Sunteți pe pagina 1din 220

Tratado De Ifá

Uso exclusivo de Babalawos


INTRODUÇÃO
Este exemplar da coleção TRATADO DE IFA. Nos mostra
em suas páginas quase todas as cerimônias de Ifa que um Babalawo deve saber. As quais
estão concentrados e numa forma de fácil
compreensão.As cerimônias de Ifa constituem um valioso documento que vão suprir as
necessidades prioritárias do sacerdote de Ifa no processo de aprendizagem no primeiro ano
e aumentarão o conhecimento nos que são estudiosos do ifismo e seguidores de Orunmila.
com este livro não pretendo estabelecer regras nem parâmetros de Ifa, nem estabelecer
linhas de conduta, mas, pretendo estabelecer um guia de estudos, o qual nunca haja exis-
tido e que seja de ajuda aos novos sacerdotes de Ifa, aos quais Orumila dá sete anos em
seu aprendizado inicial(Iwore ogbe). Como também tratar de buscar a organização de nossa
religião quanto as suas cerimônias, já que se outras religiões são organizadas e têm seus
guias de estudo , devemos pensar em não ser uma religião desorganizada( Ejiogbe).
Por outro lado, considero que este exemplar é uma importante contribuição ao
conhecimento de nossas raízes africanas, que foram transmitindo-se de geração em geração
por um sistema oral, e agora estamos colocando num grande livro.
Esperamos seja esta expressão literária um grande aporte de organização e sabedoria a
todos aqueles irmãos que necessitem desse instrumento para melhor tratar os problemas que
assolam a humanidade, e sejamos capazes de reduzi-los e de dar uma vida mais próspera
para o mundo.
O autor.
Só a desgraça da fatalidade
Pode ser reparada por ele
Pois ele é o Rei das grandes possibilidades
Sua sabedoria é infinita
Assim como seu poder contra o mal
Ajusta a força do mundo

1
Quem é? Orunmila-

REZA INICIAL
ORUNMILA ELERI IPIN
IBIKEJI OLODUMARE,
AJE JU OOGUN
OBIRITI, A PI JO IKU DA
O LUWA MI, A TO IBA JAYE
ORO ABIKU JIGBO
OLUWA MI, AJIKI;
OGEGE AGBAYEGUN
ODUDU TINDU ORIEMERE
A TUN ORI TI KO SUNWON SHE
A-MO-IKU
OLOWA AIYERE
AGIRI ILE LLOGBON
OLUWA MI; AMOIMOTAN
A KO MO O TAN KOSHE
A BA MO TAN IBA SHE KE.
TRADUÇÃO:

ORUNMILA, testemunha do destino,


Segundo de Deus,
És mas eficaz que a medicina
Tu és a órbita imensa
Que afasta o dia da morte
Meu senhor todo poderoso, salva-me.
Espírito misterioso que luta com a morte
O primeiro dever é saudar-te pela manhã
O equilíbrio que ajusta a força do mundo
Tu arte, cujo esforço é reconstruir a
Criatura de sua má sorte.
Reparador da desgraça e da fatalidade.
Aquele que conhece a imortalidade
Senhor, Rei das grandes possibilidades
Perfeito na casa da sabedoria
Meu Senhor infinito em conhecimento
Por não conhecer-te bem somos inúteis
Oh, se pudéssemos e conhecêssemos bem a Ti
Tudo seria melhor para nós.

CAPITULO I
1. MO-JUBA (Eu rendo homenagem)
Antes de apresentar este capítulo gostaria de dar algumas explicações sobre o significado

2
da utilização, no sistema de divinação de Orisha-Ifa em Cuba, do significado da palavra
mojuba.
1.

O significado deste vocábulo Yoruba em nosso idioma é o seguinte: Render homenagem.


Render = entregar-se
Homenagem = celebração de algum ato em honra de uma ou várias pessoas.
Reafirmando estas palavras extraídas de nosso dicionário de língua espanhola, Mojuba não
é mais que: entregarmos ou rendermos honras às deidades Superiores, como a nossos
ancestrais tanto de sangue como religiosos e invoca-los para que nos acompanhem em
algum ritual que vamos realizar, buscando firmeza neles.
Em nossa prática diária de todo ato religioso ou ritual, é utilizado MOJUBA.
Como podemos ver, é o principal ritual e o de maior prática dentro do sistema de divinação
de Ifa.
Este mesmo MOJUBA pode ter variantes segundo a casa religiosa, mas, em essência é
muito parecido.
O mojuba que a seguir daremos é um exemplo, o qual está amparado por sua tradução em
nosso idioma, pois nos dará a conhecer o que estamos invocando, já que em alguns casos o
oficiante não sabe ao que está se referindo, pois aprendeu de memória através da repetição.

MO-JUBA AGBA OLOFIN


MO-JUBA AGBA LODE
MO-JUBA AGBA IRAWO
MO-JUBA OSHUPA
MO-JUBA AGERE MO-JUBA (REZA INICIAL)
MO-JUBA IRUNMOLE OJU KOTUN
MO-JUBA IGRAMOLE OJU KOSI
MO-JUBA OLORUN, AKOKO I RFRE
OLORUN TI MRE LOKE, FRU WA AIYE
KT OLOFIN, ERU WA AIYE MO FOJU
GBA OLORUN
OMI TUTO, ONA TUTO, ILE TUTO, OWO TUTO
OMO TUTO, TUTO ARIKU BARAWA
OMI FUN EGUN, OMI FUN ILE, OMI FUN OLORUN
AGRE JI OLORDUMARE GBOGRO ARA ONU
IGBA E. LONI (Nome ou apelido familiares de sangue Ex: avós, pais, etc.)
IGBA F. LONI (Nome, apelidos e Odu da Ifá de Babalawos mortos de seu ramo ou
familias e outras importantes.)
IGBA E. LONI (Iyalorishas, Babalorishas, nome e apelidos e nomes de Santo)
ASHE, GROGBO AWO OTOKU, IYALOSH OTOKU, BARAI OSHA
OTOKU, OMOKEKERE OTOKU, GROGRO EGUN ILE
GROGRO EGUN ARA, GROGRO EGUN TI MRF LAIYE
TI MRE LESE OLORDUMARE
OTUN OWO, ORA OSI NI LOWO SHE
ASHE BABA, ASHE YEYE, ASHE OLOFIN, ASHE OLORDUMARE
ASHE OLORUN, ASHE OLUO SIGUAJU (Nome, Apelido e Odu)
ASHE OTUBONA (Nome, apelido e Odu) ASHE APETEBI (Nome , apelido e

3
Odu, ASHE LORI MI, ASHE LOWO MI.

ASHE GBOGBO AWO, IYALOSHA, BABALOSHA, IWORO KOVA ILE

ASHE ASHEDA TI NKO ODU IFA GBOGBO AIYE


ASHE ADORDA TI NKO GBOGBO AGBA NI MORAN
ASHE EBO, ASHE TO, ASHE AIKU BABAWA
IGBA (SANTO) EMI OMO ODU (X) AWO ORUNMILA.
Tradução:
Eu rendo homenagem ao Grande Olofin
Eu rendo homenagem ao Grande Espaço
Eu rendo homenagem às estrelas
Eu rendo homenagem à Lua
Eu rendo homenagem a terra
Eu rendo homenagem às 400 deidades que vêm a minha direita
Eu rendo homenagem às 200 deidades que vêm a minha esquerda
Eu rendo homenagem ao sol e rogo ao sol por bom tempo, ao sol quando está na montanha.
Os escravos vêm ao mundo saudar Olofin eu contemplo e recebo o sol.
Água fresca, caminho fresco, mãos frescas, inteligencia fresca, fresca a saude de nosso
pai (maior).
Água para o morto, água para o solo, água para o Sol, nós acompahamos e
levantamos a Deus e todos os defuntos familiares.
Te saúdo hoje (familiares de sangue)
Te saúdo hoje (Babalawos mortos)
Te saúdo hoje (Santeras e Santeros mortos)
Sabedoria de todos os adivinhos mortos,santeras mortas,santeros mortos, crianças mortas,
todos os mortos da casa, todos os mortos familiares, todos os mortos da terra que vivem ao
lado de Deus.
A mão direita é quem agarra a esquerda, é a que trabalha.
A bênção de meu Pai, de minha Mãe, de Olofin, do Criador,
A bênção do Sol, do maior dos adivinhos (nome, apelido e Odu), de
quem com seus olhos cuida do caminho.
A bênção de quem invoca a semente de Ifá.
A bênção da minha cabeça, de minhas mãos, de todos os adivinhos, das
santeras, santeros e da gente que vem à minha casa.
A bênção de Asheda, que mostra as figuras de ifa para todo o mundo.
A bênção de Akoda, que ensinou a todos los maiores o conhecimento.
A bênção para sacrificar, para dirigir, para a saúde do nosso Pai.
Saúdo (Santo) Eu, filho do Signo, adivinho de Orunmila.

1.2. OSHE BILE ( jogo com obi)


OSHE BILE ODU IRE OBI AWO
ADIATOTO ADIFAFUN ALAKETA
OSHE VILE ODU IRE OBI AWO
ADIATOTO ADIFAFUN ALADESISI
OSHE BILE ODU IRE OBI AWO

4
ADIATOTO ADIFAFUN ALAKETU

2.
OBI ATANU KO MA JE ALADETA
OBI ATANU KO MA JE ALADESISI
OBI ATANU DO MA JE ALAKESISI
OWO MI ALA EBE OBI IFA OWO
ILE MO OKU O, A PE YE
Figura bendita ,segredo do obi de Adiatoto,o que foi profetizado por Ifá para:
ALAKETA, ALAKESISI, ALAKETU
Ao obi derramamos para que dele constantemente coma Alaketa, Aladesisi, Alaketu.
Minhas mãos vêm rogar ao obi de Ifa com as mãos.
Terra, eu te saudo, nós convocamos para perguntar.
1.3. APRESENTAÇÃO
Para apresentar as pessoas, se tocará as seguintes partes do corpo:
Cabeça AGO ORI
nuca AGO IPAKO
garganta AGO OFUN
ombro direito LAPA OTUN
ombro esquerdo LAPA OSI
ventre OLU YUN
joelho direito ITAN BORUKU
joelho esquerdo ITAN BORUKU LODE
Pé direito ELESE KAN
Pé esquerdo ELESE MEJI
Mão direita OWO OTUN
Mão esquerda OWO OSI
ARIKU BABWA (Se apresentará a parte de cima das mãos)
1.4. SAUDAÇÕES
Retirar-se da casa: -ONARE O
Tradução:
A bênção do caminho
Canção geral : OSHE MI NI HE
Tradução:
Meu trabalho está bom.
- MO FORIBALE IFA
- MO FORIBALE OLUWO SIGUAJU
- MOFORIBLE OYUBONA
Tradução:
Eu ponho minha cabeça e toco o solo de Ifá.
Eu ponho minha cabeça e toco o solo do divinador maior
Eu ponho minha cabeça e toco o solo de quem com seus olhos cuida do caminho.
Responde o Oluwo maior ao levantar-se o afilhado:
BOBO TU ASHE
Tradução:Te cubro com todas as bênçãos.
Saudação a Orunmila:
ORUNMILA IBORU

5
ORUNMILA IBOYE
ORUNMILA IBOSHESHE

Tradução:
Os sacrifícios são oferecidos.
Os sacrifícios são satisfatórios.
Os sacrifícios estão realizados.
1.5. SAUDAÇÃO COMEMORANDO TEMPO DE FEITURA:
O mesmo MO-JUBA, eliminando a saudação aos mortos.
IGBA (Ao santo correspondente) EMI OMO ODU (fulano de tal) MBO TO LO SI ILE
IYALOSHA O BABALOSHA.
IYO LONI EJUN (Anos correspondentes) IBUJOKO OSA SARA IWOR. IKU UMLO,
ARUN UNLO, OFO UNLO (todos os osobos) NI IRE AIKU, IRE OMA (todos os ire)
MOFORIBALE (Santos).
Eu, filho do Odu de Ifa ral, venho a casa da Santera/o (nome e/ou apelidos), que no
día de hoje tantos anos de assentar Santo celebra con as pessoas, para que a morte, a
enfermidade, a perda, etc.., se vá e venha a asúde, a inteligencia, etc.
1.6. OS QUATRO PONTOS DO TABULEIRO
ORORI OPON ................................................... CABEÇA DO TABULEIRO
ELESE OPON ................................................... PÉS DO TABULEIRO
OTUN OPON ................................................... DEREITA DO TABULEIRO
OSI OPON .................................................... ESQUERDA DO TABULEIRO
ATENA BAYE ................................................... a escritura toca ligeiramente o centro
1.7. APRESENTAÇÃO DOS PONTOS CARDEAIS AO OBI
ATI KU OJO Eu saúdo o día
ATI WO ORUN Eu saúdo o Sol.
IRE LODE Bendito o Espaço.
AGBO ORUN TI Nós escutamos a voz.
O MI YI Daquele que fala girando.
1.8. REZA PARA ACENDER A VELA
OWORI IROSUN
REZO: AWO IKU KU
AWO ITANA
MAFUN ASHE
Tradução:
Adivinho da obscuridade
Adivinho da claridade
Constantemente dão bênçãos.
CANTOS:
ORISHA AWO IKU KU
ORISHA AWO IKU KU
(Santo) ITANA
LOBI MI KA ORI INA
ORISHA AWO IKU KU
Tradução:
O santo adivinho da obscuridade

6
(santo) com a vela
no alto eu ao redor da cabeça ilumino
3.
1.9. PARA CONTAR DE UM ATÉ VINTE.
OKAN UM
MEJI DOIS
META TRES
METNO QUATRO
MARO CINCO
MEFA SEIS
MEJE SETE
MEJO OITO
MESAN NOVE
MEWUA DEZ
MOKANLA ONZE
MEJYILA DOZE
METANLA TREZE
MERINLA QUATORZE
MARUNLA QUINZE
MERIN DILOGUN DEZESSEIS
MEJELA DEZESSETE
MEJOLA DEZOITO
MESANLA DEZENOVE
OOGUN VINTE
1.10. NOME DOS MESES DO ANO
OSHU EPELE JANEIRO
OSHU SERE FEVEREIRO
OSHU ERENA MARÇO
OSHU YGBE ABRIL
OSHU ERIBI MAIO
OSHU OKUDO JUNHO
OSHU OGEMO JULHO
OSHU OWEWE AGOSTO
OSHU OGUN SETEMBRO
OSHU OWARA OUTUBRO
OSHU BELU NOVEMBRO
OSHU OKPE DEZEMBRO
10.11. DIAS DA SEMANA
SEGUNDA: OYO-AYE dia do éxito financeiro.
TERÇA: OYE-Y SEGÚN dia da vitoria.
QUARTA: OYE-RIRU-EYORU Dia da confissão.
QUINTA: OYE-ASEE DAIYE dia da nova criação.
SEXTA: OYE-ETI dia da contrariedade.
Sábado: OYO-ABAMETA dia de três resoluções.
Domingo: OYO-AIKU dia da imortalidade.

CAPITULO II
2. GENERALIDADES DA MATANÇA
2.1. ORDEM DA MATANÇA
1er. ESHU (ELEGBARA), OGUN, OSHOSI, OSUN
2do. OBATALA
3ro. OJA
4to. AGANJU

7
5to. OSHUN
6to. SHANGO E YEMANJA

4.
NOTA: o anjo da guarda sempre comerá por último.( Orixá Olorí )
Quando for dar comida a Oya, retire-a do quarto de Santo, para que possam comer
YEMANJA E SHANGO. Estes três não comem juntos.
2.2 ANIMAIS QUE CADA SANTO PODE COMER.
os Guerreiros podem comer:
Cabrito, frango, galo, pombo (excepto ELEGBA), angola (excepto ELEGBA),
codorna.
OBATALA:
Cabra, galinha branca, pombo, codorna, angola.
OJA:Cabra, galinha, angola, pombo, codorna.
OSHUN:Cabrito capado, galinha amarela, pavão real, pombo, codorna, angolas.
AGAJU:Cabrito, frango, angola macho, codorna NOTA: para este santo se coloca vinho
seco e não água.
SHANGO:
Carneiro, tartaruga, galo, angola, codorna.
YEMAYA:
Carneiro, pato, galo, ganso, codorna, pombo, angola.

2.3 ORDEM DE HIERARQUIA DOS ANIMAIS


Carneiro ABO
Ovelha AGUTAN
Cabrito OUNKO
Cabra EURE
Tartaruga AJAPA
Ganso AGBE
Pavão real
Pato PEPEIYE (KUEKUEYE)
Galo AKUKO
Frango OSIADIE
Galinha ADIE
Pombo EYELE
Angola ETU
Codorna APARO
2.4 PARTES DOS ANIMAIS
ALA Parte que cobre o estomago
ELESEKAN ELESE MEJI Patas.
IGATA IGAYA Costelas.
GEGE AIYA dorso
GEGE IRU Rabo
ODOKI, OKOFA, OKAN fígado, rins, coração.
IDA OTUN, IDA OSI ABOYUN as laterais e centro da barriga.
AJABALA IKU ARUN Centro da barriga.
EPON MEJI testículos.

8
KUN MUNIKUN ASHE pescoço.
ABO IRE O Couro.

5.
2.5 CANTIGAS PARA MATANÇA:
OBA: YANKIYAN YANKIYAN IKU OLORUN
CORO: BARA YANKIYAN YANKIYAN OLORUN
BARA YANKIYAN
OBA: YA WESE IKU OLORUN
CORO: BARA YA WESE YA WESE OLORUN
BARA YA WESE
OBA: OGUN SHORO SHORO
CORO: EYE BALE KARO
OBA: (nome do orixá) DEKUN
CORO: ERAN EKUN NJE
OBA: EJE SI MOYURE
CORO: EBI AMA EJE SI MOYURE EBI AMA.
OBA: EJE LORO EJE LORO
CORO: EJE EJE LORO EJE
OBA: IRUNMOLE EJE IRUNMOLE EJE
CORO: EJE IRUNMOLE EJE EJE
2.6 COLOCAR AGUA
OBA: IRO KO ISO OWO
CORO: IRO ERO KO ISO ERO
OBA: ERO KO ISO EROKO MA
CORO: IRO ERO KO ISO ERO
2.7 COLOCAR MEL DE ABELHAS
OBA: BARA I LA WE OYIN O
BARA I LA WE OYIN O
ODU MAMA LA WE OYIN O
BARA I LA WE OYIN O
CORO: BARA I LA WE OYIN O
BARA I LA WE OYIN O
OKU MAM LA WE OYIN O
BARA I LA WE OYIN O
OGBE ROSUN NTELE ATIDE KUN ATIDE
2.8 RETIRAR PENAS
OBA JA ORUNMILA HURUN HURUN MOLE PIN (KUIN)
CORO: HURUN MOLE KUIN HURUN
2.9.ENFEITAR
OBA BOBO BO MI
CORO: E RA BOBO BO MI EJE

TRADUÇÃO DAS CANTIGAS DE MATANÇA:


Com passo firme o morto vai ao céu
Tocar o corpo e com passo firme vai ao céu
Está satisfeito de lavar os pés

9
O morto vai ao céu.
OGUN está agitado
O sangue , cai e se derrama
(orishá) rasga e come
o tigre come o animal
vai beber o sangue com voracidade
continua com fome e vai tomar o sangue com voracidade
o sangue vai cair
sangue para as 400 deidades
deixa no cair como gotas com as mãos
deixa no cair como gotas frequentemente
tocamos o corpo e estamos lavando o corpo
estamos lavando com mel a imagem
estamos constantemente lavando con mel
OGBE IROSUN caminha sobre a Terra
E chega a cortar em pedaços
E chega rasgando
ORUNMILA com as penas limpa o piso para terminar
Com as penas limpo o piso para terminar
Cobrindo-o e cobrindo-me
A carne cobrimos e eu cubro o sangue.
2.10. CANTIGA PARA CORTAR A CABEÇA, (animais de 4 patas)
OBA: O GEGE NIRE O
CORO: LERI AGO GE
O GEGE NI RE O
LERI AGO GE
OBA: O MA OBE LERI O
CORO: A KURA KUTAN
OMA OBE LERI O
A KURA KUTAN
Tradução:
O cortar para bemdizer
A cabeça com permissão cortamos
Ele continua com a faca na cabeça
Aquele que mata o corpo é com a morte
e continua com a faca na cabeça
Quem mata o corpo com a cabeça termina
2.11.LEVANTAR O ANIMAL DO SOLO (Retirada)
KU MI NI
IKU MI ERAN
Tradução:
O morto eu carrego
Do morto carrego a carne
2.12. A CABEÇA DANÇA
A TORI A TOBE
A TOWA O
A FAI MA LERIO

10
A FARI MA LERIO

6.
A DEDE RE MO NI
A DEDE RE MO NI A DEDE RE
ERELI (Animal) FUMI (ORISHÁ)
A DEDE RE MONI A DEDE RE
CANTIGA:
TETE LERI O BA TOWA O
TETE LERI O WA FUMI
Tradução:
Nós colocamos a cabeça
Nós a colocamos, nós
Estamos colocando OH
Nós exibimos a cabeça
Constantemente a cabeça OH
Aquilo que constantemente cortamos
E eu permaneço complacente
Cortamos a cabeça dele (animal)
(Orisha) rapidamente pega e saboreia
rapidamente pega a cabeça
e me oferece.

2.13. TEMPERAR A CABEÇA:


OBA: EPO MA LERO
EPO MA LERO
CORO: AJALA EPO MA LERO
OBA: IYO MA LERO
IYO MA LERO
CORO: AJALA IYO MA LERO
NOTA: no caso de Obatala, a cabra se tempera com efun, e manteiga de cacau.1
OBA: ORI MA LERO
ORI MA LERO
CORO: AJALA ORI MA LERO
OBA: EFUN MA LERO
EFUN MA LERO
CORO: AJALA EFUN MA LERO
Tradução:
Epô constantemente untamos o espírito da cabeça
Sal constantememte untamos o espírito da cabeça.
2.14. CANTO PARA AS FACAS.
Depois de fazer a matança, se realiza uma cerimônia que é dar obi a faca, que
se prepara da seguinte forma:
Se tomará um prato, onde se porá os seguintes ingredientes:
EJA Pescado defumado
EKU jutia defumada 2
-----------------------------------------------------------------

11
1, cascarilla substitui o efun na falta deste / manteiga de cacau substitui banha de orì .
2. jutia, animal originário de Cuba, é comida de Exu, equivale a preá.

AWADO IÑA Milho tostado


ORI manteiga de cacau
EFUN cascarilla
OTI aguardente
OÑI mel de abelhas
ERAN KEKE pedaços de carne de KUNMU NIKUASHE
OBI
EKO O AKARA akarajé ou pão.
ATITAN ILEKUN lixo ou terra de frente da casa
ODOKI GBOGBO ERANKO pedacinhos de fígado de todos os animais ( da matança)
cozidos.
Pega-se as facas que trabalharam na matança, limpa-se e unta-se com epô.
Estas facas colocamos em frente a OGUN e se cobre com os ingredientes do prato.
Se tomará una ETU (guiné ou angola), a qual se apresentará a todos os que participaram do
sacrifício, tocando de frente e em forma circular ao redor da cabeça, no sentido contrário
Aos ponteiros do relógio, com a seguinte cantiga:
CANTIGA: OBA: ORISHA FI FETU
CORO: ARA GOGO
ORISHA FI FETU
NOTA: Não proceder assim com os filhos de Eshu.
Tradução:
Ao Orisha pomos a Etú
Ao corpo vivamente.
Depois de feito isto, se matará la dangola e se dará eje a todos os Orishas e as facas.
Posteriormente se dará Obi e Omi Tutu às facas (OBE) y a OGUN, dando-lhe conta dos
Animais que foram sacrificados a cada Orisha ,nome da Iyawo para qual se assentou Orisha
e de seus padrinhos.
Depois se cantam vários cantos para Ogun.
CANTO:
MORI YEYE YEYE
MORI YEYE YEYEO
OGUN ALAGUEDE
AWA NILEO OGUN MARIWO
AWA NILEO OGUN MARIWO
OGUN FOMODE ENNATERE
MARIWO OGUN DE BAMBA
OGUN ARERE ILE BOMBO LOKUA
OGUN GUANILE OGUN GUALONA
ILE BOMBO LOKUA ARE
AWA NILE AWA NILE KOMANSHE IYAWO AWA NILE
OGUN ARERE KOMANSHE IYAWO
OGUN SHIBIRIKI KOMANSHE IYAWO
OGUN MEJI MEJI KOMANSHE IYAWO

12
E’ ANFEREYO OGUN ARERE ANFEREYO
OGUN MEJI MEJI ANFEREYO

7.
IBA SHEKE SHEKE MO FO OGUN
IBA SHEKE SHEKE MO FO OGUN
IBA SHEKE SHEKE MO FO OGUN
Aquele que está cantando dança com a faca na mão.
Depois recolhe-se tudo que está no chão e faz-se um embrulho e se limpa a todos os
participantes exceto os filhos de Eshu, tudo isto se fará desde o fundo da casa até a
porta,com a seguinte cantiga:

AGO ORI A LA KASHU


Depois leva-se o embrulho para a mata.
2.15. CANTO PARA MATAR A TARTARUGA (AJAPÁ)
AJAPA LO DA PARA REO
AJAPA LO DA PARA REO
AJAPA LU OSANYIN
AJAPA LO DA PARA REO
AWUN LO DA PARA REO
AWUN LO DA PARA REO
AJAPA O LU OSANYIN
AJAPA LO DA PARA REO
AJAPA, AJAPA
Tradução:
O ajapa vamos quebrar
Golpeando o corpo e cortando
O ajapá se quebra para OSANYIN
A tartaruga vai se quebrar
Golpeando o corpo e cortando
A tartaruga se quebra para OSANYIN
2.16. REZAS PARA ORUNMILA
REZA 1
ORUNMILA APA LOSIYAN ONA WEDE ODUDUWA
APUANI EMBOROTI ORUNMILA ISOTA
KAKA FOWOTIKUN AFAITI BAYE EWATITUN AWO
ORUNMILA AWO ELERI IPIN BARABA NIREGUN
AGEDEGEYO OMO LOYEKUN ORUNMILA ISOTA
REZA 2
ORUNMILA ELERI IPIN IBE KEJI OLORDUMARE
ONI TUMO AGBEDEGBEYO APA LOSIYAN
WI ODUDUWA SHE ISHE MINI
ORUNMILA SHOMO SHOMO
Tradução reza 2
ORUNMILA, testemunha final (testemunha do destino)
Segundo de Deus, que entende todos os idiomas
Que faz divinações nas controvérsias

13
Disse ODUDUWA abençoa meu trabalho
ORUNMILA cuida de seus filhos

8.

Reza a ORUNMILA para iniciar o día.


ORUNMILA ELERI IPIN
IBIKEJI OLORDUMARE
A JE JU OOGUN
OBIRITI APIJO IKU DA
OLUWA MI ATOIBA JAYE
ORO ABIKU JIGBO
OLUWA MI AJIKI
OGEGE AGB AYE GUN
ODUDU TI NDU ORI EMERE
A TUN ORI TIKO SUNWON SHE
AMOIKU
OLOWA AIYERE
AGIRI ILE LLOGBON
OLUWA MI AMOIMOTAN
AKO MO O TAN KOSHE
A BA MO TAN IBA SHE KE
Tradução:
ORUNMILA, testemunha do destino
Segundo de OLORDUMARE
És mais eficaz que a medicina
Tu és a órbita imensa
Que afasta o dia da morte
Meu Senhor, todo poderoso, salva-me
Espírito misterioso que lutou contra a morte
O primeiro dever é saudar-te pela manhã
Equilíbrio que ajusta a força do mundo
Tua arte, cujo esforço é reconstruir a criatura
Da má fortuna
Reparador da desgraça e da fatalidade
O que conhece a imortalidade
Senhor Rei das grandes possibilidades
Perfeito na casa da sabedoria
Meu senhor infinito em conhecimentos
Por não conhecer-te bem somos inúteis
Oh, se pudéssemos conhecer-te bem
Tudo seria melhor para nós.
O sacerdote de Ifa deverá começar o dia com esta reza, pois nela se encontra
A relação literal e perspectiva entre sua voz e seu espírito guardião ORUNMILA.
2.17. O COCO (OBI)
Seu significado é o seguinte:
O – Quem

14
BI – pergunta
Pelo qual , OBI significa: QUEM PERGUNTA

9.
O OBI é regido pelo deus OSHUPA (a lua), deus da divinação.
Os odus que predizem OSAIN ELEYE OGBE TUA
64. OSAIN BANKOKO, OZAIN BANKOKO EWE EWE EWOSI OSAIN YOYOBI OSA
LOFOREYO
65. OSAIN YOYOBI, OSAIN YOYOBI EWE EWE EWOSI em com ele são:
OSHE BILE – nascimento como divinador.
OTURA OWONRIN – foi onde o OBI se encheu de orgulho e foi amaldiçoado por
OLOFIN a ser jogado no solo.
BABA EJIOGBE – veio ao mundo e se comunicou com seu anjo da Guarda através dele.

