una die peregrinatianislum, dupli-
guhie testamenti emisistivinctos tuos de lacu qui non cia reddam tibi. Ad comparntionem enim selernil.ilis,
habet aquam : sedebitisin munitione vincti congrega- omnequod paiiniurin miiiido iinadiesappellamja est,
lionis, el pro ttna die peregrinationis864tum dup/i- nop habitaiionis, scd peregriniitionis : quia advena-
cia reddam tibi. Postqtiam sermo prophelse, immo stiinus el peregrini sicttt oumespatres qosiri. Nam in
ipse Deus Paicr omnipotens, nunliavit Sion el Jeru- praesenii morocnlaneum e( leyeinibulationisnoslrse,
salem quod veniret ad eas rex suus, mitis, et ascen- |} ; snpra mndum in sublimitale aeierns- gloriaepoudtis
dens super asinnm subjugalem, el pullum asinse, el operatur in nobis.non con(emplai)iibusquaevideutur,
potestas ejus esset futura a mari iisqtte ad mare, et sod qusenonvidcnlur (HCor. i ). Qiiseenim videnlur.,
a fluminibus usque ad terminos lerrae, facit aposiror lcpiporalia stitit; quse aulem iion videniur, sclerna.
pham ad ipsum Christum, de quo vaticinium esi, el (Vers. 15.) Quoniam extendi t\iiki iudam , quati
loquilur : Tu quoquein sanguine testamenli, sivc pocft arcum iwplevi Ephraim, et tuscilabo fiHostttos, Sion,
(ut, emisistivinctostuos de lacu, in quo non esl aqua. tuper filios luos, Grmcia, el ponam le qtiasi gladium
Quod iia inlelligitur : In sanguine passionis tuse eos foriium. LXX: Quoniam letendi lc, Juda, mihi quasi
qtii vincti in carcere lenebanlur inferni, in quo non arctim :impievi Epliraim, etsuscilabofiHosluos,'Sion,
est ulla misericordia, tua clementin liberasii. Deni- super filios Grmcorum, et attrectabo le quasi gladium
que postquam Dominus resurrexit, hi qui peccaiis pugnatoris. Hqc Judsei adllacliabaeoriini teropora rc-
Adam, sive, ut qtiidam volunt, erroris inoliii, ac furuiit, qui vicere Macedonas, et sordidaliim lem-
mortis vinculis tenebantur, resurrexerunt cum eo, plum idololatria posltrium et semisannorum spaiiuni
et app.-rtierunt in sancta civiiate. De hoc sanguine mundaveruni. Quodque seqnitur : Quasi arcun\ i%
testamenti, et ipse futurnm indicans passionem, nd pievi Ephraim, eos significari sestimant, qui dedecem
discipulos loquebatur : Accipite, et bibiteex hoc om- '(- tribubus quaeappellantur Israel-, venerant suh Eze-
nes ; hic est enim culix novi testamenliin sanguine meo( cliia, quibus eiiam Josias regnasse memoratuf: ita
ilumtaxat ut prius lestimo"u(uiiialiier quam nos exr
(Matth. xxvi, 27, 28). In hujtis prsefigurationem la-
cus quinon habet aquas, ct Joseph a fralribus missus' plapavimtis, interpretentur, efdican*.: QChrisie,
est in a lacum (Gen. xxxvn) : el Daniel (Dan. vi) et quem speramus [Al. sperabamus] esse ventururo, et
Jercmias a Chafdscis et pnpuio Jodseorum : Bnnaias qni regnaturus es in imfversis terminisjterrae : in
testarnenii tfii quo conSpersat» Jrfrusalcin,
quoque tempore nivis et frigoris descendit in lacum, sanguine
ut ibi leonem interficeret (II Beg. xxm, 20). Jere- juxia Ezecliieiem (Cap. x\i), in SUQ-afiguine repe-
mias antein non in aqunm laci; sed iu lutum ccenura- r.isti, et inistj paciniii cqm Abraham in divlsionibq-
ct arieiis et hirci; diraisisli populum lliiim Is-
que laci demergiltir, quod posset suffocare magis vi(nli r.ul de caplivila(e et camino Ghaldseorum, in qnibus
qunmrefrigeraresiiieiitem(/erem.xixviietxxxvni). '
Unde in psalmo scribilur : Infixus sum in limum 866 nulla erat niisericordia (Gepv xv). Propierea
et \os, o Israelitse^ qui ~incli eraiis, e( sperabaiis in
profundi, et non est substanlia (Ps. LXVIIJ).In lioc|;
lacu inferni morabatnr dives llle qupndam ptirpura,- EJprninq, revertimini ad niuiiiiissiraam Jrerusaiem :'
vqbis Jiabetis Dominum pollicentcm,
lus, cujus lingua magniloqua pcenarum exurebalurr quoniain hocjie
D Q4°.dPrP brevi captivjlaiis iiijuria, duplicaia omtiia
incendiis, et intantum non habebat ulla aquarum' recipiatis, sicui recepisse
refrigeria, ut exiremi digiii pauperis tjncli in aqua1 Juxia legimus et Job(Cao. XLH).\
iropologiani sic pole-t: Ex-
refrigerium postulnret (Luc. xvi). Rursumque ad jp-" tenditur Jndas in hiciocusexplanari
sos qui vincti erant, et Chrisii miseiicordiaiilierandi 1 arcu, cum Dominus atque S,aIvalo,r
a Patre in hunc nnmdum millilur; qui ipsc est et
sermo dirigilur : Converliminiad munitionem, vincli
qrcus, etsagiiia^us et sagilla. Arcus, ui in prai-
spei. El est sepsus : Qui nuuc vincti estis et immiii1| senli loco.
(erribili Sagitiarius , Ut in quadragesimo quarto
atque inferno tenemini, qui solutionem yin- - : Sagittm itim acutm poteniissimm (Psal.
cuiorum in Cbristi speraiis advenju, converlimini' psalmo
ad munitionem, sive sedebiiis in muniiione, de a XLIV,6), quibu-. [Al. qui] cura fuerit vnliieraius,
qua dicit : Vulnerqtus chaykate ego sum (Canl.
seriplum est : Munimentum sapcti timor Domini;,' n, 5).
S~giua verp , ipse' est qui loquittir per Isaiam :
865 ut possilis discere : Esto miliiin Deum protec- - Posuil me sictit
torem el in locum mtinilum, ut salvumme facias ( Ps.'• abscondit sagitta.nieleclam , el in phureira sua
me (Isai. XI.IX,2). Sagjiia electn, verbura
ixx, 5),et de vobis quoque propheia coinmemoret : Dci cst;
pliareirn in qna sngii.tr,nlisconditur, di-nejj-
» ^occs, i« tucim, non babel
Regin. nis. qui et Elcanan pro Danaius, patilo posl nrirfm,
1487 S. EUSEBII HIKRONYMI li8«
satio carnis assumptae. Hac implelur Ephraim , n( A (Vers. 15, 16.) Et devorabunt el subjicienttapidi-
cum armatus fuerit et paratus ad beitum, et ipsecura btts fundcc: et bibenlesinebriabunlurquasi vino [Vulg.
genlibos sagittis Domini vulneretur, ex cujus tribu a vino], el replebuntur u( phialm, et quasi cornuaal-
primus populum scidit Jeroboam (III Reg. 12), quem taris, el salvabit eos DominusDeuseorumin dieilla ut
in hsereiicorum persona accipi, Osce prophcta ple- gregempopuli sui,quia lapidessancli elevabuntursuper
nius demonslrai (Ose.vel vi),et quod supra diximus: terram ejus. LXX : Et consumenteos , et obruenl in
Filii Ephraim, intendentetetmittentet arcum, conversi lapidibus fundm , el bibentsanguinem eorumsicut vi-
wnlin die belli {Pt. LXXVII, 9). Susciianii: enim Do- nuitt, et implebuntsicut phialas allare, et salvabil eos
mino filios Sion , hoc est, lilios Ecclesise , elcon- Dominusin dieilla ticut ovespoputumsuum,quia lapi-
trariorum dogmatum magistri, et pliilosophormn dessancti volventurtuperlerram ejut. Pro co quod nos
omnis assertio, atque argunienta gentiiium deslrticu- diximus , elevnbtmlur, et in Hebraico scriptum est
tur, quia ipse Dominus giadius fortinm est, de quo METHN.ISASOTH (fflnyi-rin), potesl inlerprelari 868
dicitur : Accingere gladio tuo super femur tttum, po- vaganles,sive fugientes.Protectis filiis Sion, et Domi-
tentitsime. Specie lua et pulchritudine lua, intende, no canenie, et vadenie in lurbine contra advcrsarios
prospere procede et regna; propter veritatem et man- corura , tanta erit ruina Grsecorum , ut non dicam
tuetudinem etjustitiam, et deducet te mirabiliter dex- B gladiis, sed jactu lapidum et fundarum rotalibus op-
iera tua(Ibid. ILIV,4 etseqq.). Hoc gladio jEthiopes primantur, ita ut pra~da~sinl et devorationi inimicis
vulneranlur, dequibus scripluni est: Et vos,Mthio- suis. Tunc bibentes inehriabunlur quasi vino. Non lii
pes, vulnerati meo gladio erilis (Soph. u, 12), qui qui caesi sunt, ebrii erunl sanguine suo ; scd hi qui
postquam Christi gladio fuerinlvulnerali, deponent vicerint quasi ebrii cum despcratione pugnabunt, et
letrum colorem, et exsultantes loquentur: Erit splett- placebuniDoniinoquasiallariscoriiua, ejusquelibalio.
dor Domini Dei nostri tupet nos (Ps. LXXXIX , 17): Hoc eniui inlelligitiir in phiaiis, qtiibus super altare
quod et David sibi post ptenitentiam repromittit: liba fundunlur. Salvabii quoque Dominus eos sicut
Lavabtt me, etsupet nivemdealbabot (Ibid., L, 9). Iste oves et gregcra populi sui : non enini ut armaliis
est glndius de quo scribit Apostolus : Vivenssermo exercilus et inslrucius arte bellandi adversum Ma-
Dei et efficax, cl penelrabilior omni gladio ancipiii, cedones dimicabit; sed veniet quasi grex paratusad
et pertingent usque ad divisionemanimmac spiritus. mortem, et Dominoauxilianie, superabit. Et lapides
* ( Vers. 14.) Et Dominu*Deus super eos videbilur, sancli qui oppressi fuerint (lapides autem vocat,
367 et cxibil ulfutgur jaculum ejus,el DominusDeut propter duritiam Iribulaiionum et animi forliludi-
in tttbacanet,el vadelin turbine Auslri. Dominus exer- nem ) elevabuntur ,de hnmiliiate sua, et erunt in
eituum protegel eos. LXX : Et DominusDeus super C terra illius gloriosi. Aliter : Lapides sancli ejus de
ipsos apparebit; et egredietur sicut fulgur sagitta ejus: gencre sacerdolali per diversa fugienles, illo tribuente
et Dominus Deus " omnipotenssonabit in tuba, et ibit victoriam consequentur, dicamusei juxta anagogen,
in commotioneterroris sui. Dominus omnipotenspro- immo explanemus prophetiam mullis obscuriiatibus
teget eos. Et hunc locum ad Machabseorumreferunt involuiam. Filii Sion protecti a Dominosuo, devora-
tempora quod iliis conira Antinchum dimicanlibus bunt adversarios suos, quos intelligimus filios Grse-
atque vincentibus, Doroinifueril pugna alque vicio- cise. El subjicient lapidibus fundas, comminationibus
ria, qui egressus sit foriis ad prselium, et insiar ful- Scripturarum.deadversariissuis subjectos bumiles-
guris illius potenlia apparuerit victisque adversariis, que facientes: nihil enim ita percuiit, ut exemplum
et turbinis morle dispersis, protexerit populum Ju- de Scripturis sanciis.et lestimoniura roiatu oriscmis-
dseomm. Nos autem referemus cuncta ad inielligen- suiii. Quod autem in LXX dicitur : Et bibent sangui-
tiam Salvatoris, de quo supra dictum est : Extendi nem eotum quasi vinum, in Hebrseo non ita legiiiius;
mihi Judam quasi arcum. Quo extenso, et hsereticis sed bibentesinebriabunturquasi vino, ut audianl illud
alque gentilibus a Sion filiis interfeciis , apparebit deCautico canticornra : Bibite,amici, et inebriamini
gloria Domini, et egredietur ui ftilgur jaculum ejus, (Cant.y, 1). Et ita placebil corum ebrietas, quasi
"
dequo fulgure et in Abacuc legimus : In lucetagit- altaris sacrificium; et quasi cornun, sive angtili alta-
tatnm tuatum ibunt tn tplendore (ulguranlis hastmtum ris. Salvabit quoque eos Dominus, quasi gregem po-
(A6ac.Hi, 11). Quod fulgur et splendor alio vocabulo puli sui, quia lapides sancii volventur super terram
luba appellatur el clangor, ut cum sanctus clamor ejus, qui lantum erunt leves et in subiime nitentes,
[Al. clangor] insonuerit, dicat qui prius surdis auri- ul non prsestolenlur sedificantium manus, sed ipsi
bus fuerat : Disciplina Domini aperuit mihi aures, el fesiinent imponi sttper fundamentum Christi, et con-
dedit mihi auremad audiendum.Quodquesequiiur:£( tineri angulari lapide, dequibus ei Petrus aposlolus
vadet in lurbine Austri, sive vadetin motu commina- 869 loquitur: Sict((/apidesiu't supermdificaminiin
tionii snm. Ideo comminalur, ct dicit, se illaturum domumspiritualem, et tacerdotiumsanctum, offcrentes
esse supplicia, ut pceniteniium misereaiur. Denique spirituales victimas,ptacentet Deo (1 Pelr. l, 5 ). Isti
jungit el dicit: Dominut omnipotensproleget eos,quos siinl lapides qui clamabunt, si tacueril populus Ju-
prius sua comminatione lerruefai. L-gamus bisto- dseorum(Luc. xix), et volvemur quamdiu in corpore
jriam Ninivitarum. fuerint super terram, quia aggravat terrenn iutbitaiiv
"" "*
IriGrajco Deus,%nRegin. ms. omnipotensdesideratur.
1*83 COMMENTARIORUM 1N ZACHARIAMLIII. II. CAI>. X. 1*90
sensuin multa curanlem (Sapien. ix), el in carne po- J.V.mendacium, et somnialores locuti sunl [rttslra, vane
situs Sanctus loquilur : Quis dabil milii pennas sicttt consolabuntur: idcirco abducti sunt [Al. adducli]quasi
columbm(Ps, LIV,7)?qui quantum in se esl, conalur grex: affligentttr, quia non est eis pastor. LXX : Pe-
et volvilur; et erigilur ad siiniina, sed carnis fragi- tite pluviam a Domino opportunam, temporaneam et
lilale retineiur. Terra autem illa esi super quam vol- terotinam: Dominus fecitphantasias, et pluviam hie-
vuntur lapides, de qua legimus : Cantate Domino, malem dabit eis, unicuique herbam in agro : quoniam
omnis terra (Ps. xcv, 1). Ei: Omnis lerraadoret ie, hi qui loquebantur, locuti sunl laboret: et divini vi-
et psallal libi (Ps. LXV,4). siones falsas, el somnia falsa locuti sunt, vane conso-
(Yers. 17.) Qutd enim bonum ejits esl, el quid pul- labantur: ideo arefacli sunl sicut oves, el afflicli sunt,
chrum ejus, nisi frumentumelectorum, et vinum ger- quia non erat qui tanarel. Ita felicitas quae in Macha-
minans virgines? LXX: Quia si quid optimum illius, bseorum tempore promissa est,quando sancti lapides
et ti quid bonumab eo, [rumentumjuvenibut et vinum elevati sunt super terram, et res Israelilica crcvit in
boniodoris ad virgines. Ideo, inquiunt, Machabaeihuc majus, intanlum ut rursum frumento Legis populi
iliucqtte fugienles, Domino auxiliante, superabunt, vescerentur, et vino sancii Spirilus inebriarenlur
ut, cjeciis Macedonibus de terra Israel, inundeliir virgines vestrae, ex parle promitlitur. Caeterum quia
templum, Legis praecepta servenlur, et eruditio 1&jnm extremum tempus est prophetarum, et mundus
Scripliiraruin rursum germinet virgines, id est, po- declinat ad finem, et omnia quse prsedicta sunt, sui
pulos credenlium in unum Deura, qui prius idolo- lerniiiiuro prsestolaniiir: Pelitea Dominoutdetvobis
latrise fuerant cultibus constuprali. In frumento pluviam serolinam : ut Christus qui promissus esl,
electorum, id est, BAORIM (D'-flrn), non juvenes, ut venial et tribuai. vobis rores et nives, pro quibus
Sepitiagintn transtulerunt; sed electos et ertiditos scriplum est in Hebrseo AZIZIM (D'T>~Tt).Et nescio
viros inieiligi volunt, qui friimenluni, id est, Legem quid voienies LXX phantasias interpretati suni, nisi
Dei comedere mereantur. Pro vino, quod Hebraice forle magniliidinem graiiae admiraiionemque dono-
dicitur THIROS Cun-pn), Aquila oiviav interpretatus rum, nominepliautasise voluere describere. Dominns
est: quod el ipsura ad iiherlatem vinderaise referri crgo qui facturus 871 esl nives et siccilaiem omnis
potest. HaecJudaei sestimanl. Caelerum nos frumen- lerrae, evangeiicse pruidicniiotiis irrigniurus est plu-
tuni eleciornm, sivc juvetiuni, el vinum germinans viis: ipse dabit imbres credenlibus, et ubertate omnia
virg nes, sive vinum boni odoris ad virgines, intel- complebuntur, ut postqunm in Christo crediderint
ligimus Dominum Salvalorem, qui loqtiilnr in Evan- nationes, inlelligant vana esse quse anle coluerunt.
gelio : Nisi granum tritici cadensin lerram, mortuum Sive ipse Israel iijtellignt, qui quoiidam dcceptus
fuerit, ipsum solumpermanet: sin aulem moriatur, ma- lC idololairise erroribus tenebalur, frustra se coluisse
jores (ructus afferl (Joan. xn, 24). De hoc Iritico ef- simulacra,el divinorum audisse mendacia,el acquie-
ficitur ille panis, qui de coelo descendil, et qui con- visse somniis, quibus Scriptura praecipit non cre-
firmat cor hominis (Ps. ciu). Hunc panem comedunt, denduni (Deut. xm). Ei ob hanc causam ducii suni
qui iu Christo robusii sunt, et adqunsJoannesEvan- qunsi grex in captivitalem, et affiicli absqne pastore
gelisia ioquitur : Scribo vobis, juvenes, quia sermo Deo, qtiia Legis notitiam noti habcbant. Omnis hic
Dei in vobis[AI. nobis] manel, et fortes eslis, el vi- locus obscurus et dubius esl, et debel nobis lector
cistis malignum(Uoan. n, 14). Qui frumenttim est ignoscere, si in his quse ambigua sunt, et nos pen-
eleciorum, sive juvenum, ipse est et vinum quod dulo incediinus gradu. Possumus autem juxla spiri-
lactificat 870 cor hominis, et bibitur ab his virgi- tualem intelligentiani dicere, quod credenies in
nibus, quae suiii sanclae et corpore et spiritu, ut Christo Dominus adhortetur ut petant serolinam
inebriaise aique gatidentes, sequantur Ecclesiam, el pluviam in consummatione mundi, quando plenitudo
dicalur de eis : Adducentur regi virgines post eam, donaiida est gratia:, el singulis in agro suo herba
proximmejus afferenlur libi: afferenlur in tmtilia el succrescet, ila ut possint dicere: Dominus regit me,
extttltatione (Ps. XLIV,1S, 16). Quomodo enim laeli- el ttiliil mihi deeril: in toco pascum ibi.me coltocavit :
liam non habebunt, qnaeinebriaise pocnlo Salvatoris " super aquas refectionis educavit me (Ps. xxn, 1, 2).
gencranlurin virgines, et audent dicere : Introducite Oinnia enim simulacra, et divini el somniatores fru-
me in cellulam vini, conforlate me in unguentis stra loculi sunt, et vane consolabanlur. Quse debse-
(Canl. it, 4).' Viniim hoc boni odoris est, unde in reticis loquitur, qui sub iiomine Christiano non in-
eodera cnrmine dicitnr ; Potabis me de vino unguen- lelliguni, nec de quibus dicant, nec de quibus
tarii, de rivis malogranalorum[Al. gnalorum] tuorum affirmenl, et allendunt spirilibus erroneis, et ma-
(Ibidem). Hoc vino inehriati sunt qui sequiratur gistris daemoniorum in hypocrisi mendacia loquen-
Agnum Dei qtiocumqtie vadit, vestili candidis vesli- tium,etcaiiieriatamliabenlesconscieniiam(irim.iv):
bus; quia se cum mulieribus non coinquinaverunt: ut nequaquam credentes eorum consolationibus ab-
virgines enira permanserunt (Apoc. xiv). ducanlur qui vana promiitunt, et propterea tradili
(Cap. X. — Vers. 1 seqq.) Peftfe a Dominoplu- suntSatnnse in inleritum carnis (I Cor. v), et abducti
viam in tempore serotino, et Dominus (aciel nivet, et in caplivitalem regis Babylonii, et affiigenlur, quia
pluviam imbrit dabit eis, singulis herbam in agro. Chrislum pastorem non habent, quem sibi faiso no-
Quia simutacra locuta sunt inulile, et divini viderunt tnine repromittunt.
liwl S. EUSEBH HIEUONYMI li9i
(VerS. 3 seqq..) 8#per pasiores iratus est (uror A cantes Macedonas quasi iuium viarum in prselio:
niiui; el tuperhircos viiitabo, quia vititavit Dominus eriint auiem fortissimi, atqtie bellabunt, quia Do-
exetcilUuingregem snum domum Juda : et posuil eos ruinus cum eis esl. Noslri bsecad persecuiionis tem-
qhaii tqunm glorim stue in bello. Eic ipso angulus, ex pora referunt, quod pro vitio sacei dolum freqiienter
ipttipaxUiaS) exipso nrcus prcetiit,exipso egredletur etiam populus tradatur adversariis : et tamen Domi-
omnit matlor limttl, ei erunt quasi [ortes coitculcantes nus Omnipotens visitel poslea gregem suum domum
*Intiim vi~rtttn in
prmllo, et beUabunt,qtfia Domit\us Juda, qui Deum Cl sennone et anirao conflietur: et
cttm eit. LXX : Stiper pattores concitalus est furor pouat eos quasi equum gloriae stiaein bello, de quo
mfcui)^72 i* super agnos visitabo: et visitabit Dpmi- sancli dicunl : Ascendesuper equot luot, el equitalio
i nut Di&s omnipoleits gtegetn tuum dotnum Juda, et tuasalus (Almc.ui, 8). Ipse erit etarcus furorisDo-
potiet ebs ehftrt tquum dtcorem tuum in prmlioi et ex mini, de quO ait: Inebriabi sagittas tneat sanguine
ipto Tttpexiti,et *x ipso posuih C<*& >Psearcus ip fu- (Deuh sxxiti 42). Et rurstitn : Sagittm memconsu-
rdtv\ * egredieiur omnis qui educil simul, et erunt ment eot, De hoc arcu, et de his sagiilis in scptimo
~H~vi A~/Jafores,cvntu,i'eaHie« lulum viarum in prmlio, Psalulo (Vers, 13, 14) iegimus : Arcum suum lelen-
et prmpvrnbuniur, quia Dominus cmn.eis ett. Et in dil, it paravit illam; el in ipso paravil vasa mortis,
boc lw~oauplex Judaeortnj- expositio est. Alii eniro B sagittat tuas ardentibut effecit, Et conculcabunt, ait,
arbilrantuf i« «dvcntu Cljrisli universa compienda : adversarios suos iti marlj/rio coronali, et dicenl;
alii sub Merebatois jain esse coraplela. Est autera Dominusilluminalio mea, el selus mea, quem timebo?
eorum «plee Doniinus poiiicetur, ista explanatio : De-minutprotector vitm mem, a qtto trepidubo? Dum
Super pastores «t prinsipes ac feacerdoles iralus esl appropinquarent super mt nocentes, ut ederent carne*
Dominust, «t wper hircos, ct populum visilavit, meas. Qui tribulanl me inimiei mei, ipsi infirmatisunt,
juxtn iliud i)at~dscriplura est: Gtet perditut faclus et cecidetunl. Si consislant adversumme castra, non
ett pefuittt tmtntt pait«ret ejecerunt eos (Jer, i>,6)»ut limebitcor meum : Si exturgal advertum me prailium^
vitie ~nAgistrorurrtdiscipoii puairciilur e non inju- in hac ego sperabo(Ptal. xxvi, 1 teqq.) Quando im-
slitta juditis* <qulp&ccatapatruin reddil in filios; sed plebilur illud eloquium : Unus ex vobis perscquetur
b
qvrfat,iliis peCcantibus, popuius applausil siniul : el milky et duo convertent in (ugam multa miltia
tttrra~|UM«tavisitavit Dominus Jiircos suos, vei agnos (Deut. xxxii).
pimt«isSrinos>« Jecit» jaxta Sepiaaginta^ «ni/tfale (Vcrs. 6, 7.) Et eonfundentur atcensores equo-
sitmit Postea vero v«itavit Oomitrus omnipotens rum, et conforiabo domum Juda, et domum Joseph
grefcetnSuum domum Juda : suscitavit ehim Judam saiuabo i el convertam eos<,quia miserebor eorum : et
"
MafchabKtHti,et cteteros ex eo> contra duees An- erunl skut fuerant, quando non projeceram eos: ega
tioehf, et posuit iilDS~rnasi equum glorise suSeiu enimDominutDeus eorum, et exaudiam eos. Et erunt
pratio, hoC est, -jiii de illius siirpe generati sunt: quasi (ortes Ephraim: et imlabiiur cor eorutn qttasi a
rti-ifo enim rempore Macedona»oppresseiUni. Qilod- tiinoi et filii eorum videbunt, et Imtabunlur: et exsut-
que Weirruiiur:Ex ipVo ««gu/us» ex ipso poxiUut, t* tabit 'tor eorum in Dumino. LXX : El confundentur
ipvi mrcu*prmiii, ex ipm egrvdietur omHis exactot ascensores equorum : el confortabo domum luda et
littaUs s*cJttfraf-faSS- itneliiguM, iilangulum inter- domum Joteph talvabo, et habitare eos faciam, qttia
preieutur regiaw pot*siale-n, qtiOd parietcs ipsa dilexi eos. Et erunt «icnt 874 quattdo non eos abje-
contineat [AU cbnlinebat]. Et ek ipso, inquit, pa- ceram, quia ego DominusDeut eorum, et exaudiam
xillus, M esi, sacerdotiutn. Lrege l«9iamt in quo eot: et erunt quati bellatoret Ephraimt, ei imlabitur
EiiatJtim in teiaplo Dei quasi paxilitis ligithr (Isai. cor eorum quasi in vine, et filii eorum videbunt el
fik forles ab beUuirdufn: ex et ' cor eOrum in Domino. Et
xty). ipsoorcus pr«elii> Imtabutttut, gaudebil
ipSo «kiam orenis extfiior -iiiiul, ijuod in Ilebraico lisecjuxta superiorem sensum dupliciier edisseruni,
soriptutH est, «o*fes(!"-•), tet Aquik idterpretalas ut aut snb Machabaei»transacta jam dicant, aut sub
est ttntfHmm»: tit uon seltMnfortes et boni, sed aiii Cliristoin ullimosseculo traiisigetidn cofliineraerenlt
ei*isfut«-t iitttigni geaere suo. JudaSenira Maeha- ElestsenSus-.Cum positus fuerii Judas quasi equus
bail «l «wwe- «-uid« fehere ipsius principes fuere decoruc ift prtelio, et ceiiciileaverii.;qilasi luiura
m fr«itaKh ^t «ngulul eraoi; qoia regia potestate adversariosi et Domino becum bellante, Siiperarit:
-«piriam csoiineftaiiU tet patilius, ipsi enim eratit lunc omnis equiUtus Graecite corruCi, et domus
-WtWtete», et ircus pnjelii,q«ia vii-i ev*lil*re fON Juda et domus Isnel (earrt enim voeal domum Jo-
ti'8lml, ttt iron «oleii» S73 eterciium aeiefliquh seph»id est^ decem tribuum) pariler salvabuniur^
diSpvnei-ent]sed primiad preeiium prttsilireni. Pos- et coflvertant eos de capdviiate in qua ftierant, el
Samns 14 litta qtiod sequitur t Ex ipto egndietur erunt sicut eo Wmpore, quande non projeceram
oitlnittiactor sitj-tt/, proquoLXX Iratisiuierunt t Ex eos : ego ehim sum fiorainuS Deus eorttm» qui illos
ipts vgreelimtr»mnis qui educitsimul) et lioc dicere: exaudiam deprecanles. Et Ephrnim q«i IIUHCca-
NiiiWerii digiiitas ra exercitn, quse non iliius arbi- ptiVi deUnehtnr^ pOBtea iaxabimtur, et iii lantum
trio di~ponatuf. Et ertiHt viri fortissinii, concul- venitnt gnudii, uteod vino muuid«s arbitreris, Filii
* fn Regin.. ms. qui egtediiur .» ih tfirafeCoeSt * Wem ms., decemmillia.
^iXavvwv,,aiitilwJvrjiv,et il;iptvv&v. • Addii Kc^in. nW.i HemMimt.
U§$ COMUENTAUlOllMi iH iACiUittAM LB. II. CAP. X. 1194
qiinque' eoHim cerrient patruni iriuinpiios , el in A rccordabuntur mei, el vivenlcum ftliis suis, cl rever-
Diiiiiino laelabuntur, quo prsebeiite, victoriam con- tentut. Et redttcam cos de terra sEcjypli, de Assyriis
seculi stini. Qua:rainns hislofiam quando Judas c( coitgtegabo eos, ei ad iertam Galaad et Ltbaiti addti-
lsrael fldversum Grsecos pariter diinicarini, vel quo cutli eos, et non ittvenietur eis tocus. LXX: Signifi-
terapore Ephraim de captivitale Assyria sit rever- cabo eis, et svscipiam illos , quid redimam eos, et
sus, quaitdo, jutta Ezechietem (Cap. xxxvn) duse mtiltifitHcdbiintur sicut erattt plurimi, el seminctboeos
virgae, id est, Judas et Ephraim, sibi juhctsesi«t,et in populis, el qUt etant de longe, tecordabuntur mei.
in unum baculum copulatse. Quod juxta tropologiam Nutrient filios sttos et converteMur, et convertam eos
sic explanari potest. Quando visiiaverit Dominus de terra JEgijpti, et de Assyriis suscipiam illos, et in
omnipbiens gregeth Suum donium Juda, tunc Cbn- Galaadilin ei bi Libanum introducam 876 cos> et
fundehiur ascensores equorum, de qulbus scriptum nullus ex eis deeril. Sigiilim congregationis sUae,vel
est : CmifetttusDomitio, gloriose ehiiil magnificaius sul) Macedonibiis, vel iil corisuminatione niundi, ut
ett, eqitum ei ascehsorem projecii in mare (Exod. pritis diximiis, iiietim, inquit, habebunt sibilum, ut
xV, 1). De quibiis etiam Psaimisise voce Canlalur: ex sibilo rneo illos congregem, et irie doceam esse
Ab increpatlone («a, £>etisJacob, dormitaverunl qui pnsiorem. Egoi feliiihredemi eos, et liberavi eos de
aitendetuht equos (Pi. Lxxv, 7). Et sitticiorum Con- B cdpliviiate, exleriSd brachlo : et ego eos multipli-
geniiniit clioriis: Hi in curribus, et hi in equis : hos Cabo, qui ahle miilllplicaveram , ut dispersio in
aulerit in homine[AI. nomen] Dei nostri ihvocabimus; populls nbn videatur esse dlvisio, sed seiuentis ope-
tpsi cZUfrtaiisunt, et ceciderunt: nOSvero surrexlmui, ratio, ct liberflrlim ac bepotum segete multiplicala,
et etecti tumui (Ps. xix, 8, 9). In hoc equtialu con- vivaiit ctifn flliis suis: et revefiantur non solum de
fidebat iex ^Egypiitis; et pra-cipilaius in niare.tjiiasi lerra jEgypii, sed et de Assyriis, et ex uiraque
plurabiiin submersus cst in profiimlum (Exod. xv), orbis parieredeantad Judseam, ei ad tcrrani Galaad
et su > etemplo didicit Vertiiii esse, qiiod seriptuin et Libani, quafh prlus decem possidebant Iribus,
est: Fdtlax 875 equus ad salutzm (Ps. xxxn, 17). qu:c appelluiilur dorinis Joseph et Epbraim : et
HOBclirrus el quadrigas, supra in qualiior perlur- laiitus Crit iiuiriertis reductorura, ut muliiliidinera
batlonibus interpretati sumus, qul rtisi frenis boni terra nOn caplat. SeCundura «vaywyijv signilicat
regfmtur abrigae, ad prsecipiliii deferumur. Alius Doniinus et slbilat liis qul peccatis fuerant anle
esl anieni suriga, de quo iuquitur Elisaeus : Paler, caplivi, et loqultur ad eds 1 Ven/le ad me omnes, qui
palet, cutrui Istael, ei aitriga ejus (IV lieg. n, 12). luborotis, et onerdti estis, * it invenielis requiem ani-
THftcDeus domum Juda et donlum Josepli confor- mabiis vestris. Tollite jtigttm mcum super vos, etdi-
lare se dicil (III Reg. xil, 16), ut qtii, Jeroboam C scite a me qiiia triansuelUs iuin et humilis corde:
regnahte, divisi suht, Christo imperanle, sticienlnr, Jttrjum enim meutn sudve; el ontts mettm (ere est
et sit uniis pastOr et unus grex. Et Judas enim et (Muith. xi, 29, 30). Quid hac slgnillcatione sibiloque
Joseph dlversis hominibus, ad unam Salvatoris clementius, quo dispersus populus congregaiur?
coiiferuntur intelligentiam, quia et Joseph esurien- Congregantur autem, quia Dominus redcmit eos:
tibus in^gyplo populis frumenta largilus est (Genes. non corruptibilibus argenio et auro, ex vana sua
XLUseqq.) : et Dorninus farnem muiidi sua saluravit coriversatione; Sed preiioso saiiguine, quasi agni
prtcientia. Etconvertet eos, et raiserebitur eomm : immnctilaii Doiiiini Jesu (1 Pet. i). lliitle loquiiur
et sie eriint tnium Sictit fuerunt anteqham projiceret; iri PsalinO : Exsultatio med, erue meacircumdantibus
eos. HacGunlversn lti persecutioriibus acclpe, quando, me(Psal. xxxi, 7).Et iterum : lledemisti me, Domine,
deip-raiis oiimibiis, exaudivit servos suos Dominus. Deus veritatis (Psal. xxx, 6). Et niulllplicabil \Al.
Et drunt quasi rories Ephraira, qui primuin debilesi niultiplicalio] eos sicut fuerant antea niulliplicati,
ei inlirmi, poslea fortes erani, et suo nomine digui: ut iiuplereiur illucl quod promissum est Abraliae;
Epliraim enim inierpretaitir uberias. Et lselabiiur Muliiplicabo eum, et benedicam illi, et benedictuserit,
cor eorum , cum biberint vinuin, quod expressurai ut ftat paicr mutiarutn genlittm (Gen. xvn, 9). Filios
"
est de vinea Sorec. Filii quoque eorum quibus Pau-. aulem Abrabam non eos debemus accipere, quibus
IQS apostolus loquiiur : Fitioli mei, quos rursuml Domiliiis loquiiur : Si filil essetis Abraltam, opera
patlhrio donec Christus formetur in Vobii(Galdl. iv,, patris veslri facereils (Jotin. viii, 39), sed illos de
19). Et Petrus princeps apostolortim: Skut filii, ait,, qUibus Aposlolus ait : Quolquol ex fide snni, filii
o6~di-Hlia:, non eonformatijuxta prioreto eonvema- sunt Abraham ( Rom. vin ). De bac multiplica-
limem (l Pet. i, 14). Et in Psalmo legimus: Venite,, tione Isalas mystico sermone teslatur, dicens : Qut
fitii, auditeme, timorem Domini docebovos(Ps. xxxm,, niodlcus est, erit in inillibus ; et qui parvus, eril in
i%). Isti igilur filii exsultabum et lselabuntiir, ett genlem maijnam (lsai. LX, 22). Multiplicationem
cer eorom gaudcbit in Domino. antem et beitedictionem liberorum non accipiainus
(Vers. 8 seqq.) Sibilabo eis, et congregabo illois 877 carnaliter : alioquin Elias et Elisaeus et Jere-
quia redemi eos, el multiplicabo eos sicul anle fttetant( mias et Bapiista Joannes (quo major inter natos
muttiplicali. Et seminabo eos in populis, et de tonge e raulicrum non fuit) (Matth. xi) liac beuediclionc ca-
a iRescribit Viclorins ex ipso Mattlisei lexiu, et(
ego reficiam vos, pro, ef tuveuted'* requiem ctiiiinabus
veslris,quae vrrbn siilijnngit illis, ethumiliscorde, etc
1495 S. EUSEBII HIERONYMl 1496
ruerunt, sed illam qua vocantur ad fidemmullitudi- A vatoris : Pater, da eit ut sint in nobit unum, sicut ego
nes naiionum. Denique sequitur : Seminabo eos in el lu unum sumus (Joan. xvn, 22). Cnde et sponsa
populis , et de longe recordabuntur mei. Seminati in Cnntico dicit ad sponsum : Odor vestimeniorum
sunt in popuiis, qui Domini audiere sermonem : tuorum, sicut odor Libani (Cant. iv, 11). Cumque
Euntes, doceteotnnes gentes (Matt. xxvm, 19). Et in induxerit nos in terram Galaad el Libani, non itive-
alio loco : Non vos me etegistis, sed ego elegi vos, et nietur nobis locus, ul nequaquam terrse slringamur
posui vosut ealis , el fructum affetalis, et fructus ve- angustiis; sed coelorum latitudine [Al. altiludine]
sler manealin wternum (Joan. xv, 16). Cum(|ue apo- perfruamur.
stoli fuerint in populis seininati, gentes et populi (Vers. 11,12.) Et trantibil in marit freto, et per-
longepositi recordabuntur mei, illo prophetico huic cutiet tn mart fluclus : et confundentur omniaprofuit-
seulcntise congrueiite : Reminiscenturet coriverlentur da fluminis : et humiliabitursuperbia Assur, el seep-
ad Dominum universi fines terrm. Ei adorabunt itt trum jEgypti recedet. Conjorlabo eos in Domino: Et
conspeclu ejus universm famitim geiitittm. Quoniam in nomine ejus ambulabunt, dicil Dominus. LXX : Et
Dominiesl regnum, etipse dominabilur gentium (Ps. pertransibunt in mari angusto : et perculient in mari
xxi, 28, 29). Qtind|tie dicitur : Delonge recordabun- fluctus, et siccabunlur omnia profunda fluviorum :
tur mei, illi simile est : Qitilonge estis, recordamini B e( auferetur universa injuria Assyriorum,el sceptrum
Domini, et Jernsalem ascendat super cor vestrutn (Jer. JEgypti lollelur. Et confortaboeosin DominoDeo suo,
xxxi). Longe liiit omnisgenliuni multitudo; sed re- et in nomine ejus gloriabuntur, dicil Dominus. Nar-
cordaia esi D.:i, quia ex uno oinnes parente genera- rant llebrsci caplivum populura Judseorum, non so-
mur. Cumque apostolis inctuiclisgeutibusseminalis, 1iiiii in Medoset Persas, sed in Bosphorumquoqueet
gentes longe posilae Dei fuerint recordatse, vivent scptenirionalem plagam ab Assyriis aiqueChaldaeis
cuni filiissuis, ui qui prius iniidelitate mortui erant, esse iranslaium, et postea eos ex parle revocatos,
fide vivere incipianl. Isli sunt fllii, quos Paulus nu- Dei " eos ad se converiente clementia; et hoc esse
trivit in Evangelio, scribens ad Corimhios : Lac vo- quod iiuuc dicitur : Transibunl in mariangusto. Pro-
bispotumdedi (I Cor. ui, 2). Et Petrns iu dispersione pontidis angustias, quse Chalccdonem, et quondam
scribit (idelibus, qtii renati erant: Non ex semine Bizantium brevi freto dividunt. Et percmiet, inquit,
corruptibili, sed incorruplibili, per sermonem vi- Dominus (vadensante populum suuni) maris fiuctus,
veutis Dei, ei permanentis, sicut modo generali par- et confundentur omnia profunda fluviorum, ut oliin
vuli, ut rationabile lac concupiscerent et in ipso factum esl, Jordane siccato (Josue m), et mare Ru-
crescerent in salutem (I Pel. l). Ad bos filios scri- brum transgressus est populus in deserto (Exod.
bebat et evangelisla Joannes : Filioti, custodile vos C xxiv). Cumque fuerit de capiiviiatis profundo et
ab idotis (I Joan. v, 21). Et reducam, inquit, eos de 879 malorum amariludine liberatus, humiliabilur
terra ^Egypti, et de Assyriis congregabo cos. De Assur, et .dSgypli iraperium recedet ab eis. Et
terra /Egypti, in qua iinperabat rex Pharno, qui confortabiiiilur in Domino, el in nomine illius
quondara gioriabundus aiebal: Mea sunt (lumina, et ainbulabiint in terra Israel, dicit Dorainus. Hsec
ego feci ea (Ezech. xxix,3). Et de terra Assur, quam tii ab Hebrscis nobis tradita suut, noslrse lin-
tenebat rex Assyrius, seusus raagmts, qui el ipse guse bominibus expressimus, tidem dictorum ad eos
dicebat : Super tidera cmli ponam t/tronum meum, el a quibus sunt dicta referentes. Caelerum nos qui
ero similisAlltssimo (Isai. xiv, 13). Cutn autem de Cbriali censemur nomine , occidentera relinquimus
tenebris jEgypti et de triluilaiione mutidi, et de lilteram, et sequimur spiritum viviiicaniem, immo
potestate Assyrii, qui iiiterprctatur arguens aique spiriitialiaspiritualibuscomparantes,nonBosphorum
convincens(ipse est enim inimicus et ultor), 878 et sicciiaiem rursum raaris et arentia fluenta Jor-
naiiones Dominuscongregarit, induceteos in terrain danis, quaefabularum sirailia sunt, sed dignam in
Gnlaad, ct Libani. Galwtd in linguam nostram ver- servossuos Deiclementiam quserimus, quopraeeunte,
tilur, teslimonium transmigrationis, quando de car- el nobis aperiente viam, transiraus maris frelum,
nalibus trnnsiinus ad spiritunlia, de parle venimus D sive angustura mare, quod peccatoribus lalissimum
ad totum : lerrena relinnuimus , et ad coelestia st: Lata enim et spatiosavia qum ducit ad mortem:
transmigramus : Libanus aulem ititerpretalnr arcta et angusta qum ducit ad vilam (Mallh. vn, 13).
".-uxao-ixo-,id est, dealbatio. Adducimur ilaque De lioc mari et in Psalmis legimus : Qui detcettdunt
de lenebris jEgypii, ut postquam transierimus et in marenavibus,facientesoperationemin aquit mullis,
migraverimus a mundo, dealbetnur in Dnmino, et ipiivideruntoperaDomini,elmirabiliaejus in profundo
dicatur de nobis: Qttmest ista qnm ascenditdealbata (Ps. cvi, 22). In lioc raaresaeculi, in quo sanctorum
(Cant. VIII,G) ? Alii juxta Grseci sermonis ambigui- numerus coarclatur, et in. tribulalione positus esl,
tatera, qua et uions Phoeuicis el tlius Libanus dici- descenderun( aposloli, et primus Dominus, ut nos
tur, iiunc Libantun thus interprctantur, et ex thure de amaris fluctibus. liberaret (Marc. IV). Io boc
signiflcari putant Oeum, ut posiquamdclerra trans- mare sagena Evangeiii mittitnr (Matth. xiu), qusc
ieriinus nd cceltiin, iinpleatur in nobis oratio Sal- testiraoniis texia esl Scripturaruin, ut pisces multos
RRcgin. m-., Dci ad eos se converlenteclemenlia.
U97 COMMENTARIORCM 1N ZACHARIAMLIB. III. CAP. XI. 1498
et obrutos mundi hujtis gnrgitibus, in aurara extra- A convertitmare in aridam.in fluminepertransibuntpede
bat liberam, ut possint laudes Deo canere. Hi sunt (Psal. LXV,6), ut humilieiur injuria, sive superbia
qui descenderunt in mare, et in Ecclesiarum navi- Assur, el jEiiypli a sanciis atque credentibus rece-
bus faciuni opcra multa, et Dei cernunt mimbiiin in dat imperium, et qui liberati sunt, confortentur in
profundo divitiarum sapientiae et scientiaeejus(iG'or. Domino, et dicant : Fortitudo mea, et laudatio mea,
n); et in Spirilu sanclo qui scrutatur etiain alia Dominus (Ps. cxvn, 14). Et iterum : Diligam te,
Dei, quibus Domintis loquitur : Ventfe pos( me, et Domine, fortitudo mea (Psal. xvn, 1). El cum Jere-
faciam vos piscatoreshominum(Matth. iv, 19). De his niia : Fortitttdo mea , et auxitium meum, el refu-
piscatoribus qui descendiint in mare, et suntin na- qitimmeum, Domine Deus meus (Jerem. xvi, 19).
vibus, Isaiasquoquc vaticinatur : Volabunlinnavibus Unde et Apostolus, in quo Cbristus loquebntur,
alienigenarum,et mare pariter deprmdabunlur(Isai. aiebal : Omitia possumin eo qui me confortat (Phil.
xi, 14). In Ecclesiis enini de numcro gentium con- IV, 13). Etnonsolum confortabuntur in Domino,
gregalis, toto apostoli orbe voliiarunt, ut deprseda- sed ei gloriabuntur in eo et dicenl : Jfifti autem
rentur mare, et draconis880 spolia tollerent, qui absitgloriari, nisi in cruce Domininostri Jesu Chrisli,
regnabat in mari, et de quo scriptura est: Hoc mare per quem milii mundtis crucifixus est, et ego mundo
magnumet spatiosummanibus : itlic replilia, quorum B (Galal. vi, 14). Et: Qui glorialur, in Dominoglorie-
non etl numerut : animalia pusilla cum magnis, illic tur (lCor. i, 31). Et in alio loco: Non glorietur
naves pertransibnnt : Draco iste qttem formasti ad il- sapiens in sapienliasua, nequefortis in (ortitudinesua,
ludendumei (Psat. cm, 25, 26). Lntunieispatiosum neque dives in diviliis suis; sed in hoc glorietur qui
mare e&lparvis et magnis animantibus, quse cum gloriattir : intetligere et scire Dominum, et facere mi-
dracoue versanlur, eiquorum non est numertis. Qui sericordiamel judicium in medio terrm (Jerem. ix, 23,
autem super maresunl, et in ipso mari volitant in 241. Verum quia in Hebraico scripiuin est : Et in
navihus, audient cum Salvatore : Tu dominaris pote- nomine ejus ambulabunt, sic inlelligendum est: quod
stati maris : motum fluctuum ejus tu miligas (Ps. in nomine Cbrisli ainbiileiit Cbristiani, el scribatur
Lxxxviu, 10). Cumque transierint in maris freto, et in calctilis eorum nomen novum, elsub tanti nomi-
fljcttis ejus stto conculcaverint pede, confundenliir nis digniiate ambulentcum Domino, sicut arabula-
omnia prufuuda fiuttiiuis, de quo scriptuni est: Qui vit Eiiocli, ct placuit Deo.et translalus est (Genes.v).
LIBEH TERTIUS.
(881—882-) Urgetme fralerSisiniusincompta C lum lingitas babere se putant, ut proximoslacereni,
et impolila transmiitere ul non dicam cmcndandi, et duritiara froniis attritac verborum rabic conso-
sed ne relegendi quidera habeam facultatem. Ille leniur.
festinat in opus suum, nos in noslro opere minus
facimus, dum erudilio incassum verlitur; et quid- (Cap. Xl.-Vers. 1.) Apert, Libane, portas tuas, et
quid sensu concipimus, coraposito non licet ornare comedat [A\. comedet]ignis cedrosluas. Vlula , abies,
sermone. Rudes igitur, non mea culpa, sed studio quia cecidit cedrus : quoniam magnifici vastati sunt.
ponitoris suscipe libros : dum ipse tua fesiinat san- Ululate, quercus Basan, quoniam succisus est saltus
ctis aera dividere, et nos non patiiur noslra tibi aera munitus. LXX:Aperi, Libane, portas tuas, elco-
numerare. Quamvis enim elegans sit exercitaiumqtie medal ignis cedrosluas. Ululet pinus, quia cecidit ce-
ingenium, el longo usu trita currat oratio : tamen drus, qttia optimates contrili sunt. Ululate , quercus
nisi Aucioris manu curaia fuerit et polila, redolet Basanitidis , quoniam depositus est saltus nemorotus.
sordes ncgligentisc, et vel nimio verbnrum fiore lu- Perspicue Libanus, ad quem prophetalis sermo con-
xuriat, vel hiulca vocalibus fit, vel aspera conso- vertiiur, dicens : Aperi, Libane, portas tuas, tem-
naniibus. Unde et de Virgilio iraditum est, quod plitm iiiielligilurJud;coriim,qiied instauraium, immo
libros suos quasi iirsorum feius lingua composuerit, D sedidcatum a Zorobabel, riirsum a Vespasiano , et
etlambendo fecerit esse meliores, qui durarentin Tilo canilur subvertendum. Et quin Libanum, tera-
memoriamsempiiernam,et necessilatem metiilibera plum appellaverat ^--a-io-i-u-, et in reliquis servnt
oratione complerent. Transimus ad Libanum , el ad translalionem, ut per cedros et abieles et quercus
duas virgas, iresque paslores, qui in uno mense suc- Basan sallumque nemorosum, principes ac sacerdo-
cisi sunt, et ad (riginla argenleos , de quibus emptus tes et populum significct Judaeorum. Aperil autem
est ager figuli in sepulturam; peregrinorum (Matth. Libanus portas suas, ut Romanus intret exercilus,
xxvn), el ad slulli vasa pastoris, et ca>ierausque ad ct coniedat ignis cedros ejus, ul vel incendio cuncta
fineravoluminis: qu* tantis sunt cnniexta mysteriis, vasieiitur, vcl hostili impetu duces ac principes con-
ut misericordia Dei et tuis indigeamus orationibus, sumantur. Ulnlantabietes, quia cecidit cedrus , mu-
ne cursus noster aliquo praepediaiur errore, et ma- tuo snccidotes et principes sua populaiione lugen-
ievolis justa sil occasjo delrahendi, qui ad hoc so- les, Quodque prius dixitpbscure , nunc ponit mani-
Itff S. EU8EBI1 IIIIiRiJNYMr l£Ob
f estliig, (jwntuvi magnificivastati sunl. Cuplo sciro \ atque coridensius) slc Jordani fiuvio, (Jtlimnximusin
qli;il sinl codri Libsni, utiffi combustse stint : quse Juda:a est, juxla quem moranlur ISones, fremiium
abietes -,quibtis ululaius Indiciitir : qura pinus, quse junxit ieonum prnpter ardorem sitis, et ob deserti
corruit: mugnifici, inquit, rai/ulisuiif. Ululale, quer- viciniam et lati(udlliem Vaslai SolitUdinis, et arun-
cusBajtah, id Bstj confusionis et ignoihiliise, quia dineta, et carecta. UtldUet per prOpheiam dlciluf :
salius mnii//isji'mus, * qui Hebraice dicithr BESOR, Ascendit led de JordaM (Jet. i\, 7), oleris osiendere
883 e( a LXX (ranslaiUs est, nentorosni, excisus NabticliodoftosOr6e sedibUs suis, quasi leonem de
est; quia lemplum, quod inexpugtiabili Cfevefat flf- cubili exlsse CortiraJerushlem. Aliler : Vox rugitus
mitfite, et adiversiS regibusetprineipibUs.ac postea leonunt, qttOniamvastalaest superbta Jordanis. Vot,
ab Herbde constructlim est, Romaiio opptignante, inquit, opiimaiUrfi, quia leriiplum destructulh est,
deletiith en> Hunc locum quidam non intelllgentes, unde sperabant semper auxilium , et qttod jtlstos et
Libnhum et abieles et pinos el quercus Basan, et bellatores ac potenies qiiondanl nuiriebat leones.
s.iltum nemorosum sivemunilum» ad contrarias re- (Vefs. 4, 5.) Hac dicil DominusDettsmeus: Paice
feriint fortiiudities, de quibtiB et iii EzeCitiele stib pecora occltionit, ijitm qui pdssederanl, occidebdril,
nohiifie Assur, el Pharaonis dictum sit! Ecce Assitt elrton dolebaht, etvendebant ed dtcentes : Bettedkiut
cypmsusiuLibano, et bonutraniis, ei cohdensus um- B Dominus, iivilti faeli tumui , it pdsiores eotunt non
brntalo i tt escelsu» tuagnitudine, et in medio nubium parcebaut eit. LXX : Hdtc dkit Dominus omnipo-
facum at entmen ejui : aqtta nmrivit eum : abyssus tens : Pasce Ovesocciiidnit: qttas ifui potsederunt,
exttltavilittum (Ekeeh, xxxi, 3, 4), et csciera, quse inttrficiebant, et tlon agebanl pmltitentiam, et qtti ven-
taffl tle As6iir, quam de Phnraone dicuntur, vel ad debant eas, dicebant: BenediclusDctnimts , et divites
cehtroria* foriiiudities, vel ad supefbos qudsque et facti sumus, et pailoret eatuni nihil patiebdntur super
prindipcs dici arbitrantuf, de qulbus et iii Psalmo eis. Uhi nintiifeslissima propheila est, et per iransla-
legimtis s Vox Domini confringentit cedrot, et con- lionem historiae vefus ordo iiHfraiur, Superflua est
fiinget Dominut cedrot Libani (Psal. xxvm, 6). Et troptilogiai interpreiatlo, lit allOs bhiids, alios malos
in allo lofcoi Dies, Domlni sabaoth super omnemcon* dicamus esse paslores, et hoc tam ad veterem popu-
tutnetitoum et supetbuni, et tupet omncm exceisum luiii referri, quam ad novnnt, ld est, tain ad Judseo-
aajiie tublimem (Isai. xxii, 12,15). El jiosl paulu- rum sacerdoteB et prliicipes, quam ad episcopos et
liim : El super omnemcedrum Libani excetsam(M. presbyteros Clirislianorum, et quicumque pastores
excelsorum], el super omnemarborem quercus Basan. ftterint negligentes, el unum de niinimis scandaliza-
Ei de linc Libano asserunt propbetaft: LJbfjnUscutn ttrinl, ipso» e^Be qui nutriant pecora occisionis ,
excelsis cadel. Nos aulem priorem inlerprciationem G et non patinntur super eis quidquara nec doleant,
sequamur, prsesertim cura ei ea quse sequunlur, nec possint dicere cum Apostolo : Quis scandaliza-
huic sensui congruant, tur, et ego non uror (1. Cor. xi) ? et vfjiiddirtpoptiios
(Vers. 3.) Vox utttlatus pastorum, quia vattdta est sibi creditos, de qiiibus scripiiim est: Qui devotani
magnificentiaeorum : vox rugitus leonum,quia vaslala populum meum sicut cibum panit (Ps, LII, S), et ex
est superbia Jordanis. LXX: Vox lugentiumpastorum, aliorum morlibus divilins eonsequantur, laudantes
quoniatn mitera facta est magnificentia eotuvi. Vox eos, qui proedas agunt de miseris, et iniqnis bene-
rugiettlium leqnum* qui» affliciUieii fremitus Jorda* dicentes, Hsec alii Inlcrpretentur ut volunt : nos
dunis, JPars superioris capituli, et in bis vefsiculis teneatnus explan~tioni« ordinem quem semel arri-
centfiietur. Quos vocaverat cedros, abietes, pinoset puimui, 885 Quoniam apertus est Libanus, et
quereus Basan, el exponeiiBquaj esienl inlse arbures cedriejus otque abietcs Aamnia urenie combustaa
inilileiat, diceus Quonianl magnifici vastaii sunt, sunl, ulul-ttisque pastorum aUditus est, et rugitus
nune per aliani -|s-.~|»--avdicit eise pastures, id est, leonurn, quia omnis pulchriludo et superbia Jordanis
principes ~tque dociorus, et qlii pfimi eranl in po- vastata est atque conSumpl» : ideireo brcc mibi dixit
pulo, quodilare ikbeanteiliigerc, quia mBgiiificeii- Dominiis Deus meus i O propbeta Zacharia, ad te
tia eorutH et pulchrinido 61decus fastaia sini, atque ^ iste sermo eonfertur : Pasce gregem occisionis, hoo
cpnsunipia : templura videlicet, in quo sibi gloria- est, nunc inlerim nuirialur, et creseat, ijui poslea
b~utur, Et vosc, inquit, rugitus teonum, qttos ex- ab hosiibus occidendus est, quac oves et pecora,
celsas arboreSi et rursurn pastores, cosdein nunc principe» Rortisnorum, qui possidebant es, et obli-
lepnes appellati Et quia leones dixerat.servat irans» nebailt jure victoriaB, iitterflciebant« et non misere-
laiioiiejj», ut inferat; Quoniam vattula esl 884 su~ bantur, sive imraolabant, et nofisenliebant dolorem,
perbta Jordanis, ~j~~ fremilus et sonilus aquse de- id est, ntliil maii pro tanta crudeliiate patiebanior,
curr-ptis, q«j Hebraiee dlcitur OAQN Etquo- et vendebant e~ «pae non propter clememiam, sed
(|"«i).
mofjp tAtnpli alliludijjem Juxta situui lerrae Judsc» propief pretium reservabant. L«g»mus veteres bi-
aliiuidjnj Libani mmparavit (nihil enira Libano in storias, et traditiones plangentium Judaefjrum,qaod
terra r~Bromis»ioni» exeelsius est, nec nemorosius in tabernaculo Abrahoe (ubi ntmc per «nnos stngu-
11Edili leguhf^Jt-t Balsir, unde varinntem ex tliicoiisa sive Batsot, non Battir ex eorumdera
Hebraeo colfigiiiHis leetiuhem. Legebat itaiine Hie- casligatio-ilbus Ceri, et Kefi*. Miht.
ronjHra» ut iiodie lcfimus in exemplpri Massore-
1301 C0MMENTAR10RL!M iN ZACllARlAML!B. 111:CAP. XI. Ia02
los mefdaluS ceiebeffimus exercetur) post tiUimamA qui credidistis in DoitiiiiUihJesiim, et 6ci filium su-
eversionem, tjttani suslinueruut Ab Adriano, mulia sccpislis, iiudite qua; clicfintuf, et sequentis capituli
lioiiiintimmillia vehundata' sinl, el quae vendi noil sacrainenta cognoscite. Qiiodauleni seciindum Se-
pdtiierintj iranslata in ./Egyplum, et lam naufragio pliiaginta legimtis : Et pascatn oves occisionis in
et Tatne,quain geiilium cajde irhncata. Isti ergo vi- tirraClianaah, Sic possumus iuleiligcre ; quod popu-
ctores, et Domini ullores qni occidebant, et hon do- luhi Judieorum, <ihi deslinatus est morli, in loto
lebrtni, et vendebaiit pecora atqiie dicebant : Dene- ortie (lispefsiiin (lioc est, iu terra Ciianaan atque
dithi» DominHi,diviteS facti sttmus, hanc habebant gelitiliiim) pascai Domintls, cl nulriat ad immolaii-
seiitentislm. Prdpler jieccdta siia offendere Jmlaei: dum.
ideo eds dppfessithuS, et ex pfetio eofiiin divites (Vcfs. 8, 9.) El ussumpsi mihi duas virgas : unam
facti SiilnUSiNec hilfuiti, Iliqiiit, i\ lidstes jure victu- vocavidecorem,el altcram vocavi fuiiiculos[Vulg. fu-
rUm oecidebiint pecofa, et hOudolebant, vendebanl, niculnm] ; et pavi grcgem. Et succidi tres pastores iit
et in sUO Scelete glbriabdhtur; Ciiih ijtsi paSlOres mettse uno, ei Coiitractaestahhna mea in eis; siquidem
1
eoruin, atqiiedodtbfes noh pepefcerlhl eis, ei culpa et anitna eoruih vatidvit in ine. Et dixl: Non pascam
edfutii, gret lUpls tfridliiis slt. vos; quod htoritur, moriatur, et quod succidilur 887
(Vefs. 6* 7.) El ego noii parcam Ulira super habi- ]} succidatur , et rcliqui devorent unusquisque carnem
tahtes tetthhi, tliclt DomhtttS: Ecce Cgd tradum ho- proxitnisui. LXX !El assumammihiduas virgas:unam
niiiiei unuhltiueiiitjheih mahU proximi sui, ei ih rtianu vocavi dccorem,et allcram vocavifuniculum,etpascam
rtgii iUi, et tohcident lerrdln, et hOiierutiht de manu otles.El aufcram tres pastores in menseuno, et ingra-
eoritm, et phstiampechsottisionii, ptbpter liot, o pau- vescelnnitlid mea supet eos : siquidemet animweorum
pertitjtetjis.LXlL: Idetfhoh pattunl ultra sliper Ita- " rugiebaiitsiiper me. Et dixi: iVo)ipascam eos; quod
bhatotes teftie, diiit Dofnihus.El ette. tgo trctdamIto- morithr, moriatur, el qnod deficit, deficiat, et rellqui
nlliiesHhntitquehiqlte iii Ihhhui prbxiihisUi, et ih mdnu devorenl uimsquisquecarnes proxiini sui. Supra dixe-
reguihejni,et tohtidentletiaht,etnon trtiaih de maitu rat: Propler boc, o paupefes gregis, et facta anoo-iw-
e&tnm,el pnstalh 6ves Octiliottk \h Cliunanilide. Iloc Kmti, subatidiebatur, alteitdite, quia Libani porlae
qndd LXX iil exifefflo capiUilh traiistulerurtt: fct pa- apertac sunt, et quercus Basan, abieles cedrique
stuih ovei Ottisiohis ih terra 886 Chmtaah, non est succis:e, et inlulerat comminaiis : JVOH parcam utira
iil Hebnfeo,et a hullo dllo tr.uisfefiur interpretum. sitper habitalores lerrw, didlDominus. Et hoc de uno
Quia efgo paSiores eofuin noii parcebant eis, et ipsi Judalco pOpulo dicere videbalur, qiiod interfectis
priihiiiil tiietim poplilum devoraverunt: idcirco, et proplietis, etiam In filiuin Dei niisisseiU manus, et
egofiWI pafcam hltraSUper hahitatofiJSlerraeJud:)eae,C voce tcmer.iria coticlainassent : Sanguis ejtts super
dicit Domiulis.De haC eiiim terr.i loquittif, de qua nos,el super fiHos nostros {Malth. xxvn, 25) ! Nunc
ei 8ermo ferat,et rton de orbe terrariim, sicut Judsci Creaior uiiivcrsiintiset Dominus mysteria sui orbis
mule interpietanies a se voltttlt iii aliam pariem Dei exponit, el dicit duas babuisse se virgas, quarum
depraVare sehteiiiiam. POSteVefsioneniquippe tem- alieian: decorem vocaverit, alleram b funiculos, et
pli (quaj prtiptefea eis accidil, qiiia per quadraginta in duabus virgis vinctum paverit gregem : tres quo-
et duos ahhos, postquam passhsesl Doniiiius, acce- q'ie paslores in uno mense succiderit, et conlracla
ptospatio, pffillitetlliaihagere holuerunl)diiniiiam, sii, sive indignata, aut (ut Septuaginla transtuteiunt)
iiMptli, urtilmquemquc contra pioxiinum suum, et ingraveitet anima mea super eos; haud dubium quin
imilua se cifitle Ifuneabiifit, sive] in ipsa obsidione pa>tores siguificet, quos suecidit iu mense uno.Red-
templl, quaudo Jerusateth Romaniis cinget exerci- ditque causam cur pastoribus iinlignaius sit inian-
tust tanta eiilm itiler ipsos JUdaeos efuntbella al- lum, ul eos in uno inense succiderit: Siquidem et
qnB diScofdiai,nt in tres partespiipulusdividatur. Le- anima, inquit, eorum rariavit in nte. Et est sensus :
gaifius Joseplium et septem Judaicae captiviiatis li- Non me pleiioanimodilexerunt: necpasiores merce-
bfos, etfiane proplietiam esse completath, historiac narii vernin aniavere |iaslorem : Quia paslor bonits
veKtatc cehiemus. El concidenl, ait, terram, haud D ponil aniinam suam pro ovibus suis (Joan. x, 11).
dubiufh qiiiii Roihahi oinneni terram etuniversas ur- Quamiibrcm et ego indignatus senteniiam proluli,
b£s deslrUierint Jodaorum. Et itoti eruam eos de elad ipsos pastores, quosmea indignationesuccide-
manu iorum. Audi, Judaee, qui tibi spes vanissimas ram, sive succisis pastoribus ad relictum [Al. reli-
repromiitis, et non fliidis diceiitefn Dmnihum atque qumn] gregeni locutus sum : Non pascam vos ; sed
firiiiantem : Soh eruam de manibus eorum, quod quod inorleni elegit, sua voluntaie mofiatur, et se
arterna sit apud RonianoS tua thtufa captivitas. Et allenitium devorvnt, mutuaque csede dilanicnt. Haec
paicim petiit occisiohis,iit semper Jtidaei uutriantiir irasae^Ko-Ti/.M? diximiis, ut futurae explaiiationis Se-
a«lihOfiein ; propterea nuia Dei est ista sentehtia :0 milaiii steriicreiuus. Cieator et paslor cujus ovesco-
voS (jhi eslispauperes gregis,hoc est, justi delsrael, giiosctiui vocein, ct scquuniur eum.duassibi as-
* Rescfiliit Viciomis, irruebant pro rugicbeint,atl dimbusvirgisjuitctisraverit </rp</em,elc.Pauio<juoque
Grsec. E7r(jpouovTosive, nt ipse niavull, Inopivovro. po^t, ingravata aniina ejus , pro inaruvesiel anima
b Ms. Reginie, funietdutn , hic aique uifra. sed mea.
el iu llebraeo plurium ^est numerus : lum et
1S03 S. EUSEBII HIERONYMT 1504
sumpsit virgas, sive duas <m>TaW,id est, batulos, A nullusque lerram repromissionis introeat. Quidani
qui Hebraice dicuntur HACALOTH (nfbpn), 888 ut duas vocaliones Judaeorum et genlium, in primo
pastoris habitum demonstraret. Unam virgam voca- Israel, et novissimo inlellexere nomine Christianos.
vit decorem, hoc est, sub Noe omne hominum ge- Sed quomodo vocatio Chrisliana ante projecta sit,
nus sua benedictione protexit: quando instaurato et Judaei remanserint et pasti sint a Deo, non satis
mundo, necdum peccata sorduerant. Et idcirco vo- altenderunt.
catio cunctarum geniium appellatur decora et pul- (Vers. 10, 11.) Et tuli virgam meam quw vocaba-
chra, quia nihil justius est, quam universilalis pa- tur decus, et abscidi eam ut irritum facerem foedus
rentem vocare omnes oequaliter, quos aequnlicondi- meum quod percussi eum omnibuspopulis. Et in irri-
tione generavit.Et alteram vocavitfuniculos; quando tum dedwXumest in die illa, el cognoveruntsic pau-
enim dividebat Aliissimus gentes, et disseminabat peresgregis, qui custodiunt mihi, quia verbum Domini
filios Adam, statuit terminos gentium, juxla nume- esl. LXX : Et assumam virgam b meam putehram, et
rum angelorum Dei (Deut. xxxn). Et facta est pars projiciam eam, ut dissipem testamentum meum quod
Domini populus ejus Jacob; funiculus IiSRreditatis disposuiad omnes populos, et dissipabitur in die illa,
ejus Israel. Et pavi, inquit, gregem : sive ipsum el cognoscentChananan oves, quas tustodiuntur mihi,
Israelem, sive cura Israele omne hominum genus. B E quia verbumDominiest. Posi vocationem Israelis, et
El succidi, inquit, tres pastores in uno mense. Legi asstimptionem virgae secundae, quae vocabatur funi-
in cujusdam Commenlariis : Pastores Domini indi- culus, tulit Dominus virgam primam, lotius orbis
gnatione succisos, in sacerdotibus el falsis prophe- nationes, quae vocabatur decora, et abscidit eas a
tis etregibus intelligi Judaeorum ; quod post passio- cullu suo, quia veneraiae sunt idola, et omnes de-
nem Chrisli, uno omnia succisa sinl (empore, de clinaverunt, simul inutiles faeii sunt (Ps. xm).Ma-
qnibus loquilur Jeremias : Sacerdoles non dixerunt: nifestiusque exponens quae esset haecvirga, inlulit:
Vbi est Dominus. Tenentes legem meam, nescierunl Ut irritum facerem foedus meum quod percussi cum
me. Et paslores pmvaricati sunt in me, et prophelm omnibus populis : Stalitn enim ut Israei assumptus
prophetabant in Baal, et idola secuti sunl (Jer. n, 8). est, gentium turba projecta est : et ut nata esl filia
Nec hac explanatione contentus, tres pastores in[ Archisynagogi, quae postea in Evangelio, cum duo-
uno mense succisos, eos vult accipi, qui in Palremi decimesset annorum.aegrotare etmortuaessenarra-
et Filium et Spiritum sanctum peccavernnt; omnesi tur, at^o/Jpoouo-a ccepitsanguinem fluere, etperpelua
enim haereticos, aut in unam, aut in duas, aut ini inlirmilate cruciari (Marc. v ; Malth. ix). El in irri-
tres simul peccare personas. Dixerit ille quod vo- tum, ait, deductum est foedus meum quod cum om-
luit, neque enim alterius sensui delrahendum est.. nibus 890 inieram nationibus. Et intellexerunt
Nobis tres pastores qui in uno mense snccisi sunl,, pauperes gregis, id est, populus lsrael qui mea
Moyses videlur, et Aaron, et Maria (Num. 20) ;; mandata cuslodit, quia verbum Domini est, id est,
quorum Maria in mense priuio, qui vocatur NISAN i voluntaiis est Domini abjicere gentes negantes, et
(p'J), mortua est in deserto Sin, et in eodem loco> in Abraham Israel assumere confltcntem. Pro eo
propter aquam eontradiclionis, eodemque mense,, quod nos interpretati sumus, et cognoveruntsic pau-
Hoyses et Aaron condemnati sunt, ne terram repro-- peres gregis, Sepluaginta transtulerunt, el cogno-
missionis intrarent. Atque ila faciurncst, ul e tribuss scentChananai oves, qua\tustodiunlur mihi, quod iia
pastoribus, alia praesenti morte succideretur, aliii nonnulli edisserunt: Cognoscet populus Judaeorum,
sententia mortis fulurae. El contracta est, inquit,, ad quem dictum est: Semen Chanaam, et non Juda
anima mea super eos : videlicet super tres pastoresi (Dan. XIII,56); qui nunc meis caeremoniiscustodi-
quos praposueram gregi meo.Quia etillorum animai tur : sive quia Chananaei interpretantur, parati ad
variaviiin me, non enimglorificaverunl 889 me adi humilitatem, cognoscent qui olim parali sunt ut hu-
aquam conlradiciionis. Si autem ad populuin rcferi-- milientur a Domino, et relinquantur. Cur autem pro
mus, quod anima populi variaverit in Deum, sicc _. eo qnod nos inlerpretati sumus, sic pauperes, iiii
'
exponendum est: Idcirco eis indignatus sum, quiai dixeiunt, Chananoeos,causa manifesta est: apud
et ipsi inler me et idola fluctuanles, variis conlrai Uebraeosenim, sic, CHEN(p) dicitur : ANIE(»;j?),
me pugnaverunt modis. Quamobrem indignatus dixii pauperes; illi duo verba in unum copulantes, pro eo
ad Moysen : ft Non pdscam vos : ditnitte me, el dis-- quod est, sic pauperes, hoc est, CHEN ANIE(»;y p),
perdam eos (Exod. xxxn, 10). Quando autem dicit,, nomeu Cltananwwgentis interpretaii sunt.
cum irascitur, Dimitte me, provocalad rogandum, ett (Vers. i% 13.) Et dixi ad eos : Si bonum est in
oslendit se ab eo posse retineri. Quod moritur, in- otulis vestris, afferte mertedem meam, et si non, quie-
quit, moriatur, et quod succiditur succidatur; om- seite;et appenderunt mercedem meam, trigintaargen-
i- teos.Et dixit Dominusad me, Projice illos [Vulg.illud\
nium corpora ruant in solitudine, et versi in seditio-
nem, insiar besliarum mutuis lacerentur morsibus, i, ad ttatuarium, decorum prelium quod appreliatussum
« Hacc verba, inquit Victorius, non pascam vos,, ad Israel in eremo dicta esse, hoc eodem loco ex-
g nt in Zacharia hic : taniqu.im autem »d Moysen n ponit.
illa dictn siut, Hieron. interpretalur: sicut Isaitee b Antea deerat vox meam.
erba : si audieritis, qucebona sunt, terrw comedetis,
i,
1505 COMMENTARIORUM IN ZACHARIAMLIB. III. CAP. XI. 1506
ab eis : et tuli triginta argenteos, et projeti illos in do- A At illi quoniam pretium sanguinis erat, noluerunt
mum Domini ad statuarium. LXX : El dicam ad eos : illud reponere in corbonam, id est, in gazophylacio;
Sibonumest in conspeclu veslro, dale statuenlesmer- sed emerunt ex eo agrum figuli in sepulturam pere-
cedem meam, aul renuite. Et statuerunl mercedem grinorum. Nos enim omnes qui peregrini et advenae
meam triginta argenleos. Et dixit Dominus ad me : Legis fuimus, redempti pretiosissimo ejus sanguine,
Deponeeosin conflatorium,et recogila si probatumest, in domo figuli 892 Creatorisque omnium sepeli-
ticut probatus sum pro eis. El luli triginta argenteos, mur et requiescimus. Pro irlKarri atque fictore, sta-
et misieosin domumDomini in conflatorium. Cogno- luarium b olim interprelalus sum, verbi ambiguitale
scentibuslsraeiiticigregis pauperibus, qui meaman- compulsus, quod staiuarium fictoremque uno ser-
data custodiunl, verbum esse Domini quod locuius mone significat. Judaei istum locum malitiose inter-
sum, et vera quae dixi, " ait ad eos, id est, ad pati- pretantes, triginta argenteos, triginta Legis manda-
peresgregis, si vobis placet (homines enim eslis et ta commemorant, quae facere jubeantur in Lege, et
semel libero arbitrio vos creavi, quibus et in eremo rursum triginta sex alia quae prohibeanlur iii Lege,
locutus sum : Si audierilu me, quw bona sunt terrw, et dici eis, ut argentum mandatorum Domini plastae
comedelis(Isai. i)) pro hac assumplione, qua abjeci suo atque fictori reddant Deo : quod quia facere no-
universum hominum genus, et vos mibi in pecuiia- B £ luerunt, esse projectos. Breviter indicare volui quid
rem elegi gregem, el Creator omnium 891 volui sentianl, alioquin explanaiionem eorum laciniosis-
parvum habere funiculum, reddite mihi mercedein simam laedetrevolvere, ut ad reliqua transeamus.
meara.id est, mea proecepta servate.Sin aulem non (Vers. 14.) Et prwcidi virgam nteam secundam,
vultis mercedem reddere, nec placet in oculis vestiis qum appellabatur funiculus, ut dissolveremgermanita-
meo censeri nomine, aperte renuite, ct facite quod tem inter Judam et [Vulg. addil inter] Israel. LXX :
vuliis. Qui tunc quidem respouderunt Moysi : Omnia Et abjeci virgam c secundam, qum appellabatur funi-
quazcumquedicil Dominus, faciemus (Exod. xxiv, 3). culus, ut dissiparemteslamenlum quoderat inter Jtt-
In fine auiem lemporum pro eo quod eos elegi de dam et lsrael. Et in hoc loco longam cujusdam ex-
medio nationum, et liberavi de /Egypii fornace fer- planalionrm, immo iricas inextricabiles legisse me
rea, appenderuut mercedem meam triginla argen- novi, duarum virgarum in unam socielatem ex Eze-
leos, pro meo sanguine dantes Judse proditori (Matt. chielis volumine proferentis, et omnia quae de con-
xxvi). Et dixit, inquit propheta, Dominus ad me, cordia JudacetEphraim spiritualiter sentienda sunt,
sive ipse Sulvator, cujus priora sunt verba, patrem huic capitulocoaptantis. Nos auiem coeptum sequa-
ad se locutum esse contestans : Projice illud ad sta- mur ordincm. Postquam a Judseiscrucifixus est Do-
tuarium : pro quo in Hebraeolegitur JOSER(^ST1),id C ( minus et trigiuia appreii;ilus argenteis, et pretium
est, rov rrWrriv, quem nos, fictorem el figtUumpos- sanguinis ejus in sepulturam projecit gentium, quae
sumusdicere. Etestsensus : Projice pretium meum peregrinae erant a Lege et mandatis Dei : statim
ad figuliim, qui Crealor el fictor est omnium. Nec Dominus sentenliam suam ultra non differens, Prm-
dixit, depone; sed, projice, ut fictoris plastapquejudi- cidi, ait, virgam meam secundam, quae proprie mea
ciomerces Domini penderetur. Et dpo>vix5>s pretium erat, quae sic mibi haerebat, ut in Jeremia perizoma
suum, id est, divinae majestatis, in triginta cernens el cinclorium alque lumbare, sive, ut consueto ver»
argenteis, el lam vili merccde se proditum : Deeo- bo utar, coxale sit appellata : quae secunda virga
rum, inquit, prelium quo appretiatus sum ab eis; hoc quondam appelhta funiculus et parsmea, a me ideo
aulem pressius est legendum cum irrisione et sub- projecta est, ut dissolverem fceduset germanitatem
sannatione dicenlis : Tanto me populus meus et atque concordiam, quaeinter Judam fueral et Israel,
pauperes quondam gregis, et a me elecii in filios, et fratres a se invicem separarem. Ut in apostolo-
emendum atque vendendum pretio judicarunt. Et rum et eorum qui egerunt pcenitentiam 893 nu-
tuli, ait Dominus per prophelam, sicut mihi a Deo1 mero,rursumdJudas appellareturet conhlensDeum
fuerat imperalum, triginta argenteos, et non eos> suum : Israel autem et Ephraim et Joseph vocaren-
0'
deposui, sed projeci in domum Domini ad ficlorem: tur, qui in cordis duritia permanentes dixerunt ;
in domo Domini feci eos a proditore reddi sacerdo- Non habemus regem, nisi Cmsarem(Joan. xix, 15).
tibus et pharisaeis, ipso confitente, qui vendidil: Unde non inlulit: ut irritum facerem pactum, sive
Peceavi, tradenssanguinemjustum (Matth. xxvn, 4). testamentum, quod habui cum Juda et Israel (usque
Verba, ait ad eos, penes Martian. non babentur:: Manet lamen utroque in loco prima ejus interpreta-
apud Yictor. desideratur, id esl. tio. Adeo enim loium per orbem ejus ediiio statim
bRetractat se, inquil Victorius in hunc locum,, divulgata est, ut emendasse postea salis non fuerit.
quod vocem "iST, statuarium verterit, cum tamen1" At non ita evenit Isaite xxxvm, ubi vocem S"n,
figulum verius significet, uli interpretatus est Mat-f prius pro cessavit,postea pro quiete interpreiatus
thaeus evangelista cap. xxvn, dum ait: Et dederunt est : quippe cum emendatio recepta fneril, qti.ini-
eos in agrum figuli. Idem facit Isai. xix de verbo' vis in ipso .Hieronymo utraque simul versio com-
T',D3N-Utrobiquc autem Graecas;tautum voces re- mixta esset.
