Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
Sancti Isidori, hispalensis episcopi, Opera omnia, Romae anno Domini 1797 excusa, recensente Faustino Arevalo, qui Isidoriana praemisit ;
variorum praefationes, notas, collationes, qua antea editas, qua tunc primum edendas.... 1850.
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA CN1VERSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMIGA,
VENEUNTQUATCORVOLDMINA
28 FRANCISGALUCIS.
HISPALENSIS EPISCOPI
OPERA OMNIA
ROMiBANNODOMINIMDCCXCVIIEXCUSA
TOMUS PRIMUS.
VMSEUNTQCAIUOHVOLUMINA28 FRANCISGALLICTS.
1850
ELENCHUS OPERUM
Ex typisMIGNE,au Petit-Moutrouge.
EMINENTISS.ET REVERENDISS.
PRINCIPI, ET D. D.
FAUSTINDS AREVALUS.
Quod diu multumque doclissitni quique exopiaoant, ut Isìdori sanctissimi Hispalensis ponlificis opera eo
cullu coqueordine, qui wtalem liane nostrani decerei, denuo in lucem predirei, id posi tot irritos plurimorum
conalus quodego prmslare in me receperim,in varias fonasse reprehensionesincurram. Veruni nikìl ea de causa
ab inceplo delerrilus, te alidore, et auspice , princeps eminentissirae, in quo uno et spes et ratio sludiorum
meorumest omnis reposila, majus eliam quiddam, quam quantum aliorum votis satis esse posset, aggredì sum
ausus. Cum enim multi prwclara doclrina, et ingenio viri cum palrum et majorum memoria , lum hac etiam
nostra sivein Operum omnium S. Jsidori, sive in hujus vel illius tantum edilionem perpoliendamabsolvendam-
que diligenti studio incubuerint, quorum commentationespartim prwlo illm quìdem subjectm, sed dispersa!, et
raro obvìmsunl, partim adirne mss. lalebanl, non salis me aut cliarkali pietalique adversus Hispanim noslrm
Doclorem, aut grato animo adversus eos qui res gestas ejus lucubrationesque illuslrarunl, (acturum esse
existimavi, nisi omnia aliorum ejuscemodi scripta , suis qumque locis aple disposita, in unum veluti corpus
eolligerem, et, sicubi opus esse viderelur, ad veri normam revocarem. Ita profecto fiet, ut adjeclis iis qua;
prò mea virili parte adjicienda esse censui, limemea unius editio instar aliarum omnium haberi possit. Qutd
menni consiliumsitibi, princeps eminentissime, probabitur, vel potius quoniam probari Ubijam inlellexi,
non dubito quin ìllud eliam cateri omnes, vel iisdem qua; me moverunl, ralionum momentis compulsi, vel
judicii lui prwrogativa incitati, libentibus animis probaturi sint : alque adeo reliquis tuis immortulìbus in
optimarum artium studia meritis Isidoriana nova editio, ut auguror et opto, veluti cumulus accedei : nomenque
iuum, cui nihil ad commendationem amplitudinemque quod addi possit, fecisse reliquum videris , tamen
inclarescetillud quidem aliquanto magis, non minus inter illos qui sacras litteras patrocinio suo foverunt,
quique sui meraores alios lecere merendo, quam inter eos , qui earumdem liiterarum studia ad perennem
nominis recordationem famamque excoluerunl. Deus te, eminentissime cardinaìis, et irsesul amplissime ,
lilleralis virisChrislianoereipubliem,atque Hispanim cum primis noslrm, cujus tam magnimi lumen es,sospitem
incolumemqueservet quam diuiissime. Ila vovebam.Ex Urbe, Kulend. Januar. anni 1796. /^f
ISIDORIANA, %
SIVE IN EDITIONEMOPERUM ^*i^
S. ISIDOM HISPALENSIS
PROLEGOMENA.
DE SINGULISS. ISIDOBIOPERIBUS,EORUMQUEPECULIARIBUS
EDITIONIBUS.
389 CAPUT XLVI. 1 Albini. Notalur etiam libellus Quinti Julii Hilarionis
B
de origine mundi in uno Codice: item Expositio Jusii
Recensentur Opera S. Isidori ex veteribus
bibliothecarum calalogis. episcopi(Urgellitani) in Cantica canlìcorum : item liber
Prognosticorum Juliani episcopi, scilicet Toletani;
1. In antiquissimis bibliothecarum calalogis qui ad
indican- cujus, ut puto, est eliam liber', qui appellalur Anti
nos pervenerunt, interdum Opera S. Isidori est Antikeimenan.
Cymenon ; quippe legendum
lur : qua? commemorare opera?pretiumerit, cum ut 4. Alius catalogus ejusdem bibliolhecae uberior
melius intelligatur quanti olim Isidorus habitus fue- describitur in cit. Cod. Vaticano-Palatino 1877. Con-
rit , tum maxime ut de veris ejus operibus seeurius sonat praecedenti recensio Operum S. Isidori usque
judicare possimus. ad incommulabilis sit : pergit : Secundus de sapìentia.
2. Fuldensis monasterii celebre nohien est. Ejus Tertius de flagellis Dei in uno Codice.Ejusdem de Na-
bibliolhecae antiquissimus catalogus exstat in Codice tura rerum (supra, id est, liber Rolarum) liber ; et liber
Vaticano-Palatino 1877, saeculix circiter, sic inscri- Differentiarum i. Et de origine officiorum librili, et
ptns : Quot et quorum libri [uerint in libraria Fuldensi. Synonyma ejusdem libri li, et quomodo accipiendum
Elsi autem post quosdam Hieronymi libros recensito» sit, Nolile judicare, el de Trabe el Festuca, hac omnia
manu notatur, Index bibliotheca Laurissana, tamen in unoCodice. Ejusdem ad Florenlinam sororem suam,
'
dare perspicitur catalogum Fuldensem continuari : " de civitate (nalivitate) Domini, passione, resurrectione,
nani index bibliotheca?Laurissanaejam in hoc volu- regno, atque judicio liber ì, liber il de gentium voca-
mine praecessil, et diversus ab hoc Fuldensi est. Ibi : tione in uno Codice. Ejusdem proamiorum, et chro-
Isidori Siri Elymologiarum vigiliti unus, etc., ut in nica, et ejusdem designificalione nominumad Orosium
catalogo mox referendo bibliotheca? Laurissanae, ex in uno Codice.Breviarìum ejusdem super divina histo-
hoc eodem 360 Codice. Hic legilur de Nalivitate, ria libros, et versus, qui scripti sunt in armarla sua
non de civiiaie, et non indicatur liber n ad Florenti- ab ipso compositi, et in eodem libro Sermo S. Aiigus-
nam. Desinit : apostolorum Petri et Pauli. In fine ca- lini in natali S. Joannis 391 Baplisla, et in natali
talogi : DescriplioArculfi de silu Hierusalem, et loco- apostolorum Petri et Pauli. Isidori de origine (ordine)
rum sanctorum in circuitu ejus, et Isidori de ordine creaturarum, etc., ut supra. Prope finem : Ilem liber
creaturarum in uno Codice. Videtur scriptum creatura glossarum, et Chronica Isidori; et sententia (sic) Se-
aut creatura. nechein uno Codice.
3. Codex Valicano-Palatinus 57, membranaceus 5. In alio Codice Vaticano-Palatino 235 charlaceo
in 4", siculi ìx circiter initio , exhibet indicem ve- in folio, pag. 294, ex catalogo, ul videtur, alicujus
tustissimum librorum monasterii S. Nazarii in Lau- veteris bibliotheca? recensentur Isidori libri tres de
rissa, ex quo plures Codices per varia rerum discri- T) ] summo bono, et libri viginti Etymologiarum, et Isi-
mina in bibliothecam Palalinam, atque inde in Va- dorus de officiis ecclesiasticis, cujus finis : sententiis
ticanam transierunt. In hoc indice enumerantur Li- firmaretur, ut in edilione Grialii. Alii quaedam ad-
bri Isidori Elymologiarumvigiliti unus in uno Codice. dunt. Coniinet hic Codex flores ex Operibus S. Au-
Ejusdem libri tres (Sententiarum). Primus sic incipit : gustini collectos. Ejusdem bibliotheca?Vaticano-Pa-
Quod Deussummuset incommulabilissit. Ejusdem de latinaecodex 226 chartaceus in 4° saeculi xv, eadem
Natura rerum liber, el liber Differentiarum. Ejusdem Isidori opera simili modo repraesentat, sed extrema
ad Florenlinam sororem suam de civitate (lege de na- verba librorum de officiis ecclesiasticis omittit.
livitate) Domini. Ejusdem Proamiorum, et Chronica. 6. Pezius, tom. Ili Thesaur. Anecdot., part. m,
Breviarìum ejusdem super divina historia libros. Isi- col. 609, ex notitiis anliquis monasterii Benediclobu-
dori de origine (forle de ordine) creaturarum in qua- rani haec refert : Describuntur libri, quos ecclesia S.
ternione. Sentctia et Chronica in quaternienibus. In Michaelis ad Quoclialum tradidit Kisyla monialis,
hoc indice praeter libros biblicos plerique Codices regali Francorum progenie edita. Kisyla per Suo*sa-
referunt opera SS. Patrum ; in his Beda? quoque et cellanos scribi eos libros fecerat, scilicet per Engil-
307 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 398
hardum, Chadoldum,TracholfumFrisingensis ecclesia l\ i Sanctorum Patrum qui in Scripturarum laudibus
episcopum, Rudpetlum, Racholfum. In his est liber e refernntur. Hic liber sic incipit (Allegoria) : Inci-
Synonyma, scilicet Isidori : nam libri donati a Kisyla, i piunt nomina... Sanctorum Patrum Veteris Testa-
sive Gisela, aut Gisala, uxore Gbilderici regis Mero- « nienti mystice exposita a S. Isidoro Spalensi epi-
vingiorum ultimi a suis depositi, ad monasleriuni « scopo : hic liber sic incipit : Adam figuram Christi
Benedicloburanum postea delati sunt. In catalogo < gestavit. Item nomina sanctorum de Novo Testa-
autem librorum monasterii Benedictobarani saeculi <mento : hoc opus sic incipit : Quatuor. Chronica S.
xm apud Pezium loc. cit. recensentur : Isidorus Ety- e Isidori Spalensis episcopi, describens historiarum
mologiarum... Senlentia Isidori, item alius liber sen- i breviarium, ab exordio mundi usque ad Heraclii
tentiarum... Isidolus (sic) de synonymis. Nolatur, « lempus liber. Liber DifferentiarumIsidori Spalensis
Etymologiarum Codicem esse bona? nota?, saeculox f episcopi : hic liber sic incipit... Item de dislinctio-
scriptum. < nibus quatuor vitiorum : hic liber sic incipit : Contra
7. Carolus Meichelbeckordinis Benedictini, tom. I < hsectamen quatuor virtulum genera. (Est finis libri
Hist. Frising. part. i, sub Josepho episcopo IH Fri- < n Differentiarum.)Uemsecundusde differeniiis393
singensi, sic narrat :Uxor illius (Childerici deposili) « verborum : hic liber sic incipit : Isidorus lettori sa-
Gisala inter religiosas moniates Parlhenonisad Coche- li « lulem : Plerique veterana sermomim differentias
lum Boiaria lacum nuper instituti, ac Benedictoburano i distinguere studueriinl. Sermo Isidori contra Aria-
monaslerio subjecti, se recondidit... Ejusdem Gisala t nos, qui sic incipit: Veni, Domine Jesu Christe re-
vetustissimiCodiceshodiequein dicto monasterioBene- c demptor poster, i
dictoburano exhibentur illasi. Inter hos igilur repo- 10. De indice librorum mss..qui in monaslerio
nenda censeo Synonyma Isidori, qua? proinde sae- Bohiensi saeculo x servabanlur, sermonem habui in
culo vui exarala fuisse dieendum erit. Bine etiam Prolegomenis ad Dracontium num. 27, ex Muralo •.
colligitur quam falso nonnulli tradiderint Childeri- rio tom. Ili Antiq. Italie, roedii sevi, col. 817 seq.
cum,caelibem fuisse : imo Mabillonius Anna). Bene- In antiquiori ejus bibliotheca? parte invenio ; Li-
dica lib, xii, pag. 154, n. 55, 392 ex Fontanellensi brum i, in quo conlinetur ars cujusdam, et Synonyma,
chronographo refert filiumChilderici, e regno dejectj, et Chronica apostolorum.Isidori Synonyma fortasse
Theodoricum clericum effectum fuisse. sunt. Clarius de Isidoro : Item de libris Ysidori:
8. In praefatione ad tom. I Thesauri Anecdot., Expositum in Genesi i. De diebus, et septimanis,
num. 43,- Pezius ex catalogo librorum monasterii temporibus,et signis libros, n (fortasse ex Etymolo-
Weinhenstephenensis saeculixi eirciter profert : Isi- giis, aut ex libro de Natura rerum). Officiorum
dorus de Summo Bono. El iterum, num. 71, ex cata- Q libros v,. et in uno ex his.continenlurepistola diverso-
logo librorum saeculixm qui in Canonica S. Nicolai rum, el Synonyma Ciceronis,et gloss. Libros differen-
Palavia? existebant, sed anno 1395 combusti sunf, liarum tres. Libros Proamiorum u. Libros et Homo-
etliibet : hidorus de Summo Bono, Isidori epistola. logiarum (Etymologiarum) iv. Libros Sententiarum^
ibidem, num. 45, In bibliotheca^ait, Canonicomm ni. Librum de ordine creaturarum i. Chronica Ysidori
Frisingensium quidam Codices ad mille annos pro- librum.... Pergit infra catalogus : Item de canoni-
xime accedunt. Gregorii Magni, Hieronymi, Isidori, bus.... Item librum canonum.i, in quo habelur Ysidori
eie. Opera non sine stupore spectavimus. Orosius sa- de ordine rerum.... Formula vita honesta cujusdam
culi circiter vm, eie. Eodem tom. I, part. 3, ex libro Martini (Dumiensis).... Synonyma Ciceronis.... Li-
Joannis Egonis de Vir. illustr. monasterii Augi»?Di- brum Ysidori de vitiìs i.
vitis, cap. 12, constai, Kerardum monaebum saeculo 11. Haecomnia in vetustiori, ut dixi, bibliotheca.
x Synonyma uno volumine coroprehensa conscri- Sequuntur in Catologo libri quosDungalus monaslerio
psisse : quaeIsidori nostri Synonyma esse facile sibi Bobiensi saeculo ìx donavit : in his calologus refert
quivis persuadebit : sermo est enim de librario, non Librum Elymologiarum' Isidori unum : inter libros
de auctore libri. In dissertatone isagogicaejusdem vero Benedicti presbyteri librum officiorum Isidori
Peziiad tom. Il, pag. 11, ex Codice saeculixn refe- ». unum. Inter libros Theodori presbyteri : Prognostica
runtur libri, Gotwiciensiecclesia?ab Heinricio donali, Juliani Pomerii liber.... Chronica Isidori liberi....
ut Eucherius de Hebraicìs nominibus. Isidorus brevi- liber 1 Ysidori, Servii, eie. (ea qua? de grammatica
ter super totam bibliolhecam(intelligo in totam sacram agit in Etymologiis, ut pulo).... De dialettica, Mar-
~eripturam). Item SententiwIsidori de utroque Testa- tiani, Augustini, Apulei, et Isidori liber 1. Adverten-
mento, etc. dum est, numérum i, ir, m, etc, libris appositom,
9. Montfauconiusin Diario Italico, cap. 6, indicera non indicare paries in quas opus divisura sit, sed tot
' librorum monasterii
Pomposae saeculi xi affert, in in bibliotheca esse vofumina quae ejusmodi opus
quo « Isidori epistola ad Mastonem episcopum (Al., contineant. Notare etiam juvat, jam lum Pomerii
< Massonem,Massanum,Massenum) de sacerdòte !a- cognomen Juliano Tòfetano episcopo affictumfuisse,
t pso per pcenitentiam,posse resurgere in graliarum quod uni convenit Juliano Pomerio, natrone Mauro,
e pristinum statuto : incipit : Veniente ad nos fa- auctori trium de Vita contemplativa librorum, qui
t muto*Liber Etymologiarum Isidori Spalensis epi- sub Prosperi nomine vulgati circumferunlur.
« scopi. Liber prooemiorumdeNovi et Veteris Testa- 12. Bibliotheca Pistoriensis edita a Zaccaria anno
< menti. Item liber S. Isidori de Vila, Ortu et Obitu 1752 exhibct catalògum librorum sxeculixn hoc
509 ÌSÌDORIÀNA— PARS li. CAP. XLVII. 310
tìtulo : Breverecofdationis 394 de thesauroecclesia A j digessit. Libri qui a Braulione recensentur sunt
S. Zencnis: ubi inter'alia sunl Isidorus Etymològìa- septemdecim, qui alia etiam opuscula Isidori exstare
m,... Summum bonum Isidori; quod fortasseÌ àit. Auctor monachus chronici Silensis apud Flore^
exemplar èst indicatum inter libros qui exstant, zium tom. XVII Hisp. Sacr. quatuordecim tantum
pag 13, S. Isidori Spalensis libri tres, scilicet Sen- Isidori libros, vel fortasse quindecimagnovisse vide,
tentiarum . tur, cum loquens de Gothorum chronicis sic habet
15. Tomo I Monastici Anglicani exstat charta dei num. 6 : Scripta sunt hac in libro beati Isidori ,
ierris, orhamentis, véstimentis, atque libris ecclesia? queminter alios quatuordecima se edilos de Vandalo-
S. Petri monasterii Excèstrensis a Leofricò loci rum et Suevorum Gothòrumquegestis diligenter com-
episcopo, qùiobiit anno 1071, datis; et inter libros, posuit. Quibus tamen verbis potuit intelligere lsido-
pag. 225, rèferuntur Liber Isidori Etymologiarumet rianos Codices, quibus plura opera continerentur,
passiones apostotorum.... Liber Isidori de miraculis Florebat hic auctor saeculo xii ineunte. Eos nunc
Chrisli. scriptores excitabimus, qui data opera in clarorum
14. In Hispaniaesacra? torà. XXXIV,pag. 455, de virorum recensendis libris versali sunt,
Oveco episcopo Legìonensi (raditur, quod anno 2. Notkerus Balbulus, qui saeculix initio deces-
951 circiter monaslerio S. Joannis" de Vega, a se gj sit, librum de Interpretibus divinarum Scriptura-
fondato, inter alia donaverit libros ecclesiaslicòsvii, rum edidit, qui a Pezio tom. I, part. i, Anecdot.,
id sunt Anliplionarium, etc. Libros spiritualés X,id pag. 17; vulgatus fuit, a Fabricio in fine,tom. V
sunt, Vilas Patrum.... Sententiarum beali Isidori, et Biblioth. medii aevi recusus. Caput 5 inscribitur :
Synonymaejus; Sentenliarum domini Gregorii, etc. De his qui ex Occasionedisputalionispropria.,quasdam
Fortasse Tajonis òpus Sententia domini Gregorii senlentias divina auclorilalis explanaverunt: ubi post
dieuntur. alia sic Balbulus pergit : Libri Isidori Hispaniensis
15. Monasterio Fontanellensi, ut in ejus Chronicò episcopi, Etymologiarumnominelilulati, omnimodate
cap. 12 refertur, tempore abbalis Wandohis anno perficiunlscientia. Item Sentenliarum ejus ulilissimus
'742 seqq. inter alios libri hi Isidori acquisiti memo- liber occurril. Item alius de Palribus Veteris et Novi
ranlur : Item in eodemlibro Differenliarum spirìtud- Testamenti. Ilem alius de' Officiiset ord\nibus eccle-
lium et carnaliumIsidoriJunioris Hispalensisepiscopi, siasticis , qui tibi mqx Dei gratia futuro sacerdoti
in quo sunl capitula quadraginta duo.... Item in eo- maximesunt necessarii, in quibusomnemralionem, et
dem capitula tredecim ex libro Sentenliarum Isidori. nomina singularumfestivitatumet jejuniorutn repertes,
Ansigisus, qui fuit abbas anno 823 seqq., ut ex ut praco Dei populofuturas slationes pranunliare pos-
cap. 16 ejusdem Chronici constat, monasterio Fon- rt i sis in Keriki (in ecclesia). Quia si non anmniiaveris
laneliensi donavit, Tagli (Taii, vel Tajonis) Senten- populo, qui speculatorisofficiumdesiderai, veneritque
tiarum volumenunum. Monasterio Flaviacensi Apo- 396 gladius, et lulerit éum (Ezech. xxxm, $), ipse
calypsin S. Joannis, quo Codice conlinebatur etiarn iniquitate sua morielur, sanguis autem ejus de manu
Liber S. Isidori Differenliarum.... Librum testimo-. . tua requiretur, -
niorum Isidori de Christo et Ecclesia Codicemunum. 3. Scribebat Notkerus ad Salomonem, discipuluni
Ejusdem Etymologiarum Codicem unum. Ejusdem suum, postea Constantiensis Ecclesia? episcopum.
Rotarum (de Natura rernm) ad Sisebutum regem Non commemorat, quamvis id maxime ejus scopus
Codicemunum. postularet, Isidori commentationes in sacram Scri-
16. Inter vetere3 catalogos recensèri non debet pturam. Fortasse non nisi eas commentationes lege-
index Codicum mss. basilica?S. Petri Roma?in Co- .rat, qua? permista?et confusa?sub Eucherii nomine
dice Regio-Vaticano 1598 cbartaceo in 8° exslans, venditantur ; de quibus cap. 6 sic refert : H abes Eu-r
commemorandus tamen, vel quia ms. latel, vel ob cherium,nescio, utrum ipsumquem beatissimusAugus-
dignilatem archivii. In eo recensentur haec,.fol. 7, tinus presbyterum ex Hispania velcri morbo caladi
Isidori Hispalensis super librum Geneseosusque ad laborantemper sanctissimumStephanum in libro nv
librum Jtadicum.Fol. 8, ex lectionariq scripto anno, , gesimosecando de Civitate Deinarrat curatimi : an
998, Isidori episcopi testimonia de Chrisli passione, alium episcopum, vel doctorem, qui muitas et ulilissi-
Scilicet ex libris contra Judaeos.Fol. 9, Isidori epi- mas inlerpretaliones,tropologia)et anagogessacrarum
scopi de incarnatione. Ex iisdem libris. Ibid. De Scripturarum proposuit, et dissolvit.Alio loco de Eu-
Divinis officiis charactere 395 "niiquò. Fol. 80, cherio isto ej usque nomine-inscriptis commèntariis
Isidori, quare virgines in benediciionevelentur.Ex agemus.
cap. 18, lib. n de Officiisprope finetti. 4. Sigebertus Gemblacensis, qui valde^enex obiit
CAPUT XLVII. anno 1112aut seq., in libro de Script, eccl. ila Isi-
OperumIsidori catalogus ex antiquis scriptoribus. dorum nostrum laudai e. 55 : Isidorus Junior, Hi-
1. Braulionis et Ildefonsi de Isidoro dieta, qui ejus spalensisepiscopus,multa scripsit. Scripsit ad Brau-
tempore vixerunt, expendimus cap. 3, % et 5. Quae- lionem episcopumviginti libros Etymologiarum.Scri-
dam etiam similiade Isidori lucubrationibus Constant psit librum Proamiorum, de libris Veteriset novi Tes-
ex auclore Vita? ejusdem Isidoti, qui vulgo Lucas tamenti, quosin canone recipit Ecclesia calholica. De
Tudensis esse creditur : alia cap. 14 protulimus ex ecclesiasticisOfficiisad Fulgentium. De Ortu, Vita et
Cerratensi, qui eanidem Vitam in compendii formam Obitu'sanciorumPatrum.quiin Scripturarumlaudibus
SU AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 312
efferunlur. Ad Orosium librum de significationibusno--Alensis
A episcopus, Heraclii imperatoris temporibus
minum. Ad Sisebutum librum de Natura rerum. Scri- clarens, scripsit Soìiloquiorum tei Synonymorum
psit et librum de Differenliis verborum, librum dee libros duos, Sententiarum libros tres, de origine Offi-
Proprietate rerum, librum Sermonum, tibrum eccle? ciorum libros duos, Ad Florenlinam sororem suam
siasticorum dogmatum, Scripsit Synonyma, ubi indu- contra Judaeos libros duos, Ad Horosiuni episcopum
cuntur dua persona, una honànis plangentis, alterai de signilicatione veteris et Novi Testamenti libros
rationis admonentis. Scripsit el lamentum panitentis,, duos, AUegoriarum in Genesin librum unum, in Le-
distinctumalphabcto, addila oralione. Scripsit de Con-. vilicum librum unum, in lib. Numeri librum unum,
flictu virlutum et vitiorum librum unum. De mysteriiss in Deuteronoraium librum unum , in Josue librum
Saivatoris librum unum. Totum Vetus Testamenlum i unum, in lib. Judicum librum unum, 398 in lib.
simpliciterexponendopercurrit.Scripsil et aliasacularii Regum librum unum, de Corpore et Sanguine Do-
litleratura competentia,qua commemorarenihil ad nos. mini traclaluin unum, et alia plura. Item librum
5. Item Sigebertus cap. 51 breviter Isidorum Cor-- Differentiarum; item librum Etymologiarum; item
dubensem comaiemorat : Isidorus, Cordubensis epi- grande volumen Epistolarum Decretalium Romano-
scopus, scripsit ad Orosium libros quatuor in libross rum pontificum, Canonesque conciliorumper succes-
Regum. Sed hoc ipsum opus ad nostrum Isidorumi J5 B sionem temporum diversis in locis per orbem a
'catholirìs episcopis celebratorum. Ex quo constai
Hispalensem quoque pertinere simillimumvero est,
ut ex cap. 65 colligitur. Videlur autem Trithemiusi Joannis • praeposili Belvacensis, et Graliani decreta
nihil aliud de Isidoro Cordubensi audivisse, nisi quodl ut plurimum fuisse decerpta. Ilem de Vila et Obitu
apud Sigebertum legerat, quanlvis 397 uberius; !Sanctorum, qui in Domino Sanctorum praecesse-
illuni laudet cap. 120. De Script, eccles. : i Isidorus; runt. Ilem de Natura rerum. Item librum Artium.
senior, episcopus Cordubensis, vir in divinis Scriptu- Item librum Differentiarum. Item librum de Summo
ris valde peritus, et saeculariumlitterarum tran igna- Bono. >
rus, ingenio promptus, et satis disertus eloquio, noni 9. Notatur in hac Pastrengi editione opus Micbae-
minus conversatione morum quam scientia Scriptu-. Iis Angeli Biondi cura ab omni errore expurgatum
rarum insignis, cujus eruditio apud veteres in magno, prodire.
! At Montfauconius in Diario Italico pag. 48
pretiò exislebat : scripsit non pauca in divinis volu- advertit
i mendis inlinitis fcedatum esse, ut vix apta
minibus opuscula, de quibus ego tamen reperi opusi isententia eruatur, hiulcuni, et lacerum in multis:
egregium, quod edidit ad sanctum Orosium presbyte- 'quod vel ex Isidori elogio satis intelligilur. Quaedam
rum Hispanum, in quatuor libros Regum libri iv. De» tamen auctoris propria sunt, ut quod libri Senten-
'caeteris nil reperi. Claruit sub Theodosio et Honoriot Q C tiarum bis diversis titulis indicantur ; nisi Isidoro
principibus, anno Domini 420. i affingit alias Sententias ex opere Taionis Samueli*
6. Anonymus Mellicensissaeculiduodecimi scriptor• in nonnullis Mss. per errorem, ut puto, vocali,
in libro de Scriptoribus ecclesiasticis, a Fabricio int 'quod imperfeclius quam credebat Riscus edidit.
Bibliotheca ecclesiastica post Bernardum Pézinm int Vide 67.
Bibliotheca Benediclina Maurinorum rursus edito, ' 10. Non omittam Trithemium, quamvis saecu-
eap. 26, Isidori haec opera enumerat. < Isidorusi lum xvi jam attigerit ; nam in veleribus Mss. exem-
Hispalensis episcopus, qui beato Leandro in episco- 'plaribus evolvendis vehemens studium ac maxjmam
patu successit, multa et magna opuscula edidit. < diligentiam collocavit. Is in libro de Script, eccle-
Nam inter alia Synonyma scripsit, et abbreviationemi siasi, i cap. 232, ila Isidori operum catologum texit :
temporum, qnam ad Constantinum Heraclii filiumi Isidorus Junior episcopus Hispalensispost Lean-
perduxit: librum quoque Etymologiarum, librumt 'drum, vir in divinis Scripturis eruditissimus, et in
Officiorum, et librum Virorum illustrium. Praeterea ''saecularìbuslitteris nulli suo tempore secundus, in-
sermones plutìmos, diversis temporibus habitos, genio subtilis, sensu clarus, eloquio composilus,
,
Carmine excellens et prosa, non minus sanctitaie
stilo egregio scriptos transmisitad posteros. » >
quam dottrina insignis effulsit. Hicdicitur Junior ad
7. HonoriusAugustodunensissaeculoxiilibrumsuum. D TVdifferentiam Senioris episcopi Cordubensis, cujus
de luminaribus ecclesiae, sive de Scriptoribus eccle- supra (cap.eum 120) fecimus mentionem, vel alterius
etiam, qui praccessit, Hispalensis episcopi. Scri-
siasticis concinnavit, ubi cap. 4 lib* m sic refert : psit autem iste Isidorus Junior multa preclara opus-
Isidorus, Hispalensis episcopus, innumera scripsitl cula; de quibus duntaxat reperi subjecta. Ad Brau-
lionem episcopum Etymologiarum lib. xx. Disciplina
opuscula, ex quibus hac sunt : libri Etymologiarum 1 a discendo.-In Genesin allegoricelib. i. Historia sacra
vigìnti duo, liber Glossarum, liber -
Sentenliarum, Sy- legis. In Exodum lib. i. Quadam mysteria. - In Nu-
nonyma, liber de differentia. Totum Vetus Testamen- meros lib. i. Ideo hicliber unus. -la Leviticumlib. i.
tum dupliciter exposuit, historice etallegorice, el multa Sequens Leviticus lib.-In Deuleronomium lib. i. Liber
-
Deuteronomii. In Josue lib. i. Post mortem Mosi.-
alia. Floruit sub Heraclio. In Judicum lib. ì. Historia Judicum.-ln Regum lib. iv.
8. Saeculo xiv claroit Gulielmus Pastrengus, sive. Post librum Judicum sequitur.-In Ruth lib. i.-InPa-
de Paslrengo, Pelrarchaepraeceptor et amicus, qui in ralipemenon
;lib. m.-In Tobiam lib. u. - 399 'n Esdram, et Nehemiam
libro de Originibus rerum Venitiis anno 1547, per lib. lib. i.-In Judith lib. i.-ln Esther
] i.-ln Job. lib. i.-ln Psalterium lib. i.-In Prover-
de
Nicojaum Bascharinis excuso, de scriplis virorumi bia i Salomonislib. i.4n Ecclesiasten lib. i.-In Cantica
illustrium ordine litterarum disserit : et pag. 43 seq. ]caniicorum lib. i.-In librum Sapienllaelib. i.-In Eccle-
hsec de Isidoro. «Isidorus, gente Hispanus, '
siasticum lib. i. - In Esaiam prophelam lib. i. - In
Hispa- Jeremiam lib. i.-In Ezechiclera lib. i. - In Danieleirv
513 1SID0RIANA.— PARS II. CAP. XLVI11. 314
propbetam lib. i. -In duodecim prophetas minores A ì caeterissecum feri, quod in operibus universalioribus
lib. xn. In Michaba?orum lib. n.-In quatuor Evange- notiones rerum communiores praìscribuntur, qua?
lia lib. i. Liber generalionis.-ìn Episiolas Pauli facilead
lib. xiv.-In Actus apostolorum lib. i.-In Epistoias peculiarium argumentorum intelligentiara de-
canonicas lib. vii.-In Apocalypsin lib. i.- Interpre- ducunt.Qui enim ante alia omnia Etymologias Isidori,
tationis Novi et Veteris Testamenti lib. n. Domino libros Differentiarumrerum et verborum, glossarium
meo, et Dei servo.- Prooemiorum lib. i. Quinque libri Lalinum sive ejus, sive certe ex ejus operibus
Afosi.-Differenliarumlib. i. Inter Deum et hominem.- magna
De Ortu et Obitusanctorum lib.i. Adam protoplaslus.- ex parte excerplum perlegerit, ac mente perceperit,
Ad sororem contra Judaeos lib. H. Domina sancta haud iladifficuller reliqua ejus opera percorrere pote-
Fiorentina sorori.-Synonymorum, vel Soliloquiorum rit. Ita etiam in biblicissi Allegoria?in Vetus el Novum
lib. ii. Venil nuper ad manus. - De illustribus Viris
lib. i. Osius Cordubensis.-he summo bono Sentenlia- Teslamenlum, si elogia Patrum Veleris et Novi Te-
_rum lib. n. Summum bonum Deus.-De Origine offi- slamenti, si Procemia in libros Veleris et Novi Testa-
ciorum lib. n. Ea, qua de Officiis.-Desancta Trinitale menti praemittanlur, expeditior aperietur via ad
lib. i.-De Corpore et Sanguine Domini lib. i. De commentarla in
Officiomissa?lib. i.-Decretimi canonum lib. i.-De singulos libros percipienda. Super-
Computo el Natura rerum lib. i.-De Proprieiale re- est ergo ut de singulisoperibus, eo ordine quem in
rum lib. i.-Sermonum lib. i.-Ecclesiasticorum dogma- edilione sequar, singillatim et accurate sermonem
tum lib. i.-Lamenlum poenitentia?lib. i.-De Astrano- .8' instiluam.
mia lib. i. Dominoet filio e/iarisrimo.-Historiam, sive
Cbronicam lib. HI. - De Cosmographia lib. i. - De 3. Elymologiae Isidori opus sunt omnium reliquo-
grammatica et vocabulis lib. i.-AUegoriarum quoque- rum maximum 401 et praecipuum : de
lib. i. Mysteria sacra Scripl.-De haeresibus lib. i. quo consu-
Epistolarum ad diverso» lib. i. Alia quoque multa lendi sunt Braulio et Ildefonsus in Isidori elogio supra
scripsisse dicilur, quae ad notitiam meam non vene- cap. 3 et 5, praeter alios auctores Vita? ejusdem
runt. Claruit sub Heraclona imperatore, filio Heraclii, Isidori
anno Domini630, temporibus Sisebuii regis Golhorum cap. 15 et 14, et epistoias amoebaeasIsidori
in Hispania, et ob sanctissimam vitam et conversa- et Braulionis. Canonico Legionensi scriplori Vita?
tionem suam catalogo sanctorum insertus est : cujus Isidori asserenti, ab ipso adirne juvene opus Elymolo-
festum celebralur xvm Kalend. Februarii. > inchoatum fuisse, satis fidere non possumus.
giarum
11. Trithemius, ul mihi quidem videtur, solum ea Ostendi
cap. 21 et 27 Isidorum anno circiter 630
Isidori opera viderat, quorum inilium ascribil. Ex Codicem Etymologiarum ad Braulionem misisse.
his autem solum desiderantur quatuor commenta- 4. Multo anlea per litteras Braulio Etymologias
riorum libri in quatuor Evangelia, quorum hoc no- sibi mini : Omnimoda, inquit, supplicatione
In aliis rogaverat
latur initium, Liber generationis. operibus deposco, ut librum Etymologiarum,
quemjam, [avente
enumerandis interdum Trithemius unum in duo vel Domino,
audivimusconsummalum,promissignisveslra
tria partilur prò diversis ejusdem libri titulis, ut haec e_
locis memores, servo veslro dirigerejubeatis : quia, ut mihi
omnia distinctius a nobis suis quaeque exponen- sum conscius, magna ibi ex parte servi lui
lur. -Isidorus, qui xvm Kal. Februarii, sive die 15 sudasti. Alias iterimi litteras eadem de reposlulalione Braulio ad
400 Januarii in Martyrologio Romano dicilur: Isidorum dedit, qua? interciderunt antequam ab Isi-
BeatusIsidorus sanctilatemta, fide et miraculis clarus, doro
legerenlur. Rescripsil Braulio : Seplimum, ni
alius a nostro Isidoro est. Secutus sum ediiionem annum tempora gyrant, ex quo me mentirtili-
fallor,
Fabricii in Bibl. Ecclesiast. Alibi varius est ordo bros a te condilos
Originimi postulasse, et vario di-
librorum, et duo libri distincti indicanlur Allegoria- versoque modo prasentem vos me [ruslratum esse , el
rum lib. i et Mysteria sacra? Scriptura? lib. i, ac absenti nihil inde vos rescripsisse, sed subtili dilatione
revera nullus Allegoriarum liber incipit, 1Mysteria modo needùm esse
perfectos, modomeas litteras inlcr-
sacra Script. cidisse, aliaque multa opponenlesad hanc usque diem
CAPUT XLVIH.
pervenimus,et sine petilionis effeclumanemus.
Quonam ordine in hac nostra editione Isidori opera
collocandasint. De Etymologiarum libris primo loco 5. Ex his liquet, Isidorum multo ante annum 630
disseritur. quo libri Etymologiarum ad Braulionem missi sunt,
1. In OperibusIsidori simul edendis aliis alius ordo -. n in hujuscemodi opus incubuisse : ac conjicere pos-
placebat, ut vidimus. Diversam a caeteris viam mihi sumus, eam epistolam, qua Braulio ait audiisse se
tenendam censui. Primum enim locum iis operibus opus jam esse consummatum, septem 'annis scripiam
assignare vòlui, qua?quodammodo universalia sunt, fuisse ante alteram, qua ait : Seplimum , ni fallor ,
ac propemodum omnia argumenta complecluntur. annum tempora gyrant, eie. Aliud etiam ex hac se-
Inter opera vero qua?de re quapiam peculiari agunt, cunda Braulionis epistola colligilur, quod pra? oculis
argnmentorum dignitatem sequar;ut biblica prae- habendum, scilicet aliquos Elymologiarum libros sive
mittantur,. atque suo ordine sequantur dogmatica, tilulos ab Isidoro seorsum in vulgus fuisse e ;itos ,
theologica, liturgica, canonica, mystica, poetica, antequam Braulio totum corpus accepissct. Ita enim
physica, bistorica. In singulis autem classibus eam- post multa pergit : Ergo el hoc nolesco, libros Ely-
dem regulam observabo, ut ea praeferam qua? com- mologiarum, quos a te dominomeo pasco, etsi delrun-
muniora sunt, el per plures ejusdem licet generis calos corrososque,jam a multis haberi. Inde rogo ut
species vaganiur. eos mihi transcriplos integros , emcndalos, et bene
2. Hic ordo, ut ad editionem regiam Matrilensem coaptatos digneris mittere, ne raptus qviditale in per-
propius quam alji accedi!, ita hanc utilitatem pra? versum, cogar vilia prò virlulibus.sumere. Pul-rem
515 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLÈGOMENA. 316
Iegendtam corrasosquepio corrososqùe: innuit enim À j nimiam magnitudinemCodicis celebrare non debuit
Braulio pàrtès aliquas operis e suo corpore fuisse ob plura illa spalla et intervalla, quHais nihil erat
avulsàs. exaratum.
402 6. Mirum ergo non est, si exemplaria Ety- 9. Braulio quidem, cum Isidorus opus Etymolò-
mologiarum multis in locis varient, et aliquando aliai giàfùm rogato ejus feeisset, et sive inemendatuni,
aliis siiit auciiora. Quin etiam, ut ego puto, isidorus sive imperfecium reliquisset, e ré sua esse àrbitratus
post integrum exemplar ad Braulionem direction ih est Codicem titulis solum ab Isidoro distincium in
autographo suo quaedamalia aut addidit, aut muta- libros partiri. Minus rette Fabricius Bibl. Vet. Lai.
vit. Nani Etymologiarum opus -èjùs generis est, ut lib. iv, cap. 8, ri. 14, de Elymologiarum opere ait :
sempér aliquid denuo addi possit, aut reformari. Isidorus scripsit et imperfecium reliquit : Braulio
Ildefonsuscerte de Isidoro àif : Scripsit quoquein ul- deinde
complevit, et in libros digessit; quod alios
timo ad pétiliòhemBraulionis Càsardùgusìani episcopi èliam existiniare video. Non ait Braulio
opus se com-
librum Elymologiarum, quem curii.multis annis coha- plevisse aut emendasse,,
quamvis facile credere pós-
retur perficere, iti èjiis opere diérii èxtremuni visus est simus curasse eum, ut sine librarioram
conclusisse.Crini àù'tèm anno circiter 630, ut dixi, qtioad ejus fieri posset, describeretur. erroribus,
Nequaquani
Etymologias ad Braulionem Isidorus deferii curate- iB véro ex Braulionis Verbis argoeré licèi eum aliqua
rit, et deinde ad annum usque 636 Supérstesfuerit, aut mutasse, aut addidisse. Neque assentire doclis
consequens est ut èliàhi post exemplar ad Braulio- alioquin bominibos possnm, qui, quoties in Etymoló-1
nem transniissum in eodem opere magìs magisqae giis aliquid occurrit quod nulla ratione excusari
perficièndo àllaboraverit. posse ipsi autumant, illìco clamant ejusmodi erro-,
7. In epistòla qua Isidorus Etymóiogias ad Brau^- rem a Braulione intrtìsum fuisse. Videnlur enim ii
iìoiiem mitiit, ait Codicem èsse iNÈMEfoAftaM : Co- ignorare quantus vir fuerit Braulio, ctijos elogium
dicem Èiyittotogiàrkm.clini aliis Codicibus de itinere ex Udefònsoin libro de Viris illustribus referelur, in
transmisi, et licèi iriérnendatumpra .vulttudine,tamen cujus etiam commendationem nonnulla cap. iprotu-
liti mòdo ad em'èriddndumstatueram òfferré , si ad: limus : non quod Isidoro aequiparandus sit, aut non
destinaium cóticilii locum perveriisseni.Ubi fortasse fuerit fa'eiliusBraulionem potius quam Isidorum er-'
legènduni est pèriièhissés, ut cap. 21 conjiciebam. rasse; sed dum non constat Etymologias a Braulione
BràuliÓhòc ipsuni intèllèxit, cum dixit in Praènota- . ullo modo interpolata? fuisse, aequitaspostulat ut si
iione libfottani Isidori : Codicem Elymologiarum.... quid occurrerit quod Isidoro omnino indignum sit,
qiiamvisimperfeciumipse reiiqiièrii, etc. Cum enim non Braulioni, sed cuivis alteri interpolatori, intolera-
Isidorus diedi se dècrèvisse CòdiCèm iiìemendaturà, > C bìlis error imputetur.
ad emeh'tia'ndumBfaulioni offerfé, opus ad u'mbili- 10. In quol titnlos Isidorus Etymologiarum opus
cum jam perduxissé videtttr, àC solimi vòluisse ut; divisèrit, omnino latet : neque vero Satis palei in
Bratalio exemplar ex Isidori autographo descriptomi quot libros Braulio diviseiiu Communis persuasi»
émendafèt. Braulio étaim contra ab Isidoro librosi est eum in viginli libros divisisse : et haec est per-
Èlymologiardm transcriptos intègros, EMENMTOS , etl vulgata operis divisio, cui favét edita Pra?notalio
bene coaplatos, sibi initti postulavéràt. 404 Braulionis : Ego in viginli libros divisi. -Aece-
8. Semlerus in praefationead notas mss. Glossari! ptam liane opinionem infirmare conatus fuit Baye-
Isidoriani, Braulionis verbis permoius , existimat rius in not. ad lib, y, cap. 4, n. 93, Bibliotb. vet.
Isidorum Codicem Etymologiarum non integrum re- Hispan. € Braulio, inquit, non in xx sed in xv libros
liquisse, et autographum suum ad Braulionem mi-. Isidori Elymologiarum opus.discreyit, teslibus vetus-
si'sse, pìuribus spatiis et inlervallisdislentum, quibus; tis, quotquot viderira, Codicibus ante annum Chrisli
quòtidie suppleiiiénta sufficefe, et qua?déhuo óccur-. millesiiBum exàratis : vidi autem non paucos ; binos
rébant addere et còngèrere solébat.-Nam cura Brau- suppeditat bibliotheca regia Escurialensis, alterum
lio assb'rat Codicem cs"s"é nimitt magnitudine, iASem-, litéra Q, plut. 11, titani. 24, sera 781, seuChristi an-
iériis interpretator ob ejuscemódi spalla et intervalla: D nò 745, arium ìtém ahtiqufssimum ecclesia? olim
ipsaenim magnitudo, quahódie Constai, nimia dicii Ovetetisislit. *, plut: HI, n. 14, atque in utroque in
non possit. Veróni haec ratio iuibetìlla èst ; narrii Braulionis Praenotàtiótié de Etymologiarum opere
verbo nirnia non ita inhaerèndùm èst, ut immènsumi legitur, dlstincttam ab Isidoro iitulis, non libris,
Codicem 403 indicci. Est atatein Etymologiarum qtaemego (inquit Bratalio)in xv libros divisi. Conso-
Codex valde magnus, non solum si conrefatur cum nat Hispana ejusdem ópéris Saettili xrv versio in ea-
caeteris Isidori ac plerisque aliis veterani scriptorumi denì bibliotheca Escttrialensi exstans lit. b, plut. i,
operibus, sed etiaiii in seipsò spectatus, ut viderei n. 13... El qual porqtae le fiso por mio ruego, màgùer
licet in multis ingentibus mémbranis, quibus libriì que el non lo acabò, empero departilò yò en quince
Etymologiarum tantum còhtinenlur, praesertim cimii libros. » Alia ejusdem Bayerii in frane sententiam
charactere majusculò scripti sunt. Nic. Antonius noni verba exhibebo cap. 67, cum ejus Ànimadversiones
dubitai appellare immensa niolis òpus : quanquam is; de quarto Sententiarum libro Isidoro in quodam Co-.
fortasse non tara magnitudinemquam operis laboremi dice ascripio proferàoa.
et comUum commendare vòluérii. Sed Braulio certe 11. Inter varias leetiones ex nostris mss. exem-
317 ISIDORIANA,"— PARS II. GAP, XLVIII. 318
ift*A ut potitas xxvt referre deberet : Ipsi autém numeri
plaribns, quas ad Briuliònis Pra?nòtstionem ilrastfani.
dam cap. 5 ascripsi, nihil est quo Bayerii séntentià tià multis lituris corrupti et immutati sunt, ut aliqned
confirmari possit : et in ipsis antiquis niémbranis, in Vestigium cernatur, librum nunc vigesimum a prima
ii- manu fuisse inscriptum numero xv, quod divisioni a
quibus Braulionis Praenotàtio exhibet in xv libros di-
visi, Etymologiae in xx libros5dividtantur. Neque id Bayerio propugnata? favere potest.
|* Bayerius dissimulai, sed rèponit >. Poluit curiosior •or Ai, In aliis mss; libri Elymologiarum sunt Viginti
alìquis statimi dui nòti tònge a Braulionis mòrte, pò*io* duo, ut in Codice Fiorentino S, Marcia de quo cap.
re, 45 ;' etsi enim libri Viginti tresindicantur, taméh ul*
mere librarti "nonttullosè quindecim libris tubdrvidere,
aut prioremoperis économiàm refingerei quin ìpsi ali- li- timus, sive vigesìfflus tertiiis, est •liber de Natura
quid addiderint : id quod vetustissimoomnium Casse- \è- rerum. Numerìiffi etiam viginti duorum librorum
natensi Malaiistarum sacitli VIICodici accidisse Fa- a- Honòriiis Aiigustodunensis àssigrtat : et in sessione
trìdui- (Mansiuspotius in suppleménto ad Fàbriciufh) n) Vigesiràaprima concilii 406 «ecumenici Fiorentini
tradii Bibliotli. med. et inf.in Isidoro nutrì. 25, nam
«w apud Labbeum tom. XÌII, còl. 1113,- sic legittìr ?
, cum xxv omnino libris constel, nihil tamen continet tèi Etiam de tèmpore beati GregoriiDialòyì fiofuit Isido-
quod in vulgalis Codicibusnon exslet. rus nomine in Hispania .' unitni ejus testimonimi di-
12. At vero quanto facilius fuit ut numeri xx a li- B i iam- Fedi librum Etymologiarum divisum in viginti
brario aliquo in xv commutàrentur, unde hic errof 0T- duos libros : in duodècimo libro cdp. 3 sic ait : Hòc
in plura exemplaria permànaverit, quam ut ex quin- n_ autem interest intér nnscentem Filium et procedenlerri
decim libris ita aliquis vigmti libros confeceril, ut Spiriturti, èie. Ubi obsèrvandum diversum etiam li-
ntillnm reliquum fuerit exemplar prima? divisióni^ ,jg brorurii ordinem indicari : nam locus allatus nunc
quindecim librorum ? Versio vero Hispanà praeiidtà- à_ exstai cap. 3 libri Vii. Godei Vaticanus 625, cap. 83
tiGnis Braulionis est illa ipsa qua? a Rodriguezio de jje deseribendtts, Etyràologias in viginti libros dividiti
Castro tom. II Bibl. Hisp., pag. 294, edita fuit : ne- e_ sed prima manu librarii nolatur, aliquos ponere vi-
que haec est genuina Braulionis 405 Praenòlatioj , gin ti otto libros, et loca divisionum singillatim indi-
sed alia interpolata, de qua jam dicium. At versio lo camtur. Plura exemplà varia? divisionis librorum
italica genuina? praenotationis, Alchaino interprete,, cap. 55 occurrunt.
de qua cap. 70, num. 17, viginti libros exprimit, f» in 15. Ad ordinerà librorum" qtaód àttinét, ita nòta-
venti libri. Ilaque ego verum censeo Etymologias a nullis mss. liber de legibus praferttar libro' de niedi-
Braulione in viginli libros fuisse discretas : qua? ia? cina, lit in Albanio et in Csesenate minus antiquo,
causa est cur pleraquè exemplaria in 4ioc librorum m Mirum quantum variat In librorum rerumque ordine
numero consentiant, vix tilluin minorem numeruiii ni G( exemplar Chisianuni recensitùm cap. 45. Codex
indicci. Eccur autem in nonnullis etiam antiquissi- ii- Règio-Vaticanus 1850, initio mutilus, magnani libro-
mis exemplaribus in plures quam viginti libros opus ns rum commixlionem el perturbalionem continet, ac
distribuitur? Ratioiiem isiiusmodi varia? divisionis iis multis locis interpolatus auctusque est, ut explicabò
inde exislimo peti posse, quod Isidorus ipse in titu- a- cap. 101. Irt pluribus eliam velustis exemplaribus
los, ul. Braulio referl, opus divisit, qui lituli plures
es reperio deesse librimi x Etymologiarum, quo voces
fuerunt, ut ego censeo, quam vigilili. Constat etiam ni qvaedam per alphabetum èxplicantur ; in quibus Ii-
ex Braulionis litteris ad Isidorum , plures Etymolo)-- bro nono pròxime succedi't liber undecimuS : for-
giarum libros, sive lilulòs malimus appellare, ante te tasse quia jam toni glossarium Isidori nomine cir-
seorsùiii vulgatos ftiisse, quam Codex inleger ad id cumferebalur, adéoqué inutile vidèri poterai librum
Braulionem dèferrelur. Praeterea exemplar autogra- i- x, qui glossarli vieés gerii, caeteris Etymologiarum
phum Etymologiarum, ut nuper arguebam , penes es libris'in'serere.
Isidorum remansit. Facile èrgo fiiit, ut, quamvis' is 16. Minusobvia est divisio Etymologiarum in duas
Braulio optas ad viginli libros rèdegerit, tahien alii 'ii partes, quarum prior decem priores libros, poslerior
vel ex autographo Isidori, vel ex separa iis libris aa-»* reliquos decem complectitor, sed eodem.nnmeroruni
tea edilis, vel ex litoloeum quoiumdam ratione ac ic V1 ordine usque ad vigesinium.conlinuatos, ut cernitur
divisione, numerum librorum auxerint, uli in quibus- s- in Codice Valicano 623, quem cap. 95 recensebo :
dam etiam ordinem commularunt. ac simili fere modo indicatur in Codicibus duobus
13. Id dislhiclius explicabitur, cum Codices mss. s. Florentinis S. Crucis,, de quibus cap. 55, ubi plura
exppnentur : nunc» satis, sit observare, communem m de mss. Codicibus Elymologiarum aut exprimuntur
esse v.uìgatumàn Regia Malritensi editione ordinem, in, aut indicanlur.
et divisionem:librorum.;', nihilominus in multis mssi. s». 47. De titulo non-valde- laborandum nobis est :
exemplaribus antiquis,. in quibus divisio,viginti li- i' libri msSi constanler inscribunt: Etymologia, recen-
brorum conspicilur, apparet, adhuca prima manu ti liores nonnulli Etymologicon Isidori ; alii ex usu-
fuisse divisionem illam in viginti quinque libros,, •,, eliam veleri et: frequenti Isidorus Elymologiarum, ut
quam .Codex Malatestius,_ a Bayerio indicatus et a^ quodammodo per excellentiam noster S. Dottor
nobis.cap. 45 recensitasi - prseferi, ut in Codice 1- cognominetur Isidorus Etymologiarum; quod in re-
Vaticani. Archivii et in abis, Albanius Godex nunie- e-: (elisióne Codicum mss. facile cuivis occurret. Se-'
I?MUetianixxvlibroruin^offert,, sed it* djyisus est,. l,. (pilori aelale multi bujusmodi 407-Miuli insetti fue»
319 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 520
runt, ut Magisler Sententiarum, Valerius Hisloria- i- A tum. Oltoboniani 343 et 427 epistolam nuncupalo-
rum, eie. riam ad Sisebutum , non ad Braulionem, proferunt.
,1.8.;Etsiaulem veteres scriptòres ; cum hos libros is Confer de his aliisque mss. caput 55.
laudani, Etymologias appellali!, lamen recentiores;s 21. In Chisiano exemplari, descripto cap. 45 ,
non pauci Originum libros solent nuncupare, quem n et in Codice 2 Archivii Vaticani, de quo cap. 107,
titolimi Vulcanius, Bignaeus el Breulius in suis edi- i- disjunctio ita adhibetur, ut dicantur Elymologia?
tionibus praetulerunt. Deceptusquippe fuit Franciscus is scripla? ad Braulionem, velad Sisebutum, tuumscili-
Padilla, Centur. 7 Histor. Eccles. Hisp. fol. 227,1, eci dominum,et filium.Quidni autem accidere potue-
qui cum a Baronio libros Originum laudari vidisset,', rit, ut ulrique opus inscriberelur ? Solebant veteres
asseruit ejusmodi opus inter alia Isidori non reperir!.i. duas praefationes suis operibus praefigere, solebant
Suspicatur Nic. Antonius appellationem Etymolo- i- idem opus ad duos, cum epistola dedicatoria ad
giarum Braulionem affixisse operi a se parato edi- i- utrumque, mittere, ut oslendi in Prolegom. ad
tioni, el, siculi membra secrevit, ita caput adap- i- Dracontium num. 16. Solum obstare potest quod
tasse , paululum ab auclore , qui Origines sesee Sisebutos decessit anno 621, cum Isidorus solum
mittere reliquil scriptum, deflectentem, aut ab Isi- i- circa annum 630 Elymologiarum Codicem ad Brau-
doro nondum appositum titulum supplevisse. Isidorus is B lionera miserit. Ilaque Sisebuto Isidorus solum of-
quidem exililer et modeste, ut ait Nic. Antonius,, fere potuit Etymologiarum libros aliquos, sive partes
de suo opere existimans , his verbis Braulioni illud d seorsum antea publicatas, ut ex Braulionis litteris
nuncupavit: En tibi, sicut pollicitus sum, misi opus de
le patet. Magis tamen crediderim epistolam dedicalo-
origine.quarumdam rerum ex veleris leclionis recorda- i- riam Isidori ad Braulionem Etymologiis cum inscri-
tione collectum, etc. Sed non inde colligi debet,, plione ad Sisebulum ab aliquo inepto librario pra?-
Originum litulum potius quam .Etymologiarum, abb missam tuisse, quod vidisset, librum de Natura
Isidoro fuisse inditum , cum is in epistola nuncu-i- rerum Sisebuto nuncupatum in aliquo exemplari prò
paloria ad Braulionem inscriptione.m, ut videtur,-, vigesimo lertio et ultimo libro reponi.
non retuleril, sed argomentimi libri exposuerit.t. 22. Quid si aliquis contendat Etymologiarum opus
19; Aliunde certum est, Elymologiarum opus jamu non Hispalensem nostrum , sed Cordubensem alium
ante editionem non solum a Braulione, sed ab Isidoro o Isidorum auctorem liabere ? Id vix cuiquam in meli-
eliam ila appellatum fuisse , ut ex amoebaciseorunili lem venire potuisse videatur. In ea tamen fuit opi-
epistolis liquet. Isidorus voeat Codicem Etymologia- nione vir caeteroquin doctissimus Martinus Roa in
rum , Braulio primum librum Elymologiarum, tumii libro de Principato Cordubae, ul Nic. Antonius ob-
libros Elymologiarum. In secunda aulem epistola , G ( servai : quanquam mihi ediiionem Latini operis Lug-
ubi libros Elymologiarum appellai ,prius libros Ori-- dunensem 1617 evolventi 409 verba Roaenon oc-
ginum dixerat. Igitur ctsi Elymologiarumliiulus, quoo currunl ; neque aliam ediiionem Nic. Antonius re-
Ildefonsus etiam usus fuit, communior el verior est,, censet, cuin Roam in Bibliotheca nova laudai. Video
tamen alter Originum sustineri potest : ac l'orlasse e eliam , Roam lib. li Singul. cap. 9 non. semel D. Isi-
auctor ipse titulum conjuuctutn Etymologias, sivedee dori nomine Etymologias appellare : quo sanciilatis
origine rerum inscripsit. An alicubi opus hoc voceturr Ululo Hispalensem Isidorum certe intelligit, quando-
Liber de omnibus scientiis, dubitat Montfaueoniusinn quidem Isidorum Cordubensem neque inter Cordu-
Bihliolh. mss. : nam recensens in bibliotheca mo- i- benses quidem sanclos nominavi!. Ilaque doceri ab
nasterii S. Martini Turonensis Codicem 92 anno- aliquo cuperem quo loco Nic. Antonius viderit eum
rum 800 : Liber de omnibus scientiis, addit, AH lsi~ '• tam absurdam sentenliam lenuisse. Fabricius quoque
dori-Hispalensis sii, videndum : neque ad aliud d in Biblioth. med. verbo Isidorus Cordubensishoc ip-
Montfaueonius respicere potuit opus nisi ad ElyT 'f sum repetit, sed ex Nic. Anlonii fide, ut perspicuum
mologias. est. Conferenda erii versio Hispana ejusdem ope-
20. Etymologicum opus Braulioni ab Isidoro nun- ris, auctore ipso Roa interprete, quam ego non
cupalum 408 fuisse diximus : idque nemo non 11D vidi.
dicit. Sed cerlumne est Braulioni el non alteri nun- CAPUT XL1X.
-cupatum ? Minime dubito quin Braulioni Isidoruss D,octorumhominum de Isidori Etymologiis judicia.
Etymologias dedicaverit, non solum quia id epistolaa Isidori studiumexplicandiin Etymologiispra cateris
dedicatoria in plerisque niembranis exslans suadel, res peculiares Hispania.
sed etiam quia mutua? utriusque epislolae omnino9 1. Doclrinam Isidori contra qUorumdam crilico-
persuadent. Invenio tamen, in Codice Regio-Vati- i- rum reprehensiones exgraviorum aliorum evidentis-
cano 112, exarato saeculo xi ineunte, post sexx simis testimoniis cap. 34 deféndimus. Nunc peculia-
epistoias amoebaeasBraulionis et Isidori in quibuss rem Etymologiarum causam agimus. Ad Elymologia-
est etiam epistola dedicatoria Isidori ad Braulionem,, rum nomen tolumqueopus, ait Nic. Antonius, attenti
et post librorum indicem, qui epistolis succedit,, grammaticorum, quos hac cura sollicitat, filli dudum
addi praefationem ad Sisebutum regem , iisdem om- immaniter exclamant, Isidorumque multis accusalio-
nino verbis quibus ad Braulionem. Ila" etiam Pala- numjaculis petunl. Pro eorum tamen piena confuta-
tinus 283. Ottobonianus vero 536 ila inscriplionemli tione lectorem ad praefationem Grialii, quam postea
refert : Libri Isidori ad Braulionem', vel ad Sisebur - nos proferemus, delegat. Interim observat quasdam
IS1D0RIANA.- PARS II. CAP. XLIX. 32*
321
aliis reprehenduntur, ab /
A colligilur lib. vi Advers. cap. 19, lib. xi, cap. 5, et
Etymologias Isidori,qua?ab
aliis sustineri. Sic Joannes Kirchraannus elymon lib. xx, cap. 5.
feretri suspeudit naso, quod lamen non improba! 411 s- Chrislianus Becmannus, qui de Origini-
Vossius. Nic. Rigaltius Isidorum negligenlia? culpat bus Latina? linguae satis accurate scripsit, librumque
quod Scorpion sagiltam dixerit, quod Stewechius anno 1608 publicavit, fatetur abusum esse quemilam
defendit. Joan. Schefferus Isidorum reprehendit in hac Etymologica arte, sed contendit non propterea
quod Pharum iEgyptiam a >f£>slux, et òpuvvidere, eam conlemnendam. Ila in pra?fatione,de propria sig-
dictani crediderit : quod tamen non spernendum ely- nificatone verborum pag. 158 disserti : t Valla in-
mon Marlinius vocavit. quit lib. vii Eleganl.cap.57, et una alii : Nihil habel
2. Mariinius iste in praefatione sui Lexici duo ety- magis ridiculum haecqua de loquimur, scientia, quam
morura genera distinxit, alterum eorura qua? lalia etymologiam. Ilaque tanti non fiat, quasi indepro-
sunt Suvópci,hoc est polenlia, quibus scilicet polue- prietas eximatur. Responsio in promptu est per dis-
rit noraen deduci : alterum eorum qua? lalia sunt tinclionem : Valla loquitur non de oinni, nec de sana,
ivipysta, sive aclu, ad qua? vocabulorum 410 anc" et vera elymologia : alioquin esset sibimet ipse con-
tores vero simile est respexisse. Utrumquehqc genus trarius, saepe enim in sex libris Eleganliarum, et
in Isidorianis Etymologiis reperitur. Docet autem ipse B 1 contra Antonium Raudensem nititur elymis : veruni
Isidorus lib. i Elyniol. cap. 29, quod non omnia< de facelis allusionibus, ilemque ridiculis, et ineptis
nomina a veleribus secundum tialurum imposila sunl, saepe allilerationibus, quas ex ignorantia in primis
sed quadam et secundum placilum... Bine est quod' linguarum natas libenler ipsis auctoribusrelinquimus,
omnium nominum elymologia non reperiuntur ; quia et, ubi serii, aversamur. ijuales apud Varronem, dum
quadam non secundum qualilatem qua genita sunl, omnia e Lalinis infeliciler traini, Isidorum episco-
sed juxta arbilrium humana volunlatis vocabula accer pum Hispalensem, Pelrum Lombardum, Durandum,
perunt, Zachariam Chrysopolitanum, Jacobum de Voragine,
3. Propterea origines verborum ita difficile est Accursium apud Jureconsultos, et similes nonnun-
>
invenire, ut vEgidius Menagius in epistola nuncupa- quam occurrunt.
toria Originum lingua?Gallica?asseruerit, nullum hu- 6. Exerapla proferì in pascha, a TM^X^', diabolu»,
cusque, quantumvis prestantissima? sive in antiquis, a duobus bolis ; locusta, quia longa pedibus, sicut
sive in recentioribus famae, enarratorem acu remi hasta ; Donalus, quasi a Deo natùs ; Marcellus, quasi
tetigisse. Contirmat nihilominus Nic. Antonius, opusi arcens matura, vel maria percellens ; Fabianus,
Elymologicum , quale ab Isidoro prodiit, post ex- quasi fabricanus, fabricans bealiludinem ; Sebastia-
slincia illa veteris ac florentis philologia? lumina,{, ^ nus, quasi sequens bealiludinem, et quia astiti est
nec saeculo ejus, nec posierioribus aliis , Beda eliami civitas, et arid sursum ; Euphemia, quasi bona fe-
incluso , qui Encyclopedia? operaio dedit, sperar 1 mina, aut suavis sonoritas :• ColossuSiquasi colens
poluisse. Neque enim Isidoriani, hoc est semibarbarii ossa ; examen ab ì\, et a.\mi, quod quidam Zachaeus
temporis, Elymologicon hocce videtur opus, sed piane5 Faber confinxit, ut vilium, quod in versu commise-
miraculo comparandum, praecipuein sacro homine, > rat, corrèpto a in examen, sanaret. Sed posilo,
atque studio pielatis , el gerendo prò dignilate ma- pergit Becmannus, non tamen concesso, quod Valla
neri usque adeo intento. Barihius quamvis perpetuimi i et atiquot alii omnem piane etymologiamvocent ridi-
Servii extcriplorem ad lib. vi Theb.vers.241 Isidorum1 culam : quid tum postea ? Una, et altera, et tertia,
vocet, tamen ad lib. xu vers. 812 asserit eum suo> imo etquarta hirundo nonfacit ver. Quod autem idem
a?vo encyclopsediamprope integram complexum : quo> Becmannus pag. 146 Varronem, Festoni et Isidorum
satis innuit multa Isidorum comprehendisse de quibus3 ila interse commitlil, ut dica!, Isidorum quandoqu*
ne cogiterai quidem Servius. nil nisi nugas agere, et risum lettori movere, non
4. Animadverlit etiam Nic. Antonius, cujuscunquey satis adverlif illas ipsas, quas vocat, Isidori nugas,
aeiatis lectores in hoc Isidoriano opere plus forsitan[ ex Vairone, aul aliis magni nominis antiquis scri-
quam in quibusvis aliis, sibi licere existimasse, alque, D
' ptoribus esse desumptas. Fabricius in Bibliotheca
ora? libri, quem ut cornucopiam, ant compendiumi medii a?viverbo Isidorus ila eum defendit : < Grani-
certe omniumlibrorum e manibus elàbi vix sinebant, li)alicus necessarius judicio eliàm eorum qui illi de-
obvia quaequehinc inde affixisse,quibus exscriploresi trahunt... In notatione originis 412 vocabulorum
seducti merini, ut marginales interdirai ineplas notasi non semper rem tangit acu, uli nec Varrò apud
in texlum intruserinl. Neque vero Isidorus reprehen- Laiinos, neque apud Graeeos Pialo, vel Philo apud
dendus est si aliquando, ex ingenio suo ad verisimile. J udaeos: unde acerbior Christ. Becmanni censura,
respiciens, etymologias quasdam, ut multi alii ve- nil nisi nugas agere, et risum movere, et Salmasii
teres, cònfinxerit. Secus equidem , ail Turnebus ad His!. Augustam pag. 28 Isidorum more suo ine-
lib.'xxvi Advers. cap. 22 , quam quisqitampularet, , plum in etymologiis tradendis improbanlis, quem ia>-
Isidorus quadam enarrai, nec lamen inerudite, nec men in mtallis defendendum ali! eruditi dócuere. >
inscite. Magnum vero pretium bis Etymologiarumi 7. Joan. Georgius Walchius in Historia critica
libris accedi!, quod ex eis plurima obscura clarornmi Latina? lingua? Colonia? 1734, cap. i>,n. 6, plura de
scripiorum loca illustranlur, ut ex eodem Turneboi Isidoro totoque hoc eiymologico studio congerii ;
325 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. §24
<Nunc dicendomi» ratio postulai ut ad diversa le--'A'tasse.
A Morhòfius in Polyhistore tom. i, lib. vi, cap.
ticorum Latinorum genera enarrànda nos converta- 9, n. 2, jam aiiiràadverterat veteres grammaticosi
raus. Primum locum inter ista attribuìmus lexicis» Varròhem, Festum, Flacctam, Isidorum Origines
etymologicis, qua?in originibus vocum Romanarumi nominimi quaesivisse : Isidorum praesertim ob còrà-
explicandis versantur : ad quam operam et antiquiorii pilatos veteres vapulare. Etsi autem e recentioribus '
et recentiori aevò eruditissimi viri accessèrunt, Mi Julius CaesarScaliger magiiuroopus Originum lingua?
Terenlius Varrò, M*Verrius Flaccus, Sextus Pom- Latina?, viginti quatuor libris absolvendum, molitus
peius Festus, de quibus jam in capite de grammatici.-; 5 fuerit, quod nullus typographus inventus fuit qui [
quaedam disseruitnus. Princeps illorum est Isidorus5 excudere ausus fuerit, tamen Menagius inde non '
Hispalensis, cujus exstant Originum sive Etymolo- multum fructum, si prodiisset, speravit in epistola
giarum libri xx, qui prodieruntseòrsim Venetiis 1483,, nuncupatoria Originum linguaeGallica?ad Puteanrim,
Parisiis 1512, etc.i Eruditi Viri sunt qui haud hono- ut conjiciebàt ex etymologiisquas Scaliger in suo de
rifice senserunt, quorum judicia collegit Jacobusi causis linguae Latina? libro inseruit : qua? aliis anti-
Thomasius de Plàgio-litlerarioy § 484, atque ex Po- quiorum nihilo sunt meliores.
trò Ciàconio observavit, quod isidorus ex Servio,, 10. Quam preclare Burrielius de Isidori Operibus
Maronis intèrprete, Festò, NòiiniOVAugustino caele-- jg senserit, praesertim quod attinet ad peculiares res
risque mèlioris notae àuctorìbus ad verbtam plèraque? Hispaniaeexplicandas, ex ejus epistola cap. 40 relata
transCripserit : item quod ex senténtia Rhenani lalis3 perspicitur. Nunc animadversionem ejus recèhsèbd
férme sit apud Latinos Isidori rhapsodia, qualis apudI de Etymologiis in Hispanico opere inscriplò, Infor-
Gfra?cosSnida? tìndecunque a compltìribtìs consarCi- me de Toledo sobre igualarìon de pesos, y medidas,
nata : quod Jàhus Dousa ètam aniiumerel fartoribuss Matriti anno 1758, quod sine ejus nomine prodiit ; sed
semipriscis. atque alibi vocet centonum sarcinatorem. ab ipso fuisseelaboratum, tum aliunde Constai, tùm in
Praeter eum Corta. RiltershUsius ad Salvianum pag. exemplari quod ego 4l4babeo, manu ipsius notaturà
206$ exislimat quod in bisce libris saepe attuleritt est. Igitur pag. 219, et seqq. observat, S. Isidorum fri
nugas : quod quamvis haud possit negàri, nec hoee opere suo encyclopaedicoEtymologiarum potissimum
quod multa ex aliis auctoribus transcripserit, id ta-i- curasse,ut eadiiigcnter exponeret qua? propria lune
men indusiriasejus debemus,omnino laudandum,quodd essent Hispaniae, et quibus prtecipue Hispania a
beneficio illius varia antiquorum scriptorum monimen-ii. caeteris regionibus differret. Haec exempla proferì;
ta sint conservala. Plura dehocauctore habet Joan.i. 11. Isidorus lib. i. Etymolog. cap. 38, al. 39, ait de
Fabricius in Historia bibliotheca?part. in, pag. 273. > Threnis : Adhibebanlurautem funerìbus atque lamtn-
8, Reeenset deinde Walchius recentiores quos-. rp tis; simililer et nunc. Lib. iv, cap. 8, de impetigine s
dam Etymologiarum scriptores, Joan. Fungerum,, Hanc vulgus sarnam, appellai. Ma'net adhuc nomea
Ghristianum Becmannum, Matthiam Martinium, Ger. sarnu. Lib. xn, cap. 7, Tucos, quos Hispani cuculo»
Joannem Vossium, Christianum Daumium. De utili-, vocant, etc. Nunc cuclillos Hispani dicunt. Grialius
tate vero Etymologiarum ita § vii disserit : i Equi-. mallet cum Chacone legere, Cuculos, quos Hispani
dem haud negandum 413 est, quod studium ely-,. cucos vocant, Lib. xm, cap. 11, de vento Coro, seu
mologicum cultoribus linguarum utilitalem afferait Cauro : Quem plerique Argestem dicunt, non, ut im-
atque elficiat ut cognitis vocum originibus vera ace prudens vulgus, Agreslem. Ibid. de circiò : Hunc
nativa significandi vis quam habent illustretur t sedj Hispani Gallecum vocant, <propter quod eis. a parte
tamen eliam in hoc studiorum genere modum teneree Galleria fiat. ModoGaltecoventi no'menest Hispanis.
decet, ila ut nec in perscrutandis, vocum originibuss 12. Lib. xv, cap. 9, Eormalum, sive fórmatium in
majoretti operam ac par est, collocemus : nequee Africa, vel Hispania parietes de terra appellant. Adhuc
scientia? etymologica? plus quam rei ipsius digniiass Bormigon dicimus.. Lib. xvi, cap. 2, Chalcanlum,
posiulat, tribuamus, Pleraque in hacphilologia? pariee etc, olim in Hispania puteis, vel stannis, etc, ex Pli-
dubia sunt et incerta,., Res ipsa bocce loquitur, quo- nio. Ibid. cap, 4, de pyrite •;Hunc vulgus focarem
modo Latina? linguaeorigines possunt restituì, qua?, e "n petram vocat. Ibid, de haematite : Nascitur in ultima
per tot sajcula sunt abstrusae ac reconditae ? Fàteturr J2.gypto, Babylonia, et Hispania, Ibid. Schistos ime*
hoc Varrò ipse, solerlissimus Latina? lingua? scruta-i, nitur in ultima Hispania. Ibid. cap. 21, de aquis
tor, quando de Latina lingua libro w dicit : Non n quibus ferrum immergilur, quo ulilius fiat : sicut Bil-
omnis imposiiio vyerborum exstat,, quod velustass bili in Hispania, et Tirasone, Comiin Italia. Ibid. cap*
quaedam delevit : nec qua? exstai, sine mendo0 22, de plumbo : Siquidem et in Lusiiania et in Gal-
omnis iroposita : nec qua? reote imposita, eunctaa leda gignitur,.. Nigrum plumbum circa Cantabriam
maiiet : multa enim verba litteris comrautatis suntit abundat, etc.
interpolata. » , . 13. Lib. xvn, cap, 7. de genere quodam lampadis
9. Alia in hanc rem addit Walchius, et observatit Pausia nuncupatae, ut ai! Burrielius, sic Isidorus :
Richardum Simonium in Gallico Nova?Bibliotheca? e Pausia, quam corrupte rustici FUSIAM vocant, viridi
seletta? opere part. i, pag. 113, per exemplum vocis s oleo el suavi aplaì. ex quo suspicatur Burrielius Hi-
Graeca?0£Ò>ostendisse, .quam incerta sint studiaa spana nomina nata pavesa, et bujia. Verum sennò
etymob gica,,atqueidem argumentum Cbr, Falsterumn Isidoro non est de lampade, sed de oliva jucundissi.
in epsUaiionjbus variis pbilologicis pag. 179 perlrac-;- ina, qua?et posta dicjtur ; in mss, au!eui v prò e siepi
525 IS1D0R1ANA.— PARS II. CAP. L. 326
mutatur, et * prò £, ut pusia prò posea, Ibid. de crus- w A locus non est- Suspicatur Burrielius inde ortum
et votemis dieta : Quidam autem volemum dita, cillero, cillerizo: elsi assentilur, poiuisse etiam
tumia, quae ex ciliare, quod èst
Gallica lingua bonum et magnum intelligurit. Nescio nasci ex cella, cellarium, vel
, cur id a Burrielio producàtur ; nam prseterquam quod movere trilicum apud Isidorum. Cap. 9, Mozicia
unde el modicum : z prò il, sicut
e Servio sumptum est, ad Hispaniàm non periinet. quasi màdida,
ad
Ibid. Oleum autem.., sed quod ex albis fuerit olivis ex- solent Itali dicere ozia prò HODII;.Non video quid
haec animadyersio perlineat. Mozica seu
pressum; vocatur Hispanum. Ex Galeno et Aure- Hispanos
liano. mozina dicilur esse genus repositorii, sive arcula.
Telonem hortulórii vocant, etc, hoc instru-
4!5 14. Eodem lib. xvii, cap. 9, Toscicavenena Cap. 15,
ex eo dieta quod ex arboribus laxeis exprimanmr : mentum Hispani cjconiam dicunt.
19. Ha?e, ut dixi* exeinpìa Burrielius proferebat ;
maxime apudCantabriam. Lib. xvm,cap. <ò,Framea...
vocant. Ibid. Secures... el sed, ut nonnunquam adverti, non omnia id quòd
quam vulgo spatham quas
ab usu Francorum derivationem Francis- vuìt efficiunt. Nam quaedam, ex àuctóribus exteris
Hispani per : alia
cas vocant. Ibid. cap. 9, Dolones... Hos vulgus Graco desumpia, iiiluTdeBispaiiia. peculiareexhibeni
nomine Oxos vocal, id est acutos. Lib. xix, cap. 10, res. quidem Hispania?tangunt, sed eodem modo ac
Arenalius tapis,.. Idem et in Bilica Gaditanus ab in- g'. res aliarum gentium, qua? ab antiquis scriptoribuSj
tuia Oceani, triti plurimus excidilur. Ibid, cap. 16, el ex his ab Isidoro conimèmorantor. Haud dubium
Minium... cujus pigmenti Hispanig cateris regionibus tamen quin inlerdum satis Isidorus expresserit sibi
cordi fuisse ea exponere qua? magis propria ' Hispa-
plus abundal : linde etiam npmen proprio flumini
dedil. nia? viderentur.
:
lo. Cap. 22 ejusdem libri xix : Exolica veslis est CAPUT L.
Editio Etymologiarum a Vulcanio curata-: ejus
peregrina, de foris séijiens, ul in Hispaniàm a Gracis. prafatio.
Ibid. Armelansa vulgo vacata, etc. Camisas vocamus, 1, Cum Vulcahii ad Isidori Etymologias praefallo-
in
quod in his dormimus camis, id est in stralis noslris. neiii animus sit in medium proferre, prius ediiionem
Hispani adhuc comaet camisa dicunt. Ib. Femoralia .; ipsam describere.opportonum visum est. En titulum :
ipso et brucha.,. tubrucos vocutos, quod tibias , bru- Isidori Hispalensis episcopi Originum libri viginli ex
cliasque tegunt. Gap. 23, Sua cuique propria vestis aniiquilate ermi : el Martiani Cqpella de Nuptii*
est, ut Parlhis sarabara,.. Hispanis stringes : Mox , Philoloyla et Mercurii libri novem, Ulerque praler
VidemuscirrosGermanorum, granos, et cinnabar Go> Fulgentìum, et veteres grammalicos, variis leclionibu*
thorum. Cap. 24, MantumMspani vocant,quod manus el seliùliisilluslratus opera atque industria Bonaven-
'
legai tantum. Eadem voce Hispani utuntur, sed ani- " luta VulcaniiBrugensh. Basilea per Pelmm Pernam,
pliori jam significatione. Annus editionis non indicatur, sed nuncupaloria
16. Cap. 25 ejusdem libri xix de amiculo : Erat epistola data est anno 1577, iv Eal. Seplembris,
enim hoc apud veteres signum meretricia vestis, nunc Epistoias omnes, qua?praemitti ab aliis sojeiit, Vul-
±n Hispania honesialis, Ibid, Anaboladium,amictorium canius omiltit, 417 eliam eam quaepraelaiionis loco
lineum feminarum,quo numeri operiuniur, quod Gra- ab Isidoro posila est, En tibi, eie. Varia? nonnulla?
ti et Latini sindonem vocant. Arguii inde Burrielius• leetiones, el breves quandpque annotaiiones margini
anaboladium nec Graecumnec Lalinum esse verbum, affiguntur.
adeoque esse Hispanum, quod aliquatenus perseverai 2. Post Isidori Etymologias Vulcanius Iibellum
in voce pavana eadem significatione. Censura ha?c• Fulgenlii de prisco Sermone adjecit, quem ad Isidori
indigeni : nam potuerunt Latini ex Graecoverbo ana- cujusdam manuscripti calcem annexum in vetuslis-
boladium producere, ut reipsa fecerunt ex verbo1 simo exemplari iuvenit hoc titolo : Fabii Plantiadis
mattala : atque adeo longe ante Isidorum, et extrai Fulgenlii Virgilii exposilio sermonum anliquorum
Hispaniàm vocem anaboladium eadem significatione cum leslimoniis, Sequuntur apud Vulcaniuni vele-
Hieronymus et Arabrosius usurparmi!. rum grammaticorum de proprietale et differenlia
17. Cap. 28 ejusdem libri xix : Ferrugo est color " sermonis libelli, scilicet Cornell} Frontonis, Nonii
purpurm subnigra qua fit in Hispania, 'ut, Ferrugine' Marcelli, Agrcetii, JEA'n Donati, Arrunlii Celsi, FJ.
clarus Ibera. Id autem ex corruplis Servii exempla- Sosiijalri Charisii, Q. Asconii Pediaui, Marii Servii
ribus Isidorum sumpsisse, Grialius in noi; censet. Honprati, Sexli Pompeii Testi, M- Terentii Varro-
Cap. 33, Ferninw non usa annulis... al nùtic prò? iiis, Q. Tefenfu Scauri» Agellii. Duo deinde sunt
auro nultum feminisleve est atque immune membrum- indices in Isidorum, quorum altero nomina apeìla-
Id ex Tertulliano sumplum. Cap. 53, Redimiculum tiya, altero nomina propria loCorrim, animaliuni,
est quod succinctoriumsive brachile nuncupamus. Id1 herbarum, gemmarum, atque id genus alia coiiti-
ex Cassiano, Cap. ult. 34, 416 Socci, cujus diniinu- nentur. Praecesserat voluminis iniiio br-evis index
tivumsoccetti.Hinc vetus voxflispana suchiellos,quasi scrlptorum quòs Isidorus in his libris aljegat, quejn
zucquillos. Adverto, diminulivum socculus UsiUbuw nosinfraauctior.emexBarthioexhibebinius. Postrema
fuisse a Seneca, Suetonio et duobus Pliniis. loco Vulcanius edidit Martiani Felicis Capello;Afri
18. Lib. xx cap. 2, Calia a calefaciendo appella- Carthaginensis. de
Nuptiis PIttiologia et Mercurii
ta. ,i qua fit in iis parlibus Hispania cujus ferax viniì librgs nopem. Ulilem sane operam Vulcanius in
827 AD OPERA S. ISIDORfHISPALENSiS PROLÉGOMENA. 328
delilescerent. Cum itaque jam tandem a Gyiillo
bujusmodi scriptorum collectione comparanda et.t A lore Latine a me verso, et terlia amplius parte aucto,
edenda impendii : ulinam edilio nitidior esset, ma- melioraque tempora ut in lucem prodeat exspeetanle
gisque a mendis repurgata. Sed Vulcanius etiam1 feriarer; ac pluscuìum olii haberem, arreplis in
excusalione, qua multi alii, usus est, urgentis obb manus lam excusis quam manuscriplis Isidoris Codi-
mercatus F ranco[ordìensis vicinitatem typographi. cibus, quos a multo tempore ex Hispania el Belgico
dedi operam ul eum ab innumeris
in
Nunc praefaiiouem ejus Etymologias Isidori, ^
sive conquisieram,
iisquè foedissiinismendis repurgarem, prislinoque
epistolam nuncupatoriam proferamus. suo nitori, qnoad ejus fieri posset, restituerem.
Illustrissimo principi ac prasuli reverendiss. Gerardo' 419 6- Hac autem in parie eam ratiouem tenui,
ut ne temere quidquam immutarem ni consenlieuli-
a Groesbeck, episcopo Leodiensi, duci Bullonensi,' bus inter se veleribus
marchioni. Francimonlensi, cornili Lossensi, sacri1 rantia scribarura vel operai wniypùipoi;,et errore ex igno-
um orto
Romani Imperli principi, dominocltmentiss., Bona- manifeste se prodenle. Neque'typographicarum
enim eos mihi imi-
ventura Vulcanius Brugensis S. D. tandos censui qui religiosa quadam diligenlia sese
5. Cura vehemenler oplandum sit, illustrissime '
ac jaclitantes (quam tamen potius inanem superstitio-
reverendissime princeps, ut veteres auctores, qui de5 nera aut ineptam osteniationem appellaverim ) ubi
singulis artibus et scientiis scripsertant, integros; plurium Codicum manuscriptorum consensu locus
emendatosque habeamus : tum precipue eos quii aliquis, quein sensus ipse corruplum esse indicat,
non unam aliquam artero, sed totum orbem scien- emendari potest, priorem tamen eumque viiiosum
tiarum, quem ÈyxuxWaiSsiKvGraeci vocant, com- B 1 textum retinere malunt, et variis lectionibus mar-
plecluntur. In quorum numero duos reperio princi- gines librorum pariter et leclores onerant. Ego vero
pes, Isidorum Hispalensem episcopum, et Marliannmi hasce varias lectioqes non nisi cum utraque lectio
Capellara Afrum. Caeterurahic tantum seplem illas,i lolerari polest, apposui.
quas appellainus arles liberales, libris novem,. 7. Quod vero ad Etymologias attinet, aliaque non-
418 1U0S de nuPtiis Philologia? et Mercurii con- nulla, in quibus Isidorus aut imperitia linguaeGiacca?,
sci ìpsit, comprehendit : ille vero, praeter bas, medi- aut nimis longe pelila voi abolì alicujus origine
cinam, jus, theologiam, hisioriam utramque, hoc esi•- erravit, nolui esse nimis curiosus , cum et Varrò et
naturalem et eam quae de temporibus agii, persecu- alii qui in hoc scripiionis genere versati sunt, suo
tus est : ad denique omnia qua? in coinmunem vilae' quisque judicio aut conjeciurae indulserint, et Plinius
usura cadunt, pertractavit : eosque libros Originumi ipse linguae Graecae ignoratione non raro falsus
vocavit : quod iis non nudas vocum etymologias' fuerit. Multas tamen etymologias Graecas emendavi,
(ut ii comminiscuntur qui horum librorum dignila- quae quidem multum negotii mihi crearunt, cura in
tem elevare alque convellere nituntur), sed rerum> manuscriplis exemplaribus, aut nulla Graccarumlitte-
ipsarum origines ostenderit, artiumque omniumi rarum vestigia exstarent, aut ejusmodi, ul nihil ex
fondamenta jecerit. iis nisi ex conjeclura et variae lectionis memoria
4. Quorum quidem librorum auclorilas quanti' certi colligi posset, aut sicubi characteres adhuc
seniper habita fuerit, vel ex eo manifeste elucere' integri essent ila, ut legi possenl, falsarli nominis
polest, quod quicunque multis ab bine saeculis jus> ' originem iraderent : de quibus passim leclores adhi-
tam civile quam canonicum, medicinam quoque atque ',-, bita aliqua ad mnrgiiiem nota adinonui, taraelsi
adeo Iheologiam ipsam Iradiderunt, ex his tanquam>^ non pauca? operarmi! negligenlia praelermissaefue-
fontibus multa antiquilatis et doctrina? monumentai rint.
derivarint, alque Isidori testimonio libenlissimeì 8. Praeterea locos quamplurimos, et quibus Plinius
frequenlissimeque nilantur. Nèque id "immerilo,* emendari potest, annoiavi : praecipue in ea parte ubi
cuin hoc certo constet, Isidori aelate multa veterumi de gemrais et marmoribus agiiur. Denique geminum
scripla, qua? nunc injuria temporum interciderunt,> indicem adjeci, ut facilior Studiosis elymologiarum
integra lum adhuc exstitisse, e quibus puleherrimumi inventio sit. Alque haec quidem de Isidoro : in quo
hoc opus construxit, ut facile perspici potest ext tamen multa tali Sevréput; y/wric-iv necessario re-
multis auclòribus, quos citat, quòrum nihil hodie2 lieta fuisse ingenue prolileor.
praeter nuda nomina, atque ea ipsa nobis ignoia,, 9. In Martiano Capella eumdem ordinem sum se-
exsiat. Quo lit ut nonnulli, sive ignoranza prxpedili,, culus : quem , cum non minus quam Isidorus cor-
sive yesana reprehendendi libidine correpti, cumi raptus esset, ad vetustissimorum Codicum fidem,
temere ab hoc auclore dissentiunt, eumque proscin- quos mihi parlim typis excusos, parlim manu
dunt, edilis postea in lucem iis veterani libris, es exaralos, clarissimus vir et jurandae "rei litierariae
quibus illa fuerat mulualus, temerarii ac praecipitatii sludiosissimus, Basilius*Araerbachius J. C. suppedi-
judicii . maledicentiaeque suae juslissimas pcenas s lavit, emendavi : et sclioliis parlim veleribus, partim
Inani : cujus rei multa exempla afferre possem, sii meìs illustravi, ne verborum scabrities atque obscu-
id epistola? hujus brevilas paterelur. ritas, cui duobus praecipue primis libris, ei reliquo-
, 5. Reclius vero Alcialus, cum quidam, magnii rum initiis et clausulis studuisse videtur, multos ut
alioqui nominis jureconsullus, Isidorum reprehenditt Q hactenus, ab ejus leclione delerreret.
quod cretionem, quasi decrelionem dictam pule), idi 10. Haecsunt quaeprò meo erga rem litlerariam
est, decernere, vel constituere, Isidori senientiam? studio in bisce scriptoribus casiigandis praesliti,
tuelur. Cur enim non dicalur creilo esse quasi de- idem propediem in. Cassiodori et Symmachi epi-
cretio, cum cernere sit quasi decernere se haeredem ii slolis, et Julii Pollucis Dictionario, Deo foriunante,
esse. Atque ita I. Is qui haeres §pen. D. de acq. haered. praestiturus. Cui vero liane opellam olferrem alque
dicitur : Antequam hares decernai de hareditaie : etìt consecrarem, cogitanti mihi, princeps illustrissime,
1. pupillus eodem lit., Neque scire, neque decernere e Celsiludo Tua praecipue occurrit, cujus singularis
talis atas potest. Quae cum ila sint, penitusque mihiii quaedam humanitas el-benevolenlia, ac benetìcenlia,
partirà experienlia duce, parlim doclissimorum viro-'• qua litterarum sludiosos omnes complecteris, loto
rum judicio approbationeque persuaserim, non rai- orbe est celebralissima. Quis enim non admirelur,
norem, at certe magis variam ac multiplicem ex x quis non eximias tuas laudes praedicel, qui cum
bisce libris militatelo, quam ex Vairone, Nonio o vicina?tibi provini inefunestissimis bellorum incendiis
Marcello, Verrio Fiacco et aliis id genus scriptori- ardeant, dioacesim luam pace et litterarum 420
bus ad rempublicam Christianam pervenire posse : studiìs fiorenlissimam tenes ? e qua adeo praeclara?
neque quamquam fore, cujuscunque tandem rei:i doclissimorum virorum futurae quolidie prodeunt,
studio animum adjecerit, qui non ex.eorum leclionee ut Musae tam Graecaequam Latina? sedem suam
aliquid se quod ignorahat didicisse libenler sit pro-i- ac domiciliuni a Grudiis ad Eburones lraustulisse
=
le surus, ferre non polui, ut diutius in sito et squa-i- videantur.
529 I5JD0RIANA, - PARS Ìl- CAP.; LI. 330
11. Cum itaque non solum doctos, ad teconfu-ì- A , vero culpam hanc(si'modo culpa est) ita agnoscat, ut
gieutes, singulari benignitate prosequaris, veruni ni sibi ipse ignoscat ; neque enim aliter toties illamin se
etiam quotquot aliqua rara? eruditionis laude excel- si- admitteret, Graeciset Latinis nominibus Hebraicas no-
lere intelligis, summis praeniiis propositis ad te alii-li- taliones (ut ipsius utar verbo) tam violenter assignans.
cias, in certam propemodum spém erectus sum, ì, 4. Lusisse, inquies, gravissimos viros? Non nego.
Isidorum hunc, ul doctum et praesulem tibi non tan- a- Illud aio assecutos, ut, cum lusisse existimari volue-
tum dotto et praesuli, sed principi illustrissimo gra- a- rint, turpiter labi minus prudentibus hominibus
tissimum futurum : praecipue cum, si quid quod ad id videanlur. Sed rursus eos, sive lusus, sive ineptias
ejus laudem pertineat, praeterniiserim, .Dominicum m appellerà, non carere fructu et u tifilate dico. Nam ,
Lampsonium popularem meum, quem ob eximiam ni quin res aut involutas explicent, aut obscuras in.
ejus eruditionem, virtutem ac fidem, aliasque pra?- e- apertum producant, aut qua?nota? manifestaequesint,
claras animi doles jamdudum ad secretiora negolia ia acrius ut sensus irritent, faciant, aequusharum rerum
tua silentiarium adhibuisti, facile id prò ea ac valet et aestimator negabil nemo. Mantum (quod iiidumen-
judicii acrimonia, et singulari apud te grafia, com- Q- tum Hispanicum dicit esse Suidas ) Isidorus, quod
peiisaturum conlidam : cujus commendatione si ali- li- manus legat tantum, nominalum vult. Qua notatione
quando Isidorus, et Martianus in illustrissima?cel- il- profusiore nos ea veste nunc uti ostendil, utpote
situdinis tua? conspeetu manibusque versabuhlur,r, qua? non manus solum, sed pedes quoque jam tegat.
uberrimum me laboris mei frattura percepisse judi- i- Loricam noverat e Servio suo ( neque enim librum
cabo. Dominus Deus te, princeps illustrissime, et alium tam legendo triverat ) tegmen esse de loro
praesulreverendissime, Christiana? reipublicaeclien- n- ,n factum. Loris carentem dixisse maluit; ut a lorica,
tibusque tuis quam diutissime sèrvet incolumem. n. *»• qUaejam olim exolevisset, ad circulis consertam fer-
Anno Domini 1677, iv Kalend. Septembris, reis lectoris animum oculosque converteret. Sexcenta
CAPUT LI. sunt hujusmodi.
5. De dettnitionibus qui scripsere, cum unam, qua?
Prafatio Grialii ad^ Isidori Etymologias. Animadver-
'' rei naturalo proxime atlingat, vera? definiiionis no~
siones quadam in liane prafalioriem. Nomina au- *- mine dignentur, tamen reliquas ita non faslip'iunt,
clorum, quos Isidorus allegai, librariorum incuria
ia ut earuin plurima genera sedulo conquirant ( nam.
smpe intercidisse conjicitur. quindecim, aut iis etiam plura Victorinus et Boelhius
1. Uberius quam a Vulcanio Isidori causa a Grialio io prodidere) notationum, qua? verborum enodationes,
propugnata fuit. Editionem ejus eap. 36 recensuimus [jg descriptionesque sunt, conceptiones varias cur tanto-
in omnia Isidori *• pere aversentur, si quaeras, causam quam afferant ?
ibique prologum opera exseripsimus. Nisi forte, id se indignar!, quod aberrationes hujus-
Sed cum peculiari praefatione libros Etymologiarum m modi in verborum quam in rerum lusu magis appa-
iilustraverit, ea huic loco inserenda est: reant. At minori apparent cum periculo, non minori
interdum cnm fructu. Ut, si qua in re, in hac piane
Ad Etymologiarumlibros Joan. Grial. verum sit quod ait Flaccus :
2. Origines verborum qui tradunt, sive se intra ra ..... Ridiculumacri
grammalicorum fines coniineant, sive philosophandi JJ Forlius, el nieliusmaguasplerumquesecai res.
studio latius evagentur, sive utrumque ( quod S. Isi- ii- 422 6. Sed ad Isidorum redeamus. Qui, cum
dorus fecit ) sequantur, pericnlosa? tractanl plenum mC 1 omne scriptorum genus diligenlissime peryolutaret,
opus aleae.Id quod non modo Plato, et Varrò, Stoi- d- optimum ratus, si parum eruditi sa?culi hominibus
cique ( quos hujus rei persludiosos fuisse e Cicerone ie brevem facilemque viam ad disciplinas omnes ape-
novimus) sed gravissimi quique e nostris nimium in rirel, ut simul et rerum et verborum notiliam tra-
experti sunt. Neque tamen ipsorum culpa, sed eorum m deret, quaque licerel in ipsis vocibus haerere omnia
vitio, qui, quid illi spedarmi, non sunt satis asse- e- ostenderet, nihil aplius yisum quam si vocum enu-
culi. Cujus rei caput illud est praecipuum; quod cum m cleandis notionibus , el proprius earum usus osteii-
uniuscujusque verbi (ut ait Varrò) natura? sint dua?Ì ; deretur, et rerum iisdem siibjectaruni, audito sono,
a qua re, et in qua re vocabulum sii imposituini : obversaretur ante oculos, mancreique veluti spe-
illudque spettare grammatici, 421 uoc magis sit iit ctruni quoddam alque simulacrum. Quod cum faceret,
philosophi : priorem iilam rationem ingressis, huic- e- plurimas quidem sive origines, sive explicationes, e
que disciplinae(qua?'Ervp.oloytxridicitur) insisleniibus is veterib'us scriptoribus desumpsit; sed neque veritus
multi dilficiles se et morosos idenlidem exhibent;t; est ipse illorum exemplo (quod bonum sibi esset,
dum ad syllabas et litteras omnia revocanles, si atque commodum ) novas quoque proferre, consi-
quid paululum deerraril, id ut dissimulerà imperare re milique ludo ràdere. Eorum, inquam, exemplo,
sibi non possunt." quorum aemulari exoptavit negligeniiam, non admo-
3. At qui alterum genus (quod mpì trviuatvofisvwa Bu dum curans levium criticoruin obscuram diligentiain.
idem Varrò nominat) sibi proponimi, dum rebus us Qui si quid in eo carperent attendissent, minus saepe
ipsis edocendis atque oculis subjiciendis intenti,i, ininusque audacter in illum saevirent. Ridiculi enim
occasionem tantum in vocibus captant, neque tam ni j)j piane ipsi sunt, cumea multoties ridentqua? illorum
verbis quam rebus lucem inferre studerà, ii vero,i, quos ipsi venerantur, quosque hic noster auctores
dum parum grammaticos videri se negligunt, in in habuit, bona ex parie fuisse reperiuntur.
minus eruditorum opinionem incurrunt : cum sint it 7. Quos spero forejam à?quiores, cum multa quae,
maxima ex parie illis ipsis qui ariera hanc unam m quasi Isidoriana, cachinno excipiebant, vetustioribus
profilenlur ea in ipsa longe solerliores, modo ani- ii- auctoribus reddita videbunt. Quod si hoc opus aut
mum ad eam rationem adbibeant, quam serio se >e perfecisset D. Isidorus, aut non damnis auxissent
nosse dissimulani. Quis enim credat, qua? res minu- ì- maximis leclores, non diffideremus fortasse omni
tissimis grammaticis obviae sinl, eas doclrinarum m illum propemodum culpa liberare. Testatur enim ex
omnium parentes ac repertores usque adeo fugisse, ;, veteris leclionis recordalione collectum : aliorum
ut se deridendos levissimis hominibus tam saepe ie autem vitia pra?stare nolle se diserte ipse profitelur.
propinarmi ? Àn erit, qui Ciceroni lumultumtimorem m Nunc vero , cum auctoris summa abfuerit manus,
muilum, Su'pitio teslamenlum mentis teslalionem!,, interpolaritque h«c et digesserit (ut quibusdam
Tertulliano limimi liquorem opimum fuisse, persua- i- videtur) Braulio, leclores, quod in hoc volumine satis
sali habeat? Aut qui Sylvestrum, et Romanae a? magnani satisque lautam librorum supelleptileui per
synodi Palres curiam a cruore dictam exislimasse se id tempus sibi esse ducerent, quidquid aliunde pos-
arbilretur ? Nam ex Platone, Varrone, Hieronymo o seni, huc congererent, librarli, quidquid illitum
exempla congerere superfluum. Cum duo priores» chartaruin margini cernerent, prò se quisque cer-
jam pliui ea de re vulgo male audiaut ; Hieronymus is latim iu coiitextuoi inferrerà, cùjus audacise (an im-
PATROL. LXXXi. 11
331 AD OPERA S. ISIDORI HJSpALENSlSPRQLEGQMENA. 53 ì
pielatjs potius dicam?) tam multis aliorum delictis ?tis A
t logias jongam esse de eisdem dissertalionem Grialii,
id Isidori invidiam abuti? dubito, an in nonnullis exemplaribus ejusmodi dis-
8. Sed, ut quid in eo reprehendant, videamus, sertalìo, sive praelatio diverso loco compatta aul
lecusationis capita proposuisse fuerit operaepretium. m\
Vocibus (inquiunt) Latinis Graecas, Giaecis Laìinas ìas posita fuerit. Egregie sane a Grialio Etymologiarum
origiiies tribuit. Quae priora sunt, e p'pslerioribus. ràS. opus defenditur contra eos praesertim qui ex paucis
oriri vult. Orthographiaerationem nullara dueil. Quae ''•
verborum prpductiones sunl, in stirpibus, et rà ìi- etymologiis, quas ineptas ipsi credunt, rerum pluri-
cibus numerat. Pro cerlis originibus origines alias,, as,. marum dottrina refertos commentarios dijudicare et
quo? significaiionibus subserviant, arbitrio suo sup- )p- damnare volimi. Illud mihi non probari jam ante
poni!. Ad hanc opinor summam crimina omnia rè- «stendi, quod Braulio .a nonnullis creditur ita opus
ferri. Qua? nisi comminila illi cum optimis auctoribuslus
ostendero, non causam dico, quin, quod merilus est, st interpolasse, ut ineptias erroresque immiscuerit.
ferat. Sed plurfiius exemplis non utar : quod indi- di- Assenlior pra?lerea nihil ab Isidoro in etymologiis.
caiis locis, facile sibi quisque ingentem Sylvain com- m" deducendis tara absonum 424 afferri, quod in pra>
portare possit.
9. Artemet. oratorem Lalinas esse voces ambigit g,t clarissimisveleribusauctoribus exemplum simillimum
neiiio, At artem Donatus àps-r-nv,oratorem «pxTijpc? ìpa non habeat. An autem re vera Isidorus, exemplum
voluit esse Feslus. Quam multa eodem modo Varrò rro aliorum secutus, ejusmodi elymologias sine anliquio-
ex iis etiam, qua? in utroque agro (ut ait ille) non rum auct(>ritateeftìnxerit, non ausim definire. Mihi
serpunt? Quid? qui ex nostris 'Jesuni ìào-iv, Cephas i°as£I
xsyaWvesse dixerunt, quorum nominimi certas ?ori- ri- Isidorus in hoc atque in plerisque aliis suis operibus
gines et interpretationes ex Evangelio nov.erant At videtur centonarius, ut fere semper aliorum verbis,
qui viri ? Quatuor a figura quadrala deduxii Isidorus, us' aut senientiis saltem eum credam insistere. Atque,
cum quadratimi e quatuor oriri recium sjmplexque
videalur. Nonne jus eodem modo a justifia tràxii xit ut multa casus oblulit qua?ex veleribus certo pelila
423 Ulpianus? Orihographia? rationem nullam im esse jam constai, ila plura alia similia pstenderentur,
ducit. Quid ? qui horlum ab oriendo, aul hederam ab aj? nisi scripta, ex quibus Isidorus profecit, magna ex
edendo, aut ab harendo dietimi docet? At is esl
Festus Pompeius. Cui vero productiones prò stir- ;r_ parte inlercidissent.
pibus non sint, ut Sulpitio in testamento, Aquillio in 13. Ridiculum autem est plagii crimen objicere,
posiliminio, eorum qui in hoc ludo se exercueruut '"t cum ingenue Isidorus ipse "majorum se verbis uti
arbitror omnino fuisse neminem.
10. Quid illis facias, qui de originum suppositio- io- profiteatur. Ita praefatur ad Elymologias, ut dicat
nibus, quo significationesmagis appareant, querun- in- esse opus de origine quarumdam rerum ex veteris
tur, nisi ìectionisrecordalione colleclum,atque ita in quibusdam
Grammaticorum inter juDeaspiorarecalhedras? locis annotatum , sicul exstat conscriplum siglo ma-
Nam cum sinisirum, quantum ad auguria allinei, ìt jorum- In praefaiionevero ad librum Differenliarum;,
et senatorem,quantum ad agendi facultatem, utrum- m- C sive de proprietate sermonum : De his, inquii, apua
que a sinendo trabit Servius ; nonne aliud verilo- lo- Latinos Caio primus scripsit, ad cujus exemplumipso
quium sciens prudensque dissimulat? Quid quod, paucissimas parlim edidi, parlim ex auclorum libris
nonnunquam ita fièri res ipsa cogit? Germanumnegai
esse Varrò de eodem germine,sed de eadem genetrìce ice deprompsi. Simili modo rà epistola dedicatoria libri
manantem. Quid cum dignitati, vel honestali ser- ?r- de Natura rerum ad Sisebutum : Qua omnia secun-
viunt, aut melius aliquid innuunt, quam voces prae- s?" dum quod. a veleribusviris, ac maxime sicut in tilleris
seferant? Ignorabat idem Varrò culinam, quam in
postica domus parte fuisse dixerat, a postica ani- ,;_ calholicorumvirorum scripta sunt, pròferenles, brevi
malis parte dictam? A colendo ignem duxisse maluit. it. tabella noiavimus. Ita fere in praefatione ad com-
ObscurumIsidoro fuerat, mediciuama medendooriri? ri' mentarios veleris Testamenti, et clarius ad lib. i
A modo dettexit, ul ejus qualis usus esse deberet 'et Officiorum:
ostenderel. Libellum, inquit, de Origine officiorum
11. Sed instant clamoribus atque urgent; etymo- o- misit ordinatum ex scriplis vetuslissimis auclorum, ul
logias veriloquiaque, qua?neque elymologia?,neque ne locus-oblulit, commentatimi,in quopleraque meo slylo
vertloq'uiasint, appellar! nequaquam debuisse ; ilaque H nonnulla vero ita ni apud ipsos erant, admiscui.
neque elymologiarum nomine libros fuisse prcestri- alieni,
beodos. Quasi non àìt/.'Cavp.xpr\>;-n ÈTUfto),oyi« a Quo facilius lecliode singulis fidei aucloritaiem lene-
Galeno ditta sii? Sed laborasse piane videtur san- n- rei. Si qua tamen ex his displicuerinl, erroribus meis
ctis-imus vir, ut opus longe ulilissiimmi, et, ul illa
ferebant tempora, immensi laboris, exigueadmodum, r\ D paralior venia erit, quianon sunt referenda ad mea cul-
el, ul ila dixerim, exiliter indicaret. Ilaque rerum inj pa litulum , de quibuslestifìcalio udhibelurauclorum.
pluriraarum dottrina refertos commentarios, quasi isi 14. Saepe quidem Isidorus testificationem hanc
nomina sòia cònlinerent, Etymologiarum libros ap- P" auclorum suis in locis diserte non exprimit. vel
pellar! voluil; aut certe,, cum longius progressus us
de
est, opus quarumdam rerum origine ad Braulio- ,0_ quod satis esse putaverit, initio ea de re lectorem
nem mitlere se scribil. Qua praescriplione quid iid nionere, vel quod, ut ego arbitror, nomen auctorum
verecundins, aut modestìus exeogitari potuit? Ergo go
id ille consecutus esl, ul posteri non quarumdam,' ahquando margini appinxerit, quod librarii postea
sed omnium (prope dixerim) rerum ac verborum, facile praetermiserunt. In plurima ego veterum scri-
ab bis libris haberè se cognitionem ad haec us,|ue nò plorum exemplaria incidi, in quibus nomina aueto-
tempora perpetuo agnoverint, et magna voce prae- e- rum, quorum verba describuntur, eo modo margini,
dicaveriiit. aul initio capilis apponuntur, sed ita ut quibusdam
!2. Praefationemhanc Grialii in Etymologias dixi, si, in locis uomen auctoris allegali a librario fuisset
quia in meo exemplari, et in aliis qua?vidi, Etymo- o- omissum. Codicemmss. explanationuni Sedulii Scoti
logiis praeponilur. Sed cum Rodrigùezius de Castro ro cap. 61 describam, quo verba Isidori 425 refe-
toni. II Bibl. Hisp., pag. 299, asserat, post Elymo- o- runtur, appositis tantum margini primis hujus no-
m iSlDORIANA. — PARS 11.CAP. LIl. 354
minis litlens, nihilominus alii auctores, quorum m A conciliis profert : quorum gesta, pergit, in hoc opere
èxscnbèbantyérba, nominare negligebant. Carolus us condita conlinentur.
BuronJins del Signore in praefatione ad Opera Atto- o- 17. Quod si ipse Isidorus ad collectionem canonum
rni Vercellensis observatj ipsum Atlonem loca lesti- ti- lectorem dare delegavit, sed ea notatio a librario
uioniòram qua? désumpsit non indigitasse : Et Et praetermissa fuit, nulla ejus culpa, aut negligenza
quandoquidem Atto in rebus divinis el ecclesiasticis :is censenda est. Non lamen vehementer repugnabo, si
versatissimussuas lucubrationéstestimoniis quasi mar-r- quis contenda!, Isidorum quaedam longiora loca
garina e sacra Scriptura, e Conciliis, et ecclesia ia exseribenda amanuensi commisisse, in quibus ipse,
Patribus desumplisqdornayit, haudqueIgea indigilavit,it, opus emendalurus, superflua resecare! : quod lamen
etc. Edebal autem Burontius Altonis Opera ad au- u- aliis occupaiionibus impedilus non perfeceril.
lographi Vercellensisfidem exacla, adeoque per se 18. Sunt eliam quaedam senlentia? apud Isidorum
animadvertere potuit, auctorem ipsum loca scriplo- o- inter se contrarile, ex diversis auctoribus pelila?.
rum, qua? in medium proferii non indicasse. Cessaret omnis contradiclio, si opinio quaeque suo
15. Ex quo fit, ul aliquando etiam Ano verba alio-o- auctori ascriberetur. Quod vel fecil Isidorus, e,t
rum exscribat quaeparum suo argomento congruere re nomen auctorum intercidi!, ut jam dixi, vel inler
la? 15tam varia ac mnltiplicia arguhienla aliquando non
vjdentor, ut tom. II, pag. 140 in cxposilione Epistola?
ad Timolheum ; Ul cum lotus mundus Dei sit, eccle- e- satis animum ad contraria, qua?excerpebat, aliorum
sia lamen domus ejus' dicalur, eujus hodie reclor estsi eifata adverlit, vel non grave iiiconniiodum esse
Damasus_. Editor in notatione haec habel : Quid id arbitratus est, si aliorum senteutias còlligere pro-
dicamus de his Epistolis ad Thessalonicenses, et iessus, duas inter se parum cpnsentientes opiniones
Timotheu'm,valde incerti sumus : mentio hic de Da- a- in re aliqua controversa lettori exhiberet,
mato coavum redo/et, Posset tamen haec esse ex iis 19. Quae autem mea est conjeclura, auclorum
interpolationibus, qua? saepissime fieri solebant ab ib nomina ab I-idoro quidem indicala fuisse, sed-libra-
cxpositoribus. Eadem Verba leguntur in commenta- a- riorum incuria aut ignorantia in exemplaria non
riis Ambrosio falso ascriplis. Vide Append. t. II fuisse transcripla, rairuin in modum coniinnalur
edil. Maurin., col. 296. Similia quaedam apud Isido- 0- Beda?exemplo in Collèctaneis ex veterum Patrum
rum nonnunquam occurrunt, ut cum lib. vi Etym. a. sententiis, de quo haecXyslus Sencnsis lib. ìv Bibl.
is sanata? : < Et ne inajorum dieta furari, et ea quasi
cap. 16 plurima affert, qua?in praefatione colleclionis
Hispanica?canonum reperiuntur, quamvis nonnulla la sua propria componere videretur, nomina doclorum
extra suum locum apposita videanlur, per singula inlerponefe decreverat, et quid a quo
16. Scilicet Isidorus sive ex suis aliis operibus,s, Q auclore dieluin esset > nominatim ostendere : sed
sive ex aliis aliorum longiorem orationeni solel et cum ei nimis operosum appareret, priraas tantum
coniexere, ut cap. 68 fusius ostendam : adeoque ae nominum syllabas in marginibus e 427 regione
de origine canonum aclurus, praefationem, qua? ia? cnjusque sentenlia? apposuit : qua?poslea librarioi uni
antiqua?Hispanica?canonum collectioni praefixaerat, il, vel inscitia, vel incuria ex omnibus exemplaribus
sive a se olim, sive ab aliis elaboratali! magna ex 3X periere. >
parte inseruil, et inter alia haecverba -: Sed el si 20. Nec leve in eamdem rem argumenlum est,
qua sunt concilia, qua sancti Palres Spirilu Dei pieni
ni quod in Elymologìis, aliisque in operibus Isidori
sanxerunl, post islorum quatuor auctoritalem omni ni saepe occurrunt infinitiva sine verbo, a quo regan-
manenl stabilita vigore : quorum gesta in hoc opere re tur : quod in mss. exemplaribus maxime observatur,
condita continentur. Quodnam est hoc -opus, aut ut Sic cap. 3, lib. HI, Etymol : Nam unumsemennumeri
hoc corpus? nam nonnulli Mss,habenl in hoc corpore, e, esse, non nuinerum.Notai Grialius, TÓt'ofent addittam
Certe coilectio canonum, ad quam praefalio et haec ec in excusis; abest (inquit) q'Gothicis, et quidemhujus-
verba referuntur, non Etymologiae, in quibus conci- i- modi pracisa loculionesper infinita verba frequeìitesin
liorum gesta mìnime continentur. Sed si haecverba ia hoc opere. Cnde autem eas Isidorus,grammatica?peri-
ila ab Isidoro exscribereiitur, ut vel initio capitis,
s, n tissimus, expripiere potuit ? Nimirum, u,t ego arbi-
vel inargini locum, ex quo sunt extracta, annòlasset,:t, tror, primas tantum litteras apponebat auctoris, qui
426 nu'ia occurrerel difficullas : nam lune omnes es aliquid referret, et verbi refert, iradit, dicìl, etc, ul
facile intelligerent opus, in quo conciliorum gesta la Aug. d., Gr. d. prò Augustinus dicil, Gregorius
conlinentur, esse non Elymologias isidori, sed col-: 1- dicil, quas cum librarli non intelligereni, exseribere
leciionem canonum. Ila haeceadem Elymologiarum m non curarunt, sensumque imperfecium reliquerunt.
verba a Gratiano disi. IS, e. 1, a S. Antonino part.t. CAPDT LH.
li Chronic. tit. 13 , cap. 2, et ab aliis integre re De inchoalis Joannis Salomonis Semleri mss. ani*
referuntur : et nihilominus quisque percipit, non in madversionibusin libros Etymologiarum: prafatio
Graliani, arà Antonini, aut aliorum, qui ea allegant,,[ ejusdem. Observatione'sin hanc prafalionem
indigitari opus, in quo canonum gesta contineantur, r, 1. Animadversionesin Isidori Etymolpgjas Senjle^
sed aliud, de quo Isidorus sermonem habei. Raba- a- rus inchoaverat : sed in cap, 16, lib, i, subsiitit, ve)
nus quoque Maurus, qui siios xxn libros De universo so si progressus ultra est, uotas ejus ràss. praeter eas,
ex Isidoro potissimum, tacito ejus nomine, coiupila- i- quas dixi, iu schedis Zaccarianis non reperio. Pro
vit, lib. v, cap. 7, eadem verba de canonibus et de le fecto prologus non est omitteudus.
535 AD OPERA b. ISIDORI-HISPALENSISPROLEGOMENA. 356
Joannis Saloinonis Semleri animadversiones,et nota« A eos scriplores, quibus in his Originibus usus est
in libros Originum. Isidorus : quia brevius indicari suo loco possuut',
% Hos Elymologiarum libros, qui pene comple- '' ubi simul islud* commodi inde consequeniur, ut
leetionum varietas, el vera scriptura illuslrè-
ctuntur antiquiorum temporum eruditionem instilu-' tur. Neque enim meìiori fortuna utuntur hi libri,
tiouemque,et olim in magno pretio habitos, el hodie
nou sperni, satis, arbitror, constat. Nam olim qui- '" 429 quam vetustiores omnes, quorum integritatem
et tempus, et calamus, et inscitia hic ibi iramuta-
dem cum maxime conderentur, et ex sexcentis aliiss runt.
scriploribus colligerentur, non tam compendii inslarr 9. Collegi raptim breves animadversiones, quid-
tantum habebanlur, quam ulilissimarum ad plen s-'" quid ejus rei olim subinde occurrit, cum ad has
que pereuntium tura litterarum amatores institutio-
num loco erant, juvandorum certe studiorum causa humanitatis litteras nonnihil opera?, studiique con-
ferre licuit. Nam hos ipsos libros diligenter legi, et
multo labore conscripli. His autem nostris tempori-" mullum inde : quae laus non ad me perlinet,
bus nec eadem isla ulilitate omnino careni, nec sed ad eorumprofeci utiliiatem. Interea non negligeiidani
minorati mereniur existimationem, celeberrimo "^- occasionem utendi vetusta editione harum
auctori et pietalis, et eruditionis laude, et diligentia? putavi
debitam. Originum, cujus haecest inscriptio :
10. < Praeclarissimum opus Divi Isidori Hispalen-
428 3. Nam quod fuerunt quidam superioris fere
immensum hunc, sis, quod jElhimologiarum inscribitur. Nectefallat
aetatis, qui quem suscepit Isidorus, ' studiose lettor, cum titulum aspicies, quasi
laborem vel ideo reprehenderint, quod com-" opinio, in hoc volumine solum de re grammatica, alque
pendiorum, quae olim nimis vulgata fueriiit, cri-" R
" vocabulorum mentio fiat, cum hi
mini? faclum sit, quod ipsis hodie pracc'aris mul-". eo lantarum, interpretalionibus
tis corporibus librorum integris careamus, haud dita sit, ut nusquam altissimarumque rerum notilia recon-
alibi major, digniorque inve-
scio an satis digna sit gnaris rerum estima to- nialur. Quidquid enim cognitionis in caeteris scripto -
ribus oratio : quippe qua? honestissimorum la-" ribns cum Graecaelum Latina? li'sloria?
borum omni fere iructu defraudare videatur viros universis, in hoc unico libro utili quadam reperitili'
inultos optimos, labantium litterarum, quantum per invenies. Quod si perlegeris, cum varietale brevitale hisloria-
ipsos licuit, unicos fere, prudentissimosque staloi es.' rum, tura rerum magnitudine non minus ptoficies,
Atque hi quidem eo majoribus afficiendi erant quam oblectaberis. Venale habetur in vico Saneti
laudibus, quod ipsorum hoc beneficio est, quod{; Jacobi sub signo lilii aurei. Finis,: impressum Par
epitomarum saltim, qua? supersunt, recto usu nos' rhisii sumptibus, Joannis Petit. Anno salutis mille-
consolari possimus, et faclam integrorum librorum simo vicesimo, die vero vicesima
haud paulò levius ferie. quingenlesinio
jacturam niensis septembris. i
4. Accusant vero, et occasionem criminandi, do-" quinta 11. Excusa est haecedilio ex bono ms., ut ex Ie-
lenUique inde arripiunt, quod negligi coeperint ipsa ctionibus quibusdam non spernendis apparet. Sed et
corpora, cum uti licuerit compendiis. Dabimus, non alia libri dos est. Dotti viri antiqua manu el cor-
contenti, plura non curaverint :;
defuisse, qui pauco rectiones quaedam, et varia? leciiones addila? sunt,
sed hujus negligenlte an in istos culpam transleram,' quarum non est nulla ulilitas, ut spero. Nec neglexi
qua? non sine cerla commodorum, quae curabant,
ratione majora corpora in minora redegerunt?; alias, qua? ad inanimi fuerunt, ediiiones, quas con-
tuli cum edilione Dionysii Godofredi in Corpore
Nonne innumeri perierunl libri quorum nullumt Q' auclorum Latina?linguae1602, in 4.
compendium factum est ? Fueram ipse in illa prava 12. Et quoniam hi Originum libri diligentissime
opinione, quam magnorum virorum auctoritas fir-'
olim letti, et lere integri in alia glossarla et lexica
mare videbatur : sed postquam verius raliones sub- transcripti sunt, cujus rei exempla sunl Papias,
duxi, jam ab ea discedo. Calholicon,. Saloni. Constanliensis, Brevi-
5. Trogus Pompeius omnino jam perieral, nisi, Huguitio, etc, etiam hos subinde in consilium adhibui.
Justini uti liceret epitoma, Festum non magis' loquus, Quod idem de vetuslioribus valet grammaticis, ex
inlegrum habucramus, licet vel maxime Pauli opera 1 Isidorus multa excerpsit. Breves vero dixi
abfiiisset. Varronis aliorumque grammatica scripta quibus uieas animadversiones : nam verbosioribus aut facile
ideo non integra ad nos pervenissent, si vel maximeJ caruerint leclores, rneis saltem, aut otium defuit
secutorum saeculorum quorumdam grammatici nihil[ raptim vel h.tc conscribenti.
simile ex ipsis scripsissent. Ila his Isidori libris, non1 13. Utar vero his signis ad distinguendos libros.
est quod quis^putel, interitum aliis majoribus et A indicat lectionem ms. margini editionis Peliti
simìlibus allatum fuisse.
6. Sunt vero alii qui id vituperanl, quod com- fuit ascriptam. Ista editio, ut ex inscriptione intelligo,
multorum auclorum scrinia. Hi inter libros Dionysii Dnreiitii, qui praeler
pilala hic sint nomen suum addidil etiam et amicorum. Pe: linei
quidem ignorare, aut negligere videntur omnem ille Codex ad celeberrimum Altdorfina?Acade-
hujus insliluli consiliique rationem. Quis repre- jam mia? ornamentum Joannem Heumannuni : qui ejus
hendat Cassiodorii Excerplum Orlhqgraphia?? An copiam, ut est jsumma? humanitatis, lubens fecit.
alia est ratio, quod nomina scriptorum, non ad- D j
didit Isidorus ? Non arbitror. Qnoties repetendi B designabit lectionem impressam hujus editionis
fuissent eidem auctores, et cur magnum per se Pelitianae.
librum (nam nos quidem integrum non habemus, 14. Tandem non opera? esse arbitror aliquid
qui non perfectus luit) augere sexcentis aliquot no- addere de his qua? a vera linguae Latina? ratione
minibus ? Sufficit ex veteris lecliònis recordalione, recedere videntur. Temporis islud fuit viiium et
et ex veluslis libris multis congessisse, quod ipse ad paucorum grammaticorum : collegit ergo et isla
Braulionem scribi!. . Isidorus, quae lum non exiguo pendebant momento.
7. Praeclara vero, et insignis omnino fuit Isidori Sed pleraque inepta a mala manu posteriorum
diligentia, et summum profecto studium, qui tam temporum infarla sunt. Felices nos, quibus piiriori
niulios libros et comparaverit, et perlegeril, el es- litterarum luce omnino uti contigit.
cerpserit ; idque, quod ad laudem maxime perlinet, 430 15. Haecesl praefatio Semleri, qui suis nolis
precibus, et utilitalis aliorum causa adductus. Exi-
inium vero, et dignissimurn,quod alii hodie imilen- litulum hunc subjecit : Breves animadversiones ad
tur exemplum, qui eamdem episcoporum gcrunt libros Originum. Observat illieo, indicem omnium
graveiu personam, et minori opera, majorique librorum, quem Gothofredus praemisit, abesse ah
commodo lacere possuut, quod olim et difficilius
erat, et minus late patebai. editione Pelitiana, et Codice, cujus leetiones mar-,
8. Non est autem, quod pluribus hic enumererò giiii ascribuntur ; ejus vero loco ibi baberi se*
537 JSIDORIANA.— PARS II. CAP. LUI. 330
epistoias Isidori, et Braulionis. Animadvertit eliam,, A j Africanus, n, 21.
, Afri, i, 31.
caput 4 libri i in editione Gotbofredi pertinere Alcmaeon,i, 39.
ad caput 3 editionis Petitianae ; quod tamen non1 Ambrosius, xi, 3.
probat. Ammonii episcopi Alex, canones Evangelioruni, vi,
15.
16. Inter compendia, qua; integrorum corporum1 Amphion, in, 15.
interitum induxisse multi putant, recenseri soléràl Anacreon Teius, i, 38.
opera eneyclopsedica, ut elymologia? Isidori, ett Apicius,ni, xx, 1.
21. Vide Oracula.
similia. Ac lortasse aliquando accidit, ut alicujus5 Apollo, APOSTOUJS (Paulus), xix, 8; ìx, 6, 8.
compendii causa opus aliquod in eompendium re- Appius Ccecus, 1, 37.
dactuin perierit. Sed praeterquam quod diversai Apuleius, ii, 28; vm, 11 fin.
videtur esse ratio epitomarum, atque operis etymo- Aquila libertus 6. Mcecenalis,i, 21.
Arcesilas, vm,
5
logici Isidori, aliorumque hujusce generis, ego potius Archilochus, 1, 58 bis.
exisliniaverim, nonnullos amore scienliarum, quemi Aristoteles, i, 1, 5, 28 ; il, % 22, 25, 26, 27, 31 ; in,
Elymologia?Isidori inspirant, permolos corpora sibi; 70; vm, 6, 9; xi, 3.
1 Artigraphi, li, 9.
integra auctorum, quos laudat, comparasse, quam n Asciepius, i, 58. Frequentissime et elegantissima
occasionem inde natam, quod velerum scriptorumi ** ' usus metro Asclepiadeo.
libri aliqui perierint. Elsi enim Etymologia?Isidorii Atlas exeogitator astrologi;», ni, 24.
comuiunes quasdam rerum noliones praebenl, quae ,' Atta, vi, 8.
Julius Atticus, xvn, 1. ;
magno usui esse possunt, tamen lecioris desiderium' Auguslinus, vi, 6 ; xvi, 4.
acuirai potius quam satiant. Auguslus, i, 2i ; v, 36.
Boelhius, u, 25 fin. ; in, 2.
17. In elogio, quo Semlerus Isidorum prosequitur, Brutus, i, 23.
animadverto, non solum ab eo commemorari Isidorii Cadmus, i, 3.
eruditionem, singularem diligentiam, et suramumi Caecilius,x, 3 ; xix, 4.
• studium, sed etiam pietalem, eximium et dignissi-' Jul. Caesar,ìv, 12 ; xi, 2.
Canones conciliorum, vi, 16.
mum, quod alii hodie imitentur 1
exemplum, qui Carmentis, i, 4.
eamdem episcoporum gravem gerunt personam.. Calo, xv, 2; xvn, 1; xix, 2. De innocentia sua,
Quod ab homine quanivis heterodoxo libens, grato- xx, 3. Censorius, n, 12.