O obi é um sistema de divinação regular usada en Cuba. Tem 5 posições que mostraremos a
seguir. Não é sistema de divinação para consulta, mas, para perguntar.
OKANRAN OYEKU Quem pergunta ao morto.
ALAFIA Paz (tranquilidade)
EJIFÉ 2 felicidades (dois são os que estão de acordo)
ETAWA 3 segredos (tres estão contemplando)
OKANRAN 1 caminho (um é o que castiga)
OKARAN YEKU: é a maior entre as cinco posições do obi na hierarquia. Nesta posição se
pode perguntar ao morto. É sinal de mau agouro, ameaça de algo ruim.
Esta caída está fora dos segredos de OSHE BILE. Não é uma resposta negativa,
Somente indica a presença de um morto, bom ou mau.
OKANRAN: É segunda caída do obi em hierarquia, regida por ALAKETU, primeiro filho
de OSHE BILE e é o que tem o poder da morte. Sua resposta é negativa e indica
que os acontecimentos não são bons e chama a atenção do consulente de que algo
falta ou está sendo mal feito.
ETAWA: é a quarta caída do obi em hierarquia e é regida por ALAKESISI, o terceiro filho
de OSHE BILE e é o que o poder do bem e do mal. Sua resposta pode indicar que tudo está
bem ou mal, não é confiável, é amigo pessoal de Eshu. Sua resposta é favorável quando se
pergunta a Exu para o mal, com esta caída tem que se jogar de novo para saber da realidade
(KINISHE) que se quer.
ALAFIA: A quinta e última caída do obi está regida por ADIATOTO, filho adotivo
de OSHE BILE, o qual tem o poder da benção. Vive em EJIOGBE, representa a
guerra e a paz, não é muito confiável, pois depois do riso, vem o pranto.
OKANRAN OYEKU Lua nova
OKANRAN Lua cheia Negativa
EJIFE quarto Minguante
ETAWA Cheia Positiva
ALAFIA Lua plena

CAPITULO III
3.1. – OBI OMI TUTU A ORUNMILA
Devo esclarecer que no caso da Deidade ORUNMILA, o dar OBI OMI TUTO deve ser
feito por dois Awos ou Babalawos, representados pelo maior que se colocará a seu lado

15
direito e pelo menor ao lado esquerdo, e cada um trará quatro pedaços de obi que serão
colocados em pratos.

10.
Primeiro passo:
se colocará a sopera de ORUNMILA sobre seu tabuleiro no chão e se colocará de frente
para o nascente (leste) no piso se colocarão os seguintes elementos: uma esteira, dois pratos
um candelabro com as velas. Nos dois pratos de colocam os obis, uma moeda de prata e
uma tigelinha com água.
Segundo passo:
Quando tudo está preparado o Awo maior que está no lado direito pegará as duas velas
apagadas, cruzará as velas nos seus braços e rezará para OWONRIN IROSUN.
Tradução:
REZA: AWO IKU KU Adivinho da escuridão
AWO ITANA Adivinho Da claridade
MA FUN ASHE Constantemente dão as bençãos.
Depois disto o Awo maior pegará as velas com o seguinte canto:
SUYERE: ORISHA AWO IKU KU
ORISHA AWO IKU KU
ORUNMILA ITANA MEJI
LOBI MI KA ORINA
ORISHA AWO IKUKU
Tradução:
Santo divinador da obscuridade
ORUNMILA com duas velas
No alto e ao redor da cabeça ilumino
Santo divinador da obscuridade
Coro: OSHEMINIE, dirá o mesmo.
Terceiro passo:
se destapa ORUNMILA, dando-lhe 3 pancadinhas dizendo “AGO” e se procederá pelo
Awomaior a chamá-lo com o seguinte canto:
CANTO: IFA JI ORUNMILA
BI OLO LODO esta palavra vai se substituindo LOJA, LODE,
LOKE...
CORO: KI O WA LE O
Tradução:
Ifá desperta ORUNMILA,
Se alguém foi ao campo praça, caçada, colina etc.
Deve voltar para casa
Colocarão os obis no chão tocando-os levemente , e começará o MO-JUBA (ver 1.1 MO-
JUBA). TERMINADO DE mo-jubar ou render homenagens às Deidades superiores e
antepassados se rezará para ORUNMILA (ver2.16 Reza para ORUNMILA).
Posteriormente o maior prestará contas a ORUNMILA de quem está dando o obi a Ele e na
companhia de quem

16
E lhe dará conhecimento da louvação que se vai fazer.
Quarto passo:
O awo maior dirá, então OSHE BILE e o menor o realizará (ver 1.2 OSHE BILE).
Devo aclarar que antes de rezar OSHE BILE, o menor rezará o seguinte:

11.
REZA: OGBE DI KAKA OGBE DI LELE ADIFAYOKO BARABANIREGUN
ADIFAFUN OSHUN, ADIFAFUN OGUN OBINI, OGBE SA YEYE MATEO AFEFE
LO SALU OBOLODE AWALODA LO IKIN.
Despois de realizar o OSHE BILE, os Awos levantarão os obis com a mão direita e os
passarão sobre ORUNMILA e o Awo maior cantará:
CANTO: SHOR KIDE ORUNMILA
OBI MO FIYE
Tradução: adianta- te e detenha- te, ORUNMILA
Al coro eu pergunto.
O coro responde: SHORO DIDE
OBI MO FIYE
Despois realiza-se esta mesma operação porém com os obis na mão esquerda.
Depois se pegarão os obis com as duas mãos e elevando-as , tanto
O Awo maior quanto o menor e o maior elevará sua voz, que dirá:
OLORDUMARE OBI MO FIYE
CORO: SHORO DIDE OBI MO FIYE
OLOFIN OBI MO FIYE
CORO: SHORO DIDE OBI MO FIYE
OLORUN OBI MO FIYE
Como poderá ver estaremos dando contas as principais deidades que vivem no céu.
Despois pega-se os obis em cada mão e dando pancadas suaves no piso,
E na voz do Awo maior:
OGERE OBI MO FIYE
CORO: SHORO DIDE OBI MO FIYE
ODUDUWA OBI MO FIYE
CORO: SHORO DIDE OBI MO FIYE
ORISHOKO OBI MO FIYE
CORO: SHORO DIDE OBI MO FIYE
Aqui se dá conta ás deidades principais da terra.
Despois de tocar todas as partes do OPON IFA (tabuleiro):
ELERI OPON OBI MO FIYE
CORO: SHORO DIDE OBI MO FIYE
ELESE OPON OBI MO FIYE
CORO: SHOR DIDE OBI MO FIYE
OTUN OPON OBI MO FIYE
CORO: SHORO DIDE OBI MO FIYE
OSI OPON OBI MO FIYE
CORO: SHORO DIDE OBI MO FIYE
ITA MERIN OBI MO FIYE
CORO: SHORO DIDE OBI MO FIYE

17
Quinto passo:
se colocam os obis no chão e o maior diz: ILE MO OKO O Terra eu te saúdo
A PEYE Nós convocamos para perguntar.

12.

Sexto passo:
se levantam os obis e se apresentam (ver 1.3 apresentação) e depois de apresentados se
trocam dois pedaços de obi entre os Awos.
Depois se apresentam os obis aos pontos cardinais (ver 1.7 ) depois de apresentados os obis
aos pontos cardinais, se dirá tres vêzes OBI A ORUNMILA e se jogará para diante.
O obi de ORUNMILA se atirará para frente de uma só vez, buscando a sua mensagem. No
caso que dê OGUNDA MEJI, se cantará o seguinte:
cantiga: OYU DEDE AWARA WARARIF
OBI MODUPUE ORUNMILA YEYETA
OYU DEDE AWARA WARARIFE
OBI MODUPUE ORUNMILA YEYETA
E procegue-se:
cantiga: ORULA MA BORU
ORULA MA IBOJE
ORULA MA IBOSHESE
Tradução
ORUNMILA constantemente os sacrifícios foram ofrecidos.
ORUNMILA constantemente os sacrifícios foram realizados.
ORUNMILA constantemente os sacrifícios foram satisfatórios.
OLOWO MA BOUR
OLUWO MA IBOJE OLUWO( maior dos divinadores)
OLUWO MA IBOSHESHE
OJUBONA MA BORU
OJUBONA MA IBOJE OJUBONA (que guarda o caminho)
OJUBONA MA IBOSESHE
APETEVI MA BORU
APETEVI MA IBOJE APETEVI (que chama as sementes de ifá)
APETEVI MA IBOSHESHE
AMOSUN MA BORU
AMOSUN MA IBOJE AMOSUN (conhece os sonhos)
AMOSUN MA IBOSHESE
AMORO MA BORU
AMORO MA IBOJE AMOSUN (conhece as palavras)
AMORO MA IBOSHESHE
APE MA BORU
APE MA IBOJE APE (quem chama)
APE MA IBOSHESHE
Tradução
ODU Figura ou signo
CORO: EURALE escravo do que é certo

18
OSHUN MORI OSHUN eu te vejo
CORO: YEY O mãe
IYAYAN
CORO: ERUALE
OBANLA
CORO: ERUALE
13.
Depois se reza:
MO WA AIYE, MO WA GUN, AWA NI YE
ILE KOBU, YE GBE MI IRE, ORUNMILA
IBORU, IBOYA, IBOSHESHE

CAPITULO IV
A GENEALOGIA DE IFA
4.1. OS 16 APÓSTOLOS PRINCIPAIS
Há 16 apóstolos principais (Olodus) de ORUNMILA e deles, em suas combinações
Saem 240 Omoluos ou filhos destes Olodus.
A seguir descrevermos em ordem de antiguidade os 16 Reis ou Olodus.
1. EJIOGBE ou OGBE MEJI
2. OYEKU MEJI
3. IWORI MEJI
4. ODI MEJI
5. IROSUN MEJI
6. OWONRIN MEJI
7. OBARA MEJI
8. OKANRAN MEJI
9. OGUNDA MEJI
10. OSA MEJI
11. IKA MEJI
12. OTURUPON MEJI
13. OTURA MEJI
14. IRETE MEJI
15. OSHE MEJI
16. OFUN MEJI
27
4.2. ORDEM SENHORIAL OU DE ANTIGUIDADE DOS 256 ODUS.
1. EJIOGBE 8. OKARAN MEJI 15.OSHE
MEJI
I I II II I I
I I II II II II
I I II II I I
I I I I II II

2. OYEKU 9. OGUNDA MEJI 16. OFUN


MEJI
II II I I II II
II II I I I I

19
II II I I II II
II II II II I I

14.
3.IWORI MEJI 10.OSA MEJI 17. OGBE
YEKU
II II II II II II I
I I I I I II I
I I I I I II I
II II I I I II I

4.ODI MEJI 11. IKA MEJI 18. OGBE


IWORI
I I II II I I
II II I I I I I
II II II II I I I
I I II II I I

5. IROSUN MEJI 12. OTURUPON MEJI 19. OGBE


ODI
I I II II I I
I I II II II I
II II I I II I
II II II II I I

6. OWONRIN MEJI 13. OTURA MEJI 20. OGBE


IROSUN
II II I I I I
II II II II I I
I I I I II I
I I I I II I

7. OBARA MEJI 14. IRETE MEJI 21. OGBE


OWORIN
I I I I II I
II II I I II I
II II IIII I I
II II I I I I

22. OGBE OBARA 29. OGBE IRETE 36. OYEKU


OWONRIN
I I I I II II
II I I I II II
II I II I I II

20
II I I I I II
23. OGBE OKANRAN 30. OGBE OSHE 37. OYEKUOBARA
II I I I I II
II I II I II II
II I I I II II
I I II I II II
15.

24. OGBE OGUNDA 31. OGBE FUN 38. OYEKU


OKANRAN
I I II I I II
I I I I II II
I I II I II II
II I I I II II

25. OGBE OSA 32. OYEKU OGBE 39. OYEKU


OGUNDA
II I I II I II
I I I II I II
I I I II I II
I I I II II II

26. OGBE IKA 33. OYEKU IWORI 40. OYEKU


OSA
II I II II II II
I I I II I II
II I I II I II
II I II II I II

27. OGBE OTURUPON 34. OYEKU ODI 41. OYEKU


IKA
II I I II II II
II I II II I II
I I II II II II
II I I II II II

28. OGBE OTURA 35. OYEKU IROSUN 42. OYEKU


OTURUPON
I I I II II II
II I I II II II
I I II II I II
I I II II II II

43. OYEKU OTURA 50. IWORI IROSUN 57. IWORI


OTURUPON
I II I II II II
II II I I II I

21
I II II I I I
I II I II II II

16.

44. OYEKU IRETE 51. IWORI OWONRIN 58. IWORI


OTURA
I II II II I II
I II II I II I
IIII I I I I
I II I II I II

45. OYEKU OSHE 52. IWORI OBARA 59. IWORI


IRETE
I II I II I II
IIII II I I I
I II II I II I
IIIIII II I II

46. OYEKU OFUN 53. IWORI OKANRAN 60. IWORI


OSHE
II II II II I II
I II II I II I
II II II I I I
I II I II II II

47. IWORI OGBE 54. IWORI OGUNDA 61. IWORI


OFUN
I II I II II II
I I I I I I
I I I I II I
I II II II I II

48. IWORI OYEKU 55. IWORI OSA 62. ODI


OGBE
II II II II I I
II I I I I II
II I I I I II
II II I II I I

49. IWORI ODI 56. IWORI IKA 63. ODI


OYEKU
I II II II II I
II I I I II II

22
II I II I II II
I II II II II I

17.

64. ODI IWORI 71. ODI IKA 78. IROSUN


OYEKU
II I II I II I
I II I II II I
I II II II II II
II I II I II II

65. ODI IROSUN 72. ODI OTURUPON 79. IROSUN


IWORI
I I II I II I
I II II II I I
II II I II I II
II I II I II II

66. ODI OWONRIN 73. ODI OTURA 80. IROSUN


ODI
II I I I I I
II II II II II I
I II I II II II
I I I I I II

67. ODI OBARA 74. ODI IRETE 81. IROSUN


OWONRIN
I I I I II I
II II I II II I
II II II II I II
II I I I I II

68. ODI OKANRAN 75. ODI OSHE 82. IROSUN


OBARA
II I I I I I I
II II II II II I
II II I II II II
I I II I II II

69. ODI OGUNDA 76. ODI OFUN 83. IROSUN


OKANRAN

23
I I II I II I
I II I II II I
I II II II II II
II I I I I I

18.
70. ODI OSA 77. IROSUN OGBE 84. IROSUN
OGUNDA
II I I I I I
I II I I I I
I II I II I II
I I I II II II

85. IROSUN OSA 92. OWONRIN OGBE 99. OWONRIN


OGUNDA
II I I II I II
I I I II I II
I II I I I I
I II I I II I

86. IROSUN IKA 93. OWONRIN OYEKU 100. OWONRIN


OSA
II I II II II II
I I II II I II
II II II I I I
II II II I I I

87. IROSUN OTURUPON 94. OWONRIN IWORI 101. OWONRIN


IKA
II I II II II II
II I I II I II
I II I I II I
II II II I II I

88. IROSUN OTURA 95. OWONRIN ODI 102. OWONRIN


OTRUPON
I I I II II II
II I II II II II
I II II I I I
I II I I II I

89. IROSUN IRETE 96.. OWONRIN IROSUN 103. OWONRIN


OTURA
I I I II I II
I I I II II II
II II II I I I

24
I II II I I I

19.
90. IROSUN OSHE 97. OWONRIN OBARA 104. OWONRIN
IRETE
I I I II I II
II I II II I II
I II II I II I
II II II I I I

91. IROSUN OFUN 98. OWONRIN OKANRAN 5. OWONRIN


OSHE
II I II II I II
I I II II II II
II II II I I I
I II I I II I
106. OWONRIN OFUN 113. OBARA OKANRAN120. OBARA
OSHE
II I II I I I
I I II II II II
II II II II I II
I II I II II II

107. OBARA OGBE 114. OBARA OGUNDA 121. OBARA


OFUN
I I I I II I
I II I II I II
I II I II II II
I II II II I II

108. OBARA OYEKU 115. OBARA OSA 122. OKANRAN


OGBE
II I II I I II
II II I II I II
II II I II I II
II II I II I I

109. OBARA IWORI 116. OBARA IKA 123. OKANRAN


OYEKU
II I II I II II
I II I II II II
I II II II II II
II II II II II I

25
110. OBARA ODI 117. OBARA OTURPON 124. OKANRAN
IWORI
I I II I II II
II II II II I II
II II I II I II
I II II II II I
20.

111. OBARA IROSUN 118. OBARA OTURA 125. OKANRAN


ODI
I I I I I II
I II II II II II
II II I II II II
II II I II I I
112. OBARA OWONRIN 119. OBARA IRETE 126. OKANRAN
IROSUN
II I I I I II
II II I II I II
I II II II II II
I II I II II I
127. OKANRAN OWONRIN 134. OKANRAN IRETE 141.
OGUNDA IROSUN
II II I II I I
II II I II I I
I II II II II I
I I I I II II
128. OKANRAN OBARA 135. OKANRAN OSHE 142.
OGUNDA OWONRIN
I II I II II I
II II II II II I
II II I II I I
II I II I I II
129. OKANRAN OGUNDA 136. OKANRAN FUN 143.
OGUNDA OBARA
I II II II I I
I II I II II I
I II II II II I
II I I I II II

130. OKANRAN OSA 137. OGUNDA OGBE 144.


OGUNDA OKANRAN
II II I I II I
I II I I II I
I II I I II I
I I I II I II

131. OKANRAN IKA 138. OGUNDA OYEKU 145.

26
OGUNDA OSA
II II II I II I
I II II I I I
II II II I I I
II I II II I II

21.

132. OKANRAN OTURUPON 139. OGUNDA IWORI 146.


OGUNDA IKA
II II II I II I
II II I I I I
I II I I II I
II I II II II II

133. OKANRAN OTURA 140. OGUNDA ODI 147. OGUNDA


OTURUPON
I II I I II I
II II II I II I
I II II I I I
I I I II II II

148. OGUNDA OTURA 155. OSA ODI 162. OSA


OTURUPON
I I I II II II
II I II I II I
I I II I I I
I II I I II I

149. OGUNDA IRETE 156. OSA IROSUN164. OSA


IRETE
I I I II I II
I I I I I I
II I II I II I
I II I I I I

150. OGUNDA OSHE 157. OSA OWONRIN 164. OSA


IRETE
I I II II I II
II I II I I I
I I I I II I
II II I I I I

151. OGUNDA FUN 158. OSA OBARA 165. OSA


SHE
II I I II I II

27
I I II I II I
II I II I I I
I II II I II I

22.
152. OSA OGBE 159. OSA OKANRAN 166. OSA
FUN
I II II II II II
I I II I I I
I I II I II I
II I I I I

153. OSA YEKU 160. OSA OGUNDA 167. IKA


OGBE
II II I II I II
II I I I I I
II I I I I II
II I II I I II

154. OSA IWORI 161. OSA IKA 168. IKA


OYEKU
II II II II II II
I I I I II I
I I II I II II
II I II I II II
169. IKA IWORI 176. IKA OSA 183. OTURUPON
OYEKU
II II II II II II
I I I I II II
I II I II II I
IIII I II II II
170. IKA ODI 177. IKA OTURUPON 184. OTURUPON
IWORI
I II II II II II
II I II I I II
II II I II I I
I II II II II II

171. IKA IROSUN 178. IKA OTURA 185. OTURUPON


ODI
I II I II I II
I I II I II II
II II I II II I
II II I II I II

28
172. IKA OWONRIN 179. IKA IRETE 186. OTURUPON
IROSUN
II II I II I II
II I I I I II
I II II II II I
I I I II I II
23.

II II
173. IKA OBARA 180. IKA OSHE 187. OTURUPON
OWONRIN
I II I II II II
II I II I II II
II II I II I I
II II II II I II

174. IKA OKANRAN 181. IKA FUN 188. OTURUPON


OBARA
II II II II I II
II I I I II II
II II II II II I
I II I II II II

175. IKA OGUNDA 182. OTRUPON OGBE 189. OTURUPON


OKANRAN
I II I II II II
I I I II II II
I II I I II I
II II I II I II

190. OTURUPON OGUNDA 197. OTURA OGBE 204. OTURA


OKANRAN
I II I I II I
I II I II II II
I I I I II I
II II I I I I

191. OTURUPON OSA 198. OTURA OYEKU 205. OTURA


OGUNDA
II II II I I I
I II II II I II
I I II I I I
I II II I II I

192. OTURUPON IKA 199. OTURA IWORI 206. OTURA


OSA
II II II I II I

29
I II I II I II
II I I I I I
II II I I I I

24.
193. OTURUPON OTURA 200. OTURA ODI 207. OTURA
IKA
I II I I II I
II II II II I II
I I II I II I
I II I I I I
194. OTURUPON IRETE 201. OTURA IROSUN 208. OTURA
TRUPON
I II I I II I
I II I II II II
II I II I I I
I II II I II I

195. OTURUPON OSHE 202. OTURA OWONRIN 209. OTURA


IRETE
I II II I I I
II II II I I II
I I I I II II I
II II I II I I

196. OTURUPON OFUN 203. OTURA OBARA 210. OTURA


OSHE
II II I I I I I
I II II II II II
II I II I I I
I II I I II I

211. OTURA FUN 218. IRETE OBARA 225. IRETE


OSHE
II I I I I I
I II II I II I
II I II II I II
I I II I II I

212. IRETE OGBE 219. IRETE OKANRAN 226. IRETE


OFUN
I I II I II I
I I II I I I
I II II II II II
II I I I I

30
25.

213. IRETE OYEKU 220. IRETE OGUNDA 227. OSHE


OGBE
II I I I I I
II I I I I II
II II I II I I
II I II I I II

214. IRETE IWORI 221. IRETE OSA 228. OSHE


YEKU
II I II I II I
I I I I II II
I II I II II I
II I I I II II

215. IRETE ODI 222. IRETE IKA 229. OSHE


IWORI
I I II I II I
II I I I I II
II II II II I I
I I II I II II

216. IRETE IROSUN 223. IRETE OTURUPON 230. OSHE


ODI
I I II I I I
I I II I II II
II II I II II I
II I II I I II

217. IRETE OWONRIN 224. IRETE OTURA 231. OSHE


IROSUN
II I I I I I
II I II I I II
I II I II II I
I I I I II II

232. OSHE OWONRIN 239. OSHE OTURA 246. OFUN


IROSUN
II I I I I I II
II II II II I I

31
I I I I II II
I II I II II I

26.

233. OSHE OBARA 240. OSHE IRETE 247. OFUN


OWONRIN
I I I I II II
II II I II II I
II I II I I II
II II I II I I

234. OSHE OKANRAN 241. OSHE FUN 248. OFUN


OBARA
II I II I I II
II II I II II I
II I II I I II II
I II I II II I

235. OSHE OGUNDA 242. OFUN OGBE 249. OFUN


OKANRAN
I I I II II II
I II I I II I
I I I II II II
II II I I I I

236. OSHE OSA 243. OFUN YEKU 250. OFUN


OGUNDA
II I II II I II
I II II I I I
I I II II I II
I II II I I II

237. OSHE IKA 244. OFUN IWORI 251. OFUN


OSA
II I II II II II
I II I I I I
II I I I II I II
II II II I I I

238. OSHE OTURUPON 245. OFUN ODI 252. OFUN


IKA
II I I II II II
II II II I I I
I I II II II II

32
II II I I II I

27.

253. OFUN OTURUPON 254. OFUN OTURA 255. OFUN


IRETE
II II I II I II
II I II I I I
I II I II II II
II I I I I I

256. OFUN SHE


I II
II I
I II
II I

4.3. CAPITULO DOS IRES E DOS OSOBOS (IBI)


1. IRE ARIKU O AIKU Bom por não haver morto, por não ver a morte.
2. IRE ASHEGUN OTA Bom por vencer dificuldades e inimigos.
3. URE BUYOKO Bom de assentamento (na casa, trabalbo, na vida,
na terra etc.)
4. IRE SUSU Bom para melhoria pouco a pouco de posição, saúde,
situação.
5. IRE OSHA WARIN OYA Bom por pedra de Orisha.
6. IRE AYE Bom para dinheiro.
7. IRE FUARA bom para terra, quanto mais se dê comida a terra melhor ficará,
8. IRE LASHERE bom para providencia. As quatro esquinas.
9. IRE TOYADE EDI Bom para rua.
10. IRE ITA META YAGADA bom para esquina se l da de comer as quatro
esquinas.
11. IRE KOKONI FUYE Bom para animais (tê-los). Tem que fazer ebó.
12. IRE EGUN MEYINLAYE Bom para os quatro ventos. Tem que observar EGUN,
OSHA, ORUNMILA, quem o trás e o que quer.
13. IRE TONTI IBI Bom para obi a EGUN. Ver o que quer.
14. KONTONIUKU Um morto tira outro.
15. IRE OTOKUN Um bem que vem de repente.
16. IRE ASENIO SAWIWO Um bem de obediência a Orisha.
17. IRE OSHA LARISHE Bem através de Orisha (recebe-lo e dar de comer 4 patas)
18. IRE OYETE BILARI Bem por Oya (dar-lhe obi)
19. IRE OTONOWA Bem que tem que fazer o Santo.
20. IRE ARIYA KOOSHA Bem para festa de Santo.
21. IRE ELESE KIRIN INELU Bem para viajem, perguntar a YANKOKO, se é seguro.
22. IRE ABILONA Bem para caminho aberto, para a pessoa dar de comer a Eshu e a rua.

33
23. IRE ILE SHOTOTO WENWE Bem para ter casa e comida porém falta amor.
24. IRE ARUN Melhoras para quem estar enfermo, este Ire NASCEU EM ODI
MEJI.
25. IRE AYE IKU Sorte de anular a morte.
26. IRE ALO OYE Bem ligado a inteligencia.

28.
27. IRE OMA Bem de inteligencia.
28. IRE ONIYE Bom para memoria.
29. IRE ISHOWO Bom para o comercio.
30. IRE FISHI TIRE está mais bem que mal.
31. IRE DE WUANTO OLOKUN Uma sorte que vem pelo mar.
32. IRE BETANS Bem pela bondade.
33. IRE BALBAYE Bem pelo ar.
34. IRE IRE NISIDENI Bem, porém nem tanto.
35. IRE ALEJERE Bem que está no campo.
36. IRE ALEYO Bem da sorte de día.
37. IRE AYERE Bem da sorte à noite.
38. IRE OSHON KELATU Bem do resguardo.
39. IRE SILEMU Bem por ser imune ao perigo.
40. IRE IRE AVILA LAFIA Bem pelo caminho da felicidade.
41. IRE ADEDE ORDEN Bem da liberdade.
42. IRE IRE AWESEI Bem por inteligência e obediencia
43. IRE ADEDE WA Bem pouco a pouco.
44. IRE IKU Bem através da morte.
45. IRE ELEDAD AWANTOLOKUN Bem da sorte completa.
46. IRE AARE YUNODI Bem por fim das intrigas.
47. IRE AYE Bem de prosperidade.
48. IRE SIGUAJU Bem completo de tudo.
49. IRE OMO Bem por um filho.
50. IRE OSHINSHIN Bem pelo trabalho.
51. IRE OBINI Bem através de uma mulher.

OSOBO
1. IKU SUAYON morte de repente.
43
2. IKU ADO a morte por trás.
3. IKU OTONOWA a morte pelo meio circundante.
4. IKU LESE OSHE, ORISHE, EGUN a morte por desobediencia ao Santo.
5. IKU OSOKU a morte por suicidio.
6. IKU RO morte por acidente.
7. IKU NI IKU a morte certa.
8. IKU XIMU LULE morte por colapso.
9. IKU LESE ELEDA morte por seu próprio ORI.
10. IKU LOWO OTEARAYE morte por conspiração.
11. IKU LOWO IKA ARAYE morte por bruxaría.

34
12. IKU LOWO EGUN morte por um morto.
13. IKU LOWO OKUNI/OBINI morte por homem ou mulher.
14. IKU FITIBO morte inesperada
15. IKU INTORI SHEPE morte por maldição.

29.

16. ARUN EDIMO enfermidade incurável.


17. ARUN NA la enfermidade instalada.
18. ARUN DI la enfermidade congénita.
19. ARUN TIKU SARA enfermidade ou malestar indefinido.
20. ARUN LESE OSHA doença causada por Santo.
21. ARUN LESE ALALEYO ANUGBO causada por Santo.
22. ARUN ELIOSA enfermidade por desobediencia.
23. AIYAN ansiedade
24. AMALA BUDU os murmúrios.
25. AKOBA complicações.
26. ARUIYE susto.
27. EYO discussão.
28. IKA ARAYE maldade.
29. IGBAMBADA revés na fortuna.
30. ADAGUROJIONA catástrofe no jogo.
31. IBERU medo.
32. IPONJU miséria.
33. OPA LAYE problemas de justiça.
34. OMU inveja.
35. ONI IBERU nervosismo
36. ONILARA perda da liberdade com respeito a justiça.
37. AVIAL Perda da liberdade com respeito a moradia, social, paixão.
38. TIYA TIYA perturbações.
39. DALE Traição.
40. OFO castigo.
41. ONA chicote.
42. BANGULA bruxaria.
43. TIYA TIJA brincadeira de mau gosto
44. EGBA paralisias

CAPITULO V
RELAÇÃO DAS ERVAS E CANTOS PARA FAZER OSAIN.