° Vocem meam, quae neque in Graeco resonat,
spiciens, Iapsus videtur. Sicut enim liic Tr\«aTnvitai
ibi o-Tpe^ouvra,quse eratAquilac interpretatio, tan- neque in Regin. nis., liinc amovimus.
* Ms. Regin., Judas appellarentur et confitentes,
tum, uon etiam llcbraicam simul vocem attendit.
1807 S. EliSEBII i ll'Ui(LNVM| \ 03
hodie enim poenitcnlibus porrigit manuni) sed ut de A abominatio daqlulionis^ sessurus (11fe,n)pl(lDni|»ii»I
«no populo credenles niios, ct alios non credentes prophelatur, et se faclurus. ut Qeum, quj e( pe/
-Interse divideret, dicens : Nolite arbitrari quia ve- Isaiam mngnus sefisus dici|ur ((sai; xxx|i). |{t j|d
1tl mittere pacem in terram : non veni mittcre pacem, hocvenit, nonutsanet. secjuf penjat gregeni |s.rac|.
ted gtadium. Venienim sepuiare hominem advcrsum PastQr euim bonus agrojantijj pficpra yisjjal, (jis-
patrem suttm, et fitiam adversusmatrem suam, et nu- persa innujrit, re|icta ajferf, Jasja,sjislpritaf, fippn-
rum adversussocrum suam, el inimieihominis doines- trario pastor malus omnia adjerjja agjf, et parqps
Heiejus (Uaith. x, 34, et 55). pingujum deyprat, jingu|as arjetufn gf qyiurn,flj&sidr
(Vers. 15 seqq.) Et dixit Dominus nd me : Adliuc vit alqtie pervertit, ne rectp jngre.diantur ppdp..
sume tibi vasa pasloris slulli : Quia ecceego suscitabo llunc pastnreni * suscepere Jiijiaji, quejn Poininus
pastorem in terra, qui derelicta non visilabit, disper- Jesus interliciet spirilu orig sqi, ef eyapu:|bij jllumi-
sum non qumret, et contritum non sanabil: et id quod natione adventus sui, ut qiii ppn firedide.rijnfvp.fjuj-
statnon enutriet, et carnes pinguiumcomedet, et un- li, ne salvi fierent, crerjant nigndaeio, jei,judjpenfur,
gnlat eorum dissolvel. 0 paslor, et idolum derelin- quia cpnsenserpnt iniqiii.taij, pescriplp ajjten) pir
qttens gregem: gtadius super bracltium ejus et super store pessimo, stnltj et inrperjfo, ad ips,qmRiisip-
ocutum dextrum ejus, brachiumejus aridilate siccabi- B I rem prophetalis sermp cpnyertit|||-: P pastor, pf idn-
tttr, et oculus dexler ejns lenebresecnsobscurabilur. Ium. b Tjitp sceleratus es,t pasfnr, ut i|on jdftloFiip!
LXX,: El dixit Dominusad me : Adhttcsume tibivasa ctiltor, sed ipse id.ojum npmjqetur, duqi ge appjsjl.at
pastoralia pastoris imperiti: Quia ecce ego suscitgbo Deum, et yu|t $ flfnnibqs,ad'ir:|ri, Qui «Jsrpliimit
pastorem super terra, qtti derelietum non visitet et gregem a bestiis devqrandum, quefn Dpinimis tontp
ditpersum non requhat, et fractum non sanet, et inte- tempoiecustodicra!. pindjus supcf braelijup) eju*,
grum non dirigat, el carnes electorum devorcl, el la- el rpbur, ct super 8§|5 opqltim dpxtrum ^jus, qup
los eorum pervertat. 0 qui pascitis vana, et qui dereli- sc acute Dei jactabat ceniprp §3cr:»nienia, et plus
quislis oves, gludius super brachium ejus, el super viilere quani oniqes pefro prppbfi|aevjilQrapt, iniaitr
oculum ejus dexlrum, brachium ejus arUitate siccabi- inm ut |)oi fjljuni se vpcaref. Gladjns aufpiri ille
tur, et oculus dexler ejus cwcilate obscurabitur. cst, dc qup ef s.upra dixirifqs,, et pnpc diperous.es
Quando dicil, A'thuc sume libi vasa pasloris slulti, partCj de quo et Isajijs loqiiifp,r: htfMfiulus est gla-
iliud significat quod supra assumpscrit silii virgns ditts meits in ccrto (Isai. xsxiv, Ji). Prpplcrcj apletn
duas, unamdecorem, et alteram fuuiculum. Et quia gladius Dniiiini super J^racbiuq)ejus, fit supej' ocur
illas suo vitio peccatoque projecit, et solula germa- lum dexirum iljiijs erij. : ut robtif ejqs et OOinU!'>
nilate inter Judam et Israel, nos inserti sumus ini C I ctantia fpriitudifii^eJ!|saridi(alesipceji|F,etscJeu(ia,
radicera bonae oiivae, et caecitas ex p:irte facta esti qnam sibi falso ijp/nine proniiltebaf, seierfljs teua-
domui lsrael, donec intraret pleniludo gentium (Rom. bris pbscuretur.
at), nunc prophelae dicitur, ut gravissimum pastorisi (Cap. XII. — Ver§. \.) finu.s verbj DQmini super
slulli, sive imperiti, assumat vaticininm. Paslor Israel : Dixit Dqmjnus exlenfons fpsfum,et fundans
6tultus, et imperiUis, haud dubium 894 quinAn- terram, el fingenspniriluijf hominif \jt $o : Eue ego
lielirislus sit; quiin consummatione mundi dicilur ponam Jerusaiem superli)tunxqre. craflttlwownibut p.o-
esse venturus, et qsialis veniuriis sit, indicatur. Va- pulis in circujtu; sed,et Juda erit i$ gbsidiflttecontta
sa autem pasloris, insignia illius ct habilum debe-- Jerusalem. Et eri( fn die itla, pqnqmiertttale.m lapi-
inus accipere, peram, baculum, fistulam, et sibilum. dem oneris cunctjt, pqputts( omnct qui levaveruul
Et quomodo Jsaias, ut captiviiaiem populi demon- JVulg. levabuni]eam, cqncisioneiqcetokuntur.,et cat-
straret, nudus ingredilur (Isai. L) : el Jeremins vn- iigentur adrersut eq>\\ojnnes g,ente% [Vnlg. Qimiiare.-
dit ad domum figuli, ul ex dissipatione vasis quodI jfiiaj terrm. LXX : fysumpliq. verbi Qoijijiii «iipet-:i«-
currgbjjtjn rota , et manu (ingebatnr artificis, et in- raet, dicjt Dpininus exlendqns fQ^l^ni.$t fmidaus,ler,-
teritum Israei, et Dei polentiam ostcnderet (Jerem. ram, et Rngettt^snjriftim hgnfitfis in fp : Ecce ego
xviu) : et Ezecliiel, ut subversionem Jerusalein eii D vonam Jerusqlei]}tfl s^vp:fimiftariaa,uwmwenlur om-
fugam Sedecioe, et onera cnptivorum, non solum vp-i- nttius [\l. in omnibu$\pootitisiji cirqiifu, ((iuiudcsa.
«e, sed et habitu demonstraret, perfodit parictem,, El erit obsidio circa Jer^satenj.. efprU (» oie ttlo, no-
et insuis humeris excipitur (Ezech. xu) : sic Zaclm- nam Jerusalem lapidem qu} cpt\ctdcq.tux a. cuncutgen-
rias iiabitum stulti el imperiti p:istoris assumit, ut:t tibus: omnis qui contulcaveriteam illudens illudet, et
eum iiuntiei qui venlurus est (Zach. xi). lste pastprr congregabosuper eain omnes gentejjtgrrm,Tpplex in-
ideo consurget in Israel, quin verus paslor dixerat : terpretaiio est ab ep |,qco, in qno legimus : Ecceego
Jam non pascam vflt. Qui alip uomioe et in panielee ponamJerusalem supertiminarecrapjdwotnnibitspopu-
prppheta (Cap, ix), pt jn Eyangelio (Marc. xiii), £tit lis in ciratitu, usque :\d eum Ippiipf ubi s.pripiuifl#$t
jn epist^la Pauii ad Thessalonicenses (U Thess. u),I, (Cap. xin, v. J) : frainea susciletresuper pastovem
« MnluitViclorius, tuscipient, cum sermo ilc An- i- IMnomine suo, ei snscipietiseuut.
Jichrislnsil, qiiem pro ChristoJudaei susceniuri sunt:: i>'Aildit |legiii.
lijs. dereiitiqtiet\sgffi&M, QU*in
est a Christo : Yeniet aliusis aliis limis noii C3tinveqirc.
quemadmodum tticium
{509 COMMENTAIUO[UMW ZXCliARIAM Ll». III. CAP. XII. I5J0
meitm; et fifper S virunt cohwrpntenimihi, dicit Domi- A j quasigravissiinnm lapidem sublevandum- Levabnnt
tijis (xere\tuum: Percyte paslorein, et dispergenlur quidem eam, et prn virium varie(a(e vastabunt; sed
oves, A|ii epiin Judaeoriim puiant jam liaecex parle necesse est ul dum lsvulur, \n ipsn nixu ei cleva-
compjela a ZorQbabeJ, qsque ad C, PQnipeiiim, qpi tione ponderis, grayjssimiis lapis seissuram d »!i-
primusRqfnanqrmn Jjdseani ccpifet (ernp|uni,quam quani vel rasuram in levaqiium cprporihus derelin-
jlistoriam spribit Josepljns. AHi yerp quando. Jeru- quat. Super Ecclesia sip iniierprfliari ppiesi, quod
salem fuerit insfaurala, in fipe niundi esse cninplen- euncii persecuiores qui conlra domum Dnmini diini-
da : quod sibi cum j>liiy.p.ii,b> suo, quem supra s(iil- carunt inebrjentur eo caljce quo univep^iBgentibus
tum paslorem legimns, miserabilis geiis Jqdaea pro- propinat Jcreinias, u( liibant, et inebrientur, et ca-
niiftit. Alii auiem, hop esi,896 b "os 1"» Christi dant, et vomant, el insauiant (Jer. xxv). Scio pers<*-
censemur nomine, in Eccjesja usqup ad finem mun- culionis lempore mullos e noslris contra Ecclesiam
di quoiidie expleri et expjcnda, ineinnramus. Et ne pugnare compulsqs ; sed qiiicumque lioc pondus vp-
per singula exleotJamus jn,of)umyoluniinis, propi)- Iueri( snblevare, levahit qqjdem, et pro ira Doiniui
nenles : Haecdicunf illi: sjc ajij gnspic.jnfir : nos p,ua ciirripit ppccaiores, spjs ijiai|i|H(s susteptabit :
ita senfinuis, lre« posuinius ^epfeijfiqs, ut ex jnier- yeruiu ipse npn mi impijniius, Dei cor.lra se gladio
pretaljonis varietiile, qpid cuj cpaplaijtjum *>', Pr,(- B I diniicante. Pip lapidfl on8.|:is, flueui »os , jit polui-
dens lecior ijneJIiga). Rpniinus igjipr qui cQglym nius, jnferpretati miftm, SepKiagiuta verleriinl, la-
exlendil ut pclle/n, el lerrain altp. mole solidavii, et pidem,cpvculcatum acunc(isgentibus. Qmnis qui con-
spirilujn liomi.iij^|jn.xit jn eo, j,dje;)ianiiiiarum Grea- culcqverii eum (sive eam, id n\, JeriisaJem) illudens
lor est oinniiim, ut ex duabus spbstaijfiig ajiiin.i; et U(ii4et. Qui manilestqs est sensus, quod nHoqiie
corporis, uuiiin aijijiial ponipiiigere(. Spiiiuis enini nioilo Jerusalem et ab ininiicis genlilius, el a perse-
pro anima freguenier accipiiqr, ut jbi ; Paler, in cytorjbus concujcanda sii et jlludfindum ei pro vo-
manus tuas commendo spiritmn nteunt. (Lyc. xxy, Juniaie illudeiitimii, Sed inclior e( verior esl sensus
46). Et: Avferes spirittttn eorumt ct deficienl, ,«f in sujierjor. Greyiter singulaj exponimus, ut (andem
pulverem siium revprtettfur (Ps. CIII, 29). istp jgiiur yejiiaipus ajl calcem, ne si prplixius scripserimus,
Creator uniyer.siiaiis ej (Wnjjjius, se Jeiu?a|em sjt- et renui) obscuriiate, et siinnonis lungiiudine, Lec-
perliminare c crapulx .o.m.iiibuspopulis jn cjrciijtu toris aninms CQiifuiidalur.
pcsilurum esse, jestalur, ut ijui liui.en ejus altigerif, (Vers. 4.) In die Wq dieil Dowinm, pertntiain om-
inebrietur et corruat, sive jpsijm superliinjnare in nem equum in slupprem, et ascensQramepts in amen-
eum corrual a quo contiugitiir, Scd ef Judas, obsessa tiam : ef super d.omumJutia apeiiam oeutos meos, et
Jerusalem? est capfus a genlibus, el in jllanjjn < C omnemequumpopulorumpercutiam \n [Vulg. lacet in]
transiens socielatem? cogetur ohsjder,e inetropoli.m cwcitate. LXX : In die ilta, dicil Dominus ontnipo-
suam. Non spluf.pauieui Dofninus Jer,u.fa|eiq ponet tens: Perculiam omnem.equum in
slvpore, el ascenso-
cunclis pppulj^ qu;isi superlipiinare crapulac; setl rem ejus in amenlia : super dpinum autem Juda
ape-
ponet yiain nu;isi Ja^idprn onerjs cunciis pppulis, liam oculos meos, et omnesequospopiilorumpercuiiam
quem qui leyare vojuerif, pp|).cisi.pne lacerqj^Jtur. in cwcitate.Iq ili.o leuaporc (hoe enim signilicat dies)
Congregabunfur enjiji adversus Jerus.alem onmia quando «bsessa fuerit Jernsalem, ita ut Judas quo-
regua terrarun). ^os est jo iirbibus Palaestipoe, et que eam obsidere eogaliir, et carnaliter ct spiritna-
usque bodie \>er oninem Judaeam yetus consueludp liter perculiet Dominus oiuues advcrsariorum 898
servaljgr, ut in vipj^lis;pppjdis, ,et casieJJis roijjndi equos iji stuporem, ila ut. omnes stupeant qui eos
ponantfir lapides crayissimi pondpris, ad qyos juve- viderint esse percussos, et ascensores eoruni, ma-
nes exercefe sesojeant, el.eospro yarielate viriuni lnrum premeule magnitudine, verieniur in amen-
sublevare, a.Iiinsqu.e ad g,ejnu§,aljj usque ad unibi.li- tiam, et super doinnni Juda, qui conlra metropolim
cum, alii ad hpineros ,ef,qap,ut,nonp:uJJ|super yerli- suam facere iiliqnid cogehantur, aperiel Dominus
cem, r,ectjs junpt|sqjx,e /ri.anibus, rpagpi.iudjneii)yi- oculos suos, ut feorora misereatur, et eos dignos
rium dem.ftnsfrantes,RQiWusextojlant. IJJarpe A^tluj1*suo f:>ciatasnectn, «.culorumquesuorura illustret lu-
niensiujn, jnxta synujacrujn J^jnpryae, yidisphacram mine : pmnes aujeni ,equos pop,uloruma^lerna per-
asneam gravissimi fton(Jjerj.s,q,u^ijijegc-prp i.ajl),ecij.- cutiet cxcjlai,e. .Quj s.pifi.tjuaJitereqtii intelligendi
litate cprpuscuj; jiiQvere vix poipi. Cyin auiepi qncc- ^jjii, supra divmus : JFQ.11.OX equus in salutem (Ps.
rerem, qujd/iaifi sib| yej^let, resppnsHm es,t ab ur,- xxxii, 17). Ei: IU in curribvi, et hi in eqttis(Ps. xxix,
Juis ejus culioiibus, aiblelarum in jlla ma,ssa 8), et caetera Iiis sijrnilia.Ascensores quoque eoruni,
897 foriitudine/n comprobari, nec prius a^l ago- ,y,eldaemones, vel falsos njagistros dixinius, qui om-
nem quemquani descendpre, quain ex levalipne nes in stuporem verleniuret nineutiam, ut nihil sa-
ponderis scjatur quis cui debeat comparari. Seiisus pere convincaiitur: sed pajpabiles eos opprimant
ergo iste est: Ponam Jerusalem cunciis genlibps, tenebrce, quales fuerunt quando ^Egypiiorum primi-
" Mendose legeral Marlian. tiim,
b Regin. ms., hoc esl nostri, pro viruin. verbis, hasc et alia, pro i» Ecclesia, verior videatur,
qui Christi censentur <•Vocem , cispulae, Regin. ms. nescit.
nomine, limcel alia us/quead fmem mundi quolidie ex- <JDuo mss. scissuram , vel twsnram iu Jevantium
fiendq meftiofgnf.Qua^quitjejna icctip, ijs xnaxiiu.e : corpQriitiSj^nc,
1511 S. EUSEBII HIERONYMI 1512
tiva percussa sunt (Exod. xi). Super domum autem A nam prinripes Juda sicul iornacem ignis in lignis,
Juda, id esl, populum qui confitetur Deum, et frac- el sicul facem in stipula, ut devorent adversarios,
lus persecutionis angustiis ac timore perterritus, vi- quibus simulata amicitia jungebantur. Devorent au-
- detur esse in numero persequentium : aperiet Do- tem a dextris et
sinislris, et omnes populos occidant
mtnus oculos suos, ul plerosque respiciat dicentes in circuitu, ut rursum Jerusalem habitetur in loco
ad se : Respice in me, et miserere mei (Ps. LXXXV, 16), suo, et nequaquam hostiles impetus limeat. Urbes
et inereantur audire : Erit libi Dominus lumen mter- quoque et oppida, ac villas, et viculos tribus Judae,
num (Isai. LX). Haecest gravissimi Iapidis laceratio, qui direpti fuerant atque vastati, insiaurent sicut
quam in adversarios suos , qui Jerusalcm levare et fuerant amequam vastarenlur, et nequaquam domus
vexare conati sunt, Dominus comniinatur. regia, etinclyli ac magni.ficitribus Juda, et babita-
(Vers. 5.) Et dicent ducesJuda in corde suo : Con- tores Jerusalem glorienlur adversus liibum 900
[ortentur milti habilatores Jerusalem in Damino exer- JuJa, quod suo regatur imperio, suo consilio guber-
ciluum Deo eorum j Al. suo]. LXX : Et dieenl tribtmi, uetur; sed sciant quod Domini sit in utrisque victo-
id esl, ot jjtXiapxot, Juda in cordibus tuis : Inve- ria. Haecjuxta hisloriam seu facla sint, seu futura,
niemut nobis, qui habilant Jerusalem , in Dominoom- fidem rerum Doir.ini judicio relinquenles, et sanctis
nipotente Deo eorum. Cum aperuerit Dominus oculos B ejus, qui ab eo sapienliae ac veritatis spiriium rece-
suos super Judam, et percusseritomnes equos gen- perunt. Nos dicamus, quod tempore perseculionis
tiinn caecitate, ducesJuda, dequo supra dictum est : Ecclesiae, duces et tribuni nominis Christiani, de
Sed et Judas erit in obtidione contra Jerusalem, voia quibus supra diximus : cum Dominus pacem reddi-
facient in cordibus suis, quia loqui libere nou aude- derit Jerusalem, et interfecerit adversarium spiritu
bunt,utvincat Jerusalem, etvicius Judascum hosti- oris sui, futuri sintquasi caminus ignis in lignis, ut
bus vincai cum civibus suis. Proeu quod nos diximus: devorenl infructuosas arbores, et siculfaces in sii-
confortentur mihi, et LXX ir.insiuleiunt sip-naopev pula, ut quodcumque frumentum non habel, elcir-
taurotf, inveniemut nobis; in ilebraico scriplum EMSA cumfertur omni vento doclrinae, tradatur incendio.
u(>S TOnK)iquodAquila lranstulit,x«/>Ts/»]o-ov ftot, id Et devorabunt (inquit) duces Juda, et tribuni ad
est, conforla mihi, ut sit sensus : Oplabunt chiliar- dexteram, et ad sinislram, eos qui in medio itinere
clii, et tribuni, ac duces Juda, 899 acvota facient incederenoluerunt, nec scierunt \Al. nesciunt]. \nrsp-
in abscondito mentis arcano, ut Deus confortet ha- Sola; esse xanaj, unde Dei populus pollicetur, nec
bitatores Jerusalem in Domino Deo suo,et vincant addexleram, nec ad sinislram declinabimus, via
adversarios suos. Juxta Iropologiam, duces ac tribti- recia gradiemur (JVumxx). Via dextera, parcitas
' ni
apostoli sunt, et omnes apostolici viri atque <Ioc-(C est, quam GraeciystSo>t«v vocanl: sinistra, luxuries :
•lores, qui Christi exercitui praefuerunt, qui nollent media rectaque frugalitas. Omnes igitur qui sunt in
«ibi alios invenire nisi eos qui habiient in Jerusa- via dextra,quibus dicilur : Ne sis justus nimis (Eccl.
leni, visione pacis, et qui habiient in Domino omni- vu, 17): Et in sinistra, qui audiunt: Yimquw ad
potente Deo suo. De his ducibus Paulus aipostolus sinistramsunt, perversmsunt (Prov. iv, 27), devorans
fuit, qui invenit Titum, et Timotheum, Lucam atque (lamma consumet, etdesertis adversariis atque snb-
Sylvanum : Petrus quoque qui Marcum scriptorem latis, rursum Jerusafem;, id est Ecclesia, pristinim
-erudivit Evangelii [Al. in Evangeliai],et cseteri apo- gloriam recipiet, et erit in suo statu, et Judaelaber-
stoli qui omnem mundum sua doctrina et eruditione nacula salvabuniur, toto orbe dispersa Christiano-
compteverunt, ut haberent discipulos habitatores Je- rum conciliabula, de quibus quasi tentoriiset laber-
-rusalem. naculis ire cupimus ad domum, quae non est manu-
(Vers. 6, 7.) In die illa ponam duces Juda sicut facta, et ad coelestem Jerusnlem. Propterea autem
taminum ignis in iignis, et sicut facem ignis in feno : labernacula plebis et omnium qui censentur no-
etdevorabuntad dextram, et ad sinistram, omnes po- mine Christiano, et repulantur in vulgus, antiquam
pulos in circuitu : el habitabitur Jerusalem rursus in pacem recipient obsessis Ecclesiarum principibus,
\oco suo, in Jerusalem. Et salvabil Dominus laberna- '^ et in fugam versis, ut nequaquam pulant magislri
cnla Juda, sicut in principio : ut non magnificeglorie- atque doclores sua doctrina et sapientia : sed Do-
tur doinus David, et gloria habitantiumJerusalem con- mini auxilio pacem Ecclesiis reddilam.
tra Judam : LXX : In die illa, ponam tribunos Juda (Vers. 8.) In die illa protegel Dominus habitald-
sicttt torrem ignis in lignis, et sicut fenum ignis in res Jerusalem, et erit qui offenderit ex eis in die illa;
slipula, et devorabunta dextris et sinittris omnes po- quasi David : Et domus David, quasi Dei, stcul Au-
pulos Domini per circuitum, et habltabitur Jerusatem gelus Damini inconspectu eorum. LXX • El erit in die
adliuc in semetipsa, et salvu faciel Dominus taberna- ilta, proleget Dominus habitalores Jerusalem ; et qui
culajuda,sicut a principio : ut nonmagnificetur glo- infirmus in eis fuerit in die ilta, eril quasi dontusDa-
ria domus David, et elalio hubitatorum Jerusalem su- vid; et domusQQ\ David, quasi domus Dei, etan-
per Judam. Quando ducesJuda dixerintin cordibus gelus Domini in conspectueorum. Juda oblinenle vic-
suis : Cunforia niihi, Domine, ohsessos Jerusalem, toriam, et Domino reslitueute tabernacula ejus sic-
ut quisua imbecillitate victi sunl, tuo superent auxi- ut fuerant a principio, ut nequaquam domus regia
]io : tunc ego Dominus omnipotens Deus eoruin, po- contra populum glorielur, in illa die et in illo tera-i
1813 COMMENTARIORUM IN ZACHARIAMLIB. III, CAP. XII. 15U
pore, Dominus (cujus auxilio Judas a dexiris et a A Aautem effusionis, scnsum largilatis ostendit: sicul
sinistris adversarios devorabit) proieget eliam ob- manifestum est in eo quod diximus : Charitas Dei
sessos Jerusatem: et in lantam feliciiatcm ac beati- diffusa estin cordibus vestris. El in alio locoex per-
tudinem omnia mutabuntur, ut qui vilissimus pula- sona Dei : Effundam de spirilu meo super oninemcar-
balur, sit quasi domus regia; et qui de domo regia nem (Joet. n, 29). Qui sil autem spiritus graiiae,
crat, sit qua.si de domo Dei, id est, quasi nunlius idem Apostolus loquitur ad Hebraeos: Quanlo magis
Domini el angelicae digniiatis in conspectu eorum, putalis deteriora mereri supplicia eum qui Filium Dei
qui eo tempore fuerint resalvati. Juxta nnagogen: Pro- conculcaverit, et sanguinemtestamenti pollutum duxe-
teget Dominusbabilatores Ecclesiae.paceEcclesiarum ril, in qtto sanclificalus est, el spiritui gralim conlu-
post perseculionein gravissimam reddila, quando et meliamfecerit ( Heb. x, 29)! Unde et Spirilus sancli
sui nominis interprelatione decorabilur : Jerusalem diversoc gratiae esse dicunlur. Et salutaiio Apostoli :
enim visio pacis exprimilur. Ei tam beali crunt qui Gratia (inquit) vobisel pax multipliceiur (I 7'im. l,
pro Ecclesia militaruni, et in persecutione Domi- 1) : ut poslquam nobis peccala donaverit, lunc pax
numsunt confessi: utqui minimus fuerit, et quasi per misericordiam conseqnatur. HaccJudsei ex parie
•homo inaliquo peccato dicloque offenderit, ponalur j.un facla, et plenius in consummatione mundi fu-
in ordine magislrorum : et magislri, qui suum ser- B ] tura commemorant. Nos auleni post adventtun
vaverinl gradum, sint quasi domus Dei, et quasi Christi quotidie impleri intelligimus et probamus.
angelusDomini; quia hoc omni studio laboramus, ( Vers. 10.) Et aspicienl ad me quem confixerunl:
positi in terra, et vario labore sudantes, ul trans- et plangent eum plunctu quasi super unigenitum : et
formemur in angelicam gloriam. dolebunl super eum, ul doleri sotet in ntorte primoge-
(Vcrs. 9.) Et erit in die ilta : qumram conterere niti. LXX : El aspicienl ad me, pro eo quod insuttave-
otnnesgentes qum veniuntconlra Jerusatem. El effun- runl: et plangentsuper eum planctum, quasi super cha-
dam super domum David et super habitatores Jerusa- rissimum: El dolebunl dolore, quasisuper primogenito.
lem spiritum gratim et precum.LXX : et erit in die itla: Hebraicae 903 "iterae DALETH et RES,hoc est D et
quwram auferre omnet gentet qum veniunt cflntra Je- R, similessuut, et parvo tantum apicedislinguuniur.
rutalem, et effundam super domum David : et super Ex quo evenit ut idem verbum diverse legenles,
habitaloresJerusalem spiritum gralim el misericordim. aliter atque c aliter transferant. Intelligenliaegratia
In dic illo quando protegel Doniinus habitatores Je- unum demus exemplum : Et vestitus, inquit, eraiSa-
rusalera, quaerel Dominus conlerere omnes gentes, muel EPHODBAD (I Reg. n, 18), id est, indumenlo li-
quaevcniunt contra Jerusalem. Cunleret auleui non tteo, BADeniin tinum appellatur : unde el BADDIM
in perdilionem, sed in emendationem, ut adversum 'G tina dicuntur. Proquo Hebraico Lalinoqiie sermonc,
Jerusalem mtlitare desislanl, etesse incipianide Je- male quidam legunt KPHOD BAR: siquidem BAR,aul
rusalem. Si enim de nihilo creavit omnia, non id- filius appellalur, autfrumenti manipulus, aut electus,
circo fecit ut perderetquae creavii; sed ut illiusmi- aut outa?, id esl, crispus. Quod ibi errore inter-
sericordia quae creala sunt salvarentur. Uude et in pretationis accidit, eiiam hic faclum depreheudi-
Sapientia, quae Salomonis 902 inscribilur (si cui mus. Si enim lcgalur DACARU CnpT), sgsxsvTwav, id
tamen placet librum recipere), sci ipttim reperimus : est, compunxerunt sive confixerunt accipiiur : siu
Creavitut essent omnia, et salutares generationesmun- autem contrario ordine, litleris commuuiis, RACA-
di: et non erit eis venenumtnortiferum (Sapienl. i). DU(YIp~i),wpxnaavro, id est, sallaverunt intelligiiur.
Sicut enim veuit Dominus ut quxrerel quod perie-. et ob similiiudinem litteraruui error est nauis. Joan-
rat, et salvavit humanum genus : sic et gentes in eoi nes aulem evangelista, qui de pectore Duinini hau-
perdidit, qtiod genteserant adversariae. Denique se- sit sapientiam, Hebraeusex Hebraeis quem Salvator
quitur : Effundam super domum David et sttper habi- amabal plurimum (Joan. xix ), nun magnopere cu-
tatoresJerusalem spiritum gralim el misericordiw.Des ravit quid Griecae lilterae conlinerent; sed verbimi
hac gratia scribit et Paulus : Charitas Dei diffusa est! interpretatus e verbo est, ut in Hebrseo legerat, et
incordibus nostris [Al. vestris] per Spiritum sanclum,, D lempore Dominicaepassionis dixii esse cinnplelum.
qui datus est nobis (Rom. v, 5). Etin supradicto vo- Quod si quis non recipil, det testimonium, de quo
lumine coniinetur : Quw in cmlo sunt, quis invesliga- sanctarum Scripturartim loco Joanues ista prolule-
bitb ? nisi quod tu dedisti sapientiam, et Spiritum san-. rit : el cum non repererii, cogelur ingratis susci-
ctum luum misisti deexcelsis : et sic correctw sunl se- pere veritatem. Plangent autem Judaci quasi supcr
mitw eorumqui versqnlur in terra : et qumlibi placent, unigenilo et primogenito, idipsum signilicante iu
erudili sunl homines(Sap. ix, 16). Et in lsaia loqui- Domino Salvaiore, et unigenito et primogenito.
tur Deus : Dedi spirilum meitm super te (Isai. xui, Unigenitus dicitur , propter naturas proprieta-
1). Et rursum de eodem Scriptura commemorat:: tem : d Primogenilus juxta Apostolum , ex mor-
Dedi spiritum mettm super eum (Ibidem). Verbumi tuis resurgentium (Coloss. i). Pro unigenito, cha-
a Mendose relinuit Martian. hoc pro homo. jurpro versantur , legitur in Reginaems.
h Viclorius ad sacrum texium resiimil ad huncc c Altcrumhoc atiier pei.es Martianaeum deerat.
modum : Quwin cmlosunt, quit invesligavit?etconsi- d Mulilo aut potius nullo seusu peues Marlianacum
lium luum quis cognovil,nisi quod, etc. Moxversaban- deerat vox, Pnmogenilus.
PATROL. XXV. 48
451S S- EUSEBH HIERONYMI 1516
rissimum Septuaginta transtulerunt , de quo in AJugiisSOgel operi nuptiarum. Undeetin Joel, c:>-
Evangelio legimus : Hic est Filius meut charitsi- pliviialc propinqna, dictlur ad Judaeos: Egrediatur
mut, in quo mihicomplacui (Matth. m, 17). Tunc sponsus de cubiculo [Al. cubili] suo, et sponsa de tha-
dolebunt a se crucifixum, cum viderint in a clari- lamo suo (Joel. n, 16). Etimpendente diluvio.iinpe-
tate regnantem. Verbum *arup%fia«Mco, apud Grae- ratur Noe : Ingredere in arcam tu, el filii tui, et uxor
cos, non ab illusione, sed a taltatu compositum est, tua, et uxores fitiorum luorum (Gen. vu, 1). Et
quod scilicet contra Dominum quasi ludendo sajta- postea finilodiluvio, dicit [M. djciturj[ad eum : Egre-
verint, quando dicebant illudentes atque ridenles : dere tu, et uxor tua, el filii lui, et uxoreseortttn (Gen.
Yah ! qui destruis templum, et in tribus diebut adifi- viii, 16), ut qui iu arca, impcmlenle discrimine,
cas itlud: talvum fac temetipsum,descendensde cruce fuerant separali, rcdditi mundo , gcnerationi et li-
(Matth. xv, 29, 30). Haecet alia 904 illudenles, beris deservirent. Hoc aulem non solum in tempore
et quodam amentiae tripudio saltanles loquebantur. fit angustiae , sed et in lempore orationis: quando
(Vers. 11, 12.) In die ilta magnus erit planctus in volumus Dominum deprecari, dicente Apostolo ad
Jerusalem, sicut planctus Adadremmonin campo Ma- Corinlhios: Nolile fraudare invicem, nisi forle ex
geddon. Et planget terra, familimet familim seortum : consensuad temptis,ul vacetis orationi (1Cor. vn, 5).
familimdomut David teortum, et mulieres (sive uxo- D Igitur et nunc tribus domus David, et tribus domus
res) eorum seortum (verbumenim HebraicumNEse, Nalhan, ci tribus domus Levi, et tribus doinus Se-
id esl yuvatxef, b utrumque significat). Familim do- mei, a suis nxoribus separantur: ut plangant «ni-
mus Nathan seorsum, et mtdieret eorumseorsum : fa- genitum et primogenitum Dominum Jesum, de quo
milim domus Levi teortum : et mulieret eorum teor- dixerat: Sanguis ejus super nos, et super filios no-
tum : familim Semei seorsum, et mulieret eorumseor- strot(Mal. xxvn, 25). In David regia tribus accipi-
sum. Omnet familimreliqum, familim et familim seor- tur, hoc est, Juda. In Nathan prophetalis ordo de-
tum, et mulieres eorum seorsum. LXX; In die illa scribitur. Levi refertur ad sacerdoles, ex quo ortuni
magnus erit planctut in Jerusalem, ticul planctus ma est sacerdotiuin. Iu Semei doctorcs accipiunlur: cx
logranali quod in campo succiditur , et ptangel terra hac enim tribu magisirorum agmina pullularunt.
per tribus ac tribus : tribus David seorsum, et mu- Reliquas Iribus tacuii, qurenon liabenlaliquod pri-
lieret eorum teortum : tribut domut Judm seorsum, et vilegium dignilaiis. In co autem quod ait: Omnes
muliereseorumseorsum: tribut dotnusNathan teortum, tribus reliquae, tribus et tribus seorsum , et uxores
el mulieres eorumseorsum: tribus damusLevi seorsum, eorum seorsum, universas absque nominc compre-
et mulieres eorumteortum : tribut Simeon seorsum, et hendit. Dicamus, et juxta LXX poCnappellatur, non
mtdieres eorum teortum : omnes reliqum tribus seor- Q una arbor malorum granatoruin, id esi, mali puuici,
sum, etmutiereseorumseorsum.ADADREMMON QlonTTn), sed Iocus bis arboribus consitus , de quo juxta in-
pro quo LXX translulerunt po&vos,urbs est juxla tclligenliam spiritualem sponsus dicit in Caniico
Jezraelem, quai hoc olim vocabulo nuncupata est, canlicorum : Descendi, ul videremin genimine tor-
et hodie vocalur Maximianopolis in campo Maged- renlis si floruissetvinea, si (loruissent mala punica
don, in quo Josias, rex justtis, a Pharaonc cogno- (Cant. vi, 10). Descendit enim Salvator ad torren-
menlo Nechao vuhieratus est (IV Reg. tu) : super lem hujus saccnliet turbidas aquas, de qtiibus ct in
quo Lamentationes scripsit Jeremias, quae leguntur lypo ejus Elias bibisse describitur (III Reg. xvn):
in Ecclesia, et scripsisse eum, Paralipomenon testa- ut post flores vineae et mali punici fruclum utriiro-
lur liber (II Paral. xxxv). Sicut igilur eo tempore que susciperet, et inebrians Ecclesiam suam, andi-
posl reges peccatores spes omnis populi erat in Jo- ret ab ea: Polabis me de vino unguenlarii, de vino
sia, el occiso illo, magnus planctus in urbe commo- malorum granalorum c meorum (Cant. vm, 2). Hu-
tus est, sicut legimus in Hebraico : Spirilus oris no juscemodi potio non solum aestus stomacbi 906
stri Chrittus Dominuscaptus estin peccatisnostris, cui fugat, sed et corruplum venlrem sanare dicitur, et
diximus : In umbr* tua vivemusin gentibus(Thren. reliquis prodesse visceribus. Nihil hoc pomo pul-
iv, 10) (licet alii juxla intelligentiam spiritualemlioc j)chrius;in rubore, Ecclesia»significat verecundiam :
referant adDomiuum Jesuni), ita crucifixo Salvatore in granorUm ordine , gradus et membra tolius cor-
renovabilur planctus in Jerusalem , sicut quon- poris per singula officia dis(ributa. Cum in hujus-
dam fuit in urbe Adadremmon, iu campo Ma- cemodi vinea et malis fructum Salvalor non inve-
geddon. Quodque sequitur : Plangent familiw el nerit, dicet: Omnempalmitemnonferenlem fruclnm,
familiw , sive tribus el tribus seorsum : familim tollel Pater; et omnemqui fert fructum, purgabit euin
domus David seorsum , el uxores, sive mulieres ul fruclum plus afferal (Joan. xv, 2). Et in alio loco
eorum seorsum, hoc significat, quod tempore tri- Joannes Baptisia conclamat: Jam securis ad radices
bulationis el luclus uon dcbeamus servire con- arborum posila est (Mat. m, 10). Omnis arbor qum
aRegtn. ms., in majeslate regnanlem; et mox, a tea impressum : supra lamen in fine cap. ix luorum
saltu, pro, a taliatu. legitur. Ex personae enim mutatione, ut haec quo-
bYiuoscMariian., ulrttm signiftcat. que vox mutarelur, necesse fuit. Non enim, potubis
c Victorius luorum reponi vull. Licet enim, iu- me. ut Hieronymus citat, est in Vulgataipsisque
quit, meorumlegaiur Cant. vm, et ita esset hic an- LXX, sed potius, noriaa ai, potabo te.
1517 COMMENTARIORUMINZACHARIAM LIB. III. CAP. XIII. 1518
noii facil fruclum bonum, excidetw, ei in ignem mit- )A coniinemtirat , omnia idola auferenlur deterra, sivc
tetur (Lttc. III, 9). ln succisione vilium [A/. vitio- illa idola de quibus Psalmista dicit: Simulacra gcn-
ruinj vel inalorum, Hquando in die judicii omnia tium argentumetaurum, operamanuumhominum(Ps.
deponenlur numina dignitaium, et impletum fue- cxui.12), ut nulla sit alia religio, nisi tantum nominis
rit illud quod scriplum est: Ecce homoet opera ejus Christiani, ei de quibus in proplieta scripluni csl :
(Matth. ni, Lve. ni); el paleae a tritico separatae, Vlutale, scutptilia in Jerusalem el in Samaria. Sicut
erii planctus magnus nou in alio loco , sed in Jeru- enim feci Samariw et sculpiilibus illius: sic faciam
saleni. Elenim plaga atquc judiciuin a sanctis inci- Jerusalem et idolis ejus (Jer. xxx). Sive haficidola,
piei, et reges et sacerdotes et prophela» et doclorcs dc quilius Apostolus loqultur : Spiritus autem muni-
tundent manibus pectnra : cum mala piilclierrima feste dicil: qttia in novissimis temporibus recedenl
viderint esse succisa, et eum quem confixcruul, in quidam a fide, allendentes spiritibtts seductoribus, ei
Patris ac sua majeslate rcgnare (l Petr. iv). doclrinis dwmoniorum in hypocrisi falsiloquorum,
(Cap. XIII.— Vers. 1.) ln die illa erit fons patens cauteriatam liabentium eonscientiam suam (1 Tim.
domui David , el habilantibus Jerusalem, in ablulio- iv, 1, 2). Sicut eniin idola fiuni. manu artificis : ita
tiem peccaloris et menslruatw. LXX : In die ilia eril bacrelicorum perversa doclrina , quodcumque siniu-
omnts locus aperlus in domo David, et habiianlibus B 1 lavcrit, vertil in idolum , et facit pro Cbristo ado-
Jerusalem: el in transmuiationem el in aspersionem. rari Anticliristum. Pro pseudopropheiis , in |ie-
De hoc fonte , qui egredilur de domo David, el in braico absolute legunlur prophelw , id est, NEBIM
Ezechiele propbeta scribitur (Ezech. XLVII),quod (C\s'3J), qui el ipsi pseudopropbetas significant;
erumpai fons in domo Donjini, et crescat in flu- sed lameu et ab 908 ethnicis sacerdot.es idoiorum
vinm , qui appellalur aqua rcmissionis ct indulgen- vocanlur prophetae.
ti.c; et pergal ad soliludinem et ad inare, quod iiiiuc (Vers.3.) Et erit.cum prophelaverit quhpiam ultra,
vocatur Moiluum , piscesquc omnes vivificet, et ex dicenl ei pater ejus et tnater ejut, qui genuerunl eum :
ulra<|iieripa lluminis varii generis coiisurgant arbo- Non vives,quia mendaciumloculus es in nomine Do-
res, per singulos nienses semper novis fruetibus mini: b et coiifigenleum pater ejus et maler.ejus, qui
abundanles. Et ut sciamus doinum, hoc esl, lem- genuerunt eum [Vulg. genilores ejus], cum prophe-
plum Dei, ipsam esse domuin David, quaein Eze- taverit. LXX : Et eril, si prophetaveril homo ultra,
chiele domus Dei, in Zacharia domus David appel- dicet ad eum pater suus et ntater sua, qui genuerunt
l.itur: bic fons de domo Dei egrediens, releitur eum: Non vives, quoniam mendaciumloculus es in no-
ad Ecclesiam el ad scientiam Scripturaruin, ut om- mine Domini: et eompedient eum pater eju$ et mater
nes renascamur in Chrislo , et in aqua baplismatis " ejus, qui genuerunt eum, cum prophelaverit. Nomini-
noslra nobis peccala 907 donentur. Nibil immun- bus idolorum de terra sublatis, et pseudoprophetis,
dius mens^ruala, quaequidquid attigerit, immundum atque immundo spiritu qui loquebalur in eis, si quis
facit: el hujus tamen sordes Chrisli abluenlur bap- ultra lentare voluerit, et quippiam ex persona Do-
tisniate. Pro abluiione pcccatorum et menstruatae, mini prophetare , sialim pater ejus et inaler oblivi-
LXX translulerunt, transmulationem el aspersionem: scentur parenlum , ut Dei relineaiil servituiem, et
quod de Lege transeamus ad Evangelium, de iittera proferent conlra filium morlis sententiam: et lam
ad spiiilum , de umbra ad veritalem, pro brcvibus piae eriint omnium in Deum mentes, ut non exspe-
et prsesenlibus futura et aateina succedant. Asper- ctetur publicum judicium ; sed pereaut qui lales
sio auiem sanguinem Domini significai, de quo et stint, senlcniia propinquonim. Pio eo quod nos di-
Pelrus aposlolus loquitur : Gratia vobis, et pax mul- ximus , configent eum , idem verbum est in Hebraeo
tiplicelur, tn obedientiam et aspersionem sanguinit quod supra , DACARU ("npl). Qua ergo ratione LXX
Jesu Christi (\ Pel. i, 2). Et rursum : Scientes quod interpreles ibi x«T6>px»io-avTO , id est, insultaverunt,
non corruptibilibus argenlo et auro redempti estis, sed sive ittuserunt, et ut verbum de verbo exprimam,
tanguine pretioso, ul agni immaculati et purissimi contra eum saltaverunt ;et hic o-ufwroSiouo-tv transferre
(Ibid., 18), quo qui aspersus fuerit el redempttis, ^ voluerunt, id esl, compedient: cum et Aquiia, et
dicere poterit cum propbeia : Asperges me, Domine, Symmacbus , et Theodotio, et ibi et hic similiter
hytsopo el mundabor: lavabisme et super nivemdeal- venerint, confixerunt. Recle autem qui felsa pro-
babor(Ptal. L, 9). phelaverit, homo appellalus est, dieeule Apnstolo :
(Vers. 2.) Et eril in die itla, dicit Dominus exerci- Cum enim sinl inter vos mmulalionesel conlentiones,
tuum, disperdam nomina idolorum de terra, et non nonne carnales eslis, el secundum hominem ambula-
memorabuntur ultra, et prophetas [Vulg. pseudopro- lis (I Cor. ni, 3)|? El in Psaluais : Yos autem sicul
phetas], et spiritum immundum auferam de terra. hoinines moWeiuim,et sicul unus de principibus cade-
LXX: Et erit in die illa, dicil Dominus Sabaoth, dis- tis (Psal. LXSXI,7). Et iudigni sptrilu Dei merentur
perdam nomina idolorum de terra, el non erit ullra; audire : Non permdnebit spiritus meus in hominibus
eorum memoria, et pseudoprophelas, et spiritum im islis: quia r carnates sunt (Gen. vi, 3).
mundum aufemtn de lerra. In die iila quam crebroi (Vcrs. 3 seqq.) El erit in die illa, confundeniur
8 Mimis bene penes
b luter&erit Regin. Martian, quoniam in die, ete. leUu.
ms. illttdent, s,acro reniienie, c (n nJiis libris, quia carnes s*»t.
1519 S. EUSEBII IIIERONYMI 1520
eos sieut probatur
prophetas unutquisque ex visione sua, cum propheta- A sicul uritur argenlum: et probabo
verit, nec operienturpallio saccino ut mentiantur: set aurum. Ipse vocabitnomen meum , et ego exaudiam
dicet, Non sum propheta : homo agricota ego sum eum: dicam, Populus meus es : et ipse dioet, Dominus
quoniam Adam exemplum meum ab adotescentia mea Deus meus. LXX : Framea, consurge super pastorem
El dieetur ei: Quid sunt plagm ittw in mediomanuun meum, el super virum civemejus, dicit Dominusomni-
tuarum ? Et dicet: Bit plagatut sumin domoeorumqu potens. Pereule pattorem , et dispergentur oves: et
in die
diligebant 909 me-LH\ : Et erit in die illa, confun- indutam manum meam super pastores. Et erit
dentur prophetw unusquisque ex visionesua cum pro- illa, dicit Dominus, dum pdrtes peribunt et deficient,
tertiam
phetaverit: etinduenturpelle cilicina,qua mentilisunt. et lerlia pars relinquetur in ea : el transducam
et dicet: Non sum prophetes ego, quia homo genui, partem per ignem, el uram eossicut uritur argentum,
me a juventute mea, et dicam ad eum: Quid sum et probabo eos sicut probalur aurum. Ipse invocabit
plagw istw in medio manuum luarum? Et dicet: Qui- nomenmeum, et ego exaudiam eum, et dicam, Populus
but pereustus sum in domo diligentis me. Qui pro- meusiste est, etipse dicet, Dominus Deus meus es tu,
phetare tentaverit, el parentum judicio fuerit con- Pro framea quam LXX popyaiav iraiistulerunt in
demnatus, et valicTniiillius falsitatem rerum contra- Hebraico AREB(anri), apudAquilam etSymmachum,
rius exitus approbaverit, confundetur ex visione B ftaxatpav, id est, gladium sive mucronemreperimus.
sua, nec ullra operietur cilicio ut mentialur. Hic Et pro eo quod nos vertimus super virum cohmren-
enim erat habilus prophetarum, ul quando populum tem mihi, id est, jrpoo-xsxoXfojftivov pot, Aquila inlcr-
ad pcenilentiara provocabant, induerenlur cilicio. pretatus est super virttm conlributem meum , id est,
Unde etlsaiae praecipitur, ut auferat saccumde lum- 0-vftyv/o'v fiov [ Al. f*oiJ: Symniachus , super viium
bis suis.et nudusincedat (isoi. xx): nequaquamcnim populi mei, quod Hebraice dicilur AMITHI ( TVDy ):
lempus esse pcenitentiae, sed imminentis caplivitatis. LXX : super virum civemejus: Theodolio, super vi-
Ergo el iste pseudopropbeia nequaquam babitum rum proximum ejus : v AUin fine sermonis pro JOD
accipiet prophelalem, ne sub alieno veslilu et ope- legentes, quae litterac sola inler se dislanl magnitu-
rimenio simplices quosquedecipiat; sed raagis ter- dine; et si JODlegatur,meum significat: si VAU,ejus.
ram flndel vomere, et agriculturae deditus hominem Miror autem quosdam hanc propheiiam (quam evan-
se probabit, Deique subjacere senlentice, quilocu- gelista Mallhaeus relulit ad Dominum Salvalorem
tus est ad Adam : Maledicta terra in opere tuo : in postquam in passione cjus fugere discipuli, et tunc
taboribus comedesex ea cunctis diebusvilwlum: spinas eam dicit esse completam) allegoricis interpretatio-
et tributos germinabit tibi: et comedes herbas terrm : nibus vellelenuare, et dum jilus cupitinl videri nosse
et in sudore vultus tui vescerispane (Gen. III, 17 et 18). J quam caeteri, veritalis regulam non lenere. Refcrt
Cumque se ostenderit ad hoc natum, ut in sudore enim evangelisla Matlhaeus: Tunc dicil illisJesus:
faciei suae comedat panem suum, ipterrogabit eum omnesvosscandalnmpatieminiinmein 911 isldnocte.
aller, etdicet : Quid sibi volunt istac plagae.et haec Scriptum est enim: Percutiam pastorem, et dispergen-
vulnera quae in medio manuum tuarum sunt? El esl tur oves gregts. Et ilerum : Boc autem tolum faclum
sensus : Quare adhaeres palibulo? cur manus tuae est, ut implerenlurScripturw Prophetarum. Tunc dis-
transflxaesuntclavis? quid commisisli, ul huic pceiiac cipuliomnes, relicto eo, fugerunt(Matt.xis.si, 31 seqq.).
ctcruciatuisulijaceres? Et ille respondeliit, etdicet: Nec putandum est de altero loco assumptum tesii-
Hsecvulnera et has accepi plagas, pareolum meorum monium, quia in Evangelio Deus a se dicit pastorem
judicio condemnatus, el eorum quimenonoderant, esse percussum , et in praesenti loco, gladio aique
sedamabant. Elintantum, fugalo mendacio, verilas mucroni legimus imperatum : Percute pastorem , et
oblinebit, ut etiam ipse qui suo puuilus esla vitio, dispergentur oves. Hic gladius et haec romphaea est
recte perpessum se esse fateatur. Hebraei hoc quod el framea, de qua et in vicesimo primo psalmo Do-
scriptum est: Nec operientur pallio saccino, ut men- minus loquitur ad Patrem : Erue a framea animam
tiantur, sic edisserunt, et non replebuntur spirilu tneam, et de manucanis Unicammeam (Psal.xxi, 12).
daemoniaco, quos Tpt/tuvra;, id est, pilosos, in Isaia D De hac romphaea et in Amos propheia scriptiun est:
legimus, ne per bauc occasionem emenliti habitus, ln gladio morientur omnes peccatoresterrw (AmosIX,
Dei 910'" se eloquia mentianlur, sive Dorainum 10). Quod juxta litteram penitus stare non potest:
negent : CHAESU (TO) enim, et mentianluret««- multi enim peccalores naufragio pereunl: alii veneno:
gent, inlerpretari protest. lii aquis sutfocanlur, illos consuinit incendium. Hoc
( Vers. 7 seqq.) Framea, suscitare super pasiorem autem gladio et hac romphaea omnes intereuut [Al.
meum, et tuper virum cohmrentemmihi, dicit Dominus puniunturj peccatores, et tetri colorisyEthiopes.de
cxercituum. Percute pastorem , et dispergentur oves, quibus Sopbonias sacro ore testalur, dicens: Sed et
et convertam manum meam ad parvulot. Et erunt in vos, Mthiopes , interfecti gladio meo eritis (Sophon.
omni terra, dicit Dominus: partes dum in ea h di- i, 12). Postquam pastor bonus qui animam su.im
speryenlur, et deficient; el terlia pars relinquetur in posuit pro ovibus suis (Joan. x, 15), qui locutus ad
ea. Et ducam tertiam parlem per ignem , el uram eos Palrem est: Quem tu percussisti, ipsi persecuti sunt,
" Regin. ms., suo punitus est judicio. denlur, quam, inquit, emendationem at>probal et
b Ex Vulgala editione rescribit Victorius, ditper- Hebraica vox irri3% et Graeca £5oXoTp«v6»)o-eTat.
1521 COMMENTARIORUM IN ZACHARIAMLIB. III. CAP. XIV. 1522
et super doloremvulnerummeorum adjiciebant ( Ps. A adbellandum, el capieturcivitas, el diripientur domus,
LXVIII,27), Palris voluntaie percussus est, et vir co- el mutieres polluentur, et egredieiur media pars civita-
hacrens Deo qui ait: Ego in Patre , et Pater in me tis in capiivitatem: reliqui aulem populi b mei non
(Soait.xm, 10), pependit in patibulo, eldixit: Pater, peribunt de civitate. Dies quos venturos Dominus
in tnanustuas commendospiritum meum(Lue.xxm,A6): comminaiur, ut dividanlur spolia Jerusalem in medio
statim dispersaesunt oves, omnis in Christo mulli- ejus, et caetera quae prophelalis sermo comprehen-
ludo credentium. Convertilque Dominus inanum dit, 913 n' s,1,lt de quibus et in Isaia legimus :
suam, ut in LXX legimus, ad pastores, quos multi Dies Dinniniinsanabilis veniet furoris el irm, ponere
niale Judaeorum principes interpretantur. Ut autem totum orbetnin sotitudinem, et peccatores auferre de
in Hebrieo scriptum est, ad parvulos, quibus Domi- eo (Isai. xm, 9). Quanta auiem necessiias erit,
nus dixerat in Evangelio: Ne timeas, grex parvule ut spolia ejus dividanlur in medio illius? Solct hoc
(Ibid., xn). Et in Isaia : Ecce egoel pueri, sive par- frequentcr accidere, ut quae subito impelu in civiiale
vtdi, quos mihi dedit Deus (Isai. vm, 18). El duae direpla sunl, foris in agroaut in solitudinedividan-
parles factae sunt in omni terra Judaeorum atque lur, ne forte hostes superveniant. Hic aulem tanlum
gentiliiim , qui pariter perierunt et defecernnt: in malorum pondus incumbet, ut quac direpla sunt, in
passione enim ejus, vox Psalmistae complela est di- B I civitalis medin dividanlur pro securitale viclorise.
ceniis: Salvumme fac, Domine, quoniam defecilsanc- Et non solum capietur Jerusalem, cunctis geniihus
tus (Psal. xi, i). El: Omnesdeclinaverunt,simut inu- adversnm eam in praelio concitaiis; sed et vasta-
liles facli snnt; nonest qui faciat bonum,non estusque buntur domus habitaniium Jerusalem, et niulieres
adunum(Ps. xm, 3). Pereunlibus 912 gentilibus violabuhlur in dolorem doininonim et maritorum,
el Judaeis, tertia in orbe p.irs, hoc est, leriiusClui- qui nec populationem domorum, nec uxorum siu-
slianorum pnpulus , repenie succrevit. Et pulchre prum ab liostilius prohibere poterunl, juxta illud
ail': Tertia pars relinquetur in ea, hoc est, in terra : quod alibi legimus : Qui congretjatisunt in mediotui,
quia de Judaeis atque genlilibus hi qni Dominum gladio cadent et fitios vestrosin conspectuvestro alit-
confessisunt, soli vitae et habitationi terrae reservali denl, et domusvestras deprmdabuntur, et uxores ve-
snnt. Ipsa quoqtie tertia pars ne delicata esset, et stras habebunt (Isai. xni), quo nihil crudelius nihil-
secura a coufe5sione,quasi nrgentum et aurum per que miserius inveniri potest, ut timore morlis pro-
ignem ducilur ct probatur, quem et Dominus in cre- priae, nec salutem flliorum, nec uxorum pudicitiam
demibus ardere cupit (Luc. xn), et Paulus fervere defendere audeant. Hoc ipsum et Amos propheia ad
desiderat (Rom. xn). Unde et apostoli in spirituel Amasiam impium sacerdotein comminans loqnitur :
igue Dominibaptizati (Act. n) loquuntur in psalmo : C ' JJxor tua in civilate fornicabitur, el filii tui et filiw in
Quoniamprobasti nos, Dens, igne nos examinastisicut gladiocadenl,et humustua funiculometietur (Amosyn,
examinatur argentum (Psal.hxv, 10,11). Et post 17). Et haecpopulo Judrcorum universa coniingeni:
paululum:7Yansiiiimusperignemel aquam,eleduxisli Quia fremuerunt gentes, et populi medilali tunl inania.
nos in refrigerium : Et in alio locodicilurad creden- Astiteruntregesterrw, el principes conveneruntin unum
tem : Si transieris per iguem , ftamma non comburet adversumDominumet adversumChrislumejus (Psal. n,
te: quia tecumsum(Isai. xi.m, 2). Idcirco auiem non 1,2). Qui irrisit et subsannavit eos, et in furore suo
consumit incendium, et flamma non devorat, quia coniurbavitillos, intanlum ul Aposlolus qnoque cer-
voxDominiinlercideniisflammamignis(Ps. xxvm, 7). nens eos annos qui ad poeniientiam dati fuerant, jam
Cum sic probati iuerint parvuli , snper quos Domi- esse completos, et nibilominus illos in ncgaiione
nusconvertil manumsuam, et pcr vocaiionemeorum persisterequi occiderunt Dominum, et prophetas et
omnis nalionum turba crediderit, lunc crcdeniiumi apostolos persecuti snnt, dix^rit: Pervenit super eos
popuiusvocabiiChristum nominesuo, elillodicente: [AI. nosj ira in finem (I Thess. n, 16). Haec omnia
THes populus meus, pnpulus respondebil: Dominus plenissime Josephus, (jiii Judaicam scripsit histo-
Deus meuses lu. Jud*i haccad Clirislum referunt: riam, et multo majora quam legimus in propheiis,
et in ultimn tempore fulura coutendtinl; sed hoc: **eos sustinuisse commemorat. Cornelius quoque Ta-
inter nos et illos est, quod nos expleta jam diciraus, citus, qui post Augustum usque ad mortem Domitiani
illi explenda commemorant. Vilas Caesarum914 triginta voluminibus exaravit.
(Cap. XIV.— Vers. 1, 2.) Ecce diesvcniunt [Vulg. Qtiomodo autem media pars capta sitcivitaiis, etre-
venient]Domini, et dividenturspolia tua in medio tui. liquus populus in urbe permanserit, et illo tempore
El cougregaboomnes gentes ad Jerusalem in prwlium, el aliis approbatur, septcntrionalem urbis et inferio-
ei capielnr civitas, et vastabunlur doimis, el mulieresi rem pariem esse captam, moutem autem templi, et
violabuutur, et egredietur media pars civitatisin capti- Sion, in quo arx erat, integra remansisse. Judaei
vitaiem, et reliquumpopuli non auferelur ex urbe. baec sub Gog dicunt esse complenda : alii tempori-
LXX : Ecce dies Domini veniunl, el dividenlur spoliai bus Macedonumet iEgyptiorum, diversarumquegen-
lua in te, et congregaboomnes gentessuper Jerusalem,, tium ex parle iransacta. Nos temporis c veriiatem
a Regin.ms,, etsecura confessio. c Victorius,
h Additmn, mei, ptist Viciorium ex Regin. ms.. Domini scientiatemporis varietatem ; lum duo mss.,
rehnquentes.
suffecimus, Graecoipsocogeiite lexlu.ToO taov ftov.
1523 S. EUM8H HIERONVMl 1524
Dominl senleMiae relinquentes, qure scripta suht,, A buntur, ut nirsuni de co dici possit: Et Dominnt
cxplicemus. tuba canet; et ambulabit in b comminationeirw svwe
(Vers. 3, 4.) Et egredietur Dominus, ei prmliabitur r (Zach. ix). Nec ambulabii, declinanle jain sole, et
contta gentesiilai, situt prmtifttusest in die certami- vicinfe tenebris pnst meridiem, quod super Adam
nis. Et stalunt pettesejus in die MatUper montemOti-- eum fecisse legimus (Gen. m). Cunique slelerit, non
varum, qui esl tontra Jettctalem ad Orientem, et scin-- stabit in valle et in locis humilibus, sed in moote,
detut nv6nsOtivatUmex media parte sui ad OtttnleHi i qui non infructuusas arbores habeat, et silvam ste-
et ad Ocddtntem, ptwrupto grandi valde. LXX : Ett rilem; sed ubi oliveta nascunlur, quibus alitur lu-
egredielttt DominHs,et prwliabitur contra qeMesiltas,, men aeternum, et solvuntur infirmiiates, et requies
sicul in die commistionis, et in die prwlii: et stabunt( lassis iribiiilur. Etipse monsOlivarum in quo staut
pedet ejnt in die ilta snper mohlemOtkarum, qui esl( pedes Doinini, contra Jerusalem est et ad Orientem,
coritra Jetusatem ad Otientalem ptagam. Et tcindeturr unde oritur sol justitiae, illisque olivis consilus est,
mont Olivatum, media pars ejus ad Orientem, et me- de quibus dicitur:FiiU tui titul novellw olivarum, in
dia pats ittius ad mare, voraginemagnu nimit. Egredii ctrtuilu mensa tuce (Ps. cxsvn, 3).Cujus media pars
Deurti, et ptignare conlra genies, etsiare pcdes ejuss sciiuletur ad orientem, in qua sunt arbores planla-
super moirtemOlivcii, et caetera qute in Scripittrisi B taede gentibus, dequibus una loquitur: Ego autem
saueiis MpammiSai dicta, etcarnalitercoiitineiUiir, i situt oliva fructifera in domoDei (Ps. LI, 10). Et al-
tligne Deodebemus accipere. Alioquin, cum loqua- tera media pars scindelur ad Occidcntem et mare,
tur Apostolus: <Quiest imago Dei invisibilis (Colost. praruptograndi valde, qui circumcisionis est popti-
l, 15). El rursum: Regi aUtem swcuiorumincorrup- lus, ad quetn Deus loquitur per propbetnm: Quid
libiti, invisibili Deo (1 Tim. i, 17). Et in Evangelio1 dilecta mea in domo mea fecit abominationem? Num-
scripluin sit: Denm nemo vidit umquam : unigenitus quid votaet carnet sanctwauferent a te malitias (Jer.