Catullus, vi, 12.
que animo accipio. Quod ait Semlerus, nos integra» Cclsiis XVII \
Etymologiarum opus non habere, quia perfeclumi 432 Cicero, i, 28 ; II, 2, 5, 6, 9, 13,21, 25, 26, 29,
non fuit, è! ipsum, quod habemus, posleriori manu. . 30,3l;v, 25, 26; vm, 6;ix, l,4;x,12, 15, 17; xi,
C 1 ; xn, 2, 7 ; xiv, 6, 8 ; xvm, 1; xix, 1, 23, 24*29.
interpolatimi esse, non ita facile est probare. Nam1 Pro Valerio Fiacco xn, 7. In Prognoslicis, el mn-
Is'dorum codicem quidem inemendalum reliquil, sedì lulinos exercet acredula canlus, xn, 7. Secundo da
cui nihil jam deesset ; et ea, qua? in plerisque cor- Rep. x, 11. Oralione, quam habuit contra compe-
titores in toga candida, xix, 24. Philippicis xix,
rectis exemplaribus reperiuntur, Isidori esse, non1 29. In Topicis, xiv, 8.
est, cur negemus. Nam eliam multa, qua? nonnullii Cinna, vi, 21 ; xix, 24, 33.
inepto alicui interpolatori tribuunt, compertum jam^ Colophonius poeta, i, 38.
esl, auctores habere Isidoro longe antiquiores, et Comici, Goluinella, xvn, 1.
v, 26.
quosbono ipso Lalinìtatis et doclrinae politioris sevo» Conciliorum canones, vi, 16. Nicaeni,Consiantinop.,
florenles anliquitas suspexit. Epliesini et Chalcedonensis, ibid.
CAPUT LUI. Cyrilli Alex. Cyclus Paschalis, vi, 17.
431 Dares Phrygius, i, 41.
Index scriptorumab Isidoro in Etymologiis el in libriss DAVIDrex, i, 38 ; v, 24 ; xi, 1 ; xu, 6 ; xm, 4 ; xx,
Differenliarumlaudalorum. 9. In Psalterio dicitor IH, 20. Psàlmista, xx, 9.
1. Cum Margarinus de la Bignè catalogum auclo- Democrilus, vm, 6, 9 ; xvn, 1.
ì, 39.
rum, qui in Isidori Elymologiis allegantur, post' Demosihenes, vi, 7.
Vulcaiiiuui exhibuerit, eumque catalogum Joan.• .TVDydimus Chalconlcros,
Grialius correxerit auxeritque, sed solum indicalis' • DionysiusLintrius, i, 15.
Stoicus, vm, 6.
scriptorum iiominibus, non locis in quibus Iaudan- Dionysius Dioscorus
tur : consentaneum maxime visum esl uberiorem1 Donatus, Alex, episcopus, vi, 16.
56.
indicem a Barlhio confectum i, 15, 32,
potius attexere exc
BibliothecaLatina Fabricii lib. ìv, cap. 6, n. 6, tom. II,' DraConlius,xn, 2.
edition. Venet. 1728, p. 437. Ennius, i, 25, 35 bis, 58; ix. 1; x, 19; xi, 1; xv,
1; xvn, 9; xix, 1, 2 ler. Nola? lachygraphicà? ah
Casp. Barthii index scriptorum in Isidori Originibus s Ennio reperlae, i, 21. Hexametros Laiinos primus
laudalorum. fecisse Iraditur, i, 38.
2. Acatesius (leg. Hecataeus)Milesius, 1. ì, e. 38. EPISTOLA, Epicurus, vm, 6.
ADHEBRA:OS, VI, 2.
Actius, vm, 7. Eratoslhénes, ìv, 2.
iEgyptii picluram exeogitarunt umbra hominis li- ESAIAS, vi, 9; xi, 1; xiv, 5.
neis cireumductam, xrx, 16. ESDRAS, i, 41; vi, 5.
jEmilianus (Palladius), xvi, 1, 10. EVANGELISTA, I, 35; xi, 1. Canones Evangeliorum
jEmilius (Macer), xn, 4, 7. vi, 15.
^sculapius, ìv, 3. Medicina?inventor, vm, 11. EVANGELI™, IX, 5.
/Esopus, i, 39. Eusebius, i, 43; v, 28; vi, 5, 15,17.
Afranius, ni, 8; xx, 3i ''
EweciHELpropheta, i» 3; ìv, 9j xv, 1*
539 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA, 340
Flaccus, xix, 32. A Philargyrius, i, 21.
; Phòróneii*, v, 1.
Fronto, xx, 2 fin.
Galenus, xx, 2. Pindarus, vi, 1.
Gallice taxea, lardum, xx, 2. Plato, 1, 1; il, 24; m, il, 70 j vm. 6.
Gennadius, vi, 5. Plautus, i, 38, 59; v, 26: ix, 1, 3 fin. ; x, 20'; xii,
5; xv, 5; xvi, 24; xix,'2, 5, 23,24, 31.
Gorgias, II, 2. Plinius, xn, 2 ter, 4,6.
Gracchus, II, 21; ìv, 1; xix, 32. Poeta incerlùs, i, 3 ; xn, 2, 7. Vide Martialis et
Hesiodus, xvn, 1. Paulinus.
Ileraclilus, vili, 6. Pomponius poeta C'hristianus Virgilianis versibus
Hermagoras, n, 2. inler caetera styli sui olia filyrum in Chrisli ho-
Hermes Trismegisttas, Vm, 11. norem composuit, i, 58.
Herodotus, 1, 41. Pòrphyrius, ii, 25.
HIEREMIAS, xix, 23. Proba uxor Adelpliii centonem ex Virgilio de fa-
6
Hieronymus, il, 43; v, 28; vi, 1, 5* ; VII,.1; xm* brica mundi et Evangeliis pienissime expressil,
21. De Virginate conservarla, xx» 3. i, 58.
Hippocrates, ìv, 5; vm, 9; xiv, 6. Prosper, vi, 17.
Hippolyli episcopi Cyclus PaschaliSj vi, 17. Proverbium, Rex eris^ si reclé facias, ìXj 3.
Historia, xix, 1. Lege Hisier. Prudentius, vii, 9 ; xix, 33.
Homerus, i, 20,38; vm, 8, 11; xi, 3; xiv, 2; xvn, P a PtoSemaeusrex et astrologus, m, 25.
9 ; xix, 30; Publius, xix, 23.
Horatius, i, £8, 39 ; ìv, 12; v» 16; vi, 1; vm, 7; n Pythagoras, i, 3; ili, 2; vili, 6; xu, 4; xiv, 6.
fin.; x, l;xi, 2,xiii 1; sv, 8;xvi, 5; xvm, 7; xix,
1, 12, 24. Quintilianus, n, 2.
Idis, pastor Agrigenlinus, invenlor fistola?,ni, 20. Rutilius Rufus ; vide Salilius.
JOANNIS Apocalypsis,vi, 17. Sabinorum lingua quiris hasta dicitur, undeQuirinus et
JOBIi, 38; xi, 1.
vi, 1. Quirites, ix, 2.
Josephusm, 24; Sailustius, ii 43; ix, 3, 4; xi, I: xiìl, 18, 21; xiv, 1,
Juba apud Mauros ut Deus cultus, vii, 11. 6, 7; x^ 1 ; xvm; 2, 12; xix, 25, 24.
Juvenalis, m, 21; v, 16; vm,7; xn, 2; xv, 5. XIX,1, 26,
Juvenci hemistichion, praeterilo ejiis nòmine, i, 12. SALOMO, Salvius grammalicus, i, 4.
Leogaras Syracusanus primus SiizìM-J
apposuit vèrsi-
bus Hoinericis, i, 20. Satilius Riifus de Vita sua, xx, 11. [Lege, Rutilius,
Rufus de Vita Scipionis.]
Linus, ni, 15. ' Scipio, H,21.
Livius AhdrOniCus,xix, 4.
T. Livius, vm, 11; ìx, 2. Sedulius, xx, 4
Lucanus, 1, 3; ni, 40, 70; vm, 7, 9; ix, 2 ter, 3; Sibylìa, ix, 2 ; xiv, 6.
X, 12; xi, 3; xn, 4, 7 ter; xm, 21; xiv* 8; xv, 7; Simonidès, i, 3, 38 bis.
xviì, 7; xvm, 1, 3, 7; xix, 3. Solon, Vj 1.
8 30. C Sotades, ì, 38
Lucilius, i, 32; xv, ; xix, 4,12,
xn, 2; xìn, 4* 11 bis; xiv, 1; Statius, ita, 70 ; xiv, 8.
433 Lucretius, ix^ 5; Suetonius, vm, 7; Xii, 1, 2.
. xx, 14.
Macer, xii, 4, 7. Symmachus, vi, 3.
Maeeenas,xix, 32. Syro sermone bases nomen pelrae forlissima? xix,
10.
Mago, xvii, 1.
Martialis, xn, 1, 7; xm, 21; xX?2, 14. f ages, vm, 8.
Martius vates, vi, 7. Terenlianus, i, 58.
Memmia(Al. Emmia, vellneràla, Mrtehiia)Tìmothoe Terentius, ì, 35, 56, 59; II, 9,10,21, 434 50 vili,
(Al. Cymolhe) temporibus Ennii hympos scripsit , 7; x, 16 17; xi, 1, 2.
in Apollìneo?et Musas, i, 8. Terlius Persanius, i, 21.
Mercuritaslyraeinvéiitòr, ih, Sl.Trlsmègistus, vili, 11. Tales, ii, 24; vm, 6.
Metrophanes graiiàrà Mithridalis obseqneiulo pro- Theodosianus Codex, v, li
meritus, n, 14. Theodotion, vi, 3. .
Monatius, x, 13. Theophilius Alex., Vi, 17.
MOSES;I; 38, 41; v, i; vi, 7; xvi, 24; Timotlioe ; vide Memmia.
Naevius.v,26;ix; 1; xn, 1*li, 12 fili.; xiy,8; xix,22. Titianus, n, 2 ; ix, 2.
Jficomachus, ni, 2. Tiro Tullius, i, 21.
, Nigidius, XI,1; xx, 2. Turpilius, xix, 4.
: Numa, v, ì. n Valgius, xix, 4.
Oracula, i, 33, 38. Varrò, i, 5, 26, 58;n, 25; ìv, 8, 11, 12; vi, 4, 0
Origenes, vi, 6. vm, 6, 7, 9; ix, 2; x, 15; xi, 1 bis, j; xm, I, IJ:.
Orpheus, m, 21. xiv, 6, 7, 8,9; xv, 1,13; xvn, 1,7; xvm, 16, SO
Ovidius, vi, 7; v-m, 11; xi, 1, 2, 3, 4; xn, 4 bis, 7; xx, 10, 11. De Vila populi Rom., xx, 11.
* xm, 21; xvn, 7; xvn, 2. In Fastis, Vili, 11. Verrius Flaccus, xiv, 8.
Pacuvius, xm, 21. Viclorinus, n, 9, 25, 28,29.
Victorinus Episcopus, vi, 17.
Palaraedes, i, 3.
Palladius ; vide jEmilianus. Virgilius, i, 7, 18, 20, 35, 56, 38, 39; n. 4, 20, 21,
Pamphilus, vi, 5. 30; in, 20, 21, 70; v, 27, 31, 36; vi, 7, 15, 18;
Paulini versus allegantur nomine ejus pretèrito, ix,2. vm, 7, 8, 11 bis; ix, 1, 2 ler, 3 ter ; x, 3 bis, 6
PADLCSapostolus,i, 9; iv, 9; v, '24; Vi, 1; Vìi, 13; ter, 9, 11, 15, 18, 19; xi, 1; xu, 6, 7, 8 ; xni, 7,
LX,1; xn, 7. 18, 21; xiv, 6; xv, 6; xvn, 1,2, 5, 4, 6, 7 quin-
Paulus jureconsultus, v, 14. quifes, 9; xvm, 1, 2, 4, 5, 7, 12, 15; xixs 1, 9
Persius, i, 5, 23; v, 16; vi, 10 ; vili, 7; Sii, 4; xviì, 22, 24, 28, 53 ; xx, 1, 2,5,12, 15,
7, 9; xvm, 4; xx, 5, 10. Zeno, vm, 6. ." ;'
Petronius, v, 26. Zenodotus Ephesius, I, 20. , ,
Pherecydes, i, 37, 38^ 4L Zoroastres. vili, 9; ir, 2, •.;'
341 ISIDORIANA. - PARS II. CAP. LIV. 342
In ejusdem Isidori libris primo a et tértio Dlfférentia- A } 3. Incèrto anno, et loco ex veteri editione in Ita-
rum, sive de proprietate sermonisLatini citantur. lia pròdiisse Elymologias refert Fabricius ih Bibl.
Accius lib. ni, cap. 610. med., atque indicai Gestièri bibliòiliecam pag. 468.
m,
Affàniiis, 86, 500.
Àugùstiniis, ni, 215, 432, 578. Epitonialor Gesneri edilion. Tigiir. 1574, pag. 455,
Calo m, Bj 220,457. Primus de differetìtiis seriho- in Isidoro sic habet : Originum libri xx impressi in
num apud Lalinos scripsil : praf- libri ni, Italia. Dubitai Bayerius, an haec sit edilio, quae in
Cicero, 1, 84; ni, 1.7,Ì18,159,179, 191, 194, 437, catalogo librorum ducis de là Vallière, tom. II, pag.
459, 507, 587.
Ennius, HI,218. 12, num. 2185, circa annum 1470, absque loci no-
Hieronymus,ili»-299»431. tatone prodiisse dicitur.
Hilarius, m, 578.
Homerus, ni, 541, 448. 4. Haec esl mihi editio, quàni nunc describam.
Juvenalis, ni, 38. Praemitluntursex nolaeepistolae: Incipit epistolaIsidori
Livius, in, 148b. junioris Hispalensis episcopi ad Braulionem Casarem
Lucanus, in, 513.
Lucilius,cm, 589. Auguslum(sic) episcopum. Subinde Incipit liber pri-
Melesius gramniaticus.ni, 375. mus Etymologiarum sancii Isidori Hispalensis epi-
Ovidius, i, 182. scopi. In primo libro capita 3 et 4 sub Uno compre-
Pacuvius, ni, 47, 244. ]" henduntur, quae in aliis exemplaribus nielius sepà-
Palaemon,ni, G34.
Plàcidus, ni, 99. rantur. Post librum xx index, 43© s've llèpeHórium
Plautus, ni, 87, 159* omnium capitulorum in libros Elymologiarum, eie.
Sallustius, 1,52; m, 38,176, 420, 423, 516.
Stoici, IH, 71, 264. Sequunlur libri tres Sententiarum, ul in alia edilione
Terentiùs, in, 5C7. Veneta anni 1485, In Chrìsti nomine incipit-liber pri-
Vario, m, 459, 524. mus, etc, de summo bono. In terlio libro post verba
Virgilius, i, 84, 109, 251 ; ni., 17, 19, 47, 58, 71,' latìficandos includa, qua? in aliis exemplaribds post-
76,268,358,485,529,561. .
5. Bàrthius in hoc indice conticiendo editionem, rema sunl, subjiingilnr : Hic est enim Christiana mi-
Breulianàm Videtursecutus : ex qua nonnulla varie- seralionis affectus,ut prò unoquoquemortuo sacrificium
las in nomimbus et capitum numeris obsérvatur : Ut Deo Inde est, quodscriptum est : Et mortuo
loco ÀchatesiusMilesius lib. J offeratur.
primo i, cap. 58, apud
Cfialitamcap. 59, ubi legilur HecqlmusMilesius, ut, ne fraudes misericordiam. Finiunt libri de summo
recle Fabricius in not. correxil. Addipossent aucid- bono sancii Isidori Hispalensis episcopi novissimere-
res quos Isidorus in libro de Natura rerum aliisque? cogniti, cunctisqueerroribus castigati. Suceedit index
ailegat : sed cum id a nobis in Indice 435 generali1 capitum. Characlerad Gothicum, quem vocant, ac-
praestaridumsit, salis nunc fuerit aliorum labores cedit. Referti
ùoii praelermisisse. De primo et terlio libro Difìe- polest ad annum circiter 1470. Locus
rentiaram quod ai! Fabricius in hot., uberitas èxpli-- iC editionis Italia videttar, et* ut puto * Venetias; nisi
cabitur cap. S6,.ubi ostendam, duos tantum esse5 fortasse obslet,
libros Differentiarum, alterum rerum, alterum ser- qtaod Petrus Delphinus è S, Michael*)
mpnum, sed ila ut libri Differenliarum sermonum[ Muriani 16 Martii 1480, epist. 141, apud Marlen.
duplex sitexemplar, alterum àlphabéliciim plèniiis aà Collect. Vet. Script, lom. Ili, scribebat ad Hierony-
Grialio editum, quod Fabricitas libfuni tertiuni Diffe- '' mura Generalem : Isidorus Etymologiarum,
rentiarum vocat, alteram brevius sine ordine litte- cujus
rarum, qiiòd Fabricius librimi primum appella!. desideriote afficisignificasti, non invenitur impressus.
CAPUT LIV. Pro titolo in media prima pagina erat, Isidori Ety-
mologiarumopus. Idem de summoBono. *
Etymologiarum editiones recensentur.
ì. Ediiionem Elymologiarum Isidori non aliama 5. Anno 1472 editio Elymologiarum a Fahricio in
Nic. Anlonius antiquiorem videUuvagnovisseedilione e ulraque Bibliotheca indicatur, qua? exstat, inquii,
Parisiensi anni 1520, quam, ut refert, principem n apud venerandum nostrum Wolfium: quaedamexem-
existimabat D. Josephus Petlizerius, qui penes séé plaria in membranis excusa idem narrai. Peracta
habebat, in libro suo Maximo obispo de Zaragoza, etst fuit haec editio Augusta?Vindelicorum in ibi. per
in praefatione.Sed plures alia? Itìnge ante praecesse- Gouterium Zainer de Reullinga, sive, ut alii scribunt,
rant, quas nunc recensebo. D Gintherum Zainer ex Reutlingen. Meminit quoque
2. Maìitairius Annal. lypogr. torà. I, pari. 1, edi- ejus e Caillio Maittairius Annal. typograph. t. I,
tionis auclioris pag. 768, id indicai : Isidori Elymo- pag. 100, et auctor Catalogi bibliotheca? antiquae
logia : Rabàni Mauri de rerum Naluris et Proprleta- Vindobonensis 1750 Philippus Jacobus Lambacher
tibus libri viginli duo fol. Nolat, editionem antiquata)a pari. ì, p. 127, ut alios omiltam. In editione auc-
esse, et, ut videtur, primitivam, sine ciplir., signatur.,, tiori Mailtairii pag. 317, tom, I, part. i, inscriptio
reclam. Sed mihi dubium est, an sinl genuina?isidori j haec apponitur : Isidori Junioris Hispalensis episcopi
Etymologiae,an illae, quas Rabanus Màurus interpo- Ethimologiarum libri numero vigiliti per Gintherum
lavi!, ac suppresso Isidori nomine vulgavil. Nulla estt Zainer. In fine : Libri finiunt feliciterper Gintherum
loci, aut anni designalio, Zainer, ex Reutlingen progenitum, litteris immessi
11Liber primus ex Agrcetio magnani parteni ex- Adversar. FABRIC
pressus. Terlius.lucein primum yidit in editione Ma- b Adde Barilài Advers., p. 1785,
lritensi anno 1599, In mss. Codicibus hos libross « Helius'Melissusex Gelilixvm, 6. AddeBarilài Ad*
loiige alios legi notài Bàrthius, idqtae se òslèndissee versar., p. 1465.
jpecimine quod edidit xxxii 1, et xxxix; 6* et xiv,
343 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 544
alieni», anno ab incarnaliorle Domini millesimoqua-\- A mologicumin 4 Parisiis 1500. Notat, id indicar! in
iringentesimo septuagesimosecundo, decima nona die ie Catalogo Vander Meer.
mensis Novembris. Character est Romanus. 12. Anno 1509, Parisiis ex Fabricio in utraque
6. Anno 1477 Basilea?in fol. ex Maittairio in edi-[. Bibliotheca, et Dupinio in Biblioth. Eccles. tom. V.
lione aucliori Amstelodamensi anni 1735, tom. I, 13. Anno 1520, Parisiis : quam editionem aceu-
part. i, pag. 582, ubi sic refert : Isidori Hispalensis s rate describit Semlerus in praefatione, quam cap. 52
opera fol. Basilea 1477, ex Joan. van Home cat.f protuli. Exemplar hujus editionis vidi in bibliotheca
uag. 56, n. 54. Sunt, ut ego puto, Etymologia? cum a Collegii Romani.
libris Sententiarum, non alia Isidori opera. 14. Anno 1529, Haganoa? apud Secerium ex Fa-
bricio in Bibliotheea medii sevi, et Nic. Antonio, qui
437 ?• Aimo !483. Venetiis in fol. cum libris
alios Isidori libros simul cum Etymologiis editos
Sentenliarum, sive de summo Bono, per Petrum asserit. Exstai in Bibliotheca
Loslein de Langencen. Hujus editionis meminerunt Vaticana, n. 884, col-
leclio quorumdam operum S. Isidori Haganoa1 hoc
Maiilairius, Fabricius in utraque bibliotheca Latina,' anno 1529 editorum : et exemplar hujus edi-
Fr. Peregrinus Antonius Orlandius in opere italico ipso
tionis post Zaccariae excessum ex ejus libris acqui-
de Origine, et Progressu typographia?, et Bayerius,'
cuiadmanum erat. Incipit : Registrumìn libros Ety- B sivi : sed Etymologia?simul edita?non fuerunt. Postea
eam editionem describam. Vidi quidem editionem
mologiarum sancii Ysidori Hispalensis episcopi. Post' in 4" vel 8° magno apud v. ci. Gasparem de Segovia,
capilum indicem sequuntur sex epistola? Isidori, et
alii non meminerunt. Etymologia? cum Diffe-
Braulionis. Post vigesimum librum : Finii liber Ety- cujus
rentiis rerum, et sermonum simul editae sunl : sed
mologiarum Ysidori Hispalensis episcopi. Sequilur. cum
Rubrica libri primi de summo Bono sancii Ysidori prima folia desidereniur, neque annus, neque
, locus editionis erui potest ; in fine conspicitur prò
Hispalensis episcopi. Deinde, In Chrisli nomineincipit stemmate Mercurius alatus cum
liber primus sancti Ysidori Hispalensis episcopi de lemmate, Docla per
summo Bono. Post librum tertium, Fiiiit liber terlius, orbem scripta fero. Omnia indicia arguunt, ex editione
et ùllimus de summo Bono sancti Ysidori Hispalensis BignaeauaEtymologias et Differentiasesse desumptas.
15. Anno 1577, curante Vulcanio, ut fusius dicium
episcopi. Impressus Venetiis per Petrum Loslein de fuit
MCCCCLXXXIH. in cap. 50, Omitlo nunc editiones Bignaei, Grialii,
Langencen Quod appendice alpha- et Breuiii
bèlica Maittaìrii indicantur Isidori junioris Hispalen- repelere. Nec distinctius recensebo Ety-
sis episcopi epistolaead Braulionem Caesaraugustanum mologiarum editiones anni 1595,1602!, 1622, inler
latina? linguae Dionysii Gothofredi, qui
episcopum Venetiis in fol. anno 1485, rette argueres' Scriptores
nihil id esse aliud nisi in G Vulcanium ac Bignaeumsecutus est. Titulus editionis
possumus, epistoias quas
hac editione Etymologiarum pra?cedere diximus. anni 1622, apud me hic est : Auctores Latina lingua
in unum redacti corpus : quorum auclorum velerum, et
8. Anno 1489, Basileae in fol. ex Bayerio et Fa- neotericorumelenchum docebit.Adjectis
sequenspagina
bricio in utraque Bibliotheca. Maittairius in editione* notis
Dionysii Gothofredi J. C, una eum indice gene-
aucliori p. 515, tom. I, part. i, ita exhibet : Isidori1 rali in omnes auctores. Editio
postrema emendatior,
HispalensisElymologiconfol. Basileal&$9. Et in nota : el nonnullis auclior. Geneva excudebal Alexander
Ex variis Mss. emendalum manu Jani Gruteri, cum1 Pernet. 1622 in 4. Col. 809 sunt
Etymologia?Isidori,
perpetuo ejusdem Gruteri commentario fuit-hoc exem- col. 1905 varia? leetiones hi Isidorum ex Vulcani!
plar in bibliothecaGerii. Joan. Vossii. Videtur poslea% editione.
transiisse in bibliolhecamcancellarli Weimmanni. *
439 CAPUT LV.
9. Anno 1495, Venetiis Isidori Etymologia?, et dea Codices mss. Etymologiarum. Excerpta, nota,
summo bono per Bonetum Locatellum sumpiibus3 versiones.
Octav. Scot. in fol. Maittairius ex Caillie. In editione? I. Manuscripti Codices Etymologiarum, ul ai!
auctiori notai, Orlandium afferre p. 199. Isidor. dee Nic. Antonius, plures passimque reperiuntur in bi-
summo Bono Lipsia; 1493. Idem Maittairius poslea : j) bliothecarum angulis. Commemorai Codicem seplin-
Isidori Elymologia per Bonetum Locatellum expensis s gentorum fere annorum in Complutensi S. Ildefonsi
Oclaviani Scoti fol. Venetiis1494; qua?fortasse eademì collegio : qui, ut refert Bayerius in bibliolhecam
est editio. Nullum enim norninat auctorem, ne ini Escurialensem migravit, ab eodem Bayerio ad an-
auctiori quidem editione. num 1762 recensitus. Addi! Nic. Antonius alium in
10. Anno 1499, Parisiis in fol. ex Maittairio, ett Mediolanensi bibliotheca Longobardicis litteris ma-
Bayerio, apud quem erat.' Maiilairius tilulum exhi-- jusculis descriptum, alios in bibliotheca Patavina
bet : Isidori Hispalensis Elymologia opera Georgiì ì S. Joannis lune Canonicorum Laleranensium, in
Wolff, el Thielmanni Keruer Parisiis 1499 25 Mail. Parisiensi Renali Moreau medici, in Veneta S. An-
I. P. Jehan Petit, venalis in vico Sancti Jacobi apudd tonii, in Pinciano monasterio S. Benedicti. Pro Ve-
leoneiii argenteum. neta S. Antoni! laudai Tomasinum pag. 13; qui cer-
438 **• *nn 0 4S0B, Parisiis in 4 ex Josepho9 te in Bibliothecis Patavinis mss. non semel Elymo-
ftòdriguez de Castro in Bibliotheca Hispana, et Mait- logias recensét, ut pag. 3.0, 31, etc.
tairio pag. 72, 1.1, pari. i|, edilionis.auclioris, ubiii 2. Ad haec Bayerius veteres Etyinologiarum Codi:
art : Indori Hispalit (corrigo Hispalemk) Opus Ely>• ces ultra quadraginta se vidisse. atque evolvisseail
345 JSIDORIA'NA.— PARS lì. CAP. LV. 84C
tum apud Hispanos Toleti, Hispali, atque in regio A i videbimus, Junior appellalur. Quod autem dicitur
Escurialensi coenobio , tum in Italia? bibliothecis, libros esse duodecim, mendum librarii videtur. Ut
Vaticana, Laurentiana Medicea, Ricardiàna Fioren- enim Rodriguezius advertil, hic Codex in distribu-
tina, Ambrosiana Mcdiolanensi, Bononiensi S. Sai- tione partium, et capitum cum editione Grialii con-
vatoris, Veneta S. Marci, Patavina, Taurinensis grui!. Posi monitum est index librorum et eapilura
academia?, e! aliis. Observat, unam Escurialensem magno artificio exaratus, ac circulis distinctus.
denos minimum exhibere, quorum nonnulli millia- 6. Operis inscriptio haec est : In nomine Domini
rium Ecclesiae saeculum,sive annum Christi M anti- nostri Jesu Christi incipit liber Ethimologiarum bea-
quitaie superant. De notis juridicis, qua?in Codicibus tissimi Esydori Junioris ecclesia Spalensis episcopi
antemillenariis reperiuntur, quod Bayerius addit, ad Braulionem Casaraugustanum episcopumscriptum.
cap. 93 expendam, cum Codicem Vaticanum 623 Ante epistoias Isidori, et Braulionis, quae Etymolo-
describam. giis 44-1 praemillunlur, sunt nota? juridicae, quas
3. Rodriguezius de Castro tom. IIBibl. Hisp., pag. Isidorus, lib. i, cap. 28 abolilas refert : quem ad
314 seqq., fuse, neque inutili labore CodicesEtymo- locum in nonnullis noslris Mss. inseruntur, in pleris-
logiarum, aliosque Isidori recenset, qui in biblio- que desunl. Epistola? Isidori ad Braulionem sunt
*theca Escurialensi asservantur. In 1 et 5 exstat g; quinque : 1. In Chrislo Domino, et dilectissimofilio
Codex membranaceus Elymologiarum in fol. exara- . Rraulioni arcediano (corrige archidlacono) Isidorus.
tus aera 781, hoc est anno Christi 743, ut Rodrigue- 2. In Chrislo reverendissimo, et colendissimo fratri
zius colligit ex quadam noia codicis mox referenda. Braulioni Isidoms. Tres reliqua? : Domino meo, el
Sed adverlere debuit, eum codicem, quem describit, Dei servo Braulio episcopo Isidorus. Prima ex his
non illa aeraexaralum luisse, sed posieriori tempore quinque epistolis incipit : Dum amici litteras; altera :
ex alio qui aera 781 scriptus fuerat, ut ex ipsius Ro- Quia non valeo. Braulionisad Isidorum epistola?sunt
driguezii 440 narralione patet. In primo folio, ut dua?hac inscriptione : Domino meo, et vere domino,
ait, quod papyraceum est, haec legilur nota : t Hic Christiqueelecto Ysidro episcopoepiscoporumsummo
liber scriptus est aera MLXXXV a Dominico presbyle- Braulio servusinulilis sanctorum Dei.
ro, u! in fine libri dicilur. Is est annus Christi MXLH. 7. In fine libri v, ubi est Chronicon, ita legilur :
El fortasse fuil Sanctii Secundi nondum tamen regis, . i Mauriciusannis xxi Gothi catholici efficiuntur. Fo-
qui ex Sanctia regina Veremundi Terlii sorore na- cas annis vm... V.DCCCVIH Romani caeduntura Per-
tus est. Cum horum trium mentio fiat lum hujus li- sis. Eraclius seplimum decimum nunc agi! annum
bri initio in tabella tessellata repetili saepenominis, V.DCCCXXVI. Judaei Spania christiani efficiuntur. Resi-
tum primo libro in pedum poeticorurn tabulis ; neque C( duum sexta?aetatis tempus soli Deo est cognitum. >
temporum ratio discrepat. > litico subjungitur : e Invenimus, collectam esse
4. Haecnota Rodriguezium admonere debuit, codi- hanc Coronicam Sub aera PCLXVI ; sicut et in alia.
cem non anno 743, sed anno demum 1042 exscri- Deinde a sequenti ;era DCLXVH usque in hanepraesen-
ptum ; nam annus aera?fortasse est MLXXX. In eodem tem eram, qua? est DCCLXXXI , creberunt (sic) anni
folio primo haec est noia Hispanico sermone : Este cxvi, qui addili ad superiorem hujus Cronica? sum-
libro es de la Iglesia de nueslra SeTtora del Pilar de mam, faciunt simul omnes annos ab exordio mundi
Zaragoza. Scilicet, Hic liber est ecclesia Casarau- usque in liane praefatam DCCLXXXI aera v. DCCCCXLH.
gustana Ddpara Virginis de Columna.In folio secun- His itaque ita diciiis (hoc est, dictis, vel potius dige-
do, quod membranaceum est, ul alia sequentia, st is) fatemur denique, difficile posse quemquam
notalur, Litlera isla Mozaraba appellatiti', vel Tole- hominem annorum sumiiiam post etiam tempore
tana. Nimirum characleres sunl Golbici, sed afta- incarnationis jam Domini praeterraissa quoque a?ra
bre et studiose exarati. Initio depicta esl crux ver- veritalis indice per reges, et principes computare, et
sicolor his verbis superiori parte : Pax, Lux : infe- in errore minime incurrere. Proinde ergo necesse
riori vero : Lex, Rex. Sequilur labyrinlhus verbo- quippe est secundum niorem prorsus aeram illam
rum, diversis coloribus, ut ipsa crux, omatus, in D I partire, quae suo repererit tempore incurrere. Et
honorem beatissima?Virginis Mariae: el alius similis, quod partiendo invenerit, hoc quippe facial ad ere
in quo legilur : Sancio, el Sancia librum. In folio majore (fortasse ad aeram majorem) adicere, quaeve
sequenti litteris majusculis hoc monitum : < In Dei ab Adam usque ad Christum noscilur percurrere.
nomine simplo triplo divino incipiunt capitula libri Tunc sane probabilur quisque se scilicet ad veritalis
Ethimologiarum. Ut valeas, qua? requiris, cito in hoc polius tramile pervenisse. >
corpore invenire, haeclibi, lector, pagina monstral, 8. Ex hac nota male Latina colligebat Rodrigue-
de quibus rebus in libris singulis conditor hujus zius, Codicem Caesarauguslanumsera 781 exaratum
- Codicisdisputabit (prò disputavit) in libris duodecim. fuisse : sed solum hinc
constai, eum originem tra-
Deo gratias, amen, saettila saeculorum. > here ex alio ea a?ra scripto. Idenim passim cernere
5. Non dissimile monilum in nostris Vaiicanis co- licet in aliis Codicibus,in quibus librarii posteriorum
dicibus reperimus : ex quo suspicari possumus, temporum ad verbum ea omnia exseribebant, qua?
exemplar Gsesaraugustanumad alia extera conforma- antiquiores alii primigeniis operibus inserueraut.
timi fuisse, priescrtim quia teidoru* auctor» ut inox 443 9< N°n sejungendus ab hoc loco est codex
«T AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 348
alius Escurialensis, in qno sun! Etymologio?Hispano A ecclesia? Tolelana? Ip Hispanum idioma conversa,
sermóne» Sed diversoì'ordine àtqpèin editis. Elymo- Exaratus fuit anno 1444. Opera sunt Vita S. Isidori,
logìsepéTeapilfl* tractàlus ei libros dividuntur, ac Vita Si Ildefonsi, ethujns opus deperpetuaVirginitate
pluf3 BWfltonturTquaein Edilisj atque aliis Mss. ex- S. Maria?, Soliloquium S. Augustini. Omnia hispa-
Stanl. Incipit. : Capitulo primero de ia disciplina, et nice. Titulus Vita? S. Isidori ita habet : Comienza
ie.te arte;'Captai tallirànin estdè hisloria. Tura ibi. el prohemio de la Vida de S'anet Isidoro, arzobispo de
COincipitlfrictatos tertiiis, qui est de rhetorica. Sed Sevilla, que conio del se collige, es homelia escrita de
noir exprifflittarquòdiiarà sit inilium tractatus se- algun sanclo. hombre. de gquel mesmo tiempo. Con-
cundii Fol. 77. Libro fercero, e capitulo primero de stat 51 capilibus, et inserunlur .nonnulla? epistola?
la Idiùleclica ;, ila aliai capitai Fortasse cimi antea sancti Isidori, et tractatus ejusdem de Qratione, sive
dicilur itactaius lertius, mendum est prò tractatus Lamentum poenilentiaealpbabelò editum.
securtdm i vel hoc locolegèndum est liber lertius: 14. Hic annectenda opinor, qua? Rodriguezius
nam foL 95 sequitur quinto capitulo primero de las pag. 518, cum de Etymologiis Hispanicis sermonem
quatto disciplinai, eie, -. habebat, narrabat, scilicet cap. 7 hujus VitaeS. In-
IO. Post (ria capita fol. 117 : Capitulo primero de dori agi de libris ab ipso scriplis, ac praecipue de
les fqsedores de las leyes. Fol, 151, rursus quinto Il Elymologiis, quanmi magnimi fit elogium. Capite 20,
capitulo primero de la palsbra Cronica. Fol, 142. est Lamentum poenitentia?; cap. 21, epistola S, Isi-
Capitulo primero de las lenguas de las gentes, Fol. dori ad Mausonarn, al, Massonam, Sequitur epistola
190. Aqui comiènm el onseno libro, la nascendo de Isidori, qua Braulionem invitat ul ad se veniat. Tum
iinostiombm, eie. Ifie dicitur liber undeciums, qui epis'ola Braulionis, qua librum Elymologiarum pe-
iràcaeteris exemplaribus est decimus, scilicet de No- tit,. Responsio Isidori. Ejusdem ad Eugenium epi-
ininibus per. alphabelum. In I|ac versione liber is stola. Alia ad Leofredum, sive Leudefredum.
desinit in verbo seditiosus, . . 15. Censet Rodriguezius hanc Isidori Vitam di-
il, litico addii Rodriguezius. caput 7 Vitaesancii versam esse ab ea qua? Lucae Tudensi a plerisque
Isidori esse de los libros^ que dexò escrilos, etc. Sed ascribitur, in Actis Bollandianis edita. Et divisio
cum non praemiserit, in hoc codice Vitam S. Isidori quidem capilum diversa esl; sed cum Bollandiani
per capita distinclam contineri, spspicor, hoc loco non omnia ediderint, qua? in Ms. veteri Toletano ,
non levem errorem typographicum irrepsisse, atque ùnde exemplar ejus Vita? deprompluni ftaeràt existe-
ea omnia, qua? Rodriguezius narrare pergit, esse bant, et aìiunde observetor in Vita a Bojiàiitìianis
inteiligenda de alio Codice, quem pag. 320 describit. edita inserlas etiam esse epistoias laudatàs Isidori,
Codex igitur, quo Etymologia? Hispanice reddìta? p suspicandi locus.est, an reipsa Vita Hispanica nou
repraesentantor, soràni prinios Etymologiarum libros ditterai a Latina, qua? a canònico Legionensi, vét a
perturbato . ordine, et nonnullis omissis, videtur Luca Tudensi scripta fuerat. Multa certe" utriquié
complecti. Quod autem Rodriguezius conjicit, has Vita?sunt commtaiiiii.
Etyniqiogìas desproptas ex primo exemplari, quod 444 Ì6. Exemplaria Toletaha Btìrrièl iti stiis
Isidorus ad Brauhòriem misit, quia divisse sunl, ul litteris dèscripsit supra cap. 40. Fabricius in Biblio-
ait, non .per jibros, sed per tractatus, aut capita, ut theca niedii sevi testatur eximiòs Elymologiarum
abìsidoro scriptas Braulio asserit, sustineri nequit : mss. CodìCes exstare Lugduni Bàtàvòi'ùrà inter li-
nani Bratalio,aìtIsidorum opus non libris, sed tilulis bros, qui fuere Isàaci Vòssii. Longuto foret eos óm-
distinxisse : Ètympìogia? autem Hispanica?, quod nèsiéceiìsére Etynitìlògiafom mss. Còdicès, qui ih'
Rodriguezius animadvertere debuit, et capìtibus, Bibliotheca biblioliieear'ùni tìiss. Moiitfiiiconi!, aliis-
et Iraetatibus, et libris distirìguuntur, non tìtulis. qiie' hujtisce generis càtàlogis indicantuf; Iti Diàrio
12. Addit Rodriguezius, in Elymòìogìis Hispanicis EncyclopaédicoGàUieéedito Januarii 1761 * part. ij
mfiltà desiderafi, qua? in Edilis iiiveniiintitr : quod pag. 18 et 20, describilur Codex àrgenteiis UlfilSB-j
éièitapìari ab Isidoro ad Braulioneni misso congruere quo versio Gothica Evangeliorràn coiiiirieiiir, a Junio
pótést : siqtaidémBraulio Iràdit,isidorum'443 Étv~ " inde typis edita. Addilur aiinò circiter 1757 a.Do''
ìnologias nòta absòìvisse. Sed tal àlibi osténdi, Bratt- mino Knitell in bibiiolheca Wolfeinbutèflii reperlum
ilo nihil Ètymoìogiis addidit, séd solum eas in libros codicem membranaceiim Etymologiarum Sy Isidori
divisit. Intèrpres autem Hispanicus vel exemplar ex iis qui Rescripii nuncupanlur, quia super vete-
àiiqi.iòd jnuiiium, ac perturMtùiii reperii, qiialia rém aliquam scriptUram deletam, sed ila" aliquando^
hiuità passini reperiunttar, Vel sòitam partes quas- ut legi possit, nova alia addita est. In èo Codice
dam Elymologiarum in pStfiiim sermonem conver- «texlus superscriptusf ut vocant, est opus Etymolò
tefé Vòliiilj Vel fortasse ili sepàfatas aliquas Etyrho- giarum ; velus plura velerà monumenta comprehen
logìartihi partes, jam ab aliquo in libros divisas in- deba't, et in his partera versionis Gothica? Epistolari
cidi! ex iis, quas Isidorus seòrsurii vulgaveral, anle- S, Pauli ad Rómànòs, Charatìeres Elymologiaruui
quàiii toluifi òptasIti ònuiii corpus eoaclum ad Braii- similes sunt iis quos Mabillonius pag. 351 de Re di
liòìieiii minerei. plomalica reprseseutat, : versio Gothica iisdem lille
15; PSg\- 320 describit Rodriguezius codicem *ris, quibus celeberriraus argenteus codex Ulfi/a?,
Esctifialèifsèm Hi. b. L papyraceum, in quo non- exarata erat. ...
nulla sunt òpera ex codice latino velcri biblio|Iieca; 17. Bandinius in Calai. Cod. Lat. bibl. Medie
349 ISJD0R1ANA. — PARS il. GAP. LV, 350
Laurent. Fiorerà, nonnullos Etymologiarum Codices t catis, et aliquot suHmTSrlisin margine. Subdiltar
dislinctius exponit ; scilicet tom. I, plut, 19, cod. 32 Excerplum de lapidibus pretiosis, etanonymi tracta-
chart. in 4 min., qui nitidissimus est, et cum initìa- tus astronomicus, qui incipit, Calum drcuìis quinque
libus singulorum librorum anno depictis, constai distinguilur : desinit : fruamur uno , et permaneamus
foliis 518. Sunt Etymologia?libris ixxn praevia sin- in unum. Amev
Isidori et
gulis libris capitum tabula, et sex epistola? 23. Ex eadem bibliotheca S.. Crucis plut. 27,
Braulionis. Liber secundus, uli et tertius, in duos Codex 9, in fol. saeculi xi, vere insignis cum, sum-
distribuuntur : bine libri 22 sunt, de quo numero mariis in margine, et initialibus coloratis, suppletis
dixi cap. 48. quatuor prioribus Etymologiarum paginis maiiu sae-
18. Ibidem toni. II, plut. 52, codex 21 membra- culi xm, omissis epistolis. Praecedit alphabetica
naceus in 4 min. saeculixm, in cujus summo tegu- tabula rerum, 446 et verborum, in cujus fine :
menti margine notatum est, Isidorus Elymologiarum, Explicit tabula super Isidorum Elijmglogiarum scri-
florenorum quinque, chartarum 87, signum N. Sunt ptq per. fratrem Thedaldum de Mucello Florenlia
libri viginli duo, praevia siugulis libris capitum ta- MCCCLXXXIV, xx Oclobris. Hanc recentiorem tabulam,
bula, et priori libro epistola Isidori, qui Junior dici- quae priora otto Codicis folia complectitur, alia
lur, ad Braulionem, Tua sanciilatis. In fine, Expli- * vetosiior consequitur, argomenta, singulorum libro-
rìunt libri Etymologiarum Isidori. "Deo gtatias. Clau- rum repraesentans, subjeclo hoc monito : «Post
dit Codicem tabula argumenlorum , qua? in singulis hos Elymologiarum libros est in hoc volumine liber
viginti librorum capitibus periractanlur. S. Isidori ad Sisebutum de Astronomia, de diebus
19. Inter libros bibliolhecae Gaddiana?lom. Ili, et noctìbus, de solstilio, de mundo et ejus partibus,
pltat. 98, Codex membranaceus in fol. min. sseculixiii de coelo et partibus ejus, acomni ornato ejus , de
ctam inilialibus el titulis rubricatis, 445 et multis sole, et luna, ei stellis, de tonitru, de fulmiràbus, de
in margine variis lectionibus salis honis instructus. arcu, de nubibus, el pluviis, de nive et grandine, de
Antiquus possessor Frane. Maria Tarlarinus de ventis et nominibus eorum , de tempestate et'sere-
Mulina cléricus. Titulus Isidori Junioris Hispalensis nitale, de pestilenti», de oceano, et amaritudine
ecclesia episcopi ad Braulionem episcopumElymolo- aqua? maris, de Nilo flumine, de terrae motti, da
gicon libris viginti. Praecedit librorum et capitum monte JEtm. Item quidam tractatus de Natura
tabula, et septem epistola?, ut editione Matritensi avium. » ,
part. li, p. 395. In duabus primis scribitur Braulioni 24. Alia, inscriptio pag. 10 occurrit : Iste liber
archidiaconus Isidorus prò Braulioni archidiacono< I si-
Etymologiarum isidori ANTIQUI,in quo est Isidorus
dorus. Ili àliis plerisque exemplaribus solum pra?- i JuNioiide computo, el mundo, et catalogus summorum
mitti Etymologiis solent quinque epistolae, praeter usque ad tempora Hermelis, el catalogus
pontificum
eam qua? praefalionis locum obtinet. In hoc exem- usque adMickaelem
duaealiaead Brau- generalium (Ordinis S.;Fiancisci)
plari el in nònntallis aliis addunttar de Casena cum tabula optima per alphabeium, fuit
lionem, ducaadhuc archidiaconus esse!, scripta?. Index
fralris Thedaldì de Casa, quem donavit convenluì
Codici a recentiore manu uberrimus appositus est. anno Domini MCCCCX, die ìv Decembris. Pag. 11 inci-
20. Aliud Etymologiarum exemplar in eodem piunt Elymologia?cum brevi ad Braulionem prologo,
Codice 17, n. 2, est inscriptum Isidori Hispaniensis et tabula capitum. In fine : Explicit liber Etymolo-
episcopiEtymologiarum libri viginti. Praecedunt quin- giarum S. Isidori episcopi.
que solita? epistòla?; finit, character autem Grace, 25. Sequitur, num. 2, pag. 69, liber anepigra-
Latine forma dicilur, ul prope finem editionis. Codex in Catalogo forte Isidori esse dicilur, de
phus, qui
est membranaceus in fol. saeculi xi, titulis rubricatis, animalibus. Cap. 1, de noclicorace inci-
quibusdam
praevio indice librorum et capitum a recentiore pit : In psqlmo ci dicil David : Faclus sum sicut
manu. Ex quibusdam insértis monumentis arguilur, noclicorax in domicilio.'Physìologusdicil, Nocticorax
olim ad Imolense aliquod monasterium perlinuisse. immunda avis est, eie. Caput ultimum de pelicano
21. Tertium Etymologiarum exemplar in eodem desinit., Ila et D. N. Jesus Christus per Esaiam
Cod. 17, n, 3, Isidori Hispalensis Elymologicon li- proplielamdicil : Filios genui, el exaltavi ; ipsi autem
bri viginti. Codex membranaceus in 4° majori sine spreverunl me. Liber Physìologus, ab aliis Fiorino,
epistolis saeculixm, cum rudi auctoris pictura initio ab aliis Theobaldo tribuitur : sed duplex est Pbysio-
praeter alias tres. De hac consuetudine appingendi logus in mss. Codicibus, alter versibus elegiacis
initio operum imagines auctorum plura afferam Fiorini, alter versibus leoninis Theobaldi, ut ex
cap. 105. Nomen antiqui possessoria Jo.annes Gaddi. Fabricio in Bibliotheca medii nevi colligitur. Qua
22. In bibliotheca olim S. Crucis tom. IV, plut. 27, aetale hi auetores vixerint, incertum : sed certe Isi-
Codex 7 Isidori Elymologia?prima pars, praeviis epi- doro sunt posteriores, adeoque liber de Natura
stolis. Desinit in fine libri undecimi (in editione de- avium, seu de quibusdam animalibus Isidoro abju-
cimi) alatores, pressores. Godex 8 Elymologiarum dicandus esl.
secunda pars a libro xn (in edilione xi), ad finem 26. Opus de Mundo., sive de Natura rerum,
libri xxii (in editione. xx). Codices membranacei quod in Codice sequitur, cum nonnullis addilionibus
initio saeculixm, eadem manu exarali titulus rubrj- ex Etymologiis, explioabitnr 447 suo loco. Succe-
351 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 352
dit catalogus apostolorum et Christi discipulorum, A circulos, sive rotas, qua? ad rerum explicationem (le-
generalium et prolectorum ordinis S. Francisci. pida? sunt. Ejusdem quoque Isidori librum de Ortu
Subjicitur inscriptio : Iste liber est ad usum (ratris et Obitu Patrum pulo significar!per librum Vita?san-
Thedaldì Ser Octaviani de Mucello, quem emil a ctorum ; cujus etiam fortasse sunt liber Officiorum,et
quadam saculari prò prelio sex (lorenorum anno Do- glossa? in Vetus ac Novum Testamentum. Virgilii
mini MCCCLXXI, circa finem mensis Novembris.The- presbyteri Hispani nomen, cujus Etymologia?làudan-
daldus manu sua addidit notiliam de septem orbis tur, ignotum adhuc est in bibliotheca Hispana. Mu-
miraculis, et tabulam librorum et capilulorum Ety- ratorius tom. H Anecdolor. Latin, in disquisitione
mologiarum. Codicemclaudit quoddam monumentum post Expositionem syinboli Quicunque, advertit hunc
de electoribus imperatoris. Codicem ante mille et plures annos fuisse exaraìum :
27. Ejusdem bibliolhecaeS. Crucis Codex plut. 27, in eo praeterea esse anonymum librum Dogmatis fide!
10, membranaceus in fol., vere insignis, saeculix (qui est liber de ecclesiasticis dogmatibus Gennailio
cum litteris et titulis rubricatis, eontinet Etymolo- a plerisque Iributus), el alium, qui inscribitur Fides
gias, praeviissummariis, epistolis, et tabula capitum. Bachiàrii, scilicet Apologia.
In primo folio notalur : Iste'Isidorus Etymologiarum 52. Quibus mss. Exemplaribus Etymologiarum Zac-"
esl ad usum (ratris Andrea Ursili de Florenlia ordinis' "I caria ad suas varias leetiones
usus fuerit, exposui cap.
Minorum : posi mortem vero ejus debet poni in arma-
45, uli etiam 46 alia ex veteribus catalogis in-
rio Fiorentini convenlus, et in eodem manere, quia ad dicata sunt. Incap. Codicibus Valicanis aliisquè Romanis,
hoc principaliter emptus est.
quos ego cousului, ei poslmodum singillatim recen-
28. In catalogo mss. Codicum regii AthenaeiTau-
sebo, saepeElymologiarum opus recurrit, ut in Codice
rinensis Rivantella et Berta auctores praeter Codicem Vaticano de quo cap. 95, Cod. Vatic. 624, de
625,
55, in quo sunt Elymologia? et libèr Numerorum, de1 quo cap. 94, Cod. Vatic.
referunt alios 625, ibid., Vat. 5763 et
quo alibi, tres Codices Elymologiarum. 5764, olim monasterii Bobiensis cap. 98. In Vatic.
Codex LV,d. ìv, 30, membranaceus saeculixi, constai' 5873 sunt
Elymologia? interpolata?, et diverso ordine
foliis 176. Habenlur in eo sexdecim priores libri Ori-
atque in Edilis : sed versus finem imperfetta?. Vide
ginum S. Isidori Hispalensis. Specimen variarum lec- cap. 98. In Codice Regio Vaticano 61,.de
tionum exhibent. Innumera ita Codice sunt schemata quo cap.
99, sunt plures libri Elymologiarum bine inde excer-
rubro colore elegantissime pitta ad geometriam, as-
pti. In Regio Vaticano 84, ibid., alia Excerpta ex
tronomiam, el musicam pertinentia ; fol. praesertim Etymologiis. In Regio Val. 112, ibid.,
155 et seqq., ubi pitta? conspiciuntur manus, et homi- pulchrum
exemplar Elymologiarum saeculo undecimo ineunte
num icones, qua? variam numerandi indicant ratio- C exaratum. Aliud in
Regio Vat. 137, ibid., Isidorus
nera. Sirailia sunl in Codicibus Vaticanis, in quibus inilio dicitur Hispaniensis. Aliud in
Regio Valicano
exstant libri de Computo, sive loquela per digitimi.
205, ibid., et in 259, ibid. 449 Decem libri pos-
Ad calcem, Explicil liber sextus decimus. Incipiunt tremi in
Regio Valic. 287, cap. 100. Etymologia;
capitula libri septimi decimi Isidori episcopi Elymolo- cum epistolis praeviis, mutila? in fine, in Regio Vati-
giarum feliciter. cano 294, cap. eod. 10). Liber decimus Etymologia-
' 29. Codex LVI,d.
iv, 35, ejusdem AlhenaeiTàuri- rum in Regio Valle. 310, ibid. Liber quintus Etymo-
nensis membranaceus saeculix, Etymologiarum li- logiarum Isidori Junioris in Regio Valicano
846, ibid.,
bri viginli. In line : Explicit iibér vicesimus, amen. in quo quaedam alia sunt
fragmenta Elymologiarum
Eaedèm ferme variantes leetiones occurrunt qua? in
antiquis Tironis notis exarata. Alia fragmenta Ety-
antecedentibus 53 et 55. mologiarum in Regio Vatic. 1048, cap. 101. Alia in
50. Codex LVII,d. ìv, 54, Taurinensis, membrana- Regio-Valicano
1515, ibid., et 1575, ibid. In Reg'o
ceus, saeculixiv. Sunt libri viginti Etymologiarum, Vaticano 1824, eod. cap. 101, sunt viginli libri Ely-
quibus in Une subjungitur tabula rerum alphabeti mologiarum, sed ordine diverso ab Edilis, et mullis
ordine disposita. in compendium redactis. Ibid. in Regio Vatic. 1850,
51. Muratorius, tom. IHAntiq. medii abvi,dissert. D opus Etymologiarum diverso ordine ab impressis el
4", col. 804, 443 quemdam Codicem bibliotheca? imperfecium. Ibid. in Regio Vatic. 1955, vetus el
Mediolanehsis describit, silenlio a nobis non praeter- pulchrum exemplar viginli librorum Etymologiarum
eundum : In Anecdotis, inquit, mei* evulgavi opus- cum sex notis epistolis Isidori et Braulionis. In Cod.
culum Gezonii abbatis, eie. Complectebaturista unus Palat. 281, cap. 102 libri viginti Etymologiarum si-
Codex Ambrosianus, in quem el alia congesta fuere, culo vm aut ix scripli, fere ut editi. Ibid. in Cod.
vìdelicetglossa in Genesin, etc. Elymologia e Virgi- Palat. 281, saeculi xiv circiter : Incipiunt capitala in
lio presbyleroHispano : lum alia e libro domiti Isi- libro EthymologiarumYsidoriJunioris Hispalensisepi-
dori. Deniqueitlic habenlur glossa in Vetus ac Novum scopi. Sunt libri viginti ab impressis parum diversi.
Testamenlum, in librum Officiorum, in librimi Rotar Ibid. in Cod. Palai. 283, saeculixiv circiter : Rubrica
nescio quis, aut quid Ine significelur), in librum Vita libri primi Ysidori Ethimologiarum, etc, cum episto-
anctorum, in Cassianum, in Eusebium, in Orosium, lis Isidori et Braulionis, qui interdum sola filiera B
.le. Liber Retar, qui indicatur, est liber Isidori de indicalur. Dividitur opus in viginti duos libros, el
datura rerum, dictus in membranis liber rolarum òbi nun cupatur cum Braulioni, tum Sisebuto. In Codi
353 1SID0RIANA. — PARS II. CAP. LV< 3B4
Palai. 1050,cap. 103, fragmentum ex libro v Etymo-, A Argentorali 1757, a pag. 387. Haecest ars rhetoriea
logiarum de Legibus divinis et humanis. Ibid., alia qua?, ul dixi, invenilur inter Rhetores Anliquos Fran-
fragmenta Etymologiarum Cod. Palat. 1357. Ibid., cisci Pithoei, ex libro li Etymologiarum.
alia in Palat. 1448. In CodiceUrbinate 100, cap. 104, 34. Plura praeterea de excerptis ex libris Isidoria-
Etymologia?in viginli duos libros divisa?,addito libro nis cap. 33 retulimus. In Codice Vaticano 3906, et in
xxm, qui est de Natura rerum. In Urbinate 479, alio Vaticano 4877, de quo cap. 97, excerptum est
ibid., Isidorus Etymologiarum. Sunt viginti libri. Ini ex lib. xvi Etyraol. ponderum ac mensurarum, eie.
line : YsidoriJunioris Spalensis episcopi. In Ottobo- 451 Idem in Codice Vaticano Palatino 1719 sine
niano 556, cap. 105, libri Ysidori Junioris Spalensis; auctoris nomine, ubi subjungitur caput de modo
episcopiad Braulionem... vel ad Sisebutum. In Oito- conficiendi epistolam formatam, ul apud Sirmondum
bon. 545, ibid., Etymologia?Sisebuto, non Braulioni,, in fine tom. II Concil. Gali. In Ottoboniano Valicano
nuncupata?. In Ottobon. 345, ibid., Etymologiae. 56, membr. in 4", exslat Proba? cento, cui praemit
Sunt viginli libri, sed diversi in titulos : quaedametiamL tuntur verba Isidori ex Etymologiis de Natura cento-
varia? leetiones veteres. Io Otloboniano 352, libri vi- num lib. i, cap. 39.
ginti Elymologiarum ad Sisebutum, non ad' Braulio- 35. Inter scriptores ecclesiaslicos de Musica sacra
nem ibid. In Oltob. 1100, Etymologia? in viginti duos>Ba Martino Gerberlo typis San Blasianis anno 1784
libros distinclce, ibid. In Ottobon. 427, ibid., vigilitii edilos, tom. I, pag. 19, inseruntur S. Isidori Hi*
libri Etymologiarum ad Sisebutum. In Oltob. 477,, spalensis Sententia de Musica. Quidnam sint ha?
ibid., viginti libri Etymologiarum. In Codice 1 Archi- sententi», docet Gerbertus hoc monito, quod prae-
vii Vat., de quo cap. 107, Elymologiaein viginti quin- mittit: In Mss. bibliotheca Casarca Vindobonensis
que libros divisae.450 In CoJice 2 ejusdem Archi- saculi xm , qua sequunlur ex S. Isidori Hispalensis
vii ibidem Etymologiaead Braulionemvelad Sisebutum. episcopi Etymologiarum libro terlio excerpla, seorsim
Eodem cap. 107 agam de Codice Etymologiarum Al- reperì hoc tilulo : Incipiunt Sententia Isidori episcopi
banio, in quo multa extranea admista sunl, et de', ad Braulionem episcopumde Musica. Quamepigraphen
Codicibus bibliotheca?Angelici»et Collegii Romani. servandam duximus, dum excerpta hac cum edilis
33. Excerpta Elymologiarum quaedam, ut advertit. coltala edenda existimammuscum Cassiodoro , quorum
NLc. Antonius, conservat Codex bibliolhecae Caesa- quippe auctoriiale cateri deincepsscriptores de Musica
reae, uli apud librum ii Petri Lambecii commenta- medii avi (requenler sunl usi. Nec sejungere voluimus,
riorum de ea cap. 8, pag. 934, legilur. Quo in genere, quod in laudato Codice Vindobonensìe vestigio addi-
innumera a'ia nos addere possemus. Bandinius toni. tur, excerptum de Rhythmìmachia, ad idem nempe
IV Cod. Latin, bibl. Med. Laur. ex libris olim S. Q argumenlum, calculqlionem numerorum musieprum
Crucis, plut. 17, cod. 10, saeculixi, indicat elogium speclans. Adverlciat Gerbertus in [praefatione ad
S. Augustini ex lib. x cap. 6, al. lib. VIIcap. 6 Ety- tom. I temporibus Isidori, ineunte saeculovii, musi-
mologiarum. Isidorus de Arte rhetorica exstat int eam Iheorelicam cum practica magis magisque efflo-
in Galliis praesertim. Excerptum conslat ex
antiquis rhetoribus Francisci Pilhcei, ex libro. n[ ruisse,
. Isidori de Musica a cap. 15 seqq.
Etymologiarum. Catalogus haeresum ex lib. vm capiiibus novem
Etymologiarum repelitur a Gìaliano part. li Decreti, libri in Elymologiarum. Gerbertus quasdam varias
causa 24, quaest. 3. Elilus etiam fuit ab Hieronymo leetiones observat : caput quod addit, sive Excer-
Gebuwler Argentorali 1523, in 4, cum S. Augustino plum de Rhythmimachia inler Isidori dubia opera ,
de Fide atque Operibus, et S. Hieronymo conlra aul fragmenta append. 5 ad Eiym. non numerilo
Helvidiumet Vigilantium, et separalim a Joan. Quin- collocabitur. Fabricius in bibliolh. med. verbo Bemo
tino J. C. Parisiis 1560, ut observal Fabricius in Bi- Elenchimi inlexuit scriptorum Latinorum medii sevi,
bliotheca medii a?vi. In veteri Codice Lucensi, quem qui de musica cantuque ecclesiastico egerunt, in
ex Mansio cap. 44 reeensui, sunt excerpla de haeresi quibus recenset Isidorum lib. in, Elymolog.,
el schisniale, et alia ex lib. vii cap. 1, 2 el 3, ex lib. cap. 14, etc
vm cap. 1 et 2 de Ecclesia et Synagoga, etc., qua?; D 36. Commentarium quemdam incerti auctoris se-
duo capila conjungunlur cum extremo libriVIIcapite, cundum alphabeti litteras in totum Etymologiarum
perinde quasi unius ejusdem libri tria capita essenl. opus refert Nic. Antonius ex variis annolationibus
Catalogus haereticorum exstat in Codice Valicano mss. Alfonsi Ciaconii, qua?ad S. Isidorum Hiberno-
511, de quo vide cap. 93. Fragmenta de ponderibus rum ordinis Minorum asservantur. Exslal hic Codex
et mensuris in Urbinate 307, cap. 94. Alia num. prae- in bibliotheca Vaticana, quod Nic. Antonius suspica-
ccd. indicata sunl. Edita quoque sunt fragmenta de balur, num. 625,quem cap. 94 suis coloribus depin- '
Arte rhetorica et grammatica ex libris Elymologia- gain. Nunc satis sit animadvertere , esse quoddam
rum. De viliis orationis fugiendis, et de Iropis, et vetus glossarium non solumex Etymologiis, 452SCQ"
schematibus in collecttone Italica : Autori de ben ex aliis operibus piena manu collectum. Rodriguezius,
parlare pari, ii, a pag. 237, Venetiis 1643. De Rhe- tom. II Bibl. Hisp., pag. 336 seq., Nic. Antonii
torica liber in appendice, Autori della Relorica, toni. mentem non asseculus, asseruìt Codicem ipsum
H, posi pag. 30. Pars prior ejusdem libri exstat inter alphabeticum Elymologiarum manu Alfonsi Ciaconii
Autiquos Rhetores Latinos Claudii Caoperonnesii, descriptum in bibliotheca Vaticana exstare. Hujus,
558 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLÈGOMENA. 3S6
vel consimilis Alphabeti auctor est Jacobus Ciba de A / siue de distantia verborum. Errores in librorum
lilulos quibus ex causis olim irrepserint.
gancio.Andrea ord. Praedic., qui decessit anno 1580:
nam praeteralia ejus scripla, de quibus Queiif tom. I, 1. Hoc Isidori opus Ildefonsus librum Differenlia-
pag. 681 j el Fabricius in Bibl. med., Alphabetum rum appellavit, Braulio distinciius libros Differentia-
Etymologiarum ex Isidoro HispalCnsi ad Grego- rum duos , in quibussublìlì discretioneea qua confuse
riani XI asservatur in bibliotheca Bodleiana. Pecu- usu proferuntur, sensudiscrevil. Male alios tres libros
liarem alium commentarium, sive observaiiones in numerare , Nic. Antonius observal, in quibus esse
, librum ìv Elymologiarum, qui de re medica agit, Grialium addit Bayerius : qui etiam pulat, esimplici
edidisse Symphoriaiium Gamperium, idem Nic. An- priore librò prò rerum diversitate, 4e quarum diffe-
tonius alicubi legerat. rèntiis Isidorus agit, geminum a Braulione factum :
57. De notis Bonaventura?Vulcanii, Bignaei,Breu- -siquidem Cellierius tpm, XVII, n. 7, in Isidoro binos
ji, alque omnium accuratissimi» Grialii, aliisqué priores libros indiscretos primitus fuisse jam conje-
nchoatis Senileri verba iterum facere nihil juverit. cerat.
Sx epistola dottissimi viri Andrea?Gallandiiad Zac- 2. Sed cum in ihis libris describendis ordo editio-
?ariam, die 25 Septembris 1758 data, colligo in num vàriet, slatuendum est primo loco, quem locuin
bibliotheca Veneta Patrum Oratorii S. Philippi Nerii B ] itaunaquaque editione hi tres libri teneaut. Bignaeus
exsiare editionem S. Isidori Breulianam, quibusdam duos solum edidit, primum librum inscripsil Diffe-
.nptis ms§, et variis lectionibus, partini etiam con- rentiarum, qui est de diflerenliisrerum, Inler Deum'
jecturis ornalam ; in cujus initio scriptum est eodem, et Dominum, etc. , alterum Differentiarum, sive de
„ut yidetur, eharaetere ac nota?: Petri Thomrn, proprietatesermonumlibrum n, non servato alpbabe-
JQQIUIÌS F-, Simonis N., Joannis P;, ex bibliotheca. lieo ordine : Inter polliceli et promiltere, etc. Omisi!
Earum iiotalio.num nonnullas in pretio habendas etiam prologum : Plerique velerum. Joan. Grialius
Gallandiuscensebat., alias non ilem, quippe qua?in cum hoc prologo primum librum posu'itDifferentia-
locis auclorum ab Isidoro allegali» indicandis ver- rum , sive de proprietate sermonum, Inter aplum et
sentur. utile , etc., servato 454 scilicet alphabeti ordine :
58. In Bignaeana-Isidori editione, quae in biblio- quo primo libro absoluto , inscripiionem hanc adje-
theca: Vaticana cusiodiiur, sunt quaedam nota? el cit : Idem Differentiarum, sivede proprietate sermo-
Varia?leetiones in libros Elymologiarum, qua? mini num liber ex Parisiensi editione, nimirum Bignaeana:
nonnulli usui sunt futura;. Caetera Isidori opera ejus- Inter polliceli èi promiltere, etc. Non ergo Grialius
modi obseryationibus carent. Aliquando nota? appo- duos velali diversos libros distìnxil, quod ait Baye-
njtor P., aliquando P. A,, aliquando P. R. Dubito C rius , sed eumdem librum diversò modo , ut a se et
an indicetur Codex basilica?S. Petri duplex, Anti- a Bignaeoeditoni, repraesenlavit. Itaque libro se-
quus, et Recenjtior: an auctoris alicujus nomen. quenti titulum fecit : Differenliarum liber secundùs.
59. Non indignum observatione ait esse Nic. An- Inter Deum et Dominum, etc., qua? sunt differentiaa
tonius, in catalogoquodamGrsecorumlibrorum apud rerum.
Antoniuin Verderium in Supplemento Gesneriana? 2. Breulius duos libros editionis Bignaeana?prb-
bibliolhecaeIsidori Hispani de llieologiaEtymológi- lulit, sed diverso ordine, primum de diflerenliis,
cutn comprehensum conspici : quod de ea parte ubi sive proprietate sermonum ; Inter polliceriet promet-
theologicaetraclanlur origines intelligendum existi- tere , eie., secundum de dìflerentiis spirilualibùs ;
mal. Sed'- cujusnamfrugis, inquii, Gracos docere ila vocat cum nonnullis mss. difiei*entiasrerum ;
Latina elyma? Sed oblitusne est sui ipsius Nic. An- Inter Deumet Dominum, ete. Cum autem in editio-
tonius , qui paulo ante nobis IsidoTunnepra?senlavit nern Malrilensem poslea incidisset, versus finem
453 SUDmodesto ilio Elymologiarum titolo, non pag. 741, addidil librum Differentiarum, sive de
ulique nudas vocumderivationesiconsectantem,sed et' proprietate sermonum, a Grialio ordine alphabetico
rerum ipsarum origines demonstranlem, artiumque ' editum. Hinc èst, quod Fabricius in Bibl. med.
omniumfondamentajacienlem? Acrevera in libris viii Q Isidori Opera ex edilione Breuliana recensens, hunc
et vm, in quibus Isidorus de theologicis rebus agit, i vocat librum lertium , qui , inquit , primo Unge
vix quidquam de vocum Lalinarum originibus dispu- plenior, ditjestusordine litterarum, atque nolis erudi-
tai. Quid,quod GraecolinguamLalinam seire copientii tis-illuslratus ex edilioneMalritensi1599. Id p'erinde
- non inutile fuerit verborum etyma investigare, utf
est, ac librum Differenliarum sermonum alpbabeti-
Latini Graecescienies Graecarumvocumoriginationes3 cum a Grialio editum pleniorem esse libro earumdem
addiscuiit? Differentiarumverborum, quem sine lillerarum or-
40. Ex Bayerio indicavi, cap. 48, versionem fli- dine Bignaeussecundum , Breulius primum Differe»-
spajiam Elymologiarum saeculixiv, de qua alio ini- tiarum librum inscripsit.
loco, inibì ignoto, se agere Bayerius profitetur. 4. Non ergo Grialio imputandum, quod tres Diffe-;
Eanideni esse opinor atque eam quam ex Rodrigue- renliarum libros numeraverit: neque probandaBaye-
lio hoc cap. 55 descripsi. rii opimo, cui e simplici priori libro geminus a
. • .. CAPUT LVI. Braulione videtur faclus. Elsi enim Ildefonsus librum
De Lijtris Differenliarumverborumet rerum. Agra- Differenliarumnominai, lamen librum acpipit pi;/)"
tiùi an aliquis exstiterit auctor Synonymorum,, Codice, volumine, opere. Omnino vero distiiictio
357 ISÌDORIANA.— PARS II. CAP. LVI. 358
ab auclore ipso inter duos libros apponi debuit, A bricius in Bibl. méd. in Sigeberto cap. 55 notai
quorum unus alpbabeticus est, et solum discrimen quod perperam librum Isidori de differenliis verbo
significationumvocum explicat, alter potissimum in rum dixerit de proprietate rerum. At Sigeberlus non
explicalionererum versatur, nullo servato alphabeti primum Isidori librum, sed secundum ila appellava
ordine, ut delinitiones intelligantur Dei et Domini, ait enim:-Scripsit tibrum de Differenliisverborum.
Trinitalis et unitatis, etc. Haud equidem negaverim, librum de Proprietate rerum. Ila editum est in
Braulionis verba potius ad librum Differentiarum Biblioth. eccles. Fabricii ejusdem. Alii referunl;
sermonum quam ad alterum rerum esse referenda : Scripsit et libros duos de Differenliis verborum,
7n quibus, ait;, suolili discrezioneea qua confuse usu sive de proprietate rerum , ubi sive accjpi polest prò
proferunlur sensi»discreuit. Verum Braulio ex prologo et, ut idem sit sensus, et diversus significetur liber
primi libri id sumpsit,quod aliqua ex parie libro etiam de differenliis verborum a libro de proprietale re-
alteri congruit, 455 ut cum exponit Isidorus quid rum. In quodam lamen Codice, de-quo num. 8,
intersit inter vìrum et hominem, inter puerurn et idem liber dicitur de proprietate sermonum, velrerum.
infantem , inler mèniem et rationem, etc. Dupinius 7. Ex duobus autem libris de Proprietate sermonis
lom. V Bibl. Eccl. tradidit, tractalum de Proprietate Isidoro tributis antiquior fortasse videri poterli -is
verborum Matriti anno 1529seorsum prodiisse : sed, B qui brevior est alque ordinem alphabeticiim non
nisi fallor ipse, deceplus fuit ex libro de Proprietate servai. Similius enim vero est, aliquem tumultuarias
sermonum , quem ex Editione Matritensi omnium differenlias vocum in ordinem alphabeti digessisse
Lsidori Operum, anno 1599 peracta, Breulius de- atque amplificasse,quam ex libro pleniori bene digesto
'
sumpsit. Vidi equidem Ediiionem quamdam initio quaedamsine ullo ordine excerpsisse. Ilaque si liber
mulilam Etymologiarum, et Differenliarum rerum rette ordinatus isidori esse dicatur, alterum perlur-
et sermonum, ut dixi cap. 54, sed haec Editio sive batum et confusum vetustiorem 'licere oportebit.
Matrili, sive alibi peracta ad editionem Bigtia:anam Cur autem idem Isidorus non potuerit primum diffe-
tota conformata est, desumptis etiam inde notis renlias vocum sine certa melhodo vulgare, tura
marginaiibus. easdem per alphabeti litteras disponere elaugerè?
5. Librum de Diflerentiis sermonum, sive alpha- Mihi ex Isidori aliorumque 'veterani consuetudine
beticum pleniorem, sive breVioremconfusum, magna probabilis opinio est, quaedam eorum opera modo
ex parie ex Agròetiosumptum, multi notarunt, ac còntracliora, modo auctiora prodiisse, nonnunquam
nominatim Goldastus ad Valerianum de Bono disci- quibusdam commutatis. Gollatis vero inter se his
plina?pag. 54, ubi córrigit differentiam , Inter her- duobus commentarìis, duos potius diversos auctores
bosum et herbidum, eie. Plurima similia opuscula C G colligo: nam e 255 diflerentiis qui? sunt in breviori,
de diflerenliis et proprietate Latini sermonis a Vul- multa?desunt in uberiori, alioquin non contemnendae
canio post Isidori Etymologias edita fuisse, obser- ab eo qui opus augere voluisset. Ilaque nec deliniri
vavi cap. 50 , qua? etiam repetita fuerunt in editione potest quisnam horum librorum tempore alterum
Auctorum Latinorum Gothofredi. Fabricius in Bibl. praccesserit. .,....:
Lat. vet. lib. ìv, cap. 6, praeter antiquiores alias 8. Commentarius brevis, Inter polliceriel promil-
scriptorum de diflerentiis sermonis Latini recenset tere , inter alia Isidori opera exstat in Codice Regio
Ausonii Popma?libros quatuor de Differenliis-Latino- Valic. 510, saeculix circiter, post librum x Etymo-
rum verborum, et libros duos de Usu anliquae locu- logiarum , et librum Differenliarumspirilualium, sive
tionis cum Joan. Friderici Heckelii additamenlis rerum; titulus est, Incipit de proprietate sertnomni,
recusos Lipsiae 1694, in-8, et Differenlias Latini Vel rerum ; Inter polliceri, file. Postea, Incipiunt
sermonis collectas et editas a Daniele Achrelio Differenlia spiriluales Isidori, Et in fine : Expliciunt
Aboa? 1692, in 8. In Codice 624, quem cap. 94 Differentia spirilualium, sive carnalium Isidori : tabi
describam, post Etymologias est liber Differentia- uterque liber Isidoro aseribilur. In CodiceOltob, 1261, '
rum verborum , quin dare Isidoro ascribatur neque de quo cap. 106 , litulus siniiljs operis est, Marci
servato ordine alpbabetico, neque initio sumpio, D 457 Tullìi Ciceronis(de) diciionumDifferenliisliber
inter polliceri, etc., sed inter melum, etc., fere ut incipit: Inter polliceri, etc. Desinil; Inter vesper et
o;;usculumjam editum, de quo infra recurret sermo, vespera,ele. Liber Isidorianus alio modo desinit. Da
De DifferenliisCiceronisin rebus dubiis. aliis similibus Mss. confer num. 10 et 19,
6. Quisnam autem liber de Differenliisverborum 9. Amplioremalterum librum alphabeliciimInter ap-
Isidori censendus sit, breviorne an alphabeticus tum et utile, etc., Isidoro adjudicat Codex Vaticanus
p'enior, ex velustis membranis quaestio resolvenda anliquissinìus 3521, describendus cap, 9o, ubi Isidor
est. Liber brevior, qui incipit, inler polliceri et pro- Junioris djcitur.
miltere , eie., editus est post auctores Latinos Go- 10, Quidam sunt Codices, in quibus sine aucloris
thofredihoc titolo : Excerpta Differenliarum a Jacobo nomine Isidoriana, a«t similia opera de diffìereràiis
Bongarsìo legato regio communicata, de Proprietate verborum, arà proprietate sernionis occurrunt,«t Va-
sermonum velrerum. Haec titoli pars de Proprietate ticanus 1471 ,dequo cap. 96 valic. 1558, ibid,-,valic.
rerum non satis libro congruit 456 Q,usepotius 5120, de quo cap. 97, ubi esl prologus Isido-
libro a de diflerentiis rerum accommodanda est. Fa- ri, Plerique , et differenliaediverso ordine ab Editis,
3S9 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 360
neque per alphabetum. Vatic. 5151, ibid., ubi duo A verba, qua?pluribus modis dicerentu*, etc. Igitur per
sunt anonynia Differentiarum exempla, aliud per ordi- alphabetum initium capiamus. Abdilum , opertum,,
nem litterarum, aliud sine eo. Ita eliam in Vat. obscurum, obumbratum, etc. i Finii : e Videlur, ap-
5205, ibid. parel, lucet, exstat. » Sequitur, de Diflerentiis Cice-
11, De Codice Malateslio Differenliarum sermonum ronis in rebus dubiis : Inler metum , timorem , et
dixi cap. 45. Bayerius testalur, plurjmos exstare in pavorem interest, quod melus iutura prospicit, timor
bibliotheca regia Escurialensi Differentiarum Isidori, subita mentis consternatio, pavor animi melus est. »
sive de Proprietate sermonum Codices : sed quales Paulo posi: « Pollicemur ultro, promittimus rogali. >
sint non exponit. Bàrthius Advers. 1. xxxix, cap. 6, Desinit : t Nefarius intelligitur a praeterilis, nefandus,
haec habet : < Isidori Differentiarum manuscriptum qui in opere luitprincipium. •
Codicem olim redemi, et jam nonnihil ex ilio propo- 14. Opusculum Fatii incipit, Inter ignavum el pi-
sitom memini, cujus haecesl praefatio: Plerique vete- grum , Synonyma Flisci per classes, Prudenlia , eie.
rani , eie. Haecest praefatio, qua? cum Latina atque Fliscus anno 1456. Venetiis scribebal Eodem saeculo
elegan'ssii, in libello vero ipso plurima inepta , buie inter Hispanos AlfonsusPalentinustres Synonymorum
quod plerisque hujus census, contigisse arbitror, ut libros, a Nic. Antonio relatos, composuit. Raymun-
somniis exseribentium monachorum sit distentissi- B dus Diosdado in suo egregio opere de prima typo-
mus. Notabimus nos pauca seiecta. > Idem Bàrthius graphia?Hispania?a?tale, pag. 54, recensuit OpusSyn-
lib. xxxix, cap. 14, membranam antiquissimam vocat, onymorum Domini Alfonsi Patentini liisloriographi
exemplar suum Isidori de Proprietate sermonis. Ob- impressum Hispali per Meinardum Ungul Alamanum,
servat, non pauca in hoc commentario esse qua?vel et Ladislaum Polonum socios anno lncarnalionis Do-
de Catone, ut praefatio docet, vel de aliis majorum mini 1491, die 459 vero24 mensisNovembris.Idem
genlium scriptoribus ducta sunt, et vel eo nomine pag. 87, post Maittairium et Nic. Ànlonium descripsit
blattarum imperio eximenda. Cogitaverat autem Bàr- Differentiasvocumexcerplas ex Laurentìo Valla , No-
thius totum hunc librum edere et illustrare, ut expo- nio, Marcelloet Servio , excerplore Antonio Nebris-
nit lib. xxxii, cap. 1 : < Manuscriptumcommentarium sensi. Synonyma et differenti»? Victurii prodierant
Isidori publicare aliquando et emaculare volo , qui cum Fatii opusculo Venetiis 1507, et sine eo 1552.
DIFFERENTIARUM in membranis inscribitur ; si qui forte Indicari video in Casanatensi bibliotheca : Velruvius
inde utilitalis, aul voluplatis quid capere possint, ut Cicero : Synonyma cum Differenliis in rebus dubiis ,
iis òperanostraprosimus.j Caputila concludit : eHaec Mediolani 1508, in 4. Fabricius lib. i cap 8 Bibl.
ego digna nolatione hic proponere volui, plurimis vet. Lat., num. 8 , refert Synonyma Ciceronis Victu-
ineptioribus omissis. Commentarius etenim ipse non <C rii edita Venetiis 1587 in 8,1515 in 4, eadem sub
est exiguus, ut in tales inlruserunt prò lubitu librarii Ciceronis nomine primum excusa Patavii 1482 in 4,
fere qua? voiuerunt. » per Matihaeum Cerdonis, deinde sine loci nolatione
in sub titolo, De proprielatibus lerminorum.
458- *2. Bàrthius tamen, reponit Nic. Antonius» 1485, 4,
si editionem Matritensem vidisset, pleraque aut om- Ad manus habebat editionem Augustanam anni 1488,
nia qua? in isto ejus Codice vitiosa mancave reperta cum inscriptione : Ciceronis de Proprielatibus lermi-
sanare aut supplere internili, sana et integra reperire norum : incipit : Inter polliceri et promiltere hoc in-
:
potuit. Tanti plerumque constat in mala? noia? libris terest, quod promittimus rogati , pollicemur ultro
ingenium exercere, aul potius defatigare velie. Et quod inilium est libri Isidoriani de Proprietate ser-
Barthio quidem hac in parte ignoscendum, qui multa monis a Bignaeoet ab aliis editi.
hujusmodi in illa sua Adversaria, antequam Isidori 15. Aliam editionem viderat Fabricius Parisiis
Opera Matriii edita fuissent, aut ad ipsum pervenire apud Ascensium sine anni nota, praemissaepistola :
poluissent, eonjecerat. Videas etiam nostro saeculo CiceroLucio Venturio salutem : Collegi ea qua plu-
quosdam, qui Matritensis veteris Editionis ignari, aut rimis modis synonymadicerentur, etc. Initium operis
immemores, nonnulla Isidori loca ; in aliis editionibus in hac editione lacet, et solum observat, librum huiiG
corrupla, labore improbo et maximo conato sanare 1P de Synonymis esse, Erasmo judice, tumultuariam non
studerà, ac vix tandem aduni agunt. adeo multarum vocum collectionem, ab aliquo Cice-
13. Quoniam vero quidam libri de Proprietate ser- ronis studioso ulcunque factam ex ejus scriplis.
monis, de Distantia verborum, synonymorum, sive 16. In Codice Valicano 2950, de quo cap. (6,
alio titolo circumferuntur, parlim Ciceroni Victurio inter Mss. exstat editio veius Synonymorum Cicero-
ascripii, parlim Agroetio,sed qui alicubi etiam Isidori nis cum prologo ad Velurium, Collegi, etc. Abdilum,
esse dicuntur : haec quoque controversia a nobis per- opertum, etc. Desinit : Vela lelendil, moralur, opperi-
tractanda est. Vidi librum hoc titolo : « Synonyma tur , cunclalur , prastolalur , exspeclat. Sequitur De
Ciceronis Victurii rhetoris disertissimi cum Stephani Differentiis Ciceronis in rebus dubiis : Inter metum,
Flisci Synonymis, ejusdemque Ciceronis Victurii, timorem, et pavorem, etc. Desinit, Nefarius intelligi-
Itemque Barlholoma?i Fatii Diflerentiis. Opuscula tur a prateritis; nefandus, qui in opere fuit inilium.
aurea, nunc reeens recognita, castigata, aucta, eie. Finis. Sequunlur Differenti»?BanholomaeiFatii cum
Venetiis apud DominicumNicolinuml 564, in 8. >Pro- epistola hujus ad Joanncm Jacobum , in qua ait, se
logus :.« Cicero Victuriuslectorisalutem : Collegi ea Sytionyina quoque conscripsisse, sed in Difterenlii»
SOi ISlDORIANA.— PARS II. CAP. LV1, SG2
agnoscendis majorem utilitalem et fruclum inesse /A scriptnram mulforiim Codicum in praefatione Solilo-
asserii. Epistola incipit : Menimi,' Joannes Jacobe, quiorum, sive Synonymorum Isidori : Venti nuper ad
etc. Differeniia?,Inter ignavumetpigrum. Ultima dif- manus nieas quadam schedula Ciceronis,quam syno-
ferenlia : Inter latria el dulia. Latria est celebratio,' nyma dicunt, ubi alii omillunt Ciceronis.
velveneratio, qua debetur sanctìs, et angelìs , el divi- 20. Divérsum tameii ab Edilis est opus in Codice
ni» cultibus. Dulia est cuttio qua soli Deo debetur. Vaticano 6018 , saeculix circiter inscriptum , Distan-
Fallilur : nam 460 contrario modo se res habet. tia verborum, Synonyma Ciceronis. Incipit : Tenebo,
Lairia esl cullus qui Deo exhibelur ob increaiam et possidebo,oblìneÉo, etc. Desinit : perseculor , emis-
in.finilamejus excellenliara : dulia est cullus sanctis sarius , prado ; quod non sine aliqua conjicieudi
praestitus ob excellenliam supernaturalem creatam. ratione Isidori esse suspicari possumus. Exslat enim i
17. Sequunlur Synonyma, scilicet ejusdem Fatii, post opus, in eodem Codicejnscriptum , Glossèmata
ut ex epistola Differenliis praemissa collìgilur. Inci- sancii Isidori episcopide Distanlia verborum, et ante
piunt : Abcsse, distare, remolum esse. Finis : Vide- Chronicon Isidorianum. Inscriptio autem Giossemdta
tur, appwet, elucei, exstat. Impressimi Roma per ho- de distanlia. verborum non solum comprehendere
norabilem virum Magislrum Eucharium Silber, alias videtur opusculum proxime subjeclum ; quod est
Franck Anno Domini u. ecce, txxxx. Terlio Nonas B 3 index alphabeticus orlbographia? quarumdam vocum
OciQbris.Addilur monitum , quod hoc loco subne- cum capile 21 libri Etymologiarum, sed etiam hoc
clendum censui. aliud illieo subjunclum : Incipit Distantia verborum;
18. i Paulus Alexius Sulpiiianus lettori S. Habes Synonyma Ciceronis. Qiìibus verbis indicali videtur,
jam, puer, duos tibi utilissimos de verborum Copia et non Cicerouem esse eorum Synonymorum colletto-
Eleganlia libros, in quibus si quid tui recto pracccplo- rem , sed verba illa synonyma e Ciceronis operibus
ris judicio est improbandum, canina filiera annoia : esse desumpla.
si quid depravatone, emenda : si quid addendum vi- 21. Sed aliam bine quaeslionemingredimur. Post
debilur, signa in margine, ila ut nec Ciceronis , nec iiiscriptionem, quam dixi, in Codice Vaticano 6018,
Fatii id esse appareat. Nunquid vero lisce qua? cir- Glossèmatasancii Isidori episcopide Distanlia verbo-
cumferunlur Synonyma sint.a Cicerone colletta, elsi rum, ila incipit opus : Acrocius per e el o, non per y,
cerle judicare non possumus, tamen vetustorum in- ut quidam pulant. Ad illuni vado , ad me venit per
scriptio Codicum, et Ciceronis adolescenza, in qua et d scribendum esl. Legi aulem debet Agralius per o
rhetorkos non virili aetale dignos edidit, magno sunt el e, non per y, ut'quidam pulant : quod fere esl ini-
argumenlo, ul aut ejus, aut alicujus ex"Ciceronibus tium libri inler Grammaticos Pulschii, nomine
.esse inficiari non audeam. Vale. > Haecedilio exqui- C Agroetiiedili ; scilicet, Agralius cum Latine scribis
silam dottissimi P. Audiffrcdiin recensendis Roma- perdiplilhongummscribendum,non, ul quidampulant,
nis saeculixv editionibus diligentiam effugit. per y, Agrylius. Titulus est, Agralius de Orlbogra-
19. In Codice Regio-Vaticano 215, saeculoix exa- phia, el proprietate, et differentiu sermonis. Domino
ralo , ila pag. 52 opus inscribitur : Synonyma Cice- Eucherio episcopoAgralius, Libellum Capri de Or-
ronis, Velario suo Cicero salutati. Collegi ea, qua ihographia misisti mihi, etc. Sine hac praefatione
plurimis modis dkerentur, cum pluribus significatio- exstat opus in Codice Vaticano 1491, de quo cap.
nibtis conveniant, per alphabetum initium capiens. 96. In Urbinate. vero 308, cap. 104, descrivendo,
Abdilum,opertum, absconsum, eie. Desinit Vitcre , sine operis titolo epistola nuncupaloria : Domino
declinare, cavere, subierfugere.. Similis est Codex meo EnchierioepiscopoAgrelìusS. D. LibellumCapri,
Vaticanus 6265, de quo cap. 98. Diverso modo desi- etc. Quisnam ergo liber censend.us est prior, illene
nit Codex Oltob. 604, de quo cap. 106 , in quo sunt Isidoro, an hic Agro?tioascriptus ?-.. .
SynonymaMarci Tutlii Ciceronis.Cicero Ludo Vec- 462 22- Facilìs esset responsio, si constaret,
.turio, etc^ Diversus ab hoc etiam est finis in Ottob. Agroelium grammaticum sacculo medio v floruisse,
.2992, eod. cap. 106. De Ottobon. 1261 vide supra qui Capri Orthographiam supplevit, ut Fabricius In
num. 8. Peziusin pracfal. Anecd. lom. I, num. 65, j) Bibl. med. asserii. In Bibliothecavero veteri, quo
commemorai Codicem membranaceum in fol,, mini- nos remittit, de Agroetiiaetalenihil astrai!, ac solum
mum octingentorum annorum, inscriptum, Ciceronis ait, prodiisse ejus opus primum Vulcanii cura in
liber Synonymorum: incipit: Veturio suo Cicero sa- editione Etymologiarum Isidori, deinde recensitoli!
lulèm. Collegi ea. Ambrosius Camaldulensis in suis . ex ms. Bongarsii inler grammalicos Pulschii. Vix
epistolis apud Martenium in Thesaur. anecd. tom. II, ullam ego alicujus Agroetiimeniionem invenio, nisi
col. 447, de quodam Lucio ita refert : Opusculum quod Sidonius epistolam 5 libri vii Agrario papa
quoddam,Ciceronistilulo insigne, transcripsil ac de- scripsit. Is fortasse Fabricio est Agroeliussaeculi v
tulit secum; quod meo quidemjudicio illius 461 non grammaticus. Vellem tamen id aliunde comprobari,
est. Habet synonyma primum, lum de verborum dif- pnesertim cum facilius credam, ex primo ejus libri
. ferentiis. Constai igitur opuscula, qua? in multis Edi- verbonomenauctoris confictum.esse,quam auclorem
tionibus Vitturio, aut Ciceroni Vieturio, vel Velurio aliquem a nominis sui orlhographia praescribenda
tribuuniur, in antiquissimis membranis nomine Cice- librum inclinare voluisse. Nobis quoque episcopus
IOUÌS ad Veturium reperiri : quod coulirmare potest est Barcinonensis Agricius, qui anno 516 concilio
Palila.. LXXXI. ._ .,... ^
563 AD OPERA S. ISIDOtÙ HÌSPALENSÌS,PRÒLEGOMENA: S*CÌ
Tarracotiensi, auno vero 517 .concilio Gerundensi j i bavila? de "Roa.priorehi S. Jòanhis de Clìavèfò Càff
subscripsi! : quod noinen ad primum verbum libelli Reg. S. Àugiisiihi,cujiìs èxslà't ita Vaficàhà ChrisUiia?
de Dislantia verborum referri potesti.quod ab aliis Suecorùm regiiiaé cpd. 472 tr'àctótus, de pèjrSdjìàii
Agralius, sive Agroecius, ab aliis Àgrtjcius, sive Praedicatiòné S. Jacobi apostoli in Hispania. » Nòh
Agrìdus diceretur : sed, ut iiimiebam, aliud ego cogito. soluni hic.coinniéntàriB's, séd multi etiàni alii libri
25. Non sémei accidit, .ex primis verbis alicujus -mss..fecènlisliujus scriptofis in bmìi'òth'écàTatican^
:
anonymi operis. aut titilli libràrios. veteres nomén asservàhiur..
. auctoris cònfinxisse. Ludovicus Vives de dorrupt. Ì5. Séd, ut eo rèdéam uiidé àiiijiiahtisper mgrès'sus
discipl. lib. ì : < Fuere, > inquit, i qui ad cóneiiiàn- som, ex iniìiò Isidoriani libri GÌòs^èmàladedUtanlìa
dàin iibrò àuctoritatém noinen maghi auciorìs verborum, éffitagì pòtìift nòriièta.;Affralii scriptofis.
:
àscribéfènt : alii cùni.muili olim libri anbqymi"èdè- flohieh cÓiiirédià?Plauti iitanc dèpefdlià? fuit Agroi-
réhiùr, levìssimà àliqua adiiicti coBJèclura, liuic cns, id èst, àgresìis, rusticàhtas. ÌEàmlaudai Nonhis
aut illi àdjiidicabanl : aìii, si titoli ìiorùèn non agno- cap. 5, 'niiiii. Sé, vioìmìnta'sbÈ'tigàìii legilnt, Pìaulus
"scebaiit, niliil dubilarunt mutare, et ad quemcunque Àbroìco,"vèìÀmbròicò, Id Làiiiiis litteris' ita" scribi
esset visura, tràiisferre ; fuerèdescripiores, qui, quod dèbèt Agmcus non Àgrycus, tìt àìlqtìi, prbntìhiiatiòhe
noìrieii primum hientióccurferet, id proporierent prò g fortasse décépli, ptatabànt. Auctóf gibssémàtiiin in
tìtolo. » Hac Jfere ratione in noi. ad Diltochaeum aiìqùb foftaSèè s'chòliàsté Plauti eain òbserVàfttìiiein
Prudentii observavi, versus quqsdam anónymi poe- legerat, atque ab ea suas Dislàntìàs vèfBÒfuni,
ta?, qui in lìiembranis antiquis (uceius dicitóf, deih- quas per litterarum ordinerà iiistru'èbàt, exòrdiri
4e poetae nomine Faceto fuisse ascrjpios : ipsum vòiuit. Sive àtateni isidòriàhùs liber 464 a'^r 0»
éìiàìh Pradèh'tiiini dmanum dìclum, lino pòèiam 'qui Àgròé'tìidìèitu'r, ^òstéfi'Or fiìèrit, sive àntiqùior,
Amanum, a Prudenlio alicubi distincttam, quia in pèntade cònjlcfèMumefit operi àhoiiymo libf'arìiim
yèlèrìbus Mss. Ditiochaeòpramifitùnìur versus, quo- àliquètììex pritaio verbo nòhìeh féeis'se.Àliiibd'èinde,
rum primtas est, ìncipìunl Ululilibri manuali? umani. quod fàcile èst, pfòlóiuni àdjécit Àgfèèlìlnomine ad
Cuoi enim abèsset Prudentii nòmen, nohnulli libra- 'Eucberiùni, ut in siniìlibus cómmént'àriis prologus
rii putartant àucl'ofem esse Àtriahum alìquèm ila ' Cicèìrònisàd'Vetiirium iégitìif. Quin etiàni tìidacus
hùncupàium poetati), àc titùtuni libri esse Librum Ròdrigiiez de Alniéllà ita òpere ItalcfipìÒ Valerio 'de
mànùàiem, sive Ericiìiridi'dm.. A'uclòr véro eòftam tàs hisfóriu's èscol'asiìcas,qtaòd alicubi Fefàìiìaffdo
'
yersuùm, .qui Ditt'òchaeum laudare vòluit, vdcàvit PefeM'ò de^^tìiiìzpàh ^érperani ascribitor,'!ÌDÌ'%I,
Jìbrum màiiualeni amqm.um, , "ÌÌÌV8', cap. 6, Ftaigèniio episcopo fratri ab Isidoro
'24. In Prùiìèntìahis quòque jpàg. 44 ànimàdvèr^ p 'ó'pù>bitterentiàrùmihscripttìni fuisse narrai; *quod
'
tòfani, ipsum 4plì óptas, quod .Mitbcfiwùrìì,lèi est tàmetì légo ita eiempiaribus qua? evòlvi boftìin libro-
" ' '•
duplex cibus, in Vétusiissìmis exemplarilhis appo- rum reperire non potili: .
site, vocatur, in nonnullis reeèutiòfib'ta'sdici de 'Co- 26. Jàni de Pantihò," qui in editiotaeMatrìténsi
iutiibis, sive dè'Còìùmba, non àìià (lecàusa, hisiquia bilieretatiàs verbbfum fécetasuit et illtastràvit;'%cili-
prinius versus 'incipit:. 'Eva c'oliìrrìbàfuit. -Decéptus cet lìbfum àlphàbeticum de PPópriètàté Sermonis,
hibiìòiiihiùs fuit érumti'ssiiiius Bayerius, qui ih ìi'of. iègefé 5pbtèsptìélatiòtaèm Grialii suprà capi 36; Ca-
à'dììb. Vili cap. 8 Bìbliòth. vèt. Hisp., ti. 283, inter , tàlò|tam àuéibrlim qiió's ìsid'òrtasitalibrò Differenlia-
kìì'òs qùòS ad saecuturìi'Siii, qii'àìhq^uàni liaesitàiis, rum vérbòrùm, sive de -Proprietate sermonis làiidat,
refert, Scriptores Hispanos, Prudèitiinm 'CoUmVam prptuli ex Bàr'ihio eàp\55:Ttì Regiò-VàlièataòCoilice
recelisuìt; qui nè'mbalìiìs èst bis! sacer iios'lér poeta récéràìori 1858 aKtìs liber est Difleréniiarumlsiàori
saeculi ìv et v Pfudèiitius. i Née ìiiirius quam de àivèipsòmoiìò'incTpìensiac reliqùi : i Inter àbiindare
' Màiiìr'edoiiaesitansb'tacrèfè'roTòàiinem de
Vàlèniia, eì; 'stapeffluèrè; abundàì iinda, supè'rfluit litìiiVor.»
èie. Itera Prudenliuni Cóitahibàm (Leniòsinis Pru- Dèsiriit ":i lùtérvespèr, vesserà, vèspere ètvesperam
défas Colònia) Valentintam-,aiVt,Càtàianii'riv, ictajus ìiòc interest, quod "vesper et vèsperè nòmina tèriia?
exstàiil èpigràmm'àtà vària telrMiclia : de Adami©i. decliiiàtioiris sunt, vesserà «rutènifeminetariisécu'ndae
ti Eva, tìé Muviè; de Arca; •de Abràliàtìio, deJo- déclinatiónìs, vèspefum nèutrtainel-sècundaèxléclina-
seplio (casto), di Mò'yseiSamSoné; Davide, tré de 'tiònfe. » NòMff stabindè-\ « Pì-àèstàtatissiniiHesidori
veleribus Pàtribtai tisquè ad Cfesti àdvénWni."In DiiflferèhlHJé. h De hoc Còdice itérùm àpui éa'p/liOl.
feseurìàì. lit. S , pitti. 5itabhiihi: 16; Mque in Mòn- 27. De Di'ffefèntÉS''reru'mlirevìtas -àgéndumìsèbis
' -iis- Casini
apud Siòìrtfàuc'oiHtìniBibììoth; taiss. pag. est. Hic liber intéràum slmpicì 4ifler,éiitiàram Do-
• 202; ili. A*.» Vìdei ipsissimtìm-hòcie'sseDitiòcbaeum
mine à vètefibffs atìegàbàtori tal ab ^Enea-Parisiensi
Aurelii Clemenlis PrudéMi-. 'Màfìs Itameli iniror, episcòjró in opere advèrstas Griec'ò^tòni. VII-Spici!.
• qtìò'd
Bayerius in éàd. tabi. JóanSièinDàvila de Roa, Dacbèr. iàildàtòr isidorus librò Dìfferériftàiiim, ver-
feffloMhì Sa?ctìlixvii Scfiptorènr, %l a Nic. Atatonio bis prblàtìs ex libro IMneren'liàrurn Veruni cap: 5.
In Bibliotheca nova non pérriinétórie ctfmmeinóra- Ita^ridice Kégiò-Vaticano 310, ut pauló aiitéaione-
Ivmi, ad SéecMùmxiii ant-ée^uèmis initium revocare làm,'Òpiis tbluin mseri^
Vo'Mérit;%-AcdémUÉ, -i inqtìiii t «liMltamtas aìios, vèl ''rériiìhjét posì:ìp'ritìirànliWUni, Inter pollicerij'èlc.,
iqin^ub feujtaSxiii Sa?eSliSéMutó^aot sub initium tMdMr%WM'\:kWàs, ìfmpìiiht Differenti/aspmhia*
setiuentis Nonnulla elucubrasse videnlur, Joannem les Isidori episcopi jmioris - Spaniensk ,. inter
§G2. .'* ' ISinORlANA/-" PARS IL GAP. LVtfi
366
Deam,èlc. Infine, ExplidunUDifferenlitespirilUatiiHnfA j ExàéitaèronIsidori sunt : quae tàhieh olim ad Àuxilii
sitiècàrnaliumIsidori. Difterentiae igitur verberUfri ' presbyteri dorìiiniiim pértiriaerint. Possessoris no-
dicuiìtur.carnales, rerum spiriliidlèì,rquia scilicet in nien saepe àucttìri libroram gloriarti abstulit. Àuxilii'
bis plura de rebus spiritualibus inseruntur, Simìlem presbyteri solum ilòti statailibri duo de -Onliiiàtioni-
inscriptióiiem obsèrvaré potéris cap. 46 iriqùtrdani btasa Fofmòso fàctìs,quòsadcàlcenì Operis de sàcris
codice Chronici Fontaneilèhsiss - OftìiiiàtioiiibtasJòàtanes Mòrihus iii ptablicàm lucetti"
28. Peculiari modo Differenlià?rerum in concìlio eitaisit. ...
Toielano xv Citantur : 465 laudatur enim sententia CAPUT LV1L
quam Isidorus--iti libris -suis de differenlià natura De Glosènritsqua sub Isidori riothiné éirctiinferùntur.
Christi vii nostra dissentiti Verba desumuntur ex Ludovicide la Cerdé prologi et epiloghi-.Prologus'
differenlià 8 apud Grialium, et 6 apud Brè'uliùm;' ad notas Barthii et aliorum,
Inter nalivilatem Chrisli el nostrani hoc interest,-Ac li Opimo Barlhii,; lib. xvi AdverSicap. 24, est
fortasse in conciliò Tolelano ìegendum erit, de Diffe- glossarium, Isidori, magislri cujuspiàm nòti iiihumani,
renlìa naiivltalis Chrisli, vel nostra. Certa codex nomine quod circunifertùr , pro'rsus -nécessàriùm.
Regio-ValicaVis 4823, Longobardicus, sive Gothicus^ esse, ut juvari possint, qua? in multis veleribus sèri-
ut vocant* cordellatus, post Isidori plura alia opera g] ploribus-obscura ani falsa sunt. Sedàddit; vix a quo-1
Differentias rerum exhibel sine titolo, sed ita ut quara, nisi Germanica; linguaeadmodum perito, illud
incipiant : Inter natìvitalem Christi et nostramboc explicari posse, ut apud quam gentem Golhicae voces
interest. Brevior autem est hie Differentiarum liber cum ipsarum phrasium collocaiioiie a Latinismo in—
• : fuscataesupersints Rurstìs libr. xj càp, 22 : < Glossas,->
quam Editi.
29. Differentias rerum editionis Màtriterisis cor- inquit, > quae Isidori titolo continentur, quotiés
rexit notisque illustravil Rolandiis Vicelius; ut Gria- accurate inspieias, tòties multadiscas,- aliorum locò-
lius exposuit in praefatione supra cap. 36, Codices ram minus obvia, aut frustra quaerenda; Bonuni
hujus operis, ad Zaccarianam editionem consultos, factum eas^qua potè illtastriores fiérk i Idenllib,
recensuicap. 45. Opusculumquoddam de Differeritid xxvi, capi 14, glossarium i Isidori Junioris' appella!,
vita adiva et -.contemplativa-, quod fortasse ad in quo limila, ait, sunt egregia, multa ridiede còr-
Differentias rerum perlinet, Inter opera dubia ex rupta, omnia non negligenda iis qui Latinitatis prae-
veleribus membranis edam. cipue cadentis intellectui studerà, J Aliis ita locis, ac
30. In memoriam revocare hoc loco oportet ex praesertim lib; xxxi, cap. 4, hujusmòdi-glòssàs Isidori
epistola Burrielii.cap. 40, in Toletano socielalis Jesu esse asseritf i auctas fameti per suecèdentes iriagi-
collegioad Burrielii usque tempora assèrvatum fuisse i„ stros usque ih eum fascerà, quem modo" plenum
esemplar librorum Differenliarum, a Mariana ad bonarum rerum habemus. ì Distinctius capi 9 libv-
plures mss. Codices rccognitoruràj quorum varias LV: < Talia infinita iti m glossis pòssiirit taotàri,1quae
leetiones exacle margini ascripsit : quod exemplar Isidoro vulgo ascribuntur. Ego autem ab eo primutìi
magno in prelio habendura, quippe quod ad editio- tale quid instito'tumputemVpostSuccessù temportìm
nem Grialianam emendandam adhibitum nota fuit. ab aliis grammaticis ita fuisse aucltam, u! infinita
31. QuaedamExcerpla ex Diflerentiis rerum sine,.. accesserint; qua? minime nunC ejus nomine possili
uflo titolo exstant in CodjeeRègio-Vaticvl823ì dequo, citari; Neccum Isidofiim 467Ld'ieoV iUu'in"-illicó in-'
cap. 101. In Codice Urbinate 100, de quo e.104, Liber... teljigo, quem unum et solum illi norunt,- quibus
DifferenliarumsqnctìYsidoriYsp'alensis'epìscopiincipit^ ca?terorum cura non est, modo id norint quod ign'o*
Inter Deum et Dominum, eie'.Ab'surit ab Koc Co-, rare non possunt. Tainfen quid velài, éliàm èìtiìi
dice Diflefeneia? verhorùrèi. Ìli Urbinate .1504,; de.' scriptórem tale quid muginatum credere, qui Origines'
quo cap. 104, liber Differentiarum S. Isidori lspa- etbifferentiarum riobisiCommentaria ea déderit; 0
niensis episcopi: Inter Dentri, etc. Absunt différèniia? ; nequaquàiii ighoMIior. talis labpr èo fp'sò ètiain!
i verborum. Ita Ollòboniànò 240; saeculi xii circiter,. aucióTe cefisefi debeat? Nov'imus tamen, etiam post
càp, 105, Difterentiae rerum tantum hoc peculiari ' illum ejusdem nominis iniisdem curii ilio locis versa-
tìtolo : Ysidorus de Differenliis:calholicé fideì, tosi de quibus àlibi, alios Isidorós, et ipsos litteris
52. Genseo, Differentias Isidori per errorém' tribiii c'elebres prò capto quemque suorùm temporum.
Ataxiliopfésbyterò apud Joan. Bàpitistam Marum in.. 2, Cqntroversiam de diversis Isidorìs Hispaiiis
np't. ad lib, Petri diàconi de Vhv illustr., cap. 13j, cap. 16 explicui. De auclore Glossarli simili mòdo
ubi referlur, Authpértum abbaioni Casinensem ab; Nic. Anloiiitas opiriafur, eas glossas compilationem
anno 834Casihénsibus légavissè suambibliothecam, esse a pluribus, nec semel aut simul, fàclam, cujus
et inter alios libros Étymologicon^Àuxilii presbyteri tamen àliqua pars Isidori Hisp'àlensis-sii1, hoc est
inscamno-5ad466slnisiram cod.29, ef hura.'SOi'- prima operis dementa, et qtaòdàntiquiss'im'e ita eìiiu
ibid.- «aria tlteològicaejusdeiriAu'xìtii,iiempéqùaslio- librarii conjectura novis accessionibus Jiradanieulum
nesihExùemeron : capilulùm piffèrentiurum 36 dei praestruxit. Neque alia fuit sententia Ludovici de là 1
distinctione quatuor- wrto/wm.Totidera : capitibus ini: Cerda, qui in Adversariis saCris, càp. ÌM, ilo'ctìs
Mss», et Editis <>Difleréntià? Isidori cómprehendiì. aiiiinadvèrsionibusGlossarium Isido.riillustravit, piia?-
solent"': qnoruiii pÓStréiuumest de quatuor virluiibus., misso brevi monito ad
Glossarium, et altero ad iio-
Fortasse eliam Etymologicon illud, et Qucesliouesini las quae ìuitac subjiciami
5 &7 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 3Gtf
3. ( Lubet sancti Isidori Glossariummagna ex parie ALrum adjectum est ex edilione, ut videtur, Dionysii
•'
transcrìbere, quod deformatum est admodum. Ego Gothofredi post Grammatico» Latino» Genevce1595,
hic tantum dicliones illas qua? babent peculiarem qua? repetita est 1602 et 1622. Inscriptio est : Libtr
difficultatcm apponam, qua?pertinere possint ali alia Glossarum ex variis glossariis,qua sub Isidori nomine
indaganda : praelerea Isidorus, cum sanctissimus sit, circumferuntur, collectus. Golhoiredus addii : Ex-
suo jure cadit in haecAdversaria, et Glossarium istud, cerpta Pitlioeana ex veleribusglossis.
quod Isidori nomine circumferlur, in libris ejus non 7. Fabricius in Bibl. vet. Lat., lib. ìv, cap. 6, n.
ìnvenitur. Demum quod potissimum est, Glossarium lo, observat, librum Glossarum ex variis glossariis
hocemendabo, accitis doctissimorum nominimi notis Isidorianis editum fuisse Cumaliis glossariis Gracco-
Turnebi, Scaligeri, Salmasii, Rutgersii, Gebhardi et Latinis, et Lalino-Graecisa Bonaventura Vulcanio
aliorum prope infinitorum, qua? exstant in Isidori 1600. Praeter alios, qui hoc Glossariumobservatio-
gratiam, ac meis non paucis. Ad hoc autem neces- nibus itlustrarunt, recenset Meursium in Exercit.
sarium est Glossarium praemittere. » erit., Vossium in Etymologico, et Cangium in Dictio-
4. Ejusdem prologus ad notas Glossarli hic est : nario. Animadverlit eliam ex Joanne Diecmanim,
<Absolvi Glossarium : par est jam accèdere ad ejus piane alias, et auclore quem prseferunl digniore»
emendationem, in qua id praestabo, ut vel emendem, j3 esse Isidori glossas mss., quibus ex bibliotheca Pe-
vel illustrem hoc Glossarium, quod a multis ut pu- tri ac Francisci Pilhoeorum aeceplis Savaro usus est,
tidum ejicitur, cum secus sit, et profunda èruditio et inde non pauca in suas ad Sidonium Apollinarem
Isidori, viri sanclissimi, in eo elucescafc, qui non notas transtnlit,
solum divina, sed humana litteratura impense pra?- 8. In Actis societalis Latina?Ienensis, volimi. III,
slitit. Addncam eliam saepeGlossarium Isidori, ma- Iena? 1754 editis, pag. 252, inseruhtur nota? et
nuscriptum , quod fuit Petri et Francisci Pilhaei : emendationes ad Isidori Glossas ex Manuscriptis
ilaque saepicule in isto Glossario non offendes voces Barthii, Schurzlleischii et Daumii colletta? et edite
de quibus iractabo ; quod aliquando admoneo. » a Joan. Ern. Imm. Walchio societalis direttore.
5. Addam ejusdem epilogum : « Ha?cplacuit an- Prologus : f Servalur in instructissima serenissimi
notare in Glòssis 468 Isidori, si possim effieere ut ducis Vinariensis bibliotheca editio Glossariorum
illa? habeant auctoriiaiem : reliqua, qua? deformata GTseco-Lalinorum, et Lalino-Groecorum, quam Bo-
sunt, nihil curo : exislimo enim ab, insciis esse ad- naventura Vulcanius Lugduni Batavorum 1600 forma
ditamenla, qua? nemo doctos probet. Quis enim pro- prima juris489 publici fecit ".In libri hujus exem-
babìt coso prò insuo, cordiscosìoprò agnosco, aquoro plo ad glossas illas, ex variis Glossariis qua? sub Isi-
prò navigo, gignarus prò ignarus, matrasla prò no- ,n dori nomine circumferuntur collectas b, multa utilis-
verca, tius prò avunculo, torno prò redeo, et similia, sima manu celeberrimorum virorum Casp. Barthii,
qua? vere sunt fatua, quaequenihil ad gloriarciIsidori et Conr. Sam. Schurzfleiscbii, nonnulla quoque Dau-
laciunt? ». mii notala reperiuntur, ab iis qui glossas has emen-
6. Quod Cerda pra?misit, Glossarium Isidori in' darunt el illuslraruntc, vel penilus praeterraissa, vel!
libris ejus non inventari,intelligit, opinor, editionem non satis accurate explicata. Haud inutilera itaquo-
Bignaeanam Parisiensem, et Matritensem regiam : me fatturimi operam arbitralus sum, si dociissiraas;
aam in edilione Parisiensi Breulianaad calcem Ope- horum trium virorum ad dictum illud glossarium ani-
* Sciscitanti mihi ex dottissimo bibliotheca?hujus a Bersmanno profecta sunl, liItera B in exemplo suo*
praefecto J. C. Bartholomaei nonnulla qua? de bis indicavit Conr. Sam. Schunzfleischius, quem et aliò1
Barthii et Schurtzfleischii ani.madversionibusscire e Codice Stephani Le Moyne forte usura fuisse, ex bis-
re mea esse videbàlur, rescripsit vir humanissimus, ejus verbis, qua? in diclis glossariis habenlur, frater
Barthium suas emendaiiones ad Bonav. Vulcanii Henricus Leonhardus suspicatus est : Hercularis tur"
Thesaurum utriusque linguae,Lugd. Bai. 1600 forma ba , lege : Hercularis herba, siveporcularis [abd. Ita
prima editum, adnotasse : pervenisse hoc exemplum Slephanus Le Moyne emendavit. Sic in excerptis,
post ejus mortem in manus Clirist. Fricl. Francken- Erculus i5pax).>j? legitur. Apparet simul ex his, par-
steinii, Lipsiensis professoris, qui Barthianis ani- tem solummòdo bai uni animadversiomun me nunc
madversionibus Daumianas adjunxisset, in aliò ejus- iD dedisse, pltara ex his in pòsterum daturum, si consi-
dem libri exemplari repertas : Franckensleinio e vi- lium meum harum litterarum amatoribus haud disr-
vis erepto, istud in Schurtzfleischii, deinde in fratris plicuisse cognovero.
ejus bibliolhecam, postremo in ducalem Vinariensem b Reperiuntur glossaeha?ad finem OperumIsidori,
delàlum esse. Conr. Sarai. Schurlzfleischium multa et Auclorum Lalinae linguaeDionysii Godefredi. Ad-
quoque ad Caroli Labbei Glossariorum ediiionem dila? quoque sunt, una cum Joan. Georg. Graevii et
scripsisse, quibus dii'iìcilioresaliquot barrali glossa- Almeloveenii ad easdem observaiionibus, edilione
rum loci in sanilatem pristiuàm restiluerenlur; has Lexici etimologici Malili. Martinii, qua? lucem as-
vero Schurlxfleischiiobservationes una cum Barthia- pexit Trajecti ad Rhen. 1697 sive, ut in aliis hujus.
nis, illius fralrem, Henricum Leonardum, junctim editionis exemplis est, Àmslelodami 1700, fol. Lege
edere his, Bersmannianas et Daumianas adjungere, Joan.Alb. Fabriciuin Biblioth. latin, voi. 1, pag. 779.
ipsumque opus inscribere voluisse : Gasp. Barthii, c Quo praeter Graeviumet Almeloveenium modo
et Coni: Sani. Schurtzfleischii animadversiones et laùdalos pertinent Joan. Lud. de la Cerda Adversar.
glossario, glossas Isidori, colloquiascholastica,aliaque sàcror. cap. 141 ; Adr. Turnebus et ipse Bàrthius ini.
glossematica scripla. Acceduntobservationesquadam Adversariis; Thomas Reinèsius variis lectionibùs;
Gregor. Bersmanni, et Christ. Daumii..Omnia nunc Joan. Meursiusexercilaiionihus criticis ; Carol. du
primum e manuscriplis prodeunt e Museo Henr. Fresne Glossariomedia?et infimaeLalinitalis, aliique
Leonhardi Schurtzfleischii. Consiliumvero hoc lau- apud Fabricium loc. excit.
dabile variis ex causis irriluin rcddilum fuisse. Qua? - ........ ...... . ••••; : ---' '1
— PARS II. CAP. LV1II. ^ - ' '* • 370
369 IS1D0RIANA.
uiadversiones, mecuni benigne 470 communicatas,. A bene existimandum de hoc libello non parum habere
debet momenti. Neque vero isto uno alque alieno
In lucem proiraherem publicani. Qusc asterisco no- se tuelur : non desunt, imo multa et ple-
praesidio
tantur, Barthii, qua? litlera D. Daumii, reliqua? raqne omnia sunt, qua?opusculi certam Militatela
Schurzlleischii sunt. i a?quis arbitris facile probent.
CAPUT LV1II. 3. Certe, si quis opinetur facile se hoc nostro
Semleri prafalio in nolas mss. Glossarli Isidoriani. libello cariturum, quippe du Fresile magno instruc-
tum opere : ille, ex nostra quidem sententia , non
1. Observatum jam fuit cap. 45 Semlerum notas parum aberrat. Namque grande hoc opus, immortale
suas in Isidori Glossarium ad inarchionem Scipionem maximorum laborum documentum, plura et multa
Maffeiumedendas misisse. Praefationem ejus nequa- omisitc, qua?hic Rev. tamen, nec alibi explicantur : qua?
nec in recentiori Rev. Palrum Benedictinorum
quain supervacaneum erit hic sistere. S. Mauri sociorum d, edilione suppleta sunt. Soleo
LECTUEO. vero 472 et 'Pse non magnopere laudare, quod
2. Prodit mea qualicunque hac cura, celeberrimi diligentissimi hi editores grande opus ex hoc Glossa-
vero et illustr. marchesii Scipionis Mafleibenevolo rio auxerunt; minus adhuc patior, quod Graevii
ausilio ", qui Lucina?hic hònore fungilur, Glossarium suspiciones, servàlis omnibus, immiscuerunl, licet
breve, ISIDORIvulgo nomine insignitum : ea vero auctore laudato. Nani istaetantum elegantissimi et Latine
militale praeditum, ut mea laude eo minus opus sii, peritissimi viri opiniones, abest, ut omnes
quo major plerurhque similium omnium libellorum n feliciter susceplae sint et inveniae, ut potius bene
lexicorumque b commendali*)471 ?d eruditos intel- multa negligentius scripserit, quam aliter ad insignera
ligentesque viros esse solet. Alque hoc quidem glossa- suam laudem solebatcensum scribere. Tum vero illud pro-
rium precipua quadam uli forluna videtur, quod do- bare nequeo , quod non inierunt, et nume-
clissimorum plurimorum hominummanibustractalum rum earum vocum quae inde ex optimis scriptoribus
emendalumque in hunc fere usque diem est. Neque hic colletta?minime sunl. Nam hae quidem in glossarium
enimobscura est isla opera quam Bonav. Vulcaniusc, medii aevi omnium conjici possunt, cum
Janus Gebhardus, de la Cerda, Martinius, Rulger- pertineant ad opiima quaequelexica, quae ex praeci-
sius, Bàrthius, Reinèsius, ab Almelowcen, duFresne, puis Latinae linguae auctoribus congeri solent. Hoc
el novissimeJoàn. Georg. Gracvius, ad castigandum glossarium bona ex bonis sublegerale ; licet postea
illustranriumque illud opusculum aemulantes supe- pejora eliam, ut istis temporibus solebat fieri, admixta
riorum quisque studia contulerunt. Quod ipsum ad sint, qua? istorum fere numerum jam exsuperent.
" * Licuerit enim honori mihi
ducere, quem conti- nomine merebantur, ut et a nobis non negligalitur.
gli felici esse, et litterarum quodam uti commercio, Vitium autem, quod temporum secutorum malitia
quod ab honoritice collaudando marqu. Mafleicele- conlraxerunt, ineptiarum mullitudo, qua? subinde se
berrima Bosius Wiltembergensis, dignissimus hoc insinuavit, aevi inielicitatem ob oculos ponit, ubi
eruditionis acuo professor, mihi impetravi! : ut est moleste seduli homines casco Latine Graecequedo-
vir piane opiimus, et omnibus prolixac volunlatis cendi impeto molem de suo adauxerunt, fingendoque,
' studiis deditissimus. Nam quod buie ipsi viro optirao et imitando, el strenue comminiscendo barbarmi!
non impune quasi et periculosum fere fuit, fautores iC lingua? habitum, quem vitare volebant, et sua tra-
sua? et virtulis et eruditionis in Italia inter purpu- dendo ejicere, lege quasi et auctoritate publica ad-
ram invenire, et summi sanctissimique pontiucis juvarunt. Atque vel hoc nomine, quod multa inve-
niereri graliam : non est, ut quismiretor, vel nietual, nusta congesserunt, iis opus est : cum ex his foniibus
cum invidia ab eximia virtule quam proxime soleat liausturà ire solerent, si qui expolitom aliquid atque
abesse. Certe simile in periculura viri summi bene eximiurà elaborabant. De origine glossarum vide
muli! polerant adduci, qui in hac litterarum luce Harpocrationis editiones, et Maussaci dissert., du
ila versantur, uti decet. Sane, si vel maxime non Cange prolegomenis ad Glossariummedia?Lalinitalis.
possit ista piaculi species, illud inofficiosi crimen, si « Vulcan. Edidit inter alia glossarla 1600 fol.
placet, in alios, aut multos cadere, quia Wiltemberga? Lugd. Batavorum. Gebhardus attingit in Creoundiis;
non degunt, ubi illud unice contrahalur : tamen tot, Cerda in adversariis sacris ; Malthias Martinius in
et lam boni, meritissimique caeteraviri in islius cau- Lexico elymologico ; Rutgersius in variis Lectioni-
sa? sunt societate, ut, si aqua et igni in republica bùs ; Bàrthius in Adversariorum corpore ingenti,
litteraria ìnlerdicalur iis, carenduni et nobis sit, et idem hic ibi ; Turnebus in Adversariis ; Reinèsius in
posteritati insigni isto fructu, quem ex humanissima variis Lect., earumque Defensione; ab Atmeloveen
et hominibus Christianis digna consuetudine cum in appendice nova? edit. Glossarli hujus ad calcem
exieris omnibus colligere didicerunl, et illis ipsis perGrsevìum edili Lexici nominati jam Mariinii; du
multimi de virtutum suarura eruditionisque laude Fresne in celeberrimo Glossario; Graeviusin editione
decedal. Meliora ominabor, nec islud idem extime- Marliniani Lexici etymologiciAmstelod. 1701, cui an-
scam, si vel maxime conlingat, non solum corda tis nexum est hocGlossarium. Nonnulla etiam Vossius in
et eximiis viris aliorum sacrorum pluribus innote-11) Etymologico, el Meursius hic ibi, levi manu tangunt.
scere, sed etiam summo sacrarum rerum poni,liei d Jure omìlti polerant ista omnia, qua? ex optimis
Benedicio, maxime digitassimo isla et sede, et hac Latina? lingua? auctoribus desumpta sunt, Virgilio,
nostra aelate, exosculari honoris causa sandalia. Cicerone, Plauto, Terentio, aliis : nam his in glossa-
llluslrein vero Maffeiumsi vel verbo laudem, in- rio media Latinilatis locus rette iribui non potest.
digoaretor, scio, resp. litteraria, qua? hoc nomen Sunt vero el horum nonnulla omissa : cum alia eo
meritorum causa inler optima posteritati transmitlet. colletta sinl, el plura ejus generis, quae medium in
b Opera?non arbitror esse pretium exseribere doc- tempus perlinent, ut in nolis observare solemus.
iorum virorum honorilicas senlentias de Glossariis c Inaudimus, atque id satis-certo, nova huic operi
et Graecis et Latinis : quorum quidam verbosius ea supplemento scribi, istorum eorumdem Benedictino-
commendarunt, plerique diligenter voivendo, el rum opera, auspiciis praecipue Patris cujusdam R.,
appellando, semper, el eximie laudani. Antiquiorum qui in nova du Fresnii editione plurimas paries ba-
temporum servant quasi monumenta, linguarum ad- buerat. Haud dubie ergo etiam hoc Glossarium no-
juvani causas, opiuionum verborumque docent, aut strum denuo conl'eietur ; forsitan et votis nostrjs sa-.
indicant diversitatem ; priscos scriptores receniiores- tisiiet, rà simul ex omnibus Latinis glossariis, lexi-
que illustrant,'iransmissarumque ad nos usque lin- cographis, vocabùlariis, ut sunt diversis aliis nomì-
guarum vel cognilionem, vel decora augeut. Fuerit nibus, meliora, negleclis insania et imitandi vitio
sane «lira major eorum usus et utilitas : hoc ipso lictis, congerantur.