1. EWE ATIPONLA/ ERVA TOSTÃO


2. EWE PAPISAME /BELDROEGA.
3. EWE ODUNDUN/ BELADONA
4. EWE PEREGUN / DRACENA
5. EWE ARABA/SUMAUMA

35
6. EWE ODON/ FIGUEIRA
7. EWE TETE NIIFA/ BREDO SEM ESPINHO
8. EWE TETE /cactos branco
9. EWE TETELEGU/cactos roxo.
10. EWE AKIOYO/Alfavaca mundo guerra.
11. EWE OGUMA /Maravilla.
12. EWE YENTOKO /Coral.
13. EWE OBANYOKO/ dinheiro roxo
14. EWE ONIYOKO /Coralillo.
15. EWE ALUKERESE/ Hera.
16. EWE ALIKPAIYU Abiu.
17. EWE OKIKAN /CAJÁ
18. EWE YEYE ameixa amarela.
19. EWE ABERE/ PICÃO PRETO
20. EWE ABERODOFE /amor seco.
21. EWE ERAN erva fina.
22. EWE ANATIKEKERE/ PÉ DE GALINHA
23. EWE URO /SALVIA
24. EWE YOKORE patico de la reina.
25. EWE AFOMA bromélia
26. EWE BAIYEKU imbaúba
27. EWE ELA liana
28. EWE ÑOÑO/ alecrim do campo
29. EWE OTO capeba
30. EWE OSA arara francesa
31. EWE TEOMODE estramonio
32. EWE MISI MISI mentrasto- erva-de-são-joão
33. EWE FIN/ BOTÃO DE OURO
34. EWE FA/ coração de pomba
35. EWE KUYEKUYE/BRILHANTINA f
36. EWE ORUJE celestina azul
37. EWE KOTORUJE celestina branca
38. EWE TOTORUJA erva parada.
39. EWE ORISAOMA erva ligeira ou colorida.
40. EWE MOWO bejuco leiteiro
41. EWE ALADUN orosun
42. EWE ALAFIN/ PEGA PINTO
43. EWE OPOTO /FIGO
44. EWE ASHIBATA/ PIRES
45. EWE OYOURO sisal
46. EWE ABAMODA beladona
47. EWE EFERIN manjericão
48. EWE OWURO jacinto da água.
49. EWE TBAYU paraíso.
50. EWE VENTOUDUA manjericão vermelho
51. EWE YINI melão-de-são-caetano
52. EWE AYO mate-da-costa

36
53. EWE ONO guiro amargo.
54. EWE ORAWE vinagrillo
55. EWE AGBE cabaça
56. EWE FUN hierba de la plata.
57. EWE IRE figueira
58. EWE DAGURO abrojo blanco.
59. EWE ATORI/ HIBISCO
60. EWE AKOKO pasiflora
61. EWE YAGURA picadinho
62. EWE OSE baobab
63. EWE AYAN caoba
64. EWE AKOWE paraguita
65. EWE IWEREYEYE peonia (las hojas)
66. EWE ATIOLOGBO/ orelha de gato
67. EWE OSHEPOTU malva branca
68. EWE YAMODE malva branca
69. EWE ORORO /CORDÃO DE SÃO FRANCISCO
70. EWE GLEN GLEN guenguere
71. EWE OMINI agrião
72. EWE BANA algarrobo
73. EWE ONIBARA meloncillo
74. EWE BUYE granada.
75. EWE YANTEN

ERVAS DE CADA SANTO


ELEGBA
Corojo/ dendezeiro
Zarzafran nc
Pendejera nc
Yaya nc
Caña brava/ cana brava
Ateja nc
Helecho macho/ samanbaia macho
Mejorana/ manjerona
Rompe saraguey nc
Algarrobo algarobo
Caimitillo nc
Ebano carboner nc
Aceitero aji de Chile / azeiteiro picante do Chile
Rabo de zorra/rabo de perua
Mastuerzo/mentastro
Perejil/salsa/salsinha
Espartillo/nc
Jobo matienzo/nc
Pariso/nc
Sargazo/nc
Albahaca/alfavaca

37
Campana morada/nc
Intamoreal/nc

30.
Gringa/nc
Cardo santo
Lengua de mujer
Bleo blanco/nc
Macio/nc
Grama de caballo
Lechera
Reseda
Yamao
Anamu
Caña de azúcar/cana de açucar
Salvadera
Aguacate
Picapica
Guira
Hierba bruja/erva bruxa
Aguinaldo morado
Guisaso de baracoa
Sabaleccion
Romerillo
Alacrancillo
Curujey
guarina
OGUN
Aroma
Acana
Pomaci
Flor de muerto
Uva caleta
Hierba mora
Abrojo amarillo
Vicaria
Lengua de vaca
Aji guaguao
Ocalete
Alamo macho/álamo
Naranja agria/laranja azeda
Aguacate/abacate
Aji de china/pimenta da china
Guisazo de baracoa
Sabelección.
OSHOSI
Helecho hembra Embelezo Guama//samambaia fêmea

38
31.
OBATALA
Paraíso campana blanca/ lingua de vaca
Mejorana canutillo blanco flor de mármol
Chirimolla toronja flor de agua
Yantén mango macho piñón de botilla
Zapatico de la reina hierba de anís sauco blanco
OYA
Perejil mamey colorado cuparey
Ateje apastillo yagruma
Culantro ajinjible cordoban
Caimito morado
SHANGO
Algarrobo corojo grengua
Brusella hierba hedionda malba
Jaguey alamao malbate
Genario mangle colorado guacalote
Trebol piñón de botija mar pacífico.
Atiponla canistel siguaralla
Yagruma hierba buena canutillo morado
Masorquilla gimbombo jobo
Palma salvadera aguacate/abacate
Cordobán peonia.
YEMAYA
Berbena aji dulce canutillo
Belladona ciruela flor de agua azul/beladona
Guasima aguacate lechuguilla
Malanga paraguita cucaracha
OSHUN
Resedad abre camino flor de agua
Alacrancillo rosado himo macho anon
Platanillo de cuba boton de oro flor de muerto
Calabaza almácigo cerraja
Mamey colorado culantrillo de pozo marilope
Embelezo cundiamor guacamaya francesa
Pomarrosa guama de costa jaboncillo
Maravilla amarilla hierba de la vieja no me olvides
Girasol romerillo zapote
Albahaca sauco hierba de la niña
AGAYU
Ceiba toronjil cerraja
Mabati peregun colonia
Curujey ciguaralla abre camino
Alamo pitahulla sacosaco

39
Peonia marañon salvadera

32.
AZOJUANO (Sán Lázaro)
Apio vergonzosa cupido
Aroma caisimon pendejera
Cardón cundiamor manto
Albahaca morada estropajo apasote
Vinagrillo hierba de la vieja zarzaparrilla
JIMAGUAS (IBEYES)
Chirimolla zarzaparrilla mamey santo domingo
Zapote rompe zaraguey canistel
Guayaba guanabana añon
Naranja mango piña
Platanillo mamoncillo todas las frutas.
ORUNMILA
Mamey santo domingo cohollo de mariwo
Maravilla aceitunillo
Mano de San Francisco aguinaldo morado
Piña de ratón.
5.3. CANTOS DE OSANYIN (OSAIN)
1. KURU KURU BEKE MARIWO OSAIN MARIWOYE MARIWO IRETE UNTENDI
2. OSAIN KUKURU KUKURU
TIBIRI TIBIRI LAVONISBERA IRETE UNTENDI
3. OSAIN KUKURU KUKURU GANGAN
OZAIN OBONIBOSHE GANGAN OGBE SHE
4. ATIKPONLA IFA BURU ATOKPONLA IFA BURU IFA OMO IFA AWO IFA ILE
ATIKPONLA IFA BURU OGBE BI
5. OYIKI OYIKI OTALOMIO
OYIKI OYIKI OTALOMIO
OTIKI YIKI AGBADO AWO OKUMA
OYIKI OYIKI OTALOMIO IRETE YERO
6. EWE IRE BELODO EXE IRE BELODO
ABEROKO OMO EWE EWE IRE BELODO IWORI BOKA
7. BAN SEI SEMI
OSAIN LOMI LOMI BARA
OWIWI AGA YEROKO
OWIWI AGBA TEWIWI OGBE UNLE
8. BOROKITI LAGBA TEREPO
BOROKITI LAGBA TEREPO
OPOPOLINO AGBA ELESE
BOROKITI LAGBA TEREPO OSI SHE
9. ABERO ABERO MA
ABERO ABERO MA
BOBALIÑO OLUWO OZAIN
ABERO ABERO MA MOWE IRETE UNTENDI

40
10. AWEDUN ABORA MAI
AWEDUN BORA MAI

33.
BOBALIÑO OLUWO OZAIN
AWEDUN BERA MA MOWE IRETE UNTENDI
11. BABA IPONMODE
BABA IPONMODE
BOBALIÑO OLUWO OSAIN
BABA IPONMODE MOWE IRETE UNTENDI
12. IYA IPONMODE IYA IPONMODE BOBALIÑO OLUWO OZAIN
IYA IPONMODE MOWE IRETE UNTENDI
13. OSAIN AWE DADARA MADAO
OSAIN AWE DADARA MADAO
OSAIN ADAMIWO OSAIN ADAMAWO
AWE DADARA MADAO OSHE PAURE
14. AGBE MASI BOLOYO AGBE MASI BOLOYO BANTI OKEYO MARSIBOLOYU
MANSIBOLOLO OGUNDA FUN
15. ASHE AWO, ORI AWO, INSHE AWO
MOYUKAYO MANA OZAIN OGBE FUN
16. OBARA BOGBE IBODE
OBARA BOGBE IBODE
OSAIN MORAYE MORAYE
OBARA BOGBE IBODE OBARA BOGBE
17. EWE IKOKO, EWE IKOKO GUERE GUERE OMO LERI ORUMILA EWE IKOKO
BABA EJIOGBE
18. EWE TOMODE, EWE TOMODE GUERE GUERE OMO LERI ORUNMILA EWE
TOMODE OSA RETE
19. EWE PANDIOMON, EWE PANDIOMON
ADIFAFUN ORUNMILA EWE PANDIOMON OTRUPON MEYI
20. EWE AYO, EWE AYO AYEWE FUN FIFUN EWE AYO OSHE MIWO
21. OSAIN SESE NILEO SES
OSAIN SESE NILEO SESE
ALAIKEKE SESE
OSAIN SESE NILEO SESE OSHE YEKU
22. OYU ORO, OYU ORO
BOGBO AWONI OSAIN
OYU ORO OTURA NIKO
23.SHAWERE KUEKUE FUMIWAO
SHAWERE KUEKUE FUMIWAO
ASHE OZAIN EWE
SHAWERE KUEKEU FUMIWAO OTURA NIKO
24. EWE TETE LAMISAYE
EKUMA LAWA EWE OKUMA
(e assim com todas as ervas) OTRUPON KANA
25. EWE TETE LAMISAYE EWE OYEYE OKIKAN OMOKAN ORO AWO EWE
OYEYE OYEKUN BATRUPON

41
26. ERI SEMI LA ISORO EGAN
ERI SEMI LA ISORO EGAN

34.
EYE IBI LAYA ANI KINMBO
TANI LAKOSHA LOLYU
ERI SAMI LA ISORO EGAN IKA BEMI
27. EWE ODARA, EWE ODARA EWE OZAIN IFA LA OMA EWE ODARA IWORI
OBERE
28. EWE ODUNDUN SHEKE
EWE ODUNDUN SHEKE
BORO BORO SHEKE SHEKE BORO
(começando por ELEGBA até ORUNMILA) OFUN SHE
29. KUYE KUYE ESE FA
KUYE KUYE EWE FA OBARA KASIKA
30. EWE FIN, EWE FA
OMO ALAWO KIKATE OBARA KASIKA
31. EWE OTUORO TOMI
TOMINEYEO TOMI
EWE ASHIBATA TOMI
TOMINIYEO TOMI OGUNDA TRUPON
32. MOYUN EWE MOSARAO
MOTUN EWE MOSARAO
EWE LOBIMI, EWE LOYAMI
MOYUN EWE MOSARAO OJUANI BOKA
33. NITA NITA NITA AWO
NITA NITA NITA AWO
IBA KIBAN KAMA IRE ODUN
NITA NITA NITA AWO OGUNDA MASA
34. OSAIN DEMU PARADIDEO
OSAIN DEMU PARADIDEO
OSAIN DEMU PARADIDEO
OSAIN DEMU PARADIDEO OGUNDA MASA
35. BODOMI BODOLA
OSAIN BODOLA ODOLA KINTA OYEKUN BARATRUPON
36. EWE NILADIDEO, EWE NILADIDE AWO POKO SHA OZAIN DE MALE EWE
NILADIDE OTURA MEYI
37. OMODE KUYOFE, EWE SESE SESEFA OMODE BUYOKO, OMODE KAYOSUN
OMODE KOGOFA BARABA ODI BARA
38. TANI LAGBA DIBARO
TANI LAGBA DIBARO
DIGBARO AYA PORO ESHIN
TANI LAGBA DIBARO OKANA MEYI
39. SOTUTO TARAWEYEYE
SOTUTO TARAWEYEYE
BABA DOGUN, BABA DOMA
SOTUTO TARAWEYEYE OSHE BILE

42
40. MOFE ASHE LASHE AWO
MOFE ASHE LASHE AWO

35.
OYUORO KOGUMINI
MOFE ASHE LASHE AWO OGBE FUN
41. OSAIN TENTE LONILE
OSAIN TENTE LONILE
ATEBO LONILEO
MOFE AME LASHE AWO IWORI BOFUN
42. OSAIN SHIWIRI KUI KUI
OSAIN SHIWIRI KUI KUI
AUN FOREMILAE
ENI AUN OBI AUN
OSAIN SHIWIRI KUI KUI OGBE TUMAKO
43. OSAIN SHIWIRI KUI
OSAIN SHIWIRI KUI
EWE EFA EWE EYE
OSAIN SHIWIRI KUI KUI OGBE TUMAKO
44. EWE OSAIN SHEBO, EWE OZAIN SHEBO ASHE OZAIN ASHE BONIGBE EWE
OSAIN SHEBO OGUNDA KA
45. LEKE LEKE ODO, LEKE LEKE ODO LEKE KUMBELORI IGUI OGBE BARA
LEKE LEKE ODO OGUNDA BARA
46. OSAIN TENTE MONI TENTE
OSAIN TENTE MONI TENTE
YAMA EDUN DOSHEDUN
IGUI ABERE ORUN
OSAIN TENTE MERI TENTE OGUNDA YEKU
47. MOKUETI BARO
OROMINI OZAIN
MOKUETI BARO
OROMINO EWE OGUNDA TETURA
48. OZAIN ÑAÑA KINI MAWE
OSAIN ÑAÑA KINI MAWE
ELEYO ALBRIO, ELEYO, ELEYO
OSAIN ÑAÑA KINI MAWE OGBE WEÑE
49. SHIRIRI WANWA SHIRIRI WANWA AWO NAMEUO, OSAIN KIMEYO ODI
OGUNDA
50. ISHEWOLA ISHEWOLA SHEWOLA WLENI SHOKUTA OSAIN BOMBO OGBE
DI
51. OSAIN BOMBO OZAIN BOMBO SHEWOLA ELENI SHOKUTA OSAIN BOMBO
ASHE BARA
52. OSAIN BAKUEPEMI, OZAIN BOMBO
ELENU SHOKOTA, OSAIN BOMBO OSHE BARA
53. OSAIN AYEGUNI. OSAIN BOMBO
ELENU SHOKOTA, OSAIN BOMBO OSHE BARA
54. AGBADO, AGBADO, OSAIN MOLOSHINSHIN

43
KOSILE SHINSHIN OLU ORO OJUANI BOKA

36.
55. MAMURA MOFIYE
OSAIN MAMURA AGBALODE OGBE TUA
OSAIN BOWO NIKOKO ITRETE YERO
57. OKO INLE YOMI
AGBONA MEYI YOMI
OSHINSHIN ILE YOMI
OSAIN BAKUBEYA MAYOROBA
OKO INLE YOMI IRETE YERO
58. TANI KINI OKAMI IKAMI BABA OZAIN KINI WOLOKUA IRETE YERO
59. OSAIN EWEWENI LAMUSIYE
OSAIN EWEWENI LAMUSIYE OGUNDA KA
60. OSAIN SHEWELW WELE WELE CUNGUN
OSAIN SHEWELE WELE WELE AKUKO
PON MAROKO AREREWAO
PON MAROKO AREREO BABA EJIGBE
61. OSAIN WERI WIRI OBA EWE
OSAIN WERI WIRI OBA EWE OKANA TRUPON
62. OSAIN ELEYE OZAIN ELEYE OBA EWE AWO FUNIYE OSAIN ELEYE OKANA
TRUPON
63. OSAIN BANKODO, OSAIN BANKOKO KUENKORO EWE ISHE ORUN OBASHE
SA EWE, OSAIN MANWA OTRUPON DI
66. OSAIN EWEDUN EWEDUN
KOMA INA, OSAIN EWEDUN OSHE LEZO
67. OSAIN KUEN KUEN, OSAIN KUEN KUEN OMO AWO AWOMOSHEBO OSAIN
KUEN KUEN OBARA SHE
68. BABA OSAIN MOWA NI LOWO
BABA OSAIN MOWA NI LOWO
KINI KINI EYIOSHE
BABA OSAIN KINI MOWA NI LOWO OSHE TRUPON
69. OBEREKETE OBEREKETEWA
OBEREKETE OBEREKETEWA
OSAIN OLORI EWE
OBEREKETE OBEREKETEWA OBARA RETE
70. OSAIN BABA OOO OSAIN BABA OOO
OSAIN ELEMASHE OBA EWE
OSAIN BABA OOO IWORI YEKU
71. OSAIN KILODE, OSAIN KILODE
OKAMU BABASHIRE
OSAIN KILODE OSA LOFOBEYO
72. BAKE OMA IYA OMA

37.
BAKE OMA IYA OMA

44
EWE OZAIN WAKO
BAKE OMA IYA OMA IKA PAURE
73. OSAIN BARUKAN, OSAIN BARUKAN
LERI NI AWO, OSAIN BARUKAN IKA SA
74. OSAIN KINI KINI IFA MOWA
OSAIN KINI KINI IFA MOWA
ORISAYE OTI OZAIN LAYE
OSAIN KINI KINI IFA MOWA ODI KA
75. EKO MOKI AGBA, EKO MOKI AGBA
OSAIN NILODEO, EKO MOKI AGBA OSA LOFOBEYO
76. MAMBA OSAIN LUMAMBA LODE MAMBA OSAIN LUMAMBA LODE OSAIN
IKO, MAMBA LUMAMBA LODE OFUN FUNDA
77. OSAIN ONI, BOMBOSHE
OSAIN ONI, BOMBOSHE
BANGO EDUN ARA BELE
OSAIN ONI BOMBOSHE EDIBRE
78. BABA OSAIN OMOLOYU
BABA OSAIN OMOLOYU
OROFUN OSAIN AFEMOYU
BABA OSAIN OMOLOYU OYEKUN WORI
79. EKUTE PARAMAO
OLOGBO KOWA ILE IWORI BOSA
80. OSAIN KOSHEYU
OSAIN KOSHEYU
OLUWO SARAKO OZAIN AWAKO
OSAIN KOSHEYU OGBE WEÑE
81. IROKO AYEO, IROKO AYEO
TETE OKUO OKU AGBA UNSHESHE IRETE MEYI
82. IROKO DILOYU, IROKO DILOYU KAKA KIMI KUMARE EWE IROKO DILOYU
OFUN NAGBE
83. OZAIN ABINU FOYU OZAIN ABINU FOYU IROKO ÑAÑA, IROKO ÑAÑA
OZAIN ABINU FOYU IKA DI
84. OZAIN LORI YOKO OMO OKETE
AYA EKUN IMANSA
OLOMA INSHE AWO MA INSHE
OZAIN LORI YOKO OMO OKETE OGBE TUA
102. SHEMI SHEMI SHE LARIO
SHEMI SHEMI SHE LARIO
BOLO KIMBOLO OYU LOKOYU
SHEMI SHEMI SHE LARIO OSA YEKU
103. OKUKO FUNFUN PAMILAWA AKUKO
OZAIN TIMBELORUN TIMBELAYE OKANA MEYI
104. AKUKO KERE KERE
OYU MAI MAI

38.
AKUKO LAMIWO ADIE FUN FUN OKANA MEYI

45
105. OZAIN AGBADO OMIROKO
OZAIN AGBADO OMIROKO
ASHE KOYARE ADESHERALE
OZAIN BELUYE OMIROKO OKANA MEYI
106. OZAIN BELUYE OMIROKO
OZAIN BELUYE OMIROKO
ASHE KOMALE ADABASHEBALE
OZAIN BELUYE OMIROKO OKANA MEYI
107. OYOBO OYOBO OZAIN KUMAMBO
OZAIN AWAYE
OYOBO OYOBO OZAIN KUMAMBO OTRUPON MEYI
108. OZAIN OGUN GUN IRE
AYARE ATA EPO, KANIO KAN ERE
AGBANIO OZAIN WENILAYE OKANA TRUPON
109. OZAIN AYEGUI KOROPO
IRO IRO IROLAYE IRO OSA TRUPON
110. OZAIN OBEDE KOROPO
IRO IRO IROLAYE IRO OSA TRUPON
111. OZAIN EYEWIN BAMI
IRO IRO IROLAYE IRO OSA TRUPON
112. OZAIN FARA, OZAIN FARA
KINI KINI YANA EBO
OZAIN FARA OSA JUANI
113. OZAIN FARA, OZAIN FARA
OZAIN OÑI MORA, OZAIN FARA OSA JUANI
114. GAN GAN OZAIN AKUELEKU
IKU UNLO OKANA MEYI
115. KAN KAN KAN KAN KULESHO
KAN KAN BABA OZAIN KUANILO OKANA MEYI
116. EWE OYEYE, EWE OYEYE
OBEKAN OROIÑA KOMO EWE
EWE OYEYE OBARA SA
117. EWE OKIKAN, EWE OKIKAN
OZAIN ASHUMOMI
SHANGO WOMA EWE OKIKAN OFUN TEMPOLA
118. AYA BAKUN BELE KOIMA
KOIMA KUPUMA MIO
BEKUANIYE BEKUANIYE
AYA BAKUN BOLE KOIMA OTURA SA
119. AYA BEKUN ODOLATO
AYA BEKUN ODOLAO
ODOLOWANI ODOLOYARE
AYA BEKUN ODOLA OTURA SA
120. TA RUKUTA BABA RUKUTA

39.
OYO NILE ORUNMILA

46
BABA RUKUTA BABA EJIOGBE
121. ADASHE ADAMASHE
AYEWESE UNALOWE (UMBALOWO)
BI ADA ASHE AYEWESE UMBALOWO BABA EJIOGBE
122. OZAIN OMO IRA KIYA IRA
OZAIN OMO IRA KIYA IRA
OMOYEKUN BIEKUN MAYO
OZAIN OMO IRA KIYA IRA OTURA IRA
123. EWE ONIBARA, EWE ONIBARA
OBARA BARA OZAIN OWOLODE
EWE ONIBARA OBARA MEYI
124. OZAIN NADA LERI LOMI LOMIO
OZAIN NADA LERI LOMI LOMIO
PEWENE OZAIN
OZAIN NADA LERI LOMI LOMIO OGUNDA KETE
125. OZAIN IKOKO OTA WAN WAN
OZAIN IKODO OTA WAN WAN
SHUSHU DIDE OZAIN KUNAYO
OZAIN IKOKO OTA WAN WAN IRETE WAN WAN
126. OZAIN ONI MOLEIKUN MAKUN
OZAIN ONI MOLEIKUN MOLA OBARA KARA
127. OZAIN EWE INAWE, OZAIN EWE INAWE
OPONSA IFA NILADIDE
OZAIN EWE INAWE OKANA YEKU
128. OZAIN ERESHE ILE BOMBOLARA
OZAIN IRESHE ILE BOMBOLARA
OBONSA IFA MILADIDE
OZAIN EWE INAWE OGUNDA DIO
129. OZAIN ERESHE ILE BOMBOLARA
OZAIN IRE BOMBOLARA
OZAIN IRE IRE TIKI TIKI BOMBOLARA
OZAIN ERESHE ILE BOMBOLARA OGUNDA DIO
130. AWARA WARA WARALOYE OZAIN KEÑEKEMIO
AWARA WARA WARALOYE OZAIN KELEKEMIO
ONIFA AWALOYE
AWARA WARA WARALOYE OZAIN KELEKEMIO
131. OZAIN EWE AYO AYO AYO
OZAIN EWE AYO AYO AYO IRETE ANSA
132. OZAIN FOWO MAWO FOWO DUN DUN
OZAIN FOWO MAWO FOWO DUN DUN
OZAIN OTOMDE OZAIN MAWO
OZAIN FOWO MAWO FOWO DUN DUN OBARA MEYI
133. OZAIN OLOYU EDUN AWORIRE
OZAIN OLOYU EKUN AWORIRE

40.
BORI OLOYU EDUN AWO YAYE

47
OLOYU EKUN AWORIRE OYEKUN DI
134. OZAIN MONI KELETO
OZAIN MONI KELETO
OYU MAMA OZAIN
OZAIN MONI KELETO OGBE YONO
135. OZAIN EÑI ÑAWO OZAIN ÑAWO
OZAIN AGOGORO
OZAIN EÑI ÑAWO OGBE TUA
136. BAN BAN OZAIN BOGUEDE
BAN BAN OZAIN BOGUEDE
ORI IFA BENSHAWO
BAN BAN OZAIN BOGUEDE BABA EJIOGBE
137. OZAIN ABE BEBEWA
OZAIN IGUI MOYARE OGBE TUA
138. OZAIN ERI LOKUN ERI BAWA
OZAIN BORIBSHE ERI BAWAO OGBE SHE
139. WADE WADE BOBI INA
WADE WADE BOBI INA
OZAIN MADE LOBI INA
WADE WADE LOBI ORO ODI MEYI
140. IKI MAWA OLOKUN
ORUNMILA TENTEMITERO
IKI MAWA OLOKUN
OZAIN TENTEMITERO BABA EJIOGBE
141. OZAIN NILAYE
BEREWAO NILAYE OSHE MIWO
142. OZAIN BABA UN BABA
OZAIN BABA UN BARA
OZAIN BOBALEYO OMIO IWORI BOGBE
143. EWE AFOMA EWE AFOMA YIKI YIKI
OSHISHE OZAIN SHISHE IFA
EWE AFOMA OGUNDA TETURA
144. EWE AFOMA EWE AFOMA
OZAIN TETURA
EWE AFOMA OGUNDA TETURA
145. ONIKI LAWA ABOLA NILEWA OZAIN
OZAIN ONIKI LAWA ABOLA NILEWA IKA MEYI
146. EWE LOWY OZAIN AWOYE
EWE LOWY OZAIN AWOYE
ARIKU OMO EWE LOYE OZAIN AWOYE OGBE ATE
147. OZAIN KAYE OYEMI MAYIO
OZAIN KAYE OYEMI MAYIO
EMI SHAWO MOSHAWE
148. OZAIN ONI ASHE BEMI OBABO

41.
OZAIN ONI ASHE BEMI OBABO

48
UMBO OWO
OZAIN ONI ASHE BEMI OBABO
ASHE BEMI OBABO IROSO UMBO
149. OZAIN ATORI EWE ORISHAO
OZAIN ATORI EWE ORISHAO
EFUFU LELE OYEKUN MEYI
150. EWE MA OSHE IBOYE
EWE FIN OSHE IBOYE
OTOROMA OTOROFIN
EWE MA OSHE IBOYE OSHE MEYI
151. OZAIN WERE WERE OU LANLA
OZAIN WERE WERE OU LANLA
EWE OU MOMODE OMO OZAIN AGODO
OZAIN WERE WERE OU LANLA OSA MEYI
152. OZAIN OMODE LALADEMI
OZAIN OMODE LALADEMI
OZAIN MARIWO OPE YEYE
OZAIN OMODE LALADEMI ORAGUN
153. OZAIN OROYU AKUEREMOKUETE
OZAIN AROYE AKUEREMOKUETE
EMI OROYE AKUEREMOKUETE
OZAIN OROYU AKUEREMOKUETE OGBE ROSO
154. OKUA EMERE OZAIN OSHE KUOTU
EWEMI BAWA ARIKU
OKUA EMERE OZAIN OSHE KUOTU OGBE FUN
155. OZAIN LOMA GUN SHAWO
OZAIN LOMA GUN SHAWO
AYAMO ISHE EJIOGBE KOBALAYE
OZAIN LOMA GUN SHAWO BABA EJIOGBE
156. AGBA YEKU YEKU OZAIN ORIWA
AGBA YEKU YEKU OZAIN ORIWA
OLOMO ATEWORO
AGBA YEKU YEKU OZAIN ARIWA OYEKUN PAKOSHE
157.OZAIN OGOROYE BA A EE
OZAIN OGOROYE BA A EE
ODUA ATEWORO
OZAIN OGOROYE BA A EE OYEKUN TESIA
158. IFA IRELE OZAIN
IFA IRELE OZAIN
ILELE EWE OBA FEKOLAYE
IFA IRELE OZAIN OYEKUN
159. PEREGUN ALAWA LOTUNTUN
PEREGUN ALAWA LOTUNTUAN
BOGBO DE MARUN EFIROMINI
PEREGUN ALAWA LOTUNTUN ORAGUN
42.
NOTA: Depois disto se faz oro para ORUNMILA e continua.

