Sunteți pe pagina 1din 116
ynoTsoUva VIVYOYNY TVMOLIG! ney sewoyy op uoronpesy, ugIOd8 BT ap e109} E] aaqog seoroeid Souozey Publicado con le ayuda del Ministerio ances de a Cultura ‘yla Comunicaein Porcada Salo Vivas Tustracida: «Nudo magicoe, Hermann Paulsen, 1985 Printers edict’ ail 1997 ost ‘Segunda edicion: febrero 13e@oculted de Ciehe Soal ‘3. MALINA CABREA” Em nae sax: e439 0500.0 Secrebosca curv nae Depts Leal. coosisss 52652 st So Printed in Spain fanter® Liberduplex, SL, Conetiues, : LURAY Cozom COLTER mL) PD0E8 i wfec$Sa ‘\iguemen ‘pesmonl Para empezar, una filosofia de la ciencia que * a través de Ia labor efentifica, PREFACIO| Tal ver la siruacién an Ia que me met! traténdo de demos- trar, ante pSblicos extranjeros, la validez universal de m elaborados a propésito del easo particul permitido ic, en estas canferencias, a lo que creo que con: tuye lo esencial de mi labor ~y que, sin duda por mi cul suele pasirseles por alto a los lectores y a los comentaristas, incluso a los mejor intencionados-, es decir a lo mis elemen- y fundamental. relacidnal, en tanto que otorga la primacia a las zelaciones Singue, en opinién de autores tan diferen dada porque s¢ pone, muy pensamiento habitual (6 sen seReupa mas de «realicadesn sustan etc, que de relaciones objetivas que no se puede tear con li aiano y que hay que conquistac, clabocar y-validar — A continuacién, una Filosofia de Ia accién, designada a veces como dispesicie 7 tencialidades inscrieas en el cuerpo de Tos ageates V en Ta o- = Eructaza_de Tas situaciones en las que ét0s 1 60 ‘mayor ezactitud, en su relation, Esta Hlosotha, que se con: densa en un reducido niimero de concepter fundamentales, epi ef ap see ua 2earoea09 oppagaid 24 onb { aug eats ue yrenoous xomnat [2 anb souoizizagos $4 ap set anvaxenp soongnd sive & savorreso ws rordfoved rowsu 4 7p e034 ¥ LoD equal ‘sngen sraatD sete ¥eUSH5}30 F] | owsru 2169 vo vypuajep ef aoine unfie anb~ epeweqy x 2p wBojo120s e] ap oiwowoW jap pruisiora euATTN x] Uapn aiwawe>iporrad anb 4 esoursyur soy & osuantep un» owos zas ordord ep oiworuouos ap vwioy e199 ueraprsuca onb sopearoqi] se] 019 ral 9p e]o1 vo e8uod anbuny ‘reynuts 296 owoa s199p so e19 -08 #98 owo2 owsrus oun ap o1waTUIDOUOD ap soscxspod syULE sompumnsur sof 2p om akmnsuos anb ayqepnpur op (m9) wansas 4 -usoqquanydisozy, spw sazasy soy asi99x9 uararnb v3s02 epor & anb soyjanbe uezruosard anb vuvumy wousisn> ef 2p sqworrydwos siwomepuryosd vofeu ef uo3 frorpes eamadas un ogra © raat] anb £ owssiororew ye souoisoauon sey exed ad we J> anb o[qepnpur sey p> NSO «prazoqP ns es1U09 opeiuaie un owos seanoysd se] 9p oognusts sisrpur yo zex -2prsuoo o2ey s9{ anb ‘eso3oins» ap peprusip ns ap aruapaoosd AUT sivoueamjosqe vapr eu Ud ‘prunsexa zo4eWs Lod ‘0 7eI9 -08 opunus ap ooyTUaI omuDTUTIOUOD UM 9p tOLKTId UOISIP -oo 1 59 aonb eueamy uprooe e| ap eisifeaz uorotauasosdar | sedaoe opidwit say anb oprpuasuo jeu (erstpenaptdsa) oad ap aisadso eum ud eseq as ‘osroarun ordord ns ¥ savawensonp words as opuens ajqroanoge awamesadsa & ‘peponbsoa east -orsanpsi ap osoysadsos aidurars ‘ooiBojorses sisipue pe wou -odo sopens29[aiuf Soames anb vrsuaxsisar wy anb avared apy -idse s210}9n9 So] 2p exoxonpos wsuo!oedwt ey rod 24) 80] 9p orzoreoyrse[> owrarusesuad J 30d sepezpus8ue sv -woBawe> sauorsezuoBare seno sear? v9 f «ots © coussjoqp 9p souorsesnoe sx] us ojdunala 20d osuard yopans op “ge Je semeiunjoa 9 semmunjoaui susstun Sep -odas vy © seize38 ‘suaunepezaqiyap so20a x ‘uauapueu ag onb soypanbe rejnonred ua ‘soqry ru ¥ oxsadso: soppusniaye eae al sorvasisied. sop Jeayue]> v nngmuo> ;xpod sous of 10d onb op. vzunsodso x o8um oreq “opoxpw un op seanninsuos vos. 2nb sesuiad op 4 seme ap sepyanuos £ soresaos seu 305 sef-9p worsruusuen x] ered sojnopieqo soagny z1Bu9 ered sepensope Stu ‘seots0a3 souofsnosip © sepnawos ‘seo1.99% $3U -orpisodard ua sepeamoysuen sepioa v oftvodx> our ‘91021309 fosn Je upJssou0> wun Of[> LoD opusrory ‘eyosOTTy ap asquios [2.09 sejopuyuisap anb soaq “ueureaue 26 anb Jo ua “woroyjor [2 ‘seorioyad souorsisodsip sey 4 vgosory wise 9p sod ound so] ‘ounomp yo siueipom ojos “owuowjeas sywsuER > sei8oj 9p sopepmnqysod seseoso syur ap aauaiasuoa fog =p -Stoo swaurjemou asus epor ap seapsmapsuoa ua2ered anb an2 ‘oanalgns /oanialgo ‘opesarauysap /opesozaiut ‘2ytsiosuoo -B1/ewu2}2su09 (0a139109/{enplATpY “PEps!20s /ONPIAPU “SES -orepod inus awwowsreioos ssuoroisede ap 21598 un Ypor 409 { (212 ‘qom ‘ensquofnoid> “eugraeanoum ‘orsinss) oogn -woj9 osmostp 2 Ua otaasd uowexd UIs sepronposiui voraTy anb sepewared ssuopou ap ozswpu ang un woo opuord -war oldiound y2 apsop vunye 29 Uoz9e ¥f ap eHoFOIN ess, -(eeod sequie ap souepried soj ¥ equalauap siusuendi sooored 8 ouodxa ej anb e503) emsaanso | 2p souswiguaytda ® ‘Gorins uD sopmrsaues ofa aod uss) soauemoe 7 OUWOD ayuoWaIUSUTWS erBpIsuOD anb So] ¥. "42/198 so sranpar ’asopuyfou ‘oisrou0> ouistjemionnise-um ap seuor “x9 Syw 01 sey v suodo 9s epipam vist e] Ua A “(souoD ~eatiow sns op siwarssuo> aiuaueua|d ‘ourougrne onpratpy: m ap sepeaueld siustesiondxs sruozes sep 30d epeapuasug 369 0B anb voPeUasesdes 0 upIo.e upor peuoIse owes" Uwelapiuos ‘oysons9 ousTeuorE: un 9p aquiOU uD ‘opuENd V+, awsuiremonzed) wonserd yy op ciwend atpuor tied request ojans [eraua8 of 20d * | auauyeodss An A 008 saiuade soy anb St) SERS TERESA TY SUT Spies “siqop ap ai ep 8S SeRBOE paid vino 4 -peiided “odin “TRAGOY ge ef? nombre hace casi treints aftos~, oftece algunos de los medias mis eficaces de acceder 2 la libertad que el conocimi los determinismos sociales permite conquistar contra terminismos. 10 1. ESPACIO SOCIAL Y ESPACIO SIMBOLICO' Fgay Creo que si yo fuera japonés no me gustaria nada lo que Jos que no son japoneses escriben sobre Japén. Y cuando em- pezaba a interesarme por la sociedad francesa, hace més de veinte afios, reconocf Ia irtitacién que me provocabaa los tra- bajos norteainericanos de etnologia de Francia en la critica que dos socidlogos japoneses, Hiroshi Minami y Tetsuro Watsuji habfan formulado tespecto al famoso libro de Ruth Benedi El crisantemo y la espada. No hablaré pues de «sensibilidad ja- ponesa», ni de «misterion o de umilagro» japonés. Hablaré de un pais que conozco bien no por haber nacido en él, ni por hablar su idioma, sino porque lo he estudiado mucho, Feancia. Significa eso que voy a encerrarme en la particularidad de una sociedad singular y que no voy a hablar para nada de Ja~ On? No lo creo. Pienso por el coatzario qui modelo del espacio social y del espacio simbdlico que he cla- borado a propéiito del caso particular de Franca, fio dgjaré de hablar de Japén (como, si hablara en otra parte, hablaria de Estados Unidos o de Alemania). Y para que entiendan com- pletamente este discurso que les concierne y que, si hablo del homo academicus francés, incluso podré parecerles desbor- dante de alusiones personales, quisiera incitasles y ayudatles a ir mds alld de ta lectura particularizante que, ademas de poder constituir un excelente sistema de defensa contra el anilisis, 1. Confecencia pronuaciada'e la universidad de Todai en occubse de 1989, iW cL “wortsnos I wajerourisns soidasoo» anus (arse) wu —s5ey anb uoAsIssdo ¥] © ‘Sosouau0d ans ua eSgprose! zepod ‘urs ‘gnbr oxayyax out) sojeuorsejar ‘oyptp z0lou ‘o sopemmannso sas uapuajard anb sisqpue soun ap «astpeoueisns» enoo eipren3 va round op orsurd opueren ‘ug: pioguis anb T[SpOu |S T5UOUES v koa vansadsrod wise uy TVNOIDVIEY SA TVEY OT sauasaHp s01139]02 soLsny ap sapep -pejnonsed sey ua ours “—«seunpen sz] op o- sezoqesmien: se] Sp sopepurja8urs sey uo aeBeput anb dey ou ordioutad ofn & (iy 1904 So}) sauoraisodstp se] owo semiznznso se] oe} ueredas ‘anb sayear sejouszapip se] re]euas apond opout asa ap A “yore -fén zapryon un ¥ exidse sab ojspour un to reussoxdes ou0d Sord°a8-3ab K ‘orsedsa asa 2p ugrsznpordas ap sowisuezou soy © [e208 orsedse Jap uorsonnsuoD ap sordisutsd soy wos seroysexoy eprint ev & vuadypur epeirus ef ¥ fend; sod urdess ‘soquazayp sovozer sod anbune ‘onb. sowsruesaur soun 3% -onnisa seun sopusyarde ap een ‘sapeprsormno se ® Opeti J9 anb osofsiqure spur X oxsopour spur 294 vf & GopeSasoaut [gL (caaoejd Jap emjno» wf axqos ‘updel ap oseo [9 wa ‘aquos2 9s A aarp 9s anb of uo ofdussia 10d osuard) seasasoruid serouazay “Ip st[ v2 syusurENTEITIONd opEs[oA su OWSHOXD |e OprUOIIIFE fas -s15u03 onb ory “ss}qisod souorsemfyuod op oray ofsoazon we) Einy op ose3 oluod s1aap $9 ‘preyaqpeg worsed op sequled ua “«ajqisod of ap ae[nomzed oseo» ousoo wpresoqz]s ted ozod) Suny Thryars pepe won sp 3 aenaiouny ap VoHIpuos v yoosopunu [ep epngand Seur aye Tees Dpand Be ONES Bp WO “RUGS Bf Bp O1Sa}S Uo Sed oompus onsgdold Tropa, smgigoy [9p Sopeagyun £ sopersuad aopod [ap ywuno} spur sierfpue [> voo ezapeued wun Ja vO Stud Te opueTnl e20d9 xj 9p ¥: aiuapisesd fap vyesdor03 runs : oyu o| Unispisoa Sab Sauy BOLUS pp Sav sso SISTPFUR [sp eden “qe waaay HF sous Sq “FystasHa9 Sp sor | -wouidexy “se]juido10y “SoopsTpeasa soxpeno souodenmnf auuad [aD OR (EMIS UN SeIDeIE) “~uorseferd ap UOTDOU | ‘oyduafe ootun un prewos— aa osn [2p opepursop feu £ ostoardwit oo1x3] Un ep uoroeUTMZaIapUT Bj v 2qap 28 O]9S PEPTT -essoaun op elouorede edna £ soperquinisoze wausn sou ‘sou -eo1saureaOU Opoi azgos ‘soBojors0s soyonu: anb ye afenSusp Jp Ua tiuasard as ou UotoeBnsaauT w1s9 9p UO!De|ax FI “(opnuas ap seiuases sauororsodo sequey se130) sosifgporoosoxorur A soo ~HBojoposorsew ‘soayysBoina & soonsspeisa “‘soarnentyena 4 soa -peapuens EpIpour ap A USTIEATERGS 9p SOporpw op pepianid [pp sauarede sopepuemnonsed seq sod sprout (2 anb-oTUSibeD “ypuar opunsay syur opor Sigos A (seuosiad sej uo A) seS1ig “Si Sopepyear se] vos osonsadsar spus epup UIs ta[nser vOISOT so opuaiads operoqels ojapour un [eos opuTIW ono ¥ 19 -1jde ua 23818009 ub orodrunpaood [2, ‘owstnuacoura [2p S08 -se2 $0] sopo2 aqussazd onbune ‘onb ap optousauos { ‘peuTGexs sueaEA yy US EMTTUNS e oTTEEAUT of nade ed yemyno wary un e epLrayar ide epered “CARSIGS omod asopurly ‘ep vaneseduoa efojodonuy owoo o ayuasaad je epe: -woo BIZO;STY| OWOD £9 EIUDI9S SO} 9p ePEDPP ¥| 9 seo [2 ua swopuyseg o8ucdoud anb [a anb se: “sia svy ap [eI208 o}2zdso Jap sistjpuE UN anb voy Sp sequ wan we eqUIT WUT STK WERT 96 {[eIDOS SED ‘ap © ootfoquils o1sedso ap ‘Tersos osedse ap souor300 sey seuE zed A sewsstur 15 us euruexs as oyauou unsure Ug ‘epeurwsarap tonjdue peprest von x ersuarazar oqnbpens 2p ‘ery B sod opurzodwra “ep so[ U0 SOURIS SOT TOPS! Uod opewope sua1a ou FI]> U2 Ope -useaxd O30995 Of>POw, gods. 9p sari] un + mondo nuauenonsed zise Cupunsp vp jeadss uo A ‘ergo TH —--—-~“spendsuref uode/ oxqos soleqen sowey anb soaapxs sowstrefnonied soy zod prpisonms er] 9p ‘uorada9 2PS0p orsia ‘orDEXD aqUapeatubs [> 59 independientemente del universo de. las peicticas sus- y que concibe la corzespondencia entre las pasiciones © las clases pensadas como conjuntos sustanciales) y a mecén li- a esta Tégica, cabria considerar una refutacién del mo- delo propuesto en el hecho de que, tomando a ejemplo sin duda algo manido, los intelectuales japoneses 0 americanos aparentaa que les gusta la cocina francesa mientras que a los intelectuales franceses les suele gustar acudi a los restaurantes chinos 0 japoneses, o que los comercios elegantes de Tokio 0 de la Quinta Avenida a menudo tienen nombres franceses mientras que los comercios elegantes del Faubourg Saint-Ho- noté ostentan nombres ingleses, como hair dresser. Otro ejem- plo, todavia més llamativo, creo: todos ustedes saben que, en el caso de Japéa, las mujeres.menos instruidas de los muni- cipios rarales son las que tienen el indice de participacién mis alto en las consultas electorales, mientras que en Fran- cia, como puse de manifiesto mediante un anilisis de las no respuestas en los cuestionarios de opinién, el indice de no res- puestas -y de indiferencia politica~ es particularmente alto entre las mujeres, entre los menos instruidos y entre los mas necesitados econémica y socialmente. Nos encontramos ante un caso de diferencia falsa que oculta una diferencia ‘verda- dera: el «apoliticismon vinculado 2 la desposesin de los ins- trumentos de produccién de las opiniones politicas, que se ex- presa en un caso a través de un mero absentismo y se traduce en cl otro por una especie de pasticipacién apol que pteguntarse qué condiciones historicas (habria que refe- irse en este caso a toda Ja historia politica de Japén) son las que hacen que sean los partidos conservadores los res los.que, en Ja- on, han podido, a través de unas formas muy particulares de sacar provecho de la propensién a'la delegacion incondicional, que propicia Ja conviccion de ao poseer la 14 sty a, Y hay | empleados) las propiedaites que les | de una vez'y para siempre en una especie de esen: «a imprescindible para la parti- ‘competencia estatutaria y té ue es el del sen tido comin ~y del racismo— y que conduce. a tratar las.activi~ $0 as preferencias propias de determinados indivi eados pmapos de una sociedad determinada en un mo- mento determinado como propiedades sustanci © —lo que tampoco mejora— cultural, conduce a los o: errores en la comparacién ya no entre socicdades diferentes, sino entre periodos sucesivos de la misma sociedad. Habré quien lo considere como una refutacién del modelo propuesto ~cuyo diagrama, que expone la correspondencia eatre.el espa- cio de las clases constmuidas y el. espacio de las.practicas, pro- pone una figuracién grifica y sindptica—' por el hecho de que, por ejemplo, el tenis 0 incluso el golf ya no se asocian en la actualidad de una forma tan exclusiva como antes a ciones dominantes. Una objecién més 0 menos igual de seria como la que consistirfa.en objetarme que los deportes ari criticos, como la equitacién o Ia esgrima (0, en Japén, las ar tes marciales), ya no son ahora algo tan privativo de los ari cratas como lo fueron en sus inicios... Una prict mente aristocritica puede ser abandonada por los aristécratas ~y e30 €s lo que sucede las més de las veces cuando empieza a.ser adoptada por una fraccién creciente de los burgueses y de los pequeiioburgueses, incluso de las clases populares (asi ocurrié con el boxeo en” Francia; que-los-aristécratas de las postrimerias del siglo XIX solian practicar); inversamente, una Practica inicialmente popular puede ser zecuperada en un mo- miento concreto por los aristécratas. Resumiendo, hay que evi- tar transformar en propiedades necesarias ¢ intrinsecas de un grupo (a aoblem, Tor samu: “y también Tos obréros 0 los les .cumben en un momento concreto del tiempo dehido a su posicién cn un espacio vorial osicién en un espacio $o¢ 979, ge 140-141, Hay trae 991 15 ) ) ) i 1 91 “ugioised eun:uednoe anb 2p oypoy [op 9sonpap ‘opdusala rod xepromba x] yey oF te239p uapand ¥js3nding euanbad x] ap soaquuona soy 2p sopepardord st eaey tqegosd voysemapo oy anus aman 19 Ueoypur sepeauund se2UH Se] (Cpepatoes ap sa8anl 0 rorsqm ap sorau set Sp seqonar ct oUTOT wapIS sp = ‘eadop ‘ran on2% souvere seme bce aes soyorstyas sod ‘owsiunse 4 owarwtleye op o pepurooa ap “pep opronror & opeagnae ‘orrsana°7 9p brL-Ort seep 2p ran tod quustunse J owwarele 2p. PSE 2 cpia op soptse 9] ap oped { soyepos sauorsyed sy ap omedes, “Hupioid sp souorseax 10d K onjnut poptiailsina wi 30d ‘seno ap stu UOrDejor ua sepruyap ‘sen0 © seun seulaixa ‘sums a 2 TOS ESeIUMIp teuOTsTod sp cieAlaeS oaNds pp eudisrwi TON ere : “08 of Civouepuny “Uproeiasap ap WIOUaO}8 Op Tap TIS uncnovevsoonertey sopepardord seno woo vor i nb spun so ou OYD94 2p “SaTEPOUL soy ap A ausod jap “(epernaeU URSIp» 9p ¥{qey 28) eIeULY OOD EpeFaprstioD ardutays Ist peullIaap pepyyE> vun soap so TOSEASP Feary] ajens 2s sooaurmna ome | Iorgowumutos aab 0] onb sepro2ax ered se eaqo ¥] 2p owes i 4 i ‘vousinoz vi won 7 | neg ! p ¥ 0 ssiusigyyp swwouspeanaonnss sopepaid -oad aiuaurepiqaput