STI AD OPERA S, ISIDORI HISPALENSIS PR4JLEGOMÉNA. 373
4. Caelerum consta t, quod jam dixi, inter doctis-j II ambitus ornatqsque contineri videretur. Atque, quod
simum quemque &glossariis superioruro temporum, Laijnam lipguainatlinet, Varrò, '
si quidem satis emenderàur, et. recte illostrerànr, Servi us, ppnàlus, "aliique ijorninàii*Verrius,
gii Fesijis,
àiì
(yèrp' sfecù>,
àuxilii subsidiique mqltum cqntineri, non solum ad nòta Ihtefprétòr) itanòìninàtique gfàràinaiicf,'viàni
oranenl Latinam linguam-ejusque y.eras eaiisas, sed quasi siraverunt secuturis aliis glossògraphis. '
etiam ad mediornm tenipprnm intelligendqs scripto- 6. Celeberrimus ille,Hispalensis episcopus Isido
jiès, ut de ajitiquipribus",qua 'sanctjs.,' Patr'tarifécgle- rus, queni Juniqrèmidicere soleìitc, incigni labore et
èìàsti'eòriiinj gtaà' prófànis, àliqruuique" sàcrórjjro, multa òpera'ex istis*,"qdbs''nominavi^ Ktyiùològia-
jam nihil dis^érani, Oliare, sipà'sint'de quibus rum opuscolligefeinco?pii,etsijion perfetti'-*; quod
age're bici afjjne.àt, ea br.éyiss|i|)g 'ita' colligam t" ut famen 474 MW PP^eripri a?yp multuin àuxilii
tubi de GJòssàrjp,'tum de inèa' nova induistrìa, panca praesìitit ad dispendam.iingiiam yeter.eiiiRomanam.
in Joiedium prdfér'ahi.' Atque liicqujdèm' èapra?fepìre Eum instituto simili'secutusi'est Rhàlànùs' Màiìrus ';
jiceat"quae 'docpssimi 'quidam' viri de gìpssarjprijni seculi sunt alii, ita ut primum omnium èsse, etmo-
' gitjssarumqiié origine, yérbqsiùs ppcuéruint;' *jfk5>etr'xi.mentum habere magnum .vjderetur scriptoribus fere
flicébànto.r'fgces -perègriìiaruni ji^gu^rum , qua? jn cunctjs, ante instaurata post caplani Cpn^tajjtinppolin
Cra?cain"Latihàfnqtapiinguàs inyécjaeMdèWntur. Mà- }jtl<?ràrùinsltadia,^^o]o^f\0:.i»Hv^'S)Ì*'tb^^rTO
; giiu'sfuit niiménis illoruinscripiprfltii (mi ylappui tàlps éxpónii), or'igjnM^
. cpllegerpni,. et peregrinas et ofescurifìresyoce's,"aliis indeqp ppnniliil àugéndp/W^
nóiToribus'exgpsuèrtìnt ; "certe ppp'tàròm scjmliasiae " mento , dpstaniprè',"et'décpris","' et e^plfliTigijii:. '
"sa?pis,simèaq glossàrià hujus generis provocante R 7- Alque bis pò^ripribus fapjilìmuip 'j^jn"erat
5. Mutayii poslea 'sìgniiicatip vòcabuTiyXwcfó-at, a
ut magnas hàrtaiii'rerum cpplas pst^niaf% cuni Papiàs,
illa omnia qua? pauliihim'..diificilia'intell^ttu"' yjjle- gajònifin t5^jg!tau^^nsis; p|tìtiò, ievt ìlfugujtiòVJpan-
Ìiai.itur,"eò nóniine ingìgnirenlur;, "et ve'rJMSaliig cfa- iips de Janìia, ijuctór brevilòqui "yp'eàbjiijarii,'
fie^niae
.rìiis redderentur- Solebant janfjani glossàrià cplligi gèmmariiinj pi' similium ppefiiìn alìj,' p^iipsfere in-
et jpstìlui"ex iiliistr.alipnibus jet èxppsìtjpnib.'us'gop- jgènii'liumaì)}yires exlja'usis's||ji", % dèjfiyandisì'px-
. iaru'm ajìorùm'fijje"scripjprii'm : 4731 qmVrtamprba ^pijfindìique, et àtagendis'ljil^tts^ Ijebràipis Ivàtìnis-
. iistarpata, yì&àirm erant",id èst primo jòcp pppeban- qije ypcibus"1?.Inaiti tiia^nà;p^rs glos§àf|ini sèriprum
iur ;' secundp 'vero ipsa pxppsitjpcejplu;ìuni'doetp- |.pGusj''^p!, aliis'que
. rilin, vei"scripiqriim', Crévit t^ri'dei^^)pssàfiiiii auc- gaépprpr^'tai'pxBp!HiERq^xMp
|anclpruin' pàtrun}',' L^tì^rum'pfaiClp^ s^F'Rt'S
ni
"jiòritàj, iis, dmms Ljiràa^Gla^ ||jnnipntgriis|[ué'|ij:^i'iptor^ saflc|njV^pgl|É ^
Nempe maximam parlem ex S. Isidori Etymolo- spersa sunt, qua? rem brevius et planius dicerent,
giis et scriplis aliis congestum fuit; at diligenlissi- dpnec tapdem (graec^pumvoeuni mnllito.dp et suum
nius scriptor :ex vetusiioribus grammaticis, Varrone, prdineiii per lilteras poscere videbaliir ; inde Graeco-
Verriò, Velio Longo, A. Genio, "Festó,.Nonio,Macro- jatina elLalinograecagIpsgaria'enaia S»nt :.cujtaSfix-
bio, Prisciano, Servio, Donalo; «choliastisque Latinis pHcandìralipiiis vertigia jam in grammaticis«torlflo-
in poetai alios, praeter Virgilhiro; id est, Horatium, graplpae auptpribus veiqstis, Carisio»,Pris.cianOjJuty-
Persium, Statium, alios, suos libros confecit : com- ehe et aliis qua? Cassjodoras co}iegit, inven'mntur.
pendio istis temporibus utilissimo, et consiliooptimo. f De S. Isidoro Hispalensi, seulunìare, 4àm est
*>Fabricium, Joan. Aìb. omninp laudabo, qui li- IG hic locus-ui verbogius agam,pumpra?]ter antiquiores,
bro JV Bibliolhecae.Latinae, cap. 6, pag. mihi 779,1 qui in Aub, MiraciSQC,Jesu [dele spc. Jesu], biblio-
ita, occasione a -nostro Glossario ulens,. prodii : In theca ecclesiastica hàbetatHr, LucaequeTudensis Vi-
his (glossis) plurima recondita ulriusque lingua voca- .tam S {sidori iti aciis SS., et Era. Bellarminum do-
bula et sepulta obblivionesignificaiiones exponunlur. ttissimi viri iiostrorum temporum, Du Pinius, Caveus
linde passim ad illa doctissimosquasque, lanquamad de ejus.scriplis diligenter expssuerint, mpraetermit-
oraculum recurrere, -et in iis evolvèndisillustr andisqùe tam ea qua?et. cardili. Dopa, Joan. Mabillonius,Joan.
operam suam collocarevideàs. . '. Lamioiusj-bic ibi quasi obiter observarunl. tìaodad
c Neque enim ignolum esse potest, istis vulgo in- hpc Glosarium attinet, paulo post rà medium profe-
scriplionibus, Servii, Donali, Acronis, Cornuti; safis ram, e qua? viris doclis yisa sunt..
, certo Alienitiabéri rioq posse. Servii nomen praefe- Non perfecisse, non solum res ipsa palam faci!,
•ront commeiitaria satis verbosa in Yirgilium; non sed et elare aflirraat Braulio, Caesarauguslanus epi-
sane nullius pretii, sed utilissima, praecipue eam scopus , in elogio B. Isidori, qui ubi ad hos libros
parlem qua? ex veiustioribus grammaticis inlerpreti- perverrà, ila scribit : Etymologiarum codicem tàmia
busque Virgili! desumpta est. Sed multa addita et magnitudine, dìstinctuniab eo titulis non libris. Quem,
insuta sunt sequenlia per tempora, ul Servio omne . quia rogatu meo fecit, quamvis imperfectum ipse re-
emolumentoni quod inde ad nos fedii, ani onine vi- ìiqiierit, ego in viginli libros divisi, etc. Loquitur
timn quod jam inest, tribuere uni taon possimus. - Braulio band dubie de ipso ilio Codice quem manu
Donati nomeii insignius fere est coinmenlario in Té- •sua scripserat Isidorus, et, quia.subinde augcbat, et
rentium, quam isto nugarum et-futili uni rerum ap- n plura ad islos tituios congerebat, nimia magnitudine
parato , qui Virgilium conscelerat, nullius pretii et "esse dicil; scilicet, quia spalia et intervalla plura
ineptissirais homuncuiis, qui Donatimi imitali vole- reliquerat, in qua?quolidie nova supplementa suffi-
bant, iribuéiidum. Islud ipsum , quod ad Terentiu'm ciebal. Nam ipsa magnitudo, qua hodie constai, non
perlinet', a Donato non est, salfim ita talijam habe- possit nimia dici.
mus, ;a dotto bomine ipsius nominis profectum non ( In operibusejus multa hujus generis simillima
est, ulpole inaiiibus distinctiunculis vaticiniisque (memini) ine legerè; - habenlur eliam ejus glossa la-
potius quam ilijjs.trationibus plurimam partem, 'nec . tinobarbara.
sine iràeriiisiSi^sidliSj constans. Bonis certe quibus- $ Wotomest Durandi Rationale divinorum officio-
dam reliquiÌB^t4sto'-nomineinon indignis, varii scioli rum; nota est Historia LongobardiG»; ut multa,
suam insciiiam immiscuéfuriiis'Similis fere est causa qua? ideili insiitaiuni servant,: commentarla jam non
scholiogiàphoruin alitìfùmf f quibus raro lidendum appellein. • •
est, licet nonnunquarà iistì$?i'etopus iis esse possit. * Sacrorum librorum commentatores inde 4 Phi-
Eiigraphii, et obscurtórtainìiorainum ne nomen qui- lone jam hac via processerànt, ut Hebraicornm no-
dem aditoci possim ut hic éloquar; adeo nihili sunt. minum veriverbia invesligarent, alque inde seiisuin
Festus, vèl Sexlus Pompeius, litterarum olim ordi- mysiicuro, seu allegoricuin, adjuvarent. Sublegerunl
nerò-in congèrendo secutus est, unde idem consilium ilaque. antiquos scriptores , et in glossarla ìiìgesse-
posteà obtinuit, ut in emndem variorum sententia? runt "eorum vel expositiones,-vel opiniones.JiiMar-
aut expositiones cogerenlur. Paulaliiu Graeca in- lianaei editione Operum Si Hieronymi babeuUtf
'
573 ;. ISIDQRI^NA. rr ,-PARS.IL CAP. LVIH. r 37.1
Isidqri aulem Origines omnes quasi fundamepti loco» A ruui leinpprum yiruip, Salomonem Constantiensem»
ponunt,. eumque librum strenue exscribunu" si rédéài'in has tèrras, ètoptas sudili jam vìdeaf'.
8. Neque vero eadpm omnium èst ralìp, npc idemi tanta oiiscqritàie" insigne ", ab ira el risii simul ipsi
consilium. Alia glossàrià plus rerum sàcraruni, allai non temperàturum Veclèque detestatùrum insana
niiuus illustrant», alia.nomihanl 472[undé'habent, , capila qua?diìigenlissimiviri eximium Consiliuinirri-
alia iil taceràb. Aija db suo.addutal?, alia jam scrìpl.aì lupi fecerunl, ipsumque tanta, nisi hiòiierèmus, iri-
repellili! tantum et coUigunt. Alia Graeca et Latinai- faniia àspérsériìtit. 1 Natii hoc ego piarle insigne et
Latine tantumd,aliaetiani Franpica'.yeleri.velThécj- ègre'giunv òpus fuisse, cura. diìigenter versarim,
dica lingua « inlerprelantur et éxppnùivt.Qua?si quis> certo scio ;' niàximequè untani. ptainiiim juvare in
recle sciat, ille exiniie alia .ex. aliis emendare pótés!,, iutèUigèndis eyexpelleiidis aliorum èl illis nionstris
et purgare tot inépiis, instalsis, inveiinstis, barhai'is> qua? subinde poslea irrepserùnt.'ISeque exigiià àut
atque oscis loquendi scribendique v'itiis, qua?a itiuT- nuUafuerii ista ulilitas, qua?ex collalis còmp'araiis-
lis, qui nimis sunt ili opinando praccipiìés, saepeÌ que inViceni his lexicis redire ad Lalinam iinguam ,
quibusdam bonis, et benp meritis, et non indoc;iisi et yéìustós sc'riplores ? pòssif; si éi hàéc pfofana
nominibus falso iribuuntur f ; etani ista òìnnis lurpi-• sejutagerèptor, et isla qua? ad saiictos libfps uiiice
tudo ad sciolos* et nasutu.jos, et stopidps scribis i "pertinièpt.
pertineal. . 'IO,, CeVlelepliònurnyariantiupi illud insignepego-
476 8. Equidem certo arbitror, dolimi) superia- ^iuni.nòti pai-upiadjumenfiindcvcpnspquiposset,'quia
mullae hujus generis expòsiliones, licet editor hac pxplicat, qua?liapd sciò an a ppctjs:-ipiisviriìi, qui
operis parte pantani laùdis peperisse yideatnr, "quia B ' Ipcujenter illustr'afìmt' Frà'ncò,(.he6dìscainlinguam?
imperfette (Ait imperite?) hic.ibi negolium hoc ira- usurpala, pu't visà Olimpiofpeript. Sunt sane egrèr
citai,'quod ad tanti doctoris, quantus est HierqnymtaS, già nonnulla, et qpà?"tèlustipri|itas''i(qciimieritjs'',
aliorumque optimorum virorum' existimationem mul- imp Latinae lingua? "njéfìiòriini "'" ''' ' saecù^prpip'.ex'imiairi
''" :' '
-tum sé refert'. I lucem ienerefltn'r.
* MammoUireplus,notimi vocabulariuni, per bi- f'UtS. Isidorus eorum ratione excusetor, quap
bliorum Latinorum ordinem, obscuriores illuslrat nonnulli venustati Latina? nimis assueli in Qriginum
Voces; licei aliis glossariis eniendandis ideo non. libris reprehendunt, qua??o,quptos qui'sque jam. sU»
inu'tìlis sit. Ideni quaedamgrammatica, et-orth.ogra- qui nota; facile pàiiatur? Nani quj credibile est,
phica praecepta collegit. Multa?èunt ejus editiones-, huiiG diligeniem in ver^and.isvetoslis cpipjnentarijs
el qua?nonnunquam differunt, omnes vero non raro virum, ita aberrare potuisse, et p.ejpra seculuni
cmen'dandae.Nomen hujus libri eximie variat ; et esse, meìioribus negleclis.,pti Jiic ibi hòd.ipYidfifflP.' '
fuerant nuper, qui- tnammotractum dici jubebant; Erani'vei'oob ocuios posila qua? cólligèbaj ; èrgi)
Sed non còhstat ea ratio quam obtruduiit. Nani 1n non poterai inepta ipse compiipisci. Sed posteriorura
bis et Vetustissima?scribèndi rafionis, et etymologia? hoc viiium est sciòlorum, quia sua iinmiscuerupt
non ineptà?, habenda est ratio. Alqui anliquissimi bonis, et mutandi corrumpendiqpe" pccasiònem dpr
scribunt mammotreplHs,facili vitio ; recte vero seri- derunt. Ita el quosdam alios expus.em,'quorum tip»
Ini Erasmus Roterodamus, vir cujus auctorhas eo mala glossarla libraria quaedani ipancìpia infarlis
major èst, quo notior illi liber tipi, queni nonnihil suis ipsorum quisquiliis, ipaculis.' et tu.rpìiudinp
reprebendii. Videntur ejus epistola, qua colloquia g» varia affecerunt. Quod vero ad eps attiiiej:', qui ipsi
sua defendita quorunidaiii criminationibus ; et bi-* non optima commenti et cominenlali sunt, te'qipp'r
•blipthecaeHalensis (quaeest Sigm. Jàcobi Raunigar,- rum isla est culpa, non hpminpin.,Videbaniurpptini.p
lénii.-HaiaeSaxonicae doctoris theologi, et professo- de lingua? discipulis mèreri, si ejus, causàs origi-
TÌSceleberrimi) indices, toni. VI, ubi Berolipensium nando et formando, minufissimis,venàlis, àpèrirènl;
tìiurnorum ( inscriptio : Berolinensis bibliotheca:) priscam vero lingua? elégaplissjniati'i ratipjiejji bis
obsèryatio qùiedani'impùgnatur ; hoc Erasmi p!ncu- temporibus quis jure requira.i ? llpdje "s'eimus;istjs
inenioja'm cerio refulata. Erasmisentenliani statini adolescèntiae formaudu?ducibus npn opus esse, cupi
iiluslrabimus.
h Verosimile omninp annpta- singulari Dei beneficio, via optima ad liiteràrurii et
pst| pjim diìigenter .eleraenia pi decora pateat. Ha inle|ligenda sunt, iiuae
.luni. fqisse, pnde là'ni glossa, quani'ejus expositio Erasmfis' ìlpteròdanietisis" repféhendéré" vidèliir in
.desumpta fuit. Restant ejus rei vestigia in hoc ipso epistola qu;e cp.ilpqplprujn"ipsius càusàiiì agii. JE*
.glossario nostro, ubi Àugusliiiùs, Plautos, Dóna'tu'è, /iis "(Hibppplanó,Ptòphplogia,"et Convìviolabu loso)
pomijianlur : sed, ut coinppnditamscribendi ìiancis- si nihil aliud ^iscerertt puèri quam Latine loqnì,
ceréniur scribi, omiserunt tandem. Papiàsjfeidò- meq meretùr industria, qui per
.riim; Papiam, Iliiguitipiiem, juris lnlerpretès:, q'uaniò'pliisìuiidis
(it'sumac yól\ìplaièi)\id [acìq, quam illorum qui mi- .
aiios. no.minat Brevilóquus, iJpm facit Càthòìicpn , sera
licei non ubiquè.' Constanlipìisern npn meinini ita lÌcoì\tas, jiiiiejitut'iManmepireptos, 'Brachytogós, XJt>^à>-
et siepii.ficàndi»iqdos oi'tnidefcaHt? Eoquitùr
solere, sed is Hieropyrnum, ÀUgusiitium, Isidorum, 4è sup tenippre,
Plipium, alios, siepe pe'r plura vprba iratiscribit, tiat,/. qiip jam Latina "lingua èlflor'escè-
licet npn jiidicet. t'axatqtae illud, quod non defuérànt qui istis
c Breviloquussòlel de suo hic ibi addère, sed pp- JO D J'jbjis tatmè loqui dpcebant: ienìpòruni enini cri-
ne itajni? saegujo xv' exeunté, et iniliòxvi, niaxinio in
jpidoinfauslisaqspicijs, et jnfeliciter, péjtas dicam ; preiio erantisiacòriimeniària , quìa itaeliqrà et bre-
pujus rei pongerere tiiniì opinino ptlinet.
d Hoc exeìiipia
nostrum adèp Glossarium hip ibi Graeca yipra non erapt, aut neglectis pristinis scriptoribus
addii ; ,pjura negletta pi òmissa $un't. Aliis inde ^nvphiii npii polerant. sed Brqcliylògosvetustius'éìoqui-
iiir qìiain Brpvìlpquos ; cur calholicontas Erasmus
inscriptio est, Graecolafinis, api Latinpgraècìs glps- iiòiiiinarit,, et,Ludpy, Vives elianti hàc mutandi no-
.sariis, ut Graeca vel Latina primo aut' seenndo niiriis forma usùs sii, ìipn intèrpreior, ciim Catho-
.loco sunt, ut in Cyrilli, Pliiloxeni glossariis, ut au- formare debuerit;
diunt, pnomaslicis quibusdam antiquis yiderelicef; . l\con, caiììolici, cqiholicò,."èie.'.*
aliorum certe inscjljam non'-debebantsua auttoritalo
qua?olim, si Deus voluerìt, melìus et àuttiorà edere tueriiErasmi is'tà vprba exstant pagina 904antiquis-
-Cònslitulumnqbisest, variorpm, noridurà edifortam, simaé
doelorum hominuni obsèrvaiiònibus, aut notis, eo (et ab' ipso Erasmo ' curata?
' - ~ . Colloqtaio-
primae) ' ;
iisuris. • runi edilipnis1529.
e Eo ilem jElfrici glossa?,pertinent, et Rab. « Solebam jam dm et ìioc et illpd potare, ut
Mauri, episc. Mogunliirii ; ìtpni Saiomp Cònslaniiert- ex Graecpruni poelaruni sclioliastis uiiuìti'quasi
sis, qui Graeca mulla L'aline exponit, licei Graeca corpus CQiiiicereiur, item aliàd ex intèrjoretibùs
Latinis litteris excusa insane co'rriiptà sint; plura Craccorumpiosaicorum scriptpruin Graecis : quia
tei Gra?ca, vel Latina, Francica Theòdisèa lingua «t magno sumplu cpràpàranda sunt, pi vix tiaberi, si
575 « AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 576
auctores glossarum ex antiquis, qui raro supersunt, A , opus est. At illud ipsum est Catholieon, magnuiu
libris descripserunl. Ila ppssent tandem isla immania opus. Constantiensem idem manibus voluii : sed
corpora, qua? et sua mole magna sunt, et arlis typo- minus diligenter et assiduo quam opus erat; aliter
graphicae nond.um adulta? et excultaevitio, mulluin et et
plura clarius vidisset.
creverunt, latere in forulis sine quodam nostro de- 13. Sed redeundum est unde digressus sum. Isidori
trimento; cum nec sperandum, nec suadendum sit, nomen praeferl hoc Glossarium, atque eo ab omni-
novas editiones hodie curare. Pertinent sane ad bus excitalur et laudatur. Nec ipse sine gravi causa
/.citj.r,\utbibliothecarum antiquissima? islae editiones mutem , ut distinguere possiinus ab aliis glossariis",
ex sa?culo xv post Chrislum natura; quibus 477 simili ratione congestis. Sed aliam causam hujus
quotiquique destituii fuerunt, ii ad hoc glossarium designationiset nominis quaererem,quam quaevulgo
emendandum parum àuxilii allulerunt. essevidelur. Solent enim quidam Isidorum simul au-
li. Martinius, cujus lexicon elymologiconnec ho- ctorein siatuere, quaenon nova est opinio, sed vetusta.
die sua militate card, licet jam insignis esse desierit, Ita enim illum Honorius Augustodunensis nominai,
non male usus est Papia, Catholico, Brevi- intèr alia Isidori 478 scripla b. Sed non salis certa
firimus
oquo, Gemma gemniarum, Mammothreplò, et simi- illa mihi ralio videlur. Nam non min ipsum Hono-
libus ; sed Constanliensis opere rarius, ut lexico alio, rium, quam librarios describentes, addidisse el no-
quod cum isto simul paulo post inventam imprimendi minasseGlossarium putem, cum IldefonsusToletanus,
artem editum fuit. Sed Martinius saepe suo ingenio Braulio, et alii superiores inter Isidori opera Glossa-
nimium ìndulsit et abundavit omnino ; saepe indigna rium non designerà. Causam ila opinandi et nomi-
lingùarum perito arbitro comminiscitur potius, quam .n nandi duplicem facile invenio : alteram, quod ex Isi-
bommentaiur, ut nonnunquam egredi et cxornare "' dori operibus, praecipueex Originibus fere subleclum
ìnfelix quoruradam superiorum videatur iingendi et coactum est hoc Glossarium, cujus ipsa verba saepe
inuiius. Omnibus istis aut rarius aut usus non est relinei, et semper retineret, nisi subinde per secuta
Caspar Barlhius «, et Alnieloveenius, qui pueriles saecula immutatomifuisset; alleram, quia Isidori qui-
nugas agunt magno conato. Est enim dicendum quod busdam operibus subjunctum et subnexum fuerit,
res est, nec defendenius hodie talia qua? invidiam simili quippe argumenlo constans ac libri Etymolo-
atque infamiara bonis litteris ad minus vel nimis giarum, et inde magnam parlem desumplum.
eruditos conflare solent. 14. Ilaque hodieque viri docti solerà numerare vel
'12. Alque non deluerunt alii qui similiter his praa- nominare inter Isidori opera, ut Bellarminus cardi-
sìdiis dedila opera tam diligenter usi non sunt, quam nal, Cave, et alii faciunt ». Ulcunque existima-
dedenmt operam conjecluris ; sed ii felicioribus tum fuerit, hoc corpusculum, quod nos jam edimus,
auspiciis fere usi sunt. Vulcanius, haud scio an adeo nulla ratione ab Isidoro proiicisci potuit ; sed si
laud'aridus sit ab ista ingeritavirtute. Sed Thomas quidem ille indicem quasi expositionum quarumdam
Reinèsius fere semper feliciter emendavi! qua?alli- incepil d, imperfectiorem et multo minorein, sed et
bii; Gebhardus non infeliciter in eodem argumento ineliorem reliquit, quam hic est hodie. In quem qui-
versàtiis est, nec de la Cerda nihil laudis meruit. dem multa ex glossariis Graecis,et serioribus, multa
Rulhersius non multa attigit, nec ea insigniler mala male intellecta, aut letta, illala sunl, ut putem inde
elegit. Du Fresile félicius versar! potuit in hoc nego- a saeculox, xi, xn, praecipue addi et inseri coeptum
tio, cui fere omnes thesaiiri monasteriorum palue- esse *. Alque id quidem oppido hteplis auspiciis, ab
-runt. Graevius non sinistre hanc provinciam gessit, Q imperita manu et barbara, qua?nescio qua religione
licet non adèo luculenier. Videntur enim aù?oayi- et syllabas corruptas aut detraclas in lillerarum or-
Si«o-T«esse, qua? ad has glossas commendatus est, dinem coegil. Tum vero pejus malum accessit, ut
quod et ipse non diffitetur. islam certe hujus viri ductus scriptura? librarii secoli non iniellexerinl,
eximiam famam non adaugebunt. Utitur Papia, non sancteque servarint id institulura, ut sicubi littera
infelici successu; utilur'etiam Joanne Januensi; sed mutare! novas e! ipsi voces inde conficereni; unde
suis manibus hunc versasse non videtur, quia vetus colligcre licet aliis glossariis scribas jam usos esse,
vocabularium apud Marliniumexcitat, sicubi usus et cum quibus 479 noc contenderint, et inde lepide,
yel maxime impendas, possunt, ul de laboris, qui in rice, et altegorice,et multa alia.
evolvendo insumitur, dispendio nihil dicam. Idem c Ita R. Bellarm. in libro de Scriptoribus eccle-
Latinorum duplicium iràerpretum ratione unice siasticis Colonia?1684, in-4°, pag. 138, poslquam
exopiem. Ita polerant scriptores ipsi sine grandi Isidori alia Scripta enumeravit, Glossariumex diver-
sumptu excudi, cum meliora ad intelligendum prae- sis qua?nòmine Isidori Hispal. circumferuntur, col-
sitlia nitro semper ad omnes parata sint, si semel lectum. Similiter Caveus et alii.
èortiparavèris. Ila novis semper edilionibus nova? d Id quod nobis quidem non fit verosimi'è ; cui
impensa? nasttintur quibus me.diocris plerorumque enim rei illud fece.rii? At post ipsum fuisse, qui
fortuna nunquam par est, cum poluerint minores tàmia magnitudine librum Etymologiarum excerpse-
esse el tolerabiles. Nam repeli omnia qua? nihil rini, credibile maxime esl. Ipse ameni quia glossa-
addunt novi, non opus est. Hujus consilii rationem jla rum, seu expositionum auclor et collettor fuit in
pluribus propedieiu, si contingit oppprtunitas edendi, isto Originumopere nomen etiam ipsius huic Glossa-
declarabo, qua?, ut spero, facile probabitur peritis rio• sumptum esl.
arbitri* lingùarum. Inde factum esse arbitror, quod Honorii tempore
a Bàrthius immensa?Iectioniset vasta?eruditionis liber Glossarum jamjara inter Isidori alia opera nu-
latade nunquam carebit. Sed crudam lectionem vi- meraluni fuit.; licet non tam Honorium, quam cata-
detur saepeaggerere, non digestam satis, ingenioque logi ejtas descriplores addidisse novum libellum,
magis plerumque quam judicio valere. Grande et existimem; qui quidem ipse minor adhuc, et paucio-
insanum opus Adversarioruni poterat longe minore rum e»set foliorum, nisi librariorum ineptia una et
iesse mole, etoinnemquam habet utilitatem com- eadem vox ter qualer, repetita fuisset oh leveiu
•ple'cli. Ea qua? ad has glossas pertinent fere omnia . lilterae unius aut quarumdam mulationem. Istorum
• ex Germanica lingua vaiicinatur, incerta, incredi- etiam vitio acciJit, quod ea qua? in alias litteras
bilia, et nulla specie veri commeinlabilia. perlinebanl, in eas relata sunt qua?novas jam voces
. b In Auberli MiraeiBibboth. eccles., pag 127, ita pati piane non poterant; ul Bras Brat, quod venit ex
liabes Honorii cap. 40 libelli m : Isidorus Hispalen- lucubro, as, al. Ha?c et hujus generis inepta alia,
sis episcopus innumera scripsit opuscula, ex quibus quis putet Honorium Isidori nomine digna exisii-
Mac sunl, libri Etymologiarumviginli duo, liber Glos- masse? Alqui soiiinoleiiier el ineptissime sublege-
'-;sarum, liber Sententiarum, Synonyma, liber de Diffe- runt ex auis glossariis, et litteras ; si placei, MOW
rentia'.TolumVetus Testoni,dùplicilerexposuii, histo- glossis auxerunt. .. ..v:
377 IS1D0RIANA.— PARS II. CAP. LIX. S78
f« placet, exornaverint. Sed quid reprehendere et A CAPUT LIX.
.conviciari allinei ! Deo referamus semper gratias Quidnam aemumcensendumde auctore Glossarli
. recle utendo hac luce litterarum, iisque, quantum Isidoriani, Codicesmss. indicati.
licei, augendis et illustrandis.
15. Venio ad istud, quod promisi, alterum. Cum 1. Glossarium Isidorianum id nominis obtinere
bonas litteras inde a pueris eximie amaverim, dili- potuisse, vel quia cum Isidori Operibus conjungi in
. genter et tales libellos manibus trivi, ex quibus non Mss. solet, vel ex ejus Etymologiis magnani
utililalis ad me redire intelligebam. Utebar quia
parum
vero hujus Glossarti ea editione quam Dionysius Go- parlem confettura fuit, jam alii animadverierunl.
- dofredus corpori Latina?lingua? Auclorum addilli! : Adhuc vero invesugauduih superest, an probabilis
lutulenta illa quidem, et sine auxiiiis, sed qua? eo
me magis alliceret ad tentandas puenles vires. Scripsi aliqua sit ratio, Isidorum ipsum Glossarium aliquod
ad marginem qu e videbantur emendari a me posse ; composuisse, quod alii deinde auxerint, aut cujus
collegi dottissimi, hora'raum opinìones, comparavi imilaiione alia Glossàrià prodierint. Semlerus urget,
cum meis, novas inde excogitavi, vel istas confir- Glossarium inter alia Isidori opera a Braulione et
mavi. Tandem ubi mea cum Graevii editione, et
KR. Benediclinorum nova Glossarli du Fresniani Ildefonso non censeri, adeoque colligit, apud Hono-
contendere licuit, videbar non pauca melius inve- rium Augustodunensem librarios in Isidori libris re-
nisse , et multa nova. Ejus rei specimen quoddam censcndis Glossarium addidisse. Primum Braulionis
. Misceìlaneis Lipsiensibus inseruit celeberrimus, et B
juris eleganiiarumque omnium consultissimus Men- Ildefonsique silenliuin non illieo arguii, Opus Isidori
'
kenius a. Lucinam tamen deam invenire in nostris non esse, praesertim etani illi profìteanlur, alia ab
, terris non licuit. Isidoro edita, qua? ipsi singillatim non enumerant.
16. Conligit denique in favorem illustriss. mar-
chesi! Scip. Mafleiinsinuari, quem, quia id non aegre Deinde vana est suspicio de interpolato Honorii Au-
latiirum ex vulgata ad omnes bonos ejusprolixa vo- guslodunensis loco, quo Isidori elogium contìnetur.
luiitate inlelligere poleram, litteris adii, qua? inler Cum enim Honorius Augusloduiiensissaec.xn florue-
alia etiam deglossariisqua? pararem, brevibusindi- rit, ac multo anie membrana?exarata? fuerint,
cium faciebant. Ille vero benevolenlissime annuit, et 431
ignotum nomen ita hnmaniier est amplexus, ut ul- quibus Isidoro Glossarla ascribuiitur, nihil est causa?
tra auctor fuerit, mitterem, quam id primum liceret, quamobrem negemus Honorium inter alia Isidori
. Veronam ; ibi non defore, qui edant. Jain levi manu opera Glossarium nominasse.
relegi qua? ante plures annos temere congesseram, 2. Sigebertus quidem in catalogo librorum Isidori
eaque ex Catholieo, Constauliensi, et lexico vetusto
alio, alque ex Breviloquo hic ibi auxi, emendavi, Glossarium praelerimsit; sed subjunxit haec verba :
continuavi. Inde natura fere esl illud Spicilegium Scripsit et alia saculàri lilteralura competentia, qua
qnod adjecib. Antiquissimis istis libris, quod raro commemorarenihil ad nos. In his Glossarium locum
solet alibi, omnibus instrutta est bibliotheca publica
academiaeNorirabergensis Alldorfina. Lexicon vetus, habere potuit. Trithemius Glossarli noinen non usur-
qnod ita nomino, quia aliter nescio, eadem forma, C pat, sed. Isidorum scripsisse ait de Grammatica et
.eodem habitu, folio maximo, excusum simul esse vocabulis : quo secundo titulo vocabularium seu
videtur cura Conslanliensi, unum certe esl volumen;
mole multo Salomone minus, et Festoni fere exscri- Glossarium comprehendi quid vela! ? Enimvero in
bens, cujns inde nonnulla?bona?scripturae erui pos- Etymologiis ipsis liber decimus quid aliud est nisi
sint; immiscetHebraica el Graecanomina multa : ut vocabularium, seu Glossarium? Inscriptio ejus libri
videatur Festus auctus esse a studioso homine in est De
privalum usura. quibusdam vocabulisnominumper alphabetum:
17.Hispraesidiis,el diligentirepetitaque saepetedio- sive Vocumcertarum alphabetum.In hoc quidem librò
ne#hujus Glossarli D, (ita ipse laudo) non pauca cer- Isidorus origines vocum per alphabetum potissimum
to restituì qua?summi omnes 480T'rideposueranl,
inulta melius et certius excogitavi, quam isti, plura inquirit, sed ila ul saepe opportunam explicafioitem
confirmavi. Quod elsi universum exiguum est.sirefe- adjungat.
ratur ad eaeteram aliarum rerum, divinarnm humaua- 3. Neque mihi absonum videlur exislimare Isido-
rumque scientiarum magnitudinem,et momeniumma- rum ex aliquo suo uberiori Glossario librum decimimi
jus, tamen a?quiarbitri juvenilis opera?,Latinaelinguae
studiosis dicala?, facile dabunl veniam.Si Deusvelii, Elymologiarum magna ex parte adornasse, eo fere
quod occasio me docebit, glossarla alia Lalinograeca, modo quo Chronicon in compendium redegit cap. 37
vel Grcecolalìna subinde emendaliora procurabo. lib. v
Alidori! Noricorum,menseMarlio, anno 1752. Etymologiarum, et, ul conjici polest, ex libro
Scripsi
Joannes Saloni. SEULER. D de Haeresibus,quem Braulio inter Isidori Opera enu-
Prof. pubi, ordin. historia et poeseos. merai, capita 4 et 5 libri vm compegit- Quod si Isi-
18. Haec erudite Semlerus, cujus opinionem de dorum alicujus Glossarti aiictorem esse slaiua.i:us,
auctore Glossarli Isidoriani rationesque cap. seq. ad difficilenihilominus eril judicare, quodnam sii ge-
examen revocabo. Hominis, quamvis heterodoxi, nuinum ejus Glossarium, cum fortasse inilium exslet
commentationes in oonas litteras dignas censeo qua? quod non sit aut auctum, aut contrattura, et eliam
non diutius lateant. sic inlerpolalum. Non enim ea judicandi ratio placet
a Exstat illud in septiini>oluminis parte quarta, sit, qui et glossas Latinas alias, el, si qua meliora
inde a pagina 717-730. in metileni veniant, ea complectatur.
1 Poleram verbosius illis uti, sed nisi in re ob- e Esl illud maximum praesidium,et auxilium, quo
scura, impetrare a me non polui, non solum, ne ha? glossa?gaudeant, imo, quo magna pars artis cri-
uirais cresceret haec editio, sed eliam ne lemporis tica?,quatenus emendandis libris rette dal operam,
nimis prodigus essem dispensator, qui jam certe vix absolvilur. Nec aJbuc «nirari desino, qui factum sit,
aliquot horaS impendere in novam induslriam potui. ut dottissimi viri negletta hac via, minus totani aliam
Faciam vero seduto, ut, si licet Lalinograeca el alia tara saepe elegerinl, cum hac brevissime ad id peritai»
glossari»emillere, supplementi quasi locus aliquis gere poluerint quo vplebaut.
"
§73 AD 0PER4 S. INDORI HISPALENSIS PRQLEGOMENA. --3I30
quod Glossarium ep antiqutiis sU, quobrevius. NamJA Qufeslipnes in Vetus Testanienfum^ertinept. Sed
ufc.Glps§afÌ!im,fspilp.al? alicjpp.apge.fipqtuijt, ita, ab perle Ildefonsi, qui multa alia Isidori opera Iaculi,
alio contraili, selectis vocibus qua? magis explica- silentium contra perspicuam Braulionis testificatìp-
Glossa- npm parpm yalerp debet, Caveus ipsp npii satis sibi
lipijp djgnae-yidprenlur.In iis jgitor antiquis
riis qpa?.|s'irjpri fifiraep pra?ferjjpt, illpd pràis,3jq!tapi consta^, siqpideni ad annuni 595 Allegorias.inler
cxnendpndprapst, quodnam pluribus sequjoris aelafjs exstanlia Isidori opera nominat. Neque alii rèceu-
yocibug jedundet, pt pqlligerpj pps,sj)pus.,ejnspjpdi tipres hac dp re dubitant, Oiidinus, CellierUs, Fabri-
Glpssar'ipm aut Istori ppp gss,p,aut inulto roagjs cius. Hoc ipsuni ppus Diipinius toni, V Bibl. Éccles.
quani pa?],prges.se,| .interpolatone.,jn Mss,;vero exem- fortasse inlellexit, cum dixit, Isidorum librum Alle-
plaribus hapcexslapt a ine. obs^eryalaGlpjsaria. goriarum super Oclaleuchoscripsisse : deb.uilauteiii
4. In gpdjpe Valipanp 14"1, de.qup pap. 96, pst dicere super utroqke Testamento, S,éd, Ut opinor, Al-
Glossarjpoisip,e indorinoniipe, quod[tpmpninscribi- legorias confudit cupi Quaeslionibus in Velus Testa-
tur Liber jE.tyniplagimim.Simile ajipd, sed uberips mentuni ; quod accidit edam Labbeo in Compienlario
in pprvptqsjló Gpilice Yatjcanp p2jg, eod. cpp. 96. 'atl.pellprjpipuinp^pScript, eccjps.NampriniiiniCom-
A'iiid, qpod esterno titolo tiicjtor Isidori, in Codice .inenlarios allegoricps commenioravit : toni addidit :
Pegip-Vptipapp 227, jdpqup c^p, ?9. j Allegoria, etc, sive GompendiolumAllegoriarumin
"Q
482 ?r Q.iJfiniainvero negar} pequif verba, Glps- Ctctateuchumex Origene, Vìctqrinq,Ambròsio,Hiero-
sarii Isjdprianj maglia ex parte genuinis Isidpri expl'i- nymo, Angustino, Cassiodoro, Fulgentig, Gregorio,
cajliqnjbugdecjarari, e] aliun^è satis verisimile est, aliisque. Hi videlicet sunt quos Isidorus in prxfatipne
P'iinj prjnjanj.gjpsSarii.fpriqani adornasse, pam aliii Cpnitaieplariprum npràinalim rficénsét". Addii ijlic'o
pqsjpa apxerjnt, ordo nijlii in liac ediiipne praescri- Labb'eus: VideXyshtm Senenscm,guiiib.vni Bifitioth.
ptus, ppstulaf,;ut post Etymojpgias PjtfereptiasqueÌ «anct. 3Vi//iemÌKm accusai quod hicubralionumIsidori
ipriim.et verborprn Gjpssarip:.,qppd in ppdem fere' copiam amplificare vqluerit. At Trilhemius alias qui-
i
prgiMiientòvprsator, et ad pmnes, larn saprps quatai dpùi lucppiatipnes,.ut yidptur, amplificsivit,sed recte
profanos scriptores inteljigpndQSet pxplicandos utile- fecit quod allegorias a Coramcnlariisin Genesin, etc,
essepotpst,.lpcutal propani, :adjpnptis doptissiiiio- distinxerit.
rum hpmìnum npt.aiionibns,quibjspb^cpra illiisireii-- 5. Bayeritas ex antìqoitiribus profprt Hpnovitatii
tur, depravala cprrigantur, velerà a recentiorihus> Augiistodunensein,-qui Isidorum Hispalensem lolura
secernantur. '"
?"'""' Vetus Testamentum allegorice exposuisse affirmàt.
"'''":' At Hpnprius mystjcpruni e'xppsìtìpnèg'sacj'gm
C,API|T.^l;.i '.•;
Allegoria Veleris et Novi Testaménti. Non Isidoro} t-« rum intelligit, qp^suntcpnimentarii allegorici, sed
,. ..pliciijCwkheim, qui alii, quam nostro.Hispalemii diversum opus ab eo quod Allegorias nominanius.
qdjudicai\da, Editiones, Mss. .velerà exgnipfgrig, Allegat idpm Bayerius Trilhemiuiìi ? qui inter Isidpri
. 1."Braulio.ita. luinc libi'iim describit : De Ngniini- Jjispalpnsis Qflerà Allegorias diverso tamen in'itio
bus legis et Èyangeliqruni librvtn ?(»»i)i;, ili quo o.sten- Tècenset. In Trithemiovero bis; Allegorias indicali
d\l quid memorqjqìpersona mysteripUtefsignificent. • video, primum ltiterpretationis Veteriset Novi Testa-
Haecex prologo operis ad Orosiuni pelila supt : Q\ia- menti lib. li Dopiinpjneo et Dei servo .'iiòppst, quód
dam, alt Isidorus, notissima pontina legimlur, legis5 plii habenf, Domino scindo et reverendissimo,fratri.
-
jEyangeliprnniqve,qua sub aUeqoriq bnaginarie otyie- DeinàeAllegoriaruìtiMb.ì; ut enim cap. 47 notavi,
guntur et interpretatione alìqua egent, etc. Cupi haec E Tritheniius idèni opus divèrso ìitplp bis intìerdum
satis per sp.aperla s,inf, nihilp.mjnus,p Orpsii nomine8 enarrai, Pastrepgps, queni.eof), pap? 47 espilavi, jn-
ansara lingendi Pseudp.-Pexi.er arripuit, qui ad aq- ter alia Isidori nostri opera collocai ad Horosium
num 423 haechabet : Scribit per hac tempora Isidqrtiss episcqputpde SignificattónibusVeleris et Novi Tesfa-
JuniorCordubensisepiscopusAllegoriarumlibrimiPatito0 menti lib. a. ,
, Orosìo Tàrraconeiisi. Architetti ejiismodi fabularùui» 484 4' IpseSigeberlus, qui primus Isidori Cor-
duos Isidoros Cordubenses dislinxerunl, alleruni ad1 -dubensisiiièmoriamnobis conservavit, aut'sibi finxit,
annum 381, alterum ad annum 423, quéni proptereal'^quem scilicet gètaiprem.ypc'a|, ut ab IJispalepsi di-
Jiimorein ap'pellarnni, Quod fprfasse cpnteinnendunii sjinSUS!»et pdidisse ait qd ^anelimi tyrpsiutn,presby-
prorsus esset, pisi Cayeus quoque ad annum 420) . teriim Hispanuni Comnientarios in quatupr ìibrps
Isidoro Cprduhensi Allegorias probapiliter tribuii Reguni, nihUpnii.nusAjjegorias Isidoro Hispalensi
existimaret, eoquodad OrosiumCordubensistrvyxpoyp? o adju.dicat : Ad( Oresiutn fitruni de Sigiiifica,tionibvs
scripla sint. Addit Caveus, ejusjtipdi ppnipientariòs s nSminum.Cotelerius lom. I, pag. 738, edjlipn. An-
allegoricos neque a'Bratalione, neque ab ìldefonsoÌ luerp. ann. 1698, ad Pàtres apostolicos hujus libri
inler Isidori opera rec'enseri : quod eliam Bivarius3 Isidoriani titulum e suo ms. Codice profért : De Si-
urget in cpmmentarip ad Pseudp-pexlrum. anificalionibusVeteris et Novi Testamenti,
2. De Braulione quam falsum jd sii, modo vidimus. 5. Prpbat praeterea Bayerius allegorias isidpri
De ìldefonso nolo cura Bayeriosuspicari, Secreforunt t Hispalensis esse, ex slyli siinplicitale, qua? ab illius
tibrum, cujus 433 '"? nieminit, èumdémalque Alle- gènio et aevonon abludii ; cupi contra saeculiv iniiia,
.goriqmm esse,I5_ptaj pipilo,cpngruentiusIldefpnsiverbaa 'spu Isidori Cordubensis aciateni respuat, non «iiiips
lid tnusticorum'Expositiones sacrammimim, sivee quam operis nuncupalio.: Domina smelo ac revereu-
381 ISIDORIANA. — PARS II. CAP, LX1. 382
éisaimo fratri Orosio, e mitiore, ut ait, complioreqne, A 8. Allegoria?Isidori exsiaht in edilionibus omnium
quam quintum itail, saeculo,alque e decrepita Latini ejus operam, et in Regia Matriiensi cura notis Cy-
.sermonis aetaleprofecta. Quid,-quod nec Cordubensis priani Suarez, de quibus Grialius in praefatione
.episcopus Orosium presbyterum fratris appellatone descripta cap. 36. Antea prodierant Haganoa?cum
dignalurus esset ? Cum autem animadverteret Baye- aliis Isidori operibus hac inscriptione : « B. Isidori
rius Orosii nomen:tot turbàs eruditis viris peperisse, , episcopi, iheologi velusiissimi, de nativìtate Domini,
nuUtanique Orosium episcopum Isidori aequalemin passione, et resurrectione, regno, atque judicio libri
Hispania inveniret, c'onjecit, prò Theodosii nomine, duo. Ejusdem traclatulus de Vita et Obito quorumdam
qui Arcavicensis episcopus fuit, et ad annum 610 -utriusque Testamenti sanctorum. Item Allegoria?quae-
Toletana?synodo sub Gundemaro septimo loco.sub- dam ex ulroque Testamento excerpta?,una cum libro
scripsit, Orosii nomen in membranas irrepsisse. Po- Praèmiorum (cornee Prooemiorum). Omnia haec ex
tuit probabilius id conjicere de Oronlio metropolitano Codicibusduobus antiquissimissunt excerpta?, hacie-
Euieritensi, cujus nomen in conciliis Hispanis jam ab nus prorsus a nemine yisa. Haganoa? per Joantiem
anno 638 legitur : quique, etiam vivente Isidoro, Secèrium anno 1529 mense Marlio : J» quatuor Alle-
.eam dignitatem fortasse jam obtinebaf. Potuit simili goriis pramittilur epistola Orosio fratri, etc. i
.modo suspicari de Honorio Cordubensi episcopo, qui.*B 486 9- Exemplaria mss. a nobis observata Inr-c
concilio Hispalensi n , cui Isidorus praefuit, ottavo sunt. Godèx Vaticanns 287, ubi simt Allegoria? Vele-
loco subscripsit. Et in nonnullis quidem niembranis ris Testamenti falsò S. Ambrosio ascripla?, de quo
^Allegoriarum scribitur Borosio, quod fieri ' potuit ex cap. 93. Codex Val. 629, de quo cap. 94. Godex
UOnorio. Imo si Honorius hic alicubi Cordubensis , Regio-Yaticànus 231, de quo cap. 99, hoc titolo :
episcopus dicebatur, fortasse inde fundamentum ali- JAberdeInlerpretationeqiiorumdàm r\ominumVeteris
quis arripuit, ut de Isidoro Cordubensi auctore AUe- Nopique Testamenti. Dominoet Dei serpo Orosio epi-
-f óriarum cogitare!. scopo Isidorus. Quadam, eie. Auctor Inventarli de-
;:'-'6. Nic. Antonius lib. in, cap. 2, cum de Isidoro «eptus, ut putp, a pseudochroniepram auctoribus
-Cordubensi agit, suspicatiir Isidorum Hispalensenf inscripit.: Isidori Cordubensis-deInterpretazionequo-
Allegorias nuncupasse Orosio illi abbati cujus fit .rumdatri nominum,Pie, ad Qfodum presbyterum Vax-
'mentio in duabus epistolis Gregorii Magni, altera ad raconensem. Allegoria?sine auctoris nomine sunt in
Ùionachósinsula?Montis Chrisli, altera ad Symma- Codice Regio-Valic 1825,deqpp cap. IQl.Iii Ca-
'«hum defensoremj lib. ì, epist. 49 et 50. Elsi.-enim dice Palatino 277, de quo cap. 103, Allegoria?pra?-
4sidorus Orosium 485-fr»i«*m nominai, tamen jd missa rubrica ; Dotnino tqncto uc reverèntissimo
non obesse debet, quia potuit Isidorus nondum epi-:' „ fratri Orosio Isidorus. In Urbinate .100, cap. 104 »
scopus ad Orosium scribere, vel potuit ipse Orosjus eadem rubrica, cui praeit titulus : Liber Isidori- qd
aliquando episcopali dignitale augèri. Hoc secundum Orosium incipit. In eodem Codice est etiam .Liber
potius esset tenendum, siquidemin AllegoriisIsiijorus Spliloquioruni<td Qroshtm Patreni fonasse per errò-
jaih Gregorii Magni auctoritate utitur, quod vix ab .rem librarii, qui Qrosii np.nienex Allegoriis siiippsit,
«o nondum episcopo fieri potuit. In allegoria Servo- .pi pgtretn, ut puto, prp pi\esb,yterumppsuit. Adi?er-
rum in Novo Testamento Cyprianus Suarez (Joannes tenduin est, in vetuslissirais piembranis legi reveren-
Grialius ait Nic. Antonius, fortasse ul ediiionem indi- tissimo aratri, non relereiidissimo.: quod verbppi
cci), qui notas adjecit, sic observat : Aliiin primoservo: deinde praevaluit. In Conciliisquoque Hispania?mss.
D. Gregoriumsignificai cujus fuit in primis studiosus: hoc «pilbeton effertur eodem mpdp reveKnlistimus.,
is enim ad hunc modumtraetetipr.wsenlemallegorìam. . ut in anliquissiipis,Codjcibus bibliptliecà? Vaticana?
7.0pinio Pelliceriiin observalionibus adGhrpnìcon, observay|. ; .
quod DulcidiiSalmanticensis esse pulabat, Isidorum CAPUT Lxi. ;
episcopum Setabitanum prope finemsaeculivi aneto- . Liber de Ortu el OkiluPatruin Isidoro,gsserìtur. Edi-
rem fuisse operis de Significationenominum,esplosa tiones, mss. Codiceshujus libri. Pradicalip, Jqcqbi
a iiobìs fui! cap. 16 -, nèque ulli ea jnnili potest Majoris in Hispania abìsidòro asserto comprqbàtiìr.
p Ejusdem operis quadam exemplointerpolala et con-
-fondamento, sive hic titulus Allegoria?, ut videtur, - editus num ab gliquy interpo-
trada. Genuinusliber
in licei, sive Glossarium Isidorianura. Quid autem latore cprruplus.
dicemns de Codice Valicano 287, in quo Ambrosius ì. De Isidoro auctore libri de Ortu el Obitu Pallimi
auctor Allegoriarum dicitur? Nani post alia Ambrosii lam cpnsiaus est veternm scriptorum et exsnipli-
•opera eidem .liber Isidori de Ortu el Obitu Palrum rium mss. Operum Isidori consensiò, ut valde mi .in-
•el Allegoriarum Veteris Testamenti ascribitur : ac dura sii exstilisse aliquos recentipres, quibus in
finito opere Allegoriarum notalur : Explicit liber nienlein .venprit id; {legare, aut etiàni in dubiran re-
MeatiAmbrosii archiepiscopiMediolarieitsis: de Figurìs vocare. Omillo slupendam Vossii 'liiillucinalionein ,
Veteris Testamenti,Nimb-uniinvepit aliquis pa opera qui Callixtuin II saeculoxn Ronìanurà ponlificein ,
inter alia Ambrosii: pt quia vel npmpn deerat, vel auclorem libri dixìt de Vita et Obito sancloruni, ejus
npn satis dare apparebat, Ambrosio adjudicavit. scilicet qui inter Isidori opera 4S7 legilur, iit ab
;ISeque auctoritas ejus Cqdieis,qui sacculoxv exaratps 'Qudinp tpm. II, pag. 1006, et a Fabric'ip Biblipih.
fuit, ,tot aliis anliquioribus el Codicum et scriptpruin med. yerb. Callixius fi jam nplafuni fui). Quis non
teslimoniis quidquain obesse debet. iniretur Natalis Alexandri conlidentiam, qui saeculoi
583 AD OPERAS .ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA^ 384
Hist. Eccles. ,'dissert. lo, pròpos. 2, jam constare, Aplores alios ante Isidorum Hispanicum S. Jacobi
ait, apud dbctos librum de Vita et Morte sanctorum, apostolatum contìrmasse. Mariana in traci, de Adveu-
« qui sub nomine S. Isidori circumfertor, sancii revera tu S. Jacobi in Hisp., et Florezius tom. III Hisp. sacr.,
i Isidori genuinnm return non esse? Scio, nonnullos pag. 106 seq. ignorare se dicunt quaenamsint ea qua?
, viros doctos dubitare, an Isidori opus hoc sit, quos- Isidoro indigna mendacia Baronius appellai. Si quos
dam eliam Isidoro aperte abjudicare. Sed cum alii forte moveant verba de Jacobo Majori : Sepultut est
neque minus dotti, neque numero pauciores opus in Marmarica; facile respondetur errorem librarii
, -Isidoroasserant et vindicent, quo jure Alexander lueri irrepsisse, ul ex voleri Breviario Toleiano colligitur:
poteri! suum illud jam constare apud doctos ? Cui re- El, ut dicit beatus isidorus, sepultusin arca marmo-
funere facile quis poierit, et nunc constare apud do- ricq^ cui aduserei leclionarium ms. Complutense :
ctos, et olim apud omnes semper conslitisse, librum alludunlque antiqua alia instrumenta de sepulcro
deOrto et Obitusanctorum Isidorum auctorem habere. Corapostellano:arcuatamdomumi arcit marmoreis,sub
: 2. Baronius, Cennius, el quolquol advenlui et prae- marmoreis arcubus. Ac fortasse, ut apud Marianam
dicalioni S. Jacobi'in.Hispania refragantur, librum nonnémo conjecit, primum scriptum fui! murmorit
de Ortu et Obitu sanctorum coiificlum, falsoque arca, ex. quo levi inutatione facium est marmarica.
Isidoro tributum, corruplum atque interpolatimi as- B ! Alii, ut Gaspar Sanchez, et Maurus Castella, suspicati
serunt, vel suspicantur, ut Bayerius observat. Man- sunt inTamarka, namTamarici populi suntGallaeciae:
sius vero, in noi. ad Alexandrum, inter eos qui quod tamen minus probandum. Mea conjectura esset
praedicalionem Hispanicam S. Jacobi defendunt, Marmarica, sive aliud simile noinen (nam nomina
Cennium enumerai de Antiq. Eccles. Hisp. toni. I, propria in Mss. passim inveniuntur corrupta), nomea
dissert. 1, cap. 2. Scilicet Cennius praedicalionem loci esse, in quo primum Jacobus sepultus fuit, vel
S. Jacobi in Hispania ex sola iraditione tueri vult, ctt- intra, vel prope civitateni Hierusalem.
jus tamen nulla mentio exstet in monumentis qua?in- 4. Gonferenda tamen sunl qua? de sepulcro S. Ja-
veutionem corporis praecesserunt. Quo autem judicio cobi in Hisp. sacr. toni. XIX enarrantur, pag. 58,
id egerit, satis duo haecspecimina oslendunt. Negat, ex Hisloria Compostellana, aliisque monuuieutis.
Isidori esse librum de Orto et Obitu Patrum, quia in Theodorus et Atbanasius, discipuli S. Jacobi, sepelki
eo epistola canonica apostolo Jacobo Majori Iribui- se jusserunt bine indead sepul.crumsancii apostoli. In
tur, quod a nullo, inquit, hominum factum compe- quodam Codice HistoriaeCompostellana;, qui asser-
ritur. Quid imperitius? Apud eos qui prò Jacobi in valur in collegio 489 Majori Saliiiantino Arclào-
Hispaniàm adventu scripserunt, eorum catalogum re- piscopi nuncupato, initio exstat imago episcopi sub
. perire potuit qui epistolam canonicam Jacobo Majori (C arcubus inspicientis sepuJcruiu quoddam magnuiu co-
aut aperte tribuerurà, aut id saltem probabile judi- - opertum in medio positura, et duo alia minora bine
carunt. Praeterea affinila! nihil promoveri, etiamsi inde sine operculo. In ipsa Historia Compostellawa
hyinnus Breviarii Mozarabici,'quo praedicalioS. Ja- corpus S. Jacobi sepultum dicitur sub marmorei*
cobi in Hispania asseritnr, S. ìldefonso ascriberetur, arcubus : in multis regum Hispànorum diplomatibtis,
quia Ildefonsus, ait, longeposttempora Isidori floruit. hoc toni. XIXHisp. sacr. relatis, niodolocusindicatur
Quid falsius? quid inepiius ? Ildefonsus Isidori auditor sub arcis marmoricis, modo in locumarcis murmoricis,
fuit, obiit anno 667.Corpus Jacobi invenlum inGalla?- modo sepulcrum habemusin archis marmoricis, modo
cia fuit tempore AlfonsiCasti nuncupati, qui regnare arcis marmorica fundo Gallacia. Dubitali potest an
coepit anno 795, anle quod tempus negat Cennius ex tribus illis arcis, quas dixi, sive sepulcris, inilio
monumentimi ullum exstare praedicationis Jacobi; nomen indilum fuerit Arca marmorica, vel ab arcubus,
neque promoveri quidquam posse 488 pulat, sub quibus sunl sepulcra, appellalio fluxerit loci
etiamsi hymnus in quo praedicatio statuilur, Ìldefonso Arcus marmorei, el corrupte arca marmorica. Caete-
ascribalur. Et gloriatur quidem Cennius, se non in rum in lauta Codicumet leciionum varietate seligam
Hispànorum graliam, ul Bollandiani, sed in veritalis apud S. Isidorum scripturam quam mihi exhibet Co-
gratiam scrìbere. D dex Casanatensis G. m, 1 membran. in fol. saeeulixi
3. ConslantinusCajetanus, in elogio Isidori, pag, 29, circiter, sepultus indrcamamorea; quam lectionem
verba proferì Baronii ex noi. ad diein 15Julii Marlyr. conjecturaegravissimorum hominum, et leetiones Bre-
Roman, de hoc libro : An sit Isidori, non immerito viarii Toletani conlirmant. In ms. vero Casanatensi
adducilur in conlroversiam,cum copiplurain eo indigna scribilur archaprò orca, et veleri manu notata?sunt
'Isidoro reperianlur coagmeniata mendacia. Excipit ha?diversa?' leetiones, vel Acha marita, vel in Achaia
. autem illieo : Revera tamen Baronius hac non dixis- Marmorica. Ex Acha marita alius fortasse conjiciet
set, nisi Isidorus evangelicamad Hispan s Jacobi pro- aclamaritima.
feciionem,quam ipse inficiatur, docuisset. Sed de Ba- 5. In Chronico interpolato Isidori, quod in sua
ronio quidem aliler sentie.idum : nam aliquando Chronicorum syllogeLucas Tudensis edidit, alia innui-
praedicalionem S. Jacobi in Hispania sustinebat, tùr leclio : Petrus et Pauliis sepulti sunt Roma;, An-
etiamsi negare!, feloni S. Isidori esse librimi de dreas Patras cintate Achaia, Jacobus Zébedwiin uree
Ortu et Obito Patrum. Addit Càjelamis se singidari marmorica, eldelatusin Gallaciam Bispania ulthnam
Cpiioertatione probajse, fide dignissimos eliam scri- provinciam. Sed ad marginem notalur in arca mar-;
385 iSiDORlANA*- PARS IL CÀP; LXL 380
morfca ; et, ut ego arbìlror, auctor voluit, Jacobus, A rum auctorem S. Gregorium Magnum negare 49J,
Zebedai in arca marmorica est delaius in Gallali. ausit, quia multa in cis sunt qua? fide nunc indigna
ciam, eie plerique censeol? El audent quidem aliqui, sed tam
. 6. Ut autem eos recenseamus auctores qui librumj validis rationibus refelluntur, ut lemeritalis sua?eos
de Orlu et Obito sanctorum Isidoro tribuunt, a Brau-. pudere debeai. Deinde scriptores colleclaneoruin
lione initium ducendum est. De Ortu, inquit Braulio, magis excusandi sunl, si quaedam aut aliquaiituluin
et Obitu Patrum librum unum, in quo eorum gesta, absurda, aut minus credibilia proferant : proposiluin
dignitatemquoque,el mortem eorum, atque sepulturum t enim illis eral non tara ul vera a falsis discernerent,
tentennali brevitale subnotavit. Vjdes non solum in- quam ut aliorum ditta congererent, et aliis dijudi-
scriptionem, sed argumenlum quoque operis dare» canda proponerent.- Praelerea Colleclanea qua? Bedae.
. proposilum ex ipso Isidori prologo : Quorumdam % nomine circumferuntur, aul Beda?omnino sunt, aut
sanctorum Patrum, nobilissimorumquevirorum orlus, auctoris aequalis, vel non multimi posterioris, cum
tei gesta cumgenealogiissuis iti hoc libelloindila sunt'. in antiquissimis membranis descripta reperianlur. •>
dignità*quoque, et mors eorum, atquesepuliura SEN- II. Allegai deinde Nic. Antonius auctorem sermo-
TIMIALIBREVITATE notata. Csccus sit oporlet 490 . nis de AssumptioneMaria Virginis, inter alios sancii
qui in Braulionis praenotationeexpressum non videa!t gfi Augustini olim retali, nunc in appendiceli) editionis
Isidori, quem nunc habemus, librum. Maurinorum tom. V, semi. 208, rejecti. Hic senno
7. Ildefonsusin Isidori elogio ab hoc libro incipit: a Labbeo in dissert. de Script, eccles., Fabricio in
Scripsit, ait, operati eximia, el non parva, id est, li- Biblioth. med., et aliis credilur esse Fulbeili Carnor
brum de Orlu el Obitu Patrum. Adhaerentalii scripto- tcnsis. Mabilloniusin Actis SS. Benedici, saeculom*
res de Vir. illnstr., Sigebertus Gemblacensis, qui ne- part. u, pag. 266,.asserii, in quodam Codice Clunia-
que Braulionem, neque Ildefonsum viderat, ut ex. censi Autberlo, seu Ambrosio Aulperlo eumdem,
horum trium collarone Nic. Antonius animadvertit ; sermonem tribui. Fabricius in.Bibl. med, verbo A»i-
Pasirengus et Trithemius cap. 47 laudati quibus, brqsius Aulperlus hunc Anlpertum, sive Aulbeiluuk
prxniisimijsNotkeruin fialbulum, qui saeculox ineun- abbatem S. Vincentii ad fonles Vullurni, qui saeculo
te decessi!, etinier alia Isidori opera recenset librum, vm floruit, distingui! ab Aulperlo abbate Casinensi
de Patribus Veteris el Novi Testamenti, saeculo ix ; et ad hunc secundum a nonnullis referri
8. Addit Nic. Antonius Ferdinandum Perez de, ait sermonemin assumplionem Maria?.interAugusti'
Guzman (corrigendum Didacum Lopez de Almella)i nianos de sanclis, et in Coinbefis.iibibliotheca cpn-
in opere Hispanico Et Valerio de las Historias-sub, cionaloria. Codex Vaticanus 1209 saeculi xi vel xn,
Joanne H Castella?rege conscriplo, Joannem Eisen-. £C Inter alias homilias exbibet in octava Assuraplionis
greinium, Lippomanum, Surium, Pbilippum Bergo- laudalum sermonem, praemissarubrica : Sermo Am-
malem, Possevinum, Andream Schotum, quem, brosii Aulperliin octava S. Maria. Incipit -.'Adett,,
inquit, appellainiisaiite alios hujus scripti vindicem:, dilectissimi fratres, dies valde venerabilis, eie. Ru-
quippe qui de scriplis SS. Patrum in dubium revo- brica manu veteri perscripta esl, sed ila ul aliud
catisac vindicatis edilurum se opus promisi! in sebo- prius exaratum fuisse videalur, .
liis ad Photii Bibliolb. cod. 1. .12. In hoc ergo sermone ms., qui sane veteris au-
d, Ex antiquioribus scriptoribus qui Isidorum hu-: ctoris est ita legilur : < Sed nec inveniliir apud La-
jus libri auctorem agnoverunt, proferì Nic. Anto- tinos aliquis Iractatorum de ejus morie quidpiam
nius Bedam, qui saeculo vm floruit, ac fere cen- aperte dixisse. Nani cum illum Evangelii versiculura,
toni annis posi -Isidori mortem decessi!. Scripsitt quem Simeondixi! ad Domini malrem : Et tuara ip-
Seda paulo ante obitum, ut auctor Vita?discipulusi siusanimampertransibitgladius*; beata? recordalio-
quidam ejus narrat, de libris Isidori episcopi excer- nis iractarci Ambrosius, ai! : Nec hisloria, nec li!'
ptionesquasdam.Exstant etiamnum VenerabilisBeila? tera docet, Mariani; gladio vitam linivisse. Hiuc et
Colleclanea seu Excerpla ex probatissimis Ecclesia? Isidorus: Incerimi) est, inquit, per hoc dicium, utrum
doctorum sententiis colletta voi. III Operum ejus : in ..n gladium spiritus, an gladium dixerit persec.ulionis. »
quo libro multa iisdem verbis referuntur ex opere Habes Isidori senlenliam in libro de Orto et Obitu
de Ortu et Obito Patrum deprompla, praesertimcap. Palrura, cap. 67, 492 de Maria, neque alibi apud
de divisione apostolorum ; ac nominatili! Jacobus ad Isidorum reperiendam : i Hanc quidam crudeli peci*
anuunliandum Evangelium Hispaniàmaccepisse dici- passione asserunt ab hac vita migrasse, prò eo quod
lur. Hac sunt certe excerpliones illa?de libris Isidori; juslus Simeon compleclens bracbiis suis Chrisluiu
~ Bedaediscipulus laudai.
quas proplietaverit Mairi, diceps : Et luam ipsius animata
10. Nolim dissimulare istiusmodi colleclanea fé- perlransibit gladius. Quod quidem incerlum est
tum genuinumBedaea Natali Alexandre, ac nonnullis uirum prò materiali gladio,dixeril, an prò verbo
aliis viris critìcis non censeri, quia, ut pulant, Dei valido, et acutiori omni gladio ancipiti. Speciali-
ineptiis referta sunt. Sed advertendum primum est, ler tamen nulla docel n'istoria Mariani gladii ani- '
non omnia ea qua? nostra hac aetale inepta videri madversiónc peremplàm. »
Solerà, aut reVera inepta esse, aut scriptoribus an- 13. Bayerius, qui in npiis ad Biblioth. Hisp. eam?
tiquis, bona «plerumque fide iiarrationes aliorum dera causai» suscipit, plures exciial recenijores, qu
eicipieutibus, inepta videri debnisse. Quis Dialogo- libium de Orto el ObituPatruni Isidoro, adjudicaut,
387 AD OPERA S. ISlDÒRr IÌ1ÌPÀL1NSÌS PRÒLIGOMENÀ^ ÌÈ&
Géfuerl èpitonìàtPrém, Bèllàfnìiiiiim, Jòàh. Gèr;, À citata faerai abitine Asturinnis uSquein ori». Fkife*
Vossium, Caveum, Oudinum, Alberlum Fabricitam, zìusj tbm. XV Hisp. sacrij pagi 469, Arcaficiinij Às*
Cellierium, el Placcium, qui in Thealro Anonym. et caricum, sive Ascarium episcopum BracareitSètii
Pseudonym. In Isidoro Hispal., num. 1484, adversus collocai anno 785, sed addit, a Pagio* Fléuriòj Bàs-
Isidorum hujus libri auctorem ne liiscere quidem au- nàgiS, auctore Gatslogi:episcoporiim Bfacàréhsium'j
del. Ex antiquioribus laudat auctorem Vila?S. Isidori et àliisi épiscòptìiii Bracarensem eonstitiiii nulla ta-
apud Bollandianos tom. I Aprilis, el Ascarìcurà nnatialiala ratione* .
quemdam Hispanum episcopum In epistola ad Tuse- 16J Ita eamdem senienliàih Nic. Antonius pròTert
redum nondum edita. Incidi! in eani epistolam, dum omnes ejus operis èdiiionesj quae Isidbfuin àtiétorem
récenseret Escorialensem Isidori Etymologiarum Co- agnoscunty et inter alias «aita quahi ipsé ài! fàcianì
dicem digramm. el plut. i n. 3, aera MLXXXV, sivè Haganoa? apud Séceriunl cubi libris de Nalivitate
Christi arino 1047, xn Kal. SeplèmbTis a Dominico Dominij Allegoriisj et Procemiis, anno 1524; Córri*
presbylcro exaratum, ul in fine legitur. Titulus verbis gendum arbitror «ntìo 1529 ; neque enim diversam
male Latinis est : Direcla Ascaricus ad Tuseredus Dei hanc ediiionem esse credo ab ea
quam =cap;prsec.
famulus, de ipsis sanctorum dbrmìenlìum, qui cdm dèscripsi. Fabricius aliàni àiìtiquiorem commemorai
Chrislo surrexerunt, corpora, eie. Ibi cum opiniònerii sinéloetì et anno in 4, tum eliam Basileetasem-in
j§
quorumdam expòsuissél, qui asserebant sanctorum Orthodoxographis 1569 in fol;, partu iir pag. 4736;
Patrum, qui cum Chrislo resufrexerant, corpora Latét quaedamejusdem libèlli «dillo in opere non
ad : « propria remeasse busta, addit, illud quasi ebe- sàlis in: iiostris regionibns obvio hoc titolo J f Dis
tes beati Isidori edicto in medium proferentes, id est, Vila et Morte Mosis libri tres cuin observaliònibus
de Adam, tresquepatriarcis, quod eos inlocum Arbè Gilbert! Gaulmiiii Molinensis. AcceduntPseBdo>DoT
propriis narret requiescere in sepulcris non intelli- ìothei Tyrii, et aliorum veterum apospàsmalia de
genles stolidi et lirarites, quod ille si patria, vel cum Vila prophelarum, apostolorum, et «epluaginta dis-
{aut quòrum, aut quoniam) nescifet Domini jussu cipulorum Christi, Grasce et Latine. 494 2- De"
suscitata illa corpora essent, neque propriis ea vi- Sira et aliorum Orientattuin isentenlia?§a Paulo Fa-
dissè ùculis, si sint in suis, aut non sint sepulcris :' giov et Joan; Drusioptìdém éditse. Si Nicephori^lal*
sed antiquam solummodo de Patrium vitam, vel obi- listi Menologiuni breve - ecclésiasticnm. Girti praefei»-
tum Genesis proferat storiarti, t tibne Joàu. AlbertiFabricii.flambiirgi,«unipt& CJalri-
14. Quamvis obscura ha?c sint verba, lamen darre stiani, Liebezeit, anno 1714. 3 In 8. Igitur pag. 512
indlcam. caput 1 libri de Ortu et Obito Palrum : Se- hujus, .coilèctionis exstat Isidori liber hoc titolo:
pultus esl autem (Adam) in loco Arbee, quiiocus no- p Beati -Isidori Jùniorisì Hispalensis. archiepiscopi', de
men a numero sumpsit, hoc esl, quatuor : nam lièi Vita et Gbitu sanctorum qui Deo placuérunt. i>èetìt
patriarcha ibidem sunt sepulli, et Ine quarlus Adam. prologus. Index prò utfoqtae Testamento^ capitibus
Quo auteitf saeculo Ascaricus hic vixefìt, incerlum. 87 continetur. Fabricius ipse, qui liane ediiionem
Ex incompto et horrido Latini sermonis ad Hispani- euraveratj in sua Biblioth. medii aevi eam lacilus
cum piane declinanlis 493 stv'° Bayerius colligit praetermisil. Edilio similis Haganoensi anno 1529
auctorem saeculo ix aut ineunte x vixisse. Prorecto jam indicala? : sed in Haganoensi adést;praelalio et
saeculo xr, quo exaratus est Codex, aut ante, inter ha?Cinscriptioi-Liber B, Jtidorilepiseopide Miami
Hispanos, Ascaricnm scilicet, et eos qui ab eo dis- Obitti. sdiictorùm. qui Deo ptacnermk -.M preefatiooe
seràiebant, constatai libroni de Orlu et Obito Patrum qiiaedamverba praepòstere eollocanlur interne" nie-
fetum Isidori esse. dum : -Ptmfatio quorumdam/sanctorum nobilissimo-
15. Sed mea cónjectura est Ascaricum auctorem rumque virorum oriutvì.i-dum.brevi sermonelegunlur,
epistola?antistitem Bracarensem fuisse ; illum scili- qui in Scriptumlauìlibuspmfuerunt; •-<-..-
ed, qui saeculovm Elipandum interrogava per lit- Hi Ad velerà exemplaria inss. libri ide Orto -efr
lèras, an Jesus Christus Filius Dei adoptivus, an na- Obitu Pàtruni provocai ^emdeiNiCi Antonius^ quae
turalis esse!, atque Elipandi errorem amplexus fuit. n nùlluni albini atictòrèm pra?Ìerunt,; oisi. Isidorum,
Epistola Ascafici scripta est non sermone Latino aulper -errorem Pai res Isidoroantiquiores, ,H,yprpr
doetorom proprio, sed idiomate lune apud vulgus nymum,et Arabrosiura, ut postea dicam. Inter-alia
tìsitato, adeòqué srrnillirnahac ita parte est epistola? Isidori. pppra hahent hunc -librum Cpdicef antiguis*
^miliàri Élipartfi' ad Fèlicèm* Ùrgèlitàntim, quàtìì sisai. in bibliotheca Parisiensi S. .Cermani à Pralis.
FtereMùs"tòni.'V Hisp. 'sàcr^ pag; 577/edidit, et Plusquam quingentoru.mannoruni.Gpdicem laudabat
bacàtiglui, niimV29 et 31 praefet; ad Glòlsàr; nièdì saeculo xvi Hyeronymus Zurila in Aiinalibus>:Alius
èi inf: Iiàt>, in èxeràplurn vulgatìs sermòriis Liitmi mèmbranaepus auBorpìm 250, fuit eodemsaeculo in
Mduiit. Incipit'iDòmino Felice^ sciènte vài rèddò; bibliotheca Antoni! Augustini.: alius hi.bibliolheca
ijitìtt'èxevnieJuKo vèstM scriptoeccepii,' eie. Jonas Ca?sarea anno 1475 descriptos, ul Petrus Laiubep'Bg
Aìireliànènsis iti òpere adversus Claudium Taurinèni testatur. Duos alios.anUquissimpsCQdicesànleipculo*
sem refert Elipandum Asturiàs et- GaHseéiamsuaL liabuit, qui editioni Haganoensi pKiefuit;:octo epp'-
ìfisàiia Adelfina"-imbuère tentasse* cujus discipulosj tuljt .Petrus de Fuentidueuna, qui aa^jlipiipm.^ej
ifnjd -Astofèsipse Jòtiàs aliquando vidérat: Sic etiami ìgiàm Matritenseoj-huncilibram,jeipendàyi^ ut.jKiau»
Jfeéàrkus Ttiseifetlo'cótìtróversìàm expoiiit, qua? ex-• Grialius in priefatipneoiari'al. toiiblip^ejw^ibfp;
389 y .r , : ISIDORIANii -r.PARS H. CAP. LXI. . ,,. 39<ì
.siaua hic;idem liber cum aliis ìlss., asservatur. Baye- jIVpamquè Romam accepit, Andreas Acbaiam Jacobus
rius annoiai bibliolhecam Escurialensem binos Co- Hispaniàm, Joannes Asiani, Thomas Indiata), Mat-
dices.hujus operis non tamen usque adeo antiquos, thaèus.Màcedpniànì,Philippus Gajliam, Barlholoraaeiis
jpxhihere, octonosParisiepsem regiam,.ut ex catalogo Lycaoniàm, Simon Éelotes jEgypium, Maltiifas' ju-
,appareti Observandum, Bivarium ad annum 57 Dex- daeam, Jacobus frater Domini Jerosolymam, '
Jtadàs
'-triChsotì. asserere; PelrumFuentiduenna, sive Fon- fratè'r 'fibniinlMèsòpÒtaiiiìaiti; Paulo aìitèin "bum
tidomuni 18. Codices vetustissimqs conlulisse : qui cStéris àpostòlis libila Bòrs propria iràdituf, r|inà
.errar esttypographi prò 8,Cpdices,;Repreheiidilìdem in omnibus gétitibus magistef et prà?dicàt6f"f IH
Bivarius Grialium et,Lpa.isam, qui, ut ajt, etiam pdi- gitiir.' »" .';'' ': " .- -"' -";^
tioueni correxit, quodin elogio S. Jacobi 495:Ma- 29: Accipé tttìhc verbà Jtaliàiii TètetahlfcSJHfnèfflà.
joris vocem pradicavit prò scripsit posuerint : npiii in Nahiiiri prOplretam' pag-.509, lomYlI Patram T#-
Jpse cum Joanue de Salazar de Àdventu S. Jacobi, lètàiii : i Isti ergo pedès Dòmitii meriihty qui ^eum
.et aliis tenet epistolameànonicani, qua? S. Jacobi p'rbaflièàndoper tìtaiversunimundilm dépleWlil» PiS-
Minoris vulgo creditur, scriplam fuisse a S. Jacobo Irtas eniiii eum Ro'riiéj An'dréais Ach'àliirà, JPaWiife%
Majore, ut Codices mss. isidori probaui. . Asiani; Philippus Galliam, Bàftbdlètìia?i6 PàWhSflfì,
. 18. Veruni pura Nic Antonius ievit.er lestimonium g; -Sinìoh^iEgypllimj'JaCobus Hispaniàm, tiìpinas -Ift-
IPeltì de Marca de qùodam vetustissimo Codice in- - diàm, Matlhà?iis iElhiòpiaffli Jùdàs Thàdà?us éslm
dicél, illud uberius.,a:nobis exponendum est. In epi- réltalit Mesopotamiàhi, JàCebifiiAlpbaji Stataireliniiit
stola.ad Henricum %desium de tenipore quo primum ':Hieròs'olymàiii: i '•*
in.Gaìliis suscepia est fides Christi, Petrus de Marca ''^^%'%taasòHp>CnrìsiiffiSp%Y«ii'SiìÈre'ifòréc,
e
.. primum verìJà Dsserii iranscfibìt capile secando Per l'aolum vero lotoflispergkur orbe. .-••.,
de àntiquitàlibus eccìesiàruni Bniànnicàrum : «Quòd 2L Hoc èst discrimèii iritef lsidoriim et Jiilianuin
aùiém de Phìlippi in Gàìliis apostolati} liàbèl Ffèctal- quod ab hòc-òiiiitt'iiuf Màtthias, MàWliaéòiflbiiiitìr
à Maiinésbufiensi cìtatus, ex Isidori libro"de P'a- ''aEtliiópIa, BàrlhPlòitòò Paftiiià) ctìlìi MdortaSMàt-
' fus,
tribus ùtriùsque Testamenti cap. Th ad'vèrbùiii é'x- thac'pMacedofiiam,BarllìoloniaeòLycàotaìamassigiiM.
pressit....' Ideinque Gàìlis praedicavisse Ctiristiim le- Ac fòrlàsséptarà Godex ex qup HenviciisCàiiisiu's
gilur in libello de fe'stis "apostolorum, qui i'ii Hièr'o- TitìiiCJtaliàriiCòm'méiitàTiuìta 'èruity meiidisinquina-
"nymianòtóàrtyròlògì'ò ms. habettar, ex quo pleràque Hus fuerit,- 'ekscriptOi'isvitio ea^variètas '- imputari de-
' .:--,- - >.:. -.-L
_ jòniiiiàiti librum Suiim de" .Patribus Nòvi Testaménti bebit. '•' -'-'"' .'.. - ~ ;..'
trànscripsìt IsiSorus. Addii Parisieiisis aiilistès ': Bis 22." Jtìlià'riiisipse de CofflpPobatlòn'esexiae aeta^s
àdjùngendum pùlàvl tèstìinbnìum vetustissimi Codi- fj adversus JùdaèPB-lib. ii, pag. 118,-totììi II Patrum
cis ms. ex bibìiottiéea S, Germàni Parisi'ensisl ìli quo ' Ttììetataoriini-,«tsi non òmrtesrecensél apostolòs qu 1
Iste"tfàciatós isidori ante òclihgeràòs à'nri'osascfiptos Ghiistùm per varias «orbisregionesànnuntlafpiit, quia
ima curii aliis ejusdem 'auctoris libris 'corj'linetor... ' idtuncmintas erat argumenlo.suo ^ìecessariuhii ta-
" Nec djssìmùiànduni èst, ili eòdeni Góàìce l'ègi, "His- anéh hanc. eamdein divisioneni indicat VPosl'quatai
paniàni JàeobÓ apòstolo datàri!, èùmqiiè Hispàhis enim narravi!,' Pelfurn iidem pfaedicasse»-qtrin
"Tidem
p'raedicàs'sè.Quàe vetusti Codicis àùctòrilas a a Jiidaeis ipsi-diffkullaè de sepluaginla hebdomadfiHis
ijiìibusdàiti'co'n'ceptàitì "Suspicioiié'tóèximére 'debet - Danielis oblifeereltarrsicpergit--; Hm etimi M simili '
vitfalà?fdftèatalocò in ilio l'ècliònis in priò'rilittl èdi- regula Jacobus Mierosokjmam,,Thomas Indiani, Ma-
'
iiòrobus ab aliquo Éispàhicarràii p'àrfi'umslùdfàs'Ò.> cedoniamMoliJia'iii 'ithlUràtf-calefaque ómitis'tnulli-
S'citi'CeV cùm èjtìsmò'diCòdéX s'àècùlovìii aut "pàèlo . tudo oposiolica CitrislumDei-Filium similidòéirihàAn
:
post e'xàràtus^iierit, v'itiàtà?recéntiofi "tèYriporè ìe- muMu'myvenissevérhopradicawtel testificatami,;.,
clionis suspicio omnis cessare debet. Non 'oihUtàm - 497 ; 23i.Minime dubium est quin.Jnilià'iius,,bpc
hoc loco notare praedicatioiièmS, Phìlippi in Gallia, -. libro divisionem apDslolorumy-ctìjusIsidorus in libro
quaea S. Isidoro quoque assefliuf, tìòn pèrinde cer- de Orto el Obito Patrum meminit-^Éespexeril4 et ime
lani censeri ac praedicalionem S. Jàèòbi IP Hispa- quidèiu loco. Macedonia Matlhaeotribpitury tati apud
Q
nia : tòni quia Isldòifus de rèbus dotaièstieis loquens Isidorum. Sed quoiiiam.pra?dioàti'DJacobi -Majoris;et
majorem fidem meretur ; tum quia cum Philippus - .aliorqm aposlol.orjiràihic. Oinittiluri; ;qua?diserte in
"pfaedicàverit "Chfìsitamita GuÌàtià,é\'Gàlatià dieta commenti ad Nahum prophei,am commemorator,
etiam fuerit Gallia, et Ghiaia; Galli, ut houhtalliób- ideircoiiquipraediGatipiiera-JacobiAlajprisin Hi'spa-
sèrvant, facile iritélligìpolest, atti,ita fiiss*.exempla- nia.rejiciunt, quam vis. opus de cpmprobalione sexiae
ria Gdlliam prò Gàlatià irrepsisse, aut de Vdlàtia setatis Juliano asseranti. negata! tamen coniiiipnla-
" Isidorum àliòsquè qui simili mòdo ìoqutaràuf, esse . rium in Nahum.Juliani genuiiwimopus esse, Dupinius,
éxi>]ieàndos. ait Fabricius in Bibliolb. med., hunc. conjtnentorium
19. Quoniani "VeroUsserius loc. cit. anlmadvertit . Juliano,ereplurus torti;-VI Biblioth. eccles., pag. 30,
eadem, qua?apud Isidofìiiti de praedicàliotaeàposto- duobus utitur argumentis, non omni exceplipne n}a-
tòfuin, apud ""Jdilanimi 496 Toletanum còniméht. , jqribus, sìlentio Felicis Tolelani, et diversa, pi ipsi
in Nahum prophetara légi, hoc loco àriobis auclorrtas videtur, s'.yli oc stribendi ratione. Emiiieiitissiiiius
Jùlìaiiì diligenter, è'xpètadenda'èst. Caput 81 libri de cardinàlis Lorénzànà, qui ediiionem Pàtfùni Tole-
iirlù 1et Obito Pàlrtaiu post alia sièìrèfért : e Pelkis tànoruni non ininùs docVriuacÌ splendóre, quaui "typo-
591 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 5*
Timi elegantia ornatara in lucem emisit, in monito / Ladimere ipse volet Miraeum, Fabricium, Labbeum,
ad lectorem, quod commentàrio praeraitlilur, opus Nio. Antonimo, card'malem Aguirrium, niarchionem
Juliano vindicat, et contraria argomenta in nihilum Mondexarensem, Bollandianos, alios innumeros.
redigit. Alioquin cur non potius afiirmat viros doctos librum
. 24. Observat contra Natalem Alexandrum, quod in Nahum S. Juliano adjudicare? Silentium Felicis in
eum viri dotti antea Julianum auctorem ejus com- elogio Juliani Mamachius cum Dnpinio urget. Sed
conslet Felicem Vitam S. Ildefonsi, a Juliano
mentarli sine ulla dubitandi ratione agnovissent, ipse cum
dubitare coepit non alia eausa, ut videtur, permolus, certo scriptam, non commemorasse, et cum potior
nisi quia in eo commentario praedicatio S. Jacobi in fuerit ratio cur de opere inchoato et non perfetto,
quale est commentarium in Nahum, silefet, quid est
Hispauiis asseritur. Expendit tres rationes, quas cur
Alexander proferì. Prima est, quod ex uno Codice lantopere argumenlo buie neganti Mamachius
confidai? Nuper inveiti egomet in vetustissimis mem-
ms. undequaquemutilo et mendis scoiente editum est.
branis Vaticanis opus S. Juliani Tolelani, a Felice
Ha?cratio per se ipsa ruit. Multa enim sunt opera
practermissum, de quo fusius cap. 103 dicam, ubi
qua? ex uno tantum Ms., ac, si vis, mutilo et men-
codicem Palatinum 1746 describam.
doso, alieni auctori ascribuntur. Altera,, quod qua-
tuor tantum, aut quinque versus Nahum propheta? 1j 26. Ceilierius cumeodem Dupinio diversum styluro,
cum sit ac scribendi rationem objicit. Sed unde arguunt
exponit. Quid miruin, opus imperfecium? liane diversitatem ? Et cur
Tertia : Recenliorem sane auctorem Juliano.indicant 499 si qua ea est, ejus-
diversis tempòribus, di-
versus Leonini : Quisque sua, eie. Bollandiani in dem auctoris diversa?astati,
ascribi non debebiÌ?.Fabricius animad-
commentario praevio ad Vitam S. Jacobi tom. VI verso scopo
Julii pari, ii, § 7, respondenl, primum versum nullo vcrtit, eo commentario priraos versus capilis primi
-numero contineri,, secundum Leoninum non esse, Nahum propheta? solemni illis temporibus per variot
liberiate fusius exponi. Cur igitur Ju-
cut» medium non consone! exlremo : ac solum posse sensus vagandi
similiter lianus in hoc commentario morera sui saeciìh'tenere
appellari cadentes; quod apud antiquos
et sine non potuerit, quamvis in aliis peculiari quadam sua
poetas saepissime accidit, quidem quandoque
«Hoartifìcio. Non autem video cur,dicant Bollandiani, ratione ac methodo scripserit-?
27. Quandoquidem vero Natalis Alexander fatétur
primum versum nullo numero contineri ; nam versus
hexameter est. Quisque sua sòrte Christum spartii praedicalionem S. Jacobi in Hispaniis asserì a Fre-
a a
«ine sorde : ubi e in sorte producitur vel ralione cae- cuifo, Walafrìdo, Nolkero, a Metello roonacho
ut Cliristiani saeculivii Tegersèensi, a Zacharia Chrysopolitano, ab Ottone
aurae, 498 poeto? praesertim
vel ob duas consonanles diclio- Frisiugensi, àliisque aut ejusdem teraporis, aut se-
prodneere solebant, omnes illi auctores eàm opi-
f-'nis sequentis. Exempla vero versuum similiter ca- quentis, quia scilicet
ut sunl etiam nionem, quam post saeculumvm ait invaluisse, in-
deniium, sorde, orbe, plura apud discussam
. poetas Juliano anliquiores. Confer, si placet, Hym- amplexì sunt ; videndum est num ex aliis
, nodiam meam Hispanam in dissertat. praevia, num. quoque teslimoniis ante saeculumix, quo scilicet in-
215 seq. Apud Eugenium Toletanum, Juliani ma- eunte corpus S. Jacobi in Gallaecia.inventimi fuit,
memorala divisto et praedicatio apostolorum com-
gistrura, carni, i, lib. i, hi duo sunt continuati versus :
probetor. Mariana cit. traci, de Adventu S. jacobi
Criminenec laedamquamquam; n ec crimine laedar,"
Sic bene veliequearo,quopravumposse recedat.: cap. 7, Venantium Forlunalum Isidoro aequalem
profert, qui Jacobi doctrinam non se continuisse
ubi sibi assonant verba ladamt ladar, queam, recedat.
intra Judacaefiues lestatur in cannine de S. Jacobi
Adverte etiam, Natalem Alexandrum, cum de S. Ju-
: ìiatio Toletano saeculovii agit, sine ulla duhitatione laudibus :
ita asserere : Scripsit eliam commentarios-in Nahum CullonsUominitotumsonusexit in orbem,
Neclocnsest, ubi se gloriaceIsa negel.
pròphetam, qui ab Henrico Canisio ex ms. Codice
• Bavarica bibliotheca edili, in bibliothecas Patrum U Et post multa :
- transcripti sunl. Guilielmus CUperus in Vindiciis bre- Geniilesdocet hic, Jndaeosincrepatidem,
Fruclilicansque'Deo seminaiorbe fìdein.
vibus prò Hispanica S. Jacobi praedicaiiohe inter
.Addii Mariana se eos versus inler Fortunati carmina
Apologias Aclorum sanctorum pag. 874 seqq., num.
: 114; suspicalur verba S. Juliani ita legenda : Quisque non inverasse, sed ex tenia Calixti II homilia in
' tua sorte Christum B. Jacobi laudem desumpsisse. Primum dislicbuin
sparsit : sine torte vero per PaulUm exslal lib, i, carni. 9, quod est de basilica S. Vin-
toto dispergiiur orbe. Ac fortasse Juliano duo hexa- cenzi Vernemelis, non, in B. Jacobi laudem.
Legitur
melri etiam non cogitanti excideruni, quod aliis non aulem el
apud Forinnalum, et apud Caliximn, ioio
semel contigli. sonus exiit orbe. Plura alia disticha desumpta sunl ex
25. Natali Alexandro cónsentiens Mamachius Fortunati carni. 2 lib. v in laudem Martini Duinien-
tom. II Orig., et Antiq. Christian, e. 23, ita S. Jacobi sis, ad quem scribi!. Parum ergo cenlonario carmini
in Hispania praedicationem negat, ut simul astruat in Jacobi laudem fiJendtam.
viros doctos commentariorum librum in Nahum Ju- 28. S. Bealum Liebanensem, qui Adoplianoruiu.
liano Toletano adimere. Nimifum e doctorum numero liacrcsimstrènue confutaYit, commenlariuni in Apo-
393 ISIDORIANA.— PARS II. CAP. LX1. 594
calypsin edidisse, jam pridem inter viros doctos; A JacobusJebus, et MgypwmZelotes,
constabat. Typis tandem coromissum fuit a Florezio,> Barlholomseustenens Lycaoniam,
MalthiasPolitimi,et PhilippusGatlias.
qui observat Beatum in. Apocalypsin scripsisse anno > Magnideindefilii lonitrui
784. In prologo igitur libri ii, pag. 97, sic Beatus' Adepti fulgentprece matris inclyta? '
Utriquevita?culminisins'tgnia,
ait : Hi sunt duodecim Chrisli discipuli, pradicalores5 Regens Joannesdextram solusAsiam,
/idei, et doctores genlium. Qui cum omnes unum sint,» Ejusque frater potitusHispaniàm.
singuli tameneorumad pradìcandnm in mundo sortess Nodum praecidi putavit Naialis Alexander, si repo-
propriasacceperunl: Petrus Romam, Andreas Achaiam, neretur, Officiumillud Toletanumnon fuisse a Romana
Thomas 500 Indiani, Jacobus Hispaniàm, Joanness Ecclesia approbatum. Sed nunc id quaerimus : num
Asiam, Matlhaus Macedoniam, Philippus Gallìas, ante saeculumix opinio de praedicatione S. Jacobi in
Bartholomaus Lycaoniam, Simon Zeloles JEgyptum, Hispaniis invaluerit. Dummodo ergo liqueat, in offi-
Mutthias Judaam, Jacobus frater Domini Jerusalem. cio Isidoriano, quod saeculoVIIet vm per universam
Paulo aulemcumcateris apostolisnulla sors propria ira- Hispaniàm celebrabatur, eam praedicationem aperte
ditur, quia in omnibus gehtibus magisler el pradicator,. asserì", id quod volumus obtinebimus. Mirum vero
est qnod Alexander illieo addit : Probabilius asseri-
eligilur. Omissusesl a librario Judas Thaddaeus,quem,
ut panlo ante ait Beatus, ecclesiastica tradidit histo-_ gB tur nunquam profeclum in Hispanias esseS. Jacobum,
ria missum ad civitatem Edessam ad Abagarum re- quia id Bomaria inficialur Ecclesia, quam asseratur
gem. Addit Beatus de apostolis : Hoc est semen san- illue profeclus, quia id tradii Ecclesìa Hispaniensis.
ctum et electum, regale sacerdolium per universumx Quandonam, rogo, Ecclesia Romana inficiata est
mundum'seminatum. Quo inlelligitur apostolos pro- profeclum in Hispanias esse S. Jacobum? In Bre-
vincias adiisse quae ipsis destinata? erant. Praeterea( viario Romano jussu S. Pii V recognito Hispanica
verba Beati ipsa sunt Isidori verba cap. 82 de Orluv Jacobi preedicatio diserte affirmalur ; sub Clemen-
- et Obito
Patrum, et in prologo libri i Isidorum no- te Vili, ex Baronii sententia, Ecclesiarum Hispaniae
minat cum aliis quorum descripturus est senteniias. hanc esse tradilionem subslitutum fuit. Anno 1625,
29. S. Jacobum Majorem'in Hispania praedicasse, re piene discussa, repositura fuit quod nunc legitur:
ex verbis Hieronymiejusque magislri DidymiAlexan- Post Jesu Chrisli ascensum in calum, in Judaa et Sa-
drini inter se collalis evidenti ratione colligitur. maria ejus divinitatem pradicans plurìmos ad Christia-
Hieronymus in cap. xxxiv Isaia?ait : Spiritum Domini nam fidem perduxit. Mox in Hispaniàm profeclus, ibi
congregasse apostolos, dedisseque eis sortes, atque di- aliquos ad fidem convertit: ex quorum numero seplent
«isisse, ut alius ad Indos, alius ad Hispanias, alius adl postea episcopi a beato Petra ordinali in Hispaniàm
Illyricum, alius ad Graciam pergeret. Didymus in li-_ pC primi direcli sunt.
bris de Triuitate, Bononia?demum anno 1769 cum 31. In Breviario Quignoniano, cujus fata in Ap-
notis V. C. Mingarellii editis, simili modo de divi- pendice 2 ad Hymnodiam Hispanicam explicui, ita
sione apostolorum loquitur : Hac ratione videlicet, res haecnarrabatur : Hispaniàm adiisse, el ibi novera
quod alteri quidemapostolorum in India degenti, alteri tantum viros convertissetraditur. Ita habebat prima
vero in Hispania, alteri autem ab ipso in alia regione editio Breviarii anni 1535, paucis cognita. Cum au-
usquead extremitatemterra distributo. Praedicalionem tem anno sequenti recusum fui! Breviarium recogni-
in Hispania ita a Didymo asserlam Jacobo Majori, tum, quale spatio plurium annorum a multis ad re-
non Paulo, neque alteri apostolorum congruere, citandas horas canonicas adhibitum 502 foit, sic
Mingarellius in nota demonstrat, qui etiam verba reformatum est : Hispaniàm adiisse, et ibi Evangelium
Marlyrologii Blumani ex Florentinio de Jacobo Ma- pradicasse auctor est Isidorus. Haeceadem sunl verba
in antiquis Breviariis Segunlino, Cauriensi, Civila-
jore allegat : Hic Spantani, el occidentàlia loca pra-
dicalur : et sub Herode gladio casus occubuil : sepul- tensi atque Patentino, qua? Mariana cap. 8 de Ad-
venlu Jacobi apostoli in Hispaniàm allegat. Eadem
tusque in Acaìam Marmoricam vm Kal. Augusti.
aliis verbis (addii) Tudense Breviarìum :
Scriptum fuit hoc Martyrologium anno 772. Florezius[ senlentia,
tom. Ili Hisp. sacr., p. 117, duo alia velerà Marty- J) _ Hispaniàm quoque Jacobus ad pradicandum adiit, ut
rologia in eamdem senlenliam addit, alterum saecu- auctor est Isidorus. Salmantinum : Hispaniàm adiisse,
lo vm, alterum saeculoix ineunle, scilicet anno 804 et ibi Evangelium pradicasse, auctor esl Isidorus.
exaratum. Non omittam advenere versus Walafridi, Breviarium ordinis praedicatorum : Hispaniàm adiit,
"qui a Natali Alexandre producuntur : ibique Evangelium, ut auctor est Isidorus, pradicavit.
PrimitusHispanasconvertitdogmalegentes, Qua? omnia non solum Jacobi in Hispania praedica-
Barbaradiviniscenverlensagminadictis, lionem confirmant, sed eliam librum de Orto et
Obito Patrum Isidori legitimum esse comprobant.
reperiri etiam inter carmina edita nomine Alcuini,'
Alia sunt Breviaria, qua? sine Isidori mentione ad-
qui saeculovm florebat; adeoque Walafrido fonasse
sunt antiquiores. ventum S. Jacobi in Hispaniàm astruunt, ut Pompe-
501 '/®' Produeendns demum est hymnus ex lonense, Caesaraugusianum.Valentinum, Pacense,
Breviario Mozarabico ad diem 30 Decembris, quo in Burgense, Hispalense, Bracarense, Asluricense, Se-
eo officiofeslum S. Jacobi agilur. gobiense, Compostellanum, Militimi S. Jacobi, ge-
Pelrusque Romam,fraler ejus Acliaiam, mina ordinis Carmelitani breviaria, alterum anpp
fndiamThomas, Levi Macedoniam, 1568, alterum 1586, Venetiis edita.
PATROI.. LXXXI. 13 '".-.,.
395 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 396
32. Sententia vero de Jacobi praedicatione adeo À A Hispaniàm e Hierusalem rediens decollatur. Thomas
veterum animps .pccimavi).,,ujt.eJLi(m;djillal}ula geo- in Indiajnajori lancea transligitur. i
graphica antiqua «aepiilox circiler exaraia id anno- 35. Caeterumtotum hoc Chronicum aut omnino
tatum fuerit. Jn;C(94icp,Regip-,Va]Ucahoi57!l, pag. 71 suppositum, aut valde interpolalum est ab«liqup
terg., est tabula geographica, qua«Oriens parte su- scriptore Gallo, ut videtur : nam multa de fidei
dextro praedicatione in Galliis traduntor, ac singillaiim de
periori pingitur, jQcj|dpps ipfei'iptrj,,e?s._,lgjjere
Ara? Philenpruni, ex .:finisjrq Roma, Hispania, etp. ecclesia, S. Petro adhuc viventi Senonibus aiS.Sàr
In Hispania uiteriori prone Mjorani fluirijer)ha?p est viniano fundata , qua? ecclesia S. Petri vivi dieta
epigraphe : Èie. pradicavit Jagóbus, Sic prope Ero- fuit. Certa suppositionis ani inlerpolationte a*gu-
diuni montóni : Hic sanctusAndreas pradicavit. Alibi, inenla sunt, quod cap. -l'5 el 46-kudatur^Hierony-
lpdia, ubi Bqrlliqlqinauspradicavit. Alibi, India, ubi mus, qui -Beatus appellalur, el cap. 'Miversus «finem
Tliqmaspradicavit. ila legilur .jConstanlinumveroa beato Silvestrobap-
33. Ac majus fpjrtasse robur haee cpmmunis tra- lizalum ejusdempontificis actus deetarant. Continua^
ditiq inde accipit,, qopd non .sine examine recep.la tio Hieronymi eodem vitio laborat, cujus -margini
fuit, sed etjani nonnullis vel:ex igtaoraptia, vel ex charactere rubro -prima ma-husàscripsil : «Nonridé-
inyitiia repugiipniib.ps, fibigup .d^emmnpraayalujt^jg R tur Hieronymionus 504 stjtus. Desini*: AlaniM
reviptis ab ip.spsaepplp.x contrarli.rumori? auctprir Hispania montanis, qui Cascoli•(•EeTie,Wktscones)
bps verbisJsidori. nostri, qpanivis non pxprpsso.nnr nunc narrali sunt. HucusqiteHieronymuspresbytersui
mine allegali. Ca^arjns.abbas epislplam scrjpsit ad temporis, digessit liisloriam.
Jpannemtpapam. Flojcezi.us,qui topi. XLXHisp. sacr. •56. •Pauca'haec de praedicationeS. Jacobi inHi-
eamedidii, ipleljigil Joaupeni XII, el epislolam scri.- spania -pro re nata-a nobis-dici -debuerunt. Mansius
pjain anno circiter ^p.jB.alpzius, qpi prjpiuseaniipror in not. adHistor.'Natalis Alexantìri catalogumMexit
tuli! topi.VH.Misceli., inl^lligit JpanpemX.1V,qui re^ eorum qui eam defendendam suseeperunt. Nominai
gnare cqepitani).p984,iC.a?sariusconsecratps fuerat ab Joan. Alberlum Fabiacium , qui in -salutari !Lùcé
episcopoCompostellanpaliisque archiepiscppps Tar? Evangelii cap. li), § 2, t recenliores ad usque suam
raconensis; cum auteni nopnulli, episcòpi;provincia? tetatem percenset, P. Guilielmum Cuperum «oc.
Tarraconensis, 503 praesertim illi qui regibus Jesu in Aclis sanctorum in append. ad. -t.-Vl Juliii
Francorum parebant, eum recipere nollenl, Capsarips P. Godefiidum Henscheniuni in diatiiba^ad tòm.I
scripsit ad papam,. et inter alia ait : e Isti jam supra Aprilis, P. Adrianum Daude soc. Jesu in -Hisloria
peripli et nominati, quia istum appslplatoip, qupd uriiveits.Rom. imperii lib.'i'Hist.-eceles.,Ȥ-3, et-in
est nominatomi Spania, et Occidpptalia, dixerppt Q r>animadvers.S ad cap. 2 iib. t-, et Cajetanum Gen-
non eral apostolptom.S.,J^acoltii pia iìlpappstolus liium de Anliq. Eccles.,H»p. 4.4, -dissèrt. 1, eap.a,
interfe.ctus:hicvenjt, rngllp.nipdq .auieni 'viyus. Et aliosque Hispanos ;in Aclis sanctorum appeod.ad
egpjesp.onsum ,ftedi jljjs.,,ptc.;iQDjnijp.e,.scia^.s,yps tom. VH Julii indicalos. Inter -receoies qui saeculo
qnia Petrus -naaique ^Romani accepil,, .Andreas xvn =scripserunl,-Te«ensendus est Joannes Davila
àchaiam ; Jacob,us,.!qui.interpretatur#l|us Zebedaei, de Roa, cujus exstat' tepactatus'ws.-Cod...4724>ibliof
frater Joannis apostoli et evangelista?,.Spamam.et thetije -Regio-Vaticana?*depersenali-PrAdicatione^S.
Occidpntalialoca pra?dicavi]t,et sub Erpde .gladio Jacobi apostoli in fliàpàiii'a : '(rwern'Bayerius in not;
ca?susoccubuit Joannes, et Philippus Galaliaiii, etc, ad Bibl. Hisp. vet. Kb. vita, n-484, ad saeculumxm
Q.Palergancte, ego.di.cp,,qpi,hpp contradipit, quod revocare conatusest. Alia est tlispuiatio; de advenlu
verum non est, Lcontradictor,es4,Dpjmjpo.et legi.» et praedicationeS. 'Jacobiin Hispania in biblioibeca
Provincia?ab hoc auclore apostolis assignantor ut veteri Vaticana Cod. '5§4i) papyr. in fol., Incerto
apud Isidorum, excepta Ga/atia prò £<i//ig, ut Binili auctore, qua?incipit : Aggrcdimurnunc.
legunl apud ilsidoruni : alii eliam apud Isidorum 37. Ut autem ad librum «deOrto et tìbito-sancto-
scrfbunt Galalia. rum redeam, cujus occasioTTecoràrOversia de S.Ja-
34. AnUquiorem,auctorem laudare,ppssem,Euse-p[) " cobi in'Hispania praedicationemòla est, «unrlsidòrO
bium Caesariensem, si ejus esset ,genui.num..ppus, afljudicandummultis probàt mareh'io'-Mondexarensis
quod in Regio-Vaticano Codice 2034,sa?culixvlegi- ca.p.^20de'PraedicalioneS. Jacobi, qui plures inss.
tor. Rubrica pag. 90 haec est : «Incipit Chronica Codices Hispaniae,Gallio?, Germani* et'Britannia?
Eusebii Gaesariensis,Pamphiiimartjriscpptuberiiajjg. in eam sentenliam'appellai, 'Mariana:<in> trattato de
t. Capilulumprimum de prinia aetale. > In principio eodem arguineiito^Flòrez'Hisp.-sapr. Hom.ili, pag.'*
temporisanteomnem diem Deus Pater in Verbo,,et 100 seqq., ci. Hispania:sacra? oootinuaior Riscus t.
per Verbum ^suum fecit ex nihilo rerum omnium XXX, trai. (36,e. 6,<n.12, quique, utBayerius obser-
materiam. >,Desinit: e Fuit autem, ut dicilur, Nicaena •vat, argiimentiinipiene exfeàuritfìenedicius Clemens
. syoftiias ajuio Constanlini imperii xx celebrata. Huc- ide'Aròsteguiin disserl. deaposloli JacObi'Majorisiin
.usqiiie Cbrouicam suam perduxit JEnsebius Cacsa- ]Hispania praedicationeNeapoli 1743, a'pag.'lO. Qui-
riensis, Pampbili martyris cofltubernalis. Abbine tus -j quaedamnos exveleribus membranisadderélicel.
•Hieronymus sui lemporis digessit historiam. Per 38. In Prolegómenis ad Sedulium num. 58 de-
idem tempus, Helena, etc. » Hujus Cbronici cap. 13 iscripsi CodicemVaticanum 242, in quo sùnt-£a;ptó-
haecreperio : <Joannes Ephesi-quiescit. Jacobus Major natienes
i Sedvlii Scotti in quatuor evangelista/. Fio-
597 ISIDORIANA.-, PARS IL CAP. LXI. 5g8
ruit is Sedulius saeculo ix. Codex vero tol addila- Ai 41. Ex schedis.Zaccarianis^.cap., 4||, i;ecensmJJp-
mentis 505 et correctionibus ejusdem manus dicemVeronenseni^CqdicemFJpppnljjiuqiftlpdipeuni,
prima?notatus est, ut jure eum prò,.autographo ac- alium Flprenlinum S, Marci, Cpdipem AJbanjun),
cipere possis. Sedulius ergo primum pr.cfalionem Codicem Malatestium, quibus pmpibus liber ^p.Qr^u
Hieronymi in quatuor evangelistas, exponil, et de et, Obitu Patrum Isidoro ascriplus. cofl.tinptojf.Cap.
Maithaeo sic habet : i M.àlheus cognomento Levi 46, ex catalogo bibliplhecag mpn.jujteri'iPomposa?
dicilur, quia ex prosapia iribus Levi ipse originem saeculoxi confetto indicavi librui}}&•Isidori de Vitja,
dncit. MATHA in Hebraeo sermone donimi dicitor: Ortu..et. Obitusanctorum,Patrum,, qui in. Scripturarum
unde Malheusdonalus interpretatur, eo quod ei do- laudibus referunlur. Ibidem,relatpni fujJtLeofripum,
nalum est, ut non solum apostolus, sed etiam evan- sjve Leofridum, qui saeculo,xi vixit, monasterioEx-
gelista esset : qui etiam ex tribù sua Levi sumpsit cestrensi donasse Isidpri EtynmlogiaSj,et Pcssiones
cognomen. Ex publicano a Chrislo electus primum aposiolqrum,,qupd uliiniunip^us.l||jrani esse de Orto
quidem in Judaea evangelizabal, postmodum in Ma- et Obito Patruni. Nic, An,toniu$.prò. cerio, babei.
cedonia praedicabat;-hic requiescit in montibiisPas- Cap. 55, exMuratoriq descripsi Cpdicerp^mbnpsia-
torum. » Ad-verba Qui elioni, eie., margini eadem num, ante mille e! plures pnnps pxaratuni, qui ipter
manus majusculis litteris appinxit, ISID. Qua?certe 1} I alia Isidpri opera referebat librum Vita, sunctqrurn,
deprompta sunt ex cap. 75 libri de Orlu et Obitu quem hunc ipspm librum de Orto,pt Obito Patrum
Patrum, ubi ali! legunt in monlibusParthorum. Sic esse crediderim.
etiam de Marco et Luca quaedam verba ex Isidoro 42. Bandinius tom. IV Cpdic. Latin, infer Codices
sumit, quamvis non Rerum laudalo, et de Joanpe mss. S. Crucis, plut. 21, describit Codicem 11. in
evangelista longam narrationem ex cap. 72, a ver- quo sunl Isidori libri tres Senienliaruni, liber Pri-
bis : Hic anno sexagesinioseplimo ad finem capiiis morum (lege Proamiorum), item. Isidori de Orlu,ei
apud Ephesum vi Rai. Januar. Vila, vel Obitu sanctorum qui in Dqrpiti.0.pracesse
59. Plura nobis ad manus fuerunt mss. exenipla- r.unt, cura prologo et tabula, ut in edilione Grialii.
ria, qua?libro de Orlu et Obito Patrum nomen Isi- Sequunlur Allegoria?,ut in editis, et liber anepigra-
dori praefìgunl,ul praeteriniltam alia in quibus sermo phps (Synonyma): incipit : Venit nuper ad manus
de S. Joanne Bapiista Isidori nomine profertur, sci- meus quadam schedula. Desinit, imple.opere, quod
licei ex cap. 72 libri de Ortu et Obito Patrum : de qui- didicisti exlwrtalione, cap. penult. in Edilis. Nulla
bus infra, cum de sermonibus agam, cap. 72 dicam. est librorum divisto. Sunt et.alia, praesertim S. Au-
40. In Codice Vaticano 287 saeculixv est liber de gustini, in hoc Codice, qui membranaceus esl in-.8°
Ortoj etc, mulilus in fine primaeparlis, et carens se- Q ( majori saeculixm, cupi titulis,rubricatis et inilialibus
cunda, S. Ambrosio perperam afficlus, ut exponam coloraiis.
cap. 93. In codice Valicano629, nomen auctoris non 43. Idem Bandinius ,.' ibidem plut,., 22,, recenset
est, sed illieo subsequuntur alia Isidori nostri opera. Codicem12,membrana.ceumip-4° majori saeculixm,
Vide cap. 94. In veleri Cod. Regio Vaticano 509, in quo esl hic idem liber cuin aliis Isidpri operibus,:
est-compendiiimhujus libri sine auctoris nomine. scilicet num. 0, de Natura rerum, eie,,, num. 1,2,
Vide cap. 100; In codice Palatino 216, de quo cap. 507 Isidori Hispalensis episcopi, de Ortu, Vita; et
lt)2, est caput 72, al. 73, de S. Joanne Baptista, sed Obitu sanctorum Patrum, pie. Subjungitur nolilia de
inserlum in quadamhomilia, et sine auctoris nomine, duodecimapostolis, quiper universumprbemlerrarum
et quibusdam addilis'quae in alio libro de Orlu et dimissi sunt ad pradicandum. Num, 13, Hieronym.u.s
Obitu Patrum a me typis edendo reperiunlur. Ibid. de Vir. illuslrib. Adduniur duo capila, 1 dp Valeriano
in Cod: Palat. 277; sine.Isidori.nomine, sed post alia Calaguritana?urbis episcopo, 2 de.Prud.entio, quod
Isidori opera, in quorum titulis pariter deest auctoris ita habel : Prudcntius Catagurilanusversificatorinsi-
nomen, liber de Ortu et Obitu Palruni cum prologo. gnis, multa contra hmrelicoset paganos diversoedidit
Codex est vetustissimus. In Codice Palatino 1448; metro, nqslrumquedogma luculeniissime.cecini!. Sp-
sacculix circiler, cap. 103^.est compendium hujus-. n quunlur libri Gennadii, Isidpri et lldefonsi dp Vir.
cemet libri sine auctoris nomine, quod ad alios mss. ' illustr,. Caput de Prudentio vehementèr confirmat
Codices recensitosi typis exprim.am: existimo 506 j eorum opinionem qui Prudeiilium Calagurritanum
enim, non post saeculumix composiliim.In Urbinate» dicunt: praesertimquia in bibliotheca Vaticana,npn-
100, cap. 104, Jsidorus de Obitu Patrum, etp,, ut ini nullus est similis Codex. Bayerius in not. ad Bibl.
Editis. Ita in Urbinate 582, cap. eod. 104 : Isidorii vet. Hisp. lib. n, cap. 10, observat, in,CodiceMmi-
Hispalensisepìscopi de Ortu, Vita el Obitu Patrum, liancnsi conciliorum,saeculo.x exarato, et in Escu-
etc. Simile exemplar ibid. in Urbinate 592. In Qlto- rialensi Vigilano ditto ejusdem saeculi hoc ipsum
boniano.1720idem liber inter alia Isidori opera, sed1 referri, nisi quod liber Hierpnymi desinit cap, 135
non expresso auctorisnomine: vide cap. 106.Ih Co- quod'estde Sedulio, et cap. 136 qupd, est de ipso
dice Casanatensi G. in, i, quem cap. 107 recense- Hieronymo. Additor, HucusqueHierqnymus. Exlfinc
bo, idem liber.a prima manu S. Hieronymo affingi- GennddiusMassiliensis episcopus^ : et post. Valeriàr
tur, a secunda manu S. Isidoro, cujus snbsequunturr num, qui primus esl, legilur, n, Prudentius,Calqgur-
quaedam alia ex Etymologiispetita sine nova aucto- ritanus, eie. Apparei autem eps.C.odipes,interpola-
ris mentione. tos esse vel ex eo quod HieroiijHVj$Sedulii pienti-
599 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 480
nisse non potuit saltem eo elogio quod circumfcrtur, A Isidorus elogium historicum scriptorum Novi Testa-
et Gennadii est. Forlasse inde natum est, quod elo- menti omississet, si scriptores sacros laudare sibi
gium Sedulii a Gennadio conscriplum Hieronymo a proposuisset? Praelereo Biblìa illa Golhica Tolelana
' nonnullis tribuatur : de
quo dixi in prolegom. ad non eam anliquilatem praeseferre quam Burrielius
Seduliiim num. 6 et 7. Nec Gennàdius episcopusMas- putai, ul cap. 87 oslendam. Refert quidem Burrie-
siliensis dici debuit, sed presbyter. De patria Pruden- lius, in regio convento Toletano S. Joannis Regum
tii pluribus rgi in Prudenlianis. asservari antiquum membranaceum Codicem, qui
44. Florezius tom. Ili Hisp. sacr., p. 107 s<>q. solum Vilas Patrum Veleris Testamenti complecii-
observat librum S. Hieronymi de Script, eccl. Grac- lur: sed adverlit indicem Vilas quoque Patrum No-
co redditum fuisse a Sophronio Hieronymi aequali, vi Testamenti polliceri.
multis additis, quorum nonnulla Isidorus in libro 47. Imo etiamsi index eas Vilas non pollicerelur,
suo de Orto et Obitu Patrum adoptavit, ut Jacobum nulla haec esset conjiciendi ratio, Vilas Novi Testa-
•
Majorem duodecim tribus dispersionis praedicasse, menti ab Isidoro non fuisse 509 scripias. Id enim
et Simonem CananaeumJacobo Minori in sede Hie- passim accidit in similibus operibus, ut etiam de
rosolymitana successisse, quod tamen falsimi est : prooemiiscap. seq., num. 5, dicam, vel quia Codex
nam successit Simeon. Sed Isidorus, Orientalem jg mulilus esl, aut ex alio mutilo descriplus, vel quia ìn-
auctorem seculus de rebus Orientalibus, erravit. lerdum ex integro opere nounulli id tantum sumebant
Alia, qua? Isidorus omitlit, putat Florezius Sophro- quod sibi magis usui esse posset. Ac nonnulla est
nio addila a Graecispost Isidori tempora, ut quod de ratio cur ea pars seligatur qua?de Veteris Testamenti
Eunucho Candace et Crescente narralur apud So- Palribus agit. Nuper prodiit Roma?apud Giunchium
phronium. EunuchumCandacemvocat Florezius, qui lomis IV in-4° opus quod in Diario ecclesiastico
error, vel memoria?lapsus, nonnullis aliis communis Romano 27 Septembris 1794 laudatur, sic inscri-
est prò eunucho regina Candaces. plnm : Degli vomirtiillustri dell Antico Testamento,e
45, Breviter nunc expendam opinionem Burrielii delle principali analogie, che le lor persone, i lor detti,
in epistola 508 ac*Petrum de Castro relata cap. 40, falli, etc, hanno con CeshClirislo e colla sua Chiesa.
qui cum in Bibliis Golhicis ante irruptionem Mau- Saggi del sacerdoteBernardino Farnioni. Exstat eliam
roruin in Hispaniàm exaratis, ut ipsi videtur, repe- Georgii Cassandri liber inscriptus de Firis illustribus
risse! anle singtilos prophelas elogium historicum, ab Adam usque ad historiam Regum, Colonia 1551,
"quod in libro S. Isidori de Ortu èl Obitu Patrum le- in-12.
gilur,-descriptum esse, arbitratus est ab Isidoro ea 48. Alium Codicem Gothicum Burrielius laudai,
elogia composita fuisse, ut singulis prophetis in Bi- Q quo Isidori liber de Orlu et Obito Patrum ab excu-
bliis praeponerentur: quod ilidem censel de prooemiis. sis satis rliversus conlinetur. Duos ego habeo qui ab
• Inde unita prooemia, quae in eisdem Bibliis sunt, li- Editis diflerunl, alterum Veronensem inter schedas
brum Prooemiorum confeceruni, et unita elogia hi- Zaccarianas, ut cap. 44 dixi, qui est compendomi
slorica propheiarum librum de Ortu et Obitu Patrum. libri Isidori, alterum descriptuni ex Codice Regio-
Addi! librum ii, sive elogia Deipara?,et apostolorum Valicano 199, de quo cap. 99; qui Is'idoriano libro
aliura forlasse habere auctorem. Haccopinio sustineri vulgato auclior est in multis capitibus, in aliis bre-
non polest, quantum quidem ad librum de Orlu et vior, plura omitlit, quaedam nova addit, et caret
Obito Patrum atlinet : nam de prooemiisalia videtur principio. Utrumque inter opera dubia vel spuria
esse ratio, ut cap. seq. dicam; primum quia mss. reponam. Liber acephalus incipit : De sancloAbra-
velerà exemplaria utrum.que librum Isidoro adjudi- ham, qui fuit prima viacredendi. Pelitum id est ex
cant, quibus multi antiqui scriptores piane aduserei)!, primo versu prologi Psychomachia?Prudentii :
ut vidimus. Deinde credendum potius est ex libro Senex fidelis,primacredendivia,
Isidori de Orto el Obitu Patrum desumpta fuisse Abrambeali seminisserus paler.
elogia propheiarum, ut in Bibliis inserereutur, quam Desinit in elogio Slephani protomartyris, quod in
librum ipsum ex elogiis prophetarum unitis coaluis- p. excusis omnino deest. Nullaest dislinctio libri primi
se. Nam liber de Ortu et Obito sanctorum Patrum, de Yeleri Testamento et secundi de Novo. Patres et
eliam semolis Novi Testamenti Palribus, constai 64 sancii ex utroque Testamento laudati sunt quinqua-
capilìbus, ab Adam, Abel, eie, ad Machabaeos,cum ginta quinque. Anle apostolos praemiltilur breve
pauci sint sacri scriptores quorum elogium initio caput De apostolisin genere. Pdst S; Matihiam rursus
operimi praeligidebuerit. caput aliud de apostolis in genere, et de eorum di-
46. Praeterea si Ungere velimus Isidorum prius visione et praedicatione.
elogia tantum propheiarum composuisse, deindevero 49. Subjungitur aliud caput de apostolisqui uxores
animum ad librum confìciendum applicuisse, nulla habuerunt : ubi adverlendum est auctorem libri,
est ràtur cur eum dìcàmus in Veteris Testamenti ' vel hujus certe capitis se aequalem S. Clemenlis
elogiis substitisse, neque ad Novi Testamenti lau- apostolorum discipuli, asserere. De apostolis, inquit,
rìandos Patres accessisse, cum totus liber utrumque <juisine dubio uxores habuerunt, audivi sanctumCle-
Testamentum compleclens Isidori nomen praeferat, mentemita dicentem,qui eorumeomesel eorum disti--
et prologus Scripturarum laudes commeinorei, neque pulus fuit, el lertius a Pelro papa in Roma exsiilit,
Vetus a Novn_Testamento distingua!, Cur aulem In utroque vero hoc libri) de Ortu et Òbito Patrum
ani ISIDORIANA. - PARS II. CAP. LXII. 402
pra?dicatioJacobi in Hispania non secus atque in A \ sancta conlineai Scriptura,. brevi subnotatione dis-
Edilis 510 annnntiatur. In primo : Jacobus filius tinxit. Ildefonsus : librum Proamiorum ; qua? verba
Zebedai evangelizansHispaniis : in altero : Hispa- omissa sunl initio editionis regiae Matrilensis, ubi
nia et Occidenlalibuslocis pradicator. Iu Codice Pa- caput hoc libri lldefonsi de Isidoro exscribilur, ex
laiino 216 describendo cap. 102, referlur fragmen- quo deceplus, ut jam alibi monui, Nic. Antonius
tum Vita? S. Joannis evangelista? ex hoc uberiori existimavit nihil in ìldefonso de Prooemiorum libro
libro desumptum, sed tacito auctoris nomine. legi. Simili modo Rodriguezius de Castro tom. Il,
50. Genuinus Isidori liber de Orlu et Obito Pa- Bibl. Hisp., p. 296, erravil, qui inter Isidori libros
trum ille censendus esl, qui jam editus exstat, et ab ìldefonso praHermissos, libros Prooemiorum et
Isidori nomine in antiquissimis exemplaribus piae- de Officiisecclesiasiicis reposuit. Braulioni Ildefon-
notatur. Dubitant tamen adhuc viri nonnulli critici soque Sigebertus et alii passim cohaerent. Nic. Anto-
an ab aliquo interpolatore sit corruplus. Papebro- nius secutum in hoc ait Isidorum •argumentum S.
chius in Respons. ad exbibil. error. part. ii, accu- Hieronymi in prologo Galealo. Sed cum Hieronymus
satone 9, Petavio adha?rere videtur, qui similem ad suse versionis defensionem prologum Galeatum
librum de Ortu et Obitu propheiarum Epiphanio, cui ediderit, argumenlum Isidoriani libri melius ex Brau-
aftingitur, indignum censet, librum vero de Ortu et j) ] lionis verbis jnieliigilur.
Obito sanctorum, qui Isidori nomen praefert, vere 3. In nonnullis exemplaribus desideratur prooe-
hujus fetum esse conlra Baronium pronuntiat : sed. niinm libri, Pleniludo Noviel VeierisTestamenti, etc,
corruplum, addit Petavius, ab aliquo interpolatore in quo libri omnes sacra? Seripturae breviter recen-
crediderirn. Verum ea quae communi omnium exem- sentur, ut déinde de singulis distinciius agalur. Qua
plarium praesertim veterum, et in diversis orbis re- fueril ee tempore, ait Fabricius in Bibl. med., senten-
gionibus exaratorum consensu comprobanlur, inter- tia Ecclesia Occidentalisde canone librorum sacroritm
polata esse, nemo sanus sine evidenti aliqua ratione ex hoc aliisque512 Isidori scriplis benepotest intelligi,
arbitrabilur : alioquin nihil in scriptorum veterum ul notavit Richardus Simon in censura Biblioth.eccles.
quantumvis legilimis operibus ab impudenlium cen- Dupiniana toni. I, p. 252 seq., qui etiam p. 259 seq.
sorum lemeritate et audacia tutuhi erit el immune. notai Latinam versionem librorum biblicorum non
Aliud judicium ferri poteril de iis quae in quibusdam semper Hieronymianam sequi, sed aliam subinde, uti
Codicibus reperiuntur, sed ab aliis desunt. Exemplo in psalmis, Romanum sive llaticiim Psalterium. De
esse polest quod idem Papebrochius part. i, accus. Latina versione qua Isidorus ulebatur nos alibi
14, narrat, habere se ms. unum Codicem ex Susa- plora.
lensi patrum Praedicatorum bibliotheca; in quo Vita IQ 4. Opus hoc emendavit, ut ex praefatione Grialii
erat S. Catharinaehoc initio : Conceplionemet Vitam observat Nic. Antonius, et ex septem Codicibus inler
B. Calharina B. Isidorus in libro de Orlu et Obitu se collalis editioni maturavitJoan. Mariana soc. Jesu,
juslorum describit. Hespondet Papebrochius librum Hispania? decus singulare. Prodierat anlea non so-
de Ortu et Obito sanctorum Isidori nomine editum, lum in Bignaeanaeditione , sed eliam in Haganoensi
solum comprehendere Vilas Patrum Veteris et Novi anni 1529, cum nonnullis aliis Isidori operibus. Ro-
Testamenti, adeoque additamenlum de S. Catharina driguezius de Castro toni. II Bibl. Hisp., p. 300, af-
auctoris esse longe posterioris. Ego sane nulium re- finnat Prooemia in edilione Grialii cum libro i Offi-
peri exemplar libri Isidori, in quo Vita S. Calharinae, ciorum continuari sub eodem numerorum et capilum
ne ut additamentum quidem, contineatur. ordine, ila ut Prooemia et liber i Officiorum viginti
quinque capilibus consterà. Quod oppido falsum est:
511 CAPUT LXII. nam neque Procemia capilibus numeralis dislinguun-
Procemia S. Isidori in libros Veteris ac Novi Testa-
menti. Zaccaria proamium in hoc opus. tur, et liber i OfficiorumProoemiisquidem.succèdi!,
sed ipse solus ab initio ad finem quadraginta quinque
1. Qua?fuerit Burrielii de Isidori Prooemiis opinio
capita complecliiur. Laudatus Nic. Antonius indicai
cap. praecedenti dixi : scilicet ea ab Isidoro composila ms. Codicem Procemioruin in bibliotheca Ambro-
fuisse, ut singulis Bibliorum libris praefigerenlur, U siana. Bayerius addii duos in bibliotheca Escuria-
deinde in unum corpus unita coaluisse. Tilulus ipse lensi.