Filittt qui est in sinu Patris, ipse narravil (Joan. i, xi, 15);aut in his effugies? Haftcdilecia iu domo
18). Et iierum : Non quiaDeum vidit quisqUam,pra- Dei fecit abominationcm, 910 ut Dei Filium crtici-
ter eum qui est de Patre ( lbidem, vi ): sicul iiam figcret, c.t audiret: Olivam umbrosam, el nemoro-
ejuset pcenitentiam, et animain, et manus, et pe- sam e pulchritudinem vocavit Dominus nomen tuum;
des, el ventrem, et oculos, et caetera corporis Ctiuuliles facti sunt ranii lui, quifrScti sunt de bona
inembra, pro varietate causarum elsensuum inier- radice, ut nos in locum eorum inscreremur. Et ani-
pretationis accipimus: sic et hoc quod scriptum madverie mysteria Scripturarum, quando [Al. quo-
cst, Egredittur Dominus, el prwliabitur, juxta illud ' modo ] media pars qnae vergit ad Occidemem, et
accipiendum qiiOdin Abscuc iegimus: Egressus es C salsis atqtie amaris fluciibus tunditur, non simplici-
in salutem poputi tui, m saintem cum Chrislo luo ter iu mari esse dicatur, sed in praerupla maris vo-
(Abac. ni, 15). Et in Micliaea: Quia ecce Dominus Mgine el liingna niiiiis, de qua el Michaeasloquiiur :
egredietur tte toco $uo, et descendit tl calcabil super Detnhum in valtem lapides ejus (liand dtibium quin
exceisa ttrrw, et contumentu 915 monm " subtus Jerusalein), et fundamenla ejus revelabo(Mich. i, 6).
euni, vallesque teindemur (Mich. i, 5, 4). in Isaia Haecut in locis diflicilliniis et valde obscuris, pro
quoque: Dominus lirtuftim egredielnr, et Cinteret tenuiuitc virium nostrarum dixiinus. Cirleruni Jti-
betlum, et suscitabit nelum, et clumabit super hostes daeioccideniem sequenles litteiam, conantur osten-
suot cUmfortitudim flsai. XLII,15). Egredielur ergo derc, stanlein Dominum super montem Oliveti, et
Deus deioco suo, quando qulelem et inflnsuetudi- ipsum monlem in duas partes esse divisum, Ui
nem et clenientiam suam pro emendatione peccan- contri orienlem unius pariis habeat scissura prin-
tiiun rumpere eogiiur^qui cum per naitirain dulcis cipium, et oltera pars finem lendat ad Occhienlem:
id esl, amarut effi- et in medio valde [Al. vallej praecipiti, alia pars ad
sit, vilio nOstro ira/scnrtxptivgTttt,
citur i uon sibi, sed patienlibus, quibus amara tnr- Aquilonem, ad Auslrum alia dividaiur.
inenlii sunt. Isle qiii alibi loquitur per pVophelam: (Vers. 5) Et separabitur^ mediummontit ad Aqui-
*"
Ego tum.Deus, et non commutor (Mutach. m, 6). Et tonem,et mer^vm tji's i;d ?,1J:1.'UI:I.El fugielit ad
ad ipsutrt dicilur: Tu autem idem et, et permanes vallem montinm meorum: quoniam conjungetur vullit
(Pt. ci, 28). Et inepistola Jacobi : Apud quem non montium usque ad proximum, et fugietis sicut fuyit-
etl commulalio ( Jacob. i, 17 ): nuuc egreditur et tit a fucie terrwmotut in diebut Otim regis Juda, et
pra-iialur s:cut in die certaminis, quando Pha- veniet Dominttt Deut meus: omnetquesancti cum eo.
raonem in mari submersit Rubro, et pro Israelitico LXX : Et inctinahit media pars montis ad Aquilonem,
populo dimicavit (Exod, xiv). El stabunt pedes ejus et media pars ejut ad Austrum. Et obturabitur vallit
his quorum miserlus fuerit, et nequaquam tnove- montium meorwn, et » adjungetur vallit montium
a Mehdose reiinuit Martiari. sk Graeceapiid LXX : evo-xtov
iuper. Viclnrius sub- TUstSet.
a ln HierOiniiiierpreiatJOnemons afcsolotcpro me-
ter scripserat: flOSseqiiimur RegluSeexemplar.
b Ex ipso Zacliariae lexlu corrigit Victorius, in dium montis legitur, dissentiente Hebraeoinr,'Vn.
commotione,quod f-MGr;vr.eapud LXX t» a&\<a.Vul- Vide que iu eum locuMaiinotamuS.
gataeditio liabcl, in luibnte. « Regin.tas. reptebitur, pro adjungetur: estauicm
e ldera legendum coutendil. pulcltriludme: quod in Gf*co, fyxoX>Wo-st-«t.
1525 COMMENTARIORUM IN ZACHARIAMLIB. III. CAP. XIV. 1526
usque ad Asael: el replebitur sieul repleta «st a facit A Occideiiteih, ad sinislram videlicet separeiltdf, tunc
lerrwmolusin diebus Osim regis Juda, el aderil Do- quicumque sanctus esi, fugiet ad valletn montium
minus Deus meus, el omnes sancti cum eo. Pro ec Dei, de quibus sUpra diximus, lempli et Sioh, duo
quod nos diximus, fugietis, LXX et rcliqui iuierpre- videlicel Testamenta: quoniam vorago illa quae
tes a iiifpaxBvazrat, id est, obiurabilur, sive reple- prius fuerat utriusque mohlis, leudelur usque ad
bitur, iranslulerunt. Et pro eo quod nos posuimus, Asael, hoc est, usque ad dOiiiumDei, quaeVicina est
quoniam coiijiingelur vatlis montium Usquead proxi- paradiso, et coelesli Jerusalem, et monti sanclo, in
mum; pro proxiiuo, LXX AsaeltranStulerunl: Aquik quo templum situtn est. El sicut eo tempore quo sub
ipsuiii vcibumtlebraicuui posuitASEt (bskjpercbft Osia rege leproso veliementissimUSterraemotuS mof-
vem litteram («£&), Theodotio per exiensairi(a$»iX); talium corda perterruit, et territos huc illucqUe di-
solus 917 Symmuchus proximum inlerprelaius est, spersit: ita duorUm populorum sepafalio, et rursum
quem cl nos seculi sumus. Dicamus ir«pp.<?pu.arixo)s\\\credentium in una fide societas, ihler duos montes
pnssint paiere quae scripla sUnt: Cum nions Oliveti placabili sede fequiescet: quoniani et Velus et uo-
grandi voragine pracfuptus fuerit, ila ut una pafs vum Instrninentum sibi utrumque jungetur.Quod au-
voraginis ad Orientem, altera ad Occidentem respl- lem dicituf, usque ad Asael, id est, Usquead proxi-
ciat, repente et in ipsa voragiue excelsa ex uiraqttt B mum, hoc signilicat, juncta quidem sibi esse duo
parte praerupto, alia vorago rumpetur ad Aquilonem, Insirumenta Legis ei Evangelii; sed iia juncta ut
alia ad Austrum, et pracrupium quadranguluni fiet, magis vicina sint quam unita: mulla etilm veteris
ut quadrifariaiii in quatuor plagas Orienlis et Occi- Legis amisimus, et novaegratiae suscepimus. Cum
dentis, Aquilonis et Auslii vorago tendatur. Et fu- autem hoc fuerit fatione perfeclum : tunc veniel,
gietis, inquii, ad vallem quae est inter templum et inquit, Domitius Deus meus, omnesqUe sancti cum
Sion. Hi enim tenipli et Sion duo montes, Dei nlon- eo. Sin autein volucrimus pro eo quod nos diximus,
les appellantur ; quia vallis iila montis Uliveti, quae fugietis, sequi illud quod alii lntefpretes transtule-
pracruptis hinc atque inde montibus cingitur, usque runt, obturabitur, sive replebitut vallis montium eo-
atl lempli niontem qui sanctus est, suam voraginetii fum : hoc dicemus, quod adventus Domini Salvato-
lrahct. Terraemotus autem in diebus Osiaetegis Juda, ris, duobus inter se populis separalis, ObtUretet re
illius temporis traditur, quando Osias, quiallero no- plcat eam voraginem quce duos populos dividebal,
mine Azarias dicitur, illicitum sibi sacefdolium ven- ul plana via ad se mutuo gradianiur.
dicare conatus, lepra percussus in fronle est (II ( Vers. 6, 7.) Et eril in die illa, non ttit lux, ted
Par. xxvi), de quo ternrmoiu et in Arrios pfincipio frigus el gelu. El erit diet una, qum nota eii Dotnino,
( Amost) lcgimus : Yerba Amos qui fuil in pastorali- C iton dies neque nox, et in tempbre vesperi eril lux.
bus de Thecue, quw vidit super Israet in diebus Osiw LXX : In die illa noii erit tux, sed frigus et geltt erit
regis Juda, et in diebusJeroboam filii Joas regis Is- una die, et dies illa notu erit Domino : et non tliesne-
rael, ante duos annos tertmmotus (Isai. l). DcniqUe que nox, et ttd vespetam erit lux. Manifeste de secun-
poslquam hic mortuus est rex sceleslus, ad cujus do Salvatorispraedicalur advenlii, de quo el Joannes
impietalem omnis terra commota est, vidit Isaias in Apocalypsi Sua [ Al. sic ] loquituf i Ecre veniet
visionem magnam , quam suo volumini inlexuit. cum nubibus, el Mdebiteum omhis oeutus et qui ettth
Transeatnus ad iiilelligeniiam spiritualem. Posiquam compuitxerunt(Apoc. t, 7). Et Dominus in Evange-
mons Olivarum ad Orienlem etOccidenlem vocatione lio pronuutiat venturum Filium hoininis in nubibus
GentiUm el abjeclione Judacorum fuerit separatus, cceli cum foflitudine et gloria inulla ( Matth. xxiv ).
rursum alia scissura fiet Aquilonis et Austri. Aquilo b Veuietcum nubibus, id est, angclis, qui sunt mi-
jungettir Occidenti, Atister Orientali plagae; ad si- nistri spirilus, et ad divefsa mittuntur oificia, el cum
nislram stabitCircumcisio, addextram poputusChri- prophetis atque apostolis, 919 de quibus scriptum
stianus. De liis duobus ventis Ecclesia loquitur: est: Yeritas tua mque ad nubet ( Psal. xxxv, 6).
Surge, Aquilo, et veni, Auster (Cant. IV, 16), ul Cumqiie dies adventus ejus fuerit impletus, non erit
Aquilone veuto frigidissimo recedente, qui interpre- " lux, sed IViguset gelu, refrigerata omnium charita-
tatur diabolus, Auster calldus ventusadveniai, quem te, cl prae multittidiue maloruni quae superventura
sponsa perquirehs, ait: Ubi pascis, ubi cubas, in ine- suni, frigescentibus cunctis, el calorem pristinae fi-
ridie (Ibid , i, 16)? De quo et Abacuc mystice loqui- dei perdentibus. Postqaam autem oinnes peccatores
itif : Deusde Theman veniet ( Abac. ni, 3 ), pro quo frigus suum geluque contraxerit, una dies erit atque
in Mebraicoscfiptum est: Deus ab Atttlro, id cst, a perpetua : ucquaquam sibi luce et tenebris, die et
luce plenissima. Dt qua alibi Psulmista conclamat: nocte succedeniibus; sed ipse Dominus erit lux om>
Illitminans tu mirabiliter a montibut mlernis (Psat. niuin: de quo Isaias plenius : JVou erit, iuquit, tibi
LXXVI ). Cum autem tanta fueril duorum populoriim sol in lucem diei, neque ortus lunw illuminabit le per
in into orbe divisio, ut alii 918 nu' Orientem et noctem; sed erit tibi Dominuslux mlerna, et Deus iuus
Austrum, id es(, ad dextram : alii ad Aquilonem, et gioria tna (Isai. LX, 19 ). Qui el in alio loco clamst
n Vitiose erat penes Martianaeum,s^yaxflno-sTat.
b Reperil Viciorius: Yeniel autem cum fort\tttdinc el gloria mulla.
1527 S. EUSEBll HIERONYMI 1528
ad Jerusalem: Illuminare, iltuminare, Jerusatem: ve- A . et Occidenie veniant qui accumbent cum Abraham;
nil enim lux lua super te, et gloria Dei lui super te Isaac et Jacob. Vel certe Orieniale mare et mare
orta est. Ecce enim lenebrm el caligo operienl terram Novissimum, inielligamus vetuslnsirumentumelno-
super gentes: super te autem apparebit Dominus, el vum , quod nisi flumine Salvatoris et spirituali ejus
gloria " ejus in te videbitur. Ei ibunt reges in lumine inlelligentia fuerit dnlcoratum, amarissimtim est;
luo, el gentes in splendore luo (Vers. 1 et seqr/.). Si occidente lillera, et spirilu vivificante (Maith. viu).
cnligo et tenebrae operienl terram super gentes, quo- Quodqtie sequilur : In wslate elin hieme erunt, sub-
niodo rursum gentes ambulabuut in splendore Domi- auditur aquae vivae quae egrediuniur de Jerusalcm,
ni ? Sed illac genles ertint in tenebris quas frigus ut et in pace el in persecutionibus istae vivenies
gcluque conlraxerit: et illae ambulabunl lumine Do- aquae manare non cessent. Sive quia LXX translule-
mini, quae secutae fuerinl reges, apostulos et pro- runt, In wstate et in vereita erit, hnc dicamus, quod
phetas, de quibus scriptum est: Cor regis in manu illo tempore non sit hiems, sed ver, aestasque
Domini (Prov. xxi, 1). Denique in tempore vesperi, perpetua, quando vox lurluris audielur in tcrra
hoc est, lenebrarum el trislitiae omnium peccatorum, nostra, et ficus afferent grossos suos, et vi-
sanctis lux erit, et una et aeterna dies, quae si nota 921 neae florebunt, et hiems perlransibit, el plu-
?rit Domino (neque enim ignorare poterit quam B viarecedet,et abibitsibi (Cant. n). In quo [AJ.illo]
,'reavit), considerandum est quomodo dicat in Evan- lempore ideo ver necessarium erit, quia flores ap-
gelio, quod diem illam nec angeli, nec Filius nove- parebunt in terra nostra ul cclebremUs Pascba et
ril, nisisolus Pater (Malth. xxiv). Pentecosten , in quibus de lerrenis transeamus ad
( Vers. 8.) Et erii in die itla, exibunl aqum vivmde ccelesiia , et omnes fruclus noslros offeramus Deo.
Jerusatem, medium earum ad mare Orientale, el me- In Phase enim hierais finis, veris exordium est;
dium earum adtnare Novissimum:in wtlate et in hie- in Penlecoste aestalis principium, quando labores
me erunt. Et eril Dominus rex super omnem terram. manuum nostrarum el fruciuum offerimus Deo. De
LXX : In die illa egredietur aqua viva de Jerusalem, hac aestate et vere perpeluo justus loquitur ad Do-
media ejus pars ad mare primum, et media pars ad minum: Tu fabricatus es auroram et solem, wstalemet
mare novissimum: in wslate et in vere erit sic: et erit ver tu plasmasti (Ps. LXXIII,16,17). Tunc erit Domi-
Dominus in regem super omnem lerram. In illo tem- nus rex super omnem terram , quando dicemus :
pore ( hoc enim significat dies quae soli noia esl Do- Dominus regnavit, exsultel terra (Ps. xcvi, 1). Et
mino, in qua sibi non succedent lux et tenebrae; sed iterum : Dicite in gentibus, quia Dominus regnavit.
erit 920 lumen perpeluum, juxtailludquod inApo- Elenim correxit orbem terrw, qui non commovebilur
calypsi legimus : Et civitas non habebit necessariamC (Ps. xcv, 10). Aquam autem vivam recte a nobis
tucem solis, quoniam DominusDeus omnipotenslumen doclrinam Salvatoris expositam , sciet ille qui bi-
ejus erit [Apoc. xxi, 13]), egredientur aquae viventes berit, et qui Salvalorem audierit prxdicantem :
de Jerusalem, de quibus supra (Cap. xm ) poncnles Si quis biberit ex aqua quam ego dabo ei, fiel in eo
Ezechielis lestimonium, disputavimus, quarum me- fons aquw viveniit, et snlientis in vitam mternam
dia pars ibit ad mare Orientale ; quod Graecorumli- (Joan. iv, 14). Et rursum : Qui credit in me (sicut
bri Xtftvuv'Ao-ipaXTfTtv [ Mss. 'Ao-yaXriTflv] vocanl, el dixil Scriplura) de venlre ejus egredientur flumina
vulgo mare appellatur A/ortuum, ex eo quod nihil in aquw vivenlis(Joan. vu, 38). Sicul enim qui biberit
aquis ejus possit vivere. Et media pars ad mare no- de doctrina ejus , habebit in se fontem vivenlem :
vissimum, quod ducit ad jEgyptum, et facit littora sic qui crediderit in eo, juxta id quod Scriplurarum
Palaesiinae.In aestate, inquit, el in hieme ita eril, vocibus continelur, flumina aquae vivenlis egre-
ut aquae isiae quae exibunt de Jerusalem, nec gelu dienlur de ventre illius. Aquas viventes miilii ad
constringantur hiemis, nec aestaiis nimio fervore baptismum referunt, quae in vere et in aesiale, hoc
siccentur : quamquam pro hieme vernum tempus est, in Pascha et Pentecosle , silienlibus largiendae
Septuaginta transtulerint ,* quod ad dislinctionem sunt, quando implebilur quod scriptum est : Lava-
aestatis non convenit. Cumque vitales aquae ulrum- D mini, mundi estote (Isai. i, 16).
que mare fuerint ingressae, et amaras aquas dulci (Vers. 9 seqq.). In die illa erit Dominusunus , et
flumine mitigarint: lunc erii Dominusrex super om- erit nomen ejus unum : et reverlelur omnis terra usque
nem terram. Aqua quaeegreditur de Jerusalem, boc ad desertum de colle Remmonad Austrum Jerusalem:
"
est, de Ecclesia, doctrinam indicat Salvatoris: De et exaltabilur, et habitabitur in loco suo, a porta Ben-
Sion enim egredilur lex, el verbumDomini de Jerusa- jamin usque ad locum portm prioris, usque ad porlam
lem (Isai. n, 3); juxta illud quod alibi scriptum angulorum : et a turre Ananeel usque ad iorcularia
est: Replela sunt omnia scientia Domini, sicut aqua reqis , et habitabunt in ea , -elanathema non erit am-
mutta operiens man (Ihid., xi, 9). Harum aquarum plius, sed sedebit Jerusalem secura. LXX : In die illa
media pars ibit ad mare Orieniale, popultim Circum- erit Domimtsunus , et noinen ejus unutn : circuiens
cisionis, quiin apostoliset pernpostolos est electus; omnemterram , et desertum a Gabaa usque Remmon
et meditim earum ad mare Novissimura, ul de Orienle ad AustrumJerusalem : Rhama vero in loco perma-
a lta rescripsimus ad Regii cod. fidem, Grnecoto- Oriaerat. Anten erat, et gloria Dei tui super te orta
tidem verbis concinente, xai >5Vo%a. aOTovS7rtak 6y- est : pro quo Victorius resiituerai, orietur.
1529 COMMENTARlOItUMIN ZACHARIAMLIB. III. CAP. XIV. 1530
nebil, a porta Benjamin , usque ad portam 922 PT*~A. Dominus Jesus rex fueril super omncm lerram , de
mam, usquead portam angulorum, el nsque ad iurrem quo ad Pairem Spiiiius sanctus loquitur per Pro-
11Anamael, usque ad torcularia regis habitabiinlin ea, phetam : Deus, judicium iuum reqi da . et
juslitiam
et analhema ullra non erit, et habitabit Jernsatem con- tnam filio regit (Psal. LXXI,1) : ttinc unus Dominus
ftdens. Exslruclinnein urbis Jcrusnlem , et aquarum erit, de quo scriptum cst: Scitole quoniam Dominus
egressum de medio ejus, quae ad uirumque defluaiil ipse est Deus (Deul. IV, 35) : El unum nomen ejus,
mare , Judsei el Chrisliani judaizantes , ullimo sibi omni prava religione calcala , juxta illud quod Pro-
(empore repromiltunt, quando rurstim exercenda pheta decanlat : Domine, Dominus noster, qttam ad-
circumcisio sit, et immolandne victimne, el omnia mirabile est nomentuumin universaterra (Ps. vm, 1)!
Legis praccepta servanda , nl non Judaei Christiani, El rursuni : Magnificnstisttper omnesnomen sanclum
sed Chrislinni Judoei (iant. Indie, inquiunt, illa, luitm (Ps. cxxxvn, 3). El alibi : Sicut nomen luum,
quando Christus in Jerusalem aurea atque gcmmala Deus, ita et laus lua in universaterra (Ps. XLVH,11):
sederit regnaturus, non erunt idola nec divinitalisi de quo ct Abacuc loquilur : Laudis ejus plena est
cultura diversa, sed erit Dominus unus, et reverte- terra (Abac. ni, 5). De cnjus gloria nominis ipse
tur omnis terra usque ad solitudinem , id est, in Deus loquitur : Absque me non scies Deum, el prwler
nntiquum siatum. Ponitque locornm vocabula a quo B nomen meum , quod tnagnificatum est super omnes
loco usque ad quem locnm acdilicanda sil Jcrusa- (Isai. XLIV,8). Tunc reverietur omnis lerra, in qua
lem : de colle Remmon (hoc enim Gabaa sonat, ubi lialiitavere Judaei usque ad desertuni, id est, usque
arbor maligranali est) usque ad auslralem plagam ad populum gentium , qui prius desertus erat, et
Jerusalem. Quodque sequilur : Rhama autem in loco Legis noiitiam non habebat: a Gabaa usque ad Rem-
suo permanebit, melius inteipreiaius est Aquila et mon , boc est, a colle usque ad excelsum , quia de
caeleri, qui posuerunt, exuliabilur : Rhama quippe terra et de descrlo ad collcs, et de collibus ad mon-
exaltaiio dicilur, juxia illnd prophctale ei Evangc- tana cnnsurgimus Unde et sponsus in Cantico can-
licum : Yox in Rhama audita est, hnc est, in cxcelsis licorum transilit coUes qui minores sunt, et salit
sonuii (Matth. n, 18). Exaltabiiur itaque Jerusalem, super inontcs excelsos (Canl. l), de quilms scrip-
ei a>dificabilurin loco pristino, a pnrta Benjamin , tum est: Montes excelsi cervis (Ps. cni). Sin aulem
nsque ad porlam qu;e dicitur angulorum, et a turre Remmon , malogranatum accipere volumus (iitrum-
Ananeel (non ut Graeciel Latini male legunt Ana- queenim apud Hebraos interprelatur), hncdicamus,
niael) usque ad lorcularia regis : quod llebraice quod fines Ecclesia»,de collibns incipinnt, ut omnis
scriplnmest AMMELECH("]SOT) [Al. Amalccb]. Et ba- onlo Ecclesiastictis conslruatur, de qno supra dixi-
bitahunt, inquit, in ea, hoc est, in Jerusalem : et G mtis, qnando inlerpretati sumus planclum unigeniti,
anaihema amplius non erit: nullos videlicct metus et planctum sicnt Adadremmon. Nec hoc est Eccle-
hostilis impetus, nulla formido ; sed sedebit vel ha- sia fine contenta ; scd perveniel usque.ad Anstriwn
bit.ibitur Jerusalem aelerna pace reqtiiescens. Haec in luce plenissima , super quo dudum exposuimus.
Judaei juxta litteram somniant, et nostri yjhaarai, et nunc idcirco reticemus, ne eadcm sacpius incul-
qui rursum audire desidcrant: Crescite et tnultipli- canies, leciori simus fasiidio. Et exaltabitur Ecclc-
camini, et replete terram (Gen. i, 28), el pro bujtis sia quae ccepit a collibus, et pervenit nd meridiem ;
vitae continentia brevique jejunio, bulbos sibi, et et habiiabit in loco suo , de quo scriptum est : In
vulvas,et avesb Phasitlis, et allagenem, nequaquam loco 924 pascuw ibi me collocavit (Ps. xxil , 1). A
"lonicum, sed Jtidaicum repromittuni, de quibus poria Bcnjamin, qui iuterpretaitir filins dexlerm, el
vere potest Dominus dicere : Non permanebit spi- non filius dicrum , ut male quidam suspicantnr :
ritus meus in hominibus istis , quia carnes sunl aliud est enim si in NUNlitieram , aliud si in MEM
(Gen. vi, 5). Coro enim pugnat conlra spirilum, 923 finiatur. Et perveniet usque ad locum portce orien-
et spiriius contra carnem (Galal. v, 17). Nec oppo- talis elprioris, usque nd porlam anguloriim. Avir-
nant nobis Joannis Apocalypsim (Cap. xx), quia et luie incipimus : hoc quippe dexiera significat; et
ipsa spiritualiierdisserenda est. Nos aulem ccelestem "pervenimus usque ad portam priorem , ui per e3m
Jerusalein interpretemur Ecclesiam , quae, in carne ingrediamur ad caeteras : stalimque nobis occurrit
ambulans, non vivit secundum carnem, cujtis mu- porta angulornm , ubi angnlaris lapis est, quetn re-
niripnlus in ccelo est (Philipp. m). Posiquam enim probaverunt wdificantes , et factus est in caput anguli
" Duo mss. Ananeel, hic quoque penes LXX ; in nautis : ex ea namqne rogione in Graeciam trans-
aliis libris Anameel. pnrtalas dicunt. Vide Martial. lib. xtn, 72. MART.—
b Mss. codices legunt pltasides ; sed retinenda lec- Jilqiie bene , qnidquid Marlianaeo videalur, legunt
lio librorum editorum aves phasidis , quia phasidis mss. Phasides.
est nomen substantivum casus geniiivi, non acctisa- c lonicum tiixit, quia Atiagen lonicus maxime
livus pluralis numeri et adjectivuni nomen. Sed ad- cclebraiur : constile Plininm lib. x, cap. 48. Est
damns in codicibus mss. saepitis scripiiun esse ele- vero Altagen avis Asintica, quam nos francnliuiim
mcntum I pro E, et vicissim E pro I, ut jam saepis- diciiiius , iin fraucotin ; species quaedani phasiani ,
sime docuisse mememini aniequam iineuiaeQuasslio- quae jam in Gallia et Hispania capiiur et mnxime per
nnni Hieronyinianarum Jnannis Clerici prodireni in Alpes. Attagen olim oxislimaius inter raras aves ,
Iuccm. Sunt porro aves phasidis , nostri pltasiani, ut ex hoc loco colligilur. MART.
aves notae a Phasi fluvio ad nos traduciae ab Argo- i
1531 8. EUSEBI! fltEBONYMI 1552
(Pt. cxvn, 2t). Qtii angularis lapls pafieient utrum- A nia JelH (I Cor. xii). b Et pro rrairum saiule ann-
que conncctlt, et duos populos in unum redigit Hiema esse cupit, imitari volens Dominum suum,
(Rphet. n), de quo et Dcus loquitur per Isalam : qui et ipse cum non esset malediciio, pro nobis
Ecce ponam in Sion lapidem angularem , electum et faclus est malediclio (Rom. n). Ablato aulem omni
pretioiHm in fundamentis ejus : et qui crediierit in anatbemate , habitabit Jerusalem secura atque con-
eum, non confundetur (Isat. xxvnt, 16). Hic lapis ah- fidens, et illud in se exprimens : Qui confidit in Do-
gnlaris et cisteros lapides angulares supefaedificari tnino, beattts est. Et: Melius est eonfiderein Domino,
sibi voluii, ut aposlolus Paulusposset libere diccre: quam confidere in homine (Ps. cxvn, 8) : de qua sc-
jEdificali tnper fundameniumapostolorum et prophe- curitale et confidentia Jeremias propbeta coiiime-
tarum , ipso snmmo angulari lapide Chrislo Jesu moral: Benedlctuserit homo, qui confidit in Domino
(Ephes. u, -20). Hos lapides non imilantur brcreiici, (Jerem. xvu, 7).
qni omnia gldfiae et lucri causa faciunt, et orant in (Vers. 12.) Et hwceril plaga qua perculiel Dominus
angnlis platearum , feclam semitam relinqiieutes. omnes gentes, quw pugnaverunl adversum Jerusalem.
Omnis enim angnlus rectam lincam ffangit : et id- Tabescet caro unitiscnjusquestantit tuper pedes suot,
circo mereirix in Provcrbiis (Cap. vu) , utctimque et oculi ejus coniabetcenlin foraminibus suis, et lin-
eam accipere voluerimus, cujus non quiescunt pe- B gua eorumcontabescelin ore suo[Vulg.eorum]. LXX:
des domi, sed aut foris vagalur, aul in omnibus in- £( hwc eril rnina qua percutiel Dominusomnet poptt-
sidiatur angnlis platcarum, cum viderit juvenem los qui miliiaverunl contra J'erusalem. Tabescent car-
insipientem (non a invilat enini quem senserit esse nes eorum tlantium super pedes tuot, et oculi illorum
prudeniein et maturum senecluie, de quo scriptum deflttentde foraminibuseorum, el lingua eorum tabes-
est (Sap. iv, 8): Cani hominis tapientia ejttt), statim cel in ore eorum. Qnse passurse sint gentes quae
apprehendit, et osculatur atque blandilur, et ducit contra urbem Dominidimicabunl, praesens Scriplu-
ad lupanar, et invitat ad coitnm. Reiinquamus igitur ra teslatur: Siabum , iiiquil, super pedes suos , et
simulatos angulos, et ad lirinos aique robusios caro eorum tnbescet et defluet, et oculi eorum com-
Cbrisii angulos trnnseamus, ad quos cuin pervene- putrescent, ct dc suis 926 foraminibus excidenl;
rimus, Stalitn nobis occurrit turris Ananeel, quod lingua mngniloqua, quseDei populum blaspheiiiabat,
interprelatur, gratitsimus Dei. Quid enim lurre Sa- solvelur in saniem, et intra vallum denlium compu-
lmnonis gratius est. ? de qua ad sponsam dicilur : trescet. Ilaec passos non esse Romanos qui Jerusa-
Sicut turrit David cervix tua , qum adificata etl in lem subverteruut, cunctis perspicuum est: nisi forte
Thalphiolh : mille scuta pendent super illam : omnia Judceiillas nationes asserunl [Al. asserentj perpessu-
jacuta potenlium (Cant. iv, i). Hanc lurrem Dominus € ras , qnae contra auream et gemmatam diniicatui*
iu Evangelio (Cap. xiv) aedificari vuli, expensis prius sunt Jerusalem. Nos autem dicemus, omnes perse-
et stinipiibiis stippiilalis: eldequa dicilurad Jerusa* culores, qui afflixeruul Ecclesiam Domini, ul la-
lem : 925 Eiat pax in virtttle lua, et abundantia in ceamus de futuris cruciatibus , etiam in pra s.enli
turribus tws (Ps. cxxi, 7), de qna el sauctus ad Do- saeculo recepisse qn:e fecerint. Lcgamus Ecclesias-
minum loquitur : Deduaisti me, quoniam factus et ticas hislorias, quid Valerianus, quid Decius,
spes mea : turris forlitudinis a facie inimiei (Pt, LX, quid Dioclelianus, quid Maximiamis, c quid sae-
4). Dc turre Ananeel pervenimus ad regis lorcula- vissimus omnium Maximinus, et nuper Julianus,
ria, proquibus et tres psalmi titulum habeni. Et passi sint : el tunc rebus probabimus eiiam juxta
Dominus dicit in Isaia : Torcular calcavi tolut (hai. lilterain, propbeliae veritatem esse complelam, quod
LXIII,3), til exuberet in illis noslra vindemia, et conipulruerint carncs eorum , etocuti contabuerinl,
exprimamus botros, et rubentia in Christi sanguine et liugua in pedorem et saniem dissoluia sil. Porro
iniista calcemus; ut biliamus vinum quod laetificat si ex hoc dicto baereliciscrudelitas Dei videtur osten-
cor Itoniinis (Ps. ciui; ei sponsa desidcrat sponsii di, audiat haec universa (ieri, ul doficientibus iualis
sndalibus loquens : Iitducile me in celtam vini, ponite succrescant bonai Quienim in Dominoet cum Doinno
super mf. charilatem (Cant. n, 4). Si nos isliusmodi 1) steierit, deduenl ejus carnalia, ut oriantur spiriiua-
inebriarint lorcularw, habitabiraus in Jerusalem, in lia, et oculi qui male videbanl, cadeui de furaiuini-
qua anuthema ullra noii crit, maledictio videlicet et; bussuis, ul alii reponantur, qui possint Dominum
abominalio. Unde dicil el Aposiolus : Si quit non: suscipcre cum proplieta dicenie: Ad te levaviotulos
antat Dominum, sit anathema (I Cor. xvi, 2). Et ini meos , qui habitas in cwlis (Ps. cxxn , 1). El lingua
alio loco: Nemo in spirilu Dei loquens, dicit analhe- blasphemans ideo compulrescet, Utaltera lingua na-
a Regin. ms., non vitat enim quem, etc. mililihus interfectus esi. De coeterisila Hieronymus
b Notanda islhaec Hieronymi exposiiio proplef im- colligit, quod Maxiniianocarnes compUtrueriut: tnbc
peritiaitt criticornm neoieiiCOium, qui volnnt Pau- oculiirum interierit Masiminus: lingiue pedore et
lum aliier sensisse, et contra tinanimem sanetorum sahie Diocletianus. Priores duos, Valerianum et De-
Patrum consemum dticent inulta quae nesciunt, in cinm, ut et posti emum Jnlianuni, ad proplietcevcrba
hoc se doclos arbitrantes , si inaudila et nova lo- non trahit, nisi eo , quod Dominiuttio apparuerit in
qunntur. MART. ttdvenarios ejus, ut ipse ait supra in Naum cnp. i.
1 Interserit idem ms. tquid Lieinius: qui ^Ufdemi Confer aureum Lnctamii libeilum, de mortitmsPer-
et iniinanissime in Christianos saeviit, ei tandem ai secutorUm.
l.vlo COMMENTARIORUM IN ZA&iARlSM LIB. III. CAP. XIV. Ii51
scatur, quae glorilicet Deum, el possit dicere : Lin- A confessus est iiomen, et in pcfseculionibus cOaclus,
gna mea meditabiturjustitiam tuam, tota die laudem Chrisli populUm perseculus est, et ipse veriatur ad
tuam (Ps. LXX, 13). Unde et Simeon suscipiens in laetitiam. Vel cerle Judas, omnis confitenSet fidelis,
tilnis Infaiitem, et futura praenunlians, ait: Ecce hic non adversum Jerusalcm pugnet, sed praeparet se in
positusest in ruinam el tesurreciionem muliorum(Lut. Ji rusalem , Ut cOnlra adversarios dimieet. Et con-
u, 34), ut m.ila cadant, et optima suscitehliir. Unde gregabit ipse Judas divitias omnium gentium iii cir-
et Dominus : In juditium, inquit, ego veni in hunc cuitu, aurum, et argcnlutn, et vcstes mulias nimis.
mundum , ut qni non videnl, videanl ; et qui vident, Aurum et argentum in Sensu et sermone intelligi
cwci fiant (Joan. \\, 39). Non v;d.'bat geniilium po- sifipe diximus : tuide et vestes b seque debemus ac-
pulus, et posl fidem Christi ccepit vcriialis lumen cipere, qtiibUs Christi decoratur ECclesia, de qna
aspicere, t|iiaeloquiiur per propbetam: Spiriius Do- scriplum est: As(tl/'( regina a dextrls tuis in vestitu
mini super me, propter quod unxit me , evantjelizire deaurato, cirtumdatavarielate (Ps. XLIV,10). Quibus
pauperibus misit me , prwdicare captivis remissionem, vesiibus indulam se cfedenlium lurba bctatur et di-
et cwcisut videant , 927 et itluminenlur sapienlia cit: Exsultabo in Domino,quia induit me veslimentis
(Isai. LXI, 1, 2), de qua scriptum est: Sapientia ho- salulis, et lunica twtitie (Isa. t.xt, jitxta LXX). Dixe-
tninis itluminat faciemejus (Eccl. vm, I). El in Psal- B rat enim ei Dominus : Yestivi le rptyo.^on el byssi-
inis legimus : Dominusitluminat cwcos, sive sapien- nis (Ezech. xvi). In rpi%cmroi; vesleS tenues acci-
les facil(Ps. CXLV). Hocenim inagis signilicat o-oyot. piamus, quse lam pulchrae stmt atque subiiles, ut
Videbant Judaei; et quia lumeii rccipere nolueruni, capillorum stmiles esse videanttir. Has vesies Eccle-
aeterna caecitale cooperti suiil. sia congregat, ul habeal quibus lnduat pOpulum
(Vers. 43, 14.) In die illa erit luinutius Domini sumn, Cul a vero conclonatore praeceptum esl: In
magnus in eis: et apprehendet vir mannm proximi sui, omni temporesinl vestimentatua candida (Eccl. ix, 8).
el conferetur manus ejus suver manum proximi sui. (Vers. 13.) El sic erit ruind equi, el muli, et ca-
Sed elJudas pugnabil adversum.lerusalem, ettongre- tneli, el asini, et omniumjumeniotum qiur, fuerint in
gabuntur diviliwoninium genlium in circuitu: aurum, caslris illis, ticut ruina hwt. LXX: Et hmceril ruina
et argentum, el vestcsmtillwsatis. LXX: Et erit in equorttm et mtdorum, eamelorumet asinoruiii, et om-
die illa stupor Domini magnus supcr eos : el apprehen- nittmjiinwntorum , qum fuerinl in castris illis, juxta
det tiiiusquiiqiteinaiium proximi stti, et adliwrebilma- ruinam hanc. Ei haecJudaei snb ijAet^svu suo car-
nus ejus in manu proximi sui: et Judas prwparabilut nalitcr explenda conlendum. Grandis revera Domini
in Jerusalem, et congregubilrobur omnittm popitloruin fnrtilhdo , tit corruatit in castris hostlttm cqui, el
per circuitum: aurum, et argentttm, et vesles mttlias C muli, camcli, etasini, etomuiajumenta eorum sicut
nimis. Cuni haec fuerint expleta miracula, ut caro ci homiiiescorrueraiit [Al. corrueiil]. Mngnus irium-
hoslium defluat, labescanl ocnli , et liugita in ore plius, glotiosa viciorin, brutauuimalia DcOpugmuite
blasplieinantium computrescat : tunc erit magnus superari. Dicatnus ergo juxta cceplam tropologiam :
lumullus , slve stupor in eis ; hoc cnim significat quod itlcirco otnnia mala corrunnl, qune piius con-
sxaruai; quatn LXX transiulcfunt: Et apprehendet tra Ecclesiam dimicaverntit, ut c bona repente con-
iiiiusquisque manum proxlmi sui, et conferetur nia^ surgant. Deuique qui prius eqiius fuomt binniens ad
nus « cum altefius mami, praeformidine, etmalo- uxorem proxiini sui (Jetem. v), et impatiens ad li-
nnn pondere, qttse supefvenieni. Judas quoque pu- bidinem ferebatur, et jacebat in turpiiudine volu-
gnabit contra metropolim, de quo ei supra (Cap. xii) plaium: cum Sequi coeperit castiiatem, dicctur ad
diximus, et a Domino Concessavicloria : congrega- eum : 929 Surge, eamus hinc{Joan. xiv , 51). Ei :
bunlur diviiiae omnium genlium quae militaverunt Stttge, teni, proxihia mea(Cant. il, 10). El iti
conlra Jerusalem, aurum et argentum, et vestium Aposlolo : Surge qui dormis, el exsurge a mortuis, el
miillitudo , qtiae in rebus preliosissinia sunt. Il;rc illuminabit te Chrislus (Ephes. V, 14). Cumque sur-
sibi infelix Juda pfomitiit, aurum accipere sperans, rexerint qui niite ceciderant equi, el niollia terga
qusetriginta argenteis Dominum appretiavii. Nos nu- P Domino praebuefinl ad sedendum, dicent ad Deum :
lem coeptumsequentes ordinem, omnia ista rcfera- Ascende super equos tuus , et eqniiatio tua salut
mus ad Ecclesiae beatitndinem , quod cuucti qul (Abac.m,8). Juxta btinc sensum mulos accipiamus,
in ea fuerint admirenlnr siibjeciionem hostium, qui steriles sunt, ei non procreant filins; sed volup-
et snain feliiiiatem, et unusquisque apprehendat tate lasciviunt : de quibus Psalmista commemorat:
manum proximi sui, ut conserant dexleras , et Nolite fieri sicul equus et mutus , quibus non esl intel-
mutua fide ac necessitudine copulenmr. Quod lectus (Ps. xxxi, 9). Sicut ergo qui proni sunt ad
auicm in Hebraieo legimus: Et Judas pugnabit ad- lihidincm , cqui appellanlur : sic mulosjuste voca-
versum Jerutalem; pro quo LXX transtulerunt: biiuus, qui virgiues sunt carne et non spirilu : qui
E( Judat prwparabitur in Jerusalem , utroque niotlo eunucliizamur non proptcr regna coalorum, sed
accipiamus, 928 <|uod Judas qui quondam Domini propler hominum voluptatem [A/. volniitaiemj. Cum
a Verba, cum alterius manu, penes Victorium de- mus accipere.
siderantur. «Idem ms., ut in pvenurtpente, etc.
b Ferme reciius in Regin. nis., et vesteseas debe-
1535 S. EUSEBII HIERONYMI 1536
igittir isti muli, el isti eunuchi, versi ftierint in pro- A
1 quit, qui relicti fuerint de gentjbus quae venerint
geniem, el spirituales filios procrearint, audient per contra Jerusalem, ascendent per singulnsannos, ut
Isaiam ; Et ne dicat eunuchut, quoniam sum lignum adoreni regem Dominum exercituum, et celebrent
aridum. Hmc enim dicit Dominus eunuchis, qui cuslo- festivitatem Tnbernaciilorum. Hac quoqtie Judaei
dierint sabbata mea , et elegerint qum volui, et tenue- cassaspe in milleanuoriim regno futura
promittunt,
rint fmdus meum, dabo eis in domo mea et in tnuro cujus solemnitatis istud exordium est :
Egressus
meo locum nominatum, el nomen meliusa filiis et fi- popnlus Israel de ^Egyplo per vastam et lerribilem
liabus: notnen sempiternum dabo eis qttod non defi- aclaiam solitudinem, in qua non ernl domus, villa,
ciet (Isa. LVI,3 seqq.). Tales mulos et mnlas habebant oppidum, specns, faciebat sibi tabernacula atque
reges Israel, etmaxime David, qui refertur adChri- lentoria ( quae nunc a similitudine parvulae avis pa-
slum (II Reg. xm, el III Reg. i). Si intelleximusquisint piliones vocantur) in quibus cum conjugibus mora-
equi et muli ruentes et consurgentes, transeamus ad reniurac liberis, el cibum cnpereni, et perdiemso-
camelos, animnl ruminans, ungnlamque non findens lis ardores, per noclem humorem, et frigus, et roris
(Levit. xi) : et dicamus, camelum esse omnespecca- injuriam devilarent: jtissumque est ui in mense se-
tores terrae, qui gravi peccaiorum sarcina deprimun- ptimo qiiiuta decima die mensis fieret labernaculo-
tur, et videntur sibi sanctas Scripluras legere, sed B ! rum solemnitas : Et cum le, inquit, interrogaverit
ungulam non findunt, ruminantes eloquia divina, el filitts luus cras, dicens : Quid sibi volunthmc taberna-
ea quas scripta sunl negligentes. Rectius aulem ca- cula? respondebisei: Multo temporeperegrinati sumus
melus dici polest populus Judaeorum, qui et ipse Le- in jEgypto,de quaeduxit nos Dominusin soliiudinem,
gem Dei meditatur, el eam ruminat et volvit in pe- et idcirto tabernacula suscitamus, ul beneficiorumDei
clore, sed non dividit ungulam, ut credat in Palrem, omni tempore recordemur, cum cmperimus931 na"
et in Filium : et in eo immundus est, quod neqtia-• bilare in urbibus (Deut. vi, 20, 21, et Lev. xxm, 43).
quam separat litteram a spirilu, umbram a verilate ,, Praecepit quoque ul facerenl tabernacula de ligno
el porlat Legis onera, et audit per propbelam : Yw, pulcherrimo, quod Judai a cilrum vocant, et de pal-
gens peccalrix, populus plenus deliclis (Isai. i, 4). Dei marum ramis ac frondibus ligni densissimi, et sali-
istiusmodi camelo qui rumi.nat, ungulamque non fm- cis, et populi. Historiae jecimus fundamenta, ut ex
dit, et in Proverbiis quasi ad filium dicitur: Qui re- his ad spiritualia transeamus. Quamdiu in profectu
linquil custodire disciplinam patris, meditubitur elo- sumus et in cursu aiquc cerlamine, babilamus in ta-
quia mala ( Prov. xxi). Post cimelum (ranseamusi bernaculis, hoc omni mente nitenles, ut de laberna-
ad asinum, qui quondam ferebalur infrenis, et 930 I culisad firmam elstnbilemsedem iranseamus.id est,
immiindus erat, et mulios babebat doninos, et per•^ domum Dei. Unde elsanctusb David dicit in Psalmo:
praicinitia labebattir, ut corruens repente consurge- Heu mihi, quia incolatus meus prolongatus est ( Ps.
lel, et portaret Domintim Salvatorem, et ingredere- cxix, S)! El : Advena ego sum, et peregrinus sicut
ttir in sanciam Jerusalem, et euin parvulorum lurbai omnes patres mei (Pt. xxxviu, 31). Hoc loquitur qui
credcntium susciperet Iriumphantem (Muit. xxi ett in yEgyptoest, et adhuc in sacculo constituius. Qui
Joan. xii). Hunc aslnum ad vitem et vineam Salva-- aulem egrediiur de jEgypto, quae Hebraice dicilur
tor dicilur ailigasse (Gen. XLIX,11), dequa iu Psal- MESBAIM (D^KD), el intirpretatur tribulalio; et in-
mis scriplum est: Yineamtranstulisti ex Mgyplo, el( grediturviliorum solitudinem, carpit iter sunm , et
ejecisti gentes, et planlasti eam (Ps. LXXIX,9). AdI dicil in psalmo : Perlransibo in locum tabernactdi
quam ipse vinilor loquilur : Ego plantavi te vineami admirabilis usque ad domum Dei (Ps. XLI, 5). Admi-
frugiferam totamveram (Jer. n, 21). Omnia quoque; rabile cst enim nolle habitare cum jEgyptiis; sed
jumenia et animantia, quae uno nomine prophetai submerso Pharaone, terram cnpere rcpromissionis
comprebendit, pro singulorum nainris interpretandat intrare (Exod. xiv). Unde et alibi loquitur : Qu«in
sunt, el boc magis Dci Filio convenit, quam ea qune > « dilecta tabernacuta tua, Domine virtulum! concu*
slulta populus Judneorum vaticinalione praesumii. piscil el deficit anima mea in atria Domini(Ps. LXXXIII,
(Vers. 16.) Et omnes qui reliqui fuerint de universiss 1). Et post paululum ; Beati omnes qui habitant iit
gentibus, qttw venerinl contra Jerusalem, ascendenl abt domo tua, in swcula swculorumlaudabunl te(Ibid.,S).
anno in annum, ttt udorent regem Dominumexerci- Yox ettimexsullationis et salutis in tabernaculis juslo-
tuum, el celebrent festivilatemTabernaculorum. LXX:: ntm (Ps. cxvn, 15). Et in Proverbiis scriptum repe-
F.t erit, quicumqnederelicli fuerinl de cunclis gentibns,, rimus : Domus jusiorum permanent, et tabernacula
quw venerint contra Jerusalem , ascendent per nnnoss eorum, qui recte agunt, stabunt (Prov. n, 21). De do-
tingulos , ut adorent regem Dominum omnipotentem, mibus.quod permnneanl ; de tabernaeulis, quod
et celebrent feslivitatem Tabernaculorum. Omnes, in- stalura sinl, pollicetur. Dicit et in alio loco sanctus
a Emendamus ad lidem Regii ms. cilrum, pro i Hebraice Levit. xxi» dicitur anriN.
quo
leclum hactenus est falso, cedrum. Erat enimvero9 b Nomen, David, rectius binc amoveas, quod et
citrum unuiii e quatuor lignis, quae ad conficiendaa nostri mss. ignorant.
tabernacula requirebantur jurc, quod lucul*nter, , c Impressorum lapsu lum hocce testimonium mi-
qui llelirseorum SsvTep&o-eic
prosecuti sunt, tradunt. sere luxatum, cum paulo superius, delicta, pro di-
Yide Menacolh cap. m, 6; Maimonidem cap. vu, 5. lecta, alinque id genus menda saepe casliganiiir.
lo57 COMMENTARIORU.YI IN ZACllARIAM LiB. 111.CAP. XIV. 1538
vir : Uiiuni pelivia Domino, hoc requiram, ut inhabi- A u ac iribubus lei rse est, et idcirco Dominum nnn po-
lem in domo Domini omnibus diebttsvitw mcw, el vi- test adornre, non erit supcr eum imber tempora-
deam delectationemDomini, el visitem templum ejus neus, et serolinus, nec terra illius pluviis coeli riga-
(Ps. xxvi, i). Qui iu istiusmodi habital tabernaculis, bitur. Sive, ut verierunt Septuaginta, qui non aseen-
el de labernaculis ad atria, et de atriis ad domum, derint de familiis terrm ad Jerusalem, ut adorent regem
et de domo ad lemplum Domini ire festinat, debet Dominum omnipotentem, cum illis reputabuntur,
celebraresolemnia tabernaculorum in ligno sapientiae qui pugnaverunt adversum Jerusalem, et quorum
pulcherrimo, 932 <le quo in Proverbiis dicitur : tabescet caro, et oculi deflueut, et lingua putresccl.
Lignum vitw est omnibus qui appropinquant ei, et qui (Vers. 18, 19.) Quod et si familia jEgypti noii
reclinantur sttper a eum, quasi super doinum firmitalis ascenderit, et non veneril : nec tuper eos erit, sed erit
(Prov. ni, 18). Et in ramis palmarum , in quibus si- ruina qua perculiet Dominus omnes gentes, qum non
gnum vicloriae, et virtutis praeniium continetur, et in ascenderinl ad celebrandam festivitatem Tabernacuto-
frondibus densissimce arboris quam myrium Judaei rum. IIoc eril peccatum/Egypti, et hoc peccatum om-
intelligunt, proptcr morliiicalionem b carnis ac libi- nium gentium, quw non ascenderint ad celebrandam
dinum. Unde et Domino Salvatori a magis myrrha fesiivilalemTubernacuhrutn. LXX : Sin autem JEgy-
offerlur in munere (Mutt. n ). Et in ramis, inquit, ]} ] pli tribus non ascenderil, nec venerit illuc : el super
salicis et populi, quam quidam tinam arborem vo- eos eril ruina, qua percutiet Dominus omnesgentes,
cant ; ipsumque ligni nomen quod Grxce dicitur quwnon ascenderuntut agerenl solemnitatemscenope-
ayjos, indicat casiilatem. Aiunt medici, et lii qui de giw. IIoc erit peccatttm vEgypti, el peccatumomniutn
arborum et herbarum scripserenaturis, quod si quis genlium qumnon ascenderint ut celebrenl festivilatem
florein salicis, sive [Al. etj populi mixium aqua [Al. scenopegiw. Qui ^Egyptius est, et genlium caeiera-
aqtiaej biberit, omnis in eo frigescat calnr, et libidinis rum, quamdiu jEgyptius et ethnicus permanet, non
vcna siccelur, ultraque filios generare non possit. ascendet in Jerusalem : et quia ascendere non po-
Qui lalium arborura ramis proteclus fuerit, exerceat test, nec gradum ad excelsa subrigere, ideo non erit
festivitatem labernaculorum, sexium mensem trans- super eum imber Dominicacbenedictionis. Et boc
iens, qui referlur ad munduin, el septimo agens sab- peccatum erit maximum ^Egyplio, d Assyrio, Cbal-
batum spiriluale, in quinta decima die mensis ejus- daeo, Syro, Moabitae, et Ammonitae, si noluerint
dem, quando noclis luna plenissima est, et oiiines egredi de terris suis, et ascendere Jerusalem, ut per
ejus tenebraeclaro lumine resolvuntur. llaec breviter tabernacula transeant in Jerusalem , et inveniant
diximus, olim animo contemplantes librorum inagni- aelcrnam domum, aliarumque geniium bomines esse
tudincm , ut ad reliqua iranseamus. ( desistant , et eliicianiur Israeliise in quibus dolus
G
(Vers. 17.) El erit, qui non ascenderint de familiis non est (Joan. i). Hacc omnia quae nos celeri ser-
terrw ad Jerusalem, ul adorent regem Dominum exer- mone persiringimus, Juda:i, ct judaizantes nostri,
cituum, non erit sttper eos imber. LXX : Et eril, qui immo iion noslri, quia judaizantes, sperant futura
non ascenderint de familiis terrw ad Jerusalem, ul corporaliter, utique et circumcisionem sibi, et con-
adorent regem Dominum ontnipotentem, et isti illis jugia in mille annorum 934 imperio promittentes,
apponentur. Pro eo qttod Sepluaginla transtulerunt, ne impleatur in illis maledic(io quae scripia est :
ct isti illis apponentur, in Hebraico scriptum est, cto Maledicta slerilis quw non facit semenin Israel; el :
ALEBEM CEJEGESEM,quod Aquila el Symmacbus et Beatus qui habel semenin Sion et domesticosin
Jeru-
Theodotio similiter inlerpretati sunt, et non erit su- salem (Isai. xxxi, 9, sec. LXX). Quod si verum est,
per eos imber. Ecclesia Domini Jesu appellatur cce- omnes virgines quas mille annorum rcgnum invene-
lestis Jerusalem, de qua Apostolus scfibit : Quw au- rit, nialedictioni el sterilitati perpeluae subjacebunt:
tem sursum est Jerusalem, libera esl, qttm est mater aui cerie nupturac sunl, ut maledictionem eiTugiani.
omnium noslrum (Galal. iv, 26); et : Accessistis ad (Vers. 20.) In die illa eril, quod super frenum equi
Sion monlem, el 933 tivilaiem Dei vivcntis, Jerusa- est, sauctum Domino : el erunt lebetesin domoDomitti
lem ewlestem(Htb. xn, 22). Et htec Jerusalem non D J quasi phialw coram altari. El erit omnis lebesin Je-
est in locis humiliuus siia, sed in monle excelso, de rusalem el in Juda sanctificalus Domino exercituunt,
quo [ Al. qua ] Salvator loquilur : Non potest tivitas LXX : In die illa erit, qitod super frenum equi est
abstondi super monieinposita (Mat. v, 14). Unde qui sanclum Domino omnipotenli: et erunt lebetes
qui in
adoraturus est Dominum exercituum in Jerusalem , do.no Domini sunl sicut phialm anie domum altaris :
debet admonlanaconscendere. Quiautem defamiliis el eril omnis lebes in Jerusalem et in Juda tanctus
a Reponendum omnino est sequiori genere eam, scriplum est, EtMnnW DrvSj?
NVI,quod nunc legi-
juxta Grircum, sV :
avT>jv deinde pro domttm, le- mus. Yolo alehem jihjeh hcggeschem.Quaeleciiolle-
gendum Dominum,ut in Grar.coest, nvpiov.Victorius braica quiiiiluni disiet ab anilquorum leciione nnnc
praeterea firmali sunt, pro firmilatis subsiiliiit, con- maiiifesium et exploratum nobis est. MABT.—Malim
seniientibus in bac ejus lectione qniiique mss. codi- UE, quae teriiae personae terminatio est : potuit vero
cibus, sed Grxco, ao-yaW?, dissentienie. vocis similitudo amanucnsem decepisse.
b Regin. ms., mortifieationem vitiorum ut libi- d Nomen Assyrit, quod et abundare
videtur, Viclo-
dinum. rius lacei.
c lta legunt omnes tr.ss. uostri codiccs; in Hebraeo
i'39 S. EUSEBII HIERONYMI 1540
D.ominoomnipolenti. Verbum Hebraicum MESULOTU A (P«. xxxi, 9, 10,).De hoc freno el Jacobus loquiim :
(rvfen), Aquila et Theodotio pv<3ov interpretaii sunt, /n equorutn ora miltimus frenos, et omne corpus eo-
id est, profundum : Symmachus irefi7r«Tovo-vo-xtov, rum circumagimuf(Jacob. m, 3), ut scilicet rccio
id est, incessumumbrqtum-Soli Sepfuaginta x«)uvov, gradiantur itincre, et mollia ad sedcndum Domino
id csi, (renum, iranstiilerunt; quos el nos in hoc ltico ppssjnl terga praeljere. Tale frenum et talis sermo
seculi sumus, ne novum aliquid in quaestionevulgala auri et argenti varietaie compositus, feros equos
Yidcrcmur afferre. Quod cum ab JJebrqeoquaererem Salvatori praeparat ad serlendnm ; et sanctos facit,
quid significarei, ait mihi, a non debere nos legere ac proprie illius cullui consccratos. Audivi a « quo-
MESUI.OTB, sed jiESALOTB,qijod significat phaleras dam rem, sensu quidem pio dictam, sed ridiculam.
cquorum et ornatum bellicum, et excepto lioc loco, Clavos Dominicaecrucis, e quibus Conslantinus Au -
in nullo penitus sanciarum Scripfurarqm volumine gustus frcnos equo suo fecerat, sanctum Domini ap-
hoc veibum reperiri. Frenum aulem lingua Hebraica pellari. Hoc ulrum ita accipiendum sit, lectnris pru-
RESEN (p-i) appellari, et uon HESULOTB, quod LXX dentiae relinquo. Nos transeamus ad lebetes, qui fu-
Iranstulerunl. El esse sensum : Temcore solcmni- liiri suiit in domo Domini, quasi phialaealtaris. Erit
taiis perpeluae, el regni Jerusalem, pacatis omnibus enim omnis lebes in Jerusnlem, et in Juda snnclifl-
cl iranquillis, nequaquam opus esse equitntu, quod B calus Dominoomnipotenli. Ament aenenslebelcs, qui
genus bellantium foriissimum est; sed omnem oma- amavcruiit ollns ^Egyplias, et carnes, etpepones, et
tuni,el decorcmplialerarumadciiltum Pomini confe- allia, et cacpe[Al. cacpas],el 936cucumeres (Num.
lcndum. Hoc 1111 dixerint. Nos equorum profundum, xi).Nos Judaicns lebeles in quibus coquebanlur car-
b el incessum o-vo-xiov,umbrosum, sivc fencbrosum, nes viclimarum, verlamus in phialas aromalum co-
refcramus ad scientiam mysticam, quam et Divid ram aliari Domini, de quibus spnnsa dicit ad spon-
ht- sum : Fralruelis meus descendilin horium meum ad
quasi equus optimus se babere jactabat, dicens:
ceria e( occulla sapientiw tum manifes(astimihi (Ps. L, phialas aromalum, pascere in horiis, et colligere litia
8). Ef Apostolus : 0 profundtim divitiarum sapientiw (Caiit. vi, 1). Hortus ct pnradisus in quein sponsus
et scientiw Dei! quqm inscrutabilia sunt judkia ejut, descendit ad spousam, sanclarum lecijo Scriptura-
et invesligabilesvim ejus (Rom. xi, 33) 1De boc pro- rtim esi : de quibiis lilia, et violas et rosas et varia
fundo propbeta 935 cjamavit ad Dojninum, et cxau- decerpit aromaia, ul impleat pbialas animartim cre-
divit eum. In his profundis et tencbris posuit Dcus dentium, et Domino ex eis liba dilfundat. Jstiusmodi
latibuluin suum (Ps. xvn) : has tenebras et sacra- lebeies cum versi fuerint in phialas Doinini, et di-
jnenia divina ingressus est Moyses in Sina montis cere potuerint : Chritti bonut odor tuntus (II Cor.
c-iligine, ut viderel Deum (Exod. xix): de quibus et' Q xv), el pro virulentia carnium, varios coeperinl flo-
Dayid in Psalmo alio loquebalur : Judicia Domini res gestare virlutum : (unc erunt in Jerusalcm, ct
ista my- in Jnda sanctificaii Deo omnipolenti, de qpibus fre -
abystut mulla (Pt. xxxv, 9). Haccarcana et
Steria sancta sunl Domino, quse noveral evangelista quenlius dixinius, quod Jerusalem visinnem pacis,
Joannes, qui ausus est dicere, quod angeli forsiian et Judas exprimat coufitentem.
nesciebant : /11 principia erat Yerbum, et Yerbum (Vers. 21.) Et venient onmes immolantes, el sument
erql apud Deum, et Deus erqt Verbum (Joan. 1, 1). ex eis, et coquent in eit: el non erit mercaior ullra in
El idcirco amatur a Donjino, quia oplimum babebal dotnoDomini exercituumin die itlo. LXX : El venienl
profundum; et jrecubuerat super peclus Jesu, uude omnes qui immolent et sument ex eis, et coquent in
et hauserat sapientiam (Joan. xxi). Sin auieni vo- illis, et non eril Chananwut ullra in domo Domini
luerimus, m LXX transiulerunt," frenum, accipere d omnipolentitin die illo. Pro Chananneo, Aquila in-
serjnonem Dei, intelligamus in freno, eum qui equos lerprelatus esl mercatorem,quem et nos in boc lnco
insauienles libidiue, et mulos steriles atque lascivos secuti sumus. Cum lebeles fuerinl veisi in pbialas,
refrenat a vitiis, el coercet, el non palitur ire per venienl omnes in circuitu nationes, sive qui relicli
e
praeceps, de quibus dicjtur : Noli(e fieri ticui equus fueriiu de universis gejuibus inimolantes, et sq-
el mulus, quibut non ett inleUeclu$.In freno et chaino P inent lebeics, et coquent in eis j;arpes viciimaium,
tnaxillas eorum cmslringe, qui non approximant ad te ut 11011 crudas carnes agni comedant, sed omni car-
a Si Mesalqth, stve Mettiltolh legamus : tintinna,- voliqsuccederet.At qui binc aulumant, ipsuiijproprie
bula equorum, quae gestant sub collo, vel ornamen- abs llieronymo Ambrosiuni suppresso nomine sug-
habeiit inier oculos, a radice S\'3f, gillari, non aniinadvertunl, in eamdem expositionem
tum quod significat, alios eoncessisse, e quibus est Cyrillus
ttaltal : sin aiilem Metulolh , ut legebant Aquila ct plerosque
Theodolio, profunditaieset voraginesiiiterpretabiinur Alexandrinus, Theodorilus, Sozomeous, PaulinusA-
quileieusis, et Gregorins Turonensis de Gloria Mart.
a radiceVlV,'SM'MART.—InRegin. ms.,sedMasetlolh. cap. 6, qui utique a vetustipribus se Patribus acce-
b Concinnius fere 'VicWjrins,et ittpiwroy «jvoTttov, pere, eamque declarant janj ante AmbrosipHjiinva-
id ejit, incessumumbrotum, tive, etc. luisse sentenUam. Quin ipse Hierojj. CUUiid se, ait,
? Equidem iia S. AlJibrosius ju Orat. de Obilu praeseutem audivisse, Ambrosium, queji) num>iuam
Tbeodpsji nunj. 47,4e W^ce clavis a Copsiantino in est alloculus, ab hap eximif suggillaijone. Paulo
frenos, et ad diadejua adlijbilis, ijsque per lidem ad post, d itu, aijverbiuip qpod deer?t ex mss. suffecimus.
pogteros jreges transmissis, loculus esf : Prinfipium Ita et nostri mss. etGrxcus babet, izanoxpitxopot.
itaque credentium Imperatorum sanctum est, quod su- Antea erat, virlulum.
; ex illo ut cettaret, de- ' Penes Viclpriunj, immolantei.
per (renum fidet, pertecutio
1511 COMMENTARIORUM IN MALACHIAMLIBKR. PROLOGtJS. 1542
niuin humore decoclo, remancat quod igne paratnm A mus oralionis vocabitur cuuclisgentibns: vosatttem /'<>
fuerit ad vescendum. Quaesint phialae cornm altari cislis eam domum negotiationis ( Mat. xxi, 13).Qui-
Domini.in quas lebelesIsrae!iiiciconvcrtaniur,etsu- dam illud quod in Danielc scriptum esl, licet in He-
pra diximtis, el nunc ex parte diccnuis. Laudat sponsa braico non legatur : Semen938 Chanaan, el nonJu-
inCantico canlicorum sponsum suum : ilaxillw ejus da (D:m. XIII,56) : et quod ab Osee propheta de
sicut phialw aromutum(Cant. v). In maxillis sermn ac- Epliraim dicilur : Particeps idolorum Ephraim : po-
cipitur, qui prnlatus aDomino, varin ungucnta depro- sttit sibi scandala, provocavil Chananwos: fornicantes
mit, el lanta erit boniodoris fragranlia ut facialsibi Do- a fornicati sunt (Osee IV, 17,18 ), huic coaplanl lo-
minus 937 flagellum de Scriplurarnm textuiu tesii- co, et omnein fornicatorem, Chananaeum el alie-
moniis, et ejicial de templo vendentes et ementes, nigenam appellari volunt, quem de domo Dei as-
et dicat ad eos : Scriptum est, domus Patris mei, do- serunt auferendum.
" Regin. ms., fornicantes mdificaiisunl, sar.ro lamcn lextu renuenle.
S. EUSEBII HIERONYBKl
STRIDONENSIS PRJESBYTERI
COMMENTARIORUM
IN
MALACHIAM PROPHETAM
AD MINERVIUM ET ALEXANDRUM
LIBER UNUS.
939~940 Ultimum duodecim prophelarum Ma- B ni exerciiuum est (Mat. n, 7). Tcmpiis quoque
lachi [Al. Malachimj intcrpretnri volumus, cujus 941'942 litulusque conveniunt : quod et in
nomen LXXiransluleiunt, Angetusejus, dicenles: Psalmis a diximus, qtii tilulos non habenl, eorum
Assumptio verbi Domini tuper lsrael in manu Ang - esse credendos, quorum priores psalmi iiomitiibus
li ejus : pro qtio in Hebrseo legitur MALACHI (\3>*bo), praenotati sunt. Igilur ei Malacbi, id est, Ezras,
quod rectius el exprossius dicilur, Angelus, id est post AggaeumetZacbariam, qui sub Dario propbc-
nuntius meus. Nec putandum est, juxta quorumdam tavernnt, fuissc crcdendus cst. Et propterea titulum
(Origenistarum) opinionem, angelum venisse decce- n«n babere, quia liber ejus pro litulo sit : in quo
lo, et assumpsisse corpus hunianum, ui Israeli quae discimus, quod in regno Artaxerxis regis Persa-
a Domino suiit mnndata, loquereiur. Si cnim in- rum, Ezras filius Saraiae, el caeterorum, usque ad
tcrprelanda sunt nomina, et ex nnminibus nun spi- eum locnm tibi dicitur : Filius Phinees, filii Eleazar,
ritualis intelligentia, sed historiie ordo lexendus fitii Aaron sacerdolis, ab initio ascenderit de Baby-
est: ergo et Osee, qui salvator dic.tur, ttJocl qui lone, el dederit ei rex secundum mannm Domini
interpretalur Dominus Deus, sive incipient, ei cac- Dei sui, oiiinem petilionera ejus : ascenderinlque
teri prophelai non erunt bomines ; sed vel au- <um illo de filiis Israel, et de filiis saterdotum, et
geli, vel Dominus aique Salvaior , quia hoc eo- Q de filiis Levilaium, et de canloribus, el de janiiori-
rum nomina rcsonanl. Deniquc exceplis Seplua- bus, et de Nnthineis in Jerusalem, anno septimo
ginta, alii interpretcs nomcn MALACIII iia ut in He- Artaxerxis regis, et venerint in Jerusalem mense
braeo legj(ur, (ranstiilcrunt. Malachi autem llebnci quinio : ipse est annus seplimus regis, quia in pi imo
Ezram aestimantsaccriiotem, quiaomniaquas in libro die mensis primi coppitascendere de Babylone, et in
illius continentur, etiam bic propheta commemo- primo mensis quinti venit in Jerusalem. Ilirc, mi
rat, dicens : Labia sacerdotis cuslodient scientiam, Minervi [Al. Minerve], et Alexnnder, non lam san-
et Legemrequirent exoreejus, quia angelus Domi- guine, quam religione concordes, ne snsceptum
* Disseruit hac de re epistola in noslra recensione 140 ad
Cyprianum num. 4.
1643 S. EUSEBU HIERONYMI 1514
opus dimilterem prophelarum, et exlraordinario vo- ,\ nem; a sed angelum pulans fuisse qui scripsit, se-
bis labore sudarem, brcviter in Procemio sum locu- cundum illud quod de Joanne legimus : Ecce ego
tus : ul proponens verba Malachi, primum juxla milto angelum meum dnle faciem luam (Mal. xi, 10).
Hebraicam veritatem, deinde juxta LXX inlerpre- Quod nos oinnino non recipiinus, ne animarum de
tes, oraiionum vestrarum fullus auxilio, edisseram cuelo ruinas suscipere compellamur. Alios commeu-
quac sequuntur. Scripsit in hunc librum Origencs tarios in hunc prophetani legisse me nescio : ex-
tria volumina; sed bistoriam omnino non teligit, el cepto Apollinaris brevi libello, cujus non lam in-
more suo lolusin allegoriae interpretatione versalus terprelatio quam inlerpretationis b puncta dicenda
est, nullam [Al. non ullam] Ezrae faciens mentio- sunt.
a Diximus et supra ad Aggnei caput primum hanc TroufaOroOXPI^OTJJTI.Annotamtts, tium forte unus
fuisse Origenis dtictrinam, liomines aliquot sancii- sanctorum angelvrum existens, prwcursor ad ministe-
tale, alqueillusirioribus donisin^ignitos angelos na- rium demiltatur Servatoris nostri. Nec tnirum pro-
turaexsiitisse: quod cum ejus desiderentur inMalach. feclo est, Christi primogeniti omnis creaturw ob amo-
Commeniaria, ^atis luculenter intelligere est exT. v, rem erga homines incarnati mmulatores,imitutoresque
in Joan. 1, 6, ad laudatum liic quoque versiculum, aliquos exslitisse, qnibus dulce fueril ei beniqnitati,
Ecceego mtlio angelum meum ante faciem tuam, cic., B quam in ipsos oslendissel, inservire eadem corporis si-
ubi, 'Eftoraftsv, ill(|ilit, larnors u; TMV aytuv uyyilwv mdiludine. Hierouyiuus, qui id se oinnino non re-
TU^KVWV iiri leirovpyiu v.uruiiip.Ks.rm.TOO1o>rHpo; cipere hic proiitetur, nlibi in epi»tolis ad Evauge-
ifywSv npoSpop.o;'mi jMoiv 6uvp.dt.arbv TOO7rpoTOTO"/.ou lum de Mclchiscdech, et ad Aviium cap. i eCApolog.
nuari; x.riaiu>;hao>fj.urop.ivov XKT« fikuvBpomiuv £>Ai»- adversus Rnliiium prima , non perfunctorie castigal.