seoijauapr © sionpuos apsnd ‘(ojdurale sod | sega . | wodef us 4 efouezy ua sIo¥ Jap vonoyad yI) soonuppr siviatipEr | suaou 0 (2yns [3 0 nysoys ja A pourag ja owed) san; awuowesusp 0 «qeuorsUnp ord soiwasoyip Uos WISI eFoW vad w 1s o1uea ‘opejste opens u9 sopeuio, soses anuo s¥ida iba sey op uoroeSnseaur ey] anb A vuaias 7 Dw 524) 2p atqisod $9 019s ugiperedaias'xj nb episway 12 ‘eonnod 9 eorsnas ‘outodap o eursos ‘ronoyid e] ap savuazoy1p spus 6% AWE. SO] Ud OGED t UrAdT] So[EIDOS sate so] ab WITOSTH| Se] “upears0g Sp HLA, sey & (snsiguiy S0j 0) seuorsasadsp sey “(Tee -o1seas oxdaau0s) s2poives sauntnisod Se Sai0s ToDeper * eve Pop epesape emus] eum ep "US IsIpdNS erowA) sunua "emnoso 4 exensqe z200med apand anb ‘eypuiiGy eS 4 vuoawaa viv Wok Ly ~ S)ubtafeudIaeat Sopeetsioere> 25 we & “(pes i i baa = sauoris0d-dp" oruRIGOS Un ,“pepaisos ¥pes Sp oasawWoWW epes bb ‘sUsiAsSiu1 dub op wo WOTGROT eae Say 3p % HUIG _ ence ote mond . BoP PEA -e op opeomimmsp opaise un ua f “OpeuTumap Fveot Wwildvo i ae intermedia entre las dos posiciones extremas sin ser identifica~ bles objetivamente ¢ identificados subjetivamente ni coa una Bi co one 06. Elespacio social se constituye del tal forma que los agen- -o.los grupos se distribuven en él en fancidin de su posicion | ga las distribuciones estadisticas segiin los dos princapine de di- fezenciacién que, en las sociedades mas avanzadas, como Esta- | "dos Unidos, Japén o Francia, son sin duda los avis eficientes, el capital econémico y el capital culsural, De lo que results que los agentes tienen tantas mas cosas en comin cuanto més préximos estén en ambas dimensiones y tantas menos cuanto rs alejados. Las distancias espaciales sobre el papel equiva- len a distancias sociales. Con mayor exactitud, como expresa el diagrama de La distinciin en el que he tratado de represen- | car el espacio social, los agentes estan distribuidos segin el vo- lumen global del capital que poseen bajo sus diferentes espe- cies y en Ja segunda dimensién segiin la estructura de su capital, es decir seguin el peso relativo de las diferentes espe- cies de capital, econémico y cultural, en el volumen.total de su capital Asien Ja primera dimensién, sin duda la més impomante, Jos poseedores de uo volumen de capital considerable, como Jos empresarios, los miembros de las profesiones liberales y los catedraticos de universidad se oponen globalmente a los que carecen de capital econémico y de capital cultural, como los obreros sin calificacién; pero desde ora perspectiva, es decir desde el punto de vista delpeso telativo del capital econé- mico y del capital culeural en su patsimonio, los catedraticos (mis ricos, relativamente, en capital cultucal que en capital econdmico) se oponen con mucha fuerza a los empresarios (mis ricos, relativamente, en capital econémico que en capital culzural), y ello sin duda tanto en Japén como en Francia ~ha- bria que comprobarlo, : Esta segunda oposicisn, igual que la primera, es causa de diferencias en las disposiciones y, con ello, en. las tomas de posicién: ¢s el caso de la oposicién entre los intelectuales y los empresarios o, en un nivel inferior de la jerarquia social, entre. ces } los maestros y los pequefios empresarios del comercio que, en la Francia y en el Japén de posguerra, se traduce,.en politica, en una oposicién entre fa izquierda y Ia derecha (como se ha sugerido en el diagrama, la probabilidad de inclinarse, politi- camente, hacia la derecha o hacia la izquierda depende por lo menos tanto de la posicidn en la dimensién vertical, es decit del peso relativo del capital cultural y del capital econémico en el volumen del capital poseido como de este mismo vo- lumen). i> Més generalmente, el espacio de las posiciones sociales se setraduce en un espacio de tomas de posicién a través del es- pacio de las disposiciones (0 de los habitus); 0, dicho de otro modo, al sistema de desviaciones diferenciales que define las diferentes posiciones en las dimensiones mayores del espacio social corresponde un sistema de desviaciones diferenciales en Jas\piopiedaded de Jos agentes), Gs decir en sus/prlcticas,y en los bienéhque poseeo. \ |) A cada clase de posicién corresponde una clase de habitus fo de aficiones) producidos por Jos condicionamientos sociales sociados a la condiciéa correspondiente y, a través de estos habitus y de sus capacidades generativas, un conjunto sistema- ‘tico de bienes y de propiedades, unidos entre sf por una afini- “.ts5 ldad de estito, ; Una de las funciones.de la aocién de habitus estriba ea [dar cuenta de IX unidad de estilé. que ur ienes de un agente singular o de una clase de agentes (como wugieren Balzac o Flaubert a ttavés de las descripciones del marco —la pensién Vauquer en Papd Goriot 0 los platos y las bebidas que consumen los diferentes protagonistas de La edu- cacién sentimental~ que constituyen una forma de evocar al ersonaje que vive en este marco),,B] habitus es ese principio. secas y relacionales de una posicién en un estilo-de vida uni-. “tasio, & decir un conjunte, unitario. de_cleccion_de-persor de bienes y de pricticas. _ Como las posiciones de las que son producto, los habitus se difereacian; pero-asimismo son diferenciantes. Distintos y las clases 19, oy { ¥e = -ponsd se] ezzueiio onb 4 ‘opap Jo vod st202 tw Jensow pond | 98 ou anb “2]qisiaul pepipear tsa ‘Te1D0s oroedse yo zex0qeysy SASV1D SVT Ia VoIDOT VT } | porweurmop vonpiso ef ap ro19nper K ro.onns—p vista et apbyind [2 apsep ‘soxopeuzod soidord sns 30d ‘sepiqiozed weas arddiays tse> sepeunmop stata ap saure set anb agra anb —v9 Sfjoquils viousjors e] ap [= eoiBoy eI ap sisypuE vase xesroo2d 4 amb wyqry) sauospzoze soy. ¥ 0. sourid soy ¥ sopruorre sol ap © sopseiaidord soy ap Ssuopsdsed-sns-somoreIsSK ‘gap “ose Je sopruoioye o souerd ap sorreisidaid sausBe Sop SOBA GS sIUTITId- FSS ‘(ono vA oun ¥ sopeUOTaG Soy ap o Ugaps0Ie ap 0 oveid ep jeia0s orzedsa Jo us uofonqmsIp ef ap Eman -39 yf o[dusala sod) SeATalGo SeSUSTaIIp Sey Bp ETAT Bj Op uoresodoaur ¥ ap Oinpord 39s Te Sab UORTAIp sp K workin ap odaupd ut CITE 3] IT SPO) BSUNSIP op ‘Oudis us (oud wo ansjAuEs 3S O[98 eSUSIERP FY ‘uMENeD, Bog ue, anuo o ospeno un £ owoss un anus —mBun -sip ayzaastp ‘Seroussaptp 3929]qu3s9 UswruIed 9] onb ‘open un ap ‘soporoyise|a seuistibsa ap ‘uordaazad ap senoBoxe> op opeiop paso & ayu2sefipus so ou ‘uonsono ue o1sedso [2 us O17 “sur opuesse ‘anbsod— vjauasafip 9] 4272)q0352 ap zedea vas onb warnipe rod epiqiarad 80 18 “eyusuryiad suswperDes “eiuazasTpUL on & ajqndzorod ‘2]qista viouarayip ua aus2zAU0d as o[9s “(oped ~ydusoo seu s9 osod “ruorDuny owon so 1Se ‘299A se] Op pu se] ‘onbrod sauorsisodo rod opsacid) su o afprq “upepro3e © ouerd oqary 0 fof “Gysrym 0 pousog ‘vydurys o onm OuTA ‘AD 7 0 OA[OA “EINPIOS o zaypoqsa ‘oxfou o oouETq jad 2] 9p 20109 ‘eanunstp pepardord wun “etousropp run "es sadop opeiseusp oood un eA astuaatag— ugisizead zofeus wo ‘sopruss sazusragip sas U2 ayaesyrudisur e uorstsodo 10d oaeayTadig “eousstar of so caneaytudis ras A oapUTsip 298» ‘ofenBua Je epHayor asiuaaueg 9p vouayues vy unas ‘uaTg wroye forsaxonp 98 SHzopp voyrUBls ‘osedso un va ONpIArpU tun ‘owad un 3s ‘oredso un uo ansrxo anb wa aysisuo ye209 02. ‘apt v] “oufzoy"9q (uorsdunsuos monzedruos} wosowiaso ow -nsuoo» ns ua 4 vajqeA ue ‘o[dursfs 10d “esuard 28 1s oxonu epeu epses woinbys ju ‘owyos exed ‘onb 4 opnuss ap 9991 -e9 onb r80%) ‘uojaunsrp e| wASasrod seowumy seionpuos se] sepor ap s070ur Jo anb z199p ¥ Bfompar os osqH JoP OprudITO 12 oor anb ap viousox9 vj opetsidord vq anb ‘ugaummp 07 ‘oman yep onsodoad e orssuny dem £ oywanoexy Anes oprpust -uayew on seldsap vzed sisaaupred un ound 2189 u9 oF “Somrrunny TOUS OWOS IOP FS “Ssiyfe wud in Sp SOATRINSUSS WSS SAB SOPRSUSTILP ‘sStioi>e1 asap se] ap (ZOaiURSP SBR Soy 9p OrvElOO5 jo-0 enBuay vun ep sous -9u3} SOT 9p SHUTS [9 OWT THSioqUN semoiss 9p SEAL Saoy SESUSTOAIS Sef BP ersueUt x] & “pepaIos Epes us “UeUOTD ToRP WoTTMEr se rope SEL STTIG 5] FDEP 82 | ssouoisisod SaidassHip Sef © septiaosy SESUSTITP Se] afonFuzy | ostuaine Ui uadtansuos & seorjoquns seIuazaytp U9 vows, -vo3 2§‘sepesaidxa sauorutdo sx] ua ‘sopresod sousrg soy 02 sseonovid sx] ua serouosoyip sei Fugtstaip ap uorsta ap sordro -upsd 801so ap USGI Sp SoTE ION SEUSS seiso op spaun ¥ sepiqroied vos opitens ‘onb uo sistsuoo [e226 O[ 19g ‘orz0s01 un ¥ ae8ina ‘ONO ¥ osoiverso n osofouasd ‘oun v opmdunsrp apz200red apand usig ows; [2 0 ouaru -eu0dtwo9 ousstut [9 ‘o[duala aod “opow aise aq “sono & soun used seousioyp semsras sey wos ou osad “219 ‘se3na's9 anb | A opindunsrp s9 anb o] ana ‘Tews gis2 anb of 4 uaiq ase anb oy az1ua ‘opeu s9 anb of otrang s9 onb of enue sesuoz91P ussa|qesgy SSG SUSE VORA wp TUGIsIA op SIMI», RIT Op TOK TOWSON SETSAEES GOS -eprqurs-arsd‘pemsnpur onesaidais jap Seivarpuddssisoo © —-sapepEaIine si] 3p 6 SuaNsu6 Sab Of op ausuMEaNPAT vor —3gIp sepresardys op wrsaear ASK SeSriTjod savordide sns “opED caped-ap trout ns-G-vonoed aonb aviodap [2 ‘OpS8O3-9 SP SSTOpETOTN Sordi UE MIGOL OT ouaraytp 2p sordround son aresrap ‘pu0y ap uta 0 smuszayip vo‘eauaonp op sordiound tysrenr ve vsdod wavomunmp oge> ® Heady] upiquie ‘Sopinfenstp worn Ysa “asp TSrsE cas y las representaciones de los agentes significa concederse al mismo tiempo la posibilidad de elaborar unas clases tedricas Jo mas homogéneas posible desde la perspectiva de los dos de- terminantes mayores de las précticas y de todas las propieda- des que resultan de ello. El principio de clasificacién asi acti- vado es verdaderamente explicativo: no se limita a describir el conjunto de las realidades clasificadas sino que, como las bue- nas taxonomias de las ciencias naturales, se ocupa de unas propiedades determinantes que, por oposicién a las diferen- cias aparentes de las malas clasificaciones, permiten predecir Jas demés propiedades y que distinguen y agrapan a unos agentes lo més semejantes posible entre ellos y lo més diferen- tes posible de los miembros de las otras clases, préximas 0 le- janas. Pero la validez misma de Ja clasificacién amenaza con in- citar_a percibir las clases te6ricas, agrupaciones ficticias que cee | solo existen en la hoja dé papel, por decisién intelectual del Vyoriai | investigador, ‘como clases reales, griipos reales,” Constituidos como tales enta realidad. Una\amenaza tanto mayer cuanto ' que Ia investigacién pone de manifiesto que las divisiones tra- ' zadas en La distincién corresponden efectivamente a unas di- + ferencias reales en los imbitos mas diversos, incluso mas ines- perados, de Ja préctica. Asi, tomando cl cjemplo de una propiedad curiosa, Ia distribucidn de los propietarios de perros i y-de gatos se organiza segin el modelo, pues el amor por Jos primeros resulta mas probable entre los empresarios del co- mercio“(ata’derecha en el esquemay mientras que et “afecto por los segundos resulta més frecuente entre los intelectuales (@ la izquierda en el esquema), ao, | de Eneuenitros, afinkdades, sinipatias 6 inchiso descos: €i Con- creto eso significa que las personas que se sitéan en la parte alta del espacio tienen pocas posibilidades de casarse con per- sonas que se han situado en la parte de abajo, en primer lugar porque tienen pocas posibilidades de encontrarse fisicamente (salvo eu Io que se lama los «sitios de mala nota», es decir a costa de una transgresion.de los limites sociales que vienen a. 32 iedelo define pues unas dsancis que son(predictivas> multiplicar las distancias espaciales); después, porque si se en. cuentran de paso, ocasionalmente y como por accidente, no se «entenderin», no se comprenderin de verdad y no se gusta én mutuamente. A la inversa, la proximidad en el espacio so- cial predispone al acercamiento: Jas personas inscritas en un sector restringido del espacio estarén a la vez més proximas (por sus propiedades y sus disposiciones, sus gustos 9 aficiones) y més inclinadas al acercamiento; también resultaré mds facil acercarlas, movilizarlas. Pero ello no significa que constituyan itido de Marz yes decir un grupo movilixado, cular contra otra Las clases tedticas que construyo estan, mas que cualquier tea distribucién teérica, més por ejemplo que las distribucio- nes segiin el sexo, la etnia, etc, predispuestas a convertirse en clases en el sentido macxista del término. Si soy un lider polf- ico y me propongo formar un gran partido que agrupe por ejemplo « la vez a empresarios y obrezos, tengo pocas posibili- dades de alcanzar el éxito porque estin muy alejados en el es- pacio social; cn una coyuntura concreta, aprovechando una crisis nacional, sobre la base del nacionalismo o del chovi- nismo, podrin acercarse, pero se tratari de un acercamiento que se mantendré bastante superficial, y muy provisional. Lo que no significa que Ja proximidad-en-el.espacio social, a la inyersa, engendre automiticamente Ja unidad: define una po- tencialidad objetiva de unidad 0, hablando como Leibniz, una apretension WERT En tino que grupo, una clase probable. La teoria marxista comete un error muy parecido al que Kant denunciaba en ef argumento ontolégico o al que el propio Marx echaba en cara a Hegel: leva a cabo un «salto mortaly de la existencia en teoria a la existencia en practica, 0, segin la frase de Marx, ade las cosas de Ia légica a In logica de las cosas». Paradgjicamente, Marx que, més que cualquier otro te6- rico, cjercié el efecto de teoria, efecto propiamente politico que consiste en mostrar (theorein) una «realidad» que no existe completamente mientras no se.la conozca y reconozca, 23 8 7 e['so anb «aygjsod of op aeynoned osea» Ox10 969 U9 ojopout Jp seuopuny so3eq 9p uarEN so10199] sp anb oasep enb off2 boo pap axomd -rayoseus9 owsmise oxed ‘Touo!yas ems a9] ‘oBuodosd anb ojapour fe 25ue2]e nS opor 31197009 exed zpensepe ‘jestusnsis9 ‘Jeuorsejar emuse] eun ep sordround so] se1.unu9 op operess 2q anb v U9 ugDUNIRP OT ap IMUD2] | F uolsonposiur ap afsadsa vasa ap oureAADs qe OpeSoyT apy “Jp ap 19093 uepand seperD0s saruate so] anb souorseitasazdas se] opueuapso anBis anb oxsond ‘ewunye & wound pepryear of ‘o1s9fa a $0 {EID0s o1sedso [=] “epeusoy Opts vy Tend eI ap sted 2 eanolgo worsisod 2] sod opruszwes ns uo A runz0} ns uo epre | sgep voxvedsuod wun op ‘TeI20s opsedso [9 U9 openas orund Gn ie nied & epeiion voisia tun ap o1diound j2 ‘oyna 2p ozund un 59 oyund aise oxag ‘ound un owas oi[ndus au [e20s oped “s9 [g «optarduzo> of of oxod ‘owund un owos anus ow 4 apuaidaios au opumis jg feoeeg 9p aeIF a1qa]9> un ‘ouuaKE “exsq] ejopuranoyep “TeiPD ojans ‘owisyeapr jap A owastyeuzayeH Jap easeq A owstanonnsuos yop 4 owsrezmionniso [op ‘oursta “nolqns Jap £ owstanslgo jap sopemiqey seaneuzoaqe sty 2p pile seus uenats 96 onb ‘svanaigns sovorsonnsues se] £ seam2iqo suinyinns> se] anus wlajdwoo uproe}ay wise mumnsos ered “opremioyiven 0 Op eAsssvOD eed SUDA suf Uo UOpROT Sp BiiO} Sep L OISEAED ais ap souoinruaserdas Se] euapso “seuize uos OusTUTSe onb qexdes op seinadss sitar -offp So] 3p WOTSRGHNSIP Tsp UITiNNSe Bf Wo Saep s9 “[eIDOs sowedsy [owe epedesO UIST F ssoBojgpoiwowr> soundje aos uanased OWOD ‘feII0S O;eA J2 Ua IeEN] UauTTA OU seuOIT -oruysuod sviso nb onset opuars angrs ‘oy! GUO [9 Us A UgTIeZ -adooo vf 2 ‘eyusuya3392709 por axgos X yenprarpur ‘ayunsuod anb ‘saaey anb uauan sopeisos saiuade soy anb o¥fe vos ‘souors Tarp ss oo “feI908 optmun fa anbune ‘oxs9 OY>Ip zea vUL] TaD IP Vinay a6 amb ov 0199 “UIE OPE GFF OissS OW ‘Opeaiund uo YenzrA Opwase vs opow oxiSts WS BF TTSTSISAIp op oredso a [ESOS ODES Oe ST THIET ONES] (sopeiepuew sol 9p 4 UOIDeZ!