Cap. 46, exveteri monasierii S. Na-
Prooemiorum satis probabilem liane sententiam red- zarii indicalus fuit Codexcatalogo
Prooemiorum, duo ex ca-
dit. Potuit tamen Isidorus ipse ea prooemia in unum
talogo monasterii Bobiensis : cap. 61, uiius ex bi-
volumen compatta edere, ut alii omnium sacra? bliotheca Fiorentina S.
Crucis, ut de multis aliis
Scriptura? librorum argumenta pra? oculis ac mani- taceam.
bus faciiius haberenl : ex quo volumine alii 5. Exemplaria mss. Prpcemiòrum a me visa et
singulis
Bibliorum libris in nonnullis exemplaribus prooemia coltala haecsunt. Codex
Vaiicapus 287, in quo sunt
. praefixerint. In exemplari Bibliorum Golhico, quod procemia tantum Veteris
Toleti asservatur, ea procemia suis locis inserta sunt, Tesiamenti, de quo agam
cap. 95. Codex Vaticanus 641, de quo cap. 94, Pra-
sed non piane omnia, ut idemmet Burrielius innuil.
' 2. Profeclo Prooemiorum fationum nomine exhibet procemia in Vetus el No-
librum ab Isidoro con- vum Testamenium, omissa praefatione
fettura Braulio et Ildefonsus lestantur. Braulio : generali, sed
adjuncto capite de Esther, quodin Editis desideratur.
Proamiorum librum unum, in «no quid qukmie liber Sine Isidori nomine sunt
Prafaliones librorum Noi*
403 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 404
TestdmWìi itaCod, 4ggifcVìrtto:'931 ; 4'e quo cap. 99, A Hispano, inscriptusque Reverendiss.inChristo P, F,
Sed desinuiit pàtìlo post ihitiutii.In Regio-Vatic. 310, V. magistro ordinis Fratrumpradicatorum; de Messia
nempe epistola, tal in éxtrènia pàgina adnoiatum
in quo plufà sunt Isidori "opera,sutai-duolibri Prooe- rèperiò, Rubi Sà'mirèlisIsilite (sic) òrìimdi de civitate
miorum -curii pròlogo, sed non expressò auctoris regis Móroclioritmm'issa Rabi Ysaac magistro Sina-
nomine. Vide càp. 100. In Codice Palatino 277-, goga, qua esl in Sublimela in regno.prariicto. 5. B.
eadem Procemia, addito tàhien Isidori nomine recen- Hysidori Byspalensis episcopi libèi-Novi Testamenti;
qui fragtiìPÌìiuhièst ex -primo de Officiislibro decer-
liori manta, e. 102, In Urbinate IO©,cap. 104-, Proce- pium. %.Libèr PfomtiiiorumS. Tsidiori.5. ejusileiìi de
mia uiriusqtaè Testaménti etanipròlogo. In Ottóbò- Vita etjìbitu. Sanctorum Patrum. 6. Chronicon S.
7. Ejusdem liber Differenliarum.8. Ejusdem
nianò 278, càp. 105, excerptum .ex Pròceniilé db S. Isidori. Sèriiio contia Àtìaiiòi. 9. Ejiis'demt'oiìtra jìidàos:
Paulo apostolo; 10. Multo vetìislior his est leni «Veronensis, ut
513 6- ^"m V. C. Zaccaria ab bob Procemiòrum aiunl, Capitali iriembraneus Codex in-4°, in cr plus
òpere editionem Isidoriànam inchoare eònslitoissei, ronensis 54, de quo CI. Marchio Mafieius in Bibliotheca Ve-
simili ita meditatus fuerat. mànusefiptieparie prima, pag. 8.8, iiSce ver-
prologtim bis dis'seiit : Ejusdem forma librò, niixio iiideiiive-
Sancii Isidori Hispal. episcopi in libros Veleris ac lusloque, ac ad lypographimm ul plurimum accedente
Novi Testamenti Proamia. charactere, conlinentur hac. 1. Ordilur,liber Proce-
to miorìim Dialogus S.. Hieronymi prè-bytèri. Nec
ED1TORIS PROOEMlUM. **PBMUIA meinorat, nec dialogus esl, dui D. tìiéróriijmì
Qua? S. Isidorus Hispalensis èpiseoptas de sacrà- opus, sed illud Indori, de quo Braulio : Proafniorunì
rum litterarum volumine commentatus est opera librum unum. 2,. Vila vel Obitus sanctorum, qui in
editori ab ejus in utriusque Instrumenti Veteris ac Domino praecesserunt. 3. Ìncipit Opuscula S. Lidòri;
Nòvi libros prpqetniis inilium làclìnus. Fuisse illa ab ac si qua autecediint, u'ddliilm pertihèl-'ènt: liber se-
Isidoro cónscripià némo nega'rit; cubi corinti di- quitur,'a siipp'osìlitiópseudo-Dextri Ghronico altèri
serto memineririt eum S. Braulio Caesàrauguslanus Isidoro perperam tributus, de Nomiuibiis legis et
in praefatione ad sanctissimi episcopi Opera, toni S. Evangeliorum, giiem tilulum a Braulione, ut videtur;
Ildefóristis in libro de Viris illustribus, cap. 9, quos eccepii. 4. liùipiuhi testimonia divina Qcripi&aì;
sècùius Sigebértiis in libro de Scriptoribus ecclesia- piiànì sètatentiaium coll-'ttioiiei'n ex ipso hoc Còdice
sticis cab. 55 ait de Isidoro : Scripsit librum Proa- in aliero nostromo) Excursuum lilterariorum per
miorum de libris Veteris et Novi Testamenti, quos in llaliam volumine divulgavimtas.
cànonem recipit Ecclesia cgtholica. il. Hi Codices sunt, quibiisciiìnprtòres; isidoriani
7. Pròdierunt atatera iti BigriaeàiYààc Breuìiàha hujtascé libri edilio~n.es comparavi. Sed et aìjud iti-
lsidoriàtiortam omnium Operum editione ; ì» Malri- speralo subsidium e Bhabano Mauro, noni saeculi
tensi praeterea ad seplem mss. Codices castigala ab scriptorp dottissimo, mihi obiigit. Legeraip in Cavei
Joanne Mariana societatis nostra? viro dottissimo, Angli Hisiorià tiilerarià p. 456, edìt. an. Ì720, Wilr
qui et illa brevibus at de more pereruditis adiiolà- liéltaiurti Malnisbu'riensein iìi prafaìione qiiàm ex
tió'nibus illustràvit. Nos praeter tres hasce editiones bibliotheca Lambetb'aiiaPetrus Alixiiis evulgavir, ad
lotidein ad ea recognoscenda manuscriplos libros /iJ abbrevialionem Amalarii Rliabano insignis cujusdam
adliibuipius, de quibus nonnulla hic duxinius ani- plagi.ici-iinen exprplirasse, quasi duos de Officiis ecr
itiàdvèftenda. 'cièèiàslicislibros ex Isidoro , Àiigusiinò'et Giègoru
S. Hòrtirii Gòfliettmprimus èxstàt, ita celeberrima Magni Pastorali ad vérbum transcribsissel, alia in-
Patrum Ffànciscanorum quos Conventuale*dicimus, super opuscula ex eodem Isidoro elBeda compilasse!.
bibliotheca Flqr.entia?ad Sanclae Crucis : inscribitur Pràra fortasse hac de,re in ea disserlaii.onc iiiven.is-
autem Codex 23$, plutei 2ìt, ita ea parte qua? tein- sein, quam jehaè àn, 1724, de Vita àc.Dbctrina tira?
pluni ipsum spèctat, èòllocàti'. Qui in èo descripti bàrii Màgnéhtii Màuri Joàta. Fràhciscìis jjiicldàeiis'ih
sunt libri,' plures surit.hoc ordine: Isidori déSummò vulgus eiuisil; veruni ejus copia mihi non fuil. Nihilo
bono; ejusdeni..liber Proamiorum.; ejusdem Orius et tamen minus Malmsburiensis,,accusatone, ducius.
fita,_yél Obiiùs^ancioruni,qui ìli Dominòrecesserunt; iihàbani de' Universo, séta Etyiìiologiarum libros
ejusdem Allegoria ad Orosiuni; èjusilein Synonyma; vigiliti duos adii, qui in Codice Caroli de Monicbal
ejusdem liber Differenliarum; Dialogus S. Augustini archiepiscopi Tolosani spu.l Labbeura Nova Biblio-
Episcopi ad Orosium (cujus ipitium : Licet multi theca mss. libi:, p. 176, de serinonum proprietate el
doctissimi viri).;, seu liber S. Augustini episcopi ad myslica i;erum significatione accuratissime pracno?
Pàulùm et EiilròpìumèpiscoposHispanos super qua- taniur ; quodque suspicatus 515 fuefain ex Lidori
slioiié'sCtétéStiide perfectìonèjùslilia. Ejusdem liber Etymologiis plurima in rem suam li*«iisnilisseRha-
ad Vir.qin'es: Cpra iiiorlalium mntabilis inens ; ejus- b.anuin deprebfndi. Porro cura libri sexli caput
v'emde quatuor Virlulibuscliaritatisj Desideriuin Cba- lèrlium, qaod inscribitur brevis annolalio, qua indi-
. ritalis;,ejusdpm àé.decèni Plagia : £Ìonest sine causa, ~cal quid in sanais Codicibusconlinealur, in Isidoriano
fràlrès; ejusdéitì ad Dulcilium de Ariimabtisdefiin- ]9 itè'in sexlo Elymologiarum libro desiderari cpmp.e-
clórum: Si quidem legimus ; ejusdem de Consolalioné risseiìV, in inenlèm veni! Rbalianum èò càpite Isi-
defunclqrum : Admonet nos ; ejusdem denique de dorianum t'roamiorùm iibellum coiiclusissc. Cònliifi
Iniroiiu epìscoporum: Qui non intrai per oslium. igitur utrumque, el queiiiadmpdum conjeeerajn,
9. Codex alter Cesena? in Malatesiiorum pririci-' alterum ex altero desciiptum animadverli. .Quam-
pura bibliotheca apud Fianciscanos quoqueCoiiven- obrem cuin co Rilàbaiii capile Isidori Proceitaiacon-
tuales asservaiur, quinlodecimo, ut videtur, saeculo tendi, ut ea exbiberéraqualia Rhabahus honò Sje.culó
exaralus : praenoiaius 2, plutei 13, in dextera biblio- legerat. Io liane autem rem usus sum perrara; eàque,
lhecam àdetaiuium parte collocati. Multa in ìioc sive lyjpps sive .cliar.iaiii.spectes, pprp)ega.,tj,,,qu.i:
èiià'm Codice ctim Isidori nostri; turò' aliorum òpus- in dòniéslicà tiujùscè'Mutinènsis colìegii, nòsiri bl-
pula,:co;iitinentor hoc ordine. 1, S. Bonaventura blioibeeà sèlvaiiif; Rhàtiàniàni operis èditiòrie ìii
5 Jl4 Inductionum,ad inlelligenliam sacrarum Scri- folio, ut aiunt, niajore quintodecimo Saeculociiràlai
pluràrum; qpi libèr in exlrerap òpere dicilur frodar Èjiis mentami Orlaudius in libro cui. lituluni.Jecil :
tUs-iniràdtìciòriUsiriièlligeniiàm (sic) sacra Scripiùrà Origine è progressi della siampu, p. 96, ac vere ait,
et fideiChristiana:; ttam baecaddunlur : Iste liberèditus prodiisse illaitanulla anni, loci, aut typtagraph'inota
ejslq Rev. P^.^F, Bonaventura de ordine Minorimi ascriplà, aule annum lamen quingenlesirìiurii su-
sèdjs apostolica cardinali, et est coinpendjumtheolo- pra niillesinium ;.. quanquam quod..illam.-.minime
giieetfiWèt GhììiWiiS: 2. Lìbeliiiisab Àrabco iti viderat, néqtie quid operis ea contraerei, neque
Laliiium idioma versus a Fr. AlphonsoBoniliominis quanto lyporum nitore, quem capitales singulorum
ÌOS ISÌDORIAtiA,_ PARS IL MP. LXIlt. 1W-
litì'erà? cssYuleW alIiS?i rubro 1 alia? colore A Megipost Isidofi- Opera": ESptieìuni éàpittilà Isidori
càprlnm
pietre;' cseteraéque majores minio rube'ràes'Porro niirlQee cóntfà Judtèòs:-Quod àttiiiét 0 Sèim'oiiélri'cotitr»
ne
augent, elaborata .fuerit,.niininie.noverat. Atìtftio'SV nota'invento etaftaindi'càri $ MueèiòTo,- duni
Codices aut eàiiitines yiis q'iiàsqiu? nó'mitaibusinani
1
rèpetìffótae singuìis in'fòcis appellare cogamiiri Sìn- Codiceni Etymòtògiàrunv describit toni': 11; pi 144,
^iSriiS' ulemur' qiias' hic damus; ascripta illàram ubi alia òp'u'sculà'Si Aggrottimi* ibi ascripta féèeiiset;
significatione. , qiiè tamen supposititia censenliir :' et in his opuscu-
. 12, Siugularia, quaeZaccaria appellai, haecerant: lum de Anima el ejus virtulibus, eie., quod fortasse
B.\E. Bignaei editio. — Br. E. Breuiii edilio. — ideili est ac Seriìiotinàtió de anima substanti1®,deque
M. E. Mairilensis (Ciiafit) edilio. — F. C. Floren- èjifs iirtuie, aliìsqùé ad eam sptìtiaiitìbus; qua? in
linus Franciscanorum Codex. — C. C. Caesenas hòc Codice aliis' Isidori operibus stibjungitur. Séd
Franciscanorum Codex. — V. C. Veronensis capi- Mucciolus; coiift'to ìiist òptisciilo; reperii esse Cas*
tuli Codex. — R. Rhabani libri m caput ultiraum. slodorillbranrdè Aitìmd;
Sed, ut jam ante monui, varia? leetiones, quas ordine CÀ'PUTLifìì.
texiui ineboatae 50
digeslas sttbjicere cogilaverat, qui-
dem ab eo erant, sed non ullra hnjus libri litulum Liber ìsidòrt de Numeris .e.bìblioìhepa regict Tàuri-
. rìeilslii'Ùhcpfi'niìiìitètien'dàì.-Miiscrìfìbr'és 'de m'iji-
progrèdiebaiitor. Neque in schedis ejus invenio ullam lied knmeróritiii sicjnificalibn'è.Aliud opus de nu-
%
'
discièparàiam' scriplurae ex illa quam memorai Ra- meris nonditin,editum, in bibliotheca Vaticana ex-
bani, seu Rhabani, vetustissima editione; neque slans, an ad Isidorum referri possit.
tamen magnani hanc jacluram reputo. , 1. Operis de Numeris Braulio dare meminit : De
15. Mucciolus torà; I catalogi Codicum mss. Numeris librum unum, in quo ariihmeiicam propter
bibliolhecae Malàtésliee? pàg. 57; plul. 13, Cod. 2, numeros, ecclesiasticis Scripluris inserlos, ex parte
agii de Codice itaquo sunt S. Bonaventura?iraclatus teiigit disciplinam. Alii veteres de eo sileni : pleri-
inirodùetoritasad sacra? Scriplurae intelligenliam,-et qj:e etiam recenliores : alii, ut Caveus el Cellie.ius,
Rabbi Samuelis' epistola de Messia^ inler"prete Al- jjbrum de Nupieris inler Isidori deperdila receiisent :
fonso Bònihominis Hispaiìó. Succedunt « S. Isidori Fabricius in Bibl. rtied. putat diversum non esse a
Hispalensis de Novi e\ Veleris Testamètali Scriptori- quibusdam capilibus libri m Etymologiarum, quòus
bus Opusculum'.Ejusdem epistola ad Orosium preS- de arilhmetica et de numeris agitur. Sed cum
bytérmu. Ejusdem Chronicoii breve de Vita, Oi-iuet Braulio, qui Etymologias in ordinem digesscral,
Obito SS. Patrum- qui laùdantur cum in Veleri timi librum de Numeris diversum a caeteris opus esse
in Novo Testamento; Ejus.fem chronicon describeiìs enunliet, conjeclura Fabricii rejicienda omnino
historiSrum abbreviaiuras' ab exordio mundi usque • «Si:
ad quintum Evadii (Eraclii) imperatoris annum, et £ 2. Exslat opus in bibliotheca regia acadcaiiae
quarto religiósi g'Bg'p'fincipis Si'sebuti anno 5820. Taurinensis : ex quo exemplar descripluni inihi ad
Ejusdem liber Diffèreràiariim. S: Isidori sermotaes, manus est in schedis Zaccarianis. Bayerius quoque,
unus «entra Arianos,- binicontrà Ju'daeoS.Sermoci- ut in not. ad Nic. Aràonium refert, apographum ad
naiio de dniin%substatitiaVdéq«e"èjufvirtute,- aliis- annum 1754 desumpsit ; Cbdicenique sibi visura ait
que ad eam speclantibus. > Codex est sacCUli xiv. acculi xm; iriscriptnm de Numeris ac de quadrage-
14. Nescioart antiquus librarius,- an"Catalogi au- nario numero. Fonasse haeceràl in indice inscriptio.
ctor itascriptionem effecerit : De Novi et Veteris Ih exewrpisriZsccariano solum invenio : Incipit libèr
Testarne/iti ScripMribUs; (pile a'd librum Prooemio- Nutilèroriim. Incipiunt capitula: Post tabulam capì-
rum referenda est, .noft ad librimi de Vir. illustr. tiim; Quid sii numerus ? Nihil aliud de hoc opere in
Adveftii"Mucciòlùs'©odicemin GhronicoHistórlarum schéilis'Zacfàriatais reperire licuit. Codicem descripsi
indicare èpòchani regni Sisebuii : qua non ita facile, cap. 43 f ex catalogo bibliolheSab regiae Tauri-
addit, aliis tri Codicibus;quod sdam, invem'twr. Verum tiétasis.
nihil hiàgis obvium ih Codicibus et in Editionibus 3. Quaérent aliqui ntim geiìutniini Isidori opus
Chronici Notàt ànnu:n 5820; jiixUf Martyrologium ,Ij^Cènsendum sit. Ego qtaidem ila -arbitror. Nani argu-
ahiìo 614 et-àiino 5 '
Roinanu'iti,'respòndere inipètìi mentum si cóhsideres, Braulionis verbis pe'mius
Brachi. còiigruit : versatur enim in mystica ììunierorum
f5. De sermone contra Arianos; cujus initium esl, tsxp'os"itionfe-; qui in ecclesiasticis ScripHuris inserii
Veni,1 Dòmine,S. Bjidòro ascritto, observat Muccio- sunt, praemissabrevi àrithmeiicae disciplina; libtitia.
lus, in Codice alio vetustissimo Malatesiio Elymo- Non énim' hic liber revocari debet ad opus de com-
log. saec. vii (réponam ix sacuto) scripto S. Augu- puto , quod Trilhemius inter Isidori opera enumerai,
stìno tribui : ih tabella vero pluteo àffixa duos ser- innu'ens; ut opinor^ aut captat 17 libri vi Etymolo-
mónes Contra Judaeos perperam Isidoro Tole- giarum de Cy~clo pàschali, aut majiis aliquod opus de
tano adjudicari. Hinc colligo duos illoS sermo- hoc argunienlo; vel de loquela per digitos, àlienbi
nes conirar Jddaeos non differre a duobus libris Isidoro ascriptum, de 518 *ÌU 0 cg° alibi- Neque
contra Judaeos; vel a fragmentis eòrum : nam in item referendus liber de Numeris esl ad quoddam
aliis quoque Codicibus hi duo libri Isidoro Toletano òpuscriltam, sive fragmentum, qùod in Codice Otto-
ascributatur. Quam meam suspicionem comprobatam bonianò 6 hàc rubrica nòlatùr : Ilem de nùmero
Videovè/Bis quse Mucciolus; p. 58 in not., testatur Ysidori : Cdrdinalbs sunt, eie. ; ubi p'IìirèB htìm'éro"
407 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 408
rum gpecies recensentur, cardinalium, ordinalium :,: A quibus velnt in tenebris palpitant, qui tamen quasi
quod fragmenlum ad Elymologias potius perlinet. per nebulas vident, auctores, quorum de numerorum
De eo Codice cap. 105 agam. .Numerienim ecclesia- mysleriis integra exstant volumina, etc. »
sticis Scripturis inserti, ut Braulio loquitur, non aliii 6. Idem Morhoiius ibid. lib. li, cap. 7, num. 50,
esse possunt nisi numeri qui in sacris litteris occur- ex Ghilino in Theatro homin. lìller., pag. 219,
runt, quorum allegoria? et mysteria in hoc libro) observat Theodotum Osium Pythagoricam de nume-
exponuntur. ris doclrinam instaurare voluisse, seripto libro, cui
4. Genium quoque Isidori sapiunt stylus operis,, titulus : Meditationesrhythmica in duas partes dis-
ratio interpretandi, varia eruditio sacra el profana eì tincta, qnaram una theoreticam, altera practicam
multis scriptoribus colletta : nonnulla?quaedamphra- facultalis sciendi per numeros, siverestitulam Pytha-
ses, ut cum cap. 2 infinilivus adhibetur sine verbo at goraorum doclrinam pollicelur : qui liber an edilus
quo regalur : eumdemque solum esse mensuram elt fuerit Morhofius ignorabat. In eadem Pylhagorica
ìncrementorum causam, stalumque decremenlorum: numerorum dottrina versaius esl Jamblicus Clialci-
ubi supplendum constai, vel quid simile, ut passim in1 densis, cujus sunl lnlroduclìo in Nicomachi arithme-
operibus editis Isidori, et frequentius in mss. Prolo- ticam e.t Arilhmelica Theologumena; e recentioribus
gus quoque simplicitalem Isidorianam in aliis ejus-• B ] vero Pelrus Bongus, sive Bungus de Mysleriis nu-
dem prologis perspicuam redolet : Non est super- merorum, et accuratius Meursiusin Denario Pytha-
fluum numerorum causas in Scripturis sanctis atten- gorico.
dere : habent enim quamdam scientia doclrinam, 7. De numeris, quantum quidem ad res ecclesiasti-
plurimaque mystica sacramenta. Proinde regulas quo- cas maxime pertinent, posi Isidorum egit Rabanus
rumdam numerorum,ut- voluisti, placuit breviterinti- Maurus, cujus opera mullum de Isidoro referunt; de
mare. Sententia eadem exstat lib. HI Elymol. cap. 4:: quo confer Codicem Vaticanum 939, cap. 95 recen-
Ratio numeri contemnenda non est-: in multis enimi sendum. Edilus liber est a Baluzio lib. i Misceli.,
sanclarum Scripturarum locis, quantum mysleriumt pag. 1, Rhabani Mauri abbalìs Fuldensis liber de
liabeant, elucei ; non enim frustra in laudibus Deil computo. Dilecto fratri Marcarlo vionacho Hrabanus
dictum est : Omnia in mensura, et numero, et pendere, peccalor in Chrislo salutem. Legìmus scriptum, eie.
feristi, etc. Exempla adducit ex senario et quadrage- Quia le, venerandepraceplor, sapius audivi deNume-
nario numero, quae in hoc etiam opere apparent, utii ris disputantem, etc. Cap. 2 : Unde Isidorus dicil:
quaedamalia de numerorum dottrina ex eodem lib. nii Nummus numero nomen dedit, etc, ex cap. 3 lib. m
Elymol. petila. Elymol. Agit etiam de signilicatione numerorum per
5. Isidorum in paucis quibusdam numeris mysticeì ri digitos, de tempore, de decemnovenali 520 cyclo,
explicandis praecessil Epiphanius brevi opusculo in- de epactis, eie. Odonis abbatis Morimundensissa?-
scripto, de Numerorum mysleriis; quod tamen inultii culo xn inter alia opera Fabricius Biblioth. med.
volunt allerius esse Epiphanii : nam plures fuere? refert : De Significationibusnumerorum. De numero-
Epiphanii etiam Cypri episcopi praeter celeberrimumi rum Figuris. De Cognilionibus et Inlerpretationibut
scriptorem libri contra baereses et aliorum operum. numerorum. DeSigni ficationibusunilalit. De Analyli-
Eucherius Lugdunensis episcopus in Formulis spiri- cis ternarìi.
tualibus cap. 11 de Numeris sic ait : Numeros quoque s 8. Codex Vaticanus 919 pergamen. in 16, pag. 7,
breviter digeramus, quos mystica exemplorum ratio> exbibet fragmentum operis anonymi de numeris :
inter sacros celebrioresfecit, a primo ad millenarium,, Item numeri, etc. Rerum pag. 204, quaedam de nu-
multis omissis. De numerorum mysleriis et dottrinai meris : sequitur de Ordinalibus; acrursus versus ad
haec noiavil Morhofiusin Polyhistore torà. I, lib. i,, cognitionem numerorum : Possidetk numetum quin-
cap. 12, n. 19; « In mathematicis 519 porro> genlos ordine redo. Hos versus descripsit Joannes
scientiis quid non divini esl? Hic numerorum dottrinai Noviomagus lib. i de Numeris cap. 10; sed cum
primum se offerì, Iota merito divina vocanda.Quanta?, , aliqua discrepantia ab iis qui exstant apud Uguiio-
quam arcana? numerorum potestates sint, ne in hunc? rj nem ins., ut Ducangius liltera A animadvertit: In
quidem diem satis cognitum est. Quod cum beneì alio Codice Valicano 3101 manu Benedicti acolythi
nosset Pytbagoras, non inverti! commodiorem ratio- anno 1077, sunt Hermann! Contratti opera, Ilem de
nem qua philosophia? sua?secreta celare!, et iritelli-- numero 22 pulchra scitu digna : Jam prima, etc. For-
gentibus tamen omnia panderet, quam si numeris3 tasse liber est de Numeris 22. Obierat Hermannus
suis, quos formales rette dixeris, abscotaderet. Cumì paulo anle, scilicet anno 1054. Ab anonymo Melli-
enim numeri nominantur, non inlelliguntur, nisii censi dicilur scripsisse de principalibus computi
natura?occulta?proportiones,progressus, operaiiones,, regulis, aTrilhemio de confliclu rhylhmomachise.
reVolutiones a Deo ipso definitae. Quomodo noni Codex Oltoboniano Valicanus 819 exhibet ms. tra-
difficile admodum est omnia divina? humanaeque ì clalum Iialicum super mystico numero septenario :
sapientia? mysteria illis adumbrare. Non credat quiss II settenario esser, etc, auctore Raphaele Aquilino.
temere fieri, sonos septenario, numeros. novenario) Codex item Ottobon. 3140, opusculum arionymum
absolvi : atque hinc per easdem àvaxuxXwo-Eir ini ms. Italicum, Del Numero quaternario.
centenariis et millenariis reduei. Illic abstrusarumi 9. De usu Patrum in mysticis numerorum sacne
rerum typi latent, atque his quasi praefìgurantur. Inì SCriptura?inlerpreiationibus explicandis videri pote>|
409 ISIDORIANA.- PARS IL GAP. LXHI. 410
Sirmondus in not. ad «erm. 19 Augustini, tom. I A «di'. Ad marginerà vero sic citat : lsidor. Hispal.
Operum ejusdem Sirmondi, col. 338, ubi agit dee Eadem verba Collius in suo trattato de Sanguine
numero piscium 153, qui in mari Tiberiadis ab apo-i- Christi lib. iv, cap. 1, allegai ex recenti, ut ait, sa-
stolis post Christi resurreclionem capti sunt : cra? 522 Scriptura? studioso, qui Isidorum citat :
uti etiam editio apostolicorum Patrum Colelerii ii sed cap. 3 addit : Neque ea D. Isidori verba, quod
tom. I, pag. 29, in not. ad epistolam Barnaba?, ubi ii sciam, reperiri ita facile possunt. Simili modo Barra-
disseritur de numero 318 yernaculorum Abrahami : das traci. 4, lib. vii, cap. 22, post eadem relata
de quo plura a me exposita fuerunt in Prudeniianiss verba concludi! : Hac ille (Isidorus), sed ego illa
cap. 20. non potui reperire.
10. Etsi librum de Numeris, qui in bibliotheca a 13. Hanc quaeslionem V. C. Franciscus Alexius
regia Taurinensi asservatur, genuinum Isidori fetum ii Fiori, lune soc. Jesu, qui nuper Bononia?pie deces-
esse exislimo, tamen alium nunc recensebo de quo) sii, litteris Manlua?9 Junii 1758, ad Zaccàriam,
nonnulla quaestioesse potest, an sit Isidori. Exslatt Isidori Opera edere mediiantem, datis, pioposuerat,
in codice Regio-Valicano199, de quo cap. 99, postt quonam scilieel loco Isidorus ea verba prolulisset.
tres libros sentenliarum Isidori, el librum ejusdemi Nullum Zaccariae responsum invenio : sed cum in
interpolatum de Orto et Obitu Patrum : ex quo> JJ ] -ms. hoc opere de Numeris eadem fere verba repere-
scilicet libro de Numeris paraphrasin quamdami rim, illud mihi veni! in inenlem Salmeronem, sive
Decreti Gelasiani de libris recipiendis et non reci- alium, ex quo Salmeron ea descripsit, in hoc opus
piendis in appendices521 editionis Sedulii conjeci. de Numeris incidisse Isidori nomine praenotatum,
Rubrica est ab aliquo ignaro amanuensi apposita,, nam in reliquis ejus operibus nec vola, nec vesti-
Qutedamde DominonostroJesu Chrislo,quia prologos; giura. In opere de Numeris omittitur quod Longinus
incipit : Dominonostro altissimo adjuvante, el Salva-. altero oculo privaius esset, etc, sed episcopalus
tore nostro clemenlissimoconcedente: sed libri argu- honor el marlyrii corona diserte exponunlur : ac
menlum auctor exponit illieo pergens : de numero, fortasse Salmeron, sive alius fortasse eo antiquior
et ejus mysterio pauca breviter, lamen ulililer volo, in hanc senleniiam Isidorum appellavit, caetera ex
scribere. Us,|ue ad numerum 24 explicationempro- aliis monumentis asserens.
trabere auctor voluit, ac fortasse protraxit : sed[ 14. ExCollioid praeclarecomprobatur : qui cap. 1,
opus mutilum est, et paulo post inilium expositionis; lib. ìv bis Isidorum allegat, scilieelprò militis qui latus
mystica?numeri ternarii delicit. aperuit, caccitaieex altero oculo, verbis Salmeronis,
11. Multa auctor sumit ex iis qua?in libro de Nu- el prò ejusdem militis martyrio : de quo ai! : Nec
meris Isidorus breviter indicavit : sed cum longius Q desunt eliam qui hujus sententia patronum S. Isi-
plerumque in rerum ipsarum explicatione evagetur, dorum esse arbilrenlur, eum lalia prqnuntianlemin-
ad alia Isidori opera exseribenda interJum recurrit, ducentes : Lancea Longinus latus Saivatoris aperuit,
ui in exposilione unitalis, dum de anima disserit : et non tantum veniam invenit, sed episcopalushono-
Anima etenim, dum una res esl, mullas species el or- rem et marlyrii coronampromeruii. Eadem sunt verba
namenta ita in se habet : qua, dum spirai, spiritili in libro inedito de Numeris, exceptis ullimis et mar-
est; dum sentii, sensus est; dum sapit, animus est; lyrii coronam promeruit, prò quibus Ms., el marlyrii
dum intelligit, mens esl; dum reete discernit, ratio gloriam et coronam habere meruil. Addi! Collius :
est, eie. Qua?desumpta sunt ex Isidori libro de Dif- Verunihujusmodiauctores de loco in quo hac ab Isi-
ferenliis rerum, num. 29, de dhTereràiainleranimum doro consignata sunt, taciti sileni, et fortassis non
el ammani : Quia eademuna est anima : qua , dum temere, cum mila talem'de Isidori consensuin illius
contemplalur, spiritus est; dum sentii, sensus est; scriptisnusquamoffenderehactenuslicuerit.
dum sopii, animus esl; dum intelligit, mens est; dum 15. Bollandianiad diem 15 Martii de S. Longino
discernit, ratio est, etc. Poterai haecesse aliqua du- marlyre agunt, qui latus Dominilancea perforavit :
bitandi ratio, num liber hic de Numeris in Codice, et observanl, in tragoedia Christi palientis, auctore
in quo alia sunt Isidori, sine nomine auctoris reper- D p Apollinare Laodiceno, vel quovis alio saeculiìv scri-
lus, sit Isidorianus : nam hic erat Isidori mos ut e ptore potius quam Gregorio Nazianzeno, alludi ad
suis aliis libris plura passim sumeret ac repeteret. melaphoricum illum loquendi modura, quo videtur
12. Sed validior alia est conjiciendi ratio, alicubi inter Chrislianos solitum circumferri, aperto Christi
hoc opus Isidoro ascriptura esse : nam ubi numeros latore, aperlos quoque ejus 523 Qu' lanceam in-
binarius explicalur, ac duo poenilentia?genera enar- torserat oculos, scilicet mentis ; quod rudis vulgi
ranlur, ila legilur : Longinus lancea lalus Saivatoris ìgnorantia ad corporeos oculos detorsit. Neque au-
aperuit, et non tantum veniam invenit, sed epi- . ctoritatem Isidori prò unius tantum oculi caecitatea
scopatushonorem el marlyrii gloriam , et coronam nonnullis allegalam agnoscunt. De episcopato Lon-
habere meruil. Salmeron toni. X, traci. 48, similia gini sive militis qui lancea lalus Domini percussit,
verba proferì : Longinuslatus Saivatoris aperuil, el sive centurionis qui Dominum confessus fuit,, nihil
taclu sanguinis Christi cum esset altero.acuto priva- . referunt : neque Collius, qui loe. cit. contrpversiam
lus, illuminatusest extra et inlus lamine fidei, el per de Longini caecitatefuse exponit, alium auctorem de
apostolos baptizalus fuit : et post lotiginn lempus in eo episcopato, exceplotlsidoro, nominat. Sententiam
eremo episcopalus honoremel marlyrii coronam in- vero de oculorum caligine, aut unius oculi excitate
ìil AD OPERA S. ISIDORI HÌSPALENSIS pRÒLEéOMENA. M
%iWéà alii àuélórey tenuerunt ,* ut S. Vincentius iA ait se exposiliónem sécrét'óruni sacraiheiifórum in
Fèrrériui ef LtìdulpbuSSalo, ab eodem Collio alle- uno Óiivensis coénòìbìiCòdice' Sfionila vetusto repé-?
gaci qui Cottcfiidil ejusmodi figmeràum ortum ex risse, Ululo Quffistiòntiminslgnitam, in qtib'scìiiceì
male inlèlrectte Soànnis Evangelista? verbis : Et qui singulis expositionitius" sua? sunt p^èrcù'iictalronei
vidit; téÈitffbtiiumperhibuil : quòd cura de se Joan- praeposilae.Sed cuni àddàt' liiijus Codl'cisquaesiìonèl
n@ M%%"ifi'orftftflliperperam ad mililem lateris sibi non videri eàsdèm cum iis ijuàrtirà' HdeTotisiìs
CliViSti-pèfaiss'of'èindètofsèruntl meminit,- duDios nos relinquTt à'ti Sè! CÓtoitìffitSriis
CAPUT LXIV. ipsis loqiiàltir qui in eo Codice' p^r intéfr'ogati&ries
et responsiones ordinali sint, an de diversis aiitià
Quasliones^de Veteri M .Novo...Testameiiigjyonium qu <stioniius', qiiàlès sunt nòstriè; Propfè'rea' Sic.
e\ditcè.uQ/iiiiiàm sii tsìdo'n qfus te bistaifiìd Nòvi Anfonitis lib. v, nuin.
'éì fétèrrs t'èslam'èriii, sii'i de EòtisòrìmitìàNovi et 139, de sé'cfetolfiiitiÉ&posiìiò1-
VeWfUTeslÉfiìenlihi canonum collectionibuslau-- nibus sacrànientóruni et Quaèstioiitanilibro'seti libris
datum. loquens, in rem nostrani'ài't :' Jódn'nèsGridìiùé viHèWr
I-i Nultiim àdhtie vidi Isidori Operum pTaestantiò- distinguere, séd nulla, ut efèdirnus, congrua ràfiané.
iifii Godicene quiqse clàriora ànliquitalis indieia 4. Dubitare alìqiiis possit àn' isiiusmodì qlfaestiò-
forerai;' quam Vàticano-Palàiinum riunì. 277; Seri- g] nes, Braulione petente, ab Isidoro sint èxpòsii§e;.
ì^àm Bi'àuliò iti epistola' ad Isidorum', iSfòfetfepieri,
pus est Cràni lineriii majusculis Romania, quales
sSlèuIó'vm afutix noiirrulK éxarali reperiuntur i ne- qua Ely'rilòlogiàs,àdsè' tiiittì pbsttalàf, ita' p'érgì! : Bis
èrutìl mila quàstiónés dè'ìà'crhl$^%
iqué certe ratio ulla obesi cur ad saeculum ipsum igilur expieìis
Isidòrij scilicet vir,<revocali noti possit. In èo sunt aivinièqùe p'ugihis, quartini milìi éxpòHlionehi'c'tì'rdis
PróòMfia'-Isidori, liber de Orto- et Ob'itu Patrum vestii lumen' apéfifei, M t&tiìériii n'òtiè jiéW {toffe
fqtia'iiqtaani"hic sine ùtìo titillo auctoris), Allegoria? jùvei) rèspieridèrè', è't divìÀk ìègW òbscWà rééèràré.
Ctim Isidori ad Orosium prologo, et praeter quidam Nèc si isi'a, qua pèìó, pèrcepe'r'Ó;de illis sÌVèvO;'à£d
nani resèras capiendà fiducia. Nibilomitius éxìstiind,
SHajstìò loeVreeensenda,- pag. 29,; rubrica : In no-
mine Domini nostri Jesu Chrisli incipiunt Quaslioiies lùaWtiÒ'nesqui nùnc èxstitifi iion èsse èafìdè'qWmls
Sancti Bysodori tam de Novo guani de Vetere Testa- Bratilió' ìòqùitur : pi'imunvqiiia' timi làetiissét fsidS-
mento: Sunt quaestiones 61, quibus sua'1 responsio f us se B'ra'ulìònì querelili r'ékpSncféVè , praSlìiisyo
SU'bjieitu'r/Q'uastio I : Die nìilii, quid esl intèr No- aliquo brèvi pròlogo : dèWdè quia h'ae qiià'S liWé-
ittttii ei Fetus Tesltimenlum? Respondil : Vetus est mus, quaestiones, ut' allégoria!, ffi pròteiiiià, iif lflJer
de Orlu et'Obitù' P'àtriitì, pè'ifcriptae-''etesplicai'aè vi-
pèccàtum Ada;- elei
* dèVilur, ul fàciiìói-vìa àWperp'èluo§ sacM Écrip'ìufae
,2?tìlrs^riaf quafestiofrièsprò geiiàitaò Sv doctoris Q
Nidóri óp'rfc"èxliìbeò auetóiiiaiè laui eximii Codicis eoniinénlà'rio's àp'èrireìur : piìstrerào q'tiia Braulio
freCùgiè'fqWdnìnilquo'ii òbstèt 524invemam>mu,ta quaestiones sùàs pfò'p'ò'nere voièbat, ppstquàni lài-
doius Eiyniològiàs èxptevisWèt,'qiìólltiTÌTta)iini''A*Ìde'!iùr
4&affih' eaittiem ine sentenliam pèrirahant. Elsi
Wivà «tintili™ fonasse exìstimàbunt hunc librimi a fuisse indori òpus.
Bracone et"Tfldefóìisònon commentiorari,- tamen id 5. Ut in aliis libris, sic èìiatii in hòc S;.Isidorus
mhif me: commòvémi* noli solimi quia Braulio et sé'nt'enffàset quàtadòq'iièvcVbà'è$ aliis' Suis 1
Operibus
MéfòiTStìs aperte afurìhaììf se non omnia Isidori suinif," tal qiiaest. 2, de*tiutafèio'libroruvin Veteris et
ÒfeWrèc'elisUissèl Seri etiarà quia meràiònem haj'us Nòvi Testàriieiiti : Juxìà sépiì(a'girilà duas linguas
5 duo libri inìelliguiilur; è£ JiB. i Ofiic.,
.bperls SfuM tìtrimiqiil videfè miM videor. Braulio sèpluagirita
a'it : QojESTfóSfeilibrài feòs, qiìos qui tegit, veterum càp. l'I. Éf quafes'l'. 9, Sciiti se itoti Ssé episcopumqui
iraciaiorùm niu'tlam Mpèllectilem récogiiòsiit. Ilde- praèsse desidefàt, noir prffiessé",ex liti, ii de Òffic,
tòitSiis : CoVégi'tèiidnf de diversis auctoribus^ quod cap. 5".Et quaesfe37, Ufa èst ìfHfnW,qua;, S&nicón-
ipìè i'og'fiòìiiirYàl secfèiórum expositiones sacranierito- tèmplaiur, spiritué èst; attmisentii, iénsus ehi, eie,
ex librb'de Dlifèretiliìs fè'ru'nì; ntaftiv29, dèDiUerèii-
t'ànìj quibus tri unum cèfigeslis idem liber diciiur ». tia*iòt'ér àtiiniùni et'
àrVÌnìanì'.'SènxèWuade episcopo
QÌÌÉSTÌONM;
exstat étiàiti' in Qiiàes'ìi'òntìtìdiàlogo'intèr dùbià vel
_^o. HiS Brà'ùiioiiis, iTfléìótisiquVverbis nàcìèntas spuria Aug'iistiiiiòta'éraq'uafsi. tafr1.N'dm qui precesse
ìfyoìt aìitiTÌ Si|tai'ucàr1 vìpNiiìàtìrrqlu'à'ni'Exposilio in fèsiiridi',quìddiri Pàtruni ileganìèr expl-eìsìl dicens :
^uoidàni- Véf§fil Tèstainientf irarol, fìia? ekstàt. Sed Sciai se noii esse èpiseopìith; qui priiè's'secujiiì, non
ìnvenlis nunc bis quaestionibusin Vetos et Novum
prodesse. Ex Angustino iti péti tom' lib'. xix (le Civit.
fesfòmentuM, facile cuiyis p®iuà*rlérì piftft èàs1 Dei; càp. 19, Ìhtèlli§àt non"se Siili episcopuiriqui
: iii èó>opere' OTÌhpfeÌn?n8i,quòd ìslÉoyus sécrèìòrum
praiése dilèxerìt, noii ptoTessè.
Mposiliori.essdcram&omm; inst?rtplìt;"alii véro, for- 6. Cum libèr hiè Q'naMiònum nìKipiàt', Dì; nìihi-
.t^sse' ^à&. IpSisiionel cprSeiità'rios prà?ceaè- tfiìiti est inter NqvUm ei Vèlìis Téstametìilìm? stispi-
iàìnif, librum, yè'l Itb'ioi Sitai' '^uM^onum àpp'èlfà- ciò mihi sùborla est àliCÌìBi
inscrizioni fuisse, de
rjjtit. Dì autem p^aècèdéfeiiltquIeStioìrieìslia?c#at ' pistaniia[ Novi el VèiefiSTestùinehti. Étènini Gràtia-
rafeò^ijfu^èarum" plèràjq'uè iti re aTilùà ùnìvèrssììi, nus, dìsiinct. 31, capi 5, Chrisìianò non dicam, Isi-
seii àd^ iarumqtie f esVanienttaniperiinintó
exjpli- dori noinen .ita' prsaniiltìt : fieni Isidorus de Dìstàìitia
caìtiiS ve^iiitur; Grìàliìifm p^Moìil àrìÈàììionemi itovi'ei Vétéiis
tes'ianièiiìi, funi veiWàlìsce dés'eri-
413 ISibbRlANA. — PARS II. CAP. LXV. 4l4
bit : Chrisiiaho non dicam plurimas, sed nec duassÀses, , Judais' Chrisìiani. illico rubrica) Prologus de
simul habere licitimiest, nisi unam tantum, aut uxo- nomìnìbus Hebrais : Quoniam, filicliarissìme, supe-
rètri, aul loco uxoris concublnàm. Quo respexit, utit rlorì libro, eie. In ima pagina antiqua manus, diversa
pùto, Joseph 'Catalanusita riot. ad epistolam S. Hie- à prima, ascripsit : Explicit liber Quastionum Novi ei
ronymi de. honèstat'e gHo clerìcorum : Àdverleexv Veteris Testamenti. Hic est liber primus ìnstructio-
concilioTolet. i, c'ari. 17, concubìnumdici conjugem n nuiti : liber secundus èst de Nominibus Haebraeis-,
qiia ad plenum jus cohjugale non erat àdmissa. Sice variis vocabulis, eie, ut in Biblioth. Patrum Lngdun.
et Isidorus in libro de Distanlia Novi el Veleris te- toni. VI, pag. 853, ubi primus liber post quaeslionem
stamenti. Ejusmodi Isidori verba neque exstant ini in Epistolam ad Colossenses procedi! usque ad Apo-
lib. i Seràent., cap. 20, quod inscribitur de Diffe- calypsin. Quaestioautem in epistolam ad Colosseri-
fènììa Tèsiamentórum,neque in libro Differentiarum i ses in Ms. est imperfetta.
rerum num. 35, Inter legem ei Evangelium, eie, CAPUT LXV.
néqué in libro ti contra Judaeos, si'vè de vocationes Secretorum Expositiones sqcramentorum?sive quas-
geiititatiì,ubi quaedamde utroque Testamento dìsse- tioues, aui commentarliin quqsdam libros Veleris
rtìiiitar. Désiinlétiatii in lioc libro Quà?sÌiontain: sed. Testamenti.An Isidorus còmmeklàfiós litte'fàlèsili
,, sucram Scripturàrn e'didéril?Glòssa ordinària an
cèrte lòcìis hic opportonus erat ut de uxoribus etl B ! Isidorus auctor ?An allerius, qua nondumedita est?
concubihis Veteris àc N'ivi Testamenti quaestio ali- Alii commentarli. Inlerprètatio in Job.
qiià iiistitueretur. Quod si ea fuit ab Isidoro contro- Ì.Post Isidori opera qua? ad universani sacram
versia agitata, in tania èxscripìòruni Hcetaliamirumi Scripturam in genere exponendam quodammodo
non esset, si ea ab imperilo aliquo praetérmissa fuis- pertinent,commèntariisqui exstant in singulos libros
set, qnod non inlellexisset Christiano licere ioco) locum nunc damus. Et praeferendi quidem essent
uxoris cotacubinàmhabere, hoc est, verara conjugem, commeniarii lìtterales; si ab Isidoro scriplos esse
qua? ad plenum jus conjugale non erat admissa, qua- el alicubi adirne asservari constare!. Sed cum solum
lés lune pérniillebànlur, et tanquam Uxores minus3 mihi cognite sint quaedam glossa? Iillerales quas
sólèninilér diicià?liabébahtur. Ejuidem potius cre- Isidoro ex conjectura tantum ascribere possumus, de
dìderiin Gràtìàtiuni has quaesiiones_, ex inilio ipso> genuinis ejus allegoricis commentariis primum verba
inscriptàs de Distantia Nòvi et VeterisTestamenti, alle- faciam, de aliis inox facturus.
gasse, quam captai aliquod aliorum operum, qu.e; 2. In praefatione ad ediiionem suam Isidorianam
pròprio gaùdént titolo, tariquani distinclum a caete- Grialius multa de hoc opere disserit, relegenda su-
ris opus, indicasse. De hoc titolo agit Berardus su- pra cap. 56. Unum hoc addam, Latinium, Bibl. Sei.
pra rejaiiis, càp. 52, num. 7. 'A
| pag. 173, jam olim animadvertisse in Eucherio,
7. Ex epistola Burrielii cap. 40 descripta constaij, Roma? anno 1564 excuso, haberi commentarios in
habuìssè eum ab amico sibi commodatum Codicemì Genesin et in libros Regum, in quibus locis aliquot
Gòthicuni, in quo plura erant Isidori opera, ett S. Gregorii papa?,.52'8. el Isidori verbà citàn'tùr et
liber quidam acephàlus bfeviuiti questionimi de sa- gesta : qui ètiaiii addii àpparèrè hominem,in Briiàn-
cra Scriptura per inierrógàiionès et respònsionès,f nià scrip'sìssé. Quod nonnullis lócis àddùctìs Nic.
qui àn Isidoro adjudicandus esset ipsè diibilabat. Siì Àtiloniùs cònfirniàt. Edilio Bignaeana hunc praefèrt
àliquam quaésliòhemindicasset, judicium ferri pos- titulum : BeatiIsidori Junioris Hispalensis archiepi-
set ali cum nostro convenirci. In. Codice Vaticano•> scopi commentarla in .Vetus festamèntum. Id secuttis
sacculi vm aut ix esl ètiam libér Qiiaestiontamsacraè * fuit Breulius. Éxempìai'ia mss. mirum guantoni dis-
Scriptura? iniìiò niulilus, sed a nostro diverstas. crepant. Nic. Antonius refert titulum in Pentaììu-
Prima quae òc'eurrit quaestio est, Quoi modis iniel- chumex quodam Codice bibliotheca? Medicea?,et ex
lexit Joannes quia a Chrislo debet baptizari ? Ultima , alio S. Isidori urbis Legfo'nensis; in quodam aliò
Gar Jesus itìfans puer dicilur, cum infanlia septimo ) codice observat separatuiti é'xstare quod;adi.libros
anno finìatiir, puèrilìa quaviodecimoclaiidalur ? Re- Regum pertitaet : et ex schedis mss. Alfonsi Ciatìo-
sponsio : Hoc nimirum constai, quia ut minastreret ett D nii Roma?in coenobi.oS. Isidori Minorimi fralrum
esurirei (legàm «fruirei) venit Jesus, quia filius homi- Hibernorum asservatis inscriptionem liane promit :
iiis non venit minislrari, sed ministrare, etc. ElenimÌ Expianatio in, hisioriqm divina legis : ex ,nis. Codice
omnis minister, et omnis servus puer vocatur, etc. bibliolheca? Ambrosiana? Mèdiolanèiisis : Super
Aliaeeliàm sunt quaesiiones qua?in Codice Golhicoi Pentaieuchum, Jesu Nave, et Reguminterpretglìotfè*
Regio-Vaticano 1823 inter alia Isidori opera hoc ti- S. Isidori. Inscriptio Éxpositiotiis , sìvé,. Éxpla-
tolo insigriiuntor: De Quaslionibusdifficilioribus527 nalionis Hisloriae divinar--legis in nonnullis etiam
Veteriset Novi Testamenti,Prima quaestioest : Qui- nostris Mss. appare!, veleri nior.e ex ilebraeis pelilo,
bus Scripturarum tèsiimóniis Trinilas approbalur. quo lilulus ex primis verbis libri constabàt ; nam hu-
Diverso charactere, sed satis antiquo àscribitur no- jus commentarli prologus incipit : Historia sacra
men auctoris,-Euclieri episcopi,: s.er revera sunt duo
libri Inslructionum Eucherii Lugdunensis ad Saio- è. Cura autem Nic. Antonina, solum nominasset
moni filium. Post primum librum recenti manu no- Isidori expositiones in iibros Pentaleuchi, Josue,
tatimi est septem ullimàs lineas abessé ab Edilis. Judìcuni, Rplh, Regum^^et Esdra), Bay.èrius.iti nota
Finis quaeslionumin Ms. est in Epistola ad Colossen- subjècil : Alque etiam in libros Machabaorum, ut in
US AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 416
Codicibus Esturialensìbus duobus, e quibusnonnulla A A olim pertìnebat ad collegium Majus, ut vocant,
Grialius tom. II, pag. 236. Exstat quidem non solum Complutense.
in Grialiana editione, sed etiam in Bignaeanaet aliis 8. Codex in, P. 7, membranaceus, saeculi xv» Hi
breve quoddam caput de Machabaeorum martyrio. videtur, recenliori hac epigraphe : Isidorus in Pen-
Sed eum Bayerius dicat Grialium nonnulla in libros tateuchum et primum Regum. Mutila est exposilio
Machabaeorum e duobus, quos laudat, Codicibus in Genesin. In fine haec adest subscriptio '
: Petrus
Escurialensibus afferre, innuere videtur alia adhuc in Castrensis puer nobilis scripsit digilis libellum
eis Codicibus latore quae excusa nondum sint. Sed prìorìs. Scribsil libellum in pessimum pergamenum:
fonasse Codices mss. cum editis non contulit, adeo- scribsil studiose, sed non satis curiose.
que existìmavit plura esse in mss. quam in excusis : 530 9. Codex ni, P. 17, in 8, membranaceus,
quippe cum in excusis exiguum tantum, ut dixi, ca- sa?culixv, ul videtur, titulis et litteris inilialibus
put reperialur. Praeter eos duos Codices'Escurialen- rubris, hac inscriptione characteris recentioris in
ses Bayerius tres alios itidem Escurialenses ejusdem prima pagina. Epitome Hisloriarum Veteris Testa-
operis myslicarum exposilionumlaudat ;sed ex nullo menti per Isidorum. Bayerius vero, qui Codicem
peculiarem litulum describit. _ òlim irispexit, subjecit : Non epitome, sed integrum
4. Rodriguezius, tom. II Biblioth. Hisp., pag.]B Isidori opus. Titulus Codicisita habet : Incipit Epta-
326 et seqq., nonnullos recenset CodicesEscurialen- meronB. Ysidori Yspalensis episcopi.Opus incipit :
ses, in quibtìs est. exposilio in libros Veteris Testa- <Istoria sacre legis non sine aliqua pronunciatione
menti. Codex membranaceus in-4, in II R. 14, est fu.lurorum gesta, atque conscripta est. Nec periine-
saeculi, ut Videtur, xm, cujus in qperculo hi adsunt ret ad prefigurationem misterii lam multiplex rerum
titoli, e Ysidorus super Penlateuch. Item tractatus umbra gestarum, nisi Apostolus docens diceret : Lex
super Pater Noster. Item Magister 529 Compostel- figtaramhabet iuluroram honorum, non ipsam ima-
lanus de Consolatione ràlionis. Item quaedamquae- ginem rerum. > Desinit, t nomina duarum filiarum
stiones theologic3emultum uliles. Ilem Summa magi- ejus : nomen primogenite Merob, et nomen minoris
siri Alani de arie praedicandi. Item alius tractatus Michol. David filius Eufratei. > Codexolim erat bi-
super Pater Nosier. » Inscriptio operis est : t Inno- - bliolheca? S. Antonini ecclesiae Pallantinae (quod
mine Domini nostri Jesu Chrisli ìncipit Godexbeato charactere veteri notalur), inde anno 1578 exlractus.
Ysidoro Spanense episcopo : de quinque libris Moysi 10. Elsiaulem Nic. Antoniusde Isidori expositione
caeterorumque librorum veleris Fondamenti expla- in libros Machabaeorumnon meminit, tamen aniinad-
natum de diversis auctoribus in unum collcctum, vértit ex"Roberto Coco Anglo el Vincentio Piaccio
luculentiusque exposilum. Historia sacra? legis non C , de Scriptor. pseudon. pag. 209, prologum in Macha-
sine aliqua praenuràiatione futurormn gesta atque baeorumlibros, qui Hieronymi Operibus solet inseri,
conscripta est, etc. > Isidori esse. In editione Operum Hieronymi Eras-
5. In Codice n R. 9, membranaceo, characteris miana, initio tomiTinter opera duina id notatur ; In
perspicui et magni, saeculi xiv, est eadem exposilio. Machabaorum libros prafationes dua eodem initio :
In operculo noia haec: < In isto volumine conlinen- Machabaorum libri; mihi non videntur esse Hie-
tur isla qua?sequunlur : Expositio moralis beali Isi- ronymi. Isidoriani opuscoli aliud esl initium. Cocus
dori super, quinque libros Moysi, scil., Genesis, aulera apud Placcium verbo Hieronymus non de hòc
Exodi, Levitici, Numeri, Deuteronomii, Judicum, opusculo loquitur, sed de fragmenlo Prooemiorum
Regum.,Item in fine libri Historia Daretis Frigii de Isidori,quod in Bibliis Antuerpiae1570 impressis in-
Excidio Trojanorum. » Additor verbis Hispanis,' li- serìtur, età Roffensi, Bunderio el Alfonsode Castro
brum esse bibliolhecaeDeipara?Virginis Guadalupen- cilatur tanquam Hieronymiprologus, dissentientibus
sis,ac subscribit, Belasco. Tilulus hic esl : In nomine Erasmo, Seultingo et aliis.
Dei summi, amen : signum Christi, cooperante sancio 11. De cominenlariis quae exstant in Vetus Te-
Spiritu, incipit prefacìo Ysidori. Completoesl Pen- stamenium, vel saltem in Genesim, non nemò dubi-
lateuchi exposilio. I) lavii num sint Isidori. Plaecius de Pseudonoym.
6. Codex ii, L. 8, chartaceus, saeculixm, hoc verbo Isidorus, haecrefert ex Symbola Maslricliana :
titulo recenliori : S. Isidori expositio in Genesin,el t Saeculo vii adesl Isidorus Hispalensis episcopus,
alia nonnulla : el S. Joannes Chrysoslomusde cordis vir erudito», el niullis scriplis clarus, qui in com-
Conlritione.In hoc ilidem Codice completa est expo- mentario in Genesin (si modoesl illius, einon Hilde-
sitio, ac praeterea additor liber S. Isidori"inscriptus, fonsiTolelani, qui tamen et ipse eadem floruit aetale)
Colleclum,de quo plura nos cap. 85. cap. vii, eie. Sam. Andrea?in distarà,de salute Adami,
7. Codex m, Q. 21, in 4, membranaceus, saeculi i thesi 28. Nullamhic auctor indicai rationem, cur aut
xiìi, ut videtur, multis litterarumnexibus, hoc titulo : Isidoro ejusmodi commentarium contra tot veterum
Incipit prefacìo Ysedori episcopi in libro Geneseos. testimoniaabjudicet,aul sine ulloÌldefonsoadjudicet.
Addit Rodriguezius hoc Codice conlineri exposiiio- 531 *& Decommentarioin quatuor librosRegum
nem usque ad librum Jeremiac.Hic desidero luculen- major est controversia. Tbeophilus Rayriaudus de
tiorem explicationem : an sit eliam expositio Jere- Mal. et Bon. Lib., pari, i, erotem. 10, S. Isidoro,
miae quaecerte ab Editis abest : an saliera aliquid1 inquit, Hispalensi episcopo,passim supponunlur com-
aliud, quòd nondum typis commissum fuerit. Liberr meniarii in quatuor libros Regum, quos vera sententia
417 1S1D0RIANA.''~ PARS 11. CAP. LXV. 418
est conscriptos esse ab Isidoro ilio Seniore, ilem in A t doctissima, brevissimaquetn Genesin, etc. Rothomagi
Hispania episcopo , sive Cordubensi, sive Pacensi : apud Franciscum Vaultier 1647, in-8. Compreliendit
nec desunt etiam , qui Casaraugustanum statuant. tantum haec editio expositiones Veteris Testamenti,
Sed cum tara anceps sit Raynaudus de seniore ilio qua»jam tum erant edilac. At videtur repetita ex
Isidoro, cur veram sententiam vocal quae non a no- alia antiquiori Coloniae 1530, in-8, impensis Petri
stro Isidoro, sed ab alio Seniore commenlarios con- Quentel simili modo inscripta : Isidori Hispalensis
scriptos tenet? Et Isidorus certe Pacensis nostro episcopi theologi pervelusli Enarrationes doctissima
junior est : Caesaraugustanumrecentiores confinxe- brevissimaquein Genesin, etc.
runt, Cordubensem primus ex antiquis Sigeberlus 16. Cum autem non solum Mss., sèd Edili omnes
nominavi!, aucloremque commentarii in quatuor consenliant in Isidoro Hispalensi hujus operis auclore
libros Regum slatuit : cujus erroris .causam investi- laudando, quid Angelo Rocca?venit in mentem, cum
gavi, cum de diversis Isidoris disserui cap. 16. in Indie, theolog. et Scriptur. tona. II Oper., pag.
13. Ac proietto commentarii in libros Regum ita 110, praetermisso Hispalensi, Isidori Junioris Cordu-
cum reliquis qui praeceduut in mss. Codicibus con- bensis in ulrumqueTestamenlum commentarios nomi-
juncli sunt, alque uno conlextu el sub ejusdem navi!? Tribuunt Isidoro Cordubensi, quem Seniorem
auctoris nomine connexi, sententiis eliam S. Grego- ]B vocanl, commentarios in quatuor libros Regum non-
rii Magni ornali, ut de diverso anliquiori auclore nulli, ut dixi, sed neque id quidem contra io! Mss.
nequaquam liceat cogilare. Inilium etiam commen- fidem admìlii potest, etiamsi aliunde ex Sigeberlo
tarli in I librum Regum quodammodo liane connexìo- staluere velis, Isidorum Seniorem Cordubensem
nem innuit : Post librum Judicum sequitur Regum. quosvisalios dìversoscommenlariosin quatuor libros
Et aspice tempora, primo Judicum , poslea Regum; Regum composuisse.
siati erit primo judicium, postea regnum. Labbeus - 17. De mss. Exemplaribus, ad Zaccarianam,ediiio-
in comment. ad librum BeUarminide Scriplor. eccles. nem collatis, egicap. 43. Ea autem qua? a raevisa
anceps etiam quodammodo est : nam primum asserit sunt, breviler indicabo. Cap. 94 recensebo Codicem
Isidorum Seniorem Cordubensem commentarios in Valicanum 626, in quo hi commentarli Expositiopis
libros Regum Paulo Orosio historico dicasse anno nomine nuncupantor, et quaedam adduntur, ad Ap-
circiter 412 ; deinde solum notat esse qui- inalili! pendices rejicienda. De Codice Vaticano 5002 nuper
coimnentarium in quatuor Regum libros Isidoro dixi. In Cod. Regio-Yat., de quo cap. 100, titulus
Cordubensi adjudicare. In uno tanium Codice Vali- est, Tractatus in libro Geneseos: et initio^: Pffafa-
cano 5002, de quo cap. 97, reperio dubitatìonem tio Isidori episcopi in libro Geneseos. Isidorus:ileclori
nonnullam injici de auctore commentarii in quatuor (C salulem. In Codice Palatino 275, cap. 102J potiimen-
libros Regum : nam posi expositionem in praeceden- tarii 533 Isidori praemisso versiculo, \^v>
tes libros nota haec legitor : Bue usque excerpta
IsidorusBresit dittando paienter inbsesitr*c«i.^i
Isidori episcopi; qua autemsequunlur excerpta sunta
Reda presbytero. Sed unus hic Codex contra tot alios ac fortasse quaedamin eo Codice sunl ex coinmenla-
fidem non iiieretur : praesertim cum Bedain auctorem riis lilteralibus, ut lune dicam. Ibid. In Cod. Palai.
nomine! de quo nemo cogilarat, neque cogitat. 276, Explanatiuncula sancii Isidori in libros Regum,
14. Rette Nic Antonius errorem Ambrosii Moralis insertis quibusdam fragmenlis nondum editis. In Co-
coarguii, qui opus Expositionum secretorum sacra- dice Oltoboniano 55, cap. 105, posi praefalionem
mentorum idem esse existimavit atque opus inscri- super Velus Teslamentum inscribitur Expositio libri
ptum de Summo bono, sive Sentenliarum. Ex eodem Geneseos,eie, ul vulgo in Edilis.
autem Morale refert in monasterio Hispano de Spina 18. Quid causae esse putem cur, cum Isidorus
Cisierciensis 532 Ordinis -,insigne volumen esse ipse commentariis suis litulum fecerit, tantopere
ExpoSilionis super Penlateuchum, sive catena? ex libri mss. et editi in hujus operis inscriptione varient?
diversis plerumque ignolis auctoribus, quos inler - Ex ìldefonso discimus, Isidorum secretorum Exposi-
saepiusIsidorus ex bis, ul credere par est, common- 1 liones sacramentorum cognominasse. Grialius titulum
tariis adducilur. Intelligit praeterea, ad hos commenta- primaevum restituere voluit, inscripsitque : Mysti-
rios alludere Raymundum Martini Oominicanumsae- corum Expositiones sacramentorum , quia Isidorus
culi xm seriplorem, qui part. II Pugionis fldei contra in prologo ait: et sunt piena mysticis sacramentis.
Judaeos, cap. 3, § 12, laudat Isidori glossano,ad IV Sed potuit Isidorus mystica sacramenta in prologo
Reg. cap. II : Ascende,calve, eie. Id antera perlinet appellare ea quae secreta sacramenta in epigraphe
ad eas Patrum Catenas, ut vocant, in sacram Scri- vocavit. ltaque libentius retinebo secretorumExposi-
pturam, de quibus nos plura infra : nam in hujusce- tiones sacramentorum. Joannes diaconus in Vila
modi Catenis expositiones Palrum aliquando glossa? S. Gregorii, lib. ìv, cap.. 77, nomen expositionis ,
dici solent. dfl his commentariis loquens , usurpavil : Cujus
15. -Praetereditiones Expositionum Isidori in sil- ( Gregorii ) facundia consonantiam.Isidorus , Hispa-
in Geneseosadmi-
loge aliorum ejusdem Isidori operum, exstant hi lensis urbis episcopus, Exposilione
«ommenlarii seorsum edili hoc titolo : S. Isidori ralus : Sumpla , inquit , sunt ab auctoribus hac
Hispalensis episcopi, Mitologipervelusli, enarrationes Origene, Victorino, Ambrosio, Hieronymo, Canio,-
419 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PBOLEGOMENA. 420
no, Angustino, Fulgentio , ac nqslris temporibus A } verbis etiam constare ipsis qua? in aliis,elabpratissi-
insigniter eloquente.Gjegqrio. niis eorpm operibus inveniunlur, quod quideni iìips
19. Grialius in noi. observat Ishlprum pers'.udio- fecissepulandum esl,yel ut labori npn ulique neces-
sum quidem fuisse Fulgenti!, sed hujus nullum locum sario parcerent, vel qpod illa conipiodius quam
a se in.his Exposjiio.niiiu§referluni : adeoque nomen faclura' fuerat, dici posse diffiderent : vel id iiebal
Fulgenti^ jn toxlp pinisit, ojiiissuni quoque itayeli'ribps haruni homiliarum et sernionpni frequeniia, qua?pai
norì.ii'uljis,exeiiiolaribps. Sed cupi'joannes diacopus niedilanduni CQgitapdpmquetempus nplhirn spppeie-
saeculoix in prologo Isidori npnien Fulgenlii legerit-, bal i. De frequentia
hac'^qn^pnpni fuse djss.eruisse
el velerà exemplaria,consentiant, omnino retinen- anirnadyertit Dernardràgni,
yprr^riujn de Rit. sacr.
durri est, lum quia difficile est afflrmare nihil cpneipn., cap. ljj , et
Bjnjjjjajpnji' 53£, toip.. jl
Fii'geniii in his Isidori conimentariis reperiri, tura Qrig. eccles., lib. xiv, papi' 4, 5 eC^'ln Syijpge
quia deesse videntur similes alii Isidori commen- dissèi't.atipnuniJtaHQalingua stod.jp Zaccaria? pp|p|a.,
tari^ lum denique quia potuit Isidorus ex aliisi qua? adhuc post ejus obitum continuatur, t.„ XI,
Fulgenlii libris, qui ad nos non pervenerunt, aliqua p. 126, exstat ejusdem Zacc;ri.s, Disseriazione
excèrpere. detta in Lucca neW academia di Storia ecclesiastica
20. Quod autem Isidorus in mysticis et allegoricis B ] '"' di 26 Marzo ì 753 ritoccala poi, ed accresciuta, sulle
inlerpretalioiiibus eruendis verseiur, mininie culpan- antiche concioni ecclesiastiche, ubi plures alios de
dus èst, non solum quia jam prius sensum litterarem eodem argumenlo scriptores laudai.
exposuerat, ut mox dream , séd eliam quìa gravissi- 25. Et Isidorus quidem non solum in bis commen-
mós secutus duces, nec sine certa ratione hanc viain tariis, ted in aliis quoque suis operibus verna, non
lenuit. Uberrime et dottissime de hoc argumenlo minus a se olim usurpata , quam in aliorum Patrqni
disserit Petrus Lizeri 334 >n praefatione ad Bru- scriplis reperta , libentér adhibel, In commentariis
nonis Aslensis commentarium in quatuor evangeli- autem praecipuus ejus scopus fuit- ut divérsas Pa-
stas. Sunt-, inquit, explicaliones eqsdemin Patrum trum expositiones in unum colligeret, ac legentibus
scriplis frequentissima :nt si demptas eas ex eorum repraesentaret. Ac fonasse pripius ipse fuit qui eum
scriplis vclis, peritura hujusmodisint opera-ferme,tota. interpretandi orJineni ac viam constanter tphueri,! :
Praeter Gregor-ium,Bedani, Origeneip, allegai om- post ipsum rnulli simili modo saqras Scripturas
nium sententia et vocibus probalissimps laudalissi- exposuérunt, sive Patres, a quibus verba et exposi-
mosquo Palres , Hilarinm , Arabrosiura , Hierony- tiones niuiuabanlur nominarent, sive sequs : ea fer.e
raura , Auguslinum, Raiiones. deinde alteri, cur methodo quam Xyslus Senensis de Beda refert lib. ìv
Palres in aHegoriois interpretationibus frequenles C £ Bibliolh. sancta? : In Rhapsodìis, sive. Slromatibus,
erant, nimirum utausteriora prà?cepta. morum. sa- veiColleclaneis congregavii mysticas magis quam hi-
pore quodam non illiberali condirent, pjaejeTtim storicas expositiones ex probatissimis Ecclesia doclo-
quia cupa,acj popjlum, (repppter verba fagere debe- rum sentenliis diclisque Itine indeinlerruptim etinier-
rent, somniculosis audiloribus usi fuissent, nisi alle- polatim collectas, nonnullis etiam de suo insertis ad
goricas et mysticas hilerprelaliones aduibuissenl ; imìtolionem sensus eorum , ubi opporlunum fuit, qiip
quae eruditis quoque et ingeniosis auditoribus non diversi Patrum sermones, ac periodi velaplius inler se
piacére non poteranfc cohwrerent , vel brevioresei illuslriores reddereniur.
21. Idem Lazerus morem veterani Patram expo- Ildefonsus , Isidori discipulus , non solum e suo ma-
nit-, quo ipsi verba ex aliis antìquioribus passim, su- gistro , sed etiam ex Angustino el-Gregorio plura
mebant, velali flores e diversis pràlis decerpentes , desumpsit:, praeserlimin eo opere quod Annolalione*
saepe etiam in aliis operibus a se dieta repetebant. de cognitione-froptisnji'inscripsitjut loca demonslrant
JSee «ero nosis.sìveitttsrp^etaiiojiibjis^ffemialis^ sive in edilione Malritensi Palrum-Toletanorum ad marti-
sentenliis cudeudisìsctipUtnhic,»Makma,l,.sed,qntiquip,- netti diligenter indicata : quod-neque. ildefonsus ipse
rum Batmm. ffpnkmveM deempmdik, pmMlmMm dissimulavit; namin prologo ait:-J¥»HnosIris-Honitó-
setàcei explicatianibits,, imiUManikm, dacumeniìs^,j) iv tibus incognita proponentes, sed antiquorum monito vel
effatis, tuVntftil aHuàvolvìm «feuwi- qusm %hq» inlelligentia reserantes, vel memoria annotantes,
comp^ntatàum mim, le,gexet,,qua,, i;j; aliis oirm^us 2-ì. In opusculis velerum quorumdam scriptorum
uliliaetpraiclar,ainveuiunluu ea Imkexsl-ìft,*Hft,.Hpc Bononia? editis 1755 , recensente dottissimo viro
de.lsidoio: aiebat, Braulio •. Qumiiomm libros dfQSi, Tròrabellio, exstant Glaudii Taurinensis commenlaria
quo&quilegil, veterum.ir{tcialòi:um:multa.mmpellgfill- in libros Regum : in quorum prologo ita Glaudius:
lem r-ecqgnosritìEt Isidorus. in. prologo : Velerumque Et quia tu sape a me requiris multarum rerum absolu-
eccletùastiaoruimsentenlias còngreganlesyveluli e di- tionem , maximeque in Penlateucho alque libro Re-
versis pratis.flores leclosad-inanum.(eoimu$> gum....; alque in eis non ex meo ingenio, sedex illus-
2-2. Paulo postila pergit Lazerus :,i Non antera trium doctorum judicio-; neque ex propria temeri-
ia\\ primum ab auctore factum, neque. hoc novum. late , sed ex aliorum aucioritaie inlerrogationibus-tuis,
esse, ut- qui sermones baberent. ad; populuja, ex: p,qnquantumdebui,,sedfqMntiimpotui> satisfeci, eie.
aliis ipsorum operibus istos muluarentoR, facile sibii Advertit 53© ^pmbp.liius in, not,, CJaudiuniijnto/-
persuadebuntsquianimadvertaiH-,inAugustinoaliisque duoi Isidori nostri Expositiones exscribeiìft,sed/>verbis
Partibus mullas homiliarum partes iisdem senieuliis, aliquando, diversis, et ordine nonnihil immutato-
i2| ISIDORIANA. — PARS II. CAP. LXV. 422
Constai simili modo alios commentariorum et homi-, A et Deuteronomium cum glossa ordinaria , eie. Isido-
llarum auctores ex Isidori hoc aliisque operibus pro- rus incipit :Mmnis hosliamm diveriitas Chrisli ho-
fecisse, Bedam scilicet, pseudonymum Enclierium sliam prafigurabat, etc. Ex Isidori coiiimenlariis
Lugdunensem auctorem commenlariorum, Rabanuni baej!et alia ejus nomine in Catenis prolaia , libere.
Matarum, MarlinuriidLegionenseni, alios. non ad ^erbum desumpta sunt. Expositio Isidori in
25. Ex hac inlerprelandi ratione collectis bine inde Leviticum ita incipit : Sfauetis LeMm #Jff %$.?-
velerum Patrum exposiiionibus, nata? sunteaecol- rum dmmtaies MxsequMw,W?E"» tV0i mi9ìnm
leciiones quae Catena in sacram-Scripturamapp.el- passioni*Pirisiì prafereljMl-
lanlur, in Bibliis eliam excusis exstantes. Edi%).qpae i8. Bibliotheca vetus Vaticana plures ftcìbis b.H-
in hoc genere oplima censeniur haec est : Biblia sacra, juscemodi Codices nifert, In.Gòd, i5# ,e|t. Cenesig
cum glossa ordinaria primum quidem a Strabo Fulr cum exposiiionibus Patrum , Isìdòrì, Hierflnynvj,
densi colletta ; mine vero novis Pntrum. cum Gra;.- Augustini, Reda?, Gregorii, et mw glossis mprali,
coruvi tum Latinorum explicationibus locupletata : interlineari et aliis : in Gpd. 54, Genesis.pt jExodta.s,
ànriotatis etiàni iis , qua confuse antea citabanlur, cum exposiiionibus Indori, ,eie., Strabòflis>ctam-
locis : et Postilla Nicolai Lyranì, addilionibus Pauli glossis jaiyslipa , allegorica, et interlineari. -In Cpdd.
Burgensis, ac Mattina Thoryngi replicis, ab infinilu'.]B 55et56, idem cum E.xgosi.tio,aibUS Isidori, etc, In
mendis purgalisin commodioremqueordinem digeslis , Cod. 57el 58, Exodus cum Exposiiionibus Jsjdori,.elc.
per Fr. Franciscum Feuardenlium ordinis Minorum ,- Sic CodiGes 59, fiQ ad J@6,,,j;efsr,unt exppsitiqnps
Joannem Dadraum , et Jacobum de Cuilly, llieologos Isidori vel' in Leviticum , ,v.elin Nunaerps, ve] ip
doctores Parisienses. Lugduni, 1590 , sex voi. in fot. Deuter,onomii,m , vel in Josuè , vel. m Judices, vel
Feuardentius, in epistola dedicatoria ad Xystum V, in libros Reguip.
auctorem glossa?ordinaria?et inlerlinearis post Stra? 29. El in hos quidemomnessàcijaeScrigtura?Jibrps
btani Fuldensem nominat Ambrosium Laudunensem , commemarii Isidori supersuni, ex quibus scliolia,
quem alti Aiìseìmum dicunt. Post Hieronymi pRftlo- sive glossa?, aul exposiliones ad Cntenas, Patrum.
in Genesin, constituendas excerpta? sunt. Ai GodexVaticapps 10|
gos sunt prothemata glossa? ordinaria?
Laudantur post alios Isidorus et Reda .mystice. Pri- Ezechielis prophetias continet cum expositiojie Hie-
mqrdia generis Immani,quibus ipsa lucepcrfmì ccepif, ronymi, Gregorii, Isidoro, ejc. Ita alii Godicps Isi,T
bene comparantur primo diei, quo Deus lucei)}fecit, dori Exposiliones inalias saerpeUmplura? !ljbj»s.cpni,?
%t hac alias tanquaminfantia pulanda £sl ipsitis.UMr, niemoranl; sed, ut distinetius inox explicabòi,<qua?R
«ersi siculi,etc, cap. i Genes., ad verba Et spiritm dam tantum Isidorii verba icx variis. ,ejus opuscttn
Domini ferebatur super -aquas .allegati» Isidorus i Q lisdesumuntur ad unius vpl alterius iloci explaji.a7
Corda scilicet flucluantia, qua mentis quieteniwiise- tienem,
rànt, quia eis spiritus -non innilebatur, -etc. .Simili 30. Quaerendi hic locus est an IsidMtja Hb|^
ihòdo Isidori Exposiliones inseruntur in primis sacrat omnes Veteris 538 ac Novi Testamenti «xgo&uejàti;,
Scriptura? libris , comprehensis quatuor Regum. for et an praeter eos conimelitarios,quos eililiones vulgo
dicatur etiam Isidorus ad librum Job ; sed -solujn praeferunt, alii aliciibi exslent. Ex Brauliorie q^iile.ra
quaedam ejus verba in medium proferuntur ex 'libro el ìldefonso minime estendere possimiys, Isidoram'
de Orlu et Obito Patrum. in universain sacram Scripluram ,penpetuoscommen-
26. Manu exarati Codices multi sunt, iin jquihus . tarios elaborasse. De ;VeterÌ:TestamenlosBayfirius,duos
hujusmodi asservaniur Catena Pfltì<Mm,-seilicet Biblia produeit auctores , Sigeberlum ifiemblacensem , et.
sacra, sive partes eorum quaedam cum seholiis seu ante hunc, ut putat, -Honorium Augusiodurienspni.
glossis ex commentariis Patroni, ac nominatìm Isi- Sigeberlum Honorio aiitìquioreiii .dicere debuit ; nam
dori. Blandiniusstom.'lCod. Latin, biblioth. Laurent. Sigeberlum anno 1H3 obiisse , Honoriura circa an-
Med., plut. 16 , num; 58, describit Codicem Deule- nulli 1120 floruisse tradifur. Sigeberlus : Totum Wetut
rpnomii saeculi xm, cum 537 seholiis, quorum Testamentum simpliciler exponendo percutwil. Hotao-
auctores sunl Rabanus... Isidoras, eie. Ibid. plut. 17, p rius :Toium Vetus Testamentum dupliciter exposuit,
num. 14, Codicem Exodi saettili su , cum comnien^, Mstorice et allegorice. Trithemius vero libros oinnes
tòrio ex Operibus Rab'ani... Isidori,ele., et num. 17,- Veteris Novique'.Testamenii singillalim enumerat, in '
Levilicum cum commentariis Hesyohii. ..Isidori,-ele. quos omries commenlaria Isidorum edidisse 4eslalur,
Idem toni".IV, plut. 9 ,5. Crucis cod. 3, membr., ut supra cap. 47 relegere poteris. Ex quo , ut vide-
steculi xiv, refert PosTillas variorum SS. Patrum in tur, Eisengreinius Isidori commenlariosin Evangelia
Octateuchum , ut Ambrosii,Isidori, elc.J ei Pauli Epistoias doclissìmoslaudavit.
27. Genesis el Exodus cum glossis veterum , ut 'SI. Putat Nic. Antonius Trithemii verba referri
Hieronymi, Isidori, Strabonis , etc. , exstant ita posse ad Prooemiorumlibrum, sive mystieorum Expo-
Codice membranaceo Vaticano-Palatino num. ©9, siliones sacramentorum , et in hanc. rem auctores
saeculi xiv circiler. Isidori glossa incipit : Primordio allegat Ambrosium Morales, Bellarminum et Padil-
generis Immani, quibus ista luce fruì empit, bene lam. Sed certe Trithemius Prooemia et Expositionesj
comparantur primo diei, quo Deus lucem, etc. qua? exstant, ab Exposiiionibus in alios Veteris
Codex Vaticano-Palatinus membranaceus num. -60, Novique Testamenti libros apertissime distinxit. Po-
ejusdem fere aitatis, exhibet Leviticum , Numeros tius ergo credendum -Trithemium id asseruisse par-
423 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 124
tini auctoritate Sigeberti et Honorii permolum , par- A , Rabanos Walafridi magister Isidori peretudiosus me-,
tim quod de commentariis lilteralibus in universami ri!, hujusque scripta compilarli, facile inielligimus,
Scripturam nonnullum vestigium apparet in prologo in glossa ordinaria multa esse ex Isidoriana penu de-
ad expositionem allegoricam ; Genesis : El quia jam prompta. Pro Rabano auclore glossa? faci! Notke-
pridem juxta litleram a nobis sermo totus contextus rus Balbulus, cap. 4, lib. de Vir. illustr.: Si glossutas
- est, necesse est'ut pracedente. historia fondamento voluerisin totam Scripturam dhiinam, sufficittiabanut
allegorìcus sensus sequatur.Grialius in noi. de jaclura. Mogonliacensìsarchiepiscopus.
hujus litteralis commentarii conquerilur, nisi forte , 54035. Aliaesunl glossa?Hugonis a S. Caro, alia?
inquit, id glossa sunt qua vocanturordinaria. glossa? marginales el interlineares Anselmi Lau-
32. Reponit Nic. Antonius glossam ordinariam dunensis, alia glossa magistralis in psalmos.sive glas-
SlraboniFuldensicommunilerlribui. Isidorihacverba, satura major Petri Lombardi. In appendicibug
pergit, sic non male inielligimusforsan, ut scribere fe- ad Commentarios Menochii edita? sunt glossa?di-
ceril per amanuenses suosBiblia sacra, hoc esl textum vinorum librorum Roberti de Sorbona, in quibus
sacrorum librorum : et in fine cujnsquecapilis sivesec- pariter multa ex Isidori libris excerpta repe-
tionis exposiliones suas has mysticas, velini glossam, rimus. Turneminius, qui eas glossas edi curavi!,
sublexi. Quo videntur ea ex initio capitis 1 respicere: B] observat Robertum de Sorbona Patrum textus
Creatura cali el terra quomodohistorialiter ab exordio quosdara aliter ac nunc leguntur eilare, - ejusque
principii condita sit, legimus: sed qualìler.in Ecclesia lectionem non raro sibi et probabiliorem et coirano-
spirilualiler a doctoribusaccipiatur intelligamus. Sed diorem visam fuisse. Fuit Roberlus Pcenilenliarius,
praelerquam quod haec ipsa verba capilis 1 ad com- vel Sacellanus S. Ludovici regis Gallia?, ac collegii
mentarium 539 quoque litleralem referri non in- Sorbonici fondamenta jecit, saeculovidelicel xm.
commode possimi, Isidorus certe in prologo affir- 36. Ducangius in praefatione ad Glossarium med.
mat se jam pridem juxta litteram totum sermonem et inf. Latin., num. 49, disserit de glossis variis
contexuisse, adeoque vix intelligi potesl, quod Expo- cum inedilis, lum edilis in sacra utriusque Testa-
sitiones suas in fine cujnsque capilis , sive seclionis menti scripta, quartini alia?, incertis auctoribus,
veluli glossam subicxuerit, si sermo, jam pridem latent in biblioihecis, aliae suos laudant auctores,
juxta litteram contextus, esset lexlus ipse sacrorum inter quas eminent glossa? hoc titolo inscripta? in
Bibliorum per Isidori amanuenses exaratus. Praeterea, CodicibusCorbeiensis monasterii, S. Germani Pari-
cum explicatio sensus litteralis explicationem sensus siensis, et collegii Navarrici Parisiensis : Guillelmi
myslici precedere debeat, cum ail Isidorus : Necesse Brilonis ordinis fratrum Minorum opusculum diffici-
esl ul, pracedenle historia fundamento, allegorìcus0li lium vocabulorumbiblia, ex glossis sanctorum. Brito
tensus sequatur, omnino intelligit, in historia?fun- obiit anno 1356, cujus fortasse etiam sunl Synonyma
damento non solam litteram lexlus praecessisse, sed edila Parisiis 1508. Ad glossas biblica» Ducangius
eliam expositionem sensus litteralis. refert librum qui inscribitur Mammotrectus, cujus
33. Saepe Isidorus diversos!sensus quibus sacra nominis rationem et etymon sic prodit auctor in
Scriptura accipienda est dislinguit et explicat : ac prologo : Et quia morem gerii talis decursus pada-
diserte lib. r Sentent., cap. 18, Lex divina triplici gogi, qui gressus dirigit parvulorum, Mammotrectus
sentienda est modo: primo ut HISTORICE, secundo poteril appellari. Auctor fortasse scripsit, aut seri-
ut TROPOLOGICE, terliout MYSTICEintelligalur.HISTORICEbere voluit Mammothreptus ex Graeco pappiOpimos.
namque juxta litteram, TROPOLOGICE juxta moralem Tribuitur hic liber Marchesinoordinis Minorum, qui
scientiam, MYSTICE juxta spiritalem vitelligentiam. vixit anno circiter 1500, vel, ut alii volunt, anno
Ergo sic historiceoportet fidemtenere, ut eam el mora- 1450. Opus excusum fuit Moguntia?,in ipsis typo-
liler debeamus interpretari et spiritaliler intelligere. graphìa? initiis 1470 per Petrum Schiller de Gerns-
Vix ergo dubium esse potest quin Isidorus et ante- beim.
quam ad alios sensus sacra? Scriptura? exponendos 37. Isiiusmodi autem glossis biblicisconliciendissi
se accingerei, litleralem explicuerit, è! hoc ipsum rj D Isidorum viam aperuisse dixero, non certe deerunt
significaverit, cum totum sermonem juxta litteram a probabiles, quibus id ostendam, rationes. Codex
se contexlumfuissedixil, post quem allegorìcus sen- Regio-Vàticanus 310 saeculi ix circiter inter alia
sus necessario sequereiur. Isidori opera hunc titulum exponit : Incipiunt glossa
34. Conjectura Grialii de glossa ordinaria funda- ex Novoet Veteri Testamento, seu ex Elymologiarum
menium aliquod posset babere in Sigeberti verbis : (sic) spirilualiler composita. Fortasse. legendum
Simpliciter exponendopercurrit. Sed cum alia?glossa? specialiter prò spirilualiler : nam eodem litterarum
illi similes quae ordinaria dicilur esse pòtuerini, ac compendio utrumque adverbium scribi solet, ut
revera sint, de glossaordinaria non valde laborandum advertit Mariana in not. ad cap. 3 lib. i Isidoricon-
nobis est : satis enim erit, si Isidorus sacram Scri- tra Judaeos. 541 Est glossarium copiosissimum,
pturam simplici glossarum expositione percurrerit. quod incipit : Abavus, pater proavi, id est, avus avit
De glossa ordinaria satis consentiunt eruditi, VVala- Abba, pater. Syrum nomen est. Desinit : Zizama
fridum Slrabum ejus auctorem esse, aut saltem lolium. Quaedamoccurrunt quaeneque in Etymologiis
eam ex Rabani Mauri ore excepisse : cujus editiones Isidori, neque in Bibliorumvocabulis reperiuntur, ut
exhibeuiur tom, VHisl.litter. Gali., pag, 62. Et cum AbasUfinfama, domiti ; prò quo in fjiis glossariis
4i$ ISID0R1ANA.— PARS II. CAP. LXV. 426
Abaso,ìnfima domus. — Abusitatus, minus tnslructus A restila formala sunt..Inani» — inutilis. Spiritus Dei
in scientia Adverruncal, multumveruni racit. — Al- ferebalur, — id esl, Providenlia, qualiter cuncta.
truncal, avertit, alienai. creasset. Pnecedunt glossa?in prologum Hieronymi,
38. Multo lamen probabilius Isidoro adjudicari sed litteris fiigientibus, vix ut legi possint. Etsi au-
polerant glossa? secundum sacra? Scriptura? libros tem ha? glossae cum glossis ex Vaticani Archivii
digesla?,quas in veleri Codice 1 ms. Archivii Vati- Goiice edendis saepe convellimi!, saepiustamen dif-
cani, cap. 107 describendo, post Elymologias reperi. feruut.
Deesl finis Etymologiarum, e! initium glossarum, 41. Bibliolhecae veleris Vaticana? Codex 202 ,
adeoque resciri nequit an glossa? auctoris nomen quem cap. 93 describam, cxhibel dieta domiti Ysidori
pnclulerint. Sed lam glossa? quam etymologia? de libro Genesis ad litteram, qua?, ut lune exponam,
eadem veleri marni exarata?sunl ; non tamen perve- in commentario allegorico non reperiunlur, ac
niuni glossa?nisi ad caput 3 libri II Regum, vel quia proinde forlasse fragmentum sunt commentarii lit-
librarius catterà describere neglexit, vel quia in teralis. In Codice Palatino 275, de quo cap. 102
exemplar mutilum incidi!. His certe glossis apiari agara, inler alias aliorum expositiones litlerales in
posset titulus libri in catalogo Gotwicensi saeculixn sacra? Scriplurae quxdaai loca referunlur Isidori
recensiti, de quo cap. 46, num. 8, videlicel Isidorus B quoque nonnulla?inlerpretalionés, qua? ad commen-
breviter super totani bibliothecam, hoc est, super tarios quidem morales, quos habemus, non perli-
universarasacram Scripturam, ul lune interpretabar. nent, et, attenta rei natura, ad commentarios litte-
Inter opera Isidori dubia bas glossas, quamvis im- ralés propius accedunt. ':'.:'.
perfeclas, rcponere est animus : nani praeterquam 42. Quoniara vero quidam commentarii in nou-
.quod multa sunt in ipsis certe Isidoriana, eas ad nullos sacra?-Scriptura?libros in calalogis Codicum
-expositionem litleralem Isidori perlinere cum alia mss. indicantur, aut etiam editi circumferuntur,
straderà, tum quod multa verba in eis explicantur, qui lametsi Isidori nomine insigniti, ejus tamen non
qua? non in aliis Bibliis facile reperientur, nisi in sunt, aut an sint dubitari jure polest, de Singulis
Golhicis Toletaniscum prooemiisIsidori, qua?ita ab nunc dicendum. Ea qui? ex Bibliis cum glossa ordi-
ipso Isidoro digesta et disposila fuisse Burrielius in naria edilis Isidoro altribui possunt vel in librum
sua epistola ad D. Petrum de Castro arbitrabalur. Job, vel in Ezechielem, vel in duodecim prophetas
Editio quidem bibliorum Toletanorum vetustissima minores, vel in quatuor Evangelia, vel in Epistoias
est, ab exemplaribus versionis Hieronymiana?, qua? Pauli, vel in Aclus apostolorum, non ex commen-
Hieronymus ipse in Hispaniàm misit, orìginem tra- tariis 543 eius peculiaribus in hos libros deprompla
hens, ul fusius cap. 87 narrabo. Q sunl, sed ex sentenliis et exposiiionibus qua? in
39. Exempla quaedam proferam, ex variis lectio- diversis operibus ejus, aut ipsi altributis, repe-
nibus ejusdem exemplaris Toletani a Blanchino riuntur.
edilis in Vindiciis Vulgata? Latina? editionis. Cap, 43. Post explanationem historia?divina?legis, quo
xxxv, vèrs. 5, Genesis Vulgata nostra, ATonsunt nomine secretorum exposiliones sacramenlorimi in
ausi persequi recedentes;exemplar Gothicum Tolela- Codice Vaticano 627, quem eap. 94 recensebo, vo-
'
num, cedentes.Glossato!' ila, cum glossa obedienles. cantur, sequitur in eodem Codice opus sine Ululo et
Auguslinus quaesl. 112 in Genesim : Et non sunt nomine, quod incipit : Quisquisde Deo loquitur, curet
' consecùti
post filios Israel. Cap. XLVH Genesis necesse est, eie In inventario bibliolhecaeVatican»
vers. il, Vulgata nostra in oplitnoterra loco; versio inscribitur, Interprelalio Isidori in Job : sed revera
in terra. Biblia Toletana, in optimo neque est interprelalio in Job, sed senlentia?quaedam,
' antiqua, optima
terra solo; ita etiam glossalor : 542 seu"fonasse et uberiores in plura ac diversa sacra?Scriptura? loca
distinxit in optimoterra, solo Ramesses; nam versio commentarii : neque apparet ullum indicium, aut
antiqua cxhibet in optima terra, in terra Ramessem.. ratio, cur miscellaneum hoc opus Isidoro adjudican-
Plures sunt hujusraodi varia?leetiones glossis nostris dum sii : quod characlere etiam diverso ac praece-
et Bibliis Toletanis Golhicis communes, quas frustra D ; dentes Isidori commentarii, exaralum esse videtur,
quaeras aul in versione vulgata Hieronymi, qua? licet ejusdem fere aetafis, saeculividelicet XII.
nunc circumfertur, aut in versione antiqua , aut in 44. Cum aulem ea verba quaeprimo loco ponunlur
' variis versionibus
quas e SS. Palribus Petrus Saba- - desumpla sint ex epistola nuncupatoria Gregorii Ma-
liei- diligentissime collegit. In nolis ad Glossas eas gni ad S. Leandrum, cui expositionem libri Job dedi-
- cavi!, forlasse inde interpretalionis in Job titulus ab
peculiares leetiones singillalim observabo.
40. Non dissimiles alia? glossa?biblica?exstant in aliquo invenlus fui!. Suspicari etiara possumus hoc
Codice Regio-Vaticano215, fortasse Caroli, Carolo- esse opus cujus fit mentio in uberiori seu interpolata
inanni, et Ludovici temporibus exarato, de quibus Braulionis praenotaliotaede libris Isidori : Moralium
lil menlio in line continuationis Chronici Isidoriani : libros B. Gregoriipapa rògatu compendioseabbrevia-
ac de Carolo dicilur : Cujus regni annus nunc ugilur ' vit. Taio caput 22 lib. n Sententiarum inscripluin,
xxxvii. Glossa?in Genesin sic incipiunt. Incipit liber - de Tractatoribus divinarmi Scripturarum, verbis iis—
Genesis.In principio—in ordinecreaturarum. Calum dem Gregorii inchoat : Quisquisde Deo loquitur, ou-
et terroni — informati materiam, unde calestia et ter- rei necesseest ut quidquidaudienlium mores intintiti
'
PATROI. LXXXI. ì 14
W AD OPERA S. BÌD9RL IifSPALENSlSMOiiEClOMENA. M
inireturì'ete. Vltlelur igitur liiijus Codicis opus esse A praefert : sed doctissimorum 545 Maurinorura opera
«jòllectiosentenliarum', praesertim ex libris S. Grego- effettuai yam est, ut Gregorio ahjudicari non debeai^
rii -. cujus Verbaj obiter Godicem percurfens>, reco- Ab his omnibus exposiiionibus diversa est exposilip
giroscò; Initio, utdixii, nullus'est titulus', sed proce- giusti Urgellilani in Canticav cujus Isidorus ;tneipfnlt
dente òpere, pàg. 127-, apponitur tanqùam titulus cap,34deVir.illustr. Inliacetiam, utinjBibliisGor
Èéposìlio, quin aliud addatorv Finis est : Et lavàhtùr thiciSj Tepetoptur verba Vox Ecolesiai VoxCliristk
ergo, et nequaquam mundi sunl, qui commissa fiere ,de qua cpnferAcià Sanctorum tom. Vfjjp. 773. .-.,.
non desinùnt, sed ruisu'tii flèrtda'commiiturìt.Sèquun- ,• 47* Idem Fabricius loe, cit. Explanalionèni; Daniel
ttìr qtia?dani alia'similia mitaràiòri «hàrà'clere ; opus ilis propbetac-, el de Susanna ms. Isidori -nomine'in
tatnen imperfectum viJetur. bibliotheca Leìdensi asservari referi «x Catalogo-pag-.
45. Expositionem in Càntica a Cypriano Suarez; 3291 de qua judicium ferre non possumus, an! sit
in tino tantum ms* reperiamo pi ex interpolata "sive alteritas auctoris, -àu fragmentum aliquod ex.Isidpri
«lièriori Braulionis pfaènolatitìnèIsidoro adjùdicàlam, operibus.' '-.'/ '; '• -- -:- -y-r-'--tì
Crialius caeteris Isidori operibus adjecit, qua'mvisde 48. PòstillasFrvLaiidulphidéNeapoli.'uperEvatr
aiic-tòreipM non Hquerèt, ulin ejusipraefatiòne^44 gelia, in quibus «nifi aliis Palribus allegato^ «iicforir
viflmius. Sed quod addit, verba éraénoiaiiònis ube- ig ias IM'dorì, Wcensèl Bandinius toni. IY, plii't.,'36,-Si
•rieris, Cxniica varilicorum factinda.expositioneciuci- Crucis Cod. 5, membri is'aDetali.xiv^.qoi staspicatur
davit; brévissimae expositioni -non,-satis convenire', collectorem èsse Landulphunii five^andenulphiin»^
adverlendiim in - Braulionis ùberròri pràenotaftóne -ordinis -Minorane 'Scoti audiiorèm, arcbiepiscopuni
-apud Bòllànflianosrap» 11 Vita?-S,isidori légisèéun- Amalphilanum anno 1550. Explanationes Isidori h-
'da èxpdsitìònè; iion facundài fortasse ut dislinguàtur **iledesumi potuerunt-ex diversis nolis ejus operibus,
ab aiterà expósitiòtae in Cantica, qua?inter S. Gre- ita quibus saepe evangelica 1verba occurrunt et expli-
-gdrii Magni opera edita réperitinyin. :ta'unedicàm. eantur. Ip Braulionisinterpolala praenotatione ita ip-
jabrìciusin Bibl. vet, IlàLvèibi in, -cap,16, numi i% -gimus :,Super libros Mousi-^t, Psalterium, et quaiuor
-inter stapppsfta Cassiòdorii opera irecenset. Exposi- 'Evangelia expositàoni non minimo insudavit- studiò.
titfnèm iti Cantica, •editàm Friburgi 1538'Ibi.» cura Cap. 104 describam Codicem Urbipaiem il, ;in qua
<Apisiiioin Càntica^ et in 'edition-eCasliòdorii Gàrè- jest versio Gallica Galena?Patrtam in Evangelia *xlsi-
-'lia'na: **cnjusEpil-dine-,inquilt,"occurrit inter Opera dòro et aliis. In Catalogo mss. Gòdipum bibliolbec*
Isidori Hispalensis. Scilicet eam ex edilione 'regia :-Sfortianac,qui asséfvalur in bibliotbeca Vaticana,Ot-
'SlàtrileiiSi 'Breulius in suam i!transiulife/Galetius ita tobonian'à num; 2355»pag, 3,*jandieaturExposiliq^ii
'praefationead Càssiodorii Opera iaiidat-supposilitiam <E EvangeliumLuca ex palribus, Isidoro, eie.1,satis 4*-
illSrii Gàs'siodb'rii«xpoBitioneins,cujtìs xrompéndiuìii 4tquus membranaceus. .: , :.
esse Lidoro tribulam expositionem rette observavit; 49.- Reperio eliàrà apud Bandìniinn nonnullaìn
rìQuodconipetidràm ab aliquo Hìspafip factoni Predi ménlionem Exposiiionis Isidpri in-Episfolàm Pauli
'potest, 'quia inseruntur verbav Vox,Ecclesia, Vox ad Philemonem. Nam lora.IVy ^pìut. 34, -cod,..- 7.^.
Christi, ut in BibliisCothicis TKléìanis, Vox Eecle- Crucis", nieitabraiiaceo., saeculi;xinfl in 4 majori ,:ex-
Hai V°x 'Ghrkti. Zaccaria Exposiliòni in Cantica lo- slare ait leciionariuni Sanctorum, PalreS ex quibus
coni inler ;stippÒsitaIsidoro'operSrdeslinaverat. leetiones excerpta? sunt, noniinanlur Alcuinus.,etc>,
46. Eistatiibèrioralia Exposilio in Cantica Inter DamOsus-papaad Joan.;; otin Calai. Pontif,, Rilde-
Gtégòrii Magni Opera, qua?; tal :F»hricius in Bibl. fonsus ar.chiepiscopusToletanus... IsidorusinSermpu,,
Inèd.testàinr, in qtìibusdam Codicibus Isidoro nostro et super.EpislolanvadPhilent, Contra Judmqs.,,.,.Petrus
ascribinir» A^cfortasse haec est ratio cur in recenti Coniestor, eie. In indice clarius legilur,-super,Èpisfq.-
éditiòitè Qpérurn Isidori tom. II inler appenàices, lq.ni ad Philéwwiem., et contro Judmos. In operibus
pag, 50, Isidoro tfibuaWr quoddàm -epigramma in D.Isidori, atque indice lpcorum:sacra?Scriptura?,a Breu-
CàWlìCa: '#**£ 'vecinìt-, etCv-; qtiarfquam ejusmodi lio confèeto ne semel quidem Epistolam ad Philemp-
èpiÌra"iiyniaéftéerptiini èst ex Codice saepuli x vel '%\ «ein allegaii videov , . ...
ineuntistp'ostexpositionem, ut'itìiassé'riU»,.B. Isidòfi 50. 'Restai ut:de Apocaly,psiverba faciani, in qupm
'èpiWifpiinCantita'cdmìcòmin. fNescioautenv, aiiin- Còmnientarios Isidprijm pdidisse colligere possuitips
difeeitiribréVte,'qiiàm dixi, exposilio in Càniica, àn . jex jraefaliotìe Beali J54JB ,a^P°? commentarios. in
alia 'uBefiòr-, «rase:S. 'Cfegorio -Magno ascribitor a Apocalypsin, editos Matriti 1770, pperp Hetiripi Flp-
%lér¥q% t%iaìtiviVtìac^ Roma- rez. Beatus, qui El.ipàndi èrrores saeculoviìi strènue
'j!i|s:>pòHt.'jexCòco p^'410et Pamélio,, assetai Gpm- Jnipugnavit, in -praefationea-d commentarium Apócà-
nieiitàiitìtai Grégòrii in Catìtrca"in omnibus mss. Isi- 4y.psis5ait, sp-sua ex Hiè|onyino? Augustino, Ambro-
doro 'tìibtìi.'In Véteri'Codice Vaticano 650, post hòc gio, Fulgéntip, Gregorio, Tichonio, Irenaéo, Vlcfoirino»
IpStfni'coiii#entarium in Cantica» qùod Gregorio Ma- Apringio, et -Isidorocpllègisse. Id autem soluta)àrspit
•^iiòàdjtìdicari'ntaiic solèljiet'in n'ònnullis vel multis Beatum quasdam Isidori interpreialiones è diyéreìs
Codicibus -Isidoriassedici tur j -tlegituridem epigrahi- ejus operibus sumplas cpipinentario suo ipseruisse.
wiavq'nod a iiobìs inter alia Isid'Ori dubia carmina Id commentariuni nonnulii falso prediderunl esseil-
/«StoffeCodice eméndàtum exhib'èbitor.Commeniarius lud ipsunaguod ab ApringipconfecluniiKirra^moni^
iu nostro Vaticano Codice nullum auctoris nomen cap.30 deVir. illustr,MonlJaucouiusiriBibiiOtn.mÌBi
449, ....„;• ISlDQRlANAvr-PARSII, GAP. L&Vt 430
iBter Codices Saiigéfniànenses nominai Cod. 255^ i , 3, In his ler.tionibus narrator quod, inoriHo ièow-
^sidoriin.Penlateuchum et Apocalupsin. Id quale sit, gildo, beatus Isidorus palam arguens dìclam haresim
rescire non possumus. Ut autem iràelligalur, quam ad polmoni marlyrii pervenire arihelabat. Deinde ubi
versatps esset in Isidpri iOperibusBeatos, àdverton- Rodericus Cerratensis de S. Leandro habet nescio,
quni, eum asseÈere eloquia Pairum a se jnlerseri, ut, vel nescilur quo pravenlus prasagio, hic legilur, ne-
serjpto,.inquit, nqsler^paterni» sentenliis firmaretur, scilur quo duclus spiritu. Confer cap^ 14. Editio est
qujb.us,yerbjs Wberii Isidori de Qflip. eccles. in mui- in 4 parvo, charactere Romano satis eleganti. Exem-
lis %pdicibuseoncjuditori Addii,Beatus, se opus plar bibliolheca? Alexandrina? primam exhibet pagi-
Etberio dicare, ut,.quo mnsqrfe, ai!,pezfruqr reli- nani rubris aureisque picturis ornalam. Non appare!
gionis, coharedem,faciapi eimeiXqborìs, Sic Isidorus logos aut annus editionis: in catalogo, sive indice
in epistola nraicupaloria librorum contra Judaeosai. bibliolhecae Alexandrina? referlur ad annum 1483,
FÌprenlinapa^rorpni,:^t9«o,consorte perfrjior san- et ad-typographum Pelriim Loslein; sed, ut opinor,
guinisxtohaxedemfaciametmeblaborii.. non alia de causa, nisi quia in eodem volumine coni-
i^--.- i--r-:J , «CAPUT LXVIs -•,. ;''•• : .--:' li patti sunt quaiuor libri de Cònlempto mundi, qui in
Libri duo Isidori centra Jntteos ad Florenlinam soro- bac edilione dicuràiir Joannis Gersòn cancellarii Pà-
<_remde Fidecatliolicaex Veleri et.NovoTestamenlOi ,; risiensis, charactere longe diverso editi Venetiis 1483
ÈàiiióneSf Codicesmss,, veriionés. . '
per Petrum 548 Loslein de Langeceri. Joan. Bapiista
,^|.;Hi duo cpnlra,Judceps libri alio, modo ab aliis Audiffredus in opere de Rom. edition; saeculi xv,
1
juscribuntur., In Bignaeana editione titulus est : Beat pag, 356, meminit hujus editionis, quam exslare ait
Isidori Junioris Hispalensis archiepiscopiad Ftorenti- ita bibliolheca privala SS; D. N. Pii VI, et in Valli-
nani sororem suam de Itulivilate Domini, passione et cellafia. Sed dicit fortasse Romataam non esse. Nic.
refurreciioncyregnoalquejudicio. Prp.allerp libro, .de Antonius nuetoritate catalogi bibliotheca? Alexan-
apilium Vocattone, Bignaeum seculus est, ut solet, drina?, ut pillo, typographum Petrum Loslein loCum-
BxeuliuSi Nic,.Antonius refert editionem Veneta» qùe .editionis Venelias dominavi!.
1483, in 4, apud Petrum Loslein,praomisso Ululo, -*. ]sidòfussdrtòbu'sìiié libris Jiidaeos refellit, ac
/sidorus tontra /wdicos.in qua e duobus libris solum fSrlassè Ipstim imitatus Juiianus Tolélàtaiis, Ires
priprreperitur, mulilus i;pt;npii parum yariaps : ap- fetttfilibfds aéfflònsirafiònis sèxta? aetatis, sive da
penduntur Judaeorum quaedam blasphema? fabula?de Christi àdVéhto adv'èrsiisJiidaós ìnscripsil. Contra
Christo et Maria ex libris Tbahnud, quas ediminime ItìdiéòS
paritèr ex antiquis s'cripserìiiit Ràbanus Màu-
opus erat, fabriciusvero in 547 ^W^toe*. asseriti fiiij et Agòlìardiisj sive Amùlò LùgdUriensis: de
de
Jibrum ildeVoeatipttpflenliunieuni «superiore Natir 41tjuiBiis FàbVièitis cohsuiéndiiB.Inter opera veierum
vitate Domini, etc, absplv.ere duos,libros contra
qtìòrtinidàin Pàtriirà a Stévaflio Ingolsladii edili
Judaaoseditos.Venetiis,1483,in4| sive contra nequi-
1616, pag. 399; recensentur nomina eorum qui boll-
iìam Judaorum, Haganpa?1529, in 4, apud Jpannem irà Judaeos
scripsèiunt, praeléritò tamèn noslro Isi-
Seceriuni;.Veneliis:158f,jatquein Oceano -jurisi sive
doròi vèl in priìnis recensendo. Ita bibliolheca Venèla
,$raclatu tractatuum. tom. XIV/ pag. 23. In hac coir S. Aiitonii ariiic[taissimumCòdicéiti asservari-refert
leclione tituius est, Isidori episcopi Hispalensis tra-, S. fsidSrui contra Judaos.
cta'lus. Contra Judaos., Editionem Haganoensem des- Thòmàssinuspranoiàium,
Alii tamen alios titulòs proferunt. Gap. 46 indicatutii
cripsi cap. CO,n, 8. Captai ullimum libri i inscribitur filif hoc opus ex èàlàlogò itaonàstérii S. Nazàrii in
Superdicliooperis in tabula capitoni hujus edilionjs, Laiirissa, ile Ndtivitàie Dòmini : àc furiasse nòta
sed in texlu Epilogus operis. diifert ab eo quod in Monastico Anglicano dicilur
2.
,. Edilio Veneta 1483, quam Nici Antonius et Liber Isidori de friifdcMs
Chrisli, et ita Cliròiiicò
Fabricius laudani, fortasse ea est quae exstai in bi- Fòntànéilènsi Libèr tesiimbniSruiriIsidori de Chrislo
bliotheca Alexandrina Sapientia?, Roma?,et incipit : et Éccièiià
càp. cit'. 46. De'ìnss. Zàccàfiàriis Confer
Ysidori contra Judwos. Domina et. dilecla soroii Fio- in ideiti Òpus iritèrdum dicitur Còn-
rai liq; Ysidorus. Quadam, qua dijjersisyetc;Est pri- © càpiit 43, quibtis
fra Judaiós, àtit contro JUdaos de Christo, aliquando
Dius liber contra, .Judaeos..,Non numeràn.tur capita : Fidéis de Passióne dòmìriicà,
ultimura est;: Quod Judoei èxccccaii debuerunt Chri- caihòtièà;" aliquando
de thristò.
stutn negare, et quidquid de Christo. fuerat prophèlìza- tiòiinatiquàtii T'ésiìrnoriitipfopliéìàfuin
timi; Desinit y regnum-ntque..judicium declaramusì 5. Joannes Mariana, qui ad editionem Mairilenseia
In edilione Malritensi, decfararimus. Pergit edilio : bis duobus libris notas breves, sed oppido erudiuis,
VidecacitatemJudmortimfonlenlam in. suo Talmulhi ùi ait ÌSic Àiìlonius, subjunxit, iriscriptionem e duo-
Explicit libelUtsdomini Ysidori episcòpi de Fjde cq-, bus Golhicis Codicibus, quos ante sexcentos (aiebat
lliolica, et Novo et Voleri Testamento edilus contra tunc Mariana) àuiios descriptos fuisse conslal, desum-
Judaos imp'ws, quh ducti,sacrilega cacilqle in suo psit, cum quinque alti Codicest quos nacius fiierai,
Goltiicorum
Talmiith*cripserunl,t\K,. Exponunlur quaedamaniles magnopereyàriarenl. Inscriptio Codicum
Judaeprum fabellae; Sequunlur tesiimoniuin. Jpseplii haecest : De Fide calholicaex Vet. et NovoTestamento
Hebrsei, et epistola Pilati de Christo : et in fine ex-r contra Judaos ad Florenlinam sororem suam. Mariana
cerpia quaedamex leclionibus ofliciide beato Lidoro : in notis duos nominat Codices Tarraconenses, majo-,
Mira reti quadam noele dominiye nativùaisj etc. rem et minorem, cui maxime fidebat» unum Hispa-
431 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. ,»S*
lensem : de aliis, quos vidit, tace!. Nullum omnino, ,A rentina, ut Claudius Ctaudianus, et similia alia erant
verbuni faci! de quodam additamento quod in fine nomina apud Romanos. De eadem Isidori sanctiss'ima
libri li, post verba, in quibus habitat in miernum, in sorore legi possunt cap. 2,17 et 18.
pdilionibus Bigi)vana et Breuliana apponitur, quo 9. Quod quibusdam aliis Isidori operibus acridi!,
agitur 549 de Formulis spintalis intelligenlia, de ni in linguas vulgares converlerentur, id etiàni duo-
quibus cap. 86 disseram. Deest eliam in noslris mss. bus bisce coilira Judaeos libris evenisse novimus.
ejusmodi addilamenlum. In titolo operis cum mss. Nam, ut Fabricius in Bibl. med. refert, fragmentum
Golhicis exemplar ms. anliqnissimum bibliolheca? insigne versionis antiqua? Theotiscae hujus operis ex
Barberini* convenire, Nic. Antonius affinila!. Confer Codice Coibentalo, quem Baluzius communicaverai,
excerpla cap. 45 ex Zaccarianis schedis. Puto enim, cum Tatiani Ilarmonia vulgavit, alque insigni glos-
eumdem esse Codicem qui ad saeculum vm pertinere sario auxit et illustravi! Joan. Philippus Palthenius,
dicilur : sed inscriptio Codicis diversa esl ab ea quam Gryphiswàld. 1706, in 4, repelitum eliam tomo I
Mariana protulit. Fortasse Nic Antonius inscriptio- Thesauri Antiqui!. Teulon. Schiller"! Ulm. 1727, in
nem aliquam recenlem indicai; pauio enim post ait- fol. In editione Paltbenii fragmentum Isidori exstat
titulum Codicis Barberini num. 230 per anliquilalem pag. 239, et incipit : Et caidines orbi» terrà, toc
detritum esse. Bayerius in not. ad Bibl. Nic Antonii ]B Titulus capilis seq., Quia Christus Deus et Dominus
unum Codicem hujus operis in bibliotheca Escuria- esl : Post dectaratum Christi divina nativilatis myste-
lensi asservari testatur, sed nihil de titulo exprimit. riutn, etc. Ullimum caput: Quia Christus de stirpe
6. Fortasse hic est Codex quem Rodriguezius David natitii-est: Ecce ex qua tribù. Desini! : Hic locut
toni. Il Bibl. Hisp. pag. 524 recenset inler alios bi- in Bebroeosic habet : Et erit requìes ejus gloriosa.
bliolheca? Escurialensis. Est membranaceus in 8 sae- Utiquequia moriens caro ejus non vidit corruptionem
culi xiv, alque inter alia aliorum opera exbibet li- secundumpsalmi sententiam: Necdabis Sanctum tuum
brum i contra Judaeos, ab edito valde diversum, ut viderecorruptionem. Palthenius in praefatione ait, cha»
ex titolo operis et capitum Rodriguezius colligil. Ti- raclerem versionis Theotiscae fragmenli Isidoriani
tulus operis esl : Incipit liber Ysidori contra paganos, esse Merovingicum saeculivii, de quoMabillonius de
benthos et Judeos. Domine el dilecle sorori Fiorai- Re Diplora., p 49, 359, ejusmodi fragmentum prò
eie. Prologus ila corruple incipit : Quadam qua Deus omnium vetusiissimo anliquiialum Theotiscarura hoc
Veleri Testamenti libris pronunciala de nalivilale in genere monumento venditari posse. Advertendum,
Domini el Saivatoris nostri secundum divinitatem, vel in Indice Casanatensi minus accurate versionem hanc
de incorporalione ejus, etc, coheredem faciam et mei Theoliscam factam dici ex Sermone Isidori de nati-
laborìs. lncipiamus ergo de ejus nalivitate, qua esl jQ vitale, passione, etc Pertinet enim ad librum i Con-
""
anle secula a Palre generatiti: Quod Christus esl Dei tra Judaeos, cap. 2, 3, etc. ,
, filius « Deo fatre genitus. Ita procedunt alia capita, 10. Versio alia librorum Isidori contra Judaeosin
sci alio modo divisa atque apud Grialium. linguam Italicam indicatur in Codice Valicano 5420
1. Sunt eiiam inler ipsa capila nonuulli titoli, membranaceo, qui olirà fuit e libris Francisci Peniae
quibus novum argumenluni expriniilur, ul posi sex Hispani, celeberrimi decani Sacra? Rota?, de quo Vida
prima capila : lncipiamus de ejus nomine loqià. Posi cap. 98, ubi advertam non esse versionem 551
aliud capii!: De genere Christi secundum cameni, duorum librorum, sed libri primi tantum, et quidem
quia de s mine Abraha duxil originem. Post tria alia, in compendium redatti. Titulus est : Santo Isidoro
De loco in quo nasci debuit in Betlilehem secundum dòclore et vescovo confonde Giudei. Ad la sua so-
proplietias. Post alia qualuor : De Virlutibus Chrisli rella, eie.
et miraculis secundumprophetas, eie. Hic titulus an- il. Exemplaria mss. operis de Fide catholica
sati! forlasse praebuit iis qui Isidori opus de miraculis contra Judaeos, quaenobis ad manus fuerunt, bare
Chrisli laudaruni. Elsi autem ms. hunc librum mul- sunl. Codex Valicanus 939, describendus cap. 95, in
luni ab edito diiferre Rodriguezius existimat, lamen, quo tantum sunt dieta excerpla ex hoe opere. Codex
ut ego puto, discrinien solum posilum est in diversa U Valicanus 1268, eod. cap. 95, in quo simili modo
librorum divisione, ac nonnullis vaiianlibus lectioni- sunt quaedam testimonia extracla ex libro i de Pas-
bus, qua? in mss. Codicibus quibusvis eliam optimis sione Chrisli. In Codice Valicano 4527 hi duo libri
frequentes sunl. de Chrislo contra Judaos Isidoro Juniori ascribuntur.
8. In nòmine Fiorentina,' isidori sororis plerique Vide cap. 97. Ita eliam in Codice Vài. 4918 ibid. In
mss. et èditi 550 consentiunt. In nonnullis mss. Codice Regio-Valic. 421, de quo cap. 100, esl fia-
Marlyrologiis nominàlur Florentiana. Marinseus Si- gineràum horum librorum. In Codice Palatino 278, de
culus male F'brani voeavit; princeps edilio anni quo cap; 102, hi duo libri, praemissa nota : In hoc
1483, aeque male, ut ait Nic-Antonius, Florenliaml volumine conlinentur abjectiones Judaorum, et voca-
Falendum lamen, Florentia nomen in multis quoque tiones gentium. Caput ullimum libri 1 dicilur Super-
Mss. apparere, quod idem reperitur in multis Màr- diclio operis anacephalaosis. ItaCod. Palai. 279 ibid.,
tyrologiis et in Breviario etiam et Missali Mozam- Liber sancii ac beatissimiIsidori ad Fiorentina»»,«Wv
bico inter Teceniiora officia: ncque; fortassis absur- Caput ultimum'Lini i Anacephalaosis. Liber il Miuti-
dum est, quod utroque nomine appellari consueverit lus esl. In Urbinale 100. Cap. 104, Prtefalio, velrc-
Florenlia, aut Fiorentina, aut simul Florenlia Fio- capilulatio Fidei catholica, sive superdicliooptrit Yii-
m KIDORIANA. - PARS il. CÀP. LXVII. 431
doriYtpanensisepiscopiad Florenlinam sororem suam. t\ Pra?Jicalorum, clarus saeculoxm theologus, inscri-
Sancta sorori Fiorentina Ysidorus Toletanus episco- plionèm de Summo Bono cuidam suo magno operi
pus, etc. Jam adverli hunc errorem, quo Isidorus fortasse ex argomento indidit : quod ms. asservatur
Toletanus episcopus Ungitur in aliis quoque Codicibus in bibliolheca Corsendoncana, teste Valerio Andrea
libroiuin contra Judaeos nolari. Liber i dicitur'Con- Bibl. Belg. mss. n, pag. 70. In inveniario bibliolhe-
1 tra Judaos in hoc Codice, ii de Vocatione geiitium. ca? Vaticana?Codex 1311 praefert titulum : Vitici de
In Ottoboniaiio 945, cap. 106, libri contra Judaeos, Argena ordinis S. Augustini de Summo bono 553
ut in Vatic. 4918. libri sex. i. De laude Scripturarum, etc Crediderim
CAPUT LXVII. idem esse opus quod ita Bibl. nied. Fabr. Ulrico de
Libri tres Sentenliarum S. Isidori, sive de Summo Argentina ex Val. Andrea tribuitur, et sub articulo
Bono. Editiones, et mss. Codiceshujus operis : ver- Ulrici Engelberli ord. Prati, referlur. ;
sio Hispana. Julianus Toletanus, Taius, Petrus 5. Inilium cujusdam versionis Itala? Sententiarum
Lombardus, el alii post Isidorum Sentenliarum Isidori in schedis Zaccarianis sic descriptum reperio :
scriptores. Quarlus Sententiarum liber num Isidoro
supportiti. Erudita Bayerii Animadversionesde hoc Isidorus de SummoBono.Cap. 1. El sommobene è esso
quarto libro. Dio, impero che lui è incommutabile,è non si può per
1. Aperte hos libros Braulio indicavit : Sententiarum U alcun modo corrompereste. Ubinam haecversio exi-
librot tres, quos floribus ex libris papa Gregorii mora- stat non indicatur. Pabricius exislimat libros Sen-
- libus decoravit.
Neque aliud Ildefonsus inlcllexit, cum tentiarum a Sigeberto vocari librum ecclesiasticorum
scripsit, librum Sententiarum, scilicet opus, Codicem, dogmatum; nam qui in edilione Bignaeanahoc titillo
volumen sententiarum : ita enim vulgo opera 552 Isidoro tribuitur, auctorem , ut ipse ait, habet Gen-
in plures libros divisa nomine libri indicabanlur : et nadium Massiliensem. Bayerius addit, Placcium ex
: in hoc
ipso opere indicando Balbulus aliique librum Rob. Còco p. 131 asserere, librum de Ecclesia?do-
Sentenliarum cum ìldefonso appellarunt. Neque de- gmatibus male beato Isidoro tribui : quod, inquit,
buit rir doctus Scipio Maffeiusin' Ildefonsi verbis num ad Sententiarum Isidori opus retulerit incerlum
" aliud est. Imo certum mihi èst eum loqui de libro ecc'e-
opus a tribus Sententiarum libris diversum ri-
< mari : sic enim ait in Biblioth. Veron. mss. pag. 89, siaslicorum dogmatum qui a nonnullis Augustìno, a
post Historiam de grafia, uhi describit Codicem in plerisque Gennadio Massiliensi, a quibusdam Isidoro,
quo sunt testimonia divina? Scriptura? a Sentenliis a noràiemine verius, ut suo loco dicam, Bracano
diversa : Ea quoque ineidil mihi cogitatio, opus istud Hispalensi episcopo ascribitur. Elipandus in epistola
(Teslimoniorum) indicali, cum Isidori Sententia ab ad Migetiumhaereticum, quam Florezius tom. V Hisp.
antiqui* scriptoribus laitdantur : buie enim multo ma- C sacr. p. 543 primus edidit, sic hos libros laudai : De
gis quadrat denominano quam libris de Summo Bono, quibus etiam beatus Isidorus, doctor egregius, ìn sui»
qui etiam tres sunt, cum Ildefonsus Sentenliarum li- dogmatibus ita loquitur, dicens : Scripturas hareii-
brum unum numeret. Eodem modo librum de genere '• ci, eie. SeJ Elipandus dogmatum nomine qux-vis alia
officiorumIldefonsus nomina! ac librum sententiarum, opera Isidori, Ambrosii, et aliorum solet appellare.
.- cum ille duobus libris cònstet : neque enim expressit 4. Sententiarum litulum praeferunt plura concilia
unum esse Senlénliarum librum. cap. 31 indicata, Canonum colléctores, aliique vete-
2. Concilium Toletanum vm cum magno Isidori res scriptores ecclesiastici, ut Ratraranus de Praede-
elogio nominalim allegat librum Sententiarum secun- stinatione lib. n, Jonas Aurelianensis lib. i de Institu-
dum, al observat eliam Loaisa in not. ad titulum li- tione laicali cap. 10, et antiqui catalogi bibliotheca-
bri. Sanison abbas Cordubensis saeculo ix, lib. n rum cap. 46, praeter scriptores de Viris illustribus,
Apologetici, cap. 1, sic refert : Doctor namqueegre- quos cap. 47 excitavi : in quibus lamen recentiores
gius, meriti»el facundia clarus Isidorus in libris Sen- nonnulli utramque inscriptioneni proferunt ; Pasiren-
tentiarum ait : Non ideo cwlum el terroni implel gus autem. ita ut duo disimela opera commemorare
Deus, etc. Quod autem ait Loaisa, omnes mss. Co- videatur. Eorum antiquissimus Balbulus,' saeculi x
dices in Sententiarum inscriptione consentire, si ve- jvscriptor, Isidori Sentenliarum librum utilissimum
tuslissimos quosque intelligat, ita quoque a me ani- esse prolitetur. In eadem Senlénliarum inscriptione
madversum est in his quos vidi. In multos tamen consentire videntur duo Codices mss., quos ex Am-
incidi non ita antiquos, qui de Summo Bono inscri- brosio Morale in monasleriis S. Facundi et Legio-
buntur, ut in iis etiam observare poteris quos ex nensi S. Isidori exslare Nic Antonius refert, aliosque
Zaccarianis schedis cap. 43 recensui. Duo exempla in bibliotheca Ambrosiana.
ejusdem titoli refert Nic. Antonius, alleram in bi- 5. Ediliones vero antiquiores hos tres libros de
bliotheca Patavina olim Canonicorum Lateranen- Summo Bono inscribunt. De edilione Italica veteri
sium, alterum in monasterio S. Francisci Pinciana? circa annum 1470 operis de Summo Bono simul cum
urbis, quod refert Morales in suo jam edito libro del Etymologiis dixi cap. 54; quo loco rettili 554 aliam
tanto Viage. Oclonos minimum Sentenliarum Isidori similein editionem Venetam anni 1485, aliam pariter
- Codices ex bibliotheca Escurialensi Bayerius indicat, Veiietam anni 1493. Ediiionem veterem in 12, sine
quorum terni annum Chrisli millesimum antiquilatè loco et anno, Fabricius in Bibl. nied. lauda!, allegai-
superant : sed eorum peculiares inscriptiones non que Theophili Sinceri Nachri&htenvon alten unti
«infimi!. Ulricus Engelberlus Argenlinensis ordinis raren Bukern.