TKJxtnmsr.ui pj.p.irru;yeyo-AvutXpiarov, uyuirhauvru; b Reg. ms., quam interpretationis uotm dicendw
rb Stu TOU oj*oiouTOO ai>p.uro;\nznpsriiauiTY)sl; av6pw- sunt.
INCIPIT LIBER.
(Cap. I.—Vers. 1.) Onus verbiDominiad Israel, in quorum enim manibus est iniquitas, et quorum dextra
manu Malachi. LXX : Assumptioverbi Domini super rcpleta est muneribus, et quorum maiius plenae sunt
Israel, in manu angeli ejus. Quid significet onus, id sanguine, iu his non fit sermo Dei; sed qui lavanl
est, pondus, quod Hebraice MASSA(\tt?a), et ab r inter innocenies manus suas (PsoL xxv). Quibus
Aquila a uppju dicitur, vel quid MP-IUK, id est, as- aquis et Pilatus manus lavare conalus est, ne Ju-
sumptio, quod et Sepluaginla el cseteri inlerpretes daeorum blasphemiis conseniiret (Matl. xxvu), de
transtulerunt, in aliis prophelis diximus. Nam et quibus Psalmista Iajtatur, dicens : Super aquas re-
Naum scribil : Onus Ninive : liber Visionis Naum (eetionis educavit me (Ps. xxn, 2). De hac aqua per
Elcesmi (Num. n). El Abacuc : Onus quod vidit prophetam Dnminus pollicemr : Aspergam vos aqua
Abacuc propheta (Abac. l). El Zacharias : Onus verbi mundissima(Ezech. xxxvi). Qui nutem peccator est,
Domini in terra Adrach, et Damasci requiei ejus inebriatur calice Babylonio, et dicilur de eo : Spinw
(Zach. IX et xn). Et rtirsum in consequeniibus : nascuntur in mattu ebrtosi (Prov. xxvi, 9).
Onus verbi Domini tuper Israel. Illa ilaque simus LXX : Ponite super corda vestra. Hoc in ilebraico
explanatione 943 conteuti: et nunc hoc tnnium di- n ni habetur, sed puto de Aggaeoadditum, in quo le-
camus quod pondus verbi Domini ad lsrael, sive, gimus : El nunc ponite super eorda vestra adiehae el
utLXX dicunt, super Israel, grave quidem sit, quia sttpra (AggmiH, 16).Post titulumigiturprophetaesive
pondus appellatur, sed cousolationis aliquid habeat, proceraium, dupliciter accipiendum est : Ponite stt-
quod uon contra Israel, sed ad Israel sumitur. Aliud per corda veslra, id est, animadvertite et conside-
est enim quando, verbi graiia, ad illura vel illum y. rale, id quod supra diclum est: AssumptioverbiDo-
scribimus, aliud quando contra illum et illum : quia mini super Israel in manu Angeli ejus. Sive diligen-
in aliero pars amicitiae, in allero inimiciliarum ler unimadvertite, quae dicenda suut postea, ut ea
aperta confessio est. Sciendumque quod abducto in non corporis auribus, sed animi et cordis intelli-
captivitatem lsrael, id est, decem iribubus, indiffe- gentia cegnoscalis, et faciatis vobis thesauros, in
renter pristino nomine, et duae tribus Juda et Ben- quibtis recipiatis divitias sermonum Dei. et sapien-
jamin appellentur Israel. Quod autem dicitur : In tia agnt iiducialiter, cum dilatati fueritis, et re-
manu angeli ejus, sive Malachi, manum pro operibus plelo corde sermonibus Dei, pepuleriiis cogitationes
accipite. Unde ct in manu Aggaei, et in manu Jere- pessimas, quae egrediuniur de corde, homicidia,
miae, et in manu b Moysi factus est sermo Dei. In udulteria, fornicaliones, 944 mrta (Muli. xv), et
a Viliosc leclum est hactenus opupu, noslris quo- in Tomo, Osee vm, 10.
b Duoipso
quoque
queconirudiceniibusmss., pro uppu, qua vuce con- mss., et in manu Osee factut est : ex quibus
tinun nsus esl Aquila, inlerpretaus Hetiraicum H.WQ. mox cum Victorio verba, et quorum dexlra repleia
Recole, si libei, frequentissima exempla in Com- esl muneribns, quae penes Martianuiumdeeranl, suf-
meniariis in Isaiam a cap. xv, 1, et deinceps. lloc fecimus. Leviora quoque inferius emendamus.
ISIS COMMENTARIORUM IN MALACHIAMLIBEU. CAP. I. 1546
reliqua, et impleatis quud a Salvatore dictum est : A libus ac besiiis obtineri. Si aulem dixerit Edom, hoc
Qui habetaures audiendi, audiat (Luc. vm, 8) est, Esnu : destructi quidem sumus, a ad iram Dci,
Dilexi vot, dicil Dominus. Et dixistis, in quo di- rursum aedificabimuscivitates : haec Dumino pracdi-
lexisti itoi? Nonne frater erat Etau Jacob, dicit Do- cente cognoscite : quod illis xdificantibus, ego de-
minut: et dilexi Jacob, Etau aulem odio habui ? Et struara, eliram meam aUerna eorum vastilas nppro-
posui monlet ejut in tolitudinem, el hmredilatem ejut babit. Odium igilur in Esau rebus oslendi, amorem
in draconetdeterli. Quod si dixerit ldumwa, destructi autem in vos, hoc est, in Jacob, sequenlibus appro-
sumus, sed revertentes wdificabimut quw dettructa babo. Illis destruclis atquc redactis ad soliiudinem,
tunl: hmcdicil Dominut exercituum.Itti wdificabunt, videbunt oculi vestri, et dicelis : Magnificeiur Domi-
et ego destruam : et vocabuntur termini impietalis, el ntts super terminum Israet; et ex comparaiione ma-
populus cui iralus esl Dominus usque in mlernum. Et lorum quae Irater vesler paiitur, Dei in vos beneficia
oculi vestri videbunl, et vos dicelis : Magnificetur Do- senlielis. Judaeifalso sibi blandiuntur, Edom Roma-
minus super lerminum Israel. LXX : Dilexi vos, dicil nos et Israel in consummatione mundi se prophe-
Dominus: et dixistis, in quo dilexisti nos? Nonne fra- tari : quod destruclo Romano imperio, hoc est, Idu-
ter erat Esau Jacob, dicit Dominiis : el dilexi Ja- mneo, regnum orbis veniat ad Judaeos. Haec prout
cob, Esau autem odio habui: el potui terminos ejus B potuimus, bistoriae fundamenta jacientes, locuti su-
i« desolationem, el hwredilatem ejtts in domala mus : nunc veniamus ad intelligentinm spirilualem.
deserti. Quia ditet Idumwa, dettructa est: reverla- Isrnel, vir, vel sensuseernens Deum, sive ut ego me*
mur et rewdificemusdeserta. Hwc dicit Dominus om- lius pulo, evBvruro;8soO, id est, rectissimus Dei,
nipolens: Ipsi wdificabunt, et ego destruam : el vo- diligitur a Domino, et vull dileclionis ejus in se scire
cabwttur eis termini iniquitatis , et populus super ralionem. Dominusque respondil, Esau et Jacob de
quem prwparatus est Dominus usque in wlernum. El una slirpe generatos, hoc est, vilia atque virtutes ex
oculi vestri videbunt, et tot dicetis : Magnificatut ett uno cordis fonte procedere : dum cx arbilrii liber-
Dominut tuper terminot Israel. Israel, hoc csl, Ju- tate in utramque partem ut volumus, declinamus;
das, ad quem solebat fieri verbum Dei et visio Do- sed priora nascuntur vitia per infanliam, pueritiam,
raini, onus ejus et pondus suppliciorum gravissi- juventulem, quse poslea aelas firmior corripil alque
mum portare compellilur, ut graviora peccaia de- supplanlat. Major frater hispidus est et snnguinarius
ponat, et senliat per tormenla, quae non sensit per (Genes. xxv): 946 venationibus, silvis el bestiis
beneficia. Et ne poena in suos videatur injustn, sub- delectalur. Minor levis et simplex, el innocenter
jicit Dominus : Dilexi vos: Quemenim diligit Domi- habitans domum. Deus iines Idumaeae,hoc est, ter-
nus corripit: cattigat autem omnem fitium quem re- C renx et sanguinariae ponit in soliludineni, et niliil
cipit (Hebr. xit, 6) : Et dicendo dilexi, praesens: de lerra crescere sinit et esse perpetuum. Quod si
negat, dnm praeterilum confitetur. Illique respon- impudens malitia ea quae sunl Dei sermone destru-
dent temerilate qua peccant, obliii beneficiorum cta, rursum aedificare nitatur, Dominus se eorum
ejus : In quo dilexisti nos ? Ad quae Dominus ; Ul quae instaurantur a vitiis, adversarium profitelur. Et
caetera, inquit, taceam, et quod nuper de Babylonia postquam fuerinl hostilium terminorum cuncta sub-
caplivitate venistis, incunabula vestra traclabo, an- versa : lunc b.oculos possumus videre Israelis, et
tequam nasceremini, immo priusquam Rebeccai sanctos quosque dicere : Magnificetur Dominus iu
Esau et Jacob ulero suo funderet (Gen. xxv): in Ja- lerminiseorum, qui tnente eontpiciunt Deum(Sapient.
cob vos dilexi: in Esau Idumaeosodio babui. Quemi xi). Porro dilectio ct odium Dei vel ex praescientia
locum apostolus Paulus mystica disputatione even- nascitur fulurorum, vel ex operibus : alioquin novi-
tilans, scribit ad Romanos, duo pariter testimonia dei mus quod omnia Deus diligat, nec quidquam eorum
945 Genesi Malacbique [ Al. MalachiaqueJ conjun- oderit quae creavit; sed proprie eos suae vindicet
gens : Sed et Rebeccade uno concubitu habens Itaac chariiati, qui vitiorum hostes sunt et rebelles. El
palrit nottri. Nam cum nondum nali ettent, aul ali-• econtrario illos odit, qui a Deo destrucla cupiunt
quid egittent boni vel mali, ul tecundum eleclionem: D rursuin exstruere. Odisse autem Deus «v8/!<»7ro7ra9<uc
propotilum Dei maneat: non ex operibut, ted ex vo- dicitur : ut flere, ut dolere, ut irasci: ut quando au-
cante diclum etl ei: quia major terviet minori, ticut' dimus odium cjus in malos, ea quse Dcum intelligi-
tcriptum ett : Jacob dilexi, Etau aulem odio habuii mus odisse, fugiamus.
(Rom. ix, 10, et seqq.). Hoc enim quod dicitur : Si- (Vers. 6.) Filius honorat patrem, el servus domi-
cut scriptum est, el ad Geneseos librum, et ad pro- num suum : si ergo pater egosum, ubi honor meus
phelam Malachirefertur. Non solum, ait, dilexi Ja- est?etsi dominusegosum, ubi est limor meus? dicit
cob anlequam nasceretur, et odio habui Esau prius- Dominusexercituum. LXX : Filius glorificat patrem,
quam ex ulero matris funderelur ; sed in posterosi el tervus dominumsuum limebit. Et si paler egosutn,
eorum amorem meum el odium conservavi: odium iu ubi ett gloria mea? Et si dominus ego sum, ubi est
Esau cujus inontes qui appellantur Seir, redegi ini timormeus? dicit Dominus omnipotens. Licet prius-
solitudinem, ct urbes feci esse desertas, et a «crpen- quam nasceremini, in Jacob quasi filios amare vos
" In aliis libris, ab ira Dei. b PenesVict., tuneocutitpotiumutvidere
Israel, etc.
PATHOL. XXV. *9
1547 S. EUSEBII HIERONY&H 1548
cceperim : tamen eligite quo me vocabulo nominetis, A sapienliw timor Domini (Eccl. i, 16), Ut de timore
aut pater sum vester, aul dominus. Si pater, debi- servorum, 948 &dfiliorum gloriam transeamus.
tum palri honorem reddite, et dignani parente offerte {Vers. 7.) Ad vos, o sacerdoles, qui despicitis no-
pielatem. Si dominus, cur me coiitemnitis'? cur do- men meum, et dixistis : In quo despeximus nomen
sainum BODtimetis? Loquitur atttem ad eos qui sub tuum ? Offertis tuper altare meum patuempollulum, et
Zorobabel et Jesu filio Josedec, et Ezra sacerdote, dicilit: In quo poUuimuste? in eo quod dkitis, mensa
et Neemia, de captivitate Babylonia sunl reversj Domini despecta etl. LXX : Yos, sacerdotes, qui de-
(I Esdr.m), exstructoque altari, necdura templuni spicitis nomen meum, et dixistit: Iu quc Aespeximus
sedificaveraat, nec muros exstruxerant civitatis, ei nomentuum? Offerentesad altare meumpanespollutos,
iiibilominus in peccatis pristinis permanebant, Deum et dixistis : In quo polluimus ipsos? in eo quod dici-
nee amore, nec tiniore venerantes. Quod autem gto- tk, mensa Domini despecta est ~- et quw superposila
riam diximus, vel honorem, et apud Graecos So'?«,el sunt, despexistis^- Quod auiem sequitur : Et quw su-
apud Hebraeos 947 CHABOO (TG3). unum verbuin perposita sunt despexislis, obelo praenotavimus, quia
est; sed nos pro Latinae linguaeproprielate, honorem in Hebraico non fcabetur, et de seqtientibus addilum
posuimus. Nam et in Evangelio ubi loquitur Domi- esl. Ad vos, igilur, o tacerdotes, qui despicitis nomen
uus, et Salvator : Pater, mnilhora, clarifica Filium B meum, iste sermo dirigiiur : qui reversi de Babylone,
tuum, ut Filiut tum clarificet te (Joan. xvn, 1), raetu pneteritae serviiutis, debueralis ad Dominum
apud Graecos Soi-ao-ov legitur, id est, glerifica. Quem plena mente converti: et non solum hoc non facilis,
locum plerique Latinorum honorifica, interpretati sed imitanles Cain, superbis contra Deum vocibus
sunl. Simulque consideremus, quod filius ac servus respondentes, sciscitamini ab eo quem occulta non
iu Scripturis sanctis volunlate fiat, non necessilate fallunt, et dicitur : In quo despeximus nomen tuum
nalurae. Qui enim spiritum adoplionis acceperit, in (Gcn. iv)? ut dissimulalionis impudentia, vulnus
filium Dei vertitur: qui aulem spiritum servituiis in conscientiae protegatis. Voltis ergo scire in quo de-
timorem, Dei servus efficitur (Rom. VJH). Vultila- spexerhis nomeu meum? Offertis super altare meum
vo- panem pollulum: panes videlicet proposiiionis, quos
qne primum Deus, ul filii ejus simus, ei bonum
lualate faciamus: si hoc consequi volumus, ut sal- juxta traditiones Hebraicas, ipsi serere, ipsi deme-
lem servos nos babeat, et a malis per suppliciorum tere, ipsi molere, ipsi coquere debebatis : et nunc
forraidincra recedamus. Legimus io malam parlem sumitts quoscumque de medio, el voce iemeraria
filios : Eramus filii irm, et filii gehenna (Ephes. n,3), respondetis, etdicitis, in quo polluimus eos, sive 1«?
quos Pharisaei, mari terrisque circuitis, dignosge- Dom enim sacramenla violantur, ipse cujus sunt sa-
nuere tormenlis (Matlh. xxin). Et Judas proditor, fi- C cramenla violaitir. Hoe autem quod sequitur : In
lius perditionis appellatur (Joan. xvn);elinoclogesimo eo quod diciiu,meusa Domini despeeia est, possumus
octavo psalmo de Domino scribitur : Fitius iniquilatis ita interpretari: Q»iod rcversi de Babylone, necdum
tton apponet nocere ei(Ps. LXXXVIU, 23). lu Osee templo aedificato, manentes in casulis, et in ruinis
quoqaa filii fornicationis vocantur, qui sunt de ma- urbis antiquae, aliare tantum exstruxerant, non ejus-
tre inerelrice generati, dequa s*jiptumest : Forni- dem gloriae', cujus prislinum fuerat, et ptitabant
cata ett mater vestra (Osee u, 5). Et in Evangelio decsse religiouis sauctimoiiiam, quia deerat aedifi-
judaei filii diaboli sugillantur : Yos de paire diabolo cationis ambitio. Tenues lineas duximus, quibus im-
nati ettis, el desideria palris vestri vultis facere (Joan. primenda est explanatio spiritualis. Corripit sermo
VI»,44). In bonam parteni ulios legimus, ut fijios divinus episeopos, atque presbyteros et diaconos
Dei : Quotquot eum receperunt, dedil eis potestatem negtigentes, «ive quoniam gemis saeerdotale et re-
filios Dei fieri (Joan. i, 12). Et filios sapientiae, gale sumus, omnes qui baplizaii in Ciirisio, Cliristi
a censentur [Al. censemur] nomine, cnr despiciant
Evangelio proclanaanle : Justificala est sapientia,
:
filiis suis(Malth. xi, 19): Et (ilios Abrabam Amen iiomen Dei: et tnlerrogantibus, 949 '" T 10 despe-
amen dico vobis, potest Deut de lapidibm istis susci- xerint nomen ejus, causas monstrat offensae : Offer-
lare filios Abraham (Matth. ui, 0). El filios Aposloli: D tis, inquit, super altare meum panem pollutuin. Poi-
Fitioli mi, quos ilerum parlurio, donecChritlus for- luimus panem, id esl, corpus Christi, quando indigni
melur in vobit (Galat. iv, 19), et multa isliusmodi. accedimus ad ailare, et sordidi munduin sanguinem
Filius ergo honorat, sive clarilicat patrem, juxia il- bibimus, et dicimus, mensa Domini despecta esi;
lud quod scriplum est: Sie luceat lux vestra coram non quod hoc aliquis audeat dicere, et quod impie
hominibut: ut videant veslra « opera, et glorificent cogital scelerata voce, proferre; sed opera peccalc-
Patrem mlrum qui est in cmiis(Matth, v, 16). Ser- rum despiciunt meusam Dei. Possumus et aliler
vus quoque lionorat dojnjnum suum non eadcm cha- dicere : Doctor Ecclesiae qui fpirilualem conficit
rijale qua filius ; sed «*o xoivousubandiiur, honorat panem, el eum populis dividit, si vel propter huina-
filius pairem, servus dorainum suum; ct tamen Deus nam gloriam, vel luera sscculi quae gloriam conse-
in populis el divitibus blandiatur,
omnipotens sciens diffeientiam filii et servi, et a filio quunlur, loquatur
et juxta Jacobum suscipiat
gloriam, a servo lijuorem expetit: Principium enim el honoret peccatores,
* Interserit Victorius bona, ex ipso Matlhaeitextu.
16'49 COMMENTARIORUM JN MALACHIAMLIBER. CAP. I. 1550
eos, qui cujn annulisaurejs ad se veniunt(Jacplf. 11),e( A ijullus cuinj in yobjs .usjqjread cxlremum ministe-
pauperes sanctos repellat, nom,en Dei despjcit, £t riunj, non dico ponlifex, ijon sacerdos, non Levila,
panem poiluit doctrinarum , et jn ipsum Deum jacit npn cajjtor, sed uec jajjitoir quidem, etis qui ignenj
contnraelias, mensam Scjipluraruni ejjjs «jensis ido- suppooit nltari 9tl creiiiandum bjjIoc:jjjsta,qui non a
lorum sgeciilarisquedactrinaeoutansessecommunejjj. ipe mercedem accipiat Jaboris suj. IJoc autenj di-
(Vers. 8.) Siofferatiscmcumadimmolandum,noiine £ens, decimas significat omnium frugum, quje offe-
malum est ? Ei si offeratit claudum et languidwn, rutjtura populis. Ex qjjQ oslen.diiur, acceptiorem
nonne malum esi? offer iltud duci tuo, si placuerif ei, esse Domino seryjmiem, quaj mercedem in pracsen-
aut si susceperit faeiem luam, dicit Dominus exerci- .tiarjAijjnon poslul.ajl..JJnde et Apostolus .gratis pra-
litum. LXX : Quia si offeratis cwcum in sacrificium, dicat Evangelitjm (J Thess. n); et nocte e,t cjje ma-
nonne malumesi ?Et si flfferatisclujidumet la)iyuidum, nibus stjis laborat, nc cui oneri sit et k$UGgloriam
tWHiienudum esi ? offer illud duci tuo, ti susceperit suamsratujlaepredicalionis ingeuiibus, ijequaquam
te, si acceperitfaciem luaiu, dicit Dominusomnipotens. evacuaiidam essc testatur (II Jhess.ni). Porro LXX
De divcrsitate yieiinjarujji, et wae v,e<l«fferri de- aliu,m inulto sjsiggerunt seasum : 0 sa.ceriJ,o!les,tjui
Jaeant, v.ei aou «fferri, in Levjiico plcnius discimus bostias debiles imiupIatis,.convcrtimiiii ad posfljJen-
(Levit. xxi et xxu). Reversi itaque de Babylone sa- B liam , et vultuni Pomini de,p,recaoiijuiei ojate pro
cerdotes etLevitae, janitores atque cajatores, elNa- operibus niaiiuuin yestrairum. Quod auieuj iijferl:
Ibinnaei servique Saloettouis, quorum Ezras seribit Si 951 suscipiam ex vobis faciesvegras, n,escio a.n
xurukoyov,illicilas Dco vittimas offerebani, caecas conveniat .exhorjaiioni pceuiienliac. JSemo enim
videlicet et claudas, ac varia debiliute .confectas dicit, ora me, et non parcain ti,b.i.Sequiiur : In vobis
(1 Esd. n); Jioc esl enim quoddiciilangiiidum, uxio c.luudenturosiia, PaXris videlicet, et Fii,ii, et SjurUus
cuncta scrmone comprehendens. Si istiui-modi, in- sancti. Ujide Salvator loqtiilur : Ego sum oslium
quit, duci luo offeres munera, nonne respueret? (Joan. x, 9). Sive aliter : Non vobis aperienlur ostia
nonne sibi factam putarei injuriam ?.ei hoc audelisi Scripturarum, nec perspicere pp.teriUs sancta san-
offerre Dco, quod dare hominibus non audetis?1 clorum , nec Doiiiini sacrametiia cognoscer.e; ncc
Loiigum est nunc omnium victimaruui aperire roy- succendere tbyniiama.ejus ad altare : quia orationes
sleria : de his lanium loquarqux pnrsenli capilulo, ve&traead illum non pervenienl. Et Jioc quod dicitur
continenuir. Caeca est auimac viclima, quse non i,l- Sypeuv,et nos iiitcrpretaii sitmus grattiiio : qui hanc
lustratur Cbristi luminc, nec babct oculum de Evan- sequunlur inlelligeuiiam .quam nunc exponimus,
.geiio conluenlem (Matth. 6). 950 Clauda esl r.o- vertunt in gratiam, tit videlicct gratiam nonJnibeant
ganlis oralio, quse duplici niente accedil ad pre-. C altari Domiui serviendi.
candum, et audi(trcumpopulo Judaeorum : Usquequo (Vers. lOseqq.) Non est inihi volunlas iu vobis,
ctatidicalis utroque pede (III Reg. xvm, 21)? Et lan- xlicil Dominus exerciluuin, ctmunusnon suscipiam de
guida, et omui infirmitate cooperia, quae non Jiabet xnanu veslra : ab ortu euim solis usque ad occasttm
Christi.Dei virlutem, Deique sapieuiiajn. Isliusmodi magnum csl nomenmeum in ycfilibus, el in oinni loco
preces, quaj sine lumine veritatis suiil, el non ha- sacrificalur, ct .offertur nomini mco oblalio ntunda,
bent sapientine.firnia vestigia, etdebilitalibus variis quia magnitm esl namen meum iu gentibus, dicit fio-
•cantahescu.nl, si offeranlur Ecclesiarum principi, minus cxerckuum. Etvos pollvhtis itlud, in eo quod
aut cuilibct erudito sapienlique doctori, notine re- dicitis : Mensa Domini contaminata esl, et quodsuper
pudialiunlur, et in coiitumeliam ejus recident, qui ponitur,conlemplibileest cuinigne qui illud devorat.
lalia est ausus a offerre? El dixistis : Ecce de labore, et exsufflastis illud, dicit
(Vers. 9.) Et nunc depr.ecaminivullum Dei ut mi- Pominus exercituum. Et inlulistis de rapinis clau-
sereatur vestri : de mam.enim vestra factum est hoc, dum, el languidum, ei intulistis munus: numquid su-
ji.quamado suscipiat facies vetl.rat, dicil Dominus scipiam ittnd de manu vestra? dicit Dominus. LXX :
txerciluum. .Quis est in vobis,qui .claudat ostia, et in- Non est voltmtas mea in vobis, dicit Dominus omni-
cendat attare meuin.graluilo?LXX : Et nunc depreca- D potens , el sacrificiutn non suscipiam de manibus ve-
tnini faciemPei vestri, et rogale eum : in manibttt stris, quia abortu solisusque ad occasum nomettmeuin
xestris facla sunt hwc, si suscipiam ex vobis facies (jloriosum esl in yentibus : et in omni ioco incensum
ve&tras,dicit Dominus otnnipotens : quia el in vobis offerlnr nomini meo , et sacrificium mttndum, quia
claudenlur oslia, et non succendetur altaremeumgra- magnum est nomenmeum in gentibus, dicil Dominus
4is. Multum iirhoc loco Septuaginta interpretes ab oinnipolens. Yos autem cpnlamviattit iltud, in eo quod
flebraica veritate discordant : et necesse est, ubi dicitis, iiiensa Ppmini pollutaest, et qui snperponun-
diversa est inierpretatio, ut diversus el sensus sjl. lur despecti ,smt cibi ejus, et dixistis, h hwcde affli-
Quia obtulisiis claudas cl cacas et debiles viclimas, ctione sunt, el exsufflaslisea, dicit Dominus omnipo
vos enim haecquaedixi universa fecistfs : agite poe- tens. Et inferebatis rapinas, et claudti 952 el
4e°i'
jiitenliam, si quo ,modo misereatur ,vesiri Deus: lia, el offerebatissacrificium : si susciptam ea de ma-
a Corruple Martian. retinuit auferre. versionem sa-pius adhaarere novinius : iSov pro
b In Regin. mss. ecce,
pro A<rc,juxta Graecum T«VT«.
Complutense exemplar, cui laudatam ab Hierouymo
1551 S EUSEBU HIERONYMI ,552
nibus veslris, dicit Dominus omnipotent? Regula Scri A j de labore, et exsufflaslis itlud, ditit Dominus exerci-
pturarum est : Ubi manifeslissima prophetia de lu- tuum. Cujus orationis hic sensus est : Dixistis, de
luris texitur , per incerta allegoriae non extenuare captiviiate reversi sumus, hostibus prsedaefuimus,
qusc scripta sunt. Ergo proprie nunc ad sacerdoles multum in longo itinere laboravimus, pauperes su-
Judaeorum sermo fit Domini, qui offerunt caecum et mus, quidquid babere potuimus, viae labore con-
claudum, et languidtim ad immolandum; ut sciant sumptum est: qualiacumque habemus, offerimus; et
carnalibus viclimis spirituales viclimas successuras. haecdicendo exsufflastis vestra sacrilicia, id.esl, ex-
Et nequaquam laurorum hircorumque sanguinem ; sufflaiione mea digna fecistis : sive ul in Hebrxo
sed thyraiama, hocest, sanctorum oraiiones Domino legi polest : Et exsufflastis me haec dicendo ; non sa-
offerendas, et non in una orbis provincia Judaea, nec crificio, sed mihi cui sacrificabatis, fecistis injuriam.
in una Judaeae urbe Jerusalem; sed in omni loco Quainobrera nequaquam suscipiam illud de manu
offerri oblationem, nequaquam immundam, ul a po- veslra, dicil Dominus omnipolens. Quidam putant
pulo Israel; sed mundam, ut in a caeremoniis Chri- hoc quod ad Judaeos specialiter dicilur, eo quod vi-
slianorum. Ab ortu enim solis usque ad occasum ctimae eorum immundaesinl atque pollulac, et sacri-
magnam est nomen Domini in gentibus, dicente ficium transferalur ad gentes, intelligi debere super
Salvatore : Pater, manifettavi nomen luum homini- B ] Ecclesiaesacerdotibus, qui negligenter offerunt vi-
but (Joan. xvn, 6). Cumque , inquit, nomen meum ctimas Domino. Quod si recipimus : crgo ab Eccle-
magnum in genlibus sit fulurum, o vos principes Ju- sia rursum ad aliam religionem victimac iransfe-
daeorum, polluistis illud atquu polluiiis. Sic enim rendaesunt. bEt quomodoLegiEvangelium, sic rur-
futurorum lexit vaticinium, ut prsesens tempus non sum Evangelio ea quae non sunt futura, succedent.
deserat. Propterea autem, o sacerdotes et princi- Mensam quoque Domiui conlaminatam ad sanclas
pes Judaeorum , iu omni loco milii offerlur oblalio Scripturas referunt, si aliier quam scriptae sunt, iu-
munda, el magnum est nomen meum in gentibus, telligantur.
quia dicilis mensa Domini contaminata esi, etquod (Cap. II. —Vers. 1, 2.) Maledictus dolosus qui
superponitur, contempiibile est cum igne qui illud habet in grege suo masculum, et votum facient im-
devorat. Reversus de Babylone populus, allare tan- molal debile Domino. Quiarex magnut ego tum [Vulg.
tum fortuitis et impoliiis lapidibus, juxta Ezrae li- tacet sum], dicit Dominus exerciluum, el nomen
brura exslruxerunt (l Ezr. vi), absque templo, abs- meum horribite in gentibus. >g c El nunc ad vos man-
que urbis aedificiis, absquc exstructione muroruin, datum hoc, o sacerdotes : Si noluerilis audire, et si
et putabat minorem esse cultum religionis, quia nolueritis ponere super cor, ul delis gloriam nomini
templi ornalus deeral. Ad quos Dominus loquitur : IG meo, ail Dominus exerciluum : tnillam in vos egesla-
Pollutum putalis altare, el holocausta ac victimas iem, et maledicam benedictionibus954 veslrit et ma-
quse supra iuiponunlur : ignem quoque qui viclimas ledicam iilis, quoniam non posuistis super cor. LXX :
devorat, esse pollulum ; uec intelligitis omnipoten- Et malediclus qui erat polens, et habebat in grege tuo
tem Deum, non aurum , gcmmasque , et hostiarum masculum, et votum ejus super eo, et immolat debile
muliitudinem quserere, sed offerentium volun- Domino: quia rex magnus ego tum, dieil Dominut om-
tates. 953 Q"' nuiem arbitrantur non allare, sed nipotent, et nomen meum illutlre in gentibut. Et nunc
mensam debere intelligi, in qua panes ponebantur, mandatum hoc ad vot, o sacerdotes, si non audieritis,
quomodo hoc intcrpretari possint quod sequilur, el si non posuerilis cor veslrum, ul detis gloriam no-
eum igne qui illud devoral, omnino non video : nequet mini meo, dicii Dominus omnipolens : millam tuper
eniin ignis devorat panes propositionis, quos semper vot maledictionem, et maledicambentdictioni vettrw, et
novos [Al. novis] pro veteribus commulabani, ell maledicamei *,eldittipabo benediclionemvettram -f el
ablati cedebant in usus sacerdolum (Levit. n, 4). non erit vobis; quia vos non ponitit in cor vetlrum.
Aut cerle iia intelligenduin : Polluisiis nomen meurai Hoc quod scriptum est, et dittipabo benedictionem
in eo quod dicilis : quid prodest si offeramus op- vettram, a LXXadditum est, et in Hebraico nun ha-
tima? qtialiacnmque fuerint quae offcrumur, igne> D betur. Quidquid poiesl in excusationem peccati sui
sunt devoranda. Fruclus autem altaris ignis est, ci- humanus animus invenirc, et falsa se salisfactione
busque ignishostiae vel holocausta. Nec sufficit prio- defendere, hoc prsevidens sermo divinus corripit at-
ris sermonis impielas, sed etiani hoc dixislis : Eetei que condemnat. Et esl sensus, quia offenis csecum
« Victor. ail : llieron. caeremonias Christianass nem, el perpetuum totius Ecclesiaeusum atque con-
Missam appellat, quam Graeci Xstrovpyiuvvocant : sensum, sacrilicium, quo numquam lerrarum orbis
de qua fitmeniio Aci. xm : XetrovpyovvravSs uvravv c.iruit, a (idelibus tollunt. Conviucerem hanc falsi-
ru> fivpup, xui VWTSUOVTWV, EMTS TOQvsvp.uTOuyiov. i. latem multis, si vel ab aliis ante uns id docte copio-
Minittrantibut, seu verius, sacrificaniibusautemtllis,:, seque factum non esset, vel nos dispuiationes, et
etjejunantibus, dixit Spiritus tanttut. Hoc enim no- noii potius scbolia nunc texeremus.
b Nonhulli codices mss. aliter legunt et alium
mine ei Clemens martyr, et B isilius, et Chrysosio-
niiis Missatniiiscribiiut. Hanc autein sacrificium esse,:, sensum retinent, scilicet, Ei quomodo legimut Evan-
non solum hic abs Hieronymo erudite, sed prsccla- getium, ti rurtum Evangelio ea qum non tunt fulttra
rius, et illustrius super XLVIEzechielis, discere potes. succtdant? MART.
Ex quo non possum non mirari novorum baeretico- c Initium n cap. sec. LXX.
rum vesaniam, qui conlra ipsius Christi institutio-
1553 COMMENTARIORUM IN MALACHIAMLIBER. CAP. II. 1554
et claudum el languidum, et hoc ipsum non de. A menla boum tuorum, et gregef ovium tuarum (Deut.
veslro, sedde rapiuis, et spoliis fletibusque misero- XXVIII, 4). Sin auiem habens naturaliter masculum,
rum, et insuper dicitis, de labore et paupertale offe- id est, forie, rigidum ac robustum, immolet leve vel
rimus quod habemus : propterea ego dico gene- nimia mollitia femineum aique lascivum, vel diversis
raliter, ut vos arguat propria conscientia. Certe ob- animae perturbationibus debilc atque corrupium ,
lenditis paupertatem et captiviiatis injuriam , el sentiel in se completum esse quod scriptum est : Po-
tenuilalem rei familiaris : audiie quod infero : Male- tenles polenter tormenta patientur (Sap. vi, 7). Et: Cui
dictut dolosut qui habet in grege suo musculum,elvo- plus dederint, plus exigent ab eo (Luc. vm). Unde
tum fatiens immolat debile Domitto. Si non habes proprie sacerdotibus dicitur, quod si audire nolue-
masculum, nihil tibi nocet malediclio. Haecautera rini, et corde retinere, ut dent gloriam nomini Do-
dicendo, ostendit eos habere quaeoptima sunt, etof- mini per bonam 956 conversationem (Rom. n); sed
ferre quse mala sunt. Ad vos igitur, o sacerdotes, econlrario nomen illitis propter eos maledicatur in
boc mandatum est, fecistis quod impium esl iu con- gentibus, mittat in illos egestatem bonorum om-
temptum mei. Sed quia malo poenitentiam peccato- nium, et benedictiones eorum, verlal in maledi-
ris, quam mortem, etiam nunc dico : Si me audire clionem. Quisnnitale abutuntnr inlibidinem.etdivi-
nolueritis, nec intelligere, ut detis nomini meo glo- g (ias vertunt in luxurinm, bonamque fainam sordida
riani, quod esl horribile in genlibus, veram in vos conversatione deturpant, hi benedictiones Dei mu-
miltam penuriam, ut nequaquam mentientes; sed lant in maledictionem. Vel cene, quia ad Sacerdotes
omnium rerum coacii egestaie, dicatis vos non ha- proprie mnndatum est, vertuntur benedictioues eo-
bere optima, quae offeratis. Et maledicam, inquit, rum in maledictionem, qtiando non benedicunt san-
benedictionibus vestris, hoc est, his quse nunc meis ctis ex vero cordis affectu, sicut Isaac Jacob, et Jacob
benedictionibus possidetis : sive quidquid a vobis be- patriarchis, el Moysesduodecim Iribubns (Gen. xxvn
nedicetur [Al. benedicitur], a me maledictum erit. et XLIX,et Deul. xxm), sed per dulces sermones et
Et inaledicamillis, subauditur benedictionibusvestris; benedicliones decipiunt corda innoceniium (Rom.
quoniam noluistis inielligere quse dicunlur; boc est xvi), et qui inique agunt benedicuntur ab eis, adu-
enim quod dicitur : non posuistis super cor. 955 laniurque peecatoribus dumraodo divites sint atqite
Possumus maledictum el dolosum accipere populum eorum vitiis blandiuntur, de quibus dicitur : Populns
Judaeoriim, qui cum baberet in grege suo masculum meus, qui beatosvos dicunl, seducunt vos, et semitas
Dominum Salvatorem, et immaculaium agnum, qui pedum vestrorum supplantanl (Isai. m, 11).
tollit peccata mundi (Joan. i), et omnium propheta- (Vers. 3, 4.) Ecte egoprojiciam vobis brachium, el
rum vaticinatione commonitus, ut immolaret aique Q i dispergam tuper vultum vettrum ttercus solemnilatum
susciperel arietem, qui haerebal a ex comibus in vir- vestrarum, et assumet vos secum. Et scielis quia misi
gulto Sabec (Gen. xxn), hocfacere noluit; sed im- ad vos mandalum istud [Al. vestrum], ut esset pactum
molat debile Domino, critcifigens Salvalorem , et meum cum Levi, dicit Dominus exercituum. LXX:
eligens Barabbam latrocinii et sediiionis auctorem Ecce ego separabo vobis humerum, et dispergam ven-
(Joan. xvm), qui juxla mysticos intellectus refertur triculum super faciem veslram, ventriculum solemni-
ad diabolum : illisque comlemnenlibus, et pncferen- tatum vesirarum, et suscipiamvos simut : el cognosce-
libus diabolum Salvatori, nomen Christi liorribile tis, quia ego misi ad vos mandalum hoc, ut esseltesla-
est in gentibus, quae passionem Dumini susceperunt, mentummeum ad Levitas, dicil Dominus omnipolens.
et eum formidoloso honore venerantur. De nobis Quia ad sacerdoles loquitur: Projicinm, inquit, in
qnoque dici polest: Si creaii a Deo sapienles, haben- facies vestras, ea quae sanctiora putatis in Lege, et
tesquc naturam sacris congrnam disciplinis, no- vobis a Deo pro virtulum munere cx hostiis condo-
strum negligaraus ingeuium, el nns dedamus viliis nata : Brachium, pro quo LXX humerum imerprelati
atque luxurise, ct habenles masculum, immolemus sunt, id est, armum animalis dexlrum. Et dispergam,
debile Domino. Debilisaulem o.-t, et maculaia nostra inquit, evvarpov id cst, ventriculum; sive juxta He-
oratio, quando ira, invidia, inimicitiis, et alia animi jjbraeos, stercus, id cst, PHARES (Un3), /xsT&)vuf*ix5f,
perlurbatione corrumpitur : si offerenles munus ad pro eo quod continet, id quod coniineiur appellans,
altare, et recordati qnod aliquid frater noster habeat etc armum enim et peciusculum, et linguam, et
adver.-umnos, non ante pergimus, et satis ei faci- vontricultim, el ea quae in Levitico describunlur, ac-
mus (Mat. v, 23). Unde et Apostolus praecipit: Yolo cipiebant ex hostiis sacerdotes (Levi. vneiix). Quae
h ergo virosorare in omni loco, levantessanctas manus omnia pro peccatis eorum se abjicere, et in facies
sine ira et disceptatione(I Tim. u, 8). Pastorque co- sacerdolum mittere contesiatur (Num. xvm; Deut.
gilaiionum nostrarum atque virtutum sensus cst, de xvni), ut scilicet tales siut qui offerunt, qualia et illa
quo in centesimn secundo Psalmo (Vers. 1) dicitur: 957 (luoeofferuntur. Et assumet vos, inquit, tecum,
Benedic, anima mea, Domino, et otnnia quw inlra me id est, ttercus solemnitatum vestrarum, ut fetenles
tunt nomini tancto ejut. Qui si gregem suum bene facies putida slercoris commixtione turpentur , et
rexerit, impletur in eo illa benedictio : Benedictaar- ex eo quod vos abjicio, inielligatis ipsum esse me,
a Regin. ms., qui hwrebat cornibut. textu.
bIdem ms., Yolo vot orare, elc. Graec.dissentiente 0 Confer epist. 64, ad Fabiol. num. 9i ' .
j j
1555 ».- tftMBlf HlERONtMl 1356
qui ^tiortdaffielegi pafrehl vestium Leti, et per Lfit/iA.mijuitate
A unibulavit mecum, et multos averlil ab ini-
Aflfdi»,et vot»Msadefdotil gloriam cflifdohavl, dt qtiitate. Labid eitini sdcerdolis custodient scientiam,
esset patittffl flictiMsiVe iestHtnefllUrticum Lcvi, et et Legehtreqiiirent ex ore tjus, quia amjelus Domini
aeleffiOhiilii s.icefdolio tWihistrtlfel.Not.ilidiifii,quod exetciiuitttt est. LXX : Teitatnenlum meum fttit cum
BRiffl(n^O.) veffottm Hebfaieiiiri, Aqulla iruvWxuv, eo vitmet pdciS, et dedi ei ft timorem ul timerel hte, et
id est, pitcthmititefprettltur. LXX : sempef SiuBrrMv, a facie nominis mei fotmidarei. Lex veritatis [AI. ve-
id est, teslahienltirH,61 iii jilcrisqud Scfiptufaruhi ritds] fuit ih ore ejUs, el iniquiias non esl invenla in
locis, testamenlum uOn Voldtitrttem defuiictorUni labiiS ejUS. ln pace dirigens ambulavit mecuni, et
sohdfe, sed paClUttiviveniitltii. Voluit autcm Deus, niUlwt convertit ab iniquilale. Quoniam labia sacer-
et oinnes rjuideih liomlnes, scd pftecipue sacerdoles, dolis Custodientsciehtiaih, ei lex requiretur ex ore
maculam KOh habere, et sive huftiefum, sive bra- ejlxi : quid ahgelus Domini omnipoteniis est. fiescri-
chium Oftiafe bonis operibiis. In pectusculo signifi- bitiif ex pefsoria Dei, perfecii officium sacefdotis,
calur boria conscientia : iii lihgua, sancta confessio : qualis esse debeat, et qualem cum esse volueiil,
«I qiiod corde credimus ad justitiam, ore confitea- qui esse praecepit. Stipra enim dixerat: Ut esset
riiur ih salufem (Rom. x). Iii vehtriculo quoque paclummeuni cum Levi, dicit Dominus exercituum;
nihil tl.lbrjfe iiiOriiferitm; sed quod nostram vitam B* i et per Levi pairiarciiam pervenit ad posferos,
sustentet Sc Vegeiet: hisi ehim cibi ih ventriculo Aaron et Elenznrtim, Pliinees et caeteros, qui de ejus
coficdqdiifithf, et eoruih succo cofpus irrigetur, stirpe generatisunt : nunc in (ine ait : Irritum feci-
atlena.lluifi Virlbus carel, et ferturin mortem. Nos stis pactum Levi, dicit DominUs exerciiuuin. Ex quo
autem Oinhii in contrarium vertimus, ul projiciat perspicuUm est, omne quod dicitur per Levi, ad
uobis Drtniltiiisbrachium, sive sepnret opera nostra sncerdotes et specialiler ad ponliticem periiuere.
asanctoftitijopcribus.elquibusproeceptumesi ungere Legimus iu Numeris de Phinees, qui Znmri cum
capiit lidslnim (j/flt(.vi),et lavare faciem a peccalo- scorto Madianitide pugione pcrcussit : Phinecs filius
rom sbhlibils jejunanles, et revelala facie gloriam Do- Eleazar, filii Aaron sacerdotis, requiescerefecit furo-
inini Coniemplari (HI Cor.III), nrinc dicimus : Confu- rem meum a filiis Israel, quoniam wmulaius esl zelum
sio vuilns hiei operuii ihC (Ps. XLIII,16), et juxia Cain mthlh conlra eos, et non perdidi filios Israel in zelo
concidit fncieS nostra (Gen. iv), nec possumus iilud tneo, 959 5!C dicens: Ecce ego dabo [Vulg. «VJ ei
iilipiei-e quod proecepluiri est: Levate oculos vestros\ teslainenlum pacis, et eril ipsi et semini ejus post eum
etvidete (Jer. xin, 20); sed stercore vitiorum babe- leslumenlnth sacerdotii sempilerni: pro eo quod zela-
mus lilas facies aique pollutas, et dicimus: Putrue- tus est Deo suo, et exoravit pto filiis Israel (Num.
runl el corrupim sunl cicalrices mew, a facie insipientiw. C
( xxv, 11). Vit.c autem testamentum, sive pactuin,
niew (Ps. xxxvn, 6). ttnde oinnia isla in slercusi non bujus arbitremur qiiae nobis cum bestiis et cun-
versa silnt, dicente Scriptura : Et assumet vossecum, clis animanlibus communis est, sed illius quaedicit :
stercus, videlicet quo lit;e stini fncies nostra 1, quii Ego sum viia (Joan. Xiv, 7). Etenim vita noslra cttn:
debUeraiiius pleni ac mtindi venire in solcinnitatihusi Chrislo abscondita est in Deo (Col. m, 5) : de quo
Dei, eivel cnrnesagni comedere calciati (Exod. xn), possumus dicere, qund et ipse pax ndsira sil, Apo-
vel cxpletis sepiein liebdomddibus, frucius opcrumi stolo condrinante : Ipse enim est pax nostra (Ephes.
nostformn ofiefrc Deo (Lev. xxm) vel in taberna- li, 14). Dedit ergo Dominus Levi, et pcr eum po-
culis iiiijus saeculi vivere transeunics, 958 cl l!i- sleris ejus, ut iimerent eum : Principium enim
cere : Advenasum ego et preregrinus, sicul omnes; sapienlim timor Domini (Ps. cx, 10), et a facie
palt-es tnei (Ps. xxxvm). Et quia pro eo quod nosi ejus fofmidarem, sive subiraherent se atque
verliintis : assumei vos secttm siercus, inlerpreiati i contralierent, menlis fotmidinem borrore cor-
siint Septuagintn, et assumam vos simul, subjiciiur poris indicanles, juxta illud quod scriplum
iiitelligentia, quod poslquam lurpitudine, et igno- est : Stiper quem requiescam, nisi supsr humitem
miuia coOperti fuerint sacerdotes, et inlcliexerini el quielum et tremehlem verba mea (Isni. LXVI,2)?
pcecaluni siiiim, et egerint pcenitcnliam, ttinc assu-- D ] Lex veritalis fuil in ore ejus, lioc esi, doclrina
mantur a Domino, et liuic sensui conveuire quodi b populorum, quae in sacerdotc nullo debet menda-
seqiiilur : El cognoscetis quia ego miserim ad vosi cio deturpari; sod lota de veriiatis fonte procedere.
mandatum hoc. Sed superior milii vcra vidclur in- El iniquilas non cst inVeuta in labiis ejus, ut imi-
lerpfeiatio, ne Inter verba comminationis, verba1 tetur Douiinum suum, dc quo dicilur : Qui peccalum
posuerit blandientis, maxime cum el ea qiiaesequun- non fecit, nec dolus inventusest in ore ejus (l Pet. n,
iur, Dei indignatioriem sonent. 22). In pace et in sequitate ambulavit mecum, ut et
(Verg. S seqq.) Pactum meum fttit cum eo vitmett ipsc in se pacem habeat, et caeteros pacilicet, nul-
pacis, et dedi ei timorem, el timuit tne, et a facie no- liusque personam accipial in judicio, el idcirco
minis mei pavibat. Lex veritatis fuit in ore ejus, ett ambulet cum Deo, sicut ambulavit Euocb, qui irans-
iniquitas non est inventa in labiis ejus : in pace et inn lalus estc ad Dominum, et non invenicbatur (Gencs.
a Pressus GraecoRegin. ms. ut limore timeret me,; quw in sacerdote nullo debet venefieiodetttrpaxi.
Sv<j>6§6)<»o?ef3,6at,,(is. c Quidam editi libri* a Domina.
b Xalim cum Kegiri.ms.Iegi, docfrina apostolorum,>
1557 COMMENTARIORUM IN MLACBIAM LIBER. CAP. II. 1558
v); Et tnullos avertit ab iniquilate. Qui sacerdos est^ A
i 901 asinaria ligetur circa cottum, et in mare prac-
et non corripit delinquentes, sacerdotis officiun* cipileiur, quam scandalizet unum deminimis. Infir-
praeterit. Labia sacerdotis custodient scienliam : non mos autem faciunt multos, qui cum credentes in
dixit, proferent, sed, custodient, ut toquantur in Christo fldei robur acceperinl., infirmari eos faciunt
tempore, denlque conservis cibaria in tempore su». negligentia conversationis suae, quibus rectissime
Et legemrequirent ex ore ejus. In Aggaeohoc idem dicitur: Irritum fecistispactum Levi, pnctum vitae el
scribitur : a Interrogate sacerdoles legem Domini pacis, e( cae(era, quae pertinere ad officium diximus
(Aggwi», 12). Ad sacerdotis pertinet disciplinam sacerdoiis. Quam ob causam , et ego, inquit, dedi
interrogaliim respondere de lege. Qui si ignoran- vos contemplibiles et humiles omnibus populis , ut
tiam in eaeteris diligentem, in Scriptnris sanctis vos coniemnerenl, et pro honore et gloria , quasi
oblenderit negligentem, frustra jactat dignitatem, dejectos humilesque ealcarent : Sicut non servastis
cujus opera non exhibet. Hoc est quod aposlolus vias meas , et accepistis faciem in lege. Inter omnia
Paulus scribil aii Tilum : Vl potens sit exhortari in peccala Levi, sive eorum qui ex Levi sunt, sacerdo-
doctrina sana, et conlradicentesrevincere(Tilum. l, 9). tumDei, illudet ultimum etmaximumponilur, quarc
Et ad Timotheum : 960 Quoniam abinfaniia sacras' accipiant faciem in lege, ut non causas, sed personns
lilteras nosti, qum te possint instruere ad salulem, ut B considerint, justumque pauperem despicientes, ini-
peccantescoram omnibus arguas (II Tim. m, 13). Se- quos divites suscipiant et honorenl. Ad quos in oc-
quilur : Quia angetus Dominiexercitttumest. Exponit togesimo primo psalmo dicitur : Usqueqttojudicalis
nomen suum Ezras sacerdos Dei, hoc est, Malaehi, iniquitalem, el facies peccatorum sumitis (Psal. LXXXI,
quod angelus Domini inlerprelatur ; angelus aulem, 2)? el Paulus ad Galatas : Deus, inquit, personam
id est, nuntiiis, sacerdos Dei verissime dicitur, hominis nonaccipit (Gal.xxvi). Pleniusque apostolus
quia Dei et hominum sequester est, ejnsqne ad po- Jacobus hoc peccalnm arguil, atque condemnat (Jac.
pulum nuntiat voluntatem : et idcirco in sacerdotis 2). Qnidquid aulem priori populo dicitur, etiam no-
pectore rationalc est (Exod. xxix), el in rationnli bis dictum putemus ut cautiores reeedamus a vitiis,
doctrina et veritas ponitur, ul discamus, sacerdo- et faciem non suscipiamus in lege, nec qui sumtis
lem doclum esse debere, et praeconem dominicae cultores Dei, veritati mendacium praeferamus.
veritatis. Quidam hoc qnod ad Lcvi et per Levi ad (Vers. 10 seqq.) Nnmquid non Pater unus omnium
sacerdotes dicitur, falso putant intelligendum esse nostrum? Numquid non Deus unus creavit nos? Quare
de Cbristn, i:on respicienles ea quae sequuntnr, ergo despicit unusquisque nostrum fratrem suum, vio-
personae Chrisii esse coniraria. lans paclum patrum nostrorum ? TransgressuseslJuda,
(Vers. 8, 9.) Yos autem recessislisde via, et scan- C et abominatiofacta est in Israel, et in Jerusalem: quia
dalizattis plurimos in lege : irrilum fecistis pactum contaminavitJuda sanctificatlonemDomini, quam di-
Levi, dicit Domintts exercitnum. Propter quod el ego lexit, et habuit filiam Dei alieni. Disperdet [Al. disper-
dedi vos contemplibiles,el humiles otnnibus populis, dat] Dominusvirum qui fecerit hoe, magistrum et di-
sicut non servastit vias meas, et accepistis faciem in scipulum de tabernaculis Jacob, et offerenlemmunus
lege. LXX : Yos atttem dectinastis de via mea, et in- Dominoexercilutm. LXX: Nonne Pater unus omnium
firmos fecistis muttos in lege, corrupittit teslamentum vestrum? Nonne Dettsunus creavit vot ? Quare reliqui-
Levi, dicil Dominut omnipotent. Et ego dedi vos Con- slit unusqttisquefralrem suum, ut abominabile faceret
temptibiles,et dissolutot in omnes genles, pro eo quod testamentumpatrum vesirorum. Derelictus est Judas,
non custodistisvias meas, ted accipiebatit pertonat in et abominatio facta est itt lsraet, et in Jerusalem, quia
lege, Haecad Christi non pertinere personam, nec contaminavit Judas sancta Domini, in quibus dilexit,
ad eos qui illius cullui dedicati sunt, eiiamsi ego et adinvenitdeot atienos. Disperdat Dominus hominem
taceam prudens lecior intclligit. Et est sensus: Ego qui facit hwc, 962 donec exlurbetur de tabernaculis
vos volui facere quae priori capitulo conlinentur, et Jacob, el de his, qui o/ferunt saerificiumDomino omni-
de quibus per Moysen in Deuteronomio sum locu- potenti. Aniequam de prasenti capitulo disputemus,
tus : Ddte Levi doclrinam ejut, et veritalem viro jutto D Hebraeorum est portenda traditto , immo Scripturoe
(Deut. xxxin, 8, sec. LXX), et reliqua : vos autem veriias explicanda. Legimus in volumine, quod Ezros
recessistis de via recta, sive declinastis, dicente titulo prsenotaiur, ex persona ipsius Ezrae loquenlis:
me : Non deelines neque ad dextram, neque ad sini- Accesseruntadme principes/dicentes : Non est sepa-
tram (Deut.v, 52); et infirmos fecistis multos irt ralus poputus Israel, et sacerdotes et Levitwa populis
lege, sive scandalizastis, ut Aquila et Symniacbus terrarum, et de aboniinalionibus eorum, Chananwi vi-
verterunt. Declinare ad dextram, est abstinere a cibis delicet, el Etltwi, el Phereswi, et Jebusmi, et Ammo-
quosDeuscreavitad utendum : condemnare nuptias, nilarttm , et Moabilarum, et JEgypliorum, et Amor-
el in illud incurrere, quod in alio loco scriptum est : rhworum. Tiderunl enim de filiabus eorum sibi, el fi'
Ne sisjustusmttltum (Eccl. vn, 17). Ad sinistram di- liis suis, el commiscueruntscmensanclum cum popttlis
vertcre, est cum quis luxuriae se tradit et libini, et; terrarum. Manus etiam principum el magislratuum fuit
scaudalizat inultos in lege : cui melius esl, ut mola in trangressiotiehac prima. Cumque audissemsermo-
0 Rescribit
Viclorius, Inlemga, ex Aggsei texlu.
1559 S. EUSEBH HIERONYMI 1560
nem istum, scidi pallium menm el lunicam , et evelli A ter unus omnium noslrum ? de Abrnham sic intelli-
capillos capitit mei el barbm, et tedi mmrent (l Etdr. gunt, ut etiam gentium patrem Abraham esse com-
ix 1 seqq. )El rursum in consequenlibus: JmienJigue memorent, secundum illud quod scriplum est: Potest
tunt de filiis sucerdotum, qui duxerunl uxores alieni- Deus de lapidibut ittit tutcitare filiot Abrahm ( Mat.
genas de filiis Jesu, filii Josedec, el fratres ejus, Maa- iii, 9)? Vel certe unum Deum Patrem affirmanl juxta
sia, elEleazar, el Jarib, etGodolia, et dederuntmanus illud quod in Dauteronomio legimus: Nonne iste ipse
suat, ut ejicerent uxores tuat, et pro delictotuo arietem est Pater, qui possedilte, et fecit te, et creavitte (Deut.
de ovibttsofferrent (I Esdr. x, 18,19). In (ine quo- xxxn, 6)?Et rursum : Deum qui te creavit, reliquitti
quecapituli post enumerationem eoruin, qui uxores (Ibid., 18). Et alibi: Filiot genui et exaltavi : ipti
alienigenas acceperanl f Al. acciperent ], Scriptura antem reliquerunt me (Itai. i, 2). Et in Psalmorum
commcmorai : Omnes hi acceperunt uxores atienige- volumine : Filii alieni mentiti tunt mihi : filii alieni
nas : ei fuerunt ex eis mulieres qum pepererant filios. inveterati tunt, et elattdicaverunt a semitis suis (Ps.
Reversiergo de caplivitaleBabylonia, tam principes, xvn, 46). 964 Et aD ll0Cuno palre, qui peccave-
et sacerdotes, ncLevilae, quamreliquus populus ab- runt, recedenies, multos viliorum suorum patres fe-
jecerunt uxores suas Israelitici generis , quae pau- cere : Omnis enim qui facil peccatum, de diabolonalus
pertate et injuria longioris vise, et fragilitaie sexus B esl. (dquequod sequitur : Quare despicit unusquisque
non ferentes a laborem, confeciae erani, et infirmi- nostrum fralrem suum, violans pactum patrum nostro-
tatem ac deformitatem corporum contraxerant : et rum, sic interpretati sunt, ul dicerent: Nos cunctos
cum alienigenis vel aeiale florenlibus vel cultu cor- ab uno patre generatos, iinum esse debere, et unum
porum pulchrioribus, vel polenttim ac divilnm (ilia- confessionis habere labium ; sed poslea per super-
bus mairimonia copularant.Corripil itaque eosEzras biam elaedificationem turriscorilra Deum in mulias
propbeta, et ad repudium novarum conjugum provo- linguas alque sentenlias esse divisos (Gen. xi). Ad
cat, ut uxores quas dimiserant, recipiant : Nonne, eleeraosynam quoque referunt, ul dicant: Despicere
inquit, pater unus Abraham omnium nostrum esi? de nos fratres noslros, quando non communicamus eis
quo in lsaia srribitur : Respicile in Abraham patrem quae a Deo ad sustentandam vitam accepimus. Et
vestrum, et in Saram, quw genuil vos, quia unus erat, ad hoc transeunt, ut asserant fralrem nostrum, se-
el vocavieum (Isai. LI,2). NonneDeus unuscreavit cundum Scripturas, dominum appellari, qui praecepit
nos, qni ex Abraham nostrum 963 elegit genus? MariacMagdalenae, ut nuntiet fratribus suis, Domi-
Quare ergo veteres uxores contemnimus, et fratrum num surrexisse (Joan. xx), el loquilur in Psalmo :
nostrorura abjicimus filias , ut relinquamus pactum Narrabo nomen tuum fratribus meis, in medio Eccle-
patruin nostrorum, et non ex Lcge accipinmus uxo- C siw cantabo libi (Ps. xxi, 23). Deserueruut ergo Ju-
res? Transgressus esl Juda (haec enim Iribus reversa daei fratrem suum, et couiaminaveruni pactuin pa-
est de Babylone cum sacerdotibus ac Leviiis, et a- trum suorum , quod Deus pepigerat ad Abrabam ,
bominatio facta est in Israel, et in Jerusalem. Ne- Isaac, et Jacob, ut insemine eorum, quod interpre-
quaquam in decem tribubus, quae abAssyriis lene- tatur Christus, benedicerenlur omnes gentes. Haec
bantur; sed in his b qui ad Cyri regis imperium sub varie suspicanlur, quia cerlam viam non reperiunt.
Znrobabel et Ezra,- et Neemia de Babylonia sunt Denique ethocquod sequitur juxia LXX : Derelictus
reversi. Quia contaminavitJuda sanctificationemDo- est Judas, et abominalio facla etl in Itrael, el in Jeru-
mini, quam dilexit , et habuit filiam Dei alieni, mi- talem, sic edisserunt: Desertos esse Judaeos , quia
scendo cum alienigenis semen Israel, et geniilium ; blaspliemaverunt Dominum Salvalorem, et susti-
id est, ethnicorum filias, idolis servienles, sumendo nuisse quod scriplum est : Secundum muttitudinem
uxores. Quia igiiur hoc feccrunt, prophetae ad eos impietalum eorum expelle eot, quoniam irritaverunt
sermo dirigiiur, et a peccalo maledictionibus retra- te, Domine (Pt. v, 11), ut in cunctas provincias va-
hunlur. Disperdat Dominus vitum qui fecerit hoc. gi, et profugi spargerenlur. Contaminaveruni enim
Quam pulchre non abscidit errori veniam, nec dixit, sancta Domini, pro Dei Filio diligentes, et adinve-
maledicat Dominus ei qui fecit hoc; sed qui fecerit, D nientes sibi deos alienos : Qui enim non recipit Fi-
in futurum tendens maledictionem , ut peccalores lium, non recipit Patrem, qui mitit eum (Luc. IX, 43).
ad poeniteutiam provocet. Doctorem , inquit, atque Et idcirco quia hoc fecerum, tamdiu disperire donec
discipulum de labernaculis Jacob, sive ille sacerdos humilientur, velcaptivilatisinjuria, velobconscien-
sit, sive laicus, una maledictione ferienlur , et non liam peccatorum : et projiciantur de tabernaculis
erit in eis pcenaediversitas, in quibus peccnla sunt Jacob, ut destructo templo, aique altari, nequaqunm
paria. Et offerentem muiuis Domino exercituum : apud eos offerantur hostiae [Al. bestiaej. Nec hac ex-
subauditur, disperdat Dominus et eum, qui pro liu- planatione contenti (quia Judas [rrTVT]interpreiatur
juscemodi hominibus voluerit ad altare muniis of- Domini confessio) ad pcenitenlem, intelligentiara
ferre, quorum solum remedium esi, non facere qune transferunt, qui posiquam Domiuum confessus est,
fecerunt. Quidam htinc locum non intelligentes, nec 965 s> peccaverit, abominationera facil in Israel,
scientes historiae veritalem, id quod ail: Nonne pa- et in Jerusalem, in sensu videnle Deum, etinvisio-
* Unus ms., labore confractmerant. in his quw Cyri; et consequenter, tunt reversw.
b Idem, Regin. ms. cni et Viclorius consentit, ted
1£6i COMMENTARIORUM IN MALACIHAMLIBER. CAP. II. 1562
ne pacis. Polluit enim Christi mysteria, indignc ac- A aifectam quodammodo una anima in duobus esse vi-
socialis. Cumeigo
cipiens corpus ejus et sangninem (1 Cor. xi), pro eo deatur, conjunctisspiritu.mente
virum etmulierem : pro-
quod dilexerit viiia, et adinvenerit sibi deos alienos, unus ulrumque feceril, el
secundum numerum peccalorum habens numerum pterea a Deo faclaest utriusqueconjunctio, ulliberi
deorum. Jusia aposlolum Paulum : Voracium Deus nascerentur. Unus enim Deus, quid quaerit nisi se-
venter esi (Phil. m), et secundum Peirum [Al. Ja- men Dei, hoc esi filios de Israelilica stirpe genera-
cobum]. A quo quis vincitur, ei tubjicitur (II Pefr. n, los? Cum ergo babealis fecundas conjuges, et libe-
19). Et qui boc fecerit, exterminabitur [Al. extermi- ris gaudeaiis, qtiid pulchriludinem uxorum quaeritis,
natur ] de Ecclesia , et de labernaculis Jacob, qui quae meretricibus apta est, non uxoribus? Pra-cipit
supplantat vitia alque peccala, donec humilietur in itaque per propbetam Deus,et dicil: Custodiiespiri-
bonum suum , el offeratur pro eo viclima Domino tumrtsirum.-neabducainini libidint',iiealienigenaruiii
omnipoienti. amore viucamini. Et uxoremadolescenliwtuwnoli de-
(Vers. 15 seqq.) Et hoc rurtum fecittit, operieba- spicere, ulquae libi virgiuali primum junctaeslmairi-
tit lacrymis attare Domini flelu, el gemitu [Vulg. mu- monio, perseveret usquead senectutem. Sedpoterat
gitu], ila ul non respiciam ultra ad sacrifitium, net (ieri, ulprincipes, sacerdotes.Leviiae.popnlusrespon-
accipiam placnbilequid de manu vestra. Et dixitlis: JJ dereni : Praccepil Deus per Moysen,utcum odio lia-
quam ob causam? Quia Dominus testificaius esl inter buerimus uxores, dimitlamus eas. Etlegendum est:
te et uxorempubertaiis tuw, quam tu despexisti: et hmc Dicis mihi scriptum est: Cum odio habueris uxorem
particepstua, et uxor fmderis tui. Nonne unus fecit, tuam,dimilte, dicil Dominus DeusIsrael(Deut. xxiv).
et residuum spiriius ejus est? et quid unus quwril, nisi Statimque respondit: hoc quidera in Lege praece-
semenDei? Custoditeergo spirilum vestrum, el uxorem ptuiii esl, sed propter duritiam cordis vestri. Quodple-
adolescenliwtuw noli despicere. Cum odio habtteris, nius Dominus in Evangelio prosequitur : Quiciiinque
dimitte, dicit DominusDeus Israel; operiet auiem ini- autem, excepta causa fornicationis, uxorem inique
quitas vettimentumejut, dicil Dominus exerciluum: dimiserit (Mat. v, 52), operiet veslimenium ejus ini-
custodite spirilum vestrum, et nolite despicere. LXX : quiias, idesi.corpus quo anima veslitur, dicitDomi-
Et hwc qum oderam, fecislis : operiebalis lacrymisal- nusexercituum: ulin quopeccavit, in ipsopuniatur.
tare Dominiplanctu etgemilu, de laborisadhuc dignum Quapropter , bac quuisliuncula dissoluta , jnculeat
respiceresacrificium, aut snscipereaccepiabile de ma- 967 el replicat quod supra dixerat; Custodiiespi-
nibus vettrit. Et dixistis, propter quid ? Quia Dominus ritum vestrum, et notite despicere, vel custodiam spi-
lestificatuseslinter teel uxoremadolescenliwtuw, quam ritus vestri, vel certeuxorem, si pauper est, autde-
tu retiquitli, el hwc particept ttia, el uxor testamenliIC formis. Quod nos specialiter juxta Ezrae librum
tui, et non aliut fecil, et reliquiwspirilus lui. El dixi- super uxoribus.exposuimus derelictis:hocaliigene-
stis : quid aliud prwter semen qumril Deus? el cuslo- raliter contra eus dicitim putani.qui alienadiripiunt,
dite in tpiritu tettro, et uxorem adolescenliw luw ne etinjusle divitias congregantes, audent offerre mu-
derelinquat: ted si odio habens dimiseris eum, dicit nera, Deo, qunedicil se nequaquam posse suscipere,
DominusDeuslsrael, cperietimpieltiscogitationsluas, lacrymis eorum, qui vastati sunl, et flelu, ac gemi-
dicit Dominus oninipotens: el cttstodiie in spirilu ve- libus prohiliitum, et congrtiere locum istum illi le-
siro, et nolite deretinquere. Interprelemur hisloriam, stimonio : HonoraDeiimcxjuslisluis laboribus (Prov,
et singulis versiculis breves senientias coapiantes, III, 9). Sed et istum sensum interseruni, eos qui pro-
qtiod nobis ab Hebraeissit traditum, disseramus. De- pier rei familinris aniissioncm, et interitum libero-
relictae uxores Israeliticae, ei in thoris mariiorum rum, et naufrngium, et car.iera quae ad damnum per-
alienarum gentium feminas contemplantes, ad Dei tinent rerum saecularium, vertuiitur in fletus, et to-
soliusauxiliumconfugiebant,diebusacnoctibusante los se tradunt planclui, el gcmilibus : nec aniini
altare Domini966 provoluiae lacrymis, gemilu, al- robore, et spe in Deum, et praemiis fuluro-
que ejiilaiibus invidiam faciebant ejus providentiae; rum cuncla contemnunt : etiamsi dirigant nd
quodnonrespicereihiimana, et [At. misera] miserias 'D Dcum oraiionem, non susci|ii ab eo, quia iudecoris
nnn juvaret. Unde dicil Deus, sacrificium et hostiam et iiicongriiis viro planctibus detiirpenlur. Hocautem
dcmanibussacerdotum,qui ista commiserunl, se ac- quod sequilur : Quia Dotninustesiificatusest inter ie,
ciperenon posse, uxorum fletu etplanciibus impedi- el uxorent puberiatis tum, sive adolescentimquam tu
tuni, et insuper eos qnaerere :quam ob causam de ma- despexisti: et hmcest particeps [Al. pars] lua, tt uxor
nibus eorum non accipial sacriiicium, stniimque in- pacti, vel testamenti tui; el nonalius fecit: et reliquiw
ferl : Quia Dominus lestiticatusest inter te, et uxo- spirilus lui, sic inlerpreiantur, ul uxorem adolescen-
rem pubertatis tune, quam tu despexisti, dicens : tiuc naturnlem dicanl iiitelligenliam , et legem in
Propter hocrelinquet homopatremet tnairem, et adhw- corde perscripiam, quae omnibus hominibus insita
rebit uxori suw, et erunt duo in u:.a carue (Genes. n, est. Unde ct genics non Iinbentcs legem Dei, ea quae
24) : et idcirco particeps dicitur, et uxor conjun- siinl Legis, operantur. Et de liac conjuge in Prover-
clionis, et foederis, quaea Deo de cosla viri factaesi. biis prnndicnri : A Deo conjungitur uxor viro (Prov.