|TAOUI ap SEINUYISUT Se[ ap SAEs] B SOUDW O] Jod TasTKe sepiaoeg © ‘s0st0 sounigje us ‘sinqmucs oprpod véey xe : ve ap toa tysod upewano vonyjod s0qej ey opurena une) U3! usd wISEg? ofog “SIsTIST A *oieERD (OOS | 090057 Sp opurjqey osardxa anb of) oUsTAIP HY SHAT TSY “pep J[rsour Bf x94 erpuaiosd as sayue apuop UoIDeAr9suO9 P| A OTD -onpoadax gj ‘osuastioa [2 194 eranb 9s sue opuop O32! YU 1p ‘pepiousfowoy ef 12a orpussasd a6 sore opuop pepisz24 “3p ¥] ansonu anb worseZnsaaut eAsnu eu eszazede ou ‘sop “op, sopeasy wa ‘oquaurenaoe ‘onb yo wo wp Ley ow A zoMb op 10d epunqe vyausr9y1p ¥] “a9 ‘opuenesowap eqeise 23 aub ‘opuezisusfouroy 2qeiso as anb-yoap os owstuse onb [2p ged un uo omg ensonun ofeqen fu oo, “e[qiuaisosu: ayueu “equepras vorsisog “(eserpaw sasepa» se] e soousued eqren -aye sasouode! soy ap 9% Og [2 “ESanIUa BUN UNBas ‘onb o3sta 24) eerpowr asepoy esuurut wun onb spur vos ou ef wssoURTy osnpaur o esauodel ‘asuaprunopriss sapeparzos se Soy nb uowaye sousmb ‘ose[> ap ourmzp 2 UeAr=suD anb cysond ‘eorlopered uaiq spur eunoy ap “UaDeq anb of $9 os SOUP “aaigyip op sodiouiid op « ‘sepuarayip op tauaiks q reo eiouesur eam uo so ‘Couture qo 10d soya vo> prwzadon ay euang ap voloeBnssaur sombyens) sopmsqe axdwers yu spor ) wos ow anb soruatunire son ap arqmou te eopear2suoo U9! “1p vp opseoey ua opeuedura vy 26 owo> ‘sase]> se] 9p wBUa | sixo ep ae89N{ “S9]e1D0s sose]a.se] ap euaqgosd jap (oun Coy “ anbsod) ugtonjos e ezed 4 ye;>0s opunus yep oo1TUaID oWeTUE ous un ered yedround ojmazasqo [9 9pisar RYE A “SeyDNL ap wisande un ‘ersuaysadxa sod souiages sopor owoo ‘9 ‘PEP! “vox ¥] U2 Opor axqos A wyz009 B Uo ‘S9S"I> 9p EOURISHKD ey a ‘opinqmsip x98 apand soyeno se UnBas s9se]> se] binzisuoo 9p 4 ‘pepryvar ef wo 4 ugrodoorad ep uo ‘oprmansaoa Dp e0UBUE uN ‘Une Jofaul ‘oO ‘[eD0s opunut jap uorSA rR souodun ured ‘(eo varoquis sruawerdord eyany oto souoponfisps ap vyor) e| ap sIeUasap ‘epectTtAou FOP $9 ‘epeztear ase[9 | $9 ojos wei “zon rund[e woyuatuyeaZ» OpNsrea v&eq amb opustuodns ‘quam ase[a ¥] “Uo1EcTIAoW op TH od xoge] van ap wsoo ¥ «quam asepo ey & Jaded-jo-a2q0s-98%9 2] ap esed as oj9g ~-essoa ay ua O19} aise TIGHOSUT On : sociedad japonesa, que traten de elaborar el espacio social y el espacio simbélico japonés, de definir los principios de diferen- ciacién fandamentales (pienso que son los mismos, pero hay que comprobar si, por ejemplo, no tienen pesos relativos dife- rentes ~lo que no creo, dada la importancia excepcional tradi- cionalmente otorgada aquf a la educacién-) y sobce todo los ptincipios de distincién, los signos distintivos especificos ea ‘cuanto a deportes, cocina, bebidas, etc., los rasgos pertinentes que conforman las diferencias significativas en los diferentes subespacios simbélicos, Asi es en mi opinién la condicién del comparatismo de lo esencial que deseaba ardientemente al em: pezar y, al mismo tiempo, del conocimiento universal de | invariantes y de las variaciones que la sociologia puede y del producir. Por mi parte, mafiana trataré de exponer cules son los mecanismos que, tanto cn Francia como en Japén, como en todos los pafses avanzados, se encargan de la zeproduccién del espacio social y del espacio simbélico, sin ignorar las contra- dicciones y los conflictos que pueden originar las transforma- ciones de estos dos espacios y de sus relaciones ANEXO La variante «soviética» y el capital politico! Sé que algunos de ustedes han hecho una lectura en pro- fundidad de Die Feinen Unterschiede (La distincién). Quisiera recorrer nuevamente este libro con ustedes, tratando de res- ponder a la pregunta que no habrin dejado de plantearse: él modelo propuesto en él sigue siendo valido mas alld del caso particular de Francia? ¢Es aplicable también al caso de la RDA, y en qué condiciones? Si se pretende demostrar que se trata de un modelo uni- versal, que permite dar cuenta de las variaciones histéricas a costa de algunas transformaciones de las variables que hay que tener en cuenta universalmente (0, por lo menos, en el con- junto de las sociedades diferenciadas), para explicar la diferen- ciacion constitutiva del espacio social, hay que empezar por romper con a propensién al pensamiento sustancialista ¢ in- -genuamente realista que, en vez de ocuparse de. las relaciones, se limita a las realidades fenomenolégicas en las que se mani- fiestan; y que impide de este modo reconocer la misma oposi- cién entze dominantes y dominados cuando, en paises. dife- rentes 0, en el mismo pais, en momentos diferentes, se inscribe en unas pricticas fenomenoldgicamente diferentes: por ejemplo, a prictica del tenis que, basta una época re- cieate (y todavia en Ia época en que se Ilevé a cabo la investi- gaciéa que sirvié de base para La distincién), estaba reservada 1. Conferencia pronunciads en Beelin Oriental el 25 de octubre de 1989. i me BE Ge ‘ono vsrco aonb ap stsoiodiy vj spe anb fey ‘owes of 20 -sopjasod rejoaso [eaidea jo uo & jemayno peatdes ye we seisvaz -agfp svun v asrrojos ayuawe[qeuozes Uapend ou sosease SO1314 sas & sauorq op vorseidoxde ap sopepytiqisod sty uo serouazomp sey sepo “sv 39219 opsozy 9p, zweN epond osnyr20z0u odny 2p [eyo eSopoopr van onbune ‘onb s1uspias wipnsar 073g ; -uorosod -o1d ua ao0x9 (opeioyea Sour piso ‘esauode{ wororpen yp va fo saaueay Upioipers ¥] UD OWoD ‘cuTUIaTe WororpeN x] Ue ‘onb souodns aqua anb Jap) jemyjno peudes jap oanear osad 1g, “(621A seno-sod-epecnuere# aepanb- vpand o2ywguesa yeardes 2 30d sonts sono us sepruorsiodord sefeiuea sey ¥ 089298 9p ‘eulioy tun anbune osnyout) ofanl ap exeng (squouryeax “eprpour wes8 ue 4) aquowpoiryfo 7189 —ugpanpard op sorpau So] 9p epeatsd pepotdoud x|— o2xuguose pervs ja onb ue apisox woe -1yep sot anb ugioesuasapip ap soidiourzd soj aurua A soroeds> soqure anua serauaranp sopuzid st] ap eun enb xpenus op 2a ag “oantjar osad ows jap sopziop 4 ‘spouregj ose [9 UD OFSTA souray anb (50359 0198 4) ugrazisuszasip ap sordioursd soy sopoy souresiuose2 upiqurer “VCR t] ap O88 [9 UO ‘1s ‘qusMITT| d {2 vo somissad aauourense waszioxd ap “[n0w sof ‘esoyTeEE ausMTEIRIOSGE TLIO} ap ‘SFWOP o 10d uenSnsere owo>~ afopuy 159 ap so‘dioursd uaistx9 ‘seyousz9x1p tts s1o9p s9 ‘«s9se[2 UIs peparsos» vj op ort [e DyWOUFEHTENIOD ‘onb sprupe © oearnbs anb of) peparoos ¥359 ap sosnspoier “ex-ugrepuaxap ap sordround soy vos seypno zrurtexa onb eq ‘VOng % ap ose Te 2&reorde apand ojapous 2 onb zeqosd -woo & rezadwuo ye epeoruy[d raundasd v] zopuodsor exeg ‘aia ‘seonyjod souorurde sns ‘op ‘sownsuoa sns ap ‘sofemyno svonoead sns 2p eansodsrad By apsop UaIqIe: OUTS eIOURISTES 9p SSUOTDIpUOD sms Bp vIsTA ap ond (2 apsop o19s ou ajqpsod sooupBowoy spur of so1usse soun e uednsie [v1o0s o1oedse [ap Souoiax opueredas srnpod ‘aqeo anb sasey> sej :openoape uorseogisey> ap ordrowsd owoo eno1suny ofapou |2 ‘woIoisod op sewor set 2p o1sedso 9 ‘sous -1yp soxs9 2p upioerpaur od ‘ugiquie A sazuedno0 sns ap (on “igoy So] ap 0) sovolstsodsip sv] 9p orzedse [2 4 yer 208 ofoedso -soneg ‘912190 2102 0) ap woHeusof 87 ‘oumaases us uoKoNpEn dey" yp vo sepednoe souopisod sxj ap orsedso yo anus sooiquise 28 anb wovapuodsano> ¥] © opiqaq “Teide> ns op eons -so uy ap 4 uournpoa jap odusan -3m vf U2 ‘orvounned ns ap ovuntuoo [> va pemamto peatdeo jap 191 osod [2 unas stoap so ‘feudea A osrmguosa pexdeo jap oat 3189 9p eajonnso e| unBos se{ sepor opuejozous ‘u22s0d 2: unos uadngmnsrp os sormsie soy ‘ugrsuauip wound ef 8:59] -e1uawepuny ssuojsuaunp san unas eztueBi0 9s [e105 o1ed -s9 Jp ‘aiueurodumt Anur osod un ‘osea aise ua ‘usasod yemayn> jendes [2 £ oo1euguosa jendeo j9 anb v opiqaq TeID08 orsedsa [PP esnIINNse ef LUTULAIEp UgIONgHIsIp vino Texde> ep so1D -adso soqwarayip se[ e2uan> wa eWO) UoD eqziseq 4 o1ZESSIIU ‘era ‘vlouery ap ose [> Ud {TeID0s oLsedso Jo TeOqUIS eed (eaiGoy-orsos aseja eussiw ef ¥ vouaE -suiad vj x0d ‘opeutunaiap ou arod ‘opersidoad 32s apond ouxp ofna 079 Bunyio yopfug fo Furyoy. aL 9p opuriqey uosdwoyy, “d “A 2p opauas [9 u9- upTotoEG ap ‘ugIONI -suoo ap vonsjod arusureidord soqey run ap v1s09 © “esfxseU ‘worsIpen t] ap opiuas [a ua ‘sauenise A sepezrfiAout sasepo Uo asimu9auo uapand ojgs £ ‘e108 orsedss Ja uD EaHUPpI U9 -1sod van uednoo anb ssaaSe op ~oousfowoy aiusureanejas— 9s wos feaiHo] vaso wa ‘sapeoos soseja seq) ‘Teudeo ap sem. -zed atsadsa tun ap uronquasrp ey va edna anb reBny Jo 30d ‘ose epeo ua ‘sepluyjap ‘sepersusiagip souorsisod ap ermannis> wun owod TeID05 orDedsa ]2 zeLogeja anb key owe of Jog ‘ouISHO) 9p o voropId Dp sosraarun so] Soper ap sopeoes ‘sovurfourss sojdurofo soy zeondnjmur eraqey -vonoeid | 9p sewyoy sey v A somowour 5 soy & wi9adsor onb of us ood ‘opruayuvun uvdey 2s serouasaqp sey anbune ‘onuons -09 spur OYDHUF OrfnA ey 25 “IDO o!sedso Jop sepeAdTD sFUT souoraisod se] ap saiuednoo soj ¥ (srouerg ua sousus of 10d) principio de diferenciacién, otra especie de capital, cuya dis- teibucién desigual origina diferencias constatadas, particular. mente en los consumos y en los estilos de vida. Estoy pen- sando de hecho en lo que cabe lamar capital politico y que proporciona a sus poseedores una forma de apropiacién pri- vada de bienes y de servicios piblicos (residencias, automévi Jes, hospitales, escuelas, etc.). Esta patrimonializacién de los recursos colectivos también aparece cuando, como ocurre en los patses escandinavos, una «élite» socialdemécrata ocupa el poder desde hace varias generaciones: se ve entonces que el capital social de tipo politico que se adquiere en los aparatos de 10s sindicatos y de los partidos se transmite a través de la red de las relaciones familiares, y lleva a la constitucién de verdaderas dinastias politicas. Los regimenes que hay que lle mar soviéticos (antes que comunistas) han levado al limite la tendencia ala apropiacién privada de los bienes y de los servi- ios puiblicos (que asimismo se manifiesta, aunque de forma menos intensa, en el socialismo francés) Cuando las otras formas de acumulacién estan més 0 me- nos completamente controladas, el capital politico se con- vierte entonces en el principio de diferenciacién primordial y los miembros de la Nomenklatura politica pricticamente no tienen mas adversarios, en la lucha por el principio de domi- naciéh dominante cuya sede es el campo de poder, que los poscedores de] capital escolar (todo permite suponer en efecto que los cambios acaccidos recienzemente en Rusia y en otros Jugares se. hasan.en_las.rivalidades entre los. poscedores del-ca~ pital politico, de primera y sobre todo de segunda generacién, y los poseedores del capital escolar, tecnécratas y sobre todo investigadores o intelectuales, a su vez procedentes en parte de miembros de la Nomenklatura politica). Le introduecién de un indice de capital politico especifico de tipo soviético (que habria que elaborar cuidadosamente te- niendo en cueatz no solo la posicién en Ia jerarquia de los aparatos politicos, y en primer lugar del Partido Comunista, sino también la antigtiedad de cada agente y de su linaje en las dinastias politicas) permititia sin duda elaborar una repzesen- 30 Se i i { | tacidn del espacio social capaz de mostrar la distribuciéa de los poderes y los privilegios y también de los estilos de vida. Pero en este caso, una vez mis, para dar cuenta de la particu- laridad del caso alemin, en especial de la tonalidad algo gris ¢ uniforme de las formas de la sociabilidad pablica, habria que considera, antes que la tradicion puritana, el hecho de que las categorias capaces de proporcionar modelos culturales fue~ ron digzmadas por le emigracin y sobre todo y principal- mente por el control politico y moral que, debido a las pre~ tensiones igualitarias del régimen, se ejerce sobre las manifes- taciones extemas de la diferencia. Cabria, a titulo de comprobacién, plantearse en qué me- dida el modelo del espacio social asi conseguido seria capaz de Prescotas, por lo menos a grandes rasgos, los conflictos que hoy en dia se desarrollan en Ia RDA. No hay la menor duda de que, como ya he sugerido, los poseedores del capital es- colar son sin duda més propensos a la impaciencia y a la su- Blevacién contra los privilegios de los poseedores de capital politico, y también los mds capaces de esgrimir contra la No menklatura las profesiones de fe igualitarias 0 meritocraticas que conforman el fundamento de la legitimidad que ésa rei- vindica. Pero cabe preguntarse si aquellos intelectuales que suefian con oponer un «socialismo verdaderon a la caricatura de socialismo que han producido e impuesto los hombres del aparato (y may especialmente aquellos que, no sicndo nada fuera del aparato, estin dispuestos 2 darlo todo a un aparato que se lo ha dado todo a ellos), estarén-capacitados para esta blecer una alianza verdadera, y sobre todo duradera, con los dominados, y en particular con los trabajadores manuales, que no tienen mas remedio que ser sensibles al «efecto de demostracién» ejercido por el capitalismo corriente, el de la nevera, la lavadora y el Volkswagen, o incluso con los em- pleados subalternos de las burocracias de Estado que no pue- den encontrar en las garantias mediocees, y enas de caren- cias clamorosas, de un Estado del bienestar (Welfare Srate) de terces orden, zazones suficientes para rechazar las satisfac- ciones inmediatas, aunque cargadas de peligros cvidentes (de me Bt ££ “6968 ap saqn0 uo repo, 2p peprsisagug tu eperfimuasd ePuasaquED *T -oysedaad sorvpp sx] wos onb soarsuszuy sosina ap sosiue> sos woo ‘updef uo Loy owos ‘oxuIp uo ‘soseo soundye ve ‘A odna opor 9p supnie uo ‘uorsrusuen ap odwon wa) ze[0252 voID -vonpo | U9 Spur On] Uaiz9]AU] ‘seaLeaNpe seBerense USE -edisund & ownra sod £ seoruguoss seiBorens2 ‘sepzosoans geidorenso “soperuoumnem seifavenso ‘peprpuncsy op seiBares1 =89 ‘uotwonposdas ap sorZaz0.;52 seun wat3u0 onb ‘sorBopparad £ soxopod sus sopo) tod ‘Ter208 19s ns xeniodrad e eauapuaa Bun god s1pap $2 ‘ezourds ap opnuss [9 wo ‘snyoues op stoadse eun zod sopesjndunt (s21p0q 210104102) sodxoma wos SemEwIey Se] “sujoos> ugranaasur x] ap eorpfoodse e2180) sey ap sei@axeriso se] 2p woreIor Y] U9 OqED F PADI jendes Jap uoronqmstp ey ap eons x ap Uolsonpoader vy -(soiuruodur sousur o spur ssuorseatoyap sen seuauiLod -xo UIs OU) asrenjadrod ¥ ¥puan [erD0s exons ey anb 4 yard -20 Je vAva peudes yo anb wooey onb A uptsmposdas 2p opous [> “ suyop ugroeuiqwoo véno sazuazaytp uotzonpordes ap sowsruco “aus ap soxunluoo sop wapuodsasi02 ‘safe gdno0 ow aonb sey 2p ‘orsedso 2189 9p sofeUaUEpUNY sAauOTsUOWIP Sop se] Y TeDOS orsedse ap vinionns9 ef ‘ol[ woo “K yexnaqno peatde> jap ug! -nguasip e] s1onpoidar v (ourusp2 ays9 axqos oasisur) aéngiazu02 sejoase volonnsar vf sopeno so] op spas e ‘Solajdwos ouaw + -epewianxa ‘sowsrev2ou so v jnbe Loy sIpnye erased ayy vTV.LId¥D OASON Ta ze “spe -08 sonraTuyAoU! so] ap 4 opeisg Jap ugI2e ey od epezrarns Tex2qH] eyurou009 eun suodard sa} anb ‘(teradsa ua oajdwosap as de ingreso, juku y yobi-ko) cuanto que su capital cultural es més importante y que el peso relativo de su capital cultu- ral ca relacin con su capital econdmico es mayor ~y también que las otras estrategias de reproduccién (particularmente las estrategias sucesorias con el propésito de Ia transmisién di- recta del capital econémico) resultan menos eficaces o menos rentables relativamente (como sucede en la actualidad en Ja- én, desde la ultima guerra mundial y, en menor medida, ca Francia), Este modelo, que puede parecer muy abstracto, permite comprender el creciente interés que las familias, y sobre todo las farnilias privilegiadas y, entre éstas, las familias de intelec- tuales, de docentes o de miembros de profesiones liberales, otorgan a la educacién cn todos los paises avanzados, y sin duda mds en Japén que en cualquier otro lugar; asimismo per- mite comprender que las mis altas instituciones escolaces, las que conducen a las posiciones sociales mas elevadas, estén cada vez mds y més completamente monopolizadas por los vastagos de las categorias privilegiadas, tantoen Japén como en Estados Unidos o en Francia. Més ampliameate, permite comprender no sélo cémo las sociedades avanzadas se perpe- tian, sino cémo cambian bajo el efecto