«55 AD OPERA S. ISIDORI }iÌSf\\IJtfS!S PROLEGOMENA.' '
...'"'Ì86
6. MaittaiiiHSeditosires libros de Summo Bono A ppere dixi cap. 56, num. 18. Neque.tainpn
propterea
refert Lovann in 4 per Joannem de Westfalia 1486, Xjstura defendo, aut Loaisam omnino excusatum
et Papisti» in 8 per Pigouchet 1491. Sic toni. I, volo.
pag. 475, Libri ttes lsidon Hispalensis de Summo 15. Cum Taurini non prope excusi fuissen,»Sen-
Bono, impressi per me Joannem de Westfalta, in 4. In tenliarum libri, Loaisa seeuod/s curas adlpbuit, ut
alma Uni\en>ilale Lovanicnsi 1486, el rur=usp. 5J6, in regia edilione Matntensì emendatiores prodirept.
Istdoius de Summo Bono irnpiessus pei Plnlippum Breulius quoque in line sua? cditoHus no^as Loaisi?
Ptqouchet. PP. Philippus Pigouchet curri insigni Pe- cum aliis ex edilione regia Malritensi deprompus m-
licam, E. G. (id est, Engmlberìus Geotgius) de Jtfai- seruit. In edilione lamen Taurinensi quaedam pecu-
nef, eie. llaria sunt qua? in Grjaliana et Breuhana des,id,pran-
7 Anno 1493 edilio librorum irium de Summo tpr; nam praeter varias leetiones in ««argine et notis
Bono a Maittairio dicilur fatta Parisiis in 8, ci Li- sepius expositas, Loaisa senlentias ordine mimeio-
psia? m 4, per Arnoldum de Colonia. Orlandius sic rum distinsi!, et admargmem loca Patrum indiraui,
refert. De StiminoBono Venetiis1494, pei Bonetum ex quibus ea?desumpta? sunt. lite no|ap ad margineni
Localclli, et pei eumdemanno 1493, 4, Lipsia 1493. eodem modo in edilione Breuhana, Colorane regeliia
8. Idem opus editum fuit Parisiis anno 1495, in 8, adjecta? fuerunt.
per Stephaniim Jehannot in vico S. Jacobi, 27 Au- 14. Npn jevis est Sententiarum Jsidort ppmmepda-
gusti, titolo . [Isidorus de Summo Bono, ex Maittai- B tip, qpod Yen. Thomasius,in sjsternale sup ipstito
rio. tionum iheologicarum, quod,meditatos fuerat ex se
9 Prodierunt quoque Parisiis libri tres de Summo letti* veterum, Patrum
operibus, tres, Sentenliarum
Bono apud Joannem Petilum 1519, in 12, ex Nic. libros simul cum alns excudere decreverat. Prodnt
Antonio et Fabricio : et Venel'ps 1553, ex Nic. An- ejus Indiculus inslitutionuni tbeolpgiq^ruin veterani
tonio et epitome Gesneriana. Patrum, qua?aperte et breviter expqount ibeologiam
10. Pansina alia est editto apud Joannem Roigny Sive theoreticam, vulgo
spepulajjvam, sivp practi-
via adD. Jacobum sub Basiliscael quatuor Elemeptis cam. Inter alios erant S. fstdQii episcopiHispalensis,
15"8, cum inscriptione de Summo Bono, fusius cajp. qui obnt anno 636, tres libri Senleiiluuimi, swe de
seq. desenbenda, cum ejus praefauo praferetur. Summo Bono, Pei Imeni ad uli attigue thcùlogiani,
11. Margarm is de la Bignè litulum posili! Senten- maximequead practteam ; qui boxa, ex pprte e&cetytt
t\arum de Summo Bono, el in operum indice Senten- sunt ex libris morqlibus £. Giegori'\papa;. Extiant
narum, sive de Summo Bono, quod opus se pdere intei opera ejusdem S, Istd,oit, et sepataltpi edili a
ai! ex emendalione Joannis AJeaume dpclpris Sorbo- Ga»p«reJ(cc-rngeGai sta) Loaisa. yezzasius, sui con-
nici, adjecta praefatione, scilicet epistola pd Mas,s.o- silium Yen. Thomasn556 exseciitus fuit, in not, ad
nam, quaepag. 60 ierg., lom. U legilur Solet enim Indiculum |id observat .In puma Indicali editione
li ce epistola in multis mss. libros Sententiarum pro- lihrarioium,e\roxe legebalurquatuor esse &gq«(tkujttt
cedere, sedinepte, ut cap, 73 expo'iam, cum de ea episcopi Sentenliai uni libros, cimiti es mtsalwwdi 0'
epistola agam, a Gradano quoque tanquaip prafa-l C Errorem illum secuta sunt omnes alia Indicali edi-
none librorum Sententiarum laudata. tiones qua, hanc nost\am piacesteiunl
12. Secuta est ejusdem operia editio cura el stu- 15. Quatuor institutionum volurauta VeiiPStos
dio Loaisa?: Isidori Hispalensis episcopi Sententia- edidit hoc titolo : Yen, Joseph Marm cardmalis
rum libri tres emendati et nolis llUstrati per Garstam Thomasulnsttìutwnes ittiologica o&tiquoxu»taitum,
Loaisa Taurini apud Joan Baptistam Bilaquam 1593, qua aperto seimone exponunl breviter tliealogtamaie
in 4. Ad Plnlippum pi mupem Httpantarum, pagims thgorettcum,sive pxachcayn.Recetisiut nqHupte auxit
450. Ibidem, 555 et eodem anno, C/iromcon2)./si- -A,*t,tqmui.. Fj ancis.cijsVezzoftut,. .£, R., Rq$a}, tfj$.
dori archiepiscopi Hispalensis emendaium notisqveil- _ Fk lyp£grqph.iqMqr.^
lustratum per Garciam de LoqlM'^r^hxdiacòrvum-4% doriapo. pppr^toP^lf^
Guadalajura : in 4, pp, 96, ad Philippum II. De nolis prapfat-,: £m, s«8f #?£«!$• ^^««WfW^B?^'
Loaisa?hoc est Fabricii in Bibl; med. judiótiim : :In , qfiSpamqua; e^sti^nfif^W^WMftfl^ììl^P
illis erudita multa ; illud vero ptor&usdestitùtumn&so quoji 0 feostremyt);!,.sun^iUisi \%£,^|fnj|jrip^n-
critico,_ quod p. 48S*efifrit Loaisa:•; Nostris eliam .. #ii.,Ìsidojri^ij«copi:,IÌHR««efisj|,5sttf,0 9§i WMM**
exulceratissimis temporibus OEcòIàmpadii volumen ^i^ìdoxi IjtniorkfjitJtunc rf^ftì«5!»Ì«e(WI|-; fluitg^gii^,*gi-
adversus sacramèntum Euéharistia? Bertrando pre- V-4aw,^qui;:eutn ^tpto,«nnpsì ^««iflMjpfMfe^ter^t^et
sbytero ad Càrolum Magnum àscribitur : Carolosfadii . epijcspatimrtónKertìt Cordaieiiseia. Li*w illisonlexti
opus adversus imàgines ipsi Carolò Magno"r Galvini ^.mqj^iexpqrJe-ex BregorìiMagni^^aUbMt,, $&>&-
quidam liber Alcuinó Caroli Maghi praeéeptori. Ex- tìcamtlieqlogiqmpostquamiWì^ètige^
stant haecverba in not. ad lib. ni Sententi, eap. 12, l ad mm quwnmesdirigit,.E^pS;W
pag. 83, editionis'Matritensis regia?; séd Fabricius in ,pmsenliu.,mc»sqil:4uxiq. Pmhymsent e^&antm
oniisit ea quae Loaisa in sui ditti coiifirmationem il- anni 4601 ,a<fomatpw nkiJjoeobo.duj,Bmi^, ,i)um$o
-- licoadjecit, Utdocie annotavi!Mystus in Bibliotheca. r S. Germani ,q Pr«i«^ atgue ;deserip|»ssi»,=iP«|#e
sua. Relege etiam qua? de Ralramni, seu Berlraitii {olii variatimi *conttdiitiu*><*«ùattorni i«»#KÉlm
• 1SID0RIANA.-PARS IL CAP. LXVII. 438
/4S7
* Margarinolà Bìgrìe Périsiens'tiheologolitigato anno A Patrum, Conradum super quinquealleluia. Explicau-
-Ì580, tumatìflo 1595Taurini i Corsia Lòaistt, qui dtamèssél quid sit moiiachusllironus B. Virginis sed
'éòsdènilibros doctis ornaiil animddversionibus. ' in Dacàngio cura àuctario nihil idoneum invenio. In
~~!-'16.'User?
Yizzòsi'is, qui per errorem, ut vìdettar, v,;ce toiiarius, ait Ducangius suspectam eam esse,
Tsi lorum Cordubènsérii annos centuin ante Hispa- prò qua forlasse resliluendum Centenariis, aul Of-
-lètisèfiiyixisse refert pri? otanosducenios : ut enim 'ficialib'us.Seilforlasse thronus, et Ihronarìus accipitur
L!pkeitviiot. atiiilulum libri i Senlénliarum observat, prò eo qui soliò assistil, aut deservii, aut-Thronus
Isidorum Cordubensemfornisse constai non longe ab èst nonièn co?nobii.
initìis quinti a Christo saculi. Sed re vera ne satis 558 *$• RoJriguezius de Castro tom. H Biblioth.
qiiidènfconstai, àn is GordtabensisIsilorus unquam Il sp/pag. 321, describit Codicem Escurialèn citi
'cxstileritf Quod' autem inliis notis ail, editiones Pa- in ti, e 19, in fui. saeculi xv, titulis capitum rubris,
rsiènses, Bignaeanam'etBreulianam, vireruni consèn- litteris ihitialibus vel rtabris, vel violaceis, in quo
:sìoiiè pfóbatiorès' repittari, id arguii ipsum ncque sitai! Sentenliarum libri Dispailo idiomate. In primo
-editionem régiàni Màlriten'sémcoritulissè, et quid de folio haec est nota : Éste libro fiso sani Isidoro ar-
'irìbiii; bis éditiònibus ìsidòrianis viri dótti -senseritit zobispoque fuè de Sevilla, e fue doctor. Sequilur
ignorasse. - Asserit<=;praètefeaVezzòzius * editiones index capitum : Capitulo primero del Soberano Bien,
^Margarini et Lòàisà?^bori seeus- atque ovum Ovò, etc. IiidicanliiTomnia triuiii librorum capita 140, sine
sitatér se «ìiiiilliiiias esse";:quod falsum •pariler est. ; ulla divisione librorum, el sub eodem numerorum
•'Étsì'èiiiiiiLoaisapìérumque;557lectionem Bignaea-"-orditae. Optasincipit :'Soberano byen Dìos es, caes
'lia'rti'in'texto rètine!, taméh ad niàrginémel in "nolis synmùdàtniento, e syn cotronpimientonitiguno. Desi-
f5p'àssiriraliani scripturam" exprimit:' màrgitai èliàm tilt lol. '409, mas àquèllos ito devemosllòrar^ que el
loca'Pàtriini ajipìtagit, ex'qoibus Seritetatià?siirit de- parayso cori grand àlegria les rrescibe en si/. Explicit
"iprpniplae";
" qtaórfnèqué iti Bìgnaeaiia,nèqueirt Brèiì- -Ysidór'usde-Summo.Bono. Deo gratias.
ÌTànapriina edilione òbsèrvatitiH. iBrepiianiitai tataien - 2ÓVAtaclòr htijtìs versionis a Ro^rigupzip,dicitpr
ctèittain'Vèzzostus:pìliibuit;àddifisàdr pagina?calcèm -Alfoti'susMaitinPz de Talavera. Nic Antonius lib. x,
^lèpiiòiiuni discrépànfiis' ex edilione'Parisiensi Bì- 'bum. 314,;meminit -Alfonsi Martinez a Toleto, qui
" ci Taurinensi; Loaisa?, brcyibiisquè notis regis Joannis li capella? niinisler fuil, el ai^elii-
gnpana
" tiuàs nos efiahi ' '':i ' '-" !'" ' f
rècpdètiitisr prèsbyieri de Talavera dignilaie nptior est, quam
"17. Ex bis èdiliónibus sàtìs ìiquèt, quanto 'seniper proprio suo el familia?nomine. Veruni neque ipse,
in preiid libri Sètaientiàram liauiìi merini : nèqtae inéqiiè Bayerius in not., versionem HispanicamSen-
minus id constai ex niss. exemplaribus quae:ihbibliò- tenliarum Isidori inter hujus Alfonsi opera referunt.
"thecisfrèqtaénleròécurriiiitalìisqtae àràiquii :nvònu- - 21. Alius esl CodexEsciirialensis'in iv, f. 8, mem-
'
mentis. Refert eiiini Clàudiiis Casléllanus in Mònito branaceus ita 8, elèganter exaraius a Didacode Asti-
<'àd tomtatìi I sui 'MàriyrèlOgii, iti nìuliis-eccìè'siìs Q'-gia 'anno 1467, cpió cóntinento'r Tmctàliis Synony-
'morelliitivàlùlsse, ni pósi Marlyrolpgiuiri òpera et*f^pìórttm beatissimi Ysidori arciiiepìscopi Ispalensis.
1Sententiaè'S'.' Isidori
ìegérenluiV Msé; exeniplaria fràciatus Sententiarum,seu SmimUm tìonum ejusdem
tiòtintalia jatai hòc' capileI-'indicata statai, alia nutac beatissimiYsydori.Liberde cons'cièhtiabeati Bernaldi
' breviter -Còmnienibràbutatur.-
Càp. 61 Còdèx F-lorèn- abbatis. Sermo beatissimiAugustinide Honestatermi-
slintasS;CrucisSentènliàrùiti dèS'criptus fuìt.:Bàtìdi- - ?-lkmm: alius sermo ejusdem. beatissimi Augustini de
nius toni: iVCòdic. I.aìin; S.'CrUcìs, pliit. 21, refert 'Igne purgaiorii. In line baee estsubscriptio : Hunc
: alium Codicem''tiiim. 8> Libri tres'Senteritiaritìn, 'tàbruriiscripsi
ego Didacus de Astigià Ispalensis dix-
rprai?vià capitoni iàbiilà'. Dèindè"Si" Gregorii Magia ì'tesisi Compieviet correxi ad honorem eilgloriam sott-
''Dtàlogi. Codex est niembranaèeus in fol. quadrato ilissima frinitalìs;, et beatissima V^jginisMAftW,et
1
-'TKEèùii'xi,:cum titulis et iniiialibus rabrieaiis, PI ad laudem et memoriam beatissimi"Ysidori archiepi-
'-''aliquo!"'figuratisi ut'"alt Bandinius, Ibidènr Cod. 9, scopi ex<prmeepto Domini mei Joannisì Alfonsi de
'"Libri très' Sententiarum, Hi in' Còdice -superiori. Logrono'-Gattonici ejusdem ecclesia.,/IspalfitipM,#*
' Deiridè
liber'Éxhoriatioràim' S. Augustini. Còdex-esl -vero Jovis in-feslo sancti Fulgenlii supradictiJsidqri
; 'mèìubranàcèiis ih fòl. saeculi
xi, rotondo àc perspi- frafris, v die mensisJanuarii, sub amo. a -nativitale
'- può chàràc'lèrè diligétatissinie eiàràtus, cumlitttlis 'D,Domini MCCCC. Lxvn. Mihi porcai justut natjts de
et "iiiitialib'us*
rubricatis, pt aliquòtcòloratis." - *: Virtjine Gliristus,ejusque irinus et unus laudelur sini-
18. Ita Th.esaufoAnècdotprum PeziFtom. I itafine pilemus liotìor. Amen.
- SS. Alius Codex Escurialepsis in fol. saecujixiy,
priniaeparlispòst tractalum degratia et vlr't. Deipara?;
* àtactore Engéibertò.,qui òbìil anno1531,librarli sub- r ut videtur^ membranaceus, qharacterp magnp et
^scripliò héelegitùr-:'Explicit Éngèlbertuè, eie; per eleganti in iti, R. 21, est imperiectus. 559 tTiluli
! 'mattilemonachi thròni
B.'Virgiùis, et sacerdolis ordi- ; sunt rubri, litterae initiales versicolores. Alius itidem
"'hisCarffiùsierisìs^In margine, D.Petri,posteaprioris. in fol. charlaceus saeculi xm, titulis rubricatisi e!
''Additor, priorattam eum administrassè ab anno 1595, -litteris initialibus vario colore ornalis, cujus, b.aec
pltarà eleganti characlere scripsisse in inembranis, Ut esl inscriptio : Sancti Ysidori Yspaniensisde. Astro-
^isidorum de Summo Bono fltfno;1580, Collàtiònes nomia, seu de Natura rerum. .Item liber Sententia-
m AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 440
rum. Laudatur quoque a Rodriguezio Codex Escu:- \ per cerlasclasses tribus bis Sentenliarum libris primus
ìialensis, in quo esl exposilio Isidori in Penlateu- Isidorus videtur proposuisse, cujus titulum et scopimi
chutn, et opus Sententiarum quatuor libris conslans, Petrus Lombardus imitatos, theologia? scolastica?
addilo scilicet tribus genuinis Isidori quarto alio, de planiorem viani aperuit, Magistri Sentenliarum no-
quo infra redibit sermo. men conseculus : quod lorlasse nomen ipsi Isidorus
23. Omissis autem aliis mss. Codicibus Senlénlia- praeiipuissct, nisi jam tum a nobiliori opere Isidorus
rum, quorum mentio fit cap. 46 et alibi, indicem Etymologiarum consuevisset nuncupari. Exstabanl
eorum texam quos ego Li bibliotheca Vaticana, aut quidem ante Isidorum (ul libros Sentenliarum apud
in aliis Urbis vidi. Codex Valicanus 632, de quo jurisconsultos omiltam) iEgyptiorum Palrum Sen-
cap. 94 agam, tres hos libros exhibet Sententiarum tenti»?, auctore Graecoincerto, Martino abbate Du-
titolo, praemissa epistola ad Massonam.Codex Vatic. miensi et episcopo Bracharensi interprete, quas
653, ibidem recensendo, a veteri manu Sententia- Rosweydus, ex bibliotheca Toletana a Chrislophnro
rum itascrìptionem relinet, a recenliori de Summo de Castro socielalis Jesu Ibeologo, el Salmantica?
Bono. Codex Vat. 657 ibidem titulum exhibet de sacrarum litterarum professore acceplas, in appen-
Summo Bono, sed non ante saeculum xv exaratum. Jicibus ad Vitas Patrum edidit. Vcrum ha? sententia?
Eadem aeiate scriptus fuit Cod. Vat. 5992, de quo solum exhibent quaedam apophibegmata spiritualia
cap. 98, in quo sunl Sentenliarum liber i, el inilium monachorum, nullo inler se ordine connexa. Neque
secundi, primo titolo, Quadam,Théologia, alio re- j, mullum dissiniilis est colleclio Sentenliarum ex
cenliori de Summo Bono. In Codice Regio-Valic S. Augustini Operibus a S. Prospero excerptarum,
199, de quo cap. 99, solum esl recens inscriptio: de qua dicam cap. 83, num. 7. Quod si Isidorus ti-
Diri Isidori Hispalensis Sententiarum libir. Ibid. tulum inde forlasse suo operi feci!, rem ipsam inulto
Codex anliquus Regio-Valic. 255 peculiarem litulum longius prò inovii, digeslis aliquo ordine argumenlo-
exhibel, Incipit liber.Spermologon Isidori, forlasse ..rum capilibus, el sacra? Scriplurae Pairumque sen-
•quia Spermologus avis est qua? semina colligit, ut tenliis in sua capita relatis. Quod enim plerique
Isidorus sententias Patrum collegit. In Cod. Regio- dicunt, Isidori opus maxima ex parte Gregorii sen-
Valic. 1823 sunt tres libri Sentenliarum initio mu- tenliis constare, id ita accipiendum est, ul Isidorus
tili, ut dicam cap. 101. Ibid. in Cod. Regio-Valic. Gregorium potissimum sequalur; quamvis etiam
2095 libri Irés Sententiarum hoc titulo : Capitula de passim et verba sacra? Scriptura? reterai, et plurimo
libro Sententiarum domini Isidori. Liber lertius ini- , Palrum sentenliis, Augustini, Hieronymi, Ambrosii,
perfecius esl. In Codice Palatino charlaceo 267, , Eucherii, Cypriani aliorumque inhsereat, ut in nolis
.cap. 102,opus inscribitur de ecclesiasticaInstitutione, Loaisa?cernere licet,.
de Summo,Bono,, et Sentenla;, el in quatuor libros .. 561 25. Igitur cum in Isidoro perspicuum sit
-distribuitur. In Pai. 280 diari, saeculi xv, cap. 102, ,,exemplar, quod Magister Sententiaruni pra? oculis
Isidorus de Summo Bono. Titulus libri hujus, Isidorus certo habitat (nam libros Sententiarum Isidori laudai,
.BispatiusÀnSententiis, In Palai. 602, cap. 103,Jres: £et ex iis multa sumit), nescio cur Mabillonius, quem
libri Sententifìriim Ysidori, qui sunl veluti generales nonnulli alii Hispani eliam secoli sunt,, pag. 317
: canones,'si perspicùtiter intueanlur.ln Urbinate 106, . tom. I Analector. asseruerit, primum Taionem Caesar-
de quo cap. 104, saeculiforlasse xv, opus inscribitur . augustanum episcopum sibi videri fuisse, ad cujus
de Summo Borio cumlepistola praevia ad Massonatu . exemplum alii cum Petro Lombardo collectiones
loco praelationis. In fine libri li et IH titulus Senten- bujusmodi theologicarum senlénliarum condiderint.
liarum apparet. In Urbinate 1504 charlaceo, cap. Sclicellgenius lidenter tom. VI Bibl, nied. Fabricii :
eod. idi,'Liber ..Indori de Summo Bono :-sunl-tres. -Adeoque Taio primus fuit, qui sententias collegit, et
libri Senteiitiarumv 560 Excerpta ex Senientiis in Pelro Lombardo in hoc ipso operis labore pra'luxit.
Codice Ottoboniano 6, cap. 105. Alia in Olioboniano Edidil Mabillonius lom. cit. Analect. praefationem
122 ibid. Iti Otlòbòniano 128, saeculi; xiv circiter, Taionis ad Quiricum Barcinonensem antistitem in,
Ysidorusde Summo Bono : sine distinctione librorum quinque libros Sentenliarum, a se collectosex operibus
a prima manu, el continualo capitum numerali or- S. Gregorii papa, et initium operis. Potuit ergo
dine. Ih Ottoboniano 139ibid. fragmenta ex his libris. facile agnoscere, et Taionem ipsum Isidori exemplo
In Ottoboniano 159, saeculi xiv circiter, libri tres de et taralatione libros Sententiarum composuisse, et
Summo Bono. In Ottoboniano 356, ejusdem aetatis, ; ) Petrum Lombardum multo magis ex Isidoro profi-
ex Taione. Taio in praefatione
cap. 105, tres libri Sententiarum saniti Ysidori do- cere poluisse quam
ctoris Ecclesia. In Ottoboniano 508, cap. 106, sae- ad Quiricum ait, se de sacris voluminibus, scilicet
culi xiv circiter, sententia? excerpta? ea;Isidoro in .sancii papa Gregorii RoniensisSententiarum capitula,
libro de Summo Bono. In Ottob. 1737, cap. 106, ti- jn quinquelibellis discreta, imo Codicistextu conclusa,
tulo recenti, Isidori libri de Deo. Cap, 107recensebo colligendodecerpsisse.Paulo post subjungit : Sed quia
duos Sentenliarum Codices bibliolheca? Angelica?, quorumdam litulorum capitolavi ejusdem sancii.papa
alium bibliotheca? Collegii Romani, alium a me opusculis ad supplementumrei reperire minime potui-
comparatimi. mus, ex libris sancii Augustini episcopi pauca con-
24. Systema quoddam theologicarum quacstionum gerere curavimus. At Isidorianae Sententia? inulto-
U\ ,;: IS1D0RIANA.—PARS li. CAP. LXVII. : -442
ac pluAim Patrum tcstimoniis com- \ hoc cognomentum Samuelis, Taioni appositoin : nam
magis patenl,
, , in Codice Thuanaeo, quem ante ,800 annos scriptum
'pròbantur. •
26. Quinque Taionis Sentenliarum libri paucis ante Mabillonius putàbal, inscriptio .epistolaeest : Donine
annis Matriti prodieruut, curante P. Emmanuele .venerabili sanctissimoqueviro Quirico Taius indignus
Risco, Hispania? sacra? dottissimo continuatore, Casaraugustana urbis episcopus cognomenlo Samuel.
tom. XXXI, a pag. 171, e vetèri Codice Gothico S. At in Codice Gothico S. /Emiliani de la Cogoli;i, ex
Sentenliaruin Riscus eddit, hic
./Emiliani, praèmissa etiam epistola Taionis ad Eu- quo libros quinque
tilulus : Incipit liber Sententiarum do-
genium Toletanum ex Baluzio, qua de alia colle- ;tantum erat
ctlone loquitur a se fatta locorum S. Gregorii; quibus mini Gregoriipapa lìomensissubtractus ex libris 563
Vetus Novumque Testameìilum illuslrantur, praeter , Moralium. Neque in epistola Taionis ad Eugeniiim
Samuel. Imo etiamsi vere Taio
praefationem ad Quiricum, et hujus responsionem. additor cognomenlo
Desideratur lamen finis cap. 53, et integrum.capul 34 !cognomen Samuelis habuisset, tamen minime ab eo
libri v, ut Riscus advertit : imo capul etiam 35, ui scriptum crederem, Quirico Taius, indignus Casar-
urbis episcopus, cognomenloSamuel, cupi
patet in ejusdem operis exemplari membr. saeculi xv, augustana;
cxstantein bibliotheca Medicea Laurentiana, plut. 21, consueto more simplicius posset dicere Taius Sa-
cod. 18, supra cap. 45 recensito : ex quo in schedis muel. • .
habeo descriplam prrefalionem Taionis ad Quiricum, 29. Ex libris Taionis cum Isidori opere collatis
epistolam Quirici ad Taionem, qua? Ioli operi subji- illud colligero licei, Taionem non solimi Isidori
citur, tabulano capilum quinque librorum, et non- sententias prae manibus habuisse, sed eliam pleros-
nulla in specimen capila. Titoli capilum 562 non~ que titulos inde formasse; cavisse lamen, ne sen-
nihil variànt ab editis : et in libro terlio index ins. tentias seu verba Gregorii jam ab Isidoro colletta
exhibet quinquaginta quinque capita , cum in edi- ingereret. Trium prioruni libri primi capilum lilulos
tione tantum sint quinquaginta quatuor; scilicet exhibeo. Taio. Cap. 1 : Quod Deus incommulabilis,
deesl in edilione caput de Vidùis, quod est indicatum summits el alernus exislal.- 2. De Immelmiate, vel
in hoc Codice ms. post caput 7 de Conjtìgalis. : onmipolenlia Dei. 3. De id ( prò de eo) quod inrisi-
27. Sed cum per amicos ipsum Codicem ms. dili- bilis, rei iricomprehensibilissit Deus. Isidorus. Caput 1:
genler inspici curaverim, responsum mihi fui!, in Quod Deus summus el incommulabilis sii. Cap. 2:
indice quidem notari caput 7 de Conjugalis, sed a Quod immensuset omnipqlem sii Deus. Cap. 3 : Quod
contexlu operis omnino àbesse, neque reperir! nisi invisibilis sit Deus. Saepe Taio capila alio ordine
quinquaginta quatuor capila, ut in editione. Inscriptio -'colloca! : sic apud Isidorum sequilur caput 4 : Quod
Taionis epistola?haec est -.Domino venerabili sanctis- ex creatura pulchritudine agnoscalur creator ; quod
simoque viro Querìco episcopo Gaius indignus Casar- apud Taionehi est capii! 9,his verbis : Quod ex crea-
augustana urbis episcopus, . cognomenlo Saorohel. tura pulchritudine invisibilis agnoscalur aternitas.
Facile condonabili!!-librario error Qùerico prò Qui- Isidori caput 5, Quod ex usu nostro quadam specie*
rico, et Gaius prò Taius. Sed quid illud esl quod ad Deum referantur, esl capul 10 Taionis :. Quod,ex
Taio dicilur cognomenlo. Saorohel? Alqui in fine humanis affectionibus quadam .species ad Deum re-
operis novum appare! nomen : Explicit liber Sen- .feratur, ut in meis schedis; sed praeslilerii cimi Isi-
tentiarum Samuelis episcopi. Laos Deo. Nisi forte hic . doro legere referantur. Nam quod huic operi Isidorus
quoque legendiim sit Saorohelis, vel initio reponen- lilulos apposuerit, satis ex eo ostendilur quod Taio,
dum Samuel prò Saorohel. Nic Antonius Bayerius- qui Braulioni successit, jam eos ila legebat, ut ex
que in Biblioth. Hisp. neutrius cognominis memi- collàlione patet.
nerunt. A continuatore Bibliotheca? media? Fabricii 30. Arguet fortasse aliquis, Taionem meliori or-
vocatur Taio, vel Taius cognomenlo Samuhel. Dicam dine senlénliarum iheologicarura syslema disposuis-
.quod senlio. Alicubi exslitit Codex Taionis, cujus [) se : nam in praefatione ad Quiricum suam mcihodmii
possessor aliquis Samuel fuerit, ac proinde liber lolius operis ipse exponit, quam éliam his versibus
Samuelis fuerit appellatus. Cum ergo libraritas vi- ( apud Mabiilonium) expressit :
disset, opus Taionis et Samuelis dici, unum eumdem- Quisquisamas sacrimi,leclor, sddiscerelegem,
que hominem auctorem credidit Taionem Samuelem. Huncnostri s:udii librumpercorre legendo:
Conjecluram peculiari observatione confirmo. In Repperies Tacile,quidquidconoscere malis,
Fioreacunclagerii (lum), prati virentiagesta!.
vetustissimo catalogo, qui inscribitur Breviarium li- Pascit amantisoves, sinceraammalia,Cliristi,
brorum S. Nazarii, scilicet ita Laurissa, Cod. Vàlic- OMenrtitpalriam'cclsanv,regniimqnepoleniein,
Tarlareosjgnes, ut tristia npn finienda.
Palatino 1877, veteres quorumdam librorum posses- En libi Christusadesl regimilicouferre bealis,
sore noraiiianlur, et in his : Item Missales, qui 6451 ^F1'15e contri liorrendasuppli'ciaconfert.
Suliliinisanima,conscendead regia coali.
fuerunt Samuelis, Baboni, Randulfi. CollectionesSa- Impiger accurre, careasne praemialama,
muelis de opusculis S. Gregorii. Hunc Taionis librum El picei fonlisliorreiidusdespice flammas.
esse pulo, qui Samuelis olim fuerit. Post multa alia Qui versus prò ejus actalis captu non omnino
in eodem catàlogo recensetur Liber Tagii (Taii ) ex mali sunt, sed, ul videtur, quibusdam in locis viliati
opusculis S. Gregorii adunatus. exscriplorum incuria : cxempli loco forlasse auctor
28. Negari tauien non potest, aiiliuuissimum esse scripsi! regemque potentati, non regnumquèpotentem,
443 AD OPERA S. ISIDORI IIISPALkNSlS PROLEGOMENÀ. 4M
Nic Aiitònius ex hoc epigrammate colligere voluit-, t'A illi enim solum versantur in Ecclesia?figjUM9,expJicajj-
Talum idonéum pòèiam fuisse; dis ex sacrarum litterarum leslimoniis. Cuin,Petrus
'51; Quod aitine! ad meihódum Sententiarum, Isi- Lombardus sibi proposuerit ex divetsis Palruui libris
dòraìs in primo suo libro eam ipsam tenni! quam senteniias theologicas in unum corpus coUisere, nir
Tàiò sibi proposuit. Ait emiri'Taius in praefatione Siilmirum videri debet, si qua?damad Isidpri exem-
ad Quiricum : Sumeniei exordiurrt (ab) omnipolentis plum expresserit. Sic . eliam a nonnullis nrgiiìlui,
Domìni'ineommutabilisèssenlià Trhtitate, atque ab pkirà sumpsisse ex Jpanms Damaseppi libjrjs,jje.cj-
origine -mundi liòhiinumque plasmatane, usque ad thodoxa Fide, atque ex pra?ceptoris SUAPeiri;Aba\-
hujus saculi consurnmaliónem.Isidorus lib. i agit de Jardi scriplis, pra?serlim ex libris qujn,qu,aTheologia?
'Déo ejusque atlributis, de origine mundi hominìsque Cbrisliaiiaè.et ex libro Senleutiaruni Sic «t Jfe», siye
plàsmatiotae, de Christo, de Spirito sancto, de Ec- Introductipne ad tlieologiam. Neque prateriri de-
clesia, de ùlroque Testainèritoj de resurreclione, de bet Hugo de S. Vietóre, qui annftil'W. vpl 1142
geheiina, de gloria sanctorum ; quod èstpostremum obiit : cujus lertio. tomo operum ex^at Smunto Sen-
caput '50 libri ì. Reliquis duobus libris, quodcorà- tentiarum, sive eruditionis theologieai,seplpoi traci i-
inodius fortasse est, virlutes theologicas aliasque . tibus satis opportuno ordine comprehensa. Noitnulti
explicuit, de peccatis et vitiis disseruit; quaenam, addirai, Pelro Lombardo praoluxisse.M^jislrum Bafl-
praesulum, et principum, aliorumque sint officia,]ÌJ dinum in Summa tlieologìca, sive Sentenliarum {lieq-
..•-.-. -
:descripsit. logicarmi libris quatuor, editis.deinde- yiep.nae;%$\%f
32.; Ut aliterà Taio Isidorum imitatus fuiti decer- Sed alii contra contendoni Bandirà ppus epitp.meii
piis Gregorii potissimum sententiis, ita eodem lem- quamdani videri Sententiarum Petri Loiubarjli.Hugo
'ppré Juiiàrtus Tolelaniiséàmdètii, excèrpehdi -raliò- Malhoud congregalipnis S, Mauri, quj pp,p i§5J
neiii ex Augustini libris secuttas est. Huc enim typis commisit Roberti Pulii cardinalis Se»(«ifiaraHi
qua? Felix Vitae Juliani scriplor reféri, libros odo, et Pelri Piclayiensis Seatejitipriam libra*
1 pèrtinent
Excerpta de libris S. Augustini cantra Juìianum ha- quinque, coiilendit, Robertum is tum Pullum, anno
-reiìciiincollecla. Hi sunl elabóralissihii illi Augustini, circiter 1150 vita funclum, primum tiipplpgunj 6chp-
vél ipsius'judicio (lib. ti Relracl., cap. 62), contra lasticum fuisse. f
Jiiliatiiim Eclanènsèm episcop.unilibri sex, de quibus, metliodum scholà»-
566 ^A- 9;Wtum. c8° existimp,
-àit Nic Antonius' in Biblioth. vet., post alios Hen-
|i,icpm Pe,!ri Lpnjbardi prppriapi ejus èsse : qua sci-
riciisdeNorisAUgustinianUs nosier agii libi ì Histbr. lipet PifitalPSenienliarum l'ibro dpclrinanl de Deb
'Pelagiàna. Hacsiàliquantolum, faleor, ad haecverba! Iripp octo ^islinctionès cóm-
r
C unp^i per quadra||inta
quid enim est-cur Nic. Antonius Norishim Augusti- fui!, libro secundo de crèalionè, angèlis, et
Àn plpxus
ritqnùni tiostni'mvocèt? Norisius ainicus Nic. An- de Dei quadraginia qiialuòr
tòrtìi fonasse, fui!, idque Nic. Antonius significare |ppine lapso, grafia deperi.ncartiatiòneVèrbi; de
libro lèrtip
'voltali? An coiiflrniari hinc poteri! nonnullorum listincfion.es, Dei ac proxirni, de virlutibus et vitiis péT
veferem Nic. ètia,rtia!e
suspicip, qtaod in Bibliolhecam Anlonii
Idem Fèlixiràer alia 'gpadjaguìta di^tinptipneSjlibro rjuarto tip sacirataiétì-
qiiaèdanisuppOsìtitiaIrrepserint? et. de qpatpor novissimis per quinquaginta dis-
JuliahTopera recensel librum Sentenliarum ex decade tmctiones. jjis,
' Pillici liniupi sanp erit In liàc ttieòlogià?
ptàhnòrum B. Augustini breviter summalimqué colle- schoiàsli.cjc nieiliodo., qua? theologis olim nVaxiitie
. ctum: 5650t>scura sententia, ait Nic- Antonius, nisi
tiiacuit, plagii Magistrpni ^enlentiaruiti: ctinviricère4:
decadem taiilum primam psalmorum innuere volucrit. cura ita : Brevi' vòiùirilne
Fortasse praeslilerit legere ex dècadibus:. nam Au- pracscrliii) rATRDM praelòquàtor eórumtesti-
cpsipncANS SENTENTIAS, apposilis
gustinus in plures d.eca.d.pspsalmqruni interpre.(alio- mouiis, ut non sii necessequarenti libròrurhnumeio-
neili.dirisii. Bayertipppjectora de pecpliaBipsalterio sì.latem
inter evolvere, cui breviias, quód quarilurl'offei-l
Augtaslinipro Motaicfc.niàt.risusu, supposililip sitie labore. Inter Palres. vero Isidorum' saepetio-
aut dubia sancti doctoris opera l'eposilo, niipus minatim excitat ex libris Sententiarum. f
D- etiam
idonea est. De Augustiniapis psalniprora dècadibus
sermo redibit ip: polis ad epist. Isidpri ad Brau- 35. Fortasse autem quia quatuor sunt fletrijLpnj-
lionem. bardi Sentenliarum libri, in mentem aticui vepit
33; Veruni' de Juliani Sententiis, quales fuerint quarlum quoque Sententiarum librarà Isidoro,afiin-
ex
jiidicipn^ipri'i npgtait, quippe pum,non exSlèiil : ac gere : quanquam Codices quibus descriptui bic
solum pbservare place! poluisse Pelruin Lombardum quàrtus liber esl, anliquiores Retro, Loinbardo yj-
ex Juliani hp.copere yaldé prpficeiré,siad taianus illi dentur. PrDdiit Senlentiarum quarto? libar hiter
fuisset, cum ex:Angustino pJR?e caeteris Senteptiàs suas appendices receuiis editionis Malrilfinslf, sfalicptex
contexuerit.i De aliis anteni Senlcnliis Isidori et Taio- nonnullis Codicibus in quibus Isidpri npme§ p.ra?fèr^,
nis, sed Isidori praecipue,adhuc quaestiosuperesl, an ulin praefationead lomum I editor monpt: Ci Bpf-
'
'ex.bis ita Petrus Lonjbardus profeceril, ul plagii àr- rius in not. ad Bibl. Hisp. indicai Gpdiceni Espuria-
:'gui:possit.'D'e sex libris Seritenliarum S. Brunonis lenseiii saeculixii aut xm.in quo exstai. Capita sunt
Àstènsls, qui òiitta S. Brunoni CaHliusiensiuiiiftin- G5, posi quorum tabulam nota ha?c ex:ins,va.|iqu|p,
-"ààlorl iribuebànlur, locus ilio non est disserjndi : ut puto, -a'djicitiiF- : Finiuntm.libxi qMtu#tJtenJje$tÌq-
44S ISIÒORIANÀ.— PARS II. CAP. LXVII. 446
rum -Lì. Isidori ; titulus esl : Incipit liber quqrtus de Ai sumpsil, ul jam monili. Praeterea quaedam veterum
rectoribus,qualiter cohyersationcmhabeant. Cpllector 568 Patrum loca sub iisdem titulis, epderà ordine
solum ex libris S. Gregorii Sententias excerpsjt. atqpe Isidorus, ponjungit, et eodem opinino stylo
Editor in nota ad titulum. diserte ait : Hicliker est procedit.
excerplusad verbum ex libris Sentenliarum Ttìioras. 38. Rodriguezius de Castro tom. H Biblioth. Hisp.,
Tuni capita suis ita, Ipcis. indicai, qua? éapitibtas pag. 352, non pmnipp assentiri, videtur ppjnipni in
librorum Taionis resppndejjt; neque enim cerio postrema editione Matritensi proposita?,, librimi
aliquo ordine excerpla sunt : nonnulla? etiam senten- quartum Sententiarum ex Taionis libris excerptum
tia? iranspqsita? apparerà. Non igitur assentiri pos- fuisse : atque ad ferpndum bap in re judicium putat
"suin Bayerio, qui affirmat hunc quarlum. Sentenlia- pra? pculis habendas Bayerii observalion.es in .re-
) uni librum in novissimaeditione Matritensiadditom, censendo boc Codice, quas ex ejus Adyerspriis pro-
quasi Isidori sii : quo.dileruni a nobis dicendum fuit, ferì, ppc loco a npbis repraspiitpndps.
quQn.ia.nibis ipse idem crimen editori Ma.triten.si Animadversiones
misere errorerh Bqyerii.de quarto, senlentiarurn Isi-
objicit, quem aif. delusimi, postea dori libro in veleri Codice 'Escurialensireperio.
palam professura fuisse. Et quidem, 567 addii, in 59. S. Isidori Hispalensis Sentenliarum, ani alias
Escurialensi saculi pi qui xm ineu^tis Codice lit, \, de Summo Bono gudiunt, libri quatuor. Mirabitur
plut. 2, num. 7, unde is liber desumptusfuit, quarius IB sane qui apud Grialium, Nicolaum Antpnium, Ges-
Sententiarum tribus Isidori de eodem argumenlo. nerum et alios, tres lanlum de hoc argumento, at-
que, hoc titolo a sancto dottore libros conscriplos
libris continuato scriptiqnis filo subjicitur; ut cuivis . fuisse legerit : id quod nobis etiàni, ubi primum HI
proclivesii in eumdepz scopulum allìdere. Multo id Codicem nostrum incidimus, eonligit: al Godèx
proclivius erit, si in fine, ut ante dixi, annotetur, saeculodecimolertio exaralus, atque ex antiquiésinio
alio, ut videlur, descriplus, tèslatur; in quo posl-
finiti quatuor Isidori libros Senlentiarutri.Spd re véra qnam terni illi sentenliarum libri, quos bibliographi
lue liber in editippe novissima Matritonsi inter sup- omnps S. Isidoro ascribunt, eodem prorsus-titolo-
posititia Isidori opera, non inler vera, aut dubia, rum ordine (si pauca, eaque levissima excipias) at-
;relatusest. que in edito Grialii recensenlur, eadem' prorsus
- ' 36. Ex,iisdem mss, Codicibus alia Seiitenliaruni manu atque praecedentis libri, ac non inlèrrupto
.tractationis filo, subditur liber quarius sub hac ma-
capila deprompta videnlur, qua? in recenti Matrilensi jori rubrica, iis persimili quas absolulo librò primo
- edilione libro quarto Senlénliarum subjiciuntur, sic et secundo scrìptor indidil, scilieel : Explicit liber
lertius. Incipiunt capitula libri quarti. Et nullo relieto
'inscripla : Finiuntur libri quotuqr Sententiarum disi vacuo spatio, subjiciuntur ejus libri rubricse- hòc
'Isidori. Incipiunt capitula,alia Sentenliarum ejusdem. ordine : De rectoribus, eie. (ul in èdito).
-Sunt duo tarilum capita : primum sine Lillotitulo, in 40. In numeris rubricarum ad niimerani se'xàge-
-quodeabstinenlia maxime agitur, ex S, Gregorio videlur:quintum
simuni procediltir. Sed error iisdem inesse
nani omissa luit rubrica 51 de honorumCon-
;lÌagno„ ot in notis editor observat, alterum de Su- ^C cardia, qua? habelur in corpore operis: Sequitur
perbia, concupiscentia,invidia atquejactanlia, quod autem continuo in Codice major rubrica hujusihodi :
Ìncipit liber quarius, de Rectoribus, qualiter convèr-
-editor in praefatione ad'tom. Ianirnadvertit. desuni- sationemiiabeanl:
postquam niinores, qua?praecedunt,
;ptum. ex capitibiis 3, 4, 9 et 10.libri HI Juliani Po- 64 rubrica? ordine ex*pendunttìr, attributo singulis
".paèrii de Vila contemplativa ; quod opus in multis singulari capite. Liber autem inleger: constat tri-
edilionibus perperam S. Prospero ascribitur. ginta et tribus foliis, formsequarlae cum allerius
1 37. Si quis tamen contendat eliam liane colle- dimidio. De quo mox recurret sermo : nunc rèliqtaa
qua? habenlur in Codice., exhibeamus, eie. Nunc
ctionem libri quarti et aliorum capitum Sentenliarum autem ad quartum Isidori sentenliarum librum; quod
.Isidoro tribui posse, non facile reyincetur. Et Isidoro superbis polliciti sumus revertamnr.
41. Ac nobis quidem uli pósi èximios. illos de-
quidem maxime pongruerp librppi quarlum Sènten- cemviros, qui inquirendis atque emendaiidis liujus
7 tìàrum dpctìssimus auctor prsèfalionis exhibitae cap. sancii doctoris operibus jiissu Phìlippi II Hispaniaram
38, num 56 et seqq. exislimabat, antequam Taionis regis insudarunl,. Alvàrum scilicet Gomesium, Pe-
libri Sententiarum ili lucem venissenl. Vèrum eliam truni Pantinnin, Rolandum Wicelium, Garciam Loai-
sam (qui in iis ipsis, de quibus agimus, Sententia-
post éditos Taionis libros adhuc quseslionifocus esl. rum libris expurgandis incubili!, eamque in rem to-
iCrànenim fonles e quibus senlenliae deprompia? tos tredecim Codices, inque bis binosLongòbardicos
«uni, acqueIsidoro paluerin! ac Taipni, nijnimp àb- excussil) J. B. Perezium 569 non uno nomine nos-
-surdum esl quod Isidorus aul seorsurn liane colle- trum, Petrum Fontidoniiim, Gypiianum' Suarium,
Joannem Marianam, utrumque e S. )., et Petrum
ciipnem in suum usum sibi comparaverit, aui post JJ Cliaconem, quorum omnium labores collegii ac rè-
tres sententiarum libros editos quarlum adjici vo- - finxil Joannes Grialius : uli, inquam, posilo! insi-
liierit, qui tamen non in omnibps exemplaribus coiì- gnium virorum, qui hanc trivére atque omavère
altura de quarto sentenliarum Isidori
svrvatos fuerit. Quod si ita est, Taio ex hoc quoque provinciam,
libro silentium, eum sancto doctori ascriberp minime
quarto ti'brpprofeci!, uli certuni mihi est eum ex tolum, conlidenliaequeac lèmèrilaiis plenum opus
cura vix fieri possit, ut uni alieni eorurà -in
.tribus, prioribus profeeisse : non solum quia mtìlla videlur, lauta Isidori Codicum copia ne unus quidem ob'ti-
apud Taionem occurrunt quae in Isidori libris et non gissel noslro sirailis, in quo is liber antiqua aut re-
in aliorum operibus reperiuntur, id enim forlasse centi manu exaralus esse! ; ila qua?prò hoc libro
inde pritor qupd aliorum opera perierint, sed polis- Isidoro ascribciido lacere, aut. saltcra scrupulum
movere videntiir, omnino indicta rglinquere, religio
: flftffift 9n'a titulos ipsqs capilum saepe ex Isidoro fuit. Ea igitur in medium adducam, sapientoni sci-
447 AD OPERA S, ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. H8
licet examine dijudicanda. Et primo quidem hunc .A Quod ex vitiis vitia, et ex virtulibut virlutet Orianlur.
;libfuni Gregorii Magni .noni esse; quod pridem ego: . —?. fife,IH, cap. 55 de simulati*Viriuiibus.—'ù.lib:m,
,.suspicalus fueram, scilicet ubi caput ipsius primum e. 5, de Tenlationìbusdiaboli. Lib.-va; cap. 6, de Ten-
de Rectoribus niagtia'ni parlem ex Pastorali Gregorii ' tationibussomniorum.—4. Lib. ni, cap. 20, de Tepore '
parie, ii, cap. 2, ad' litteram descriptuin observ'avi monacliorum. •
(admonuit me de eo notula Palris Josephi de Seguii- k%. Quarta* "liber Sententiarum Codicis nostri. \.
1lia eo locoCodicis margini ascripta),: manilesto imii- cap. 18, Quod ex virtulibus virtutes, et ex vitiis viltà
esl quod càpite 40, quod est de octo principalibus ,oriantur.—2. Cap. 17,de nonnullis,vitiis,.qua.yirtules
1ciò
Vitiis, Gregorius ipse Magniiscum elogio éitalur. Ibi ' essesimulani.-—5.Cap.'13, Quot sint genera somniorum.
' enim lcgitur. Egregius ' doctor -Gregorius
' insinuai 14. Denoclurnisillusionibus.iS. Demultimódìs Argu-
, sententiam Ulani beato' Job a Domino dictam ex- mentationibus Satana. — 4. Capi ' 5; De tepiditate vel
potìens. .... -,,. olio monacliorum. . ,...-,. , , , ,
. '42. Secondo scriptura? ac librorum ordo in Codice 49. Licei, inquam, in bis et fortassis in aliis maxima
-nostro,^qui et ipse non usque adeo recens (saeculo sint inter editi el Codicis nostri rubricas similitudo,
,enim xm videtur scriptus)* et ex aniiquiore alio, longe tamen alia alque alia est in niroque loco tracia-
soque Gothico, aut Gothici saporis omnino, descri- tio, quod nos pericolo. facto didicimus. Praeterea
pius est : qua de re mecum pròfectb sentiet, quisquis nihil nobis, dum peritandone carptimque, librimi
ni Codice nostro frequeràes, quibus respersus est, nostrum legiiiius, òccurrit, quod tanto dottore imli-,
Goihicisinosobservarit : nani in co, domrins Isidorus, gnura visura sii, aul ejus retale recenlius, aul demum
iotiinus Nicòlaus, ex ejus lemporis more prò domi- aliud quod scrupulum nobis injiciat..
nus, quoti alibi a nobis nOtalum. Itera adolari etado- 50. Imo è contrario slylus, si noti idem,,cerle ab
•lanies prò. adulali et adulantès, jubillim prò jubilus, . Isidori stylo minime alienus, pinguisque, ac leres,
-cottltibsuspm.collapsus, palfebre prò palpebre, slrio- senlenliisque ac Scriplurae locis referiissiinus èst,
.nit prò histrionis, ablius prò aplius, lemeritudinem iD necnon ex Moralibus (haec altera notioest) aliisque
, prò temeritatem, Incipit "dieta prò5Incipiunt dieta, Gregorii Magnioperibus mulualis,,in quibus integrum
dignilale precelles hac fide prò pracellis 'ac fide : cum capili 15 de Geheribus somniorum, eie, totidem
aliis;:bene multis in transcursu a nobis observaiis. fere verbis alque integrum ex lib. ivDial. Gregorii
43. Historia antera Iranslationis corporis S. Isi- e. 48, descriplum e-t,;ul.conferenti palebit (quod),
dori, in qua annum Chrisli 1071.,memorati primiira ad librutn de quo agimus Isidoro ascribendum inducit :
diximus, aUunde desumpta, et:.Codici nostro jam ut enim Braulio in. ejusdem Vita : Scripsit. Sententia-
completo extra ordinem aliixa fuit cura' Màrtyrolo- rum libros tres, quos'floribus ex libris papa Gregorii
giis, seu lectionibus, quas superius rétulimus. .Moralibus decoravi!. Al inquii, irès, 'non amplius.
44. Terlio, quod Codex mister ;in veleri aliquo Fateor : sed ni-c 571 Braulio omnia Isidori scripia
Hispaniaenostra? monaslerio, et fortassis Oniensi, seu coraplexus fuit, quod et ipse fatetur, sed ea tantum
.de Ona, ut mox dicelur, prò tironibus ad pietàtem qua? in ipsius memoriamvenerunl coritmemoravit.
informandis scriptus fuerit, in cujus proinJe biblio- 51. Et idem de Etymologiaruni opere scribens ait ,
lheca; cum.penes monaclios ili ccènobiisservareniur . illud ab Isidoro capilibus divisimi fuisse, non libris :
veliisliores Codice-, potili! integrum Sentenliarum . el quod quia rogaiu meo fecit, quamvi*imperfecium
B. isidori opus quatuor sic in Codice nostro libris ipse reliquerit, ego in quindecim libros divisi : cum vi-
dislincluni custodiri. , gititi omnino numerentur, nec sii propterea qui pos-
45. Quod autem is monasterii usibus dcslinatus teriores quinque libros Isidoro abjudicei. Potuit ni-
olim fuerit, liqiet ex eo quod in librortam inventario, mirum (ale aliquid in libris Sententiarum conlingere.
cujus olim memininius, lfgitor.v: Psalterium. Cùnlo- 52. Grialius autem in eo quod Operibus lsi 'ori
ris Parisiensis (Petri-scilicet Lombardi, scholaslici praemillii Braulionis elogio prò quindecim subslituit,
cantoris et episcopi, de quo vide Gesnerum in Pctro Ego in vigiliti -libros divisi : quam lectionem unde
Cantore), quod jussit 570 ferì dompnus abbas;<C hauserit nescio, cum in veleribus mss. Codicibus
neciion ex noia qua? sub extrenium Codicis legilur - perpeluò quindecimlegatur. Mihi certe inilium bacte-
scilicet : XXVIIMariti unno a nalivitate Domini nus videre eonligit qui non ila habeat, praeter unum
MCCCLXXWII, Petrus Fernandi de Granon.baclialarius : Ovetenseina Moraiio descriptum hujus regia? bihtio-
in-decreta, quo anno videlicelrecepii Inibitimimona- thecae lit. b, HI n. 14, in quo legilur in corpore
chalenii pi,rfecit legere islum librum. Videlur autem quinque,sed error èst prò quindecim,quaevox in mar-
coèiiobium.islud fuisse de Ona ex eo quod bis in gine subrogatur.'
postremo ejusdem folio, quod vacuuin pridem reli- 53. Praeterea Codex ejusdem bibliolheca? lit. et
cliim luerat, legalur : Clemensepiscopusservusservo- , ìv, n. 23, ex antiquissimo alio descriptiis quindecim
rum Dei dileclis filiis abbati et conventui Oniensi in '. habet : ac pra? aliis insignis Codex lit. Q, plul. 2, n.
ecclesia S. Salvutoris, eie. Certe ad Veleris CasteìLc, 2'i, anno Christi 743, seu aera '781 exaralus quinde-
Asturumve, aut Galkeciae partes olim pertinuisse, cim eliam habet. Nec vereor rie ab hac leclione dis-
yrrnacula earum regionum dialectus in invetaiario sideanl Toletani Codices, quos alias consulere erit,
supersies indicai, in quo.legilur : Dos Domingales, modo Deus animai. ,
tutu nuevu,-y otru vieju : Dos Coleclarios, unu nuevu, 54.Atquehoecderalionibusdubilandipronostro.qnar-
y otto vieju. . losentenliarum libro sancto Dottori Isidoro tribuemlo.
•iti, Denique quodmihi multo pra? aliis valid'usac Anautem terna?qu:e hunc quartum librum cohseqouti-
piM'seniinsin rem nostrani semper visura est, Quar- j) tur majores rubricae scilicet. 1..Item capitula diver-
ius ine, de q..o agimus, liber non opus novum ali— sorum sentenliarum. 2 De supèrbia, concupiscentia,
quod ab ipso Isidoro, aut ab aliquo alio auctore pro- - invidia, alque jactantia. 3. Incipit exhorlalio humili-
feclum, sed potius tri uni qui praecedunl de eorum tatis : cujus auctor in Codice nostro non perhibetur,
, aignmeiito .librorum complemenlum esse videtur: attribuì Isidoro debeant, seu alii, quisquis demum
ejiisqne argumentom ac rubricae coinmodissime ru- librum quarlum Sentenliarum conscripserit, nostrum
hricis alque argumenlo priorum librorum aplantur nonest.nec dijudicare vacai, praesertim cum jam plus
atqùc aggliilinaràiir, ul unum omnino cum illis cor- niraioin hoc Còdice describendo immorali fuerìmus.
pus elficiani, quod in diversorum auclorum Operibus 55. Haec : quaedam verità Rodriguezius
( rarissime accidjl : nec ulla inter rubricas priorum alieno loco Bayerius scilicet
librami]! cura rubricis libri quarti communio aut posuerat, aliisque GregoriiMagni
confusili esl. operibus mulualis, eie nsque ad palebit posi verba
47. Quamvis enim seqnentes rubricie non mulinili , consulereerit, modoDeus annuat. Ex conjeelur.ilò^
• Inter se dissimile^ èsse videantur, videlicel : Libri-va. cum.reslilui. Ila sentiebat Bayerius., anlequani libri
Sentenliarum Isidori a Grialio editi. 1. libr. n cap. 35, Sentenliarum Taionis in publicain incera vèiiirenl :
449 ISIDORIANA.- PARS 11. CAP. LlVÙl. «6
deinde sententiam hanc prorsus abjecit ; séd fater i À offeratur.lnde est quod scriptum èst : Et mortue ne
autem Joannis Aleau-
oportet nonnullam adhuc superesse rationem dubi- fraudesmisericordiam.Eìusùem
tarne. Quod de numero quindecimlibrorutii Elymolo- me studio recógnili operis Sentenliarum Petri Lom-
in Bibl. med. Fabr. recensen-
giarum prò viaintidisserti, cap. 48 a nobis rejecluni esl. bardi plures editiones
Braulio opus Elymologiarum ait ab Isidoro titulis dis-, tur, sed post annum 1538, cum lamen in deseripta
tinctom : Bayerius prò titulis capila referl. Opuscu-: praefatione innualur, Sententias Petri Lombardi a
lum inscriptum, Exhortalio humUilatis, S. Martino Jeanne Aleaume emendalas paulo anle in lucem
-.•
Dumiensi adjudicari sole!, ul cap. 84 dicain. prodiisse,
72 CAPUT LXV11I. 4. Epistola nuncupatoria Garsiae Loaisa?ad Phi-
HI regem Hispa-
Prafationes in libros Sentenliarumeditionis Parisiensis . lippum principem, postea Philippum
anni 1538 et Corsia Loaisa in suam ediiionem. Ex- nia?, editioni Sententiarum Isidori praemissa, cuin
cerpta ex libris Sententiarum, Prafaliones in Ex- in editionibus Matritensibus repetila fuerit, a nobis
cerpta Sententiarum, scilicetin librumde
' Conversis, minime omini debet.
el in alium, de Pralatis inscriptum.
Philippo Hispaniarumprincipi Garda deLoaisa S.P. D.
1. Editionis Parisiensis anni 1538 inscriptio ma- 5. Scienliam morum , quam ìtfmiv Graeci appel-
gno cum Isidori elogio conjuncla in hunc modum est : lanti a juvenilis aetalis ardore et inconslanlia alie*
t D. Isidori Hispalensis episcopi de Summo Bono nani esse, sapientes pbysicì docent. Veruni in viris
alia est condiiio : iis enim virtus ante
libro HI, orniti hominum generi quam utilissimi. _ principibus
diem conlingit, praesertim Christiana fide el religione
Quibus vir ille divinus per locos quosdam communes " imbuiis, qua appeliliones rebellantes in adolescenlia?
res omnes-cum humanas, tura divinas a philosophis flore molliuiiiur, et humani mores divinis institutisin
retinentur. Noverai id aplius is qui adoles-
ac theologis multis voluminibus ad summum illum officio centi scrip-it, Juveiiilia desiderio fuge, sedare vero
finem assequendum conquisitas et tradilas compen- justitiam, fidem, charilatem, el pacem cumiis qui in-
dio complexus esl. Jam primum focdissimisatque te- vocarti Dominum de corde puro. Unde, jucundissime
terrimis mendis (ìdelissime repurgati studio ac la- princeps, hos libros Sentenliarum a D. Isidoro, san-
Golho regio orto, episcopo Hispalensi conscri- '
bore doctiss. viri Joannis Aleaume Parisiensis doc- guine plos, libi in line aetale dicandos censui, quos adbibilis
toris Ideologi. Parisiis apud Joannem Roigny via ad mss. Coiicibus emendavi, et notis obscuris locis ali—
D. Jacobum sub Basiliscoel quatuor Elemenlis 1538. i quam lucem et novis erralis velustatein dedi. In illis
universum ofiiciura Chrislianum leges, quo animum
in fine : Parisiis excudebal Joannes Lodoicus Tile- ad omne virtulis genus informabis; uladolescenuam
tanus impensis honesliss. bibliopola? Joannis Roigny honeste et splendide possis agere, a hbidinibus ar-
1538, Editio est in 8, cui prologus hicpraefixus est. cere, el in labore, et animi paiienlia, litlerarumque
meditationc sedulo exercere : ut in provida senecia
Candido leclori salulem. in amore rerum divinarum summa cum auctoriiate
2. Qualis quantusque vir fuerii Isidorus, suinma el exspeclatione conquiescas. Duaccura sint via?qui-
iulegrilalis laude quondam Hispalensis episcopus, bus ad sapientiae regiam lendimus, vi>x el leciio,
quàntaque in rebus divinis et humanis perlraclandis in utraque le laborare cupio. Cum enim sis 574 a<i
rogniiionc et scientia, cum alia multa opera, tum humani imperiilasiigium vocalus, principato adèpto,
maxime hi Ires de Summo Bono libri apertis- C debes orbem libi subditum difficili disciplina regendi
sime indicanl; nihil enim mihi quidem ab co videtur ad iranquillam vivendi rationem, ceu in portoni tti-
praelermissum,quod ad rerum illustrium cogniiionem tissiiiium, dirigere; quod praesidio divino freius
pp.rlineret. Sic ille a'Deo, summo ilio opilice, exor- consequeris, si ad praeceptoris vocem, et librorum
«us, per caetera omnia discurrit, ut nihil, quod ad lectionem (quod potissimum esl) usura rerum addi-
nllani rem vel uiileni cognitu vel memoria dignam deris , quem a sapientissimo polentissimoque palre
faceret, omisisse censeatur. Nam et omnium homi- tuo, velini a regendi peritissimo artilice, cognosces ;
num ordines recensens, eorum cuilibel quasi certuni cui melius quam Poriio convenit illa nobilis.M. Ci-
ofiiciura praescribit. Omilto incredibilem rerum om- ceronis exclainàlió ':•0 tèfelicemlaquò rem iinpro-
nium varielalem, quibus nolandis animus cujusque bam peiere nemo audet; simulque addisces fortu-
suinma quadam votuplaie afficiator. Nam sive vilae na? amplitudine hoc uno animum miliari, ul pro-
moruir.que inslilulionem, sive divinarmi! huinana- desse populis tantum possis, quantum optimo impe-
rumque rerum mirilicam congeriem desideres, rio velis. Vale.
ea omnia hi libri cumulalissime suppedilabunl', 6. Ex his quoque Sententiarum S, Isidori libri*
adeo ut si te his diligenter dedideris, possis quacun-
quede re proposila copiose et nonnulla eliam cum Excerpta, ut vocant, inulta occurrunt, neque solum
admiratione disserere. Quos lamen ipsos ila misere in mss.Vsed etiam in editis. Omilto nuìic agere da
deformatogli jamprope ab omnibus propter infinita- quibusdam sermonibus qui ex his libris excerpta
lem errorum derelicios, 573 ad.lupem revocai exbi-
betque Joannes Aleaume,iheologiaedoctor sane quam sunl, ul sermo de Tentatipnibus, senno de Angelis;
erudilissimus : qui eos pristini» inlegrilali et p'erspi- D nam de sermonibus suus erit disserendi locus. De
cuitali eadem diligentia, qua nuper Petri Lombardi . aliis excerplis, qua? in plura concilia inserta sunl, vi-
Sentenliarum opus, bonis omnibus instauravi!. A quo deri
cum tam eximia volunlate ad consulenduin potest cap. 51. Hugo Menardus in prolegom. ad
quidem,
iirgenuis el studiosi:'semper fuerii, majora quaedam Concordiaiii.regularum, referl in Codice FloriacensS,
inagisque exquisii£ sxspeclanda censeo. Vale. ex quo Cpncordiam extraxil, exslare quasdam sen-
3. Ex hac edilione et Joannis .Aleaume emenda- tentias de virtutibus el vitiis, qua? monachos maxime
tane Margarinus de la Bignè Sentenliarum libros re- spectani, ex multis Palribus , el nominalim ex S.
cudit, adeoque in utraque. editione haec sunt 1pos- Isidoro in Sententiis. Menardus putabal hunc esse li-
trema libri lenii verba, qua? in plerisque exemplari- brum •Benedicli Anianensis ex sanctorum Palrum
bus desiderantur : Hic ett entm Christiana miseralio- hemiliiscolleclura, et ab Ardone Smaragdo indicatum :
f* Qfeelus, ut vro ungquoauemorluosacrifioium D o cui tjmen repugnat Holsienius, existunans Appéudì-
4SI AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 452,
cem ac Codicem regularum, àse «dilum, esse opus .A opuscula hoc etiam edidit, agnovit ex libris Senten-
ab Sniaragdo commèmefaiutai.Iti Codice Palatino tiarum esse desumptum : ut cernitor in hoc ejus,
Vaticino 216 est Excerplum, sive^ ut ibi dicitore monito ad noias el varias leetiones.
Exetìrpsum ex librò S. Isidori tìellageilis Dei, scilicet . 10. Librum hunc Si Isidori de Conversis ad mo-,
exlib. TÌJSènt. cap. I, Ibidem est aliud Excerptum tiachos Hehrìcus Canìsivis,velèrum motautaiènttiWhi
scrutatór àiti'getìtissimus, ex tiis. Còdice mtìn'astèriì-
feidórivnoti indicato .loco: incipit i Dilettissime, S. Galli apud Helvétios post omnes Isidori Operimi
OrnitiIlòta liabeto morlem pr-a oculis tuie, etc. Prima, editiones juris publici feejt : tcstatusque est Codicela
verba sunt ex lib. i Synonym. post nied. usque ad illuni tali titulo praenotari : 576 Sancii Ysidori "de.
delictà ms. Conversis, et in fin"eultÌmaBpàgitìae:¥sidòrtJS (dèCón-
pèf pènimnttain abiter'gmturi'm. paniten- versis) admonachos. litio, et IO
"«ap.; ejusdem libri,
tià'dèirciaOmhiiiexiliHg'uuntuì'i. Pergit ms, Ille pat- . lsidoruni.se auctorem probal, dum ait : Vantila
«itèhliam ditìitè «Jit>étc, Vt iib, il Séntent.', cap. 45? misero Isidoro, qui et panitere reiroacìq negligo, el
.,:•.' adhuc panilenda compiuto. Haec sunt etiam Ganìsii
ùsqaè ad ihem.
Ga- argumenta, quibus stabilire nititur librum Lune non
7. Quaelam capita libri li Sententiarum edidit nisi ab Isidoro Hispalensi fuisse conscriptum, Sed
niiitis lenii V Àntiq. lèct;, putanssé librimi Isidori revera Canisium (perspìcacis alioqui ingenti vìrurii)
ntedum anteà vul|àtum in lucem pròferre, de Cón- non mifari libri non possimi ; sicut et qui eum làudat
hujus editione, Antoiiium Possevinumi,
tò>& iti friondiìiòs inscriptum. De quo titulo Bàr- prò illud videjicet unum, quod omnino probat, librutiì
thius Advers, cap. ì, lib. xvm : Pórrò ab his et sì- B allerius nbn esse, qtaàm Isidori Hispalensis; tiònf
tnUibas •dìclis in Eectésiu Latina speciwiimConvem animàdverlisse, ^uandOquidèm 'fauneipsum librum
f fuisse ,ex libro secondo Sentenliaruni,
ìdiciinìiir,- qui posiìis cèris rerum ieìrislrium solavi excerptum ejusdem isidori, adeo certuni 'est.,,ut a capite ottava
bèatVtiidinemvèràmsequunltir.Et èxstaì sihgulàriè li- ad eapiit dècitìiiim sèptinium, capitibiis irigésiiiiò'
belltisìsidori de Conversis, eo Ululo capiéndus. 575 belavo et ifigesiìno'iftjno additis, ipsius libri Sèiisi'
fi-.Paulini ViUricium Mo-. tetiliarum, in quibus materia oranis de Conversis
Quo-perlinet<et <epMoia>M dissèritur absolyiturque,. nihil aliud quanirìredecim.
firiórurri ìepiscointm.Adile vèftià in Ine pràèfatiònis capita ejusdem .libri de Conversis ad Moiiachos eptt-'
Cassiodori ad Historiam tripartitali! : CassuWoi'iSe-, tineataitir. Praeièfìojiràniquod utriusqiiè libri tSpìtn-
Dominò conversi lorura iidem sunl lituli : et paucis quibusdam mula-
Ktttorisjàm, praslanie, explicit pra- eadein in omnibus «eries verborum.- Isidorus
rècte Fabricitas Bibl. rtaèd. verbo |is,
fììiio. Quae;,ut ìp ih sua Rè|ti|a monacliorum, intèp-ó capite!
ìèfissiodorus exponit, non conlirmant, Cassiodortain SVaetereà ùàrlta, hàtac ipsaiii Cótivèi'sbfiimdbctHnain iHdferiì-
ex ethnicò faciiun lune Cbrislianum, sed possuut ac perlractavil. Neque id fuisse Isidoro nòstro iiicpn-
pptime ,oslendunt et alii ipsius libri, Nàm;
debetat iìiteiligi de Vita monastica, icfuampdstrehìiis suetum, iti eo qui est de Cotitemptu mundi, muìlà rèpètun-
Vitaeannis, rerum aulicarutai per lapsus,vitae saécp- tur qua? ita"libris Syhònyhiortam seu SolilÒquioiiirii
lari praetolil. Proprie autem conversi dicebaniur* qui eliam scripsi! : quemàdtiiodurà et allerius de Norma
s&culò retiUntiàhiefc ad nltìnaStèrium aecédébanL, Vivendi judicium. fieripotesl. Hujus rei lamenttausa:
culpam in Isidorum confene nequaquara debemus
etìàni in"nìònachòftini ccet'uìiinotidutii adibissi, ut ex quippe qui bono Christiana? reipubìicae nàtus, p^rp
isidori regula monacliorum cap, 4 colligilur. Suspi- temporis et loci opportunitaie, et.sapienlibus et in-
bionera Basnagii, quod verbis epitapbii cujusdam ,& sipientibus auxilio esse slaluerat. . <
IL Flores ex Isidori libris de Summo Bdho t,H\-
Isidpri edidit formarti périilUdihisópusCuìtataìde Con-
stani itaCodice Vaticano 4414, pag. 135| inèjti-
yersis indicar! possit, ncque ipsé auctor approbabat, lècti, Immensitàs dirina, èie. Simìlès àliPs Cd-:
ut ex ejus verbis apparet cap, 71 referèndis. Apud branacèo,
Canisium hà?cèst inscriptio et prà?f;Éilibi dices; in quibus sunt Excerpta ex libris Senlenliaruita
S. Isidori, recensita cap. -67; bum. 23. -
Isidorus de tòhvèfsis, sive aéirioridcìiòs nUricpfU
'25.ÌHttrriix 12. Librum lsidòri de Praelalis cum Vaièriàni Ci-
irìsè. me'riibr'ériis
' 'Gtilli'ètiìiiis. Ail lèclòrem. t eUb'erririiìinòriasierii S. meliensis sermone de Bono disciplinae a Goldasto
Gènevà? 1602 in 8 editimi Nic Atatotaitascpmmèmo*
» Si Hoc opusculum .invènimus in mss, inenibranis faiéiur. Ilpe
monasterii S. Galli, lali titillo praenolatuiìi : S. TSÌT rat, qui tànìén a sé librata! nota visitata
dori de .Conversis,Et in line iiltima?pagina? : Ysidorus eliam est excerptum sive fragmèntom libri IH Seiw
òli'.moiiachos.Notaexstat ita Jpcpbi du Brèiil'recenti téiitiariirà. Librata!invento Roma? hàtid ita faciléiii
Isidori edilioriei quatti accurate apparavi!, itìuHis tàndem comparavi. Eli litulum : S. Vàiertìihìdi Bòhp
ciiiisopusculis, quaeanlea-luceni non vidèranl.-Equi-
dem gaudepime nactum esse huncTms. Codiceli!,, disciplina Serrilo. S. Isidori Hispalensis epheopi ile
quatiiumvis littera non solum fùgìeràé scriptum, sea Prmlatis {ragmentiim. Méliór Hathenùelto Goldastui
^p'ènèqua?légiiiequeàt, et vititìsissiitip-:àitàmètavére dédìl cuiii cóliéclanèis: in queìs trillilapdrHer mtiiio-
tlìesauruni censeo^ quidquid de reliquiis Operum S. ruìn
Isidpri...Hispalensis erui potest, De.Isidoro enim Ju- auclorum, Palrum cimimaximeloca belante edita
iiidre liic tànìum cogito : nànìiil Isidoro Seniori, D expiicaniurijsriiendanlùr, velnoviler-edunlur., Excuf
ifidèniHispalensi, vel Isidoro Cordubèiiai tribuahi, dèbal Péitué de la Ròiisre '1601 irt $. Ih BibliÒtli;
éèts stìspicàri volo. Isidori esse hoc optasciilumipsé
hièd. Fabrìcii verbo Taleridnùs Cetrìètiénsis|GoÌd'às^
tpstaturhic cap. 10; his verbis : V>amihi misero Isi-
doro, qui et pmnitere retro acta negligo, el adhuc ' .tusscribilCime/ejisis) advèrlitur, librum esse in 8j non
f'éAiiehda Comminò. jn 12, ut dicuiil auctores Historia; liller. 537 pai"
?. Quemnam Isidorum Seniorem Hispalensem ab jic. tom. II, pag. 331. Nic- Antonius annum designa!
Isidoro Hispalensi Jùniore diversum Ganisius vocet» 1602, per errorem, ut pulo. Meminit etiam libri
.uon.sal.isassequpr. Confer caput 16 de diversis lsi- cujusdam Dosithei Magistri simul edili. Adest in hoc
doris. Constanlinus Cajetanus, qui inter alia Isidori meo exemplari una corapactus, sed alia pagmarpui
#83 iSIDORIANA.- PARS II. CAP. LX1X. 45*
distinctìone el novo titolo : Dosilhei Magistri liber Hi, t\ Exstat Rem elegantissimus de una Religione et
Ctmtinensdivi Adriani imperatoris sententias et «pis- dóctlssimiis libèr a CI. Jtasto Lips'io conscriptus, ex
toias. Meliòr Htimèkuéltò-Goìdastusmaximdmparieriì ad qob àrgumèràà multo plurima et probatissiiiia hafiti
rem dicen'luh
fiuxit, emèriiavìi, illiistravit. Èxcuitebat Petrus de là °44. tìoilati Collectanea .non indigna ttiilii visa
•Roviere 160I-. Locus editionis hic non exprimitur, sunl
qua?in Jsidoriana edilione lòcuniSHùm:habeànti
fcedUènevàiti fuisse nitro assehlior. 'Goldastos pbst tamen opportunisìiotaiionibuSìjquibus hète-
Sèrnionèm S. Vàléfiàni, èì. Tra^nietiftim S. IsidoVi subjeclis roloxi ihoriiiiiisnonnollaesententiae, a Vera cailiiolica
de Praelaiis adjecit Colleclanea, sive nptas in S.
religione abòrrantesi, ita dilucide rtìfellatittir v ut
Vàlériàfrani, Wm-HotàsinS. IsidorHm, ime monito iiostris lecloribus minime
possint noeere.
praShiUiÒ.'. CAPUT LXIX.
. 13. ir» S. Ididorum de pmlàlis Colleclanea..Esl
in manuscriplp Codice perpeto.a.horuni continuafio Xibrt duo de ecclesiasticis Officiis Isidoro wsei'ti*
Editiones. Pia fallo Joannis Lochlei.Excerpla. Opu-
seriesqtae iraclattium, ut hic ex ilio annexus, et uler- scula de variis vita monastica Geiieribus,et de per-
que inler se aptus collìgalusquè videàtur. Id pèssimis
factum exemplis, atque modoerroris perversissimo cipiènda sacra Euclìarisiia : prafa'iio in hiec fra-
facile demonstrabimus. Primum,omnium ipse Vale- gmenta. Codicesmss.
riaiius in senlcnliam liane prodit, exserte ila scribens 1. Pracc'arutuisidori opus oc ècclesiàstiéis •OfficKs
ìpxlremo sermone,-:..Ifu/ta quidem erant adhuc, dile- Bràulio'iii Pracnòlalionehis verbis descripsit :Ad ger-
ttissimi-, qltiv disciplina ratio suadebal aperire , qua inanimi4uumFulgèntium episcopum-As'tigitanumOffi-
interim putavimus differendo, ne olìosis quribus fasli-
étum parerei longa narra/io. Sonerie quid in hocopere •óionmiibres,$iiios-,in quibus origmèmòfficìorimi-,dir
tublrax'me videamur,~elaborobimus, ul eq qua religio- 'vìitimqWdéltein Ecclesiu 'DeiOgalUt; interprete suo
,th eclibus competunl sequenti tempore dìsserqmus. eli/lo, M« -sitiemiUjoikm'dmtòritiiteetièuit. Ea scilicet.
«Quoti6ispra?stittt,et *i praeter hoc quidquam scripsit,
(Quiine docerel et ex incerto certus ut essem facerèl, JJTa'uliòi'Cjièlilqua? in 'Isidori epistola ^ad-Pulgentiuiti
lecit -nemo: ae-ne.ii.quid.em-, qui Augustini edjtip- legerat : ^««eris a me origìnem 'officiorums,«tc,.;.
E»cs.4>rócuràvere,qups quam maxime condecebai. libellum de origineofficiorummisi, ordinalum cxseri-
.Elenini isthaec «on esse,, qui diligenter superiora
^attentare et velil animo ruspari sedulo, praèterquaiii .plis veiustissimisauclorum,ut locusoblulit:, -cominen-
ànimi menleni insinceram gerat, nunquam cai inli- tatuni) in qnopleraquemeo sigloelicui, eie. ildefonsus
«ìaliun. Nani quamvis |j9S breviter opus hoc indicavit vocans librum de
Konita Stìnt-tìissimiii
arguraenlO,sed tamen
Dissimili«ratione-suoliàGtiacstylo. genere officiorum: qua? verba., a Grialio iniiio sua?
*"®ìnTt !<iiim -intènSipta ^pèrpetaum in modum, non editionis, ubi capul hoc 9 iidcfonsi descripsit, omissa,
'ièotatinHà,'non tìbi%ob*fèrnia, sed quasi Sento qui- Nic. Antonium-et Rodriguezium de Castro in erro-
"flifme tìmltis M variis sententiis farla, seu constata. rem traxerunl, utdldefonsum hujus Isidoriani operis
c©pift&rvìic^v*hii.JPiitednusfliionachus publico boiió recordatum non fuisse ere Sereni; quod Bayerius.ve-
'fcclflhi VOléns, etani eà quibus fiietn Valerisnus de-
serà! lèl obstrinxerai', frustra videret desiderar!, ex hementer mirabalur, uti jam olim monui.
'Isidoro 'qua? reiigìósis ^elibus pntavlt adjicìertda, 2. Cum autem opus a Braulione et ìldefonso aper-
*Iectt Sit suppleret, ét-principes simul, quod Vale- tissime -Isidoro
riàtaHiii'fàcliirtim aestimavil, instrueret disciplina. Q ascriptum innumeri mss., eliam an-
•^Jisi'si qtalssìtqiii =pOtiushabeàt ;Isidorum ista, id tiquissimi, atque omnes edili conslanler Isidoro
"^iiodtiso'lens ih largo ilio opèfeiet quotidianutai, de allribuant, qu« tanta esse potuit Baronio conlraria
Majori CihièleiiSis volumine èxscripsSsse, et in seir- ratio, ut supposililiura esse cxislimarel?Quanquam
i^emiarom libros-prb -siiìs relulisse. Monaehuih deih-
cèps "èxslHissè,aut jiescio qaém alium, imi Isidori Caveus, qui id àsserit, locuni Baronii noti indicat.
'%criptà'lè!g«r}t,:quiillius Eprtoitaain integro scriplPri Bayerius Baronii librum milii ighofum de Script,
jprselatuni ìverityiit Vel praepostera diligentia alió- ecclesiast. ad anntam 630, pag. 259 (vel 259, nani
tttfa téoraJ»Odo^nsiilériet-, vel »èsidi negligentia secundus nuìrièrus itameo
-jeribehtìi -làborém SUblèrlagérèt. Utcunquè res sit, exemplari non sàtis digno-
"tesoro "àSefitìtant-,qp&fimm 'vider'e "fuit 'veterum, scitur), allegai. Pulabam Baroni.inomen prò Bellar-
''WftSòrés,Palres -conciliiParisiensis, concilii Aqiiis- mino irrepsisse : sed neque apud Belìarmiiiiim id
"^neiisls %ub Ludovico Pio, synodi Mtanguniiha? reperio. Nic. Antonius observat
"^78;IUB ^ATnulpho-iiHp;-, Rabaiius Madras, Gfaiia- hujus Isidoriani
'••ÌÌH'S', •alii', quos loco -suo cóiiìitiemorabOi.Quae -res operis memìnisse Sigèbèrtura, ci Jonam Àurelia-
-'-abattdè'ndétiilàcere p'è'tèsl'fuìssèbaéc semper «tesse - nènseinìib. ii de Iiisìitoiione laicali cap. 1,. tom. S
'aBfet"Wiiaiis%HflimìeiSSpèrnandàeJ èt;'digna admodum "Spicilegii Dacheriani, p'àg. 64, aepraelerea ex Pos-
in q^Hfeus-illust*9ÌidlsHiOdicum'^étìiporis suniam.
COiitìtient-proTécto'itìsignia "«truculenta testimonia sevino inÀpparàlu sacro ràonet, Àlcuinum capul ^9
'-i'HMi ìsolnm4h *n»bàptistaram, ^fynierianortam.-,*t inlegriim in suo opere de divinis Officiis transcri-
éju*ìno*%'omitaum;liaonstru6sos
- Verfusieós furOfesj veruni àd- psisse. Pe'ziiuin praèfal. "tòni.1 Thèsàuri Aìiècdòt. ,
eliam qui'in?divinipri(}ptìgftatióHe cullus, .Driirà. 13, referl in bibiiollieca abbaiia?Saiisburgensìs
*t-prolelAio1ie'^ùb1iCà?-sanct*qu'e in Ecclesia Patliò-
licatpaels litèiiiaik fé*sè«Has ChMstiataimagisltàltas S. Petri ord. Benedict. exiiare Codiceni siculi xiii
Ì?aftes fiiéairellcoslmmineset-mordiHàtos.^Quos'èl 'Màgìstri Prepositivi de divino officioel diurno, in
plimmórimVoplittor«rtarégura;aC'impéràtoWm!edicla cujus prima pagina nolanlur nomina eorum qui de
isanefiSifflisoinBroiBfe'exemplis"i£tatuta atque sancita,
«t-ipssè etiàni qno^ue sénipitèHiEe divinae ieges sàtis divinis OfficiislibrOsscrifisèruiit, IsldórÌ,,Ràbìitii, fette.
«bpferqùèrep^goànt. Nec*est,-ui-quèm"quamtuèriac "Hic ipse Rabanus ex Isidori libris de Officiis-plura
'^éfe*4éte>possint 'lùritisi'Origenìs fùripsa?ehàrralio-
-''Btetn^èlriiitfm'dècimiB'm ad Roniàn. Namquè pervèr- in sua In.titotione clericali Iranscripsil.'Gaveus Con-
"MsEejiB errores-i^èt ab Anabàptistico spirito delira tra Baronium proferì eliam leslimonia'fiedb?, ^Ful-
mmùstyU. Hwonyttm fccit m fundilus evertcret. . berli. Carnotensis, et Freculli Ltìioviensis. Dg^ègia
455 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSIS PROLEGOMENA. 456
de Officiorum Isidori libris Balbulus cap. 47 relatus,. A e! hominum malilia tam perlinacìter mihi obstant,
ubi inter alia Isidori opera ad Salomonem , poslea Ridleie mi. diarissime, quo minus 58'. pateat tibi
litteras privalas cor meum, et animimei erga te tam
Constantiensem episcopum, sic refert : limi alius per plum, erudilum, et bene mcritum amicum gratiudo,
de Officiisel ordinibus ecclesiasticis,qui tibi mox Dei léiilanda sane mihieslalia tandem via, nipote per libel-
gralia. futuro, sacerdoti maxime sunt necessurii, in tibi lospublicos, an forte per eos ellicere queam ne v'idear
ad tot tua in me pia studia ac benefica obsequia
quibus omnem rationem et nomina singularum festivi- perpetuo mulus, obliviosus et ingratus. Qualis certe
talum et jejunior uni reperies, ul praco Dei populo fu- tibi non injuria videri queam, dum tam raro libi
turas stattones pranunliare possis, eie. Auctor anpny- mea? reddunlur. litlerae. Scripsi' profecto ad teli len- hac
ex urbe non raro, scripsi ex Augusta anle
I1H15 regula: monastica?, de quo dicam cip. 71, qui iiiiini, dum invictiss. imperalor nosler Carolus V,
non rapilo post S. Isidorum vixisse a Marlenio cre- lolius sacri Romani Iinperii principes et procercs
ditur, cap. 5 sic referl : De his autem dìebus S. Isi- ob publicam salulem ac pacein ibi congregatos ha-
dorus in libro Officiorumait : Post Poscha autem ad bere!. Scripsi el ex Ralisbona in Caesareiscomitiis
per. règium oratorem; dominum Thomam Cranme-
Pentecoste!!, 580 e,c- Alia ibidem ex iisdem libris rum, viruin 'eruditimi el theologum insignem, cujus
sumit. Quin etiam ipse S. Ildefonsus in opere de co- colloquia eo mihi jucundiora erant, quod non levia
ac eruditioni lua?dabat ille testimonia, aflir-
gnilione baptismi plura conlinenter capita ex libris r. pietati mans te sibi olim egregium fuisse in philosophia prae-
Isidori de Officiisecclesiasticis producit : cujus qui- ceplorem. Scripsi denique ac ex Moguniia Rheni
dem nomen lacci, ut aliorum Patrum ex quibus cóniisus. navjgiis, qua? inde usque in Brilannicuna
. decurrunl oceaiium. Quod si haecinter novas Ger-
profecit, eònlenlus in,pròlogo, dixisse, se; non suas mani* sectas temporum malignilas tot modis vota
noviiates, sed anliquorum morata proponere. Fuit mea frustrare non verelur, ignosces mihi, spero,
autem, ut notum est, Isidori discipulus Ildefonsus. prò summa humaniiale tua, dum aliam quaero viaro,
Eosdcm Officiorum libros Anonymus Mellicensis , qua dulcissimo innotescat animus meus amico, quo
nulluiii unquam habui candidiorem. Singulari enim
Pastrengus, et alii eodem cap. 47 prolati, coinine- benignità te, ac piane divina (ut arbitror) disposinone
morant. ......--.•. temelipsuin parvitati mea? per litteras insinuasti
3. Catalogi veterum bibliothecarum, quorum men- prior, atque amicitiam luani, ullro mihi oblatam,
confeslim io! benefaciendi sludiis, ac exquisilis pro-
tio cap. 46 facla est, siepe libros Isidori de Officiis merendi occasionibus decorasti, in diesque magis
recensent; et in aniiqnissima bibliotheca monasterii ac magis conlirmasli, ul ferreiis videri jure posse»,
Bobiènsis quinque OfficiorumIsidori libri, hoc est, alque eliam chalybe durior, et quavis caute slupi-
dior, magisque insensatus, si tot officia tam piiac
quinque exemplaria exslilissc dicuniur. Codices qua- sinceri amici me admuluam charitatem debiiamque
tuor mss., quorum collationes in schedis Zaccarianis animi graliludinein, quibuslibet indiciis ulcunque
44 Adduo significandam ac exliibendam non excilarent. Caete-
habeo, cap. descripti sunt. mss. exemplaria Q rum dignas tibi referre graies ac justas rependere
eosdemlibrosJoan. Grialius emendavit, ut ipse in prae- vices, non opis esl meae, Ridleie mi suavissinie pa-
fatione narrai; Breulius autem ad unum ms. Codicem riter et doclissime. Nam quam curia mihi sit domi
S. Germani a Pratis. Bayeruis in bibliotheca Escuria- supellex eruditionis, ingeniique tenuitas, ex aliquot
libellis ineis, jam pridem edilis, procul dubio intel-
:
lensi exslare ait aliud exemplar sic inscriptum De. lexisli. Cum igitur litlerae quas ad te privalim seri-
genere et orìgine officiorumecclesiasticorum ad Ful- bere soleo, a malignis insidiose intercipianlur, et
libelli mei, quos incessabilis mihi novarum impro-
genlium libri duo. CodicesVaticanos mox indicabo. litas seclarum extorqueal, leclione digitanon sint,
4. Aniiquissima hujus operis edilio, quam ad an- decrevi sane alios ad le quaerere internuntios, quo»
nulli 1510 Nic. Antonius perlinere exislimabat, an- et improbi revereaniur magis quam litteras privata*,
et erudiiio tua facilius in colloquium admiltat. E
no deinuin 1534 peracta est. En titulum : « Beali quorum venerabili coeluac ordine prodit nunc sani
Isidori, Hispalensis (mondani archiepiscopi, de of- ctus ac erudilus poni. Isidorus, qui apud Hispanos,
ficiis ecclesiasticis libri duo 'ante annos 900 ab eo oh eximiam et vita? sànclimoniam et doctrina? pie-
. tatem, rectitudinem ac uberlalem, non solum regi-
editi, et nunc ex vetusto Codice in lucem redimii. bus ac populis ebarus et admirandus exsiilil, verum
Lipsia? 1534 sub illustri ac orlbodoxo principe : eliam in publicis Palrum conciliis digniiate conspi-
' D.
Georgio Saxoniae duce, eie. In 4 In fine : Lipsia? cuus, alque aucloriiate praecipuus cunctis praeemi-
excudèbat Michael Bloum anno Domini 1534. Li- 'D nebat, adeo ut Palres in octavo concilio Toletano
eum laudibus in haec verba efferre dignati
publicis
ber il desini! : qui jam bapli/.alis Iraderenl Spintoni . merini : Nostri ( inquiunl) saculi doctor egregius,
sanctum ; > ut illud caput iinilur in Bignaeana edi- .Ecclesia catholica novissimumdecus, pracedentibus
lione : et omittunlur duo capila, quaein Bignaeanaet atale postremus, doctrina comparatane non infimus,
Breuliana edilione addunlur de suffragiis. Parlem . dociissimus,atque et quod majus esl, jam sacvAqrumfinilorum
cum reverenlianominandusIsidorus, eie.
epistola? dedicatoria: Cochlei Bignaeusinitio sua?edi- Hujus igitur viri tara probati jam olim, et 582 :lll~
tionis et Breulius initio librorum de Officiiseccle- Ibernici duos edo libellos, velui nunlios aclestes meae
le graliiudinis ac benevolenti», quos edito? an-
siasticis descripserunt. Integram hoc loco exh'.bere erga lea non vidi. Reperi autem eos in Codice vetusto
opporlunum nobis visum esl. Moguntiac,conjunctos antiquis Ammalarli Trevcreh-
Eximia pietatis ac eruditionis viro, domino Roberto sis olim sub Carolo Magno archiepiscopi libris, quos
de divinis composuit. officiis. Faxil Deus, ul. juxta
Rid.leio'Aiigld,insigni artium ac sacra theologia 'votimi el inteniionem meam sic exeanl, ut et tibi
doctori. ac reverendiss. domini Cutheberliepiscopi sint
Dunelmensis a secretis, eie. Joannes Cochleus ci i sui grati, et cum fructu emeaciter admoneani offi-
S.P.D. èpiscopos et presbyteros nostros, et novarum
quoque seclarum duces ac propugnatores ab iiujiìis
5. Si locorum distanlia, leiiiporuuiquc iniqultas, cpeptis revoceni, alque a -barbarica contra vetusta
4S7 1SID0RIANA - PARS IL CAP. LX1X. 458
sacra et antiquas Ecclesia?caeremoniasgiganlomachia A i desia? officiis Colonia?1568 fol., ubi desimi duo
salubriler deterreant et avertimi. Quod prastare postrema libri sècundi capita De Suffragiis Ecclesia,
dignelur is a quo esl orane datura optimum, et orane
donum perfeclum. Bene vale. Ex Dresda Misniaead et Quorum suffragio prosuni ; alque eorum loco le-
Albini, in Kalendas Januarias. Anno Domini 1534. gilur clausula : Hac sunt pauca ex multisi etc ; ut
6. Multi exinde Cochlei ediiionem recudi curà- itaeditione Grialii. Duo àutetii illa capita 'deesse quo-
irunt, veluli denuo correclam et ad mss. exemplaria que in Cochlei editione jam ante monui. Exstant
casligalain : de quo tamen dubitar! potest, an ex etiam hi duo Officiorum libri in Sylloge Romana
bibliopolaruni fraude sit adjeclum. Praleolus Mar- scriptorum de officiis ecclesiasticis 1591 fol., Pari-
cossius nomiihil videlur fecisse in procuranda hac siis 1610 fol., et in Bibliolheca Patrum Parisiis 1644,
editione, cujus litulum subjicio : t De examine eb- toni. X, 'et-in Auclario 1624. Addii Fabricius : Ex-
rum qui sacris ordinibus inilianlur, dialogus non stat et in Aclis sanctorum tom. 1 Aprilis pag. 345 ;
solum sacerdolibus, sed eliam omnibus Chrislianis quod, ut opinor, contra auctoris meràem in hunc
pcrulilis et riecessarius, aiiclore Fralre Francisco locum intrusum est : quem errorem Rodriguezius
Ponissono. Cui subjecti sunl vere aurei illi beati tom. II Bibl. Hisp., pag. 335, incauto transcripsit.
Isidori Hispaniensis quondam archiepiscopi de Ori- Libri duo de Officiis ecclesiasticis neque ita Aclis
gine Officiorumecclesiaslicorum libri duo, anle non- g] sanctorum suntj neque ulla exeogitari potest ratio
gentos annos ab eo edili, el mine ex vetusto Codice cur esse deberent. Paulo ante num. -7 Fabricius de
in lucem restituii, et ad unguem mendis repurgati Lamento panitentia observaTat, conferendomi Lucam
per Gabrielem Prateolum Marcossium. Parisiis apud Ttadensem in Isidori Vita cap. 6, tona. I Act. sancì.
GulielmuraCavellat, 1561. i In forma minori. Pra- Aprilis 3, pag. 340 seq. Lamentutii quideni pceni-
leolus Marcossiusin epistola nuncupatoria data Pa- tentiae in Aclis sanctorum exstat : ac fortasse nòia
risiis ex gymnasio Becodiano vm Idus Decembris de hoc opusculo ad libros de Oitìciis prèposlere
1569, laudai primum Francisci Ponissoni opuscu- translata est.
lum. 10. Omissa est a Fabrició edilio anni 1561, quàm
7. Deinde de Isidoro nostro haec addii: «UHquo- descripsi, et alia qua? exstat Roma? in bibliolheca
que in tiiam piorumque omnium gratiam, infinilis Alexandrina, repelila ex edilione Cochlei in 24,
erroribus per nos prius expurgaios subjiciendos cu- Parisiis 1539, apud Joan. Foucherium sub scttlo
ravimus vere aureos illos beali Isidori Hispaniensis Florebtiae' via ad D. Jacobum. Post Verba tradtrenl
quondam archiepiscopide'Origine officiorumlibellos: Spiriium 584 sanctum, qua?extrema sunt In Co-
nempe quos non minus huic nostra? aetali quam prio- chlei editione, adduntor in hac duo illa capila de
ri, ad doclrinam ecclesiaslicam condiscendam ne- C < Suffragiis Ecclesia, ef Quorum suffragio prosùnt,
cessarios censeremus. Quos sane cum parlim ex sua qua? in nonnullis destata!, neque in tabula quidem
ipsorum dignilate el excellentia, parlim ex Joannis capitoni hujus editionis sunt indicata. Haec editio a
Cochlei, viri utique et integerrimi et doclissimi epi- me nuper comparata est. Tilulus idem esl alque in
stolari accessione, limini operis apposita, satis com- editione Cochlei, eàdem praefatio. Non indicalur
meridatos inlellìgerem, de illis aliud judicium ferre undenam duo illa qua? dixi exlrema capila desumpta
noiuimus. Hos ilaque omnes libellos per nos ad sin!.
unguem repurgalos, et sua? prislina? integriiali re- 11. Ex hoc Isidori òpere pelilam esse innuii Fa-
slitutòs, eie. i bricius Exegesin in Missa?canonem, Parisiis anno
8. At verosiex operis titolo argamehlum sumere ve- 1548 edilam in 8.. Aperte id affirmal Zaccaria in Bi-
]imus,583corruplam ediiionem Cochlei, non corre- blioth. Ril. tom. II, ad annum 595, « Ex hoc Isi-
etani, eensebimus. Ila enim titulus pag. 56ex Cochleo dori opere, ex libri scilicet primi cap. 36 decerptum
describilur •.Beali Isidori, Hispalensis quondam ar- esl de Inslilulione jejunii quadragesimalis, quod in
chiepiscopi, de origine officiorumecdesiasticorum li- nolis ad Clodium Albinunt Sparliani Boxhornius se
bri duo ante annos Domini quadringentos ab eo edili, editurum promiserai, uli et Exegesis in Missa? ca-
el nunc ex vetusto Codicein lucem restiluti. In fronte ip nonem Parisiis 1548 in 8. > Fragmentum de Insti-
editionis Cochlei legilur ante ànnos ». ecce, hoc est, tutione jejunii quadragesimalis ex hoc Isidori opere
arile annos fiongenlos, non, ante annos Domini qua- desumptum Fabricius non asserirà, sed suspicatus
dringenioi. In editione Pfaleoli post extrema verba esl : ac fortasse esl sermo S. Isidori in capile jeju-
editionis Cochlei traderent Spiriium sanctum addun- nii, qui in Breviario Mozarabicorecitatili-, ut cap. 72
lur duo capita, De Suffragiis Ecclesia, et Quorumsuf- fusius exponam. Exegesis vero, sive exposilio Missae
fràgioprosunl: qua? in tabula capilum non sunt indi- certe omnino diversa est ab his libris de Officiisec-
cata, ac forlasse desumpla sunt ex alia Parisiensi clesiasticis; de qua cap. 84 singillatiin erit agen-
emlione anni 1539, de qua mox dicam. dum.
.9. Alias librorum de Officiis editiones Fabrièius 12. Boelius Epo quaedamS. Isidori fragmenta ty-
recenset, videlicet ex Cochleo Parisiis apùd Vivan- pis edidit, qua? ipse nondum exeusa credebat : sed,
lium Gaulherot 15-42,forma minore, et 1564 in 8, re vera in opere jam tum volgalo Isidori de divinis
et in Orlliodóxographis Basii. 1369 fol.; atque in Officiisexslabant. Ea fragmenta ab Epone subjecta
Melch. Hiliorpii syllogc scsiptorum de catholicis Ee- sunt S. Juliani operi ita jnscripto : e Antiqui seriolo-
•
PÀÌRÒL. LXXXI. _ .
4S9 AD OPERA S- ISIDORI UÌSPALENSÌS PRÒLEGOMESÀ. , 460
ris eceiesiasiiej Juliani archiepiscopi olim Tolelani} l nes Clunacus,.Graeci,et novìssime&ÌattiiaeùsCàÌehus
si ve de fuluro saeculo libri ires a VestcappelHus, amicus, mister,vdìligenlissiopusanlì-
jipoYi>orrTiY.wi>i ..quitatuin theologicarum pbservalor,.;.seà SSlS.ti'ènió
.Boelip Èpone Ròrdaiiusanp Frisip, juris ulriusque bop Isidoro aut verbis brevius, autre luculetilius,
professore regio et ordinario in. acadeniia.Duacenà, aut traclandi genere cpmmodius. Mei oilicii esse
rnunusCulOtepòtisshnum donareì: lutai ut
. ex.velustissimìs membranis, in Marcbianensi biblio- pulàvilioc linde accepissem, eodem candide.Teferrem ; tom pt
theca repertis, in lupemprolati. Cuoi ejusdem Boetii libi de coenpbionim rjte.el laudabiiiter adniinisti'an-
Eppnis ad CyN. Philippum regeni Calhplicuni,pra?- ' clorura gloria cura làudaiissinTisètsaiieiiàsimis règiò-
hurà iiarùni archiràiindritis ad priscóriiìh iiionaclio--
fatiptie Duaci anno 1564j typis Ludovici de Winde. . rum et itaiilalionem SG'riosèse componenli-
Post librum m vestigia
in 8, Sequunlur fragmenta quaedam bus (qua laude inter primos. inclaruit praestautiss.
elegantissima D.Isidori. Hispalensis, viri sanclissinii, vir Joannes -Leiiiallèhi=, àta'tisies Aquisciricìcnsis,
de vita? monastica? variis generibus et inslilulis. Vicinuset àipictisiutas)"toiiictidènii,sirosìdiùnV àlìqu'od
Eucliaristia.» Primum per liuric Isidorum parareitar.' Aut eiiim ego fallor
Itemdepercipienda fragmen- velieineiite!> aut, .si. tua illa iiionachorum genera
tum est caput 16 inlegruni. libri.H de ecclesiasticis opiipia, quae describit Isidorus, éxorianlur, et quo-
Officiis; secundum fragmeràtam est pars capilis 18 babebit dam "quasi postiitìiiiiib rèdèànt, 'suiiimàin lauilcui
vita inonasliea,.et a coiiieitapliiet lìespicien-
libri 1: Dicunt aliqui, nisi aliquo intercedentepeccalo, unde propter compìurium superioris saeculimo-
ac- ij-lia,
., Eucharistiam quolidie qccìpìendam, eie. nsque ad y iiachorum, seu ut vulgo loqiiimur, religipsorum nou
cedere 585 dignìus possit, vel, ut in edilione Grialii, 'minus quatiì saecùlàriutìietluxùni, et ìàsiiirii,et in-
accedere : ubi quoli- scìtiani pene dcprcssajacii.it ad lèmpus jàcelque ex
dignius possit staiuilur, quibus • parte eliatamum, sese,lacilìime vindicabit.
. diana vel frequens Eucharistia? susceplio ulilis esse 15. Quare meum hoc erga le ofiiciumIraniano
, possit.. betievoloque accipiès an'tano,'atq'tae àlias niajórà qii;E-
13. Primum fragnientumi quod est de sex mona- ria dain exspecTabis." Sunt enim pfehes me duo exèmpia-
Pelvi Rigensisi veleris poetae Cliristiani-ejusdem-
chorum generibus, jam olim in aliis Codicibus sepa- que sumrai', ut. videtur,, iheplogi, qui tptius.Testa-
, ratimi a reliquo-corpore videlur exslilisse,.et exstat menti et Veleris et Novi libros historicos, et Petita-
etìamiium in Codice Casanatensi D. ivi 23, quem teuchum Mosinon solum cannine elegiaco reddìdit,
praeter Jobnm propbetara, el Càntica cànticortam, et
cap. 107 describam. Huc referp quod inter opera S. Acta apostolica, qua?,versibus herojcis absolvjl :
., Valerli .abbalis, qui saeculovii floruit tom. XVI Hisp. ' veruni 'etiam allegorias omnes àcifissinie exprè'ssìt :
sacr,, pag. 387, edita,sunl Dieta S. ValerUdegenere feiulit èl, iibì 'aliegoriis locus non est, liistòiiam ad itaoies
: Origetiéiti praecipue et Hieronymum in eo
monacliorum: Hinc subsistit seplimum-genus mona- explicationis genereseculus. Opusest.iiigen.s.et hac-
, chorum nuper adjectum,pejiis prioril)Ìts,'!ele.Subjici- tenus nunqua.ni typis, quoti in tènebris "delìtiiii,
lur tisecFlorczìi nota. : Ex concordia regularumcap. niandatu'm. Èqùidem, si itiodò'factìllàtes nièà? férent,
.5, § 7, Cùinque non integrum caput de genere mona- r diligenter primtìita' onihlbtas per diversa exemphiria
Vale- collatis-, quateuus tamen per pr-ofessionem meam
cliorum, Menardq teste, citelur, ìqcupìelioresb. juris horis quibusdani succisiiislicetiil, luci ut re-
rli Codices possumus sperare. Sed qui Isidpri sex stìtoatur, Deo voleìitè, cu'rabó. llàbcolef optiècuTum
Màttiiìae Vitidocinen'sis,:poela?itidem Clirisiiani, qui
, .genera monacìiorumìegat, facile iiiteìliget Valerium solum Tobiam; versibus eleg-iacisaslrinxit-. Olerqùe
septl'iiiumgenus àddìiisse; cura ex cllct'isbis Valerti . dignissimus est luce,; .tal dolenduin sii hujusraodi
'consiel versatum eum in libris de Officiis, ul cum tbesauros tàmditi recòndìlos fuisse. Vale, 13u"4.
ait : Ul scribitur, habentes religiqnis signum, non re- ì6. Collectionem,quoruindan?veterum ecc'esiasli-
lìgiòriìs mefilum, hippocèntduris slmilés, riec equi, corum auctorum Stevartius edidit tipe titolo :'« To-
riec ìiorriinisfàcla "discredo,itti superine diciiirn'esl. mus singnlaris. ipsignium auclprum lam Gra;corum
Videlìcè'teodètii lìb. H cap. 3>':Rabenies 'sigriumreli- , quam Latinorum, quos ex variis jtibl.iothecis accer-
giòriis, noii rbìigìoniso'fficiùm,hippòcèriiàurissìmiles, silos nnne primum in lucem pròdire et "pubìicepro-
'n'éqùe'è'qw,'ncqueliorriiriès,eie.' Iti Concordia Regu- desse jussi.t Petrus Stevartius Leodius, Ingolsladii,
farùtii Dic'iisS. Valérli praniittitur càp. ì'6 lib. ti de ex typographia Ederiana 1616, in 4. Pag. 797 hujus
ÓfBc.eccìèsiàst. etani taòtis Mén'ardi, quas sub loco voluminis exstai Benediclio'Dei, hoc e*t, Commen-
'
profèràiii. Epo epistólatai dèdicà'tóriàm his fràginen- , tarioltaSiquomodo Deus praecipueper psalmos bene-
iis pràefixll, quae ita habèl. " dicendns atque laudandus est, ex Cassiodoro el Isi-
Prudenti,dodo etpio virò D. ArnoldoVriHioìs,antis- doro magna.ex parte contextus ab anonymo quodam,
titi M'archianérisi;BdelitisEpa S:
14. Italér 'eos libros sane ànliquìssimos, Ariiolde sed, ut videtur, monacho Ralisbonensi ^ad Balliuri-
Gàiviois,•praesul ornalissimé, quos ex biblio'tiieca Cumepiscopum Ratisbonensem, etc. J IS floruit an-
veslra Jacobus magnus, decpsspr tous, vir doctos et no 814 et seqq. Auclor 587 o£ferlilli hos flosculos,
humàìitis, filili! concèsserat, qùpsqueàdmè iti ipse - « quof-,1ait, <sancii Palresnoslrieldoctores Ecclesiae
inisisti, eràiit et fragmenta ìiaèc,nuiiqtìàYtiatiteliac,
q'uod scinti, excusa, Isidori episcopi- Hispalensis, «xpostaerunt, Hieronymus videlicel-, Auguslinus,
hominisel scriptorum multiludine, et vita?iràegrftale Cassiodorus, magnus et eloquetasvir; sed et Isidori
, clarissimi-: queni anno Christi Liberatoris 630, lem- de antiphonis. resppnsoriisque et aliis rebus,. Bedae
; pMibùVSisébtixi'regisGolho'runiinHìspaniàfloruissè,
et ob sànelissitaiàmvilam catalogo sanctorum inser- quoque exiipii niagislri inserui moniia. \ Ex opere
-tum esse, Trithemius abbas. annotavi!,; dignissima Isidpri de Officiismulla hic inserla sunt,, quiè.repeti-
p.rofecto, quaecum in omnium, tum praecipue vestii la simiJi modo fuerunt in Basnagiana edilioneIèctio-
brdiiiislioiriiii'ù'rnmanibus jferp'ètoóvèilèntùr. Seri-' numCanisii
p*ere de monasiicis institutis eòmplures antiqui, et lom.li, gag. 58. '..'; , ...
omnium copiosissime Joannes Damasceni» et Joan- 17. Reliquum est, ut.mss, exemplaria qua? a nobis
461 1SID0RIANA— PARS IL CAP. LXX. 4G2
collata inspectave sunt recenseàmus. In Codice Vati- A J morum addatur de Lamentàtione anima peccatricis.
càhó 641, quem càp. A4 describam, suiìt duo libri Alioquìn quatuor Codices mss. apud Marianam, qui
Omciorùmcum ProoemiisVeteris et Novi Testametati, ex decem mss. exemplaribus opus hoc emendavit,
qua? isidori Senioris dicuntur. Codex Vaticanus exhibent communiorem titulum Synonyma; de quo
1146, de quo cap. SS, solum exhibet quaedam plura laudatus Mariana in nota ad titulum operis,
fragmenta hujus operis. In Vatic "5785^vetusiissìtiio qui de suis Codicibus Mss. rursus loquitur in not. ad
èst liber secundus, mulilus ih line. Vide cap. 98-.In capp. 1, 4j 7,18, libri i, et in noi. ad capp. 2,
3,7,
Regio-Vaticano 191 aniiquissimo, de quo cap. 99> libri li. Unus ex bis mss. inscribit : Dialogus inler
Mbriduo ©mciorupi fere ut in edilione Regia Matri- rationem et appetiium,~ttes Soliloquia. Haec varietas
tènsi. In Cod. Regio-Taiic 256, de quo cap. 09, est observari potest cap. 46, ubi recensentur opera Isi-
ifìsctìptìo : Ystaorus de étericis, Omnes, etc., scilicet dori ex calalogis antiquis, et inter antiquissimòs
ex lib. nWfic cap. 1. Alia fragmenta de clericis libros regina? Gisela?Synonyma ìndicanlur : praeters-
iti Regìo-VatÌc;fl82, e. 101. Fragmentum ex lib. H ea cap; 47, in lestimoniis eorum qui de Viris illustri-
©fhe. in Codice Ouoboniano 6, cap. 105. In Ottobo- bus scripserunt, uti eliam cap. 43, ubi de Codicibus
niano 122 ibid., Libri Officiorumdomni Ysidori num. quorum collationes in schedis Zaccarianis exstant
duo ":desìnunt ut apud Grialìum. I disseritor, ut nihil nunc dicam de mss. Vaiicanis
B
CAPUT LXX. poslea referendis. Labbeus in Bibl. mss., pag; 277,
Synonyma sive Sofifoquia Isidori. Editiones. Prafa- refert, duos libros Isidori Junioris
• -tiofediiionisanni 1532. Versio Italica Synonymo- exstare in bibliolhecaSynonymorum
rum. Monitum . Breuiii. Harelicus Synonymorum, regis Christianissimi 589
conrupt.gr divino judicio punilus. Codices manu God. S13. Rodriguezius tom. II Bibl. Hisp., pag;
exarati. Plura opera ex Synonymis derivala. 323 seq.-, duos Codices Eseurialenses Synonymorum
*1.Braulio, Ildefonsus, Isidorus ipse, Synonymo- refert, alterum in quo sunt etiam libri Sententiarum,
rum meminerunt. Braulio : Synonymorumlibros duos, jam-descriptum, alterum in 4 chariaceum saeculi, ut
quìbusadconsólationemanima, et ad spernpercipienda ait, xi, aut ineuntis xn, quod Portasse intelligendum
venia,, intercedente ralionis exhortatione, erèxìt. de charta bombyeina.1
Ildefonsus : Librum Lamenlalionis, quem ipse Synor 3. Quoniam vero Isidorus in prologo aii.se ad opus
riyritorum vócavit : ubi alii legunt Synonyma* alii id conscribendum permotum ex quadam schedula
corruple Synonymam, ut in prologo ipso S, Isidori quaead ejus manus pervenerat, quam Synonymadi-
nonnulli Synonymam habent prò, Synonyinu, Non eunt,^controversia orilur, ;an id de Synonymis Cice-
male esset Sijnomjmiamex ipso Isidoro., cujus de- ronis intelligi debeat s nam mullianss. Codices pra?-
finitionem de synonymia mox profèram. Pelierat C * fermi! quadam schedula .Ciceronis, Mariana hanc vo-
autem Braulio ab Isidoro sibi 588 mitli Synonyma : cem Ciceronisexpungendam censuit, quia a plerisque
ea ergo misit Isidorus, ut ex epistola ejus ad Brau- Codicibus abest, --et inscriptio libelli iSyuonymorum
lionem adhuc arch'niiaconum constai ; Jllisimusvobis Ciceronis ad Lucium Ve.itoriummendacio allieta est.
Synonymorum libellum non pio id quod alicujus Multa ego deejuspemodi Synonymis Ciceronis cap. 56
ulilitatis sit, sed quiaeum volueras. Hanc epistolam, collegi. Mihi sane difficile videtur, -;npnsolum quod
qua? de aliis eliam rebus loquitur, nonnulli prò Syn- Isidori.tempore jam libellus ille snomen Ciceronis
onymorum praefatione, sive epistola dedicatoria pra?tulerit, seti etiam quod ad libellum, pliamsitunc
accjpiunt.-Sed re vera Synonyma jam tum scripta exsliterìl sive Ciceronis nomine, -sive alio notatus,
crani, cum haecepistola ad Braulionem dala fuit, ut Isidorus respexeril. ,
vél ex ipsis epistola? adduclis verbis liquet. Synony- 4. Siquidem Isidorus lamentum sibi condidii, imi--
morum quoque meminit S. Julianus Toletanus in taius, ait, profecto-nou ejus operis-eloquium, sed
opere nondum edito de Re grammatica mini..343. meum i>ot«m.Quodnam autem eloquium, aut quaenam
Siculsì dicqs mihi, Quis scripsit Etymologiam (forte eloquentia in eo: opere exeogiiari polest, in quo so-
Etymologias) 1 Dico, Esidorus. Ecce dìctum nomen lum sunt quaedam synonyma-nomina nullo ordine
F.sidori, elres qua factasunt, etquis.fecisset, estendo. D1 congesta, quin ulla inde sententia oriator? Praeterea
Item dicis mihi Synonyma quis? Dico, Ipse. .. Isidorus affirmat.foi;mMfam ejiis scheda animo persua-
% Nulla videtur essedubilandi ratio de pperis ti; sisse quoddam lamentimi sibi et miseris, seu peeca-
lulo, quem auclor ipsepraescripsit. Nihilominus Ma- toribus, eondere. Formula autem Synonymorum Gice-
riana addiditde Lamentqtiqne-anima peccatrMs, quia ronis, qu* circumferuntur, quid peculiare habet,
ea verba in Guadalppeo el Hispalensi Codicibus quod ad Lamentum condendum quemquara possit
invenitT et quia loquentium abusu, ut ait, nomen la- excilare ? ^ic, Antonius suspicatur, Isidorum iniita-
menlalionis ab ipso Ildefonsi tempore usurpatimi tum .fuisse Boelii librum de.Gonsolulione philoso-
videtur-, cum is voce! Librum Lamenlalionis, etc. phìa, ita tamen ut pietati.simul et eloquentia? in lam
Profecto Isidorus in prologo ad leclorem ait : Venit salutari negoljo prodessel. HuCìfortasseperlinet quod
nuper ad manus meas quadam schedula, quam-Syno- Braulio ait, composilns eoslibros ad consólationem
nyma dicunt-,:cujus formula persuasil animo quoddam anima:, el quod idem -opus anonnullis inscribitur
lamentum tniiii vel miseria fondere.: scilicet mihi et: de Spirituali consùlalione. Neque aliud Isidori Opus
peccalorihus; id ,enim -verba mihi vel miser'v,signili- indicare.voluil,»,ulpulo, auclor óperis-flispanici in-,
cani.jNpner^p-abliprret .quod.jnscriptipni Synony- scrijli, Valenti*. Historiarum,.qui inler alia Isidori
K, AD OPERA S. IS1DOKÌHISPALENSIS PROLEGOMENA. 464
iaudat scriptum de Consolalione.animarum : quam- A abbatem Hildenscm, lamen locum hunc Andreas
vis Nic. Antonius id ad a'iud opusculum Isidori a Marcus Burriel in noi. mss. primus omnium resti-
Breulio editimi, Exhoriatio pqmitendi cum consola- tuii, ac legendùm docuil Albaildensis,sive Albelden-
lione, de quo infra, referre videalur. Exislimant alii,. sis, prò abbas lldensis, ul Bayerius lib, v, cap. 6,
librum- quem Isidorus indicai, esse Ciceronis conso- n. 285 et 289, ac rursus inler scriptores incerli teui-
lationein, sive de luclu minuendo 590 opusculum poris pag. 567 observavit. De Eladio autem, sive
in obito ejus filiae Tulliolae. Id si ita esset, relineri Helladio scriplore Vita?S. lldefonsi, etsi alius etiam
fossét schedula Ciceronis, in Isidori prologo. Codex Toletanus sa?culixii consentii, tamen certuni
5. Sed cum Isidorus dical, Synqnyma vocari sche- yidetur,Helladii nomenprò Cixilaneirrepsisse : de quo
in notis.
dùlarà, quam laudai, nullomodo inlelligilur id nomen consuli possunt Nic. Antonius et Bayerius
in Boelii librum de Consolalionephilosophia, aut in 7. Veruni erilne eliam nobis decertandum, ul hoc
alium Ciceronis de Consolalionein obitu Tulliola ca- opus Isidoro asseramus? Video enim in dubiuin a
dere posse. Aliud esse!, si hoc proocraiuin libello de Berardo vocari cujus verba exscrlpsi cap. 32,
37. Sed quam fulilibus rationibus! Isidorus,
Conlempto mundi praefigeretur, eo scilicet modo quo num
a Breulio editor : Venit ad manus mèas quidam liber ait, in epistola ad Braulionem praemissavocat hunc
et frali-era , quem alibi episcopum
Ciceronis, cujus forma persuadi animo, eie. Ubi g archidiaconum,
Breulius nota! •.Intelligit Consólationem Ciceronis, appellai. Quid hoc contra Synonyma ? Polest enim
falsilalis arguì, quin aucloritas Synonymo-
qua se de obitu filia meestumronsolatus est. liane epistola
habes ad calcem tomi quarti operumejus. Imo Conso- rum convellalur. Sed quid rursus illud arguii contra
larlo Ciceronis inlercidit : ea qua? exstat supposila epistolam? Addit Berardus : Inducitor in ea.epistola
Isidorus exspectans decadein S. Augustini, subdens,
est, et a Carolo Sigonio, ut creditur, confida. Quod ut quoquomodocognitum me ei facias; qua?
attinet ad Isidorum, vetera exemplaria Synonymo- Posce,
verba ad Auguslinura jam diu vila funclum cora-
rum prologum exhibent, ul a nobis indicatur : qua- li) e referri At Berardus phrasin Isidori
vel od nequeunt.
dam schedula, quam Synonyma dicunt, quadam non intellexit. Ait
schedula Ciceronis,quam Synonyma dicunt. Libellus Isidorus, cognitumme et (decadi)
more facias, hoc esl, cognilam mihi eam facias. Ita enim
de
ipse Conlempto mundi Synonymorum pro- tunc
loquebantur, ul alias demonslrabo.
cedit-, et ex. Synonymis Isidori maximam parlem 8. Synonyma saepe seòrsiim typis excusa sunt.
consta!, ut Breulius quoque notavi!, qui propterea Fabricius
- dubitat nura ab alio fuerit colleclus. post alios Isidoros recenset. S. Isidori
' 6 episcopiPalalinensis Soliloquia ex veleri edilionesine
Itaque magis crediderim sermonem Isidoro esse loco el anno fol. in bibl. Buluziana pag. 16 ; qua?
de aliquo opere, quamvis nobis ignoto, quod Syno-. Q - èadem esse atque Isidori nostri Synonyma, sive So-
nymorum titolo et more contèxlum lucubralioni liloquia, adyeriil. Ih catalogo librorum ducis de là
Isidorianae exemplar esse- potuerit. Alque ita qui- Vulli'eren. 787, haec edilio videtur ila indicala:
ipsa
dem post Isidorum Synonyma ejus Ildefonsus imi- Liber Soliloquiorum Ysidori episcopi Palalinensis
talus est, de quo auctor ejus VilaeCixi!a : Et libel- urbis :
impressus circa 1472 in fol. ; absque loci et
lum Virginilatismore synonymia teslimoniisVelerisac nolatione. Palalinensis prò Hispalensis
typographi
Novi Testamenti plenum compieconderet, etc. For- scriptum fuisse, exploratum est. Eodem mendoso
lasse legendùm èst more synonymorum. Praeslat au- titolo inler bibliotheca? S. Vicioris'Parisiensis mss.
tem relinere synonymia : nam Isidorus lib. li Elym., Codices MontfaueoniusCommemoraiIsidori episcopi
cap. 21, Synonymia, inquit, est, quoties in tonnèxa Paìalihensis Soliloquia. ...
oraiione pluribus verbis unam rem sigitificamus,ut ait 592 9. Constai ex eodem Catalogo n. 4405, Isi-
Cicero: Nihil agis, nihil iiioliris, nihil .cogitai. Ilem, dori opus de spirituali Consolalione, sive
Synony-
Non feram, non paliar, non siiiam.Habeo operis èdi- morum prodiisse anno 1473,
typis Joannis Veldetier^
t'onem non valde obviam, in qua Vila lldefonsi non designato loco. In appendice alphabelica Mait-
bealo Eladio Toletano anlitisli tribuitur, ubi legilur ' lairii indicantur Soliloquio Isidori in 4, Mani-
wore synonymo. Titulus editionis est : Divi Ililde- poli 1479. Orlandius commemorai Isidori
Synonyma
phonsi Tolelana Ecclesia episcopi, viri in divinislit- de homine et ratione Antuerpia 1488in 4. Fabricius
teris eruditissimi, de Ldudibus Virginis Maria, deque eamdem ediiionem
Synonymoruin Antuerpiensein
illius tirgiiiilateadversus Hebraos liberi qui nunepri- anni 1488, in 4 indica!.
Rodriguezius de Castra Da-
iiiiimin lucem prodìt. Adjecta est ejus Vila, simulque ventriensemanni 14Ì31in 4 apud Ricàrdum Panrbed:
piwfalio,qua pia admodum illiusconfessioexprimitur. Maiilairius toni. I, pàg. 5ó«, lilulum repracsentat :
Basilea 1557. In 8. Opus edi curavil Basilius Milla-
1 Synonyma Ysidori de homine et ratione cum colloquio
iiitas 591 Casinas ex Codice queiu Goniesahus Àl-
peccatoris et Crucifixi, per Richardum Paffróed in
beldensis mpnachus in graliain episcopi Golliiscàlci, platea Episcopi anno 1491, 18 Novembrisiìt i.Da-
sive Gólhescalci saeculo x descripsit. Gomesanum venlria.
ameni \ocoAlbeldensem monachimi : quia licei in 10. Aliam ego ediiionem vidi in Romana Ahi
laudata edilione legatiti*«MAS lldensis, alque Nic gelica bibliolheca ili 8, Venetiis, per Simonettafex
Anlortius saepe eum abbatem lldensem voccl, el Ris- Luere 1512,
qua?repelila fuit ibidem 1516; et ex-
cus eliam tom. XXXIJJHisp. sacr., traci. 69,
cap. 12, Stai haecaltera edilio in eadem Angelicabibliolheca, -
46S ISIDORIANA.- PARS II. CAP. LXX. 460
et in Romana bibliotheca Patrum Triiiitariorum i i Colonia? Johannes Prael excudebat «nno 1522. t In
Excalceatorum S. Caroli ad Quatuor Fonles. Isidorus 8. Putabal editor nondum excusa fuisse Synonyma,
de homine et ratione consolante per Synonyma. In cum tamen tol jam praecessissenl editiones-quot
fine : Earp/icimit Synonyma S. Isidori Hispalensis enumeravi, ac fortasse plures. Primus Synonymorum
Venetiis impressa a Simone ex Luere x Martii 1512. .liber ab editore vocatur DiaZojus, secundus Solilo-
Altera edilio eodem modo Venetiis impressa a Geor- quio. Post epistolam dedicatoriam, mox describen-
gio de Rusconibus die 23 Junii 1516 in 12. In hac dam, sequitur Carmen elegiacum in laudem Rutgeri
edilione est prologus Isidori qui incipit : In subse- Suederi Lunensis ecclesia?ad gradus Maria?canonici,
ijMetitihoc libro, eie, et alius: Venit nuper ad manus et monasterii S. MaximiniColonia?recloris, in cujus
ìneas quadam ceduta Ciceronis, quatti Synonymam bibliotheca hic Isidori liber reperlus dicilur. Tum :
dicunt, uhi correctiores libri habent quadam sche- Isidori Hispalensis episcopiin dialogum suum oc So-
dula, quam Synonyma dicunt. Adesl in hac edilione liloquio prafatio; qua? ila incipit: Venit'nuper ad
quaedam noia in fine apposita, qua? in aliis exempla- manus meas quadam schedula, quam Synonymam di-
ribus mss. et excusis vulgo desideratur : cunt, eie Corrigendum Synonyma, Secundus liber
li. < Io cujuscunque manibus libellus isie vene- inscribitur Dialogus secundus, sive Soliloquia. Desi-
ri!, rogo, et cum grandi humililàle supplico, ul eum B nit fere ul vulgati : Tu mihi supra vitam meam place*
el ipse frequenlins legai, et aliis ad scribendum et in smcnla saculorum, amen. Additor ex Trilhemio :
transcribendum non solum credat, sed etiam ingerat, Clarttit autem Isidorus hic sub Ilei-adone, eie. Jam
ut ex ejus el aliorum profectibus duplicera a Domino epistola dedicatoria Joannis Volscii haecest.
remuneralionem accipial. Homini suggero, quia sunt ac pia in ChrisloCatharina Herrel ,-
594 Religiosa
multi, et forte religiosi aliqui, qui plures libros et domina ac maqislra, ilemquèveneranda Elisabeth
satis nilide el pnlchre ligatos habere volimi, el eos Bersloltz priorissa, necnorimàversis castitatìspuri-
in armariis clausos tenent, ut illos nec ipsi legant tale conspicuisvirginibus monasterii sancii Maxi-
mini in Colonia, filiabus suisin Chrislo charissimis,
nec aliis ad legendùm lribuant ; ignoraràes quia ni- Joannes VolsciusLuneii. earumdem rector humilis,
hil prodest libros habere, et eos propier mundi pielalem exoptat Christianam.
impedimenla non legere : liber enim bene cooperlus 13.Volvenli ordinanlique mihi, religiosa in Christo
el nitidus, si non legalur, non faci! muudam ani- domina, veneranda priorissa, ac universa? virgines
mani. Ille enira qui jugiler legilur, el prò eo quod diarissima, recloriim vestrorum meorumque anie-
cessorum monaslerio vestro vario? successive reli-
saepe volvilur pulcher a foris esse non potesl, intus cios libros, in manus meas obiler incidi! pulpito cui-
pulchram ammani faci!. Propier intuitimi 593 dam inclusus, in pergameno antiquissimis characle-
Palris pielalis, et qualiscunque pastoris solliciludi- r ribus conscriptus libellus, cui titulus est : Liber S.
nem atlmonitionis simplicem parochiis necessariani Isidori episcopi, in quo loquitur homo et ratio. Qui
profeclo libellus, ul apparai! prinia fronte abjectis-
in hoc libro scripsimus, quas [Forte quam] in lesti- simus, ila mihi penilius iiilrospicienti videbatur
; vitailbus majoribus sancti presbyteri, vel diaconi pientissimus, simulque eleganiissimus : quippe in
' sibi commissis dna? personac, nempe Homo la-
populis debeant recitare ; quam rem quo volutietdialogo Ratio admonens, salutifero fruuntur
dum animo benigno ego implere curavi, apud Dèum roentans,
- ego conscientiam absolvi. Si qui vero presbyteri vel alloquio. 14. Praeter enim ingenuam hominis seipsum ag-
- diaconi ila se nimirum teirenis
impedimeràis obli- noscenlis deplorantisque confessionem, necnon piani
ul sérmones illos non fre- Christì.inamque ralionis, ad optima hortantis, ad-
gaverunt, possint populo monitionerà luculenlissimam , eleganlissimani,- ac
quentius recensóre, videanl qualiter ante tribunal uberrimam, in eo deprehendelis rerum verbonunique
Christi de credito sibi grege dominico possint red- . copiara. Cujus rei vel solius gralia .iniquissimum
dere ratione», sed de Dei misericordia credimus, fore duxi, si iste S. Isidori episcopi in duo.opuscula
distinctus libellus, vestrarum charitatum, cacteróruni-
quia omnibus clericis et praecipue presbyteris vel que piorum, et sludiosorum hominum diulius stib-
diaconibtas,inspirare dignabitur, ut non de negligen- traherelur aspectui etleciioni. Ob admirandanvetiajn
tia reatom incurrere, sed magis de assidua praedica- Christiana? religionis frugem pieialemque, quibus
tametsi nullus adesset verborum lepos, se'r-
tione aeternum praeinium merebunlur. Et ideo excel- D scalei,monisve venuslas, in lucem tamen enchiridii forma
lenliaevestraefeci epistolam , quae pia vos aflectione emitti propter pia quae in eo conlinentur ad virtutem
de honore et reverenti.! sacerdotali testatur esse sectandam boriamela mihi dignus videbatur.