49
LAVATORIO:
a) ARIKU MANIWA
ARIKU MANIWA
ONIKI BAKU ODIDEO
ARIKU MANIWA IRETE MEYI
b) OYEKU NI YEKURE
OYEKU NI YEKURE
ONIKI BAKU ODIDEO
OYEKU NI YEKURE ODI FUMBO
c) OYETUMAKO OLORUN LATIKU
OYEKUNDI
OYETUMAKO OLORUN LATIKU
OYEKUNDI YEKUN KI
d) EWE EWE INA IKU LAWA
OLORUN LATIKU
OLORUN LATIKU
OYEKUNDI OYEKUN DI
OBA: SHUKU SHUKU ALADE MAUMBE ALDE MAUMBE
CORO: SHUKU SHUKU ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE
OBA: ALADE MAUMBE IRE ALADE MAUMBE OWO
CORO: SHUKU SHUKU ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE
OBA: ABELOMO ABELAYE
CORO: SHUKU SHUKU ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE
OBA: SHUKU SHUKU ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE
CORO: SHUKU SHUKU ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE

Então se vai marcando os 16 mejis. Exemplo:


1. BABA EJIGBE
BABA EJIOGBE ALALAKUN OMONIKUN ADIFAFUN OLUWO ALADASHE
O Awo e o coro repetem tudo desde o início:
2. BABA OYEKUN MEYI BABA OYEKUN MEYI ARIKU MADAWA ONI MI
MASHAYO ADIFAFUN OLOWO AGOGO
3. BABA IWORI MEYI
BABA IWOR MEYE YIWI YIWI MAYO MAYO ADIFAFUN KOKO LOYEBE IFA
4. BABA ODI MEYI
BABA ODI MEYI ASHAMARUMA ADIMA KODIMA BABA YERIMO SHANLA
5. BABA IROSUN MEYI
MOSHEBO TARUKU TARUKU BARASIE BARASI ADIFAFUN YEWA
6. BABA OWONRIN MEJI
ADIFAFUN AGANGARA ADELEPEKO KO OMO OLORDUMARE
7. BABA OBARA MEYI ONI BARA OLODOBARA ELEGBARA ADIFAFUN AKUKO
O b aba e o coro repetem tudo desde o início e depois o número 8.
8. BABA OKANA MEYI
SHUKUTU MAYALAWA ADIFAFUN AKUKO
9. BABA OGUNDA MEYI ADIFAFUN OLIFIN ADIFAFUN ORUNMILA ADIFAFUN
OBINI META IBORU, IBOYA, IBOSHESHE

50
10. BABA OSA MEYI BABA BURU BURU BABA FOSHO FOSHO BABA
OBRAGADAN ADIE OYO PEKAKARA (PEKAKARA)
11. BABA IKA MEYI
IKA IKANI EBO ADIFAFUN ELEBUTE
12. BABA OTUPON MEYI
JEKUA BABA EÑIÑE LASHORE EÑIÑI LASHORE EKUN ADIFAFUN SHANGO
13. BABA OTURA MEYI
ASHEGUN KIFA IMALE AIFAFUN IMALE
14. BABA IRETE MEYI
BABA EYELEMERE OKO LAE ADIFUN OPOROYE
15. BABA OSHE MEYI
KULU KULUSHE OSHE MALUKU MALUKU UMBALAWO ADIFUN AKATAMPO
63
16. BABA OFUN MEYI BABA ORAGUN JEKUA BABA IFA OFUN MAFUN TALE
OKAN JUJU ADI ADIFAFUN OLOFIN
O baba e o coro repetem tudo desde o início:
Despois disto vem : FOTIWO e FOMIWO. Depois os cantos de Osun e si la persona é
Omo de
1.
OGGUN (EGGUNA), hay que lavar el Osun de la rodilla, o sea, el Osun llega desde sus
tobilloa a la
rodilla y se levanta Osun con 16 Suyeres.
5.4. APLICAÇÕES DE ALGUMAS PLANTAS
Abrecaminho: é empregada em banhos; com esta planta se agiliza Exu.
Acacia: para construir amuletos e em banhos lustraes.
Afato: para para a força viril ou para deter o choro de uma criança.
Agracejo: no omieró de assentamento.
Também se utiliza para fazer o bem e o mal.
Aguedita: se emprega para a potencia sexual.
Aguedo: para banhos lustraes.
Gergelin : se um filho de ORISHANLA ou AZUANI come gergelin , adoece e pode até
morrer, só o comem sem perigo as divindades. Se se derrama provoca epidemia. É tabu
para AZUANI
Alacrancillo: para bahos lustraes
Alamo: é uma das principais árvores consagradas a Shango. É uma das plantas do omieró
do assentamento para sacramentar e lavar seus elementos. Quando Shango está enojado, se
se tranqüiliza aspeegindo-o com folhas de álamo. Este Santo gosta de comer álamo e nessas
folhas se embrulham as oferendas para ele com fitas roxas. Ao carneiro que se imola. Se
oferecem as folhas do álamo antes de sacrificá-lo.
Estas folhas cozidas se usa para banhos lustraes. Se utiliza na limpeza para demanchar
bruxarias e afastar os maus espíritos da casa.
Alfavaca cimarrona: para banhos lustraes, boa sorte , livrar-se de más influencias,
contra doenças dos olhos. Queimada como incenso afasta os maus espíritos.
Algodão: se utiliza para destruir a memória dos inimigos rezada rezada no tabuleiro de Ifá.
Se colocam seus botões para OBATALA como atributo.
Almendra: as folhas são utilizadas par dor de cabeçaa , banhos e limpeza para

51
purificar a casa e obter boa sorte. O azeite de almendra se emprega para lamparinas que se
acendem para ORISHANLA e OBATALA. Suas folhas vão para o omiero, também seus
frutos são dados as galinhas que são sacrificadas tanto para Obatala como para Orunmila.
Amor seco: as folhas e a raiz se trabalham para unir matrimoneos y relações desfeitas.
Apasote: as folhas servem como condimento para comida dos Orishas, para amarrar uma
língua.indiscreta. Mesclada com sangue de ave serve para fortalecer e organismo, também é
utilizada em problemas de parasitos intestinais.
Ayua: para fazer desunião . Os haitianos utilizam os espinhos para se resguardar do mau
olhado e para Abiku. Em Cuba se põem para Shango um pedaço do tronco para proteção e
reforço.
Açucena. Para banhos.
Bayoneta(PEREGÚN): Uma das plantas mais importantes nos assentamentos para
terminar a cerimonia. É uma das principais plantas do Omieró de Osain, se utiliza no
emplasto que se coloca na cabeça do Iyawo. Adorna o santuário de Ogun. É Odu Ofun
Meji.
Bejuco Ubi: serve para lavar las pedras y atributos de Yemonjá.
Bejuco Enredado: se utiliza para desviar os caminhos dos inimigos.
Cacto branco: é uma das primeiras ervas que viajaram para a terra , não pode faltar no
omieró de Osain. Se diz que o Ewe Tete pode tudo. Se recomenda que ao fechar um Ebo se
coloque um pedaço desta esta erva para obter vitória total.
Botão de Ouro: usado en omiero, com esta erva se prepara um pó para atrair homens.
Caimito: como estimulante para fazer Oya trabalhar a favor de determinada pessoa.
Também se diz que propicia descoberta dos inimigos. Atrvés do Odu Otura Niko se põe
um galho atrás da porta da casa para afastar os inimigos.
Caisimón: para banhos lustraes.
Canela: para mulher que quer atrair um homeme se le aconseja misturar os pós faciais com
pó de canela. Serve para homenagear os Orishas.
Caoba: esta planta é sagrada. Dos Orishas: Shango, Oduduwa e Odu Osa gostan que se
lhes ofereça sacrifício ao redor desta árvore.
Cebolla: Bem picada para misturar com incenso e afastar as más influncias.
Cedro: atrás da porta se ata uma cruz de cedro com fita roxa para que o mal nunca entre na
casa. Cedro fêmea para os homens e cedro macho para as mulheres.
Ceiba:para banhos lustraes. Ao seu redor se colocam oferendas dedicadas a Obatala,
Orishanla,Shango e Oduduwa. Se diz que os africanos en Cuba consagraram estea árvore
como a mais importante, donde nala repousam todos os Orishas.
Celestina azul: se utiliza na região para banhos lustraes antes de empreender viagens.
Cerraja: é utilizada para preparar o Oshinshin de Osun na cerimônia do río, asím como em
outras oferendas que se fazem no rio para este santo. Serve para amarrar.
Ciruela: é a árvore predileta de Oya, seu pau de batalha, os galhos são colhidos para
limpeza. São colocados no trono de Elegba cuando se esta iniciando um filho deste santo.
Copal: se usa em banhos lustraes, para obter moral e respeito.
Corojo/ dendê: quando Shago está enojado com seus filhos, para que se acalme e perdoe se
lava sua pedra e os búzios que a acompanham em dendê engrossado (manteca de corojo) e
mel de abelhas. O dendê é uma substancia de grande importancia no culto dos Orishas,
Eshu, Ogun, Oshosi, Shango, Azojuano e Oya se mantêm sempre untados com dendê. A
certos alimentos que se oferecem às divindades se passa sempre um pouco de dendê, ao
milho tostado de Eshu e Oya, no pão e na espiga de milho de Azojuano (Sankpana).

52
Corona de cristo: para enaltecer Ogun.
Cortadera: para banhos lustraes.
Curujey: para fazer amuletos e pós divinos.
Escoba amarga: para cubrir as duas quartinhas que no precito Arara comtêm o Orisha
Azojano(Shankpana). É uma das ervas com que limpa Orishanla a seus enfermos.
Qualquer enfermidade se limpa com escoba amarga e milho tostado.
Espadaña: se utiliza para procriação.
Espuela de caballero: utilizada pelos congos para fazer pós lvos e outras preparações
mágicas. Se emprega nas rogações por pessoas que estão arruinadas.

2.
Farolito: se utiliza para abrir camihos fechados.
Flor de agua: uma das principais plantas do omiero de assentamento e com a qual se
lavam as coisas de Yemanja.
Flor de Aroma: para banhos lustraes.
Flor de mármol: para oferendar a Egungun.
Fruta bomba: para rogação de cabeça e refrescar o anjo da guarda.
Guacalote: é conhecida como Corta Maldição em Cuba. Suas sementes são usadas para
fortalecer Orunmila e Shango, e para fazer carrego.
Guayaa: o fruto é uma das coisas que mais gosta Eshu (Elegba) que trabalha de preferência
com seus ganchos e folhas. A sorte se atrai com sete ganchos.
66
Guira: com este se realizam trabalhos para atrair às pessoas. é o preferido de Osanyin
(osain) e Eshu para seus amuletos, como também para fazer o tintiyero e inshe osanyin.
Com os frutos grandes de pescoço largo se produz música para orinshanla y sankpana.
Deles se preparam a cuias,que são muito úteis nas cerimônias de ifismo como recipientes
para oferendas.
Helecho: uma das primeiras ervas do omieró de assentamento.
Heno: para limpar o astral. Em forma de banhos.
Hierbabuena: para curar afecções do estómago.
Hierbafina: para adornar o altar de eshu. Se usa para progação ou multiplicação no quarto
dos Orishas.
Figo: oferenda a shango e orishanla para obter simpatía.
Ibuje: para mudar a cor da pele.
Itamo real: se usa para potencia sexual.
Jaboncillo: o fruto e as sementes se empregam em banhos.
Jaguey: pode com todas as árvores menos com a palmeira. Um oco no seu tronco é um
santuário natural, pois acaba sendo a moradia de um Orisha, que recebe sacrifícios,
oferendas e libações.
Jazmín del cabo: para agasalhar orinshanla.
Jobo: para lavar a cabeça, que segundo os africanos faz rcuperar a memória. As pedras de
Shango e o boneco de cedro chamado oshe se lavam com as folhas de jobo: seu fruto é
oferendado a shango. Se utiliza para curar a loucura. El carneiro oferecido a shango deve
mastigar folhas de jobo antes de ser sacrificado.

53
Laurel: usado para banhos aromáticos.
Limón: para curar o estómago. Se dá a Orishanla.
Lino: para aplacar oshun e para obter seus favores. É uma das plantas utilizadas no omieró
de assentamento.
Lirio: o sumo é emético e se emprega para tratar problemas do estómago. Se utiliza no
sacrifício para trazer boa sorte e se dá a egungun como oferenda.
Llantén: se mescla com o sangue de aves para preparar medicinas dentro do culto dos
orishas.
Maíza/milho: a utilização do milho dentro do ifismo se traduz no sacrifício de ofendas para
obtenção de boa sorte. Os bolos de milho se oferecem às divindades, o milho tostado se
oferece ao Ori e aos demais orishas.

3.
Orinshanla gosta do milho molinho quase branco. Com o milho moído e fermentado se faz
um tamal ( milho moído envolto em folhas do próprio milho) que se envolve em folhas de
banana e é utilizado para os ebós e para fazer saraeko ( milho mole com leite, aguardente,
mel,açúcar, sempre viva picada, ori e efun). O tamal aqui é chamado Eko.
67
Majagua: a sombra da pessoa que se enterra amarrada con tiras de majagua não se
liberta nunca. A corda se emprega para ligar uma sombra e prendê-la. O odu ogbe di
recomenda como uma bemção as flores de majagua com sumo de agrião aos tuberculosos.
Malanga: uma folha de malanga ( orelha de elefante) se põem os ingredientes do ebo.
Como também se guarda ou guarda o dinheiro que se recebe de uma madrinha de Orisha ou
de um padrinho de Ifa pela consagração que se vai fazer. Suas folhas são instrumento de
trabalho de Yemonjá. O pato que vai ser sacrificado se vendam os olhos com esta folha.
Para refrescar a Eshe (vida) se banha com folhas de malanga e para fazer se rogações se
ponhe sobre a folha um padacinho de pão frio de milho ou de pão molhado no dendê e pós
divinos d e Ifa . A malanga amarela, com idênticas aplicações, pertence a Oshun.
Malvate: para lavar as pedras e atributos dos orishas.
Mamey/ abricó: as sementes gêmeas se usa em trabalhos religiosos. As folhas trituradas e
misturadas com cinza acabam com a bruxaria. Sua semente se usa no sacrifício para
egungun. Seu fruto é muito delicado e se oferece a Shango.
Mamoncillo: se utiliza para carregos e escritos de eshu.
Mangle rojo: se utiliza em preparados mágicos e amuletos. O bastão de ibu akuaro
akenoro se fazem de seu tronco com um entalhe específico.
Mango silvestre: agrada a todos os orishas. Quando dá muitos frutos, presagia miséria.
Mani: tostado com açúcar dorado se oferece a oshun. Os santeros proíbem de comê-los
quando há epidemias.
Mano de pelon: se utiliza para fabricar adornos de orishas e objetos pequenos que servem
de resguardo.
Manzanilla: o banho limpa o astral individual.
Mar pacífico: se utilizam seus ramos para preparar atoris de egun. Se oferecem a Egun na
forma de refresco.
Maravilla: de boa sorte, quando os olhos de um cadáver permanecem abertos se cobre com
suas folhas e fecha-se suavemente. As sementes (atare aguma) são utilizadas para preparar
o morto..

54
Melon: que se oferece a oshun, por cinco dias se entrega no rio. Estas oferendas de frutas
são repartidas entre as crianças do local por ordem dos Orishas que exigem que se dê frutas
e doces as crianças porque os Gêmeos são crianças.
Meloncillo: para oferendar os Orishas em sacrificios.
Moco de pavo: para banhos lustraes.
Moruro têm poder de fazer o bem e o mal. Seu tronco é utilizado para fazer Afoshe e como
carrego de osun.
68

4.
Nomeolvides: para banhos de purificação. Em trabalhos de inshe.
Mame/inhame: com a polpa do inhame se preparam os pós divinos chamados iyefa, que
cobrem o tabulero de ifa. Para divinar a melhor rogação para Orishanla é preparar oito
pelotas de inhame casca e manteiga de cacao. Também se oferece a Orunmila e aos demais
Orishas. Ao sacerdote de Ifa se proíbe amassar inhame segundo o Odu iwori ogbe.
Olivo: suas folhas são usadas para banhos refrescantes.
Orozur: para banhos lustraes.
Yagruma: para os congos é a torre centinela da coruja. Usada no omiero.
Yagua: seu sumo vela as vistas dos feiticeiros, os desperta e engana (embora cure a
cegueira). Ademais tem no seu interior um ashe de água clara e fresca.
Zarzaparrilla: para banhos lustraes.

CAPITULO VI
ORDEM DE LA CONSGRAÇÃO DE IKOFAFUN Y AWAFAKAN (ASSENTAR)
Esta consagração durama consagración, o dia da consagração, dia do meio e dia de Ifá.
Na realidade esta consagração começa 7 días antes, já que tem que preparar os ikins, tanto
para os ikofafun como para os awafakan, os quais se colocam numa panela de barro ou
cuba grande, na qual se colocam os seguintes elementos: tiekan, eku (hutia), eja, awado,
ero, obi, kola, oñi (mel), um ovo e água, a qual se asperge. Esta panela ou cuba se coloca no
tempo (sol e chuva) e todos os dia se reza a Eji Ogbe e se asperge um pouco de água.
Reza que se utiliza: EJIOGBE.
ORUNMILA NI ODI ELESE MESE
MO NI ODI ELESE MESE
ONI OKO MESE TIRE KO BAJA
Tradução:
69
Orunmila disse que transforma as coisas com ordem. Eu digo que transformo as coisas
com sua ordem.
Ele disse que vinte pesos tem uma ordem que não tinham.
1er. Dia de cerimonia:
1. OBI OMI TUTO A EGUN
2. PREPARAÇÃO DE OSANYIN (OSAIN)
3. TEMPERAR OSANYIN E OBI OMI TUTO

55
4. TOQUE NA PORTA
5. LAVATORIO
6. A LA GBA NFO GEDE
7. OBI OMI TUTO GUERREIRO Y MATANÇA
8. OBI OMI TUTO ORUNMILA

5.

9. COGER PLUMAS DE ADIE POR AWOSES (JUJU MUÑAÑA)


10. PONER PLUMAS EN LA LERI (MUJER) EN EL HOMBRO (HOMBRES)
11. MATANZA A ORUNMILA
12. MAMU RA ADIE, MAU OTI PUPUA
13. REFRESCAR LAS ADIE
14. ENTREGA DE OMIERO Y CONSEJOS PARA LOS DIAS RESTANTES
15. DIA DEL MEDIO
16. DIA DE ITA
Cerimoniais
1. Preparação de egun.
Quando não exite juramento de orun, se pinta em uma telha do tipo canal os seguintes
odus:
OTURA NIKO IRETE KUTAN OGUNDA FUN
IRETE YERO OGUNDA BIODE ORAGUN
OSHE PARUE OYEKUN PITI OYEKU MEJI
No caso de não ter a telha, se pinta no chão, próximo ao encanamento da casa.
Se prepara um prato com 9 pedaços de obi com dendê e uma pimenta maravilha em cada
pedaço de obi. Se não tem Marvilha (atare aguma) pode por pimenta da guiné. Se porá um
vaso com flores, água com açúcar, café, pão, leite, fumo, etc...
Se procede trazendo todos que vão receberr e colocando-os em frente a egun.
O awo oficiante prenderá 2 velas com a reza de prender as velas a Egun (2)
Se rezará a Egun (odi meji)
WA NIHIN ARA ORUN Veham aqueles familiares do céu.
KI IDU ARA WO NILE que não recusamos os familiares
ADIFAFUN EGUN da casa, o profetizado por Ifá para Egun.
70
dar MO-JUBA e diz se o que vai se fazer, dando conta dos ikofafun e awafakan, e seuis
nomes apelicos e odus o nome do padrinho e dos babalawos que vão trabalhar.
Se rezará o obi.
Antes que el Babalawo oficiante jogue o obi, mandará a que as pessoas dêm dobale e segue
jogando obi.
Quando egun aceitar se examina os obis com a seguinte cantiga:
OBI AWERE OBI BI

56
OKUN AWA OSHE
Se for dar bicho de pena
Cantiga de bebida para egun.
OTI LAYE, OTI LAYE
EGUN LOWA OTI LAYE
Cantiga de mel para egun.
UMBLO WO OÑI ONIO AKIKAN
UMBALO WO OÑI ONIO AKOKORO
Cantiga de água a Egun.
OMI LAYE OMI LAYE
EGUN LOWA OMI LAYE
Depois de dar eje pode-se fazer a chamada dos eguns com as cantigas correspondentes.
6.
2. Preparação do ikoko de osanyin.
Se tomará um ikoko de grande, no qual se marcará o bordo superior e se marcarão quatro
linhas, como se fossem os quatro pontos cardeais, quer dizer que o ikoko fica dividido em
quatro partes e se coloca no quarto de consagração.
Se coloca a erva de OSANYIN en una cesta, separada una de otra y diferenciadas,
imediatamente se colocará em frente a ORUNMILA uma estera, que será para se colocar as
ervas na ordem que se descreve a seguir.
Ordem das ervas.
Se colocará sobre a estera as quatro primeiras ervas que chegaram ao mundo, que são:
EWE TETENIFA Bleo blanco
EWE PAPASIMI beldroega
EWE ODUNDUN Prodigiosa
EWE PEREGUN Baioneta
71
Después se pondrán por orden, según los santos:
OBATALA, ELEGBA, OGUN, OSHOSI, YEMAYA, SHANGO, SHUN, OYA, AGAYU,
ORUNMILA, ZOJUANO, OSAIN.
Não podem faltar as seguintes ervas:
Erva Hedionda EWETO MODE
Baioneta PEREGUN
Peônia IWERIYEYE
Para colocar as ervas na esteira, se cantará o seguinte:
SUYERE EWE OSANYIN ATE MO WAYE
As folhas de Osain nós colocamos e eu estou rogando.
Uma vez colocadas as ervas sobre a esteira, se sentam ao lado da cazuela de OSAIN os
awos mais jovens que à voz do Awo vão picando as ervas de OSAIN dentro da cazuela. A
última erva a ser picada é EWETO MODE
(erva hedionda), com a qual se tocam primeiro a cabeça de todos os awoses.
CANTOS PARA ENTREGAR ERVAS PARA PICAR
REZA: BAWA IKOKO OSAIN /Esta erva vai na cazuela)
SUYERE: TETE RE GUN EWE ODARA
TETE RE GUN EWE OSAIN
Traducção:
Rápidamente rompemos as ervas que estão bem.

57
Rápidamente rompemos as ervas de OSAIN.
CANTO PARA TOCAR A CABEÇA COM EWETO MODE
SUYERE: EWETO MODE EWETO MODE
A GERE GERE LERI OMO OSAIN.
EWETO MODE.
Tradução:
Com o EWETO MODE nós te tocamos a cabeça ao filho de OSAIN con el EWETO
MODE.
Depois de colocadas as ervas , se colocarão todas as ervas que ainda restam na esteira.

7.
Se coloca um balde de água limpa para quando os awos começarem a picar as ervas
Se tira a maldição das ervas através de IRETE DUTAN, os awos lavam as ervas e dão
mojuba antes de começar a picá-las.
72
Reza para cortar maldição IRETE KUTAN
REZO: A LA WE JADE
TINSHE AWO ILE
ORUNMILA SHEPE
LERI EWE
ADIFAFUN OBATALA
Tradução:
Nós saudamos os folhas que chegaram de fora
Aquelas que trabalham com o divinador
Na casa de Orunmila
Da cabeça das folhas o profetizado
Por Ifá para OBATALA
SUYERE:
EWE IRE MBE LODO
EWE IRE MBE LODO
A BE RO KOKO MAGBE
EWE IRE MBE LODO
Tradução:
As folhas benditas que estão presentes
Nós lhes rogamos, soltando-as e constantemente
Acompanhamos as folhas benditas que estão presentes.
Picar ervas com o seguinte canto:
OBA CORO
OMO YO YA IYA IYA IYA IYA
OMO MO KI IBO EBO EBO EBO
OMO MONI OSAIN OSAIN OSAIN OSAIN
OMO MONI EWE EWE EWE EWE
OMO MONI OMI OMI OMI OMI
3. temperar a cazuela de OSAIN
Esta cazuela se tempera com: hutia e pescado defumado, milho tostado,todo tipo de

58
água, ero, kolá, osun, mel de abelha, aguardente, terra de 4 esquinas, terra da porta da rua
água de coco, um ovo, um igbin, peregun e por último, EWEREYE.
Cada vez que se coloca cada um destes ingredientes se dirá:
ASHE IKOKO OSANYIN
Tradução:
73
Com as bemçãos da cazuela de OSANYIN
Antes já deve-se ter colocado o carvão para acender, o qual se trará com folhas de sempre
viva e se cantará a seguinte cantiga (OGBE TUMAKO)

8.
INA OWO ASHE LOWO
INA OWO ASHE LOWO
INA YO LOKUN
NSU LORO
INA OWO ASHE LOWO
Tradução:
A vela nas mãos abençoa as mãos.
A vela se dissove com a força, refrescando-a ao cair.
A vela nas mãos abençoa as mãos.
NOTA:quando entrar no quarto com o carvão aceso, os awos lhe darão seu hálito.
Depois se dá obi a OSANYIN, o qual o Awo oficiante previamente mascará 1 pedaço de
obi con 4 pimentas (OYEKU, TEKUNDA), se enclinará con um pé adeante e outro atrás
colocará nos quatro pontos cardinais da cabeça; e o restante no centro da cazuela. E
continua com, MO-YUBA, reza para OSANYIN e OSHE BILE.
colocar um obi da cazuela e se passará o pé diteito por cima dele, depois o esquerdo
dizendo, :
OSANYIN KUELESE KAN, KUELESE MEJI
Depois se colocará os ashes já rezados com os Odus dos awos que estão trabalhando.
4. bater à porta.
Batem à porta as mulheres que irão receber o IKOFAFUN (mão esquerda de Ifa ), por
ordem de idade.
O padrinho dentro do quarto, pintará na porta por dentro a seguinte marca.
OSHE TURA: o que subiu ao céu em busca de ashé.
ODI MEJI: o Odu onde pela primeira vez se entregou o IKOFAFUN.
Odi padrinho:
Posteriormente, com a porta fechada, a primeira tocará a porta três vezes, e começará o
seguinte
diálogo:
- quem bate à porta?
- reposta , com nome e apelidos.
- o que quer,o que busca?
- eu quero e busco ORUNMILA
74
- para que, queres ORUNMILA?

59
- Para saúde, desenvolvimento para mim, minha família e para você.
- Ashe.
Isto se repetirá três vezes, com cada uma das mulheres que receberão o IKOFAFUN.
terminado o diálogo, o padrinho, com os IKINS sobre a marca , a apagará como
esfregando em círclos, como que mechendo o EBO, enquanto se canta.
GBOGBO AWO LA IYAMI
IKOFAJUN ORUNMILA
BIT BITI BITIRE
Tradução:
Todos os adivinhos vão ao IKOFAFUN de ORUNMILA
Aqueles que vão nascer para as bençãos.