de las contradicciones especificas del modo de reproduccién escolar. LA ESCUELA, mabe snadax opend oN “syuowperouase OoIpET -af odn ap ‘Ternano yeatdea Je oampeyss ns oqap anb.ue-fodwian. Je Ue vseiBoad anb eprpaur © sofvoussyeus soy op sgaen v spur Ase opuaun va 26 294 vpes onb xy e“epedso ap ezaiqou eI ap anZupsip as onb ‘eo ap ezajgou x ewe as vpuezy ue amb oy 9p ezepaxoy x] So opeisey 9p ezoIGou e'T “oprrsg [ap 29pod |p a1qos ownj29] orodovow jap s0paesod owos autax wed peasy [2 32229 onb opruar wy anb ‘opes [2 seax9 ye operas zy 98 onb odona un s9 ‘uode{ uo ugiquies epmp wis £ w> © _yeny va ‘opeasg] ap ez9[qoU x] :os003d o8se] un 9p OpErNsor [p 59 ‘opeasy [2 Loa eprmnqeyuos yasa onb ‘wousoadse ezajqou usa 9p opeutas [2 onb 39a ezed wmoisty vj sod eandodsoze7 zapona tun asrep Woo vaseq J “s[02s9 o[nan ja 30d sepeanueres uyasa pepruniey A pepuome sedno ‘opnyeg ap vzagou e9pep -r94 vm “fenyjno vousray ef A sejossa puapde ey s2U2 O7NI0 ‘o[nsurs Tap spaen v ‘remesur v spusn sorserpoxoy sovartatd soy ¥ orodsex soqenpiarpar sopninde sey opuwfayiand ve2 -oujsaw ap vuz0} FON sFoNpomLr eapod anb zesuad eWqeo ‘sod “wong sono uo ‘Tend ] ¥ oxsadsax re[O2s9 UoLoMNSUE ey ISY ‘sore -oos9 sopra. ua soumeqow Soman sns eptyizaucses uey anb aiues ap eze[qou enSiave e] ap sozapaxoy ap aueHodan ued ‘wun © wgorsua rfanose 2p ezo]qou fsa 4 ‘sooryjod sevuadisrp =P snout 2 sopeuoroery soi[e 9p ‘soorpeu spun op ‘emsnpur ‘uf ap soauaGtsnp op vuvzpaicy smjorre vzzpqow tun “eoueI[ Ue owns ugdef u2 oes ‘sand somsusy “mbes sorp 9s owes “(uo!9 “exous8 epangas) tamu sj ‘s1Bixp op oyso19p Jap ‘[eIOs ¥iDua: -adwioa vj ap sorseanzeaso soxopaasod soy ap woTEsBesUOD BOP 9 ‘By sqwoure939U09 “TeIDOS UOTOUNY PUA wINDO STUTTEI_UIPL Sor -uajedwos sews soy ap wo!229}98 ap A xofuo;2 eIsueiedwIoD uM 2p wo!siasuen ap “Uorsemoy ap ‘a1uapias opeisewop ‘Uap tao roIUD9) UoIURY VT SoroTTeqED So[ ap UINPEUUTE ep SEIU -0ur9s29 se] woo a[geredwo swouresapiad so “sauurojos sou -orneaqaj2o & aid zep 2ans anb ‘sewoydrp soy op eanius ey -squasrxaosd JeID0s erouaIaFp eum s1IUTEONS wsHeSUOD aonb (eouspiijog vianosy “PIEALEE, 9p O TepoL, ep prprsra4 jun ‘eanieanpa UoronaASOT vuN ap [> SWoUTEMTqEY ‘axquON tan 9p ugroisodusy ¥}) Jerorur ugirpuzwow op case UN ep 21UdwW -eypanisa Anu ezoye apuadap [e1D0s o1nxe [2 ‘wode[ uo ‘soprap) sopeisy] ud ‘vioUEIy UD ‘SEPEZUEAE SopepsIo0s se| sepos Ua -szajgob ap sojmp so] ¥ o19 us sounsosd Anuz “eID08 wIOUT -edwoo ap sopozyfizsa9 earuspi wiousiadwioa ap senuese8 oo weruasaid opeapnsar ns uevoroues anb sofnap soy 4 ‘pepreuor -22 op sordioursd e uapuodsax anuauresazs0} ou anb savosstap se a]qpuozs ousof sp woayfigent souorsjsodo sey 0 SouduIyx> sory ““39q9q ke}Y 2p Opauds [> ua ou ord ‘ugrDZ7oUOL2 -0s 9p souoruny seun ourstunse uojdums anb sexejoote souor> -exodo sey 2p oatfipus omsadse [> oumysa, 25 anb o1aye ua apid swt ow vung Kew xexqnsax ap wap ou ‘ostey x98 urs ‘Teuor2er ‘ugtoo9[98 ap ososcrd ouios uouexa Jap & juayndeSunppg ovo euojdip [ap ouetaqam sisIEUE [9 ‘Jsy "e[oose voLDTURST ¥ vonogsd us 9uod anb sosrusgy sasouremd epouatrede us $02 -98 so] UEy[n20 onb of opor J94. apidwit sou pepireyrosey eT ezajqou wun ‘upeafes euofares vun us vorseziuonus 9p ‘upis04Toruo2 2p ‘opnuas Jo vo up!seapro wun owsTaNISe so v[oNa9se Bj Jod epez [893 ugroezedas ¥ os 10g seurWop ered ‘oy[e sod ‘sepeusnrs -2] A vrouase op erouazapp von sod sojeszour soy 2p UNO? [9p seperedas uyasa anb seuosrad ap (ou 0 Jp ¥ 200vaxed 28) opt “jumjop atawere[> ounfaoo ‘oueTEgou vapro un ap & ‘our agi [ep [esoIpaw opnuss jp us ‘uzpso un 2p souquirw vos {(~op ouwnye one) vousuoued ns rod ‘epia sod ap ‘sop -roreur ueponb sopiSofp soj :varnuyfep uapso 2p upiapjes voN ‘oBues op [ei008 vouorarp vun ofwpsuy “eqefed ¥| ap opnuas 2Iqop 19 UD up}2TUspso Bp CIDE UN ‘Ose aise UD aIUIWHEIND | siglo Xvu, 2 promover en la segunda mitad del siglo XIX ua Estado moderno, basado en un cuerpo de burécratas que aso~ ciaban un origen noble y una fuerte cultura escolar y que se Preocupaban por afirmar su independencia en y mediante un culto del Estado nacional muy directamente arraigado en el aristocratismo y en un fuerte sentimicato de supetioridad en zelaci6n con los industriales y los comerciantes, por a0 hablar de Jos politicos. Por lo tanto, volviendo al caso de Francia, se observa que Ja invenci6n del Estado y, en particular, de las ideas de «pi- blico», de «bien comiim y de servicio pablico» que confor man su parte central, es inseparable de la invencién de las ins- tituciones que fundan el poder de la nobleza de Estado y su keproduccién: asi, por ejemplo, las fases de'‘desatrollo de la institucién escolar y, muy particularmente, la aparicién en el siglo xvi de instituciones de un tipo” auévo, los ‘colegios, mezclando a uaas fracciones determinadas de la aristocracia y de la burguesta de toga en unos internados que anuncian el sistema actual de colegios universitarios muy 'éelectivos, coin- iden con las fases de desarrollo de la burocracia de Estado (y secundariamente, por lo menos en el siglo Xv1,'de Iglesia). La autonomizacién del campo burocritico y' la‘ proliferacién de las posicioné’ independientes de los poderes temporales y es- pirituales establecidos correa parejas con el desarrollo de una busguesfa y de una nobleza de toga, cuyos intereses, especial. mente en materia de reproduccién, estén estrechamente vin- eulados con-el Colegio; tanto-en su-arte-de-vivie, que reserva un lugar importante a las prdcticas culturales, como en su sis- tema de valores, esta especie de Bildungsburgertum, como di- cen los alemanes, se define, por oposicién por una parte al clero y por otra a la nobleza de espada, cuya ideologia de Ja cuna critica, en nombre del mérito y de lo que més adelante se lamard la competencia. Por ultimo, entre los togados es donde se inventa colectivamente —aunque Ja historia de las ideas aisle nombres propios~ la ideologia moderna del servi- cio publico, del bien comin y de la cosa piiblica; en pocas pa- labras, Io que se ha dado en Hamar ei ehumanismo civico.de 38 los funcionarios» que, especialmente a través de los abogados Girondinos, inspiraré la Revolucién Francesa. Asi, para imponerse en unas luchas que Ia enfrentan con las demas fracciones dominantes, nobles de espada, y tambiéa burgueses de la industria y de los negocios, la nueva clase, cuyos poder y autoridad se fundamentan en el nucvo capital, el capital cultural, tiene que elevar sus intereses particulares a un grado de universalizacién superior, ¢ inventar una versién que cabe llamar «progresistay (en relaciéa con las variantes aristocraticas que inventarin un poco més tarde los funciona- ios alemanes y los funcionarios japoneses) de la ideologia del servicio piblico y de la meritocracia: reivindicando el poder en nombre de lo universal, aobles y burgueses de toga consi: guen que prospere la objetivacién y, con ello, la cficiencia his- torica de lo universal, y no pueden servirse del Estado al que pretenden servir sin servir, por poco que sea, a°los ‘valores universales con los que lo ‘identifican. s -ARTE © DINERO? Podrfa concluir aqui, pero quiero volver fugazmente sobre a imagen del demonio de Maxwell que empleé pé¥ imperati- vos de la comunicacién pero que, como todas las" metéforas procedentes del mundo de [a fisica y, muy especialmente, de la termodinamica, contiene una filosofia de la accién absolu- famente falsa_y una vision conservadora del mundo. social (como pone de manitiesto el uso consciente 0 inconscienté dé todos los que, como Heidegger por ejemplo, denuncian la «ni- velacién y el aniquilamiento progresivo de las diferencias «auténticas» en la plana c insfpida banalidad de los valores «nedios»). De hecho, los agentes sociales, alumnos que optan por una carrera o una disciplina, familias que escogen un cen- tro de ensefianza para sus hijos, etc., no son particulas someti- das a fuerzas mecinicas y que actéan bajo la imposicién de causas; como tampoco son sujetos conscientes y avezados que obedecen a raiones y que actiian con pleno conocimiento de 39 Ww e ‘spans anb of oper ap aiqesuodser esas onb vjoagteat pry -onjoa tun 9p top! ¥] ‘osAPD oxowesuad [2 oqos opnuDtE T auzot> 28 anb “uoroefnqesuoo eI ap yserues x vioidozd onbsod ‘sew zaa vun ‘esoxZi[ed so oruousap Jap ezO;¥I9U B] OF9q ‘oprazanb ju ‘o[aqes UIs Uopro 2152 aionporder v uopuan “(sepemgonsisa sermionnse “p1099F OWIOD ‘aos saamemmonnse sermannse st) 10 vapio | unos sep —euapso sawors2e[9 sus 20d ‘anb [Jamxeyy 2p soruowep soyonb -od 9p sopra: ap seprisonbio a1ususE2s03 Susur O Se seuOTIE Sb] ap aver[nses x $0 seIoos9 euDrsTS Tap UO” ef ‘sexqered seno ug -(s20ty 9p A 298 ap ‘seraueur sns separ x A souumye sns ap souorsonposd sej “sepesoyea ered ‘uronde sozosayoxd so] anb ‘ons /s3ueTTE1q OMOd safer soapolpe ap sefazed se] ap B “esosajoad oruarupuawua [ap sepsoBare seq 2p oqeo © PAST] dab sipeue [2 seoxresop ‘jnby ‘opand oy) sordsund sow “s1ua sof unSas sepezmonnso uoroetoaide op 4 ugtodsozed op sepofeies souumnye sof ¥ uvorde anb sozosayord ap saygus ‘ses09 seno anus ‘fey ‘orowsp Jap 2eBny [2 ue ‘opow penst 2p K “Cows ‘ourddop [e atvouresuaray uonans 9s “eqoez9p ef ¥ U2IG ‘seur UaTUIS a8 DAH ep souumye soy anb sexwarur “are ‘owod -ap oood uanbnoesd ‘ours ye A omens fe vsuanoax voo veka scopennsajauy seasia9s uvay “epromibzr x x vatq spur womats 35 Scopemoa[aiur © soanexpareo sosrany “2[euICU 2[09q Bf ap SOU -amje soy anb ojduwsola sod ‘oj}2 ¥ sopesquangsooe sousease anbrod a1uaptas $2 o[9s anb 0] apuanus 2s opour a1s2 op) sowarpuod “sox109 sauoturdo sej & seonagid set readope & 4 ‘sors080u soy ap oped Ja o jeaana{ar0r ofod [2 ‘sopod op odureo Jap ojod ono noun eaey ‘sapers0s ofan] £ ‘sarejoose sovoroa9q2 sus Ua ‘9s182 “uatzo © efnumse sof ‘sonposd onb serouozagoxd ap eurasis [ep soaen e ‘qeydvs Jap emonnse ¥1s2 WQS ‘esIeauT BE UaIg bia ‘sepod ap soiunse so] 2p owvaUEENEp Uo eAMI]RD Uf ap $8509 sej ‘orurp Jap OUSMTNDp Ua aire ya wig o JeiBalraud w vasyy sa] anb seiouazcgasd 2p varoasis Un v9 opronpesio: s2orede (feardeo op extuonne0 ve] owe] aonb 01) yermaynd pede> jap 4 oonmouose jexdes yap ‘(Senurey sis 9p 0) seiwassafope so] 2p yendeo [9 wo ‘oanepar osad [9 owo> aiuauteprusiap Sau opez -yeue ay A ‘vur[diasip pend o o:3U9 Te FIOBY wIUaTIO say amb eae ae oF «ugioe2049 e[-ap o¥disund jo ‘ormarmmtaow ns ap 4 worDvetp ws 9p doy 2] ‘mngrgny us 9 sI99p $9 4s 9p ONLAP UEAsT] «oruOWop» 2 Bioey Urzear onb asejnopreds se] ‘opts ono 9p O41 jeD0s uafizo [2 Yoo wuOIDE[az 28 [R19 -os 4 aejoass oarxp |9 S9TEND Se] Op spAE ¥ soUOIIEpaUIE “Ul se] ap eum so eas “jesrujno qeardes ns op oyseaoxd zosvaz Jp Feses soreqooss souotsraat sns seumdo souorrpuoo vo 300109 Uapand ‘ferousiod 4 jenioe “eouaraIp owveruapuDy ns 4 woroeutioy 9p somos soy 2208 uorseuOyHT euM ap aszeI9 -you9q wopand ‘souorsejar sns op o ‘ore ‘seueuney A sour ~ray ‘soxped ‘erppuney z ap.spaen & ‘souamb £ sedionue ap sop! “JHIP wos sazejoosa Saz0peA SO{ ap ¥sTOq FI ap SoIUeTUETACTE SO] -(gepur © ta amb ofBnyor vfanos> wun & souaut x ea onb unsod ap Gnuaa un anus sa800s9 owor?) Uapunsuod A ueoIssroatp 28 sezoszea se] ‘ugdel, uo upiquie A viouery Uo 23mo0 oto ‘onb EpIpour ¥ OMess20u SPU ZA YPED OpUdIAIOA Fasa 9s OBan{ |p ‘opnuas [2 ‘ugtoeanpa zap o1quuy f9 uo ojdusola un zouod zog “-oBan{ Jap a1uasaxd operso fp ua opeaiund ua omasur 7359 anb offonl Jap ozaang offoxzesap [2 sodionun 9p sare ‘ofan! [op opnuss [> run 9s ‘sxrodap us ‘onb o[- epeatwraiap worsens “1s eun ua s90ty anb Sey anb 0] ap oonoesd opnuas ap atzedso sa sa supigny [a “epeadepe wisondsox ef £ uotoenuts ¥| 3p UO! -daored vj uenuarso anb ugtoae 9p seuronbso ap & (searialqo sez -monisa 9p worserodrosut ef 9p omy wos aitaupersuass ab) serspernp seanrufoo sumjonnso' 2p “(oisn® un seurey]. opans 38 onb oj) ugistarp 9p & ugista op sordrouud op ‘sepsuasojaxd ap opumbpe eurazsis ‘(sisryeue soisa offorresap onb % ua eGo z ¥ asnd 9] onb omnap [> s9).o72;9p4d opiyuas un ap sopeiop $33 -uarosuon soauengoe saqusBe pepl[var Us Uos «soasinsy So-y (uoroso[2 run opuats onBis ‘siuar€isuos sod ‘pnb ua £ ‘opamun ap sezzong sey v [duns £ ed worstums ef ap anBunsp as onb 09 2a 3s ou ‘vaio aruaureajdtno9 so ugrooaya 18 £ orsapred 59 sesne> se| 9p & ses09 se] 9p uopro Tap oysruDouOD Fo 16 ‘onb oxsend oysoy 2p vapunyuod os ‘owusuoquarede seysondo aquaufei01 ‘seqoropy seiso owgs ‘oduion ap wroisndstp 1s ‘zexnsour eprpod) Laoay.1 woway jouormy e| Bp Sex0svayep soj U99x9 OUIOD ‘vIn? i para mejor y sobre todo para peor, en el mundo social. Si lo que es licito describir como un mecanisme, por imperativos de la comunicaci6n, es experimentado, a veces, como una espe- cie de mdguina infernal (se habla mucho aqui de «infierno del éxito»), como un engranaje trigico, externo y superior a los agentes, es porque cada uno de los agentes esti obligado en cierto modo a participar, para existie, en un juego que le im- pone inmensos esfuerzos ¢ inmensos sacrificios. ¥ pienso que de hecho el orden social que garantiza el modo de reproduccién escolar somete hoy en dfa, incluso a aquellos que mas se benefician de él, a un grado de tensidn absolutamente comparable al que la sociedad de la corte, tal como la describe Elias, imponia incluso a aquellos que tenfan el extraordinario privilegio de pertenecer a ella: «En instancia, la necesidad de esta lucha por las posibilidades de poder, de rango y de prestigio siempre amenazadas impulsaba 4 los interesados, debido precisamente a la estructura jerarqui- zada del sistema de dominacién, a someterse a un ceremonial experimentado por todos como una carga. Ninguna.de las personas que componia el grupo tenia la posibilidad de iniciar una reforma. La mas minima tentativa de reforma, la mis mi- nima modificacién de estructuras tan precatias como tensas habria acarreado irtemisiblemente el cuestionamiento, la mer- ma o incluso la abolicién de los derechos y privilegios de indi- viduos 0 de familias. Una especie de tabu prohibia a la capa superior de esta sociedad alterar estas posibilidades de poder y mucho menos ain suprimirlas. Cualquier intento en este sea- tido habria movilizado en su contra a amplias capas de privi- legiados, que temfan, tal vez equivocadamente, que las estruc turas del poder que les conferia estos privilegios amenazaran con ceder o desmoronarse si se alteraba el més minimo detalle en el orden establecido. Asi pues, todo siguid igual.»' En Ja- On, como en Francia, los padres sobrepasados, los jévenes ima 1. Nosbers Elias, Le Société de cour, Paste, Flammarion, 1985, pig. 330. Hay traduccién en catellano, Le teciedad corterona, Fondo de Culessa Econd: mica, México, 1982. it 42 agobiados, los empresarios decepcionados por los productos de una ensefiaaza que consideran inadaptada son las victimas impotentes de un mecanismo que no ¢s més que el efecto acu- mulado de sus estrategias engendradas y arrastradas por ta 16- gica de la competencia de todos contra todos. Para acabar también con la representacion mutilada y cari- caturesca que algunos analistas poco inspirados o malintencio- nados han ofrecido de mis investigaciones, necesitarfa dispo- ner de tiempo para mostrar aqui cémo la légica del eodo de reproduccidn escolar ~y en especial su cardcter estadtstico-, y las contradicciones que lo caracterizan’ pueden originar a la vez, y sin contradiccién, la reproduccién de las estracturas de las sociedades avanzadas y de muchos de los-cambios que las afectan, Estas contradicciones (que analicé especialmente en el capitulo de La distincién titulado «Clasificacién, desclasifi- cacién, reclasificaciény)' constituyen sin duda el principio cculto de determinados conflictos politicos caracteristicos del periodo reciente, como el movimiento de mayo del 68 que, como las mismas causas producen los mismos efectos, sacudié mds o menos simulténeamente, y sin que quepa suponer en lo mds minimo influencias directas, la universidad francesa y la universidad japonesa. Analicé extensamente, en otra de: mis obras, que titulé, un poco por escarnio, Homo academicus, los factores que determinaron la crisis del mando escolar cuya ex- presin visible fue el movimiento de mayo: superproduccién de diplomados y devaluacién de los diplomas (dos fenémenos que, si me atengo a lo que he lefdo, también afectan a Japén), devaluacién de las posiciones universitarias, especialmente las subaltermas, que proliferaron sin que las carzeras se abriexan en proporcién, debido a Ia estructura absolutamente arcaica de la jerarquia universitaria (en este caso, una vez més, me gustaria evar a cabo una investigacién comparativa sobre la forma que adoptan, en el caso de Japén, las relaciones del tiempo y del poder universitario tal como las he analizado en Francia). 