15. Isidorus siquidem iste Junior cognominati»,
sollicilos. Hinc elenim cuncti vos ostendilis fideles Leandrum episcopus, B. Gregorii
Hispalensispost
Dei esse cusiodes, dum sacerdotes ipsius gralia ac - papa? discipulus, vir in divinis Scripturis eruditissi-
debita veneratione diligilis. Expliciunt Synonyma inus, el in saecularibus litteris nulli suo tempore se-
S. Isidori Hispalensis, etc. 1 cundus, ingtnio sublilis, sensu clarus, eloquio corti-
non minus sanctiiate ac miraculorum varie-
12. Vidialiam Synonymorum editionem in biblio- positus, tale, quam doctrina insignis efl'ulsii. Caeterum, dia-
theca Vaticana n. 1487, sic inscriptam : « Isidori rissima in Chrislo domina, ac virgines, nemo homi-
Hispalensisepiscopi «v0/>ujrou x«ì Xo'you,jd est, homi- num sese mihi, quam veslra?chariiates, prius oblulit,
nis et rationis dialogus. Ejusdem Soliloquia, Opuscu- cui decentins ac commodiushosce in veslris aedibus
reperlos dicarem libellos: quippe quae nedum in
lum, me flercule, Christiana?pielalis ;viia?quefprmam regula: D. Aur. Augustini, antistills vestii, ac con-
succinola ac commoda brevitate conipleclens : quan- stìtiitioniim vestrarum diligenti observatione sitis
verum etiam in sacrorum atque adeo
titate quidem parvuni, verum inlormationibus sanclis occupatissima?,
piorum. librorum leclione attentissima:.
magno acstimandum. Nunquam ' * --' àntelìhc èxctisum.
< ' li'-^- ---
'--'y~ .16. Accipite ilaque placido ac benigno vullu hojce
467 AD OPERA S. ISIDOIU HISPALENSIS PROLEGOMENA. 468
duos S. Isidori episcopi libros, veslro potissimum 1A fatiti nota auctoris, sed altéfius, qnaelnvéttislissimTs
auspicio è lenebrìs'in lucem èditos, atque in mille eliam membranis reperitur: In subsequentihoc
exemplariaper Joan. Prael Suerten. veslrum vicinum, ètc. Verbà, Isidorus libro,
chalcographum, meo boriato ac opera a?neis typis archiepiscopus ex Hispania,
pxcusos. Quorum sane 595 assidua attentaque auctorem praefalionis Hispanum non fuisse arguunt.
leclione proculdubio efficièmihi meliores. Id qtaod Inscripsit aulera Bignà?ussimpliciler ': Isidori
vestris charilatibus praesfare digneiur ille qui esl Hispa-
omnium optimus maximusque. Valete. Ex aedibus lensis episcopiSynonyma.
vestris S. Maximini, Colonia?, anno a Christo nato 19. Breuiii edilio ita procedi!: Isidori Hispalensis
1531, Idibus Deèembribus. . episcopi Synonyma, sive Soliloquia. Argumentum.In
i 17. In linguani Ilalicam Synonynia a Josepho siibsequenlì hoc libro, qui Synonyrha dicitur, eie.
'
Aìchaino conversa Vèneliis 1570 prodiisse, Nic An- Subjicilur : In nomine Domini 'in Christo diarissimo
tonius leslatur. Exstat haec versio in bibliotheca el dilectissimo [i-atri Rraulioni archidiqconoIsidorus.
• Angelica Roipa? sic mscripta : fi Soiiloquii di S. Quiarion valeo teperfriii, etc. Pulabat Breulius"hanc
-Isidoro arcivescovo d'Ispoli (sic) doves'-introduce epistolam non anlè fuisse éditam; sed jam in edi- •
la le tione Matrilensi inter alias Isidori epistoias reposila
l'fluomp e Ragione, che piangono miserie hu-
fuerat, qui màgis propriiis ejus locus esl. Post epi-
mane, e trattano della vera regola di ben vivere,
B id monuit Breulius :
Appresso i quali sono state aggiunte due utilissime slolapi i
20. Hanc epistolam nunquam anlea Imprèss'àm
opere, cioè le Sententie morali del bealo Nilo abbate, exhibuii
et il libro di Rabano delle Virtù e delti Vitti. Tra- nobis Codex ms. V. C. Pauli Petavii, regii
dotte nuovamente per il R. P. Fra lseppo Aìchaino in senato Parisiensi consiliarii. Sequebatur et alia
Isidori ad leclorem epislola : qua: cum
dell' ordine de' Predicatori, in Venetia, appresso ejusdem
infra procemitam libri de Conlempto mundi faciat,
gli heredi dì Marchiò Sessa MDLXX. I In 16. Àlchainus
versionem suam P. Camilfio Spera vicario electo fidelinsque (schedula?diclione nequaquam buie loco
congruente, in librimi commutala) referalur, liane
provincia? S. Dominici dedicai 16 Aprilis. 1570, in
mòdo praelermiUendam censuimus. Qua?vero SVNO-
convento Veneto SS. Joannis et Pauli. Primum est '
KVMÀ Isidorus appellavi!, praefatus Cedex SOLILOQUIA
, prologus, qui incerti auctoris ab Aìchaino dicilur,
in questo libro, scilicet In subsequenti hoc libro, etc nuncupat, atque' in duos libros divìdi!. Quam dìvi-
Deinde Vita Isidori a Braulione scripta, quam non sionem eliam Joan. Trithemius in suo de Scriptori-
anle ediiam se credere Alchaintas"ait. Praeniittilur bus ecclesiasticis operehabet, nosque cara reiine-mus:
: mie mani existimantes tamen Soliloquia ad secundum librum,
operi Prologus auctoris Alle pocofa capilo
un libretto di Cicerone, chiamato i Sinonimi. Desinit C . ubi solus honio loquitur, peculiarius spedare : qui
et in capita sèu locos communes parlitus est, punì
prologus : Et Isidoro arcivescovodi Spagna conlrafà
la persona,, che piange. In secundo libro posi verba : prior uno còntexlu fluat. >
21. Fatelur Breulius Codicem Petayianum cum
Dico-; che mi sei più cara, che la propria vita ; qui
operis finis est ; pergit Ratio : 0 anima dolente, plerisque aliis in prologo Isidori consentire : Venit
perchè ondeggi tu percossa dalle tempeste? eie, In nuper od, «lanus meas quadam schedula, etc. Non
margine notalur id in exemplari Latino-Veneto non ergo idonea erat ratio cur hoc loco praetermitlereliir.
reperiri. Desini! : le cosecontràrie farle pròspere ; il Neque probo, quod ait, in libro secundo solum ho-
quale vivee regna, eie. Hoc est opusculum a Breulio minem loqui : nam tiber secundus acquedialogus est
editum-et inscriptum, Exhorlatio panitendi cumeon- inter hominem et rationem: in quo multo etiam
solalione el misericordia Dei. Addit Àlchainus épilo- plura ratio loquitur quam homo.
gum libri et exhortationem auctoris ad lectorem : 22. In Malritensi editione inscriptio operis est : Syn-
Humilmente,e di tutto cuore prego, etc, quam supra onymorum de 597 Iqmentutione anima peccqtricis
ex Latina editione.Veneta anni 1512 descripsi. Àl- lib. i. Prologus prior : In subsequentihoc libro, qui
chainus Isidoro hanc exhortationem affingit, et nuncupalur Synonymg, etc. Prologus -alter : Isidorus
solimi perducil ad verba : se in ciò non saranno stati .-. leclori salutem, Venit nuper ad. mqnus-meqsquadam
negligenti. E così sia. Il fine. Post verba : pulchram schedula, quam Synonyma dicunt, etc. Deinde Syno-
ammani fqdt, omiltit Propter intuitum Patris pietatis, nymorum lib. H, in quo, ut in primo, cqllpqpium
el-qualiscunque pasloris. Legit pqrqchis prp pgrqchia- instituitur inter hominem et rationem, exprpssis his
tiis, et mox quam, ut conjeceram, prò quas. In vocabplis : Homo, Ratio.
prsenotatione Braulionis notanduin quod Àlchainus 23. Dum de Isidori Synonymis agimtas, silenlio
. jam toni legebat vescovoAstigilano... in venti libri. prailereundum non est miracuìum pcenae Albigensi
Vide capul 3,. num 21, el cap. 48, num. 12. ' cuidatii haeretico divihitus
infliclaeiquOd eà cófrum-
598 18- In editionjbus omnium Operum Isidori pere tentàVerit. De haerelìcisvelèrtini Codicum cor-
Synonyma vario modo disposila -sunt. Bignaeus sine ruptoribus nonnulla dixi cap. 7 Pròlegóm. ad Se-
ulla ìibrortam dislirictione tino còntexlu totum opus duìium. Anliquas esse has ha?relicofuni fràudès ex
compleclitur. Omitlit prologum Isidori, Venit ad libro i Dialogi Severi Sulpicii de Miraculis S> Mar-
manus meas, quem cum nonnullo discrimine libro tini cap. 3 colligitur : t Episcòpi quaedam in libris
de,Conlempto mundi,, inler dubia Isidori ab aliis ipsius (Origenis) insànius scripla meiriorabant, qua?
rèposito, praefixit. Locò hujus pròlogi est alia prec- asseriores ejus deièndére nbn àusi ab haèréticis
469 . . .. ISIBORIAN'A.— PARS il. GAP. LXX., , 470
potius fraudulenter inserta^ dicebant.. . . Npn esse I\ catholicis, ut iaii/allacia posset deciperp el illaqueare
autem mirum, -si in libris neutericis et rccenier. incaule legentiurn mènles. Accidil quadani die, cura
scriplis fraus ha?reticorum fuisset operata , qua? lranslaliohis' beatissimi confesspris Isidori pelebra-
in quibusdamlocis non tipiuisset incidere evangeli- relur fesliyitàs, erat ipse scribens, et ditti confes-
cam veritaterp. »..-.., soris SYNONYMA .peryerlebal.'Visura fui! ci quod aq'ua
2i. Joan. Bapiisia Geper pari, m Tlieologiae,trac. calida de ledo domus super caput ejus delluerei,
2, lib. in, de virluiibiis moralibus prolusionem pole- eumque Jevaret manum dèxterani, ut cappi tergerei,
micam, de Erronibus in yerilate, sive de [raudibusv brachium ejus fraclum es!, ac si valido ictu fuisset
hareiicorum, praeraiserat. Tonius edi typis ccepera!, perepssum , et lumen oculoruni amisit. .. Coepit
Sed imperfectos ipa.psil, neque passim yulgaluni est Chrisli confessorem Isidorum blaspheniare, et infUe-
quod jam formis excusum fuerat. Vidi lamen exem- lilalis sua? sedani nefandis yerbis de.legere. Sed
p'ar hujus ìnchoati voluminis. In ea prolusione haere-. abrepius a diabolo subito, tandip crudelissinie yexa-
liepruni scxia fraus esl ; Incredibili subinde impu.- tus est, donec funditus spiritimi exhalavit, eie. »'
deìitia sacros corrupipuni falsanlque Codices; quod Arnaldus iste haereticus in civiiaie Legionensi
proba! indicatis leslimoniis ex Rufino lib.. i Invect. sépullps fuissevidetur: pam cap. 9 ejusdem lib. HI
apud flipronyjnum tom. IV nova?editionis, pag. 366, K,' Arnaldi hacretiei,in éa urbe sepólti, Lucas meniinil,
peloni. V, pag. 25.0, ex Isidoro lib. in Seràept-, cap, quo deprecanle miracula fieri fingeban! liaareliqi.
12, ubi consulente suri! nota? Loaisae, ex Luca Tu- 27. Synonymprum mss. exemplaria plura vidi. Duo
densi lib. II pap. 8, e| lib, ut cap. 1, tom, XXV Bi- Soliloquiorumlibri cum prologo Isidori exstanl Co-
h'iolb, P-àirpm, p. 221 et 210; ex Irenaep.lib. isub dice Valicano 475, de quo dicàm cap. 95. Iidem
ini!., ex Tertulliano de Praescripi. e. 17., ex Dip? libri Synonymorumtitulo cum-prologo Isidori, 599
nysio Cpriulb. episc. apud Eusebium lib, ìv Hisl., pt alio prologo secondo, qui argumeràun» dieitur,
e. 23. Cod. Vaiic. 628, de quo cap. 94. Ibidem recensetnr
25, Fraus decima hacreticorupi est : SS, Palrum Codex Vat. 650, ip q'uq'Synp.uymainiljp indjcantor,
.scripla.alìosque ecclesiasticosCodices mutilare alque sed nunc non exstanl. In Codice Vaticano 1290 est
corrumperedeprehensi sunl : ex Hieronymo Apolog. excerptum ex SoliloquiisIsidori, de quo cap. £6. In
ppntra Rufin. lib. i et ii, Isidoro tib. IH Sentent. cap. vetustissimo Cod. Val. 4948, de quei cap. 97, sunt
12, Luca Tudensi centra Albigenses tib. in cap, 15; Synonyma, cum sólo pròlogo In subsequenti, eie.
qui ita ait : < Superbis dietimi esl,quod baerelici In Vat. 5077 ibid. libri duo Soliloquiorum-sine uti»
divinas perverlurà Scripluras, vei resecando, vera, prologo. Codex Regio-Vatic. 254 , de quo cap- 99i,
aut falsa intersercndo. Et nunc dieendum existimo, C exhibet librum SoliloquiorumIsidori, qui in Editis
qualiter quibusdam immutalionibus lilulorum . am- esl libern. In Regio-Valic. 310, de quo cap. 100,
biguitatem 598 intcndaiU ducere iiiEcclesiara Dei, SoliloquiorumIsidori Junioris libri duo cura epistola •
ut illis.decipicndifacull'asfacilius tribuatur. In libris Isidori ad Braulionem , qua de Syhonymorum hoc
namque sanctorum Patrum peregrinps apponunt lilu- opere loquitur, et prologo Isidori, Venit nuper, eie. In
los ,.. ut sermo qui editus est ab Augustino , inti- •Urbinale 100, cap. 104, Liber Soliloquiorum beali
lulelnr Ambrosii nomine-, et -qui editus est ab Am- Ysidori incipit ad Orosium Patrem ; quod mendmn
brosio , titulum praeferat Augustini, Hieronymi, puto librari!, ut lune dicam. Sunl duo libri Synony-
Gregorii, ve] Isidori : edilps ab Isidoro pomen/,cpn- morum cum prologo; Venit nuper ; sed opus inler-
tijieal, Maximi, vel Fulgentii, et sic de caeleris.,.ut polalum est,multisadditis,multis etiampraetermissis.
sanctorum Palrum auctorilates incerta? habeantor In Ottoboniano 958, cap. 106 , Synonyma, ut in
a nobis. Hoc facilini inimici Dei maxime in parochia- Vaticano 4948. In Ottobon. 869, Liber Synonymorum
libus ccclesiis, etc, > Neque id mirum videri debel, cum duobus prologis. Sunt duo libri edili, sed inter
punì etiam Codicum prpfanoram scriptorum multi se non dislincti. CodexCasanatensis G. vi, 7, de quo
exstilerint falsarti apud veteres, quod erudilissimus cap. 107, exhibet Excerplum libri Isidori, quidicitur
Blasius Nasarre observat in prologo ad Pplygra- •D Symonia, corrupie prò Synonyma seu Synonymia.
pìiiam.HispanicamChristophqri Rodriguez, ex Plinio 28. Ex Sytaonymisplura opuscula excerpta sunt.
lib. x, epist. 71, et Galeno de Natur. bum. lib. n , jBandiniustoni* IV Cod. mss., pjpt. 19 bibliotheca?
,-iom.V, et in Comme.rà.lib. v, p. 16. S. Crucis, recensel Codicem 3 membrapapeum saeculi
28. Certe Lucas Tudensis rei qua? in civitate Le- Mi, in fol. majori* elegantissime exafatum cum ìni-
gionensi suo tempore accidil lestis idoneus esl. Sic lialibus piclis etlitulis rubricatis, ubi inler alia pag.
referl lib. ni, cap. 17 : t Quidam etiam haereticus .154 pstSermo ex Synonyma S. Isidori: alia manu
nomine Arnaldus de confinibus Gallia? veni! in Hi- suinptusex Synonymis suis. Incipit • Lectiq enimdocet
spaniàm, zizaniam erroris haeretici seminando, Inter quid caveas,Des, Qmnesin mansuetudineet charitqle
caetera pravitatis opera era! studium sanctorum Pa- -ampleclere-Scilicet ex lib. HSynonym, cap, de Ocu-
lrum Augustini, Hieronymi, Isidori, et Bernardi Jis e( olio propè finem : Lec.(iodocelquid qaveas, etc.
opuscula minora corrumpere , subtrahendo vera, et usque ad caput de Pace iailip : Pacemqma, pacem
adjiciendo falsa. Era! enim scriplor.velocissjmus, et dilige, paccm cupi omnibus retine, omne§in mansue-
cprrupta sanclorum opuscula vendebai vel dabat tudine el charilqle ampleclere. .
471 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. . 472
29. Desumplus'quoque ex Synonymis esl libellus A\que in Diademate monacliorum, seu exposilìone in
de Contemptu-mundi, aliusqiie ìnscriptus , Norma S. Benedicti regulam, decimisaculi scriplor, Isidori
vivendi: Eodem special opusculum a nobis edendum hanc laudat, ei in ejusdem argumenti opere Petrus-
de Institutione bona vita , sive Isidori collectum de diaconus Casinensis : Gralianusque ejus verbis ulitur
lacrymìs, aliudqu'e inscriptum , Nolabilia dieta S. in cap. Cum exeommunicato 18, 11, quasi. 3. Ante
Isidori, seu Norma vivendi, ex Codice bibliotheca? hos S. Benedictus quoque Anianensis abbas in regula-
Borgiana? describendo cap. 107 , num. 31. Etsi enim rùm sua Concordia, ab Hugone Menardo in lucem
Breulius in praefatione ad Normam vivendi affirmat edita, noni sacuii altctor. Haec erudite Nic.-Anto-
se nunquam creditoriuii tantum virum 600 crambem nius. Non multo post Isidorum el Fructuosum vixisse
bis coctam nobis apponere unquàm statuisse, tamen auctorem cujusdam regula? monastica: existiraat
ego contra existimo, Isidori aliorumque Patrum id Martcnius, qui eam edidit lom. IX veter. script.
proprium fuisse, ut prò re nata ex praecedenlibus Collecl., col. 181, ex ms. Coibentalo ante annos
libris multa in alios Iranferrent ; neque enim ingenio 700 exaralo. Incipit : Dominicum diem, sicut ait Isi-
fecundo praediii videri appelebant, sed populis quam dorus, apostoli ideo, elfi., ex e. 24 lib. ì Oflic. Ano-
maxime prodesse. Conslat certe, in genuinis Isidori nymus auclor praeler alios Palres laudat S. Bene-
operibus multa esse communia iisdem omnino verbis Ig dictum, S. Caesarium,S. Fructuosum, et Isidorum ex
repelila. De his autem aliisque similibus libellis sin- Regula monachorum, ut cap. 6, S. Fructuosus?
gillatim erit agendum, eum Isidori dubia opera excu- Vivere autem solis oleribus, etc. Isidorus episcopus:
tiemus, scilicet cap. 81 et 82. Per omnem autem kebdomadamvile*eleritm cibos, ac
pallentia utantur legumina ; quod pelitum ex cap. 9
CAPUT LXXI.
Regula?monachorum.
Regula monacliorum. Expenduntur argumenta V. C. 3. Petrus autem ille Casinensis, ex cujus commen-
::Petri Emmanuelis Hernandez, qui eam Isidoro ab- tario ms. in
. judicandam censet. Commentilasunt Commentarii regulam S. Benedicti Conslanlinus Ca*
in Regulam S. Benedicli, quos Isidoro Constantinus jelanus Isidoriana fragmenta edidit, luit monachus et
Cajelanus affingit. Isidoriana regula Canonicorum. bibliothecarius Casinensis, et diaconus Ostiensi»
Editiones Regula monacliorum-Caput ullimum de anno circiter 1137, de quo Joan. Baptista Marus ad
regula Devotarumex Martellio quidnam sit ?
cap. 47 libri de Viris illustribus Casinensibus. In Cod.
1. Perspicuum est Braulionis tesiimonium de mo- Vat. 5718exslal
exposilio Petri diaconi in regulam
nacliorum regula ab Isidoro composita : Monastica S. Benedicti ex pergam. in fol. magno, in cujus
regula librum unum, quemprò patria usu et invalido- prologo dicilur Petrus peccator. Aliam expositionem
rum animis decenlissime lemperavit. Dubium esse r incerti auctoris in eamdem regulam exhibet Codex
'
potest, an eodem Isidorus respexerit in epistola ad Valicanus 5719 membr. in fol. Incipit : Cnniquetur-
< Braulionem adirne archìdiaconum ; qua?incipit, Dum bas. Fabricius in Bibl.
med., verbo S. Benediclut
amici litteras , ubi ait : Qualerttionèm regularùm per Nursinus, elenchum
scriptorum e quibus Concordia
MaurentionemPrimiclerium dìreximu.i.In Codice ms. Benedicli Anianensis composita esl adornavi! ad pa-
Escurialensi, lit. B, plul. i,n. 12 ut Bayerius anno- ginas editionis Menardina?, el plusquam quinqua-
tavi!,exslal regula monacliorum cum hoc Isidori ginta locos quibus Regula Isidori in medium aflerlur
commale : Qunlemionem regularùm per Mauren- indicavi!.
tionem primiclerium direximus. Velus erge - est
602 4-1" eamdem senlentiam faciunl mss. veter*
liaec persuasio , quod Isidorus regulam suam tunc exemplaria, qua? regulam monachorum Isidoro as-
niiserit. Neque sane quidquam occurrii, quo ea debi- cribunt. Correclores Romani in Decreti" Gratianì
litar! infirmarive possi!. Quaternio enim. dicebanlur correctione Codicem regula? monachorum S. I.-idori
diaria? invicem compacla? : de quo Ducangius ex- ex Hispania aliatimi pra? manibus habuerunt. Ad edi-
ponit Alcuini versus poem. VII: tionem regiam Matrilensem procurandam Pelrus Cia-
Plurimahic praesulpatravitsigilaslupendus, conius uno usus esl, Grialius altero Ovetensi Gothico,
t}ua?nunc in cliarlisscribunlurrile quadrati».
1*
' sive Longobardico. Aliud exstat inter regulas Palrum
Adducitqiie auctorilaiem Eckehardi Junioris de Casib. Golhicis characteribus in monasterio S. Peiri Garadi-
S. Galli cap. 16. Wisit... quaternionem,omnemseriem 'gnensis, aliud in monasterio S. Pelri de Arlanza, uti
'Sandrati. lenentem. Isidori autem quaedamopera in domestici testes Benedicliui Patres affimiani apud
quaternionibus descripta fuisse, ex antiquissimo Bivarium pag. 85 ad Maximumel Nic Antoniura. Ex
catalogo bibliolheca? S. Nazarii in LaurisSa conslat apogràpho Coloniensis Codicis Canonicorum Regu-
ex 601 quo praeler alia cap. 46 protuli : Isidori de larium, qui ex antiquissimo alio S. Ma'ximini prope
Origine(corrigendumvidetur de Ordine)creaturarumin Trevirensem urbem descriplus fuerat, eamdem
quaternione, Sententia et Chronicain quaternionibus. Isidori Regulam.Holstènius in suo Codice regularùm
2. Regulam vero qua?exslal esse ipsissimam quam pari, II, pag. 196, edidit. Quemdam ms. Escurialcn-
Isidorus scripsit, Nic. Antonius idoneis rationibus sem nuper laudavi : alium pariter Escurialcnsera
astrili!. Plura quidem sunt, inquit, unde regulam Golhicum saeculiix aul ineuntis x, lit. A, plut. 1,
islam db Isidoro esse discriptam novimus.Converv.unl n. 13, Bayerius recensel, sic inscripium : Vetustot-
. hic non solum'res., sed verba cum aliis ejus libris, de -lectio regularùm monaslicarum, et sacrarum Dea vir-
quo in notis brevissimisadmonemur. Amaragdus quo- ginum : in quo regula est Isidori hac epigraphej
473 ISIDORIANA.•- PARS II. CAP. LXXI. ; 374
Incipit regula-saneti Patiti*Isidori abbatis. Ubi saliss \t git, ut videtur, vel Exhortationem pamitenlia,*
inlelligilur, abbatis litulum Isidoro nostro Hispalensii Breulio editam, vel Lamentum panitenlia,' quod a
ab aliquo allietimi, qui jam tum exislimaret eum1 Canonico Legionensi in Vitam S. Isidori, in qua
monachimi fuisse, adeoque monachis praefuisse. epitaphium Illud primum apparuit, conjeclum' fuit,
5. Mabilloniustoni. I Annal. Benedici, de regulai vulgaium a Breulio, deinde etiàni a Bollandianis ad
Isidori agii pag. 73, 361, 597, Ex Vepesio, ann. 646,, diem % Aprilis.
cap. 3, refert in Arlanzensi ccenobio S. Pelri servarii 8. Rejecla igitur Basnagii opinione, lot alinnde
'
Codicem inscriptum. Regola Patrum, quo regula? sunt velerà monumenla prò Isidoriana monacliorum
Macaiil Pacbomii, Basilii, Benedicli, Frucluosi et1 regula agnoscenda , ul iiemohactenus contra quid-
Cassiani contineiitur, aliumque in Caradignensi iti— quam opponere lenlaverit. Natalis Alexander ad
deni sancii Petri, regulas Posinomi, Macarii, Pacho- saeculumvi, cap. 6, art. 5, cum praemisissel, mona-
mii, Bisilii, Cassiani, Benedicti complectenlem. siicam disciplinam certis legibusinslitutisque tempe-
Putat bine Mabillonius, eo tempore in monasleriis: ratani primum in Hispanias intulisse Donalum mo-.
Hispanis plures simul regulas, saltem ut libros spi- nachum, Gregorio Turonensi acqualera, addidit ;
riiuàles, legi consuevisse. Colligit etiam Isidorumi 604 S- Isidorus Hispalensis regulamHispaniensibut
et Fruciuosum regulam Benediclinam usibus patriis>B j moiìasieriistradidit ex regulis priorum Patrum deflo-
aplavisse, e duobus illis Codicibus, in quibus, ait,, ratum. Ita profecto fuil : ut enim cap. 19 admonui,
S. Benedicti regula cum Isidori, Bildefonsì (corri- canone 1 concilii Oscensis anno 598 praescribebatur
gendum videlur, Frucluosi) aliisque aliorum regulisi quod episcopi annuis vicibus abbates monasteriorum
componili)!'. congregarent, et regulam demonslrareiit ducendi vi-
6. Hocautem ostendere débuisset Mabillonius, eos: lam. Cum autem monachi, e quorum fere manibus
Colices Isidori aeiaie posteriores non esse. Conferì. pleraque alia Ishìori opera accepimus, in hac regula
ille quidem quosdam canones concilii iv Toletani, cuii describenda magis solliciti esse debuerint, quis dubi-
Isidorus p«.';efuit,et nònulla loca regula?Isidori cumi tei eam in iis anliquissimis membranis conservalam
lleneilicuna regula, ex qua ea desumpta contendi!. luissc, qua?Isidori auctoris nomen praeferunl? Brau«
Seti cur non et Benedictus el Isidorus ex communiì lio quoque, dum ait : i Pro patria? usu et invalidorum
aliquo 603 antiquiori fonie suos horlulos irrigassei animis regulam ab Isidoro teiiiperatam, » innuit prolò-
dicendi sunt? Imo cum Isidori mos fuerit Palrumi gum quem habemus : t Praeterea quisquis vestrum
quos legeiat plura verba saepe continenler dèscri- illara universainveterum disciplinam conleiidii appe-
bere, ncque id ex collatione factum ab eo appareal lere, pergat, in quantum placet, el arduum illum
quod allinei ad Benediclinam reguhm, reciius con-- C limitem atque angnstum levigato corso incedati Qui
i-ludemus liane ab eo perleclam non fuisse. Proferì vero lanla jussa priorum explere nequieril, in hujus
Mabilloniusex vetustissimoCodiceLirinensi pactum limite disciplina?gressus couslilual, nec ultra decli-
quod monachi abbati monasteri! Honoriacensisi nandum disponal : ne, dum declinalus appetit infe-
faciebant, regula? Isidorianae pracmissum; atquè riora, tam vitam quam nomen monachi perdat. >
aliud simile reperiri observat in fine regula? com- 9. Nihilominus rationes quas V. C. Hernandezius
munis S. Frucluosi. Monaslerium Honoriacensei in nolis ad Conspectum editionis Zaccariana?, cap.
quodnam fuerit, Mabillonius incerlum dicit, quii 42, n. 51, relalis, exposuit, ejusmodi sunt, ul sine
pag. 398 auctorem pacli, sive professionis, quami diligenti examine praeleriri non debeahl. Regulam
vocamus, monachorum Ilonoriacensium Isidorumi Isidori nomine divulgala» Isidoro abjudicat, fetum-
Ipsum esse innuit. Mihi non liquet an ex uno ilioi que credit ignoti alicujus ac ne Hispani quidem mo-
Codice Lirinensi id argui possil. Ad dubia igitur nachi , Isidoro posterioris. Quippe auctor regula?
Isidori opera paclum monasterii Honoriacensis re- cap. 5 editionis Holstenii verba Isidori ex cap. 21
tralieiiJiim esse exisiimo. lib. HI Scntcnt. alleit sub nomine cujusdam Putris.
7. Minus opportune ad monachorum regulam Ut ab hac prima ralione incipiam , vellem virerudi-
Basiiagius in observatìone de Halilgarii libro Poeni- D I tissimus adverllsset, posse regulam esse Isidori,
lentia!! Tbesauri monum. part. il, lom. lì, pag. 86, qiainvis aliquo in loco, vel aliquo in exemplari sit
versiculos quosdam ex Isidori epilaphio accomrao- interpolala. Ex seduta innumerorum Codicum mss.,
davit, scilieel : quos ad Isidori editionem evolvi, collatione in hanc
Ul sincereTcdidit, sinceresic edidit ego cogilalionemdescendi,vix ullum esse Isidori opus
Fo manipoeiiiludiiiis. quod jam a saeculisix et x in multis exemplaribus
Hac forma, inqu l Basnagius, panitudìnìt, quam, interpolatimi non sit. Invaluerat enim circa ea tem-
edidit Isidorus, bilicare possit tractatus de Cvnvertis. pora in imperio praesertimFrancogallico haec con-
Aitamelicumnullasveterum hujus opusculimeminerit, sueludo, vel corruptela potius, ut opera velerum
epitaphium «ialini interpretari de regula monacho- Palrum describerentiir, multis aliunde intermislis
rum, quam conciniuiveratHispalensis prasut, quaque, qua? in idem argumenlum facere videreutur.
inler regulas Holstenionas Parisiis vulgata» locum 10. Id ul in monachorum regula berci, peculiaris
habet. Auclor ejus epilaphii, qui multis post Isido- inerat causa : sive quod in diversis moiiastcìiis,
rum sa?culisvixit, ut ex cap. 7 et 13 liquet, intelli- quorum usui ea regula esset destinala, diversa qui»
m AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PHQLEGOMENA. m
busdam in rebus vìgéret consuetudo ; sive quPd A eadem praefafipne.et epilpgppplUgitor,.apclorem re?-
605 ejusdem sententi;» major cxplicatio interdum gulae.non-esse nionachuni,; ad nipnachos enim yerba
necessaria aut ulilis viderelur, -Quo posilo, facile fatit lanquam ab, eorum statu seniotps. Sic in prae-
erit. Hernandexii raliopes diluetìe.,Ac prinipm qua?-! fatioue : Ad .quorum (Patrum) exemplum nos lise
rendiimest an idquod Isidori esse npn .credi tur in Pfiuca vppis eligere ausi stiinus... Prmlerea quisquis
omnibus exemplaribus invenialur. Nani si non inve- yfsinuM illuni Mnil'ersa»} veterum discipltnam coiiteiir
jvj)pr, clara per se est ipl'erpgla|ÌQ..,peinde si quid dit appelere, etc
ù\ qppd Isidorum auctorem puìlatenus habpre possi!, 12. In ppilogo : «Ha?c igitur, o servi Dei, etmi.iiips.
el nijiiloniinus.in pninibfus mss. Cpv}icjbusexstot, Chrisli, coplempiores niundj, ila VOBIScuslpdienda
tonc ex epnjectoris interpolatjo arguenda eri!. vplunins,,u|,majofapra?cepta sprvetis. Suscipite igi-
Verba qua? cap* 5, editionis Holstenii euidam Patri tur Inter Hip et hap.eadniopitionem noslrani, humili
.Iribuuntor,, ppita,sint Isidori cap. 21 lib. in Sentent....» cprde cpstodientes, qua? p^icimus,libenter sumenles
jpl.Hernanderius pbjicii, ha?c.sunt :,Muiti enhiimq.- quod dispeniamus : qiialenus. et VOBIS de fructu ope-
tiqchqrupi juxtd cnjusddm Pq\rìs sententiam,.amore Tjs,sitgloria, einpbis projpsa pdnionitipne postillata
pqrentum sa^ctflqribusqctibys et fqrensibus negolììs prpyeniait yenia. Deus aut,em omnipotens cuslodiat
involuti,, dum propinquUali prodes.se qtpiuHl,. siias g ypS.in omnibus bonis, el quoinodo cccpit, sic et con-
anitnas .perdideruiU, etc In editiqpe Malritensi caT fjrniet gratiara suam in vobis. » Si igitur vèrba ab-
pul 19 rpsp.pndpt capiti 5 Hqlsteniajia? editionis, et Herpanderio objpcla auptorem monachum arguerenl,
KPSt yerba, cqntuenles erudiunlnr, oniittitor tptom pa potius.spuria censenda pssent, ul potè praefationi,
iljud quod Hplstenius inserii : Nullus mpnqclio- et epilogo conlraria, quam lolum opus Isidoro abju-
rum, eie, usqqe ad Nqn est pnesnmendiim; alque dicapdup],, Sed,,ut dixi, ea verba ab episcopo non
fidep oipUlitor illa senienlia, Jlfitiit enim nio.naehq- pionaclio apposito profèrri poluerunt, ut sipiiba alia
ìtipn, etc., quiplibrp pi Sententiarpra, cap. 21, non alj Isidoro lib, ni Senlenl., cap. 21, ubi agii de mq-
:tanien jhjdem verbis, inserta es,|. Priipupi ergo rc- naciiis, qui.curis smcùliqccupaniur : sìcut nostra nobis
sppnileri polest, editipneni ilplslenianani hoc loco non odiendq est anima, sed ejus càriiqles affeclus odio
interpplalani .esse, neque Isidori verba .refprre. debemus habere, Ha nec purenles odio a nobis hqbendi
Delude Isidorus prsediciara senteiiiiain lib, IH cap. 21 sunl, etc. ... ',..'.
prplulil ex Gregorio lib. Moral, \;ii cap. 30, Vprba . 13. Auctorem regulac nionachoruro Hispanum non
igitur Jua;fa cujiisdgni Pgtris $qn,t$ilimnGjegprmm, esse Hernandezius arbilratur, quia nionasterium Ho-
|ipn Isiflprpni,, indicanì. Sententia quidem in Regala poriacense, sive llpnorianense, ut in edilione Hol-
magis.expressa yidelpr ex Isidpri Setil.ept. lib. IH, iC stenianà legilur, prò quo regula .scripla iti eadem
quam ex Greprip loc.cit,, sed re eadeni iilrp.bique edilione Holslenii apparet, apud Hispanos ignotuiti
est, adeoque auctor pr.iuuis Gregorius esl. Breulius omnino est. Haec conjeclura arguere tantum posse!
eifal. cap. 18, Grialius cap, 17, in edilione -Maurino- adjectùpi esse titulum qui de inonasterio Honotìanéiisi
rum est caput-3Q. Propih etiàni Isidori est ine ab flolslenio edilus esl, praesertim cum in "editioni-
ratio ajlegapdi. quemdam Palreiii,.tacito .nomine, ut bus Grialii et Breuiii omillalur. Sed neque hoc ipsum
ljb. in Seni. cap. 48 : Nani, ut quidam Pater ait, arguii. : nam. monasterii Honorianensìs, sive Hono-
qpine quodsupererninel plus tiiccroribusaffidila; quatri riacensis 6Q7 oeque extra Hispaniàm mentio ulla
jiqnorH>usgqudet. Sententia esl Gregorii lib. xxxm apparet. Et cum reljquse gentes, non minus quam
Moral. cap.J9. Hispani, in anliquilaies suas ecclesiaslicas et mo-
11, fylp.nachunii regujaeaupioreui Hernandezius di- nasticas diligenter inquisierint ; et cupi iacitiiis sit
pi!, quia verba ad nionachos fàcieiis Ioc. cit. .ait: ut memoria monasteriorum Hispaniènsium per Mau-
Proinde et rws liberi ab actibus saculi esse debe- ro/uni irrup!ioneminIerciderit,quam monasterioruni
mus, eie, Pernegai auteni, Isidorum monachum un- aliaruin nationum, aequajudicandi ratio postulai ut
.quam fuisse. Mihi contra facilius vìderetur, Isidorum ex regula ipsa Isidori colligamus, monasleritim ali-
inler monachos recensere, quales eo saeculoin Hispa- j) quod Honoriacense àppeliatum in Hispania, aut for-
liia Leander Isidori frater, Ildefonsus discipulus, tasse in partibus Gallia?quae regibus Golhòrum pare -
aliique. gravissimi viri fuerunt, qqam monachorum bant exslilisse- Cellierius, in Bxiica silum illud fuisse
V gulam eideni abjpdicare. Séd iit omitlam, haec ait; opinor, quia id magisrationi conSenlanéum est,
Ipsa veiba? £03 Proinde et nos liberi, etc, abesse scilieel Isidorum regulam prò suae provincia? mona-
'cinipi ab edilione Regia Malritensi, qua? Hoìsteniana? chis conscripsisse, quam prò aliis. Npn autem absnr-
prail'erendà est, niiniiiie conseqiiéns ex relatis verbis dum esl, quod regulam prò Baelicaemonachis com-
esse arbitrar, quod auclor regulaè fuerii monactius. -posjlam ad alios, eam petentes, niiserit, uli ad
Potuit enim episcopus ad motiachos verba facitns Braulionem misisse diximus.
ea dicere, qua? omnibus ecclesiasticis commuiiia 14: Verba Braulionis prò patria ùsu magis indicali!
sunt : omr.es enim"ecclesiastici liberi ab aciibus sai- regulam ab Isidoro prò Baelicaconcinnatam fuisse,
culi esse dcbenl. Huc etiam faci! quod Isidorus pas- quam prò quavis alia Hispaniae provincia. Nirnirum
sim aliorum Patrum sententias ci verba in sua opera -ex concilio Hispalensi H, cui Isidorus praefuit, consta!
-transfert; qnem morem Isidorum ita regula mona- plura fuisse in Baelica monasteria et antiqua, elpaulo
choruni secittiim, sai isex ipsa prafaliorte constat- Ex àule condita : Decima aclione, pqscenlibustndnaste-,
477 ISIDORIANA- PARS li. CAPÌ LXXI. 478
tioruth Palribus, pari sententia statuimusul canobiai A quaritahì monasiicum jejiiniuin contintiabatur cum
nuper condita in provincia Baiica, sicut et illa qua' primo Quadragesima?jejunio': quo Quadragesima?
sunt antiqua, immobiliet inconcussa stabilitale permo- tempore non solum a prandiis, sed eliam a vino «t
neant solidata. Probabilis igitor est còtajectura, rego- oléo abstinebant. Illud Verocum Isidori doctrina non
lami ab Isidoro praescriptam prò aliquo ex dentatii coìià?rel, quod hoc quarlum jejunium inchoelur pò».
coiidilis monasieriis, quod Honoriacensis noinen aut: diemCircumcisionis: nam ipse cap. 41 lib, i de Offic.
simile aliquod habuerit : cum enim nomina propriai jejunium Kalendarum Januariarum propier errorem
in plerisque mss. Codicibus corrupla invenianlur, et: geniilitalis instituisse Ecclesiali!afjirmat : quod eliam
ipsum Honorìacensemonastèrium ita editione Holsle- cap. 10 concilii ìv Tolelani, coi Isidorus anno 633
nii dicatur Bonorianénse, a Mabilloriiòe! aliis Hono- pracrait, pracscrihilor, Inilium igitur quarti jejunii
rìacense; non admodum repugnandùm eril, si quis Kalendis Januarii collocali debuisset. Quid, 609
prò Bonoriacensi nomen àliquahtulum simile mo- quod, ut Hernandezius adveriili festoni Circumcisionis
nasterii Baetici,ctajus adhuc supersit memoria, velit ab Isidoro nunquam coinineraoratuni fui!, cupi non
• subslituere. Sed cum multa, ut dixi, in Baelica et in nisi posi ejus obitum Ecclesia flispana hujusmpdi
Hispania Isidoriano saeculo fuerinl nionasleri.a,noni festoni agere cooperit? Neque ulluin momimentum
multa certe sunt quorum distincla nomina ad, nos• B de hoc lesto veluslius exstat lego 11 lit. 1 lib,. ii
pervenerunt ; quorumdam etiam notitia in mio vel1 leguni Wisigolhorum anno circiter C50, reguaiue
altero veleri monumento reperitur, ut monasterii Reccesuinlho. -....
Honoriacensis in Regola S. Isidori, et in pacto quoti 17. Faleor hoc loco aliqtaamihlerpolationeffi ne-
monachi monasterii Honoriacensis abbati suo facie- cessariam videri, sed qua?ex auctoris mente quo-
bahl, edito a Mabillonio lom. IV Annal. Bened., dammodo processorit. Nani Isidorus initium quarti
pag. 397, Paulus diaconus E.meriieqsis cap. 9 de monastici jejunii a Kalendis Januarìis sumpsit, quia
Vila Patrum Eraeritensium sic de Massona refert : co die solemne eràt prò omnibus inslittilum jejunium.
Statini ih exordio pontificatùs sui monasterio ìivtik Statini autem ac Circumcisionis fesiratain Hispania
fundavit, pradiis niagnis 608 lacùpleimijit.Qujsnani, celebrari coefiil, jam contraria ratio suasit ul mo-
rogo, eorum monasteriorum omnia noniina unquam nachi jejunium quartum post dièm festoni Circumci-
expressit ? sionis, non ipso'die, inchoarent. Cum ergo regula ad
45. Aliudargumentum Hernandezius petti ex jejq- exactam obsérvaniiam ita monachorum manibus
niis in regula monachorum cap. 11 et 12 editionis èsse!, aut etiàni palam praclègi.deberel, ne expres-
Holstenii prascriplis, qua?lóto cqelo, inquit, distarà ^_ sum inilium jejunii Kalendis Januarìis confusioncm
ab eis quae Isidorus' cap. 38 seqq, lib, i de eccìes. •parere!, subrogala sunt verba post diem Circumcisio-
Offic. describil. Adveriendum tamen est jejunia in nis. Si quis tamen summo jure agerò velit, potei il
regula prò monachis praescribi, in libro de Offic etiam sustinere Isidori haecipsa verba esse, et duce
«cclesi, prò omnibus Christianis, De prinio igitor quidem gravissimo viro Lesleo in noi, ad Missale
jejunio, quod est jejimium quadragesimale, Isidprus Mqzarabicum, p. 492, qui ex reguja Isidprj coìligit
agit cap. 37 lib. i de Offic. eccles., et in Regula, ante hujus chitoni soleninitateni Circunicisippis ce-
cap.-'il'ait: Primum jejunium quadragesima qiiqti- lebrari cpepisse: qua? circa.medium sacculivii legibus
dianum, in quo major abstinenlia observantiqmaneblt Wisigotliorura inler praecipuas lesiivilalcs, quibus
in monachis, eie. Secundum jejunium explical Isido- etiam forum yacabat, relatp est. Negai ante liane
Tus cil. cap. 53 lib. i de Offic, quodjuxta canones, epocham facile inyepiri posse certopi aliquqd hpjus
inquii, alia die post Penlecosteminclioatur. In Regula ieslivilatis ipslimpniuni, qua? ex Hispania brevi in
"vero cap. cit. 11 distinctius idem jejuniuni exponit : Galliam, inde in Gernianiara propagala e.l.
Secundum jejunium interdianum post Penlecosletn 18. Hactenus cdntuli jejunia, in libris de Officiis
alia die inchoatumusque ad aquìnoctium autumna{e -ecdes, stabilita, coni jejtapiis regola? monaclioniln
protendiiur ternis scilicet diebus per singulas hebdq- *y*
editionis regia?Matrilensis. In editione HoMenii ca-
madas. Ubi vides> prima verba ex libro de Officijs put 11 est de Feriis, et caput 12 de Jejuniis. Oinis-is
Sideri petita. Tertium jejunium Isidorus cap. 39 " aliis varieiàtibtas, qua? nibil ad rem peilincnt, et li-
lib. i de Offic slatuit oclavo Kalendi OctobrMquod brariis tribuendaéStatai, HolsleniuSposi verb;i, iulcr-
vocatur jejunium te.ptimi mensis ; quartum deinde rumpunlurjejunia, inierserit haec,in edilione Mal i-
jejunium collocat Kalend. Noveinbr. In regula ha?a tensi omissa: Si tamen non fuerinl generatili. Cipol
duo jejunia conjungunlur, et continuantur : opra cit. 1de Jejuniis in utraque edilione consonat, neque pila
cap. il : Tertium sequitur quotidiammi jejunium ab in sententia differì. Cum ergo regula de jejuniis h
oclavo-Kalend.Oclobtìsusque ad natalem dothinicum; edilione Malritensi exposita isidpriiin aqclqrppi he -
in quoquotidianajejunia nequaquamsolvunlur.Scilicet bere possit, hoc ipsum de eadem regula in eiiitipre
apud eos monachos quos Isidorus insliluebal. Holstenii dicendum : siquidem paupa illa verba ad-
16. Major superest difficullas de jejunio quarto dila, » la-nea non fuerini gèneralia, nullani prapsefe-
praescripto ci!, cap. llregiilae: Quarlum item quo- runt difficultalcm. Ac forlasse explicaiioiiis gì alia
lidianum jejunium post'diem Circumcisionisexoritur, posteriori tempore in aliquo monasterio, in quo ea
p^fagiturquexisqùeadsdlemnia P«sc/i«vNimirum hoc vigere! regula»610 sjve a priyato aliquo mpij^lio.
;479 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 4S0
adjuncta fuerunt :. ut intelligerelur facultalem a re-.• A S. Isidori monachatus explosus fui!. Fragmenta ejus-
gula concessam interrumpeiKli jejunia, dum quisquei modi commentariorum Cajelanus edidit ex Pelro
fratrum convertitur, aut ex aliis monasteriis frutres: diacono Casinensi : qua?tamen. quidquid Cajelanus
gratiavisitandi concurrunt, non posseextendiad jeju- in monito ad nolas jactet, fere omnia ex monacho-
nia quae.Ecclesia ab omnibus observanda praescribit. rum regula deprompta sunl : quaedam ex aliis operi-
19. Levlofa sunl qua?postremo loco Hernandezius( buslsidori qua?exstanl, -nonnullafortasse ex aliis qua?
objicit, videlicel capitum regula? ordinem admodumi perierant. Neque tanien ea omnia qua?Cajetanus ve-
diversum esse apud Holsteniuni, Grialium el Breu-. luti Isidori verba ex Petra Casinensi refert, Isidori
lium, dupliciaque apud Holslenium esse capila qui-. sunl, sed ipsiusmet Petri, qua? Isidori senlenliam
busdam assumentis constantia, quibus hi carent. Ex; dilatai, ut cpnferenli palebit. Haecfragmetita.ad ap-
recensióne mss. exemplarium bibliolheca?Vaticana?,, pendices rejiciemus, subjeclisCajetani notis. Monitum
quam poslea instituam, liquido apparebit vix aliquod[ autem quod prsemillil, ila habel:
esse Isidori opus quod ejuscemodi diftìcullali non sitE Constantini abbatis Cajetani ad fragmenta Isidori in
obnoxium : satisque jam hoc ipsum ex éxposila col- regulam S. Benedictinoia ac varia leetiones.
latione Codicum editionis Zaccariana?, aliorumque, 23. Quaehucusque reluiimus, nonnulla sunt fra-
T, gmenia qua? ex Isidori in Regtaiam S. Benedicli
imo ex notis editionis Grialianae constili!. Isidorus|' Commentariis, temporum injuria deperditis, sirper-
in manibus pene omnium vcrsabalur. Quid mirumi fuerant. Ea piane nos excerpsiraus non tantum ex
quod ejus opera transposiiionibus capitum, additio-, Petro diàcono Casinensi, qui quingeritos fere abbine
annos scripsit : séd eliam exSmàragdo S. Michaelis
nibus, mulationibus, inierpolalipnibus imperitoruin,1 in Loihariiigia abbate, qiii ante octingenlos annos
vel, quod pejus est, sciplornm audaciumquo homi- vixit. Hi nanique inter .alios, S. Benedicti Regulam
num patnerint ? Egregie Vivcs lib. i de Corrupi. di-. .explanàntes,hascelsidoriHispalensisineamtieiii regu-
lam lestilicaliones ih medium adducunt. Quamobrem
sciplin. : f Sed enimvero in describendis maxima1 hosipsametlsidorifraginèntàexiis Petri diaconiCom-
haesil culpa : fuerunt semper librarii homines fere inentariis, qui Mss. in Bibliotheca Casinensi-asser-
imperili, qui libris transcribenitis tenuitaiem suami vantur, collegimus : ex Smaragdo autera, cujus ex-
suslentarent : non raro etiam mulieres et sacra? vir- positio jam ediia circumferlur, variàs~nonnisi le-
etiones, paulo inferius adiiotandas, observavimus.
gines... Interdum qui scribebant, nesciebant ,
legere, Praeterea hujusmodi fragràentorum auctorem Isido-
confundebant omnia... In aliis scriptoribus non solumi rum hunc nostrum exstitisse, is certo cognoscet,
librarii errata persequebanlur semidocluli, sed eliam! qui ea -cum ejusdem Isidori monachorum Regula
conlulerii: imo eamdem hanc Regulam nihil aliud
probe scripta qua? ipsi non caperenl. Itaque depra- esse quam Commeniariorum in S. Benedicli Regur
varunt rectos sensus, et prò errato uno, quod cona- lani breviarium quoddam ; eo usque tara sylo quam
banlur espungere, aspergebanl quatuor. Videmus, G subjecto 63 2 i'taer sesimilia sunt, aut verius eadem
sunt. Denique cum ab Isidoro Hispalensi in Regulam
ni quisque veterum scriptorum his quingentis annis' S. Benedicli scripla et alia quaedam exslent, qua?
•
in sludiosorum manibus versatus est, ita ad nos ve- neque in >u,aRegula monachorum, neque in reliqtais
nisse corruptissimum. ejusdem libris habeantur : absque dubio faleri ne-
cesse est, Isidorum majores in illam Commenlarios
20. In Isidori operibus ad examen revocandis, iis> conlexuisse. Sed de hoc eliam alibi.
maxime qua? ad mores hominum informandos spe- 24. Nominili Canonicorum quoque Regulam ab
clant, illa ratio identidem r.petenda est, quoti ipsei Isidoro compositam Iradunl : neque omnino quidem
auctor eadem opuscula auctiora, et nonnibil mu- aberrali!. Sed haec lfegula, ut cap. 19 et 31 explicui,
tata, prout res exigebat, saepius communicasse cumi est Canonicorum Regula in concilio Aquisgranensi
aliis videlur. Ita fortasse factum est, ut cum ex ca- proposila, quo? ex SS. Patrum et Isidori in primis
nonum praescriptis vivendi regulas monachis tradereì sententiis contexta est.
teneretur, prò diversis monasleriis, locis ac tempo- 25. Reguìa monachorum Isidori primum prodiit
ribus, quaedammutaverit, auxeritve ; qua?postea a li- in regia edilione Malritensi, inde repelila in
brariis in unum corpus collecta, in nonnullis Mss. re- editione Breuhana, et in secunda recenti «dir
rum el capilum perlurbalionem aliquam pracseferant.. tione Malritensi. Lucas Holslenius collectionem re-
JJ
'
611 2L Nullum ms. exemplar Zaccaria invenit,, gularuni hoc tiiu'o curavit : «Codex regularùm quas
quocum Isidori regulam conferendameurarel. Holsle- sancii Palres monachis et virginibussanctimonialibus
nius qui nonnullas veterum Palrum regulas ad mss. servandas praescribere, collectus olim a S. Benedicto,
exemplaria exigil, regula?tamen Isidori nullas varias> Ananiensi abbate. Lucas Holslenius Valic Basii.
leetiones adjeeit : quod arguii nullum ab ipso reper- Canonicus, e! bibliolhecae praefectus in tres paries
itilo ejus regula?Codicem,quocum apographum suumi digestuni auctomque edidit. Roma? excudit Vitalis
compararet. Ne mihi quidem coiitigit inter tol mss. Mascardus 1051 in 4. i In eo vetusto Codice regularùm
Codices Yaticahos ullum invenire, quo Regula Isi- praefatiopraeinìllilurIsidori Regula?: i Incipit praefatio
dori continerelur. Isidori Hispalensisepiscopi in Regulam monachorum.
22. A regula monachorum separandi non foreràt Sanctis fralribus, in-coehobip HonoriaiiensL cons-
uberiores commentarii in Regulam S. Benedicti,, titulis, Isidorus. Plora sunt, eie. i .Deesl titulus
quos Conslàniinus Cajelatans Isidoro tribuit, si ge- prsefationis in editionibus Operapi isidpri. Monasle-
nuini illi essent, et non potius commenlilii : de qui- rium, ul supra morrai, a Mabillonio dicilur fi wion'o-
bus nonnibil jam dietimo,cap. 19, cum Bcnedictinuss cense. Capila Regula?S, Isidpri in Codice S.Benedi-
481 ISIDORIANA.- PARS IL CAP. LXX». 482
eli Anianieusissunt viginli tria, in ediiionibus Operum A Vii est caput li: < Undecima actione, > eie. Forlasse
Isidpri sunl viginli quatuor. Neque ordo capitum id ila reperiiur in edilione Parisiensi Regularum Hol-
idem est; sed in rebus ipsis exiguum discrimen in- slenii : in edilione quidem Romana nihil tale inveiiio.'
tercedi!. Holslenius, qui paulo anlequam in lucem 614 29. Marlenius tom. IX veter. script. Col-
Codex regularùm prodirei, mortem oblerai, in prae- lecl., col. 160, ex ms. Codice EÌnonensi ante annos,
fatione praemiseral Codicem hunc esse illum ipsum ut lune ipse aiebal, 800 exaralo, caput ullimum,
de quo Hugo Menardus in not. ad Acta S. Benedicli sive 24, sive 25, Regula? Isidori adjecil hoc titolo :
Anianensishaecait : In testamentoS. Gennarii episco- Sententia de regula Devolarum: Nemo ad eas vadat
pi Asturicensis,inler libros qui ab eo daiitttr monasle- visilatidas, eie. Rodriguezius tom. II Bibl. Hisp.,
rio S. Petri de Montibus, recensetur.liber-regularùm pag. 356, occasionem erroris bine sumpsil, quod
virorum illustrium,qui an idemsitcum eq quid nostro asseruerit Regulam monacliorumIsidori edilam fuisse
Benedictocollectusesl, non adeo constai^:: '. tom. IX Collectionis Marlenianae, cum solum Caput
26.HoIslenianus Regularùm Codexiterimi typis ex- ullimum, quod dixi, ibi typis fuerii excusum.
cusus fuit Parisiis 1663, in 4, et in nova collectione 50. Hugo Menardus concordiam Regularum hac
Regularum hoc titolo : « Luca? Holslenii Codex re^ ó] inscriptione plim vulgaverat : i Concordia Regularpm,
gularum monasticarum et canpnicarum, colleclus auctore S. Benedicto, Aniana?abbate, nunc primum
olim a S. Benedicto Anianensi abbate, mine autem edita ex bibliolheca Flpriacensis monasterii, notisque
auctns, 613 amplificatus, et in sex tomos divisus ; et observationibus illustrala, auclore Fr. litigone
observationibus criiicohisloricis a P. Mariano Broc- Menardo, monacho Benedictino congregaliOnis-S.
kie, priore monasterii S. Jacobi Scolorum Ralisbona? Benedicli, alias Cliiniacensi, ci sancii Mauri Parisiis,
illustratus. Augusta?Vindelicorum 1759, in fol. lb. ex officina Hieronymi Drovat 1658. > Sunt duo totali
tom. I, pag. 187 seqq. S. Isidori Hispalensis episcopi in 4, sed ila ut capilum el paginarum numeri eodem
regula monachorum. > ordine continuentur. In praefatione de hujus concor-
P. Mariani Brockie observaiio critica in Regulam diac regulis earumque auctoribus, haec breviter ile
S.' Isidori. Isidoro pag. 62 : Regula S. Isidori episcopi est ma-
27. Auclor hujus Regula: est S. Isidorus, Hispa- gni illius Isidori Hispalensis episcopi,qua exstai inler
lensis episcopus, et S. Leandri in episcopato succes- ejus Opera Colonia edita 1617. Hanc recenset iiìler
sor, ejusque frater utcrimis, anno 636 defùnctus, et S. Isidori
fafstissanctorum ascriptus. Sanclissimus enìni epi- . scripla S. Braulio, etc. Non multum differt
scopus hanc Regulam scripsisse videlur ante ade- C a S. Benenedicii, regula. Quaedamtamen ex aliis Isi-
ptura episcopaiuin, cura a leneris annis monasticam ' dori operibus desumunlur, ut cap, 3, Dieta S- Isi-
vitam secuius sit: sed tatruni in hoc ccenobioHono- '•' dori de
riacensis [Forte Honoriacensi] lirocinium posuerit, generibus monachorumex Jib. li de Oilic ec-
merito dubilalur, cum ad ejusdem raonacbos in- cles., cap. 15, al. 16, Erudita? Menardinotie a nobis
struendos regulam praeseniem composueri! vigilili non praelermilleiitùr. Concordia ha?c Regularum
tribus capitu'.is compreliensam, atqiie alias vitaetaio- diverso ordine,
nastica?norraas, a SS. Palribus scriptas, suis mona- procedi! àc Codex Regulahim ab
chis summopere commende!. Et quidem quamvis eodem S. Benedicto Anianensi colleclus, et ab
modo ignoremus hujus monasterii situili, tamen il- Holslenio edilus. Nam in Codice Regula?diversorum
liid Benedìclinisinslilutis inibutum, facile supponere continuato orationis filo conlexuntur : in concordia
possumus, cum Regula S. Benedicti jamdudum per
S, i£milianum apud Hispanos promulgata fuerit, at- praemisso lexlu Regulas S. Benedicli per Varios lilu-
que S. Leander eamdem amplexus sit. Denique si los, cuni eo aliorum Règola?lune inde excerpta? cori-
nane S. Isidori Regulam recto atiendamus, lune et ferunltir. Benedictos Anianensis prosa él "Carmine
Ulaniex disciplina Benedictinadesumplam agnoscere
debemus : nam eodem modo inanimili laborem, jeju- praefalur; ex Carmine luce sunt:
nia, leetiones, divinum olficium, aliaque munia mo- Vir Kenedictus,el Isidorus, Hasiliusexstant
nastica praescribit: vult etiam monachos in eodem Exiniii,quorumreniteli!sai dieta per urbem.,--
dormitorio pausare, in eadem mènsa relìcere, alque CAPUT LXXII.
denis decanum mandat. om- 615
singulis invigilare Quae Sermone: S. Isidoro ascripti. An eorum atiqui genuì-
nia ex Regula S. Benedicti desumpia esse videntur,
quam prò in suis monachis observàndam propositi!, i- zambico ni, et quintini? Sermo-S. Isidori in Breviario Mo-
ad carnes tollcndas. Plures Isidori sermo-
paucis superatidiiis loco et regioni magis accoimno-,,D nes in Homiliariis.ex ejus Operibus excerpli.
datis. Ondenon desunl auctores asserenles ulrainque '
regulamsimul in eodemmonasterio observaiam fuisse. .. I. Minime ego dubito quin Isidorus prò episcopalis
28. Praefatioita inscribitur in hac edilione : San- .sui muneris ratione saepe sacram concionem ad po-
ctis fralribus in ccenobioHonoriacensiconslitulis,Isido- pulum habuerit,elmulla? ejusmodi homiliarum lii-
rus. Praemiuiturex Martenio capul 24, sive Senten- leris consigliala?, ac posteritati mandata? fuerinl..An
tia de regula Devolarum. Rursus pag. 404, Editor ;autem. corpus sermonum Isidori volumine aliquo
produci! eamdem Senienliam de regula Devotarum . comprehensum mqiiam exslilerit, non ila cerlum
-ob variantes leetiones ad roentem Holslenii : i In videlur. Aiionymus Mellicensis saeculi xn scriplor,
veleri,> inquit, i Codice, qui sanctorum Palrum mo- .supra cap. 47 rélatus, hoc innuit : Pratereasertno-
nasticas sanctiones conlinei, etiam sequentes dua? .nes plurimos, diversis temporibus habitus, slijlo egre-
constitutiones, altera nescio cujus regula? Devota- gio scriplos, transmisil ad posteros. Ciarius Sigeber-
rum, altera concilii Hispalensis li, post Regulam S. lus eodem sactulo, et multo posi Trithemius Isido-
Isidori Iegebaulur. ) Consliluiio concilii Hispalensis rum scripsisse aiunt librumsermonum. Nescio an bue
485 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PHOLÉGO.MENA. 484
perlineat quod a Montfàuconip in Biblioth. mss., Amenlarip Bivarii ad Maximum, in Martyroiogii» Tà-
'
inter Codices iiblìótbècae Ambrosiana? Mediòìanen-,' niàyiàd dìeiti fÌ%y^tìmrìs, iti Actìs SS. "BèìieW-
sis làuilantur Isidori ìiòmilia et quadam "alia. Anli- tinpruiti toìn. 1 èÙitàm".itìàgtaa " est cOtiti-Ovèrsià
quipres sileiit. Fortasse Isidori'sertiiónps ab ìpstì: qflémhàtii "
^niifià'taiini Braitiió latìdàvèrit, Pleriqùè:
'
in suos alios commentarios more quorum Patrtani Hispani, ientitìiit, ^èssé & ìEmilià'iitamCucunà'luin,:
inserti macini ex parte fùefunt :: ex quo facilini ut vulgo "de ìa CòìjóMà.Aragòhènses cohlènflunt" èsse'
còììéctìo sefmontata)èjus ianqùàtii tintiui Necessaria ^inilìantim. Àragoiiiaè'régni eremitani, Cujus sacra'
ab èxscrìjp'tòribus librorum negH'gerétur. Kihilo ta- pignora in oppido Tórre fa Pàjà àsservàhuirV Au-
nieti minus tenendum est sermonem aliquem Isidoìfi ctores, qtai Còmmèntìtià cti'rprticàcónilnxériint, plura
ésle, si antiquis monuriietitis19lcò'nstè't, aut iii]vété- alia addimi. SH^posiiitmmÈetècanerii,mquit Wé. kn-
rilius exemplaribus ipsi sérriìo àlìquis, stylo ejus non
>- t&tiitas',lib. v,'b. 237, pdri'tèr habeo, qui huic èìiani
.
itidignus àscribatiir. „ dispeìlèhdé quàstiòrii intéiitos, 6l|7 V-ercetìensèm
2. Tires, ut cap. 44 éxplictai, S.tslàoro àt'iribùiòs episcopumeum esse garrii, qui apud Aragòriéhsesico-
sermones Inter sctieclàsi Zaccàfìanas ìiabeò, quo ìitiir;véla Bivàrióipsoriiaìe qccè'ptus,
omnes Zaccaria in suo IsidorianaeèmiiÒnisCòtispèclu n 5. Iti Officio MòzàrabìcO festoni fe emiliani ab-
éàitò spurios cénsèbài. Priràus norù'm èst Sèrti'ò • ba'tis et confèsibris agitur die 12 ÌSóvèmbris: ótaiBia
contra Arianos, qui nòia solum Ita CtiàìSe Cteseriàti sunt coinràuriià, èxcépto by'Hmo senàrip iàmbicta,
Malàìèstio exstat inter alia Istèori opera ejus no- cìijiis auct'or Bràtìlio crèditur; nàto ipsè Bràtiiiolti
mine inscriptus, sed etiam in catalogo monasterii fine "epistola?nuncupal'orià? Viià? iS. Amìliàtìi se in
Pomposa? saectilo xi èxàiatò Isidoro quoque adjudfr liiijiis sancti cÒnTéssòrislàtadeni iiy'mniirà cóiììpó-
«cattar, èouem pi incipìti indicato, ut càp.*44, et 4o* suìssè tèstatùr^lCertè "byràhus elegans est, tsi siqira
atiimadvcrtì. Ìx Canonico Legionensi, àuctòre Vita? Ba?culìviita'ptuni vìàeti possit. Ita incipit : "
S. Isidori, et Brèviàrlìs Hispanicis càp. 18 rettali '"Ò magnererum Christerècto? inclytè,
isidorum àÉìuc jtiveném li!?erésìmAriànòrani acer- l'areutolympiperpeiim'cuiSidéfa, - - '
lEl.voiafestisannuis(avenlia . -, j ;
rime impugnasse. Cèrte nihil iti hòcJB1ÌBI sèrinónp ;---. largire h'óhìs et
casta,jM-aebe sòbria,
.inverno quoti ab Isidoro pvóficiscìiloti pothérit ; ne- Placare qua?posimi tuam clemenliam.
.que fortasse. eirrabit quiTàb eo Iti jùveniutè.'fàetom l!à'prbcédit"sinfe itaetri òffensiònt.tìsi juibusdaita in
jpxistimayerit. . - , • locis, libi, jpentinm Codicum facile est ladverierèi
5. Alter senno estjn laudeniS.; lErtiiliàni ex ms. . praeseriim cum etiam in bymnis Prudentianis, qui in
Codice vetustissimoarchivii Vèjrceitónsis,dèscripfus? Breviàrio Wzàrabic'o occurrunt ;¥jusmóil.i errata
tipe titulo : ìh ndldl, É. [Mriàììatìi episcopi Yenel- rt < scriplurae."pas'sjtiiobsèryentiir. In Xeftìo versu lor*
tensis senno È. Isidori. Olim, ut. opìnór, in ecclèsia .tasse auctor scripsit lime vola, tA in quinto Piacar*
" v: j '. -
Verceiiensi hip sertiio recìtabatorj quo jliè /nalàlè 5. 'possint gite iùatri clèméniì&m.'
emiliani .ceìebrabaiur, forlasse anteqpani eà ecclè- ,6. llaqùè.ctaìti. ''apùll^.",Hisn|itiositiempria .Sìtij'us
sia, pecuiiàrem rìtum suum a S|>. Eusebio Éusèbia- emiliani Celebris fuerit;, <qtalpfofecto ab ^Emiliano
ntini ajp.eilaluni relitiquerei, ut" Rótiiamim suscipe- 'epìscopo Vércèllen'si lòiige divérstas èst, suspicàri
ret : tie quo cìàré tesiatur Joati. Atidrèas Iriciis lib. aiiqtais'ppssèt B.èrtaipPptó"S. Isiàptì iti Jàudetii S..JÈ-
i HìstpriaeÌTriàinensìs,.pag.l'i. Joannes Stephànus ^oiiianl Cuculiati ,perscripiunii.fuisse,.quem Vereelr
'Ferrei'ius episfcopusVercellensis iti opere de Vita et Ifensès^pOste'asuo episcopo. iEmiliàno^appWctìériniii
'
,rebps ;gestis S. Eusebii.Vercellensis, enisque In.ep 'Cerlutai Vamèn poto, àliquéni ex" Sènténtiàrunl &
'episcopato succèsse-rum,"Roma?.1602, in i, àpuil Isidori libro lerlio in..35.emiliani Vercellensis epì-
Aloysium.Zanneltuin, èunidèni Sermojiém iti tabula- scopi laudem sermonem Pontexuisse, quem; -idéirc©
rio anìiquissinio, ecclesia? Vercellensis exstare com- nomine S. IsidÓtìpreho'tàWr.iij ijtiiate vèrài-pxceptfe
memorati designatis primis verbis,: Vir ecclesiasticus ^paucisyèrbis, quibus ar|umènturti. sermonis Mstir
et crucijixi inundoper mortificaiiohem^propria cqrràs -lianO:accommo.dalun,ìplus sermo scOntextos-ièsi-ex
.debelli dispensàiionem., eie Carrài 8. jEmilianum, icàp'p.53',36, 42 :^t 43 integro, libri in 'Sènteltiartani'.
•cujus diès fesltas iià -ecclesia V4rcè!Iérisiterlio Idus jijlìejicietadtaà ergo hic sèrìtip. est ad àppetiaicès' Irtier
'-"
Septenib'ris celebratiti-, "èxLyblò Àràgotiiaeoppido' alia ejusmodi opera ex isidori libris, consarcinaila..
"orlendtim fuisset épiscòp'ìfinjàràVeft?el|eiiseni •con- - 5. Tértìtìs èst .serrào ita Codice saeculixm fsidoro
ciliis Pómaiiis.nii iv et^vi, SymitaachòiRóniànopón- -asCriptus contra jgulam,, superbiamo et ciipidilatein.
-tifice,ataniS'50H 502, «1^04,4iìterMssé-«jtaS èòr- Pia esl, «t -contra vitia efficax haec bomilia-j sed
pus iiivetitum àe tràiislàtum in priheipém Vercèl- -non aninium induco ut credam eain^esse S. isidori.
de.nsèmecelesiam^Bno MSI; xviiKal.'Jtanii. Qùfòd .PtìSlériorasaecularedolet doctrina distinctius -expo-
annotatoin Mie Antonius volpi!, ne Aragonia? et ;sila>de dtaobus angélisvaltero-bono custode a dextrìs
..praesertimjLybii.oppidicivesignorarent. • -.-' èominum sitaguloruni:, altero malo,tentatore a $i-
4.;Ha?c ergo esse causa poiuil cùr Isidorus S. -nislris., Eam quidem ;schoIastici 618jcommuui
jEmilianum episcopum Vercèllensèm celebrare!. consensi! tencnt, el in-genere nonnullis veierum
- Est-tainen •quod opponam. Braulio Caesaraugusiairus -Palrum testimoniis. confnimant..;Sed ,-distinetjus,-sut-
-episcopus Vitalù ;S. .iEmilianiiprèsbyteri,-^quianno .dixi, et explicatius io iiìic;homiliaexliibeluT> guam
^64, decessisse dicilur, litteris consignavit, in com- .^Utad Isiaol'ianum saeculum relerri posse videaluf.
-4SS >'-X;> ISIDORIANAW PARS IL CAP. IXÌU. ; SÌ86
Idemiicluni velini de inlerorum poehis, qua? stylo JA qnod sa?culo xi aiitiquius in Ecclesia non esl, pro-
«centioram tenipornm videnlur descripta?*Làtidatiir cedente tempore e raissali Toletano Rortwrio raagnam
Inliac bomilia S. Aiigustiritìsi quasi asséruerit die parlem sumpserurà-, nonnullis aliunde asciiis. Confer
-resùrrectìonis do&inica?'animas juslorurn sepiilcra 4iotas Lésléi ad MissaleMòzaraburài pag: 503. -'
siiorum corporum visitare, et dicere : Berte \<a- .' 41, In Missali Toielaiio post impositos cineres ila
sieas, Itone socie,, -etc; ; ita centra aniinas damna- -praescribebàiur : Hòc facto.erantomnes adprocessìì-
'torum corpora stia i'ncrépare : Hèuy'heu, tiàsèrtmi iièrh : finita processione,fiat scrino, quo finito, inci-
',corpus, eie., quódmiiiime, ul puto,apud Auguslìnuin piani ad nussdm. Eamdein rubricata!:'Mtazarabesin
vreperies,- neque apud aliquem pròbatum veterèm suum missale trànstuleruni : et loco hujus sermonis
- auciofem. - ; -' . in .Breviario insertos fuit senno S; Isidori ad carnes
.8. Cum inulti Isidpri libros et opuscula diligènìis- tollendas, qui scilicet olim ad priinani Quadragesima?
, siine recensuerint, nemo tamen homiliam •iiidicavit . domiuicani videtur fuisse accommodatusi tal ex ipso
-quaeejtìs nomine'iti Breviàrio tìozàrabico reciiatiir. - ejus diei Golhicó officioeolligittar. Agitur ih sermone *
Ea exstai fèria quarta in càpite jej"unii,'pag, 135 . de jejunio et eleemosyna, ab iis praesertim praestan'da
editionis nova? Matrilensis, sic- inscripta :- Sermo qai jejubare non possint.. Hoc duplex argumenluni
beatissimi Patini -tiò'siri Isidori episcòpi,"ai càrnei B \ imiuitur in Breviario Mozarabico addominicum pri-
iqllendas. Incipit : Fralres diàrissimi, rogo i;os, et mum Quadragesima, pag; 159, Ecce venìent dies Do-
admoneo vos, ul in istojegiiimo ac sacratissimo. die, mini magni eleemosyna et jejunii : eslòte parali bene-
- eie. Hujus' lioiniliae .mentihit- Eugèiiiu'S Robles -ini ^acere appressisi viduis et orphanis, èie. Succedit
"d.éscriplióiiè officii Mozà'ràbici,inserta libro de Vilai oratio qua? in Orationali Gothico Hispano sub titolo
', et gestis cardinaiis Xinienii, cap. 26 : Appositeautemi ìlhzarnestoilendaspost matuiinum pag.64 inveratili-,
inseritur breviario=sermóS. hidori; giti hoc officium : et incipit : Deus, qui tlremosynam nós fac'ereproci-
i
dies . eie- "
ampliavi! pio b.acchanalium, s eu Mar-tis die,-cui. fìs,
CineruMiimmediatesuccedit. .Ila Latine ^reddìlur $x: ''-'M2. Inter Isidori Opera Nic. Àtiibiiitis' rèfcètisèbat
L,.Hispaiiicplibro Roblesii in Bianchini proJegonienis' liarum lde Instiliiìionè jejiinìì 'qiiddràgèsirìialis,"qui
.-ad;Ora.tionale.G.oihico-Hispanujnpag. 120,.Robl.esius > Katét -adiate, tit ait; ex verbis scìlicét Màrci Ztiérii
,->in.opere, Ilispanico., .quod penes-me iiabèò,.yccat ' '• Bbxhòrnii in noi. ad Scriptòr.'Hist.' Aiigiist. itaClbdio
^iolemnemsermonem, et diem, quo recitator,.=appeHat' - Albino Spàrtiàni : Non pòàsunì erudìtuìti et ecclèsia-
martes, de Carneslolendas-:-ila enim .Hispani loquun- MibadiiliqUìlMs sìùdiòiiùh ieciòréniliòcHòcóg'audiiim
, -tur, prò JJUO;alii .Cttrnispriviumi.dicuiHVEtsi autem1 "--mèìtritcelare;' rèpèriuth tièrhpea'me esse sUp'eriòribus
Roblesius sacello Toletano, -quo officium Mozaràbi--(**--dìebus illustre ti berteÌÒiigumIsidori Ilispalensis epi-
,cum celsbratur, saeerdos addiclus fuerit, lanveh pii- scopi fragmehluiiì de liisìiluìibnè jejiiriiiquadràgèsi-
rmis aepurate <diemquo sermo sS. isidori-recitatnr, > <'maiisr: 620 qUod-dUbVelioi'nmodìòrèlocò, si vitòm
..designavi!. ,..••--. --.-- Ì-. -: ,>--..->. -r Deus dederil, publicì juris fàciàm.' Fabricius ìli Bi-
. . r9..-Non"eViimpro ólBcio diei 'Marlisi-'sìve feria?: "liliolh; -mfcd,,'ftii;'n.;'21,staspìcàtìfr bbc fràginenlum
tèriiae ad éarnes-lolleiidas; quod iivBreviàrio Mèza- » iderà esse àe"Càptit36, al. 57, libri i de etclès. Oliic.
-, rabico ntaliunr proprium •'estj séd ' -prò"officio' €ieii 5. Fortasse id ita'est : sÈ'dqUòtiBéxliÒrriitaSbeneiófigùm
., -Mercufiij siVefèria?-quarta: Cin'cnmiyquod iti capite; -•fragménttìiii Vocaleid màgissértiltìtiì iibslVócongrui!,
'-fe/Miminscribitor; sermo Isidori àppositus -est,' elI -• quidtìabtas partibus laudato càpite "37 ìòiigiòr est.
t-'-qiVìilemad-frnem-'éjus-oltìciì.-Décéptus fonasse exi . -Sbd sive haecnostra Ìiòmilia5rialiquo aliò M's/èxslèl,
i-eo'fuitiRofblèsiiis/ quia titulus liomiliaeèst -odc'arnes s Visive sèctaSi "cinti:«aiti tàiiquani isroljri gètiiiinàm
-^Ollenàus.-él vero olirti ooi! solum dies qui-jejuliiumì -Mozàrabès adoptàvèriìit,- riec ratio iillà atisit'quje
-•quadragesimale proxime praecédebant, 'éèd" eliamì,'- nos in co'nlrariam parlem indticàt, iftib citili tanto
ipsum inilium jejunii quadragesimalis ila noinitaarii doclorè ea Sii maxime digiia, iiitér Véra'Isilbri tiferà
. - aolèbat. 'Diicangiiis :•619 Garitispriviuinièmpiis quo) -eamdem reponèndatai fessecenstìiniui.' ^
--cahnbus privari étqbiis'abstiHefeincipiùnì fideies'àrii'e ' 15. Ac faèilè Bòxliornium de càpite 37
; jejurtia Quadragesiriia. Addimi -MauriniiHìidndóque'"' libri'1 de Offic crèdanl,IbcutPtii:
è'ccles. siquìdèni in aliis
kùmilur prò primis jejunii diibiis. ' iliss. Codicibus doctrina Isidori de jejunio
' K>. quoque
Àlióquiiiserino tsidori, ul ego puto,. npn prò> "" ex libro i Officiorum dcpróitipta iìiveniiiir. 'Potili set
'" fèria
quarta Ciii'èru'nicomposìtus fuil, sed prò primai Bokhorniùs hac nos cura liberare, si verba aliqua
•'' domìnica'Quàdragèsìma?. Ita officio ai
tiquo Gothico) fràgnienti sui inrììcàsse't. Burtaihius. iti calai. Còd.
'baec,dóràìn'icàdicéba'fur in carnès iólléndas, quia je-- Làt. Biblìòtl). Me'ìlic.toni. I, pliiì. 14, sic describit
feria secunda posi1 Còdiccm 1' : Homilia S. Anìbrosìi, seu potius homilia
' junium quadragesimale incipièbai
'"doóiìiiicàni a iióbis dicilur Quadragesimac,ut'1' 'oc 'sermones,' qui tegebahiiir in ecclesia ab advènlu
' ' cértìiuir ita quae
Oràiiotiàli "Gothico HispanO. Bianchinii Domini usque ad sabbaluin majoris ìiebdomada, se-
pàg.'63. ^tallititi igitur apud Golhos Hispanos age-• r ledi ex operibus SS. Ambrosii...Tsidori episcopi, eie.
batur officium feria quarta iti capile jejunii, aut1- Ibi pag. 130, S. Isidori episcòpi sermo. ìncipit, Je-
'' "'fèria
"quarta Cinèrum,. Slozarabes officium b.encdi- ':- junii tempora secundum Scr'ipìuras sanctus quatuor
ceodi cineres, eósque capitibus fideliu'-' siponèndi,, - <sùriì,tri--quibusper àbsiìneu'tìàihet lainbìituitl pani-
487 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 488
lentia Domino supplicandum,est. Hoc est inilium A tanus a se recensita et notis illustrata nova?Operum
. capilis 37 libri i Oflic Desinit sermo : el universale Isidori editioni annecti proposuerat, duo sunt sermo-
jejunium hac observallonecelebrai. Hic finis est capi- nes,, alter in die nativitàtis Domini, alter de sanclis
tis 40 ejusdem libri ; sed in editione regia Malritensi angelis. Sermoni de nalivitate Domini hoc adjecit
; legilur : et universali jejunium observatione celebrai. monitum.
Hic sermo non solum inslitutiònem jejunii quadra- - In primis, quod ad nomen Tsidori allinei, diverso
illud nolatum inverà, non tantum in exempla-
gesimulis, sed aliorum eliam comprebendit. Idem ribus,modo verum etiam in impressis : nempe ut ab aliis
Senno sub Isidori nomine a Bandinio indicatur scriberelur HUìdorus, et Hisydorus, vel Hysidorus :
tom. IV, plut. 36, bibliotheca? S. Crucis codice 4 ab aliis autem Ysidorus,aut Isidorus. Omnium tamen
membranaceo saeculi xn, seti hoc loco -Bandinius. ; leclio ea nobis maxime 622 placidi, qua Isidorus
vocat sermonem de Quadragesima. ''.- exprimilur. Isidorum ilaque exarasse libroni Sermo-
num testis est non solum Trithemius, et Sigebertus
li. Alios exhibet bibliolheca Vaticana Codices,, Gemblacensis, lib. de Scriptor. Eccles., sed etiam
quibus Isidoriana jejunii explicatio exprimilur. In, et Braulio, dum ai! : Sunt et alia ejus viri multa opuscula,
in Ecclesia Dei multo cum ornamento inscrìplo.
i Codice Vaticano pergam. in fol. magno pag. 76, Maxime lamen dolemus,
;i quod miserrima illa' leita-
Isidori sermo de jejunio quadragesimali -: Jejunii porum condiiio pliirimos hosce ipsius sermones,
tempore. Idem sermo eodem initio in Codice Vali-."E ,-B. plurima quoque diversi generis scripla pessime con-
cano papyraceo 6454, pag. 205. sumpsit. Hune autem sermonem de Domini Nativi-
taleHispàlensemIsidoriimconiexuisse,praelerphrasìrii
15. Post alia excerpta ex Isidori Sententiis et' in ilio, certo Isidoro familiarem, ConratìiisGesnerus,
Synonymis Codex Palalinus Valicanus 216, saeculixii elsi damnatie memoriaeauclor, ex Alcuini Homiliario,
in sua Bibliotheca animadvertil. Ipsum quoque.Àlcoi-
circiter, exbibel opusculum titulo libri, sed ad ho- num Ms. jussu Caroli Magni opus illud (quod ms.
90
. niilias potius referendura, scilicet pag. terg. :621 : Casini iegiuius, Basilea?vero an. Dora.1498 imprés-
.Incipit liber de diejudicii, de disperationepeccanlium, , sum) a sanctis. Palribus collegisse, certuni esl.
sancii Isidori : Rogo vos, fratres diarissimi, etc. 18. Cajelanus Braulionisverba, multa opuscutàel in
Inscriptio haec potius esse! apponenda, Incipit senno> . Ecclesia Dèi multo eum ornamento inscripta, ad iir
de die judicìi ; nam praecessit excerptom Isidori de- brum Sermonum delorquet : qua?tamen quosvis alios
disperatione peccantiupi ex libris Scntentiarani. Ani libros indicant. In Homiliario Alcuini Venetiis 1551,
autem. Scrmo de die judicii vere sii Isidori, nonì pap. 25, et Colonia? 1569, pag. b7, legilur in die
ausini definire : certo non videlur excerptus ex ejus5 Nativitalis Domini serrào S.:IsidOri : Ndlalis Domìni
, operibus quaeexistunl : neque indignus esl qui inlerr - dies, eie. Desinit,- quod natus est Christus, qui vivit,
appendices legatur, quaravis jara edilus fuerii interr etc. Prodierunt Homilia ac Meditiitioiiesin'fesinm
Sermones S. Augustini. Lovanienses dubium cen-> -/** Nativitalis Jesu a Christiana Dannilo< collecla Cygnèa;
sebaut, Maurini spurium, ci verum Cacsariifetum.. . 1670, in 8, ubi num.12 imerilur Isidori senno de
. Iti Codice Palatino quasdamomiltuntur, alia confuso o ,< Nalivitate ex Homiliario doctorum desuinptus. Idem
Ct perturbato ordine proferuntur. est sermo, idemque Homiliarium Alcuini nomine edi-
. 16. Duos sermones ex. antiquissimo Codice Vati-- ... tum. Quod tamen opus praeter rem Alcu-no ascribi,
cano Palatino 67, quem cap. 102 iiberius recensebo, )t .etiam inversione Hispanica Valentia?1552 iol. Ito-
, descripsi, alterum Isidoro aperto ascriptum, ajlerum li : miliario recopiladopor Alenino,in Biblioth. med. Fa-
qui illieo consequilur,. et eidem Isidoro videlur ascri-[. bricii animadversumest, ubi Paulo Winfrido tribuitur,
bi. Codpx referlur ad saeculumxi, et reccnsetiir a , plurcsque editiones.ab anno 1482 peracta? recensen-
Blanditalo lom. Il Evangeliarii .Quadrupl., pag. 601, \ , tur, omissis lamen; iis duabus quas ego rettili. Anno
f, et characterum ejus specimen exhibetor ibidem post st proxime elapso 1795 recudi Matriti coeptom fuit
pag. 60. In ipso autera luce continentur, ait Blanchi- :_ Homiliarium Alcuiniex versione baccalaurei Joannis
, nus : li omelia sancii Isidori, qua indpìt : Brevisest s( . de Molina, quae esl ipsa versio vetus -, tribus lomis
hujus mundi feliciias, eie Item Sermo de .falsoamico: ,. ì.i.4..
Protecloret nutritor, eie- Non explicat Blancbiiius an in 19. Ad auctorem sermoni* de Nalivitate Domini
hic quoque sermo sit Isidori. Revera post brevem il- 1*D.ftaod aitine!, jjm alii observarunt esse vere S. Isido-
lain lionieliam, paucis lincis conlentam, titulus ascri-j_ rum, quandoquidem tolus sermo nihil differì a capile
bilur : Incipit sermo de falso amico, quin addatur 26 libri ì de Officiisecclesiasticis, exceptis nonnullis
ejnsdem aut allerius auctoris uomeu. Characler idem variis leclionibus, qua?facile in mss. exemplaria ir-
horum duorum sermonum est, diversus lamen a cha- repunl, ut in fine quod Christus natus esl prò quo die
raclere psalmorum, qui scqutiiilur, et commenlarii .. Christus natus est. Reperlus a me esl idem sermo in
'n psalmos. Ncque stylus, neque argiunenlum, aut antiquis membranis Vaikanis, ul in Cod. Regio-Valic
sententia? quidquam praefeiunl qnod Isidorum no- 425, de quo cap. 99.
strum non maxime deceat : aC merito inter sermones 20. Longior est sermo de angelis, quem Constan-
tlubios collocabilur non solum homilia sub titolo : linus Cajelanus veluti nondum editum publicayit.
Incipit homelia sancii Isidori, sed elia.ii sermo, qui'. Notas etiam ac varias leetiones addidit, quibus hoc
brevissima? homilia? succedi!, praenolalus : Incipit . monitum praemisit.
sèrmo de falso amico. . 623 *n uno aut aItcro ex velustioribus mss. Lec-
lionariis Bibliolheca? Casinensis, sign. nuni/75, et
f 17. Inter septem opuscula qua?ConslanlinugCai* je- 236, ac io duobus BibljothecoeVaticanu?Codtci*us
489 ISIDORIANA.— PARS IL CAP. LXXII. 490
sign. num. 1296 (corrige 1269) et 3836, exstat A, ìnterpolaverit, insertis verbis Danielis, an afius, non
sermo hic Isidori de sanctis angelis, in quibus lamen ita facile est definire. Ego enim, ut saepernonui, Isi-
S. Michael! archangelo tanlummodo inscriptus est. doro indignimi non judico, quod ejusmodi'veterum
Revera thesaurum censeo quidquid de reliquiis Palrum sententias et
Operum Isidori Hispalensis erui potest : de eo enim fragmenta in unum corpus
hic solum cogito : nam ut Isidoro Cordubensi, vel compegerit. Haecenim fuit ejus, haecaliorum Patrum
Isidoro Pacensi tribuam, nec suspicari volo. Isidori consuetudo.
namque nomine, non eodem tempore, tres in Hispa- 24. In Homiliario bibliotheca? S. Crucis, quod
nia viros, eruditionis et probilatis opinione excel-
lenles, exslitisse conslat : Isidorum Cordubensem paulo ante commemoravi, pag. 34 indicaturS. Isidori
episcopum, cui ob antiquitatem Senioris cognomen- episcopi sermo de Vita S. Joannis Baptisla?, qui, ut
tum est, vixitque temporibus Honorii imp.; Isidorum advertit
: Bandinius, anepigraphus est in alio Codice.
Hispalensem, cujus acliones jam explicuimus
postrèmo Isidorum Pacensem, qui, quod duobus fuit Hic sermo nihil, ut arbitror, diversum continet a ca-
a?late posterior (vixit enim longe posi Hispalensem),, pite 72, al. 73 libri Isidori de Orto et Obitu Patrum.
Junioris cognomen tulit : tametsi Isidorus Hispalensis
a Cordubensi ea appellalione nonnunquam secerni Respondent enim simili titolo alii nostri Codices,
cousueverit. Ne te, lector, idem cognomen in erro- ut Regio-Vaticanus 125, de quo dicam cap. 99.
rem mittat, cave. 25. Sermo de Trinitate, qui incipit, Multis eliam
21. Cajelanus Codicem Vatieanum primum desi- jj modis, Isidoro tribuitur in Codice Vaticano 6451,
gnat num. 1296, sed legi debel 1269, ul ipse eliam in pag. 248, qui desumptus est ex Etymologiis, lib. VII,
nolis indicai. Hoc certe numero 1269Codex ille nunc cap. 2. Inter homilias Codicis Veronensis, de quo
iti bibliothecaVaticana signatur, cap. 95 describendus. cap. 44, num. 50, exstant Sermones ex libro S. Isi-
Illud vero animadversionedignumquod Cajelanus Ires dori de Passione Domini : Congregati sunt, etc., sci-
leetiones de angelis uni Isidoro tribuit, cum lamen id licet ex libro i contra Judaeos, cap. 19, eie Ex
ex mss.Vaticanisnon liqueat : imo in Codice1296sola Adversariis Zaccaria? cap. 43 recensitus fuit Codex
illa leclio Angelorumnoinen,eie, usque ad et angelis Sententiarum Isidori bibliotheca?FlorenlinaeS. Marci
redditam, Isidoro iribuitur, reliqua? duaeS. Gregorio in quo indicabalur Sermo S. Isidori de panilentia ;
Magno. Nam finita lectione, Angelorum nomen, illieo sed cum initium ita ascribatur : Ex eo unusquisque
est rubrica : S. Gregorii papa unde supra : Nonnun- juslus esse incipit, ex quo sui occusalor exstilerit, facile
quam, eie Rursus : Item ejusdem unde supra : Ali- intelligo esse caput 13.libri n Sententiarum, cujus
quando per angelos. Aliquantolum lamen Cajetano est titulus : De Confessionepeccalorum et panitentia :
favet Codex antiquior 3836, de quo cap. 97 agam, inilium idem : JEa;eo unusquisque, etc.
ubi posi lectionem Isidori nomine : Angelorumnomen, 26. In Codice Règio-Vaticano 261, quem cap. 100
eie. rubrica apponilur sine auctore -.Itemunde supra : ,-. describam 625 Post P,ura aiia, et nonnullos sermo-
Nonnunquam vero, eie, et iterum post banc lectio- nes S. Joannis Os aurei, sive Chrysostomi, pag. 175
nem rubrica : Item cujus supra : Aliquando per an- est Sermo sancti Isidori de tentaiionibus diaboli.
gelos, eie Certum tamen videtur librario excidisse Incipit : Multis calamitalum tentationibus mens justi
auctoris nomen, cum rubricam scripsit prò leclione in hac vila pulsaiur. Desinit : commisso procul dubio
Nonnunquam vero. Etenim alii etiam Codices, qui cavet facinore. Est integrum caput quintum libri m
sermonem S. Isidori de angelis referunt, solum lectio- Sententi, eodem modo inscriptum, de Tentaiionibus
nem, Angelorumnomen, etc, ipsi adjudicant. diaboli, nonnullis variis occurrentibus lectionibus non
22. Homiliariumsaeculixn describitur a Bandinio inagni pretii.
tom. IV Cod. Latin., plut. 35 S. Crucis Cod. 4, ubi 27. Quid sit sermo S. Isidori ex Synonymis, in
pag. 193 legilur : S. Isidori episcopi sermo de S. Mi- quodam Codice Fiorentino recensitus, dixi cap. 70.
chaele archangelo. Angelorum nomen, etc, usque ad Catalogus regia? bibliotheca? Parisiensis plures re-
angelis redditam. In Codice Valicano 1271, quo Le- censel Isidori sermones, quorum plerique ejusdem
ctionarium vetus continetur, idemsermo sicindicatur titoli sunl ac sermones jam relati. Alii, elsi titulo
in Inventario sine auctoris 624 nomine : In celebra- diverso, non videntur tamen differre a jam recen-
tione atque VictoriaS. Micliaelisarchangeli.Angelorum,U sitis, aut certe ex operibus Isidori esse decerptos
nomen, eie conjici potest. Haec sunt maxime notanda in eo
25. Sermo de angelis, qui in Mss. Isidoro ascribi- Catalogo. Cod. 6623 membr. saeculi xu, S. Isidori
tur, est caput 10 inlegrum libri i Sentenliarum. Ea episcopi dua homilia, quorum prima de tribus causis
qua? a Cajetano sub eodem titulo adduntur, et in peccalorum, altera de vita hujus mundi. Cod. 5302
mss. Gregorio papa?adjudicantur, desumpta sunl ex saeculixn, num. 79, Sancii Isidori sermo de Sep-
Gregorio Magno lib. xxvm Moral., e. 1, num. 3, ex- tuagesima. Cod. 3806 membr. saeculi xiv, in die
cepto Danielis loco. Videlicet verba Gregorii sunt, Pentecostes sermo excerptus ex libro S. Isidori.
Nonnunquam vero, ete, usque ad ventura sentirei. Cod. 1713 saeculixi et Cod. 1714 saeculi xn, Sermo
Qua? sequunlur : Velut ad Danielem, etc, usque ad S. Isidori de malilia. Jac. Philippus Tomasinus in
in finem dierum, absunt ab Operibus Gregorii. Caelera Biblioth. Palavin. mss., pag. 30, indica! Isidori Ser-
Aliquando per angelos verbis usque ad qua infra se monem de diebus malis.
ventura sunt, videat, petuntur ex cit. loc Gregorii 28. Inler appendices editionis novae Matritonsis,
num. 6 seqq. An autem argumentum de angelis a pag. 45, ex quodam ms. Codice reposilus fui! Sermo
S. Gregorio pertractatum Isidorus in usura concìonis Isidori episcopi'de Corpore et Sanguine Domini in
PATBOL.LXXXI. 16
49Ì AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 492
Paschq : Magnitudo caleslium, etc. Editor in prò-, A opporlunum magis esl in unum corpus epistulag
iogo monuit S. Isidoro abjudicandum esse hunc ser- omnes compihgere, qua? aliorum operum praefa-
inpnem, qui est homilia 7 S. CaesariiArelalènsis de tiones 627 no» sint. De duabus Isidori epistolis
Pascliate tom. II Bibliotheca?Patrum editionis Pari- ad Braulionem, archidiaconi inuntas obeuntetai, ser-
siensis 1624. Bayerius, in not. ad Bibl. vet. lib. ìv, monein habet Benediclus XIV in litteris ad archi-
num. 179, teslatur in Escurialensi saeculi xin Co- episcopum Caesaraugustanum,quibus novas leetiones
dice exstare hunc sermonem hac epigràpbè : Isidori et colieclam prò officioS. Braulionis a se reformatas
episcopi sermo de Corporeel Sanguine Christi in Pa- et approbatas niiltit. In prima observat titulum in-
schale. Hunc sermonem indicatimi pulo a Paslrengo, scribi, diarissime fili, in fine vero Dilectissimemi
qtii in catalogo Operum Isidori posuit de Corpore ei domine, quod specimen obsequii arGhidiaconosibi
Sanguine Domini iractatum unum, cui consonat Tri- subjeclo ab episcopo non exbibenduni pula!. Altera
themius ; de Corvore et Sanguine Domini lib. i. epistola inscribitur dilectissimq fratri Braulioni.
Zaccaria in suo Conspecto animàdvèrlit sermonem Colligit summus pontifex Braulionem in ecclesia
de Corpore et Sanguine Domini,, qui sub Entisseni Hispalensi àrebidiaconum fuisse, contra quam archi-
notatineeditus est, apud Martenium a duobus vetusti»< episcopo Ca?saraugustannvisum fuerat. Braulionem
CodicibusIsidoro iribui. B vero discipulum olim Isidori fuisse arbitratur,
5. Ad editionem regiam Matritensem joan. Baptisla
626 CAPUT LXX1II. Perez epistoias collegit, notisque illustravi! ; qui in
, noi. d ad epistolam primam unum Codicem Com-
Epistola Isidori quanam genuina, qumnam spuria:
aut dubia? Genuinisascribenda non solum epistola plutensem nominai, aliosque in genere : in not. ad
ad Braulionem, sed etiam ad Leudefredum et ad; . epistolam duodecimam Solet repleri, eie. Codicem
Massonam. Gothicum Ovetensem, ac Romanum , aliosque Mss.
1. In catalogo Operum Isidori Trithemius postremo• in genere appellat. Tredecim autem epistoias edidit :
loco posuit Epistolarum ad diversos librum ì, cujusÌ 1. Ad Leudefredum. 2. Ad Braulionem archidiaco-
initiiim cum non ascripserit, inler eos libros refero1 num : Dum amici. 3. Ad Braulionem àrebidiaconum ;
quos Trithemius non vidit. Isidori epistoias in Ca- Quia non valeo. 4. Ad Massonam. 5. Ad Helladium..
nonia S. Nicolai Patavia? cum aliis libris anno 1595; 6. Ad Claudium ducem. 7. Ad Redempium archi-
combustas fuisse cap. 46 commemoravL Cum Ely- diaconum. 8. Ad Eugenium. 9. Isidori ad Braulio-
wologiis praeraitti soleànt in Mss. epistolae plures'< nem ; Omni desiderio. 10. Braulionis ad Isidorum :
Isidori ad Braulionem, non valde mirandum esset O pie domine. 11. Isidori ad Braulionem : Quia te
si totum Codicem aliquis epistoias Isidori inscripserit.. **incolumem. 12. Braulionis ad Isidorum : Solet re-
In appendice alphabetica Maittairil indicantur ìsidori pleri. 13. Isidori ad Braulionem : Tua sancitiatis
Junioris Hispatensis episcopi epistola ad Braulionem epistola:
Casaraugustanum episcopumfol. Venetiis 1483, quod1 4. Ex bis epistolis quinque illa? amo?ba?a?Isidori
de epistolis operi ipsi Etymologiarum praefixisintel- et Braulionis Etymologiis praefixaeexstant, ut dixi,
ligere oporlel. Epistolarum isidori neque Braulio, non solum in pjerisque edilionibus, sed etiam in
neque Ildefonsus, neque Sigebertus meminerunt, * multis pervelustis mss. exemplaribus. Ganonicus
nipote vix, ait Nic. Antonius, inter opera reputan- Legionensis in Vita S. Isidori inseruit duas hujus
darum. epistoias ad Braulionem in Actis sanctorum u m. I
2. Quaedamsunt Isidori epistola?qua?dedicationisi Aprilis, e. 7, p. 544 seq, ; scilicet Ad Brauliuni aisci-
loco Operibus ipsis praefixaesunt, videlicet brevisi pulum suum. In Chrislo.dominò dilectissimo Braulio,
epistola ad Braulionem, qua Etymologias mittit, Eni archidiacono, Isidorus. Dum amici litteras, eie Ad
tibi, etc, praefatio Allegoriarum ad Orosium, duoi sancium Braulium. Dominomeoet Dei servoBraulioni
prologi libri i et H contra Judaeos ad Fiorentina)))i Casaraugustano episcopo Isidorus. Tua sanctiiatis
sororem, dedicatio operis de Officiis ecclesiasticis, Ì epistola. Inserilur Braulionis una ad Isidorum; Bruu-
ad Fulgenlium fratrem Asiigitanumepiscopum,prae- lius Casaraugustanus episcopusad Isidorum : Domino
fatio Regula? ad monachos Honoriacenses, epistolai meo, ut verodominoChristiqueelectoIsidoro, episcopo-
nuncupaloria libri de Natura rerum ad Sisebutuml rum summo, Braulius pessimus peccalorum, inutili»
regem. Istiusmodi epistolae dedicatoria?a suis locis> servus sanctorumDei : Sqlei repleri, etc His tribus
removenda? non sunt. Minus tamen recto faciunti epistolis et Epistola? ad Eugenium nulla?628 subji-
qui plures alias epistoias amoebaeasIsidori et Brau- ciuntur nota?: sed subjiciuntur epistola?ad Massonam,
lionis Etymologiis praemittunt, quia in multis vete- et alteri ad Leudefredum,pra?sertim ex Nic. Antonio.
ribus mss. Codicibus ila eas collocatas invenerunl ; Rursus cap, 8. fortasse extra suum locum alia? epi-
aul qui epistolam Isidori ad Massonam prò praefa- stola?intermiscentui sine inscriptione propria, et cuin
tione librorum Senlentiarum exhibent, aut qui epi- brevibus Bollandianorum notis, videlicel Epistola
stolam ad Braulionem, Quia non valeo], lanquamI S. Isidori ad Braulionem: Quìa npn valeo. Epistola
dedieationem Synonymis praeponunt. Etsi enim inì Braulionis ad S. Isidorum : 0 pie domine. Responsum.
quibusdam veteribus membranjs librarii eas epistoiasì S. Isidori: Quia te incolumem, Riscus tolta. XXX
cum Iaudatis Isidpri operibus coujunxerunt, lameni Hisp. sacr. epistoias Isidpri ad Brauljpnen»et Braur
Ì93 ISIDORIANA.-. PARS IL GAP. LXXllI. iU
lionis ad Isidorum produxit, nonnullasque suas no A , millesima sive cuarta decima. Alii deinde versus
tatioiies adjecit. acrostichi, quorum primus èst, t) Del VerbumPatris
5. Epistoias ama?baeasIsidori et Braulionis nemoi ore proditum. Mra 10Ì4 respóndèt anno Chrisli 976.
fere in controversiam vocal. Nec de epistola ad1 Ex Loaisa desumpsil epistolam Labbeus toni. VI
Leudefredum plerosque viros crilicos video dubitare.. Concil., col. 420. Titulus est : Epìstola beati Isidori
Eam Isidoro ascribunt Gratiauus in cap. i, disiin- Junioris episcopiHispalensis ecclesia'ad Leudefredum
clione 25, Ivo Caruotensis part. vi Decreti, cap. 20,, episcopum Cordubensisecclesia direcla. Pars hujus
et epist. 75 editionis Parisiensis 1585. Tamen si:i epistola?ad Leudefrediiiti Isidori nomine inserta est
inspiciamus epistolam Isidori Leufredo Cordubensi ii in opere inter alia veterum a Sievartio edito, et in-
episcopo directam, paienier intelligi pòterit quiaa scripto, Slaluta canonutn de officio sacerdolum, in-
non perlinet ad archidiaeònum,etc. In Codice Règio- certocoilectore,pag. 675. ExemplaIsidori ad Lamfidum
Vaticano 1026 , in quo esl coileclio canonum in- (sic)episcopum: Ad psalmìsiam, eie., responsorìumin
scripta Polycarpus, reperitur epistola Ysidori episcopiì dominicisdiebus, vel in aliis fcsiiviialibusdkcantet, ei
Hispalensis ad Ludefredum Cordubensem episcopum i reliqua. HucusqueIsidorus de ecclesiasticis ordinibus.
dircela, sed mutila est in fine, ut apud Gratianum. Quod ex Burchardo indicatur esse desumptum. Cala-
Cellierius epistolam hanc epitomen vocat librorumi B logus Mss. bibliotheca? regia? Parisiensis duos exhi-
de Officiis,quod allinei ad ministros altari inser- bet Codices epistola? ad Lanfredum, sive Ludi-
Vienles. Proplerea Breulius parlerà ejiis epistolae,, fredum.
quam naclus fuerat, libris de ecclesiasticis Officiis è 8. Leudefredum forte iilum esse qui .in subscri-
subjunxit. Deinde pag. 693 inter epistoias fragmen-- plionibus conciiii ìv Toletani Leudeficus Cordubae
tum quod deerat, adjecit hoc brevi monito praefixo: episcopus esse dicitur, censet Nic Antonius. Nec
ii dubitandi ratio supercsi, cum in editione Concìiio-
Li6rissancti Isidori de ecclesiasticis Officiisepistolam
ejus , de iisdem tractarilem, quam ad Ludifredum, rum Hispania? Loaisa?et Aguirrii prò Leudefico ad
alias Leudefredum,Cordubensem episcopumscripsit,, marginem diversa scriptura notelur Leofredus : et
subjunximus, non lamen inlegram, sed qualem inii concilio Toletano vi idem episcopus Cordubensis
Decreto Graliani disi. 25, Periecfis, ei apud Ivo- subscribat Laufredus, et concilio toletano VIIsub-
nem Carnolensethepiscopiinip. 6 sui decreti, cap. 20,', scripserit Valeniinianus archipresbyter ageus vicem
atque eliam in Codicibus mss. legimus. Nuperrime e Leudefredt 630. Cordubensis episcopi. In mss. Co-
autem pestremam parlem, qua dèsidèrabaliir, noeti,, dicibus Vaticanis, in quibus epistolam isidori ad
liane modo leclori àppohimus absque priorum repè- \- Leudefredum reperi, similis varielas esl in eo IIO-
liliòhe, qua, si libuerit, supra pag. 615 inveniet.. C mine exseribendo. ÌJnde aulem Loaisa Leudefici
Correctores Romani ad Gràliani Decretum jam an- noinen asciveril, cum in veteribus edilionibus, et
notarant inlegram epistolam baberi in Codice mo- Mss. Escurialensibus et Toletanis non ita ìegatur,
nasterii Dominicahorum, scilicet in Codice bibliò- Florezius se nesdre ait tom. X, pag. 235.
theca?Dominicancesupra Mitìervam. 9. In Codice Escurialensi, quem ex Rodriguezio,
6. Concilium Legionensè anno 1091 celebratimi n cap. 55, recensui, est versio Hispana quarumdam
slatuit (quod refert Lucas Tudensis in Chronico)) Epistolarum Isidori, et in his epistola?ad Massonam»
ut secundum Regulam beati Isidori 629 Hispalansis s ad Eugenium Toletanum, et ad Leudefredum, qui
orclnepiscopi, ecclesiastica Officiòin Hispania regt-i- Hispanice Leofredo vocatnr. Epistola ad Leudefre-
rentur. Rodericus Toletanus lib. vi, cap. 50, breviterr dum in antiquis Mss. conjuncla esse solet cum epi-
ait : Multa de Officiis Ecclesia statuerunt. Multi«iniii stola ad Massonam,ut in Vaticano 1344.
Aguirrio in not. ad Còlie Hisp. Tudensis verbaa 10. Vir apprime doclus Hernandezius suspicatur
interpretanlur de epistola Isidori ad Leudefredum : epistolam ad Leudefredum fetum centonarii alicujus
siquidem officiumGothicum jam lune in Hispania a honiinis esse ex lib. n Officiorum, quia reperitur in
abolitimi fuerat. Poluerunt tamen intelligi de libriss nonnullis Codicibus, collectionem non puram Isidori
duobus Isidori de Officiis ecclesiasticis, in quibus s 0 Mercatoris complectentibus, ut tradunt Ballerinii
cum alia tum ea qua? in epistola ad Leudefredum n toni. Ili Oper. S. Leon., pag. ecxxxv. Nihil tamen
còhlmentur, étiarii illa qua? officio ecclesiastico Ro- id obest, cum ea exstet in aliis exemplaribus qua?
mano accommodari possint, explicàntur. ab ejuscemodi fraudibus omnino libera sunt, ut in
7. Hanc epistolam ad Leudefredum edidit Loaisa a Vigilano. Addit, quaedamverba in textu editionis
in not. ad concilium vm Toletanum ex pefantiquoo Breulianae, et in notis Perezii de officio archipresbv-
Codice Escurialensi, dicto Vigilano ab exseriptoree tori legi, a disciplina eorum temporum aliena.
Vigila; et Albeldensi a monasterio, in quo exaratuss Verum id arguii non epistolam esse falsam, sed in
fuil : de quo agit -Riscus tom. XXXIII Hisp. sacr.,, aliquibus exemplaribus reperiri interpolatali!, ut
tract. 09, cab. 12. Scriptus Codex fuit a Vigila, a pleraque alia opera Isidori. Ita etiam in Codice
Garzia Vigila?disCìpulo,et a Sarracino monachis. Inn Vaticano 3788, pag. 11, sub rubrica : Ex diclis
fine voluminis sunt versus ametri acrostichi, quo- B. Ysidori ad Landefredum (sic) episcopum,quaedam
rum prima? et ultima? syllabae in hanc prodeunt it de presbyteris proferuntur spuria, quaeque in aliis
sèntentiam : Vigila Sarraeimisque edìderunt araa Mss.desunti Codicem describaut eap. 97. Ea quaede
*9B AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENI: m
presbyteris dicuntur, ad appendices rejiciam. Berar- A Lucensem, alterum Florentinum S. Marci, in quibus
dus, cujus verba habes cap. 32, num. 14, propende! eadem epistola prologi vice libris Sententiaruni pra?-
etiam in sentenliam quae hanc epistolam apocry- figilur. Accedit ibidem num. 31 terlius hujus gene-
phani dicit. ris Codex Pistoriensis. Similes sunt duo Vaticani
11. Isidori ad Massonam epistola in monumentis inter alios 632 indicati cap. 67, num. 25. Bigna?us
antiquis frequentissime occurrit. Fragmentum ejus quoque epistolam ad Massonam libris Sententiaruin
legitur in colleclione canonum Hatligarii, et cap. 1 lanquam praefationem adjecit ex bibliotheca S. V'c-
Pcenitentialis Rhabani Mauri, quod Antonius Augu- loris, ut cap. 35 narravi.
stinus edidit : et in ejusdem Rhabani epistola ad 15. Massona?nomen vario modo in Mss. reperì tur
Heribaldum Antissiodorensem episcopum a Petro scriptum. In concilio Toletano ni, anno 589, et in
Stevarlio publicatam, et a Stephano Baluzio post alio Toletano, anno 597, quibus praefuit, Massona
Reginonis opus de ecclesiasticis disciplinis excusam. dicilur : sed in nonnullis exemplaribus Mausana, in
Eadem usi sunt Algerus praefat. in lib. de Miseri- aliis Mausona, in aliis Masona. De quo nomine vide-
cordia et Juslilia in Analecl. Mabillonii, Bnrchardus ri possuut Ant. Augustinus ad Pcenitentiale Rhabani,
lib. xix, cap. 73, Ivo lib. ni, tit, xi, cap. 17, suorum et Tamayus de Vargas in not. ad cap. 9 Pauli Eme-
Decrelorum, et Gratianus 631 caP- Domino 28, B ritensis de Vii. PP. Emerilens. Perperam alictabi
disiinct. 50, et cap. Hoc ipsum 33, quaesti 2, scribitur Mesanus, aul Massanus, aut Massenus. Mi-
ubi annotatores addunt Polycarpi auctorem lib. ìv, nus fortasse abhorret ad Massonem, vel Masonem:
tit. 39, Anselmum lib. vm, cap, 37, et rursus Ivo- potui! enim ulroque modo dici Masson, aut Massona.
nem p. 8, e 398, et p. 15, e 91. Observat autem Pro Massonemautem mendosum est Mansonem, aut
Nic. Antonius, titulum capitis Hoc ipsum Gràliani Mastonem, ut legitur in catalogo Pomposa? veleris
quidquam amplius continere ; si quidem ita habet : saeculi xi, ut indicavi cap. 46. Fuit autem Massona
De his ila scribit Isidorus ad Massonali episcopum Emeritensis metropolitanus, ante annum 573 ad 606,
in prafatione ad librum de Summo Bono. Cuinam doctrina et vita? sanctitate conspicuus, gravissimus
Isidorus libros Sentenliarum, sive de Summo Bono ejus vir atatis , ut Nic. Antonius vocat : ad qua?
nuncupaverit, pergit Nic. Antonius, nondum liquet-: vèrba Bayerius annoiai, in vetusto saeculi xn aut xiii
atlamen epìstola hac nihil, quo prafafjoni assimitetur, iueuntis bibliolhecae Escurialensis Breviario, quod
continet. fortasse ad Emeritensem ecclesiam olim perlinuil,
12. Ita profecto : epistola ad Massonam neque posi fesla SS. Laurenlii, Nunilonis et Aìodiae, Ser-
praefationis, neque dedicatoria? epistola? speciem vandi et Germani, Aciscli et Victoria?alque Eulalia?
praefert, neque ad libros Sententiarum ullo modo 3 Emerilensis liane exslare oraiionem : Misericordiam
perlinet. Florezius tom. X1H Hisp. sacr. edit. 1, tuam, Domine, nobis, quasumus, inlervenientibus
pag. 205, contra Morenum de Vargas, qui libros sanclis confessoribusalque ponlificìbusluis Damasoet
Sententiarum, Massona?ab Isidoro dedicalos, ex eo Massona, clemenler impende, el nobis peccatoribus
Gratiani capite Hoc ipsum collegerat, advertit in
ipsorum propiliare suffragiis. Memoriam Damasi in
editione Gratiani Parisiensi anni 1552 deesse verba hoc Breviario nonnihil Lusitanis ejus natalibus fa-
in prafatione ad librum de Summo Bono, ac conten- vere exisiimat Bayerius : quod tamen intelligi ve-
,
dit verba a Graiiano allegata minime partem esse lini de Lusitania veteri, cujus caput erat Emerita in
libri Sententiarum. Nihilominus Gratianus in Ro- Extremadura, nunc extra Lusitaniam novam, sive
mana correcta Decreti edilione non sine veterum sita.
Porlugalliam
mss. Codicum auctoritate loquilur. In duobus exem-
Roma? membranaceis 14. Controversia autem inter viros criticos est.an
plaribus bibliotheca? Angelica?
in vices Isidori ad Massonamepistola genuina sit. Falso Isi-
libri Sententiarum exstant, quibus prologi doro tributali! existiniant
Morinus, Cellierius, Dupi-
epistola ad Massonamgerit. Alter eorum in-4 parvo nius, Aguirrius, e! alii apud Placcium n. 1484. Loca
rubricam liane exhibet : In nomine Domini nostri
in not. ad Nic. Àntonium indi-
Jesu Chrisli incipit liber S. Ysidori episcopi. Incipit singillalim Bayerius
Domino sancto meritisque fratri Masoni Q cat, et Hernandezius propter Espenii aliorumque
prologus. dubiam eam esse epistolam concludit in
Veniente ad nos famulo argumenla
episcopoHysidorus episcopus. not. ad Prospectom editionis Zaccariana?,quamvis
veslro, viro religioso Nicetio, etc. Non est integra,
sentenliam Bollandiani et Florezius
sed desinit : cqnsequisecundumprislinos gradus. li- in conlrariam viri clarissimi
tico rubrica : Incipiunt capitula libri i. Alter codex abeant. Confer eliam praefationem
num. 57. Antiquiores quidem
in-fol. parvo simili rubrica insignitur : Indpil liber descriptam cap. 58,
in examen
Sentenliarum primus DompniYsidori episcopi : epi- eam prò legilima agnoverunt, 633> quin
stola ejusdem ad Mansonemepiscopum.Dominosancto vocarent. Florezius tom. XIII Hisp. sacr., pag. 204,
Cellierium breviter epistolam tuetur, quod
meritisque bealo fratri Monsoni episcopo Ysidorus. contra
Veniente ad nos filio veslro religioso Nicenlio, eie. stylum Isidori sapial, nihilque doctrina?Isidori con-
Desinit : a«f antiquior, aut polior stai auctoritas : qui trarium praeseferat. Oudinus et Natalis Alexander
est finis epistolae, ubi alii habent est, vel exstai prò iis adhaerent qui epistolam commentitiam censent. -
slot, et nonnulli àdduut, Data sub die, eie Duos Eorum raliones bue redeunt, doclrinam ejus epislp-
Codices recensui cap. 43, num. 27 et 30, alterum la? conlrariam esse Isidoro lib. n de Offic. eccles.
497 ISIDORIANA.— PARS IL CAP. LXXIII. 498
e 5, el in epist. ad Helladium. Dupinius t. V Bibl. A j etiam vindicare quadam superstitiosa temeritate
Eccles. confictam ab eo suspicatur qui Isidori Merca- nituntur, nec gradum utique honoris , nec gratiam
tori» nomine famosam canonum et decretalium col- communionis recipiunt ... Hi neque iinraerito con-
lectionem fabricavit. Ita fere senliunl qui rigldioris sequunlur adempia? digniialis stalum qui per emen-
veteris disciplina? studiosi videri volunt. Quibus an- dalionem posnitenlia?recepisse noscuntur vila? reme-
nui! Berardus, cap. 32, num. 40, relalus. dium. >El post plura : t Ecce, in quantum valui, con-
15. Caeterum, si quid ego video, epistola ad Mas- cilii Ancyritani anliquam et plenam auctoritate sen-
sonam non solum in se spedata Isidoro maxime tenliam sacristestimoniisplatae explanavi; ostendeng
digna est, sed etiam nihil exhibetaut libris de Officiis eum posse restaurari in proprio honore qui per
ecclesiasticis, aut epistola?ad Helladium contrarium. poenitentia?saiisfaclionem novit propria delieta de-
Orninohanc ipsam ad Helladium epistolam aliis spu- flere : qui vero neque luget qua?gessi!, sed lugenda
riam, et gravioribus fortasse rationibus, videri. Certe sine ullo pudore religionis vel timore divini judicii
non esl epistola ad Massonam rejicienda , quia con- commitlil, eum nullo modo posse ad pristinum gra-
traria est epistolaead Helladium, et rursus haec, quia dum reslaurari.
alteri opponitur. Dissensio quidem, quod aiebam , 17. Doctrina ergo Isidori, sibi undique cohaerens ,
inter has epistoias nulla esl, nisi epìstola ad Mas- B 1 haec est, eum qui per carnis lapsum , vel quodvis
, souam sibi ipsi dissentire et repugnare dicatur. Ex aliud grave deliclum digniialis sua? gradum aniisit,
epistola ad Helladiumet ex loe cit. de Officiiseccles. recuperare illum nullo unquam tempore posse, nisi
solum arguilur, post lapsum corporale™ nequaquam dignos paniientia fruclus faciat, ut per emendalio-
reparandum antiqui ordinis meritum. Verba epistola? nem vita? remedium recepisse noscatur. Quare loe.
ad Helladiumsunt : <Deposcimusul idem lapsus sancto cit. de Offic. eccles. concludit : Qui negligit recto
cedui veslro praesenlalus, agnito a vobis confessionis facere, desinai recto decere. Prìus enim semelipsum
eloquio, synodali sententia a gradu sacerdolii depo- corrigere debet qui alios ad bene vivendumadmonere
natur. . . Sciat enim se amisisse nomen et officium sludel. Quod si in epistola ad Helladium Cordubensi
sacerdolis, qui merilum perdidit saiictitatis. Qua- episcopo perpetua poenitentiaimponenda indicatur,
propler judicii veslri decreto pcenilentia? perpelim forlasse graviora quaedam crimina id flagilabant :
flagitia perpetrata lamentatione deploret , pianga! dicilur enim de altitudine honoris in profundo flagi-
sacerdolii cultum quem male vivendo perdidit, etc > tìorurn flendaruinademersus... Lugeat anima sua sta-
Minusautem urgerà qua?Isidorus de sanclitate sacer- tum, quem tanto pulredinis cwno inquinavìt. Innuitur
dolis loe ci!, de Offic. disputat : i Quod autem is 635tamen locum esse posse restilutioni, cum addi-
qui post baplismum aliquo mortali peccato correptus C tur : Fortasse porrigel illi manum quandoque Spirilus
sit, ad sacerdotium non promoveatur, lex ipsa le- sanctus, ut per dignamsaiisfaclionem mereatur pecca-
statur . . . Sed quid plura subjiciam? Si enim is qui lorum remissionem. Praeterea aliud est quod poeni-
jam in episcopato, vel presbyterio posilus , mortale tentia injuncta esset perpetua ex parie poenitentis ,
aliquod peccatum admiserit, retrahitur ab officio, ut ita loquar, quia ipse jure reparationem exigere
quanto magis anle ordinalionem peccalor inventus non poterat, aliud quod in potestaie episcopi vel
non ordinelur ?. . . Qui enim alium de peccatis concilii esset presbylerum, vel episcopum lapsum
arguii, ipse a peccalo debet esse alienus. » qui peculiaria pcenilentia?et contritionis signa prae-
16. Haecomnia, et fortasse gravioribus verbis Isi- buisset, ex indulgentia ad pristinum gradum ad-
dorus in epistola 634 ad Massonam astrai! ; sed mitlere.
ita ut in concordiam revocet cum canone 19 concilii 18. Doctrinam vero ab Isidoro in epistola ad
Ancyritani, quo praescribitur in lapsu corporali re- Massonam tradìtam de sacerdotis lapsi reparaliona
staurandum honoris gradum post poenitentiam. e Ve- disciplinaeEcclesiaeHispanaecontrariam non fuisse
rum, »inquit, e quod sequenter in epistolis venerabilis colligi potest cum ex epistola Innocentii I ad Patres
fraternilas vestra innoluit, nulla est in hujusmodi concilii Toletani, tum ex concilio Toletano xm anno
sententiis decrelorum diversitas inlelligenda, quod D I 683, can. 10, tum denique clarius ex concilio Iler-
alibi legitur, in lapsu corporali restaurandum hominis densi anno 564, apud alios 524, can. 5, ubi haecsta-
gradum post poenitentiam,alibi, post hujusmodi deli- tuuntur : t Hi qui allario Dei de'serviunt, si subito in
cium nequaquam reparandum antiqui ordinis meri- flenda carnis fragilitate corruerint, et, Domino respi-
tum. > Viden ut Isidorus etiam in hac epistola su- ciente, digne poenituerint, iita ut mortificato corpore
slineat posi corporalem lapsum nequaquam repa- cordis contriti sacrificium Deo offerant, maneat in
randum antiqui ordinis meritum ? Audi nunc ipsum potestate pontificis vel veraciter afflictosnon diu sus-
Isidorum canones in speciem diversos ad concor- pendere, vel desidiosos prolixiore tempore ab Eccle-
diam reducentem. Haecenim diversitas hoc modo sia? corpore segregare : ita tamen ut sic officiorum
dislinguilur. « Illos enim ad pristinos officii gradus suorum loca recipiant, ne possint ad alliora officia
redire canon praecipit, quos poeuitenliae praecessit ulterius promoveri, etc. > Adde Bachiarii scripturis
satisfactio, vel digna peccatorum confessio : at con- Hispani anno circiter 400 epistolam ad Januarium de
tra ii qui neque a villo corruptionis emendanlur , Reparatione lapsi, sive de Lapsis recipiendis.
atque hoc ipsum carnale deliclum quod admittunt, ia. Edita est epistola Isidori ad Massonamin Aclis
499 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA, 500
sanctorum ad diem 4 Aprilis cum aliis, quas anony- A rì riatur épisl. 72 in editione Moguntinpa Nife.Serario
inus Canonicùs Legionensis Vita? S. Isidori inseruit. procurata anno 1605. Imo multom prodesl, quod
Alias editiones memorat Constantinus Cajelanus, qui etiam in ea epistolarumcollectioneIsidoro tribuator :
eamdem epistolam notis a se illustratam inter alia Dominosancto, eie-. Masoni episcopoIsidorus episco-
sèptem Isidori opuscula typis commisi!. Ha vero pus. Inititio scribiltar Nicitio prò iVicetio.637 Pesi-
praefalur ad notas et varias leetiones : _ nil, Cujus aut antiquigr aul fortìor restai auctoritas :
Antequam inlegra haec Isidori epistola passim amen. Sequilur fragmentum quod vel ad eamdem
legeretur , illius fragmentum videre erat in librf epistolam 72, vel ad aliam cujus desk initium , S.e-
Posniteptium Rabani Mauri cap, 1, quem Antoniuf rarius pertinere existimabat : Interdum enim et juxta
Àugustinus, archiepiscopus Tarraconensis , antiqui meritum plebium , etc. Sed re vera est fragmentum
tatis peritissimus, una -cumaliis Poenilentialibusan
tiquis edidit el nolis illustravi!. Praeterea apud Grà- cap. 5 lib. ii de Offic eccles. Isidori usque ad verba
tianuin disi, 50, cap, SS, Domine sancto: apud Bur- a peccato debetesse alienus: quod in eodem argu-
cnardum lib, XIJJ; , cap. 75 , apud Ivoqem lib. m,
tit. lì, cap. 17,atque alios. Veruni Joannes Grialius, menlo versatur. Haec confusio et permistio veterum
et Jacobus Breulius, qui recentem Operum Isidori • operum frequens in Mss. est : et de epistolis ipsis
editionem adornarunt, islam epistolam, qua? prius Bonifacii,quo lempore data?sin!, cum in Editis men-
imitila exs.tabs!.!integrano dedere : sicut et Henricus jB „ dosas temporis notas praeferant, exstat Mansii dis-
Casinius ex mèmbranis mss. mopasteriorum S. Galli P
apud Helvetios, et Weingartensis in Germania. sertatio toni. I Supplem. Goncil., col. 551 , ubi agit
Quamobrem ex omnibus hisce cilalis Codicibus di- de litteris mutuis Zacharia? papa? et S. Bonifacii.
gnum censuinms yarias leetiones observare. Serarius breVesquasdam notas epistolae ad Masso-
636 3Q- Diem quo data fuit epistola, alii alio nani adjecit, uli eliam fragmenlo Isidoriano de Offic,
modo ascribuni. Grialius habet prid. Kal. Mari, an- quod epistolam 73 nuncupavit.
no Hi W\lerici. Nic. Antonius referl sub die xi Kal. CAPUT LXXIV.