9.
5. serimonia do Lavatório
Por os guerreiros e demais coisas que serão lavadas. Isto é feito pelos próprios IKOFAFUN
e AWAFAKAN.
Se colocará o recipiente em frente a ORUNMILA e se colocarão os 4 awos representando
os 4 pontos cardiais, o oficiante maior é o que colocará o omieró e se sentará de frente a
ORUNMILA.
El oficiante menor lavará os Awafakan e o que se segue os Ikofafun. O padrinho entregará
os IKOFAFUN e AWAFAKAN, realizará o MO-JUBA e rezará;
REZA: ASHE WA WE IKIN OSANYIN
SHO FBI DIRE
Tradução:
Com as bênçãos de OSAIN lavamos os IKINS
Para converte o mal em benção.
Depois ficarão de pé e cobrindo a cazuela de OSAIN:
REZA: OTU OTA
A LA GBANA
SHIRE
Tradução:
Completamente ele expande
Nós vamos receber no caminho iniciando as bençãos.
E cobrindo de novo a cazuela de OSANYIN, se diz :
REZA: A LADE TU JU
75
TUMI
resposta SHORO
Tradução:
Nós que estamos de fora liberamos,
Aspergimos, aspergimos a água
Rápidamente
Na terceira vez se dirá GBA (recebemos) e se recolhe um pouco de erva da cazuela de
OSANYIN.
Sentados começamos a cantar, quando o maior coloca ervas nas mãos do que está em
frente a ele.
CANTO: EWE FO O SHE GBA

60
ASHE EWE FO OSHE GBA
Tradução:
As ervas lavamos com o sabão que recebemos, después se echará el oshe y posteriormente
el
omiero. Con el mismo suyere: oshe y omi se comenzará a lavar y el oba comienza los
cantos.
OBA: AGO MO JUBA LORISA
MO JUBA O
MO JUBA LORISA
CORO: ASHE MO JUBA LORISA
Tradução:
OBA: Permissão, eu rendo homenagens aos orishas
10.
Eu rendo homenagens
Permissão eu rendo homenagem aos orishas
CORO:con a benção , eu rendo homenagem aos orishas.
E se começa a cantar para ELEGBA até OSHOSI.
Cantos a Elegba (Eshu):
ESHU BARAGO AGO MOYUBARA
ESHU BARAGO AGO MOYUBARA
OMODO DONI KOSHIBARAGO
AGO MOYUBARA ELEGBA SHOLONA
ISHONSHO ABE
ISHONSHO ABE
ODARA KOLORI EYO BABASEMI
76
ALAYIKI.....ISHONSHO ABE
ALAWANA.....ISHONSHO ABE
ALAROYE.....ISHONSHO ABE
ISHONSHO ABE
ISHONSHO ABE
ODARA KOLORI BABASEMI
ESHU O O ELEGBA ARAE
ESHU O O ELEGBA ARAE
ELEGBA MOFORIBALE
ELEGBA ARAE
AGO ELEGBA ABUKENKE
AGO ELEGBA ABUKENKE
TANI LAYOYE ANKIO
AGO ELEGBA BUKENKE
AGO ELEGBA ABUKENKE
YORUYE LERDE ANKIO
AGO ELEGBA ABUKENDE
KUANKIA KUANKIA ANKIO
AGO ELEGBA ABUKENKE
ESHU SHUWAYO MAMA KEÑO
ESHU ODARA KIKEÑO

61
ESHU SHUMAYO MAMA KEÑO
ESHU ODARA KIKEÑO AWO
Cantos A Ogun:
OGUN DEDE ARERE ILE BOMBO LOKUA
OGUN DEDE ARERE ILE BOMBO LOKUA
OGUN WANILE, OGUN WALONA
SARA IKOKO OGUNDE KOBU KOBU ARERE
AWA NILEO OGUN ARIBO
AWA NILEO OGUN ARIBO
OINLE FUMODE AWERE ARIBO
OGUN DE GUANGUAN
AWANILE AWANILE KOMANSE IYABO, AWANILE
11.
OGUN AWANILE KOMANSE IYABO
AWANTLE AWANILE KOMANSE IYABO, AWANILE
OGUN WALONA, KOMANSE IYABO
AWANILE AWANILE KOMANSE IYABO, AWANILE
OGUN ALAGUEDE KOMANSE IYABO
KOBU KOBU ARERE KOMANSE IYABO, AWANILE
77
Cantos de OSHOSI
OSHOSI OMONI WARA OKE OKE
OBALOKE AYE WARA WARA OKE OKE
OSHOSI BABAYI LODA ALAMALA ODE
SHILE SHILE ODEMATA AGOLOMA
SIRE SIRE ODEMATA OKE OKE
YAMBILE KE ILORO ODEMATA KOLONA
OSHOS OGUIDO WARA WARA
OKE LODO OBALOKE AYE
WARA WARA OKE OKE
Ver punto 5.3. cantos de Osain:
1.IBA: KURU KURU BEKE
CORO: MARIWO OSAIN MARIWOYE MARIWO IRETE ODI
2.OBA: OSAIN KUKURU KUKURU
CORO: TIBIRI TIBIRI LAWONSHERA IRETE ODI
3. OBA: OSAIN KUKURU KUKURU GANGAN OGBE SHE
CORO: OSAIN ABONBOSHE GANGAN
4.ATIPONLA IFA BURU, ATIPONLA IFA BURU OGBE DI
IFA OMO, IFA AWO, IFA ILE
ATIPONLA IFA BURU
5.OYIKI YIKI OTALOMIO, OYIKI YIKI OTALOMIO IRETE YERO
OYIKI YIKI AGBADO AWO OKUMA
OYIKI YIKI OTALOMIO
6.EWE IRE MBE LODO, EWE IRE MBE LODO IWORI BOKA
A BERO KOKO MAGBE
EWE IRE MBE LODO
7.BAN SEI SEMI, OSAIN LOMI LOMI BABA OGBE UNLE

62
OWIWI AGBA YEROKO, OWIWI AGBA TEWIWI
8. BOROKITI LAGBA TAREPO, BOROKITI LAGBA TAREPO
EPOLINU AGBA ELESE
BOROKITI LAGBA TAREPO ODI SHE
9. ABERO ABERO MA, ABERO ABERO MA
BOBALIÑO OLUIO OSAIN
ABERO ABERO MA MOWE IRETE UNTENDI
10. AWEDUN BERA MAI, AWEDUN BERA MAI
BOBALIÑO OLUO OSAIN
78
ABERO ABERO MA MOWE IRETE UNTENDI
11.BABA IPON MODE, BABA IPON MODE
12.
BOBALIÑO OLUO OSAIN
BABA IPON MODE MOWE IRETE UNTENDI
12. IYA IPON MODE, IYA IPON MODE
BOBALIÑO OLUO OSAIN
YA IPON MODE MOWE IRETE UNTENDI
13.OSAIN AWE DADARA MADAO, OSAIN AWE DADARA MADAO
OSIN ADAMIWO, OSAIN ADAMAWO
AWE DADARA MADAO OGUNDA FUN
14. AGBE MANSI BOLOYU, AGBE MANSI BOLOLO
BANTIO KEYO, MANSI BOLOYU, MANSI BOLOLO OGUNDA FUN
15. ASHE AWO, ORI AWO, INSHE AWO
MOYUKAYO MAMA OSAIN
16.OBARA BOGBE IBODE, OBARA BOGBE IDOBE
OSAIN MORAYE MORAYE
OBARA BOGBE IBODE OBARA BOGBE
17.EWE IKOKO, EWE IKOKO
LODAFUN ORUNMILA
EWE IKOKO EJIOGBE
18.EWE TOMODE, EWE TOMODE
A GERE GERE LERY OMO OSAIN
EWE TOMODE OSA RETE
19.EWE PODIAMO, EWE PODIAMO
ADIFAFUN ORUNMILA
EWE PODIAMO OTUPON MEJI
20.EWE AYO, EWE AYO
ADIFAFUN ORUNMILA
EWE AYO
21.OSAIN SESE NILEO SESE, OSAIN SESE NILEO SESE
ALAIKEKE SESE, FOLO DOLONILEO SESE OSHE YEKU
22.OYU ORO, OYU ORO
GBOGBO AWONI OSAIN
OYU ORO ODI ORO
23.SHAWERE KUE KUE FIMIWAO, SHAWERE KUE KUE FIMIWAO
ASHE OSAIN EWE

63
79
SHAWERE KUE KUE FUMIWAO OTURA NIKO
24.EWE TETE LAMISAYE
EKUMA LAWA EWE OKUMA
(Así Todas las hierbas) OTRUPON KANA
25.EWE OYEYE, EWE OYEYE OYEYE OKIKAN
OMOROKAN ORO AWO
EWE OYEYE OYEKU BATRUPON
26.ERI SEMI LA ISORO EGAN, ERI SEMI LA ISORO EGAN
EYE IBI LAYA TANI KINMBO
TANI LAKOSHA LOLOYU
ERI SEMI LA ISORO EGAN IKA BEMI
13.
27.EWE ODARA, EWE ODARA
EWE OSAIN IFA LA OMA
EWE ODARA IWORI OBERE
28. EWE ODUNDUN SHEKE, EWE ODUNDUN SHEKE
BORO BORO SHEKE BORO
Empezando desde Elegba hasta Orunmila
29.KUYE KUYE EWE FIN
KUYE KUYE EWE FA OBARA KASIKA
30. EWE FIN, EWE FA
OMO ALAWO KIKATE OBARA KASIKA
31.EWE OYUORO TOMI
TOMINEYEO TOMI
EWE ASHIBATA TOMI
TOMINEYEO TOMI OGUNDA TRUPON
32. MOYUN EWE MOSARAO, MOYUN EWE MOSARAO
EWE LOBIMI, EWE LOYAMI
MOYUN EWE MOSARAO OJUANI BOKA
33.NITA NITA NITA AWO, NITA NITA NITA AWO
IBA KIBAN KAMA IRE ODUN
NITA NITA NITA AWO OGUNDA MASA
34.OSAIN DEMU PARADIDEO, OSAIN DEMU PARADIDEO
OSAIN DEMU PARADIDEO, OSAIN DEMU PARADIDEO OGUNDA MASA
35. BODOMI BODOLA
OSAIN BODOLA ODOLA KINTA OYEKUN BATRUPON
36.EWE NILADIDEO, EWE NILADIDE
AWO PODO OSHA OSAIN DE MALE
80
EWE NILADIDE OTURA MEJI
37.OMODE KUYOFE, EWE SESE SESEFA
OMODE BUYOKO, OMODE KAYOSUN
OMODE KOGOFA BARABA ODI BARA
38.TANI LAGBA DIBARO, TANI LAGBA DIBARO
DIGBARO AYA PORO ESHIN KODIBARO EDIGBARO
TANI LAGBA DIBARO

64
39.SOTUTO TARAWEYEYE, SOTUTO TARAWEYEYE
BABA DOGUN BABA DOMA
SOTUTO TARAWEYEYE OGBE FUN
40.MOFE ASHE LASHE AWO, MOFE ASHE LASHE AWO
OYOURO KOGUMINI
MOFE ASHE LASHE AWO OGBE FUN
41.OSAIN TENTE LONILE, OSAIN TENTE LONILE
ATEBO LONILEO, ATEBO LONILEO
OSAIN TENTE LONILE IWORI BOFUN
42. OSAIN SHIWIRI KUI KUI, OSAIN SHIWIRI KUI KUI
AUN FOREMOLA, ENI AUN, ORI AUN
OSAIN SHIWIRI KUI KUI
14.
43.OSAIN SHIWIRI KUI KUI, OSAIN SHIWIRI KUI KUI
EWE FA, EWE EYE
OSAIN SHIWIER KUI KUI OGBE TUMAKO
44.EWE OSAIN SHEBO, EWE OSAIN SHEBO
ASHE OSAIN ASHE BONIGBE
EWE OSAIN SHEBO OGUNDA KA
45.LEKE LEKO ODO, LEKE LEKE ODO
LEFE KUMBELORI IGI OGBE BARA
LEKE LEKE ODO OGBE BARA
46.OSAIN TENTE MONI TENTE, OSAIN TENTE MONI TENTE
YAMA EDUN DOSHEDUN GI ABERE ORUM
OSAIN TENTE MONI TENTE OGUNDA YEKU
47.MOKUETI BARO, OROMINI OSAIN
MOKUETI BARO, OROMINI EWE OGUNDA TETURA
48.OSAIN ÑAÑA KINI MAWE
OSAIN ÑAÑA KINI MAWE
ELEYO ALABRIO, ELEYO, ELEYO
81
OSAIN ÑAÑA KINI MAWE OGBE WEÑE
49.ISHEWOLA ISHEWOLA, ISHE
OSAIN EDUN FOKAN SHEWOLA NIFE
ISHEWOLA ISHEWOLA AKOKO FOKAN SEWOLA NIFE
50.OSAIN BOMBO, OSAIN BOMBO
SHEWOLA ELENI SHOKUTA
OSAIN BOMBO OSHE BARA
Estos no son todos los cantos (ver cantos de Osain)
Se cierra Osain con:
PEREGUN ALAWA LTUNTUN
PEREGUN ALAWA LOTUNTUN
GBOGBO DE MARUN EFIROMINI
PEREGUN ALAWA LOTUNTUN
Después Del cierre de los cantos a Osain se le hace oro a Orunmila.
1.ARIKU MANIWA, ARIKU MANIWA
ONIKI BAKU ODIDEO

65
ARIKU MANIWA IRETE MEJI
- OSHE MI NI HE-
2.OYEKU NI YEKURE, OYEKU NI YEKURE
ONIKI BAKU ODIDDEO
OYEKU NI YEKURE ODI FUMBO
- OSHE MI NI HE-
3.OYETUMAKO OLORUN LATIKU, OYEKUNDI
OYETUMAKO OLORUN LATIKU, OYEKUNDI OYEKUN DI
4.EWE EWE INA IKU LOWAO
OLORUN LATIKU, OLORUN LATIKU
OYEKUN DI
5.ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE
15.
OBA:SHUKU SHUKU ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE
CORO: SHUKU SHUKU ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE
OBA:ALADE MAUMBE IRE ALADE MAUMBE OWO
CORO:ALADE MAUMBE IRE ALADE MAUMBE OWO
OBA:ABELOMO ABELAYE
CORO:ABELOMO ABELAYE
82
OBA:KOIBIDAM KOIBIRE
Então se reza aos Mejis.
EL OBA:
1.BABA EJIOGBE:
BABA EFIGBE ALALAKUN OMINIKUN ADIFAFUN OLUO ALADASHE
OBA Y CORO REPITEN EL 5 ANTERIOR.
2.BABA OYEKU MEJI
BABA OYEKU MEJI ARIKU MADAWA ONI MI MASHAYO ADIFAFUN OLOWO
AGOGO
OBA Y CORO IDEM ANTERIOR
3.BABA IWORI MEJI
BABA IWORI MEJI YIWI YIWI MAYO MAYO ADIFAFUN KOKO LAYEBE IFA
OBA Y CORO IDEM
4.BABA ODI MEJI
BABA ODI MEJI ASHAMARUMA ADIMA KOKIMA BABA YERIMO OSHANLA
OBA Y CORO IDEM
5.BABA IROSO MEJI
BABA IROSO MEJI MOSHEBO TARUKU TARUKU BARASIE BARASIE
ADIFAFUN YEWA
OBA Y CORO IDEM
6.BABA OJUANI MEJI
BABA OJUANI MEJI ADIFAFUN AGANGARA ADELEPEKO KO OMO
OLORDUMARE
OBA Y CORO IDEM
7.BABA OBARA MEJI
BABA OBARA MEJI ONI BARA OLUDOBARA ELEGBARA ADIFAFUN ELEGBA
OBA Y CORO IDEM

66
8. BABA OKANA MEJI
BABA OKANA MEJI
BABA OKANA MEJI SHUKUTU MAYALAWA ADIFAFUN AKUKO
OBA Y CORO IDEM
9.BABAOGUNDA MEJI
BABA ODUNDA MEJI TETE SIRO ADIFAFUN ALAWEDE ADIFAFUN OSHNLA
OBINI META
EBORU, EBOYA, EBOSHISHE.
OBA Y COR IDEM
10.BABA OSA MEJI
BABA OSA MEJI BABA BURU BURU, BABA FOSHO FOSHO BABA
OBRAGADANADIE OYO
16.
PEKARARA
OBA e CORO IDEM
83
11.BABA IKA MEJI
BABA IKA MEJI IKA IKANI EBO ADIFAFUN ELEBUTE
OBA Y CORO IDEM
12.BABA OTRUPON MEJI
BABA OTRUPON MEJI JEKUA BABA EÑIÑI LASHORO EKUN ADIFAFUN
SHANGO
OBA Y CORO IDEM
13.BABA OTURA MEJI
BABA OTURA MEJI AWO NIPAKO KEKE NIPAKO ADIFAFUN IMALE ADIFAFUN
NANGAREO
OBA Y CORO IDEM
14. BABA IRETE MEJI
BABA IRETE MEJI BABA EYELEMERE OKO LAIE LAE ADIFAFUN PAROYE
OBA Y CORO IDEM
15.BABA OSHE MEJI
BABA OSHE MEJI KUKU KULUSHE OSHE MALUKU MALUKU AUM
BABALAWO
ADIFAFUN AKANTMAPO.
OBA Y CORO IDEM
16.BABA OFUN MEJI
BABA ORAGUUN JEKUA BABA IFA OFUN MAFUN TALE OKAN JUJU ADIE
ADIFAFUN
OLOFIN
- AFOREDETE ALAWO DIDEPARASE
cantar para Osun:
1.OSUN DURO MA DUBULE
ORO GANGA LA A BOSUN
OSUN DURO MA DUBUBLE
ORO GANGA LA A BOSUN
- OSHE MI NI ME-
2.IFA MAÑUMINIO IFA MADUBULIE

67
ORO GANGA IA BOSUN
IFA MAÑUMINO IFA MADUBULE
ORO GANGA IA BOSUN AWO
Depois se rezará IROSO TOIDA
Iroso toida ewe lebo
Eleni siguayu elebo
Eni yeweta elebo.
fechar OTIOBA:
OBA IRE RE NFO OTI WEIO
CORO:IDEM
84
OBA:ELEGBA NFO OTI WEO
17.
CORO:OBA IRE RE NFO OTI WEO
OBA:OGUN NFO OTI WEO
CORO: OBA IRE RE NFO OTI WEO
OBA:OSHOSI NFO OTI WEO
CORO: OBA IRE RE NFO OTI WEO
OBA:OSUN NFO OTI WEIO
CORO: OBA IRE RE NFO OTI WEO
OBA:ORUNMILA NFO OTI WEO
CORO: OBA IRE RE NFO OTI WEO
Echar agua (OMI)
OBA: OBA IRE RE NFO OMI WEO
CORO:OBA IRE RE NFO OMI WEO
OBA:ELEGBA NFO OMI WEIO
CORO:ELEGBA NFO OMI WEIO
OBA:OGUN NFO OMI WIEO
CORO:OGUN NFO OMI WEO
OBA: OSHOSI NFO OMI WEO
CORO:OSHOSI NFO OMI WEO
OBA:OSUN NFO OMI WEO
CORO:OSUN NFO OMI WEO
OBA:ORUNMILA NFO OMI WEIO
CORO:ORUNMILA NFO OMI WEO
Depois se dá uma volta sobre o pé esquerdo dizendo:
SHUKU SHUKU SHU LATERIO
6. A LA GBA NFO GUEDE
se colocam duas vasilhas grandes com água uma para Awafakan e outra para Ikofafun.
Ao mecher nas vasilhas de diz o seguinte:
OTO OTA A LA GBANA SHIRE
OTO OTA A LA GBANA SHIRE
OTO OTA A LA GBANA SHIRE
85
GBA se echa dentro de las jícaras.
Se recogerá el cuarto, poniendo todo en su lugar y se contarán los Ikines de los Ikofafun y
las Awafakan

68
para ver se están completos.
Se arrodillan, mirando hacia arriba y se dirá.
A LA GBA NFO GUEE – OYU se passa água nos olhos.
Se beija o chão ou a esteira.
Se dirá A LA GBA NFO GUEDE – OFO se passa água nas costas.
Isto se repete com todos da casa e por último àqueles que estão recebendo mão de Ifa.
Ao final coloca-se um pouco dágua na cazuela de Osain.
A LA GBA NFO GEDE (BABA EJIOGBE)
Tradução:
Nós vamos receber encantamento.
7. OBI OMI TUTO AOS GUERREIROS.
- Se colocam os que vão receber mão de Ifa diante dos guerreiros, por ordem de idade,
18.
começando pelos ikofafun e depois os awafakan
- MO-JUBA ver capítulo I
- Reza a elegba e dando lhe conta da cerimônia que está se realizando, o que se vai fazer e
os nomes dos que vão receber Ifa, e dos padrinhos.
- OSHE BILE ver capítulo II
- Se tocarão as pessoas com o obi em todos os pontos do corpo.
- Rezar para Ogun e se fará o mesmo que Elegba, a única variante é que só se tocará a
frete com o obi.
- Reza a oshosi (se realiza a mesma coisa)
- Reza a Osun (se realiza a mesma cerimônia para elegba, só que quando se vai passar o
obi se manda levantar o pé esquerdo.
86
- Se realizará a matança:
REZA ELEGBA: (ESHU)
ESHU ELEGBA OGA GBOGBO NA MERIN ITA ALAWNA BABA MI MULO NA
BURUKUN
NITOSI LE KUNKA O KUELE KIUKO OKI KOSI OFO KOSI KU KOSI ANO NI
OROKO NI
GBOGBO OMO ILE FOKUKU ODUDUE BABA MI ELEGBA.
REZOA OGUN:
OGUN AGBANIYE BABA ALAGBERE KUEIERE LE SHE NA KIFE LAILA FONI
KIWI NITOSI
JE UYE OLORDUMARE, NI NA AGBARA AJI NI OGBOGBO NA SNISHE BAWO
SHISHE
ODARA AJI BORUKU BABA OGUN MOLA BALOMI
REZO A OSHOSI:
OSHOSI OLOGBA NI GBOBO NA ODE ATI ARESHA SHESE ODEMATA SI MI ATI
GBOBO
OMO NILE FUMI OKA ONA IRE ATI KUELURE OFA DURO GBOGBO BURUKU
KIWA NITOSI
NI ODUKUE BABAMI.
REZO A OSUN:
OSUN NI ODURO MA DUBULE AGOGORO MATA ADENA N NITOSI KI KUELERE

69
ISHAGORO KPE MI NITOSI KINLE BAJI WANA KUKU OBAMU ATI TITI RE
LONA KUELE
GBOGBO NA BORUKU ODUKUE.
Tradução das rezas:
ELEGBA (ESHU)
Diabo do poder, dono dos quatro caminhos, dono do caminho meu pai, leve o mal para
longe para podermos caminhar com muita saúde para que não haja doença, que não haja
perdas,que não haja guerra, que não haja morte, em nome dos filhos da casa te agradeço
ELEGBA (Eshu).
OGUN
Guerreiro maior do sangue, pai guerreiro, com sua ajuda serei sempre vitorioso,
19.

Aquele que destrói o inimigo, Deus onipotente da força e de tudo que fazes, como trabalho
bom e ruim, pai guerreiro Deus da morte acompanha-me.
OSHOSI
Dono de todos os caçadores e santo justiceiro, caçador, não desampare a mim e a todos
filhos da terra, dá-me um caminho bom e com todas as sua flexas vença o mal, todo o mal
que venha para mim, axe, axe.
OSUN
87
Osun, você que tem que estar parado, não pode deitar-se, guarde meu sono, não me
abandone, meu centinela,
para que com seu sino me chame, para que a morte não me alcance, e continue seu
caminho, axé.
MATANÇA
Devemos esclarecer que no nascimento de Ikofafun ou Awafakan se deverá dar a exu um
cabrito novo, ainda mamando e cobri-lo com frango.
Este cabrito deverá ser sacrificado pelo padrinho, rogando por todos os afilhados que vão
se consagrar, deste cabrito vão comer todos os guerreiros, também se dá uma pomba para
Osun.
Se preparará um pedaço de obi com três atares, que será mastigado pelo padrinho para
soprar o cabrito antes de matá-lo. Os animais que forem sacrificados serão dados aqueles
que se consagraram. Se matará um cabrito com o ritual e cantos de 10.4 e 10.8, depois se
matarão os frangos ou galos e pombos. Quando terminar a matança deverá ser oferecido
mel cantando conforme 10.5 e posteriormente se cobrem os Santos com pena de Ogbe
Irosun, ver 10.7 se tempera a o ori com sal e dendê, 10.11 levanta-se a matança tirando os
animais do quarto de santo. O cabrito se levanta com o frango entre as patas traseiras. E ao
levantá-lo do solo se dirá, KUMINI, IKU MERAN,ver 10.9.Procede-se então alimpeza do
sangue do chão do quarto.pedindo o que se deseja e se retiram do quarto para preparar para
conta a Orunmila.
8. OBI OMI TUTO A ORUNMILA
Ver Capítulo III.
NOTA: quando se está dando conta a Orunmila do que está se fazendo deve se, então dá o
nome e Orukio das pessoas que estão recebend e nome e Odu do Padrinho.
Como também se tocará com obi em todos que estão recebendo. Cada pessoa deverá ter em
suas mãos as galinhas que são ofercidas a Orunmila.

70
9. Tirar penas das galinhas pelos Awos (JUJU MUÑAÑA)
As galinhas oferecidas a Orunmila deverão ser repartidas;tendo cada Awo duas galinhas,
uma em cada mão de forma tal que fiquem de frente para Orumila e por ordem de
antiguidade se arrancam penas de cima para baixo, de dentro das asas e o Awo maior canta:
CANTIGA: JUJU MUÑAÑA ADIE
JUJU MUÑAÑA
Cada Awo apresentará as plumas a Orumila, e as guardará para mais tarde oferecer a
Orunmila.
10. Colocar penas na cabeça (mulher) e no ombro (homem) (ORI OTO ORI OTA)
20.

Com a seguinte cantiga: ORI OTO, ORI OTA, OSUN MAI MAI.
Se coloca um prato com água e segue-se cantando as cantigas de matança. Quando o
sangue começar a cair sobre Orunmila, se canta o seguinte:
88
ORUNMILA NI JE
EYE ORUNMILA NI JE EJE
Tradução:
ORUNMILA está comendo
ORUNMILA está comendo eje.
Depois segue-se cantando:
ADIE DUN DUN
INA TUTO IFA GBA
Tradução:
Com a galinha negra a vela se refresca
Para que Ifa a receba.
IFA NI SI FIKU LA
IFA NI SI FIKU LA
EJE IFA NI SI FIKU LA EJE
Tradução:
Ifá está lentamente colocando o morto para lamber o sangue.
12. MAUMU RA ADIE E MAMU OTI PUPUA
para as mulheres se fará a ceremonia de MAMU RA ADIE. Se purificará o pescoço da
galinha com:
EPO e mel de abelhas, e se dará para chupar , com a seguinte cantiga:
MAMU RA ADIE
MAMU RA ADIE
NA NGE RERE
LO GBAYO NA NGE RERE
Tradução:
Constantemete chupamos o corpo da galinha
A mesma que cortamos para o bem estar
Vamos sentir o gosto
A mesma que cortamos para o bem estar
Terminada esta cerimônia, se procede fechando-se o mel de abelhas.
OÑIO O ESE MBO

71
ORI AWO KI NSOFO AWO
89
MBO TOWO MBO LOWO
ORI AWO KI NSOFO AWO
BARA I LAWE OÑI O
BARA I LAWE OÑI O
ODU MAMA LA WE OÑI O
BARA I LAWE OÑI O.
13. Refrescar as galinhas
se põem as galinhas em linha com a ala direita de cima para baixo e canta-se, aspergindo
água:
21.
TUTU DUN DUN TUTO NI NI INA KIJO APAERI
INA KIJO LASJHE ODU INA KIJO ASHE ORISHA
Tradução:
Com o frío refrescamos a vela que se angustia e queima.
A vela que queima com a benção dos Santos.
Depois se viram as galinhas.
Se dirá: APA OSI
Se borrifa água, cantando:
OLU NINI TU NINI O INA KIJO YO KA GBA MA
INA KIJO ASHE ORISHA
Tradução:
Ao calor ofereço calma, ofereço, oh, a vela que queima e diluindo nós estamos recebendo a
vela que queima, com as bemçãos de Orisha.
Despois se dá água para ORUNMILA, cantando a cantiga de Obara Bogbe, e
posteriormente, se limpa o chão com as penas cantando:
INA INA FINA RE YON KIKE YON
ARUN UNLO, OFO UNLO. Etc.
Terminada a matança se entregará às pessoas que estão recebendo um frasco com Omieró
para que se banhem no dia de Ifa. Deve-se explicar que no dia seguinte e no outro deverão
vir para comer e fazer rogações a cabeça. Esta rogação deverá ir depois com o ebó assim
como os restos de comida.
15. Día do Meio
90
Se cozinha um pouco de arroz amarelo ou branco, se cozinham os axés, estes são: cabeça
pescoço, pontas das asas, coração, moela, fígado, rabo, patas, ova de galinha, a parte mais
fina do peito. Estes se cozinham com cominho em pó, alho.cebola, vinho sêco, tomate e sal
Também se deve cozinhar de cada galinha a coxa esquerda, com pata e tudo. Juntam-se a
isto 8 pedaços de eko e 8 de pão, 8 bolas de inhame. Um pouco de tudo isto se põe num
prato e se servem para todas as pessoas que vão receber. A sobra vai para o ebó. Antes de
servir às pessoas que vão receber deve-se poner nos quatro pontos cardeais do Opon Ifa um
pouquinho destas coisas. Ao pô-las deve-se cantar:
MARI EBO, MARI EBO AKASHA MARI
EBÓ : A comida que foi colocada a cada ponto do Opon se coloca num pedaço de papel se
sai para a esquerda e se põem cada uma em uma esquina, chamando por Exu. Dos inhames

72
temperados se pega um pouco, uma colherada para o Ifa do Awo, sendo um pouco de
inhame, pão e epo. E ao fazê-lo se diz:
KODU IYO, KODU EPO, SHILEKUN
O padrinho tem que comer um pouco desta comida que se dá a ORUNMILA dá-se a
Orunmila:
6. Um prato de inhame y mantega de cacao.
7. Um prato de EKU, EJA, EPO, AGBADO.
8. Um prato com 4 Ekuru.
9. Um prato com OLELE
10. Um prato com EKURU ARO
11. Um prato com 16 bolinhos de feijão fradinho.
12. Um arroz branco cozido, ao qual se acrescenta manteiga de cacao e cáscara.
22.
13. Um prato com farinha
14. Um prato com OSHINSHIN de acelga e beldroega.
15. Um prato com cáscara e epô.
16. Um prato com quiabo ou abóbora.
A regra são 16 Adimus para Orunmila, mas coloca-se quantos puder ou quantos se tenha.
São eles:
1. um prato de feijões coloridos cozidos na salmora com epô.
2. Um prato com 16 pedaços de EKO .
3. Um prato de inhames cozido na salmora, amassados, no qual se coloca um pouco de
cáscara.
4. Um prato de inhame assado com casca, com EPO.
5. um prato de inhame com epô
91
Se reza a cabeça com OBI OMI TUTO aos que estão recebendo, o qual irá depois para o
EBO.
Dos Adimus tem que se colocar um pouco aos guerreiros, a EGUN, ao EBO e ao
KASHEORO.
DIA DE ITA
1. NANGAREO
2. DESJEJUNAR
3. CBI AOS GUERREIROS
4. COC A ORUNMILA
5. ATEFAR E EBO
6. FAIAR AOS AWOS EXPLICAR
7. POR COLAR E IDE
8. ENTREGAR IKOFAFUN E AWAFAKAN
9. LEVANTAR-SE, COM COISAS RECEBIDAS E OSUN
10. DESIGNAR SEGUNDO PADRINHO
11. ENSINAR A SAUDAR OS MAIS VELHOS
12. ABRAÇAR PADRINHO, ROMBONA E AWOS
13. ALMOÇAR OU COMER ALGUMA COISA
1. CERIMÔNIA DO NANGAREO (ÑANGAREO- NANGARÉ)
Se prepara da seguinte forma: colocar num recipiente grande os seguintes ingredientes:

73
EKO, si não tem farinha de milho, leite, água, açúcar branco, mel, otí, banha de ori, efún e
Ewe Dudu(prodigiosa)
Pegar um pouco de areia no quintal, no chão , em qualquer lugar onde se possa ver o sol.
Nesta areia se marca o Odu Otura Meji e se coloca o recipiente sobre esta areia. Pega-se um
pano roxo e uma pequenina canastraSe tendrá un paño rojo
y una canastica chica.
O Awo rezará:
REZA: ALAFIA BURUKU OLORUN KOKOIBERE ABANYIKI SUMAJANA SALA
MALEKUN SALA AREMU SEDA ITANA MEDINA AKANA BODA KUPA
UMBELEYO
MODUNDUN BOLOYO KAKAFINA MEFOYU OWO PIPO OSATU OMA OLONU
OBI OTO
OMA OLONU OKOBISIA BESEI MILAY BEBEWA OLORUN NANGARE.
23.
Se dá OBI OMI TUTO ao NANGAREO. Depois do obi começa o canto.
CANTO:
92
1. NANGARE NANGARE 12. ERIKIN OLOLORUN
2. AYAITO EBOLONU 13. DENGUE IMALE
3. KAKASENA MOFOYU 14. OLOYU OBAYERE
4. AGBA MOLOYU 15. OKI KALETU OMOLORUN
5. KAKAFETU MOLORUN 16. ARIKINA MOFOYUE
6. MAYA MAYA MOFOYU 17. OYOLORUN LAGBADO
7. ADISOTO OMOLORUN 18. ORI EKO IMALE
8. OLOFIN LOYIKI 19. LADANI OLORUN MOFOYU
9. OLOFIN LAWADO 20- OMALONU IMALE
10. AGO KORIKO LAGBEO 21. INA TUTO BELAYE
11. ARERE AREREO
Responde-se NANGAREO
Despois se forma uma roda e se canta:
BARIKA BARIKA BARIKA IMALE
ODUPUE ENI ADO ELUPE LUNDE IMALE
Despois se põe o pano roxo e se canta:
ASHO LORUN KOMAYA
ASHO LORUN KOMAYA
ALAFI TETEKUN IFA
ASHO OLORUN KOMAYA
Para cobrir a canastra se canta:
AWAN AWAN WANASHE IMALE
AWAN AWAN WANASHE OLORUN
AWAN AWAN WANASHE, SHANGO ENIFA OLORDUMARE
NOTA: se colocam 3 cubas para: EGUN, ESHU, ORUNMILA.
2. DESJEJUN (desayuno)
Desjejunam todos os Awos junto com os padrinhos e todos que estão recebendo.
3. OBI PARA OS GUERREIROS
Se dará obi aos guerreiros e lhes acenderá uma vela.
4. OBI PAR A ORUNMILA

74
Se dará obi a ORUNMILA segundo os preceitos, dsndo-lhe conta do Ifa que se realizará.
5. ATEFAR IKOFAFUN
5.1. Pôr uma mão de Ikins dentro de Orunmila e tirar um Ikin de Orunmila
93
5.2. pasar da direita para esquerda e da esquerda para direita. Ver capítulo VII
5.3. depois se dá Mo-juba e se dá conta a Orunmila, se toca a pessoa com o Ikin e se passa
o Ikin para a pessoa, para que fale com Ornmila e peça o que desejar.
5.4. Se apresenta o Ikin aos 4 pontos e se começa a atefar
5.5. quando sai o primeiro Omo Odu coloca-se um pouco de Yerosun no chão e um pouco
de água e diz-se:
IYE LASHERAN
OSINI WA WANSHE e segue-se marcando até completar o Odu.
24.

5.6. quando terminar de tirar o Odu, se faz KASHEORO. Se marca o Odu no centro do
tabuleiro e em volta os Odus do KASHEORO, que são: OSHE TURA, OTURA SHE,
Padrinho, OYEKU
NILOGRE, OSHE PAURE, IWORI BOJ¡FUN, OKANA YEKU, IRETE YERO, Odu do
Awo que está atefando. OKANA SA, OJUANI SHOBE, EJIOGBE, IKA MEJI, ORAGUN.
Se romperán, rezando y cantando los Odus se coloca yerosun nas mãos e as passa três vezes
pela cabeça
Se coloca yerosun no KASHEORO.
Se arrodilla el más chico, echa agua y le pasará EL KASHEORO a todos dentro del cuarto
por la
cabeza, de derecha a izquierda, y se le pondrá uno a ELEGBA, otro a OSUN y el último a
EGUN.
Posteriormente se pone OJUANI SHOBE y se cogerá el cuarto KASHEORO y se limpiará
a todos,
tanto los que están en el cuarto como los que están en la casa. El último en limpiarse será el
que lo
leva para la calle y lo tirará al lado izquierdo.
Desde que sale del cuarto se empezará a cantar el siguiente:
ESHU SHUWAYO MAMA KEÑO
ESHU ODARA KIKEÑO
ESHU SHUWAYO MAMA KEÑO
ESHU ODARA KIKEÑO AWO
“OSHEMINIE”
quando regressar beijará o tabuleiro, e começará a cantar.
NOTA: o segundo IKOFAFUN se põe OSHE TURA, Odu da saída, otura she.
Se sair meji depois do kasheoro, se poderá atefá um outro ikifafun (ikin).
Depois do kasheoro se porá o opele na perna e o obi no pé direito.
NOTA; Se sair o Odu
IROSO TOIDA 3 OTAS
OGBE SA 2 OTAS
IROSUN UMBO 4 OTAS
OGBE ATE 16 PEDRAS
IROSUN MEJI 16 sementes De guacalote CHRYSANTHEMUM LEUCANTHEMUM.

75
Se fará um ebó para cada um.
6. se falará a cada um segundo a ordom dos Awo, começando pelo mais novo. O padrinho
não deverá falar. O Awo mais velho fecha o Ifa.
7. Por Ide e Ileké.
Se rezará Ogbe fun ou Ofun sa.
REZA:
94
OGBE FUN FUNLO IDE IKU MAYE MARIWO
IDE MORILEKE IKU KUANI OBERI AYO IKUDA
CANTIGA:
OKUO OMOLUN SELU AYE
ODUO OKUNI FEO
25.
OKUO ONIBARA BANIREGUN
ONI BABALAWO
ARIKU ARIKU
ONIDE KOYU DIDE, AYARAWO KOYUDIDE AYARAWO
ILE AFEFE OTA KOYUDIDE IDE AFEFE OTO
Quando se puser ( Ileké e Ide ) o Awo maior diz Afefe Unto, e
Entrega ileké (colar)
Se rezará Owonrin Meji
REZA:
IÑAFA FOROLOYU ERE KUTASHO ÑARA ÑARA ADIFAFUN OLUYEGBE OBI
ORUN
OUYEGBE OBI INA OLUYEGBE IKOIDE
SUYERE:
ENIFE BONIFE ORUBO
ENIFE BONIFE ORUBO
AGANGARA OMO OLORDUMARE
AGANGARA OMO OLORDUMARE
AIKU LOWA OMO OLORDUMARE
AGANGARA OMO OLORDUMARE
8. Entregar IKOFAFUN e AWAFAKAN
95
Se fará a entrega de ikofafun e awafakan, explicando as coisas de Orunmila que estão
dentro deles e como devem ser entendidas.
9. Levantar Orunmila e Osun.
OFEREKETE ALAWO DIDE
Levantar da esteira Orunmila e Osun, se cantarão varios cantos a Osun. Depois darão uma
volta completa.
10. se designará o segundo padrinho
11. ensinar a saudar os mais velhos.
12. Abraçar o padrinho, a segunda madrinha ou segundo padrinho e os Awos
13. Almoçar.
CAPITULO VII
7. COMO ATEFAR, IKA RETE
Para poder atefar, se deverá tirar Orunmila como está establecido no Odu Ika rete.

76
1. a sopera de Orunmila se chama oguere.
2. Se beja o tabuleiro e se diz: OYU OPON BABA AEBO OKITI KADA EURE (olhos
divinos,
pai do Ebó que coroa divinamente a cabeça das criaturas)
3. Se coloca o yerosun e marca-se ejiogbe e atravessa com uma linha, formando 4 partes.
4. Se tomará a sopera de Orunmila com ambas as mãos e se levará à boca. Se coloca o
hálito três vezes e se diz: “ILA ORUN IFA ORUNMILA SODIDE”
5. Se tirará a Orunmila de dentro da sopera e se colocará em uma cuba, dizendo:“IFA
GBOGBO
ADETE IFA ODUN IFA SEMI”

26.
6. Se tira a sopera do Opon e se diz: “moche onareo oshe onaremi ifa yefun
fumida omore asehe onareo siguayu”
7. Se tira Orunmila da direita para a esquerda. Se dirá:
OROKAN OSHOKO INLE OTUN O OSIN
Da esquerda para direita:
96
OKOKAN OSHORO AGBA INLE ADELE OSIN O OTUN
8. o oficiante se limpará:
- ORI BALE: Cabeça brilhante. Se tocará com as duas mãos a cabeça.
- IFA YOWA: Ifá me defende e me guía.
- ISEKAN EKUNDIOMA MAFARAWO KUMAWA: que esta pernas me guiem bem. Se
tocará os joelhos:
- ONA ASHORO OMA ADELE OFOLO IKOSO: que o ofo se vá de dentro de mim. Se
tocará o ventre e soprará para fora.
- IFA SIWEDE ONA YENI: com as mãos de IFA limpo meu caminho. Passar as mãos pela
cabeça.
- BI AFARU AGBA UNTEFA: aquele que nasceu seu maior escravo anda, anda contigo.
se colocam todos os ikins na frente.
- ORIMA YEYEMI: que eu seja iluminado.
9. depois se contará Ifá:
- IFA ARUN OSHE KOFISELE: 5 ordenam e reteem a terra.
- IFA EWA ORA KOFIRAFUN EYIBONERO: 10 ensebados dão a vida a Ifá.
- IFA ETA OFUNDA DAFISHETE OKUNI: 3 caminhos marcam o tempo dos homens.
- IFA EYIRETE KOFISHETE OBINI: 2 figuras marcam o tempo das mulheres.
- OKAN SHONSHON KIRUFIDAN DIRUFAYE: 1 só reparte o poder como escravo da
terra.
- ADELE MARUN NISHERU IFA: 5 são os servidores da vigilancia de Ifá.
Em cada um desses passos a resposta será:
ATATA IKARU OTONU: Viajando as sementes de um lugar à outro destroem os
inimigos,
10. Se Passam as terras.
1. AWO LODE a luz do sol
2. AWO LODA a creiação do mundo.
3. AWO LOMA a inteligência
4. AWO LOKUN o mar, nascimento da vida.

77
5. AWO IGBAN a cuba, primeira casa de Orunmila
6. AWO OKO campo onde Orunmila obteve sua comida
7. AWO IBAYU o paraíso (árvore onde repousa Orunmila)
8. AWO AKUKO o galo, primeiro acompanhante de Orunmila.
9. AWO OKUNI o homem, primeiro herdeiro de Orunmila.
10. AWO ANFIN o homem louro.
11. AWO WANFIN o homem albino.
12. AWO ERU o homem negro.
13. AWO OYIGBO o homem branco.
14. AWO KKUNDUKU o homem mestiço
27.
15. AWO FILANI o homem chines.
16. AWO ASHE o poder.
97
Ao terminar se dirá: OKOTOLO ADELE IFA. Todos SÃO testemuhas de Ifá.
12. se tornará a contar e se rolará 5 ikins e se dirá:
ADELE MARUN MISHERU IFA
Com estes 5 ikins na parte dereita, se moverão de forma circular no chão, cantando:
AWARA
WARA OKUNI ORISHA, AWARA AWARA OBA IFA WEO. Devagar os santos
homens limpam o rei.
Se passa ao lado esquerdo, fazendo o mesmo se cantará AWARA WARA OBINI
ORISHA, AWARA WARA OBA IFA WEO, devagar as santas mulheres limpam o rei.
Depois pegam-se os ikins com a mão direita e os apresenta e diz: ADELE ORUN TETE
NIBO AYE.
8. ODU ISALAYE
8.1. DIAGRAMA DEL PLATA SEGÚN EL ORISHA A LLAMAR
ORISHA ODU ISALAYE ETA
MANTEGA
OBI
COCO
ATARE
(Pimenta)
ELEGBA OGBE ATE EPO 3 3
OGUN OGUNDA MEJI EPO 7 7
OSHOSI OSHE KANA EPO 7 7
OSUN IRETE LAZO ORI 4 4
OBATALA OSHE FUN ORI 8 8
OYA IROSO SA EPO 9 9
AGAYU OSA BARA EPO 9 9
SHANGO OKANA MEJI EPÒ 6 6
YEMAYA IWORI MEJI EPO 7 7
OSHUN OSHE TURA EPO 5 5
AZOJUANO OBARA TURA EPO 9 9
BROMU OGBE YONO EPO 7 7
BROSIA IWORI BOGBE EPO 7 7
98

78
DADA IREE UNTELU ORI 4 4
IBEYIS OTURA ODI EPO 4 4
INLE OKANA SODE EPO 7 7
IROKO OJUNAI OSHE EPO 7 7
NANA BURUKU OYEKU IWORI EPO 7 7
OKE ORAGUN ORI 8 8
OBA OTRUPON EPO 8 8
OLOKUN OKI KANA EPO 7 7
OLOSA OGBE KANA EPO 7 7

28.
DAIJUERO OGBE YEKU EPO 7 7
OSANYIN OSHE NIWE EPO 7 7
TEMBO OFUN SA EPO 4 4
YEWA OTURA SA EPO 9 9
ODUDUWA ODI KA EPO-ORI 16 16
OLOFIN IRETE FUN EPO-ORI 16 16
ORUN OJUANI SA EPO-ORI 9 9
8.2. EBO ISHE PARA DAR DE COMER ÀS MÃOS
se pinta no chão duplo oshe meji. Encima deles se coloca areia. Onde se marca ogbe ka,
owonrin alaketu, owonrin alawan, oshe tura, ikashe e otura sa.
Nas mãos se pintam raias verticais de OSUN e EFUN, EPO, ORI, EKU, EJA, AGBADO,
EKURU,
EKURU ARO, OLELE, AKARA E ADALU.
Então se reza:
OMI TUTO ORUN, OWO ALAFIA, OGBARI DOWE OGUN ISHE
OWO OTUN LASHE NI OGUN MOBA ISHE OWO OMILO
ONI WASHE SHANGO OWO BAWO, OSO LELESE BAWO ESE
OWO ARA ENI LAFITUNWA ENISHE EPO NI AYE
OWO BANILA OLOFINESE GAN GIRI GIRI MAFARAWO KUNAWA
LOSO ASHE
OSA KURO IRE LOWOSHE.
99
Então se dá o animal que tenha sido pedido com um OWO LADA ( moeda ).Se
Limpa tudo e se lavam as mãos com omiero de: EWE OYUOBO, água de río e de mar, mel
de abelhas e vinho sêco.
Despois divide-se tudo em pacotinhos e se envolvem em morim branco e leva-se junto com
o animal para ser enterrado no pé de uma árvore. Quando se enterra , se reza:
OWO ORISHA OSHE OLOWO
ADE OWO ORIOSHA
OKUO MADE OKUOYA
OMADE IYA OLOWOADE
OMADE OWO IRE ADE
OMOA OTUN OWO IROLE
OMOA OSIN OWO IROLE
ARABA BABA OWO INLE OYU
Quando se tapa o buraco, se canta:

79
OWO LAIER
OWO LAIER
ARABA IYA OWO LAIRE
8.3. EBO ISHE PARA DAR DE COMER AOS PÉS (ELESE MEJI). IMPORI.
Se utilizam duas pedras, otas brancos. Nas pedras se pintam Owonrin meji com Osun y
Efun consagrados. Os pés têm que repousar um sobre cada ota, pelos dedões. Nos pés se
pintam com efun e osun consagrado o odu ogbe yono.

29.
Nos dedões se untará epo, hutia, peixe defumado, milho e 8 atare em cada um, obi ralado e
eran malú (carne de vaca ) e se reza assim:
ORI AKUETERI OYO AKUETERO
ORI OSHA BAWO ATELESE YIOBA IMPORI IREIWA OSHA
ESE ARAWAYU IYALAYA IYA ORUN
OSENI MAMI ALASHE OTA ELESE OSI
ALABA ELESE OTUN
ORINI LAYE INLE ARAWAYU IRE BAWA OLOFIN
Então se pega uma galinha e se dá ejé aos pés e aos otás cantando para o pé direito:
EYE ADIE IWASHE YIOBA OLOFIN IMPORI IRE
IYALAYA YANYA ORUN
Se coloca mel de abelhas e penas, depois se dá ORI OMI TUTO e se limpa tudo com
algodão. Se recolhe tudo junto com os otás, envolve-se no morin branco e leva para enterrar
no pé da árvore. E se reza:
ORI IWA ATELESE ORI
OWO LAIERE
100
8.4. ABIKU EGBE ORUN
estes abikus são aqueles que mascem e morrem novamente, vivem em sociedade no Orun,
aproveitam todas as oportunidades para vir do Orun para a terra, para encarnarem-se
temporarimente no ventre de alguma mulher, que passe pelos locais ermos onde eles
costumam viver. O conhecimento destes seres e entidades é muito conhecido na África
Ocidental onde recebem diversos nomes, Exemplo disto temos em:
YORUBA, IBO, HAUSA, FANTI, EWE, ABIKU, OGBANJE, DANWABI, KOSAMAN,
NARAISA.
Para representá-los nos grandes segredos o Babalawo tem 8 estatuetas de madeira de 20
cms de altura: 6 são abiku e dois são ibejis.
Estes ibejes são: salko e tabali, oriapin e oriapina, que vêm ao mundo com pedaços de
surrão ( ouriço ) encima da cabeça, o que os aproxima da sociedade dos abiku. Sua festa é
em 27 de setembro. Vivem ao redor das árvores. Entre os alimentos que se lhes oferecem
estão:
OKA (Pão), OKU (inhame amassado), OBELA (salada de fruta, laranja doce)
(feijão preto amassado), ADALU (de feijões coloridos), EKURU
(feijão fradinho), OLELE (fradinho envolto em folhas), AGBADO (milho), ERAN DIDIN
(CARNE FRITA), EJA DIDIN (PESCADO FRITO)
Estes abiku têm nomes próprios deles entre os mais notáveis estão:
1. AIYEDUN A VIDA É DOCE
2. AIYELAGBE FICAREMOS NO MUNDO

80
3. AJA CACHORRO
4. AJE IGBS A RIQUEZA NÃO ESTÁ PERDIDA
5. AKISATAN O QUE NÃO USARÁ MAIS TRAPOS
6. AKUJI O QUE ESTÁ MORTO REVIVE
7. APAARA O QUE FREQUENTA MINHA CASA
8. AYORUMO VAI AO ORUN E VOLTA
9. BAJOKO SENTADO JUNTO A MIM
30.
10. DUROLILU ATENDE AO SENHOR
11. DUROJAIYS FICA PORQUE GOZA A VIDA
12. DURO ORUKE FICAS E SERÁS MIMADO
13. DURO SINMI FICA PARA ENTERRAR-SE
14. DURO SHOMO FICA PARA FAZER CRIANÇAS
15. DURO TOYE FICA PARA RECEBER TITULO HONORIFICO
16. DURO WOJU FICA PARA ME OLHAR NOS OLHOS.
101
17. EBE LOKU SUPLICA PARA QUE ELE FIQUE.
18. ENI LOLOBO ALGUÉM QUE EM PARTE VOLTOU
19. ENUN KUNO NIIPE O QUE CONSULTA ESTÁ FATIGADO DE DAR SUAS
CONDOLÊNCIAS.
20. IOBE KOYE O PÂNTANO O RECUSA
21. IKU FORYIN A MORTE O PERDOA
22. ILETAN A TERRA ESTÁ ACABADA
23. JFARI OGRE DESEJA QUE TE CHAMEMOS
24. KIKE INDULGENTE
25. KOJEYU NÃO É CONSCIENTE DA MORTE
26. KOKUMO NÃO MORRA MAIS
27. KONIBIRE NÃO VÁ MAIS DESTE LUGAR
28. KOSILE EL NÃO SE ENTERRE MAIS
29. KOSOKO EL NÃO CRUZE MAIS A TUMBA
30. KUMAPAYI A MORTE NÃO O MATARÁ MAIS
31. KUTI A MORTE JÁ NÃO O MATA
32. MAKU NÃO MORRAS MAIS
33. MALOMO NÃO IRÁS MAIS
34. MATNAMI NÃO CAIRÁS MAIS
35. OBI MESAN NÃO FARÁS REVANCHE
36. OKURO TAN O NOME SE ACABO
37. OKU RI O CADAVER QUE VOLTA
38. OMATUNDE O MENINO REENCARNADO
39. ORUNKUN O CÉU ESTÁ CHEIO
40. ROTINI ME QUEIRAM
41. TAMI MOWO QUE SABE TOMAR COM CUIDADO
42. TIJUIKU AVERGONHADO DA MORTE
43. JEKIN NIYIN DIGA-ME TEU PREÇO.
Embora existam diferentes Odus que falem e tratem de abuku citaremos os principais que
tratam deles, as frases e falas dos mesmos.
Os principais com suas frases são:

81
1. OTURUPON GURDE há que se tomar cuidado com os abikus se não eles te levam de
volta ao orun.
2. IROSUN UMBO As oferendas podem reter os abikus no mundo.
3. OSHE OMOLUO onde nascem os subterfúgios para reter os abikus no mundo.
4. OGBE FUN masetaan se queda en el mundo
5. OTURA SA Oloiko está en ela cabeza de la sociedad de los abiku
31.
6. ODI MEYI ASHEJEJE JAVE, filho de Orunla Abiku, fica no mundo pela
decimasexta vez que vive.
7. OFUN OWONRIN Ós abikus chegam ao mundo pela primeira vez na cidade de Awanje.
8. IRETE IROSUN iya janjasa no deja a los abiku quedarse en el mundo.
9. OBARA IROSO donde nace ABEYI OLUKESAS en la ciudad de itake y se crea la
sociedad OMO FGBE ORUM.
102
as ervas secretas para a cerimônia de abikus são:
1. ABERIKUNLO Espanta morto
2. AGICI MAGBAYIN KANNA platanillo de jardína.
3. IDI terminalla ide
4. IYA OGBOKIN mariwo
5. LARA PUPA higuereta roja
6. OLOBUTOJE piñón de botija
7. OPA BMORF malva branca
8. EWE NIJE escova amarga
as rezas para trabalhar essas ervas são as seguintes:
1. EWE ABERIKUNLO ISINKU ORUN EPRINDA folha de espanta morto, sepultadora
do Orun, reviva-o
2. EWE AGIDIMAGBAYIRE OLORUN MATIKUN folha de ide feche a porta do orun
A OKU MO
3. EWE IDI IONI IKI ONA ORUN TSMI folha de ide diga que o caminho do orun está
fechado para mim.camino
4. EWE IYA AGBONRIN KIRIN ONS TIN KO GBORN folha de mariwo não caminhe,
pelo longo caminho que leva ao orun.
5. EWE LARA PUPA NI OSUN AWON ABIKU folha de LARA PUPA és o Osun dos
Abiku.
6. OLOBOTUJE AJE KI MI ABIKU ONO folha olobotuje não me deixes parir abiku.
7. OPA EMERE KIFETI FI KU YIO MA OVON bastão de EMERE não me deixes morrer
BA RI OPA EMERE conceda-me isto, bastão de Emere.
8. EWE NIYE OLONU KOKO IGBE KEKEREKA folha de Ewe Niye Recuérdale que foi
KANI WA UMBO KADDA criança porém não voltou.
Estas ervas se põem no tabuleiro e se rezam primeiro aos odus, depois se rezam segredos
destas ervas. Depois socam-se num pilão e se prepara um omieró com o qual e lava o coupo
da criança abiku que se está preparando, independente dos ebós correspondentes aos odus
que saiam no jogo.
8.5. TRATADOS SOBRE OS TABULEIROS DO BABALAWO.
OLORUN

82
Vive numa cuba pintada de branco, coberto por um pano roxo, sobre o tabulero de
orunmila. Leva 12 igbins legítimos, 4 ikins de 4 olhos, 1 pedra do mar, rajada e se pergunta
se Olorun a aceita.
LAVATÓRIO
a cazuela leva EWE TETE NI IFA, erva tostão, atwanala, guenguero, ewe bulle, málvate,
beladona,
parte superior do Iroko araba, iroko ayeo, e um pinto. Se lava sem sabão.
103
32.
ORO PARA O LAVATÓRIO
Cantos de Osain, Oduduwa, Obatala.
REZA A OLOFIN.
OLORUN KOKOIBERE, BABA YEGUN OLOFIN FOBAE ALLANILLA LORUN OFA
TI
FOBAYE ONI WERE OUNMILA MORI LAYE ANAMIWA SHANGO, YANYA NI
ORUN.
OLORUN KOKOIMBERE AYARILEKUN MOFORIBALE EYEKUN MAWA INA
ASHE
KALASENA MAFOYU KAWADE ALAWADA INA TUTO BELAYE.
Con frecuencia el Awo se ruga la cabeza con dos palomas blancas y se da sangre que caiga
en la jicara
donve vive Olorun. Isto na sexta feira ou no domingo de manhã cedo; se cobre com o pano
vermelho e se canta:
OKIMU MAMA DIMU OLORUN OKIMU MAMA DIMU
Ao cantar, se se apresentam as duas cubas ao sol.
TABULEIROS DO BABALAWO
1. TABULEIRO ORUMALE
Sobre este tabuleiro vive Olorun. Se põe ao lado de Olofin, antes de andar com este
tabuleiro, o awo deve banhar-se com 4 ervas de Oxalá. Se lava quando se lava Olorun e
come pombas brancas.
O tabuleiro Orumale é um tabuleiro redondo, con 4 caras brotando dum sol, na posição dos
pontos cardiais.
2. TABULEIRO DE IFA
Sobre este tabuleiro vive o Ifá do Awó. Não deve ser utilizado para outros fins, nada mais
que para assentar Orunmila, deve ser usado em trabalhos pessoais do Awo.
Este tabuleiro se lava e consagra ao fazer-se Ifa do Babalawo. E um tabuleiro redondo de
40 cm de diâmetro, com entalhes nas bordas, com dois sois nas partes norte e sul e duas
meia luas nas partes leste e oeste, e sobre o sol na parte norte se sobretalha uma cruz.
3. TABULEIRO TETEWO EBO CAYELE IRU
Este tabuleiro tem a forma de meia lua, come com a terra, com o Osun e tudo que
representa Egun. Come animais brancos, tais como cabritos, galos, pombos, galinhas. Para
sua consagração procede-se como se segue:
Se prepara omieró de obatala, uma erva de cada santo escolhido por sua importancia:
SARGAÇO, ABIU , EMBAÚBA
104
PARAISO ,ALFARROBA, ERVA TOSTÃO
FLAMBOYAN, TAMARINDO, PÉ DE GALINHA

83
HIBISCO, IWERETE, CHOUPO BRANCO
No omiero de Obatala não devem faltar: folha da costa, caruru de porco, erva tostão.
Lavam-se as patas da cabra, a cabeça e o corpo e se canta:
EURE NI IRE BAWANI EURE
QUEM puxa o canto vai chamando diferentes qualidades de Egungun.
Ao levantar o canto:
INLE OEWRE EURE NI IRE
EWE BAWANI EURE
33.