1, Wéase Le Distinction, 0p. cit, page. 147.185. 43 sy ‘18719 9p sodwap soy » sopeadepe sofoui s1uaurasandns “epy e] 2p OprTes weg as anb «2uo2] souaagh sot 9p seiepne sey 4 ‘orgy op souorsenils se] 2p sopeqr{inbs sopeuonssd ‘tepoy, sp © WNE 1 ap saiwaparc:d «soroues souragly so] ueuorszedexd ob sopepimnos se] A sepauered sey upiquTen o “Ksayqixay» & soagur sopeajdwa soun exed soiaruaauos ugioeidepe 2p sopepr> -edvo sey se[joxresep ezed epensope ‘[ex9Ua8 emnajno op ezueyos up wun aod seperardosd pepriqraodsrp #j & eznazoqe ¥y & ‘eper [op prazoggl 2] 4 2¥J0289 Uo!omIASUT Bf 9p trEIoUOINE Bj 3FONpor ‘= seprmmerzo szonyjod stanersrur sey sepor uesdsu; o urdode A vpeand eeueyosus vj uersidosd ‘-sesorduma sey 10d sop seB1010 «soxasea» soynap So] ¥ UgTaIsodo sod ‘soyess2aruN Jeu Seq] aqeo anb sofmap op vopsosod ey ¥ seperrose sepuezed sey £ ‘SerauaBiexe se] OWOD sa[e1— Safe{D0s 503809 sus 2TEUNSE UES 3900 “sa ugrooe ¥ ap sostuap2 Sosyauag so] JUN UeIaIsMb 1s OWIOI ruednso ey anb sey woo peprwniSoy x < pepuoime ey voqap 3] 38 souaus of sod ‘ugroisod ns uaqep 9] ov Is anb ye ezuey “osu 9p wuaists un v owadsax saquaBistp souisrar s0s9 op vI9 “vajeatquae vy U9 oseredeor orsoIpenuod eusTur ZK TEUOIS -2yo1d ugy>ew0} ¥I ¥ opefajax exepanb off ns onb ayonse3e9 zun wos uasexspisuos “(Tex0qe[ wzUEUEsUe YI oP wPTDId woo ¥] ap ‘Uode{ ua opor axqos “eumaja 4) osspauien 9p 0 off “gas ap pease Te epronpas [euorsezord uporunoy eu 9p OID -ezuojeasr ve] 10d uefoge ‘woues,j U2 seizeaisioaun sejen2se sopura se] ap 0 uode[ ua seomgnd sapepiszostun sopues3 se] ap sauspaooad 29a ne v ‘onb sayuoisp sopurs8 soy “wove ua owoo uodef ua ‘anb ajqeqoid sq -so1radns ezuegaruo © uedso10 anb orSapiard yo £ peuorsajord ugiweunoy ey & SeHUEZ se] uarayuo9 squaueamelge anb rorayur omrease [> opdisale ows arevopusur 19s 701205 upi2Inpoudas ap serBayensa Se] eprrayuoo yppetid ef ap wesynsaz “(grfe spur A zejoase uoroTan -suy ej Ua) o2fua92 oruaTURpUOT o29UE Jop eATIaadstad x] opsep a Hoap $9 ‘emarsts yop eanoadsiod erdord yj apsap ‘onb seorusys sauorurysip se] sepor oumnrp rod reztpeue’ onb epqey x ‘orproms [9 0 feruow pep -seurayu> 2] osnppur “eomnbysd sisiz9 4] ‘oswo 9 $9 upIquTe o™03 ‘o (sowuansurfep op sepueg seyonur ueapjow ax A uenSesy 2s ‘9pUop $9 vpoNas2 e] EIUOD UOTTaGor UY] UD oMb eaUEL{ UO OPEA -zasqo eq 98) [eII0s waprO Ja 4 re[ODs9 Vapso J> GOD soTEINAq sexeadax se] onb epezeusme pepauspr wun serneisar exed omp -staar ono epanb soj ou opnuats e anb of voo zIaue8rT=IUT Y ap |p ‘opnnosrpur 9 a]qanosrpur arusueo!dgpooisd oes of zod ‘opeqarde & opi20v0sa1 aiuaurvansajo9 Ofrayza un ap eaquiow ua sopeuapucs vos sopmnjaxs soy “—svonpursrear sej ‘eurtd -psp wun sod yp ua 4oy epeunuop— vrouajaaxe ap seuoy ap eorun emmbrezol vum vs souumye sof sopoy e ue20{09 anb soqqejadeut sowrpaxoa sns A souelea sorom{ sas apuex3 Anus voiSojooisd peprjeyag wun vos opnusw e suodui rx0089 wo “nansut FI :SoqWD9s9JOpE So] argos aax9f9 reIOOse ewarsts |2 anb ounsep sp 0j22f6 Ja opor axqos 4 rwjoss9 ugOMISGE vy UTED -op anb epeuazzuasap ugronaduios x ap vaio x & ‘woven uua anb uode{ uo epeljoxesap spur ‘rejo2s9 wrouansutjap taonts Y{ SHU UoIDeDx y TepRIsS onb eIqEY UpIquIED oF9q srapod jap odwea yap ous odoxd jo uo zezadura ezed & ‘on -varnfisqns souorsorpesuoo se] ap & rorradns ezaeyastia v| sod optsed vy anb sosred soxso ap woraeigod ey ap uoraa¥33 Ff ap 919 ~eropisuos ousrunTsex9 [ap sopeysap upiss osodures euryD Ua wequiorur as anb & gp) ¥ UD UEarasqo as anb soonsjod sorq -arv9 soj ‘opour omsrus [2g “oleqen [9p jEUOINpEN zaN9 e ap sozofeur sns anb soiosap souaw ‘sausnol saxopeleqeay sol 2m3u2 squsunersadsa ‘upde{ ua 4 ermemopy ua tgiquin asresayoEus ¥ uezaidw ‘ssrome srw 9p of aw Is ‘anb & ‘esouoIseurpso9o» se] 2p odonu Amur ouauIUy [2 ow0d ‘o20d Anus s9ey 794 eno 4 go Jap worseBuojosd ey ua ‘eisveny ua uoxaBans onb sof ~eio0s soquoTuraou! soaanu soy 2p ordiouud orspepsoa 9 sout -eyzenuoous apuop ‘sorsand soj £ sazefoose soqnayy soy ax1ue z19 -uopuodsors09 vf ap uproeuuroysuen x] UD ‘oarmpuODS odure> op & oorwapese oduies Jap sovoroya: set 9p ‘opor axqos {4 ‘oormppeoe oduiva Jap sosquzes soy us so anb osuard x [ Pero, si por una vez el socidlogo puede permitizse el lujo de hacer previsiones, ¢s sin duda en la relacién cada vez mis tensa entre la gran y la pequefia nobleza de Estado donde re- side el principio de los grandes conflictos del futuro: todo en efecto permite suponer que, frente a los antiguos alumnos de las grandes escuclas universitarias de Francia, de las grandes universidades pablicas de Japén, que tienden cada vez mas a monopolizar duraderamente todas las grandes posiciones de poder, en Ia banca, en Ia industria, en la politica, los poscedo- res de titulos de segundo orden, pequefios samurais de la cul- tura, se veréa sia duda impulsados a invocar, en sus luchas or una ampliacién del grupo en el poder, nuevas justificacio- nes universalistas como hicieron en el siglo XVI, en Francia, y hasta los inicios de Ia Revolucién Francesa, los pequefios aris- t6cratas provincianos, 0, en el siglo XIX, los pequedios samu- ris excluidos que en nombre ade la libertad y de los derechos civicos, encabezaron la sublevacién contra la reforma Meiji 46 ANEXO Espacio social y campo del poder! ( wr) gor qué me parece necesario y legitimo introducir en el vocabulario de Ia sociologia las aociones de espacio social y de campo del poder? En primer lugar, para romper con la tendencia a pensar el mundo social de forma sustancialista. La {nocién de espacio contiene, por si misma, el principio de una aprchensién relacional del mundo sia afirmi én efecto que toda Ta «realidad» que designa reside en la exterioridad miutua | de Tes elements que la.companen. Los seres aparentes, dizec- | tamente visibles, tritese de individuos 0 de grupos, existen y | subsisten en y por la'diferenciayes decir en tanto que ocapan Pésiciones relativaiyen ua espacio de relaciones que, aunque avisible’y stenipre dificil de manifestar empiricamente, es la realidad més real (el ens realissimum, como decia la escolis- | tica) y el principio real de los comportamientos de los indivi- [duos y de-los grapos, “El objetivo principal de la ciencia social ng consiste en construir Clases. El/probleia de la clasificacioal qué experi- mentan todas Tis citncias, no se plantea de una forma tan dra- matica a las ciencias de! mundo social tinicamente porque se trata de un problema politico que surge, en la practica, en la \ de la Incha politica, cada vez que se intenta construire ‘grupos reales, por usa accion de movilizacién cuyo paradigma 1. Conferencia pronunciada en Is Univertided de Wisconsin ea Madison (Estados Unidos) en abril de 1989. 47 -esayTueU “ugIsaype ap sous ap ‘seis 9p ‘sarquIOL 2p UO!D enh, Bodum) opftin Gdn tin Fwss9 vied euressoou so onb ugioesd BER -esu00 op oluntmnuaT sp EEA | ‘opous on0-aRre WEEE ost, (e1uouers0s epeuorsues ou 0 369 ‘prisrure ap 0 sowe vge"4, op eansaye uofoxjas wun ua upeseq peplun kun ap oa s2p% : ot al ssi sexe ou: A ‘soqqeqoxd a1uawyendi vos ou saqerz0s soquarurednuie sot sop o oF -94 [2 oidipupd ap ugpped tun ua zoe voyults ou? oxo compod) cisakoad cin ta Gs saasouozer @f AasweN 29292000987 ¥ ‘SotiOTSISOT FEES W Sopeizose Sosarowut soy op A souopstodsip sv ap uptquies & sapbtsos S50 | ap_owed y -89 [2 ue pepramord ns v opiqap ‘sosuadead syws upise aorala 9s anb soy aiqos sajeisos SeuaBe Sof "Sab Givens owxp jo rez -uroqe 9p sopepriqiiéd Wii SaiaN auan (o19 ‘seorqnd souo19 -n3s2 oprmansuos wed WANG 9f ab Ssivade sop anb owena 2 aquawerspemp-msisqns” 3p FFD op SopEpT 1508 odeul un axdurais so anb JeD0s o1seyause 959 0} oad teojaagad 4 eanz921 syuswia|qesedssur uorsonnsuos 2p ‘ano9[02 10qe| vuN ap oqeo Te A was0D e IHSIxe v eBoy] apand og SIMUL MUS SP wT e ered K Fod operfiour odns Gpemaape UE oF sub SSRaY Fo] © DUG SE-RERITOT wir> Say Pe OTOH HT FHSS 8 ogiu0s Ym omI09 Teqoid fero0s orsedso J2 oquosap opuens IGE opusr -aid anb of sa Ose SOF BITEASD [pp ‘OTe oo “f SsiGeTaDe sopepardoid” Si “Sp Worstiquistp Spf emuoMNEs ef op Ugioea SoRTRH ELSPA -UPDERSSIOD F Sp OoTUPUIp AsHpUE un 22) -vawepuny aaied SojtiSOF SSUOTSISOT se Sp Opeass wa aqy. -sop onb wBopodor ey A “SRM a ce ERR TG” “sommamow soy 4 sareSnf soy unos uxjzes opuer oj 30d anb A— opezaprsuo2 [ef20s ostaarun 2 ue sayasiage Teles _TEI208 OS Sp FaISSES SE] Sp 0 Japod dp SwiLiog + “ono wy 9 Jet ap ¥ yw ugiquim aonb of) Jero0s GERT ]F US Sounosd span Ek Gesora IRAE ob faa ne ‘ine [ anb "pono, ag r 8 Sey 3p HOWAGEIIP Wap wATITIGaso 4 onb spur 59 ov anb ord “pUEY ‘peprapolgo Ee] Us weSUSIIyp sess eIUSwEpUTy snb yop -1ibuo¥ oidioupid [2 woqeia 9s 1s eluawezopepsoa sapuozduo> 2qto of9s onb seysuaiayip op SeMRIanNIs sD9p £9 SBIeII08 Sor -wdsa ouioa BequDeaRd 3s Fopepsisos se] sepor ‘(orjoqus read -29 Jo unos ‘sexqre9 Op S9]f93} SoUDUH ‘serSUaORTp ueIsouRTEL se une anb) sepersuasayrp sousu sapEpers0s se] OAeS arg “sopenase eqSry yy A vismy yy ‘eruemaqy er > o ‘eauyroduisn -voo vuryD ef Ua A Burpy s6] ap euryD y Ue ‘seBny zombyend uo 4 oduisa zombrens us owsrur yo 398 & vAeA woIoeloUDIoRp 9p ordisurzd 2359 anb sauodns arrusrad epeny “opearasqo aiuout -sed anb ug seisuaiapp 9p o1diourd fe (owasypear ja £ owsruo19 -snnisuos [9 anu uproIsodo ¥ ap yife seus) assgnsszp C sans -su0) ap ey ose> ¥ped Ug -[oded > azqos uarstxa ou anb ord ‘sase[a sepersuasapp 298 uvpand sojeno soy ap onuap sajei90s soroedsa Ouls sose|9 smnsuod 9p ey OU [eos ¥DUIID eT “ye10s orsedsa jop onusp sausioyp sevorsod ua sopenus souse soy dnus soansojoa soamarureuasyu9 ap | Jrse00a 2 Sf sajenprarpur sowstuoSeue sp wxoperoual sas opand 2] 39 so ‘eII9 9p spaen e rea “3178 vapusnua uo!sou ef ap sazosuaxop soy anb of ap fe!Duas9 “] i IeOU LIS sosey> se[ ap efouaISTKS x] eB spond os SOB QIGOT Ole TOTaT Soy apiep Spiip TAB THU Sey Bp vous \ “spe ow ef ap F IOUS of Sp euND|GaIE TSI: POP -upisey S5a]685F SGU [wibos osedse op TEGET TY odrus wos usknansuos of ‘ousstur oso rod ‘4 uesaadya of souarnb v seuod ap zedeo sa anb jerouaiod 0 yenase persos ezzony ej A ‘odeu8 2s9 9p vouaaste vr -souoromsazrueur sv} ap sapedround savorouny se] ap eun so— rexsajueur 9p ‘oda un ap sasaz soy resordxo ap ‘2793219 ose zormbyeno wo “msondas 0 [ear ‘pepordva ey seorpurarar ap ‘eousjod ors sommbyens ered ‘pepisooau aj coonogid vwajgosd oropepzaa un e owes opersecjord [> smnsuos ap wisps uprIque x 59 cho de aceptar Ia idea de un espacio social unificado? ¢¥ no habria que interrogasse sobre !as condiciones sociales de posi- bilidad y los limites de un espacio semejante? De hecho, la gé nesis del: Estado es inseparable de un proceso de unificacién de los diferentes campos sociales, econdmico, cultural (0 esco 1¢ va parejo a la constitucién progresive ica y simbdlica ley de un monopolio.estatal de la violene: simbélic tima. Debido a que concentra un conjunto de recursos riales'y simbélicos, el Estado esti en condiciones de regular el funcionamiento de los diferentes campos, o bien a través de Jas intervenciones financieras (como en el campo econémico, las ayudas piblicas a la inversion 0, en el campo cul ayudas a tal o cual forma de ensefianza), o bien a través de las intervenciones jusidicas (como las diferentes normativas del funcionamieato de las organizaciones 0 del comportamiento En cuanto a la nocién de campo del poder, he tenido que a para dar cuenta de unos efectos estructurales que ineza de comprender de otro modo: en especial unas propiedades concretas de les précticas y de las represen- taciones de los escritores y de los artistas que la mera referen- cia al campo literario 0 artistico no permite explicar del todo, como por ejemplo la doble ambivalencia respecto al «pueblo» y al eburgués» que encontramos en escritores o artistas que ‘ocupan posiciones diferentes en esos campos y que sélo se vuelve inteligible si se toma en cuenta la posicién dominada gue los campos de produccién cultural ocupan en ese espacio. més extenso. El_campo del_pader (que no hay que confundir con el campo politico) no es ua campo como los demés: es el espaci de Jas sclaciones de fuerza entre los diferentes tipos de capit: ©, con mayor precisidn, crtre los-agentes.que.estin saficierite- ( mente provistos de uno de los diferentes tipos de capi introduc! esta €8 digposicién-de-dominar.cl_campo.comespo! cuyas luchas se intensifican todas las veces que se pone en tela valor relative de los diferates tpos de capital (por ejemplo la «asa de cambio» entre el capital cultural y el 30 capital econémico); es decir, en particular, cuando estan\e nazados los equilibrios establecidos en el seno del camp@e del campo del poder (y en el caso francés, el campo de las es- cuelas universitarias selectivas Una de las cosas que e: frentan al conjunto de los agentes © de las ins tienen en comiin el hecho de poseer una ca idad de capital especifico (econémico o cultural en particular) suficiente para ‘ocupar posiciones dominantes en el seno de los campos res- pectivos es la conservacién o la transformacién de la «asa de cambio» entre los diferentes tipos de capital y, al mismo tiempo, el poder sobre las instancias burocriticas que estén ea condiciones de modificaclo mediante medidas administeativas las por ejemplo que pueden afectar a la escasez de los escolares que dan acceso a las posiciones dominantes y, con ello, al valor relativo de estos titulos y de las posiciones correspondientes—. Las fuerzas que se pueden emplear en es tas luchas y la orientacién, conservadora o subversiva, que se les aplica, dependea de Ta «tasa de cambio» entre los tipos de capinlnerde: es decir UE sGAENIS mismo que esas luchas se propo- nen’ conservar o transformar La dominacién no es mero efecto directo de la accién ejer- cida por un conjunto de agentes («la clase dominante») inves- tidos de poderes.de coaccién sino el efecto indirecto de un conjunto complejo de acciones que se engendran-en la red de as coacciones cruzadas a Jas que cada uno de los dominantes, dominado de este modo por la estructura del campo a través del cual se ejerce la dominaciéa, esté sometido por parte de todos los demas. i yuh in CO care" erinontt? ceuinadin x ly eghruePe fa. cel cau? espacio Socal y Compo team ts a Biddy de olahrageizn. “9961 ‘woisouug 2p PrpHDAIUN ‘way wt aouyuess tonog wexteiy9 so| ap caret [> U9 epePsunnoid efauarsyuoD “| soanmnsuos soyuauna[a sof 9p o1unfaoo upisnanyp ua sozund so] 3p oszaatun wos voupedss vopewalgoxd zr] ofnansuo> ‘2 Jeno vl saTeIp “ORRL 2p ePeD~P Y 2pSp euads9 ua ersond By 9p v1z03sry Uf vpor ¥ aszizajox onb Sey ‘oongnd op seaper -20dxo $9] vo osnpoU o ‘souoTsepnesas Se] 3p 0 sauoIsUDAQns ‘uj 2p optisa [9 Uod ‘searUOUODA SAUOIDIpEOD st oD sepFEUOID 9 B aszeartut] 9]qisod s9 ou ‘soaupsodursiuos ones op s9101 p So] ap s2U01929|9 se] Japuaxduion ezed ‘ojdurole sod ‘se 10s K opwiguoss ousoaus jap seiso7Ip souorDeUTEMISIp se] Voo UO}DDI UD soMOUOME aUSMIEAREIaD Lees { sopeyre} 4 sopenais zoa e[ ¥ up2so vo0d9 Bun 9p soxo1onpord soy anb 234 “ anb o] $9 sopepiyiqisod ap orsedsa aisg -(neassnoy oxeucnpy 