Mart. Alii sub die secundo Kal, Munii, Canisius
IJI, Epistola; Isidori nomine inscripta ad Belladium, ad
qttnumIV Witeripi regis designat..Plerique mnv,rn Claudium ducem, ad Redemptum archìdiaconum,:
qui respqpdet anno GQ6; nani Wilericus anno 6Ò3 ad Eugenium, an sint genuina ?
regnare coepil, Procul a vero Breulius aberrai, qui, 1, In Conspeetu editionis Isidoriana?Zaccaria pro-
cum ex bibliotheca S. Gerqiani a Pratis epistolam miserai se de Isidori epistolis ad Massonam,Hella-
edjderit, anpumqup tertium WHlevicijndicaverit, in ' dium , Claudium, Eugenium multa disputaturum ad-
ìqarginenptam adjecit : Erat annus Christi 609. Nani versus quosdam hypercritieos ; quo innuit eas omnes
iste.tVicterjcMSregnare fwpit arti 645, id est anno, prò genuinis a se haberi. Nihil tamen in ejus schedis
Christi 607. Auctores rei laudat Rodericum Toleta- r, , prò epistolis. scriptum uotatuinve invenio. De epi-
num Hb. n de Reb. Hisp., cap, 16, Rodericum San- stolis ad Helladium, Redemptum, Claudium et Eu-
etipni par!, n, cap, 12., el Yasaium in Chronico sub genium digna est qua? relegatur sapientissimi viri
eodem anno. Atqui ipse Brevdiusin Historia Golho- praefatio producta cap. 38, n. 56, 37 et 38. Ac pri-
ruin Isidpri Witterici regnum inchoavit aera 642, hoc niuiii de epistola ad Helladiumpotissimum expenden-
psi appo 604. Editiones autem correda? exhibent daesunt Hernandezii rationes in not. ad Conspectum
aeram 641, siye, anpum 603. Recenliores historici Zaccariana?Isidori Operum editionis. Nam Cellierius,
yel erranl ipsi, vel amanuenses. qui numeros aerae Fabricius, Oudinus, videnlur eam àgnoscere, Dupi-
pervertqrunt, CJajelaniisjn not. ppinionem Breuiii nius epistolam ad Massonam commenliliam censet,
ajpptat, sed nulla nova ratione adductus. In multis quia buie alteri contrarialo existimat, et hanc ad
mss. exemplaribus omnino desunt verba quibus cer- Helladium doclrina?Isidori in libris de Offic.eccles.
iqs, dies pt annus data?epistolaegxprimuntor. iradila? consentaneam prommliat. Bellarminus et
21, Expniplar epistolaead Masspnani invenimusin Caveus ejus non meminerunt, neque Perezius aut
Codice VaticapQ632,, ante librps Sententiarum , de Grialius indicarunt, unde haec aliaeque tres sequen-
qup gap, 94, ubi data dicilur sub die pridie Kal. Mar- tes epistolae depromptae sin!, ut Bayerius animad-
t\arupii; jn Vaticano 1344, data sub die n Kal. Martiasi 1j.' vertit.
Mg,seniq, praeeedentpepistola ad Leuclefredum, de• 638 2- Mabillonius, lom. I Annal. Benedici. ,
qup cap, 96, Ip Vaticano antiquissimo 5751, de quoi epistolam Isidori ad Helladium legitimamesse astrai!,
cap, §8, In Palatipp saeculix circiter, cap, 103, sui dies ex qua, pergil, falsi convincituralia ejus nominecon-
pridie Kal, Mart, qnr\o,ìv regni domiliWiterid regis. fida ad Massonemepiscopum,qua lapsorumsacerdo-
In Urbinate 106, cap. 104, anno lertio. Ita in Otto- ium restilulionem approbat. Sed cor non potius epi-
boniapp 14, cap, 105 , et in Ottoboniano 312 ibid. stola ad Helladium rejicielur, quam altera ad Masso-
Indicatur eadem epistola ad Massonamin multis cala- nam, lo! velerum lestimoniis comprobala ? Et ipse
logisbibliothecarum; et in bibliotheca regia Parisiensii quidem Mabillonius saeculo n Benedici., pag. 138,
sex esse dicuntur Codices quibus ea exhibetur, utl utramque liane epistolam prò vera e! genuina acci-
ex Catalogo patet, pere videlur. Inquirendumvero es! quibus auctoribus
22. Cum epistola ad Massonam in tot; veleribus> aut mss. exemplaribus fides epistolae ad Helladium
documentisetab aptiquissimisscriptoribus Isidoroas- constet.|Perezius in noi. nullum Codicemms. allegat.
cribatur, obesse minime debet, quod ea inler S. Bo- AnibrosinsMorales lib. xn, cap. 20 Chron. veterem
nifacii martyris episcopi Moguntini epistoias repe-• CodicemComplutensemewitat; in quo tamen diciiui
501 ISIDORIANA.- PARS II. CÀP. LXXIV. 502
ab Isidoro script» ad Heliadium, et tertium conciliaci }S.jectus in secunda synodo innòcèhs reperiatur, non
Tolelanum,palmàrio errore : nam tempore quo teriium posse esse quod filerui, nisi gradus amissos recipial
eonciliuin Tolétanum habitum fuit, sedetti Toletansm corani aitano , étc.
non Helladius sedEuphetnius obtinebat,flispalenseis 6. Ex hìs titulus 13 colléctionis S. Martini Braca-
vero Leahder non Isidorus. Qua permotus ratìone rensis propius rem à'tlingit, quo non tam proescribi-
Padilla cent, vii, càp. 33, de eà epistola dubitare tur quain veluti in usti positura indicatur, quod
coepit coltra Petrum de Àlcocer, qui inde primaium episcopus ab episcopis suae provincia? judicaretur.
sedis Toletàna? colligere sluduit, quamvis, eà etiam Cur ergo episcopus Cordubensis in synodo Hispalensi
admissa ; male primàtum Tolétanum ex èà astrui judicatus non fuit? aut si judicatus fuit, cur non
Padilla contèndat. Padilla Codicem à Moràlesio.ì. *u» depositus? cur petit Isidorus ut in synodo Toletàna
C. 21, lauuatum vocàt Ovèlensem : Hernandézius deponalur? NéqUe responderi potest ipsum appel •
Complutensem ; sed untts idémque èst Codex. lasse, nam Isidorus loquitur de depositione in sy-
3. Àpostolicam dèlégàtionem Isidoro commìssam nodo Toletàna péragenda, non de sententia confir-
aliquo modo in èa epistola indicari. Nic. Àritonhis manda ; neque erat cur episcopus Cordubensis, qui
colligebat. < Hìc est, » iiiquit, « Helladius, Totetaiius crimen fatebatur, appellaret. Non levis quidem haec
episcopus, qui nostro Isidoro aequàiis yixit, Sisé-1È est difficultas, sed non tanta ut epistolam ad Helia-
buio, Suinthila et Sisenando règnantibus , ejusque dium suppositiliam esse evincal. Minime quidem
prsecìpue cura fuit cóncilium cógendi in suffraganei mihi dubium est quin ea fuerit Ecclesia; Hispana?
prsesulis dirimendo negotio. Quod vero, pergit, Isi- disciplina, 640lu°d causa depositionis episcoporuni
dorus rem a se non alìènàm èxistimaverit, poterit in conciliò ejus provincia? ad quam pertinerent,
eo quis reducerè, ut apostolìcàm sibi déiegalionem, discuieretur. Sed cur non potuit in peculiari aliquo
seu prìraatis jura conimissà inhuere aliquo modo facto justis de causis ab ea disciplina recedi? Qiiot
videalur. i Minime tamen ego video cur Corduben- soepeaccidunt alicui negoiio adjuncta, qusenecessario
sis episcopus Toletani suffràgàneiis vócetiir : nam ne Vulgari et trita via prócedat efficiunt '?Atque lisce
episcopus Cordubensis metropolitani Hispalensis èst ratio cur in rebus antiquis judicandis inlerduru
suffraganeus erat. Quo pertinèt quoti in epistola di- fallimur. Miraniur qusedàm facta, ac plerumque
cilur Hispalensis Còrdubeiisisecclesia sacerdós is qui non credimus, quia ab adjunctis suis prsecisa, qualia
judicandus erat, ut óphiatur Florèzius toni. V, p. 840, nobis repraesentantur, dirflcullalem ingerunt, quam
ijuanquam Joan. Baptista Perez vóCem Hhpnknsem causarum ignari explrcare non possumus.
redundare suspicatur. Florèzius, ut càp. 22 disi,' 7. In re autem proesenti probabilis quidam ratio
epistolam ad Heliadium disciplina?ecclesiastica?, qua? tG slatim in oculos inCUrrit, eur episcopus Cordubensis
eo tempore in Mispania vigebat, valde consentaneam in synodo Toletàna polius judicari debuerit. Si enim
esse 639 arbilraiur, quiu inde aut sedis Toletàna? crimen epìscopi Cordubensis, ut videtur, non solum
aut Hispalensis primaius ullo modo argualur. manifestimi erat, sed gravissimum eliam, etpoèna
4. Sed hoc maxime èst qUod Hernandézius cotuira slatim vindicandum; -cónciliumvero Hispalense non
eam epistolam urget. Ut enim inscripiio seu dire- illieo congregari poterat r centra cóncilium Toléta-
elio ad cóncilium lertium Tolelanum alicujus librarli num aliis de causis ceactum ilio ipso tempore erat ;
oscitationi tribuatur, doctrina epistolce (ait) cano- cur non potuit, consentiente maxime metropolitano
ni C synodi Hispalensis n et canoni 28 synodi Tole- Isidoro, causa in synodo Toletàna deflnìri? Quod
tanse iv, et titulo 13 colléctionis Martini Bracarensis enim ait Isidorus, agnito a vobisconfessionis eloquio,
contraria est. Conferamus igitur cum bis canonibus non arguit causam in aliquo concilio Hispalensi jam
epistolam ad Heliadium. Ac primum epistola directa fuisse discussam -, sed solum Isidoro, quippe metro-
est non tantum ad Heliadium, sed ad aliquod cónci- politano, jam constare, aut episcopum Cordubensein
lium quod tunc Toléti congregaluni esset. Ila enim crimen fateri, aut in tam manifesto scelere fuisse
habet titulus : Dominis meis et Dei servis, Helladio deprehensum, ut nequaquam negaturus videretur.
cfélefisque,qui cum eo snnt coadunali, episcopis hi- ID Alisesimiles causae exeogitari possunt, ut si rex in
dorus. Id autem petit Isidorus, ut episcopus Còrdu- urbe regia de gravissima Causa cognosci voluisset,
beiisis carnali labe lapsus sancto colinivestró prwsen- vel si episcopus Cordubensis in eadem urbe regia
tatus, agnito a vobis confessionis eloquio, synodali crimen commisisset.
senlenlia a grada sacerdolii deponalur. 8. Levioris ponderis est quod Hernandézius urget,
5. Jam titulus 13 colleclionis Martini Bracarensis auctorem epistola?non videri episcopum, cum verbis
astruit, judicandum episcopum ab episcopis qui in iìlis utalur, Vobissolliciludo pasloralis incumbit, etc.
ejus provinciasunt : quod si episcopi inìer se injudicio Neque enim Isidorus solum Heliadium alloquitur,
discrepent, de vicina provincia alterum convocandum sed universum cóncilium, ad cujus ju"dicium ait
metropolitanum, ut per eum confirmeturquod secun- perlinere istiusmodi graviores sacerdotum causas.
dum rectum p'acuerit. Canon vero 6 concilii u Hispa- Quo autem anno eà synodus Toletàna habita fuerit,
lensis slatuit presbyteros veldiaconosab une episcopo liaud ita in promptu est divinare. Helladius obiit
deponi non posse, sed synodali judicio. In concìlio anno ineunte 633, post octo pontiflcatus annos. Ita-
Tolelano iv, canone 28, deiinitum fuit episcopum, que. inter cóncilium Hispalense n, anno 619, et
presbyierum, aut diaconum, si a gradu suo injutfe de- .____Tolelanum HI, anno 633, causa episcopi Gordubensis
503 AD OPERA S. ISIDORl HISPALENSIS PROLEGOMENA. S04
discussa fuit. Concilio Hispalensi n subscripsit Ho- )- A/ quo Gothi ad fidem conversi sunt, Leandro priinas
norius episcopus Cordubensis, concilio Tolelano in in partes tenente, symbolum Constantinopolilanum cum
Leudefredus episcopus itidem Cordubensis, nimirum m hujusmodi additione legitur : Credimuset in Spiritum
is ad quem aliam Isidori epistolam exstare diximus, s. sanclum, Dominumet vivificatorem, ex Patre et Filio
641 Episcopus depositus quisnam fuerit ignoratur : procedentem. Eadem in synodus Toletàna, cap. 2,
in commentitio Chronico Juliani Perez dicitur Hele- e- constituit ut per omnes Ecctesias Hispania: vel Gal-
ca, successor Honorii, quod sine ullo fondamento to ' Ha:, secundum formam Orientalium Ecclesiarum con-
dictum ostendit Florèzius toni. X, pag. 233, ubi rur- r. cilii Constanlinopolitani, hoc est centum quinquaginta
sus conlirmat epistolam Isidori ad Heliadium germi- i_ episcoporum, symbolum fidei recitetur, ut priusquam
nani sibi videri. Helladii elogium texuit lldefonsus inin dominica dicatur oralio, voce darà a populo decan-
libro de Vir. illustr., cui etiam Carmen sepulcrale [e tetur, etc. Intelligitur autem symbolum Constantino-
prò eodem Helladio tribuitur, quod alii spurium, alii ii politanum cum additione et Filio : quod pra?missum
genuinum quidem, sed nonnihil interpolatum pulant.i. fuerat hoc titulo Fides sancla, quam exposuerunt
Vide tora. I Palrum Toletan.^ pag. 444, cum not. t. ci Palres Constanlinopolitani concila, consona magna:
Mabillonius tom. I Annal. Benedict., et sa?c.u Bene- e- Nicanx synodo. Ac sane eadem verba ex Palre et
dictin., pag. 139, idem epitaphiura partim prò vero '0 BI Filio procedentemsymbolum exhibet, quod in Missa
accipit, parlim verisimile dicit. Golhici officii recitatur.Quod cum ita sit perspicuum,
9. An epistola ad Claudium ducem genuinus Isi- i- nescio cur doctissimus theologus Petavius de Trinit.
dori fetus sit, major est inter viros eruditos contro->. lib. VII, cap. 2, n. 2, non solum dicat ignotum
versia. Bayerius aifirmat fere omnes bibliographos >s esse quando ea additio symboli instituta fuerit, sed
spuriam censere : non tamen in eo numero Me. s. etiam aperte neget concilia Hispana , ac nominatila
Antonius reponendus est; quod aliqui fortasse ex •x Tolétanum HI, in symbolo ipso quidquam adjecisse,
Hernandezii verbis suspicabuntur. Nam Nic. Anto- ,- quainvis fatealur ea in professione fidei posuisse
nius, cum eam epistolam inter alias Isidori recen-i- Spiritum sanctum ex Patre Filioque procedere.
seat, neque rationem ullam dubitandi proferì, neque ie 12. Eo autem tempore quo in Hispania ba?c con-
auctores dissentientes indicat. Neque alii bibliographiili suetudo increbrescebat, multi illic Gra?ci erant,
ita passim eam rejiciunt, ut vult Bayerius ; quiu iu Romanis militibus permisti ', aut in urbibus Conslan-
Nalalis Alexander post eensuram contra epistolas JS tinopolitano imperatori subjectis commorantes, quo-
ad Massonam et Redemptum, suppositionis nota a rum nonnullos ha?resi infectos haud temere credere
se conflxas, Romani primatiim ponlificis, pergit,t, possumus , ut nihil interim de aliis Arianis dicamus,
jure divino egregie asserii Isidorus in epistola ad id r( qui etiam post gentis Gothorum publicam couver-
Claudium ducem, cap. 1 : Sic nos scimus, eie sionem in Hispania remanserant, ut ex nostris histo-
Et In epistola ad Eugenium Tolétanum episcopumaitt:: riis patet. Huc igitur referri potest quod auctor epi-
Quod vero de parililale agitur apostolorum , etc. stola ad Claudium ait : Sed quod subjecisti, habere
10. En pra?cipuam rationem qua heterodoxi per- r- te hwreticos, cum quibus assidue disputas, et quos ad
moti utramque hanc epistolam explodunt. Oudinus is fidem calhoticam sludes revocare , etc. Erat nimirum
pra?terea dicit epistolam ad Claudium fuisse confl- ì- hic Claudius dux Recaredi regis, cujus 643 vir-
ctam post controversias de processione Spiritussanctiiti tutes S. Gregorius lib. vn, epist, 125, al. 124,
tempore Pholii exortas : redolere garrulitatem scho- )- summopere commendat, in Historia Gothorum Isi-
lasticam sseculi xn vel xm, vocem pmlatus prò epi- i- dori i iu Chronico Joannis Biclarensis, et in Vitis
scopo sequioris cctatis esse : affectari obedientiam m Patrum Emeriiensium laudatus.
erga Romanum pontiflcem : de qua, inquit, apud id 13. Igitur cum aliis ha?reticis, tum maxime Gra?cis
velerem Ecclesiam altissimum silentìum ; pra?terea >a permolesta erat addilio ex Filio, in synodo m Tole-
symboli Athanasiani mentionem fieri. Nulla ex bis is tana tam solemni ritu stabilita : quam neque Isidorus
rationibus me commovet quominus epistolam Isidoro •o in Historia Gothorum omisit a?ra 624, ubi de Reca-
abjudicem, quam alioquin eo dignam censeo, neque ie j\j redo ait : Cui concilio idem religiosissimus princeps
facile ab auctoribus sseculi xn vel xm simili stylo [o interfuit, gestaque ejus prmsenlia sua et subscriptione
perscribendam. Lucas Tudensis Kb. n adversus er- x- firmavit, abdicans cum omnibus perfidiata quam Ime
rores Albigensium : cap. 9, verba ex hac epistola la usque Gothorum populus, Ario docente , didicerat, et
ad Claudium ducem contra ha?reticos proferì : Quod \d prwdicans trium personarum unitatem in Deum, Fi-
suggessisli 642 habere te hmreticos, etc. AI. Quod \d liuma Palre consubslantialiter genilumesse, Spiritum
subjecisti. Nec Mariana in not. ad marg.quin vera sit it sanctum inseparabiliter a Patre Filioque procedere, et
dubitai. esse amborumunum Spiritum, unde et unum sunt. Ac
11. Ac primum mirum videri non debet, si Isidori ri fortasse ha?reticievidentiorem sui erroris partem dis-
tempore in Hispania de processione Spiritus sancii iti simulantes.'contra additionem ex Filio se lutius agere
ex Palre et Filio mota fuerit aliqua quaislio. Notum m posse existimarunt, Etsi enimveleres etiam Gra?ciPa-
«ist in conciliis Hispania?jam inde a concilio Tole- ?- tres de processione Spiritus sancti ex Palre Filioque
tano ì symbolum professionemque fidei ila exponi ni recte plerique senserunt, tamen nonnulli non ita
consuevisse, ut Spiritus sanctus a Palre et Filio io dare locuti sunt : multi etiam symbolo addendum
procedere diserte diceretur. In concilio Tolelano HI i,, contendebant.
SOS ISIDORIANA.— PARS II. CHAP. LXXIV. 500
14. Natalis Alexander dissert. 18, sseculiìx et x,:, A interpolata esse occasione controversia?inter Gracos
audiendum esse negat in controversia de processionele . et Laiinos. Epistola sic habet : Ideo quidam ex Grascia
Spiritus sancti Theodoretum, qui, nimio contentio- \- Laiinos proterve nilunlur repreliendere, quod in pro-
nis nesiu in S. Cyrillum abreptus, errorem de pro- )- fessione sancta: fidei Deo corde et ore decantent : Qui
cessione Spiritus sancti a solo Palre primus effuditil ex Patre Filioque procedit : cum in prtedictis conciliis
in confutatione 12 ipsius capitulorum. Verba Theo- >- fuerit posilum , Ex Patre procedit, et sancta Romana
doreti sunt : Quod autem Spiritum Filiiessepronrium m Ecclesia ex Palre Filioque Spiritum sanctum proce-
disserit, siquidemut ejusdem cum eo natura;, et ex 'X dere approbat, atque credit. Qum supradicla' prohibi-
Patre procedentemdixit,, assentiemur, et eam vocem m tio, etc. Superflua videntur, et extra locum verba
lanquam piani admiltemus. Sin hoc asserii, tanquam <n illa : Et sancta Romana... credit, pra?sertim quia in
ex Filio , et per Filium existenliam habeat, velut it epistola primuni additio defenditur, tum 645 dogma
blasphemum hoc impiumque rejiciemus.-Fidem enim n coniirmalur. Ha?c igitur verba epistola? genuina?Tor-
adhibemus dicenli Domino : Spiritus, qui ex Patre•e tasse addita sunt.
procedit : necnon divinissimoPaulo simililer loquenti: 18. Nec graviora alia sunt qua? Oudinus Objicit.
ISos autem non Spiritum mundi accepimus, sed Spi-'" Nam quod in epistola ad Claudium
garrulitatein ne-
ritum qui ex Deo Patre est. B scio quam scholasticam odoratur, alius gravitatem
15. Cur ergo nonnulli in Hispania his similibus is Isidorianam epistolam redolere facile reponeret.
verbis quaestionem nane excitare , et catholicos ur- Verbum prwlalus prò episcopo Isidoriani a?vi esse
gere non potueriht, cum symbolo additum verbumn negat. Veruni Isidorus, ut lib. m Sententiarum pas-
Filioque animadverterent ? Ac ratio cur Hispani id d sim prwposilos, praisules, rectores episcopos, alios-
verbum addiderint, peli potest ex Ratramno lib. n que sacerdotes vocat, et lib. II Synonymorum caput
Contra Gra?cos, qui anno circiler 868 scribebat : integrimi de prmlalis et subditisex planat, ubi de en-
Dein Ariana repullulantevesania,volenlequeconfirmarefi juslibet generis prsepositis et subditis sermonem ha-
non esse recto} fidei Spiritum 644 sanctum dicere e bel, ita in bac epistola ait cmteris ecctesim prmla-
de Patre procedere , hoc quia videretur esse blasphe-- lis, etc; quo scilicet verbo intelligere solet Isidorus
mum , quoniam duorum profiteretur esse Pater, id est~t eos qui auctoritatem habent pra?cipiendi. Exstat
Filii et Spiritus sancii, liane quoque blasphemiam n etiam Cypriani liber de Simplicitate pmlatorum : sed
propellendam decernentes Ecclesia: doclores, super- antiquus verusque titulus est de Unitale Ecclesia:.
addidere symbolo, Spiritum sanctum de Filio quoque e 19. Quod apud veteres altissimum sit de obedien-
procedere; ne si de Patre tantum procedens diceretur,» tia erga Romannm pontiOcem silentium , ut jactat
pularelur Filius , nec diceretur Spiritus Filii. ( Oudinus, a catholicis
theologis satis superque refel-
16. Auctorilate Isidori et Toletanorum concilio- litur. De veteris Ecclesia? Hispana? observantia erga
rum compressi Ariani, aliive Gra?ci in Hispaniai Romanam sedem luculenta exstant monumenta : de
degentes , controversiam de processione Spirituss qua videri potest Collectio Concilior. Hisp. a Pueyo
sancti additioneve Filioque ulterius non videnturr ad juris canonici formam digesta, cujus titulus 1 est
promovisse. Consuetudo vero illa legendi canendivee de Romano pontifice in sex capita distinctus ; tilu-
symboli Constanlinopolitani cum additione Filioque,> - lus II, de sedis apostolica: Vicariis ac Legalis, capiti-
Ecclesiis Hispania?etGallia? Gothica?communis, pro-- bus quatuor constans. In pra?fatione colléctionis ge-
cedente tempore in aliis Gallia? et imperii Gallo-- nuina? canonum Ecclesia? Gothica?, Isidoro etiam au-
Germanici partibus propagata fuit, pra?sertiin CaroloJ tiquiore, nisi ipsum auctorem velis dicere, sic legi-
Magno imperante, cujus dilioni nonnulla quoquee mus apud Marcam de vet. Collect. canon., Balleri-
Hispania?pars subjacebat. Anno igitur 809 Joanness nios et alios : Subjicienles etiam decreta prassulnm
quidam monachus Hierosolymitanus eamdem qua?- Romanorum, in quibus prò culmine sedis apostolica:
stionem commovit, adversus quem cóncilium Aquis- non impar conciliorum exstat auctoritas. Consonat
granense coactum fuit : legatio quoque ad Leonem IIII cóncilium Hispalense n, cui Isidorus prafuit, cap. 2,
pontificem missa, in qua , stabilito dogmate de pro-- UH tricennalis objecliosilentium poni't : hoc enim et
cessione Spiritus sancti, pontifex approbare noluitt swcularium principum edicta prwcipiunl, et prmsulum
consue:udinem symboli in missarum soleraniis can- Romanorum decreoit auctoritas. Burrielii epistolam
tandi, ac multo minus, cum additione Filioque : cap. 40 Latinam feci, qua ille affirmat ex veteri no-
cbnsiliumque exhibuit, ut paulatiui, si fieri posset,, stra collectione canonum evidentissime comprobari
ea consuetudo aboleretur, ut ex Aclis legatiouiss Hispanorum perpetuam erga Romanos pontifices ob-
constat apud Labbeum in collect. Goncil. Verunii servantiam et obedientiam. Non omittam religiosis-
eodem sa?culovel a Nicolao I, vel circa ejus temporai simi regis Sisebuti, qui ante Isidorum obiit, testimo-
Ecclesia quoque Romana eamdem recepii, ut colli- nium ex epistola ad Adualvaldum regem Longobar-
gilur ex epistola encyclica Photii contra Nicolaum. dorum apud Floreziumlom. VH Hisp. sacr., pag. 321
17. Perspicuum ex his est epistolam ad Claudiumi seq. : i Doctor gentium currens per magislri vestigia
censendam spuriam non esse, quia in ea de pro-- his verbis enuntiat: Unus Deus, una fides, unum
cessione ex Patre et Filio, deque additione Filioquee baptisma. 646 Clare lucideque permonuit unam ad
agitur. Non tamen difficulter credam aliqua verbaÌ cultum venerationis esse confessionem credeuiium,
807 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PKOLKGOMENA. S(é
quam sequax Ecclesìa.aD apostolis tràditam RomanaaÀostendi, dubiiàt àn idem sit Rèdémjttus clericus ee-
suscepit, et récte petentibus, ha?ieticOrumsegetibuss desia? Hispalensis àuclor narrafiouis de obitu ìsU
exstirpaiis, malemis affeclibus iràdidit. » S. BraulioÌ dori, et Redéttiptus archidlacOttus, cui epistola di-
Isidori amieus, et, ut multi volunt, discipulus, etiami récta inscribìtur : ac poliùs credit hunc fuisse
in ea epistola, qua gesta Hispanorum Patrum no- Redemptum Emeritensètii archidiaconum, qui eodem
mine concilii vi Toletani defendit, sic Honorium I tèmpore florebat. Suadere hoc ipsum potest, ut
alloquitur tom. XXX Hisp. sacr., epist. 21 : «Optinie? idem Florèzius ioni. Xlil Hisp. sacr. confipmatj quod
satis valdeque congrue cathedra? vesira?, a Deo vobis3 àuclor harràtionis de obitu S. Isidori dericus appel-
collata?, munus persolvilis, cum sancta sollicitudine? làtur, èum alter archidiaconus vòcetur. Etsi éhiin
omnium ecclesiarum, pra?nitenle doctrince lumiue,, clerici norneti commune quodammodo est,, tàttici»
et in speculis constituti, Ecclesia?Chrisli digua tuta-- jam tum inter clerici et diaconi appellalionem disciri-
mina providetis, et dominici»tunica? derisores [Fortei fnett aliquod èràt, ut in judicio inter Martianum et
divisores] divini gladio verbi et superni telo zelii Habentium episcopòs in concilio vi Tolelano, apud
confodilis, atque sanctam domimi Dei matrem no-- Pueyum pag. 690, Per TiMOlhéumfune clericum,
strani studio vostro vel yigilantia a nefandis pra?va- modo autem diaconum. *
ricalprlbus.et exsecrandis desertoribus ad Nehemia? *B
; 22. Bayerius argumentà proferì ob qua? epietola
similitudinem expurgalis. > ad Redemptum suspectà videri potest ; quia stylus
20. Symboli Alhanasiani mentionem in epistola ad' ejus hodiernum in scholis arguendi morem sapere
Claudium Oudinus objicit. Quid tum inde?Consen- videtur ; quia verba illa, pannos autem lineo*, quo*
tiunt viri dodi, etiam ii qui symbolum illud Athana- Corporalia dieimus, sequitts pra? bidonano ssecuhuu
sii esse negant., niliilominus anliquissimum esse, > redoleni : quia de pane azymo ac fermentato disserit
cum in quodam veteri Codice Gregorii Magni tem- longe àntequam de hoc argumento lis inter Laiinos
pore exaralo repertum meriti Sive ergo Vigiliusi Gra?Cosque oborta essét. Observat Mabillonium et
Tapsensis sseculo v exeunte symbolum sub Allumimi> cardinalem Bona alteram tantum e tribùs Leonii
nomine ediderit, ut multi -volunt, sive eodem sseculo> Acrideni archiepiscopi Bulgaria? ad Leonem IX de
ineunte, Vincenlius Lirinensis, ut alii malunt, cer- hoc argumento epistolis, apud Baronium ad aiinum
tuni est ab Isidoro sub Athanasii nomine laudari pò-'-' 1053 Latine editarli, videri legisse : cum ipseolira e
tuisse. Confer Natalem Alexandrum sa?culoiv, cap. 6,> Gra?co Antonii Attgustini Codice tres descripsérit ;
art. 8, qui observat, in synodo Augustodunensi anno1 in quibus tamen nihil inverni quod Isidoro ansam
670 Symbolum S. Athanasii a clericis recensendum^ pnebuisse potuerit ad Redemptum scribendi. Nihilo-
prsescribi, et jam ab anno 633aliqua ex isto symbolo> G i minus Bayerius plura ptofert, ut epistolam a censura
videri descritta in ea confessione fidei.qua? edita est1 suppositionis vindicet. 648 < Quidni, > inquit, t hsee
a celeberrimo concilio Tolelano iv, cap. 1, prpesìde - epistola ante utriusque Ecclesia? de pane azymo et
scilicet Isidoro nostro. fermentato litem, occasione scrupuli, ut in eadem
21. Epistolam ad Redemptum ab eodem aucloreì legitiir, de eo aliisque ecclesiastica? disciplina? arli-
confictam fidenter pronuntiat Oudinus, atque addit : culis Redempto oborti scribi ab Isidoro potuit ? Ne-
Ita censenl omnes eruditi. Falsam quidem banc epi-- , que in ea, ut Mabilloniopersuasum fini, controver-
stolam censent Labbeus in comment. ad lìbr. Bel-- sia? inter utramque Ecclesiam mentio, ac ne vola
larmin. de Script, ecclesiasl., qui scriptam post con- quidem, aut yestigium exstat. > Addii epistolam ni-
troversiam de azymo exislimat, Caveus, Cellieriuss Ini absonuin, aut Isidoro indignum continere, ejus
n. 31, Dupinius, au;tores supplementi Aclorum eru- doetrinam cum catbolico dogmale mirifice consen-
ditorum tom. II, se :t. 9, p. 475, àlii apud Plaeciumi tire; neque demum slylum prorsus ab Isidoriauo
n. 1484. Fabricius n. 23 solum ait eam suspectamii abludere. Viderinl Ime tamen, concludit, quibus ve-
Iiaberi a viris doctissimis. Suspectà quoque visa fuitt teris Ecclesia: disciplina: sludium animo hairet.
Florezio 647 tom x'^ H'sp. sacr., pag. 319. Na- 23. Ut a verbo corporalia incipiam, fortasse glossa
talis Alexander, qui epistolam ad Claudium recipit, , j) est e margine in textum intrusa, quos corporalia di-
banc confictam àsserit post exortas inter Gra?cos s cinius. Neque tamen persuaderi facile potest, Isido-
Latinosque controvisrsias de azymo, adeoque postt riano ssecjilo eam verbi significationem in usu non
Photianum schismal Nic. Antonius, postquam aui-- fuisse ; quandoquidem ea vox ita usurpata exstat iu
madvertit cardinalemBona lib. iRer. lilurg., cap. 23,'; libro Sacramentorum Gregorii Magni, in Ordine Ro-
eamdem epistolam ut supposititiam configere, Ma- mano, in Missali Francorum. veteri, pag,. 400, iu
billoiiiuni etiam , qui àzymi causarci adversus cardi- Capilulis Caroli Magni cap. 234, lib. VII,apud Aleui-
nalem Bona egit, argumentum ex hac epistola aliass num, Amalarium, et alios veteres, quos Ducangius
validissiinum inter dubia eonjecisse disserl. de Panee excitat. In Missali Gotbico-Hispano , pag. 219, ad
euchar. azym. etferment., cap. 6, ipse quodammodoj pra?paraiionem missa?habemus oralionem : Ad,ex-
dubius lineret. Qua?ritqua ratione Isidorus ad suumi tcndendum corporalia dicat sacerdos : In tuo con-
archidiaconum Redemptum scrìbere potuerit ? Agé- speclu, quaisumus, Domine, lime nostra munera lib*
bat forsàn* inquit, eo ipso tempore in curia regiaa piacila sinl, ut nos tibi piacere valeamus : aitollile
Isidorus, ut ex epistola ad Brauliouein inter hUo-. >- portas, principes, vestras, et elevamini,porfa; wterm-
riauas decima colligi potest. Florèzius, ut cap. 6 les, et iniroibit rex glori®, etc. Sed observandum.
S09 ISIDORIANA.— PARS II. CAP. LXXIV. 510
corporalia a Gotho-Hispanis dieta non pannos, qui-' A . Armenis, qui, ad Eutychianam bseresim deficientes,
bus corpus Dominiritu Romano imponitur, sed qui- azymo pane uti cceperant, viiio id Gra?cidabant, ac
bus dona sacra, et ipsum altare a diacono cooperie- vetus formula Armenorum, ad fidem catholicam et
bantur. Ac fortasse in rubrica MissalisGolho-His- concordiam cum Ecclesia Gra?ca650 redeuntium, a
pani legendum eril ad extoltendum corporalia ; nisii Cotelerio in not. ad lib. v Constit. apostol. descripla,
ita coopertorium attolleretur, ut super altare illieo> hoc anathema exprimebat : Siquis in panem obiatio-
extenderetur ; nam in Missa dominica?prima?adven- nis non immittil fermentum et sai, nec aquam cum vino
tus pag. 2 rubrica alia est : Dimiltendo patenam su- in sanctum calicem, anathema sit. Allegai!tur etiam
per eorporales ; vel, quod magis credo, calix et pa- qusedam Gregorii Magni verba a Gennadio patriar-
tena super corporalia ponerèntur, et plicata extremai dia Constantinopolitano prò synodo Fiorentina, et a
aliqua corporalium parte cooperirentur, ut colligitur' . S. Thoma HI part., qusest. 74, art. 4, et in Catena
ex iis qua? cardinalis Bona diss.erit Rer. liturg. lib. i,, super Maitliseum,veluti ex illius regesto deprompta :
cap. 25, nura. 11. Consonat his cóncilium Coyacense, sed, ut viri eruditi jam observarunt, in nullis S.
in dioscesi Ovetensi anno 1050 celebratimi : Subius Gregorii operibus ea reperiunlur, Ita vero habent :
calicemet desuper corporale tineum mundum et inte^ Solet multos perturbare, quamobrem m ecclesia qui-
grum. Golho-Hispani et Mozarabes panem et corpusi B • dam panes azymos, quidam offeruni fermentalos. Rq-
Domini in patena semper relinebant. mana Ecclesia offerì azymospanes, etc, sed sive in
649 2*- Controversia ergo in epistola ad Re- azymo, sive in fermentaloconficiatur, Domini corput
demptum videtur esse non de his pannis quos nos; el Salvatori» nostri sumimus.
corporalia dicimus, sed de velo, seu pannis, quibus; 26. In eo autem maxima hujus rei difficultas ver-
apud Gothos diaconus dona sacra cooperiebat, quodI satur, an Isidori tempore usus azymorum in Ec-
quidem velum, seu pallium, nunc solet esse sericum, clesia Latina, prsesertim Gothico-Hispana fuerit.
auroque interlextum, sed, ut ex epistola arguitur, Dissentiunt enim inter seviri doclissimi. Mabillo-
oliiu erat, saltem apud plures Occidentales Ecclesias, niUs in prsefat. saeculi HI Ben'edictini, et in disseri.
Tineum. Gregorius Turonensis lib. VII,cap. "2, vocàt; singulari de pane eucharistico azymo et fermentato,
coopertorium, quo altare dominicumcum óblalionibus; et Cbristianus Lupus tom. Ili Schol. in decr. et ca-
tegitur : quod ponilur super mimerà altaris. Nèque> non. Concil. in dissert. de Actis S. Leonis IX. cap. 7
verba epistola? abludunt : UH sericos pannos, nos; seqq., contendunt perpetuimi fuisse in Ecclesia La-
autem lineos, quos CORPORALIA. dicimus, ad ornamenta; tina ab ipso suscepta?fidei inilio pànis aiymi euchà-
tanti sacrifica exhibemus. Mullis post sa?culis in ristici usura. Contra Sirmondus in dissert. de azymo
Hispania idem pallium quo calix cooperitur corpo- - usum panis fermentati in Ecclesia Latina solemnem
ralium nomen adhuc oblinebat, ut constai ex lege oclingentis eoque ampHus annis fuisse, neque re-
Alfonsi IX, part. i, tit. 4, lege 57 : Corporales son cepta azyma nisi*post Photii schisma propugnat ;
dkhos aquellospannos blancos, queponensobreelcaliz, cui opinioni cardinalis Bona, lib. i Rer. liturg.
con que lo cubren, quando face el clerigoel sacramento cap. 2, adba?sit, nisi quod azyma non oninino, ut
del Corpus Domini, e eslosno deven ser de iirgo, niti Sirmondus , ab Ecclesia Latina primis illis sa?culis
de panno tinto , mas de panno de lino puro e bianco. excludit. Rationes prò utraque parte Natalis Alexan-
Sed prò vario tempore diversisque regionibus corpo- der in dissert. 11 sa?culi xi el xn, art. 3, accuratis-
ralium nomen diversis pannis altari inservientibus sime exponit, sed prò neutra sententiam ferre au-
invenitur tributum, ut videre poteris apud Ducan- det : aliquantulum.tamen sibi contrarius, qui sseculo
giuui verb. Corporale, Palla, Substratorium. vn, cap. 3, art. 22, constare ait ex canone 6 conci-
25. Aliud lortasse recentioris styli indicium ali- liixvi Toletani, pane fermentato Ecclesiam Hispa-
quis reponet in verbis epistola? ad Redemptum , nam illis temporibus usam fuisse*et cap. 4, art. 4,
Cumnon ànt de essentia, sive substantia sacramenti. negat epislo'.am ad Redemptum Isidori esse, quia ea
Sed qusedam none inter theologos communiores . a?tate Hispanicà? Ecclesia? fermentatum consecra-
pbrases in antiqutoribus Patribus fundamentum lia- bant. In pra?senti aulem dissertalione observat,
bent. Particula? prsepositionis de usus adeo varius utrosque canonem 6 concilii Toletani xvi prò se al-
mlrusque est apud optimos etiam Latinitatis au- l'erre, et concludil : Judieet lector cui opinioni faveat.
ctores, ut difficile possit in proposila phrasi novitas Crediderim verba concilii Toletani cum utraque opi-
aliqua recognoscL Quod autem ante conlroversiam nione componi posse, adeoque neutri favere.
de pane azymo inter Latinos et Gra?cos excitatam 651 27. Reprehendit cóncilium cap; 6 eos qui
Redempto scrupnlus aliquis de eo discrimine oriri i non panes mundos et studio pra?paratos supra men-
potuerit, imo quod tempore quoque Isidori nounulli sam Dominiiu sacrificio offerant, sed passim quo-
orientales consuetudinem Latinorum in reprehen- inodo unumquemque aut necessitas impuleril, aut
sionem vocare studuerint, nihil cene est causa? cur voluntas coegerit, de panibus suis usibus praparatis
negemus. Nam si ea?dem erant dissidii causa?, cur crustulam iu rotunditatem auferant, eamque super
non et quaedam initia esse potuerunt qua? tamen in altare cum vino et aqua prò sacro libamine offerant.
apertum belloin et schisma non nisi post multa Quod factum nequaquam in sacra? aucioriialis histo-
saeeula, aliis obortis controversiis, eruperint ? Sic ria uspiam gestum perpendilur. > Prpbat deinde»
Mi AD OPERA S. ISIDORI Hl^PALENSIR PROLEGOMENI. 51»
Chrislum panem intcgrum accepisse, et benedicenaoo A J cóncilium Tolétanum damnabàt ; scilicet quod ea
confregisse, et pergit : t Quid aliud instituit nos, nisi
5i rotunda crustula ex panibus vulgo usitatis confice-
ut panem integrum sumentes super altaris ejus men- i- ; rentur. Hac autem in parte, qua cóncilium vult pa-
sam benedicendum ponamus, non pariiculam panis, 5, nem sanctificandum debere esse nitidum et ex studio
quod caput nostrum' nequaquam fecisse perpendimus ? pra?paratum , Mabillonius arguit panem azyuium
Nam si homo sua?vita? diligentiam stùdiosius adhi- i- pra?cipi ; Sirmondus, cardinalis Bona et alii colli-
bere procurat, quanto magis sacris Dei cultibus is gunt panem fermentatum non rejici, cum expressa,
nitorem debitum exhibere summopere debet ? Unde le uloportebat, mentio non fiat : quibus etiam Chri-
temerilatis hujus, aut nescienti* cupidites lerminum n stianus Lupus assentitur, quamvis usum panis fer-
ponere, id unanimitatis nostra? delegit conventus, ut ii mentati Ecclesia? Hispàna? proprium, non Latina?
non aliter panis in altari Domini sacerdotali bene- >- communem indcastruat. Rerum confirmo capilulum
diclione sanclificandus proponàlur, nisi integer et ?t concilii xvi Toletani cum utraque sententia conc-
nitidus, qui ex studio fuerit praeparatùs,- neque ie rere posse, cum verba illa nitidus et ex studio prai-
grande aliquid, sed modica tantum oblata, secundum ii paratus panem azymum salis innuant, si alioquin
quod ecclesiastica consuetudo retèntat : cujus relì- ì- usus illius lune viguisset, et possilit etiam peculia-
quise aut ad conservandum modico loculo absque ] rem curam ac diligentiam , sive studium panis
ie B
aliqua injuria facilius conserventur, aut si ad consu- i- eliam fermentati ex optima farina conliciendi signiti-
mendum fuerit necessarium, non ventrem illius qui ii care : adeoque ex aliis monumentis lis tanta est di-
sumpseril, gravis farciminis onere premat. i rimcnda, quam nostrum non est componere. Credi-
28. Deest fortasse aliquid inter verba fecisseper- derim tamen cóncilium Coyacense, anno 1050 habi-
pendimus, et Nam si homo. Sentenlia certe concilii ii tum, opinioni Sirmondi et cardinalis Bona? favere :
est, panem sancliflcandum in altari reponi debere, t Hoslia sit ex frumento,, sana, et integra, al., exfru-
qui integer sit, nitidus, ex studio pra?paralus, mo- »- mento eleclo, ubi nulla azymi mentio, ut necessarium
dica mole. Apparet jam tum aliquod initium in Hi- i- videbatur, si communis esset consuetudo. Exstat
spania earum particularum, quue nunc consecrata? ae Joan. Golter Hermanni Historia 653 concertalionum
communicantibus distribuunlur : quod a concilio o de pane azymo, etc. Lipsia?1737. Interea relinquitur,
damnatur, quia contra veterani consuetudinem erat,t, epistolam ad Redemptum ex hoc capite saltem du-
et Christus panem integrum accepit, quem benedicens is biam esse.
iregit deditque discipulis suis. Ac nisi multimi fallor,
r, 30. Quod autem vasa quibus sacrifica immolatili
legendum est, crusiula in rotundilatem auferant,t, agitur melallina potius debeant esse , ut in eadem
eaque, etc. Nam elsi crusiula femineo genere dici si G
( «pistola exponitur, quam lignea, vel fictilia , id ex
potest a crusta, tamen hoc loco melius videtur cru- :- antiqua consuetudine videtur dictum. Cóncilium
stula in plurali neutro a crusfum. Ut enim advertit it Coyacense nuper laudatum : Ita ut non sacrificent
Servius ad lib. VII^Eneid. vers. 114 : Cruslum et et cum calice ligneo vel fidili. Lege, si vacat, cardina-
crusta neulraliler dicimus de his qua: comedi possunt, *, lem Bonam Rer. lilurg. lib. ì, cap. 25, qui num. 2
femineo autem genere qum comesse non possumus. s. concludit, orthodoxam Ecclesiam semper et ubique
Neque alius concilii sensus esse potest : loquitur ir in hoc conspirasse, ut aureis vel argenteis calicibus
enim de pane qui integer accipiendus 652 erat> el 2t sacerdotes uterenlur. De palla linea, qua? corporale
particulatim confractus dislribuendus ; cujus reliquia?se dicitur, multa etiam tradit doctissimus idem cardi-
aut modico loculo conservarentur, aut consumeren- i- nalis ibid. num. 11, qua? epistola? ad Redemptum
tur : exemplumque Christi repetitur, qui panem inte- e- consentanea sunt. Sententia quoque veterum Pa-
grum accipiens(non buccellam),quem post benedictio- J- trum fuit, verba ccelestis oraculi non subjacere.ut
nem confringens suis particulatim discipulis dederit. '• ait àuclor epistola? ad Redemptum, Prisciani re-
Non igitur reprehenduntur qui unum aliquod crustu- i- gulis, vel Donali. Gregorius Magnus in epistola ad
lum panis rolundum, sive unam buccellam super ?r Leandrum, praemissaExpositioni in Job : lndignum
altare offerebant., scilicet prò ipso solo offerente le D
] vehemenlerexistimo, ut verba cmlestisoraculi resirin-
sacerdote, sed qui plura crusiula rotunda ad altare fe gam sub regulis Donali. Neque enim hwc ab ullis in-
-afierebant.qua? deinde sanclificata sine fractione ie terpretibus in Scripturm sacro: aucloritale servata
communicantibus dabant. sunt.
29. Qua?nampanis consecrandi forma seu figura fa 31. De epistola ad Eugenium dicendum superest.
olim fuerit, et quomodo ad hanc hostiarum el par- r- Perezius in not. asserit hunc fuisse Eugenium II
ticularum formam, qua nunc utimur, deventum in anlisliiem Tolétanum, Justi successorem. Nonnulli
sit, accuratissime perscrutatur cardinalis Bona ìa propterea putarunt inscriptionem falsam esse, quia
Rer. liturg. lib. i, cap. 23. Sed hostiarum et parti- ,i- Justum post Isidorum vita functum credebant ; quod
cularum originem ex sa?culis posterioribus repetit ; : Oudinus refellit, quamvis epistolam ejusdem suppo-
quod veruni quidem est, si de communi usu iu eccle- e- sitionis et auctoris cum pra?cedentibus esse, dicat.
siis recepto sermo sit. Alioquin initium ex ea con- n- Florèzius tom. V Hisp. sacr. pag. 267, epistolam
suetudine repeli debet, qua? in concilio Toletano io prò legithna habet, sed ad Eugenium Tolelanum
repreheusa, postea tamen iu meliorem formam red- d- scriptain non censet : cum enim Justus pra?decessor
acta invaluit., ab eo vitio expurgata quod simul ul anno 636, mense Martio prope medium obierit,
SÌS iSlDORÌANA.— PARS 11. CAP. LXXV. SU
cousecratio Eugenii circa finem ejusdem mensis, noni A 3. Alia est epistola Isidori nomine in Codice Vati-
ante, collocari debet : Isidorus autem obiit inilio> cano 4418 satis antiquo, de quo cap. 97, inter alia
mensis sequentis Aprilis. Non ergo idoneum tempus» opera medica sic inscripta pag. 167 terg. rubrica :
effluxisse videtur, ut Isidorus ad Eugenium jam epi- Incipit epistola Ysidori Spaniensi. Rursus pag. 108,
scopum litteras dare potuerit. Quid, quod epistolai recentiori manu : Epistola Isidori : Quatuor sunt
potius ad episcopum antiquum directa videtur?ì venti, quatuor anguli cmli, etc. Epistola a Christiano
\estrm sanclilalis litteras per nunlium suscipiens i homine videtur confecta, qui qua?dam ex Isidoro
Verecundum, rerum omnium conditori grates impen-- sumpsit, scilicet ex lib. iv Etymologiarum, qui est
dimus, quod Ecclesia; sancloe sua: mentis et corporiss de medicina, et aliis in locis. Fabricius tom. XIII
vestri valetudinem conservare dignalur. Existimatt Bibliot. Gra?c, pag. 746, inter velerés medicos re-
ergo Florèzius epistolam ad Eugenium Egarensem , censet Isidorum Aniiochenum a Galeno citatum, et
qui concilio iv Toletano cum Isidoro subscripsil,, Isidorum Memphitem ab Aetio. Addit Isidorum Hi-
directam fuisse. Inscriplio quidem certam episcopii spalensem medicis a Tiraquello annumerari propler
654 sedem non designat, et chronologica ratio» ea qua? de rerum proprietate scripsit, et multa alia
quam Florèzius explicat, conlra Eugenium Toléta- ad medicinam perlinentia, praesertim lib. xl, xn, xvi
num facit. I et xvii Etymol. Nescio an quod dicit de proprietate
JJ
32. Partem hujus epistola? ad Eugenium Lucasi rerum ìntelligat opus a Sigeberlo indicatum : Scri-
Tudensis operi suo de Albigensium ha?resi inseruit : psit et libros duos de Differentiis verborum, sive de
Mariana etiam libro vi, e. 6, Hist. Hisp., qui amici- proprietate rerum, an solum innuat Isidorum in libris
tiam inde colligit qua? inter Isidorum Eugeniumquee Etymologiarum plura de rerum proprietate scripsisse.
Tolelanum n intercedebat, et in not. ad Lucam Tu- 4. In bibliotheca Romana Angelica Codex est
densem lib. n, cap. 1, aflirmat eam epistolam exstaree membranaeeus in-4, sseculi xiv circiter, inscriptus :
in vetusto Codice templi Toletani. Lucas vero Isido- isidorus et alii de medicina : hxterea moneo te, me-
rum auctorem laudat, sed opus sive locum, ex quoo dice, sicut ego monitus sum a nostris magistris, etc.
verba ejus depromit, non nominat. Natalis Alexan- Desini! : posse noscilur. Explicit Isidorus. Alloquitut
der primatum Romani pontificis jure divino egregiee quemdam suum nepotem. Non exprimitur ess^'jfsi-,
ab Isidoro in hac quoque epistola, ut in alia ad Clau- i- dorum Hispalensem. SeqUuntur qua?dam an/Onyfùa':_
dium, confirmariasserii. Oudinus, ut dixi, Dupinius,i, Medicina èst qua: corpus vel tuelur, vel resfafet; etc.
Dalfceus, Tenlzelius et alii, pra?sertim heterodoxi,, Hic est liber quartus imperfectus Eiymoldgiaruni
commentitiam aperte dicunt cum ob affeclam ergaa Isidori. Postea Incipit liber aureus : Si dolor^pitjsr
Romanum pontificem obedientiam, tum ob injectam^ neQ etc. Explicit liber aureus. Deinde IncipiuniTtùii^
symboli Athanasiani mentionem : qua? duo objecta a magislri Rariholommi : Hydrophobia est passio, etc.
jam diluì, cum de epistola ad Claudium disputavi. i. Codex in line videlur mulilus.
De hac igitur epistola, an sit Isidori, minor est du-' 5. Suspicor medio a?vo Isidorum àliquem exsti-
bitaudi ratio, quam de precedenti ad Redemptum »; lisse, qui Latinis litteris medicinam illustrare prò
major fortasse eliam asserendi eam ab Isidoro scri-l" virili parie conatus fuerit. Nam in Codice eliam
ptam, quoniam a Luca Tudensi jam reperitur lau- '" Vaticano 2439 membranaceo in-fol. post Averrois
data. Veruni cum ipsius Tudensis auctoritas satis 1S commentarium super Cantica Avicenna?, magistro
firma aut antiqua non sit, dum cerliora veluslioris's Armengando Blaxii de Monte Pessulano ex Arabico
setatis exemplaria non oslendantur, quatuor has epi- i- interprete, pag. 45, sunt Joannis Damasceni aplio-
stolas saltem dubias esse pronuntiabo. rismi subjecto commentario. Aphorismi incipiunt :
CAPUT LXXV. Liberet te Deus, fili amantissime, a devioerroris. Com-
. menlarium vero : Jo'annesDamascenus, tradens quos-
De aliis epìstolis Isidoro atlributis aut affirtis. Epi-
stola Isidori medica commentilia. An Isidorus ali- i- dam canones medicina: operi suo 658 prmmittit
quod de medicina opus conscripserit. procemium. In fine ha?c est rubrica : Expliciunt
1. Canonicus Legionensis, auctor Vita?S. isidori ri D aphorismi Joannis Damasceni, filii Serapionis, cum
apud"Bollandianos, refert Isidorum adirne juvenem m commento beali Isidori. Codex sseculi xiv circiter
epistolam ad Gregorium Magnumde beatitudine scri- i- est. Neque Armengandi Blaxii, ncque Isidori alicu-
psisse : cujus mentio apud anliquiores alios non ex- *- jus medici Fabricius in Bibliotheca medii a?vim<?-
stat, ut cap. 18, n. 9, observavi : neque ejus exem- i- minit. Joannes Damascenus medicus ille ipso est
plum usquam*ìnveniri puto. quem Fabricius lom. XM Bibl. Gra?ca?librimi apbo-
2. In Codice Valicano 3791, post Isidori epislolas ad
id rismorum 160 ad Jìlium scripsisse testatur, et ad
Leudefredumet Massonam,inscriplio hsecest : ìncipit nt sa?culum vili prope finem revocat. Etsi enim de
episloladenominibushmriticorumquiunitatem Ecclesia: 'm Joanne Damasceno, Serapionis filio, in Serapione
turbaverunl, Isidori. Sed 655 id depromptum est si agere pollicilus est, tamen id solum prolulit : Joan-
ex lib. vni Etymol. cap. 5 : Quidam eliam hwre- •e- nes Serapio, aut, ut alii vocant, Serapionis filius,
lici, eie. Alia adduntur ex cap. 6, sub litulo : De ìe medicusArabs circa annum Chrisii 1070, mullis sos-
philosophisgenlium qumdam. De hac epistola Rerum ia culis vixit "post Serapionem mediami Alexandri-
cap. 86. num, etc. Arabis autem illius, quem ad smculumvili
515 AD OPERA S. ISIDORI MSPALENSiS PRÓLEGOMENA. 816
perperani reférùhì alti," plura scripla Latine versa; À }, id non Isidoro tribuendumerit, std aut Theoditco, aut
hdbemùs, étc. Ai auctor apborismorum ad filium ad[ Avicenna;. Rodriguezius, tom. 11 Bibl. Hisp., pag.
sa?cùiùmvili ab ipso Fabricio refertur. Quidquid idI 344, sententiam Nic. Antonii male expressit : ait
èst, certe Isidorus noster commentarium in apho-- enim eum apologiam prò Theodisclo adornasse, cui
rismos scripioris longe se posterioris minime edere> nonnulli errorem Adoptianorum imputaverant, cum
potuit. Nic. Antonius ne exsiitisse quidemullumTheodisclum
6. Quòd si aliquis, Ut opinor, fuit Isidorus, quii anlistitem Hispàlensemcontendati
medio sevo, ut dixi, nomen suum inter inedicosi 9. Nullum quidem fuisse Theodisclum , qui post
scriptores professi» fuerit, facile fuit ut ineptii Isidorum sedem Hispàlensem tenuerit, cap. 12 de-
librarii Isidorum Hispàlensem , cujus late fama per- monstratum jam manet. Neque tamen propterea
vagala erat, auctofem crederent. Ac fonasse auctore Lucani Tudensem auctorem conlinuationi» chronici
continuationis Isidoriani Chronici sub Ildefonsi no- Isidoriani Ildefonso affida?, aut interpolatorem cre-
mine vel prorsus confict», vel plurimum interpo- diderim, quod multi pulant. Nam Rodericus quoque
lata?, inde occàsionem sumpsit, ut qua?damde libris> Toletanus, Luca?sequalis aut etiam antiquioi-, eam-
niedicis isidori a commentino pariter Theodisclo,, dem conlinualionem legisse videtur, ut apparét lib;
Isidori successore, faìsatis in vulgus spargerei : B j n de Reb. Hisp, cap. 21, ubi de Cindasuindoait : Li-
e Successit beatissimo Isidoro Theodisclus, na- bros vanclorum Patrum diligenter fecit perquiri, et
tiòne Gra?cùs, etc. Libros quosdam deNaluris ì institula beati Isidori firmiter observari. Hic perfidum
rerum et Arte medicina?, necnon et de Arte notoria,, Theodistum Hispàlensem episcopumsynodali senten-
quos pater Isidorus facundo stylo composuerat, ett lia in exsiliummisit, et dignilatemprimalia;, quam ab
neduni ad publicum venerant, in odium.(idei cor- antiquo habueral, lolius approbalione conciliiTolelanm
rupit, Tesecans vera et inserens falsa : atque perr Ecclesia;confirmavit.De corruptis Isidori libris nihil
qUéradam Arabum nòmine Avicennam de Latino inÌ Rodericus 658 diserte proferì, vel quia inslituto
Aràbicùm transtulit. > suo satis erat, si Theodisclum aut Theodistum per-
7. Totàin liane fàbùlam merito explodit Nic, An-- fidum appellarci, vel quia fortasse éxemplar conti-
tonius, qui ex interpolato hujusmodi chronico erro- nuationis Chronici Isidoriani minus corruptum nactus
reiii ortùm putat eorum qui Avicennam Hispaiium i fuit, ut loc cit. jamrnonui,
fuisse éxistiniarùnt ; cum iàmeri Avicenna, princepss 1O.Inter Isidori epistolas rei'erre aliquis possàt
scilicet medicorum Arabum neque in Hispania natus,, qpùsculum de Institutione bona?vita?, de quo cap.
neque illue àccessisse unquam videatur",et sa?culoxiI 82; nam epistola?nomine insignilur in CodiceVali-
démum vixerit, ut osteiidit Hb. VII, cap. 2, ubiiQ| cano-Palatino 832, ubi tamen non Isidoro, sed
duos Avìcèhnas sine ullo fundamento ab aliis di- Ambrosio perperani ascribitur pag. 80 terg. : Incipit
stingui animadvertit. Ridiculum pra?terea videtur,, epistola beati Ambrosi*archiepiscopide Morìbut el
Theodisclum in odium fidei vera in libris de Medi- - honesta Vita ; DUectefili, dilige lacrymas, etc;
cina et Rebus 657 naturalibus resecuisse, ac falsaa
inseruisse, cum id potius ad libros de Rebus sacriss CAPUT LXXVI.
scriptos essét referendum. Dubium autem èst ànii De,Natura rerum liber Isidori ad Snebutum regem.
pseudo-Ildefonsus nomine arlis notoria? intellexeritj. Editiònes, mss. Codices,excerpta, caput quoddam
Salomohi'sclaviculm tituio
0 liiijus libri nondum editum-.Carmen aslrólògicum
superstìtiOsam illam, quam huic libro addilum ; fortasse Isidori ,• cómpèndium
Cornelius Agrippa integro libro explarìavit, de quaa melricumejusdemlitri nondum editum, fortasse S.
Delrius, Torreblancà, Alberghìnus, aliique agùnt,j Eugenii Toleiani.
qua? certe sanctissimo viro Isidoro sine maxima a 1. Neminemvidi hactenus, ait Bayerius , qui de hoc
injuria ascrìbi nequit, an artem nolariam, qua?perr opere lìtem Isidoro iniendat. Ac notandum id sane ìii
notas scriberé docet, quam Hebra?i ètiam inferioriss tanta judicandi de genuinis Isidori operibus licentia
a?vi cognoverunt : de qua videndus Mullerus lib. nII ac varietale. Sisebuti regis, cujus doctrinam el eio-
Mise cap. 13. Ha?cautem notària ars multo minuss 0 queiitiam Isidorus non solum in epistola nuncupat'i .
idonea est, ut in odium fidei corrum'patur. Pìnius is ria, sed etiam in Historia Gothorum celebrat, epi-
in tract. de Liturg. Hisp. cap. 4 eidem commentitioo stolas, quosdam versiculos, et Acta martyrii S..Desi-
Theodisclo ittiputari posse conjicit, quod exemplaria a derìi Florèzius tom. VII Hisp. sacr. edidit : ex
qua?daniliturgia?Mozarabica?corrlipla fuefint ; quiaà quibus Isidori judicium de regis eruditione satis
scilicet Baronio fidem pra?stitit, referenti ad an-i- comprobatur, quamvis is. sermone panini Latino, et
num 794 Theodisclum primum in Hispania asse-Ì- ad vulgarem declinante scripserit. Opus clare a
risse Christum Dei Filium esse àdoptivum. Itaa Brauliorie describituriDe Natura rerum ad Sisebutum
facile errores serputtt. regem librum unum : in quo tam de ecclesìaslicorum
8. Berardus, qui Canones Gratiani genuinos edidit, t, docloruni quam de phìlosophorumindagine obscura
eamdern crambem recOquit part. in, pag. 481, at-l- quondamde elemenlis absolvil. Brevius Ildefonsus :
que ita concludit : Nemo exinde noti colligìt, quanta la Libi-um de Natura rerum ad Sisebutum principem.
solertia opus sit in meditalione Isidorianorum m Hunc quoque titulum de Natura rerum Sigeberlus
i, aliioue relinuerunt. Nic Antonius putat hoc essa
librorum, iti quibussane si quid offendiculiesse potest,
Si? iSlDORlANA.—PARS II. CAP. LXXVI. 518
opus quod Trithemius Gòsmographia;nòmine laudat, A mundo, elementis, de stellis, de meteórlsj eie. Prav
' piani inscriptionem in Pithceano Codice appàrerej fatio est metrica :
jiionuitScriverius in arìiniadversionibus ad Vegetium Naturasrerum varias, labentis et a?vi
editimi. 1670, tom. Il post Stewechii commentarium Perslrinxit Utulistemporalata citis.
Hoc opusculum edere Mansius cogitabal. Auctor ab
pag. 54; Sed cum Trithemius nonnunqUam qua?dam
opera diversis 659 titulis reprasentet, crediderim ipso creditur Jacobus diaconus, cujus sequitur syn-
opusdiversum non esse,quod alibi vocat de Computoet opsis epistola? Alcuini. Ego puto Reda? opus esse
natura rerum, alibi de Astronomia, jam editum. Alvarus Cordubensis sa?culo ix Isidori
2. Nequé dubitandum videtur"quin liber de Astro- librum Naturai rerum appellavit in Indiculo luminoso
nomia a Trilhemio recensitus sit opus ipsurii de num. 15, Carnalibus vero et minus peritis scandatum
Natura rerum. Nam initium a Trithemio indicatimi : nasci tempore martyrii beatus, et lumen noster (torte
Domino et filio diarissimo, epistola? nuncupatorià? nostrum) Isidorus in rerum Natura: libro evidenti
Isidori ad Sisebutum congruit. Nic. Antonius inter eloquio, et apta figura stella; cujusdam Horione (Orio-
opera a Trilhemio commemorala, sed aliis ignota, nis) nuntiat.
refert librum de Astronomia: quem'ipse quoque sus- 5. Prodiit hic liber, ut ex Fabricio dixi, anno
et consentit Bandinius tom. IV Cod. Latin.
picatur esse librum de Natura rerum. Attamen, addit, «1472,
B
in Medicea bibliothecaIsidorus DEASTRIS bibl. Laurent. Medie, plut. 27, cod. 9 bibliotheca?
repéritur. S. Crucis :
Exstat adhuc hic Codex, Liber Isidoii de Astris codi; qua? editio Margarino de la Bignè ignota
sed cumdem esse ac librum de Natura rerum , per- fuit, qui anno denique 1580 se primum id opus in
edere existimabat. Repetita est deinde editio
spicuum est ex collaiione inter schedas Zaccarianas vulgus libri ejusdem in editionibus Operum Isidori regia
càp. 44 indicata. Néque in aliis mss. exemplaribu9
similes inscripliones libri de Natura rerum desunt, Matritensi, Breuliana, et recenti Matritensi. Sed in
ut-in Cod. Regio-Vaticano 1573. Bayerius'quoque editione Regia caput ultimum de Partibus terra pr?e-
Codicem Tolétanum recénset, qui de Astris coiti ad termissum fuit. In recenti editione Matritensi inter
Sisebutum inscribitur. Ab aliis dicitUr liber aslrotio* appendices pag. 51 additum est hoc caput ex Codice
micus, et inedilione Aìigustana anni 1472 fol., quarti Ovetensi, scripto sseculovii, et ex alio Oxomensi
Fabricius laudat, de Responsiónemundi ètOrdinàtioné sa?culo xn, vel circa initium sa?culi xm exaralo.
astrorum. In Codice Escurialensi, quein Rodrigue- Editor, qui nonnullas varias lecliones ex' Ovetensi
lius tom. II Bibl. Hisp. pag. 327 describit, sseculi Codice adjicit, adyertit in centro figura? capitis 11
xn, titulus èst, Sancti Ysidori Yspahieiisis de Astrò- litteris minio notatis legi ; Eulogii mementotepec-
nomia seu Natura rerum. Subjungituf in eodem Co- r, 0 catoris ; qui Eulogius, ut addit, videtur scriptor, vel
dice ltem liber Sententiarum, scilicet Isidori. possessor libri. In, nota subjecta dubitatùr num is sit ,
3. Miratur etiam Nic. Antonius, opus de Natura S, Eulogius niartyr Cordubensis. Aimo 859 S. Eulo-
rerum inms; Codice Pauli Petavii, quem Scriverius gius inarlyrio eoronatus fuit ; adeoque si liber ad
laudat, appellari Rotarum librum. Neque assentitur sa?culum vii, vel, ut alii putànl, vili periinet,
Scriverlo qui Rotarum in NotarUm commutare vo- sanctus hic niartyr solum possessor esse potuit.
6. Advertit idem •ditor, post caput, quod nunc
luerat, ac probabiliorem putat conjecturam, quod
Rotarum ex Natura rerum compendiose scripto eru- est ultimum, de partibus terra:, alia in eodem Codice
de Asia , et partibus ejus, qua? sunt
perit. Verius tamen censet, a rolis seu circùlaribus Ovetensi addi
figuris,quibus Isidorus multis in hoc libro utitur, ti- caput 3, .4 et 5 libri xiv Etymologiarum : et conjicit
tulum RolarUmab aliquo inéptissimo, ut ait, exscri- ille quidem non inepte, vere olim ad librum de Na-
plore fuisse fabricatum, pra?séftim cum cumdem ti- tura 661 rerum, qui.Etymologiaspra?cessit, perlii-
tulum in Chronico Fontanellensi invenerit : de quo nuisse ; postea vero ab Isidoro in Etymologias con-
confer supra cap. 46, ubi in alio Codice niottaslerii jecta , et in plerisque exemplaribus libri de Natura
S. Nazarii in Laurissa idem titulus Rotarum supra rerum pra?termissa, Bayerius in not, ad Biblioth.
verum titulum apponitur. Codex noster Regio-Vati- p vet. Hisp. observat pervetustum ìllum olim ecclesia?
canus 310 eadem inscriptione pranoiatur. Codex Ovelensis Codicem, quem Longobard.icumGrialius
Mediolanensis Liber Rotar., quod MuratoriUs non appellai, nunc exstare in regia Escurialensi biblio-
intelllgebat, cum Codicem dèscriberet, ut cap. 55 theca, ac constare partim cursivo eharactere Lon-
dixi : ac fortasse vetustaté consumpta? èrant ultima? gobardico , quem nos Alaulphicumdicimus , partim
littera?in Rotarum. quadrato , seu vulgari Romano.: videri autem sa?cu-
4. Grialius, qui ad Matritensem editionem librum lo vm, eoque non multum adulto scriplum : ex quo,
hunc emendandum 660 m se Tecepit, titulum de pergit, inedilum eatenus Isidori caput 47 de Partibus
Natura rerum pra?ierendum ait, cum èliam Bèdà terra; in novissimamMatritensemanni 1778 editionem
Isidori exemplo librum suum de Natura rerum in- permanavi!. Fallitur quod id caput non ante editum
scripserit ; quamvis alias Isidori liber de Astronomia, censet ; nam et in Bigna?anaet in duabus Breulianis
sive de Mundo, sive de Naluris rerum inseribatur; editionibus conspicitur, Et cum illud non solum editi
Mausius in descriptione Codicis Lucensis , de quo et plerique nostri mss, Codices exhibeant, sed etiam
supra cap. 44, receuset opus cujusdam Jacòbi hoc ille ipse Longpbardicus , quo Grialius potissimum
titulo » Incipit de Natura i trutn. Agit de terra, usus fuit, colligilur incuria alicujus accidisse, quod
AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. - 520
S19
in Matritensi Grialiana editione omissuin fuerit. A caput est de monte Mina : sunt versus de ventis, et
Quod si stùdio pra?lermissum fuit, quia a nonnullis Carmen, Tu forte in luco, etc. In Regio-Vatic. 1573, '
Mss. abest, debuit editor pra?monere cur caput cap. 101, inscriptio est, Liber aslrorum cedi edilus
quod in Bigna?anaeditione jam conspieiebalur, et in ab Isidoro. Adest caput 47 de Partibus terra?. In
multis antiquissimis membranis apparet, nihilque Cod. Palat. 834 de quo cap. 103, Incipit liber de
pra?sefert Isidoro indignum , excluserit. Astra costi sancti Hisidori Spalensis episcopi. In
7. Libri de Natura rerum •qusedam sunt in mss. Palatino 1448, sseculi xi circiter Liber Rotarum
exemplaribus excerpta : ut in Codice Regio-Vaticano sancti Isidori episcopi; adest caput 46, de Nominibus
571, inter alia ex Patribus deprompla pag. 13, de maris ac fluminum nondum editum. Hoc est ca-
Signis tempestatis, vel serenitatis : quod est caput 38 put 48, in Codice Palatino 834. Idem caput exstai in
integrum libri Isidoriani de Natura rerum, et in Co- Urbinate 100, de quo cap. 104, ubi liber hic de Astro-
dice Casanatensi D. iv, 23, de quo cap. 107. nomia inscriptus, Etymologiis tanquam liber 23 et
8. Codicem unum ms. libri de Natura rerum ex ultimus subjungitur, auctus in fine opusculo de Coelo,
bibliotheca Mediolanensi Nic. Antonius memorat, quod Isidoro quoque adjudicaiur. Invenitur pra?terea
•' in Codice Albanio, de quo
Bayerius tres Escurialenses et unum Tolétanum; cap. 107 fusius agam.
cujus meminit etiam Burrielius in sua epistola. In B I 663 "'• Caput novum de Nominibus maris et
fine capitis 44 recensui quatuor Codices, unum Lu- fluminumex mss. Codicibusa nobis producendum est,
censem et tres Florenlinos, quorum varias lectiones scilicet post caput 22 de Nilo. Etsi enim in Editis de-
Zaccaria sibi paraverat. Inler Codices Albornozianos sideratur, et a multis quoque manu exaratis exem-
Expositionis in Genesin, etc, indicatur initio liber plaribus abest, tamen cerlum mihi est ab Isidori
Isidori de Natura rerum. Inter Codices Etymologia- manu esse. Quis enim alius post Isidori tempora tam
rum, ut jam a me observatum fuit, alicubi reperilur scile veterum auctorum loca interserere novisset, ut
liber de Natura rerum, tanquam pars, sive liber ulti- in hoc capite cernitur ? Respondet enim hoc caput
mus Etymologiarum. reliquo operi, de quo notanda sunt Scriverii verba
9. Bandinius tom. IV Cod. Latin, bibl. Med., ad Vegetium a Nic. Antonio indicata, et a Fabricio
plut. 27, bibliotheca? S. Crucis, describit Codicem 9, relata : Sane non contemnendumopusculum,et dignum
in quo est opus Etymologiarum, ut alibi dixi. Num. 3, viri dodi censura. Multa indidem fragmenta Nigidii,.
pag. 175, Isidori Junioris illuslris libellus de Astro- Varronis, Suelonii Tranquilli, et aliorum haurienda.
nomia sive de Natura rerum. Prologus : Domino et Profert Isidorus iu hoc capite verba Tranquilli in
filio 662 Sisebulo, etc. Tabula capitum 45; ultimum Pratis, Virgilii, Naeviiin Bello Punico, Atta? in To-
est de monte JEtaa, ac desinit : ad puniendos pecca- C gatis, Pacuvii et Augusti, ex quo refert, Nos venimus
tores, qui cruciabuntur in sosculumsosculi. Qusedam Neapolim flucluquidem casco: quod fragmentum aliis
alia addit editio Matritensis, et caput aliud integrum Augusti, qua? Rutgersius collegi!, adjungi poterit,
editiones Bigna?ana et Breuliana. Subjiciuntur in non minus quam verba Tranquilli, Nsevii, Pacuvii et
eodem Codice capita quatuor, quorum primum : De Atta?, qua? in hoc capite referuntur, inter veterum
nominibus stellarum, quibus ex causis nomina accepe- poelarum fragmenta, qua? jam multi vulgarunt, re-
rìnt. Secundum De prmcedenlta et antegradatione poni poterunt. Laudatum caput exstat in Codice
stellarum. Tertium de pmcedenlia el antegradatione Albanio, in Lucensi, et in multis Vaticanis, ut in
(legendum retrogradatione). Quarlum de stata stel- eorum indice nuper exposito observare licet.
larum. Qua? sunt quatuor postrema capita libri tertii 12. Libro de Natura rerum in nonnullis Mss. sub-
Etymologiarum. Succedunt alia capila de mundo, etc, jicilur quoddam astronomicum Carmen versu hexa-
scilicet decem priora capita libri 13 Etymologiarum. metro, Tu forte in luco, etc. In editione recenti Ma-
Pag. 188 occurrit totus liber x Etymologiarum, ali- tritensi descriptum fuit hoc Carmen,ubi dicitur ecloga
quanto longior in hoc Codice quam in Editis, videlicet elegantissima, desumplum ex Codice pervelusto
nonnulla adjuncta habet in fine, ut Bandinius obser- Ovetensi, in quo inter capp. 46 et 47 collocatimi erat,
vat. Alius Codex de Natura rerum recensetur a Ban- JJ j et ex alio Codice sa?culi xiv, scilicet Escurialensi, ut
dinio plul. 22 bibliotheca? S.Crucis, n. 12, qui ex nota Bayerii ad Bibl. Hisp. arguo, qui poemalion
membranaceus est sa?culixm et inscribitur de Astris de Sole vocat, ellipticumtamen et misere defosdatum.
cceli, similis Codici 39, plut. 29, de quo dixi cap. 44. Initium inter appendices nova? Matritensis edilionis
10. Non pauca nec contemnenda recognita a me est : Tu forte in lucis. Desinit : Lumen, et fratrem
sunt libri de Natura rerum mss. exemplaria. Codex recti*objeclibusargens. Multis mendisin hac editione
Regio-Vaticanus 255, cap. 99 describendus, exhibet carmen corruptum est. Emendatum a me prodibit
opus de Natura rerum hoc titulo recentiori : Isidorus non solum ex ms. Regio-Vaticano 255, in quo post
de Nalura rerum. Codex vetus est, fortasse sa?culiix. librum de Natura rerum reperitur, sed etiam ex an-
Non multo inferior est Codex Regio-Vatic. 310, deÌ liquis editionibus.,
quo cap. 100, ubi liber de Natura rerum inscribitur 13. Id enim tam editor Matritensis quam Bayerius
Rotarum liber Isidori. In Cod. Regio-Vatic. 571, de ignorasse videntur, scilicet hujusmodi Carmen astro-
quo cap. 100, est fragmenlum hujus libri. In Regio- nouiicum longe ante, nec semel typis excusum in
Vaticano 1260, cap. 101, integrum opus sine titulo : luceru venisse. Exstat in Anthologia Latina pag. 494
incipit : Domino et filio Sesibuto Esidorus. Ultimum tom. IV Poetar. Latinor. edilion. Pisaur., ubi in fine
521 IS1D0RIANA. - PARS II. CAP. LXXVI. 322
dcLOtafuraliquid deesse post versum, Luna meat, etc; A j insertum operi anonyrao de Computoex Còdice pèr-
sic enim legendum, 664 non ut in editione Matri- antiquo bibliotheca?Ambrosiana?. Liber ex multis
tensi, Lumen eat. In ms. Regio-Vaticano 255, nullo) opusculis de computo, de ratione paschalis, de cyclo,
'
signo arguitur imperfectum esse Carmen : versus> etc, collectus est anno 810, aut sumnium paucis
autem ultimus sic habet : Luna meat, fratrem rectiss post annis, ut ex cap. 153 aliisque locis colligitur.
objeclibusurgens. Editio Matritensis argens, Pisau- Ex Isidoro qua?dam desumpta sunt. Titulus capilis
rensis arcens prò urgens. Primum prodiit hoc poe- 106 est, Ilem Sesebutusde eclipsibussolis et luna; di-
mation inter- P. Pithcei poematia velerà : de quai cit:
editione agit Fabricius lib. iv Biblioth. vet. Lat. Quur fessoluna libescitcirculusorbe, eie.
cap. 1. Vocat incerti auctoris' de Defeetu luna;, sive3 Ita procedunt versus, multis meudis inquinati, us-
de Astronomiafragmentum, quod incipit : Tu forte ini que ad extremum versum : Lunam erat fratrem rectis
loco Iwtus. Sed legendum in luco lentus. Observatt arguens ; qui corrigendus est : Luna meat fratrem
Fulgentium auctorem indicari in titulo ex conjeclurai rectis objectibus urgens.
minus verisimili; subjieì in mss. libro Isidori de Astro- 17. Cur autem Sisebuto hi versus ascribanlur
nomia; Varronis Atacini esse, conjicere Pithosumi ratio peti potest ex ipso libro Isidori de Natura re-
et Pelrum Danielis apud Turnebum xix, 3 Advers.,, B ] rum, Sisebuto dicalo, cui adjici vel inseri solent. Ac
contra quos disputai Salmasius p. 1131 ad Solinumi re vera versus finem hujus de computo libri, sive
editionis Parisiensis. colléctionis, exstat Isidori opus de Natura rerum,
14. Gerardus Joan. Vossius, cap. 5 dePoet. Lat., quod pag. 208 a Muratorio ita indicatur : Domino ci
putat fragmentum hoc esse carminis astronomici,t filio Sisebuto Esidorus : Dum te prasslantem ingenio
atque Isidorum fortasse habere auctorem, cujus ope-. facundiaque, etc Omittitur a Muratorio, qui addit ex
ribus ssepesubjicitur, nullo auctoris nomine expresso : Codice quosdam versiculos :
doctissimum quemdam hominem conjicere VarronisS Anuussolis continetur
Atacini esse. Cum Fulgentii nomen solum ex conje- Quatuortemporibus.
Desinunl.
clura pnefixum fuerit, ut Pithoeus in nolis consentii,» Trienuariumbiennium
et vetusta exemplaria Astrologia? Isidori, cui fere; Bisquetrinis supramissis.
subjicitur, nullius auctoris titulum pra?ferant, conse-, Reliqua desiderantur.
quens videtur aut Isidori esse, aut alicujus ex anti- 18. Non tamen absurdum esset Sisebutum, inge-
quioribus scriptoribus, quibus Isidorus libens utilur. nio doclrinaque prmstantem, ut ait Isidorus aliique
Et in Codice quidem Ovetensi antiquissimo ante ca- couiirmant, auctorem carminis credere. Ex ejus
'C
put ultimum in lextu ipso hi versus inseruntur : quod epistola ad Theudilanem, dum ex laico habitu se ad
\
arguii ab auctore libri id factum. Locus tamen car- inonasterium convertisset, colligimus Sisebutum
minis proprius esset post caput 21 de luna; eclipsi : musis quoque amicum fuisse : concludit enim epi-
id enim auctor agit ut luna? eclipsin explicet, paucal stolam tribus dislichis ad Theudilanem, quibus pra?-
de solis eclipsi addens. Neque video cur imperfe- cedit versus Draconiii lib. i de Deo vers. 128 :
ctum carmen plerique dieant : nam poeta, quodi Magnusubique Deus, nunquammutabilisauctor.
initio de luna? eclipsi dicere proponit, piene exse-' In Draconiii editionibus legebalur :
quitur. Clarusubique Deus, nunquammutabilisauctor.
15. Ut Isidori poemation hoc esse fidentius conji-
Carmen Dracontii tribus libris comprehensum e
ciamus, Codicis Fiorentini S. Marci 604, sseculi ix
ms. Codice Vaticano ego edidiRoma? 1791, in quo
circiter, auctoritas favet : in quo fragmenta qua?dam,
sed interpolata, Etymologiarum proferuntur, scilicet! erat
Clarusubique Deus, nunquammaculabilisauctor :
de inventoribus lilterarum, ubi ha?c sunt peculiaria :
Mlhicus philosophuset cosmograplmssuos litterurumt quam leclionem confìrmant duo alii 666 Codices
characteres, quos adinvenit, ita ut infra nolalum estt Vaticani 3853 et 5884, deinde a me visi, in quibus
dislinxìt, quosquebeatus bonm memoria; Hieronymuss D ' eodem modo exstat Dracontii poema, nomine Aurelii
presbyler una cum libro suo Cosmographo Latiniss Augustini inscriptum. Sisebuti distichon secundum
tradere curavit,etc Sequuntur characteres litterarum, ita habet :
et subinde rubrica : Incipit Hisidori presbyteri sermone, Qui libidivinumjussit concederevotum,
lpse libi tribuat Sandrimeralmavia:
nitidiori : Tu forte 665*" ^ucolentus, etc, qui ver-
sus multis niendis apparent inquinati, ut ex specimine corrigendum videtur, Sandrimer alme, viam. Ultimus
versus est,
quod Rochus meus Menciaca ad me misit, colligo.
Succeduut alia Isidoriana fragmenta de die, hebdo- Sit libi vita?lux Christusubique pius,
mada, mense, anno, etc Cur autem presbyler Isido-- el in ms. Codice Toletano, Sit Ubi vita lux : restituì
rus vocetur non intelligo, nisi eum juvenem adhuce potest Sit libi vita el lux.
et presbyterum hoc astronomicum carmen compo- 19. Aliud ego poema inveni, ad eumdem librum
suisse dicamus. de Natura rerum aliquatenus spectans, in Codice
16. Fragmentum hujus poematii Sisebuti nomineì Albanio eidem libro subjunctum : quod veluti coifl-
inverno inter Anecdota Muratorii t. IH, pag. 160, pendium meliicum est plurium ejusdem libri capi-
I'ATKOL, LXXXI. 17
523 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. g&
tum. Qua?daiusoluto sermone pro?cedunt: In ipso>A 1 grassala fuit, ut in collectionibus canonum, in
quidem principio, etc., de septem primis creationisì Kalendariis, in chronicis, et histpriis. Neque is
diebus. Tum rubrica : Item -versus de eadem re :: ego sum qui illieo jùdicein omnes ejusmodi operum
Primus in orbe dies lucis primordia sumpsit; qui suntt corruptores dolo malo egisse : nonnulli enim, ut inibì
septem versus S. Eugenii Tolelani, qui inter ejus> quidem videtur, ita libros sibi describebant aut de-
carmina réperiuntur, et descripti etiam sunt in Pro-- scribi curabant, ut plura alia sive ex aliorum glossis
legoìnenis ad Dracontium pag. 17. Sequitur rubrica : et addilionibUs,sive e sua penu in eamdem senten-
Item versus de sole : Sol oriens faciem stellarumi tiam insererent, ut aliquando usui esse possent.
eviscerat omnem, etc, qui perlinent ad capul 27. Pessimo tamen id exemplo faciebantj cum alios jfa-
Ita versus de arcturo, de boote, de pleiadibus, de? cile deoipi sinerent, qui omnia in libro exarata au-
orione, de lucifero, de vespere, decometa, de Sirio,, ctori cujus pra?ligebatur nomen, bona ndeaspribe-
de duodecim signis, de tonitruo, de fulminibus, de? bant. Cui malo paucis verbis occurrere poteraut, .si
arcu ccelesti, de nube, de pluviis, de nive, de glacie,, opus collectaneum, aut ex variis consarcinatum esse
dejventis. « .....!. adverterent. Sed non deerant qui, cum e libris èxa-
20. Postremi versus, videlipet. de Ventis, illi ipsii randis qua?stumfacerent, ex alicujus magni auctoris
sunt qui in editionibus Bign.aeanaet Breuliana capi-- gj nomine, qupdjn.fronte conspiceretur, majuspretium
tis 37 textui subjunguntur hoc titulo : Versiculide; sibi po.llicebantur., ,:
supranominalis ventis. Breulius ad marg. notai eos5 2. Ha?cCodicum corruptió rerumque mixtaruin
versus in ms. Codice non haberi. Grialius. animad- perturbatio in multis Isidori,pperum, ac nominatim
vertit eos ab. aliis Mss,, abesse, exstare autem ini Chronici exemplaribus,: dé^rehenditur, 668 eòq'ue
Ovetensi Golhicp ab Isidori opere separatos, magis- etiàm magis quia isidori nomen clàriini ubique erat,
que emendatos quam in editis :t quos, quia non pror-- et scripta latissime dìssèmihabantùr. Àtque; Ut de
sus inelegantes, et Isidoro antiquiores ipsi videban-- Clirohicp singìjiàiim yérba faciam,' hac uè caìisa àc-
tur, in nota proposuit. Sed cum hi versiculi deÌ cidit ut Isidoro parìim suiim veruni ichronicb'nnege-
ventis ab eodem auctore videantur profecti a quo» lur,partim alia aut non sua aut interpolati àffingàn-
reliqui, in Codice Albanio eodem contextu exarali,, tur. Chronici lldefonsus nph mémirìit, quìppe cui
Isidoro antiquiores non sunt dicendi., Nam ca?lerii cura? non fuit historicos Isidori librpS rècénsere.
ita clare Isidori verbis insistunt, ut etiam allegòrias; Non ita Braulio, qui Òpusperspicue describit : È/iro-
ejus mysticas non pra?termittant. In Codice Otlobo- nicoruma principio mundi usque ad lempussminili-
niano 6, de quo cap. 105, sine auctoris nomine iidem brum unum, nimia breviìale cóilectum.
versus de Ventis proferuntur, tuji eliam in Codice>Q C 3. Nolim Braulionis verba ita àccipi , quasi
Yeronensi Oratiqnalis Gothico-Hispani, ut indicat; brevitalem isidori minus prpbet : potiùs enim laudai
Maffeiusin Codicis ejus descriptione, cap. 88, num. quod ab orbe condito hisloriam rerum et teìiìpòruiii
93, referenda. brevi chronico scite compreiienderit, eó fere modo
21. Quem ergo auctorem slatuimus ? Nulla mihii quo Isidorus ipse cap. 38 de Vir. illustr. brevem Vi-
occurrit ratio 667 cur .Eugenio ^Toletano istius; cioris Tunnensis hist'oriam laude et notàtiohe Ulti':
modi versus abjudicem: et est contra non levis cur strem et memoria digrtissimamdicit. Quod tamen ita
illi adjudicem. Cum enim eodem omnes contextui est inteìiigendum, ut Braulio non solum chronicum
fluant, idem omniumcensendus est auctor. Priorumi conlractum, quod in Etymologiis exstat, sed àliud
autem septem versiculorum auctorem Eugeniumi fusius seorsum editum innuat ; quandoqutdem hoc
esse jam monui. Nimirum delectabatur Eugeniusi etiàm prò rerum qua? explicantur copia et magnitu-
res naturales brevibus carminibus explicare, quod1 dine nimium breve, hoc est valde breve appellari
satis ex poematum ejus libris constat. Ac fonasse: potest.
rubrica, qua? loti carmini pra?cedebat, et jam velu- 4. ChroniconIsidori scriptores vetustissimilaudant.
stale corrasa legi nequit, nomen poeta?, Eugenii, ut; Fredegarii Scholastici, qui eodem sseculo vii quo
ego arbitror, ìndiGabat. Sed quicunque demum fue- iI) Isidorus floruit, explicui verba cap. 33 contra Nic.
rit ejus poematis auctor, pum neque adhuc illud lu- Antoniuni, qui existimavit Fredegarium vix de Isido-
cem viderit, et ad libri Isidoriani sive explicationem, ro Chronici auctore se certuin esse ostendisse. Sse-
sive commendationeimpertineat, jure meritoque culo vili Elipandus aucloritatem beali Isidori ex hoc
inter Appendices a nobis referetur. chronico in épistolis ad Carolum Magnum et ad Al-
CAPUT.LXXVII. cuinum éxcilavit, ul dixi cap. eòd. 33..Eodem sa?culo
ante Elipandum, Isidorus Pacensis, qui
^Isidorus noster Hispalensis verus auctor Chronici, vili, eliam
quod aliud est a Chronico Isidori Pacensis. Coni- Isidori Chronicon conlinuavit, Isidoriani Chronici
pendium Chronici Etymologiis insertum ab ipso prope finem sui sic meminit : Secundum històriàm
Isidoro. ecclesiasticdmdominiEusebii Cassariensisepiscopiih
l.Cum magna fuerit quorùmdam hominum licentia lib. i, ostalevi, vel nunc secundum chronicamdòmini
a sseculo rx pra?sertim, et aliis subinde consecutis, Isidori. Post chronicon Joannis BiclarensisFlorèzius
iiiterpolandi, augendi mutilandique veterum scri- tom. VI, append. 9, ex Codice Compiute ;si addidit
ptprum opera, ha?c tanta teuieritas in quorùm- epilogum anno 742 conscripluin, cujus auctor ait :
dam argumentorum libris pervertendis potissimum « Usque DCLinia?ram, ih qua beatus Isidorus ch'ro*
525 IS1D0RÌANA.— PARS II, CAP. LXXVÌI. §26
ìiicam suam condidit, in quinto Heraclii imperatoris A 670 7- Aliàm contrariam vìam iuiit Joseph Pel-
anno, et quarto Sisebuti regis Gothorum, etc » Si- lizenus, qui Chronicum communi omnium coiisénsu
anuoi
mili modo auctor Chronici Silensis initio sa?culi xu, Isidoro Hispaleiisi atlributum ab Isidoro Paceusi
num. 2; ««Quod
Quod in Chronica lucide declaratur, quam conscriptum fuisse contendit. Bandinius, tom. i Cod.
Isidorus Christi famulus, Hispalensis ecclesia?episco- Latin, biblioth. Laurent. Mèdie, plut. 20, describìt
pus abexordio mundi usque ad Eraclii Romàni im- Codicem 54,sa?culi xi, nitidissime èxaratum, in quo
Sisebuti., Hispaniarum* religiosissimi est Isidori Junloris chronographià cum prologo : Ju-
peratoris , et Sisebuti,
principis tempus compendiose scripsit. > » 669 Pr8e'
Pr8e~ '*as Africanus, etc; qua?verba Occurrunt in prologo
lereo scriptores veteres Hispanos qui ex Isidori Chronici Isidori paulo post initium. Liber incipit:
Chronico, auctore non laudato, verba retulerunt, Adam cum esset, etc-.Desinit Consummatiosmculiest. '•
Beatum sa?culovai
sa?culovili in Comment. super Apocalypsin, In indice catalogi ita ànnuntiatur : Isidori Junioris
et Dulcidium, sive alium auctorem Chronici Albel- ejusdemqueantistilis Gwsarauguslàni, confidi a Jóse-
densis sseculoix.
sseculorx. pho fellizerio ', Chronographià cum prologo. Non ita
5. Tot veterum testimonia, ut de niss. antiquis id "telligas, quasi Pellizerius Chronographiam con.
exemplaribus nunc taceam , evidenter evideiiter osiendunt . tìnxent< sed <Iuodsim ^ finxerit auctorem ejus
re vera est Isidorus Hispalensis epi-
Isidorum nostrum Chronici quoa quod ejus nomine cir- B C1,romci' 1ui allum Isldorum
cumferlur, auctorem fuisse, ut catalogi eliam per- pér- SC0PUS' Patria Hispàlensem et
*"**?
vetusti et bibliographi plérique cap. 46 et 47 allegati episcopum Csesaràugustanuni. Nam aliquando, scili-
conseatiunt. Apertum in primis est testiniòinum ca- cet ,n Observat. ad Dulcidium, fol. 16, ila existi-
soecùUxi : Chronica S. "f"*; Sed,in ,ibro de Maximo Csesaraugustano,
talogi mòhàslerii Pomposa? sa?cd!ixi
Isidori Spalensis episcopi, deseribens historiarum foL *»• mnllis probare conatur Isidorum Paeeusetti
breviariumubexordiomundi
breviariumab ad Heraclii tempus. auctorem esse Chronlcl Isidori ePiscoPi Hispalensis
exordiomundi usque adHeraclii
wmiae edlti- Bandimus verba Fabric11ìn Bibl- med-
Anonymus etiam Mellicensis chronicum intelligit,
cum inter Isidori Opera abbrevialionem tempòrum trameripsit, ejus mentem fortasse non assecutus.
laudat. Repugnant tamen aliqui recehtiòres pra?ser- Fabricius ait • hidorus Hispalensis Junior, idemque
lim post famosa chronica confida, quibus Theophi- mlistes ^^augustanus, conficlus a Josepho Pelli-
hi RaynaUdus, Joan;
lu Joan: Harduinns et alii apud Vincen- zede' ut ***' m dicere me memb± Scilitet Po-
lium Placcium in Theatro Anon. et Pseudon.,'
timi serat : JsidorusCmsaraugustanus commentiti™ quem
Pseudon., n.
assentirividentur. Ac primum
assentir!videntur. Bivarius Pséudo- Chronm duplmsscnptoremfacitJosephus Pellizerius,
1484, ... prinium -
„Dexln sui ha?c conaius•. est. i- i adj ann. t vQuodinter Isidori Hispalensis
r ' . rectxus refere-
scnpla ' .
expheare verba
-oi num.
584, „ 8,
o Isidorus
i -J a
Senior J L •,. .•„ , nC mus. OmittO
rCordubensiscontinuai rationes quas Pellizerius ex lldefonsi
. . . ... . .
i . TI J «»•„
chronicon a primo consulalu Theodosn: qua? in ira- „ ,. . silentio petit; uti etiam ex suspicione quam contra
. ,,.....?.
Braulionis prsenotalionem de libris Isidori movel :
g'.uenloEstepani Cùdicis non apparere Nic. Antonius
aiiimadvertit ; atque adeo ab àliquò postea addita quasi ea genuina non sit; jam enim cap. 3 ea con-
troversia a uobis agitata est. Pra?cipuum ergo Pel-
sunt, qui minus caute senioremIsidorum Corduben-
sem a Dextro nominàlu'm confinxit, comparatione hzeriiarguinentumpetiturexpra?fationechronicoruin
scilicet Isidori Hispalensis, qui longe post Dextri Pellagii Ovetensis, qui sa?culo xn plura chronica in
a?latem floruil. Bivarius, ut Pseudo-Dextri inipru- unum corpus collegil, quse adhuc asservantur in
dentiam excuset, duos Cordubenses Isidoros com- Ovetensi Codice, ejusdem Pelagii partim manu,
mentus est, alterum Seniorem auctorem Chronici, partim jussu conscripto. Titulus Godicis est : Liber
alterum Juniorem auctorem Allegoriarum ad Oro- chronicorum ab exordio mundi. Nic Antonius addìi
sium, et commenlarii in libros Regum et Evange- usane asrancLKX, qua?verba a Ms. abesse àit Flo-
lium Luca?.Censet ergo Chronicum, quod Isidorus rèzius tom. IV Hisp. sacr; pag. 20Oseqq., ubi loluiii
Hispalensis scripsit, désumplum esse magnani par- libri prologum accurate describìt. Pelagius chroni-
tem ex Chronico senioris illius Cordubensis Isidori : corum, sive centonaria?Historia?compilator, sic pra?-
quod Isidori Cordubensis Chronicum Lucas Tudensis j) fatur : i diarissimi fratres, si chronicam hanc, quam
aliis chronicis inseruerit, putans opus esse Isidori aspicitis, bono animo eam legeritis, invenièlis quo-
Hispalensis. modo Junior Isidorus Pacensis Ecclesise episcopus,
sicut 671in Veteri Testamento et Novo legit, et
6. Inepta hsedsunt : nam Isidorum Cordubensem
sanctum inlellexit, ita ab Adam usque
Chronicum scripsisse, solum inter Pseudo-Dextri nu- per Spiritum
ad Noe, et usque ad Abraham, Moysem et David,
gas relàtum èst. Etsi autem Lucas Tudensis Isidori et
nomine multa prpfért qua? in Isidori.Chronico non usque ad adventum Redemptoris, et de judicibus
et regibus in Israel, et de Romànis regibus, sive
exstant, tamen id non arguii reperta ea fuisse iu
imperatoribus, et de Evandalis et AlàniS, sive et
autiquiòri aligao Isidori Cordubensis chronico : nani Suevis
inulta etiàm pariter referl de tempore, quod ab Isi- Hispanis régibus, sicut a majoribus e.t'prà?-
decessoribus suis inquisivi! et atìdivit, pienissime
doro Cordtibensi explicari non potuit. Solum ergo
scripsit. Et B. Isidorus, de quo nunc Legiohensis
arguitur Lucani Tudensem Chronico Isidori in om-
nibus partibus interpolato usum fuisse, ut mox gaodet Ecclesia, de regibus Gothorum a primo
Athanarico usque ad catholicum Wàmbanem regem
dicaui.
Gothorum, prout potuit, pienissime scripsit. »
827 AD OPERA S., ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 52<5
8. Ex his colligit Pellizerius Pelagium Ovelen- A J! fieri potuit ut Pelagius, qui a?ra ii£S» aut ante jam
sem Isidoro Pacensi Chronicon ab exordio mundi, obierat, chronica ad a?ram 1170 perduceret? Baye-
et Historiam Vandalorum ac Suevorum tribuere, rius in nota reponit deesse hunc titulum in Codice
Isidoro autem Hispalensi solum Gothorum Historiam. Complutensi, sed vere Pelagium centonèm historia-
Neque ambigi potest -quin ha?c Pelagii mens fuerit, rum ad a?ranrll70 consarcinasse.
si vere ejus est ha?c prsefalio. Enimvero dubitat Nic. 11. Parum hac in re vidit Bayerius, qui ad animili
Antonius lib. v. Biblioth., num. 121, an prologus, quo Pelagius decessit animum non adverterit. Si
fo?dissimis erroribus scatens, Pelagii Ovetensis fé enim Codex Complutensis ad a?ram 1170 protendi-
tus sii : et rursus lib. VII,n. 49, cum de Pelagio agit: tur, colligere debuit auetum ab aliquo continuatore
Facile per&uadeor,inquit, nisi librum contrectanlibus fuisse chronicum, non a Pelagio eo usque perdu-
aliunde conlrarium eonstet, non Pelagii liane prasfa- ctum, aut contra Pelagium ad a?ram usque 1170
tionem, sed allerius eo recentioris esse, qui summam vitatn prolraxisse. Et in hoc eodem argumento jam-
rerum qua: in eo libro conlineretur conficere vòluil. dudum facem Florèzius prsetulerat tom. IV"Hisp.
Subjicit Bayerius liane notam : Rem videtur noster sacr., pag. 200 seqq. Ostendit, ut jam nionui, abesse
acu leligisse: cum enim tot insint, quot vidimus, pras- a Codice Ovetensi verba illa usque asram MCLXX.
laudato Compiutemi Codici, abest ab eo praifatio, quos: B1 Tradii tamen Pelagium vitam cum morte commu-
magnas illi lurbas excilavit. tasse aimo circiter 1143, sive a?ra 1181, ac nihil in
9. Ut ba?c inter se exemplaria chronicorum con- Codice contineri quod post id temporis peractum
ferantur, Codices ipsi describendi sunt. Godex Com-- fuerit. Addit genealogias Golliorum regum jpsius
plutensis, nunc Regius Matritensis, sine titulo com- Pelagii manu esse conscriptas; ccelera, etiam pra?-
muni Chronicorum, et sine pra?fatione continet, 1. falionem, de qua quaestio est, allerius manu, sed ita
Civitales quas regebant reges Gothorum, earumque: ut facile intelligatur omnia ejusdem Pelagii nutu lit-
ponlifices. 2. Parvos annales per osras a xxxvni, ini teris esse mandata. Obiter advertam fortasse ge-
qua Chrislus natus fuit, ad MLXXUI. 3. Sub majorii nealogias Pelagii 673 manu exaratas, esse opus
rubrica : Pelagius episcopus Ovetensisait.: De orìgi- Pelagio antiquius, cujus mentio fit in Chronico AI-
nikus celebriorum Hispanim urbium. 4; Librum Chro- beldensi sa?culorx scripto tom. XM Hisp. sacr., pag.
nica, seu Tabularium ab Adam ad diluvium, et qua- 462 : Liber etiam géneralionumsimiliter affirmat, quia
tuor Romanorum, Gothorum, Asluriarum^ et Sarace- de Magog filio Jafet veniunt Gothi, el Gotliia el Scia
norum regum ordines. Hic insertum intelligo Chroni- a Magog nominata sunt. Suspicari possumus opus
con Isidori, et Hislorias Golhorum, Vandalorum ett Géneralionum vetus, ut alia, a Pelagio fuisse inter-
Suevorum. 5. Ordinem annorum mundi beati Julianii C ' polalum. Tenet Florèzius, cum Mpralesio, prologuni
Pomerii archiepiscopi Toletani. Opus falso Juliano> ipsum auctorem habere 'Pelagium : quin obstare
ascriptum, qui neque Pomerii cognomen habuil. 6. possit conjectura Nic. Anlonii, qui in eo prologo de
Excerptum e Sebastiani Salmanlìcensis Chronico. 7. Pelagio sermonem haberi ait, tanquam de bomine
Chronicon Sampiri Asturicensìs. 8. Chronicon Pelagiii ab eo qui loquitur distincto : Et a Veremundo po-
Ovetensis. 9. 672 ^e Salomonis posniienlia. 10. dagrico usque ad Adefonsumregem, filium Raymundt
Decreta Adephonsiet Geloirosregina;, et minora alia. comilis et Urracosregina;, Pelagius Ovetensis ecclesia;
10. Codicis Ovetensis, Pelagii, ut dixi, partimI episcopus, sicut a mujoribus el pradecessoribus suis
marni, partim jussu exarati, meminerunt Moralesius,, inquisivitet audivit,de Golhiset Aragonensibusregibus,
Sandovalius et Pellizerius, a Nic. Antonio recensiti. prout potuit, pienissimescripsit.
Exstabat Codex, dum Nic Antonius scribebat, ini 12. Ita de se loqui potuit Pelagius, vel ut ordinem
bibliotheca Reynosiana, scilicet D. Didaci de Arce' quem in ca?teris scriptoribus commemorandis te-
Reynoso : quem apud Pellizerium aliquando se vì- nuerat servaret, vel quod non a?gre fortasse ferret
disSe testatur, nisi forte diversum aliud exemplarf si alius prologi auctor crederetur. Veruni sive ipse
Pellizerius habebat. Nam eliam Moralesius in eccle-- Pelagius prologi auctor fuerit, sive alius aequalis,
sia Ovetensi duos similes Codices chronicorum Pe-- "' ineplissimum prorsus est chronicon Isidorianum, ab
lagii invenerat, et plura etiam exempla ad manumi exordio mundi deduclum, Isidoro Pacensi adjudicare
habuisse videtur, quibus eadem chronica conlineren- contra tot alios antiquiores scriptores, qui prò Isi-
tur, alia tamen facie ac Ululo quam edita sunt, utt doro Hispalensi suflragium ferunt, neque ipso ex-
Nic. Antonius observat, et collatìs lestimoniis con- cepto Isidoro Pacensi, qui, ut dixi, ChronicamDomini
lirmat : qui lib. x, num. 245, asseverate ait, Codicemì Isidori laudai cum de anno quo Chrislus natus est
ecclesia?Ovetensis, a Sandovalio visum, esse illumì disserit. Stylus etiam Chronici nostri a barbaro et
ipsum qui fuit eliam Garsia?de Loaisa, ac deinde D. inculto Isidori Pacensis sermone multo magis differì
Didaci de Arce Reynoso Piacentini episcopi, atqueì quam utriusque Isidori inter se setas ; ut iu Isidoro
adeo bibliotheca?Reynosianse. Aulographi ergo Co- Hispalensi hominem videas puri sermonis Latini,ex-
dicis Ovetensis potissimum ratio habenda est : cui exc pressa vestigia retinentem, in Isidoro vero Pacensi
Fellizerio titulus est : Liber clironicerum ab exordioi scriptorem e barbara Maurorum colluvie misere de -
mundi usque asram MCLXX. Hanc inscriptionem vacil-. turpatum. Sane Pelagius ipse Ovetensis in rebus prjc-
lare Nic. Antonius recte animadverlit. Qui enimi Ecrlim antiquis nullam fidem meretur, qui, ut Ma»
529 JSIDORIANA.— PARS II. CAI». LXXVII. 530
riana in prologo ms. ad ejus chronicon a Florezio A / tliorum Sebastianus Salmantieensis episcopus, sicut a
laudato animadvertit, fabulosusvulgoest didus. Idem majoribus et prosdecessoribussuis inquisivi! et audivit,
Florèzius in exemplari Batrensi Chronicorum Pelagii, pienissime scripsit. Hoc loco auctorem prologi er-
quod fuit Ferdinandi Perez de Guzman, avi Garsia? rare Pellizerius ipse fatetur, nam continuatio histo-
Lasso de la Vega, hunc ordinem fuisse tradit. Post ria? a Pelagio ad usque Alfonsum Castum non Seba-
prologum sunt chronica Vandalorum el Suevorum, stianum Salmanticensem episcopum auctorem habet,
et Historia Gothorum : qua? sunt ipsamet Isidori sed Alfonsum III, qui eam Sebastiano direxit. Adhuc
Hispalensis opera, sed interpolala. Sequitur Supple- tamen hseccontroversia sub judice est. Nam epistola,
mentumD. Ildephonsi : qua?est continuatio aut llde- Alfonsi nomine chronico pra?missa, sensu caret et
fonso penitus artiet a, aut ab aliquo alio fabulis cor- mutila videtur ; neque ex ea saiis colligi potest
rupta. Tum Numerus sedium Hispania: : qua? est quisnam auctor Chronici fuerit. Alii cum Mariana
commentitia divisio episcopalnum, qua? 674 a suspicantur chronicon a Sebastiano compositura, sed
Wamba facta dicitur, sed ab ipso Pelagio Ovetensi, regis nomine editum.
ut multi jam consentiunt, omnino confida, et Idacii, 15. Sequitur : El ab Adephonso Casto usque ad
sive Itacii nomine divulgata, fortasse quod Pelagius Weremurìdum regem Podagricum Sampirus ecclesia;
Idacium quemdam Chronici auctorem exstitisse lege-1B Asturicensisepiscopus,sicut a majoribus et prwdeces-
rat : qui lamen longe ante Wamba? tempora floruit. soribus suis inquisivit el audivit, de Gothis regibus,
13. Ha?c alio ordine in autographo Codice Ove- prout potuit, pienissime scripsit. Hsec de Sampiro,
tensi referunlur, in quo, post commenlitium hunc quippe qui proxime ad Pelagium accedebat, magis
Itacium et Historiam Sampiri, est Corographia Isi- sunt veritali consentanea : etsi variant etiam scri-
dori Junioris, quod est Chronicon nostri Isidori, qui ptores, cum Moralesius Sampiro isti relationem de
fortasse Pacensis est creditus, quod in aliquo Codice ama reliquiarum in Asturias translata tribuat, quam
Junioris titulo repertus fuerit insignitus, ut cernere sub Sebastiani Salmantieensis nomine Sàndovalius
licet in Codice Fiorentino supra recensito, in quo vulgavit.
correctior est titulus, Chronographià Isidori Junioris. 16. Quidquid id est, auclori prologi ad systema
Nam Hispani Isidorum Hispàlensem Seniorem, Pa- chronicorum Pelagii, qui in rebus aniiquis tam tur-
censem Juniorem dicere solebant : exteri autem sa?pe piter hallucinatusest, minime oporlet fidem prsestare,
Isidorum quoque Hispàlensem Juniorem appellarono dum Isidori Hispalensis Chronicum Isidoro Pacensi
Sequitur in eodem Ovetensi Codice: Incipit chronica aftìngit, sive ex eo, ut dixi, deceptus, quod Isidori
regum Gothorum usque ad calholicum regem Wam- Junioris nomine inscriptum repererit, sive ex eo quod
bànum scripta ; qua? est Isidori nostri Historia Go- £« exemplar viderit Chronici ab Isidoro Hispalensi ad
ihorum, sed, ut puto, cum ea continuatione qua?in Sisebuti tempora perducli, et ab Isidoro Pacensi
Codice Batrensi dicitur Supptemenlum D. Ildefonsi. continuati ; cui postremo totum opus ascripserit.
Succedit Historia rebellionis Pauli contra Wambam, Similem in mss. Codicibus chronicorum confusionem
auctore Juliano, ibi perperam Pomerio cognominato. Joannes Vasseus cum invenisset, in gravem. diftìcul-
Subjunguntur diversa? epistola?, chronica Sebastiani, tatem incidit, ex qua lamen non iufeliciter sese ex-
Pelagii, etc. Apparent dare in Codice hoc Ovetensi pediit lib. i Annal., cap. 4, e Isidorus Pacensis epi-
interpolationes Pelagii, inlerdum etiam insertis ver- scopus etiam scripsit Chronicon Hispania?,cujus si est
bis, Addillo Pelagii episcopi Ovetensis. Chronicon illud quod illius titulo pra?notatum vidi,
14. Quod si prologum ipsum Codicis Ovetensis portentum potius dixerim quam chronicon : adeo
inspiciamus, vel ex eo solo liquido constabit nullan» prodigiose scripsit et Gothice potius quam Latine.
proestandam esse fidem monumento quod historicis Certe mihi lanquam in novo quodam et inaudito
erroribus et anachronismis evidentissimis refertum idiomate desudandum fuit ut intelligerem. >Hactenus
est. Isidorus Hispalensis Chronicon Gothorum usque Vasa?usverum IsidoriPacensis Chronicon suis colo-
ad Wambam regem pienissime scripsisse dicitur, ribus depingit. Nam de stylo horrido et inculta
cum Isidorus anno 636 ad superos evolarit, Wamba _. j consentiunt Resendiuslib.iv Antiq.Lusit.,etMariana
autem non ante annum 672 regnare coeperit. Pergit in prologo ad Chronicum Isidori Pacensis.
prologus : t Et a pra?dicto rege Wambane usque ad 17. Pergit Vasseus : e Inveni- et aliud Chronicon,
calholicum Pelagium regem Gothorum B. Julianus titulo Isidori Junioris 676 tanquam illius (Pacensis)
Toletàna?sedis archiepiscopus, qui arcam cum san- ab iniiio mundi usque ad quintum annum Suinthila-
clorum pignoribus, qua nunc ecclesia Ovetensis glo- nis Gothorum regis, qui fuit annus Domini sexcen-
riatur, cum rege Pelagio sa?pius in Asturias trans- tesimus vigesimus sextus. Sed hoc ego Chronicon.
tulit, et sicut a majoribus et pra?decessoribus suis S. Isidori Hispalensis archiepiscopi, non Isidori
inquisivi! et audivit, prout potuit, pienissime scri- Pacensis, esse certo mihi persuadeo, pra?sertim cum
psit. i Atqui S. Julianus anno 690 jam vita functus ipse etiàm S. Isidorus in Etymologiis se ad eum us.
fuerat. Qui ergo fieri potuit ut post Maurorum irru- que annum Chronicum suum perduxissè testetur...
ptionem, qua? sa?culo vili accidit, aut Historiam Go- Neque obest Junioris cognomentum, quod D. Isidoro
thorum conlinuaverit, aut sacra pignora ad Astures Hispalensi convenit, non huic Pacensi; Dicitur vero
detulerit ? Audi reliqua : Et a Pelagio rege usque ad D. Isidorus Junior propter Isidorum Corduben-
AdephonsumCantimiet catholkum regem 675 G°" senij eie... Hsec ego pluribus excussi prouter contra-*
531 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 532
rias opinione?, et sententiam meam dixi, facile ces- A j non Chronicon Idapii, quod npnnuUji dijterunt, sed
surus, sì quis compértìora in medium adducat. » Isidpri Hispalensis conti miayit. ipsum Jsitlori Pacen-
Recte, ut vidìriiùs, Tasseus sentìt : ncque ulja jam sis Chronicon ab alio cpntinuatum yidplur ; najn
liàc de re dubitàtio sùpérest-Etpi autem Chroniconi Ambrpsius Morales refert a se yjsum Jsjdor| Pacen-
Isidori ad annum S Suinlhilanis pérductum dicit, sis Chronicon pertinens ad nongentesimum amplius
tàirién vulgatum S, Isidori ihièljigit, quod .anno 5; salutis annum : ex quo Mariana de Isidori Pacensis
Sisebuti finitura Variant enim Codices.: sive ex com- selate dubitavit. Sed Ambrosius Morales, ut notai
pendio Chronici Etymologiis insertò, et ad annum Florèzius', in ejuscemodi c.hronicis describendis,
'5, ai. 7, Suinthilanis protràctp, ab aliquo conclusio auctoribusque distinguendis, ssepè haijucinatus luit :
in latius Chronicon fuerit trà'nslata,uf.Loai.sa in not. et cohtinuatiohes chronicoruHi cura recentiorum
conjicit, sive, ut ego mag'is"credo, Isidorus ipse addita? in mss. exemplaribus frequepter pccurrunt.
Chronìcoii usque ad annum 4 gjsebjiti primum edi- Dupinius in pra?f. ad tom. IV Biblioìtì. eccles. obiter
tum, in aliquo exemplari suo consje(quentibusannis dixit se auctoritaie Chronici Isidpri Pacensis non uti,
conlinuaverit : ex quo Yarietas conciusjpnis in mss. quia instrumentum indubi.tàtùm non est : sed, ut
Codicibùs apparet, Norinulli aiunt secundam ,Chro- puto, Pseudo-Dextruin, aut ajiquem alium sseculo
nici editioiiem ab Isidoro factam : sed id necessarium jj] xyii contìctiim, non nostrum Isidorum Pacensem,
non est, cum Isidorus sine nova editione suo exem- nominare vpluit.
ptari cputinuatipnem addere potuerit. 20. Non semel innni cpnipendium Isidoriani chro-
18. AHud Chronicon Isidoro nostro atlribulum nici ab ipso Isidoro in Étymologias relatuni fuisse.
Vasffius)op. cit. commemorai : $ Vidi quidem in eo- Cum enim Isidorus opus éncjclòpaidicum Etymolo-
dein Codice alipd Chronicon,, Isidoro Hispalensi giarum tituboallàborare statjjisset,' multa ex iis qua?
in aiiiS suis OpèribUs tìivulgàvéràt"',"ih breviòrèiii
episcopo inscriptum : sed cum in ultimo Trasainundi
Vandalorum in Africa regis anno "desinat, alterius redacta formam Etymplpgus inserùit. Ita librò v,
post alia de àhhis, saeculisj"etc.,caput
' _.' 37 inscripsit :
potius atque ejus Africàni, quam S. Isidori Hispa- rrt .lii-.sn'i?-.-iVcu-f ' sitar•.v.n. SiLi*.--r'.^-1':
De Discrelione tempòrum -: qua? est 678 epitome
lensis, èsse arbitror : prsecipue-cum raiipnem potius Ai- /«:•, irnt.^; nj.VfoTft'-j 3. ..;•'.:•:-(
,ff:f"L •rtivsK-
cum regibus Vandalorum in Africa quam Gothorum Chronici ahquantulum pro.tracti; desinit pnim j
in Hispania habeat. » De ejusmodi chronico, cum ad Eraclius xvil
. nùnt à'qit imperli' annum,'"etc., cum
,;.,.:;, ..;. -i-j„ „ffct .•.•'L"i.'..,"!»iii'it''; :<i'.!!.
manus nobis non fuerit, judicium ferre non possu- chronicum solum quintum Erafdù annum atlipgat.
mus; sed rationes Vasa?i satis per se evincuntlsi- Alii Codices in Cbronicó Etymologiarum annum
dori iUud non esse. Non inutiliter aulem in yulgus decimum Eraclii designànt,'alii àlitèr. Hoc tamen
ederetur, si pp.aljqup modo Gothórpin in Hispania Q ( cònstat, posj Clironi'cumfusius, anno quarto " Sisebuti,
in -' el'quinto Eracili' termìnàtuni, isiiìorum idem àrgu-
JTandalprumque Africa hisforia iJlustrari posset.
At quis jndicabit quo loco nunc existat, si tamen ìnentiini in opere étymplogico, "quodpòstremum ejiis
'Ad qiiàm lemporum
existit, et non, ut mujti alii Gpdices, irreparabili fuit, m'cpinpèrìdium'rédègiss.e.
damnpperjit? rationem BenarminusnoiiattehdilqUi ex'istimàvit ex
19. JJt autem redeam ad veruni isidpri Pacensis Etymblogiis 'désùmptùm fuisse Chronicon isidpri
nomine ih vulgus edjtùin, ii'uprobantè Labbeo, ebqùe
clirpnicpp, 677 a Sàndovalio primum Pampjlone etiam
typis editum |qit 1615, bop tituJQ: Isidori Pacensis magis quia Clironicon separatimi multo ube-
episcopiEpitome imperttorum et Arabum, una -cuni, rius est Chronico EtymològiarUn). Neque jnsplens
est eumdem norihuriquàm"scrìpiòrènì "exlongioribus
Hispania; ehronkp, ex Codice Go^hicg-Qomptutens} 0 >"•'-.•.!'.-' r'-^'ì'ì liv^'li -11,0:- \i:'-;.'> linig'- !
Oaiomens»..Marianain prologo rcfert al} Oxoniensi spattis in arctum yelut gyrum liicubratipnes suas,
*
Codice nomen auctorii abesse.jltprum prodiit.Ma- cum sùbest causa, cpntrahere.
triti 172ÌJ,emendatiim a |. pr.-jfranc.ìsco Berganza 21. Quod autem Isidorus ipse Chrpnjcpn suum in
ad exemplaria duo, alterum despriplum a Joan. Etymqlogiis cpntraxerit minime ego dubitp. Eppur
Baptista Perez ex veteri Codice (Jxomensi, a]terum enimBraulipni, quod Oudinus cum Labbeo suspica-
| ex libro Gothico Cpniplutensi jussu Ambrosiidel 0 tur, interpplatipnem Chronici in Etymologiis Isidori
Morales. Denique illiid edidit Florèzius toni. Vili ! imputabimus? Quid enim tulumj'n Etymplpgiis re-
Hisp. sacr., recognitum ad priores duas ediliones, manebit, si IJraulipneni hujus vel allerius papitis
ad ms. Cpdjcem C.pmpklensem membranaceum, sed auclprem pronuntiamns, non alio dupli rajipne, nisi
non Gothicum, ad ins. Mariana?,cujus prologum quod Braulio ppus, solis tit.u|is dislinctflm |n libros
descrjlijt, et ad varias quasdam iediones a pra?suje djyisit? piyersa ratio est de quadam nq|a, Cjirpnipp
de Marca pbservatas. Inscriptip est : Incipit epitome Elymplogiarum adjecta in editione Bxpuliana, ubi
itkperalorum .velArafiurn^ephemeri^es,atque Hispania: Suinthilanjs mentio. fit, e.t guss^am r^p:||unjur ex
clironographia sub.uno volumine cqllecta. Chronicon prologo ad Chrpnicon fusius.. Yossius enim lib. JIde
injtio exprimit feram 649 et. §nnum mund.i5837, Hist. Latin., cap. 25, non ap Isidoro, s«l ab alio
quo Heraclius decessit : sera enim prsemissa non additam yerpsimilius credji, civn in yeteribus suis
annum quo imperatores regnare «cceperunt, sed quo optjma? nptOi.mss. ea ygrba ^esi^erenjur. In p|eris-
obierunt, designat, ìsidorus igitur pacensis ab initio que etiam nostris mss. desiderantur, qua? recte par
Heraclii, cujus anno 5 Chronicon S. Isidori desinit, riter a Grialio omissa sun{. Sed Crrialiji| (uji aujjr
historiain perducit ad annum usque 75|? ac proiude qua etiam exemplaria) nibilpminus nptat. aunufii^?
£33 ISipORIANA.—PARS II. CAP. LXXVIII. 53*
aut 18, certe alium poster jorem annp quiu.tQfjraplii : A Spq., cum Codices Vaticanos Chronici Isidoriani rè-
quod ab isidori manu esse certum videtur; cuni enim censebo.
ille post annum quintum Eraclii ppitpmen phronici 68Q CAPUT LXXVIII.
formaret, annum qui tunc agebatur debuit espri- . Chronicon Isidori inlerpolalum; quod Lucas Tudensis
inter sua Chronica retulit. Melliti Chroniconidem
mere, non annum quintum, Eraclii, quo scilicet ube- atque Isidorianùm, alio modo inlerpolalum, srnpius
rius Chronicum erat finitura. autem mulilum et decurtatum. Editiones Chronici
22. Brevioris Chronici exempla exstant in mss. Isidoriani, prologus Loaìsos, versio Italica edita,
alia ms. Hispanica Mss. exemplaria ejusdemChro-
Codicibus,.etiam a reliquo corpore Etymojogiarum nici.
separata; De hoc Chr.onicoaccipipyetustissimps duos 1. Lucas Tudensis systema quoddam chronicorum
Codices,quos Joseph Blanchinus describìt in indiculo
et ex quatuor libris complexus est. Primus liber continet
Codicuui aureorum, argenteorum purpureorum Isidori Chronicon auclius vulgato. Secundus Isidori
diversis aucloribus collecto tom. II Evangeliarii Historias
593. Primo Codice conti- Vandalorum, Suevorum et Gothorum.
quadruplicis, pag. 678 Tertius èontinuationeui chronicorum Isidori ilde-
nentur Biblia sacra Latina, qua? circa annum 790
fonso ascriptam, atque alia. Pars libri tertii et in-
describi sibi curavit Theodulfus, postea Aurelianen-
liber quartus labor sunt Luca? ipsius Tudensis.
sis episcopus, de quibus Sirmondus tom. II Operum, teger Cum autem Chronicon quod Lucas Tudensis nomine
p. 1046. Codex in-fol. membranaceus : « Versus
ait in libri fronte, B S. Isidori Hispaniarum doctoris edidit, plura com-
quidam Theodulli, ut Sirmondus, in Chronico Isidoriano in vulgus edi-
aureis characleribus expressi erant. Alii versus lit- prehendat qua?
leris argenteis desciipli pra?fixi brevi chronico (quod to desiderantur, quoeri potest primum an uberius
an brevius Chronicon verus sit ac genuinus Isidori
Bibliis adjunctum est ante Novum Teslamentum)
fetus. Deinde si Chronicum fusius interpolatum esse
Isidori, et ppusculo Eucherii de interpretatione ut certum videtur, an Lucas Tudensis sit
Hebraicorum noniinuni, et Grsecorumcum davi, ut dicamus,
auctor. Prima qua?siio difucultate
nonnullis yisum est, Melitonis episcopi Sardensis. » interpolationis
:
Blaucbinus subjungit versus litteris aureis in mem- caret cum enim exemplaria Luca Tudensi, qua? sa>
branis purpureis exaratos esse, Chronicon vero Isi- culo xm claruit, longe antiquiora Chronicon brevius
sine hscsitationé est'ea qua?
dori et opusculum Eucherii argenteis. Insigne hoc exhibeaht, colligendum
monumentum in bibliotheca Mommiana, sive domini sa?culis consequenlibus addita in Mss. conspiciim-
de Mòsinesservabàtur, tur, ab Isidori manu non esse, praesertim cuni, ut ssepe
23. Similis alius Codex, ac fortasse ex prsece- monui, tanta fuerit hominum sequioris setatis licen-
tia in amplilicandis interpolandisque chronicis.
denti descriptus, exstabat in ecclesia Domina?Nostra?