ORUN ESHIKUELU, FOKOYERI, YANYA, DIMUKARA, OLEYEKUN


As ervas que sobram do banho da cabra e os pelos que se pegam são guardados para fazer
ebó. O tabuleiro se lava submergindo no omieró ( abo ) e com ervas de Odudua se esfrega.
Se cava um buraco no chão e se pinta com as cores: branco,vermelho, amarelo e azul.
O tabuleiro fica no buraco pintado. Cuando se tira o tabuleiro depois dele ter comido, se
canta:
OPON LASHUPUA TETEWO, INLE AFUKOYERI TETEWO INLE OWERE LO
UPON,
LASHUPUA TETEWO
Põe-se sobre o tabuleiro pescado fresco e todo tipo de adimu: akarajé, olele, hutia, aro,
ochinchin, acaçá, eku,
eyá, awado, bolas de malanga, huevos con picadillo, etc., e se dá uma galinha branca.este
tabulero será limpo no dia seguinte cedo com água de chuva. Se fazem os ebós sobre este
tabuleiro.
O s signos de ebó sobre o Tetewo são:
OSHE TURA OKANA YEKU OGBE IROSUN
IRETE KUTAN OSA SHE OGUNDA FUN
IRETE YERO OTURA NIKO OTUARA SHE
OWONRIN SHOBE OKANA SA
E os 16 mejis.
Para começar o ebó se chama ou se reza:
INLE OWRE MAFOKUN LAYE OWANI INLE TETEWO ARAIÑA BELEKUN
MAWA
BELAKUA IYA OLORUN AFOKUN MAWA INLE AFOKOYERI
Depois do Ebo, se passeia em procissão com o tabuleiro pela casa. As pessoas vão atrás dos
que levam o tabuleiro e cantam:
KANGUAO INLE OGUERE, ONI LAYE KANGUAO UPON
105
volta-se ao local do buraco e todos se limpam com morim branco e jogam os morins no
buraco. O Orofá deste tabuleiro é de madeira, leva uma cabeça na parte superior, com uma
com uma boca ( buraco ) para carrego. O carrego é terra de todos os tipos que se consiga e
de todos os lugares.
NOTA IMPORTANTE: este tabuleiro pode comer galinha com Orunmila, se coloca a
comida no buraco ( boca) do tabuleiro.
4. TABULEIRO BABA YEKUN LORUN
Sobre este tabuleiro pode viver SHANGO. É um tabuleiro redondo, com os 16 mejis
entalhados nas bordas. E na parte norte e no sul do tabuleiro tem que talhar EJIOGBE.

84
Este tabuleiro se lava com omieró das seguintes ervas:
Fortuna, caruru, erva tostão,choupo branco,
Cajá, figueira, terpentina
Málvate, folhas de quiabo; maravilha vermelha;
Figueira de Bengala; mutamba
Se abre um buraco na terra e se pinta igual que no caso do tabuleiro anterior. Se coloca o
34.

Tabulero na cabeça do carneiro se apoiando para não cair e leva-se até o buraco e se faz o
seguinte chamamento:
IYA MOLIRE LEKUN ABO MEFUN INLE AGUERE MASOKUN AGUANIBOSHE.
Se coloca Sango ao lado do buraco e se dá um galo à terra e se corta o carneiro com a
seguinte cantiga:
ABENI IRE ABO KOYAGUAO
ONI INLE OGUERE SOKU MAGUAO
ABO KOYAGUAO
Aquele que está puxando o canto improvisa:
BABA OLOFIN INLE OGUERE IYA KAWA ENI
ORI BAWA “ “ “ “ “
ORUNMILA AYEO “ “ “ “ “
SHANGO ENI LAYE “ “ “ “ “
ODUDUWA “ “ “ “ “
ORUN “ “ “ “ “
ORUMALE “ “ “ “ “
WAMALE “ “ “ “ “
OSHA OKO “ “ “ “ “
ORUMALE IYA YIKATUN “ “ “ “ “
ORUMALE IYE YIKOSI “ “ “ “ “
Depois se cortam as tartarugas e se canta:
FEREKUN LAYE ORISHA FIFETU
E se vai chamando diferentes Orisas e mais Orisas.
106
OLUO POPO FEFEREKUN LAYEO ORISHA FIFETU
SHANGO “ “ “ “
ORUNMILA “ “ “ “
Etc.
Todos se limpam com morim branco,amarelo , azul, vermelho os quais vão para o buraco.
No começo o carneiro se lava no omieró. Se colhem os pelos e restos de ervas para fazer
um ebó no dia seguinte cedo.
Este Ebó se reza con: Oshe Tura, os 16 mejis y depois Iwori Owonrin.
Ao levantar o carneiro se canta:
ABO NI IRE EWE BAGUANI ABO
5. TABLERO YEGUN KAYERE OSAIN EWE YEYE
Sobre este tabuleiro vive Osain, se lava com omieró normal e as ervas típicas de Egun. Os
sacrifícios de animais são feitos com: tartaruga, gato, cachorrinho ( filhote), urubu (de
cabeça vermelha), coruja, hutia, galo, pombo, codorna e pássaros de todo tipo.

85
Para consagrá-lo, se da hutia , galo, pombos, codorna, angola. Se abre um buraco na terra,
se pinta igual aos anteriores,se coloca nele o tabuleiro e sobre ele Osain.
Todos devem ter a mão um pedaço de morin vermelho. Se banha a hutia e se canta:
AKETE AWO IKU NI LAYEO, AKATE NI LAYEO AWO IKU
Se mastiga obi com 9 atarés e sopra-se o próprio corpo. Se limpa o corpo com um obi e
com o irofa e se canta:
ABERIKUNLO MAREE FOSHEWAO
35.
Reza para o buraco:
AKETE INLE AFOKAN IKU MAYEYE WA-WA ORUNMILA ELERIPIN
ORUMALE ISOTA AWEDE NILEYE AKETE MOGUO NI OLORUN
ORUNMALE AWANI BOSHE INLE OGUERE ORIMI IKU. ORINI
AKUN, ORIMI OFO, ORIMI EYO, ORIMI (Todos os Osorbos)
OBANI OLORUN AKETE MAFUN MAWA
Antes de matar-se a hutia, em qualquer cerimônia deve se cantar três cantigas de Eshu.
REZAS DESTE TABULEIRO:
BABA ORI EFUN ORUNMILA
EURE ENI BEWA AKETE
NI MAWA ONU LORUN BABA
ORI EFUN ODUA EURE, ENI BAWA AKETE NI BAWA
107
LORUN ONIBARABANIREGUN AYE NIREGUN ORI, NIREGUN
IFA ELEWE DE ENI MAJUN NI EMU ENI EFUN
Durante a matança, Oduduwa e Orunmila são colocados diante do buraco, porém não
recebem ejé.
6. TABULEIRO BABA YEKUN MAWA ENI EFUN EBI LADDE
Este tabuleiro pertenece a Oduduwa e responde ao signo Orangun. Sobre este tabuleiro
pode viver em certas ocasiões y responde al signo Oragun. Sobre este tabuleiro pode viver
em certas ocasiões Oduduwa. È um tabuleiro redondo de 30 centímetros de diâmetro.
Talhado nas bordas,dois sóis no Norte e no Sul, e uma lua minguante e outra crescente em
leste e oeste respectivamente.
Se lava para sua consagração com 16 ervas de Obatala e de Oduduwa. Dentro deste omieró
se coloca uma cabaça. Se corta uma cabra que já tenha parido e outra virgem, uma galinha
preta, uma galinha rajada, uma angola, e um pombo.
Quando se lava a cabra com omieró preparado se canta:
EURE BEBEYE EWE, ELEWEDE EWE BEBEYE
INLE AFOKAN MAFOKUN EWE
Os pelos e ervas do banho da cabra são guardados para fazer ebó. E ao matar a cabra se
canta:
TONTALYE EYE
INLE OGUERE
TOTOLAYE EYE
E se chama, intercalando no canto a:
ODUDUWA, ORUN, ORUNMILA
Outro canto para matança:
ADELE NIFA ORUNMILA AWANI, ADELE MAWA EYE IFA
ADELE NIFA ODUDUWA AWANI, ADELE MAWA EYE IFA

86
Outro canto:
ADELE, ADELE JUN NI MU, EYE ADIE NI IFA
Ao matar as pombas, que são oito, se prepara uma bacia com água, cacau, e cáscara.
Se molham as pombas e vai salpicando-se a casa e a todos os presentes, cantando-se:
ADELE NIFA MOWA AYE
36.

BABA (MEJI) ADELE NIFA NI MOWA AYE (GUIA)


7.TABULEIRO OKANARI BAWA IKANIKA EBO:
Este tabuleiro pertence Ogun e corresponde ao signo Ika Meji. É uma tabuleiro redondo,
com 4 caras em forma de sóis. Ao norte do tabuleiro, sobre o sol, se talha Ejiogbe. Ao sul,
Oyeku Meji. A oeste Odi Meji, o centro do tabuleiro come cabrito, galo, pombo e angola.
Para sua consagração come tudo que come Ogun.
Se lava com as seguintes ervas:
Fortuna, caruru de porco,
Erva tostão, hibisco,
Mogno,sumauma
Figueira, cardo
Fwe orille ewe kotorille
Fedegoso, folhas de capim amargoso.
O cabrito se lava com omieró das ervas anteriores e se canta para cortá-lo:
ABENI FRE OUNKO KAYAGUAO
ENI INLE OGUERE SOKU MAGUAO, OUNKO KAYAGUAO
Aquele que puxa o canto faz uma chamada similar a do tabuleiro Baba Yekun Lorun,
porém trocando Abo por Ounko. O canto, yere, para lavar o cabrito é:
OUNKO NI IRE EWE BAWANI OUNKO
Outro canto que se canta para cortar o ccabrito é:
OUNKO MAWA NI EYE, EYE NI INLE OGUERE
OPON KAMAWA IKU
O tabuleiro, vai para o buraco pintado. Ao lado do buraco se põe Ogun que come do ejé
deste cabrito.
Reza deste tabuleiro:
IYA KEKEKUN MAYE, IYA NI LAKEKUN LAYEO ENI
MAWA OGUN OPA IKU, EPO OKANAKI MAWA IKANIKA
IKA MEYI ONI LORUN
USOS DOS TABULEIROS
1. TABULEIROS ORUMALE
Assentamento de Olorun. Nele o Awo faz ebós quando entrega certos Orixás, exceto
Oduduwa.
2. TABULEIROS TETENO:
assentamento de Orun, nele também o Awo faz ebó, quando reliza cerimônias Egun e de
Orun.
109
3. TABULEIRO DE IFA:
Assentamento de Orunmila, para uso pessoal do Awo para todos os fins de Ifa.
4. TABULEIRO BABA YEKUN LORUN
Assentamento de Sango, este tabuleiro é de trabalho diário do Babalawo.

87
5. TABULEIRO BABA YEKUN KAYERE
Assentamento de Osain. Para trabalho de Osain.
6. TABULEIRO BABA YEKUN KAYERE
Assentamento de Oduduwa. Neste tabuleiro se realizam os trabalhos de Ita, de Ikofa,
awofakan, ita de Oduduwa e trabalhos de orunmila.
37.
Neste tabuleiro quando se mata hutia, se canta:
AKETE NILAYUO IKU LORUN
AKETE IYA BABA IKU LORUN
SHEKUE NI LORUN YOYE
Outra cantiga:
AKATE BABAGUAO IKU
IFA AKETE BABAGUAO
O que puxa o canto, improvisa:
IKU LONA, LONA AYERE NI IFA ORUMALE
GUAMALE, AKETE BABAGUAO IKU
Todos se limpam com morins vermelhos que são colocados no buraco. Se faz ebó no dia
seguinte no tabuleiro de Ifa, com o obi que se golpeou a hutia( cabeça) e com os pelos e
ervas de quando foi lavada.
7. TABULEIRO OKANARI MAGUA
Assentamento de Ogun. Este é um tabuleiro para se realizar trabalhos diários do Babalawo.
Serve para trabalhos maléficos, Opa iku.
SIGNOS QUE GOVERNAM CADA TABULEIRO
TABULEIRO ORUMALE BABA EJIOGBE
TABULEIRO TETEWO BABA OYEKU MEJI
TABULEIRO DE IFA BABA EJIOGBE E OGBE KANRAN
TABULEIRO BABA YEKU LORUN BABA OKANRAN MEJI E OKANRAN YEKU
TABULEIRO BABA YEKUN KAYERE OKANRAN YEKU
TABULEIRO BABA YEKUMAGUA BABA ORAGUN E ODI KA
TABULEIRO BABA OKANRAN KI BABA IKA MEJI E OGUNDA MEJI
110
CARREGO DOS TABULEIROS
TABULEIRO ORUMALE:
Terra de todos os locais possíveis, a qual se reza todos os 256 signos sobre a mesma e leva (
se apresnta ) aos 4 pontos cardeais.
TABULEIRO TETEWO:
Axé de Orunmila que se reza os 256 signos. Com o pó de 21 árvores, areia do mar e de rio.
Cabeça de rato, fedegoso verdadeiro, osso de defunto, cabeça de animais que se tenham
dado a Egun, pó de marfim, terra de cemitério, terra de tumba. Se fecha a boca com um
coração feito de palma ( dendezeiro ) e cera. A este carrego se dá uma pomba negra.
TABLERO DE IFA:
Axé de Orunmila no qual se reza os 256 signos de Orunmila, ceniza de cachaza de cntral,
de panaderí y de
mangle rojo. Pó de 21 árvores, areia de rio e do mar, colida quando não há vento. Terra de
redemoinho. Cabeça de traíra ( peixe ), cabeça de águia, pó de 21 árvores, cabeça de
galinha (de sacrifício ) de Orunmila. Cabeça de cabrito com a qual se fez Ifa ou de cabra
dada a Ifa,ou pó de osso de egun. . Mate comum e mate da costa. Cabeça de angola,

88
16 pós de ervas secas com as quais se lava Ifa. Se cobre com cera e coração de palma
( dendenzeiro) nos quatro pontos cardiais e na parte de baixo do centro do tabuleiro.
TABULEIRO BABA YEKUN LORUN:
Axé ( yerosun) de Orunmila dos 256 signos. Pó de 21 árvores, 16 atares.
38.

terra de formigueiro, terra de cemitério. Cinza de: terra de redemoinho, terra de banco,
terra de padaria, e cinza de mangue vermelho ( planta). Areia de rio, de mar, quando haja
vento. Cabeça de galo, chifre de boi,cabeça de angola ( etu), azogue. Se fecha com raiz de
palma e cera. Ao carrego deve-se dar: tartaruga e akuaro. Se dá aos 4 pontos e ao centro do
tabuleiro.
TABULEIRO BABA YEKU KAYERE:
Este tabuleiro se faz o carrego pelos 4 pontos cardeais. É um tabuleiro quadrado. Leva 7
pássaros, cabeça e coração de cachorro, de gato, urubu de cabeça vermelha, hutia,
morcego,galo, tartaruga. Cabeça de macaco. Pó de: 21 árvores, mate, mate da costa,oyu
malu, lombriga, vermes, osso de defunto,limalea de metal, chifre de boi, espelho moído,
areia do mar( com vento) e de rio azogue, a este carrego se dá sangue de angola ( etu) e se
fecha com espelho moído, coração de palma e cera.
TABULEIRO BABA YEKU MAWA
Tudo que leva o tabuleiro de Orunmila, y, además, palo ramón, moruro, enxofre, pó de
arroz, osso de defunto, osso de cabra e carneiro. Espinha de peixe, pó de morcego, de
lagartixa pó de caranguejo. Se fecha igual que o de Orunmila e se dá ao carrego: em forma
de pó, uma pomba branca.
TABULEIRO OKANRANKI:
Leva tudo que leva tabuleiro yeku lorun e mais: cabeça e patas de cachorro,limalea de
metais, raspa do Ogun do Babalawo. Pó de de animais de 4 patas, da parte onde se tempera
a cabeça. Esherí de piedra. Fuligem de forja e de forno. Areia de fundição. Se carrega e
fecha igual que o yeku lorun e se dá de comer: tartaruga e angola.
111
CARREGO GERAL PARA TODOS OS TABULEIROS:
A todos os tabuleiros tem que se dar de todos os axés de Orixás; obi, osun, orogbo, etc... ,
obi, ero, kola, osun, aira, orogbo,
etc. Todos llevan pelusade iguin, moquito de iquin machacado,terra de sumaúma, de
dendezeiro, de bambuzal, raspa de chifre de viado, casca de ovo, 16 atares. Se dá eje do
animal indicado, vinho seco, aguardente, mel de abelhas e pergunta-se a Orunmila com
opele se o carrego foi aceito.
8.6. REFORÇOS DE ORUNMILA
orunmila se reforça com muitas coisas, segundo o signo do babalawo, porém servem para
todos os awos os seguintes axés: entre as duas mãos, quando é objeto ímpar, os pares são
unilaterais.
16 OTA KEKE (PEDRA LISA) 16 ERU, KOLÁ, AIRA
16 MATES 2 OBI EDUN
16 GUACOLETES 2 DENTES CANINOS DE TIGRE
16 OLHOS DE BOI. 2 GARRAS DE LEÃO
16 IGBO( CARACOL GRANDE) 2 OWO LACA (PESOS MACHOS)
NOTA: as garras de leão se põem dentro de Orunmila para simbolizar quando owonrin, que
foi o primeiro arabá se vestiu com a pele do leão.

89
Además, lleva cuatro inshe de Osain y a Ori.
AMULETO DE OSAIN UMBO WA OWO:se monta en un owo laca con afoshe de etu okan
emi aure. Atare,
eru, obi, kolá, airá, osun, iyefa de marfil y, antes de cerrarlo, se coje un buche de omi
charo /agua
tibia) lo más que se pueda resistir y se lo echa dentro y se pueda resistir y se lo echa dentro
y se
forra con un cuero de kun. Se pone dentro de orunmila.
AMULETO DE OSAIN UMBO WA ABONA OBINI: isto se monta em uma bonequinha de
madeira, la
que se carga con tinchomo de aya, insu de aya ruina yanimais fêmeas. , ekun, osso de
defunto homem,egun okuni, bogbo
igui, ori de galinha e galo.. Isto e para atrair mulheres, toda vez que o awo quizer uma; é
para rezar e falar com essa boneca.
REZA:
IDIN AWO ODARA OFE ABEYWO NARI (NOME DA MULHER) OFE MI LAFETO
AFETEKUNTE INKOKO OKANCHOCT.
INSHE OSAIN LENU EURUKU UNLO: Lleva afoshe de akuko, avispa, un oyu de ologbo,
okokan
de eyá, onolu, oyu de alakaso, eyo, un ikin keke, ewe pica pica, peregun, atiponla, araba,
agrado, 3
ewe de elegba, agun, igui (pregúntados), 21 atare, obi motiwao, ero, kolá. Se envuelve en
jobo y se
amarra con hilo rojo y amarillo, blanco y negro, y se adorna con cuentas de Orunmila y
Shango.
INSHE OSAIN ACHELU UNLO: afoshe de leri de ekute, alakaso, ella tuto con su oyu y de
ologboinsu, igui de perde rumbo, 9 atare, 9 cuaba negra, atitan de las 12 p.m. y 12 a.m. se
amarra el
112
insu de ologbo (significa achelu( y ekute (olor de todo), se entieza en hilo de 7 colores, se le
echa
con ileke de bogbo orisha,. Se le da de comer un akuko arriba de shango, que es el
responsable de
ashelu.
CAPITULO IX
TRATADO DE EGUN
9.1. SIGNOS DE IFA PARA COMIDA
OYEKU MEJI, OTURA NIKO, OGUNDA FUN, OGUNDA BIODE, IRETE YERO, IKA
YEKUN, OGBE IROSUN, OTURA OWONRIN, ODI MEJI.
9.2. CANTIGA PARA ACENDER AS VELAS.
ITANA EGUN LEKUN, ITANA EGUN LELEKUN
BAGBA OLOFIN EGUN LELELKUN, ITAN AEGUN LELEKUN
OLORDUMARE EGUN LELEKUN, BAGBA MI EGUN, EGUN LELEKUN
ITANA EGUN LELEKUN
ITANA KEKE, IKU EGUN KEKE, ABORIBAYE IKU EGUN KEKE, ITANA KEKE
113

90
ITANA LAU LAU, EGUN FUMI LAU LAU, ITANA LAU LAU, EGUN FUMI LAU
LAU,
ITANA LAU LAU.

39.
9.3. CANTIGA PARA EGUN
LA NBA AWA ORI Nós estamos procurando e não te vemos
LA NBA AWA ORI nós repetimos e continuamos
AWA O SUN a quin aparece agilmente diante de nós
AWA O MA defuntos devemos acompahar
AWA OMA LE JA O
GBOGBO EGUN
KA GBE
NOTA: no gbogbo egun, se vai substituindo pelos nomes dos mortos a quem se está
oferendando.
LAN KUE EGUN, LAN KUE EGUN, LAN KUE EGUN ARA BONILE LAKUE EGUN
EGUN NAYIO SHILEKUN FUMI, EGUN NAYIO SHILEKUN AWA
EGUN NAYIO SHILEKUN FUMI, LAKUE EGUN
FUFULELE EGUN, FUFULELE EGUN EJA ORO AWA IKU
FUFULELE EGUN, FUFULELE EGUN EJA ORO AWA IKU
TORI BARA LELEO, TORI BABA LELEO
ASHIKUELU LELEO, TOI BABA LELEO
TELE MOBA TELE, TELE MOBA TELE
WAYE KE WAYE KE
ODOSA UMBO ARA UMBO WAYE
WAYE KE WAYE KE MIO BAYE
EEE IKI AMBELA WO LA OSHA AMBELA WO
EEE IKI AMBELA WO LA OSHA AMBELA WO
SHUKURU, AMBELA WO SHONKORORO AMBELA WO
EEE IKI AMBELA WO LA OSHA AMBELA WO
OKOKAN LAMI WAYE OKOKAN LAMILORO
OKOKAN LAMI WAYE ODODAN LAMILOR
ENI GBOGBO ORISHA LAMI WAYE OKOKAN LAMI WAYE
BO SHE BONA IYO IYO
BO SHE BONA IYO IYO
KANAN KAN LERI O FEE
BO SHE BONA IKU LOWA YE
AWE WEMISELEO, AWO IKU YAYO EWEMISELEO, AWE
WEMISELEO, AWE WEMISELEO AWE ARA ONU, WEMISELEO
AWE IKU YAYO WMISELEO AWE WEMISELEO
114
MOFO YU WO RELE, MOFO YU WO RELE
MOFO YU WO RELE O, ALABARO TOLAYE
BABA MI KUYEO, IYA MI KUYEO
BABA MI KUYEO, IYA MI KUYEO
IYA OSI MAO BO ALABARO TOLAYE
IKU MAYENDE ITO, IKU MAYENDE IYO, EA AE IKU MAYENDE IYO

91
IKU MAYENDE IYO, IKU MAYENDE IY, EA AE IKU MAYANDE IYO
JEKUA ORO OBA NILORUN, JEKUA EGUN IKU MAWA
JEKUA ORO OBA NILORUN, JEKUA EGUN IKU MAWA

40.
BABA ULE KI OLOFIN, BABA ULE KI OLOFIN
OLOFIN OLO YIKI, OLOFIN OLO YAE
BABA UE KI OLOFIN, OLOFIN OLOYIKI OLOFIN OLOYARE
AWONI LA YEE AWO NIFA AWONI LA YEE AWO NIFA
EGUN (ODUN) AWO NIFA (ODUN LOS 16 MEJIS SE MENCIONAN)
OBONI LAYEE AWOO NIFA
IKU LA ILORO, IKU LA ILORO O
OYALA IKU AYAWA DONA, IKU KA ILORO
OYALA IKU AYAWA DONA, IKU KA ILORO
AJE AJE TORILEYEO OKORO LELE, OKERO YA
TORI LEYO, AKARA IRAWE LERI LEYO, OKORO LELE AJEO
AYE TOLA IKU AYE AYE TOLA IKU AYE
YEYE OWUNKO YEYE OMA YEYE OWUNKO YEYE OMA
YEWA LOFINI, YEWA LOFINI, YEWA LOFIN IKU AYW
A NARO ONO
WARA YO NILE
OMO WAWA O
A KARO O NI O DARA
IFA MODA RORO IFA MODA RORO
AJA OLELEL IFA MODA RORO SHE
OBA EGUN EGUN DOWO ALELEO ILELELE
OBA EGUN EGUN KOWO ALELEO ILELELE
MOFE SORO MOFE SOR, BABA LAWA MOFEI SORO
MOFE SORO MOFE SORO, BABA LAWA MOFEI SORO
BABA ORO BABA EJA ORUN
LEFUN LORUN TIMBELORUN
ABURE LODE NILEFUN
115
SIKU SIKU ERONSILAYE, LAYE ERONSILAYE
SIKU SIKU ERONSI LAYE, LAYE ERONSILAYE
EMI TOKEO, EMI TOKE ARO, ABUKA EMI TOKE ARO
EMI TOKEO, EMI TOKE ARO, ABUKA EMI TOKE ARO
EGUN OMA LODE O SHANGO
EGUN OMA ODE O SHANGO
EGUN IKU ODUDUWA, EGUN OMA LODE O SHANGO
OBI YEKU OBI EGUN
OBI AWA NI LORUN
DEDE LA EWE, DEDE LA EWE IKU OLORDUMARE
DEDE LAE WE O DIDEO
DEDE LA EWE O DIDEO
SHON SHON SHON BAMI, ILE AYA YA SHON BAMI
SHON SHON SHON KUAMI ILE AYA YA SHON BAMI

92
AIBO ESE ESE AIBO ILE ILE ELIO
AIBO ESE ESE AIBO IKU SOKUO
GBOGBO SURERE BAMI KI YEWA, GBOGBO SURERE BAMI KI YEWA

41.
GBOGBO SURERE BAMI KI YEWA, GBOGBO SURERE BAMI KI YEWA
SESE IRE FARA KUN FARA SESE IRE FARA KUN FARA
KUARO KUARO IKU FURIBOYEMA
KUARO KUARO ARUN FURIBOYEMA
KUARO KUARO ARAYE RURIBOYEMA
KUARO KUARO ETE FURIBOYEMA
BAKE OROMIO BAKE OMA BAKE OROMIO BAKE OMA
MUNI MUNI BAKE OMA
EYANROKO FARAWAO, EYANROKO RAFAWA LODE
EYANROKO RARAWAO, EYANROKO RARAWA LODE
BABA LAWA AWA KO RIO
BABA LAWA AWA KO RIO
MODE ITA (E) KOSI NI ITA
MODE ILE (E) KOSI NI ILE
MODE OYA (E) KOSI NI OYA
BABA LAWA AWA KO RIO
(Odibere ao pai)
MORI BABA MILONI
MORI BABA MILONI
116
IBALOYE IBALOYE AWA ILE IBAKILOYE
IBALOYE IBALOYE AWA ILE IBAKILOYE
IKU KUA KUA LO ODE (a morte vá embora)
EGUN a lele olona
Egun a lele olona
Shango
Awa egun a lele iku o lona
Ina bawa iku
YOMBARA YOKO FARE MI
YOMBARA YOKO FARE MI
AWA IKU LELE O
I WARA A SHE LA WA
LA WA LA WA. EGUN LELE
IKU ADE IKU ADE
BABA LAWA IKU ADE
OSI OLORDUMARE FEDENO AKUFON AKUFON
OSI OLORDUMARE FIODENO AKUFON AKUFON
BABA BAKA ENI OWO UMBALE
BABA BAKA ENI OWO UMBALE
IKU INLE YEMI, OMI OMI ARA INLE YEMI
BEDURE BEYE WA O, IKU UNYEN
ARA INLE YEMI

93
BO LOKU SHANGO OMO WAIYE
BO LOKU SHANGO OMO WAIYE

42.
BABA WA YE IKU
BO LOKU SHANGO OMO WAIYE
Liberte o morto Sango , o filho que está no mundo.
9.4. QUANDO SE DA CARNEIRO A EGUN
Se traçam duas linhas de nove passos cada, traçadas com carvão, formando um corredor por
onde se trás o carneiro e se coloca tete-a-tete com ele e se canta. A pessoa que guia o
carneiro vem como se estivesse montada nele.
EWE IKOKO TENIO TENIO
ABO TENIO TENIO
EWE IKOKO TENIO TENIO
ABO TENIO TENIO
9.5. QUANDO SE DA COMIDA A TERRA.
117
LAYE LAWA LAYE LAYE LA FISI
LAYE LAWA LAYE LAYE LA FISI
9.6. MATANÇA
IKU YERE IKU YERE EYE IKU YERE
IKU YERE IKU YERE EYE IKU YERE
IKA YERE IKU YERE EYE IKU YERE
AKUKO MANKIO AKUKO MANKIO EWE EYE IKU ODARA AKUKO MANKIO
AKUKO MANKIO AKUKO MANKIO EWE EYE IKU ODARA AKUKO MANKIO
EGUN ODARA INSIWA DELE LA DEREO
EGUN ODARA INSIWA DELE LA DEREO
EYELE NILEO AKORO LOYE NILEO EGUN ODARA
EYELE NILEO AKORO LOYE NILEO EGUN ODARA
ERUNSE YE ERUNSE YE, EYE ERUNSE EYE
ERUNSE YE ERUNSE YE, EYE ERUNSE EYE
9.7. REZA PARA DAR OBI.
OBI YEKU YEKU IKU EGUN
AWA NILORON
LOWO FIBI IKU
AWA NI LORUN
MAYEBU OBI
MAFUN EGUN OBI TIWA
OBA TI OBA KU OLORUN
MOWA YODE EGUN OBI
LA FIBI IKU
OKANA YUREO
OBATI BIKU LOWO LESE
IRE ARA ONU
BAINLE IRE OBI IFA
OBI FUN EGUN

94
OBI FUN INLE
OBI FUN OLORUN
OBI FUN EGUN ODARA
43.

9.8. CHAMAR EGUN


A WE TORO MOLE IKU O OLELE
A WE TORO MOLE IKU O OLELE
AKOKO TORO MOLE IKU DE AKORO NIBE
IKU MO DE TORO MOLE AKORO NIBE
EMI SE BA NSE YO
118
AWO NIER IKU O
OLELE
Nós Levantamos, chamamos a morte, pegando a terra, ele aparece sobre a terra por um
tempo, solicitamos ao morto que vem apegado a terra, vou até o morto apegado à terra, e ali
no tempo, eu o toco em o tocando aparece. Nós o ouvimos para bendizer ao morto, oh, e ele
aparecer sobre a terra.
Egun come em uma panelinha de barro, num tijolo quebrado, rachado, numa telha
quebrada. Se põem 9 pedaços de obí com dendê, e uma pimenta em cima. Se coloca
também hutia ( jutia), peixe,awado.se deve ter um bastão de egun preparado, parado
constantemente, o qual ao comer com egun se recarrega.( ixã). O babalawo não usará o
Osun neste caso, a náo ser que esteja com problemas de saúde.
9.9. CANTIGA PARA O BASTÃO.
ORERE IKI OBA, ORERE IKI OBA, MOFOYUWO RELEO
ODU AREMU KAYOBA, OKU AREMU KAYOBA, ORERE IKI OBA
9.10. TARTARUGA PARA EGUN (SACRIFICIO)
AHUN NANA NIO NIO
AHUN NAN NIO NIO EGUN AYAKUA NILORUN
AHUN NAN NIO NIO
EGUN LOWA OTI LAIRO, EGUN LOWA OTI LAIRO
EGUN LOWA OMI LAIRO, EGUN LOWA OMI LAIRO
EGUN LOWA OMI LAIRO, EGUN LOWA OMI LAIRO
UMBATOLO OYIN OYIN OKIKAN, UMBATOLE OTIN OYIN IKOKO
9.11. OBI A EGUN
BABA ORUN OBI AYARE UN YEWA
OBI ASHUKUELU OBERI BI KUKEYE ORUN OYIYI MEJI OYIYI IKU OYIYI
OBI OYIYI EGUN WEWERUN
WEWERUN EGUN OBI YEWE EGUN ORUN
Vai se picando o obi e colocando na panela, na telha, no tijolo.
IRETE YERO MALORUN, OGUNDA FUN ORUN WE, ASHIKUELU ERIN YEYE
OTURA NIKO RULO RULO OBI RULO RULO OTI
Se coloca obi e bebida ( cachaça ) na terra.
OYIYI MEJI ELERI LEGUN MASAKUN MASAKUNDELE BABA LODE LODORUN
OLORUN LAYE OFUN, OFUN LAYE OBI (se jogam pedacinhos de obi para os lados).
OBI YEKUERE IYEYEO OBI OYEKUREO (Fulano de tal)
OBI YEKUREO TIMBELORUN OLORDUMARE

95
119

44.