2 owoo) sffou soy ‘emautd vy 9p afenuaj 2 uo opuriqey ‘o sopruoraye soy £ sapeuorsajord soy anne ojdwele sod vyouaray ap 2 equnse 0360 uzy “ofan! [9 U9 sediopsed ered —e1ou212U0> Sy] va woyrudls ou onb of ezaqzo x U2 zUa anb heq onb “sepeuapiood op vuroxsis un opor ‘opuasismsas Sows! 9 soidea “yoo soy ap ‘(oxy safeuosrad ap soxquiou sod soprmansuo> e19 -wansax oo) soqEnasa[aiUr sanuarazer so] 9p ‘SersuaTaxos se] ap “semaiqord so] 2p oszaatun [2 opuatuysp epanbsng ns zeuaHO = opuon onb sepapzprgasod ep omodsa un sop} u> opeswepe ueq 2 sousinb ¥ usuodoad femnajn> ugroonpaxd 9p sodurea sory sSVUGO SV AC VIONSID VNO Vuvd det espectéculo sobre Jos cuales un director digno de este nombre tendré que tomar postura. Este espacio de posibilidades, que trasciende los agentes singulares, funciona como una especie de sistema de coorde- nadas comin que hace que, incluso cuando ao se refieren conscientemente unos a otros, los creadores contemporineos se sitien objetivamente unos respecto a otros. La reflexidn sobre la literatura no es ajena a esta légica y quisiera tratar de aislar lo que me parece ser el espacio de las maneras posibles de analizar las obras culturales, tratando gada vez de explicitar sus presupuestos tedricos. Para ir hasta el final del método, que establece Ia existencia de una relacion intcligible entre las tomas de postura (las elecciones entze las posibilidades) y las posiciones en el campo social, deberia pro- porcionar los elementos sociolégicos necésarios en cada caso para comprender cémo los diferentes especialistas se distri- buyen entre esas diferentes aproximaciones; por qué, entre los diferentes métodos posibles, se apropian de unos determina dos y.no de otros. Pero no Jo haré, aunque no sea es0 lo més dificil (esbocé por ejemplo una relacién de este tipo en el ani- lisis que en Homo academicus hice del debate Barthes-Picard). LA OBRA COMO TEXTO Una primera divisién, harto conocida, es la que opone las explicaciones externas y las interpretaciones internas (en el sentido de Saussure hablando de «lingiiistica interna») 0 for- males. La lectura interna, en su forma més cortiente, es lo propio de los lectores, quiero decir los profesores de literatura de todos los paises. En la medida en que se basa en toda la I6- gica de la institucién universitaria —Ia situacién todavia esta més clara en la filosofia~, no necesita constituirse en cuerpo de doctrina y puede permanecer en estado de doxa, El New Criticism, que ba tenido el mérito de darle una expresin ex- plicita, no ha hecho més que constituir en teorfa los presu- puestos de Ja lectura «pura», basada en la absolutizacin del 54 texto, de una literatura epuran. Los presupuestos histérica- mente constituidos, que son inherentes a la producci6n «pusan -particularmente en el caso de la poesfa-, también encuen- tran una expresidn en el campo literario mismo, en Inglaterra, enel T. S, Eliot de The Sacred Wood y, en Francia, en la NRF y muy especialmente en Pau] Valéry: las obras culturales se conciben como significaciones intemporales y formas puras que requieren una lectura puramente interna y ahistOrica, que excluye cualquier referencia, considerada «eductoran y «tos- cay, a unas determinaciones histéricas o a unas fanciones so- < De hecho, si se pretende fundamentar a toda costa como teoria esta tradicién formalista que, puesto que hunde sus rai- ces en la doxa institucional no necesita fundamentos, cabe, me parcce, orientarse en dos direcciones. Se puede invocar la teoria neokantiana de las formas simbélicas 0, mds amplia- mente, todas las tradiciones que se proponen descubrir estruc- turas antropologicas universales (como la mitologia compa- sada) o recuperar las formas universales de la raz6n poética 0 literaria, las estructuras ahist6ricas que originan la construc cién poética del murido (por ejemplo la cesencian de lo poé- tico, del simbolo, de la metéfora, etc.), Segundo fundamento posible, la teoria estructuralista es mucho més poderosa, intelectual y socialmente. Socialmente, hha tomado el relevo de la doxa internalista y ha conferido un aura de cientificidad a la lectusa interna como deconstruccisn formal de textos intemiporales. La hermenéutica estructura- lista trata las obras culturales (lengua, mitos y, por extensién, obras de arte) como estrutturas estructuradas sin sujeto estruc- turante que, como la lengua saussuriana, son realizaciones his- téricas particulares y por lo tanto han de ser descifradas como tales, pero sin ninguna referencia a las condiciones econémi- cas 0 sociales de Ia produccién de la obra 0 de los productores de la obra (como el sistema escolar). El mérito de Michel Foucault estriba en haber proporcio- nado lo que me parece set Ia nica formulacién rigurosa (junto a le de los formalistas rusos) del proyecto estructuralista 35 Ls 0] 99rp anton) OMNIS, vwarSTS op saz0!Za7uE souOIsTPUOD sep svuepam aseursuaep apond ops oresay so anb of oper anb sywawepydes vasye ofdwls sod souerudy, eorat -yurp ns 9p ordiound [> sory so] ap owsiws vuraists [2 ue senvoaus ¥ sopeSigo UPI? 1p oMOD ‘A ‘popronyxopserut EI ‘soxxo so] anus souoroy|21 9p Pad | ‘SeqO se] 9p BUIASIS ]2 uesepisuod o[gs ‘saruany seustus sey we grqaq enb ‘yAeonoy 0w0r) ‘sosn swpsifeaO} so] EGOS TEA LAPD wus eT Coagauar odures yo se anb semonzed Jers opunes 2499 ap seoypadss sopeprenfar sx] K sue -23 se| unas. ypeansala ronorsty. 3oqey 9p o123909.odn un ap soats93sry soionpoxd so] ours ‘oueaImy oxqar29 [2p sepear “ae eX opiiiins uekey anb seusaie svisuaso wos ou stampa -vur sopepsza se] anb upsonoar anb ‘wroisuaSargy © mbe zm -28 on Aey sseonpuiareu se] 9p ose9 je v2 sqwawsemonzed ow & Sonquip s0n20 us opmsyuvan ey os onb ousrqon3y op ‘sroyard 26 15 ‘0 owsijerqussa ap tuNoy s9 aur equin> “iis ‘som10 soiues owios ‘yneoneg) “FunFomegisg}2g 2p ws0rr -aystt eunoy vm a7uEYpaut ‘[a89H{ UO OWOD “ereUOJSUEN © aiveuewur uorsuadosd eun vpsouos 9] 2s anb sousw e ‘oper “edos ossoaun a1s9 we waasitioge anb soiqutes soj ap raven sep ap pepmnqisod vj © zeiounuar epseogradss oo onbsod wong 09s oNbune comougiNe au2WTAOI vwAIsIs uN oWOI ‘quamidg \@ ‘Texcayn2 uapro 9 Tye opqesod s9 ou oftzeq “wa Us {woreurUaIep ey 2p rWoND Zep wo sxsisuo> ‘eid -oad epoasry eun 2p opeyop ‘owougine saoweamefex odureo ap ugpou y ep souorsury se] ap won anb oisond ‘sop “eprtiqisod sty ap oxsedso ja sorafa onb vojoadss uoroeurur ~saiop t 2300 9p omjosqe vo wen av ou ‘owandns 10g “seperapisuo> sexg0 se] 9p'souensn sof & sororanpord sot anup souor2ey -o1 se] U2 Sa9je2 sms uapuny anb sowstuofeue soj £ souoP sodo se] ‘ise o[searey] e Ame am IS “SOP! se] 9p Of! [e sroysuen yneonog japsii ‘seaqured. seo ug ‘esvordgrense sepeprriqisod seq 9p odwieo» > US" SMons anb of op ont ~ydxe ordiound ja (“oprpaye sumaues ou ajqysodur) «onp “IAIpur So] Us sej;uaw songpy Op 0 sesauzqur op serousBz0AIp 96 : ox Syd “pa % ‘oy Bed swacsoaee “Or-6 sed ‘gyn 2p meson ‘s6jus anod canyon ‘ePoqousts 2p OIE Te Throndng sqtesnod op qo tap enouoar 2 2p soaps seatondnsord S29 Err ayus ugiiods ey epap Us aranseoo anb ones) OnE Fbe oF>y 322K “L sep uz & «rarwgjod ef ap odureo jo» vue] |p anb of U9 TexIu09 -va op orusivt [2 «eo{Zojaxap Uorsnyf> owo> evaweo!Boy Anus esnoar & ‘gueysids varey] anb pe “aseoiSgqesiso sopepyiqisod 2p odusea» 9389 9p EMjosqE eMIOUOINE Bf EUGE “eUIONE EONSINT -unj eA vusawu1 vonspnBuy vy anus ogeo © vasy[ wisp anb tem -dns ayurfes ef © A eueEmssnes UOISIPEN Ff € Offe GoD Jay “IAD -no, axag ‘sapepiriqisod se] ap or>edso ap suquiou [> VoD soe xqr20a2 onb of © oproozed ofje ‘seiqrjed sevod wo “saunuso> sowusiggar ap ‘SoumuoD seiguorayox op vwaysts UN So UTUIOD uo UauaR sopesmyjns soxoxnposd sot onb of ‘OWE Of 10d woorprenss odures owsrar A orn tun ap “upro99]9 9p sorund so] 9p uotonqmisip wussyur A eorun un 9p Uegestiop sauorsdo sop sis enbsod ours ‘epuo7922 ‘purspus eon uo Uere[pzouIONUD 8 sasoz20F sms anbuod yw “pep -21308 vuIsIUE FUN 2p ONUSP LErEIvaxFua 2s onbrod osodurea ‘rood vussrtd vf uo Uwsotaia onbrod so ou ‘seIstreITINN SO] 2p Jp anb sosmasip sowisrur soy ap aued vuns03 seaezogisyy So[ 2p SIstPUE [2 IG» {1p Ua UeUsOAUT 9s ob SosmnasTp So] 2p OUR EPED ap Uopepronja e| ap ordiound ye osmostp jap wapzo [9p eT eosng & Bay as ‘«oonupUIDS odureD» ap ¥] OWOD uoOU FUN ap ‘orduiafa sod x913], woo ‘129% oprpod ueq anb sosn soy e & sodoqormas soy v ouvoso9 nur arog reNBuIs tzqGo BpED SUyDP os jena [9p onuap esouorsiadsrp ap A seiovazaytp sp opernar euraysise Jv «seorBqrenso sopepriqisod ap odurea» zeurey] auod -ord sjnesnog [oqDTW ‘seugo seno ¥ UeNouIA ef anb esuapued ~apsaiur ap souoroe]ax sey ap wadreus J aTDep $9 “eusstU Js 10d pyspco exqo tunduru anb ap aust sue) weppueisns ou £ ru0 sor Pfu8aqsuoinyung pun ffisdegzuossgns 2p s0NSse) [PTE oursiao Amen afenBuaq un woo ‘omnssneg soxp “«en Busy Ep» Sou -o1oejaa sey ap vioewrd ey 2199p $9 ‘TeI9U—82 o] Epap VIS s> nb co] amnssneg op eazosuoo wsaxdixa of [3 ONO [es ODTTOQUIS OWST] sermuonais9 [q ‘Se[zany[No sezqo se] 9p sistypUe ap BOWE UD mismo de las ciencias). Convierten el proceso de «automatiza- cida» o de «desautomatizacién» en una especie de ley natural, andloga a un efecto de desgaste mecénico, del cambio poético. LA REDUCCION AL CONTEXTO Volveré sobre este punto. Paso ahora al anélisis externo que, integrando la relacién entre ¢l mundo social y las obras culturales en Ja légica del réflejo, vincula directamente las obras con las caracteristicas sociales de los autores (con su ori- gen social) o de los grapos que eran sus destinatarios reales 0 ‘supuestos, ¥ Cuyas expectativas supuestamente han de cumpliz. Como se ve en el caso, en mi opinién el més favorable, es de- cir el anélisis que Sartre dedicé a Flaubert, el método biogré- fico se agota tratando de encontrar en las caracteristicas de Ja existencia singular del autor unos principios explicativos que sélo pueden revelarse si se toma en cuenta como tal el micro- cosmos literario en el que se insertaba 'Y lo mismo cabe decir del'andlisis estadistico que trata de establecer las caracteristicas estadisticas de la poblacién de los escritores en momentos diferentes o de categotias de escrito- res diferentes (escuelas, géneros, etc.) en un momento deter- minado: en efecto, aplica, las més de las veces a poblaciones preclaboradas, unos principios de clasificaci6n a su vez tam- bién preelaborados. Para conferirle un minimo de rigor, ha- bria que estudiar primero, como hizo Francis Haskell en la pintura, la historia del proceso de constitucién de las listas de autores con las que trabaja el técnico estadistico, es decir el proceso de canonizacién y de jecarquizacién que conduce a de- limitar lo que constituye en un momento concreto del tiempo la poblacién de los escritores consagrados, Por otra parte, ha- bria que estudiar Ia génesis de los sistemas de clasificaciéa, nombres de épocas, de «generaciones», de escuelas, de «movi- mientom, de géneros, etc., que intervienen en el desglose ¢s- tadistico, y que son, en la realidad misma, instramentos y en- vites de luchas. En caso de no proceder a una gencalogla 58 cxitica de esta indole, uno se expone a zanjar en la investiga- cién lo que esta en tela de juicio en Ia realidad: por ejemplo, los limites de la poblacién de los escritores, es decir de aque- los a los’ que Ios escritores més reconocidos reconocen el de- recho a llamarse escritores (lo mismo valdsia si se tratara de estudiar historiadores 0 soci6logos). Ademés, a falta de proce- der a un anilisis de las divisiones reales del campo, se corre el riesgo, debido al efecto de los reagrupamientos que impone Ia logica del andlisis estadistico, de destruir las cohesiones eales y, con ello, las relaciones estadisticas realmente fundamenta- das que sélo un andlisis estadistico que contara con un conoci- miento de la estructura especifica del campo seria capaz de aptehender. Y ello sin siquiera hablar de los efectos que puede tener un empleo impnudente del muestreo al azar (gqué valor tendria una muestra de los escritores de la década de los cincuenta de la que Sastre estuviera ausente?) Pero los estudios mas tipicos del modo de anilisis externo son las investigaciones de inspiracién marxista que, con auto- res tan dispares como Lukées 0 Goldmann, Borkenau (a pro- pésito de la génesis del pensamiento mecanicista), Antal (a propésito de Ja pintura florentina) © Adosno (a propésito de Heidegger), tratan de remitir las obras 2 la visién del mundo o a los intereses sociales de una clase social. Se presupone en ‘este caso que comprender la obra es comprender Ja visién del mundo del grupo social que habria sido expresada a través del artista que actuaria como una especie de médium. Habria que ‘examiniar [os présupiitstos, todos extéemadimente ingenuos; de esas imputaciones de paternidad espiritual que se limitan a suponer que un grupo puede actuar directamente en tanto que causa determinante 0 causa final (fancién) sobre la produc- cién de la obra. Pero, més profundamente, suponiendo que se Jogren determinar las funciones sociales de la obra, es decir los grupos y los «intereses» a los que wirve» 0 que expresa, ese habria conseguido hacer progresar, por poco que fuera, Ia comprensién de la estructura de la obra? Decir que Ja religion €s el «pio del pueblo» no ensefa gran cosa sobre la estructura del mensaje seligioso: y es ~puedo adelantarlo ahora, aintici- 59 19. ‘2919 9s ‘sopepyrqisod seq ap orsedso ja ewe amb of z30q -eja ered ‘wamnb ayardnog op ose Jo Ua oxsogTUEar sqoUTT] -nopred wynsax onb or] ‘aftupstion 2s anb yo awerpow ors" ord oad j2 2 auodw as owssyur 1p anb sauay soy zrqiared opond ou ‘ssopupruods wisoyzuvur 9s oduwo epeo onb & opiqoc, ‘sauowoifo] eredas epeu ‘sose> soundje ua ‘anb sey & savor -do seun soiqeyouosrs! ueszared onb z20eq opand “vopoexy zyanbod eun saa asamb o19s 0 2a ofgs oun epes onb oywnd Jp wisey— seproayo aiuawreanalgo sopepiriqisod se] 2p worouny uo usuredar as’anb ‘seistuoBeue sodwes ue up seqony of 9p vai8o] vy “opeururers ay anb st2q0 2p sopoxpur sozuszaptp Sof Uo> sejnarared us sasn90 anb of s9 0189 soorgjoi20s wisia ap o1und un apsap wos oj oj9s opuens ‘o2!29] eista ap owwnd un apsap saiqnedwosv! ‘sesteue soy figisod sey ap orseds [2p searmunsuoa wos anb sapeprqisod soavazayip se] anb voey sodureo so ap omvarueuorsuny Jap v913 -9f VT copentode uryqey euxayu! e129] B] Op sopfINs spa saz08 2uajap soj anb o] outwit 19 z0d opiprad zqzy sou 9s ou A O12 ‘opor uo seaqo sx] Yoo apoons pnb? ‘upresydos om ‘org NODISOd FA SYNOL A SANOMISOA ceonmouoze sis wun o oonyjod usu -iSoz 9p orqure> un sonposd as opueno ojdurala rod usss1u03e anb ‘(ojdunalo zod yermos aire & oure yo rod one) stonspue sou -orsdaauos saquorazTp anna o (ojdarala od onvay { z]aaou "es. -20x) soxau8 sasuazaytp So ap sormpared soy anus ‘sez0a1z959 anua souossEIOr Se] UD soIquTED Soy Tapuszdo> expod 2s (piu Couom op pos us s109p $9 ‘eugrDows}a7 9p 914912200» 18) oquarwevoruTy ns op seorpoodso sadoq Sef U920U0D as IS ayTAUE -eoran owe of 30d x(ewisad un owlos) upp2eufes op o19239 tun aarala odures [q ‘off ap weynsox onb odures jap emionnas2 2] 9p SovoTDeuHOJsUEN Se] ap UOIETpauT 30d asrz0sele wapand oj98 —seonxjod souoronpoass se] 9p 0 seomusz souorsetToy -suen se] ap ‘seapUQUODs SIH seT ap 019939 J2 o[dwiale s0d— 09 Seaspireud sof ueqvooaur anb soussaxe souEUTUaIep SOT “weurens3) 9p as 19 u2 anb sooyjoadsa sasazawsr Soy ap space « off2 4 “wep -ung onb sefonosa sey ‘uepjos aonb sezuere se{ ‘uezqooaxd anb auv ap eaizoy v| ‘Soxoxonposd so] ap seifarensa sei wexpussue 28 ‘sejreusojsuen o seprearosuos uapuaiaid anb seyony se] op A ‘seauyoadsa ezzany ap sauorsejaa seaso ap aefmonsed anuortz04, [9 Ug ‘sywOp so] sopor vos seanalqo sauOIDETas sns vo UO! peo 0 aquae epro © epuis 2s 15 |p uo axzN0 anb o] 39p -wardwoa apand as ojos 4 -ojdurala s0d onpyeur wastize [op ef 4 opeaBesuoo vastize [3p e[- souoroysod anua stainslgo