Et residuum spiritus ejus, sive Dei, ut quidam pu- xix, 24); etjubemur uldenoslris aquis bibamus ct
lant, sive mariti, ut alii suspicantur, quod propter fontibus : nullusque in potando sit particeps, et ut
1563 S. E0SEHII HIERONTMI 1564
laetemur cufti tfxOTcadolescentiae noslrxv Haeeftxet A t Evangelio (Luc. xvi) Lazarus legilur, rpuiante fores
impellit etiam iu eredolos dicere: Deus jtidictt, et divilis 969 purparati, desiderabat micis, quae ab-
Detit videat (Jttdic. vn, 15) : et ipsi cuireta inter me jiciimltirde mensarum reliquiis, inopem animam
et te dijudicandaf permltto, de qua et Ecelesiastes sustentare; divitem vero tantae feriiatiselcrudeli-
loquitur : Et viveviiam cum muliere qttam dilexisti latis, ut non miserealur homo hominis, cujus etiam
omnibus diebut * vanitatis tum, qui libi dati snnt sttb canlum liugua miseretur, non intelligenles tempus
sole (Eccl, ix, 9). Haecuxor residuum spiritus noslri judicii, nec vera bona illa esse, quae perpetua sunt,
est, quia noslro semper sensui copulatur : quae si dicunt: Mali ei placent, et ubi est Deutjudicii ?
recedat a nobis, siatim offendimus Deum, 968 et (Cap.III.—Vers. 1.) Ecceegomitto [Al.miltam]angc-
operit nos iioslra impietas. Unde rursttni ingeritur : tummeum,et prwparabitviamante fuciemmeam: etsta-
Cuslodite spiritum teslrum (Galat. vi), non carnerft lim venieladtemplumsuumdominatorquem vos qumri-
in qua qni siinf, Deo placere non possunt, non ani- lis, etangelusteslamenliquemvosvullis. LXX: Ecee ego
niam : Animalit enirri homonon recipit ea, duw spiri-- millamangelummeun^ et prwparabit viam ante faciem
tus sunt (1 Cor. n, 14); sed spiritum : qiiia spiritus meam:etsubito venietad templumsuutn Dominusquem
inlerpellal pro hobis gethitibus ineffabilibus (Rom. vos quwriiiSj et angelusjustitiw quem vosvuliis. Hoc
vin, 16). Jj interpretatus est Dominus in Evangelio de Joanne
(Vefs. 17.) Laborare fecistts Dominumin sermoni- Baptista, dicens : Iste est de quo scriptum esl : Ecte
bus vesttis, tt dixistis : inquo ettm fecimus laborare? ego c miltam angelum meumante faeiemtuam.,etprw-
In eo quod dicitis: omnis qui facit nutlum, bohtts est parabit viam tuam coram me (Matth. xi, 10); nec
in conspeetu Domihi, et tales ei placcnt: aut cette tibi eisdemusns estverbis, quaeLXX interpretes trans-
est Dettt judicii? LXX : Qui provOcdstisDoniinum iii lulerunt. Marcus qnoque evangelista duo testimo-
termonibut vestrit: et dixittis, in quo provocavimus<f nia Malachine,ct Isaiaesub unius prophclae sermone
te ? In eo quod dicitit, omnit qui facit malum, bonils contexens iia exorsus est: Initium Evangelii Jesu
ett in contpectuDomini, et in his sibi Complacei;el ubi Christi, sicut scriptttm est in Isaia propheta : Ecce
estDeutjustitiw? Hunc locum plenitis sepluagesimns ego mitlo angelum meum anle faciemluam, qui prw-
seeundus psalmus exsequitur, cujtis principium est: pmtbii viam luam (Marc. i, 2). Hoc licel verbis aliis
Quam bonus Israel Deut his qui recto sunt corde! Mei in Malachia legimus. Qund autem sequilur : Yox
auterit pene moii sunt pedes : peni effusi thht greiitl» clamantis in deserto, parale viamDomini; reclasfacite
mei: Quia telatttt tum tupet iniquit, pdcem peccdto- semitas ejus (Isai. XL,3), ab Isaia propheta dicitur :
rum vident: Quia non esl retpectus motti eorum, et statimque ulrumque testimonium de quo dicaiur,
firinamentum in plaga eorum. In labore hdminumnon Q cxponens : Fuit, inquit, Joannes in deserto, bapti-
sunl, et cutn hominibusnon flagellabuntUr(Ps. LXXII, zans, et prwdicansbaptismumpanitenliw, in remissio-
1 seqq). Ac deihdc : et dixi, ergo sinecausa justificdvi nem peccatorttm(Marc. i, 4). Sed et evangelistaeva-
cor meitm: et lavi intet innotentes manus metts. Re- liciiiitifn pfopbefafuin swperJoanoe inlerpreiatisunt
versus ergo populus de Babylone, et VidenSCrinctas cunique in sensti conscniiaiit, in verbis di-crepartl.
in circuii» naiiones, ipsosqde Babylonis idoHs sef- Pro eo enim quod LXX Iransiulerunl: Reclas facite
vientes, abundare diviiiis, vigere corpofibus, oirinia semitas Dei nostri, Marcus Lucasque dixerunl: Re-
quae brina putanlur.in steculopossiddre; scvefd qui ctas facite semilasejus. Joannesautcm : Dirigiie, ait,
halreat [Al. habebai] noiitiam Dei, sqiialore, inedia, viam Domini. Ex quo perspicuum esi, aposlolos, et
servitute coopeftum, scandalizatur et diclt: Nori esf evadgelisias, et ipsuni Dominum Salvatorem non
in rebffs humanis provideniia, omuia casu ferUiitur LXX interpretum auetoritatem sequi, qua llcbrac*
incerlo, nec Dei judicio gubernantur, qUiiipotius linguaehabentes scientiam, non 970j"digent; sed
mala [Al. mali et bonij ei placent, et bona dlspli- ex HebrneoIransferre quod legerinl : non curanies
cent: aut eerle si peus cuncta dijudicat, ubi est II- de syllabis punctisqueverborum ; dumniodo sentcn-
lius aequam jusiumque judiciiim? IsiiusmotH quac- liarum veritas iransferraluf. Quod quidem et in plu-
stionem rtiens incredula ftiturofum quotidie sdscital fj ribus locis eos fecisse docuimus, et maxime in eo li-
Deo, et cufn viderit iniquos potentes, s:iriclo«IiUmi- bro qui a nobis irtscriptus est, de oplinio genere in-
les illos rebus omnibus affluere, hos ne ea qttidem terpretandi, multis simul leslimouiis approbalum esl.
qunead vicftitri necessaria sunt, habere; et intefduiu IIoc ergo qiioddicitur : Ecce ego ntilio angetum mcum
surdis auribus caccisqtaeoctjlis, ct omni parteihem- et prwparabit viam dnte faciem tneam, ex persona
brorurti ulceribus, et inlirmitate depressos, qualis in Chrisli dicitUr, quod Joannem miseril in deserio
a Olim erat nativilaiis, cui fere concinit in Graeco pro miltam, et qui prwparabit, pro et prmpararit: de-
Aldinum exemplar VSOTMTO;. Verum et mss. pleri- nique, coramte, pro eoram me. Alioqnin, ail, iisdeni
que omnes libri, i'anifr<Jis,et Gracus cnientlaiior tex- fere vcrbiscum Septuaginta ustis fuisset Evangeli-
tus p.urutornro; : deiiiqne Hebracus"fton. cl Vulgaia sl:i, quod factum n gal Hieronymus. Nec inius infi-
inlpfessiim lectioiiem probant. ita in Matlh&Di
Gra;co legi; veruin Ilieronymia-
b Regin. ms., prorocniiimuseum, juxla Grsncum, cias, ni mss. uihil bic ab impfessa leclione discordaut,
•nupo^vvujiev KUTov,proquo tamen, at, le praefert Al- quam lamelsi nonmoveas, salis abundeest, in quo
dinus codex. differal a Sepiuaginla.
> « Mutat Victorius ex.ipso Matlliiiei Wxtu, milfo,i
1563 COMMliNTARIORUSf IN MALACITIAMLIBER. CAP. III. 1566
JudaSacprnedtcare baptisrhum pcenitentiae, in rernis- A j adtdteris, et perjuris, et qtti calUmnianiut mercedem
sionem peccatorum. Quod autem sequitur : Et sta- mertenarii, viduas et pupilltis, el opprimunt peregri-
lim vettielad templuht sttuin dominalor quem vos qttw- nuin: nec timueruntme, dicit Dominusexerciluum. Ego
rilis, et ahgelus testamenii quem vos vultis, ita de se enim Dominus, el non mulor. LXX : Ecce veniet [A\.
quasi de alierO loqnitur, juxta consucludiiiem Scri- venit], dicil Dominus omnipotens,etquis sustinebildiem
plurafum. Nullisque dubium eslquin Dominator iste -introilttsejus ? aut quis ferre poteril ut aspicial eum?
salvalor Sit, qui Creator est omnium, et angelus Quia ipse ingreditur quasi ignis conflalorii, et quasi
lestamenti, et magni consilii Angelus appellatur. Alii herba lavanlium : et sedebil conftans el ehtuhdanssicut
vcro hoc quod dicitur : Ecce ego mitlo angelum meum argentutn, et sicul ditruni, et emundabil filios Levi, et
et prWparabil viam ante faciem meam, ex persona fuiulet eos sicul auntm el sicul argenlutii, et erunt Do-
Palris dicium putant : et quod sequitttr : Statim ve- mino offercnleshdsiias injustilia [Al. /u*?tfia] : elpta-
niet ad templum suUm dominator quem vos quwritis, cebil DoiiunosacriflchtmJttda el Jerusalem, sicut die-
et angelitsteslamenli quem vos vultis, de DominOSal- bus prislinis, et sicut annis prioribut. El accedam ad
vatore ab eo dictum intelligunt. Pr.Tparat autem vos in jndicio, et cto tcstisvetox super incdeficos,el su-
viam Joannes, et rectas facit semitns Dei noslri in per adulteros, et super eos qtti jurant in noniine meo
cordibus credentium, in quibus propter pravitatem, B 1 mendaciler. Et qui fraudant mercede inercenarios, el
et iricredulitatem, prius Deusambulare non poleral. opprimunt per polentiam vidttas, etperculiunl pitpillos
Templum aulem vel Ecclesiam interiireiantur, vel et perverlunt judicium advenw, et qui noh liment me,
unuinqUemque credentium in Ecelesia : sEdificamini dicit Doininus fjfli omhipolens : quoniam ego Domi-
domos spiritudtes, sbcerdotium sanetum : offerentes nus Deus vesler, etnon mulor. Supra leginius motain
spirituatet victimas, el acteplabiles Deo per Christum Domino quacsiionem ab liis qui dicunt : Omnis qui
Jesum (I Petr. n, S). Eos vefo qui crediderint : Ne- facit malum, bonus est in conspeclii Domini, et ta-
scitis quod lehiplitmDei estis, el spirilus Dei habilal les ei placent, aut certe si displicent, ubt est Deus
fn vobis(I Cot. III, 16 )? Judofciboc qnod dicilur : judicii? hoc est, obi est jusliticfe verilas? Ad quam
Ecce cgo htillo dhgeluiti mettm, de Elia propheta di- dissolvendam Dofniniserrno respondit: Mittam an-
ctum ilitelligunt, et quod sequiiur : Statim venietad gelum metiin, qui pranparabit viam meam, ei veniet
lemplum sUUihdominator quem vos qnwrilis; et amje- ad tcmplum suum dominatOr quein vos quacrilis, qui
lus lestamenti quem vos vullis, referunt vj),si<zpJvov,judexost veritaiis, de quo dicitur in Psalmo : Dens,
bocest,Christuin stium, quem dicunt ultimo lempore jiidicium lititm regi da : el juslitiam luam filio regis
esse veriturum. Sed miror quomodoeosrerum exilus (Psal. IAXI,i). Non enimPater judicat quemquam;
non doceat veritalcm. Quod eniin lemplum 971 C ' sed judicium omne dedil Filio (Joan. v, 22). El ille
sunm inveniet dominalof, quod usquead futidaiuenla cst aiigehis testaiiieiiti tiuem vos qtiscrilis, cui mala
destructuin est, aul si ab alio exstrifenduin cst an- non placenl, qni persouain in jitdicio rion acci]iit
tequam CliriSnisadveiiiat, quid Christus eoruiii ani- (Coloss. m, 2b), qUi nulla nec iiiisericorJia, ncc se-
plius facturus est, cuiri ab alio reslituta sint omnia ? veritate niulatiir : Catix eiiiin in manu Domini vini
Dominusnosler iiiEvaiigeIioElianiprophetam,Joaii- tneri plenus tnixio, et inclihavit ex liocin hoc (Psal.
nem Baplislam InlerpretanS loquilur : Si vultis scire, LXXIV, 9), id esl, misericordia justFiiamlempeial, et
ipse est Elias qui venturus est (Mat. xi, 14), de quo justilia misericordiam. Isieigiiurstatim etvclocitef
etbic ideni proplieia quem riunc disseruimus, scribii veniet ad templiim siiuin, id est, Ecclesiam. Etquis
in fine : Ecceego ntitto vobis Eliam prophetam, anlc- poterit cogitare diem advenlus ejus ? Si cogitare proe
quam veniat dies Domini magntis el horribilis (htfrd poteiitia ihajestatis ejus netnO potest, terrequis po-
iv, 5). Quoiiiodonutem Elias Joannes sit, dedit no- terit? Et qUis stabit Alividendum eUm, boc est, quis
bis viaih intelligehtiae, ih viflule et spirilu Eliaeeiiiri eum poterlt lippieiitlbus a et caeculientibus OcUlisin
vcriisse, coinriicmOrans. sua elafitaie cohSpicef-e,qiiiest soi juslitia;, et in cu-
(Vers. 2. seqq.) Ecce venil, dicii Doiniuus excrci- jus pennis est sahitas? Ipse veniet quasi ignis con-
tuum, et quis poleril cogitare diem advcntus ejus ? Et D flans, et quasi herba fullonum (Inf. 2): Ignis cnim
quis siabil ad videndum eum ? Ipse enim quasi ignis in Conspecluejus ardebit, et in circuitu ejus leinpe-
conflans, el quasi herba fttllonum. Et sedebil confians, stas valida (Ps. XLIX).Tunc vocabit ccelum desuper,
et emundans qttasi [ Vulg. tacet quasi] argentum, et et lerram ul dijudicct populum suum , flumina ignis
pnrgabitfilios Levi, et colabit eos quasi aurum et quasi ilralient ante eum, peccalofes quosqiie volventia.
argenlum : ei erunt Dominoofferenlessacrificia inju- lgnis autem dicitur Domintis, et ignis consumens
sliiia. Et placebit Dominotacrificium Juda, el Jernsa- (Deut. IV), ul ligna nostra, fenum, stipulamquecom-
lem, sicut dies swcttli, et sicut anni antiqui. Et acce- bural. vli non solum ignis; sed et herba fullonum,
dam ad vos in judicio, et ero tesiis velox maleficiset quueHebraiceBORITII (n'113) appellatur, el LXX r.bv.v
'
Regin. ms., lippienlibusoculis,et cmcismenlibus y.evh.Ttopzvbpevo;l(*7rooa-8sv auTou.Thronus ejusftam-
in una clarilate, etc. tna Rola ejus ifjitis aidens : Eluvius ignis iralte-
b In eodem ms., trahenlttr. Victorius, Allndi, in- bal ignis.
egrediensa facie ejus. Traltebat, iriquit, lliero-
quit, reor nd illud Danieiis vn : 'd bpbvo;KOTOO<f),b% nymus, peccatoresquosque, flammis eosinvolvens.
0'!
-7Vt>b;' rpb/oi uvrov nvp fliyov 7roT«p.6f nvpb; etX-
1567 S. EDSEBII HIERONYMI 1568
id est, herbam fullonum, verlunt. Ipse his qui pec- A flans, et quasi herba fullonum, ne putemus eum di-
canl graviter, ignis conflans est, atque consumens : vinitalis mutare naturam, quum pro pro nobis aut
qui autem levia peccata conuniilunt, herba fullo- angelus, aut ignis, aut BORITH nominatur.
num, ul lotis munditiam restiluat, secundum (Vers, 6.)Etvos, filii Jacob, nonettit consumpti.
973 iHud quod scriptum est in Isaia ; Lavabit Do- A diebut enim patrum vetlrorum recettislit a legitimh
minus sordes filiorum et filiarttm Sion, et sanguinem tneis, el non custodislis.LXX: El vos, fitii Jacob, non
emundabit de medio eorum, tpiritu judicii, et spiritu recetsisiis a peccatis palrum vestrorum, declinaslis a
combustionis(Isai. iv, 4). Qui sordes habeut, spiritu legitimisnteis, et non custodistit. Supra dixerat: Ero
judicii indigent, ut laventur : qui sanguine pleni lestis velox maleficis, et adulteris, et perjuris, et
sunt, spiritu coinbuslionis, ut sanguis qui in eisex- qui calumniantur mcrcedem mercenarii, viduas et
triusecus litus est, auferatur. Et sedebit conflanset pupillos, et npprimunt peregrinum, nec timuerunt
emundans sicut argentum, ut secundum Ezeebielem me, dicit Dominus exercituum. Juslumque judicem
(Cap. xxn), quidquid in auro nostro et argenio, id esse se dicens : quod non accipiat personam in ju-
est, sensu et eloquio, sere, stanno, ferro, plumboque dicio, intulit : Ego Dominut et non mutor. Et est
conimixUim est, in camino Domini percoqualur, ul sensus: Vos per maleficia, et adulteria, et perjurin,
purum aurum remaneat, et argentum. Unde et Do- B et caliiinnias, ei violentiam quotidie mulamini, ego
minusin Evangelio Ioquitur: Ignem veni milteresuper in judicio nulla personarum varielate commutor.
terram,et quam [M.quem] volout ardeat(Luc. xu,49); Cuinque severum, etjtistum judicem csse me fatear,
el purgabit (ilios Levi. Tempus est enim ut judicium o (ilii Jacob : lamen non estis tormentorum diversi-
incipiat a domo Dei (I Petr. iv, 17). Et alibi scribi- tate consumpti, juxta illud qtiod scriptum est in Je-
lur : A tanctit tneis incipite (Ezech. ix, 6). In filiis remia: Sine causa percussi filios vestros, disciplinam
autem Levi: omnem sacerdoialem intellige dignita- non recepislis(Jer. n, 30): nec hoc nuper facitis,
lem. Si autem sacerdotes purgandi sunt etcolandi, nec semel, ut erroris mereamini, veniam, sed line-
ut purum aurum remaneat et argentum, quid de cae- reditariam habebis impietaiem, ex diebus patrum
leris est dicendum? Qui cum emundali fuerint et veslrorum a legitimis meis recedendo, et non custo-
colali, tunc offerent Domino justa sacrificia, et pla- diendo quae praecepi. Filios aulem Jacob secundum
cebitsacrificinm eorum, quod offerunt pro Juda, et uvuywyhvsupplantaloris, et germani primiliva ra-
Jerusalem, hoc est, pro his qui Dominum confiten- pientis, qui non recedant a peccatis patrumsuorum,
lur, et pacem ejus mente conspiciunt, ticut diet sw- et declinenl a legitimis, et non custodianl quae piae-
culi, el sicut anni antiqui; ut quomodo in principio ccpta sunt, intelligamus eos qui in Ecclesia consti-
placuerunt Deo, sic post peccatum et poenitentiam IC tuli non recedunt a viliis, el falsum sibi religionis
placere incipianl; cum omni fuerint peccaiornm Cliristianaelioinen assumunt.
sorde purgati. Et accedam, inquit, ad votin judicio, (Vers. 7 seqq.) Reverlimini ad me, et revertar ad
et ero testis velox. Quanta formido judicii, ctim ipse vos, dicit Dominus exerciluum. Et dixistis, in quo re-
sit tesiis et judex. Testis est autem cunctis maledcis vertemur? Si affiget homo Deum, quia vos configitis
etadulleris, haecenim crimina perpetrantur occulte, me? Et dixistis: ln 975 auo a confiximuste? in de-
ei ideo proferunlur in medium, ne diu lateant. Post cimis et primilivis. Jn [Vulg. El iri] penttria vos male-
maleficos ponuntur adulleri: posl adulteros perjuri: dicli ettit, et me vos confixislis, gens tota. Inferte
post perjtiros, qui cnlumniantur mercedem mercc- omnemdecimamin horreum, el sil cibus in doino mea,
narii, et nolunt reddcre pro opcris labore quod de- el probate me super hoc, dicil Dominus : si non ape-
benl. Viduas quoque elpupillos, siibauditurcalum- ruero vobiscataractas cwli, et effuderovobis benedic-
niantur, et opprimunt peregrinura et alienigenam, lionem usque ad abundanliam. El increpabopro vobis
vel certe catechumenum, qui necdum in civitate devoraniem,et non corrumpet fruc(umterne[Al.iiin<?fl.']
Chrisii civis effecius esl. Et si isla universa non fc- vesttw, nec erit tterilit vinea in agro, dicit Domintts
cerint, sufficit eis soltim crimen ad poenam, quod exerciluum.Et beatos vos dicenl omnes genles: erilis
non timuermrt Dominum. Nequaquam igitur levia 1D enim voslerra desiderabilis, dicil Dominusexercituum.
putemusesse peccatn perjurium, et mercedem974 LXX : Reverlimini ad me, el reverlar ad vos, dicit
non reddere laboranli, et calumniari viduam ei pu- Doininus oimtipotens.Et dixislis, in quo revertemur?
pilliim, ei opprimere alienigenam el peregrinum : Si snpplantat homo Deum, quia vos supplantastis me ?
quaemaleficio.etveneliciis.etadulteriocomparanlur. El dixistis : in quo supplanlavimuste? quia decimmet
Ilaecet juxta historinm, ei juxla iropologiam inlelli- primitim vobiscumsunt, el vosvidentesrespicitis, et me
gimu«, ut quod eo lempore dicebalur ad principes vossupplantalit [Al. supptantaslis]: annitsimptetus est,
Judx-orum, nunc dicatur ad principes Ecclesiarum. ei intulisiis fritctus in thesauros, et erit rapina in do-
Quodque sequitur : Ego dominus et non mntor, id- mibus vestris. Reverlimini ergo in hoc, dicit Dominus
circo ponit, quia supra dixeral: ipse quasi ignis con- omnipolens : Nisi aperuero vobiscataractas cmli, et
a Antea erat configimus, ct primitiis, et configitis: tantum habet in horrea. Nos meum induximus posi
quae verba Regin. ms. juxta Vulgatam castigat, Viclorium, quod verbum nedum in illo ms. sed ne-
confiximus,et primitivis, et confixistis. Mox quoque que in Hebraico aul Vulgnta editione sit.
legebalur, in horreum meum, pro quo Regin. ms.
1569 COMMENTARIORUMIN MALACHIAMLIBER. CAP. III. «570
effudero vobisbenedictionem meam usque dum suffi- A £ ad reditum, ut ipse quoque ad eos redeat. Qui non in-
ciat, et dividam vobis cibos, el non disperdamfruclum telligentes se a Domino recessisse, impudemer inier-
terrm vestrw, et non infirmabilur vinea vestra in agro, rogaul:/n quo reveriemur? Et dicunt:Quando eniin
dicit Dominus omnipotens: et beatos vos dicent omnes recessimus, ut merito redire cogamur ? Dominus re-
gentes, quia erilis vosa terravoluntaria, dicit Dominus spondit : Si affigel [Al. affigit] homo Deum, quia vos
omnipolens. El in principio diximus, Malachi pro- configitit me? Verbum Hebraicum, b quod scribitur
phetam Ezram sacerdotem debere intelligi; omnia- HAikcBA (y~p>n),LXX iuterpretali sunl ti supplantat:
que quaein illius scribuntur historia, in hoc quoque pro quo Aquila, et Symmachus, el Theodotio posuc-
volumine coulineri : et nunc dicimus, lemporibus runt, si fraudat, ut sit sensus : Sifraudat homo
ejus et Neemiae(quos simul vixisse manifestum est) Deum, quia vos fraudastis [At. fraudatis] me ? El
famemfuisse gravissimam, et ob famem sediiionem, revera secunduiii historiae ordinem, quia decimas
et pauperes rerum necessitaiecompulsos, filiossuos et primitias Levitis populus nou reddcbat, 977
et filias, et omnem possessionem, universamquesub- seipsum fraudem, dicit Dominus, suslinere, cujus
stantiam vendidisse. Denique dictint: Fitii nostri, et ministri fame c coacti , et penuria lemplum de-
filiw noslrwmultm sunt ttimis, accipiamus pro pretio seruerint. Si enim per alios visitatur in carcere, et
eorumfrumenlum, et comedamuset vivamus.Et erant' B aegrotus suscipitur, et esuriens sitiensque cibum ac»
qui dicerenl: Agrosnoslros el vineas, el domosnoslras cipit atque potatur, cur non in minislris suis ipse
apponamus, et accipiamus frumenlum in fame. Et ira- decimas accipial, et si non dentur, parle sua ipse
ttis sum, inquit Ezras. nimis cum audissem clamorem privetur ? d Hoc quod diximus HAJECBA, lingua Sy-
eorum secundum verba hmc : cogitavilque 976 .cor rorum et Chaldaeorum interpretalur, si affigel :
meum mecum, et increpavi oplimates el magislratus unde et nos ante annos plurimos ita vertimus, ma-
(Num. v, 2 teqq.), etreliqua: Famis igitur lempore gis ad mysterium Dominicaepassionis, in qua ho-
annona charissima, intantum, ut suos tilios vendere mines crucifixerunt Deum, quam ad decimas ac
cogerentur, et hi qui parum babebant, et qui in primitias (° quibus visitaiur in carcere, et aegrotus
horrea multas fruges congesserant, pro necessilale suscipiiur, et esuriens sitiensqiie cibum accipit, al-
vel pro pretii magnitudine Levitis decimas nolebant que poiatur) scripta referenles. Quaerat prudens
reddere, qui non babebant partem in haeredilate Ju- lector quomodo noslra inleipretatiocum his con-
daeae; sed primitiae et decimae erant baereditas eo- gruat, quae sequunlur : In decimit et primiliit, et vi-
rum. Quod ne putetur nostrum csse, ponamus Ezras deat an possimus baecdicere: Utmeaffigeretis cruci:
teslimonium: Et ego cognovi.inquit, quoniam partes ul scelernlas manus injicerctis Deo veslro, multa-
Levitarttm non fuissent datm, el fugisset unusquisque 'G rum ante rerum meditationc fecistis, subtrahendo
in regionem suain de Levilis, et de catttoribits, et de: decimas et primiiias, non dico sacerdotibus meis et
his qui minittrabant: et egi causam advertum ma- Levitis, sed mibi, qui eas per Moysenjussi dari [Al.
gittratut, et dixi: Quare deretiquimut domum Dei?' dare](E#od.xxHi). Hoc de verbo uno a nobis dictum
Et congregavieos, et feci slare in stationibus suis. Et: sit, lectoris arbiirio intelligentiaejudicium relinquen-
omnis Juda apportabal decimasfrumenti, vini et oteiI tibus; nunc sequamur ordinem prophetiac. Quia
in horrea, et conslituimussuper horrea Selemiamsa- niilii iion reddidisiis decimas el priinitias, [idcirco
cerdolem, el Sadoch scribam (Neem. xnt, 10 seqq.), in fame et penuria maledicli eslis, et vos me sup-
et caetera. Audivimus Ezrae hisloriam, nunc pro- plantalis, sive fraudatis alque privalis, gens tola
phetai verba repetamus, diligentius inluentes ani Pro genle, qune in Hebraico scribitur AGGOI ('"un),
propbetia historiaque concordent. Quando dicitur: f
annum Sepiuaginla interpretati sunt tro; pro eQvo;.
'
Reverlimini ad me, et ego revertar ad vos, dicit Do- El est sensus. Ecce annus expletus est, el niliil in
minus omnipotens, quos hortalur ui redeant, per- meos thesauros, sed in vestra horrea comportaslis:
spicuum est a Domino recessisse. Et vide clementiami Et pro decimis et primilivis [Al. primitiis], quao
Domini, par pari repromiltit, ut in qaa mensurai parva erant, si a vobis darentur], ubertaiem pos-
mensi fuerint, rementiatur eis (Matth. vn, 1). Ett D scssionum vesirarum, et omnem frugum abundan-
sicut in LeviiieOscri-bilur : Si ambulaveritis ad me> tiam perdidistis. Ut autem scialis, me hoc irascente
perversi, el ego ambulabo contra vos furore perversoi perteclum, quia fraudastis mc fparte mea, horior
(Lev. xvi, 27, 28). Sic et nunc populum cohortatur vos, atque commoneo, ut inferaiis decimas in hor-
a Hinc quoque ut voculam e Malim uliquead ejusdem ms. fideni, tribus ver-
amovimus, eodem ms.
Graecoque lextu
b Haecverba, suffragantibus. Victorius tacel.
sibus, quos parentbesi inclusimus, hinc amotis,
c Regin. ms., quod scribilur, uipote qui orationis rectam periurbant.seriem, vi-
fame quotidie acii, et penuria, elc. denlurque omnino scribarum errore totidem verbis
d Idipsum invenies in Lexico ex paulo superiori contextu repetiti, continuo legis,
pentaglotlo, ubi ra-
dix jnp Caba, sive Ceba, significat fixit, infixit, con- ad decimas et primilias, quw sanl scripia referentes.
f Liquel ex Graecarum vocum, sSvo?,et STOS,si-
fixil, affixit. Et apud Syros Colos. n, njnpl Vecabeh, > mililudiiie, non ipsos LXX interpretes falsos iu iu-
significat. Elaffixit illud in cruce sua. Ex quo mani- terprelando esse, qui natl? legerim pro iTjn, quse
festum est Hieronyraum calluisse linguam Chal- dune voces inter se immane differunt : sed potius
daeorumet Syrorum, quidquid velit imperitus quae- Graccicodicis descriptores eflvofpro ftof perperam
stionum Hieronymianarum auclor nuperus. MART. posuisse.
IWi S. EUSEfill HIERONYMI 1572
rea, hoc esi, in tbesatiros lempli, et babcant saccr- A loquitur audientium (Eccl. xxv). Levabit quoque
doles alque Levilae, qui milii minislranl, cibos : el oeulos suos, et videbil regiones, quoniaiu jam alLac
978 probatc mc, si non tantas pluvias cffundeio, suot ad meleiiduoi (Joau. iv ): et colliget fruclus
ut calaractsecoeiiapeitx' esse credantur. Eteffundam iii vitam aeleruaw. Kec crit Merilis vinea in agro
vobisbeuediciionemvtqme ad abundanliam. Vertmm ejus, ille qui dicit iu Evangelio: Ego t*m vitis (Joan.
effusionis, noiucnlargitaliso.aendit. Sed fieripotest xv, I). Et qui lo<4«iiurper propiieLara : Eao te plan-
«t agros irrignuiibus pluviis, sii quidem feciiiitas; lavivineam frngiferam, omnemverum (Jer. n, 21);
verum aul*locusta aut brucbus, aut erugo aut ei laiilam (jier huaiilitatis coufe«sio#«in, et gratia-
craca destroant, et labores liomiwnu percant; rum sctioneffl in Deum, ac uiagistros Eeclesiseejus)
propterea juagil «l dicit: El increpabo pro vobisde- beatiluduiem com-jeqttetur «t «Ma<«es beainm illum
wrantem, locustam videlicet, et rdwn*a quae dixi- dicant gentes, H ia terra tjus aique doctrina babi-
raus : e( noa corrumpel fiuclum lerrae veslrac. tare desiderent, qu\ illum ia Ecelesta «udierint
Yiaea quoque imptebiltorcuiaria, et cunetae per dispulanleni.
«ircuimm oalioaes luirabuntur ferlililatem tcrrae (Vers. 13, s«qq.) lnvaluerunl tuper tne verha
vestrae, inlantum ut omoes in ea habhare deside- vestra, dicit Doaunus, et dixisiis : quid iocuti sumus
rerrt, et abundantia rerum omntum cuuclis gen- conira le ? Dmetis, ramt esi qui servit Deo, et quod
tibus sitis exemplo. Owtd de decimis primiliisque B emolumeatum, qttia custodivimuspmcepta ejus, et
diximus, quac olim dalianiur a popul-osacerdoiibus quia umbulavhnut tristes toram Domino exerciiuum ?
ac LeviJis, i« Eoctesiaequoque fiopulis intelligite, Ergo nune bealosdicimus arroganies, siquidem wdi-
quifetispracceplum esi, non solum decimas dnre et ficati sumtfaciewtetimpieUUeiu: et lentitvermttDeum,
ptimitias; sed el vendere omnia^Hae babent, et «t salvi fucti smtL LXX: Ingratutslit saper me verba
dare pauperibus, et sequi Oominum Saivatorem vestra, dicit Domuwt. Et dimsiis, iu quo iocuti sunius
(Mauh. xix, el Marc. x). Quod sifaceie noluuius, conlrtt te ? El dixislis, vaiws etl qni servit Deo : et
saltem Judteoram imilemur exordia, mt pauperibus quid amplius, quia cuslodhimtts mandalaejue, etquia
partein dcmus cx toto, et sacerdolifous ac Levitis ambulavmus supplices ante faciem Domiiti omnipo-
'honorem defbitnm defcrantus. Cnde dicit et Apo- lenlis ? Et nunc nos iieaiot dicanm aiienot, el wdifi-
stokis : Honoravidms,qumverevidute sunt (l Tim. v, mnlur omnet qui faciunl miquilatem, et retliterunt
3): et presbyterum duplici honore bonorandtim, Deo, et salvi facii sunt. Prius dixerat: Laborare fe-
inaxime qui Jaborat in verbo et docirina Dei. Quod cistis Dominum in senmonibus vestris, et dixislis,
qui «on feccrit, Deum fraudare et supplantarc con- in quo eum feciiuus laboraire? in ee cutu 960 ^'
vincitw, et maledicilur ei in penuria rerum om- ceretis : Omnis <jtiifacrt «ial*na, bonus est in con-
niom: irt qui parce severit, parce et metat; ctqui in spectu Domini, et tales ei pJacent: aulicerle ubi est
benedteltone seminaverit, in benedictionibusfruclus Deus judicii ? nuuc idei» plenius repeiit: Populus
«otligat abundawtcr (11Cor. ix, (J). Si quando faines eu-iniqui de Babjlone reverMis videbatur Dei ba-
et pemiria, et rerum omnium egeslas opprimunt bere noikinm, «t observare legem, ei -iniclligerc
«Miiiduiia: sciamus boe ex Dei ira descendere, qui peccatum suum, et pro peccato oiferr* victimas,
in patiperibus, si non aocipianl eleemosynam, frau- decimas reddere, «bsetiware sabliaitim, el caelera
dari se loquwur, «l sua porlkme [ At. possessione] quueDei Lege praeoepta suirt, eemotis cuncias in
privari. Possumus decimas el primiiias et sk inter- cireuitu naliones rebus omnibus iibundare, se in
prefUwi:&i quis docms et ertiditus in Lege [ At. le- :penuria, cl fame, et miseria constiiulum, scanda-
gem] Dei, potest caetcros erudire, flo<ndebet SUSB lizabatur adsingula, atque dicebat: •Quid milii pro-
assignare prudentiie, ingenioque qnodpossidet: sed dest, quia unum et verum Deum colo, abomiiwr
gratias agal 979 primtim Deo, qui cuncta "largitur; idola, et compunctus conscientia deliotorum, anlc
deinde sacerdotibus ejus ac magistris, a quibus Deum trislis i.icedo?^Quem locum ut supra diximus,
doctus est. Si enimnon*geritgratias, sed sibi scien- septuagesimus et secundusPsalmus plenLusIatiusque
tiam vindicaverk, in penuria msrtedicetur. Quod '_ prosequitur.. Uiide propheta, qui est ;medicus spki-
si inteltigens largrtorem <Deum,et liis agens gratias, tualis, medetur.(Htncxisvulneribus, et verba iilas-
per quos a Deo eruditus est, bumiliaverit se, et in jihamiiEJnCreatoramireeideBecontesUitur, >ei dicit
iorreum Oei intitlerit cibos, Jioc <est, Scripturac ex iporsona Dei : InvaluerutU super me werba ve-
sanclae alimenta in Ecclesia populis ministraverit: stra, sive ingravata sunt: etenim juxia Zachariam,
stalim «perientur super eum cataractae cceli, et ef- iniquitas sedet super taletnum pluu>bi (Zaak. v):
funderur -pluvia spiritualis, et mandabit 'Deus nu- et quod contra Deum dicilur, graviMaspbemiarum
iibus suis,, ut pluant st^per eum imbrem, et abun- mole deprimitur. Qui pon intelligentes vxyia gra-
dnntia nerum omniura ipeufruetur, :et increpabit vissima, et blasphemiam suam, iutevqgaiit, quid
etiam jiro eo dev<>rairtem,*oirtrnrriassclticet 'forti- loouti sumus contra.te ?Quibus respondil Oaminus:
tudines, et.labor ipsius aCferei fruclum, el conse- ,Dixislis :Vanusestqui servitdieo, et quod «molu-
quelur iHlud.quod6Criptum est : Bealut-qw in,aur.es mentnro, quia ,ouslodivimus praecemaejus ? in prac-
a Concinnius fereel brevius in Regin.ms. aul locusia veniat, authruchus, aut eruca, el laboresJiommum,etc.
<im COMMENTARIORUM JN MALACHIAMLIBER. CAP. III. f 1574
scnti saecuiomercedem pro Dei cxigunt servkute, A in die qua egofacio , in acqitisilionetn, el eligam cos
ideo non recipiunl. Et quia ambulavimus tristrsco- sicut eligil homo filium suum qui servit ei : el b con-
ram Domino, juxta illud quod scriptttm esl in verlimim,et videbitisquid sit inter jutlum, el iniquiim,
Psalmis: Tola die trislis ingrediebar (Psttl. xxxvn, et inter servientemDeo , et eum qui non servil ei. Haec
7). Bealos igitur dicinius arrogantcs, qoisuperbiunl jusiis loquenlibus, et timentibus Deum , singulis
conira Deuni, el impia blasphemiamm verba jacu- cum proxiuio suo, qui verba blaspuemiae, nec au-
lanlur. Si quidem ardiflraii suut, el post sceJera dire volucre 982 "ec dicere, attendil Dominus el
aique blaspbemias prosperis omnibus perfraunUtr. audivit, et scriptus est liber monumeiiii coram eo ,
Tentaverunt Deum, sive reaiterunt Deo, et salvi limentibus , et cogitanlibus nomen ejus : ut cum
facti sunt. Saliilem, felicitalem praesenlis saecuiipu- dies judicii vcnerit, reddatet blaspbemantibiis poe-
(anl: el idcirco decipiuuiur erroribus. Ha?cet de nas, el timeiitibus praemia. Liber atitem scriplus est,
hacrelicis Marcione et Valeniino, et eseteris, qui de qoo in Danide legimus : Throni posili suiil, et
velus non recipiunt Tesiamenlum, et contra Crea- iihri aperti tu.nl ( Dmt. vn, 10). Et erunt Domino
lorem iuundi loquunttir, intclligere possumus, qnod exercituum iis peculitHMlimenles Dominuta , in dic
proficiant in impielate sua, el multos sceieris socirs qua judicii teuipus advcnerit. Pro pecuiioin lleJn:vo
iiabeant : * ad quos seamlaliMii, 981 (lfli '" Ec- B legitur c SGOLLA (rh'X2 ) , q««d Aquila 7reptoi><rtov ,
clesia perseverant, etiguorantes cnusas judicii Dei, et cacleri 7r€/jt7roHwiv imerprelaii sunl. Timenies
prophetac verba conlexuni. igiliir Dominum , -qui locutisuut eum proximo suo ,
( Vers. 16.) Tunc locutisun!tiineiilesDeum[ Vulg. etad verba Iilaspbcmia:rcspotidertint, ciunl in die
Doininum], unusquisque cum proxii.o suo. LXX : jndicii in peculium, et parcet eis :quia omnis homo
IIwcloculi sunl, qui thnenl Dominum, unusquisque sub peccato. Sive eliget eos, sicut eligere solet
ad proximumsuum. Juxta Hebrasos ita iiu-eliigen- homo filiiim stium servicntem sibi. in quo duplex
dum est: illis de Dei judicio blaspliemantibus , qui i'ffcc'ius est, et pietatis iti filium , ct servituiis in
timent Deum adinviccm sunl loculi, quod retribn- famtiium. Et lunc qui nunc biasiilietnatis et dtciiis :
tio bonorum vel nulnnmi, non sk in praesemi el Quod emolwmentum , quia custodivimusprwceptaejus ,
brsevi ssculo, scd iii futuro et aeterno; et quod bo- et ambulavimustristes coram Domino? ^ ex iliorum
mo non possit Dei scire judicia, ct deilliusaequitaic electioneet beatiludine, et vesiram miseriameog-
ac justilia disputare; et caetera quse debet jtistus Boscetis, ct versi in pceniienliara , videbitis q«id
cnm justo loqui. Ncc dixii, quas sint loculi; sed ex sil inler jusuim et impiuin , et inier servientem Deo,
«o quod inlulit : Tunc locuti sunt timeniesDeum, et non servientem ei.
UHitsquisquecum proximo suo , intelligere debemus, ^ ( Cap. IV.— Vers. 1 seqq.) Ecce enim dies veniet,
ea loculos timentes Oeum, quae omnium Scripiura- tuccensa qnasi caminus, et erunl omnes supedn, el
rum vocibns continentur. Jtixta LXX vero e%uiperov i omnes facientesimpietalem, *(ipu/a: et infiammabit
lcgendum , et pressa voce , nt dicnmus : Harc suntl eos dies veniens, dicit Dominusexerciluum, quie non
locuti, qui timent Dominum,uuusquisque ad proxi- reiinquet eisradicemet germen.Et orieturvobislimen-
mum suum : hoc est, qui fruslra jaciitant et dicunt,, tibus nomenmeum sol juslitim, el sanitas in pennis
quod eitioluinentum, quia custodivimus praeeeptai ejus , et egrediemini,et mlietis sicul vituii de armen*
ejus, et ambulavimus tristes cornm Domino ? Sii lo. Et calcavitis impios cwm fuerint cinis suli planla
enim limerent Dominum , ista non dicerent. pedum vestrorum, in die qua ego facio , ditil Domi-
(Vers. 17,18. ) El atlendil Dominus, et audivit,, nus exereituum.LXX : Quiaecce diesvemlardens ti-
el scriplus est liber monuinenlicoram eo limentibus s cul ctivanus, et combureleot, et erunl omnet alieni-
Dominum, et cogilanlibutnomen ejus. Et erunl mihi,, genw, et mtiverti qui faciunt iniquitatem, stipula :
ait Dominusexercituum, in die qua cgo facio , in pe- sttccendeieosdies veniens, dicit Dominus omnipotens,
culium , et parcam eis , sicul parcit vir filio suo ser- et non relinquelur in eisradix nequeramns. Et orielur
vientisibi. Et ccmertimini, et videbitisquid sit interr vobis qttitimetis nomen meumsci justitim, et sanitas
juslutn, el impium: et inter servientemDeo, et non n ' in pennis ejus, et egrediemini,el salietis sicut viitdi de
eervientemei. LXX: Et altendil Domirws,{etaudivit, ', viiiculisrelaxali,elfj/S^conculcabitis iniquos, eterwnt
el scripsitlibrum monumentiin conspectusito hit qtti (i cinis subter [ Al. infer] pedesvestros , in die qua ego
liment Dotninum, et qui reverentur [Al. et verentur]] facio , dicii Dominus omnipotens. ^Juia laborare me
nomen ejus. Et erunt mihi, dicil Dominusomnipotens, i, fecerunt impii in sermonibus suis, «t <lixeruM:
* Reginsems., a quibusscanddlixati;
etpaulopost,t, neptowiovexpresserunt, nos invenimusSgolia (mss.
Ptopttela verbaeonlexit. Sogotla ) quod SgmmacJiusiiuiperov, id est, -praeci-
b Sic Iiabent et mss. noslri, et Grajeus r-
arcbety- puum , vel egregium transtulit, licet in quodamloco,
Aulea erat, converlm. h\ He-
pus, iieu;rpu<pfcreo-6e. e- peciuliare, sii, elc.
interpreta&us
braeo quoqae conrerfiwiiniMartian. pro converlemini ni d Reiinuit Martianaeus, ei iUormn electiauem, et
legcrat. beatititdinem, mintts recte , et conira rass. iittow ,
c Mss. noslri, Sogolia, hic alque alrbi. €o*rfe«ndus
ns jjujtta quos loctim Vioterius aiilea «ueadaverat.
porro ipse Ilieroitymus in Maitb. v»f. m ad <verstc. c. Unus insupere ii»»4ris, et vestmeemerialegil, pro
Panem noslrumsupersubstaniialem: ubi, considera- a- vestram tmteriam.
vimus, inquil, iit l\ebrwo, el ubicumque LXX X
1575 S. EUSEBII HIERONYMl " .» 1576
Omnis qui facit raalum, bonus est in conspeclu Do- i- A in pennis ejus. Igitur mementole legis Moysi servi
mini, cl tales ci placent : et, vanus est qui servitit mei, quam ei dedi in monie Oreb , qui est Sina, ad
Deo : et, quod emolumenlum , quia custodivimus is omnem Lrael prnecepta el judicia. Dicente autem
praecepta ejus, et ambulavimus tristes coram Do- •- Apostolo : Scimus quia lex spiritualis est (Bom.
mino exercituum (Sap. n, in fin.)t Et adversum n vn, 14 ): et beato David : Revela oculosmeos, cl
eorum verba lemeraria locuti sunt timentes Deum, considerabo mirabilia de lege lua ( Ps. cxvui, 18 ) :
el unusquisque cum suo proximo contulerunt caa ct quia spiritualitcr omnes coeleste manna comede-
quae ad timorem Dei pertinenl : atlendil Dominus s bani, etuniversus pnpulus Israelde eadem spirituali,
et audivit, et scriptus est liber monumeiiti his qui li et sequenle eos bibebant pelra, pelra autem erat
timent Dominum , etcogitant nomen ejus, ct cumii Christus (I Cor. x, 3, i) : qui credunl in Christo,
dies venerit, habere se eos in peculium polliceiur , spiritualiler debent legis prxcepla servare, quae de-
et parcerc eis sicut parcit homo (ilio suo servienlii dit in OREB(nn), quod interpreiaiur, siccitai,
sibi, pleniusque inculcat, et dicit: Eccedies veniel,, perquam omnium vitiorum humor excoquitur, el
id est, dies judicii, quae sanctis lux erit, el pecca- ad radios solis jtistitine, iibidinis rheuma siccatur.
loribus tenebrae ; et ipsa dies erit succensa quasii Locutus est autem Dominus ad uuiversum Isracl,
caminus , sive clibanus , ui omnes impii verlaniurr B qui sensu cernit Deum , et de quibus in Evangelio
in stipulam , et camiui crementur ardoribus. Cum- dicitur : Beati tnundo corde,quoniamipti Deumvide-
que eos inflammaveril alque combusserit, non relin-- bunt ( Malt. v, 8 ).
quel in eis ullam radicem et germen malilise. Hocz (Vers. 5, 6.) Ecce cgomiitamvobisEliam prophe-
de impiis quid in die judicii sint passuri. Econtra- lam , antequam veniat dies Domini msgnus et horri-
riodicilur quid timentibus nomen Dei eveniet: Ell bilis: et convertetcor patrum ad filios, et cor filiorum
orielur vobit timentibut nomen meum sol juslitim : ad patres eorum : ne forle xeniam et percutiam terram
qtii [At. quia] vera omnia judicnbit : ei nec bonai anathemale. LXX : Ecce ego miltam vobis Eliam
nec mala, nec viriutes, nec vitia latere palietur. Ett Thesbiten, antequam veniat dies Domini magna et
sanitas erit in pennis ejus, ut sanatos per poeniien- illustris : qui convertetcor patris ad filium, et cor ho-
liam poriet in humeris suis, juxia id quod in Detile- minis ad proximumsuum; ne forte venienspercutiam
ronomio scriptum est: Expandens alat tuat tutcepit1 terram penitus. Post Moysen (ctijus mandala b spiri-
eos, el in humerissuit portavit illos (Deut. xxn, 11). lualiter docuimus esse servanda) Eliam dicit esse
Tunc egredientur qui nunc saculo quasi carcere miitendum : in Moyse, Legem, in Elia, 985 Pr°-
suiit inclusi, et salient quasi viiuli de armenlo, plietiam significans, dicente Abrabam ad quemdam
sive quasi viluli de vinculis liberati. Unde: C ( divitem purpuralum : Habent Moysenet prophetat,
Apostolus dicit : Cupio dissolvi, et esse cum Chri- illot audiant (Luc. xvi, 29). EtDominus atque Sal-
sto (Philip. i, 23), ut egrediatur et saliat sicut vator iransfigurntus in monte , loquentes secum ha-
vitnlus de vinculis liberatus, et sicut victima bebat Moysenet Eliam in candidis vestibus, qui et
Domini. Nec hoclaetitiaefine contentus esi; sed cal- dicebanteiquaepassurusessetinJerusalem(il/arc.ix):
cabil impios, cum fuerint cinis. Unde et ad justos Lex enim et omnis prophelarum cliorus Chrisii
fil imprecatio: Deus autem conterat [AI. conteret] praedical passionem. Igiiur antequam veniat dies
Satanam sub pedibusvettrit velociter(Bom. xvi, 20). judicii, et percutiat Dominus terram anathemale ,
Abraham locuius esl ad Dominum, comparationc sive oiunino, velsnbito, ul LXX transtuleruut: hoc
divinae984 majestatis cinerem esse se sentiens : cnim significat upSiv , mitlet Dominusin Elia (qui
Ego tum terra et cinit (Gen. xvm, 27 ); ct propterea interprelatur, Deut meut, et esl de oppido Thesbi,
videbit snlem juslitiae, et requiescet inter medios quod convertionem, et pamitentiam sonal)omnem
ejus cleros , atque ipso portaute ad coelestia suble- prophetarum chorum, qui convertai cor patrum ad
vabitur. Qui vero per superbiam dixit: Ponam tuper filios, Abraham videlicet et Isaac et Jacob, et
sidera tedemmeam,erosimilisAllissimo(/sai.xiv, 13), omnium palriarcharum , ul credant posteri eoriim
deducetur in terram, et erit quasi ciuis sub sanclo- D I in Dominum Salvatorem , in quem et i111credide-
rum pedibus , cum diesDomini advenerit judieanlis. runt: Abraham enim vidit diem Domini, et Iwtatut
(Vers. i.) Mementotelegis Moysi servi mei, quam ett(Joan. vm, 56 ): sive cor patris ad filium , id
mandavi ei in Oreb, ad omnemIsrael prmceptaet ju- est, 986 cor Dei ad omnem, qui spiritum ado-
dicia. a LXX similiter. Jusla merilorum in fuluro ptinnisacceperit. Etcor filiorura ad patres eorum ,
erit relributio, quando superborum radicem, et ut Judaei et Christiani, qui nunc inter se discrepant,
germen devorans flamma consumet el comburei, et pari in Christum religione consentiant. Unde dicitur
timentibus Dominum orietur soljustitiac, etsanitas ad apostolos, qui seminariura in toto orbe Evangelii
a Verba. LXX similiter, qtise passim alibi, hic sententiae assertores facit, qui Moysen et Eliam
quoque mss. codicum suppetiis, ut pote necessaria, duos in dieDomini designatos lestes tuturos, et cum
suffeciraus. Antichristo pugnaturos, inierprelaniur.Notum vero
b Gerobns duodecimi sneculiscriptor , in lib. de alios Patres de Elia et Enoch intelligere.
corrupto Ecclesimstatu, a Balusioeditus in Miscell. Slerosqueic interim speciatiter, haud bene pro ipiritualiier
ex hoc llicronymi teslimonio, quod ad finem usque legil.
libri recitat, S. Doclorem inter praecipuos illius
1577 ERUDITIONISHIERONYMIANJEDEFENSIO A J. MARTIAN. ADVERS- CLERICUM. 1578
prodideruut: Pro patribut tuit nati sunt tibi filii A opera tcrrena. Judaei, et judaizantes haeretici anle
(Ps. xnv, 17). Si enim Elias non cor pairum ad •h>\sip.p.evov suum Eliara putant esse :venturum , et
filiosante converlerit, et cor filiorum ad patres eo- restituturum omnia. Unde ctChristo in Evangelio
rum , cum venerit dies magnus et horribilis (mag- proponitur quaestio: Quid quod Phariswi ditunl,
nus sanctis , horribilis peccatoribus), percutiet quod Elias venturut ett? Quibus ille respondit: Elias
verus et justus judex , non ccelura, nec eos quiver- quidem veniet, el si ereditis, jam venit (Mar.n,
santur in coelo; sed terram anathemate, qui faciunt 10,12), in Elia Joannem intelligens.
ERUDITIONIS HIERONYMIANJE
DEFENSIO
ADVERSUS J. GLERICUM,
A DOMNO JOANNE MARTIAN^EO
ELUCUBRATA,
IN PROPHETASSUBJUNCTA.
ET COMMENTARIIS
ADMONITIO. B pedem iterum conferamcum critico nostro, ut doceani
eum omninofuisse destitutumjudicio,fide, diligentiaet
Iunocentiae stepemul- scieotiain oppugnandaeditionenostraParisina
defensio,ut ait egregiusorator,veritasvalet operumS.
torumimprobitateinterclusarespiral; neque
apudplures,cumex omnilocorepnlsa vi et gratia,locum, docioris. CAPUTPRIMUM.
ubi consistat, reperire non potest. Haecego nequaquam
periimuiincommoda, doctorisniaximinunc causamdictu- DeabsolulaHieronymierudilione,deque imperiliatingu-
rus adversusJoanneraClericum,apertumEcclesiaeCallio- lari JoannisClerici.
licauhostem,sanclorumPatrumcontemptorem,ChrisliDei Quod erat optandummaximead coniirmandamomni
laienleiiiinimicum,infeusumquelilteralisomnibus.Quem rationeeruditionemlinguarumGraecae, Latinseet HiJbraicae
enimeruditorumet maximefideliumnonmoveantconvicia in S. Hieronymo,id nonbumanoconsilio,sed prope divi-
Quseslionum Hie.ronymianarum, quibus vir imperitissimus nilus datum atque oblatumhoc lempore nobis videtur.
errore luiiiensbaerelicoiosectatusest sanctuni,el immor- InveteravitenimjamopinioEcclesiasDei perniciosaapud
tale illud ingenium? Quis ferat diutiusvirumsummum simplicesquosdam calholicosac linguaruuiOrientalium
impunelaediab iiifiinoclerico;atqueinterpretemsacrorum rudes imperilosque,Hieronymumex sese nonsaliscal-
Bibliorumsuis uumerisabsolutumcontemniprocaciterab luisse sermonem Graecumvel Hebraicum, sed semper
inverecuudoel sopliisia verboso? Hoc sane nec antmo Graeciset Judaeisusumesse familiarissimeinterpretibus,
Catoaismihiferendumest,necCiceronisstomacho,quippe quorum ope ex parte didiceratij.sorumidiomata, et ea
cuinibilautiquiusquamut uomenHieronymisummosem- quaein conimentariissuis, jiraesentibusamiciset posteris,
per iubonoresit;neque alicujusimperiliaesubeat notam nobistradere curavit.Indoctambujusmodiopinioneuiet
proplerbominem,quiinepteMinervamdocet.Tantaeigitur iniquam suspicionemex hominumanimoevelleretenta-
causaecum summavoluutate, et exspectalionequamplu- veramannotationibusquamplurimiset commentariosin-
riumsodaliuiuet oniniumtionoruniaclor accedo, non ut gulariin librumHebraicorumNominum;sednuncJoaunes
augeam invidiam scriptoris haerelici vita atque libris G Clericus,vir et oratione insuavis et mioimemoderatus,
omniumjaui opinionedaiiuiali;sed tit succurramHiero- ofliciummeumvehemenliiisel studiumeliam fregit quo-
nymianae laudiet exislimationi,quamomnibusex partibus dammodo: spoliavit enim dispulationem nostram suo
violare ac corrumpereperteulavit loquax ille criticus. decore, imbecillamquereddere speravit, quod praefracte
Equidem, ut de mc countear,cum multaemibia Joanne negare ausussit perlectamfuissein Hieronymolinguarum
Clericocalumniaeet in illisinsidiaefactaesint; numquam peritiam.Adducoitaquehominemcum suisquaeslionibus
tamen neque taiilumme exspectatioaccusaliouismeaeet Hieroiiyuiiauis,in quoreconciliareexistimationemHiero-
judiciumErudiiorumpolest commovere,quantumistius nymisi forte amissam,redire in graliamcum studiosis
nefariaeexpostulaliones,rixae,calumniaeet insidiae,quas amicis,satisfacerepossumaemulisatquebenevolis.De quo
uno lempore Hieronymoet Operum ejusdem editioni si lectores prudentes severe, religiosequejudicaverint,
nostraenovaelacere conatur. .Verumhoc nobispercom- auctoritaseruditionisabsolutae,quaeiu Hieronymorema-
modecadit, quod cum incredibiliejus audaciasingularis nere debet, haerebit:imperitiaeautemargumenlael indi-
slulliiia coujunciaest. Nam ut aperius in oppugnaoda cia in Clericonostroperpetumudefixamanebunt.
summorumvirorum (Origenem dico et Hieronymum)
existimationefuit; sic in spe faciendi miraculumsui et § 1. DeGrwcaerudilioneS. Hierontjmi.
admiralionemobtinendiperspicua sua cousilia,conatus- SermonisGraecorumnotitiaminvidet Joan-
omnibusfecit.Nequovero amiquorumstudiael eru- nes Clericus, propler nonnullaverba Hieronymo Clironici,et libri
itionempro niliiloduxissecontenlus,audet iusuperim- LocorumEusebiani,quse,quamvisininimeobscura.eveitit
2ue
peraloremtuendaein republicaIitterarialibertati publicae Hieronymusinterprelalionesua , non Laline convertil;
seipsumpraeticere.« Videormilii,iuquit, non meam, aul si boc concedimusnauseantislomachoclericorum, el
aliorum,qui nomiualimlacessilisunt; sed non exiguae, Josepho Scaligero petulanler et praelerdecoruminsul-
nec spernendaepartis humani generis causam dicere. tanti caeteris omnibusscriploribus. Sed jiergamus ad
Agunturenim Iiicjura naluraehumanae,agilurcommuoisjj ' argumeniaquibussuinmiviriilli Hieronymuminipiignant,
totius reipublicaelitterariaelibertas;qnaeviolanturatque et liuguaeGraecae peritiam in eo mediocrem, vel nullani
opprimuntur ab iis qui ab aliquot saeculis coniendunta fuissecoutendunt.
lilterarumstudiosisnullomodopossein dubiuinrevocari I.« Ne inquirendasint, inquitJClericus,neve ab iis qui
quod sanxeruntc onsensus elauclorilas priorumaeUtum, » non quaererent, incredibiliavideantur quae sunt nobis
etc. Quwsl.3, vag. 46. dicenda, nonnulla liic subjiciemusexempla,nam omnia
Ad deculiendiiiniiaquo jactantiamet arrogantiamficti colligere longumessel; sed ea seligemus, ex quibus
hujusniodivindicisliberlatis,mendaciaejusimperiliamque manilosloliquebil.nonessetemere DdendumHieronymo
in inediumprofero: etsi enimipsumnumquamanimisui Graecaverteuli. Sane, inquit,Scatiger,si quis Itodieila,
puenileat, ego saltemevertam hac defensionerationes utfecil Hieronymus,Grwcaverteret,nondicoab alienis,
ejus, etopinionemfalsamrrudiiionisquamcojiialibrorum sedul Aclwona suis canibusmordicusdiscerperelur.Nos
editorum.sibifecit apudmultosimperitos.Postquamvero particulatimproteremusaliquot periodosprocemiiEuse-
nomeu sapientis ac eruditi asseiium fuerit Hieronymo; bianiin ChronicumCanonem,subjectaversionuScaligeri,
PATUOL.XXV. m
1579 ERUMTIONIS HIERONYMIANJE 1580
deinde Hieronymi,ut possint inter se conferri: IMOS* ti- A atttem slylo eadem lempora contrase invicemponens,et
vot;ESpalov dtcavTttfv
*pocpr|T<3v itpSrov TOU
bL^i^l SUT^OO; qti&v... Tt singulartimgentiumannos diniimerans, tit quid cttique
ditcpc
Sc'atiToQ
T^SjTflvJt.llvuv ItoUtOTrvwcrca; xac)<»yia
^prjffiioys dtlia icapaSt- cowtaneumfuitita curiosoordinecoaptavi.Videlurcredi-
yoaccvj
oWTa',etc. Hocest, interprete Scaligero: Mosenqenere disse «uvToScv esse ordinem, cum sit ideiiiac O-WTJC*, et
Hebrwum, qui proplielarumomniumprimusde Salvalore hoc opus sigmficet;_pro cujus titulo numquammaiuisset
nostro,de Clirislo,inquam,et de ea quam gentes per eum dicere curiosumordinem, si Graecaverba assecutusesset;
adeptie tunt, Dei coqnilione,valicimaet oracula divino at certe, ut habet Scaliger in Iiunclocum, «ortinlelle-
scrtplotradidit, etc. AudiamusnuncHieronymura : Moysem xit. »
genlis Hebrww, qui primus omniumprophetarum, anle Non potuit Criticusnosler manifesliusimperitiamsuam
advenlumDomini Salvaloris, divinas legessacris litteris prodere, quam cum illatnScaligerianaetamt]itampedisse-
explicavil. TemporibusInachi fuisse, eruditissimi viri adjunxit.Volunt illi Hicronymumnon iutellexisse
tradiderunt, etc. Nullafuit ratio Hieronymomutandisen- Suam usebium, quia ipsimet nec GraecaEusebii, nec Lalina
sum verboruroau.?i«•;,etc.itaDaStSux.iTa, nisi quod ea non Hieronymiintelligere sludtierunt.Quidenim apud erudi-
satisintelligg&t,tiamnonpaulomeliorest;sensusEusebii, los atque slndiososlectores aliudesse potestCanonCliro-
et facile poCUitelegauter Latine exprimi; Ita ut nullus nicusEusebii,quant ieries lemporumconlrase positorvm,
supersit locusexcusalioniHieronymi,petitaeex dissimili- el curiosttsordo regnorum ex adversointer se o, posilo-
tudine linguarum.Nec paraphrasinhabet verborumEuse- runij nt <7«irf c«i<7«e cowtaneumfuerit uno intuitu perci-
bii, sed afiumsensum,eumque, ut disi, cum Eusebiano pialur? Perfectissimeergo inlerpretaiur Hicronymus,et
minimeconferendum.» Ita Joannes Clericus.Quaest.5, pura Lal.iftitaledonat verba GraecaEusebii, dicens: In
pag. K2et seqq. prwsenliautem(a)slylo,eademiemporacontra se inviccm
Quodin isihacobjectioneobservatpostSciligcrumJoan- ponens... cUriosootdinecoaptavi.StylumvocatCanonem
nes CJericus,in se explelumimprudentesvolueruntdmbo ChrOnicttm, quia petstylos, id est, columnas,liber liic est
1111 critici; ab eis enim, ut Aclaeona suis canibus,mordicus T, " dispositus,et curiosodrdine coagmentatus,sive ap'.adis
discerpilurHieronymus, qui iniquos objurgatores vocat posilionelempOrumdescriptus.Nonigiturpro tituloCano-
canessuos : Quapropleraudiant,inquit, canesmei. Praef. nis Clironicivoluit dicere curtosum ordincm, ut falso
in Job. Et praefationeintranslaliouerosuam LatinamEu- objicit calumiiintorClericus: sed ChroniciCunonissyn-
sebii Chronicorum: Nec ignorO, niultos fore qui, solila laxim, interpretatur sefiemet ordinemcuriosumlcnijio-
libidine delrahendi omnibus, quod viiare non poleslnisi rum per columuastonlra se invicempositorum.1'udeat
gui omninoniltil scripsit, huic voluminigenuinumdentem l^roinuepedissequumScaligcri et alienaeet proprioeim-
tiifigant, etc. Calumnianturitaque.Scaliger et Clericus periliae,qui sibi passus est persuaderi o-ivTaSw et m-wnui.
llieronymuminterpretem proeeraiiEusebiani Cbronicumi n non significareseriem rerum in iinum collatartim,oidi-
Canonem, et ejus translationemarguunl; quia non allen- nem, compositionem, siveetiam in classesdistributionem.
duul lioclocomutalumfuissein melioremsensumEusebii Quod perinde esi ac si dicerem Canonem,ut facile nulii
contextum,et sublalamvel contradiclionem,vel ambigui- concedenl.qui Graecesciunt atqUeLatine.
latem verborum Graecorum,q,uat>manifesta nobisesset et III. Ne quid praetermittamcorum qiite objiciunlur a
explorata,si Latinatranslatiopure fuissetlitteralis.Mosem Clerico, memiBissejuvat quaeslionishujusmodipositae
dicit Eusebius, primum prophetarum Omniwn, qui de numero 6, pasr. B4. « Sed qUarevcrba, Egoaiilem,qui
Chrislo el genliumvocalioheoracuta divina tradideril: nihit prius 'liabeo veritaie,rcm accuraliusiiwestigarede-
quaesenteniia videtur profectocontrariaiisqusede Abra- crevi; qnare, iiiquam, liaecverba verlit: Quwcuin ila se
ham dicunlure.tpatviarehaJacob cum in priore, lum in habeant,necessartumduxi terilalem diliqentittspersequi?
posteriorelibro Clironicorum.Namde Abranamoscriptum Nam1'alsUm ostEusebiumconcederePorphyrioremita se
legimus: Primo omniumprophetarumeiverbumDei, cum habere, etc. »
in figura apparuisset humana,vocalionemqentiumpolti- Si liujusquanstiottfs
exspeelassctexplicationcmab aliquo
cetur, quam in noslrumtempttssermo Christi dedttxilad Hierofiyniilectore stitdioso,nurnquamtam aperie incptire
fineinper Evangelicamin omnes gentes prwdicationem. jiotuisset Clcricus fiosier, ut putaret EusebiumLatiuum
De Jacob auiem idem Eusebius dicit: Jacotr cenleshnoC concedere Porpbyrio, Semiramidemftiisse postMosem;
quadragesimoseptimowltttissuwannodiem otnil,proplte- atque euntdcmMoseinannispeite 830 Trqjanobellosenio-
tansde Christoetde vocationegenlium.SiAbrabamprimus rem habendtim.Verba quw cum ila se iiabeanl, nonad
cst omniumprophetarum, et Jacobaate Movsemprophe- Porpliyriiopiuionemreterenrtasunt, sed ad dissonantes
lavit, sivedivinaediditoraculade CbrisloDominoac gen- sciitentiasChristtanorumel elliiiicorumde Mosisa>t«teet
tium per eumvocalione;quomodosibi constans est Euse- antiquitale, ut sit sensus : qunecum ita se habeanl, et
bius, docens Mosemprimumesse propbetarumomnium, diversaesint corum senicniiae,necessariumduxidiligen-
qui de Saivalore et Evangelicapraedicationeoracula et tiusverrtaiemperseqtti,sive remaccuraliusinvesligarede-
vattciniarIradidil? Possumus equidem bac e>:ceplione crevi. Hunc sensum liabet Eusebius ium apudse, lum
Eusebium,excusatumdimittere, quoddixerit haeca Mose apud Hieronymumcjusdem interprelem; alienum vero
scriplofuisse tradila; at simplexlector,neseiusilliusexcep- atque absurdissimumapud Ilieronymi crilicossycophan-
tionisfaciendae,multadeprehendetin recitalis teslimoniis tas Scaligerumet Clericum.
sibi contraria necsalis cohaerenlia.Commodiusigilur lo- IV. Sequentia verba non minus depravata contendit
cum mutavit Hieronymus,non interpretis, sed scriptoris Clericus:« Cumatilemapud Hebrwos,diversastemporum
functus offleio,ut MosemJudaeorumlegislaloremsuo pro- observassem ediliones,atteram quidemrednndatiicm,alte-
prio vocabuloiiominaret,dicens: SloysengentisHebrww, ram verodeficientem,hancsecuiussum.Niliitominusct sic
qui primus omnittmpropheturnm,ante advenlumDomini qtioyueHebrwortonprogcnitoremtsraelem,a quo Judaicte
Salvatoris, divhuts leges sacris litleris expticavit,Inachi geiilisdiiodeciintribttsIsraelisno.niue censeniur,Inaclio
fuissetemporibus,eruditissimiviri iradiderunt. Haecsane queinprimumArgis regnas<,e Gneciprodidentnt, lcmpore
ex judicio, non aemulationisstudio,aut ex odiipraesum- wqttalemfuissereperi.Pro quibus bsechabet Hieronymus
ptione expendere debuit Joannes Clericus, ne dicerelur a menle Eusebii aliena,nec perspicuitate,aut eleganlia,
ei: Unde pulabambenemereri de Lalinismeis.el nostro-' ant cliam ijisa re laudanda: Neque mc fugilin Hebrwis
ritmad discendumanimosconcitare;indein culpamvocor. [) codicibitsdissonanleswlalmn annosinveniri, plusquevet
Verumut ad compendiumresponsionisvcniam,perneces- minus,proutinterpretibusvisuinest, leclitari; sequenduin-
saria fuit ratio Hicronyinomutandisensumverborumin\. que iltud poliits, quod exetnnlariommmultiludoin ftdem
TOO, etc, quaequiaperfecteintelligebat,noluitin Latinum traxit. Verum ulcumqtteqtiisvolel,compulel,el rcperiet
sennonemconvertere.Undenullussuperesi locuscalum- litachi lemporibusqttem primum Arqisregnasse aiuiit,
nije Clericipelilaeex dissimililudiue Graecorumveiborum PalriarcltamftiisseIsraelem, a quo duodecimJudworttm
Eusebii, ct LntinorumHieronynii,cum prudenli lectori tribtisIsraelis vocabutumsorlila;sunt. Recloanimadvcrtit
comperlumsil Graecatuissemutata, ut sensus commodus Scaliger, ncque tale quidquamscriptum ab Fusebio,
ei. dilueidiurinvcniretur in Latina interpretatione, qui neque eam ej'us fuisse mentem. Hoc nimirum vnlebat
obscuruset ambiguusbabebaturin origine Graeca. episcopusCaesaiiensis,in sacris Judaeorumliiiris, tlupli-
II.«SequunturliaecapudEusebium,iiiquii;Joan.Clericus:ceriiannorumrationeminveniri: alteram longioreni,qua?
Itv prwsenli quidem opere, temporibusin umimccllath, est LXXinterpretum; altcram breviorem,quaeCodicum
annorumuniuscujusqtie gentisnwnerisinvicemex adverso Helirncornmejus aevifuil, ct quamlicuit tiusebio,pra:ser-
inter se opposilisCltroniciCanonisopvs confeci,xoovuws lim cx Aquila, Symmaclto,et Tlteodolione,cognoscere.