2. Ergone, inquiet aliquis, Lucas Tudensis prò
Ppdiensis ex dono ipsius Theodulli, in quo erant Bi-
_ e sua penu Isidoriano
blia Latina cum chronographià S. Isidori, libro de C Isidorianis venditavit, qua? ipse
Chronico immiscuit? Nonnulla quidem infamia hoc
nominibus Hebraicis, altero de expositione diversa-
a eum cap. 13 li-
rum rerum, et tractaiu de Deo, de ejus attributis, in genere Lucas laborat ; qua ego
sum. Quòd allinei ad Isidorianùm
et de variis rebus moralibus cum versicujis Theo- berare conatus
in Chronicon, Nic. Antonius, qui alioquin Luca?non
dulli, qui praepedenli
''' quoque
!<i":' volumine legeban- valde
l'ur!' ' favet, ita censet : e Ampliatio autem hsec an
24. Chronicumbrevius Etymologiis insertum ssepe Tudensis, an allerius sit, quserentibus, libere dicam
in mss. Codicilius Etymologiarum occurrit, anno- Tudensis calamum mihi non sapere, qua? Isidoriano
tato in fine anno decimo Ervigii, el a?ra qua? tunc Chronico apud eum insernntur, sed sà?culiLatinioris el
currebat; quod ab Ildefonso aut alio à?quali in suo culiioris auctorem. At cum Isidoriana fere omnia in
Etymologiarum exemplari factum, in alia subinde hoc, ut ita dicam, interpolato exstent Chronico, vero
exemplaria permanavi!. Hic enim mos, ut apud alias magis consentatteum 681 videtur, Isidori Hispa-
genles, ita etiam apud Hispanos viguit, ut ab erudi- lensis germanum Chronicon illud esse, quod iu om-
tis scriploribus chronica describenda continuaren- nium est manibus : alterius autem eo junioris opera
tur, aul saliem annus qui tunc agebatur subnòtare- in eam formam redacium, quam totani Isidoriana?
tur. In veteri quodam'Ms. Mediceo sunt qusedam manus esse, Tudensis credidit. Hoc, inquam, vero-
stemmata genealogica ab Adam usque ad Jesu Christi j) ] similius est quam quod alius existimare possit, Bi-
Incarnaiionem, fortasse ex Isidoro deSumpta, quibus vario adhserens, isidorum Cordubensem scriptum
libràrius certe Hispanus banc notam subnexuit : Ab reliquisse id Chronicon, quo usus Tudensis fuit,
Incamalione autem Domini nostri Jesu Christi usque atque idem defloratum sive excerptum ab Isidoro
in prcesenlemprimum gloriosi Wambani, etc. Ab ex- Hispalensi, hoc esse Chronieou quod ejus nomen
ordio autem mundi usque ad advenium Domini anni prsesefert. >
vcxcv. Id enim a librario potius quam"a primo gè- 5. Levissimamhanc Bivarii de Isidoro Cordubensi
nealogiarpm auctore adjectum suspicor. cujusdam Chronici auctore conjecturam supra refu-
25."In Codice Valicano 1&69, de quo cap. 96, tavi. Judicium vero Nic. Antonii, quo Lucam ab
Chronicon Etymologiaruminscribitur de Descriptione interpolationis crìmine absolvit, libens probo : certe
vel Diserzione tempòrum,quod Freeulli Historia prce- opinor in Clironicum Isidori jam auclius Lueam in-
cedil. De aliis shuilibus exemplaribus agam cap. cidisse, quem non facile tanquam fabularum inven-
555 AD OPERA-S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 550
torem traducendum, oslendi cap. 13. Codex pa- si-A iìtus scripsit, nec nisi oscitantia amanuensisin Codi-
pyraceus bibliotheca?veleris Vaticana?, num. 7004,:, ceni Colbertinum aliter irrepsit.
exhibet Chronicon Luca? Tudensis, Realitudo poten- i- 5. Cum qua?stiosit an Isidorus Mellitum exseri-
tia:, etc, ciim epistola Francisci Penise, viri anti-i- pserit, an contra Mellitus Isidorum, minus dare sen-
quitatum studiosissimi, ad cardinalem Baronium dee teutiam suam Mansius exposuit. Sed, ut opinor,
ejusdem historia? auctore, et epistola Alfonsi Spi- i- contra Pagium ille tenet, non Mellitum ab Isidoro,
nosa?et Garsia?dò Salazar Hispanica de eadem his->- sed Isidorum a Mellito exscriptum fuisse : ideirco
toria. Hic, opinor, est Codex de quo Baronius add enim Codicem suum Lucanum Chronici Isidoriani
ann. 636, num. 9, Rase Tudensis, quem exscriptum n appellat. Sed enucleatius id exponendum est. Pa-
ex protolypo nobis concessit Franciscus Fegna mei li gius enim contendit Mellitum anno quarto Sisebuti
amantissimus Rota: Auditor; ubi Baronius Tudensisi Chronicon suum scripsisse, siquidem illieo addit,
ascribit qua? is ex Ildefonsi supplemento ad Isido-i- sequentia tempora Deo nota esse, cum Isidorus, ut
rianùm Chronicon proferì. Rodriguezius tom. II li modo dicebam, Chronicum suum in Etymologiis ad
Bibliolh. Hisp., p. 527, recenset Codicem Escuria- quindecim alios annos protraxerit. Hoc loco videlur
lensem sseculi xvi aut fortasse sequentis hoc titulo : Pagius Isidorianùm Chronicon passim vulgatum, et
t Genealogia? ex Novo et Veteri Testamento. Histo-- B a Compendio, Etymologiis insèrio, distinctum igno-
ria sive Chronicon D. Isidori cum prologo L'uca?Tu-i- rasse. Atqui jam ad annum 567, num. 4, Chronicon
densis. Continuatio per D. lldefonsum. Continuatioo Melliti cum Chronico Isidori a Schelstralio publicato
cujusdam incerti, forte Luca? Tudensis. Turpini ar- contulerat. Referam ejus 683 verba : e Ita Mellitus
chiepiscopi mendacia de Carolo Magno. Ex Isidoro0 de verbo ad yerbum, qui testatur se opus suum ab-
de ingressu Wandalorum, Gothorum et Unonum. i solvere anno Heraclii imperatoris v, et iv Sisebuti,
Notatur initio descriptum Codicem fuisse ex libroj anno scilicet Christi DCXIV,aut insequenli : quem
vetustissimo ecclesia? Ovetensis litteris Gothiois ex- Hispanum fuisse Sisebuti regis mentio in tam parvo
arato, et in fine subjungitur : Hosc transcripta suntt Chronico ostendit. Habemus itaque auctorem co-
ex antiquo Codice manu scripto, qui exstat apud Fr, a?vum, qui nihil scribit quod ab antiquioribus non
Michaelem a Medina, ordine Franciscorum. Reliqua% acceperit. Codex ab oclingentis circiter annis exa-
usque ad Garsiam regem filiumAdefonsi desideranlur. ratus. Idem habet sanctus Isidorus Hispalensis epi-
Scilicet imperfectum est ultimum Codicis opus ex - scopus, auctor etìam coa?taneusin brevi suo Chro-
cerptum ex Isidoro de ingressu Wandalorum, etc, , nico, nuper a Schelstralio ex bibliotheca Urbino-
cujus initium : Incipit ordo tempòrum, quibus ingressii Vaticana publicato.
sunt in Hispanias Suevi, TV'ondali, Alani et Gotti,, C ( *>•Quis hsec in hominc acutissimo et in Chronicis
editus a Domino 682 Isidoro archiepiscopo, brevi- conferendis versatissimo non miretur ? Afiìrmat Isi-
terque colledus mra 444. Mendum est in bis cera? ì dorum qusedam ex Mellito sumpsisse, non contra
numeris, Mellitum ex Isidoro, quia Isidorus in Etymologiis
4. Mellitum quemdam Hispanum, Isidori Hispa- Chronicon ad alios quindecim annos provexit, cum
lensis a?qualem, et Chronici cujusdam scriptorem,t tamen videril Isidori Chronicon, a Schelslratio typis
Pagius aliique invexerunt, cujus tamen Bayerius ini editum, quod eodem anno quarto Sisebuti, iisdem-
not. ad Biblioth. veter. Hisp. mentionem nullami que verbis ac Melliti Chronicon, absolvitur, et quod
fecit, fortasse quod in mentem ea non revoeaveritt ab eodern Schelstratio cum Isidoriano Chronico au-
qua? Florèzius tom. VI Hisp. sacr. de Mellito isto) ctiori, inter opera Isidori. obvio, quodque simililer
ejusque Chronico litteris consignavit. Pagius ad an- anno quarto Sisebuti concluditnr, passim compara-
num 567 et ad 614, num. 41, ex bibliotheca Colber- tur? Quis autem sibi persuadeat duos scriptores
liua indicai opusscriptoris Hispani Mellitihoc titulo : uno eodemque anno quarto Sisebuti regis Chronicon
Rrevis tempòrumexpositio, cui consonai Montfauco- iisdem sententiis ac verbis composuisse ? Nam Chro-
nius in Biblioth. mss. tom. Il, pag. 924, Expositio> nicon quod Pagius Mellito tribuit, el Chronicon quod
tempòrum Melliti. Cum Melliti hoc Chronicon ad1 jn in codice bibliotheca? urbino-Valicana?exstat Isidori
annum quartum Sisebuti -regis perdueatur, in eoqueì nomine inscriptum, non aliter differunt quam duo
sistat, certum videtur auctorem Hispanum esse. Pa- ejusdem operis exemplaria, nonnullis scriptura? va-
gius ad cit. ann. 614, n. 41, verba exlrema Chro- rietatibus ac fortasse brevi aliqua interpolatione
nici Melliti profert et existimat Isidorum ex Mellito) distincta. Neque in solo Codice urbino-Vaticano 609,,
illa ipsa de Heraclio et Sisebuto verba sumpsisse,, nunc 592,'quem Schelstratius consuluit, exstat Isidori
cum libro v Etymologiarum quindeciin alios annos5 Chronicon diversum ab edito, et simillimumChronico
àdjecerit. Mansius in nota observat verba qua? exe quod Melliti dicitur, sed etiam in Codice 60b ejusdem
Ms. Colbertino eruta Mellito cuidam a Pagio tri- bibliotheca? urbino-Vaticanse, qui nunc est 382, ubi
buuntur, exstare simililer in ms. Codice Lucanoi post alia Isidori opera pag. 186 est rubrica : Incipit
Chronici Isidori sseculi ix, vel forte eliam vm, ett liber Chronicorum Isidori Hispalensis episcopi ab
aniniadverso numerorum errore, sic concludit : Idem% exordio mundi usque ad Erudii (Eraclii) Augusti im-
facile relulil Mellitus, quem in fragmento a Pagioo perium, et Sisebuti regis principatum. Prwfatió. Qui
servato Isidorum exseripsisseex iis qua; ex nostro Co-- idem titulus est in altero Codice 609, d. 392. Omnia
dice fetulimus, perspicuum esh Ita ergo forte et Mei-- ulr'obkrue ita consentimi!, ut allersm ex siterò
557 ISIDORIANA.- PARS II. CAP. LXXVIII. E38
exemplar descriptum videatur, vel ex uno eodemque A j multis iu locis manifeslum est, ut prope lineili Isi-
fonie ulrumque dimanet. Inscriptio apud Schelstra- dorus scripsit : Heraclius dehinc quintum agit imperii
tium est : ChroniconS. Isidori Hispalensisepiscopi a: annum. Cujusinitio SciaviGrwciamRomanis tulerunt,
Caio Cwsare usque ad Heraclium imperalorem, et Si- Persie ScylhiamelJEqyplum, plurima&queprovincias.
; In Hispania quoqueSisebutusGothorumrex quatdam
sebuti regis principatum, ex ms. Codice609 bibliotheca;
urbino-Vaticana:, 684 'onffediversum ab edito. Hine ejusdem Romana: mililim urbes cepit. Epilomator
incipit sexla swculi mtas, etc Ad marginem nolatur Mellitus, sive alius, sic hsec contraxit, vel potius
Chronicon esse collatura cum alio ms. Vaticano et commiscuit et confudii : Heraclius dehinc quintum
editis. agii imperii annum, Sisebutus Gothorum gloriosissi-
7. Quid ergo de Mellito censendum est? Florebat, mus princepsplurìmas in Hispania provincias Romana;
Isidori S. Mellitus , militios urbes sibi bellando subjecit; ubi, ut vides,
' quidem tempore primus episcopus
loco suo in alium male trans-
Londinensis, qui anno 624 decessit; de quo tamen plurimas provincias e
nihil est cur cogitemus auctorem Chronici nostri[ tulit. An autem Mellitus fuerit Chronici epilomator,
fuisse ; si quis vero eonjieiat ex aliquo Codice cujus an solum Codicis possessor, imo an vox ea Melliti
Mellitus possessor fuerit descriplum Codicem Col- casti ab aliquo Codici adjecta fuerit, band ila facile
bertinum fuisse, indeque Melliti nomen propagalum, jj . est definire. Illud potius quovis pignore contendam,
nihil fonasse absurdum dicet. Jam dudum Florèzius Hispanum non fuisse qui Isidori Chronicum in hunc
modum decurtavit et interpolavit. Primum quia, ut
suspicaius fuit nomen id esse exscriptoris Chronici cum Isidorus prope finem
Isidoriani; qui etiam advertil in exemplari quod ex jam Florèzius adverlit,
Codice Colbertino sibi describi curavit liane operis, dicat : Fiunt igitur ab exordio mundi usque ad pras-
sentem asram DLIV,abbreviator Chronici, si Hispanus
inscriplionem referri : Incipit brevis tempòrumexpo-
non ita id commutasset : Fiunt igitur anni ab
sitio, quin addatur Melliti. Cum autem Florèzius fuissel,
non solum hanc suspicionem promoverit, sed eliam exordio mundi usque in Eraclii annum prossentem.
dubitaverit an librarius qui Isidorianùm Chronicon Deinde quia Hispanus minime pra?termisisset quse-
in compendium redegit, fuerit Hispanus, eccur titu- dam peculiaria decora Hispania?,in Chronico Isido-
lum appendicis 11 fecit, De Chronico Melliti, scri- riano relata, ut ad annum mundi 5773 : Per idem
MartinusBracarensis episcopusapud Gallasciam
ptoiis Hispani, nondumin vulgus edito, et de Chronico tempus
Isidori ? Vera operis inscriptio esset : Chroniconhi- prudenlia et doclrina catholicw fidei clarus Imbellir.
dori ab aliquoextra Uispaniamdecurtatimi, et quibus- Et ad annum 5801 : Hoc tempore Leander episcopus
dam in locis inlerpolalum, alicubi Mettilo allribulum. inllispanìis ad genlis Gothorumconversionemdoctrina
Ut Mellitusauctor Chronici credi possit, rationem n< fidei et scienliarum claruil:
Florèzius profert quod in Chronico Melliti aliquando 9. Quod si in Codice Pelagii Ovetensis sseculoxn,
additur : Hucusque Hieronymus, hucusque Prosper : et inter Chronica Luca?Tudensis sseculoxm, Isidori
quam mox rationem solvit, respondens potuisse ali- Chronicon inlerpolalum reperimus, eamque inter-
quem librarium in suuni usum Chronicon Isidori polalionem.in Hispania ladani verisimile esse fate-
contrahere, cui vir aliquis curiosus adjecerit ea mur, aliunde certuni est vestigia interpolati Chro-
verba. Sed magis consentaneum videtur ut is qui nici Isidoriani extra Uispaniam antiquiora esse, ut
Chronicon in compendium redegit, uti nonnulla alia, patet ex hoc Melliti 686 Codice, el ex aliis mss.
ita etiam illa verba adjunxerit : nam interdum viri exemplaribus, qua? mox recensebo, quibus idem
docti.libros sibi exscribebanl, ac librarii ipsi ple- Chronicon in Gallia aut Germania inlerpolalum con-
rmnque scioli erant, quod satis est, ut exseriptor et linualumque continelur. Profecto sseculisviu, ix, x,
epilomator Chronici Isidoriani annotare potuerit : quibus ejusmodi antiqua monumenta interpolali
HucusqueHieronymus,hucusque Prosper : quod ego cceperunt, difficile erit in Hispania vel levissimum
etiam in nonnullis exemplaribus reperi, ut in Codice hujus fraudis vestigium invenire; neque Hispanis
Val. Palat. 259. Ex notis etiam marginalibus qua? partim Maurorum jugo oppressis, partim contra
ab auctore aut ab aliis adjecta?sunt, interdum hujus- D ] Mauros arma assidue gerenlibus, id olium ersi ut
modi additiones in texlum irrepsisse compertum est. nova documenta conlingerent, aut velerà auaerent
8. Denique Florèzius, cum dubius bsesisset de immutarentve.
auctore Chronici Mellito ascripti, Chronicon Isido- 10. Neque his adversatur quod Julianus Toletanus
rianùm edidit hoc titulo : Divi Isidori Hispalensis Chronicon Isidori coiilraclum, quale Melliti est, le-
archiepiscopi (ac Melliti) Chronicon. Scilicet 685 gisse videatur, cum aliquando in compendio Chro-
l notai in textu diverso charactere qua? in Codice nici, quod ipse exbibuit libro ni de comprobatioue
u Melliti omissa sunt, et in notis prolert ea qua? in sexia? setatis, simili modo verba proferal : nam pri-
' eodem Codice Isidori Chronico
adjecta sunt, auim- mum ctiamsi extra Hispaniam Chronicon in coni -
adversis etiam quibusdam scriptura? varietatibus. pendi uni redactum fuerit, potuit nihilominus ad Ju-
Nobis satis erit nunc in genere admonere multa esse liani manus pervenire, ©einde cum Julianus piciaque
in Codice Melliti proetermissa. pauca addita, qua? contrahat, facile poluit aliquando eodem modo
suo loco afferemus. Quod autem exemplar ejusmodi contrahere, ut liquet in exemplo quod producitur in
Mellitire vera compendium sit, et non contra Chro- not. ad .Julianum. Isidorus scripsit : Sem anno sé-
nicum fiuius ex Isidoriano auctuui et inlerpolalum, cundo post diluvium, cum centum esset annorum, gè*
539 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 540
nuit Arfaxat. In exemplari Melliti: Sem anno secundo A 1 Bxvpt.Bjlaquam 159?, in-4, scilicet eodem annp ej.
post diluvium genuil Arfaxat. Ita etiam Julianus edi- loco ac libri Sententiaruni, ut jam annotavi. Epistola
dit, qui eliamsi non viderit exemplar Melliti, cum niinciipatorja Lpajssehaecest :
similia alia pra?termiltat, potuit, ul dixi, prseter- Potentissimo et Catholico Philippo II, Hispaniarum
inittere verba illa, cum centum esset annorum, qua? regi, Garcia de Loaisa S. D.
etiam in Chronico Isidori Etymologiis inserto prseter- 15. Longi temporis ' ratipnem pxacte accurateque
tradere làborios'uin diìjicuitàlibus re'fér-
ìnittunlur, ubi legitur, Sem post dilùviumsecundo tuni opus est': 'còni niàgnisque 'rerum c!isus certiqùè" eveiitus
anno qenuit Arphaxud. Neque dnbium esl quin Ju- prius bomirium memoria?mobili et inconstanli, quam
lianus Elymologias legerit. litteris el libris temporis selernitati eonsecrentur; an-
11. Age vero, editiones Chronici Isidoriani recen- ualesque ipsi innumeris sint mortalium injuriis expo-
:
siti, ptinio'scribenliuiiiperturbaiiòiiibus etaffecljbus
jeamus. In bibliotheca Vaticana, num. 2865, exstat 6§8 dum unusquisque sua? genlis palriseque glo-
lsio.dori.(sic)opusculumde temporibus.Incipit : Breve riam immortalem prseejare gesloruni commemora-
tempòrumper generaiiones,etc. Multismendis scalei, tione efficere qua?rit,cd' èihdé rerum puùlicarum inmul-
Ut ex initio patet. Frologus desinit : proslerilorum seditioneei tibus, pròvinciarum incursibUs, omnia igne , ferro ,
impela populi vaslantibus. Denique
tempòrum cognoscalur. Multis in locis conlractum cqm rerum pra?teritaruni recordaiio illibatam ten?-
psl. Desinit Chronicon : Eraclius nunc v annum ini- II j''' pòlis veritalein cóntinerè nitatur , lamen temporis
séneScit et ànliquàtUr, alque' in
perii agit. SisebutusGothorumrex Judwos ad Christi ipsìiislònginqUìlàtè'
intèritum' labenti aimorum cursu ruil. Et quamvis
fidem convertit, et quasdam militum urbes proslio ha?c ita sint, tamen inter alia lipc unum maxime
(supple subjecit). Fiunt igitur ab exordiomundi usque virum docliim, cpiisumnialumquej et 'òmnibus"fere
ad cera delivì (sic prò DCI.IV) nùmèrìs absolutùm'efficit"':' nimirum in'"ha'c'Veruni
, hoc esl quinto anno He- hreeriitudine et obseùritate studiose veriialem cer-
raclii imperaloris, v mil. octinginta decimosexta.Re- tam perspicuamque investigare, inusilatasqup.et oc-
siduum smculi, etc In editionibus correctis anni cultas bislorisevias indagare ; cum nihil sii prséstan-
riùs vel ad sapièntiam 'àugendàm, Ve'l'àdcprudéntiàin
quinquiesmille oclingentiqualuordeeim.In bibliotheca cbniirmandahi , vel ad imperii' gubernaculà" pie et
Vaticana compactum hoc opusculum est simul cum moderate regenda,vel ad reipuii. inoresinielligendos
alio Chronico ex Hieronymo, Eusebio aliisque ex- motHsque populi coercendos, vel dpmeslicoruni
cerpta, 687 et editoRomxin domonobilisviriJoannis cònàtus'reprimendos, quam rerum pra^iè'ritàruiu'p'ii-
biicàm m'émò'riani,casus,eventus, saeculoruinomnium
de
Pliilippi LignamineMCDLXXHII. Characler et diaria ac gentium observationem cogniiam exploratamque
non videntur diilerre. ' . . tenere. Qua?omnia unico chronologia?ambilu com-
12. Jpan, Baplista Audiffredi, vir in omni slu- plèctùntuf. Accipe igitur, poteniissimé Philippe',
studiuhi'Christi'àni liòmin'isél culius,
(lioruui. genere clarus, in hoc vero de veterum in quo 'réligio,
r
^ singularis elemèntia , admirabilis qusedam planeque
editionum notilia princeps, ili opere de Roman.( divina ad imperandum sapientja long|ssimo rerum
EdiUpn. ssecujjxy, pag. 5§5j hanp editionem descri- usu, ut experimento, firmata elucet, Chrohicon a D.
Ì)il, quam exsiare aitin bibliotheca SS. D. N- Pii VI, Isidoro Hispalensi àrcliièpiscopò, regìa? Gothorum
genlis lùmine alque corona editum , quod, Majestate
et apud abbafpm de Rpssis, cujus pleraeque veteres Tua jubenle, eniendandum |iolisqueillus,trandiimsus-
e.iitioiies Irans'ierunj;in bibìioibecam-Corsiniani. Ait ceperàm, ili ad tejuride exjit, tanquàmin imiiiensum
eam esse in-4 paryp, pharaclere Romano nidori, toliù!s''probitàtiset à?qùitatis óceàhum Vrevértàiùr":
èt'si iioiiitàoriiatum/utpar erat.iamen quanto ma-
Joan. Philjpjji de Ligiianiine , ac ponjicit ad annum ximo potui, lucubratum studio. Cum hoc mihi: in
1473 pertinere. Addit aliaiii editionem in-4 parvo primis iucundum charumque ' CaSfip'lica?sit, et ànie
' mentispculps
asservari in biblioljieca Casanafensi, charactere Go- s'émper"posiiu'm,et hiiihilì àiiimO Tusé Majèsta'ir'óbnixe
niò'i'éni gérere, dèsefvìre, t'ùam-
thicp Stephani Planck, sive Plaunck. Locus editionis quéregium el auguslum nomen, quoadpossujn, im-
npn designatur. NpnnuHi perperani in-8 esse eam mortafitati fjicare., prò teque piirislo Regi seternp
solvere, ut' incòluiiiis inter' tòt régn'ò-
pularinit. piirpnicpn desinit anno v Heracjii; titulus assidué'vola ruhi Mlicitddiriés et "cuM ,'-int'egérqù'e et sàlvus
est Opusculumde temporibus. .
permaneas. Vale.'
\3, Nic Antonius ex Labbeo in Biblioth. mss. 16. Taurini dixi, non Matrili, ut Nic. Antonius,
produsse Chronicon Isidiri refert cum titulo de num. 110, refert Chronicon Isidori scholiis Loaisa?
Temporibusanno 1474, qua? fortasse est editio prima! f] illustratum ]irodiisse, nisi forte Taurinensem edi-
Romana. Fabricius sub eodem titulo editionem an- lionem alia Matritensis proecessit: nani <lubitani}i
ni 1477 recensel. Maittairius nullius baroni editio- nonnullam ratipnem expressa Nip.. Antiinii verba
num meminit in Annaj. lypograpb. Sseculosequenlii pra?ferunt : Notis suis i((us(nus (phroijpon) Malriti
ajjnp 1577 editum fuit cum inscriptione Chronologice ; cum Sentenligruni, de quibus jam dfcennis, libris de
in-8, per Thomani Quarinum, cum Gerhardi Merca- novo publicavit Garsias Loaisa, cuti} P{iijij)_p|III ,
ì'oris et Mauhsei Beroa'ìdi dum adhuc pater magnus viverel,\n lilleris magisler
jChrpnplpgia,Basilea?.
14. In Chronici porrcela editione proeurandai esset, nondum sedi Tòlefanps,quam poslea obtinuil,
egregie laboravit Garcia , seu Garsias Lpaisa,qiiqd I initialus. Sed cum ad ea qua? de libris §enj.entiaruui
notis ejus illustratum lucem vidil,"• non Malriti"''ut
'-''' »i." ". •, ;f!(| "'••H '" " 1,!t djpfuruserat, jecj;orenidelegej.,et ep )pcp soliini edi-
ait Nic. Antonius, sed Taurini. En tilujum : CJironi- -
fjpnem Taurinenseni cpmmemoret, omninp creden-
con D. Isidori archiepiscopi Hispalensis emendalum j i|um est ìlalrili nomen prò Taur\ni excidisse ifi
scholiisqueillustratum per Cardani de Loaisa, archi- Chronici edjlione coinmpmpranda. |||ud magjs mirpr
(kaconùmde Quadalaxara , etc. Taurini apud Joan,. in bibliotlieca689 uova Hisp. eliam secundis puris
ISIDORIANA.— PARS II. CAP. LXXVIII. 542
541
i la cronica de santo. Vsidoro Menore corecia
aucta, et recens Malriti edita, cum Loaisa? elógium A Finisce
revista per Baptista Alexandre Iaconello Reatino,
texitur, nullam a Nic. Antonio mentioiiem fieri edi- et Maestro Adam de Rothwil
tionis librorum Sententiarum, et Chronici Isidoriani stampala in Aquila per
anni Domini MGCCC.LXXXH, a di cinque
a Loaisa adornala? , ncque opera? quam idem Loaisa Alamano alii
amen. >
ad editionem regiam Matrilensem Operum S. Isidori de octobrp. L,a_usDeo
cum aliis contulit. 20. Rodriguezius toni. II Bibl. Hisp., pag. 328, ex
perficiendam
S. Isi- Codice Escurialensi sseculixi,' indicai Versipnem Hi-
17. In editione Parisiensi Bignseana Operum Chronici Isidoriani, sed ut exstat in colle-
dori pratermissum fuit Chronicon , quamvis jam ctione spanicam
Pelagii Ovetensis. Inscriptio est : Historia
pridem vUlgatum. Breulius illud edidit, sed in indice
tunc general collegida de diversosauctòres , conviene saber
librorum nota àslerisci apponilur, qua id opus
alia ratione |e sant Isidro, arwbìspo, de Serico, Jvlia.noPomerio,
primum in lucem prodire indicate, non
sitnu) Arzobispo de Toledo, San Piro, o Sampliiro, o Zafiro
nisi quìa a Bigna?o;pra?lermìssunifueral ; nam
ab initio mundi (que con estos nombres le nombran diversos liìstoria-
hic titulus designiate : Chronicon de Aslorga , Pelayo , dbispo de Oviedo.
dores), obispo
usquèadannum quintum Suinlhiluni.'(corrige quartum 21. Exemplaria niss. Chronici Isidoriani passim in
Sisebuti) regis Gothorumper Garsiam Lòaisam emen-
JJ bibliolhecis occurrunt. Fabricius refert in ms. Vos-
datimi et scholiis illustralum. Omisit Breulius epi-
Loaisa? ad II, et siano bibliotheca?Leidensis inscribi , Chrmica de sex
stolam nuncupatoriam Philìppum mundi aslalibus, et in ipsis paginis, Imago mundi.
loco ejus pra?fixìtVasaei de Isidori Chronico verba pt Oudinus Codicem collegii CBaromonlani
a nobis aliata, Làbbeps
superbis cap. 77, num. 16 et 17, S, J., sseculo'VIIexaratum , commemorant. Oudinus
18. Vetefem yersipnem Italicam Chronici Isido- adfjit Cpiiicpqi Cprbeiensem, postea S. Germani
riani Audiffreddusdescribìt ih catalogo edition. Italie. garisiensis sseculiyii, vej saltem vm. Bayerius in una
Sseculixy, pag. 212 :i Cpmenza la Cronica de pscuria]ensi bibliothepa terna minimum, ac non vul-
santo Isiderò ( sic < :: con' alehune.
- ') Menore ,:'i-' additione
"i'Vi " garis anliquilatis exemplaria asservari affirmat. In
cavate del texlo et istoriò de la Biblia : e del libro bibliotheca universitalis Senensis reperitili' Chronicon
de Paulo Orosio : e de le passione de li sancii. In S. Isidori cum supplemento usque ad annum 1516 ,
fine : Finita la Cronica de santo Isidero Menore in cp,d. membr. in-4 sa?culi xiv. In Une legitur : Finis
Cividad de Friuli, nel anno del nostro Signore ad hoc opus, scriptum manu mei domini Christofori
Jesu• Cristo 1480 , a di 24 de• Novembre
ivi';,H11,'!- :• laudato
:>.•!<)!;ir' de Aqugpendenle, ^u.j,pnjusPonzius toni. XI Iliner.
.>:
sia sempre il nostro signor Dio. » Exstat in bi- Hispap., pag. 220 , in bibliolbeca monasterìi Legio-
bliotheca Casanatènsi ha?c editio charàctere Go- npnsis S. Isidpri exsfare ait chronicum ejus' conti-
thico in-4 parvo. Exemplar hujus. editionis Nic. Q nuatimi usque ad regem 4lfp,nsum yi. Ex adversariis
Antonius habèbat, qui in-8 esse dicit, advertilqué Zaccariaiiis, cap. 44 , despripsi Codices Lucensem ,
intèrpretem multa Isidoriano textui"interpolare , Pistpriensein, FlprentinuinS, Marci, PsesenatemMala-
opusqué "continuareusque ad Frederici II impera- t,estium,Albaniiim et Mptinensem..
tòris òbitum, annumque 1250. Sed ego potius credi- GSìi. |2. |}a?g a me yisa sunt mss. exemplaria
der'nii intèrpretem Ilalicum in velus exemplar ila
Clh'rpnip;|sidpriani. pptlex Vatic. 629, describendus
auclum contiriuatumque iheidisse, qualià ego multa e. 9'l. Codex Vatic. 1348., de quo e. §§, ubi Chro-
reperi. Èjus generis chronicon Latinum exstat iti nicon esf inferpolatum, et A,«gustinipotius atque-Hie-
bibliotheca Escurialensi, sseculo xiv exaratum, ubi rpnymi opus dicitur quam Isidori. Co^ex Vat. 1974,
primum est opus, t Chronica Nichobaldi", deindì! epd. e. 96. Regip-yafip. 215, e. 99, in quo inscribi-
Cronica sancti Isidori Junioris cum quibusdam addi- tur Liber Chronicorunp.Isidori S.p.amnsis episcopi. In
cionibus extraclis de lextu et isloriis.biblje , et de: Regip-Vajipanpt 1852, cap. ^01, Chronicon, cujus
libro Pauli Orosii, et de passiònibus sanctorum coii- "auctor dicitur Isidorus Hispanensis, cop^inualur a
tinens in se ipsa crònica sex eiàtes seculj, scilicet ab1 quodam Pelrp, Ibid. in Regio-Vajip. 2034, Chro-
initio mundi, quando Deusin principio crèavit celurìi| nippn breve Isidori, addita no^a anni decimi Re-
j.
et terram , et primum hominem ;Adam, usque in! ' cesuinthi regis. ìn podice Palatino 239,, sa?culi x
prèsentem dieni, que'est Ìn'690'an.' Domini ab circiter, de quo cap. 1^2 liber Chronicorum sancti
incarnatiòné 1335, tempore" Domini Benedicti Esidori.episcopi Junioris, in pallia , ut videlur, in-
papa? XII residentis > Alia desiderari videnlur.! terpolatus. In Urbjnale 1Q0,e- lf!4>^lker.Chrpiiico-
Ita enim Codicem refert Rodfiguezius tom. Il" Bìjil. rum sancii Ysidori Hispalensis episcopi, eie. phroni-
;!'"
Hisp., pag. 328. epp extra Hispapiani interpqlatum pt continiiatum.
19. Aliam editionem versionis Italica? Chronici In Urhin. 3S2, e. ÌQf, liber ClirqnicorumJsidpi'i Hi-
Isidoriani raram chàractere Romano in-4 minori, spalensis epscqpi, etc., in pallia interppjalus. Simije
qua? in Bibliotheca Corsiniana asservatur, Audiifred- exemplar in Urbinate 392 ibid. In Urfiina^e 58,5,ibicj.
dusloe. cìt.,pag. 402, recenset : « Èierisce (lego Chrouicoii breve Étyniolpgiariim , npunplljs jnsjrtis
Referisce) et narra ja presente opera la (ìjironica de manu nipiiaelii alipuius pasinensis, j|{. yidetpr. fn
santo Isidoro Menore con alehune àdionctiorn' cha- Ottobon. 1720, Chrpnicpn npnnihij inl.ernp^afum,pje
vale dal texto et historie della biblia, e 4el libro de quo cap. iÒp. In Óttob. 1758 ibid., iCbrppicpninjler-
Paulo Orosio, e delle passioni dell»'sancii. In calce : pplatpm et continuafum. Iu bibliptliepa p|?!!eg]j^p-
S43 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 544
mani exstat ms. chronographià, sive, ut mendose A seni ab Adam, etc, et de Evandalis et Alanìs, siveet
scribilur, conographiaIsidori Junioris, ni cap. 107 Suevis Hispanis regibus, scripsisse. Quibus verbis
dicam. Historiam quidem qua? exstat Isidoride Vandalis et
CAPUT LXXIX. Suevis fortasse intelligit : 693 at Alfonsusrex con-
Historia de regibus Gothorum,Wandalorumet Suevo- tra cum HistoriamGothorum Isidoro asserit, Histo-
rum Isidoro cantra Pellizeriumvindicalur. Codices1 riam quoque Vandalorum et Suevorum intelligere
mss., editionesinter se diversa. ChroniconWisigo- videtur :
thorum Wulsosdietimi an S. Isidori? Monitumde, qua? ita inter se connexa?sunt, ut nonnulli
hoc Chronico ex editione Patrum Toletanorum. eas tres historias uno nomine Historiam de Gothis
Exemplar interpolatum Historia; inter chronicaTu- olim etiam appellarmi. Errarunt autem Lucius Ma-
densis. A'ia mutila, ut videtur, ab Isidori tempore,1 rinseuset
et cur ? Verba Isidori de S. Hermenegildiadversus Eisengreinius, qui HistoriamLongobariorum
patrem bello exposita. Hitram Isidori .et aliorum, ab Isidoro scriptam tradiderunt.
Patrum Ecclesia: Gothicos silentium de gloriosoi 5. Suspicatur autem Pellizerius Historiam Gotlio-
S. Hermenegildimàrlyrio. Obsequiumepiscoporum 1 rum, qua? Isidori nomine inscribitur, esse opus
Ecclesia;GotUca:in quibusdamarduis regum faclis.
quod idem Isidorus laudat cap. ult. de Vir. illustr. in
l..De Historia Gothorum, Vandalorum et Suevo- Maximo Caesaraugustano: Scripsit et brevi stylo his-
rum Placcins in Theatro Anonym. et Pseudonym.. B J toriolamde iis qua; temporibusGothormnin Hispaniis
lìteni non intentai. Sed intentarat 692 Pellizerius; acta sunt, hislorico el composilo sermone: qua ille
iis rationibus quibus Chronicon eidem Isidoro abju- opinione pseudochronicon aliud Maximisseculoxvu
dicare conatur,. ut cap. 77 dixi. Et quod altinett confictum loco suo exturbare conatus est. Sed et
quidem ad Historiam Gothorum, ex ipso prologo> falsitas ficiilii Chronici Maximi satis per se perspe-
Chronicorum Pelagii Ovetensis, quem alioquin pròi età est, et Historia Gothorum ila Isidoro congruit ut
se Pellizerius proferì, Isidori Hispalensis opus esse> ad Maximumtrahi non possit. Maximus non multo
constat : Et beatus IsiSms, de quo nunc Legionensis 5 post annum610 vivere desiit : HistoriaveroGothorum
gaudet ecclesia , de regibus Gothorum a primo Atha- ad Suinlhilanis tempora, sive ad annum 621, eodem
narico usque ad calholicum regem Wambanemregemt stylo progreditur.
Gothorum, prout potuit, pienissime scripsit. Erratt 4. Adde Braulionis verba, cujus auctoritas alibi
quidem auctor prologi, quod continualionem Histo-. jam contra Pellizerium defensa est : De Origine
ria? Isidori ad Wambanem usque Isidoro quoque« Gothorumet regno Suevorum, et etiam Vandalorum
adjudicat. Simili errore Alphonsus III rex Magnuss historia librum unum. Conferìhis Nic. Antoniusverba
in epistola qua Chronicon suum Sebastiano mitlit, , auctoris Historia?ex prsefaiione ad Sisenandum re-
sive quìvis alius sit auctor : Et quia Gothorumchro-. Q gem, edita in Luca?Tudensisclironicis : Quia de ori-
nica usque ad temporagloriosiWambaniregis Isidorusi ghie GothorumHispanorum(sic conjunctim legendum
Hispalensis sedis episcopus pienissime edocuit, nosì ait) Suevorum, Vandalorum, et Alanorum, et qualiter
qua;dam ex eo tempore, sicut ab antiquis et prmdeces- rexerunt Hispanias, libi fieri notiliam postulasti, etc
soribus nostris audivimus, et vera esse cognobimus s Qua?verba, si vere auctoris primi Historia?Gotho-
(prò cognovimus),libi breviterindicabimus. Qua?epi- rum essent, Braulioni quidem apprime consentirei!t;
stola edita fuit ab ipso Josepho Pellizerio initio> sed cum petita sint ex Luca?Tudensis chronicorum
Chronici Dulcidii Salmantieensis. systemàte, in quo multa sunt interpolata, non vali-
2. Ea opera, qua? appendicibus aliorum auctorumi dum inde argumentum exsurgit, nisi quod Tudensis
ancia sunt, interdum in mss. Codicibusuni tantumi auctorem Historia? Gothorum, Vandalorum et Sue-
primo auctori ascribuntur, interdum vero soli con- vorum Isidorum credidit. Verum Braulionis senten-
tinuatori. Hinc frequens in nominibus auctorum de- tia confirmatione non indiget. Sic Ger. Joan. Vos-
siguandis occasio erroris. In Iroc ipso libro quemi sius de Hist. Lat. 1.1, u, e. 25, de Isidoro : Condidil
pra? manibus habemus, idem est error monachii quoquehistoriam de orìgine Gothorum, regno Suevo-
scriploris Chronici, quod, Exiliense vocalur, ssecu- rum, et Vandalorum,cujusoperis meniinitBraulio, etc.
lo xi, qui Isidoro ila Historiam Gothorum, Vandalo-- r»Et j de anno obitus Isidori : Et ante memoraius Brau-
rum et Suevorum tribuit, ut eidem narraiionem deì Ho, cui prce omnibus fides haberi debet. Quin obslet
Pauli adversus Wambam rebellione, qua? a Julianoj silentium Ildefonsi, qui alia Isidori opera, pra?serlim
Toletano composita longe post Isodorum fuit, eidemì hisloripa, tacitus prseleriit.
Isidoro ascribat : Scripta sunt, inquit, in libro B. Isi- 5. Innocentius HI in epistola ad Petrum Compo-
dori , quem inter alios qualuordecim a se edilos, de8 stellanum anno 1199 694 data teslimonium quod
Vandalorum,el SuevorumGolhorumquegestisdiligénlerr ex Isidori Historia Gothorum, Vandalorum et-Sue-
composuil.Sed cumnon solum Alfonsusrex Magnus,ett vorum prò sua?sedis juribus protulerat, tanquam
auctor chronici Exiliensis, sed auctor quoque prologii genuinum agnovit : Isidorus autem in chronicis de
chronicorum Pelagii Ovetensis Historiam Gothorum1 Gothis titulo de Suevis testalur, quod Remismumlus
Isidoro attribuant, Pellizerius parum sibi constai qui,, ad Lusitanumtransilt, etc., Ila in HistoriaSuevorum
auctorem prologi hac in parte errare putans, ejuss a?ra mi. Remismundus, etc, inde ad Lusitaniam
teslimonium arripit, ut Isidoro nonsolum Chronicum,, transit. Ac nolandum Historia; Gothorum nomine
sed etiam Historiam Vandalorum et Suevorum ab- comprehendi chronica de Gothis, Vandalis, Suevis
jUdicet : quia in eo prologo legilur Isidordin Paceii'i- in tilulos divisa. Historia enim de Gothis juscipUa:»
S45 ISIDORIANA.-PARS lì. CAP. LXX1X. 546
-
partem obtinet; et qua? de Vandalis adduntur, ap- A gothorum, quod Wulsa? episcopo nonnulli ascribunt.
pendix potius videntur. Trithemius vero de Isidoro,> 8. Similis est Lindebrogii editio hoc titulo : t Di- '
Historiam, sive chronicumlib. m. Ac fortasse quod* versarum gentium historia? antiqua? scriptores tres,
"
frequens non sit in catalogis veterum expressa men- Jornandes episcopus de regnorum ac tempòrum suc-
tio Historia?Isidori de Gothis, Vandalis et Suevis, ea' cessionibus. Ejusdem historia de origine Goihorum.
causa est quod chronicorum nomine has omnes histo-* Isidorus Hispalensis de Gothis, Vandaliset Suevis.
rias multi intellexerint ; quanquam nonnulli ea Isi-' Ejusdem Chronicon regum Wisigolhorum. Pauli
dori opera qua?ad ssecularemlitieraturam pertinent,» WarnefridiF. diaconide gestisLongobardorum Uh.vi.
5 Frid. Lindenbrogius recensuit et observationibusillu-
prsetermittere se professi sunt. In editione Isidoriana?
Historia?de Gothis, Vandalis et Suevis, curante Lin- stravi), Hamburgi apud Michaelem Heringium 1611,
denbrogio, hsecLeonis Marsicani verba lib. in Chro- in 4. » liane editionem, cum vellet, Florèzius nan-
nici Casin., cap. 62, de Isidori Historia exponuntur : cisci non potuit, ut cum ea editionem Aguirrianam
Desiderius subjunciosCodicestranscribi curavil... Hi- Chronici Wulsa? nuncupati conferret; Chrouicou
storiam Longobardorum, Gothorum,Wandalorum.Hi-" enim regum Wisigolhorum, quod a Vulcanio et Liu-
storiam Jordanis episcopideRomanis et Gothis.Auctorr denbrogio snbjungitur, solum exhibet annos quibus
quoque Chronici Albeldensis sseculo ix, Chronicam * B reges regnarunt- prsemissabrevi preefatione, et hac
Gothorum simpliciter vocat Isidori nostri Historiam1 inscriptione : Chronica regum Wisigolhorum. JEra
tom. XIH Hisp. sacr., num. 84, pag. 462 : Et quia% quadringentesima in Gothis primus rex Athanaricus
Gothorumgens ex Magog venti affirmal Chronica Go-- - efficilur, eie., et hoc ipsum est Chronicon quod falso
thorum : Gothorum antiquissimam esse gentem,etc, j Wulsm nomine inscriptum est, et a nonnullis Juliano
quod est initium Historia?Isidoriana?. Toletano tribulum. Ex mss., ut videtur, Codicibus
6. Neque nobis quidem, aut ci. Zaccaria?ulla mss. Vulcanius et Lindenbrogius Isidoro hoc breve chro-
exemplaria historia? Gothorum videre licuit, nisii nicon ascribunt ; neque ulla contraria ratio apparet,
quod in Codice Vaticano-Palatino 927, pag. 122,, si intelligamus Isidorum Chronicon ad Sisenandum
terg. fragmentum ego reperi Historia? Goihorum,, usque regem perduxisse, alque inde Julianum, sive
tacito Isidori auctoris nomine. Titulus : De primoa alium 696 au Ervigium continuasse : nam in Er-
adventu Gothorum ad Italiani, el Roma capta. JEra% vigio Chronicon apud Lindenbrogium desinit. Fa-
quadringenlesitnatrigesima septima, anno imperii Ho-. bricius in Bibl. med. hoc Chronicon in editionibus
norii et Arcadii IV. Grotius mendose : JEra quadrin- Operum Isidori desiderari notavit; cui proinde in
gentesima trecentesimaseptima. Desinit hoc fragmen- nostra locum inter appendices assignabimus. De quo
tum aera 448. Inter familìares fabulas jugulatur.. C judicium Joan. Baptista? Perez hoc est in prologo
Cohseret cum editionibus Grotii et Labbei in bis5 ad Concilia Hispania? emendata apud Aguirrium
qua?, deletis prioribus, manus Longobardica antiquoj tom. I Concil. Hisp., pag. 13 : € Posteriores (reges)
exemplari Claromontano ascripseral. Pauca alia le- sumpsimus ex Wulsa? episcopi perbrevi, sed aureo
vioris momenti discrepant ut a?ra 447 in fine .: chronico, quod in quodam libro' bibliotheca? regia?
defundm in Italia est. Grotius, defunclus Italia. et aliis vetustis exstat. De cujus in scribendo fide
Labbeus, defuncti Italia. Editio regia Matritensis, de- nihil est quod dubitemus, cum et tempora ab ilio
funclus estin Italia. In 695 CodiceOiloboniano 1758, notala lam exacte cum conciliis quadrelli, et posle-
de quo cap. 106, dicam, exstat genealogia reguml riorum regum menses et dies ita minulatim de-
Hispanorum, ascitis multis ex Historia Gothorum ett finiat, ut vixisse sub Hispania?excidium videatur.
Vandalorum Isidori. 9. Editum fuit idem Chronicon in appendice
7. Quibus mss. Joari. Bapt. Perezius usus fuerit, Operum S. Juliani Toletani tom. II Patrum Tole-
ut nane historiam ad editionem regiam emendaret, tanorum, pag. 385, continuatum etiam usque ad
non constai. Eam aucliorem multoque magis cor- Witizam ; quo tempore jam Julianus vivere desie-
rectam exhibuit, quam ante prodierat. Deceptus. rat. Et videtur quidem Chronicon a pluribus conti?
Fabricius fuit, qui in Bibl. med. affirmat Chronicon, D nuatum : quod aliunde. etiam satis est verisimile :
sive Historiam Gothorum prodiisse Taurini cum, nam si Ildefonsus, quod exempli gratia dictum volo,
scholiis Garcia?de Loaisa in-4, nam Loaisa Chroni- Chronicon Wisigolhorum usque ad Sisenandum con-
con ab orbe condito, non Historiam Gothorum, eo, textum accepit, potuil ipse reges qui deinde succès-
anno Taurini publicavit suis scholiis illustratum. serunl adjungere : potuit alios Julianus post Ilde-
Historia Gothorum primum, auod sciam, prodiit. fonsum, potuit alios alius post Julianum addere.
Parisiis cum libris duodecim legum Wisigolhorumi Nobis quidem animus est, ut dixi, hoc opusculum
apud Sebastianum Nivellium 1579, in folio, ex utilissimum ad appendices rejicere, prsemisso inte-
bibliotheca Petri Pithoei. Recusa deiude fuit in rim monito doctissimi editoris Patrum Toletanorum
editione Bignseana Operum Isidori anno 1580. Bo- loc cit.
naventura Vulcanius Lugduni Batavorum post Jor- 10. Omnia opera S. Juliano fa>soascripta, pauca
nandem,apag. 203, eamdem Historiam Isidorianam, illa quidem, bac brevissima concludimus appendice :
Gothorum cum notis suis subjunxit : qua? editio est' Chronicon scilicet regum Wisigothorum, Vulsasfre-
quenter appellabili : tum duo carmina et epìtapbia
in-8, anno I597peracta, addito brevi chronico Wisi- quatuor. Quscris, quis lisceJuliano imoulaveril ? Me
«47 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 548
qui sub ementitis Juliani et Luitprandi nominibus»A Ulm» 1722. Sed quid fnirum, Goldastum, Linden-
chronica [Ila peryulgata, tot fabulis insignia, eom- brogium, Barohium j Pagium aliosque exleros edi-
mentus est. Et quod ad Chronicoh Wisigolhorum tionem
Mairitehsem Historia? Goihorum ignorasse,
spectat-,quanquam opus est'Vere auréum (quemàd-
ntodum, illud .appejjayit perdoctus vir Joan.-,Bapt. cum cardinalis Aguirrius tom. U Concil. Hisp. pag.
Perez in epistola prseyia tom, I. colléctionis. Conci.L 183, eamdem 698i historiam prOduxerit non inte-
card, de Aguirrè), cujus luce Hispania?chronologia
et sacra et profana nimium quantum illustrata est; gram, aut ex editione règia, sive altera Gròtii, sive
ut tamen illud S...Juliano altribuatur; nullo satis tertia Labbeanà, sed,ruutilam , Ut ih primis editio-
solido ev.incilur.argumpnlo.Neque enim illud tolum, nibus èxstabat; el ut in Hispania illustrala Andrea?
pròiil liiinc exstat ad ìisqiie Witizà? regnum perr Schotti tom. HI, pag. 847, excusà fuit ? Quod item
ducimi!-, Juliani esse potest; rièque elianisi dicatur ab
ppstremaiéjus capita fuisse ab aliquo prioris chro- eo factum in libro de Vir. illustr. Isidori jure
nici cpiiiinuaiore epnscripta ( quod npbis sìngula mirate Florèzius, ac mirabitur quisquis doclrinàiii
cònsidérantibui, atque alterius ab altero indesignan- eruditissimi cardinalis aliunde perspePtam habeat.
dis-àhhis diebttsqUe diversitatem cohtemplàritibus
tantum non evidens> est et exiiloraluni ), prióris AùdiendUs auteiii non èst Fabricius ih Bibl. iiied.;
Chronici, parlis /Julianus minime polést àuclor. ap- qui Historiam Gothorum in Cohciliis Hì'spàh.Aguirrìi
pellar!. Si quid enim conjectando àssequi valemus» longe àuctiorem et emendatiorem ptòdiissè affirniai
697 ex nonnullis àntiquioribiis Codicibus, in quibus g quam apud Vulcanium,
prasens Ghroiiicon ad'Erv.igii regni initia tantum mas LindènbrOgiumet àlias bri-
pervenil, ut patet ex edkionibust Aguirriana el.Vul- ediiiones, fortasse quod putàverit Aguìrriiim
canii in notis ad.Historiam Wisigp.lhorumJornandes, emendatioribus editionibus usum fuisse. -Titulus
illud potius elicite àUctoreni itliiis àliunl fuisse apud
Aguirrìum toni. II, pag. 183, est: t Historia
quam Julianum nostrum , qui sub Ègicà riiòrtuUs-, sive Chronicon
nec Ervigii morlem, necEgiGsead regnum accessuni Gothorum; Wandalorum; Suevorum
facile silentio pra?termisisset, ,=Jani vero ,si illul el Wisigotborum, auctore S. Isidoro archiepiscopo
adjungàs , pra?dicti chronici nùllam a^Feiice fri Jur Hjspalensi. Et p.ag.:18.9: Chronica regum Wisigo-
liani elogiò fieri meniionem, curii taìnén Wàhibse
regis. historiam:.diligenler arinotavèriti<concludere lhorum, partim, ex Isidoro, partim ex Wulsa. mila
oportet:,..hujusmpdi opus,teniere,,S. Juliano fuisse breyiier prsefalur ; « Vix potest chronologia coiìeilio-
ascriptuni. Nunc si vérurn auctorpm quseris, omnino ruin et aliorum veterum monumentorum„Hispània?;
ignoramusVNarriipi'òd Valsa; àppéllatur, atqùé hujus qua? in hoc opere prpdeunt, innotes.cerej nisi
nomìnis scriptori vulgo tribuium est, quein episco- pra?
sii index histpricus regum.ipsius, àssignata
pum,Hispanum nonnulli eliam dixeruiit,:pulidus est p oculis
error, nostro quiden»jtidipio ex ep..ortus^ quod, ab unicuique prppria ,eppcha., Ha?c,autem exliibclur .a
aliquo libràrio imprudèiii,èrexscriplum fuerit Wulser S..Isjdoro Hispalensi in brevi.,.Histpria. sua ab ,a?ra
Gothorum prò' Wise-Golhorìim, quod in vètuslis
exemplaribusilegitur,.atque inde,ad alios manaverit: Ca?sarisccxiv (id est anno Christi,CLXXVI) usque ad
Vulsm certe nornen; inier-dlliuS)leniporisspripipres, |Q a^ram.ucLxvi,id est annum.Christi pcxxviu, .quo Sir.
muilo minus inier Hispania?episcòpos, uspiain legi- sebptus rex, Hispania?jam obierat,,, vivente, adhuc
tur. De qub còrisulenduSP. Florez, toni. II Hispania? Isidoro. Cseterum
saera? : cujus nos editionem-prsesentis Chronici ex- Gplhi reges, aliique hpc libello
pressimus, adjeclis simjliter ad marginempluribus comprehensi, non irruerunt in Uispaniam sera,CCXITÌ
quam is variàntibus ex Codice quem sa?pe memora- imo nec multo post tempore ; sed solum ineunte
VimusJoan. Bapt. Perez.
jam sseculov, circa seram CDXLIX, Christi CDXI,
.TheOr.
11. Compendium aliud Histpria?regum Golhorm»i dosii Junioris i, quo pelebralum ppnilur cóncilium
inverno in Codice Regio-Vaticano 667, al. 1009, ab, Bracarense sub Panpraiiano,, a nobis ep annp.exhi-
aliquo exlerp, ut pillo, ex nostris chronicis ab initio, biliim. Cui ìiumer.andi rationi re.spondet,Chronicon
regni Gothorum ad irruptionem usque Saracenorumi Idalii, Vide Chronolpgiam eormndem regum Gp-
scriptum. Pra?cedit Historiam Wamba?a S. Juliano, thorum breviorem initio tom. I editam, a,pag, ,15,
Tolelano editam, et inscribitur : Chronologia et se- ex eodem Isidoro et Wulsa epjsc, qua? incipit ab
ries Gothicorum regum. Codex recenlior est, sed de- Alhanaricò. »
scriplus ex alio antiqùiori, qui an. 1127 exara.lus fuitt 13. Itaque èditipnes hisloria? Isidoriana? cseteris
a Petro Willelmo Armario, de quo uberius cap. 100. omnibus prseferendse sunt regia Matritensis. altera
Chronicon editum primum puto siculo ix, quodl ij Grolii, tenia Labbei, quarta Florezii, qui tom. VI
quia neque adhuc excusum scio , et Chronico sive; Hisp. sacr. eam historiam edidit, collalis inter se
Histqria?Gothorum Isidoriana? illustranda?utile esseÌ tribus illis pra?ped"enlibusediiionibjis, et yarietale
potest, non inepte inter appendices collocabitur,, scripturà? subjuncia, npnnullisque nplis.suis aliisque
prsèseriim cum per omnia antiquitatem redoleat. antiquis Perezii illuslratani. Hugo Grotius,,dumyi-
12. Sinè Chronico Wisigpthorum Breulius Histo- véret, opus dìgessit, post ejus pbitum bpc..Ululo
riam Gothorum edidit. imperfectam ex editione, utt editum : t Historia Gothpruni, Vandalorum et Lan-
putO,Big;na?ària Operum isidori ; in quo non leyis ejus3 gòbardorhm, ab Hugone Grotio partim yer,sa,.panini
negligenza arguite, ciimeditionem regiam Matriten- in Ordinpm.digesta, Prsemiss^. 699 ;sunt pjusdem
seìii, in qua ea historia àuctior correcliorque pro- Prolegóinena, ubi regum Gothorum ordo et[chrpnOTT
dierat, pra? manibus habueril, antequam suam ille8 logia cum elogiis. Àpcedunt noinina.appellal.iKaj.et
editionem absolvérel; ac multa ex eadem regiaì verbà Gothica, Vandalica, Langobardica cum expli-
edilimie,$$ calcem,,sua? adjuiixerit.; Eodeni modo5 catione. Amslelodami, apud LudpyicfiiiijElzeviriuiii
mutila prpdiit Historia Goihorum inler Scriptoress 1655. i Editor in prologo ait.Is.idprum, quem. a
rerum Suevicarum Guidasti Fràncoi'urii 1605, eti Grotio haberc non potuit, e bibliollieca Isaaci Vossii
5À9 iSlDORlÀNA. — PÀls il. è&P. LXXÌX. 550
a se conipàralum. Exemplar Vossiànum descriptum A / tégriùs produsse affirmst curii Còdice; sivé duòdeemi
filerai,ex Codice Clafomontanp, de quo,.paùìo post, libris lègiim Wisigothbrum è£ bibliòihèca Pétri Pi-
titulus hip est pag. 705 colléctionis : t Beali isiddri, ttìcèi, et tom. HI Hisp. illustr., quam in libro li Chro-
archiepiscopi Hispàìehsis, Gothorum, Vandalorum nici Lupi; f udénsis tòm. IV ejusdem Hisp. illu-
et Suevorum in Hispania Chronicon, quod nùnc , stràla?. Quòd non sàlis ihteliigilur : nani apud Lu-
demiim plus altera parte àùdius prorjit e bibliotheca cain Chronicon est uberius èliàni Chronico Codicis
Isaaci Vpssii. Grotius in Prolegomenis pag. 63 lime Claromoittani : et Chromcoh Pithceanum vàlde im-
prasmiserat:.isidorus prsétér breviàrìà Ostrogotlii- peiFectum, multisqUe fòcis ìUutiluiri èst. Fonasse
carum Vandalicarumque rerum, Westrogothorum Fabricius innùère voldit Chróhicotì apud tutìétiseni
acla ad sua deducit tempora, colleclis qua? alibi minus sincerum èsse. Tudérisislibro li sùoruin Phrò-
sparsa non sìiìè labore quà?ramùs. « nicórum prà?miuii proioguhi sUum: Dèce'ttiiròs,etc,
14. Post Hugonis Grolii colleptionem rerum Go- ubi*ait: Jam nunc ad gesta regum Goihorummànùm
ibicarum typisParisiensibusexcusaprodiit anno 1657, mittimus, chronicoi-umlibrum Isidori doci'orì'sHispa-
in fol. Nova Bibliotheca manuscriplor|im librorum niarum secundum in òpere proponente^ Nàih prius
Chronicon ab orbe condilo exhibùeràt^ Sùfccedit
opera ac studio Philippi Labbe soc. Jesu. Tomo I Isidori Prologus: Dominò el filio diàrissimo,
egregii hujus operis, pag. 61, exslaul: « Sancii £Beati 1
Isidori Hispalensis episcopi Historia? Gothorum, Van- Sisnando regi Goihorum Isidorus. Quid de origine
dalorum , Suevorum , longe auciipres et emenda- Gothorum , eie. Posteà : Ante biennium autem Ro-
liores haclenus editis. Ex Codice ms. collegii Claro- mana; urbis irruptionis ara ccccxuii exciiatm, etc.
montani Parisiensis soc. Jesu, in quo ijicerli aucloris Sequitur Suevorum Historia. JEra cc.ccxi.vi, Sueiii
de rebus gesiis Constantini Magni, ex chrpnicis in- principe Hermerico cum Alanis el Vandalis simul
ceriis de rebus Zenonis et Anastasii iniperatorum, Hispaniam ingressi sunt, eie. Explicuil Ristoria Sue-
nec non Theodprici regis : item ex aìiis chronicis de vorum. Goihorum Historia. Gothorum anliquissima
rebus Justiniani Augusti, et dèinceps ad Caroium origo , etc., qua? est Capilulalio in .editione Lab-
Marlellum , etc. >. Ìncipit ; De laude Spaìiim sancti beana. Tudensis ita dislinguit, ut Chronicon ge-
Isidori. Omnium terrarum , eie In syllabo autem nerale ab,; orbe coudito dicat primum librum Chro-
nicorum Isidori , tum Chronica Vandalorum, Sue-
eorum, qua? in primo tomo contineniur, sect. 1,
num. 5, ha?c prsemitlit Labbeus: i Sancii Isidori vorum et Goihorum secundum Chronicorum.librum
Isidori.
Hispalensis in Bselica episcopi Historia?regum Go-
thorum , Vandalorum et Suevorum longe àuclioreS „ 17. Ad tres ergo dasses exempiàrià Historia?Gb-
et emendatioies liactenus editis , ex optima? noia? G ( tliorum revocante. Primum exèinplàr èst historia?
inembràneo Codice collegii Claromoiitani Parisiensis mutila? et impericela?, qualis ex bibliotheca Pi-
soc. Jesu, eie. Illud porro debuerant observaretypo- thoeana vulgata fuit ; alterum' historia? àuctioris et
rraphi Hollàndi,qiiinuperrime, cumnostèrhic tomus, emendatioris in regia Matritensi editione , et deindé
a tribus aiiiirs inchoatus , sub prelo laboraret, tres ex CodiceClaromontano. 701 Terlium Historia?pos-
iilas liistoriàs cum Hugonis Grolii colleclione re- teriore manu interpolata? apud Lucani Tudenseiu;
rum Goihicarum emiserùnt in lucem , .non. ex Prima editio mutila incipit : Gothorum antiquissìmùm
Co lice ullo ms. bibliotheca? Batavicse, sed ex apo- esse regnum certuni est. Secunda auctior et genuina :
grapho R. P. Jacobi Sirmondi societatis Jesu TOU Gothorum antiquissimamèsse gentemcertuni est. Ter-
fiKZKftroj, qui ex hoc nostro Codice iilud descri- tia interpolata : Gothorum antiquissima origo de
pserat. » Magog. Prima editio imperfecta desinit sera 656 ,
15. Editor Hollandus et Labbeus ex ms. Claro- in obitu Sisebuti. Secttnda auctior adjungit elogium
uiontano elogium Hispania?Historia? Gothorum prse- Suinlhilse et Riccimiri filii, usque ad annum quintum
niiseruut, quod antea editum non 7ÓÒ fuerat : Subitela? a?ra 661. Succedili Item retapitulalio ejus-
Omnium terrarum , eie., quod a Florezio recusuui dem Isidori in Gothorum laudem. Tenia editio inter
ex hoc elogio Gothorum sumit exordiuin ,
fuii, et in sepunda editione Hispania?Sacra? ad ms. D pelata
el laudes etiam Suinlhila?conlinet, sed nulla habita
exemplar Codicis Legionensisrecognitum el emenda-
lum. Non videtur hic Legionensis Codex Historiam Riccimiri ineiilione. Quod autem Nic. Antonius indi-
Gothorum comprebendisse : nam Florèzius in elogio cai, exceplo Labbeo, apud alios alium .esse de
Ricciniiro , a Suinlhila in regni consorliumjlelecto,
fcriplura? varietatem ex eo Codice notat, non in
Historia. In Codice Claromontano ea laus veluti silentium , non ita piofeclo est : eadem pniinjam in
prsefatioHistoria?Gothorum pra?figitur, qua?quidem regia edilione Matritensi de Riccimiro verba vulgata
a Nic. Antonio prasfatio lei/i dìgnissimavocatur : et fueraiit,, .ut editionem Grotii pra?teream, qua? ex
esl sane ita comparala, ut ab Isidoro in hunc usUm Claromontano Codice originem ducit.
composila videatur. Neque ratio ulla subesl cur Isi- 18. Vandalica historiain prima mutila editione in-
dori eàiii esse negemus. cipit : Vandali cumAlavisel Suevis.Desinit : et menses
16. Aliud esemplar Historia?Gothorum multo auc- septem. In secundà correctiori edilione, JEra CDXLIX,
lius inter Chronica Luca? Tudensis tom. IV Hisp. ante bienniumirruptionis. Apud Labbeum: M'ra qua-
illustr. reperite. Fabricius Ghronicon Gothorum in- dringentesima quarta, et ih èxèroplàtì bibliotlieca?
SS* AD OPERA S, ISIDORIHISPALENSIS PROLEGOMENA. 552
Collegii Romani nota ad mag. ms. : l'v'o legendumA exemplaria in fine mutilata, ex quibus editio prima
JEra 444. Desinit: usque ad Gilimeri interitum. In imperfectior prodiit. Ac de Sisebuto, qui Suiiìihilam
interpolata editione initium est: Antebiennium autem prsecessit, ita vivo Suintlnla Isidorus scripserat:
Romana:urbis irruptionis èra CCCCXLIUI excitatm.Pra?- Hunc alii proprio morbo , alii immoderato medica-
cedil prologus, sive epistola nuncupaloria ad Sise- menti haustu asserunt inlerfectum, relieto Recaredo
nandum , qua?in genuinis exemplaribus deest. Quse- filio , qui post palris obilum princeps paucorum die-
dam omittuntur, alia adduntur. » rum morte interveniente abiit. Ita Codex Claromon-
19. Nic. Antonius ait Historiam Suevorum ubique tanus : alii habelur prò abiit. Ego nialim obiti. Dam-
eamdem esse. Sed in hac quoque aliquod discrimen nati postea Suinthila, his verbis aliquantulum mu-
observatur. Prima editio imperfectior incipit : Suevi, tatis , partim etiam omissis, sic finita est Historia
duce Hermerico rege, cum Alanis et Vandalis simul Gothorum : Hunc alii morbo , alii VENENO asserunt
Hispanias ingressi sunt, eie. .Desinit : mansil annis inlerfectum. Hi sunt anni Gothorum regum ab exordio
centum viginti sex.Secunda emendatior : JEracDXLvn Alhunarici regis usque 703 a& *stum Sisebutum
Suevi, principe Hermerieo cum Alanis, eie. Desinit: anni ccu , cera DCLXV. Explicit Chronicon Gothorum.
quod mansissé CLXXVII annis. scribitur. Interpolata. Injecla venenisuspicio , cujus , vivo Suinthila, nulla
incipit, JEra CCCCXLVI Suevi, etc , ut in editione: B menilo facta est, arguii Historiam Gothorum de
Labbeana, finis quoque idem. Fonasse varielas scri- industria truncalam fuisse post damnationem Suin-
pturse, qua? in hac Suevorum Hislorià notatur, a thila? , cui aliqui iortasse ex Sisenandi factione iin-
manu librariorum est, non ex industria alicujus putabant quod veneno Sisebutum interfecissei. Editio
interpolatoris. Satis enim tres editiones diversa?hac regia Matritensis ex Luca Tudensi, ut arbilror, tres
in parte sibi concinnili. illas causas obitus Sisebuti conjunxit : Hunc alii
20. Omissis iis qua?Isidoro recentior aliquis scri- proprio morbo, alii immoderato medicamenti haustu,
ptor in Historia 702 Gothorum a Luca Tudensiadop- alii veneno asserunt inlerfectum.
tala aut inseruit, aut reticuit, consideratene ini 22. Profecto maxime sequum videbatur ut lot
primis dignum est discrimen quod in peculiari Go- eximia? laudes, ab Isidoro in Suinlhilam collata»,e
thorum Historia enarranda inter editiones mutilas; Gothorum Historia, quoad ejus fieri posset, deleren-
et auctiores observalur : quod antiquum mihi vide- tur, postquam Suinthila solemni concilii Toletani ìy
tur, et ab Isidoriano sevo, forte etiam ab ipsius. nationalis decreto damnatus fuit. Patres ejus concilii
Isidori manu. Editio auctior elogium Suinthila? longa a Sisenando congregali caput ultimum constituerunt
oratione comprehendit : < /Era DCLIX , anno imperii <de commonitione plebis, ne in principem delinqua-
Heraclii x, gloriosissimus Suinlhila gratia divina regnii G
C tur, et de electione principum, et de trasgressione
suscepil sceptra. Iste sub rege Sisebuto ducis nactus fidei qua? principibus promittitur, ut in hoc delin-
officium , Romana castra perdomavit, Ruccones su- quens exeommunicatus et anathematizatus habea-
peravit. Postquam vero apicem fastigii regalis con- tur, atque de exsecratione Suinthilanis, et conjugis,
scendit, urbes residuas, quas in Hispanis Romana et prolis ejus ; simililer et de Geilane germano ejus,
manus agebat, prselio conserto obtinuit, auclamque: ac rebus eorum. Hmc ergo' est Suinthilanis exsecratio.
triumphi gloriam pr.a?cseteris regibus felicitate mira- De Suinthilane vero, qui, scelera propria metuens, se
bili reporlavit. Totius Hispania? infra Oceani fretumi ipsum regno privavit et polestatis fascibus exuit, id
monarchia regni primus idem potitus, quod nulli; cuoi gentis consultu decrevimus, ut neque eumdem
retroprincipumestcollocatum. Auxit eo pra?lio, etcì vel uxorem ejus, propter mala qua? commiserunt,
Post multa egregia facinora : < Prseter has militarisi neque fillos eorum, unitati nostra? unquam consocie-
gloria? laudes plurima?in eo regia?raajestatis virtutes, mus, neque eos ad bonores a quibus ob iniquitalem
fides, prudentia, industria, in judiciis examinatio, , dejecli sunt, aliquando promoveamus : quique etiam
strenua in regendo regno cura, prsecipua circai sicut a fastigio regni habenlur extranei, ita et a pos-
omnes munificentia largus, erga indìgentes et inopesi sessione rerum quas de miserorum sumptibus hause-
misericordia salis promptus : ita ut non solum D runt [Al., auxerant. Forte auxerunt] maneant alieni,
princeps populorum , sed eliam pater pauperum! prseter id quod pietale piissimi principis nostri fue-
vocari sit dignus. > rint consecuti. Non aliter et Geilanem memorati
21. Tum Isidorus laudes Riccimiri, vel Racimiri ; Suinthilaui et sanguine et scelere fratrem, etc. >
a patre in consorlium regni assumpti, persequitur, 23. Difficile quidem est tot scelera Suinthila? cum
alque Historiam Gothorum anno quinto gloriosissimi, elogio ejus, ab Isidoro adornato, componere. Aiunt
ut ait,J5uinthila?principis concludit. Perezius liane. nonnulli initio fuisse optimum principem, deinde in
brevetti nolam subjunxit. lime, vivo Suinthila, , vitia et scelera prolapsum. Sed cum anno 626 tam
scripta. Atqui damnatur in concilio ìv Tolelano , in insignibus virtutibus prseditus ab Isidoro prsedicaretur,
quo subscribit Isidorus. En rationem cur ego existimoi ut pater pauperum vocari dignus esset, credibilene
Gothorum Historiam ab Isidoro scriptam quidemi est jam anno 631, quo a Sisenando regno dejectus
primam fuisse usque ad annum quintum Suinlhila?,, fuit, in lantani iniquitatem deflexisse, ut etiam ei
sed deinde vel ab ipso, vel ab alio sequali, qui Sise- objiceretur, de miserorum sumptibus possessiotiem
nando regi successori gratuiti facere voluit, qua?dami rerum suarum hausisse? Quid ergo? MentitumMr
583 ISIDORIANA.- PARS II. CAPy LXXIX. 354
Isidorum credemus? Minime gentium. Una igitur via A nam Jum vult próbare apud Isidorum Hermenegil-
guperest, ut 704 dicamus apparuisse quidem iu dum tyrannum, id esl justum principem vocari, verba,
Suinthila virtutes, quas Isidorus anno 626 pra?dica- proferì quibus tyrannis Hermenegildi cum rebellione .
Jbat, dissimulalis interim viliis, qua?poslea apertius conjungitur : quod idemmet agnovit : Improbavit
eruperlnt, ac fortasse exaggerata fuerint a Sisenandi fortasse, ait, principis factum Biclarensis, qui lune v\
amicis, ut acrius in concilio ejus crimina eoargueren- Hispania florebat, quamvis a rege hosretico (Leovi-
tur. Etsi enim in concilii decreto dicitur Suinihilam, gildo) male multatus. . . <
scelera propria meluentem, se ipsum regno privasse 27. Quoeramigitur, cum Isidorus asseruit Henne- ,
et potestatis fascibus exuisse, tamen satis per se negildum imperiis palris tyrannidasse, improbavitne
intelligitur factione Sisesandi coaclum Suinthilam id factum principis? Addam vocem quidem tyrannus
fecisse : quod ex Isidoro Pacensi, qui sa?culo se- aliquando in bouam partem fuisse acceptam, sed
quenli vili post Maurorum invasionem liberius seri- . procedente tempore semper, aut feresemper,in ma-
bebat, comprobatur ; nam de Suinlhila ait : Digne lam. Auctorem habeo Isidorum nostrum lib. i Etym.
gubernacula in regno Gothorum suscepilsceptra. De cap.51, etlib.ixcap. 3.Quamvisautem nequeIsidorus,
Sisenando vero : Per tyrannidem regno Gothorum neque Biclarensis tyrannidem Hermenegildiaccipiant
intaso, quinquennio regali localus est solio. Qua? de- B prò crudeli et barbaro regimine, tamen accipere pos-
sumpta suni ex. anliquiori continuatore Chronici simi prò imperio contra jus ac fas arrepto;qaoi in Isi- .
Biclarensis a Florezio toni. VI Hisp. sacr. primum doroarguuntadjecta verba imperiis suis. Nam Herme-
edito, qui anno circiter 720 scribebat. negildum tyrannizare imperiis patris innuere videtur
24. At sanclissimorum prsesulum qui Ecclesiam eum in palris imperium sine ullo jure invasisse.
Gothicam regebant ea ceconomiaet prudentia erat, Hoc sensu Isidorus in eadem Historia vocem tyran-
ut, quantum in ipsis esset, obedienliam el obse- nidis usurpare solet, ut sera 659 de Liuva : Quem in
quium populi erga principes confirmarent, omnem-, primo flore adolescenlimWitericus, sumpta lyrannide,
que lumultuandi occasionem tollerent. Ita Isidorus innocuum regno dejecit. Quid, quod in historia Sue-
Suinthila?, dum is regno potiebatur, virtutes, ut voruai Isidorus Ilermenegildum rebellemvocat ? sic
poterai, commendabat. Idem Isidorus aliique Patres prope finem de Mirone rege Suevorum : Deinde in
concilii Toletani ìv Sisenando, cujus jam imperium. auxilium LeovigildoGothorum regi adversus BEBELLEH
stabilitimi erat, favebant, ejusque pielalem et reli- FILIUM expugnandumHispalim pergit.
gionem prsedicabant, quod non solum'in rebus Imma' 28. Josephus Perezius in ecclesiasticis suis erudU
nis, veruni eliam in causis divinis sollicitus maneat : lissimis dissénalionibus Salmantica? 1668, quarum
quod còram sacerdotibus Dei humi proslralus cum Q G cum laude mentio facta est in lilteratorum Diario
lacrymis et gemitibus prò se interveniendumDomino Parma? 1690, pag. 81, nolandis verbis in hoc argu-
postulava. Ha?c ipsa prudens agendi ratio viam mento versalus est pag. 272 : i Sed illud omnem.
aperit ad explicandam non levem difficultateni quss adimiraiionem superat, eumdem Biclarensem, Leo-
in hac Isidoriana Gothorum Historia viros doclissi- vigildo nomini Ariano infensum, et a quo in exsilium
mos diu torquet. missus fuerat, hsec de S. màrtyre scribere : Leovi-
25. Ea difficultas cap. 36 proposita full in Grialii gildus 706 rex exercitum ad expugnandum tyran-
prsefalione. Ait Isidorus de Leovigildo sera 606 : num filium colligit. At longe mirabilius Isidorum,
Ilermenegildum deinde filium imperiis suis lyrunni- Leandri fratrem, quem ille pareiitis loco habuit,
eanlem obsessum exsuperavit. Neminem insolentia quique Hermenegildi catholici pariibus favit, nec
vocis iyrannizantem offendi debere, neque propter Leovigildi scelera tàcite tulil, quemque nostrates
eam vocem Historiam Gothorum Isidoro abjudicare, histórici produnt principem niarlyrem sanguine con-
Grialius reponit : qua eodem in argumento Roderi- ligisse : hunc, inqUam,pene incredibilcvidetur ha?c
cus Toletanus usus est. Contra observat Nic. Anto- de Hermenegildo litteris consignasse : Ilermenegil-
nius potuisse Rodericum ex hac Historia Gothorum dum filium imperiis suis tyrannizàntem, ante obses-
talia verba^sumere;quin eam prò Isidoriana haberet. pjj sum, exsuperavit. Jam apud ut rumque de miraculis
Ergo ipse isidorum tuetur ex usilata vocabuli tami qua? in ejus passione accidisse Magnus GregoriuS
apud Gwecos quam apud Laiinos acceptione, quii locuples testis est, altissimum silentium... Et tamen
regiset lyranni nomine promiscue usisunt. Plato 705 ea, cum tot scateant difficultaiibus, omnes eruditi
elAristoleles tyrannumprò justo principe posuerunt. concoquunt, neque in voSsia; suspicionem sive Bi-
Ita apud Laiinos Virgilius, Horalius, Aviemis, alii, -* clarensis, sive Isidori Chronic'on adducurit. > Scili-
ut vel ex vulgaribus Iexicis patet. Pro omnibus tamen, cet nondum in vulgus prpdierat Aguirriana Collectio
addit Nic Antonius, ad rem Isidori habeo Joannem Conciliorum Hispania?.
Biclarensem; qui non aliter locutus fuit de Hermene- 29. His enim diflìcultatibus ut sese expediat car-
gildo anno ni Tiberii imperaloris : Filius ejus Her- dinalis Aguirrius, propugnai, tom. II Condì. Hisp.,
menegildus, factione Gosuinlha: regine tyrannidem pag. 422, Chronicon Biclarensis Iris omnibus in locis
assumens, in Hisvali civitaie ribellione facta se re- ab aliquo Ariano depravalum esse quibus Hermene-
cludit gildi tyrannis et rebellio affirmantur, nulla hab.ita
26. Ha?c autem Joannis Biclarensis verba, qua? martyrii ejus menlione. Sed incassum doctissimus
Nic. Antonius prò sé affert, potius ipsi avversante : cardinalis laborat : cum enim omnia mss. exeinpla-
PlTHOL. LXXXI. 18
855 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 555
ria consentiant, cum multa alia in Biclarensis et; A causam bèlli dederit, et cuiiiam ratio fcverit? Quid 4
Isidori Chronicis contra Arianos loculeritiora testi- enim Si Leovigildus, sciens Herineuegildum ad fiJein
monia intacta permaneaht, non ita facile opinionis catholicam conversum, regnum ejus primus vexare
sua? fautores inveniet. Gregorius quoque Turonen- ccepil? Neque id difficileest credere, sìquidem Leo-
sis, quem prò se emiiientiss. Aguirrius allegat, vigildus, ut Isidorus in Chronico scribit, Arianosper- "
extra Uispaniam eodem tempore simili modo de fidimfurore replelus, in calholicos perSecutionecom- "
Hermenegildo scribebal lib. vi Hist. Frane, num. mota, plurimosepiscoporumexsilio relegavi!, ecdesia-
43 : Nesciens miser, judicium sibi imminere divìnum, rum reditus et privilegia abstulit, multos quoque terro-
qui conlra genitorem quamlibet hmrelicumtalia cogi ribus in Arianam pestìlenliam impulit, eie. An is '
laret. Certe nenio sanus afflimabitea verba in Gallia a;-quoanimo fèrrei religionem catholicam, agente '
ab Ariano aliquo hoereticoin codiPes Gregorii Turo- maxime Leandro, in Hermenegildi regno florere, il-
neìisis fuisse intrusa. lucque calholicos a se vexatos confugere?' Audi
30. Ut argumentum hoc enueleatius explicetur, nunc GiregoriumMagnum, qui lib. ìii Dialogoruin,
multiplex distinguenda est quaestio. 1. An Herniene- cap. 31, postquam 708 conversionem Hermene-
gildus, bello adversus patrem suscepto, injuste se gildi retulil, sic pergit : Quem pater Arianne, Ut ad
gessèiil? 2. Au saltem dubia causa fuerit, in qua B eamdemhosresimrediret, el prosmiissuadere, et mi--
ali! òro Hermenegildi justitia senserinf, alii contra. nis tenere conalus est. Ha?c causam bello dedisse
3. Ah licèt Hernienegildus bellnm adversus palrem videntur. Addit illieo S. Gregorius :- CumqueMe '
clàrè injustum susceperit, nihiloniinus vere martyr constantissime responderet nunquam se veroni fidem
obiérit? 4. An ante M'aurorum irruptionem in Uispa- posse relinquere, quam semel agnovissel, iralus pater
niammartyrium S. Hermenegildi a nostris scripto- eum privavit regno, etc. Aperlius S. Gregorius Turo-
ribus commemoratimi fuerit, vel potius quaenam nensis lib. vi, cap. 39, de Hermenegildo : Commolus
ad ejus (Ingundis ) prmdicationem conversus esl ad
exslitprit lanii silentii de ep marlyrio causa? Primani
catholicam : ac dum chrismarelur, Joannes est
qusestionem nobis in promptu 7Q7 non est definire, legem
cum nóii omnia rei adjuncta, ex quibus belli justitia - vocìlalus: Quod cum Leovigildusaudisset, cospit ÒAU-
SÀSQU.«;RERE qualiter eum perderei. Ille vero Ime in-
pendet, perspecta habere possimus. Florèzius tom."
ad se
Vt, pag. 577, injustum bellum adversus palrem abi lelligens^ partem imperatoria jungit, etc.
Hermenegildo molum pronuntiàt, iieque' alia de 32. At Biclarensis et Isidorus factum Hermene-
causa nonnullas urbes Hermenegildo adhsesisse, nisi gildi' condemuant, et tanquam rebellionem tradu-
qupd ejus pater hsereticusesset. Ex Chronico Bicla- ' cunt. Id jam ad secondali) qusestionem pertinet.
rensis ad annum 579 constat, quod Leovigildusv» Dubia enim, ut mihi videtur, eo tempore fuit Her-
rex Hermenegildo filio Sup filiam Sisberti regis,Fran- menegildi causa, in qua alii belli rationes, idoneas., .
corum ( Ingundem). in matrimonium tradidit, eti ut fit, crederent„alii inepias. Perte ego exisiimo
provincia? partem ad regriandum tribuit. Cum jam! Leandrum, virum sanptissinium ac doclissi.nium,
essèit rex constitutus Hermenejrildus, quis neget: bellum Hermenegildi non improbasse. Ut enim
potesse aliquam òriri justam causam cur sui regni,i, cap. 18 ostendi, Leander ab Hermenegildo Con-
jura adversus palrem tueretur ? stantinopolim missus fuit, ut auxilium ab impera-
31, De causa belli Biclarensis id tantum addit : tore contra Leovigildum impetraret : quod verba
< Leovigildo ergo, quieta pace regnante , adver- Gregorii Magni innuunt : Te illue injuncla prò causis
sariorum securitalém fai, sepurilatp] domestica, fidei regis Wisigolhorumlegatio perduxissel. Superalo
rixa contarbat. Nam eodem. anno fifius. ejus Her- autem Hermenegildo, et regnante jam Recaredo,
Biclarensis scribebat, aul ratiònes
menegildug, factione Gosuintha? regina?tyrannideui ' quo tempore conira Ilermenegildum magis patuerunt,
assumem;,,in Hispali civitate rpbeUione.facta reclu- Leovigildi
alias castella secum contra aut màjpres vires quodammodo ab effeclu ipso ac-
ditur, et ciyilates atque : décébat eos, si qui fortasse adhuc
patrem rehejjare, fpcit, >.Domesticam rixam yocat, ' D quisierunt neque, fautores remanserant, antiquis ralio-
quia prigp diss.ensionis ex rixa inter Ingundem; Hermenegildi
nibus ad '
prò Hermenegildo renovalis, novos tumullus
HernienpgiWi uxorpm , et. Gpsuintham Leovigildl
uxprpin, vijdplur nata. Florèzius pontendit legendum instigari.
facilitile Ingundis, yeginm; pam Jbigundis Hermener 53^ Dlud certissimuni, qupd, tertfo: Ip.cp,qua?reii-
gildumpermpvissptcredite ut bellum contra patrem-t dum dixi., Hermenegilduui yere martyrem pbiisse ,
gereret. Saiis id probabile est, : sed cum Ingundisi eliamsi conpedere velimus.injustum bellum,eum. ad-
esset catholica, Gosuintha ariana, atque, ipse Flp- versus, palrem excijasse., Nep refert qupd Gregajrius.
rezius consentiat Gpsuintham, rixa?, occasionerà, de^ Turonensis, qui extra, Hispaiiiam scribens, fortasso, ;
disse, imo cum Gosuintha caput hujus.s.celeris, ut; non, tqtam rei seniem,cp^noyit,, miseruni, Herinene-; >
ait Turon.ensis.lib. v, cap. 59, id, est persecutipnis ai, gildniii yocarit :.de. quo. Gregorii Turonensis lopo sic :.
Leovigildo adversus calholicos excitata? fuerit,. sive; Baronius, ad annum 5.84, nìirp., 4„Sed in eoqjiam
legate facilone Ingundis, sive Gosuinihm, s.emper r prudens, ipse videril, dum appellat MISEROM Rermen»?
remanet qua?rendi locus an, Leovigildus primus a,\. gildujn, etc, Quqsj.n&n. monuisset Dominus, pietaii-
Gosuintha permptus, an Hernienegildus.ab lngunde,, erga Deum.palrem, malrepi^ e:ti,omnvivaiihabeuda, -,
'
SS7 ISIDORIANA.- PARS ÌI. CAP. LXXlX. 858
Sed a nobis.causa pollssimum morlis illata?conside-A A ad annum 585 : Hermenegildusin urbe Tarracomnsi.
randa est, quam Gregorius Turonensis ignorasse a Sisberto inierficilur. Et mox ad annum 587 : Sis-
709 videtur, qui, ut ego puto, narrauonem suam berlus interfector Hermenegildimorte turpissima perì-
contexuit ex fideOppila?legati a Leovigildoad Chil- milur. Et Biclarensis quidem graliam fortasse mire
pericum missi : nam Leovigildus limebat ne Childe- voluit a Recaredo, qui tunc regnabat, et cui displi-
bertusèxercitumad utciscendamsororis sum injuriam cuisset audire fratrem suum Hermenegilduminiquo -,
commoveret, ut Gregorius refert lib. vi, e. 4, ubi jussu palris martyrium passum. Gregorius enim Tu-
colloquium a se cum Oppila de' religione habitum ronensis , qui alioquin miserum Hermenegildum ap-
exponit. A palre Hermenegildusjussps est interlici, pellavi!, narrat Xeovigildumsacramente! dedisse,,
quod nollet catholicam religionem abjurare, ut fuse ne Hermenegildushumiliarelur, ac nibilominus, post-
narrat lócupletissimustestis Gregorius Magnuslib. m quam Hermenegildusad patris pedes se prostraverat,.
Dialog., cap. 31, qui gloriosUmHermenegildimarty- jussisse filiumveste vili induium in exsilium milti,,
rium sunimis laudibus celebravit. ConsentiuntMarly- delude eliam morti tradidisse. Quid autem Isidorus,
rologia vetera Usuarci, Adonis, Wandalberti, Ful- qui omnino de morte Hermenegilditacuit, cum Sise--
dense. In multis Chronicis antiquis idem Hermene- buti vel Suinlhila?tempore scriberel? Grialius alii-
gildi marlyrium pra?dicatur. Juvat eliam adverlere B E quesuspicantur aliquid deesse in Isidoro, quo mar-
DialogosGregorii Magni,quibus historia martyrii S. tyrium Hermenegildi assererelur. Et sunt quidem '
Hermenegildicontinfcte, -noslris Golhicis Patribus duo Chronica Isidoriana in bibliotheca Urbino-Vati-,
hànd fuisse ignotos ; nam Ildefonsus cap. 1 de;Vir. cana, num. 382, olim 606, et num. 392, olim 609,
illustr. eos ita laudat : Quem quidem CodicemDia- quibus ita res exprimilur : Collii per Hermenegildum
logorummatuit appellare : in quibus libris quanta di- Leovigildi regis filium bifarie divisi mutua cade,vas-
vinitatis lateant sacramenta, et in amore cceleslispa- tantiir, et ipse inarlyrio coronatur. Sed pum hsec
tria mira documenta,studiosuspalesifacilecognoscere chronica multis in locis, et extra Uispaniamquidem
lecior. Pauius eliam diaconus Emeriiensis de Vita et sint interpolata, et cum vetera exemplaria genuini .
Miraculis Patrum Emeritensium scripsit, ut nullus Chronici Isidoriani'-extremis illis verbis careanl,
1
ambigui,Mi in prologo, qua sanctissimusegregiusqué Isidorum prò Hermenegildi marlyrio allegare non .
viilesRomanceprmsul urbis Gregorius, inflamnmtus possumus, ae ne suspicari quidem ea in parte Chro-
Paracleli charistnatespiritus, Dialogòrumin librisve- nicon mutilum esse.-"Quisenim et qua de causa in
ridico edidit prcmotalionis-siglo. Sed hinc rursus aiuiquissimis exemplaribus eà verba dolere vo-
'
major mirandi causa exsurgit : nam Pauius non so- luisset?.
lum pra?oculis habuit relationem martyrii S. Herme- C 35. Aliam viam init Nic. Antonius :"Quidquidsit, .
negildi a. Gregorio Magno -exposilam, sed etiam inquit, de omissioneisla, quuliscunquefuìsset histo-
verba qusedamex. ea .narratene Gregorii exseripsit, ria àuclor, dummodo calholicus, expostulàri dignus
Hermenegildi tamen meniionem studiose pra?termi- est-. Ea tamen brevilale constai' opus, ut summa tan-
sjt. Audi Gregorium : Post cujus (Leovigildi)modem tum capita, qua ad res gestas regum perlinent, attin-
Recaredus rex NONPATREM'PERFIDUM, SEDFRATREMgere voluissevideatur. Verunires ipsa flagitare vide-
MARTTEEM SEQCENS,"at Ariana hosresispravitale coli- • batur, 711 ut injècta Hermenegildimenlione, in
versus est : lotamque Wisegotlwrumgentem ila ad Chronico, vel certe in Historia Goihorum, ubifusiori
veram.fidemperduxU, ut..., pie. Expende nunc verba calamo minuterà alia enarrante,'duo sailem verba
Pauli cap. ì6, Post cujus erudelissimamniorlemvene-: de ejusdem martyrio adderentur. Et de industria
rabilisvir Recaredusprincepsfiliusejus.,, NONPATREM mentionem obitus S. Hermenegildiab Isidoro fuisse
PERFIDUM, SEDCHRiSTUu DOMiNUM SEQUENS, ab Ariana: prseterrtiissamsuadet Pauli Eméritensis exemplUm,
hareseos pravitale conversusest, lotamqueWisegotho- de quo num. 33.
rum gentem mira pmdiculione,ad veroni fidem per- 56. Difficultatemauget quod plérique alii scripto-
duxit. Videsui Pauius,.ne martyrem Hermenegildum res Ecclesia?Golhica? S. Hermenegildinon
martyrii,
nominare!, eliam venustalem , qua? verbis Gregorii "I memiuérunt, neque de eo ofliciuma Gothis, aiit, qui
inest, amisit : niullo enim venuslius est non palrem successerunt, Mozarabibusin eorum liturgiis perac-
perfidum, sed fratrem. martyrem sequens,. quam no» lum fuit. Ac fortasse nemo alius ex Palribus Golhi-
palremperfidum,sedChris'.um'J\Q sequens,ab Aria- cis prò martyrio S. Hermenegildi allegali polerit,
na hmreseospravitale conversusest, etc. Scribebat nisiMs noli multis ante annis Florèzius
- cujus opera
Pauius Isidori tempore, atque iisdem, ut puto, causis, toni. XV! S. Vajerius
Hisp. sacr. primus v'ul'gaVil,
Hermenegildiinartyriiim silente pra?terivit, abbas,qui, exacto jam sseculoab Hermenegildiòbitu,
34. Quid, ergo est causa? quamobrem scriptores in opusculo de vana sseculi' sapienlia n. 8 agnijna
veteres. Hispani vis ullum nobis de tam glorioso -' martyrum celebrans obiter ail : De regali vero fasti-
Hermenegildi mavtyrio teslimonium reliquerint ? : gio meminimusCmsarem nomine Crispum, regem
Hsecenim est quarta qusestio. Nam quod vix ulla Gothorum Hermenegildum, regemque barbarorum
mentio ejus martyrii apud antiquos nostros Palres Aucuia, Hippolylum ducem, GeorgiUmcomitern, el
aut scriptores reperiate, extra controversiam est. reginam nomine Alexandriam. Nomina Aucuimet
Nam Biclarensisde Herineuegildimorie solum habet Alexandria fortasse corrùpla sunt. Crispus certe
S5.9 AD OPERA S. iSÌDÒRl HISPALENSIS PROLEGOMENA. Ó'ÓO
ìhier martyres referri non debet. Àtqui Gregorius A ut auctor est Biclarensis, victor ad patrem patriam-
Magnus ex fide Hispànorum màrlyrium Hermetie- que rediit. Delude anno 587, ut narrat Turonensis
t" giidi fuse commemorai : ila enim narrationem Kb. ix, cap. 16, Recaredus jam catholicus legato*
esordite : Sicut multorum qui ab Hispaniarum par- ad Childebertum et Gunlramnum prò pace et ami-
'' tìbus veniunt, relatione cognovimusnuper, Hermene- ciiia slabilienda misit, quos cum Childeberlus beni-
gildus rex, etc, ubi alii distinguunt, cognovimus, gne accepisset, Guntramnus respondit : « Qualem
nuper Hermenegildusrex, quod mihi minus piacere mihi fidem prouiittere possunt, aut quemadmodum
dixi cap. 18. Testimonium quoque idem S. doctor a me credi debent quLneptem raeam Ingundem In
prsebet de cullu Hermenegildo ab Hispanis exhibilo : captivitatem tradiderunt, et per eorum insidias et
linde el factum esl, qualenus corpus illius, ut videlicel vir ejus interfèctuà est, et ipsa in peregrinatione
martyris; jure a cunclis fidelibus venerali debuisset. defuncta ? Non recipio ergo legaliouem Recaredi,
Opórtet ergo causam aliquam politicam ab ipso douec me Deus ulcisci jubeat de bis inimicis. » Secu-
Recaredi tempore exstitìsse, ob quam Uispani sequa- tum ergo esl anno 588 bellum quo Claudius dux
les martyrium Hermenegildilitteris consignare nolue- Lusitania? 713 exercilum Franeorum penilus dele-
rint. Hanc ego causam repelo non tain ex eo quod vil, ul uno ore Biclarensis, Turonensis, Isidorus,
Recaredus memoria? patris Leovigildi consultum B aliique narrant.
vèllet, aut factionem Hispànorum qui prò Hermene- 39. Dum ergo res ineo erant stani, nihil est mirami
gildo steteraiit, exstinguere conarelùr, quam quia, si scriptores Hispani causa? Hermenegildi non mul-
superstite adhuc filio Hermenegildi, Childebertus et turti faverint, pra?serlim quia filius ejus Athanagil-
Guntramnus reges Franeorum novas res contra Hi- dus superstes Costantinopoli commorabatur. Quan-
spaniam moliebantur, ulluri etiam injurias, ut puta- , diu is vixerit incertum ; sed ad eum quidem veluli
bant, Ingundi sorori Childeberti et uxori Hermene- ad regem et nepolem exstant litterse Bruniebildi»
gildi illatas. regina?, et Childeberti regis Franeorum toni. I
37. Pauius diaconus de gestis Longobardorum Chesnii Scriplor. Histor. Frane, pag. 867, et iu
lib. in, num. 21., sic ad rem nostrani : e lnterea append. ad Opera S. Gregorii Turonensis editionis
Childebertus rex Franeorum bellum 712 adversum Maurinae.Apud eminentiss. Aguirrium tom. II Con-
Hispanos gerens, eosdem acie superavit. Causa au- ci!. Hisp., pag. 407, indicari video dissertationem
tem hujus certaininis isla fuit : Childebertus rex ms. D. Joannis Luca? Cortes, qua antiquis roonu-
Ingundem sororem suam Hermenegildo, Leovigildi mentis is probabat, ex filio-S. Hermenegildi Albana*
regis filio, in conjugium tradìderat. Qui Hermene- gildo, post aliquot generaliones inlerjectas, Hispaniae
gildus prsedicatione Leandri episcopi Hispalensis, reges produsse. Semel autem ac ratio istba?c poli-
atque adhortatione sua? conjugis ab Ariana ha?resi, tica de martyrio Hermenegildi tacendi Hispànorum
qua pater suus languebat, ad catholicam fidem con- animis, insedit, facilius fuit ut silentium deinceps
versus fuerat : quem pater impjus in ipso sacrato conlinuaretur, donec, gloriosi niartyris cultu in
paschali die securi percussum interemerat. Ingundis exlerorummarlyrologiisel historiis passim celebrato*
vero post mariti et niartyris funus de Hispaniis rebus quoque Hispania?in alium ordinem conversisi
fugiens, dum Gallias repedare vellet, in manus mili- publica illi veneralio in Hispania fuit exbibita.
tum incidens, qui in limile adversum Hispanos 40. Hsec salis probant obsequium, quod dixi,
Golhosque residebant, cum parvo Clio capta atque veterum Hispania?episcoporum erga reges, ut multa
in Siciliam deducla est, ibique diem clausit. extre- ssepe dissimulaverimyne offensio aliqua ac rerum
mum, lilius vero ejus imperatori Mauricio Constan- perturbalio exoriretur. Erant multa alia. qua?adde-
tinopolim esttransmissus.> Non explicat Pauius quo rem ; sed cum longior hsecquam putaveram evaserit
anno id bellum acciderit quo Golhi a Childeberto oratio, unum tantum indicabo quod ad historiam
superali sunt : neque ea Gallorum Victoria aliorum quoque Isidori de Golhis pertinet. In fine Chronici
historicorum testimonio comprobatur. Nam Childe- _ de Sisebuto ait : Judaos sui regni subditos ad Christi'
bertus post niartyrium Hermenegildi bis adversus fidem convertii. Vivebat scilicet tunc Sisebutus :
Golhos arma movit ac bis magna suorum strage adeoque ejus factum improbàre prudenter pra?lerrai-
superatus fuit, primum anno 585, tum anno 589, ut sit. At in historia Gothorum post Sisebuti obilum
Pagius computai. senlentiam suam aperuit : Qui initio regni Judaos
58. Gregorius Turonensis loquens lib. vm, cap.28, de ad fidemChristianampermovens,cemulalionemquidem
'
gestis anno decimo Childeberti regis, qui annus est Imbuii, sed non secundumsciènliam; palesiate enim
Christi 585, ila habet : i Ingundis a viro cum irnpe- compuliiquosprovocare fidei raiione opertuiì. Eadem
ràtoris exercilu derelieta, dum ad ipsum principem erat aliorum episcoporum sententia, quamvis Sise-
cum filio parvulo ducerete, in Africa defuncta est buti legineminem repugnasse constet : nam in con- "
et sepulia. Leovigildus vero Hermenegildum filium cìlio Tolelano congregati anno 633, cap. 57, pra?ce-
suum, "quem ante dieta mulier babuit, morii tradidit. perunt, nemini deinceps ad credendum vini inferri
Quibus de causis commolus Guntramnus rex exerci- [•Forteinferri]... sicut factum est temporibusreligio-
tum inHispaniain destiuat, eie. > Hoc bellum, vivente sissimi principis Sisebuti, eie.
adhué Leovigildo, per Recaredum gestum fuit, qui, 41. Peculiaris qusedam animadversio est Thomas
591 ISIDORIANA.— PARS IL. CAP. LXXX. 562
sini de Vet. 714 etNov. Eccles. Discipl. part. ni, A i tibus constantem cum brevi Isidori pra?fationeGria-
3ib.i, cap. 40, num. 14, < Sed nec illud abhorret ai fius edidit notis Joan. BaptislsePerezii, quas Labbeus
vero, sanclissimos nonnunquam viros potuisse tan- in dissert. de Script, eccles. doctissimasvocal, illu-
tisper ab orbita recta deflectere, et canonicarum re- stratum. Sed fallite Labbeus cummultis aliis, quipu-
gularuui observantia accurata, sive per incogitan- lant notas editionis Regia?Matritensis a Loaisa fuisse
iiam, sive torrente abreplos consuetudinis, sive utt compositas : quidquid sit, an Loaisa, quod nonnemo
jiescioquo charilatis vinculoaccommodarent se prin-- asserit, operam suam cum Grialio conlulerit, ut
cipis voluntati, ex quo uberiores postea fructus spe- edilio Regia correda prodiret. Hic liber recusus fuil
rarent ad Ecclesia?dignitatem et salutem rediluros. >» a Breulio, qui primum librum de Scriptoribus eccle-
Sed illud certius plerumque multa adjuncta rerumi siaslicis, qualem in editione Bignseana reperit, edi--
latere,quae. si paterent,in adornanda sanctissimorumi . dit, deinde editionem Malritensem nactus, antequam
veterum Patrum apologia parum esset laboràndum. suam absolverel, ex ea librum de Viris illustribus
CAPUT LXXX. auclum sumpsit, inverso tamen ordine ; nani librum
Liber Isidori de Viris illustribus. Editiones hujuslibri, Ildefonsi de eodem argumento priemisit quem post-
mss. exemplaria.Prafatio Zaccaria. Harduini deli- ponendum fuisse idem postea animadveriit.
ria contra pleraque veterumscripla perslrìngunlur.• iB 3. Loaisa in Collectione Conciliorum Hispania?33
1. Praìnotatio Braulionis de Isidori libris subjunctai capila editionis Bignseana?produxit, et post Ildefonsi
esse solet hujus de Viris illustribus libro. Quod exe librum de Viris.illustribus tredecim alia, capita da
Braulionis niente factum constat : sic enim ait : de? Xyslo papa, etc, adjunxit, qua? sine certo auctoris
Viris illustribus librum unum, cui nos ista subjunxi- nomine prolulit. Loaisa?exemplum alii. seculi sunt,
mus. Udefonsusin Isidori elogio librum de Viris illu- et, quod mireris, Aguirrius ipse in, .collectione Con-
stribus non commemoravi!, ut Oudinus et Cellieriuss ciliorum Hispania?,qui editionem regiam Matriten-
animadvertunt ; sed addere debuissent causam silen- sem Operimi Isidori omnino ignorasse videtur : nam
tii lldefonsoidoneam fuisse quod in prsefatione suai in libro S. Ildefonsi primum caput, quod est de S.
ad supplementum , sive auctarium ejusdem librii Gregorio Magno, et exstat in edilione Matritensi,
elare illuni expresserit : « Deinceps Vir prudentis- pra?termisit ; quia scilicet in. editione Loaisa? illud
simus, Hispalensis sedis Isidorus episcopus, eodemì non invenit. Prseferenda certe est edilio Matritensis,
duclu quosque viros optimosreperii, in annotationemì ut agnovit etiam Zaccaria in prsefatione mox aifé-
subjunrit, siquidem non omnia perscrutatus absces-- renda, quamvis ipse ordinem Fabriciana? 716 eu'-
sit. t Et in fine pra?fationis: < Sane beatissimum Gre- lionis relinere voluerit, quia Bibliothecam ecclesias-
gorium sancla? memoria?Isidorus annotaverat : sed1 (Q ticam Fabricii rursus lypis committere susceperat.
quia non tantum de operibus ejus dixit, quantum1 4. Florèzius tom. V. Hisp. sacr. librum eumdem
nos sumus experli, ideo renotationem illius submo- Isidori, nonnullis a se notis recensiteli, publicavit
ventes, qusequede ilio novimus, stylo pleniore nota- ad normam editionis Matritensis, quam etiam secu-
mus. > Hunc-eumdem librimi plérique alii Isidoro' tus fuit doclissimus editor Operum Patrum Toletano-
adjudicant, cap. 46 et 47 laudali. Sigebertus autem1 rum toni. I, qui eruditis observalionibus Vitan»
Gemblacensis,qui librum quoque de Scriptoribus5 S. Ildefonsi, a S. Juliano scriptam, et Vitam S. Ju-
ecclesiasticis scripsit, et Isidori Opera recensuit, li- liani a Felice Toletano antistite composilam, tom.
brum Isidori de Viris illustribus non expressit, quem1 II illustravit : siquidem ha?dua? vita? post Ildefonsi.
neque legisse videtur, lit observat Sufl'ridusPelri in1 librum de Virisillustribus in editione Matritensi pro-
epist. dedicatoria, et.ad cap. 98 Gennadii ': adeoque* dierànt. Nobis ab hac ipsa editione recedere non
multi sunt qui in utroque opere Isidori et Sigeberti1 lied. Exstant quidem plures Codices, in quibus liber
commemorante. Oudinus, 715 et Cellierius silen- incipit ab Hosio, ut Codex jEmilianensis a Bayerio
tium Sigeberti et Udefónsl excusanl, quod hi operum1 indicalus, anno' 994 scriptus, ubi fol. 346 : Hucusque
bisloricorum Isidori non meminerunt. Gennadius. Exhinc Isidorus Spalensis incipit. I Osius
2. Tria tamen sunt hactenus vulgata exemplaria,i -, D Cordubensis.Sed praeter Codices a Zaccaria lauclatos
primum brevius capitibus33 comprehensum, alterum' alii quoque sunt qui opus integrum exhibent, quale
auclius ad capita 46 protraclum, tertium primis illis5 Perezius recensuit, ut modo constabit. Duo quoque
35 capìtibus constans, adjedis aliis tanquam incerti- v Codicesex Bandinio cap. 44 des'criplì, alter Medi-
auctoris tredeGim capilibus, qua? in exemplari au- ceus,alter Florentinus S. Crucis, initium dueunt a.
ctiori Isidoro ascribuntur. Crediderim errorem ali- Xysto, quamvis Bandinius addat in Codice Mediceo,
quem latere in alio Isidori catalogo, a Bayerio not. cui Florentinum S. Crucis similem dicit, solum 38
ad lib. v, n. 216, Biblioth. vet. Hisp., ita indicato :;. esse capita, diverso eliam ordine disposila., Ac sana
In.bibliothecaCottonianainJulio, lit. F, num. 7, pag. ulthnum caput indicatili' de Severo, cum in editis et
14, exstat Calalogut virorumillustrium, siveecclesias- plerisque aliis mss. liber in Maximo Ca?saraugustano
ticorum scrìptoruma passioneChristi usqueadMVan- terrainetur. Nic. Antonius,quamvis dubius aliquando
num Theodòsiiex Isidoro Hispalensi. Liber de Viris' hseserit de auclore 13 capilum qua? Loaisa separata
illustribus, 33 capitibus, quorum primum est de' edideral, tamen libro v, num. 112, a?quum esse
Hosio, comprehensus, prodiit in primis editionibus,' pronuntiavit Isidorum auctorem agnoscere. Neque
ut iuBignsoana et aliis. Librum auciiorem 46 capi- buie judicio, cum de Isidoro
agit, prolalo pbstat,
665 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. - 564
qupd etiam postea de ea re dubitare videatur : nani A1580 A emisit in lucem. 718 Sèd et illura Garsias
. cum bibliotheca yétus opus poslhumum sit, et ssepe Loaisa an. 1593 intulit in Màtritensem suam Cotici-
. ea qua? ordine posteriora sunt, anteriori tempore lioruin Hispania? editionem. Accessit his Franpo-
furtensis editio Andrea? Schptti, Societaiis noplra?
scripta esse contingat, tenendum est eum prius dubi- viri doctissimi, qui in Hispania illustrata ipsum hunc
tasse, et liane suam dubilationem litteris consignasse, libellum rursns typis exprimi jus?it, suis adnolatio-
deinde dubitationem deposuisse, quin ea qua?in alie- nibus explicatum. Mirseusan. 1629 eodem libro suam
nis quodammodo locis scripta jam erant, deleverit auxit Bibliolhecani ecclesiaslicam, quam Antuerpia?
divulgavii. Cardinalis quoque Aguirrius (Tom. HI
morie pweventus, et opus non Sbsolutura relin- Conciliorum Hispania?;'pag. 71 seqq. j suis margini
quens. ascriplisj atque Schotti ad caldera rejectis animad-
emendatum illustralumque commenta-
5. Manu exarati Codices hi a ine visi sunt, Vati- versjonibus,
riolum istud prolulit. Millo, ouam pra? manibus ha-
eahus 1974, in quo Vita Órosii exstat, qua? a non- bémus, Fàbricii ediiionem. '
nullis Isidoro in libro de Vir. illustr. àscribitur, sed libros 9. Jam vero Matritensis illa editio ad septem mss.
exacta, prseseriim vero ad exemplar Fonlis
4alsòj ut cap. 96 dicam, Ea Vita ad appendices a Sancti, apud Palistseumpauriensis dioecesis,quadra-
nobis rèjieiete; Gòdéx Vaticàhus 4827, cap. 97, in gìnta sex eapiiibus constai, a Sisto Romàna? Urbis
quo est Continuatio Ildefonsi ad librum isidori de episcoposi initio ducto, Nam prioraeà?lera? quatuordecim
„ capitai quintum excipiàs'dè Osin, editiones
Tir. illustr. Codex 717 Regio^Vàtifcanus1Ì9, de "B vel piane omittunt, vel ut appendiculam incerti au-
quo cap.'99, in qùòtàhtuni exslat caput É7, ai. 14 ciorié Isidori et ildefonsi libe'Uisadj'ungunt, ab Osio
de S. Fulgènte. RègiO-Vatic.349, de quo cap. 100, exordium Isidoriano commentario dàntes. Àique equi-
dem
librum exhibet de Vir. illustr., initio «ludo a XystS, cum existimo capita ha?cvere ad Isidorum spedare
proeliitiunpula, quam infra invenies. Nihil enim
<et additò elogio Isidori auctore Braulioiie. Alius ih his eapiiibus (suppleò exslat, quod Isidoro indignum.
Regio-Vatic 551 ibid. exorditur ab Hosio, ut in sit). Vòssius (de Hisl. Lai. 1. n, càp. 25) àìt de Isidoro:
editione Bigna?àna. Codex Urbinàs 60, de quo càp. Eliam ms. opusculum-compostilide XLVIviris illustribus,
quod. exstat f.anlubrigi e in bibliotheca Csitegii
404, solum habet càputde S. Joanne Chrysostomo. Ih S. Benedicii, el Oxoni'iin CollegioMerlonensi. Qua?
Urbinate 382, cap. 104, est liber de Vir. illustr. quidem vérba iiidicant non qualecunqué Opus hòc
cum Braulionis praenòtalione et conlinualionè Ilde- esse, sed ipsum illud in qUadraginta sex Capita dis-
eo fere tribulum, quod in Matritensi edilione habemus.
fonsi, Ordine quo apud Grialium, In Ottobo- Quamobrem Hispano illi Codici auctoritas ,accedit
niano 502< cap. 105, caput de Vita S. Juliani dubruin Codicum Angiìcarioruin. ProefaliiihculàVero
•Toletani. Ih Ottob. 849, cap. 106, liber de Vir. quam Mirseus objicit,"nihil" habèt difficuliaiis, si ad
illustr. capitibtìs 33 et prenotatene Braulionis con- Hieronymi atque Gennadii libros cum doplissimo
Perezio referatur, Itaque immulaiidus esset ordo, ac
stans, initio ducta ab Hosio. In Ottobon.~1720, cap. Matritensis editio prorsus reprsesenianda.
106, sine titulo et pra?fatione : De Xysto papa, etc, C 10. Etsi tamen nec titulum; nèc ordinem Fabri'
cianse, ut par erat, abjeci, multa lamen conluli, ut
subjuiicta prenotatene Braulionis de S. Isidoroj et libéllus iste in nostra bac edilione absolutissimus
libro S. Ildefonsi de Vir. illustr. pròdiret. Nam Fàbriciànam ediiionem cum Matritensi
6. Edilionéin hujus libri sitimi cuhi aliis de èòdem cliones et Aguirriàna contendi, atquè ex utraque varias le-
Zaccaria excerpsi.Adnotalionibus quoque MirseietFày
argomento paraverat, aniéquam de Isidori bricii npsiras adjeci, necPereziijSchotti atque Aguirrii
omnibus Opèribus excudendis cogitationem susce- observaliones prsetermisi. Qua in re eos imitate
sum qui veteres auctbres cum notis Vàriorum divul-
pisset. Habeó ejus notas ex variis auctoribus cblle- garmi, nec enim Fàbricii melhodtis placet, quam
ctas, quante mihi suo loco erit èl
usus, praefàtionem tame;i in Hieronymo et Gennadio servavi, lypographi
quatti sUbjicio. et sumptibus parcens, et festinationi indulgens, varia.
istha?ccommentarià seprsim édéntis;sed suis quaeqde
Incipit Isidori Addillo ad libros S. Hieronymi et lOcis ascripsi, addito tantum auctoris nòmine, Ubi
Gennadii de Sh-iptoribUs ecclèsiàslicis. In nòvam aliorum animadversiottes exhibeo* ut a meis facile
liane editionem P'rcsfatio\ secernantur. Sed ad librum ipsum accedo.
7. TitulUifl àlque prdinèm Fabriciana? editionis 11; Ex hac prìefatione colligitur Zaccàriam Biblio-
serravi-, ne afeéa nittiisàblùtìefèt isthsecedite. Coete- thecam ecclesiasticam Fàbricii reCudere cogitassè.-
rum-fucre qua?persuadefent utrUinque immuiandum. -
rjarn ad titulum qupdaltinet, cum Braulio, antiquis- nJJ Sed étsi fesliiiationem typographi commemorai,
sitiiùs ille rerum Isidòrìànarurii scriptor,. doceat tamen cpnatus ad exitum perduPtus non fuit; Vidi
disèrtis verbis, librum litittc de ViriS illustribus luisse inter ejus jam defuncti schedas fascem magnum char-
pramotatum, mirino est Loàisam; Mira?um,Aguirrium tarum
aìiosque, eq pra?termisso_tiiulo, hunc alium cudissé 719 cum ipsa Bibliotheca ecclesiastica Fà-
Addiliònis ad libros S. Hieronymi et Gennadii de bricii ad eam quam dixi editionem- destinatum.
Scriptoribus' éedesiastibis. Quod de titolo ait-, id ita se habet. Isidorus Hiero-
. 8. De ordine dicam, ubi libèlli hujùs editiones et : *
nymum Gehnadium secutus èst sèd ipsius Hiero-
percensuero. Ha?autem duas velutj in classes tribui '
pbssunt. Naia iisdem.quihus cseteraS. Doctoris opera,, nymi liber a multis de Scriptoribus ecclesiasticis in-
excusus Pàrisiénsibus an.
• typis est, nempe 1580, scribitur, quod ah Hieronymi mente aliénum non est.
curante Margarino de ià Bignè, Màtritènsibus an. 1599 Nam
cum adnotationibus Joahiiis Baptisla? Pérezii tiini èpist: 89 ad Àugustinum asserii, quod titulus
Canonici Toletani, Segobricensis deinde episcopi; libri sui a plerisgue emendatoribusiniperitis, de Auc-
1iterum
atque Pàrisiénsibus an. 16ÓÌ?opera Ja.cobidu toribus, dìcaiur imcriptus", Clini appellanduè sit de"
Bfèul. Prsétèfèà Suffridus PétriCartnusiens'is [Dele illustribus
Carlhusiensis] cuiii eos* qui seriptòrum éeclésiàsti- titis. Priorem Viris, vel proprie de Scriptoribus ecciésiàs-
cprurn catalogps texuerunt; suscepisset uno volaniine itvscriptiònem de Vir»illiist; élegisse; ;
còmprehèndere,, librum quoque Isidori-Colonia?an. videtur Isidorus, ut ex BraUlióneàrgùildr; Gunitìiiàin/"
565 . isiDORIÀNA. — PARS II. CAP. LXXX. 566
et alteràin Zaccaria? pra?fatiuncùiàm ad isidori Opera AVèrnm
A neque Isidorus Pacensis librum Isidori de
edénda ab ipso pàràtam in mèdium protuletìm, cUr• Vir. illustr. commemorayit, neque ejus Chronicuui
aul alias ejus lueubratiottes silente prèmerem, aut, suspectà? fidei est, nisi fonasse apud aliquem exte-
si qua bidè gloria oriri p'ossèt, mihi arrogarem? Addioi rum, qui rerum Hispanicarum ignarus Chronicon
enim esse aliquos qui, cum nondum viderint quidl Isidori Pacensis inter Pseudo-Dextri et aliorum sa?
ego typis sim Cohiinissurus, Zàccàriaih à ine ne iio- culo xvn confida chronica reponendum censuerit.
miuari quidem vulgo jaeiànt. In quo Mi quidem mul-- Dupinius contra Harduini opinionem urget similem
tis de causis vehementer errant. Nam si sUUincuiqueÌ in hoc et in aliis Isidori operibus stylum esse, atque
constanter reddo, ut singulis fere paginis perspicii omnia qua? in eo libro narrante; veritati ac tempori
potest, etiam ubi res est de scriptis non vulgo notis, mirifice congruere.
cur eam laudem Zaccaria?inviderem? Quid quod mea, 43. Àrgumenta Harduini qua?namfuerint non con-
qualiacunque sunt, ita a Zaccarianis difterunt, ut: stat. Nam Dupinius solum relert auctorem Defensio-
etiam si ego gloriam ex his in me redundaturam, siì nis epistola? S. Joannis Chrysostomi ad Ga?sarium
auctor esséni, inleiligam, tamen non possim liberei hanc opinionem HardUino àscribere, quod Isidori
prò nìeis agnoscere, nisi mea esse negem qua?reÌ libèr, uti multi alii, in Gallia recéntiori tempore
vera proprio marte confidò? Si qui tanien sunt qui & jj erant confidi : cujus rei probàliones aliquando se
in discérilèndo divèrso StylO parum judicio valent, eshibituriim auctor ejus Defertsionis pollicebatur.
in ipsis Zaccarianis schedis qua? penes me exslant, et Quod Si Dupinius systémà Harduini piane iiitellexis-
facile a me cuivis exhibentur, possunt, si lib'èt, per- sèt, noii hiùituni, opinor, illud refelleré curasset,
spicere quid demum Zaccaria egerit. Nàm' indicia pra?sertim ailalis in medium Braulionis, Ildefonsi et
incépti Operis, et pàucas post lineas intermissi, ita Honorii Augustodunensis 721 tèstimohiis, qdà? Hàr-
sunt manifesta, ut mirificum consuetudinis Zaccaria? duinus eodem in loco atque Isidori librum ponebat-
in scribendo exemplum id esse possit : ut minus jam Eo enim paradoxa, sive erudita potius Harduini de-
niiremur, quod cum Historiam concilii Tridentini, liria spectabant, ut sseculo demum xiv omnes vete-
auclore cardinale Pallavicino, programmatibus editis, rum libros, quos pra? manibus habemus, exceplis
recudere multis auctam notalionibus et monumentis Bibliis Latinis, paucisque aliis, quos prò llbilu selegit,
confirmatam Zaccaria jam pridem pollicitus fuisset, ab àtheorum quadam societate confictos traderet.
eamque demum Faventise edere ccepissei, àdeo ni- Pàlinodiam cecinii Harduìnus, si tamen homo jam-'
hilominus imperfectam reliquerit; ut post èjtts óbitum. tum, ut ego puto, mentis ìmpos tam absurdum sys-
editor virum aliquem eruditum qUà?rèrédeBuéritj qui ifemaserio aut còhciperè aut retractare potuit. Nobis
posteriora volumina levibus nonnullis nOtàtiuhCiiliS*« g« quidem in eo evertendo morari non deeel, ac satis sit
aspergerei, ut quoquo modo editio àbsolverètur. indicare observalionèS Patrum Trivultiensium in suis
Profecio Zaccaria, vir, ut eratj erUditósSimus,et qui Èphemeridibus anni 1761, artic 169, toni. Il Octobr.,
intimos doctrina? recessus et ìbiitès bébé pèrspèeiòs si dissèrtationem domini Maleville tom. II operis de
haberet, in multis 720 operibus èueiiiìsi pr&setttìrì religione naturali et revelata e Gallico sermone in
in aliorum auctorum libris illustfandis, éum mòréki ItàlicUBi conversato el editam Roma? 1792, tom. I
lenuit, ut simul et scripta digèretet, et -préió trafle- GoUeCtiphis Dissertalionum Historia? ecclesiastica?
ret, ea fere ductus ralione quartt JoàcMmiis Fef tius ©péraV.CI.FràncisfeiAntPniiZaccaria?.Utde libroIsi-
et secutus ipse fuit, et aliis óbsérvàndàni praesèrìpsit tìoriBàrdmnus dubitavit, ila hòc ipso anno 1796 Mar-
cap. 24 de Ratione studii : Die chalcógràphn pnrènt èèillnus itulkenbunr Òrditt.Minor, in dissert. erit. 18,
tese : librum le dare velie excudènàutot,elìamsi ne pa- éap,"4j probare còntendit catalogum S. Hieronymi de
qinam quidem paraveris. Tum fàcile totani tìDfemiJiii Vin illustr., qùéin Gennadius Isidorusque secuti sunt,
speciem animo concipere, inde sirigulai purtés leviief éssesupposililiumi Sèd quamvis multa doctrina et nia-
m comadiarum argumenti nwdum Aescribere: déntqm . fiió acumine Molkenbulirus polleat, ejus tamen in
quolidie, quantum illis satis èrit,» •absòln^ré-pòtérMi' ìiàc et in siiWlìbiBiquàs excitat, controversiis argu-
Cumsic inceperis aliquid, perfiterv debés,-veliti UóMìi'iì menta piane ad scepticishium ducunt.
gì
12. In Conspectu editionis Isidoriana? JÉacGàfìav. ,. .44. Dubìfàrgili^uis póssit num liber Isidori de
pollicebatur se argumenlis Dupìnii épmÌa;ÌÌàr4uÌBt,.:•,, fìrsiliustr* ììn^tìoTrVulgato alicubi existat. Nam in
opinionem librum de Vir. illustr. ÉsWèròvmdic*' Offlciis proprìii SàfiéiòrUm Hispania?ad diem 9 Au-
turum. Cujus rei cum nulla éxstèt lìi prsefàtiòhii gusti léctiones SS* hìàrjiyrum Justi et Pastoris in
mentio, uli neque aliorum Gòdicumj quorum coìlà- Jécìitìdò hocturno *éfcitantur ex libro S. Isidori et
tionem ad hunc librum recenseridum sibi paràvèrat, libro S. Ildefonsi de Viris illustribus, ut in rubrica
perspicuum argumentum est, multo ante eum de praemiltilur, cum tamen in 'libro Isidori edito nulla
hoc libro Isidori edendo cogitasse, ut nuper aiebam, mentio eorum martyrum occurrat. Sed, ut ego qui-
quam de editione omnium Operum adornanda. Argo- dem censeo, rubrica minus recle apposita est, sum-
menta vero Dupinii, qua? innuit, ad auctoritateni pto tamen inde fondamento quod hymni in horum
Braulionis et Ildefonsi, quam protuli, referuntur, et marlyrum laudem qui in officio Isidoriano recitanlur,
ad Honorii Augustodunensis testimonium. Addit Du- S. Isidoro a nonnullis aseribuntur, ut cap. seq. di-
pinius se Isidori Pacensis verba non allegare, quia cam , vel potius quod in libro Ildefonsi, qui Isidori
ejus Chronicum haud est indubitalum monumentum, bro unitus esse solet, cap. 2, laudatur Asturius
567 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 568
Toletanus, qui divina revelalione commonilus, ut nulla facta menlipne,Isidori et Ildefonsi; quem unum
.ibi narrate* corpora SS. martyrum reperit. Simili de episcopiToletani nomine appellare debuit. Ita eliam
càusa halliicihalumexistimo Notkerum, qui cum in Petrus Crinitus quod lib. v de Poei. Lat., cap. 90,
uno aliquo volumine Gennadiumet IldefònsumTole- ait Isidorum testari, Prudenlium in Latìnis litteris
lanum antislitem de Vir. illuslrib. vidisset, in suo magna diligenliapariquestudio inslitutum,Gennadium
libro de Vir. illustr. Gennadium Tolétanum episco- fortasse voluit appellare, non Isidorum. De Orosii
pum bis dixit, scilicet cap. 7 et 11, 722 quem post Vita, qua? Isidoro tribuitur,paulo ante dixi, cum
S. Hieronymum de hoc argumento egisse affinilat, Codd. mss. indicavi.
Monitum.
Cum liber Isidori de Vir. illustr. in eo systemate quod tenere constilui ultimus sit inter,genuina ac certa
ejus opera, et cum primus hic tomus justam mensuram jam impleverit, ea qua? de operibus dubiisaut sup-
posititiis supersunt dicenda ad alterum tomum necesse est reservare : in quo scilicet, prasler disputationes
de multis. aliis levioiis momenti lùcubrationibus, enuclealius agam de anliquitate et versione Bibliorum
Gothicorum, de liturgia Gothica, de collectionegenuinaHispana sacrorum canonum, et altera spuria Pseudo-
Isidoriana, necnon de Codice legum Wisigothorum. In his enim omnibus el magnam parlem habuisse Isido-
rum plérique credunt, et quaninam habueril opera?pretium erit investigare. Neque a meis Isidorianisabesse
velim diligentem.et aecuratam recensionertiCòdicumbibliotheca?Vaticana?supra centum septuaginta, prseter
alios aliarum Urbis bibliolhecarum quibus Isidori Opera coniinentur. Id enim, prseterquam quod historia?
lilteraria? nonnullam ulilitatem afterre potest, in Isidori gloriam quodammodocedit, ci ad ejus scripta illu-
stranda plurimum confer».