ssu0;e|az ap orsedso un so oypuar odwes ‘oanspxe oduea ~eronr] odurea ‘sayeamno sesqo sey usonpord 9s anb [2 v2 -08 sowisos0r21ut [2 :soxcxonpard soy ap {e108 o1sedse qe [euOID -ear oqspuresuad 9p opour [2 rear de onb dey ‘oysaq.2q ORIVESLIT SONSODOUIN TH vseidord soda sus & ermuonnsa vidoxd rns wouin anb ‘sodurea ‘sopeIo0s souso70z21u Os soprpusia ap sosroaron soy anb ap eweazad as ou ‘soja exed uafdumo 279 ‘sooipjanl sndsoo ‘sesorSjax seumnoop ‘sornpord sns 4 pepta “now ns anb sauorsuny sey s199p sa ‘sordosd sasaxavut sns ‘se35t] -zroodso so ¥ s1snponurex Sp onrpur {9 susp woIq 1s ‘oBrequID uig ‘vpn ues ap eapnsar sou ‘sosorSrpaz sorwade sot ap rH031 RS VOD “FoqaA\ XBW! 2PUOp so My “sovOrUNY seu UpIqUIE uojduino sousinb vied & (-or9 ‘soonpisawun ‘seastze ‘sezood ‘sox -onjrasa ‘soyeniaafaiur ‘seaspmnl ‘sanoprades)'soralqo sow aap -oxd anb sodnaf soy seprayo v easy] ‘seur so une ‘orad ‘safenu9t nb owe u2 emmonnso ns ‘sopemayna soxiqo sof ap eu -ut vaio] ¥ 9p UoRseno ¥] eIOUB ¥ eadT] SoUOTOUNY se] F TANS -nppxa uprsusze ey ‘ogo ug] “odwiea Jap eOm ¥] Operfozres ~2p 9q ZoIonpar o7:no1190;409 9p o1Dadsa vaso 9p ENILOD UAL suorouny ey amb 9p oxsondns [> e[ 9p UoReZtTear Y 9p wo!sipuE> x eXmaASUOD amb oj afesuaw [ep ermonNs> ze] —vOTIsodxo rw op eor8o] eT argos opued ny obligado a excluir el espacio social (el microcosmes artistico, literario © cientifico) cuya expresién es ese espacio. Con fre- cuencia ocurre que, como aqui, los antagonismos sociales ca Jos que se asientan las oposiciones tedricas y los intereses li- gados a esos antagonismos son el obstéculo exclusivo y sinico para la superaci6n’y Ia sintesis De este modo se puede conservar todo lo adquirido y to- das las exigencias de las aproximaciones internalistas y exter nalistas, formalistas y sociolégicas poniendo en relacién el es- pacio de las obras (es decir de las formas, de los estilos, ete.) concebido como un campo de tomas de posicién que sdlo pueden ser comprendicas racionalmente, a la manera de un sistema de fonemas, es decir como un sistema de desviacio- nes diferenciales, y el espacio de las escuelas 0 de los autores concebido como un sistema de posiciones diferenciales en el campo de produccién. Para facilitar la comprensin, simplifi- cando mucho, asumiendo el riesgo de provocar asombzo, sc puede decir que los autores, las escuelas, las sevistas, etc. existen en y por las diferencias que los separan. Y recordar, una vez més, la formula de Benveniste: «Ser distintivo y ser significativo es lo mismo.» De este modo quedan resueltos de entrada varios proble- mas fundamentales y, en primer lugar, el problem del cam- bio. Por ejemplo, el motor del proceso de ubanalizacién» y de «desbanalizacién» que describen los formalistas rusos no se inscribe en las obras mismas sino”en la oposicién, que es constitutive de todos los campos de produccién cultural y que adquiere su forma paradigmética en el campo religioso, entre la ortodoxia y'Ia herejte: resulta significative que We- ber, hablando de Ia religion, hable también, a propésito de las funciones respectivas del sacerdocio y de los profetas, de wbanalizacién 0 de «rutinizacién» y de adesbanalizaciéa» 0 de «desrutinizacién». El proceso que entrafian las obras es producto de la Incha entre los agentes a los que, en fancién de su posicién en el campo, ligada a su capital especifico, les interesa la conservaci6n, es decir Ia ratina y la rutinizaci6n, 0 la subversion, que con frecuencia reviste la formade un te- 62 tosno a las fuentes, a la pureza de los origenes y a la critica herética Resulta indudable que la orientacién del cambio depende del estado del sistema de las posibilidades (por ejemplo estilis- ticas) que ofrece la historia, y que determinan qué es posible € imposible hacer o pensar en un momento dado del tiempo ea un campo determinado; pero resulta igual de indudable que también depende de los intereses (las mas de las veces absolu- tamente adesinteresados» en el sentido crematistico del tér- mino) que orieatan a los agentes -en funcién de sa posicién sespecto al polo deminante 0 al polo dominado del campo~ hacia las posibilidades mas seguras, més establecidas, o hacia las posibilidades mis nuevas entre las que ya estén constitui- das socialmente incluso hacia unas posibilidades que hay que crear por completo. EL propésito del andlisis de las obras culturales consiste en la correspondencia entre dos estructuras homélogas, la estruc- tura de as obras (es decir de los géneros, pero también de las formas, de los estilo, y de los temas, etc.) y la estructura del campo literario (© artistico, cientifico, juridico, etc.), campo de fuerzas que indisolublemente es un campo-de luchas. El motor del cambio de las obras culturales, lengua, arte, litera- tuza, ciencia, etc., reside en las luchas cuyas sedes son los cam- pos de produccién correspondientes: estas Iuchas que preten- den conservar 0 transformar la relacion de fuerzas instituida en el campo de produccién tienen evidentemente cl efecto de conservar o de transformar la estructura del campo-de las for mas que son instrumentos y eavites en estas luchas, Las estrategias de los agentes y de las instituciones inscri- tos en las luchas literarias, es decir sus tomas de posicién (espe- cificas, es decir estilisticas por ejemplo, 0 no especificas, poli- ticas, éticas, etc.), dependen de la pasicién que ocupen en la estructura del campo, cs decir en Ia distribucién del capital simbélico especifico, institucionalizado 0 no (reconocimiento interno © nototiedad externa) y que, por mediacién de las dis- posiciones constitutivas de su habitus (y relativamente auténo- mas en relacién con Ja posicida), les impulsa.ya sea a conser- 63 zieset Canw9 ‘aonb ‘orourp 2 4 awe J2 anus uoraisodo wy peprrenase ef U9 sowsoouo ¥] omtoa A [ea odares aise ap emionuse Bj a99[qe289 ‘98 opuens s199p s9 ‘OBSL 2p EPedgp Uf Ua vioueLy va TIWososd ‘2s ouoo yea ores] oduses [ap soBses sopucsd soundje x29 -oaa ¥ ‘oonpuiop o wisrjduns roared ap ofsars J opuorumse ‘ousodord tun grenury ‘orrezar odures Jap opeumusarap oper -so un ap peprpunjosd uo uorodiosap wun vos upiseSnsaaut op vuraford 2389 s1usuriza:u02 sensnft Topod ap EIT V OTOIS BC Nd OND TH syejoaso vuiasts [op somuewwosues souorseuossuen se] ap cronpoid sopeur -oidip ap «aproonpordadnoy ean rod epeurunsiep oanuss onb ‘Sar0n1989 sauaagl ap & (sauz919 ua saxouuid soj) seaspize souaagl “Sp oo{qad un ap vorourede x] us ajqisod oprs erzqey ot axuour “oigepnpur wisraorsasdwt uoronpoaar e] ap 021%9 42 ofduiafe sod JY ‘—efossa ewIAISIS [9 Uo sorqurES UoD vpeuoIEfer "259 IO “uono0qj Uo> ugtoaede vAno ‘seaonu sejaiwaro ap eisueBs90r9 | ua “Soongseq soy vred ‘ojdusals sod~ zomaiz9 Jp ue ses1u09 -uo uepond sozio n soun anb sazranjar soy ap & seuzazxa Seqany se] 9p opeise op azuoureysanse Anu: vapuodap (esousspoun sof 0) ssoaanan soy £ sonBniue soy ‘soamgray SO] & soxopouo So} sesax0peaouuM so} A «soxopearasuooy sol anua wong op sou -ofoej2y Sep Sy “soUrD3x9 s92010%j sO ap sIUaIpuadopur erueu -erojduoo s9 eounu seyany seiso ap opeaynsar yo ‘odure> yep prwouome ef zoe anb opuerd sod ‘orod ‘seyony seq zod sopeasa zaa ns ¥ saatave sou 9p orisodosd v seqony se] ap sae & ‘org -uiva ng euruaiep anb o] ousramse so ‘odure> Jap eruINIsa Bj ap eanmunsuos so anb “souopsisod sey oxu2 vorseat vy wansrea 2p wOIS -uneidy 1ouaur 0 sodew eun 2p sepeiop sopeprigrsod owioa ‘opusrumsai ‘reusaur 10d sessuew ‘e259 30d seusoy “a2 9 seus “zojsuren op 0 searesuos 9p wen anb seyany ap odureo un so owispuse anb (sajeizexews soaund ap opeSasSe osaus un ¥ 31h -onpasmt) seazary 2p odureo un 3129p s2 ‘orsedsa un ua uoroIsod wun vdno0 anb oie Ua ‘Zome tpeo anb gap ‘wlajduso> e3003 un sosexy se2od seun uo sTunsos exe “oBonl Jo v2 UoLsrsod ns + sopetzose sasaz2aus sot wesrdsuy ay onb sapeprriqysod sese 2p uyranbe 0 359 sezeyoor © o deo v uorsuadoxd x 9p upique vorsuny u9 eier9U00 eLoraken wun ap spaen v szngDy NE uo seqosut uoIezo[za ap 4 vorodsorad op sepsoBareo sey ULE -orsiodoxd 3} anb sajqrucdsrp sapepiriqisod sey 2p orodaaxed 4 9p woroUTy ua JopEos> o1Dakoxd ordosd ns esaqeTa “oagHUE seyenae Gorse soInpord vped :eoTuyI9Ur UO}DeETUIIIP tun ‘woo ‘casarruetr se owoo “24 anb avon epeu uoraisod ap seit -03 sey & souoraisod set anua eazjquisa as aonb uorsejaz eT ‘uotonpozd e[ 2p WOLINTOAD ef aow eon ap UTD -Iqure ef vod “yosUES soy A “eepeU azqos oxgIP UN 9p OUDNS JP oo ‘wogne[y soss[oaou» of smA[Sx9 B spuoN DeZTeq op spndsop vsaueyy vaaou ¥{ ap vuoIsTY vf ‘opous tendt oct “E18 -ojoated ‘ugisaya ‘owsrry ‘sooidgs soquarusnuss ‘sex0yp19u0 ‘sau -ojstsedwioo ‘seoizpa1 semig sv] ustquie 4 oopped «unsunsy y2 oweyl wood ua onb 0] opor “uoumsar wa ‘eur20d ordord jo ‘oxouos [9 ‘ourspurlaye [2 ‘sepemauaae seus seunx0y se; ««oangodn 0] 2039p anb of opor esood vj ap AIMpps9 v opusT ‘ows!>pUEM -o1 |9 9psop wsaauE ysaod vj 9p eHOISTY FE] Opuarpnoes opr ‘wey anb ‘yprooiquass es90d e] es2U109 seoazod souoIanfoasr 2p 21298 e] sy “epemdap spur viouasseumb us ¥ aivawtrieldwo> sp Z00 ypes opuaronpar ea as ‘soasondnsazd ens osqos ‘sordio sunad sns 21gos ‘owst JS 21408 o21y19 OUTOIOE aruEsaaUI UN ‘opuarrmoar ‘soxougH soiss 9p oun epro [eno [2 o1UeTpaus “UoID -eaytnd ap ossz01d un ouio> asreuasoxd & apuan aneor [9p & ejaod x ap ‘essa0d vf 9p enoysty ey onb vaqnsox onb of 2p tsoua8r0 soy ap wzamnd 2} © ‘sous%}i0 soy ¥ OWOrar un opueUt -vjoax ‘oz0u9 Jap somsrur soyuawepury so] seuORSeND v eped -1qo 24 96 wiprenfura eaonu ef ‘eperesuoo viprenduea ef & wequaszua v] ‘oxous8 epes ap owas [9 uo ‘onb seyany se] Ua eyo -sty uj saueiep wo 4 aquasard opeise [9 soz1uz72 Ua sopEsoz=IUT uyis aonb sofjonbe & opesed ye xeBa[or ois omy upSuru reste uapand ov zaa ns ¢ anb soy 4 («soorspjo» a9 asmnzaauos) zes0p -sod 30d ueqony anb & (odures Jp ua uoroisod vasnu eum zasrxe opuarsey) ony un uosvsz0w amb so] anus vyDN] ¥[ 2p Ops pasos [2 $9 seuqo se] 9p A sejanose sty ap ‘sozoane soy ap ower -ppafeaua [2 :oduseo [ap EOISTY e] ¥919 “oaxOg uO gDIP 98 01D ‘sopuangso sus & (2¥9 ‘OogUAIS 9p ‘OJOSo[K} 9p “sONDse 9p) ojnan fap sexopzesod sot anu ‘saquarpusiaid soy 4 sazopeiuer -so soy anua eyany v7] sevuorpuadopur aiuoureanefar sopesne safzas ap ei2uapioujo> so 9p eprpaw.-eunsie vo sopuedep ep -ond sousisod vorzeSesuos ns 1s ospur off> 4 sopreutw -raiep ap uosoxduns vj sep uspand onb (euaig ua 4 eouazopy 89 ua gp¢1 2p ouerDa yop exSou aysod vy ‘oxmperp ‘sqUSwseayduso> ‘opuau un uo ‘0 uizuy 9p sedjany sey owo9 oopiyjod oysera1> -aiuose un ap 5010239 $0] o|dutafs 104) soaugrodwasuoo ayuaus -v2iZojouo1 souraixd soiquze> so] ap saruarpuadepur avowed -ure Uos epiBuinies upronpoxd ap oduiea ]2 v2 vasy09" aonb sorquivs soj ‘odwe yop emyonnse wdosd vy] 2p sopréing YIMOISTH VT 4G OGLINSS TS (onda -ve of ez3u02 oazne of ap & sofata soy es2009 souaadl soy 2p aquauewsad uoronjoaas bun ap vasso3 vj s1sMbpe v 7puay “lar “oy £ oxopouo anita ‘opeutuiop { sieurwop anu2 worstsodo Uf ‘Pepa eI UOD UO!IeIaH09 EyDENSe Ua Y3s9 UOIDIsod wis9 onb oxsond) oiw2fesrouo291 2p oayfaadso yerdes Jap upIongmnsip zt] ap eammgnnso e[ us ugioisod vy ‘eprSurmsez ugroonp -osd v} op odureagns 19 ua ugrorsod ¥ ap asopuyren ‘f (pepaz -0108) | 9p e290y 0 (orsaTUIDOUODax) oduie> jo OMUSP LOT -es3esuoo op opesd [> uo weusuTepuny as anb Jeqof# odures 2 ua seastuoBeiue sovorsisod onus seoqugzouts souorzqsodo sx] ap sep 0 ‘odwes jop emronnse vidoxd ey ap omy vos Jesyjno woronposd ap odarea Jap ouas Jo wo su2uMUNUOD ‘usonposd 25 anb sorquie sory “epeasyyy eaynsas euarsty ns op & dures jap worsequasaxdar x epor anb of woo ‘epiBursisa1 UgI -onposd ap odweogns 2 wos0u0sar 4 ua0t02 0198 ‘3031989 9p 0 wisnie ap auquiow yap orfodowous Jo (o11x9 woo) UEOTPUEA 19 anb ‘soroxonpord wred sozoronpord so] 2p worsta x] ojFaqes ‘uns opuarwnse ‘sue Jap O viMexoIT| e] Bp SOPEBOWTY SOT vepprendues eaonu ej A ped -esuoo erprenfuea ef anue seyon] sep ‘epifurysez ugroonpord ‘ep odwreagns [2p ous j9 wo ‘ououpane sya ood j2 Ua ‘ono J gog ‘(esasanding sapemuoajarup sof areerpou wesozdxe as onb ‘esasorang» so| ¥ A sopenaooyoquy sj ® ‘sepod jap odureo Jap ous [9 wo “ewaxyu2 onb aueuKWOp UoFeMWop op ordiound op vororsoduar 41 20d eyony e] 9p sopediourd seumoy sey 9p wun wos ‘soperasamtos sorxp sof & wurepunun popersozeu By ¥OSNq novelesco». Programa que se ha proseguido, de Joyce a Claude Simon pasando por Faulkner, con la invencién de una aovela en la que todo vestigio de relato lineal ha desaparecido, y que se tevela a si misma como ficcién. De igual modo por ultimo, Ia historia de la direccién teatral tiende siempre cada vez més a excluir lo «teatral y concluye con una represeatacién, deli- beradamente ilusionista, de Ia ilusién cémica. Paradgjicamente, en estos campos que son sede de una re volucién permanente, los productores de vanguardia estin de- terminados por el pasado hasta en las innovaciones previstas para superario, que estéa inscritas, como en una matriz origi- nal, en el espacio de las posibilidades inmianente al propio campo. Lo que se produce en el campo es cada vez mas de- pendiente de la historia especifica del campo, y resulta cada vex mis dificil de deducir o de prever a partir del conoci- miento del estado del mundo social (situaciéa econémica, po- litica, etc.) en el momento considerado. La autonomia relativa del campo tiene lugar siempre mas en unas obras cuyas pro- picdades formales y valor s6lo se deben la estructura, por lo tanto a la historia del campo, descalificando cada vez mis las interpretaciones que, mediante un «cortocitcuito», se permi- ten pasar directamente de lo que ocurre en el mundo a Jo que ocurre en el campo. De igual modo que, en el lado de Ia produccién, ya no hay lugar para los ingenuos més que como artistas-objeto, tampoco hay ya lugar para una ecepcién ingenua de primer grado: la obra producida segin la I6gica de vin’ campo poderosamente auténomo exige una percepcin diferencial, distintiva, atenta a las desviaciones zespecto a las demis obras, contemporineas pasadas. De lo que se deduce, paraddjicamente, que el con- sumo correcto de este arte que es e] producto de una ruptura permanente con l2 historia, con la tradicién, tiende a conver- tirse en completamente historico: el deleite exige como condi- cién la conciencia y el conccimiento del espacio de las posibi- lidades cuyo producto es la obra, de la «aportacién», digamos, que representa, y que slo puede captarse por comparacién histérica. 