Kavwos crtvra5iv Legamus nunc Hieronymum,qui Se vcro bauc posierioremseculum; ncc lamen e.vhoc
teon]o-AfH)v.
imiltoobscurius,nectam Latine,dumbaecverba interpre- calculoliiachumesse anliquioremIsraele. Est quidemliic
tatur, ne sensuin quidem eorum reddidit: In prwsenli paralogismus,ut animadvertitScaliger,sed est deterior
(a) Rectius lamen csset stylis plurium numero. Sic enim dixeral anle Euseb.,tvn'tv^ roi HOTTO; Jliero-
o-ivraSic,
pauloposto4vTa5iv penesEusebiumsignificarelibrumnullum uymusvertkin priori libelto.
dubiumeril ei, qui secumipsoHieronymumconferat: ubi
1581 DEFENSIO A J. MARTIAN^EOADVERSUS CLERICUM. 15*2
ratiocinatiohieromjmi, qui vult, quemcumquecalculum\ disso, nec DoctorisHioronymicausaminlrepide contra
sequamur,rein eaiudemcoustare.Praetereareliquaomuia eumdenibaereticumsuscepissedefendendam. aliud
sunl iuauia.» Praeterjam recensita atque confutata, nihil obji-
In quo sil Eusebiiparalogismusego nullusvideo; in quo cerc potuil Clcricuse duobuslibris ChronicorumEiisebji,
sit Hieronymipejor raliocinationec video, n?cviderepos- ut ostenderet IlicroriymumliuguaeGrieeaefuisscimperi-
sum , si sapio. Volebat Eusebius in sacris Hebraeorum luin. Undc conjicere nobis licol summamhujnsidiomatis
codicil)usd'tssonanl?saelatuminveiiiri numeros:longiorem peilliam adeptumesse sanclumDoctorem, quippequi a
apudLXX,brevioreminfouleHebraico;se vero minorem rcpreliensoribussuisin nullo fuerit errato deprehensus.
liaucsuunnamsecutum; nec tamenex lioccalculobreviori Caeteraporro a pagina59 usque ad paginam63 , cumsint
Inacliume.sse antiquiorcmIsraele, a quo duodecimJu- mcrce calumuianClericiverbis difflueiilis, risu a nobis
daeorumiribus Isrueits vocabulumsorlitaesunt. Quid in excipiunlur,quia niliililloinfantiusduniait pag.62 : «Sunt
verbis Latiuis Hicronyinialienumab hac menle Eusebii qui suspicariqueanl eum , callidaexcusalione, imperiliae
vel ilii contiatiuiu reperiri possil nequaquauiintelligo. peccatainfeslinationemvoluisseeonjici. Certe si verum
Quamvise.nimGraucaad verbum noufueril intcrprelatus dicere velimus,nonabliorretea arsab iogenioHieronymi,
Hieronymus, et de suo nomiullaaddiderit, niliil tainen quod loiumfuil ad jactautiamet dissimulationem composi-
scripsilconlramentem Eusebii; quiadiscrepanlcsfatetur tum.» Quodcunisitstomacljoseac protervescriptumaCle-
insacris Hebreeorumlibrisannorumsummaset numeros; rieo , aliisilludiudignum, aliisridiculumvidebitur.Ridi-
nec brevioremcalcuhmirespuitquem secutus est Euse- culumiis, qui islinsCritica.uin veri tuitione, iu testimo-
bius: sed juxta ejusdem mrnlem lnacho aequalemfacit niuvum(ide,in dillicultatum[irobalione,nou in perpeluitate
Jacob patriarcham. Hacc facile,animadverlerepoluisset calumniaepositamaibiirabantur: indignumiis , qui altius
Clerieusnoster, nisi pingui Minervafuisset praepcditus, pcrspiciunt,el Qu;eslionesHicronymianas ad flJemEccle-
et caluniniascalumiiiis cumularevoluisset. si;e corrumpendamspeclare non dubitant.Sed pergamus
V. Quodatkltinlex codemProcemioredarguentescon- „" ad reliqua,quaapropriomarlesic explere voluitCtericus.
slanterHieronymum,quiadixerit manifeslumesseSemira- VII. « Quodsi quis tamen pulet lapsum fort.isse esse
midemet Abrahamunicontemporalesliiisse, putaiitnobis fcslinalione, in eo libro convertendo,Hieronymum,sus-
approbareliocargumenio: « Malemanifestiundicitur quod cipiat in se lahoremconferendicum Graecisversioncin
ad Eusebiuiiiusque ncmo prodiderat, nemocrcdiderat, Latinamlibrialterius ejusdemEusebii,de Situet Nomini-
nondtimprobatumfuerat, nonduniconecssum.» bus LocorumHebraicorum, videbitquepassimEetlilehe-
Quasivero probationeindigeantquaea nemine negan- miiamSolitariummajorisperitiae autdiligentisein eoopere
tur , et multaper se nonmanilestasiut in Historiaomonu- speciminanonedidissa.1°AdprimamvocemArarut,dixe-
mentis, quic ex sola leclionelidemoblinoiit.Maiiifestiiin rat Etisebius, ferri adltucmonslraribi montibusArmeniti
erat igitur liistorica (ido, et comparaiioncdiversoruin reliquiasarcw, Stixvuseat w.+avo %tA»Svmx>, hoc est reliquias
nionumentorumhistoricorum, lum Hebraorum, lum caete- ligui, ul liquet maniiestoex mediisac poslrcmisparagra-
rarum gcntium, Semiramidemel Abrabamum genere plii verbis. Quareergo Hierouymusvertit vesligia, voce
Chakkeumeademaelatevixisse, et celebresexslilisse. incommodaetobscura? Quare posteamonumenta,ac tan-
«
VI. Haecsatissuperqueessent, inquit Clericns,si res deui simpliciterliqna? Quaeratio fuit obscuriusloquendl,
nobisesset curnlioiniiiibiis,qui lain severi essent censores cum clara vox siqipeteret? 2° Ipse Marliunwusnotavii
dudum morluorum, quamsiint inii|ui judicesviventium. truvwujtTirOai male verii paulopostgaudere, cum sit epulari
Sed horum causa , subjiciemusadlitic uiiicumlocumex cuui aliquo. Scd Hieronymusrationemliabuit clyinologioc
Chronico,adNum.12o0,in quoversioHieronymiesta duo- ab ti et Jytsv,benehabere,quaeratio interprel.andifallacis-
bus summiscrilicismerilocastigata,ubi de Poeta, qui non sima esl , nec hominisadmodumperiti. 3°lbidem male
ampliusexslat: Arctintts,inquit, qui Mthiopidumcompo- ai:oeaTY[pcov,ejil»s, vel ecjresws,vertilur, quasiesset oxoSao-cj.
stiit, el Ilii Persin. Est in Grteeoixiojnipo-tv,
liocest, Trojic Est auiem locusin tjuemDt exscensio,sett exscensorium,
excidiitm, ut ostendit Jos. Scaliger. Quarc ita dcbuit si ita Ioquilicet. Alioquine.%t,Sa.frl!ia est Mpt>z vuis, ut docet
verli; sed vocemrariorem ntpo-tv nouintellexil Uierony- Hesijchiiis,hoc est, scala per quame navi lit exscensio.
tnus.Yideet ClaudiumSalntasium,pag.600.Exercit.Pli- C i" Iii verbis NicolaiDamasceni,ubi meminit montisliari-
nianarumEd. Ultrajeclinae.» dis, quare oniiuilur vo.xictya,qnseanlecedit Spos, et mons
Quidest, quasso,caluuniiariet desipere.si liocnonesl? simpliciterdicitur, cumsit necessaria? Non imperitiajlioc
AsseritClericusversionemHieronymi,scilicetIliiPersin, est, sed negiigenliae.5° 1'ost.quamiderrj scriptor dixit
a summocriticoJos. Scaligeromerito casligatamatlNum. famamesse in montemBarimniultos, tempore tliluvii,
1250.Jamverolocum recitatum revolvens, liajctanlum- conlugisse, addit: el quemdamveclumarca od juqitm
modo lego apud Scaligcnmi: « Et Ilii Persin. ixiou mjoc; appultsse, elreliquias ligiiorumdiu servatas.Fueritfor-
idem, quod iiba iiuoc;.» Iu caeleris, quae nunicro 1250 tasseliic vir , de qtioMose.sJudworumlegislulorscripsil.
dicumur, altumde Hieronymoet ejus versionesilcnlium. Manifestiunest respici ad Noaclium, cujns, tametsisolus
I:i manifestissimoilaque mendacio liic depreliendimus mcmoratur,tamennonexcluditurfamilia.At liaecininiiiic
calumniatoremC.lericum, et deindeiu tripliciimperiiia, intclligensHieroiiymus, pluralinumero Ioquenteininducit
quseprofecloveniamnonmeretur apud eos etiam , qui ci Nicolauni:alios veroin arcwalveosupernalantes,etc. »
parcere maximesludenl. Somniavitergo primmnvoccm Si ad rogataCiericiminutaliminterrogantisrespondea-
qua?significatexcidittmet eversionem,csse vocem mus, longioremtrabimusfunemcontenlioiiis:rcm ilaque
ntpo-.;,
rdriorem; cumipsa liaec.vox reperiatur in LexicoScapulae ac quaeslionespaucis absolvam.1° Quaeritille cur Hiero-
puerorummanibustrito, et usilalaconsueludinerecepto. nynius vocem GraecamXtiiavaLaline verlerit vesligiaet
IgnoravitsecundoClcricus noster anliquoruinScriplorum tnoiiumenta,el rion reliqiiiasarcw ? Quamdubitationem
morem, quo vocesGroocasusurpabantsaepiusiii opuscu- aflerre illi non potuit nisi propria imperitia.Adeat igitur
loruminscriptione.siculVarro secundoHertiinriislicarum: MariumNizoliumin notisad Ciceronemcol. 1632, a quo
Sed bonoanunoes, inquit,»onminiissalisfaciamtibi, quain perdisce!vestiqia,et monumenla,et reliquiasapud Lalinos
q»i Bugoniamscripsil. Sciebat haud duliie eruditissimus ejiisdemesse signilicationis.Vestigittm, qii, reliquiw,
VarroBOJVOVOJ; apes dictasa poelis; Bugoniam signttin,noia, moniimentiim.
et BOJYCVIT;, 2° Duplexmendaciumconlin-
lamcnLalinenon expressit, quia apnd erudiiosliominesn git Clericus,ego enimnequaquamcogitavi-, trrivMjtizo TOT;
usitatiora eranl in librorum epigrapliispropria nomina oixtioc;, male verti, gaudebatcunt liberis; nec Hieronymus
Graeca, quamLatinalrauslal3.Iiunc moremsccutusIlie- ratioucmlialiuitetymologioe ab &et iim, setlsensumver-
Tonymusin Graecoruniopusculispropriainscribitnomina, boriinielpgamerexpressit, gaudensquecttmliberis; quia
Itii Peisin : iafi 'AfluvOrigenis; De visioneTtTja-ooV,, et Noecum sua prole egressus ex arca , et immolansDeo
sexceulahis sirniliaqitaenemo,praelerClericuin,ignorare victimas, non jioterai sancte epnlari , nisi gaudenscum
ctcalumniaripotuit.TertiunitlcniqticimperiliaeClericanae lilieris, domesticissuis.5"Hicdicendumesl imperitoCl;-
argumentumsiimiturex eodem Eusebii prooemio, e quo rico: Quitl lo tantopere supinat? Vult enim dr.oSaTrlpc.v
caluraniandisumpsitexordiumipseJoannesClericus;nam significarclocnm(a)inquo fit exscensio,sive descensio;ct
mauifeslumnobis est et cxpioralum, iiuellexisseHiero- siuiul nognt Hicronymuineleganter veriisse exitumvel
nymumvocem Grsecamniptnv,eique congruania|itasse cgressum,quasiideni esset a-oCaT-fccov , tjuotl d-oSscc,.;.
lirgo
versionemLalinam, cuin iioc modosit interpretatus in apud Criticumnostrumlongc diversasitnt , dcscenderede
procemioEusebiano in ChronicumCanonem: Post quos navi, et exire, siveegrediex navi; exscensioot egressns.
facta est Trojanw ttrbis eversio, quam Homerus lonqo Sed tloccamuscum quidsit d-oeaci..,-, ut discat uon calun?-
sequituriniervallo.Hic igilur hw,, intelligit Trojwcxci- niari vcrsionem, qnam non iulclligil: A-oSao-.;, inqniuut
ditan, seu eversionem;uti supraiitpo-c; ^ hwi a/.iiotu;, eruditissiniil inguaeGra?cae, cst exiltts,
in linguamnostramverterai, usqueai \am egrcssiis,de.sccnsio,
Trojwcaplivitalem. Plin., desulltira ; Plaut., eventus;Thucytl.,oVsoSao".; TV,;V«,
Pudeat proiudeamicuni, et laudatoremquemcumquecri- egressttsiu lerrani ( Livius, exscenstie navibusin lerram
lici nostri Clerici, tantamin eo imperitiamnon deprchen- facio).Vocsbantigiiur Anncniilocurnir.m-w<.; Noe, exilum
(a) Conferqm>in litinclocttmannotariimis,lom.III, col. 12bet 127.
1583 ERUDITIONISIUEROINXMIANJE 1384
ve.legressum; quem nos Gallicosermone diceremus la X j NomiuumHebraicorumscripsisseine iu Notisad teriium
descenle, le debarquemenl.4° Superflue Hieronymum FragmentumGraecum,col. 560.verba consequentia:Non
noineuGraecumtUvaiu Latinunitranslulisset, cumde Ba- desunlin manuscriptoGrwcoscriploriserrores,nec corru-
ridc moute postea subjiciat: ad quem mullosin diluvio plelwnominum:manifestael confessaviliaplerumquesine
confutjisseaulumant,ibiqueessetalvatos.Nooenim nisiad nolis emendo; cwtera describo diligenler,prout scripta
nioiiteiu altissimumcontugere potcerunt, qui lempore legunlurin codiceGrwco: v. g. jti, jiroI^I, etc. Quiscre-
diluviisalvi factisunt in nionte, ut refert NicolausDama- deret postexpressamconceplisverbis hujusmodiannola-
scenus.5° Ineptit ClericusvituperatorHieronymianae ver- tionem, mihiimputanduma ClericoCritico, quod iiieiiior
sionis, nolensin plurali numerodictum,AliosveroInarcw nonfuerimin mss.GrwcisH el i passimmisceri? Nisi res
alveosupernatanles, etc. Cumtamenconcesseritab ipso ageretur cum impriidcntinegotiihujus et leclionismaou-
Noacho(cujussoliusEusebiusmeminit)non excludifami- scriptorumcum Graecorum,tum Latinorum, provocarem
liam ejus. Meliusitaque plures in pluraii iolerprelatur eum ad collalionemet coutentionemcodicisGraecimanu-
Hieronymus,quamsi xaxi^io;solumNoenominasset. scripti, quo ego usus sum, ut ipse teslisinvilusaccederet,
VIII. « In voceAslarolltCarnaim, iraipT*> hoc centiesme.adiligenliamulatumfuisse in Editione nova1
IOSOU.ITIV,
est Supra Sodomilicumtraclum, verlitur, in supercilio in H, quia sciebamab imperitisexscriptoribusiota,pro eta
Sodomorum;quodferrinon potest,uisiSodoiniesset mons, scriptumiuisseinexemplaribuspervetuslis.Sedcredointe
in cujus supercilio ea urbs fuissel condita, quod falsum impuneabilurum,oCleric^,quimerumsolcecismum invoce,
esseouinesnoruul. » Amaleciletinvenissegaudebas? Relege quaeex Cassio-
Nonnemiraris,prudenslector.animadversionem lam ilo- dorodocerevoluistiQuaeslionum Hierooymianarum pagiua
ctamet acumeningeniiClericinoslri?Ferri non potest,in- 66, et deintlepag. 378et seqq. Vide quanlumlibi parum
quit,in supercilioSodomoruin, nisiSodomiesset mons.etc, constescoarguensleclionem Amatecites,pro Amaleeilis;
ierret utique . si scirel superciliumidem esse quod locus etsimulmonensveteresscripsissesaepiusomuisproomnes,
snperioret eininentior;el id significarehoc locoin super- "JiT, et omnesproomnis,id est, accusativospluralespromiscue
cilio Sodomorum, quod siguiticalin voce, Save, tuper lerminatosiiiES, EIS, et is. Disce proinde Amalecileset
regionemSodomm.IntelligamusergoutrumqueIocum, iu Amalecilispromiscue scriplum ab Anliquis, ut Joannis,
tuperioribus et eminenlioribusparlibusquaepossessionis pro Joannes, in casu noininativo.Quaecum itasint,le
erant Sodomorum;et nugasmeras Clericiridebiuius. ipsum lestem adhibeopropriaeimperiliaeet inconslaiitiae,
IX. « In ArbotMlpoliusArbee, dicilur Chebronfuisse quam dissimulare debuisses si licuisset per consuetain
Davidis, boc est, otn.^, sedesregia Davidis,quod detraliendi Iibidineiu, et artem illamluaiucriticam qua
fjaoiictcov
male vertitur regnum. Perimle est ac si quis diceret caeterisoumibusscriptoribusprajferrele nonerubescis.
Graece,de Versalia,ubi regia LudoviciXIV,BtpaaWav paai- XI. « ContraGraecameruditiouem Hieronymiobjicit
Jctcov
itvatBao-cVias
KtVtOv,verteretque alius,Versaliamregnuin ullimo loco Clericusnoster : addam hic rem leviculam
esseCellarumregis.il quideni, sed quaeosteudet niliil esse verius quam quod
Hem libihoiniiiemGraeceacLatine scribentem.Sedquid dixi. Scripsit Etisebius : iToupaia ? xai TpajuuTTc;,
Ilurma,
reponis,si dixero et
imperilum insipientem?Imperilus qttw el Trachonilis. Quare vertit Hieronymus : Ilurma el
sane qui nescivit[a) pao-iVttov
in Scripluris sacrissiguificare Trachonilisregio? etc. Potest enim lector suspicariesse
regniim,ul Prov.xviu, 19,lox-itt paaiittov, nomina dtiorum tracluutn regionis; quae fuit Telrarcliia
ta tojntpTt8tut).cupcivov
invalescitautemlamqiiamfiindalumregnum. Quamsigni- Philippi. Morosuscs, inquies,qui taliaad vivumresecas?
iicatioueiuaguosciiEpilomeThesauri liiiguieGraecae Heu- Iinuiovero morosanegligeniia est ejus, qui non conniio-
rlci Sie()bani,ut miruaivaldenobissil Crilicumliominem dius vcrtit: nec scioannonexistimavitdelendamparlicu-
ignorassequodlegilur eliam apud Grammalicos.Caeleruin lam ;,quw,quod pularet esse f, tive. Ratiosuspicandi,liaec
stulli Scriptorisiudiciumest, LudovicumMaximumvocare est, quod in voce, TpaxuvtTi;, siniililer offenderit,TpaiuvtTK
RegemCeltarum, quasisolisCellisimperet, el nonFran- ^cipa, r)»atiTovpaia,hocest, Trachotiitisregio,quwet lturwa,
ciaehouiiuibus, sive loti genli Francorum.Plura dixide neuipe dicitur. Vertil tameu ille : Trachontlitregio, sive
hac inerudiladifficullalead calcemlibri de Canone sacro- Ilurwa. Si ego ita vertissem, numquam milii igiiovisset
rumVoluminumGallicosermonescripli: quarc diCGcultali ( Marlianwus,quamvisdiceremme esse notiiOperiscondi-
C
jam supersedeo. torem.Vociferareluresse bancartem, qua conarer occul-
X. Poslquamsic imperitercdarguit HieronymumJoan. tare meam imperitiam, ne malaetraiislalionisarguerer,
Clericus: niox conversusad reprehensionemBonfreriiet etc. »
Marlianaeihaecsubjungit: « Exemplaejus rei insigniaha- Quamdiueril in Clericonostro inexhausta aviditaslo-
bemus , iu libro hoc de LocisHebraicis. Cum euim nec queodi et carpeudiHieronymum,lamdiu inepluraet im-
Jac. Bonfrerius, nec Joan. Martianwus, memoresessent prudentemse prodet: nauiqui aut tempusquid postulet,
iu mss.GraecisHet I passiuimisceri....reliqueruntin voce non videt; aut pluraloquilur; aut se ostentat; aut eorum
Aslarolh,ioSou.tTt|v, Quare, inquies, rem pueris quibuscumdisputat;aut reruin ipsarumdignitatisratiooctn
pro soSoaiTiv.
notam probas?Quiain ea peccaveruntBunfreriuset Mtir- non babet: aui, deuique in aliquo genere; aut incou-
tianmus,immo, si eorum edilionibussiamus, ipse Hiero- cinnus; aut multus est, is ineptusdicitur. Vociferarelur,
mjmus,deceptusjiravaScripturaGraeca.Sic enimloquilur inquit, Marlianmus,si cum Hieronymoverlissem: Tra-
husebius, de Amalecilide: ApcaWcTc;, At chonitisregio, siveIturma. Immolaudarctte niagna voce
ivx-sipifpno.
•/.d.pa
editum est AnaM»*«if. qui merus est soloecisu,us,et in jMariianiBus, si artis crilicaeperitusfuisses, et tam aperte
Hieronymo in
oariter : Amalecilet,regio deserlo,etc. » imperiliam tuam nonostentares. Quis jam non mirelur
Fidei jilenumputabunt Clericuminhoc paragrapho,qui puerilisjactantiae.observationes,quas in summumvirum,
Bonfreriumet Martianaeumnumquamlegerunt, sed qui etiamsiipsaeveraeessent, nullus prudensdignaretur scri-
amborum editiones libri Lotorum sludiose perscrutali bere? Sed cum sint imperitissimaeac falsissimae,niliil
fueriut, critici perversam fidein, imperitiam/et incon- in eis exislit quo veniam Clerico tribuere possimus.
slanliamvixferre poterunt. Observavitdoclus/Bonfrerius 1° Inepte reprehendit HieronymumClericus, nesciens
in vuceAslurotliCarnaim,et in Lasan,pro soSotti^v, legen- sanctumDoctoremimitari slylnni Lucaeevangelislae,qui
dum zoSott&v, vel loSopmv.In voce quoqueSuve et Seboim, D ] cajiite tertio, versu primo,Philippum dicebat tetrarcbam
purani Eusebii ediditlectionem, zoSottXTtv scilicet, et non esse^; iToupaca; idest, IturwwelTraclwnilidis.
xatTpaiuvtaiSot;,
Deindehabet ad vocemAmaleciles, pro Amale- Argualurilaque sanciusevangelista,et non Hieronymus,
2oSop,tTi|v.
«
cilis: Amalecites.poliuspalronymicumnomeu aregioue, quod omissapartictilaf,, quw, locuinsuspicandijiraebuerit
quam ipsumregionis nomenest: Regioet pojiulusAmalec lectoribus, Uuivpaniet Trachonitinesse nominaduorum
dicilur.» Ila Jac. Bonfrerius.At improbein illuminsuliat tracluumregionis, quae fuit telrarchia Philippi.Nonest
Clericus,quasi niliilhorutuscripserit EditorEusebiiperi- igitur imperiliaeaut negligeuiiaequod omissafuerit parti-
tissimus.Quodnunc ad me altinet, excmplumcapere de cula Gneca in versioneHieronymi,qui poliusevangelistac
Bonfrerio docto atque prudenle haudquaquamdubitavi, vesligiisinsistere voluil,quamputidainterpretalionelor-
unde lectorem commouerede ejusdem viri observalio- quere semetipsum.2° Iluraeamet 'frachonitin diversas
niliussludebam,dicensadvocemLasan: Boufrcriuslegen- esse regiones eruditissimiviri suspicantur,Slrabo, Andri-
dum credit TV> 2oSottocv;etrecliusessequamquoddeSidonecliomiuset Bonfrerius,nec opinioneseorumpenitus igno-
apud Hieronyiuumlegilur. Anlea ad vocem Belhsaidain rare debuit crilicus scriptorloquensde re Geographica.
coutextu Graecolegeham rtvr,aapUtSc; in Notisautemcum 3° Pueris rem nolam ignorat Clericus, uempe eamdem
Bonfreriort^crapiTj, addensex tempore:Hujusmoditectiones rem significareinterprelalionemHieronymiIlurma, sive
permittimusEruditorumjttdicio. Praeiereaut calumiiiam Tracltonilis,et interpretationemejusdem Clerici,Ilurma,
Ciericimanifeslamfaciaiuus, raemineriut lectores libri qumet Trachonilis: in utraque enim phrasi iotelligimus
(a) ReponilClericus: eliamsipao-attov iuDemrelurin Scri- Locusaulem quem adducil hic Marlianwusproprie non
pluris pro Hegno, adltuc ntale verteretur Hebron fuisse siqnificatregnum fundatum, sed regiam fmrialam; in
regnumDavid, pro regia, sivesedem regiamDavid: cum Hebraicoenimest ]TO"tt<,armon, quodsvjnificaljialatium.
constelsuper omnem TnbuJuda se extendiste Begnumejus.
1583 DEFENSIO A J. MARTIAN^O ADVERSUS CLERICUM. 1586
unamregionem,qure vel Iturwa, vel Trachonilisdicitur, A. Jod facient unam eamdemquediphtliongum? Nemo cre-
4° Nullatides est iu criticonostro qui dissimulavilHiero- diderit. Quidigitur hiuc colligemus?Nec Bethlehemitam,
nymumcenties particulamGraecamt,, opliineper relalivum nec ParisieusemMonaciiutn,quoslamenminimeaequsrim,
jironomenquw, expressisse in libro Locorum, v. g. col. ne quitlfallaturMurtianwns,satisaltendissequid dicerent.
141: Aiuiv,} vuv*cXaStX?ia, Anum, quwnunc Philadelpltia; Si allentiore animoscripsissenl,noniiiagisdiclurifuissent
col. 165: BaSii,, BaSuiiiv,Babel,qumel Babylon;col. 183: Aleph, Heth, et Huin, esse vocales,et consiiluereapud
i *aiKapcaOSaS,
KaptaBcaptcjc, CariaViiarim,quwcl Carialbaal; liebraeos dipulhongos,quauiH Lalinum,in Lalinaliugua.
coi.2U3: E-rWcpt, Eglom, quwet Odollam.Ibi- Pene Hebraeos
3 xaiuSottau., omiseramMartianwum,ut figinenlumhocde vocibus
rlem: Eoi>p,t, xaiAoip,Esor. qttwel Asor. Siuiilitercol. 268 apud a vocali inctioatis tueatur, afferre exem-
el275: zoptptt, Sophera,quw elSoplitr.Videant plumArabum,qui Vau, quo multa vocabulaiuchoantur,
3 xai2ou?ip,
nunc lectoreseruditt et prudeutes, ipiantifaciendasitcri- pronunliantut W, quod Galli exprimunt jier ou, ul oi«2-
tica Joannis Clerici, in qua nullum est judicium, nulla heb, quod Waheb efferunt Arabes, Grammaiicivero ho-
fides,erudilionulla : quaetamenin hocgenere scriplionis dierui Hebraicselinguae scribuut valieb. Al eum scire
o3iciasunt et Auctorummunera. oportuit neminem Arabein habere Vau pro consonante,
non niagis quam gentes Europaeas,quaeliltera \V utun-
§ 2. DeeruditioneHebraicaS. Hieronymi. tur; quod ea littera per se nullumsonumbabeat, sed de-
Explosisj'amdifficullatibus Joannis ClericiGraecanicis, beat necessario cum vocali conjungi, cum in linguis
quibusipse viamsibi muniendamsperaverat ad judicimn Europaeis,tum eliam in Arabica. Quod si malit adlmc
pnuloaudaciusettiberiusferendtimde erudilioneHebraica Marlianwusternere ab oscitante Hieronymoprolataprae-
Hieronymi,nunc aliquotinsignioribusQuaestionumHie- ferre iuanifeslousui,certaequeAnalogiae lingtiasHebraicae,
ronymianarumexemplisdemonstrabimus illarumauctorem jier me licet. Suis animum pascat somuiis,et quaeindul-
Hebraicaelinguaeimperilissimum,et ineptissimumesse gentia nostra summopereindigent, ea maxime pergat in
criiicumin repreliensione sancliDocloris,cujus virtuset Hieronyinomirari. Nuniquamims pudebit hujiismodiho-
scientia splendet in EcclesiaDei lamquam clarissimumg niiniiion placuisse.» QucTst.4, pag. 85 el seqq.
lumen, quo, sicut numtnus in Croesidivitiis,obscuralur Quod tot iueptias et tritas graniinalicalesvitilitigatoris
omniseruditio Clericana,eljudicium attdacittsad calum- nostri descripserim,veniamprecor ab omnibusstudiosis;
niam. Cousilioautemamiconimmeorum(praesertimclaris- necessitate enim cnmpulsusid peregi. ut interim slullo
simi viri domini de Camgrand, archidiaconiecclcsiae responderemjuxta slultiliamsunm,ne sapienssibividerelur,
Sanclorum;etdomiiiiBe//<;J,canoiiici studiosissimiac eru- neque, dormiluntesnos, oscituntes,somnianles, rauciso-
dili), mitto nugas el ineplias anilesQuaeslionuni Hierony- nos rideret Joannes Clericus, Apollinis filius, Musarum
mianarumClerici,quia risu el cachinno,non responsione parens, vindex libertatis litterariae.Sed age porro lotum
mea, dignascensent.Praeterea jubent sapienlissimiprae- Hicronymi locumet incorruplam nostraeannotationisin-
fccli Congrpgalionisnostrae, et sodalesaniautissimimei tegrilatem hic replicemus; ut inde meridianosoleclarior
liaud pauci, nt tempus et laborem impendamin edendis sil imperiiia,improbitas,ac perversitasopinionumClerici,
operibus sancti Hieronyminon in confulaniJohaeretico, qui vas sincerumincrustare cupil in omnibus. Contexlus
qui nec loquendi, nec libros edendi finem novitfacere. ilaque Hieronymianusiste nobisest:
Pauciora itaque proponamexempla, e quibns doctuset
intelligens existimator de praetermissarumQuaestionum Hiram, vivensexcelse.
imperitiapoterit habere judicium. Hislob, vir bonus.
I. Periiiam grammalicaenullam fuisse in Hieronymo Hiras, vigilans.
hujusmodi argumentis docere voluit Crilicus noster : Hisboseth,vir confusionis.
«•Haeccumsint, inquit, meridianosoleclariora, monachtis IDCIBCO CUMASPIRAT10NE HjECNOMINA P0SU1MCS : QUIA
noster Benedictinus, quem vel hinc discere.par fuisset, . ETAPUD GBJECOS ET APUD HEBB^OS PEB.DIPBTHONGUM SCBI-
frusira ab Hieronymoexspectari posse quidquam exi- BUNTCB.
mium, in Hebraica grammatica, hunc locum et similia
nobisoggeril, ut ab Hieronymoaccipiamus,scilicet,quod C Annolalionoslra.
nescimus.Operaepretium est hominemaudire grande ar- Quatuor nomina ab Hieronymovel Philonehic recen-
canum,et quod fugit hacteuus omnes grammalicosHe- sita, Hebrseosper tliphlliongumscripla leguntur hoc
br<eos,aperturum : Qualuor,inquit, nominaab Hieronymo moiloapud oniy Hiram,y\TSS}lH Histob,x-,iy Hira, rnZ!3ffi'N
vel Philonehic recensila,apud Hebncosper diplithongum Hisboselh.
scripta legnnlur, hoc modo: DTH, Hiram; y\T3VPH, teres Hebraeos Neque vero litlerae alepli, helhet ain apud ve-
Histob; NTJ? Hira; TWXVIXHisbosellt.Neque vero lit- vocalibus, ut perspicue pro consonaniibususurpalaeerant, sed pro
lertvaleph,helh, el ain, apnd veleresHebrwospro conso- notatio, quastaluit aleplt,declarat Hieronymipraeseusan-
liel et ain diplithongumconsti-
nantibususurpataerant,sea pro vocalibus,ut nertpicuede- tuere cum jod sequenli in quatuor jam diclis nominibus
ciaral Hieronymiprmsens annolalio,quw staluil, aleph, Hebraicis. Hinc evanescunt opinalionesquorumdambo-
hetb, et ain dipluhongumconslitiiere,cum jotlsequenti,in diernorum grammaticorum, quibus visumesl quamcum-
quatitorjam dictisnominibtts.Hinc evanescunlopinaliones quediphthongumexHebraicoexsuIareidiomate;Hebraeas-
qtioritmdumliodiernornmgrammalicortiin,quibtts visum que vocesa consonanlisemperlitteranon a vocaliinilium
est quamciimque diphthongumHebruicoexsulareidiomaie, ducere. Jam quod spectat Gra?casdiphthongosquatuor
Hem-wasqtte vocesuconsdnanlisemperlitlera,non a nominumsupra |iositorum,non facilea|iparet ita hoc esse,
inititimducere.1° Nonqiticlani,sed oinnesomuinotocali, gram- ut Hieronymustestatur; nisi forte in voce iftrom, quae
matici Hebraeivetere.se.t receiilioresceusueriint nullam apud Graecoslegilur xttpa»: alia namquenominaGraece
vocema vocaliincipcre ; si p.iucosexcipias, quos noinine leguntur absquediphthongis,it6oo8s,io-ti.s,.ipa;. Verum
apjiellarenihilaitinet. 2° rlerique omnesetiam exislima- inspectis diligunter LXX inlerpretibus, docemusnomen
riinl dari diphlhoiigos,exceptis potissimumJudaeisGer- Hisboselkscriptum esse cum diphlhongoin manuscripto
manis; quade re videJoan. BuxlorfiiThesaurumcapp. 3 jv AlexandrinoII Reg. n , 10, EitSoaeat, Eieboslhai.Ex qtio
et 4, aliosqucgrammalicos.3° Granimalicorumsenlenlia, satis liquet caetera nomina Hebraicasimiliter per diph-
qua negaut.syllabam Hebraicani inclioaria vocali,nonest thongumti fuisse scripta antiquilus apud Graecos;idque
opinatio,scd certissiina verilas; quam ncnio oppuguarit, veriuscomprobalurex voce Jabes, quaeiaeupassimscripla,
nisi dormitans, ut iiic Hieromjmits, et rauca ejus eclio in eodemM. A. legitur ciun diphthongo EiaSa?-Denique
Martianmus.Tribus verbis res demonsiratur. Vocalis noluni est ernditis vocalemi, et diphlhongum>iindiffe-
omniscerlumhabel sonum, ut A, E, I, 0, U, non promis- renter fuisse usurpatastam apud Graecosquam Lalinos;
cue quinqtieillissoniseu"ertiir,qiiemadmodum helli, usu ioroit)
et
et ain, quod ox nominibusjiropriis, in quibusalepli, illoqtie
occurrunt, scripta
recepto
fuisse.
EioTt«e,ipo;et Etpa5promiscue
maiiifestoliquet; cnin ab anliquis Interprelibus ita jiro- Haecomniaructaveruntoscitanteset dormitantesHiero-
numi iitur, ne quis nos solorum Massonlliarutnauclori- nymus, et rauca ejus Echo Martianwus, quorum ructatrix
tate niti pulet. 4° Primtisindex uominiim,qui in manus meuta somniumhabetur aputl Clericum,quem
incidet, rem demonslr;ibil.sed vel ex qualuor allalis no- visse de Tripodecum Apolliuevix dubitamus,si concerta- ei credi-
minibusmanifestaliet. Quaero,si alpha sit vocalis,quae- mus qni se magnificejactat atque oslentat. At enim som-
nam quinquevocaliinnsit? SinedubioA. Itaque legendum niantemdeprebendoeum, cuiu ait, afferre me exemplum
esset AISTOB, et AISBOSETH,non Histob, et Htsboselh,sine Arabum,ut figmentummeum quod vocat, tuear ex ini-
diphthongo,aut Eislob,et Eisboselh.Deinde quaevocales tialinau. Relegat ipse annolationemmeamin diplithongos
eranl Hheihet Hain ? An prius Graecorumfa et poste- Hebraeorumab Hieronymonotatas, et si casu in menlio-
rius 0 ? Quomcxlo hicnobisconflantDiplitltongum. si Hie- nem vau incidi, somniatoremme profiteor; sin minus,
ronymocredimns,qualis est GraecaEI?Scribendumfuis- falsis somniis et conlumeliis animum pascere Clericum
set Hcpapc,et oipi,quod tamen non fecerunt LXX Intt. noslrum, pro comperto habeamus et explorato. Verum
quibus prolatioeorumnominumprobe nota erat, et ne caute pedetenlimomiiiadicamus,etsingillatimdifficultalp
ipse quidem Hieronymus.An tres vocalesconjunctaecum crilici alte repetamus, ut gravi somnostertentem atle
15s7 ERUDITIONIS HIERONYMIANiE 158S
tius posslmusinspicere.1° Nonqttidam,inquit,ted omnes,X j| ut hoc louo scribil concepiisvcrbis, et docero salagit
si paucosexcipias,grammatitiHebrmi,veleresetrecenliores contra Hioronymumet nostram editionem,in tjua posui
centueruntnnttamvocema vocaliincipere.Certc in parvo Tn rWnn. AMESA BOB,quod idem esl apud doctoreia
niimero,si paucosexcipias, remaneut qnidamtantum, non Clericum,ac si diceremLaline quinta annus, aut aliquid
mutli, necomnes. Alqui minor esl grammalicoruni nume- deterius. Prima igitur birbarismihaecacsoloecisml foeditas
rus, non inOnilus,ut stultorumet criticorum;bene iiaque alisit ab Hieronymo,totsque haereatiu Clericoconstru-
inonui et apposite, ([uantloquotdam appellavi. Deinde ctionisinscioct gencris nominumHebraicorum.Secundum
paucos legi grammalicosHebrseos,et quos revolvilibros ejijsd.m scriptoris peccalum miuime condonandum,si
ld genus,quosdamdicere debui, ue cumClcricnscircjac- Latine a pueris commiltereturin ludo litterario, inscitia
tarem, quodnequaquamscio.2° Konplcriqueomnescxi- est ingeics,quaroustare putat perpetuousu nominanume-
stimaruntdaridiphtnongos,siquidemLatininosiriHebrai- ralia, quae ordinalia dicuulur, formare femininumin n'
corum operum granimalicorumscriplores, diplithongos, ilh, cxcpptonaii'N"1rischona, id est, prima. Nam alia
minime nos docent. Vide Bellarmifutm,Mair, Thoniam omuianominaordinaliafemininaa primo usque ad deci-
noslrutnDufour,Pagninum,etc. 5° Grammalieorum sen- mum duplicembabenl formamin fine, n' ilft, scilicet et
tentia de syllabis iinu iuchoandisa vocali, tanlum abesl iin sive
a vero, ul eonlrariasit manifcslioret veraoiorapudomtics ijo : v. g. 1JS1? scheni, id est, secmtdus,habet
sansementishoiuines,nec cestroRabbinicopercitos.Sen- TP2&schenith,'etWUJ schenijacli.Quodsi adhuc ignoret
lentiam nostram Hieronymianamdemonstrantperquam Clericus,legat Pagnini Thesaurumadvocem'32?scheni;
evidcuter nomiuapropria virorum,regionumet montium et opus GrammalicumTli. nostri Dufqur, pag. 101.Aut
apud LXX Inlt. quos secuti sunl Origenes et caeleri in re Grammalica,si necesse est ut eum Prophelarum
GrueciScriptores in Lexicis NominumHebraicorum.4° auctoritate revincamus, legal eloquenlissiiuumisaiam
Primusindex nominumpervetustusdocebit ineptire Cle- cap. xv, rj, et xix, 24, qui utitnr voce fcminina,rpil''^
ricum, qui slatuit vocalemN Aleph, semper iegendam scltelischia,hoc esl, lerlia vel (ricwils, lertianu. Idem
per A, cuai saspiuslcgalur per I : per E, et |>er0, vel B usus apud Jeremiaecap. XLVIII. 54. Et valde niiliiinirum
per U. Quomodoaulem aleph, Itelh, et ain eonflarent rsl crilicumscriptoreminlantaHbrorumsuorumfarragiue
dlplilltongumapud Anliquos, satis dictum est in nostra ignorareregulasgrammaticse;novtiniqueBib:iorumsatro-
annotalione,quamnemoimpugnarilnisi dormitanset ster- rum interjirctem,proptielaleinslylum,coluecisnnim e:isli-
tcns Cluricuscrilicus.Ex his liquidoapparet Militemno- mare. Tertium imperitiseClericanoe arguiiientumsumimus
strumgloriosuinomniumsernionibuspossevajiulare,cum ex ordine verborum~fi"Hi'Dn Amesctdor, sive, ul ipse
se Hleronymoin Hcbraicare Grammaticaaudet praeferre. leglt, hhamischador; quam conslruclionenipraeposteram
II. «Nunc veniamus,ait idem Criticus, ad constructio- voluit,nesciensin librissacrisnomen ameset amesu,sive
ilem uoiuiiiuin,cujus haeduaesunt potissimumregulae, liliamesch,et hliamischa,non postponi, sed jiraecedere
oportere cumsubstanlivoadjectivumconvenire geuere ; substanlivum: v. g. Gen. v, 0, El vixilSclhAMESECHAXIM,
et adjectivumquidein|iOstponi.Constat etiqjnperpetuousu quinque annos, et XLVII 2, AccepitHHAMISCHA ANASCHIN,
nominanumeralla,quaeordinfl<ifldiciintur, formarefcminl- quinqueviros.Discatilaque ordinaliaiiominaforniae inascu-
nura in j-p itli, cxceptonJl^iSTprima. Sic a fOisn hlia- linaein I, suo subslantivoposlponi,ul j'omlihannsclti,id
mescli, quinque, formatur 'ttJDTlhbamisclii,quinlits,et est, dies quinlus; alia vero numeralia generis qtiidcin
IVirnn huamischith,quinla.Quodsi ignoret Martianmus, niasculiiii,sed terminationisfemininae,pracedero siiiun
legat Joannis Buxlorfii ThesaurumIib. u, cap. 1, et id siibstaulivuni,T. g. Lev. xr.iu,6, ttbalilminisclia asarjom,
Gram.Th. Erpenii lib. ni, cap. 7. Resenim usque adeo est, et ittquinla decima die.Videetiani Num. librum,
nola est, ul lempore abutatur,qui eam post gramnialiccs cap.xxviu, 17, etrap. xxix, 12.
probare aggredlatur. Altainen Hieroitymus,si crcdimus Sunt ea quidemmanifestaimperiiiu;peccata, quae non
inss. codicibusMartianwi,existimavitqtiinlaingeneratio- patiuntur doctoremClericum ferulaemauumsubducere:
nemdici posseHebraice-m nu?'nn 1'liumistltador, cuni sed quitl dicauide eodem improbolaudatore et patrouo
vox "fl-isltgenerismasculini,etnecessesitdici'U?'Dn"Yn falsorumeditoruni Hieronymi?Laudal cnim Amerbuchiot
Uorlihamitchi,ul Coucordantiae C quod ad uormaniGrammaticae
docebunt,si iis cousuliis,Q llebraicae posucrint dor
iu re clara opus sit. Sic enim IwbetHicrouymusin epi- hhamischi,et suslulcrinlHieronymiauaverbaAmcsador;
stolaad Damasum;Si estet quiutageueratio,tennonelege- ut consultuuiessethac dcpravaliouecxislimat.io.iisancli
retur illorum AMESA DOB.Iu margine ascripsit Ediior Doctoris: imprudenlejnvero vocatMarliauwum,qui boua
*m na?'Dn hhamistha dor- Quodidemcst ac si dicerem lide genuinaverba restituit in coulexluepislolae adDama-
Latine quinluanuus,aut aliquiddelerius. Amerbacliiifi-a- sum. Al cum siut lalsi [ir;emiauulla , et parum virium
tres qui editionibusErasmiauisaddideraulvocesHehraicis falsilashabeal; quid est quod falsarioslaudibusexornet,
charucLcribusscriptas, ediderani huuc locumad iiormam et tantumvaluat iniqua depravalioapudipsum; sincerum
grammatica;Hebraicae,Sed eos ita castigatMariianwus.• ve.ro editorem non amet singularitrr? Vis stire causam?
ViliatusQimtinohic tocus in edttis aitlea libris; uampro Non laudat sinceramscriploruuifidcm,<piiaipscmet non
"VfTWQTI amesa dor, ut posuilHieronymus, g enusmu- est integer animi; sed pectus gerit loiuuicompositumad
tarunt el ordinemverbormn,legenlesi^EFi ' 11 dor aiuisi tlissimulalionem el falsilatem.Falsusest Cliristiantis,fal-
sus interpres Bibliorum sacrorum, falsus arlis crilica?
genere mmeuiim, conlrafidemomniitmcodicummts. eyi- scriptor, falsus libertatisanimorum falsusquam?
stolwad Damasum.IlliniiuirumexistiinationiHieronyini plurium voluminumeditor: merusvindex,
eonsultiim volebant, quain liic imprudens prodit Mar- jihanlaet clericusimperitissiinus. auteai crilicus syco-
tianmus; qui, si prohe inspexii niss. codices,nos docet
hietriplex, quodctiximus,peccatumab Hieronymoadiuis- Utrumqueprobare possum e.\ ejusdcmverbis conse-
Sumesse j quod si in ludolitterarioLatiuecommiuerelur quenlibus: Allamenexisliino,etc, pcrucgat namqueore
a pueris, uon effugerentfernlam. perfricatoAmusimsignilicarequinque,quia sentenliam
Attamenexislimomss.codicesliichabere quodscriptum Hieronymimuiilatamao depravatatnrecitat hoc modo:
voluit Ilierooyimis,et bona fideeitalosad teslimoniuma Et qitideinquioqueItocsermonedici negarenonpossumut,
Martianwo.Persuadet hocejusdemgenerispeccatumquod non quinta, ul illi interpretali sunl, singulari. Hoc non
proxime anteeedit. Agens enim de voce D'2?On hliamti-"j) n dixit Hierouymns;nec talequid a nobis'ediium legitur.
sclrim,quaeoccurritExodixni, 8, ita loquitur: In retiqua sermone VerasenlenliaHieronyroihaecest : El quidemquinquehoc
parte inierpretalionesnon discordanl, ontnis pttgna de rali dki, negare non pqssumus: verum quinquepln-
verboeslAMUSIM , <j«odhis tillerisscribitttr,helh,men,sin, AMUSIM nttmero,non quinta,u( iWtinlerpretatisunt singulari:
jod, mem,uirumiiumquinque,rt«munitossonet.El quidem ergo (D'J2?Cn)quibuscumqueallicialurpunctis,
quinquehocsennonedici negarenoiiposswnustionquinia, significat quinquepluraliuumero,id est, quinlulos,quinos,
ut ilti interpretati sunt, singulari. At nos peniegamus qtnnlosel qninqiiagmla, ut ipse Clericusiniprudensfutetur,
E.'£Dn, qulbuscumquepunctis afficiatur,signiticarcquin- aliirmanstjuod antea pernegaverat, doceusquequoda se
que : et omnes,quibus non ignota sunt elementa linguae depravalum oppugnaverat.
Hebraicae,norunttTTDnhhameschquidem esse quinqtte: noster,Postquam Ili. propria imperiliaetela contorsitClericus
aliena adversusHieronymuiiiquaeritauxiliacum
0'ffiQTl, lihaiiiischimvero aut aut
quinlos, quiiiquagiuta. > prsefalione: « Ne autem vide.arsolus i;a seniire de
Ut frangamus breviter tautos spiritus Clerici nostii, bsc eruditioneGrammaticaHieronyini,proferatnnoiiiinllahuc
mouemuspraesenteset aevifuturisludiososomnes,impe- facientiaex BiblicisExercilatibnibtis JoannisMorini;quao
ritiun adeo fuisse bunc Hierouyuiihosieiu,ut jam senox iile quidemaIioconstlk)scri|)sit, sed non miouseonlirmant
iguoraret quse pueri et infautes doccre eum poLuissent. noslramsentenliam;quamvisomniaqnaehabet non [>ro-
Repfebendit euimet acriter casligalHieronymum,quasi bemus.»
iicscivisselconstruclioneni noaiinumelgeuusvocisHebraese Sepiem vero, vel octo profert consequenterMorirn
"TT dar; quia ipsemut necdum scivit notnen Hebraeum observationcs,tmarum duas abjicit tamquamfalsas; el
HitVan Amesa,esse generis masculini, et non feminini, quidemprioremabjectamhuac intaodumiitaslrat;«. Quod
1389 DEFENSIO A J. MARTIAN/EOADVER6US CLERICUM. ltOO
pluribus exjucat Moriittts,scd fallilur; quia j*ro voce s \ bumHeb. lextui per omnia respondoat.eam exsibilant,
trha, hic ab Amerbachiis perperamaddita, fuissetaddenda damnant, rejiciunt, haechabet: Non altendunl quid vel
quemtectttus fuerit Vulgalusanclor, cumenim.u vcrilate
rha, quamJfieromjmuslegebat Eloe; ut recte post Joan- tiebratca dissenlire videtur, vel Sept. vel paraphrastem
nem DritsiitmobservavitJoan. Marliameus.» Chalduiiin,vel aliquemex Rabbinissecutunifuisse fere
Deniqueatl calcem oiuniumobservalionumMorinihaec 2 semper deprehendo : non est ergo lentere nuta Vutgala
addit?Jonnn. Clericus: « Haecvir doclissimus,quibus s edilio, ut qttidam scioli sttilleel imprudenlerclamitant.
nihil veriusesse sciuntqui Hieronymioperalegerunt, auil Ludovicusde Dicu, vir linguarumcognitioneinsignis, in
ejus translalionenicumHehraicocodicestudiosecontule- notis ad Evangelia, ubi versionemmaxime Syriacam, Arabi-
runt; qute tamen, ut et alia similia,ne tontavit quidem l cam, ctc, cum Vulgata et Erasmi, vero cum
coiifutareMarlianwus.» Bezaeversionibusconfert, prajfat.ila de VulgataeAuctore
Verum est, Clerice, vir materia risus brnignissima, , scribit: Si Vutgatumittterprelem,quisquisislandemfuerit,
noluicommoverecachinnoscruditoruin, tentaus Morini i doctuinimmodoclissimumvirum fuisseasseram, nonme
observalioncsconfutare.Quiseuiin sapiensristiintenebit,, peccassejudicavero;suoshabettvcvosfaleor, habelel sttos
cuin audierit a Mcrinofuisse redargutuni Hieronymum t barbarisihot,sed quin passimejttsfidem judiciumqitead-
proplercasumabsolulum,nondislinclunia casuetrcginiinis, , mirer, eliainubi barbarusvidetur,negarenoiipossum.Hinc
sive quia nondistinxitinterformamabsolutani constru- saepeinter varias leclionesVulgalainreliquis praefert,et
ctam in D~M'3'D; nasiche udwn, Mich. v, 4, transtulit l contra Bczam defendit, elc. Tandem illustriss. Grotius
enim Hicroiiymusprinvilethomines,11011 primates Itomi- praefatione amiotationumsuarum in Yet. Test. rationem
iinm.Verumquomodolegere potuitsauctusDoctor,nast- reddens, curad Vulgatum,quasi textum, notas suas refe-
cheadain, seuuesiclteadum,sinon dislitmt inter forniam i rat, dicitse Viilgaluminterpretemsemperplurimifecisse,
alisolutamet conslructain?Dicat niinc Clericusan putet; nonmodoquodhittla dogmalainsalubrittcontinel,sedeliam
nesiclieesse formamabsolutam?Si constructanidixerit; quodmitllumhaltelin se eruditionis,quamquamin dicendi
generesalisItorridus.Exliisteslimoniissatis clare constat
ergoformamregiiicinisdistinxitHieronymusa formaabso- Proteslaiitiuiiitloctissimos
lula D'3'D3,nesicliim.Quodsi Laliuatranslationun servat g aulhentiasnon , licet Vulgalam in thronum
formamregiminis, primalesliominum, nou IHieronymo \ ponant,nec.fonlibusaequent,nec ab oniiii
errorc immuncmstatuaut, haudtanien eam contemnere,
inlerpreti succenseantMorinusct Clericus, si cuplionia scd ei lioiiorcmdebitum deferre , ob causas quas jam
linguoeLalinae,in quamtransferebat,itilegraconservelur. declaravimus. » Hactenus BrianusWaltonus,quem sciinus
DcindearguantAquilamet Gramiualicae llebraea;impcri- erudiiuiufuisse
lum pronunlieiil, quod cum Hieronyinonon distiuxerit ricus euin ac prudentemvirum.Clamilct ergo Cle-
inter formamabsolutamet constructani;posuitcniin con- iiupcritiset sciolisVulgatuminterpretem, lioc
stiluloslioiiiines,nonconslitutosliominttm. esl, Hieronymum,ejusqtietranslationemslulteet iniprtl-
deiiler reprehundalalijiciatqtle;milii sufiicitcumdoctis-
Fuliles hujusmodiobservationes, nec doctissimoviro simisoinuiuinselatum
sat diguas,praetermisissetmecumClericus,nisi invidiaet nium ct eruditionem Scriploribusjiidiciumlaudare , fidem,inge-
odiopremerelur, atque opuseulaHieroiiyiniauapremere defeudcre. Hierowjtniadmirari, atquu
tentaret in omnibus.Sed si eum noo pudelpropriaeim-
jieritiie propler tricas GramniaticalcsMorini erudiiioni CAPUTII.
Ilierontiiiiinonnihil detralientis, pudeat s^ .JPIIIaudire De sincerilateel ttliliiateedilionisnovwOperumS. Hiero-
doclissimosquosque scriptnrumsuorum, id est, lietero- nymi, deqtteimperitiaac tnalevolenliaQuwstiomtmllie-
doxorumlaudibusefferenieserudilioncmHieronymianam. rbmjmianarumJoaimisClerici.
Habebant illi Lexica hotlierna, niultasque gramniaiicas
Hebraicas, al non adeo iucjitire voluerunt cum Clerico Dudum e tenebris prodierant in lucemopusculaIiaud
noslro, ut proplereaHieronymose praeferruntin Hebrai- pauca JoanuisClericitam crilica quain miscellanea, ubi
cis. Noveranttlocli ilii JVotestanliummagistri nullam stcpiusoccurruiitdisceptationesvirisdoctiscontumeliosae,
jiosterilatemnon accipere a majoribus, ct qtiidquidin atque .sapicnti lectori graves el molestai:saeculoautetu
lexicavelGrainmalicasderivalumest, ab anliquisJudaeis prxseuti ineunte prodierunlejusdemauctoris Qutesiiones
ct interpretibus acceptumfuisse ac miituaium, non a Hieronymianae quibuslolunipeclorisvirus, iram scilicet
in
neotericisscriptoribuscnnlictumatque pervulgatum.Sed f S. et odium eflutlitin nos nosiramque novam editionem
nunc audiamusipsos interpretctn HieronymumlaudibusC * Hieronymi.Neque vero caeterorumtrilicorum moreul
prosequentes. seculus,eventilarevoluit3|)icessoIummodoQericusnosler,
Ex Noliscriticis Ludovici Capelllin libruni Esllierae, litterasve calumniarieditionisnoslraj; sed eam cvertere
pag. 570, nov. Edit.«Cuinergo constellilulosesseHiero- fuudiius, auctorisquenienioriame vivistollere si potuisset.
QuautuineniuiMartiunwumo|iera suasollicitaristudueril,
nymi,quo fine, aut consilioillis siibjicercritursegmenta testis
ex alierius Iranslalione? Tertio, si horum segmeiitoruni esl admonitiopraefixaQutestioiiibus Hieronymianis,
translatioLatinacum Graecaconferatur,deprenendelurin qua littcratorum omuiuin invidiam, immo charissimorum
eaHieronymijudiciuin,ingenium,ertiditio,doctaet inge- sodaliiimiu mo singuiare odiumsese concitaturum spe-
nua libertasin transfereudo,adeoqueslyli, seu sermonis ravit : quinetiam praeposilorumiueornm prudentiam et
lmritas, eleganlia, tlicendiquecliaracter idem, qui jn auctoritalcin
editione
intorponereblantliendocuravlt,ut siclandem
reliquolibri corpore.Neque euim barbare, aut sordidede Clericonostri Ilicroiiytniananiihi interdiceretur. Et saiin si
verbo ad verbumex Gr;tcotranslala sunt illa scgmenta, prsebuissentassensum,prorsusniliil abfuis-
sed docte et elegantersensuinGraecicontextus (quantum set, quin essem iiciserrimusomniumedilorumet scriplo-
id coinmodefieri poluit servata ptirasi et Lalituc linguae rum lnijuslemporis.
cleganlia, atque purilate) expressit bona lide Hiero- Tantarumautemirarumdumcausaminspicio,non aliani
nymus.» suspicoriincterstisceptamHieronymi defensionem,et eru-
Ex ProlegomenoX. Briani Waltoui : « Concliidimus diiionis ejusdem txornatuma me tropaeum.Nec inagnus
itaqueVulg.aucloritatemhaudaliamussequamversionum sumin ea re opinalor,cum Clericusipse mecumconsen-
aliarumqusefideliter onginalestexlus reddunt, cumquae tial, suamQuaestionem 7 ita exorsus: Jam diximusnttllam
de illa scripserint celebriores Eccles. Uornan.doclores nobis conlroversiam fuluram fuisse tum Martianaio, si
ejusque aucloritate, aliis versionibus adaptari possint. modicaslaudes in Hipronyuiumconttilissel.Capitisitaque
Licetverodivinamnon agnoscamus,niaguitanieiifacien- causamibi est quod,Hieronymumadcoelumlaudibusleva-
dam, et non temere proscindendam,uim propler ejus U L> verini, ejus opusculacontra Clericosobjurgatoresama-
et
antiquitatemet usumgeneralemper Occidentemper inille nosuin verim dcfensitare.Sed audianiusoralorem ipsuui crimi-
annos, tum propler ititerprelis, quem Hieronymumex argumentadicentemcriminismei.
parte majoreaguoscimus,doctrinamet fldelilalem,quem LECIOni s. p. D. JOANNES CLERICUS.
de Ecclesiabene meruisse gratis animis praedicantPro- « Nemo non laudavitindustriamac eruditionemmona-
testantiiimdoctissimi.Numquamdnbilavi,ait vir docttis, « choruni Benedictinorume congregationeS. Mauri, qui
quiii auclori ejus EcclesiaCliristiiniiieo nominemultttm «in Galliaegregias editionesPatrum aliquot Latinorum
debeat,quodLalinisauribus, tam peregrinalinqitatcriptu « ct Gracorumomiserunt;nemonon optavit
mysteriaregni cwlorumfeceritinlelligibilia.Certe Theo- « rimo insliluio pergere Bibliolhecasnostraseos, pulchcr-
ditare. IMa-
dortisBezaPraef.in N. Test. anno 15.'.!J,omnihiiscaeteris « cuit pra^sertiinbonisalque eruditis Paires illos
Laiiais versionibusprajferendamaflinnat, Erasmumque « ab iis ila illuslratospraefalionibusomnibus, et notis, ut ab onuii
repreliendit, quod veterem interprctem rejieiat, quia a « conlumeliaerga recentiores abstinerenl; donec Joan.
Graeeishodierniscodicibusdissentiebal, cmiicineiidaiius « Mariianwussodaliumsuorum aequitatcmet
excrcplar secuttis esse videatur. Unde Vttlgalamcontra « minimcimitatuscoeperitf/ieroHtjmninedere, priiiJeiiliam
Eras-.uum defenditBeza,sic eurndeniconlra Bez;ecensu- « proocmiis,notisqueeruditissimorumvirorumet alque lu
ras, s;epeinjuslas, justo volumineluelur vir tloclissimus « Ecclesia;addictorum ( ne cxceptis quidem sodalibus Rornans
Jo. Boys...Paulus Fagius in cap. 4 versionissiue Latinae « Benedicliuis et eorum secessionemab ea Ecclesia
) qul
Paraphr. Cliald.contra eos, qui, cumYulgatanon atl vcr- «fecerunt, faiuam lacerare. Tum vcro plerique onuies
1891 ERUDITIONISWEROLNYMIAN.IE 1592
« harumrerum periti alque iniperiti, certatimconquesliA Prolegomena,elc. Haecet similiapraefalusin causaaequum
<tsunt acerbitatemnimiamel locoquidemalleno, in viros el bonumliabebam,ut peccatismeis indulgeres,si aliquid
« doclos tffusam;qua usque adeodeleclatus est, ut con- aequibonivea Joaune Clericoimpetrarepotuissem.Nulla
« vicia e primi voluminisprolegomenisresecta, jussu, ut sane apud imperitumspes me tenebat impetrandiveniam,
« videtur, praefectorumeruditi ordinis, aliquotpost annis, quia jamdiu audiveramte nimis iracundumin reprehen-
« ira minimeplacala,reposueritinitiosecundi: quodaudio sores, et in omnemadversariumsaevire.
« vehementer etiam illis displicere.Ego autem, in quem Pergamustandem,ut ex posterioreprooamiinostriser-
« nominatiminvectus est, ct quidem acerrime, nec uno mone doceamus,objurgatorem editionisnovaemendacem
« loco, coepiexpenderequid novl haec editioferret, ani- esse ac imperitum: expendeus enim quid noviferret haec
« madvertiquebomiuemminimeversassequid ferre recu- editio, praeter lemeritatemmeamet indoclaassumenta,
« sarent, quidve valereut humeri. Qua de re admonere nihil nolatudignuminvenit, de quo universamlilteralo-
« voluihoc opusculo, et rempublicamlilterariamet ordi- rum homimimrempublicamordinemqueBenedicliuorum
« nemBenedictinorum,ut videat ne quid famasua capiat admonerevoluerit.At jirius est nostrum prouemiumad-
« detriinenli, si ejusmodihominempatiaturdiutiusconta- monitioneJoan. Clerici, quia prius anlidotum,posteave-
« minare scriplaHieronymi,contumeliosisillis et parum neoum: novi namquequid ferat editio nostra, generatim
« doctis assumentis. Eadem opera mulla de Hieronymo his verbis commonemustam liiterariam rempublicam,
« ipsodixi, ex quibusliquebit male facere eos, qui usque quam ordinemBenedictinorum: Hac extpectaiionein pri-
« adeo despicanlurprae eo recentiores criticos, ut quasi mis provocaliquwdamemillimusProlcgomenain elucida-
« caecosilli collatoshabeant. Si baec prosint ad confir- lionemdivinwhujus S. HieronymiBibhotltecw,qum ante
« manda, augendaquebonarumsacrarumque adeo lilte- nostramwtalemclausa el ignorata benemulta palefaciel;
« rarum sludia, erit quamobremgaudeam.Eo certe animo scriptorumac librorumerrores ab aniids removebil;sa-
« a me scripta sunt.Sin minus,animisaltemhujusmei me crisque Volumimbusin Ltuiimm,cum e Grmco, tum ex
« numquampcenitebit.Vale.» Hebrmoconversisab EtisebioHieronymo,EcclesiamChristi
NoluitClericusnoslersine ulla praemunilioneoralionis ditabil. Dona hujusmodipro niliiloducil Clericusnoster,
invehi in suum Martianwum,quemvehementerdolet edi- jj qtiia niliilaliud habet quodagitet in mente, praeterteme-
torem fnisseHieronymiminimeparcentem herelicis san- ritatem meam, et acerbilatemin eum effusam.Yerum
ctissimodoctorisemper iofensissiiuis.Verumpraetermissis inter multamaledictaquae in me passimemisit, veritate
omnibusquorumClericinon inlerest, nec reipublicaelit- landenisuperatus,islhaecscriberecompulsusestQuaestione
terariae( quorumnon meminitmalusdolus, nisiad susci- 9, pag. 291. <tNonpossumnon laudarecousiliumMarlia-
landumpressuramvincnlismeis) quid prose conqueratur nwt de edendis Hteronymiversionibus, quemadmudum
diligentiusinspiciamus.Egoautem, inquit, inquem nomi- exstant in antiquissimislihris sine mutationibus, quae
naltminvectusesl, et qmdemaeerrime, etc. Fateor, Cle- postea in iis factaesunl, eoque ordioe,quo iiiveuiunlur
rice, consideratiustecum loquinolebam,quamtu in Hie- iisdemio libris, non omissisantiquisdistinctionibus,quae
ronymumnon uno Iocoinvecluses. Tua est acerbitasni- in iis cernunlur.Videmurenimnobisvidereeas versiones,
mia verborum meorum, quando quidem eam accepi a quales e manu Hieronymiprodie.runl,aut cerle quam mi-
Pentateuchotuo Mosaico,ut lectoremcommonuiin meis nime fieri potuil, immutatas.» Habemushic coiiiiteiilem
annotationibus,quas paruradoctasvocare studes, quia le reum, quem peragere necesse est, ut exsulet tandemo
rmperilumprobant in omnibus.Revolveigitur Commenta- republicasacra lilteraria, et suisetiamsordeatcum impe-
rium meum in librum de NominibusHebraicis, lom. II rilo libro Quaestionum Hieronymianarum.
editionis noslrae, ubi haeceademde te scripta leguntur.
Exhis perspicueapparet,inquam,quamdisparfuerii Hie- § UNICCS.De imperitiasingidari I quwslionisJoannis
ronymidiligentia,qnamdisparingeniumet studiumin rc- Clerici.
bus sacris, illi quod nunc ostentantCriticihujus temporis. TotamI quaeslionemHieronymianam ahsolvitJoan. Cle-
Sed cum hoc dixero, iuvidiaestatim me insimulant, aut ricus in mea?eruditionisvituperatione,ut probet peritiam
amarulentiScriptorisfamaminurunl imperiii,quasivitium linguaeLatime,Graecaeet HebraicaedefuisseMartianwoad
cum personamuletur; et quod Clericoimpune liceat con- feliciteredendumHieronytnum.Quamlonge vero aberra-
tra Hierouymum,mihi pro Hieronymononliceat adversus verit a propositosuo, sequentes rcsponsionesdocebunt:
Clericum, novorumsensuum et dogmatumassertorem. neque enim quod volebat argnmeulis comprobarepotuit,
Huic accnsationi,si qnaudoevenerit/nihil habeo quodop- p^ sed imparemsese ostenditad jtidiciumferendumde nova
ponamin hac Apologia,praeterverbasancti Doctoris,cu-. noslraedilione,aptissimumaulemad prodendampropriam
jusgratia eam.suscepi: Veritas,inquit, ainara est, rugosw acerbitatemac Imperitiam; cum ructe factis pro gralia-
frontisac trislis, offenditquecorrecios....Vtrilas in hobis rum aclionibusconviciareponat, et quae Laline, Grajce,
sit et sinceritas, et amariludoillico consequetur.Ita ille atqtte Hebraiceveritaticongruentera me explicatalegun-
iib. 1adversusPelagianos. tur, eadem ipse traducatimpcrile in mei contemptum.
Inde sunt notaeet assumentamea conlumeliosaet pa- Primam itaque quajstioneniproponit in liujusmodiin-
rum docta, quibus coutaminaviscripla Hieronymi; inde scriplioueet epigrapbe: Quidposluleturin eo, qui Hiero-
acerbitas nimia, quamconqueriturUericuscum suis im- nymumedere atqueiUustrareaggredialur?Cuiconsequen-
peritis. At cumtanta sit apuclcorrectosverilalisamaritudo, ter subjungit: « Utquaeslionihuicsalisfaciamus,anle om-
quanta nobiserit in mendaciiset coutumeliisJoanuisCIc- nia duplex auxiliidistiuguendumest genus; quo iustruc-
rici? Felle profectoainariormilii semper tuit falsilas, et lum eum esse ojiortet, qui Hieronymumedere alque
omniacerbitateintolerabilior.Haeclamen in Criticonostro illustrare cumlaude velit. Prius liceal externum vocare,
saepiusdominatur; nec alium scio Scriptoremqui tot ac quod silum sit in copia manuscriptorumcodicum, cum
tanlis gaudeat mendaciis.Casjii,inquit, expendcre quid tjuibus editiones antiquiorescomparentur,alque expen-
novi hwc editio ferret, animadvertiquehominemminime tiantiir. Hocse pulcherrimeinstructumfuissedictitatpas-
versasse,quid jerre recusarenl,quidvevalerentItumeri. sim Joannes Marlianwus,qui ccepitedere LutetiaeOpera
At quomododicis le expendisse edilionemmeam, qui Hieronymi, quorumprimumvolumenpublicamluceinvi-
prouemiumtomo I praefixumnecdum legisti? Aut si ex- dit anno 1693.Qua in re, fidemei derogare nolim.Verum
pendendolcgisli,quaredissimulasversasseme, quidferre de eo auxilii genere hic agere non coustitui, cum non
recnsarent, quidvevalerent humeri?Attenlinsigitur ex- liossimBibliolbecasvisere, in quibusmamiscrijiliilli co-
pende ac perpendeverbaisthaecprooemiimei: Nobisvero dices Hieronymiasservantur.Posteriusau.vilium ititernum
S. HieronymidivinamBibtiomecam, anlehacineditam,uti- dici queat, atque ad sex polissimumcapila revocari;quo-
litati publtcwprocurandamsustipientibus,lol tanlaqitein- rum primumest, ut nontam Hieronymi,quam veri amans
cnmbummaximarumrerum momenta,ut tnagniludooperis |) sit ejus operum editor; secundum,ul sat.erudilus Latine
impositinontolumcervicetpremaltted antetitbfasceruen- sil, satisque exercilatus in leclione veterum, ut eum
dumsit, quamlevandum.Qttisentmnon pertimescal,etc. scriploremprobeinlelligere possit; lerlium, ut sil Graece
Vide nuncquanta sint mendaciain ipso limineQuaeslionum doctus, ita ut facile asseqnatur Graecaadmista operibus
tuarum Hieronymianarum, cum manifeslumsit versasse Hieronymi, et quae ex ea lingua transtulit cum Graecis
me quid ferre possent humeri; te autem neque id ani- exem)ilaribus, si necesse sit, conlendal: quarlutn, ut
madvertisse,neque expendisse,quamvisidipsumLectori Hebraicamiinguamleneat, sine ctijnscognitionejiidicium
mendax ingerere non perlimescas. nulltim ferre potest de iis, quaede eadem lingua passim
Sed jam nonequidemde te, verumde prudente et aequo habet Hieronymtts: quintum, ut ejus iranslationeni, et
lectore quid dixerim, animadverte: Sed magna nos spes Septuaginlaviralem,Graecarumqtiealiarum recentiorum
ista lenelapud wquumleclorem;veniamsciticetnobisfaci- Fragmenta, cumHebraicocodicenon oscilantercoutule-
liut indulgendam,ticubiin rebusspontesua obscurioribus, rit : sexlum denique, ul Lraclandismanuscriptissil assue-
et a nemineadhuctentalis,illiusdesideriononutquequaque tus, exercendisqneomnibusperiti critici muneribuslongo
talisfecimus: vel certe si nonnViiluliquandoscribenlibus usutrilus, Si sex hiscedotibusinslruclussil edilorHiero-
excideril,quodoculatioresdiligentioresquehaud effugittet. tvymiBeuedictinusmonachus,iisque, ut par est, uiatur,
Hac extpectationein primi: provocatiquwdamemittimut erit cur ei oiunes, qui eum Scripioremposttiaclegent,
1593 DEFENSIO A J. MARTUPUEO ADVERSUS CLERICUM. 159«
gralias habeant a^.queagant, quod ei recudendooperamt \ auimi pcrduellis criminationemmagna solum voce, nec
dare volueril.At si ei tlesint, ne universusquidemordo alia re probabilemprorsus contemnere : sed reddamus
Benedictinorum,quamquamin eo sunt nunc niultidocli Clericuminter imperitosliuguaeLatinae; et oraliouetu
viri, impcdirepoterilquominuseruditi dicantdolendumtot ejus scalentembarbarismisaliquolnotemusexemplis.
inauuscriploscodicesesse in manibusIiominis,quiiisrecte et Ridel nosquaest.10,|iag. 550 et 551, insulsusCriticus,
uli nesciat, ac male facere ordinis praefectos,quicuram in Latinilaternmeamliisverbis insultarevoluil : « Quis
edendiHieronyminontransfeiaiiladaliumperitiorem. » non incipiat bene velle eximio illi Scholiastae,qui ejus-
De sex hisce dotibus pernecessariis editori operum modihominibusos occludit? nam tinguamquidem occlu-
S. Hieronyini,Clericoasseutiuuturad unumomnes. Sed dere qtiid sit nescio, nisi forte Benediclinusnoster, cum
iiscriticus edilionisnovasdebet esse inslructus aequeac loquitur,soleat lingnamore emittere, quam relrahatelau-
euitor ipse : et si htijusmodiauxilia in objurgalorenoslro dalque inlra labia, cum laccat.Sed missojoco, qui Tra-
desiderari possttnt, plaiinmerit atque maiiifeslumomni- gcediaenon convenit, audiamusreliqua : »
bus studiosis, non Martiantiumeditorem, sed Clericum Scurrilisille lepostnilitisnoslri gloriosimagnampraese
imperiiissimumfuisse criticum editionis ejus. Haecnon fert imperitiamlinguae Lalinae.Nescii quid sit occludere
longam desiderant oralionem, cttm in singuliscapitibus lingtuiin;et dum tragccdias agit in nugis,profiteturse non
nonnullasufiiciantnobisrerum exemjila. legisse Plautum, cujusliaecsunt verba in MiliteGlorioso,
I. Implicalusadeo est ac rudis Clericttsin exercendo act. tert., 10 :
munere perili criliii, ut ignoret in re praesentiquod-
namsit auxilium exlernuni, quodnam autein internum Quippesi rescivereinimiciconsiliumtuum,'libi,
et insitum. Vocat enim auxilium exlernum, quod vo- Tuople consiliooccluduiillinguain, el constringunt
care debuerat in etliiione operum S. Hierouymi, prae- [manus,
cipuum et inlernnui, copiam videlicet manuscriplo- Atque eadem quasillis voluistifacero, faciunllibi.
rum codicum, quos editor peritus coinparare debet B ] Hic est scrmomeusbarbarismisscatens,hic stjlus Bre-
atque conferrecum libris editis, seu antiquiuribuseditio- viarii mei Plaulini, o Clcrice, qui joculariumi"nmalum
nibus.Namquis nesciatad restitutioneinlibrorumet in-
strumenlorumaiitiquortim,auxilium praecipuumel qu.isi penitusinoidisti,dumoccasionem praebesnotandi in per-
interius petendumesse ab auttorilate ac lide velustiorum pettium imperiliamtuam, ac Latinitatis meae excultam
codicum: jieritiamveroedilorisarijumrn- diligenliam; nam si MusaeLatine Ioquerenlur, Plautino
maniiscriplorum
tum esse requisitutnquidem,sed lamquamexternnm mi- sermoneloquerenlur. Ergo, velis, nolis,constatnuncMar-
nusque jiraecijmum?Quod hac ratione velim persuasum tiannttm, luumbonumvirum, nuigisesse versatumin ve-
Clericonoslro; veram nempe procurari posse saspiusli- terum Scripiorumlectione, quam sit Clericus ejusdem
hrorum veterum restitnlioiiem ex sola manuscriptorum Marliancci lioslisac Crilicuscalumniator.
codicumcontentionecum edilis libris; quam iudubitahi- dem Aliud imperiliae suaesubminislralarrgumentumejus-
lem, absque tali primo anxilio, lolus criticorum chorus Numerorum, quaeslionis|10 pagina 580, dum ail: « Cap. xi, 28,
procudere non possel, nec conseqtiiconjectura. Discai el Metladi,iuducilJosuam ita JLaiinusInlerpres, narratoafflatuEldadi
proindeab editore Hieronymicrilicus Clericus,quodnam prohibeeos. Scholiastes loquentem : Dominemi, Moijses,
sit vil internum, vel externumauxiliumad restilulionem Anonymushabet ad marginem :
pervetustissimiScriptoris. //. Recludeeos. De qua aimotatiunculaila Martianaeus:
II. « Vitiuni est solemne eorum (inquit Criticus) qui HebraiceDSMJchelaem, quad Chaldwusvertil, esariuun,
anliquosscriptoresedere aggrediunlur, mirumin modum etc. Nihil igitur obslut,qnin Scholionillud veresit Hiero-
scriptoresquos edtint extollere, ut eadem opera persua- docere nymianum.Sola vox recludere, sensu claudendi, debuit
deani lectorise utilissimumlaborem subiisse, ac esse cur MonachumnoslrumScholionnon esse Hieronymi,
sibi proptereagraliaeaganiur.» Fatetur poslea, non modo qui non ila barbare loquebatur,noveratquerectudere pu-
homiuese trivio, sed el virum summumDes. Erasmum rius loqueniibus esse aperire. Altamenin versioneScrip-
praeivissemonaclioBenedicLino,atqne iinmodicaslaudes f sionis ttirasea vocesic usus est, quia barbariemvetustiorisver-
in Hieronymumcontulisse. (
C ubique non emendavit.Sed in scholioila non esset
Si vitiiuuest solemne apud editores non amaulcsveri locutus, prseserlimcumSOJfrequentiussignilicetprolii-
reclique extollere quos edunt, scriptores,cerle vitiumest bere, quam clatidere.»
soleinninsapud aeniuloset calttmniatoresdetraliere de Dixi aliud submiuistrarinobisin hoc capituloargunien-
laudibusscriplorumquoruinsapienliaefama nequaquam tum imperiliaeClericanae; sod intelligo arguinentnm
eos delectat.Verumerrans est ac vaga disputatio islhaec genera mulla imperiliaeet indicia complexum : eleniin
Cleriri, quem alihidocui immodica conviciacontulissein imperiliasingularisest in qualibetperiodoliujttscediflicul-
Hieronymum; me vero nec pares adhuc ejus virtutibus tatis. 1° Manifeslaest ex eo quod ait, solamvocemrecltt-
lautles adilidisse.Sed ad capila siiignlariaredeamus, et dere, sensu claudendi,tlebuisscmonacbumsuum docere,
audiamusquidde Marlianaeoloqualur Joannes Clerirus. nonesse Hieronymi:quia verbuniilludrecludere,
« Secundamdotem,inquii, editoris operiimHieronymi, Scbolion claudendi,vere est Hieronymianumet i|isi niaxime
si quisquaeratiu Murtianwisiylo, boc esl, periliamIiiiguae sensu projirium."2"Piobaripoteslde velusiiorisLatinaeversionis
Latinae,facileanimadvenetbonumvirnm parumversatum exemplnribus, aliisque translaiioiiibus.5" Evidemissime
essein veterumscriploruinlectione; cutnejus oratio.bar- demonstialnullumesse in crilicouostrojudicium,dumas-
barismisscalens, nullum plaue meliorissrrmonis Latini serit Hieronymuspurius locuturuui in scholioquodamcl
guslumhominiinesse oslendal. Ne Hieroiiymumquidem annolatiuncula,quam in divinaittmScriptiirarutu transla-
ipsumimilalur, nisi in iis qu vilandapotiussunt: qtiem- tione Latina.Tria haecmendaciorumel imperitiaegenera,
admodumfacere solenldiscipuli, qui vitia prseceplorum, rebus ipsisnianileslauuncfacio.
potiusqiiamvirtules, imitantur.Haecadeo manifestasunt, Apud Hieronymum usurpatam psse vocemreclttdere ,
ut Protegomena, Commenlurios ac NoiusMarliuwciobiler sensu elaudendi,uonsolumiu IranslationeScriplurae, setl
legeutibusillicosese ingerant omnibus, qui nonsunt lin- in praefationilius suis<t Conimentariis,conseipientiapro-
gire Latinaeprorsusimperili. At forte dixerit aliqttis, iu bunll.pstiirionia.Praefationein Danielis jiroplietaeversio-
hujusmodiscriptisminimepostularisermoniseleganliam, D I tiemex Hebraeo, haechabel Hieronymus:Deniqueet eao
aut pnrilatemad normamaevi Augusliexactam. Quodnec (tdoteseentulus,poslQuintilimiiet Ttilliilectionemel florcs
al
ipse dilfiieor, postularitamen barbariem, aut gralam rhetoricos, cummein lingttwliujus pislrinumreclusnsem,
csse nemo dixerit, praesertimubi ea non agutilur, quae et mutlo sudore, etc. Coiumeniar.ormnlibrovi, ini cap.
nonnisivrrbis ecclesiaslicisexprimiqneant...... Nec dic.is xxix JerenVce:Cujttsofficittmest discernendiinlerpro-
buuumvirumslylum eleg.nntioremesse aspernatuin, n<c plietas,quiSpirilusunctoloquantui;qni contrario:el recludi
quicquam jiraeler perspicuilatem sectatum; lecta enim jubealurin curcerem,ttlmendaciisui pwnaslual; et popu-
qtiavis pagella, intelliges liominemomni ope nili ut, si lum ultra svpplanlaredesistat. Et iterum postpauca: Car
non Ciceroiiem, at certe Hieronymumimitelur, sed friistra. ausussit prophetascribereverilalem, el cupileumreclitdi
Legis lanluuiBrevitiriisiyluin',locutionibusHieronymia- carcere,ne loquatur.Deindein cap.xxxn: Qtwdnequuqitam
nis vi iu oralionernintrusis, subindp sed ila enmin carcere , sed in vestibulorecludi jusserit carceris.
tiuiien, ltl in eo aedificiomulloplus sitincrustatum;
luti, quamniarmo- Libro quoque l Commeniariorumin Abacuc prophetse
ris. DcindoiufeliceinCrilitum passimanimadveilis, quod capnri: El g nlesmultwlussalwsiinleo temporequo Ves-
est Laliuisermonisnon satis intellectuinccessariuincon- pasiani el Titicircumdnlaesl exerciiibus,el ad dientsolem-
sectariuin.» ticm1'aschwvenientes, urbe qutisicarcerestinl rectttsi: el
Toiumdisputationiscrilitaecaput absque ulla argumen- fame et pcnitriadefecernnl. \i.leat iiunc Clericusnoster,
lalioue anl expmplisabsolvere, 11011 est periti crilici; setl an vox rectuderedocere uie debuerit scliolionsupra posi•
garruli el inepli.convicialoris : generalis eiiitnac vagadis- tum nonesse Hierotiymi;Pt si in re liueraria pote.sleru-
pulaiio de mea imperilialingu:eLatinae,urbanusest ma- bescere, pudeatipsumpropriaeimperilise,quodrudisatleo
levoloriimsermunculus;non demoustratiosermoiiisbar- fuerit in veteruinscriptorumlectione,ul nescieritverbum
bari aut Breviarii slyli. Potuissem ergo jure meo uli, et recludere usurpatum etiam esse apud Justinum lib. I:
1393 EHUDITIONISHIERONYMIAt\;E 1598
Oriltanes,inqtiit, per iniernuntiosquwrita fitia , qttwinler \ dies separationi9, etc. Reghtsdeniqueteqit cum vulgata
regiaspetticeseral, an Cyriregisfiliitsrex essel. At itla Lalina: Omnibusdiebnsseparationis,ctc. variantesautem
nec se scire, nec ex alia possecognoscere,quiasingulw hujusmodileclionescomplectUur CanonHebraicmveritalis.
separatimreclttdaniui: Quasivero essenthaj variaelectiones,cumultimasit mera
Secundumimperitiaemagnumet imjirudensmendacium depravatio, secundavero el prima prorsuseadem. Adeat
exislit in verbis ClericialiirmantisHieronymtimin sua lnc de re Editor Hieronymivirum , quo a multisannis
versioneScripturaeusurpassevoceinrecludere,sensvclau- Romanapurpura doctioremnon induit,Henricitmintelligo
dendi, quia barbariemveluslioris versionis ubique non Norisium,Dissert.4, ad CenotaphiaPisana, cap. 3 , unde
emendavlt.Sed quomodoaudel alFinuareCriticusnoster discel accusativosplurales lertiie declinationis, quorum
barbariemilli|>raejudicatam vocls,reclttdere,non emenda- genitivusphiralis in IUMdesinit, prouiiscuelerniinatosin
tam reinansisse in antiquaLalinaversioue, ex allera ve- ES,EISet is. »
luslfori Lranslatione,cum nullum exemplar hujusmodi Scriptoriseffusepetulanlisverbasunt isiliaec,in quibus
vetustiorisversionisnee penes se habuerit, nec uspiam rmiltaiinperiliaesua?speciminanobis edidit. Putidos nos
videre poluerit el considerare? Parumest quoddixi;adeo et barbaroshabet,quiavariantcslectiones,quasvere variae
inendax,adeo imperitusfuit, nt locutionesHieronyniianae suiilac diversaein verslculooctavo cajnitissexti Numero-
versionis ex Hebraeonon cont-nderit neqtiecompararli rum annolavimus.Sed ut ordinesuodecurrat nostra con-
cum yelustioriLalinae LXXInterprelibus prognala. futatio ad (idem librorum, meminerit Itctor studiosus
Quisquiseniin unicum libri Levilicidecimumterlium annotalionuramearumin divinamBibliothccamsanctiHie-
perlegerit capilulum(quaeres nonest operosa, nechouii- ronymi,hujusmaximecap. 1Josue, 14: Vosaulemtransite
nis perdiligentis),persuasumipsi erit illicovocemreclu- urmaliante fratres vettros, oimiesforlesmanu, etc. Mone-
dere non esse InterpretisAnouymiLatini et vetuslioris, bam eniin anle annos plurimos prudentem et curiosum
sed S. Hieronymivertentis ex Hebraeo. Ubi eliiniversio lectorem, de varietale hujusmodileclionis, etdicebam:
nostra retinet verbumredudet: ibidem LXX translalio 11Septttagintalegunlin singulari, omnisforiis manu: qttod
relinet voceinGraecami^ux, id est, segregabit.Sic versu CanonHebraicmveritalis; ms.BibliorumcodexRegius, et
4 moxrecitati capitu!i,'el consequenterversu 'S, 11, 21, ttnus Corbeiensis,imilantur: etsi in mss. omnis, el forlis,
26,31, 50et Si. Vocemitaque Graecama?ofctt cumnequeat facitescribipotuil,pro oninesel fortes, <7«ifl VeleresI pro
Lalinereddi recludel, etiamapudimperitissi:uoshominuin E scribebantsmpius.
clericos, consectariumesl nuffiquainleciam fuisse in Id amoscriplum legebatur septem annis ante etlitum
vetustioriversioneLaiina e Graecisverbis expressa, et librumQQ. Hieronym. Unde isthaeccommemoralioquasi
ab Hieronymoemendata,si ila placetimperitis. exi-robatio est Clerict imniemorisbeneficii. Docueram
Deinde multi interjireleSLatini utunUircurnHieronymo enini eum et varianles Scrijiiuraeleclioncs et Ortbogra-
vocerecludere, sensu ciaudendi. Ila Pagniuuset Arias )iliiamAntiquorum,quaiu ego nonex monitoCassiodori,
Montanus, Latinus iuterpres Chaldaeus, et nomiumquam s~d e quolidianaleciioneet usu prrpetuo mss. codicum
Syrusquoque Latinus. Quos omnes si voluerit Clericus velustissimorumappriinefueramedoclus. Imperite igilur
Lalinaelinguteimperitosdicere , non mirummihi luerit, et pueriliteradire nosjubet niagistruinpurpuratumGrani-
quod ScholiastenCanonisHebrsel |iutidumel bafbarum uiallcae,cumaute niunitiiniejusmagistri inhac partefue-
saepiusappellarit.Haecinterim de voce rectuderebarbafa riinuj omniumsapientiumet insipienlium.
apud Clericum, usitata lamenet usurpataapudJustinum Dc vat-ietaleauteni-leclionlsversiculiNumerornniquid
historiographum,Hieronymumel alios Interpretes pure dicam?Condocliorsumqnamnostei-in ropublicalitteraria
loquentes. comicus,qui concenlumignorat omniiinieditorumScri-
Tertium imperitiaeej'usdemconviciatorisargumentum pluraesacrae.Adeatigitur hacdere crilicusClericusJBifr/ia
sumimus ab ultima parle prsecedeniisdlmcultatis, ubl PolyglotlaBriani Walloni; adoat TliomaeJames BeUtim
docere liosgestit, Hieronymuinin versionequideinsua Papule,unde discelomhesdies,omnisdies,omnibusdiebus,
usum tuisse voce recludere, qita non uteretur tamen in variasesse lectiones; el quidem niajorismomenli,(piam
aliquoscuolio,seu annotatiunculamarainali.ExrjuOintel- r sirit permultaea doctoWaltoniocolleciaede manuscripto
Iigimusquaniuin sii,et exquisiturnjudlciuincrlticlnostri, " Alexantlrinocodice.Neque vero necesse est, ut varia sit
qui desideretelotiuenliamLatinisermonisin seholiismar- aliqualectio,seusuin variarisemper;mododiversisvcibis
ginalibus, in opere autemversionispsrfecto eamdemelo- fueril conceplaet explicata.Sicin Polyglotlisad versnm14
queniiamnon requirat. Qttodqtiainsit absonuma consue- capitttli1Gen. notaitirhsecvaria leclio Graeca,ti; ?«-j<7tv srt
tudine virorumdoclorum^et abhorreatab officiolnlerprelis Ai iiii ctinms. Alex., ti5?*v»cv 1^ rtA, ad illumiiiationem
oplimi, Hieronymusipse docere poterat Clericum si
, ejus stiperlerram ; et, ad iHuniiitiilionemterrw. Capitequoque
opuscUlaattentius legisset. lertio, v. 9, iv.tidto ms. Alex., iv^.it^1»tt«cPa-
irjstiott«c5titti!u;
Audiant igitttr studiosi oinnes, uon critieuiHrtullius Stcm», id esi, in mediaparadisi; elin tnedioparadiso.Voci-
judicii, sed sanctumdoctorcmhunc in modumpraeceptsl feretur nuiicCleficu?putidumesse sclioliastenetCrilicuin
tradentemLatinaeversionis,episL.ad SUmijei Frelell. Iii infelicem, qtli hujusmodileciiones varias armolavitin
eodem, inquit, in Valle Lacrymaium. Pro quo dicilisin GraBcis;aul si aliqnandofesipiscerevoltterit,veniamj.re-
Grwcoscrijttumesset.Xmfynm-,, id est, ploraiionis.Sed sive celur insignis temeritalis, propriaBimperitiap,ct insitae
ploraltim,siveplanctum,siveflelttm, sivi lacrymdsdixeri- cupiditaliscafpendica2lerosomnesscriplores.
mus, unusest senstts.Et noshoc seqnimur, ill ubi ntilla est At quis non miretur assiitmcriiici nostri afflrmanlis,
de sensumulatio, LatinisermoniseiegtiiitiamtpnserVemus. Omhibusdiebus sepdrationissttw sanctus eril Domino,
Et infra in eadem epislola. Eadem igiiur interprelandi nieraiiiesse depravationemversiculi7 cap. n libri Ntnne-
sequenda est regula, quam smpe dixtmus, ut ubinonsii rofftm? Nusquam tuta fuit in Joanne Clericofides; sed
damnumin senstt, linguwin qttam trmtsferimus«^1* el nunc (ldeiperfidumseprobalomnibus; cutnaudeat nimia
proprielasconservetur.Si ei praeceplo|iaruissetClericus confidertiiaasserere leciionein oniniiim pnrissimam et
nosler crllieus,nonabsurdepeccassetet pueciliter.ihonens iiilegerrimarrt,meramessedepravalioncm.ConsuIal ilaqtio
Hieroiiymumbarbarisinisscalere iu versioneScriplurae; leciof ac
(jfoderis religiosns hunc Scripturae versiciilum in
in scholiisaulem et annotatiotiibus, Laiini sermohisele- libris auihenliciSjetmifabileiniuvenleLconcentiim in con-
gantiamcouservasse. D texltf sacro , et in ctlnctissacris Interprelibus. HebraMis
Frigidumalterum adversusLatinitaiernmeam procndit enim leglt hoc modo: Omnibttsdiebnt Nazarwalnssiti
argumetitum, quod ego praeposleroofdine hic fepllco, sartctus ipse Domino.LXX Interpretes: Omnibusdiebtts
cum scfiptumlegatur pag. 579et 580 ahte pfaededensjam voli Suisancluseril Domino.Chaldaeus:Cunclisdkbus qni-
confutatum:sed bafbarismosstylimei maluidiluere, aute- bitsfuerit Nazarwtis, etc. Textus et versio Sain.iritmio-
quam tricaruniGrammalicallumdisceptsiidrilbusifnp!ica> runi: OmnibttsdiebusNaMrWatuS sui, elc.Syrusinterpres:
rer. Objicititaque ClerieusmonitumCassiodoHde Oftho- OinMbn» diebusitbstinenliaisttwtaitctusest Domino;simi-
graphiaAntiquofumlibfosdescriberttiUm, etmorlHamohitis llter et AralW.Vuigftiadeniqne cliui csclofis, Onmibus
copulateffusein nos exsullanShis verbis:« Sl ei pfaeceptO dicbitssaparttliOnis SttW,etc. HurtCSCripturaee.iiuterpre-
paruisset monacllusnoster Benediclinus, aut pfllidusille tum omiiliiiticoncentllinvocat Joann. Clerieus meram
scholiastes, quem quasi Hieronymum nobis otftrudero deprtivaiionem.Judiciumergo hujnsrci pencs sit otulos
iuitio conatusest, uterque non peccassetpuefiliicf ad dap. virorUmduclOrurrtet ChfislianOfUm.
vi, 8, Nbmerorum.ScripseratHiefdrtymus: OihhiSdies Jarti sl lalione Vellem femordere Latiuiialem Joannis
separationissuwsancluserit Dohdno.Scholiastestraidem Clerici,quanlamhujiislingUaeimpiiritiamex tjus opuscu-
barbarus, qui nescivitomnisesseaccusalivi casus* aetjtie lis merito rcdigerem? Sed quas partesmiliisumpsisse.m ,
ac dies, ad marginernnnlavit, esse in HebraapOmnibiis eas pfaeocciipavit responsioCfllica Scfiploriseruditi, qui
diebus,quasialiudslgnificareiurvocibusomnistliei ! Poli- multartisegetembarbarlsmorum id
el solcacisnioruin, esl,
tissimus vero monachussimile eruditiotiissua3specimen peccataet viLiacfilicihoslfIcollegilde pulvereHarmoniaO
hic edit, cumin ima paginahaechabeat; Manuscriplilibri ejnsdemEvangelicajtAd Paifeni igitur Lepineulire jubeo
timc versiciituthduobutvel tribusntadislegiinl.Pttires sic Jouh. CleiiCUm, ul sermonisLatini gustumhauriat potius
Itabeht.Omnesdtes septvlfimiiasuae,elc,Atii vCro':Otiihis. ab optimo Gfattiaiatico, quam stylum bafbariei plenum
1597 PEFENilO A J. MARTIANJEOADVERSUS CLERICUM. 1398
moresolitocoiisectetur,veniamquepetens in praeleritum,\ erudito, qui verba Graecaet verborum Clericanam ex
versio-
observa-
unum illud proecipueroget: num pure loquentiexcidere neni inspexit ac expendit?Liquet itaque ejus
possithaecLatinapbrasis, LegislanlumBreviarii styltim? lione, Joan. Clcricutnimperitumesse linguaeGraecae.ctim
ex qua loculionelaudemsibi parere, JUurti(ina'o aulem verbumo4ftw sit interprelatusvellereet decerpere.Deindo
imperiliaefamaminurere voluit. exploraluinnoliisesl aUjiieinanifcstumexeademobserva-
III. Pcst(|uaniLatinitatis meaediligentiam expugnare tioneDominiCar<;I,tautanicsseiiiCIericomentiscaecitatem,
tenlavitcrilicusimperitus,Graecanicam similiterperitiam, ut nonmodoabsurdeinierprutelur verbainserla Hicrony-
qualiscumquesil inme, nnllainesse sibi persuasit, ciin- mianis; sed ipsumetiamHieronymumabsurdissiiuumfaciat
ctisque suaderp conatur consequcnti verborttm serie: acNuncveniaiuusparunisibi constanlPinvirum.
ad oljjeclationemcritici noslri, qui jiro-
« Tertium,in ede.idoHieronymo,subsidiumpetendumex
Graecalingua.exqua muliapassiuiaspersit.et iiiultaeliam priaeiniperitiaeac stultitiaefamainmihiinurcre voluitin
translulil.Ha;cvero neque sa'is inlelligi possuut, nequo eorumdemverboruiiiGrascoruin inlerpretatione.Sedhu.jus
Iiomiiie
virgulacensoriaubi opusest notari.nisiali non ita ejus noiiali rei judiciitm liabenduni est ex meie annotationisverbis,
linguaeperilq, ut subinde Lexici auxilio indigeat. imperito scriplore qui simiillaiem exercet. Hic
Quamlinguaeperitiamminimeprofectoasseculi ii vidun- igitur est ad
contextus prairationisHieronymi Sophroniuni
lur, qui verieruul im swimv<*pafatritiotwi, coram prthnis suum,lom. I, col.837et 858:
ramospalmwtrahunt, nt obiter iuonuimusArlis Criiicao, SI 1NGlljECUM
QuonOPUSCCLUM
part. III,sect. 1, cap. 15, n. 25. Sed et alia multaposlbac TRANSTCLEIUS, MEUM, (UTPOLLICERIS)
clariorarei indiciain lucem proferemus. ET IMPEMTIiE ME.fi DOCTISSIMOS QUOQUE TESTES
« IpsequitlemHieronymus, ul demoiislrabimtis,ubi ad FACEHE VOLUEItlS, DICAM TIBIILLUD HORATIAMUM I INSILVAM
eam quaestionemdevenium luerit, Gracaelinguaejieritus NEL CNA FERAS, UtC.
noufuit; at ejuslapsusdeprehendi nequeunt, nisi a peri- Annotalionostra.
liore; quodlamenab ejusInterprete lierinecesse est, et B « A.IduiitboclocovetustioraexeniplariaquasdamGrae-
i o
iuterdumin aperlioribusnonnullispcccalis, quid dissi- cas vocesc quibus nulluniseiisum clicere potui : ANTI-
mulem, faclumest a Marlianwo, scd niultofrcqueulius '1'AONIKQN TOllAIA CYIWCIN : nisi lcgCIlduil] Sif, i;t\ tootvixuv
factumoporluit. id cst, cortim ptitniisramos palmwtrtiltiint.
Ti jtttttoiciovrTc,
«Ex peritia autem cum Latinoe, lum Graecaelinguae Sensus esi, si opusculiimmeuniin Gra;ciimtransttileris,
lectionequeoptimorumScriptorum,quaspostulari conten- ct iinperili;cmeaedoctissimosviros testts faccre volueris,
dimus ab ediloreac illustralore Hieronymi,conslateru- nonsccttsfaries quam illi tpii ante arbores ranmsculosaf-
dilioilla philologica,quaniErasmusei prorsusnecessariain feiunt; tinde meiito dicainlibi illud Horalianum: In sil-
csse judicavit. Quaremerilo exislimavitsibiexcusantlum vam ne lignaferus. H;ecquantuuivissibi coliasrerevidoan-
esse, quodab humanicribuslitteris noudumsalis paralus tur . nou niilii muUuinarrident; tum qttod scntenlia
primum aggressus essel Hieroiiymianasepislolas illus- perfeclasil absquc his Graecisverbis, tum ijuiareperiuu-
trare... Haecdiligenter Marliaiuuoexpendendafucrunt; tnr codiccsm>s.in absuiithiijusmodivoces: talis
quamvisenimstudioErasmi, ne de MarittnoVicloriolo- cst Sorhoniciis,lalisquibtis est Valicanusniiiii.541-Dcni<iuenee
quar expurgalumacce|ierit Hieronymumiuiiumerisviiiis, Erasmus, nec Marianusproverhii islius Graecimcminere
quoniamtamen ulriusquc laboremad priscoscoduiesexi- in suis ediiionibus: nescio an rei difficultaievlcli, an
gere aggressusest, et deutroque judex scttere, noniniilto j.oliusdcfectuvelustioruniexem|)lariorunimss. quibusnos
minuseruditionecrilica insii-uclumprius esse cuin opor- aliiiiidainus,nianifcslosalis numiue.s>
tuil, quani Erasinum. Quod, ul opiuor, pcrpauti sibi
persuadebuiit, qui pracfaLiones,commeiiUirioset nolas Lecloremaequumet iirndentamrogatumvelim,ut atl
hominislegerinl. » pi;eccpiaAilis criticaj perpendatliaecmea verba, videat-
Nullnmhoc locoexemplumimperitiaemeaeobjicilCIo- qiie an Clericusnostir veterum et Itcccnliorunijudex
ricus, jjrajterverbaGraecadvxc ov.-ium-i,
etc, quae satisdocte sublilissit ct calliilus.Certeconlidentcrdicam,cunctas<nie
interprelataei nequsquainvidenUir. !>oqua iterttm itido- r, Graminallcorunileges et lexica Graecacitabo univcrsa,
cla interprelalionemonetnos Quaesl.9, pag. 318.« Paulo ^ a-l|)robiitiourmversionismeae,eorampalmisramospalinm
posl, inquit, obscrvatMarliunwiisiusurta luisse verhis Irtiliunl;ivtieniniGra)cesive ivt«,, Latiueest corum,con.
IlieronyiuilitccGraeca,in\ eotvt>uv T*paj«o-ufooo-i,qu;e per- e rcgione,i-.-.a. octdosiitlttiltis,contrarespiciens:
abturde vcrtit, coram palmts ramospalnitvtrclinnl,cum ira, dvTcot 8itTTtot»Tis
\.Hi»,ob
fivOo.:,coraiii doniiiutaUoqiti.Sic igitur dvVc
debuerintverli pro daclytisrunwspalinwIralientibtts, ut focvUcv, crii. Laline c rcgione,corain, conlra, ex udverso.
osleiidimusdudutiiArtis Criticw |»art.in, sect. i, cap. 13. » T« pociit, ramos palnutrumsignificare.Evatigeliumtjuoquu
Scire vix potuissem, quae sit illa Ars Critica acerbi docet. Hpouoi deiiic|ucapudGranunalicosomnestertia pcr-
RecitatorisClerici, nisi ParisiuumI.ilteratornmDiurium sona est pluralis vurbi «ifcj,iraho; \u\ potest esse tcrlia
ante paucosmensespcrlegissem, et in eo dissertationem dativi casus,cvfojo-t traliuiil, ct Iralienlibiis.Cbi est ergo
DorniniCarel, qui verba Graecamss. nostrorum lerlius imperitialingitaeGra:ca; quani milii Clericusobjiciebat?
restiluere conatur; sed coiijecturissuis taniuuimodo,non Jani si ad sensuin aitcndamus HicrouymianicontexlMS,
veterumlibrorumlide auctoiiialcque. De versione igitur qtiidniagiscongruil1111 HoratianoIn siivamne ligitnferns,
Graecorumverhonnn in Artc CrilicaClerici, quaniistutlforciu palniisne traltasraintisculos(h)?liestat
fierabsurda
laechabetD. Carel iu DiarioGallico:« Ou convientavec nt Criliconoslro rcspondeam,Ut ut lu es, ilem
« M.le Clerc,que le mol grcc ?oiv«signilieogalementle itaque cpnsesomnesesse.Gradiensnauiquestultusin via,oinnes
« palmieret les datlesqui en sont le fruit; maisil n'en est alios stultosexistimatet imperilos.
« [>asdememeduverbetti,fttv,quinesigniliejamaisi'e//<;i<;oii Sic quoque pag. 4(J0coarguit cdilionemnostrani, di-
« decerpere, commeM.le Clercle traduit, rnaisloujours cens : « Secunda epistolaest ad inoiiachuinEvangelum,
« Iraliere.De plus , la suite dudiscours<leS. Jerome ne non Evaugelittm;
« permet pas de donner a ces paroles le scns que M. lo geltts, jirout Evungeliusenim non dicilur, sed Evan-
« Clerc leur donne. S. Jerome vent detourner son ami Marlianwtts,analogia postulat, ut et ustis.... Attamen
« Sophroniusde traduireen Grec , et pour les Grecs, la . peritia, inusitatuni |iro solita sua sagacitate grammaticaeque
usitato,analogiaocontrariumei consen-
« versionlalinedes Psaumesqu'il venailde faire sur THo-L>taneo praetulitin hujusepistolse cum utrumque le-
«breu, parce qne ce sorait faire nne clioseinutile; ce gerctur in mss. Qtiain re, nonlitulo, minus peccavit,quando-
« serait |)orter dubois ii la foret, in silvumlignaferre; auidem eleclio ex ejus arbitratu
« ce serait donnerune veraon grecque aux Grecsqui en lingunt ipsi nominaGraecacontra linguae pendebat, quam <]ui
« avaient dejajdusieursautres qu'ils eslimaientavecrai- interpretatione vocis tsatYxHtuuv, analogiam....In
« son: en uninot, ce serail,dit S. Jei6me,faire connaitro inilio liujus epistolaelclicior nouqua utitur Hierouymus
« monignoranceaux savantsde cetle nation,en leurdon- amalorcm esl; eam enini vertit
qiierelarttm,sivequerulum,eo quodprwbeatoc-
«ii3ntmoyende comparerma versionavec celles qu'ils casioiteniquerelanmtel conlroversiw,cum ifmiav sit acctt-
« ont deja,Et doclissimos quoqueviroslesies imperitimmem sare ct y\v;M;l.mdicatur «iiwiisacciualionttm.Ac sane
« facere volueris.S. J6r6me ne petil tlonc pas PII cel Hieronyniusagens <lc periculoso, ut loquitur, traclatu
«endroit, comparer saversionaux fruits , el cellcsdcs eum, quamquamsatisdure (n.imvox de lioiniuelantuni
« Grecsa des branchessleriles; ce serait dire tout le con- carpnndi nimiostudio laborantodicitur)<p\s-pti.fovm vocat,
« traire de ce qu'ii |iretend, et lombertlans une contra- qutisi tjuajstionem,cujus solutiofacilein crrorisaccusa-
« dictionmanifeste.»
Ita de Arle Crilica JoannisClericisi ego scripsissem, tionemincurrat.»
In hac quaestionesi non vocisct nominisCtericihabe-
nonillicoassensumverbismeispraabuissenteruditi omnes, musanalojjiam, ingeuiilainenejus expressamtonemusab
saltem aemulimei: veruni tpiis iidem nun habebit viro ipso similitudineniet subitam imaginem; est cnim suo
(a)Errant,ac se miseretotahaedisceptationediscrucianl, detrahcntes, contenlioneinstituta, refellere, stto nostoco
Mariianwtts, Clericus, Caretius. Quo paclo restitueuda ostendemus..
lectio sit, reponentesiwt?iWxGvTOTS m-mwp.m,,qttodest,
l
1>99 ERUDITIONISHIERONYMlANdS 1600
sensu vere ^jAfym,, amans accusationum; et quidemj^ ' gerant omnia ad ralionemlegendiMassorelharum,id est,
falsarum, ul iiquetex praesenticapitulo.Namcumde- ad accuratam cognilionem grammaticaeHebraicaeho-
buisset gratias referre novaeeditioni propter restitutam diernae,quaetota pendet ex punclisvocalibus,mutatione
vocem genuinamet nnmeu Evangeliisive EvangeU,et et nolis crilicis eorumdem Massorelharum.
sublatumnomen Evagrii veterum editionum, subito im- Eunclorum, [iiicvideat sludiosusleclor, quam fidemhabere debeat
memor beneficiiad conviciaet mei accusationemdescen- Critico usque adeosibi pariimeonstanli, ul evertat pro-
dit, quasipraetuleriminusitatumnomenEvangeliususitato pria manuin eademobservalione,quod couaturastruere.
Evangelus. Qnam accttsationemconfutat prolegomenon 2° Confitetur.peccata ediLionisErasmianaea Marlianaeo
posteriusnostrumintom.u editionisnovae.ubihaecscripta passim fuissenotala et. emendala, cnm dicere debuisset
leguntur: EpistolamadEvangehim,sive Evangelittmdedil semperel tibique: nullumest enimverbum Hebraicumin
idemsanctusDoctor,eic. Ergo eodemlemporeepistolamad operibusuniversisS. Hieronymi,quod ego nonemenda-
EvangelumscribebalHierontjmus.In marginequoqueliunc verim ac reslituerim ad fideinquampluriumvetustissi-
habei titulura : F.pittolaad Fvangelum.Deniquein ordine morum codicummanuscriptorum;et licet in hac parte
chrouologicoepisiolamm II louii sic eam epislolamin- minaecrilicorumimpenderent,ego sticcurritamenet sub-
scripsi ad nitm.17: Epistolaad EvangetuM,de Melcldse- ivi. Mihiitaqup gralias ago, quod lantam restitutioiiem
dec. Hoccineesl praeferrenomen Evangeliusinusitatum in operibus S. Hieronvmiprocurare potuerim,in graiiis
nominiusitatoEvangelus? Hiceti.imqueslus est Clericus! aemulorummeorumac inulioruin imperitorum.3° Objicit
querilur equidemfikrpH.^jmi noster, quod nomensuumin- Clericusnoslererrores niinimecondonandos,in quos ab-
terpretalus sim queiulum, sive amalorem queretarum; ducor uiinus accuratislocutionihusHieronymi, id est,
magis arridet amans accitsalionumcum propier inge- cum censeo voces Hebraicas incipere a vocalibus,ac
illi
nium |.roprium, tum propler imperiliamGraecisennonis, diphthongis|iropter locumHieronymiperperam intellec-
qtiam illi exculere necesse esl ex LexicoScapulae,pag. tum col. 40, tom. II. De hoc.locojam supra dictumest,
730: Mtjt)^,amatorquerelarum, quertilus;iiemdelalor, ubide HebraicaeruditioneHieronymidisputavimus.Sed
quadruplator. Liceat mihi cumlalibus lexicographisim- o miror critictimnostruuiadhucignoranlemaequevelerum,
|ieiite Graecornmverba inlerpretari: Clericussolus sibi sc recentiorum graininalicorumregulas. quilius eviden-
sapial el perilissimusvidealur.Sed de Graecisquaestio- tissime |>robarepossumusmulta verbaHebraica incijiere
nibtishactenus, ad Hebraicasveniamus. a vocalibus.Namex veteribus Hebraeisgrammaticishaec
IV. « Quarlum, necesse esl editorem ac Illustratorem apud Hieronymumlegunlur lib. de NominibusHebraicis,
HieronymilinguaeHebraicaeperitumesse; quod dnplici ad Gomorrhwnomen: Sciendum,quodG lilleram in He-
labore esl comparandum.Prior est situs in accurataco- braico non habet, sed stribilur per voealemain (a). Inci-
gnitionegrammaticaehndiernae,et rationis qua cum Rab- piebat igilur hoc nomena vocali,nou vero a littera con-
uini, tum recentioresalii interpretes velus Testamentum sonanti, mDV, Qmorrlw. De diphlhongisnon minor est
explicare solent. Posterior in examine ejusdem linguae consensusapud Graecosel Hieronymum,in vocibus qua-
collatae cum linguis vicinomm Syrorum, Clialdaeorum, luor, Hiram, Histob,Hiras, et Hisboselli,de quibus idem
Arabum,immoetiamremoliorumjEthiopum;ex qua col- Hieronymus: Ideirto cum aspiralioneItmc nominaposui-
latione non dubia lux affulget mullis Scripturaesacrae mttt; quia et apud Grwcotel apud Hebrwosper diplilhon-
locis.... Sine duplicihoc labore, de translationibttsvete- gum scribuntur. Recenliores vero Grammatici nonne
ribus, adeoque de Hieronymianajudicare satis recte non saepiusscribunt t-atitcourec,id esl, vocalemsivediphlhon-
possumns.Utroque quidem hoc subsidio deslitutusfuit gum u vel OM ? Verbi gratia, Gen. i, 10,nTpnVloulmicveh,
Erasmus, el de posteriore ne cogilavit quidem, ul nee el congreqationem
quisquamej'usaequalium,pritts vero aliena operasupple- doceam aquarum scilicet, vocavilmaria. Utque
niiilta
vit, nt ipse iu Epislolaad archiepiscopumCantuariensein audiat Thom. Clericumpraecepta Grammalicae hodiernaj,
candide falelur . Grwca,inquit, qitm vel omissafttertmt, Dufourcap. 2, de Lectione, pag. 14 : De-
vel perperam addita, restiluimus, quod idemfecimus et niquelegilur (scheva)postmotionemmagnam,excipei ini-
in Hebraicis; verumhac sunein parle, quod minusnoslro liale, postquod nonlegilur,ul im oiivnobissyllabum,etc.
Marle poteramits,aliorumsuppeliisprwslilimits,prwcipuetQ Est itaque nati vocisinitiale, vocalis, sive moliomagna,
fratrum Amerbaohiorum,quoriimquidemauxiliolibenter quae a multis legitur ou, quasi sit dipiithongus,ab aliis
sum usus, quod Hebrworumlitteras degastassemveritts, aulem ut simplex u vocalis.Secundumpraeceplaejusdem
qitam didicissem.Al homm opera facliimest, nt omnia Grammaticae, syllabaefinalesin vocibus rhn Etoah, VTtL''
temere exigerentur ad rationemlegendi Massoretharum, Jescltoiiah, irttfD Maschiahh,trisyllabis,incipiunta vo-
characteribusqueHebraicisscriberenlur,quarLalinisscri- cali a, sive a patahh, quod Grammaticiperili vocantusnr-
pseral aliler uieronymus: quasi mendosumessel qnid- patum, qnia illius sonnsanditur prius quam litiera;con-
quid a Massorethiealectione dissenliebal. Peccatumhoc sonantissupra scriptas.Eodemmodoncmen Dei proprium
reciea Martianwopassimnoialuinel emendatumest,quod nTT. quod numqiiamlegi debet ut scribitur, habetque
aeque libenler profilpor,ac ea noto qnaeminusrecle ab pnncta aliena, saepiusin sacro contextu Hebraicolegen-
eo faclavidentur.VerumGrammaticae Hebraicaeea cngni- ainriest Elolte,Elohim,elAdonai; qnamvisimperiti Cle-
tione imbulus psl, ut minusaccuratislocutionibusHiero- rici hic leganl .lehove,Jehovi, Jehova. Denique nomiua
nymi,in errores abdncalurvix condonandos;ut cumc.cn- propria honiinnm,nrbiumel monlium saepiusincipiuitta
set vocesHebraicasincipere a vocalibns,ac diphthongis, vocalilitlera, et hoc modnlecta visuntur,apud LXXinlt.
ex loco Hierenymiperperam intellecto[ad lib. de Nomi- et
nibttsHebraiciscol. 40). Idemeliam nou semel invehitnr velHieronymum,Adam, Eva, Abel, Abraam, Ada, Our,
i7r,etc., quibus invielissimecomprobamusimperiliain
(in Comment.ad enmdemlibrum) in eos qui Hebrairis Clericinostri : accuralam vero Grammaticae
vocibnssignificatusfuissecensent nunc nobisignotos; n:c hodiernaein MartianwoEditore cognitionem
Hieronymi.4" Impndenli
proindedamnandosInierprel.esveteres, cumaliter verba mendacio audet scribere Clericusme invectum esse in
vertunt quam nunc solemus.Quodlamenusqne adeove- eos qui Hebraicisvocihussignificatusftiissecensenl nunc
rum esl, atque ita demonstratuma viris doctis, ut ab ha- nobis Ignntos, citatque Commentariummeumin libnim
ruin litterarum perilo in dubiitmamplins nequeal revo- NominumHebraicorum.At\calumniamimprobiSeriptoris
cari. Kxempli causa. Prn PltilisthwisLXX interpretes D hnjtismodiconfutandamsnfficerecredo ea dpscribereqnae
saepelinhent i»otji<.ojt;, quod legere etiam est intransla-
lexico legunlur tom. II edilionisnostrffl,col. 311 el 512. Hoc
GraecoNominum Hebraicoriini.Hationemhujusce modoscribebamante quinque vel sex annos.
lionis cum non intelligerent ii, a quibus translata sunt igil.nr MtiltapraeterhaecobjiciuulHieronymohodierni crilict
nomina Hebraica, seu Hieronymoantiquiores,SPIIipse hebraizanles et criticorum gregales, quamvisHebraipae
Hieronymus, ad nescioquas aliascoactasac coutorfascty-' rudes ac imperiti Horum argunie.nlacollegitvir
moloitiasconfugeriint; dnmveriunt cadenles, siventina' prorsns clarissimusLudovicusFen-andtis,de sacris lilteris, et de
poculi, aut cadenlespolione,aut cecidermt duo, qtiaside- Hieronymooptimempritus.Is provinciam
ducendumesset ex Ssa naphal,cecidil, el nnU7schalhah, tuendneHebraicaBerudit.ionisHcumsuscepisset ieronymianae,undiquecon-
bibit, 3UfD'nsz?schthajim,duo. At nos alibi ostendimus'< quisitisargumentisqnibus snncliDoct. impugnatur prri-
ex /Elhiopicalingoa petendamversionisralionem.Sed el tia, satisfacerelaudabil:conatusibi proposuil,et lolo ca-
alia ejus rei exemplaposlcaproferemus.» ' pilulo 3 seclionis4 Disput. Prolegom. SummaeBiblicae,
Mulliplicihic, nt alibi, errore vagaturauitmisClerici.1" militare coepitadversnseos qui semper aiinnidreprehen-
Censet cognitionemaccuratamGrammatica? Hebraicaelto- dunt in elymologiis,aul inlerprelationibusHieronymi.At
diernaepernecessariamessead reslilutionemHebraicorum i nolunt jilures in responsis viri laudali tamam iiendere
verbornm, quaepassim admiscel Hieronymus: et pauloi rnaximi Scriplurarum Inlerprelis, quia vix acquiescttnt
post candidefatelur verbaHebraicaio Operibus Hiero- mediaeparti responsionumejus. Quisenim, inquiuntnon
nymi fuisse penitus depravaia, quia frattes Amerbachii i pauci,aequoanimo ferat vagas ac futiles in defensinne
cttmeaelerisquorumopera usus est Erasmus,temere exe- Hieronymiid genusresponsiones,pag. 140Sum.Bibiic.
(a) Imvrovrie dici vocatesapud Hebrmosesse litteras,ad laudata Hieronymileslimoniaoslendimus.
1601 DEFENSIO A J. MARTIAK^O ADVERSUSCLERICUM. [1602
« Caetcraeobjectionissexlae interpretationesdefendi, aut A quamme. inrperitiaeinsiniularel. DebuisseleUam; ul lioc
excusarifacilepossunt : ad ignotasconlugiendosignifica- obiter dicam, emendatiusrecudere librum tle Locis Ho-
tiones, aul negligenles scriptoresin culpa ponentlo;ad- braicis, non lectori menda editionisBonfrerianaepassim
dique fortasse'eliam possit lectionis varietas, quae in reponere, ut hic fecit, etenim prave habel uliiusque edi-
causa fuerit, cur Antiquiinterpretationes ab usu nostro lio AW.OV pro AWciv, el im^ai pro tnttui>tri,,
ul Graecaelinguaa
alieoasadduxerint. non prorsusimperili illico inlelligenl.»
« Vocis sonus,qui idem fere est in nominibusHereb Devoceitaque MHM vel AWOV,eL tncct>iico;
pro impfo-K noslra
et
3.TI arrjr ; Cades ttjT;oet ann '•Hieronymumallioribus animorum hie concerlalioest. Ac primumAltavesseHe-
'
iutentum , et forsitan properanlem fallere potuit , ut braum nomen non autem Graecum
(a), (ut quidamputa-
rebus in hujusmodidoctissimiquoque quotidie peccant.» bant lempore sancti Hieronymi) manifesfissime demon-
Certeres confectaest, si nihilaliudafferamusin defen- strare possum cum ab ipsis LXX interpretibus, lum ab
sionem Hebraicaeeruditionis Hieronymianae.Siveenim Eusebioatque Hieronymo.Id enimlegimus cap. i, vers. 1,
properando,sive altioribusintendendofalsusfuerit sanc- Deuteron.: Hwcsunt verba, quwloculusest Moysesonini
lus Doctor, constanserit sentenlia apud erudilos, Hiero- Israel trans Jordanem in deserto ad Occidentemprope
nymumsaepiushallucinatumin suis interprelationibus et Rubruiil mare, avauiowv <Dapav, xacAoffov,
Tocoot., xotlAtYAav,
jtttl
nominumetvmologiis.Deinde nullus esl error tam mani- «aTctjpucrtoi, ittier Pltaran, Tophol, et Lobon,et Aulon, et
festus, nulladepravationisspeciesquaenon possitdefendi, aunjfodinas. Nonminusest nomenjiropriumlociAulonhic
modoconfugiamusad illa imperitiaediverticula,id esl, ad positum a LXX interpretibus, quamPharan, Tophot,el
ignotasHebraicorumnominumsignilicaliones,aut scripto- Loboit, inl.er quaelocaMoysessermonemhabuitad omuem
rum veterumosiiianleminscitiam.Praestat igittir novas jiopuluinIsrael in deserto. Sicut igitur ille inepliret, qui
potiusac specialessupplere responsioues,quamhisce ge- Pharan, Tophol,Labanet Haserolhnegaret esse nomina
neralibusassertionibusadhaererequibus nec mediocriler proprie Hebraica, acnomina proprialocorum: ila quoque
docli satisacquiesceremihivisi sunt. R
j
" inejilire dicendusest, qui praefractenegatHieronymo,Au-
Haecstint, candide lector, quae de significalibus,sive lonpro Haserolh jiositumapud LXXnon esse proprium
siguificationibus vocumHebraicarumnunc ignotis plena nonien hujus loci, el nomenHebraicum.Idem prubaripo-
flde scripsiet jam descripsi : tuuin est probare sincerila- lest e libro de Locis Hebraicis; nam consilitimEusebii
tem meam,et calumuiamClericidevitare, sive hujusmodi estnomina propriaLocorumedisserere: et quidemnomina
gloriosummilitem in Republicalitteraria exaucturare : Hebraica, non autem uomina Graecaet appellativa; ex
Milesenimille falsusquevindexpublicaehberlatis,partim quo onsectariumest AM.(JV in libro Locorum Hebraico-
victoriaefiducia,parlimignominiaedoloread omnemauda- rum cesse propriumnomenet pure Hebraicum.Deindeid
ciamcontumeliae processitin suis Quaestionibus
Hebraicis, ipsum docetEusebiushisverhis : Aitev,utStat;I«YI»I 111^*05
ascribensnobispropriamimperitiam,ac singulareminvi- >ictTt«at vuv etc.
xaitcTac, Aulon, valUsgrandis extensa
diain, qua in omnesinvehitur acerbius.Coeterum,ue quid usquehodie appeltatur,siveul Hieronyniusverlil, appel-
eum fallat,multosferequeomnescenseosignilicatusfuisse lalur aulemvullisgrandis, atque campestrisin immensam
vocibusHebraicisignotosnuncCIericonoslro, qui afflalus longiludinemse exiendens: qttm circumdaturex ulraque
levi aura litlerarum Graecarumatque Hebraicarumdoctis- parle montibussibi invicemsuccedentibuset coharentibus,
simos quosque veleres Scriplores des|iicalissimoshabet, quiincipientesa Libanoet ultra, usque ad desertum Pha-
atque eorumdemEdiloribusinsidiascollocarenon desinit. ran perveniuni.Suntquein ipso Autone, icl esl, in Vatle
V. « Quintoloco,inquit, qui Hieronymumcdere aggre- cainpeslriurbesnobites,Scyihopotis,Tiberias,slagnumqus
dilur, debetLXX interpretes, et Iragmentaaliorumdili- propter earn: sed et Jericho,etc. Ex his procliveest col-
geuter legisse et cum Hebraico codice comparasse,ut ligere Clericum nostrum asserentem AWOV esse nomen
possitde eorumcollalione,quamsaepeinstituit Hierony- Giaecum el appellalivum, simul lectori suadere velle,
mus, recte jndicare. Ea enimfacultasnon acquiiitui-.lec- illud nomen circunidatumesse montibussibiinvicemsuc-
tione Breviarii, aut supplelur subilo ad Concnrtlantias ac cedentibns; eoque in nomiiie urbes nobilespositasesse,
Lexica perfugio; sed diulurna alque altenta Hebraicico- ( quin et regiones per quasmediusJordauisfluit. Quae cum
dicis, Interprelumquevtterum lectione.Haeccumdeesset *
C nisiab insaiiientcafBnnari possint, reslat ntdicamus Au-
Joanni Marlianwo,multoserrores pro|iterea admisil.ut lon nonien esse propriuincujusdamloci, ac liouienHe-
postealiquebil, etc. » braicumsuo ordine positumet edissertumab Eusebioin
Quidnocuerit Breviarium JoanniClericonullus scio: librode LocisHebraicis.DeHieronymosalissuperquedixi
dolet tamensaepius,quodego pensum hocdiligensac re- suis locis, id est, lomoII, col. 542, 544el 343, et deinde
ligiosuspersolvam.At qua audacianunc auJel afflrinare, col. 394,in nolis. Consulatquivoluerit,ego nolojam actum
miliinonadfuissefacitltaiemdiurnoeleclionisHebraicico- peragere.
dicis, iuterpretuniqueveterum? Nulla fere jiaginarst in At quid fiet editionibusBonfreriieLMarlianwi,qniscri-
tomisliibus operunisanctiHieronymijam editis, qua non bunt AWfJvcum circumilexo;et ixtttvi«o(pro im^ii Dicetur
os
possit imprnbumoccludi.Cerle nisi redoleret gloriolam, Grascae linguaj non prorsus imperilis recte ila sese res
totum opusculumtomi II, qnod non minimam partem habere; quia AiVUivin anliquislibris scriptumest ad disliu-
HexaplorumOrigeniscomjilectitur,revocarem in studiosi clionemnominis proprii Hebraei, et nominis ajitiv Gra?ci
lectoiis memoriam.Neque vero colligere potui, propria appellaiivi. Deindn frequenler apud Graecosscriplores,
manu exscribere et adornare tot Fragmenta cotlicisHc- nomiiia quaedamadjectiva terininanturin os el in es, sic
braeiel veleruni inferpretum Graecorum,absque allenta ijLtnfif et dttttpvioiit;,, et tittiui»vj{,
pluciosus;titipt-rixot; extensus
et diurna horum omnium leclione. Ergo aut quidem in longum,elc, quaacur ignoret Clericusnosier criticus,
nemo, aul si qtiisquam,iusipiensisle est Clericussyco- mirari desino; cuin ignoret nomen Auton esse nomen
phanla, qui laboremmeuni calumniaeejus contra posilum ))ropriumapud Hebraeosaequealque apud Graecoset Laii-
neque vidit,neque intellexit. nos, Aulon,fons, valliset mons Phrygiwmagnae: Aulon,
Sed ad catisamdoloris Clerici nostri veniamus,quem oppidummagnae Graeciae;Aulon, urbs in ora Macedo-
una annotatio ila pupugii, ut somuum ei aderoerii, el niae,etc.
somniaiilesrepraesentaverit Martianmumsimul et honfre- VI. « Sexto loco, inquit idem Clericus,diximtts edilo-
rium. Imperitiamigitur suam ilatuetur. « VerumJoannesJ) I rem atque interjjretemHieronymioporteru esse assueluin
Clericusauimadverlerenon polerat quodsomnialuruseral tracLantlismss. codicibus,sustineiitlisquoomnibusperiti
MarLianaeus, nec riS'N elonusquam est lectitatumaulona critici muneribus;quarum rerum sat clara speciininain
Marlianaeo11011 videmus,quamvis nihil praeterniss. codi-
I.XXint. non modoin Numeriset Deuteronomio,nusquam , ces loquatur. »
Unicum
pS'X, elonvertituraLXX interpretibus «lUiv,scdnein 1 nemmeampostea subjicitexemplum,ut probet restitutio-
praefationisin omneslibrosvcleris Testamenti,
universoquidemvelere Testamento.Decepit, ut pretiosissimofidei myro Dominidiscumbenlisungitis
videlur, <7«a;
il/f.r/ifliitzumminusafleiitalectio notarum Jac. Bonfrerii
ad librumde Locis, ubi conjicit aW.tiv \ caput, esse imperiti et infeliciscrilici.Vull enim, contra
deformatumesse ab1 senleiitiam eliam Erasmi, Hieronymumnon allusissead
JV,»S*; quodita intellexit noster quasi a LXXinterpreli- mulierem, quae effudil alabastrum unguenli preliosi iu
bus hoc esset factum,qua in re grauter hallucinatusest. caput Domiui discumbeutis; sed ad uiuliercs quaemyr-
NamLXXinterpretes aut appellativeeam vocemsumpse- rham tuleruut ad sepulcrum.Adeo lepida est explanatio
sivecantioisthaeccriticinostri,utmeritodebeat perpetuis
runt, pro uominearboris, aut verterunt &im,ut Jud. ix, monunienlis
57, etc. Haecanimadversaesse a Marlianmoojiortuit,anLe- sitam post annolationem consignari.Totampropterea describoita po-
Erasmi: « At si altente verba
(a) Conferqtue hoc de nomineel quwstionead librum ieclionesjugulal,et
LocorumScriplurwhanc ipsmnud vocem observamus l om. qua ratione Hebrwumessenomenillud,
dixerit S. Paler, planissimedocel. Vallis, inquit regis,
111,col. 139.Nolandus cumprimis tocusille Hieronymi sivc ut LXX
epist.73, ad Evangelum,qui et prwposlerascrilicorumob- PALiESIlKl iranslulerunt, campusquem hodie AULONEJVJ
VOCailt.
1603 ERUDITIONISHIERONYMIAME 1601
Hieronymilegamus,videbimuseumrcultodireclius,ul Ita \ QuomodoHieronymiverba altente legenti venire ro-
dicam,respicere ad mulieresquaeint/rriViiii(fl),lulerunt test in menlem,Hieronymumin iistulerunl
multodirectiusrespi-
ad sepulcrum
ad sepulcrum Christi, quam ad earh, aul eas quaecapili cere ad mulieres, quae myrrham
cjus accumhentis|itngueutumaffudernnt.Perinde onim Ciirisli, quam ad eam peccalricem qua; in Evangelica
loquiturac si diceret: NequaquamSalvntoremqmeritisin narratioiii' Dominidiscumbenliscapiti pretiosissimumun-
sepulcro,quemmortuummyrrhaungalis, quemadinodum giienlum affudil? HieronyniusconceplisverbisdocetPau-
nuilieresEvangelicaefecerom; sed rnyrrha veslra,ejtts lam<;lEustochiuuiungere capul Dominiiu ccenadiscuin-
viventisungitiscaput.»Euge, Clerice,ad te pertiuei Hie- benlis; quia saeplusChristi membris,id esl, pauperibus
Vonymireslitutio : orflnesmss. codicesgralias tibi agere minislrabantad meusam, et odore virtuliitn universam
gestlunt: tu solus jlrtis Criliae scriptor unguentumlidei EcclesiamChristircplebant, juila illud Evangelicum: Et
pretiusissimum,scahiosihoininismyrrha eormnutarepfse- domns implclaeslexodorettiiguenii. Deindeasseritsan-
vales. Unum est quod magnopero timere debeaSj con- clus DoctoreasdeniChristifainulas,ncquaquamClirisfuin
textum scilicelpraaalionisHieronymioh oculos lectoris quaerereitl sepulcro,quem ungerent myrrha, quia ipsis
posilum;si enim ille apparuerit, illicononneriluscriti- jam Chrislus ad Palreni ascenderat. Quodvero afflrmat
eus., sed deiirus paraphrastes censeberis. Parce itaque, Hieronymus,negat JoannesClericus; et quod negalHie-
precor, Hbertalleditoris, vindexipse libertalisanimoruHi ronymus,altirmalidemClericus.Alluditergo Hieionyuius
III republicalitteraria, et lege Herumquodnon Intelligis, ad mulierem,quaeeffuditalabastrumuuguenli pieliosi in
aut cefte intelligere noluisli in prsefationeHieronymi: capulDominidiscumbenlis;cl Evangelicuvocedeleclalus
8ed tl vosfamtilasChristiroi/o,<7U<B Domhtidiscumbeiuis (ul notat Erasums)nialuit dicere ttiocp,quamunguenlo.
pretiosissvmofidei myro ungitts tapia, quw nequaqnam HaecHieronynuiB,atque edilor ejusErasmus,quibusego
sulvatorem qttwrilis tn sepulcro, quibusJam ad Palrem libenter subscripsi.Sed in linc liujusdefensiouisHierony-
Christttsascendit,ttt contratalrantescanes, qui adversum mianaead Clericummoreuieo alliideus,dico Hieronymum
me rabidoore deswviunt,et tircmnetmlchitatem,atquein T>diieclius respexissc auclorem Quaestionum Hieronymia-
eosedoctosarbilmnlursiatiis delrahanl, orathmum vestra- naruin, quamquoscar|)ebat his verbis: VI conira lulran-
rumctypeosopponnlis.Ego scienshumilitatem meamiltiits tes Canes,qui adversumme rabido ore deswviuni,aique
temper senlenliw recordabor : Dixi, custodiam vias in eose doctosarbitranlur sialiis detiahant, etc.
meas, etc.
. (a) Hac de teclionefusius ad eam Hieronymiprwfatio- Brhienm sermone%h, pauloposlmediumiisdem penealqtte
nemdisputamus.ubiel fnlliClericum detrahendivotttnlale, Hieronymusverbis; super uuuin fundaturEcclesia : alter
el fallereostendimns.Myrum pro ungtientoejuswviScri- preiiosumlideimyruuidoctrinasua portal in populo.
ptores non raro usurpanl. Vnuspro cunctis S. Gaudentius
INDEX
ALIQUOTINSIGNIORUM
MENDACIORUM
ET FALLACIUM
CONCLUSIUNCULARUM
JOANNISCLERICI.
NnlongioremcumClericoIrahamuscontenlionisfunem, AMonacer calumniaeest pag. 298 Qu.Hier. « In eodcm
iieve imperilusille CriLicuserudilionemulclatusin prima prologoin Genesim,inquitCrilicus,meriloirridet Hiero-
Quaeslioiie,incaeterishabeat impunilalemgarriendi,cele- itymitseos qui LXXini. afllaiosputabant; aliud esleniin
blrioraaliquoLlocaHlielliQuaestion.Hieronyinianaruaihuc vatcm,aliudeslesscinlerprclcin,ul recte habei. Sed fuit
adducere necessariumduxi, ui peivcrsa hujus scriptoris a Marlianwoaut casligandus, aul secum in concordiam
fides,imperitiaac supinitasmagismagisquepalelierut,el redigeudus.cuinin praefaiionuin ParalipomenajuxlaLXX
in prubro esset apud oinnes sapieules. Indice igitttr po- interpretes dicat, LXJXinterpretesSpirilu sancloplenos,
liusquam accuratadispulalioneClericum bocloco maui- qtue vera fuerunt,transtulisse.»
festummendaciiac imperitiaefaciemus. NouIegit calumniatorisleadmonitionemmeampositam
col. 1415el 1416, in qua Hieronymumin concordiamsic
A redigo : Deinde tilud attendendum;quod cum Hierony-
inus undiqueversumex suisPrwfutittncitlisleslimoniacot-
ACTUM agere in sui adversariiconlumeliam,improbi legerit ad retundendiin Rufinireprettensionem,qtta san-
hominisest, aciinperiti scriplorisindicium.Quaesl.Hier. clumDocloreminvidiw erga Septuagintainterpretes ca- -
pag. 362 el 377,ubi ha:c habelClericus: « lgitur impeii- lumniator insimttlabal;nthil lamenIwjttsPrologi (in lib.
lum crilicumhic se praeslititMarliailwus,qui enicndalio- Parallp.) reptttat in suw Apologiwposteriori libro, ad
nem Scholiasiseverbis Hieronyniisubslituit; quse erunt cujusfinemrccitaiwreperiunluromnespnvfalionesveteris
omnino restituenda ab iis qui posthac Hieronymum Testamenli.Cttrhoc acciderilnecdttmbenenovimus: nisi
edent, elc. Habenl codices plerique omnes : Citmque conjeclareutcumqtteliceatcttmErasmo,Hieronymumtwn
descendissetDotninttsper ttubem,sieiit Moysescumeo, in- ex sua seiilentia dixisse Sepluajflnlainlerpreies plenos
vocansnomenDomini,quo transeuntecorameo, ail :Domi- fuisseSpirilu sanclo, etin libris sacrismullaaddidisseob
nalor DomineDens,ctc... At ediiio Marliunmiila est, a auctoriialemSplrilussancli: Sed id IribttisseaiihnoDoin-
liescioquo, reflcla ad Hebraeumcodicem: Stelil ibidem nionisel Rogatianifamiliariumsuorum, apud miostantutn
cumeo (id est, cum Mose,ut esl in margine)el transiens pondushubebantforleexemplariaLXX interprelum.Quid-
Doimnuscoramcoait. Quaomera est depravalioHierony- quid sil de Erasniiconjetlura, certumexsiat S. Hierony-
miaiiaeversionis,ul anleajam diximus.» mumneqare aliis sexcentislocis, Spiriiu scuictomovenie,
ADDENDA el mulanda, quaj ad calcemI tomi edilionis editamfuisse versionemGrwcamLXX inlerprelum. Quia
nostraeposilaleguntur,restitulionemhujusmodifaciendam aliudest, inqttiiPrologoin Genesim,vatem, aliud est esse
monenthis verbis : Col. 100, cap. xxxiv Bxod., vers.5 <?/ interpretem, elc. HwcadversusRufinumafferensin suo
6, lectioislhwcVulgalw reponenda nobisvidelur : Cum- Apologiwlibrosecimdo,nonpoltntibidemverbosttbsequcn-
que descendissetDominusper nubem, stelit Moysescum tis prwfationisiu Paraiipomenareplicureudtuain defen-
eo, iuvocansnomenDomini.Quotranseuntecoraineo.ait: sionem,quin illicostultitiwargueretttrin causaLXXinler-
DominatorDomine,etc. Nam vrimmnMemmiantts Caiton pretum, de qttibnstam contrdriael invicemsibi pugnantia
Hebraicm Verilatishocmodoleqitcum aliisomnibusmss. scripsissel.Prudenter ilaque reticet, quod elhttanimoac
Codicibus,excepioCaitoneSan-Germanettsi. Deindenoiulw salivwDemnionistribuerat,apud quem sumrm forte fuit
marginatescrilicw ita conceptwsunl in CanoneSan-Ger- auctoritaseditiomsLXX, ete. Videatnune imperilus arti-
manenii,ttt faciteintelttgamushic loti contexlumversionis fex calumniae, au Hieronymi prologos in concordiaiu
Hieronymifuisse mutatum, tel ab ipsoSclwliasle,velab redegerim.
alio saiplore, qui scholia apposuitmarginaiia. Inyenue
lamenelhoctribuenduihhonorischbliustisHebrmi, scilicel c
sensumScripturweumfessequem ipse reposuil: namex
Nnmeroyumcap. xiv, ters. 17 el 18, ihanifesiumestDeum ConiujPTOiilibrorum est pag. 320, hie enirn depravat
tocutUihftiisse vefba "Exodijam dicla : Duminat.orDo- quidquidvull corrigere, lcgens in PraefalioneHieronymi
mine Deus, elc. Conferatqui volueril,utrumquelocum.Ex in DanielisprophelaeLranslalionemLaiinam: Deniqueet
bis imprOiHis ac intperftusmonitor deprehendilui-Cleri- ego adotescenlutus....cumme iu lnifitsliagumpisirinum
cus nostet crilicus, quipost annosdecemmonei nos dc inclusissem,etmutla,elc.Cumlegeredebuissetsecundum
restiiuendaleetioneversionisHieronymianae, quamlanto fidemomniumediiionumcl codicummss.,eitinme in hujus
aiileatempore restituendamnos ipsi momterainus. lingtiwpistrinumreclusissem,elmulto,etc.
DEFENSIO A J. MARTtANjEOADVERSUS CLERICUM. 1606
ConnupTiONisabsiirdissinmsest palronus,pag. 297.« Mi- aul PH, pnsilaniqueF, qnaein linguaHebraica nulla csl;
ratus sumsaepiusiu ediiionibtisErasmiet Victorii,pro- et forte ut quod suspiccraperiam, liic liber a monacho
logum huncemendalius legi iil 2 Apologiac.nniraRuft- quopiamrefictus,qui inchoalaa PH relulit ad liiteram F.
nttm,cui insertus est, qitam iiiiliotoiiiiIII, ubi seorsim Idem lamen faclum in libro de Situ el NouiinibusLoco-
exstat. Debuit sibi caverc Marlianwus,ne quid simile riini. >> »
admitteret. Quod quoiiiainnon fct-it,inoiieboex memo- Quis non mireltir criticosslolide feroccs,qui ncctlum
rala Apologia,altcrum praelcreaineiiduiu,iii verliisa me novuruut3 litlcramHcbrseorumexprimendamper* Grae-
allatis,deprehendiubi pro illitccscereiegcudumiltiislria, corum,et ulramquesonareF lilteramLalinorum?Kecor-
ut est iu illaApologia,ulqun scquciitia vcihaoslendunl dpnlur iiaque alphabcli Latini,cujusordinenn,seriemque
illustriafacitqmfiiiimtsaute fiterant.» litleraruin secutusest Ilicronymusin ttlroquelibro Nomi-
Deliralioneinhanc,Clerici rotlarguuntipsa verbu pro- num et LocorumHebraicorum; quotl si non suiliciant
logi in Genesim. Quod ttl auderem Oriqenismeslutiium prltuahaccarlisGrammaticae rudinienta,discantsallemine
prowcavil,qui Edilioni anliiintv translalionem Theodolio- absquc ingentitcmeriiaic cl audacianonpotuissein libris
nis mittuil, aslerisco-X-,el vbelo—,'id esl, sletlael verit Hieronyiiiipcrmutaru,quod biunes libri cum editi, lum
opus ontnedistingiiens: dnmttul illttce.<cere /acit qttwmi- iiianuscripli,rotinpntin lotolcrrarumorbe. Dcniqucquid
niis(uilefuercnl; tiultuperfluaqitwquejngutal el confodil. pi-odessctid gpiius<lppra\aiionislitleraeF in librisIlitro-
Dic nobis,illaslrisClerice,quidliicconieruntlua itlitslria. nyniilaitdalis,iuiii scplustlpprulicnsumforet ex ipsomet
Nuiiincgabissleltastttcereiit caelo,et illmninan tcrYain? Hicronyiiio?Ipse piiim de litturaF posita in lib-.-o Nomi-
Si hoc [lulesnegarc, pernnga similiterasteriscOS, sivu numllubraico:iimlucloreinmonel in liunc inodum: Sed
slellasjnonilluxissein opcre Origcnis,qiilillud aslerisco scicndtim,hiquif,qttodapud HebrwosP lilleranonhtibctt-
el obelodistinxit,i/iuee.srcrefaciciisquaeLXXolhisrh-ant, lur, necttilumnomenesl qitotthocelementumresonei. Abtt-
ct ipso de Theodotioniscditimic siipplcvcrat. Nisi me sivc. iqitttr accipienda, qwtsi per F litteram scripta til.
laeJerelcnmdeliramentiscoullietari, inulta ad linperiti Hcee Simoniiis, bajc Cloricusaniuiadvertpredebuissel,
Clerici adinonitionemre|ioneri'in linc locc , qtli quo- autequain tne iinperiiiaei.isiinularet(iropiur F suislucis
niam index est, breviter iirlicat oinues reprclietislnnes retentam lilteram. Quamprofcclosi ausus psseminanii-
criticinostri. laru, nondubito quin illi.iniboctitici illico ine fals.iii.ini
CRITICUS iui| ius est, nec.Chrisiiaaiis,qui sacramenlUm vnciferarentuf, lalis cniin esi in illis sitimllas, quam in
IictleniplorisClirisliDei tollerenllitnrde ScflpttlraSacra. Marlianwumexercenl.