70 Asi queda resuelto el problema epistemolégico que plan- tea a la ciencia Ia existencia de artes epurasy (y de teorias «for- malistas» que explicitan sus principios): en Ia historia es donde reside el principio de la libertad respecto a la historia, y Ia historia social de! proceso de autonomizacién (cuyo boceto acabo de presentar) puede dar cueata de la libestad respecto al «contexto social» que la relacién directa con las condiciones sociales del momento anula en su movimiento mismo para explicarla. El desafio que las estéticas formalistas, que solo pretenden conocer Ia forma en la produccién y en la recep- cién, lanzan a la sociologia esta superado: el rechazo que la ambicién formalista opone a toda especie de historizacién se basa en Ia ignorancia de sus propias condiciones sociales de posibilidad 0, mas exactamente, en el olvido del proceso his- t6rico durante el cual se han instituido las condiciones socia- les de la libertad respecto a unas deteeminaciones externas, es decir el campo de produccién relativamente auténomo y la estética pura que éste hace posible. El fundamento de la inde- pendencia respecto a unas condiciones histéricas, que se afirma en unas obras surgidas de un propésito puro de la forma, reside en el proceso historic que ha Hlevado a la emer- gencia de un universo capaz de proporcionar a quienes lo ha- bitan una independencia semejante. DISPOSICIONES Y¥ TRAYECTORIAS ‘Tras haber esbozado fugazmente la estructura del campo, la légica de su funcionamiento y de sus transformaciones (ha- bria que haber esbozado Ia relacién con el publico, que tam- bin asume un papel determinante), queda por describir la re- lacién que se establece entre los agentes singulares, por lo tanto sus habitus, y las fuerzas del campo, 7 que se objetiva en una trayectoria y en una obra. A diferencia de las biografias cortientes, la trayectorta describe la serie de posiciones sucesi- vamente ocupadas por e] mismo escritor en los estados sucesi- vos del campo literario, dando por supnesto que sdlo en la es a Set 2 7 send eausos vf od ind worsed i 2p & soprar> bres8 yop sopmama sesoxfeyres se] uD wauD99 ef anb “euRamYy syu ‘opand asnap 1s ‘A ‘oqea ye & wy [e ‘ezopuzymbuen syur soord ow ‘sepruraaiep sejfar seun © eprauros “eayo9j09 ‘esaaduta wun ua peseaton o] ap worsonposd x] awerauas anb feyenvar worsta exsqy “TesIDAFUN Of 2p ePTUGNS HIDUISO By SOF -epnonzed wasia ap sound soy 2p opeperdsep opnuour ¥ oruarui -equssy09 [op J9EIx. v U9pAdA ‘oTTaTEFEUOIOUTY ap searJoadso sadal sas ap [P1208 erumbje e] ap o192y9 J Jod anb sapersos sos -zoatun soun opusdnansur wonoxstysuen pepryesroarum ey zap -oid opand oj9s euoasty ey “opeyoay 4 openats-siweureorgasry conspze 0 opezayT sowsooorsur un 9p rENOWed Amur opesa tun ap esmaots3s9 ¥] v2 uednse anb worstsod ey 9p somwy] Soy ‘ap onuep 4 ugror909 vy ofeq Usuyap 9s seind spun seoyTUID 0 seonpiso souoisnd sedno ‘soxomne sof ap Uorserpats 30d aaz0l2 a8 o]98 wea ‘osgnoURIg EqeIqey onb x] 2p “«sEIGO se] azqOs seigo sv} ap Ug!” ep onb snrupe ¥ asseuBisax anb Arp “seasopoa __ -00 0 sojenteaa ‘seotipod wo) sepeuisap 4 seprooucoar seat 993 v atzmmzaz us off A ‘—Sesryeuzo§ So] Bp vu7wU0.s950 BT “UDI -eaijeueqsop 2p 039239 [> 2] 9p Os89 [2 U9— opErapIsUoD oseus8 jap oonsyraioere spur or2yo [2 afonpoxd ezed seougpt spas sopepardoad set ap (eysood vp exed ‘ojdurafa sod ‘e8vog ua owos) opewqns £ openussues Sore o1ENXD op 21> -odso wun sqweuteatan vransrsqus onb opusnmusad ‘cosajaaou 0 “qenvar o ‘oangod 019939 Jap oayadso ordroursd [2 ood & cood zeysre e opeddy] vey UpInpord ap oduzes [a so apas end souoronjoass set cugponposd ap odumes Jap uoroszturouome vj opegedmose wy ‘anza1 o zf2aou “eys20d ‘soxaup8 soy 2p oun upea ua ‘onb viouasseiumb ap 0 ugrooensqe op BAN99[09 F0qu] vpeduojord & wust wun op oouoisry oronposd yo ‘opaqes urs sgezadnoaz anb spur wesey ou “«pepreseam vj ap o «ernd us -20d» ey ap osodord = “(prey uruory © puowigig oxped [2 apsep) 80210 some 0 ‘oonspre stsiTeUe Jap 4 viBofouamouDs | ap sops20u09 ‘wosqoyel K sosns seasreusray soy “epeprTezeul|> zB] ap o1sodosd x ‘suawyeisadss A “«soapgay sowwea opEoyyT> -vs vy 98 onb sof ¥ eI9UI89 JP sIst[pune sor]. —"3i9 ‘oonparEU! ee. o] 2p ‘ouqury ano ve ‘0 oors90d of op ‘orsEsa3t] of 2P— 5#I9U29 se] sp owsryone; yap vorugied uprseIUN yr] 9p OIA osma “sip [2 sexaqy] ap o199yo Jo a1UaUrTEIOFUT somposd wroUITD zy ap 4 aur [9p se] Ouloo sapea seororsTysMEn sea1Bo] ap viousBsour> 2p Se91918Fy sauo|sIpUCD se] ap Osomnis o1uaTuHTOuOD UN 2p asreosoad & taal anb wysiorronsry a3uowWEpIpIa9p UOISIA eT geongisny sisou -98 vun op setousSunuos soy # wusle ‘eimosqe todaLadxe vun owoo suas vasap as anb of ap OaLoISTY sIstIgTD 2199 GOO FUL as gnb? ‘za anb ap zaqes ap ‘opsquios ced un ordurars ‘ra2e)d [op wore Je 1x cowesus ns rodwos x assouadxe ‘Seago Set ‘ap ugzes sep exed ‘euad vy afta? owe op v1qo wy xopuasduz09 ap zenonsed wunro; wasa euzode pub? “upsvordas our ‘org -eseutouoyse sod ojdwiol> [> 9Anansvos SIreUIT| -ody 20d opegeye sowouny [2— soatpozedruras & ‘soperoueas spur soluarwrien soy sowsnu0sus soprosioany spur a1uOuTEA “iyepor soxoxps2s0 $oj anus optop vas ‘ouruaway oxas ep 4 sep ulwiop sasejo se] ap soquapaoosd soxortz9s9 so] 2p souem ws “yys9 “efaaou 9p PBOFsI2 ENO Jambyeno onb siouansay zokwus ? PPE rp uo ‘onb ‘sejndod joao vf ap onuap anb uoruare x tary] ‘oiduiafe un 2 souopayatun ‘ISy “Sepeisose sauorrsodsyp sey ap ome of zod ‘sapetoos saua8jz0 soy ap wmnbresol wf & (set20} s0j 9p v} ‘S089 2p anuep *K soxaupB so] ap v]) souorarsod sey 9p enbiesaf vy ava wEeuTpsoENxe viouspuadsazz0> von BATOSqO as anb si>ap v grmtuul] 2ur “ugroFEIsuOD ¥ys9 ULUIBHIO dnb sou “oratsodsrp se] & souoroisod sey asmua eono9[eIp PI 9p SISTEUE TP aeaizoususzod sapod op wa[ey & :21U2T2SU0 2p Offa sa0ea se] ap spur sey 4 ‘seprossyo S9pep! Jeno © Te) Vioey eIWIIIO 26 JOILIISE [9 BpUOP Ue ‘TEIDOS UadHIO ns 9p o1npard sauorsrsodstp seq Unies sxcwoiuazay1p wOeA ua adnoo anb eyenxe sousu o spl uopisod yf =p sng uo ‘sopepitiqhsod sj ap of>edse yep orer2U09 opeiso un aod oprunjap ‘dures yop opeururaiap opeis> un ap onuac, a9 ‘odnall yen 0 [8 ua ugredionred “(romps jen © [#2 UD 0 PISIAST [END O [2 UI uo1seorgnd ‘seatsaons souotoisod seise 2p opruss Je auBEP 25 ‘gquauieuorsejor su zea tun woop so ‘odurea un ap eI ANEXO 1 La ilusién biogeifica La historia de vida es una de esas nociones del sentido co- ffiin que se ha introducido de contrabando en el mundo cienti- fico; primero, sin bombo ai platillos, entre los etadlogos, y luego, mas recientemente, y no sin estruendo, entre los sociélo- gos. Hablar de historia de vida es presuponet al menos, lo que no es poco, que la vida es una historia y que tina vida es insepa- rablemente el conjunto de los acontecimientos de una existen- cia individual copcebida como una historia y el relato de esta historia. Eso es en efecto lo que dice el sentido comin, es decit el lenguaje corriente, que describe la vida como un camino, una ‘carretera, una catrera, con sus encrucijadas (Hércules enire el vicio y la virtud), 0 como una andadura, es decir un trayecto, un recorrido, un cursus, un paso, un viaje, un itinerario orien- tado, un desplazamiento lineal, unidireccional (la «movili- ~ dads), etapas’y un fin, en su doble-sentido,-de término y de meta («se abrir camino» significa que alcanzari el éxito, que hard carrera), un fin de la historia, Es aceptar técitamente la fi- losoffa de Ia historia en el sentido de sucesién de acontecimien- tos hist6ricos, que esta implicita en una filosofia de la historia en el sentido de relato histérico, en pocas palabras, en una teo- ria del relato, del relato de historiador o de novelista, bajo este aspecto indiscernibles, biografia o autobiogratia especialmente, Sin pretender ser exhaustivo, se puede tratar de extraer al- ganos supuestos de esta teoria. Para empezar, el hecho de que a vida» constituye un todo, un.conjunto cohereate y orien- 74 tado, que puede y debe ser aprehendide como expresién un: taria de'un «propésitoy subjetivo y objetivo, de un proyecto: Ja nocién sartriana de «proyecto original» no hace mds que plan- tear explicitamente lo que esta implicito en los «ya entonces», «desde entonces», «desde su mis tierna infanciay, ete. de las biografias corrientes, 0 en'los wsiempre» («siempre me ha gus tado la miisican) de las chistorias de vida», Esta vida organi- zada como una historia (en el sentido de zelato) se desarrolla, segin ua orden eronolégico que es asimismo un orden Iégico, desde un comienzo, un origen, en el doble sentido de punto de partida, de iniéio, pero asimismo de principio, de razén de ser, de causa primers, hasta su término que es tambiéa un fin, una cealizacién (telos). El relato, tanto si es biogréfico como aurobiografico, como el del entrevistado que se wentrega» al entrevistador, propone unds acontecimientos que sin estar to- dos y siempre desarrollados en su estricta sucesién eronolégica (cualquiera que haya realizado entrevistas de historias de vida sabe que los entrevistados pierden constantemente el hilo de la estricta sucesién temporal), tienden o pretenden organi zasse en secuencias ordenadas seguin relaciones inteligibles. El sujeto y cl objeto de la biografia (el entrevistador y el entrevis- tado) comparten en cierto modo el mismo interés por aceptar el postulado del sentido de la existencia narrada (e, implicita- mente, de toda existencia). Tadudablemente es licito suponer que el relato autobiogré- fico siempre esta inspirado, por lo menos en parte, por el pro- posito-de dar sentido, de dar raz6n, de extraer una légica a la ver tetrospectiva y prospectiva, una consistencia ¥ una cons- tancia, estableciendo relaciones inteligibles, como la del efec- to con la causa eficiente, entre los estados sucesivos, asi cons- tituidos en etapas de un desarrollo necesario. (Y es probable que de este incremento de coherencia y de necesidad surja el interés, variable segiin la posicién y Ia trayectoria, que los en- trevistados prestan al propésito biogrifico.)' Esta tendencia 1, Véase F, Muel-Dreyfus, Le Métier d’tducateur, Paris, Ed. de Mini, 1983, ae 5, - Et Sige Heme 2qqou Vv) emopeagrus norseoyniais rumrure spus 2] ap anso2d “3p otnos #einan9 ap UY ¥ eauaspe epor £ owmes8 owoo aTNSE! TPE e Tjowan 2s o1Ua}mPewoR oper anb zeRoRRed oe A psuepHoe Uni oEnppUT TNT Of “ozpiny of & exseaouties; of» sop #9 Teas of © a900R8Ied oF9 epoLy “L ap vopsardxo unas ‘woprdps zopeusisop» anb ove ue ‘anb ord “ord aiquiou yp orsandns 10d so aquaptae seu By “OX [2p USD -eourrum ap £ ugpezsmoa ap souorsminsut ap od opor 2u0d -sip 4 avodoad “(eioppy un sod epziuo erzoxsry e] © Borstsodo 30d) epmasuos vor eyoIsry wun ap exoueW ye ‘aiqin|OR “uf ‘ourrupus oion ‘o ajqistaand 2129p so ‘ayqesuodsos 328 un 2p owssrus o8fsu00-vounsuos owto9 vpIpysiw> pepriap! ef oW0> pepyetaiou ej seognuapy & apuan onb “qes0s opunut Tey “(aia ‘erouspyyuos ‘MousrUs ou 9p JEIqEyP [>P “SEPEZTEUOTD -nansut sousur o sew ‘seuo} saruarayIp sey O[sa2eq UorTUazed (owsos) aizez[e103 ove]93 UN ap pepran ef vo oAoMu op ypreideo op 7eren wo wysisuoa spzmb [e2 ow wpepuoyaade op exou “eu toram e] anb opour 9p “sealssons souoPesoyruew sns 2p ‘isos opqiseur 2 ajquioBeur vj ud uoLsINUT vy v 2IqIS20" 59 O19S pono pepnuap! vaso o2q “(er9V9ISG09 ¥uN UD souOFoeITIES “oadox se] ap ofnauza yap £ uoTomaNT vy Ue epep 21qISUDS OSTA Sip 0] ap sisavyys eT ap tauans Zep exed Guy unas “reymasod anb fey visuarstxs vind OX 959 ap ‘opens suamroHO3sIY cave oj 20d ‘opmansucs ayuauratoisty ‘eauapeatnbe [> 3159p 59) souoperuasaadar se 9p A seanoead se{ ap UgT>eayTUN ¥| =p sceatsed souoradaarad sey & o[qnonpamt ‘oanoe ordiound [> sz -aqoy [9 Uo sesIUODUD 2quo epnp wig {sorEINBUIS s9UOII"SUAS Sx] 2p erposdes vy © ajqnonpart ox un ap wrouoisrxe Bf axqos IStr “iduia ayuedorsa9ur ofor4 ye ‘eyBoporsos ef ap saxty] so] 9p 2517 -es ups ‘o1Daja ua Zepuodsaz owo5? “peprjeio owoo A pepran ‘owes epta ¥] ap s2Uaq09 vDustrodxs ep uauned 0 urd ord aonb saqeio0s soursquvzaus sof 2p uoRseno v zIpRy2 apand as ov ost somblens uo org ,¥9!OIF UOLOROAIT TIs2 2p a]qeDosrpur s9 “Sasopelarur sas ap sound zed ‘onb eiauarspo | ap eyosoTs vB] Feadopt ¥ eBqgo epeNy ~w2LI9I87 UOINDAOD waso voqdast anb viouaisexa x] 9p eHOSOIy x 9p A s1uEAI|NOT { squsrayoo eTOISTY OW? ODs9]940U OSMNDEIP [9p PELOHNIPEN ‘worenasardar Bj 2p oLENIGTe Oo] otsvsquo9 9 elms anb sey 9b. 7 “996 ‘rurfewy ‘suojsore ‘enjana anb odie 19 ‘orians wo upponpen fey BZ Bed ‘pggt smarye ap py simeg Susiogs ib sous #7 ATED AOL VT ‘urexay] ugisesdxs 2p opow oasnu un ep woruasU! PT repose ‘owen + stu2a urs ‘eastaordust azdunois wzauew 2p vase anb omens zeds 9p sopogip sya owe “oorun so sajna soy 2p oun peo ‘uozer urs soisondenxmt soyusus2]9 0d opeuoy ‘onuT209 -stp 9 [eax of cowuarutqnosap a1s9 v oprun siuoUestoard eA eurspoul ¥[2A0u. vf 2p omarUTUDApE Jor IOTID-Oqqoy UT yorpur wo) ~rejdwofo uoroezifear us ap Ousstas OM1qUIy [> U2 uotorpen 1369 uoo sodwor anb oprus vey souzmnb op epnce ey auanbar 02189] s9 oanous ais 10g rezi0J= 9p vlep tw opelsp 2g ou wirEID31] UoTorpen vuR Epor anb ‘erouoysiKe F 2p UNF -o2 wolseqasordos wun & ‘e91IOI0r UDISNI] KUN F asFaIIWOS vas zon [ea ‘somuerursaquose 9p yperusyo 4 syuogrUsis viuaND -9$ kun ap B1G97IYOo VTEC yf OWLOD sTDap so “ePOISTY eUN owos epla vf zeEN “epra ap tHOISTY vun snp «oproyTU 818 op woes osod “ermry ap £ opmy 9p eusT] eIZoIsIY eON “OTP un zod epeiuoo wuoisry eum sap 2472990H1 ap Tou [e avodsoy -eyg suodord aonb eoisypue owtos epia e] 9p YORTUYEP tuo pepizeyo peo UoD esoada 28 ‘ouinf vy & opyne py TOUATHE 2p ¥ppaou x xod epeerjoquats ‘agop emidns wise “uoTD2—z [99 30111989 ap wistaariua) sa -ugjeambs ssuorenuis ap HeIpeur o eidaxIp voustedxa us ap uorury uo ‘ugioeBnseauT 2p UpIoEMNS e] 2p ous0} as oper -saaut [9 anb 2uafssu09 sousur o spur ugToeUasasdas vf a1UeIP -2ur oumyg sod “eyouspytos F] wasey “ea19TOID0s upIaeAseaUT 2 ‘o8o]o190s Jo Oaqes WIS ‘ssDeK sey ap Spu se] se anb TEGO oponSozraquT ap oaens eUNso} ¥IS9 9psop Tere Espod “UOTDE] -28 se eaxjndyurum eed jpnbe op prnde ej unas 4 ‘opr8ox -2gut J2 4 xopedoszaqur [9 92709 eartalgo efauesstp ey UNBas ‘onb © vonseBussaur ap vores x awerpaur ugiquie; A “(eis0rsTy ‘owos epra ef ap worseussardar ev squaFOYUT s9 amb of opor A eBojouoss ef 10d ugrsednsoaid e] owos) aueBoxo11 [2p “ saquat2suoout soxsondnsoad soy syuerpow ‘so[eioyo souorsensis sey 9p yife su CyonW asiouodu © URZepua TerOHO eyE2H01q “gt ap sakay sey anb souodns syunred opos 4 “(suoperozepuos. * ap qeB0qr voroiqryx® 0 pepnup! 2p uoredinsn sed ‘seorpumat _nd vopenasead vy ISP SORTER Sa 9p Odor {7 GAT "~opruaigo ossnosrp Jap opruaquos [> A eussoy ef rwuTET -roiop © siwome]quTaaut adnqinuod ugioeBAsoAUr ap UODEMIS vidord 37 s3nd opirayjo ¥ ‘gis anb [> Wo Opeasau jop Jeio0s pep RS va wwe “pron va pia 9p oraz Jo A fowsia oun o1qos Osrnostp Jo 59 onb cowards op FpROnTeT aS] HSE Ueoyde 36 opesiows un ‘A. sunqoy un anue vorsE|a: H UO SOSROSIp SO] Bp uGTInpord ‘ej uals anb 893] Se] “sodns soy nue exuonsua as oun ab soy ue sopr8ajord sopeasaw sosa wo tredus onb vsuspifuor +e ap eai8o] ¥] ap 4 sopeBoqje asus soumuy sorqueszazu so] 2p odwon owsna qe asopuylare ‘1 ‘e 59 arty] ofm9— sofefago souoTs r -oxeoxtaiur soy e vusrmoxde 9s spur ogueno “ewoUTEpERy of onb -ay “erjonpiie saxeaSp 20} 9p vpfseuaeaadas 2p 2094 Copeazaego ‘opeatsadure yop upiorcanaidar ep ‘esareyg G7 soppedse soy ups jexodion #3¥2y ¥f 2p SODOIDELEA Se, 33905) 1 ‘our vy anb tmndae sowarm oYjants a9eg run U2 UszalAuOR ej anb SojeD0r soPde> S01 aps snd 01 3p & ood ap opmtpandap souotnra ypc 2p eus203 oy ofnq apususede [a> rq siootmedoxd Up}eSUNp Fy ope Sab pepeeptstpar Msp OB yy 9p £ "Terayo wyEBorg “eA umm und “PLAID OpEISo ap EYoN “PepNUapt op roused ‘euosied ¥ 2p [eee oPEUasozd vl ap [eSYo o[spow ye syur oVUeY asrEUITE -oid v 9puan epra ap oxtjar fp anb seuodns saruuzad opoy, ro8nsea [2 2oeped anb jonbe ap 4 usuiuo [2 opreutos ey onb janbe ap odwor Jap Fife spar pepruspr x 2p uoPeumyFe x] suod -nsaad euapuos rpor sond ‘Sajeuad sauoroues seq 2p 0 ‘ox -98 9p 0 ouppi9 ap sorenuod soy owo> ‘ourla; oznary un URI -oxdwoa anb sorentiod soj 2p ouion “(pepisedesuy etm 0) pepr> -edeo wun a[qisrenaast vunnog ap weznUEsed anb sopnzz/izsa2 So] ap wen 2s 1s o1es ‘ozed ore] x asrany un werorur anb soorpHz -nl soxoe so] sopor ‘omuotpexoud spi “uprquiea & ap sore $0] sopo usuodasard anb jeuiwou of ap 2] 9p openasod Ja ua o303}9 UP sopor UrIUDISE 26 § -wou yop 948 ¥ adeansur feos Uapro ja onb ‘seot9HSTY SoU -orenionyy se] ¥ s1u9puacsEn “[eII0s eIDUIS9 op aieds> vaso ap poiaifo uptadiuasap exapepiaa wun welfoxesap anb ‘sajqisod sopunur soj spor exed sepryya so9p so ‘sepidpz seuorpeusisop nos wpiqurE ‘opelssy [op EpUeNE ef vod & jox1UOD fe oleg sop -en399}9 ‘uptongiazo ap (soutnsjos £ soorqnd opnusu 2) sore (908 pepRUDp! | kIOGE|D 95 S9TEND SO] 9p SABI ¥ SOAIS -sans UPIORUTWOU ap © UOTIMINSUT ap SOits SOT SOPO op oF@PEP 29a onalgo [> adnurastio> ‘feIp0s eIou=Istx9 F] ¥ 059008 Jp FoFEL anb jeanneur vossransur ap om [9p om “TAI> opese ep sore So] ‘Soprereysuos opuerusrede ‘ustajyrus aonb & soorpyzn! somaya soun wsose jar Lo] wf anb se] woo voossed eum ¥ sep <<] (‘219 ‘pepo ‘oxos ‘pepreuorsed) sopepordosd 9p oiuntoos 2389 ap aTp9p $9 ‘pia39 opujse 12 eusey] os anb oF ap (erouErsns y s199p Zoperaar vaas) sxzodos 2 s9 o1dosd axquiou f> ‘Jy

S-ar putea să vă placă și