Pag.SGSei306. oEjusdcmcapilisvers. 13, jiloipsucohte- S
rct, ut liabent ferme oninesmss. codicusLatini, Sicut
fatetur nicuacliusnoster, clsicut inulti palreslegcrunt,
at(|ue inter aliosAugusliniis,edidit ipse, ex unoCodice, SVCOPHANTA, non criticiispuiitiis is est, qui non docct
qiiemniemorat.Curiionet alios,in LovaniensiColloctione qiuc vera stinl, S'd vnlgusiiiiperilorumconcitatin advcr-
incmoratoslaudal?Sed Vorlelocuinex pliirimoruuiCodi- sarios« suos; ila Clericusno.ster, Quaesl.13, pag. 449 ul
cunilectionnedi oporluil,poliusqtiam niitlari cx paucis iiiO. Hebraei quod sequiiur, El nescivilcttmdormissel
Cudicibus.Namquotlhabet Ilierotiymitsin Quaeslionibus cmn eo, el cum surrexisselub eo, ajipungunl ilusupur
Hebraicisadrem uiliilfacit, cumin Vcrsiones;c|iescqua- quasi incrcdiliilu, cl quodreruni nalura non cajiiat, clc.
tur nonsuamipsiusopinionem,sedEcclusiaslieam consue- Hieronyuii haacvurbasuutad vurs. 55, cap. xix Gcncs.in
tud;nem,pr;psertiiniiiinsigiiioribiis locis[Vid. Gon.iv,8). nota vero Mss. paginae subjecia, Plitrcs, inquit EditorBene-
LXX lutt.hocin locohabenl... Ijiso servuHt captittttttm. diclinus, codices citrwsius inspexi,sed niltilin eis
Quibus in verbis atVco; vidclur posiluin, quodLXXInter- reperirenoLulaui polui,quojuvarelttrinteltigeiiiiahujtisloci. Duindu
|)f( tes, quainvisusi CSSPIIL in iiniino proforl
voce neiilratntipcue, Erasini,qtieriturtiuuhic siluissc.Maria-
hahurentnomenmasculiuuiiiYovo;, quod idenisonat.Sic et nitm Victorium, el poslquauiobsurvavitalios codicespro
vctus Inlerpres Latinus,quanivisusus esset voccseinen, appungunl,habere aut adjungunl,aul apponunl,addit :
subjecit lamen ipsa; quia cogilavil<leprole, spu sobolc. sive Itisce
igitur iitlelligamtitpttncia fuitse tuperposilaverbis
Ejusiuodiconslriiclionisfacileessel ex optimisquibusque Scripturw; siveipsa verba fttisseaddilain supcriore
sciiptoribusinulta excmplaproferre. Scio posteaprono- parie conlexlitssucri modo id
cxira seriemreliquorwnvcrborvm,
nien ipsa relatiun ad Ecclusiam, quasi mulierisnoniine quocunujiie faclum credatur, rcm incrcdibilem
dcscribatur,aut etianiad VirgiuemMariam.Sed h;cpravae verborum. Ucbrai significarevottierunl,ittmex punclis,quani ex silu
iuicrprciatioucs non obslarcnt qiioininusaiitiquamlec- Quis non rideat aesluiiinoslii monacliitanto
lionem repraesentarem,cujusnon inepta ralio reddi po- supeiciliodoctioriiniexislimatioiieminvadentis, inrequam
lest. » tirunctilioninesnoruiil? Antcquam consulerelmss. cotli-
Noloenumeraroimperiti;esoinniain liac Clerici Quoss- ccs Hubrajos, inspiccre euni oporluit ediliones [.unclis
tione, quia nimislonguuipssel. Idtantiiin caveatTeclor iiislrucias,quaeoinnusInbent puuctuminusiiatumimposi-
sludiosusquodaliliiauiniadvcrli,iiiipielutpmscilicelSoci- timi lilterae 1 in voce JTCIp-bkoumah,cumea surqerel;
niani noslri critici, qui patrum etiam suorum termiiios moncnteMassora,quaei.i
praetergressnsnegat Ipgendum,Ipse conlcrelcaput tttum, koutlhal margineIiabel1K1.V "Tlpina-
ne cogaiurcretloreCliristumDouiinumsua virtutc contri- vau,punetutumeslsnpra vau. Qtiade re iunumeri
visseC3|iutanliquiserpeutis, ac gciius hiunanumab pjtts Inlerpreipsegerunt, utet JonnnesBuxlorfittsin Commenl.
poteslate hbr-rasse. QuanLasit porro mqudaciorumojus Massorelhici,cap. xvn, ubi Talinudicosliujitsrei mentio-
impudeiitia,dum asseril ad nostraui rcslilulioncin ipse Biblia nem fecisse ostoudit Auclor sim nosl.rout studiosius
conleretcapnlluiiin,niliilfacere <iuodhabet Hieronynius edita, Conimeutariosqiipcriticos virorum doctorum
in Quicslioiiibtis llebraicis,liquidoapparebilex Ifirronymi legal, antuquam librosmanuexaratos adeat; quibus uti
ipsius lectinne. Ilat|ue liaec esl, senlenli.i Qiiacsliouuni nesciunt, qui ediloruinlectioni diligehlemoperamnum-
HehraicarunisaucliDocloris: «Ipse servabitcapnl ttiiim, quam dederunt. Piitidunijirofectoesl jactare codicesmss.
ct tu tervabis ejus calcaneum.Melius liabpt, inquit, in Biblioruni,cum etliipsniinimulcgeris.»
Hebrao : Ipse conlerel capul lur.m, eltn conteresejits NcmonegnritHaureticiini noslrumbic bacchariin caede
a.lcanemn;quia ul nostrigressiispriupediuntura colubro; mea, ct palmarisstatna; troiiaeumiu universa republica
et DcminiiscouleretSalanamsul) [icdibusnostrisvcloci- lilfpraria sese consecuUiruniPXiaiperitia mea sperassu.
ter. >>Ilabcs liic, clirisliano lcttta-, sacramenlutntuae Sed ponesuperciliuuifuuni, Crilicesycoplianta, ul edilo-
redfmj.tionisin Clirislo; IIMIIPS qiioqucleslum idoneum runi lihrorumlcclionidiligcuieinopeVam
duliilcs. Dicisomnes
dcdisse me non
restituiioniameae,Ipse conterel,quam uon impugiiaret editioiiespiiuclisiustruclas habcre
Joannes Clericus, si (ide ClirisliDei et jialrinionioreli- punctuminusitalumlmpositumlilteraevau in voceHDIp^
gionisnon cssc-lnaufragus(a). btioumah;ergo non lcglsti liihlia HebraeaMunsteri,et
F Eliae HutPii; non legistiPolyglottaComplutensium,nec
Parisina D. leJay, in quibusnullumpunctumimpositum
FIDES nullaest in critico qui rdiforemllipronymisolli- cst liltera 1. Nonlpgisti BildiaHubraeaXanclisPagnini,
cilat ad depravalionemliltenu 1",quaeposila psl iti libris et Ariae Monlani, qu;e in Edil, Genev. nullum rcrinent
Nominumel LocuruniHpbraicovtim;sollicilatvero coiitra punclumimpositumlitteraevau,in edilioiieatilemAntuerp.
fidem omniumedilionumet niss. codicum, pag. 5'J7et tluo, iion iinum, Iiabcnt |iuiicta impositaeid.^niliLltTae.
598. « IIocquoqtie,hiquit Clf-ricuspost HichardumSimo- Vide uunc, inique calumniator,an cditos legeriin libros
nium, in hiscc elymologiis,furri nuquif, quotlnomina, antequamjaclarem mss. codices.At non lc puilultaijtaB
quaeinchoatasuuL*aliltera HebraicaPhe, scribanlurper cahiinuiiect tanti supcrcilii, qiti siiiijilicemel candidaiii
F Latiiiuin,quasi unuinidcmqueessenl, cumcseleroquin obs:rvalioneiii,sine alicujusiiomiiiisiiijuriii, vocassttpcr-
Jlieronymnssoluatsemper cain exprimere p. r Pll et in cilitim 1-la'slum, quo doctiorumcxisiimaiionemiuvado.
versiohe, et in Cornmentariis. Kidiculumest omissamP, Auctorsim tibi, ul liostiumLuorUm verba simplieiavcncno
(n) NonUnneniinprobandaquamel Vtdgata habctvox,Ipsa, quwel bonisdefendipolesturguincntis.
1607 INDEX ALPHABETICUSRERUM. 11608
luonon iuflciasdeinceps,ne semperde te critico Clerico men apologeticum.Verumnechocnecessariumest, et
dicamus: Perieral immcentiu,si sempernequiliwjuncta taediosumesset; cumammadversaa nobis possiiilesse
esselpoleulia;el lolumquidqnidcupilcalumnia,prwvale- speciniiuisloco,ex quosatis liquetverissimumesse quod
rel. Hieron.lih. ulApolog.adv. Ruhnum. de imperitiaQuaeslionumClericijam diximus,el dicen-
Si omuia,in hocIndiceimperitiaeClericanaeexpendere dum prcelermillimus. Profeclolibertas noslra in redar-
vellemus,atquead accuralissimam el Defen- guendoitnperito el parum modestoCriiico,sine summa
Responsiouis
sionis normamsevere exigere, hicuobisesselnonflnis aui impcritia,aul iniquitate,nonpoleslnobisnegari.
huicopusculoimponendus,sedalterumiuchoandum volu-
INDEX
ET RERUMMEMORABILIORUM.
SENTENTIARUM
VERBORUM,
et Eunomiushaeretici,229.QuosensuAriumvocatHiero-
A nymusostium,Aetiumvero et Eunomiumvecles,ibid.
Artificesomnessuaearlisloquunlurexemplis,224.
Abacucad Danielemmissihislcria apudquosdamin- Assyriiet Babyloniiquas regioneslenuerunt, 377.As-
certa, 591. ei BabyloniiLerramAquilonisoccupanl,795.
Abdiasquis? 362. Judaaiputant prophetiamejus fieri syrii In Alhlelis suis glorialur Dominus,733. AthlelaDo-
contralioinaiii,366.MagoaparsAbdiaein Jeremiaconti- mini, et athlela luxuriae nolaniur,373.MosPalaesiinae el
netur, 365.In SebastesepulcrumAbdiae,Elisaei,et Joan- Graeciae in aihleiis exercendis,896.
nis Baplislae,363. Attelabus,quid, 576.Discrhnen Attelabia Brucho,581.
Abrahamopera,quae?296-Filii Abraham,qui? 876.In 582. '
labernaculoAbrabaemercatusexercetur, 885. Avaritiabonaet mala,618.
Adadremmon urbs juxta Jezrael, nunc Maximianopolis Auditus in Scripturissanclisnonaure, sedcordeperci-
uominala,904. pitur, 169. Spirilualeset terreni diversomodoaudiunl,
In Adampeccatumoriginale,417. tbid.
Adamaslapis tbrlissimus,328,836. Portaepro auribussumptae,440.
Adulatoresregalisfasligii,332. Adulaloribus non cre- Azaelregis Damascicrudelitas,226,227.
dendum,515.NousimusfaluiadulatoresDei, 604.
jEquiLatepauciducunlur,51.
AfBictio omnisDeojudicedispensatur,181. B
Agroslisquid?108. Baalvocaturimagozeli, 679. Est idolumSidouiorum,
Afexandria,quaepriusvocabaturNo, ab Alexandro Ma- ibid. Sidoniiet Phueniceshunc a|ipellantBaalet Beel,ibid.
cedonenonieuaccipii, 94. HaecmeiropulistEgypti, ibid. BulumpatremsuumNiuusreferl in Deum,24.
Juxta AllareDominilocttseLarboresnon plantantur, Babylouis murosexslruxilSemiramisuxorNiui, ibid.
cur? 40. Unum altarehabet Ecclesia, 262. Altaria haere- Baplismuset poenitenliaquosensuportaedicuntur,686.
ticorumplurima, i bid.Tothabent aitaria,quotschismata, Verumbaptismain Spirilusancto,el mysterioSS.Triniu-
ibid. Hacrelici u iium altarehaberese jactant, ibid. tis, 202. Baplisniieffectus,907.Chrismatebaplismiper-
Amantium caeca sunl judicia, 109. dilo, nonideo desperandum,655.Baplismusin Paschael
Amicus,quid?516. A micidivilum mulli, non pauperum, Penlecosteconfertur,921.Quid nobispraecipilurin bap-
ibid. Diu v ix
quaerilur, invenitur, difricileservatur, ibid. lismo,683.Aposlolibaptizantin nominePatriseLFiliiet
Amicifratresdicunlur,233.Veraamicitiain quo posita, Spiritussancti,415.
517.Eade.mquandodelicata,ibid. Bardesanes,cujus etiam philosophiadmiranluringe-
Amorrhaei postexplelapeccalaexpulsi, 213. uium,106.
Ammonflliide slirpeLolhgeneratisunl, 236.Habitant Beelphegoridolum,quid,98. Quilibidinideserviuntil-
in Arabia,ubi nunc.est Philadelphia,ibid. Rabbafuitme- lud coluntut Deum,ibid.
tropoliseorum,ibid. utilur iu sua Beneflciorum Dei magniludonobisDeumproprium ' fa-
Amospastorpecorum propheliasermoni- cit, 412.
bnsarils sua3,225.Amosnequaquamad Jerusalem, scd BethelquaepriusvocabalurDomusDei, posteaBetha-
ad Israel et in Samariapraedicat, 221. ven dicitur, id est, dornusinulilisel idoli,43.
Angelirerumhumanarumprocuratores, 5 00.Laudantur Bonafalsa,quae?514.BcnediclioDei estquandoauferl
et accusanturpro virlulibus vel vilitseoruui quibusprae- ea,ibid. Bonanonamarepeccatiesl,quaniiscelerisodisse,
a d
sunt,ibid. Angelidesiguali gubernalionem mundi,662. 465.Quidesl Bonumquaerere,el malumrepellere, 296.
AngeliChristoministraruntin terra, 785.Sensusa Deo 17.
DileclioBoni,el odiummaliin quorepouunlur,ibid.Mer-
illuminalus,angelus noster esl, 808. Angelorum lulela, ces diligcnlisbonum,ibid. Pcenarumfinis,Bonoruinexor-
Quidamputanl Joannein Baptistam, Malachiam e t Aggaeum diumesl, 525.
fuisseaugelos, 751. AngelipessimidicunlurDeiexerci- Bubaliindomili,319.
tus, 190. In Buxoerudiebanttnanumparvuli,610.
In Angustiisposiliqnidsolemusdicere?301.
Animain mediovirl.ulumel vitiorumposita,375.Om- c
nes animaeDei sunt, 175.Veracausalaeliliae aninue,quari
728. Omnisanima[>ernaturamsuam labernaculumDei Cainprimusexstruxilcivitatem,129,424.!
est, nonDaemonis,597. AnimasimilisefGcifur e i cui ad- Canticum Canlicorum quanlobreviusest, lanlodifTicilius,
haerel,vel Deo, vel muudo, 578. Auima separata a cor- 364.
•porequoducitur? 348.Mauum Deievaderenon potest, i bid. Calumniae vitiumdescribilur,882.Studiumet mendacia
Antichristuspugnaturus est advcrsussanctos Domini, Calumnialorum, 331.
214. CaulheriusaccusatsacrilegiiS. Hieronymum,425. In-
Apostoliet martyres dicunturfiindamenla terrae, 501. nocentiamsuamprobatS. Doclor,ibid.
Aposlolorumuomiuaquolidiemagnilicata,et 7 33. Illud no- Carmeliduo,225.
bis prodest, i bid. Apostolorum praedicaliones opera,785, Cathulicoruui primavictoriadetegere secretahaeretico-
786. Claves Ecclesiae 445.
apostoli»coiiiinissae, Apostoli rum, 370.
nudis pedibus incedere jubenlur,242, 260. Cur apostoli Catouislaus, 53.
vesiimentissuis straverunl pullumasinae,244. Apostoli Chaldaeorum audaciaeet roboris tesles sunt scriplores
memoriter Scripturasrecitabant, 489. Apostolimajora Graeci,595.
siguafeceruutquamipse Chrisius,527. Apostolorum for- Chrismalis usus,654.Dicilurunguentumspirituale,ibid.
tiludo, et invicla constantia,496, 497. Christin iissioa Deoin lerram, 796.Curominpotensdi-
Aprilismensistempusverum,271. cilur? ibid. Idem Deus praedicalur,Md. Aiiinianicuin
Aquilaenaiura, 368, 447. DiciLurrcgina avium,447. corporesumpsit,410. Ejus caro nonviditcorruptionem,
Aquilain volaluomniasuperat,595. 411.Unapersonain Chrislo,nonduae,801,850.Quomodo
Aquiladiligenset curiosus iuterpres,25.
in ima
indutussordidisveslibus, ibid. De Virginevere nalus,
Arborumradicesquanlum demergaiiLur, 160. 350.Ejnsclemmiracula,ibid. NalivitaleChrisliomuiapa-
Ariihaeresisnotalur, 429.Non negat filium Condiloreiij, cificanlur,864. AdventusChristi,fonsomniuinbonorum,
bid. PerseculioArianorumsaevissima, 789.Arius, Aetius 27,638, 639.OmnessalvanturChristiadventu,352, 353.
1609 INDEX ALPHABETICUS RERUM. 1610
Curdicilur unigenitus, 904. Quidamnegant Christumhu- ejus clementia, 26. Futnra praenuntiat,ne cogaturinferre
manam habuisse naluram, 316. Fortitudo Chrisli lirel supplicia, 256. Severus in diejudicii, clemens erit ersja
pueri, praedicitur,260. Omnes vinutps in Christo, 639. poptiluinsuum, 214.Vult oinnes salvari, 155. Deus alios
Qu;ein aliisiu typopraecesseruntad Chrisiunireferunlur, salval in veritaie, alios in miserieordia, 531. Propter
123.CurCtirislusnon |iotuitsigna facei-ein patria sna, 39. mulla peccata non obliviscitur paucorumbonorum 744
Nominasua largitus est aposlolis,585. Cibusel conviva, Pcenileutiain Ueoquomodoaccipienda, 325. Nou mlrum
125.Sine auxilioejus nalura angelorumel hominumfra- si jurare dicalur, 340. Muftamala facil non puniens- sed
gilis, 812. CarnesChrislicomeduntur,el sangtiis ejns a occasionemtrihueus pcenitentiae,48, 49, 61 269'270
hdelihus bibilur, 763. Frumenlumdiciiuret vinum, 869. Quiiiusbonus est, 433.Benefieiaejus in popuuimsiium
Quinamcumedere et bibere eum mereaniur, ibid., 870. 125.Graviacoinniinatur,ut misereatur ptenitenlium 63'
Nonita Iahoravitin Israel, quain in geutium populo, 429. AusLeritalrmjudicis miligal pielaie Patris, I29 p|3o-a
Pro geutibus prelinsussanguiseffusus,ibid., 430. Ingres- Dui visilalio esl, alque curatio, 252.Causa irte Dei quae?
sus Jerusalem, sedens super asiuam, 862. Hujusmysterii 530. Deus in ira sua nou obliviscitur, 636. Habel siias
explatiatio,ibid MysteriapasstonisChristi,ejusdescensus inensuras, ibid. Qtto sensu sumenda?780. Quoinodolii
ad inferos,et resurreclionisstabiliuiilur,864. Chrislusin- aniarus, 143,915. Quo serisn Deus cogilal uiaium 4g|
ler tliios latrones coguitus, 635. Auimamsuam moriens 554, 689. Deus dedil Israpli regem iu furore si'10 et
Palri commendat,631. Christus Redemptordescemlilad abstulitposteain indignalionesua, 150.Deserere videUir
inferos,151,155, 395. Terra inferuimorie Christivasiala, ut quemprae»entemnon sentimus,abseutemrequirariius'
155.QuoniodoLresdies, el Lresnoclesftiil iu corde terrae, 61. Vultcunipo|)Ulosuojudicari,neinjuste videaturferre
405. In infernovivensel liber, 407. Caroejus quaesepulta sententiam,34, 257.Vicesrependit peccanlibus 54 836
esl, eademresurgil, 412.MorleChrisli,secreta Judaeorum Peccata patrum se comminalurredditurum, 230. in eo
patueruut, in prwf. in Os. Quid Deus fecit, ut Chrislus quod maudat, videlur ipse perculere, 318. Deiis nihil
ameiur, 640. Interfectioejus solacausa derelictionisJu- praecipilnisi quod honestumesl, in prmf.in Os Blisphe
daeorum,55.Credenlessiuiplicesnon decipiunluruisi sub iiuiin est dicere, quidquamsine Deo fieri, 603. Potenlia
specie nominisChiisti, 254. Dei denionslralurin parvis animaniibus,187,198 Deus
ChristiauiofDcitimin quo posilum,458 NomenChristia- nunc diligil Judaeos,quomodo?29. Niliil, Deo aversinle
num tormentanon superabuul,478.Christianusdebet esse securumest, 396.liei sem|ier regimur |)titestale 76 Inest
temperalus prudentia et simplieitate,76. Persecutiones omnibus occasiocognoscendiDeum, 577. Amlmlarecum
in Chrislianos,el pax Ecclesiae,841.Chrisliauipuguant Deo, est prsceptum, 507. Aliler nesciens Deum aliler
coutra Ecclesiam temporc pprsecutionis,897. Quoniodo punitur recedens a Deo, 91. Deusnou ea quaeofferunlur-
numerus septem niilliuiuad Christiauorumuomen per- sed voluniatemrespieiiofferentium,393. '
tinet, 855. Diabolus, leo, ursus, el coluberappellalus, 501 Fons
Chnslianorumgenera, quae? 654. morluorum,156.Diabolivariuniflagellum,564.Aui nnllus
Cogitanssemper de Deo, facere nescitinjuriam, 551. aul rarus quem non deceperil Diabolus,584, 586 Quidam
Cogitatiopravitatisbumauaenotatur, 145. Cogitaliones existimant Diaholumacturumesse poenitentiam ' 418
nialae|icenasluent, 38. Diapsalma,quid significet,637.
Columbasulaablatospullosnon dolet, 77. Dies sej.limusquisque criiicus, 283. Diei iudiciiaons-
Coromentaloris ofiicium,dilucidareobscura, 388, 837. ratus et etlectus, 918.Nullus dies malus,312. In nos ?a
Confessiodeliclorumin conversione,157. poLeslaleest, vel bonumdiem facere, vel malum' ibid
Condiiiohumana,quae?448. Dii jEgypliorum,qui ? 44.
Consrienliamordelposl peccalum,296. Discordiaemala quanta? 254.
Conlinenliae inserviendumtemporeluclus, 904. Divinaiionon accipiturin bonampartem, 472
ConversiouenoslraDeum mulamus,554. Diviniet somnialoresvanecousolabunLur,
AdCorloqui, quid?2l. Divitessuperbi ante judiciumdamnati,687.871 Divitismir
Cornuapro regnis posila,640, 790. purati superbia, 507.Damnatur electio divitum naiine
Corporisfortiludoesl iinbecillilasanimae et econlrario, nbus neglectis,679,680.Nota>,quibusdignoscilurdivitum ™'
291. Imber.illiiascorporisanimi vires secum Iraliit, 263. reprobalio, 43.
Malaet aegrolationescorporis, 564:Causasearum quidam Diviiiaeiniquitate pariuntur, 509. Multiplicatasdiviii*
nolant, iftid. Flagelladicuntur,ibid. dpnsiim lutum, 613. Quomododivitiaeliberant de morie
Correpiioperversorumnoncoiidemnatbonos, 719.Cor- 687. Venlas paupertateni, mendaciumdivitiasparil 500*
rejitio quando ulilis et bona? 708. Odium correplionis Docere polesl quis poslpeccatum,et quoinodo' 468
nofaiur,292. Qui aniatura Deo,corri|,ilur: qui negligitur, Doctorestalsi et jiraelalidesignati, 358.
suis perc3tisdimittilur,42. Doctrinaevarietate, diversi adorauturdii, 307" Perpimi
Crispuscilatur, 617. virtules, si doctrinanonsit iiiEcclesiis,3(3.
In Cruceabsconditafortitudo, 638.Crueis sacramentura Quot Dogmatafalsa,tot sunismichristi, 558.
in Moysefiguralum,159. In CrucisvexilloAmalec supe- Draconisnatura, 438. Virlusejus in lumbisest 557
ralus esi, 367.ConslanLiiius diciturfraenosequo suofecisse Didymustres librosin Osee sciipsit, 777. '
ex clavisDomiuicae Crucis,955.
Cucui-biiaejusdem naturae ac hsedera, 426. Utraque E
f.ojiuluniIsrael denolal, 427.
Cmatiouon bealitudo,sedsolalium,525. Ebrietas animi quaa? 247. Ebrietas pro copia rerum
Custodiacordislaudata,640.
Cyprianibeati laudes, 420. Ecclesiaeortus, 772, 795. Christi sanguine redemnta
CyrushnperiuniClialdseorum destruxit, 778. Ejus pietas 717.Curdicilur Columba,ibid. UnilaleSpiriiusconiuicta
in populuinJudaicum,ibid. lntcrfectus fuit ajiutlMassa- est, 444. Habet ttrbes suas, ibid. Pcssidel niyslprium
getas postannosinipeiiixxx, ibid. Ejus successores,ibid. SS. lrintlalis, 445. Angplnruinpiaesidiomunitur Stil
l*»SVefW?
788. sy."?80Ma< ?5S-Curtraditur perseciitioi',il„,s"
D 358, Anxilio Domini pax reddiiur Ecclesiis non
dcctriiuemagislroriun,900.Sola Ecclesia
Daemones,hoslesChristianorum,75. Singulaedaemonum sempiierno, 273. In ea abimdanl spes, irrigalur imbre
hdes, cha-ifis
turniaehabenl suos[irincipps,639. Laetanlurinteritu homi- tbtd. Blaspliemumvidelur dicere Ecclesiam osse malis
num, 145.Faciuul admirari pulchriludineinsaeculi,643. ^"a.m'.-713V°'mlis 1'" salv:'l-U1', 'n Ecclesia saivaiur
Confusiodaemonumiu iine sarculi,534. 208. Judices Ecclesiaequomodoabomiuaulurjudiciuin*
Daloremqui ex copia nonseiuii, senlit ex penuria, 18. 47l.Vila el avarilia reclorum Ecclesiaeejicil mullos
Davidfortismanu interpretatur, 33. ea 750. Ecclesiaepeccatrici 11011 ex
Decius,Valeriaiiuset Maximianuspersecutores,549. 714. Ecclesiaeeleclae,quae? 757. parcit Dominus. ' 713'
Desideraturmagisquidquidnon licet, 152. Ecclesiasticiviri, si peccaverint,Sodomaeet Gomorrhm
Desperalioviianda,191. crucialibussubiacebunt, 130.
Detractiofacilis,452.lmperitorumestdetrahere, docto- In Ecstasi,nec lacere, nec loquilibere quis potest 589
rum juvare, 429. Editio quinta, 215. Duae ediliones sine
Deusveritasest, 391.Nalurasuamisericors,413.Domini auctorumScripturarum nomine,593.Praeterquinque ediliones' duasin
jussisse, fecisse esl, 579, 477.Deusomninmbeneficiorum xii prophelasreperit Hieronymus, 618.
auciorel largilor,637.Crealorlolius hominis,896.jEqua- Eleemosyna et humilitassi vere sint pro victimis
liler Deus omnium,857.Curamhabet universarumgen- tala;, 65. NonomniseleemosynaplacetDeo, 297. depu-
lium, 240.Faclor universiLalisin brevi oslendilur, 400. Eloquentiasaecularisinebriat, 420. Aucloresfluminum
Non mnlalur, 849. Qao sensu dicitur mutabilis, 819. eloqnentiae, 538.
Quare promissa mutat? 551. Voluntas ejus per hostes Emathduae;una magnaquaenunc Antiochianominatur'
cxplelur, 107.Medicusest clementissimus, 5 91'. Magna et una minor, Epiphaniadicta, 311, 319.
PATROL. XXV. 51
f6M fNpEX AJLPHA^EJICUS RERUM. 1612
Enochet Elias rapti in ccelum,347, 813. haereticus,plenum est doli, 138 Doctrinahaereticorum
.Eplirathadicitur el Belhleem,385. 113, 625. Culiiiseorumverliiurin peccafiim,ibid.
'Episcoporumlnunusel offlcia,721. Studio?e agaui, ne Stiaj? ^x-reliciuon habentvocem sentenliasexplicanlem?sed
violent sancta, iSnd. N.ondignilas sed opus eqs salval, sonilum, 121.Haereticorumcaecitas,503. Horum munera
ibtd. Virtules episcoporumquae? 760, 761. Scientiam non suscipitDeus, 303.Senlentiaenajreticorumvariantes,
habeant, pt possintalios erudire, ibid. Discanla laicis Bdes 103, 304. Non curaiit de operibus haerelici, dummodo
giiaeignorant, ibid. Cpmmendaiurin eis leclio Scriptu- Multateneatur, 38, 468. Decepiorcs quid'laciiint, 209.
rarutn, ibid. Episcojialeuomehsiue opere auferetur, confingunL sponle, quasi iradiiioueaposlojjca,749.
680.' Bapere conanlnr prae caeteris eos qui in Ecclesiasunt
Epistolaeapqstolicaevelerem legem explicant, 763. constiluli, 145. Suiguli haereticorumhabent deos suos,
Epistola ad Hebraeosnon recepta ab pmnibus,838. Ejus 123.Sibivindicanlsacerdoliidignitatem,314. Lignocru-
auctor Ignoratus,339. cisdoctrinamsuamconfirmant,B20.Habent solemnitates
Erodioiiistria genera, 819. suas, 75. Falsa mysteriahaereticorum,80. Gultuseorum
Erucaenatura, 275.Haec,extremumpoenarumomnium, forhicatioesl, 45. Severi apudpauperes,non apuddiviles,
ihid. Eruca, locusla,bruchus,et aerugospiritualilerexpo- 295.Raro haereticusdiligit caslilatem,78, 99. Conlinen-
nunthr, 171, 172. QuinampppulisubnonijnibusErttcae, tiamet jejunia quidamseetanlur; quidamvoluptates,262.
locuslae,bruchi, et rubiginisdesiguati? 171). Deuin calumnianlur, 273, 848. Omnespeccanl in Tiiui-
EruditidebenldocLrinaeproferre sermoiiem,nee debeni tatem, 888. Faciliusab elhniciscaptumliberamus, quam
prohiben, 247. ab haereticisirrelilUm,376. Mullopej'oresJqdaeiet haerc-
'Esau unde sicappellatur ? 240, 364. Esau et Jacob tici perseculores,'ouam elhnici, 374. Tribulaliofauerjuli-
njg(irae'J^u<lae6rphiet populiChnsti.ini,235. corumqnae? 259. Plangendibaerelicl, 56. Saluseorum
'Esther jet Judith, lypusEcclesiae,671. non desperanda,sed Ojptanda. 13.
Eviingelinn)'Mallhaei Hebraice scriptuin,123.Evange- Hebraicuin idioma, 263, 452. Hebraeicodicesdiversas
Jiurii'segundumHebraeosab Hieronymotranslatum, 520. habenLlecliones, 650. In exposilione historiaeHebraica
Eyaijgejicus sermo hreviatus, 364. Qui legem observat verilas sequenda, 582. Hebraeorumtradilio quae? 823.
cum Evangelio violatnomen Dei, 243. MundatDeus in FinguulJudaei, omnesloculuros Hebraice, 722.
Evangelio,quosin Lege peccantesimmundosreliqucrat, Helcesi\ iculusih Galilaea,535.
218. Hieronymusoral pro remissione peccatorumsuorum,
EuuuchiDeo placent,674, 675. 551. Quidobservatin interpretatione Scripturarum,|47,
HumilitasPJUS,361, 386, 443, 452. Studium Hjeronymi
F in lingua Hebraea,773. Non de pcopriosensu (oquitur,
530. Morbos libenter suslinet modolibidineC3real,263.
Fame nihildurius,342.Fames Judaeorumet silis, 343. Dubitat tle malilia Judaeoruin,474. Cavetodium episco-
Fpminaenatura, 518.Feininaegentiles doclissiriiae, 671. poruui,719.Teslis erat oculatussnbyprsionisJudae , 692.
FestiviiatesceVebranda; hon in vino,549.QuorumDeus S. HilariusopusOrigenisLraiistulil,479.
projicitfpstivilates,302? Hisloriaaliquahdomelaphoricelexilur, 658. Ordo Hi-
Fidesin Spiritum sanctumcoramendaliir,202. Polest sloriae in laudibusDei non semperservalur, jTapcipuein
aliquis anle Fidetn percipere frucLumboni qperis, 768. psal. IIIpf.LI, 245. Noh omniaquaein Hislona iiarrantur,
Viluliet ViclimaeFidei, 158.Rara fides, quae,517. possunliropoldgicesuihi, 595.
OmneFlagitium,si lerminumpudorisexcesserit, spm- Homo, ubi persona nonppnitur, pro quolibethomine
perad deteriora procedil,241. sumilur. 761.Fugil homoa Deo, 396. Hominummiseriae
Fluminaex terraemotibuseruperunt,648. Aliaabsqrpta et pcccala, 451.Crudelifaseorum, 1'29.
sunl, ibid. Humerus opusSignilicat,65.
Fonies Judaeaeobturaii,648. Humilitasinter virlutes praecipua,451. Spe haereditatis
Fortissimiut adamantessolalihidinedissolvuntur,530. Dominicae nascitur,69J.
Prodest Fortitudines pessimas inter se non cpnvenire,
526. I
Frater est et proximus
:'' "" omne
' genus hominum,835,
"" '
849. Idolorumorigo, 24. Idola gentiumqu:o? 207. Idolorum
Fugitivoquid convenjt,393. denominatio,quaein jEgypLoadoravitJudas, 240.In idoiis
Fur et latro quidifferunt,69. quidreperitur, 630.
Furtum et perjuriumnoh parva crimiua, 816. Idumaeorumregio qualis, 570.Idumaeavergit ad Au-
straletn partem,235. HaecprovinciaTheman, Saron, el
G Nagebdicitur, ibid.
Ignis nalura duplex, 203.
Gabaaet Bama,duaecivitatesIribusBenjamin,54. In Imaginibustyrannioblruncatimos servatus,659.
Gabrielet Mi.chaelprotectoresJudaeorpm,665. Immisericordesnonexaudiuntur,466.
Galenusmedicorumtlisertissimus,283. Impalientia humana in disceptalionibusdesignatur,
Gallia Romanistruncaliad ignominiam,41. 608.
Genlium vocatio describitur,837,861.920. Quomodo Imperatoresimpiia Deo puniti, 659.
jnsta esl, 888. Genles in assumplioneIsraclisprojeclae Imperiumsingulareconslitutumest, 477.
sunt , 889. Geulium poenilentia ruina est Judaeorum,
' Impiorummulliludoad nihilum ulilis esl, 102. Eorum
392. slupor, 734.Cur impiisuperjustos prsevaleant? 602, 603.
Gelhurbs melropolisPalaestinae,441, 443.Haud gran- Infernusinmediolerrae,408.Nullusanlertsiirreclionis
dis nunc viculus, 389.In eo sepulcrmnJonasosiendilur, diem ab iulerisrelrahetur, 347. Quidquidseparal fratres,
ibid. inferiuisest appellandus)152.
Gigantomachia in laudesdeornmscripta,289. Iiitirmilasquaeprodest,690.
et
Gog Magoggeutes saevissimae, 213. Injuriari)uxoris Levitae quo animovindicaruntIsracli-
Gracchorumuiater Cornelialaudalur,671. la?,114.
GraliaeSpiritus sanctidivursaein his qui adhucspirilu IuvocarenomenDomininouincipientium,sed perfecto-
timoris ducuntur, ct in his qui peifectamhabenl dile- rum est, 205.
ctionem, 203.Nihilpolest aniniasine GraliaChrisli,748. Iraenaiura, 173.In subrisionesimulataoslendiiurma-
gniludoirae,289.Aulrarus aul nullusest, qui ira Deinon
H sit dignus,540.Bruta iramDei sei.tiunt,676.
IsraplimdeVidenlisDeuinsortitusest no.men,275.Re-
Hadrianusde favillisJerusalemsui noniinisEliam con- gnum Israel jiermansitducentis qiiinqnagintaannis, %.
didit clvilatem,171.
Haederaenalura, 425. In Pakuslina et arenosis locis Israel vocalurEpliraiinel Josephet Samaria,8. Quosensu
nascilur,ibid. po|)ulusIsrael appellalurvirgo,281. Cur Deus tanla con-
HaeresesomB,esuude?582.Unalingualatranladversus tulit Israeli beueficia,503. IdololatriaIsrael, 285.Perti-
511.Hae- liaciapopuliIsrael insuo pcccalo,278, 511, 312. Abun-
Ecclesiam,, t>59. P atriarchaehaereseon qui? 267,
reljforum .mater supecbia, 49, 274,706. Haereticorum dans opibus, 261. Ejusrapinae,293. Per flagellaet tor-
simulationesac superbia uolanlur, 243, 244, 368. Hex meiit,afruditur, 275.Suscgpit cultum idolorumvilioprin-
465. Per quin-
apud IJaejreticosdici poteslqui primushaeresimre|>erit, cipui^,'46. Crudeljtas principumIsrael,
70. HaereLigi caro (ueruni el.membruin Christi, 102.De Hjiegeutos triginta arinps^sraelilae caitliviin iEgypto,217.In
duiuoDei ejecti sunt, ibid. NihildilTerunla gentibus,75, munoljomiiislsraelsalvusfiet, 555.
80. rTonScripturarumauctoritalem,sed humanaeraiionis
sensflmIpquuotur,ibid. HaereLici doctissimi,106.Sermo J
eorum compositus,229,287,293, 294. Quidquidioquitur Jacob unde Israelis et Directi nomen accepit, 136,
16H INDEX ALPHABETICUSRERUM. 1 14
iicil, 552. Ab Angelo confonalurne timeat Esau, 142. danmatur,604.Librorumapocryphorumnonnullaesenten-
IJcui lypusCuristi,ibid. 1133,751.
S. Jacobuspraecipitatusdc lem|>lo,692. Linguadata est ad laudandumDeum, 101. Lingua He-
Jauuariusmensis,undesic dicilur?852. braeamatrixomniumLinguarum,730.
JpjuninmMauichaei, haerelicorum,maximeque Encra- Linleolaad abstergendossudores.475.
lilarumsaturilate et ebrielale.delerius est, 180. Litlerte apud Hebraeossunt xxu, 752.Habetlittera uti-
Jerusalpm in montibus sita , 23. Tribus nominibus litatemmaximam,siservetur, 241.
appellatur, 861. Ejus ingratiludo, 45. Tradita Komanis Locustaenalura, 427, 576, 381.Locusta inimicamorta-
exercitibus,516, 694. libus, 146. Mnlliludolocuslarumin Palaestinatempore
JpstisfiliusNavelypusSalvaloris,741. Hieronymi,186,193.
Joelispiopheiiaad tribuin Juda perliuel, non ad decem Lucri gralia non corripientes,208.
iribus, 169. Luctusdoctoris,malusdiscipulus,513.
B. JoannisossaSebasiecondila,8. LugpntitimccenasGraecivtipiitwvavocant, nos partn-
JoannesEvangel.ex Hfbraeointerpretatur, 903. tulia, 95. ConsueludnvplerumLugentium,340.
JonaColumbainet Graeciamsonat, 716. Ctirtle suaele- Lunaa solelumenaccipii,272.
clionedolueril,592, 595, 425. Arguitura Deo, 595. Ty- Lupi saevioresnocle vicina,595.
pus Chrisli,140,587.Iuterpretalio velerum super Jonam
obscura,ibid. M
Joppeporlus Judaeae,394. Ibi monstrantursaxain qui-
bus Andromedaligalafuit, ibid. Magistrorumvitiodiscipulipuniuntur,872.
Juxta Jordanemmoranlurleones, 884. De Malachipropheiaopinionesvariae,939. Quo tempo-
JosephusscripsittriumphosVespasianiel Tili, 171. re prophetavit,iliid.
Judaeprodilorisinlerilus.501. Maleficiin bonam partem accipiuntur,566.Malunipro
Judas el Joseph lypusChristi, 875.Tribus Juda unde afflictionesumplum,255.Malitiain Scripmrispro angu-
nieruil regnum accipere, 152. Tribus duodeciminLra sfia, ibid., 399, 831.
Emalh, EpiphauiameL lermiuos jEgypli concludunlur, 906. Malograualuinsemper intelligitur de Ecclesia, 771,
320.
Judaeitergiversanturin prophetiisde Chrislo,831.Va- Manassesegit pcenilentiam,675.
ri:e .Jutlaeorumcapiivilates,500. Eorum solemnilales,19. Mauichaei doguiaimpium,582, 619.
AllliciiopopuliJudaiciquae?692,693.Proliibenlur ingredi Marcionis liaer,sis, 237, 370,429, 535, 542, 741.
Jerusaleni,iiid. QuodoffenditJudaicus popultis,dispen- MareMortunmundedictuin, 193,919.
sationisDei est, 45i, 45b. UnumDeumcoluntJudaei,sed Mariapraecaetcrismulieribusilluminata,671.
Trinitaiemnonagnoscunl,505.Judaeilieei idolisnon ser- Mariti incredibilisignominiaexponitur. 335.Extrema
vianl, nec lamenhabent Deum,31. Quibns cibisvescun- ejusmiseria, 913.
lur, ibid. Pietasel arnor Chrisli in populuinJudaicuui, Marlyresconculcantadversariossuos,873.Fame perie-
594.Quolnplicimodovenit Dominusad populum Judai- runt, 344.
cum, 665.Judaeisua sponledivisisunt a Ctirislo,545.A 488. Maithaeusarguit negligentiaeScribas et sacerdotes,
Deo rejecli sunl, 104. Corporihusfiliorumvesci coacti
sunt, 178.PrincipumJudaeorutnsuperbia, 507.Post Do- Mathematicorum errores damnantur,680.
minumoblatum,defecitregntima Judaeis,683. BellaJu- Melnun offerturin sacrificiis,173.
daeoruminlestina,886.Quadragintaannisposl jiassionem MelohomidolumAmmonitarum, 236,679.
Christisubversi,666.Ruinaeoruinextrema, 337. Narran- Medicina extremax Iribuum, et omniumpcccalorum
tur eurumcriiniua,et causairaeDei,339.Judaeitotoorbe quae? 276. Medicinae ars, 61.
jieregrini, 342. Eorum ptenae in omni loco, 35. Judaei Mediet Persae,unumregnumfaciunt,790.
acteruacaecitatecooperti,927. Eorum magistriocciden- Memphis olimmetropolisjEgypti,94.
tem sequunlurlitleram, 251. RaridoctoresapudJudaeos Melallaomniaa Deocreata, 758.
temporeHieronyuii,in prmf. Os.JudaeivocanturCircum- Michaelultor iniquitatumIsrael, 784.
cisio,22. SynagogaJudaeorumfornicariasimul, et adul- Millia Millenariorumhaeresisarguitur,22, 210, 214, 474.Sex
lera, 14. Conversiopopuli Judaiciin consumiiiaiione sae- annorum,et hora novissima,475.
culi,664.TerraeJudaeaelermini,519.FoutiumJudaeae sic- Milvus avisrapacissima,819.
citas,272. Minislrare vitluisel pauperibus,apostolip,uui,457.
Jiidiciidiemnec angeli noverunt, nec Filius, 52. Diei Misericordiae opera,853, 834.
judiciiseveritasquanta?181, 188, 215. Judicii dies pa- 237,703. Ex Moabitarummetropoli,lola appeltataest provincia,
vendus,301.Nullaanima est quaenon paveatad judiciuni Montanusdelirat, 555, 589.
Dei, 340. MorasthiviculusPalaesLinae,
Judex injustus notatur, 512. Judicia iu portis urbium 433.
fiebant,291. Judiciavera quolemporeflant, 53. Veriju- Mors extremumomniummalorum, 259. Manusmortis,
dicii signa quae1?850.Judieiumconverlitin furoremqui quid? 131. Quodnamdiscrimeninter morlemet infernum,
iralusjudical,521.De perversisjudiciisnondebemuslur- 152.TimormorLis in liomine, el diflicullasavelliabhoc
bari, 592. mundo,569.Quodin die iudiciiftiturumest omnibus,hoc
Juliani Apostataecalumnia confutatur, 123. Diclum in siugulisdie morlisimplelur,188.In eo quod non quae-
ethniciin interitu Juliani, 660. rimusDeum, morlui sumus,285. SurgereaMorluisquid?
JustiliaDei vallaturmisericordia,419.Justitiasaturat, 500.
iniquitasuteros vacuosderelinquil, 39. Quomodofructus 889. Moyses,Aaron, el Mariain uno mense condemnati,
justiliaevertituriuamariludinem,321. Mulieressanctaenon leguntur peperisse cum dolore,
Jttstus peregrinusest super terram, 695.Ejus constan- 483.
lia et lnnderalio, 171. Justus paupertatenon superalus,
ut iniquumaliquidfaciat,laudatur,241. Muudusabornatunomenhabet,391, 535.
Justi loquunturcum Deo, 529. Munerade rapinisquaesitaDeusnourecipit, 302.
In Mysteriiscui renunliamus,el ad uuem convertimur.
322.
L N
Lachisurbs idolisdedita, 442. Ad quid Laboramusin Nalura insensibilis praesenlilsuum Creatorem, 348.
terra,901. Bonumnaluraeet gratiae in defensioneni-sui servandutn.
Lamentationessuper quoscripsilJeremias,904. 579.
Latro cum Christo ingressus cst primus in paradi- QuidquidnecessitaleDl, cito solvilur; quodvoluniate
suin, 865. arripitur, perseverat, 71.
Lalrunculi,id esl, Emissarii,443- In Ndonavpstrahunturfumbus, 215.Rivus Nili inter
Leonisnaluraqune?151.Leo honvcrsaturin agris con- Rhiiiocoruramet Pelusium,mare ingreditur, 31-9.
sitis, sed ubi silvaesuntet iticultabumtis,254. Ninivt;magnitttdoet anibitus, 415.Niuivesubversio,
Lex, Spirilu sancto diciante scriptafuil, 808. Quinque 389, 590. Niiiivt)vocaluruuncNiuus,535.
Moysis libri lanUima LXX translati, 459.LeclioLegis Ninnsprimusin Asiarpgnavit,24. Sui nominiseonditlit
sine Chrisloamara,573.Lex el Propbelaede Chrislipas- civitatein, idid. HancvocantNinivenHebraei, ibid.
sione praedicant,809. Lex lacerata|iropler muiiera, 595. NisanmensispiiimusHcbrseorum,769.
LiddaeHebraeisapienlisfabula,625. Noliilitasvanaperibit, 685 Vilia-exet>nasceutia,ibUl.
l.ibrisacriauroel purpuraurnanLur,841. Liber Juibtli NovaliisabHieronymo impugnatifr.^00,282.N-0"'«iaui,
non ab omnibusreceptus,743. Libri apocryphidoctcina 156.
4015 INDEX ALPHABETICUS RERUM. 1616
Numerus verus , qui unius Dei majestateconcludiiur, ctorilas sequenda, ibid. Petri infidelitasonus grave , 556.
284. SecuudusNuinerus in malamparteiii sumilur, 782. Ptiantasiavixaut numquamin bonam parteiu sumilur,
Septenarius sanclus , 282. Oclavussauctus, 752 , 753. 651,652.
Nonusin malampartem sumilur , 753. Tricenarius san- PhiladelphiaolimAmanavocata, 572.
clus; el vicesimusnonsic , 768. Quadragenariusconvenii Ad PhileiuonemF.pislolalaudata,562.
peccatoribus,416. Afiliclionemet jejuniumdenotat, 246. Philistiimalienigeiiaedicunturnominesibi proprio,230.
Numeri perfecti, qui? 282. Philoso|ihoruin,oratorumet poelarumconsuetudo,224.
Pietas, abominaliopeccatori,293.
o Pilaemcdicorumusus,686.
Plaustra ferrea ad trituram, 226.
Obscuritastribus modisnascitur, 25. Pluvia in tine mensisJunii, el in menseJulio nonvide-
Odollaurbs Judae,443. tur in Judaea,150,172.
Oleuin quidam arbitranlur in jEgyptonon gigni, 134. Poenitenliaesignaexplicantur,524.Quodfacit baplisma,
Samariain oleoferiilissima, ibid. Oleo uugebauiurpro- hoc facil pcenilentia,140, 156.Locus et
aplus poenitenliae
phetae,ibid. confessioui, templum pst et allare , 193. ConLineiiliain
Olivaetfuctus ad quid utilis, 160. operibus| cenilenlia' requiritur lamquamnecessaria,ibid.
Onocrotalorumduo genera, 710. Poenilenliamortiel inferis comparala,282. Scripturahor-
Opera nostraqttandomercedemnon babent., 844. Sine Nemosit tatur ad pcenitenliam,licet veuianon detur omnibus,191.
niercede sunt ea quaenonfiunlin nomineCbrisli , 8(6. securusde |ioeniteniia, 525. Pcenilentia nostra
Apudincredulos,non prosunt bonaojiera, 768.Dettsmutat Deutn mutat, 191.Aliorum|iceua, alios ad pcenilenliam
promissa,si hoiniuesmulenl opera, 421. provocat,508.Solliciiudoveri poenilenlisquae?505 . 577.
Oraculadaemonumfalsa, eLcuraiioues morborum,597. Girogressusejus , 5H7. Magnainsania, uolle converli,
Orationon polilamanu auctoris, redolel negligentiain, danle Deolocumpoanilenliae,84. Poeuilensgaudens pali-
881. lur , modoveniamniereatur, 659.IntanlumDeus reci|iit
Oratores et philosophivelut reges hominumhahiti,4l9. poenitentes, ul vocel eos populumsuutn , etc., 200. Eis
Eorum praecepiaquasi oraculadeorum accipiuntur, 420. respondet,136.Debel pcenilensmuhitudiuempeccatorum,
DiQVdecreduni in Deum, ibid. muiiittidiueexaequarevirtulum, 580.
Orbissiatus ante et post passionemChrisji, 404. Poet3rum fabulae,ridiculael porlenlosamendacia,288.
Origenes scripsit in CanticumCauticorum, 561. El Lria Poela gentilis furalusest senlentiamAuiosprophHlae,290.
voluminain Mabchiaui, 441.in allegoriaeinlerprelalione C. PnmpeiusprimusJudaeamcepit el templum, 896.
totus esl, ibid. Damnalurejus inlerpretatio, 814. In Po itificispeclore el corde verilas el doclrinade-
Os pollulumprohibeiur facere menlionemnoininisDei, benl esse, 34.
4*. Porla piscium quae? 684. Dujilicesporlae, mortis et
Osee prophelia ad x tribus perlinet: non ad Lribum vitae,292.Virlutes portaesunt,ibid.
Juda,169.GraeciAuctoresqui Osee exposuerunt, in prwf. Possessioterrena non est hominisralionalis, 616.
in Osee. Precibus Dei ira retinetur, 889.
Principes dal Deus , ut populumcorripiantdelinquen-
P tem, 96.
Privilegiasingulorum, non possunt EacereIegem com-
Pace implelur, qui contumeliisafiicitur, 493. Palatie , munem, 400.
qnid?6. Profectus noster, Dominivictoria est, 803.
Palmarumin ramis , signum victoriae, et virtulis prae- Prophetaedicli videntes , 56 , 351. Deus loculusest in
mium, 932. prophetis, et in Evangeliis, 521.In prophetis divinalionis
Pammachiinomen, quid significet,223. esLveritas, 523. Eorumscripta, licel sancta , humiliasunt
Pannoniaeet Dalmatiaeregiones vaslatae,676. ad comparaliouempropheiiaeadvenlus Chrisii, 475. Elo-
Papulaein labiis posl.niorbum , sanitalisindicium, 556. quiuiii Dei ad eos intrinserus est, 608. Iulelhgunt uni-
Parentes vullu tantum laederescelus est, 519. versa quaeloquunlur, 535. Cur praesenstempus non negli-
Pascha, a quo nomenaccepil?530. gunt? 5. Non omnia Deus revelal prophelis, 255. Dei
Pasloris liber, 75. Pastores negligentes nolantur, 884, Spiritu loquuntur,460,491.Ciliciumhabilus prophelarum,
894. 909.Nonidemordoxu jjrojihetarumapudLXXinterpreies,
Palimur non fortuitu ; sed Dei voluntate, 547. ac apud Hebraeos,165. Quatuor prophetaeeodem lem|>ore
Palris nomen ante adventum Cbrisli occullum fuiL, 635. prophelabant, 589. Sexdecim projihetarumeiymologiae ,
Agnilio Patris etFilii unde veuit, 636. 165. Gsee el Joel iisdem lemporibuspropheiarum, (69.
Paulus, lupus rapax , 55. Ejus conversio, 290. Quare Aggaeuset Zacbariaseodemanno prophetaverunt, 779.
vas eleclionisdiclus, 86. AudivitmysleriaTrinilalis, 349. Consuetudo|irophelarum, cum loquunturcontra Babylo-
Scripsitad septem Ecclesias,473. 855. neni, 383.Undeorilur obscnritasproplielaruni, 550. Ars
Pauperlas Hcladamnalur, 228. rhetorica in prophelis, 70. ObscuriLasprophetiae,etdifli-
Peccati gradus quatuor, Hegna diaboli, diversa cullas explanalionis, 162. Oinnispro|;heliavisiodiciiur ,
Peccalorumpondusgravissimum,818. Veuae 140. Aliudprophelia , aliuddivinalio, 472.Ubi prophelia
peccala, 647.153.
sunt morlis, NihildignumquodpossitDeoollerri pro de Cbrislomanifpslaest, uihil ampliusrequiratur , 856,
iieccato. 505.Pro peccalosanguispropriusdigne offerlur, Oiniiisprophetarum chorus Cbristi praedicalpassionem,
tbid. Alia poscil, quai damibus prosiul, ut, elc., 506.Se- 985.
cuiidumordinempeccalorumBt ordo pcenarum, 457. Ad Propontidis angustiaeChalcedonemet Byzantiumdivi-
uiagna peccala, magna est iudignalio, 127, 856. Grande dunl, 878.
peccatumest odissecorripienlem, maximesi amore corri- Providenlia Dei non ignoralur , licel ignorelur ejus
piat, 292.Grandepeccatumest, noiisolumfacere inalum; veritas,397.In singulis hominibusprovidenlia,in animan-
sed et.diligerej296.Iniquilas peccaluniin quodtfferaul libus curril generalis Dei dispcusalio,604. Neganles pro-
et
89. Peccalorism conversioneauid til, 690.VictimaeDei, videntiamargiiuntur, 688.
conversio peccaloruui est, 65. Peccalores de Ecclesia PsalteriutnLyriro more compositum,651.
expeilunlur , 484. Peccatoresdelicias praeteritas vitaeau- Psylli populi Libyaein Africa, 167. Spiritualem sibi
steritate compensenl, 180. Nec sufliciiflere el habilum Totttotexliilieri tupil Hieronymus,ibid.
lugenlis assumere , nisi sanclificenljejunium . iuid. Ligat Pudicitiainter deliciasnonservatur, 457.
Deus pedes Peccatorumne ab illo fugiant, 126. Palieuiia Pulex omuiamembrahahet, 146.
Dei eoruin salutisoccasio, ibid. Qtiomodoeos percutit ad Puteus et cisterna qui differaui, 1.
salulem, ibid., 129. Omiiisqui peccat.amat lenebras,254.
Peccatorumjusia ruina, ibid.Cadentibusnun insultaiidum,
454.Causareddilur, ibid., 524. Q
Perfeclum et iinperfectuin, 2 15. Quadragesimaededicatio, 416. Quadragesimaetres, et
PericulaclemenliaDei vilamus,879.Periculumquorum jejuiiia haereticorum,750.
est commune, communisesse debet oraiio, 398. Perire Quimiliauusscripsil xu libros iostitutionis Oratoriae,
nonlicet propria manu ,402. 561.
Peritia juvenilis etsenilis multumdistant inter se, 361. In Quiset QuidScripluraeidioma,256,463, 568.
Persecutiones nonsine Dei vnluntate, 408.
> Perseculores in hoc saeculoa Deo puniti,925.
Perturbationesquatuor nolantur in homine , 171.Nulla R
res ila inebriat, ut animi perturbalio, 173. Rachellypus Ecclesiae,142.
.. Petesatus, quid? 825. Raritate quod dulcescit, assiduilate inamariludincm
Petrus et JacobuscolumnaeEcclesiae, 354. Eorum au- vertitur, 152.
1617 1NDLX ALPHABETICUSRERUM. 1618
RecordalioiiisDei utilitas, 412, 415. \ 374. QuinqueSensusportae sunt Ninive, 579. Has portas
Heges Clirisliani |ierseculoresEcclesiae,pejores Jero- aperit volujitati deditus,ibid.
boam,552. (mperiareguin, dura dicunlur, 82. Septimi numeri Sacramenta,283.
Rt gna quomotlosibi successerunt,791. LXXnonsibi cohaerent,453.
Keligiounde dicla, 350. Duo Seraphimcelebrant mysteriumTrinitalis, 634.
Rejirobi in niundo diu vivere, vitam putant aeter- Serinonisdiviniconsuetuduin historiaeverilale ex|iri-
nam, 3. menda, 115. Conlemptussermonis Dei in quo positus,
Beseph,daemon,641. 835. QuandosermonesDei boni sunt, 455.
Rhetorummos iu loquendo, 118. Servorumest nou diligere. sed tiuiere, 400.
Romulussui nominisconditliturbem, 223.Ibi Tarqui- Seltim, quid? 215, 502.TabernaculumDei de lignis
nius Superbussepiimusa Bomuloregnavil, 737. A Brulo Setlim fuisse perfeclum legilur, ibid. Vasatorcularium
fiiil expulsus,iOirf.Ab eo lcmpore usqtie ad JuliumCae- ex eisdem lignis fiunt, 215. Haecligna in locis cultiset
sarein renipublicam rexerunl consules per annos 564, solo Romano,absque Arabiaesolitudinenon inveniuntur,
ioirf. Romauorumbella civilia,477. Romauiimperalores ibid.
in Judaeosclenienlesvel lerribiles, 822.Romauoruuicru- Siclusquot oboloshabet, 472.
delitas in Judaeos.885. Sinuset colpus,quid? 81.
Uiiliinumvocat Hieronyniushydramet scorpium, etc, Socruset uurusin\icem se oderunt, 519.
52, 167,564, 629. Hunchydropisilaborasse notat, iiiirf., deniem Sol xii mensibusexplel anuum eursum, 272.Sol pen-
Sardanapalumappellat, 582. in cruce Dominumsuum speclare non ausus est,
540.
Solitudinisultimaesignumnotatur, 113.
s Sortibusnon slatim credendum,398.VoluntasDei regit
r>
" sorlesincenas, 399.
Sabaimgens trans Indiam, de qua fuit Begina Saba, Spatiaviarumunaquaequegens appellatsuls nominibus,
46. Ex Sabaimthus venire perhiheiur. ibid.
Sabaeosquidam,Arabessuspicantur,ibid. Spes nostra certa est, 731. Vana Spes in pluribus,747.
Sabbaiisanclificatioin quo |iosita, 283. Neminicredendum,neque in aliquosperauduni,licel aliis
Sabbatasancla, el nonsancta quae?313. subjiciamur,519, 520.
SacerdolumolBciumesl de I.ege respondere, 760. Qui Spiritumsanctumquidamhaerelicicreatum volunt, 280.
eam i;;norai non esi sacerdos, ibid. SanguinemDomini Spiritus sanctusnec venundari,nec emi potest, 472. Spi-
populisdividunl,718. Quomodoaguut impie in Legein ritus, auimalnetnomine corpus iu unumsanctuinSpiritum redi-
Christi, ibid. Pennillilur ul vivaul de altari, 472. Quo- guntur, 85.204. Salvatoris,Spirilus sancti dona de-
modo tlicunlur comedere peccaLapopuli, 37, 38. Nun scendunt, Spiritusquomodoin bonamet in malam
invenittnlur scidisse Ecclesiam populos seduxisse, partem sumitur, 461, 629. Mali sjiirituset eontrariaepo-
el
praelersacerdolesel prophelas, 97. Sicul lalrones viato- nus leslatps, minislriDei, 199. AdversariaspolestatesDomi-
ribus, sic sacerdoles simplicitalipopuli insidiati sunt, 65. provocatad judicium,et disceplat cum eis jiropopulo
Pojiulustraditur adversariisviliosacerdolum,873. suo,207.
Sacerdolesidolorumvocanltir prophelae, 9 07. Statuaeet tituli, quid? 105.
NonSacriliciorummagnitudinem,sed offerenliumme- SlephaniMarlyrisverba defenduntur,306.
rila causasqueDeus dijudical,303. Stritthionisnalura, 438.
In saeculi rebus non lugendum, 454. Res saeculiet Sancla Superbia, quae? 687. Superbia in extensione
omniacorporaper momenlafluuul, 313. Nihil fugacius colli oslendilur, 718, 719. ProdesL superbis humiliari
saeculo,rebusquesaeculi,ibid. 614.AnteadvenlumClirisliomnesfere superbi, 642.
Sahcisnaluraex medicoiumsenlenlia, 93?. Superborumcunfideniiadiem judicii exspectantium
v
Salusuniversorumdie terlia repromillilur,61. 300. ^—
Samaria in uberrimolocosila, 442. Cur, eLa «pioSe- Ij Sycamina,quid?534. \"-I
baste dicta, 363.In Samariaossa S. Joanniscondila,457.
Saucli viri dicuniur angeli, 803. Vocantur lapides T<
propterduritiam tribulalionum,867.Viri sancli consian- \ \
tia, 521. CorViri saucli in Dei tulela quiesr.it,640. Vir Tacilusvitas Caesarumexaravit, 914.
sanclusexerceri desideral, 592,Sancti in judicio absque Taclus pro vexalionesumptus, 797.
forinidinenon erunt, ibid. Tatianus Enoraiitarumprincejts,247.Vinumasscrebat
Sanguis quomodo sumitur in Scriplura, 695. Bestiae nonesse bibendum,ibid.
semper sitiunt Sanguinem seniel gusialuin, 607. Templi subversioquo tempore facla est 880. Semper
Staiinuiualiamelallaab igne defendit.811. tempus est aedificaudi in nobis leinpluinDomino,742,
Sapieiit
S-ar putea să vă placă și
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXVIII.Document731 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XXVIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXVI.Document665 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XXVI.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXIII.Document803 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XXIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXX.Document549 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XXX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXII.Document695 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XXII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XLIV.Document497 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XLIV.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis0% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus XLVI.Document505 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XLVI.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXI.Document611 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XXI.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXXVIII.Document743 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XXXVIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXIX.Document551 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XXIX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXXIX.Document479 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XXXIX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXIV.Document817 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LXIV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XL.Document699 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XL.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus LIV.Document789 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LIV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXXIII.Document621 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LXXIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus LIII.Document515 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus LVIII.Document611 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LVIII.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus L.Document667 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus L.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus CXXXIX.Document829 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus CXXXIX.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus LII.Document629 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XX.Document609 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXXVIII.Document745 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LXXVIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus CXXVI.Document553 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus CXXVI.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXXXII.Document531 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LXXXII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus CXVI.Document547 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus CXVI.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XLV.Document465 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XLV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Toms LXIX.Document685 paginiMigne. Patrologia Latina Toms LXIX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus CX.Document609 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus CX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXXII.Document755 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XXXII.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXXVI.Document517 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XXXVI.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus CII.Document571 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus CII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus CXXXVII.Document611 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus CXXXVII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXXXI.Document285 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LXXXI.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XIX.Document517 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XIX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXXII.Document571 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LXXII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXVIII.Document563 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LXVIII.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXXXIII.Document223 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LXXXIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus CVIII.Document619 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus CVIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XCIII.Document567 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XCIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus CXI.Document813 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus CXI.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus CXXI.Document585 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus CXXI.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XCVIII.Document737 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XCVIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus CCII.Document791 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus CCII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXI.Document579 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LXI.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Migne. Patrologia Latina Tomus CXV.Document733 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus CXV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus CCXIII.Document527 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus CCXIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXIV.Document485 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus XXIV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXXXV.Document535 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LXXXV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus CLXXV.Document667 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus CLXXV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus LIX.Document543 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LIX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXXVII.Document815 paginiMigne. Patrologia Latina Tomus LXXVII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Histoire naturelle des helminthes ou vers intestinauxDe la EverandHistoire naturelle des helminthes ou vers intestinauxÎncă nu există evaluări
- L'Occultisme hier et aujourd'hui: Le Merveilleux prescientifiqueDe la EverandL'Occultisme hier et aujourd'hui: Le Merveilleux prescientifiqueÎncă nu există evaluări
- Cinq traités d'alchimie des plus grands philosophes: Paracelse, Albert le Grand, Roger Bacon, R. Lulle, Arnaud De Villeneuve - Précédés de la Table d'Émeraude - suivis d'un GlossaireDe la EverandCinq traités d'alchimie des plus grands philosophes: Paracelse, Albert le Grand, Roger Bacon, R. Lulle, Arnaud De Villeneuve - Précédés de la Table d'Émeraude - suivis d'un GlossaireÎncă nu există evaluări
- Moeurs intimes du passé: Usages et coutumes disparus - Série VIDe la EverandMoeurs intimes du passé: Usages et coutumes disparus - Série VIÎncă nu există evaluări
- Tixeront. Histoire Des Dogmes. 1906. Volume I.Document564 paginiTixeront. Histoire Des Dogmes. 1906. Volume I.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XV.Document1.016 paginiLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XV.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Möhler. La Patrologie, Ou Histoire Littéraire Des Trois Premiers Siècles de L'eglise Chrétienne. Volume I. 1843.Document464 paginiMöhler. La Patrologie, Ou Histoire Littéraire Des Trois Premiers Siècles de L'eglise Chrétienne. Volume I. 1843.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Hamman - Les Pierres de L'égliseDocument3 paginiHamman - Les Pierres de L'églisePatrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Möhler. La Patrologie, Ou Histoire Littéraire Des Trois Premiers Siècles de L'eglise Chrétienne. Volume II. 1843.Document608 paginiMöhler. La Patrologie, Ou Histoire Littéraire Des Trois Premiers Siècles de L'eglise Chrétienne. Volume II. 1843.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Tixeront. Histoire Des Dogmes. 1906. Volume III.Document600 paginiTixeront. Histoire Des Dogmes. 1906. Volume III.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (3)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XVI.Document880 paginiLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XVI.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XIII.Document1.120 paginiLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XI.Document712 paginiLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XI.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Tixeront. Histoire Des Dogmes. 1906. Volume II.Document554 paginiTixeront. Histoire Des Dogmes. 1906. Volume II.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume VIII.Document888 paginiLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume VIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume I.Document768 paginiLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume I.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume VII.Document874 paginiLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume VII.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume VI.Document924 paginiLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume VI.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume IV.Document864 paginiLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume IV.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume IX.Document860 paginiLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume IX.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume X.Document928 paginiLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume X.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume III.Document868 paginiLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume III.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume V.Document888 paginiLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume V.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Montalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 7.Document720 paginiMontalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 7.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Cavallera. Saint Athanase (295-373) - 1908.Document384 paginiCavallera. Saint Athanase (295-373) - 1908.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume II.Document884 paginiLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume II.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Montalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 5.Document444 paginiMontalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 5.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Montalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 6.Document676 paginiMontalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 6.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Schmidt. Précis de L'histoire de L'église D'occident Pendant Le Moyen Age. 1885.Document484 paginiSchmidt. Précis de L'histoire de L'église D'occident Pendant Le Moyen Age. 1885.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Montalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 2.Document688 paginiMontalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 2.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Patrologia Orientalis Tome XIII - Fascicule 2 No. 63 - Homiliae Variae - TEXTES MONOPHYSITESDocument220 paginiPatrologia Orientalis Tome XIII - Fascicule 2 No. 63 - Homiliae Variae - TEXTES MONOPHYSITESPatrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Delarc. Saint Grégoire VII Et La Réforme de L'église Au XIe Siécle. 1889. Volume 2.Document544 paginiDelarc. Saint Grégoire VII Et La Réforme de L'église Au XIe Siécle. 1889. Volume 2.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Delarc. Saint Grégoire VII Et La Réforme de L'église Au XIe Siécle. 1889. Volume 1.Document512 paginiDelarc. Saint Grégoire VII Et La Réforme de L'église Au XIe Siécle. 1889. Volume 1.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Delarc. Saint Grégoire VII Et La Réforme de L'église Au XIe Siécle. 1889. Volume 3.Document656 paginiDelarc. Saint Grégoire VII Et La Réforme de L'église Au XIe Siécle. 1889. Volume 3.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisÎncă nu există evaluări
- Arrêts Droit AdministratifDocument9 paginiArrêts Droit AdministratifLaetitia Marcucci-HilaireÎncă nu există evaluări
- Note Jur - Procédure de Déclassement Des Chemins RurauxDocument9 paginiNote Jur - Procédure de Déclassement Des Chemins RurauxIsabelle BalaguéÎncă nu există evaluări
- DIE Corrigé 1Document12 paginiDIE Corrigé 1sharon.rainswort11Încă nu există evaluări
- Le Droit Administratif - Weil Prosper, Pouyaud DominiqueDocument108 paginiLe Droit Administratif - Weil Prosper, Pouyaud DominiqueTakeshi Kovach100% (2)
- 6 6875 78f96788 PDFDocument30 pagini6 6875 78f96788 PDFSAEC LIBERTEÎncă nu există evaluări
- Cours Contentieux Administratif 2023Document35 paginiCours Contentieux Administratif 2023arona gueye djigalÎncă nu există evaluări