ILE MOPE EGUN MOPE


ALAFIA LOKUN EYIFE LOYE BABA ORUN ETAWA LOGUN OYE EGUN
OKANA KANA OSODE LORUN BAWA YERE YERE ORUN ASHIKUELU
EYE MANKEE. OYIYI MEJI ARIKU BABAWA AGOGO YERE IKU AGOGO ORUN
GBOGBO SHANGO BABA EGUN
Se toma um pedaço de cada obi dizendo:
1º OBI: ALAFIA
OLORUN FIEDDENU-PICA-KINKAMASHE LADE ASHE ORUN, EGUN: Fulano de
tal.
TIMBELORUN OLORDUMARE
2º. OBI: EJIFE
BABU IKU ORUN ASHIKUELU DEDELABORU DEDELABSHE ILE AFOKAN
KAWAYO
OBI FIEDDENU.
3º. OBI: ETAWA
ETAWA DEDELEWA OMO EGUN OMO IKU SHEWE LOYE ORUN KUA YORE
OMO
TIMBELORUN OBI LORUN LODO NI LEFUN FIDDENU.
4º. OBI: OKANA
OKANA OKANA SHIERE ASHIKUELU OLEL LAYE EGUN INAKA BURUKU
UMBATI
OSODE UNLO FIEDDENU.
5º. OBI: OYEKU
Depois de toma as quatro partes do obi de uma vez rezando:
OYIYI OYIYI IKU OYIYI EGUN OYIYI ORUN, OYIYI OLORUN OLORUN OBI
ADEDELEMPO EGUN IKU UNDEDE ORUN SHANGO FEIDDENU: Fulano De tal.
FIEDDENU TIMBELORUN OLORDUMRARE.
Depois segue-se a forma costumeira de culto a Egun.
9.12. CONSAGRAÇÃO DOS BASTÕES DE EGUN.
Segundo José Adón Don.
Estes bastões são em número de nove. Podem-se usar 8 de hibiscus e um de tamarindo.
Amarra-se no meio com tiras de pano, vermelha, preta, e branca. Os bastões podem ser
feitos de arrayan (árvore).
120
Estes bastões leva-se para um babanal mata a dentro, que esteja em canpo aberto, chama-se
por Egun, por Orun, e de volta em casa, onde já está preparado um omieró com folhas de
ifa, se lavam os bastões e se sacrificam dois pombos.( estes pombos vão para os pés da
sumaúma, ( árvore frondosa), onde são enterrados. Estes bastões comem: hutia, peixe, epô,
oti, efún e banha de orí. Depois são colocados no sereno. No dia seguinte, se leva na mesma
plantação de bananas e se dá dois pombos, um preto e outro branco, se marcam os odus
seguintes na terra ao pé da bananeira:
OYEKU MEJI, OBARA OWONRIN, OTURA NIKO, IERETE YERO, OGUNDA FUN,
OGUNDABIODE e se canta para Egun.

96
45.
Segundo Miguel Febles Padrón.
Estes bastões, três ou nove, podem ser de atorí, goiaba, arrayan, hibisco, tamarindo,
etc...porém jamis alfarroba. Se colocam diante de Sango e de Ogun. Se marcam na parte
mais grossa os signos: OYEKU MEJI, OTURA ANIKO, IERETE
YERO, ORAGUN, OGUNDA FUN, OGUNDA BIODE, OGBE FUN, OWONRIN MEJI,
OBARA OWONRIN
Quando se vai usar cada um deles se marca: OTURA NIKO, IRETE YERO Y OGUNDA
FUN.
Aos bastões se amarram fitas negras, vermelhas e brancas entrelaçadas e se asperge
bastante cachaça
Se les da de comer ovo, mel, um pombo rogando a Olorun proteção para o que está
fazendo. Depois lavam se os bastões e se colocam diante de um bananal. Dois pintinhos são
sacrificados, o primeiro se sacrifica sobre os bastões como oferecimento â terra e o segundo
se oferece ao céu. Pede-se a uma filha de Oxun para cozihar um
Se busca una hija de Oshun para que le cocine una cazuela de oshinshin de acelga, otro con
caldo de
malanga amarilla y otro de ñame. Coloca-se bastante epo, também se preparam nove
bolinhos de inhame amarelo, nove olele ( fradinho na folha de banana), nove ekuaro
( fradinho com cáscara e sal) e nove adalú. O awo prepara uma panelinha de quiabo e outra
com farinha que junto com as demais comidas citadas vão para o bananal e se acende uma
vela por 9 dias rezando:
PASHAN
TAFINO IYALE BELEKO AJAFUN AWO.
Entonces se coge ashe de lso signos, hecho de mara pacífico. Se le echa encima de los cujes
parados
al pie de la mata de Oguede y se le da akuko fun fun llamando a Egun. El Awo tendrña en
la casa
preparado un omiero de todas clases de hierbas para bañarse. Terminada la ceremonia se
KOFIBORI ELEDA con Eyele fun fun, obí, ori, efún. Se dará obí y se recogen los cujes.
Cuando los cujes se retiran, se rompen y se les dará un pollito dun dun en el mismo lugar de
la
ceremonia, o si no en la mata de Oguede, diciendo: usted que simpres esté conmigo y que
me
salve la vida. Y se pasará Ori, Efun, Epo, Oti, ita tutu, diciendo lo mismo que dijo
anteriormente.
121
EYE MAWEO EYE MAWEO EYE MAWEO EYE MAWEO
ERU REPE ODARA EYE MAWEO
ASHIKUELU ELEGBA EYE MAWEO
SUYERE A EGUN
ESTO ES PARA CUANDO SE CONSAGRAN LOS CUJEES.
ATORI LONI OTORO EGUN NIKU ATORI PASHAN
Pode assegurar sua ordens na memória do morto.
BUKO OOO MOPE OOO BI MO BI ISAN Y BI ILE OYALE KUA OO

97
46.
Eu te chamo batendo na terra, apresente se
Quando se bate na terra com a mão três vezes se diz:
BABA BABA BABA DA MI LOJO
Pai, pai, pai responda-me
Os ixãs são colocados em um local aproriado e cobertos por panos brancos, pretos e
vermelhos .
NOTA: o primeiro a usar o ixã para egun foi o awo OPOLONCHO ALAPINI, que viveu
em Oyo.
9.13. OSUN DO TERREIRO DE EGUN
Isto se faz para adoração de egun, para consagrá-lo se necessitam de dois fragos pretos. Se
faz um buraco e se põe dentro dele uma panela de barro nova, onde se pintam os seguintes
signos:
++++++
0III0III 00 00
III0II II 00 I I
0IIII0II 00 00
I0II0II000 I I
Colocar 9 pedaços de obi, epo, atare,se pega o primeiro frango ( que se denomina adie
treya) se pinta a cabeça dele e se coloca o ejé ( sangue) e algumas penas na panela, e se
chama por egun. A panela se deixa ali mesmo no buraco, se coloca o osun de egun apoiado
dentro dela e cobre-se com terra. Depois o outro frango, que se denomina adie irerú,mata-se
batendo com ele contra o osun. Sua cabeça, sua pena, uma conta de cada Orixá e terra de
cemitério vão para dentro do osun. Se pintam os odus meji e se dá uma galinha e um galo,
chamando por egun.
OSUN DE EGUN
É um cano de ferro, fechado na extremidade por um prato, onde se pintam os 16 mejis
Cuando va a
comer se le cuelgan 16 cascabeles. Quando se dá de comer ao osun de egun de risca desde
a porta dos fundos até onde está o osun com cum uma linha de efun e outra de carvão. Se
for na floresta que ele vai comer não precisa riscar. Se dá obi e água fresca à porta
chamando pelo osun e a egun tocando três vezes no chão com os ixãs e depois se mata um
frango na porta. Dá-se comida e cachaça para a encruzilhada. E canta-se:
BABA IDE MORO IDE MORO IKU MAYEKU
BABA IDE MORO
Se vai cantando para o osun até onde ele vai comer e se deve aspergir um pouco de cachaça
colocar um ovo e mel. Um awo trás uma vela acesa e se cantarão sete cantigas de Osain,
uma cantiga de Oya, de Exu, de Sango, Omulu, a última é para Odudua.
9.14. RITO TIPICO DE DAR DE COMER AO CEMITÉRIO.
Num terno se faz uma cruz com epô e se coloca nele: arroz com feijão, 9 peixes defumados,
9 pedaços de obi, 9 pedaços de vela, 9 ixãs, se põe ao lado: um coco verde, um lenço com 9
cores (bandana). Se cobre o paletó com a bandana e se acende ao redor dele os nove
pedacinhos de vela chamando por Oya, aos egungun familiares ( idinle)e protetores. No dia
seguinte à noite, se leva para o cemitério com 9 centavos e uma garrafinha de mel e se
coloca dentro do cemitério.
47.

98
Depois de 9 dias, pega-se um pedaço de pano branco, coloca-se uma conta de Oya e um
búzio ( cauri) coloca-se na floresta de egun, e isto representa o cemitério.
REZAS PARA APRESENTAR-SE A EGUN:
EGUN EMI OGBA YIMI INTORI NI ODUN IFA AWO
EGUN INTORI NI GARO EYI RAN LOMONI EMI ARA EMI IFE
9.15. REZA DO OBI PARA OS EGUNS EM GERAL.
EGUN YEKU YEKU IKU EGUN
AWA LORUN YAMA BIFE OBI
AYALORUN MAYEBI OBI WAFUN
EGUN TIWA
IKU MAYEBI OLORUN MOWA LODE
OBI TIWA MAYEBI EGUN A UN BATI
BI IKU LERO IRE ARA ONU BAYE
IRE OBI FI FABI IRE EGUN LAFI
BIKU OKANAN YUREO.
Quando se termina a reza:
OBI EGUN OBI IKU OLORUN
9.16. REZA A EGUN DE INVOCAÇÃO (MINI MINI)
123
BABA Fulano de tal LOSI OLORDUMARE OKU ASHE IKU IRUN ORI MULUKU ONI
KAMA
YEPO KAMAYEKUE KOMAWA YENI OLOFIN OBE EKU BURUKU KOLOYUE
OKUA
ATANDA IGBAE AÑABI AWA MATO IGBAE ADECHINA IGBAE AWIRIWI INSHE
ILU
IFA BOLA IGBE ADOFO IGBAE OKILAKUA IGBAE.
9.17. REZA DO OBI DE EGUN EM ARARA
KUTOTOBI ADRA MIDOPUE ADRA GUEÑI KUNO SHUMI ZEZUZU MOKUA
NUKOVAA
SUAGO NOWA DEDOMOA
Morto sagrado,padrinho, nós te agradecemos, padrinho, nosso senhor da morte, morto
sagrado, padrinho,nós te agradecemos. O pássaro que está voando não pode tocar o rabo
com sua cabeça, assim tua compania é inevitável, ajuda-nos para que tudo seja bom para
nós.
9.18. KOBO ORI LERI EGUN
este é um trabalho que se realiza chamando a um egun protetor da pessoa, ou seja,
diretamente o seu egun amigo que mora no orun, o guia espiritual direto da pessoa, com
isto, se confere o poder astral na terra e também e também se dá conhecimento a egun. Isto
se faz segundo indique o oráculo de Ifá, com peixe,galo, galinha, pombo,angola, etc... se
utiliza como símbolo da cabeça de egun um obi seco, que se raspa bem até ficar liso. Com
um pincel se pinta o seguinte signo, utilizando a pintura ritual:

48.

++

99
IIII
0000
IIII
0II0
+
0I
I0
II
00
++
0I0I
IIII
II0I
0II0
se o egun é homem, coloca-se o obi seco na parte alta da telha se mulher se coloca na parte
baixa, canaleta da telha.se procde igual que nas outras rogações de cabeça, só que aqui há
uma cabeça simbólica e não existe corpo. Se dá eje do animal cantando:
FOLERI EYE FOLERI EYE ELERI EGUN
Depois se dá obí e se canta:
ABEYE NILE KONSO WADELE LAURE EGUN, IÑA KO KONSO WADELE LAUER
EGUN,
OBA ILE KO LELE AFEFE AYE ODUDUWA, OGBA ILEKO LILE ADUA RELE
ADUARE
AKUERELE, BABA KORIBU IKU EGUN, ABEYE NILE IFA WARA WARA EGUN
BAWA
OMO NILE KUN.
Se dá obi, água fresca, se pergunta se deve dar o obí a pessoa para que o leve para casa ou
se deve ser colocado debaixo de uma árvore frondosa.
9.19. SIGNOS DE EGUN PARA DAR DE COMER AKUKO, ADIE, ETU, EYELE
Se risca numa panela de barro com efun,atori e osun, 4 quadrantes são marcados,no
primeiro otura niko, no segundo irete yero, no terceiro ogunda biode e no quarto ogunda
fun.
Quando se vai sacrificar algum dos animais de pena, se dão três pancadas no chão com o
axãn e se dá obi, água fresca, 9 pedaços de obi, com 1 ataré cada, epô, ao redor do cìrculo
feito com efun se faz outro com mel. Se põe: hutia, peixe defumado, cachaça. E no final se
acendem duas velas . quando se arrancam penas das cabeças dos animais se canta:
ÑAKIÑA ÑAKIÑA LORUN BARA ÑAKINÑA
Depois se corta o pescoço sem separar da cabeça e se canta:
EYE MANKO EYE MANKIO, ENIRE OGDARA
E se finaliza com
125
LELEKUN DEKUN ERAN DEKUN UNYEN
LELEKUN DEKUN ERAN DEKUN UNYEN
LELEKUN DEKUN ERAN DEKUN UNYEN
49.
Então se cantam cantigas para orun, e para egun; o animal se põe em cima da panela. E se
borrifa água dizendo:

100
ARUNLO EYO UNLO, ONILU UNLO, ONA UNLO
Em seguida se coloca mel, e se diz: ire ariku, ire ona
Então se pergunta para onde vai o animal
SUYERE DE LA EYELE A EGUN
OWO MASOKU YELE EYELE OWO MASOKU YELE
SIGNO:
++
0III
III0
I0II
0III
II0I
IIII
II0I
I0I0
9.20. ITUTO DE AWOFAKAN E IKOFAFUN
Ingredientes:
Frangos, 1 galinha preta, panela de barro, 4 pratos brancos, faca , farinha seca, panos
preto ,branco e vermelho, marinwo, hutia, peixe defumado, milho tostado, bastão de egun
ou um bastão com fitas vermelhas e brancas, 2 cocos, 4 velas, dendê, 16 folhas de figueira,
as ervas seguintes: alfarroba, erva de botão, alfavaca, hibisco, cinza, folha orelha de
elefante,cáscara, água ardente, mel de abelha, água benta, carvão,bacia,axé,
albahaca morada, escoba amarga, paríso y mar pacífico, ceniza, hoja de malanga,
ekó, cascarilla, aguardiente, miel de abejas, agua bendita, carbón, palangana, hilo blanco y
nego.
Procedimento:
Dividi-se a panela de barro em quatro quadrantes e se coloca os seguintes signos:
1º quadrante: OYEKU MEJI
2º quadrante: OGUNDA FUN
126
3º quadrante: OTURA NIKO
4º quadrante: IRETE YERO
o carvão se coloca no centro da panela,bem como os panos na seguinte ordem; branco,
vermelho, e por último negro. Ao redor da panelaas folhas de figueira.
- se fará omieró em uma bacia com as ervas indicadas na lista acima.
- Se pepara um ebó de limpeza
- Se prepara o morto e se diz a ele o que será feito
- Se da obi e água fresca aos guerreiros
- Se da obi e omi tutu a orunmila.

50.

NOTA:se faz um tabuleiro pequeno no solo, na quarta parte da cerimônia com cinzas.
O axé deve estar preparado feito com cinzas,folhas de bananeira queimadas e alfarroba

101
queimada.
Depois spués se le da entrada a los dolientes y se les marca ocn cascarilla (efun9 en la nuc y
la mano
derecha.
Se começa a marcar Ifa, a marcação sempre será de cima para baixo e de diz:
IFA ORUN
SA FA LU
NOTA: o rito IKOFAFUN se pode fazer com o opele destinado a isso que é feito de fruto
da cabaceira (guira) o ao cotrário, pode-se dar Ifa usando os otas de pedras lisas preparados
ateiormente. se puede hacer con el okpele destinado para eso, que es de güira,
tirando el mismo al revés o, de lo contrari, se atefrá con ota chinas pelonas preparadas de
antemano.
Se pregunta por los guerreros, si se van o se quedan. Y a orunmil, si se va orunmila, osun se
va
también. Si se queda, se pregunta con quien se quedan.
Se hace ebo tete ebo kayele iku, este ebo se realiza con la mano izquierda y en sentido
contrio al
normal a favor de las manecillas del reloj.
OKU DEL EBO: OSHE TURA, ODU SALIDOR, OYEKU NILOGBE, OSHE PAURE,
IWORI
BOFUN, OKANA YEKU, OKU AWOFAKAN O IKOFAFUN, 16 MEJIS, OTURA SHE,
ODI
FUNBO, OJUANI SHOBE, OGBE ROSO.
Este ebo siempre va a la maigua, al igual que los guerreros si se van, si elegba se va, ogun y
oshosi
se van también.
Siempre hay que darle sangre, en caso que se vayan y se desbaratan. En caso de orunmila,
igual se
le da sangre. Si orunmila se va, se parte el ide y el collr, y los ikines se le introducen en el
ano, con
el siguiente canto:
IKINS JOR JORO
AL I MO
Se Pondrá la cazuela de barro con los paquetes y se le pondrán los platos delante.
127
1ro: jutia e peixe defumado,
2do: linha branca e negra
3ro: corda
4to: mariwo
empezando por el mayor, tomará el hil blanco y negro, que previamente es preparado y se
lo llevará
a la nuca (si no es familiar, lo romperá y lo dentro de la cazuela, y si es familiar no lo
romperá y lo

51.
tirará en la cazuela). Después la soga, haciendo la misma operación, y por último el
mariwo.

102
Esto lo realizarán todos los presentes. Todo se echará en la cazuela. Después se retiran los
platos
dejando uno solo, el cual cogerá en la mon el awo oficiante y cantará a egun, empezando
por umba
wa ori. Después de terminados los cantos, dirá: OMO ALWO YARE FI E DENO. Y se
rompe
elplato. Se recogen los restos y van a parar a la cazuela.
Se cogerá el pollo y se hace oparaldo; nos viramos de espalda y se mata el pollo sobre el
piso con
un golpe seco. Se envuelve todo y va con el pawuete de los guerreros.
Se pondrá la palangana con el oeiro y hacer alberin kunlo.
ABEREKUNLO, MAREO IKUFO SE WAO
NOTA: a la palangana se le echa ashe del atefjamiento.
Se lavarán los brazo, la cara, la nuca y las piernas con el omiero. El omiero sobrante se
rocea por
toda la casa, de atrás hacia delante, y se dejará detrás de la puerta por si llega alguien haga
lo
mismo. Después se botará para la calle.
Se cogerá una jicara con aguardiente y agua, regando toda la casa con elsiguiente canto:
FELEJA KUN PELEYA OKUO
Y se bota para la calle.
La casa se limpiarça al otro día.
La persona que bota los paquetes, debe bañarse concascarilla, manteca de cacao y
prodigiosa.
NOTA: el awo que se sento a hacer el ituto de awo o de iyalosha o babalosha, para no
quedar
metido en egun y quede limpio, bañarse con agua de lluvia de mayo en una palangana con
cepa de
plátano, que se le da candela para que suelte un poco de zumo, y en la misma forma se
quema
pluma de tiñosa y se le añade al agua.
Se lavará las manos, brazos y pernas, y que esto caiga dentro de la palangana y se bota en el
caño.
Se le puede poner un pescado fresco a sahngo y se le da cuenta a shango, y al regreso se
rogará la
cabeza con la cabeza de un pescado.
9.21. CEREMONIA DE DAR AGUTAN O ABO A EGUN
128
Si EL egun es femenino, come agutan , carnera, y si es masculino come abo, carnero, y
recibe el

52.

nombre de abo kaneko. Se pone la siguiente atena:


++++++
II0III0I00II

103
IIIII0II0000
II0IIII000II
I0I0II0I00I0
++++++
0000000I0I00
II00III0II00
00II00000III
II00000IIIII
Estos signos se atefan sobr easho dun dun, que se coloca en la cazual de barro nueva. A la
derecha
se le echa harina de maíz y a la iquierda ceniza, y ahí es donde se le pone eku, eja, epo,
efun,
awado, 9 pedazos de obi con epo y una tare a cada uno, un eja tutu keke y se rocea con oti.
Entonces se le da obi omi tutu y se suenan los pashanes y a orun se le cana:
BABA IDE MORI IDE MORI ASHIKUELU MAYEKU PELE WAO
BABA IDE MORI IDE MORI ASHIKUELU MAYEKU PELE WAO
CORO:
LAKUNFA OKU ORUN OKU ORUN BABA OSUN YEYE BABA OSUN YEYE BABA
OSUN
YEYE LAKUNTA OKU ORUN OKU ORUN OYA BINI LADEO OGBABAO
Después por lo menos, se le cantan 9 cantos de los concidos a egun.
Durante el canto se toca un agogo a obatala.
Cuando se mata el abo o el aguran, se canta este suyere:
IKU YERE IKU YERE IKU YERE
CORO: EYE IKU YERE EYE MANKO ONTREPO OGDARA EYE MANKIO
Unas veces se descuartiza el animal y otras se echa entero. Cuando se duscuartiza se le
canta a la
carne, echándolas en un hueco y se cocen los animales que e le ahn dado.
Después de darle el eyerbale de abo o agutan, se mata akuko oadié, según sea abo o aguta,
eyele o
etu. La leri del animal cuando se va, hay que echarla dentro del hueco, cantando:
INWA ILE GUN WIWA DELE DARERE LERI ABO LESE OLORUN
INWA ILE GUN GUN SIWA DELE LARERE OKU ORO LERI ABO LESE EGUN
129
FUNLANO DE TAL.
Así SE va cantando todo lo del animal y se sigue con el akuko o adie lese egun, eyele lese
egun.
Todos lospresentes se pintan la cara en la frent y van echando en el hueco, cantando, si es

53.
hombre:
BABA LOGDO NILEFUN
BABA LOGDO NILEFUN

104
NILEFUN MANILE
BABA LOGDO NILEFUN
CUANDO ES MUJER SE CANTA LOS MISMO,PERO EN VEZ DE baba logdo SE
DICE OBINI
LOGDO.
Todos los adimuses se le presentan a oorun y se le canta:
GBOGBO WANISHE GBOGBO WANISHE ADIMU OLORDUMARE GBOGBO
WANISHE
ADIMU EGUNGBOGBO WANISEH.
Y se echan en el kutun, que se tapa cantando :
OMO NILE SOKU SOKU ONILE SOKU SOKU ONILE OLORUN SOKU SOKU
ONILE OKU
ORUN
++
IIII
III0
IIII
I0II
+++
000000
000000
II0000
I00I00
130
++
0I0I
IIII
I00I
0II0
Después de poner la atena lelvará los siguientes elementos:
Una ayapa, 4 obi, 9 atare aguma, 2 eyele, 2 akuko, 2 eyele fun fun, epo, efun, oti, osun,
añari. En
una teja española, por la cara que corresponda, ya sea el egun que va a comer hembra o
macho, se
pinta la atena con las pinturas rituales. En el suelo sei pintan con efun los odun de los
awoses
fallecidos y se tapa con añari y se le pone encima dos palos de moruro y al lado de esto se
le coloca
la teja española señalada. Antes decomenzar, a la persona se le ruega la leri con eyele meji
fun fun,

54.
después se rezan los odun de la teja y en la atena del piso se rezan los mejis de ifá. Es to ses
rodea
con 9 paltos, de adimu diferentes, akó, akru, ekru aro, olele, akara, adalu, tut de malanga
amarilla,

105
fufu de ñame, amala, ilá, etc. Después se le da obi omi tuto a egun y después se le sacrifica
la ayapa,
cantando:
EGUN KUSI TULA AYAPA Fulano de tal
EGUN KUSI TULA AYAPA Fulano de tal
AYAPA AYAPA EGUN Fulano de tal
AYAPA AYAPA OLORUN AYAPA EGUN AYAPA KUANKONEO
Echando la eyerbale sobre al teja y sobre la atena cubiera de añari, cuando se pone el
cuerpo de la
ayapa sobre la añari, enter los dos palos de moruto, se canta:
AURORA WARAREO
AURORA WARAREO
AYAPA EGUN AURORA WARAREO
EGUN KUSI TULA AYAPA EGUN
Después se le da akuko con su suyere y las dos eyele con su suyere igual. Se le cantan a
egun 9
suyeres de elevación, siendo el priemro el sigueinte:
IKU ORUN LANEO AKUAEGDE AKUAEGDE ADEDE LEO
IKU ORUN LANEO AKUAEGDE AKUAEGDE ADEDE LEO
IGBAYE IGBAYE TONU fulano de tal.
Los akuko se asn y se untan en epo, las eyeles se asan y se untan de ori. Los iñales se sacan
y se
sazonan bien y se poenn en un plato, que se pone junto a la ayapa sobre los aplos de moruro
y en
unpalto se ponen sobre al teja. Al tercer día se recoge todo, se envuelve en un papel grade,
se le
echa juju de los animales y rasura de la ayapa. Entonces se hace ebo de egun y se manda a
pie de
una aragba. Para preguntar hay dos formas, una con el opkuele ade egun, que se hace
concáscara de
igba (güira) y otra utilizando 16 chinas pelona sy atefando sob re añari fina. Ashe ina o
ceniza. Esta
esuna bora muy fuerte, tan grande como darle de comer una abo a egun
CEREMONIAS DE EKU A EGUN
131

55.

Se hace un círculo y se marca la siguente atena:


++
II00
I000

106
II00
II00
++
0I0I
I0II
0I00
I0II
Esto se cubre con oti y se le echa encima añari odo y se le marcan los mejis. La eku se viste
de
nueve colores y se rodea de oti, se le da en la leri con un obi después de quitarle la
maldición. Se le
arrancan pelos del cuello y se dice:
ÑAKIÑA ÑAKINA OLRUN EGUN ÑAKIÑA ÑAKIÑA OLORUN
Se mata cantando:
EKU IKUAYE EKU IKU AYE OTI LORUN OY LORUN
A la eku muerta se le poen ekru, oka, akara, olele, adalu y se entierra en un kutun,
sembrando una
mata de oguede, y se canta:
ESE LAYE EWE LAYE KUKUTE EWE LA AYE
SUYERE PARA DARLE JUTIA A EGUN
EIY EKU AYE EKU EKU AYE OYI LORUN OYILORUN EKU IKU AYE EWE LA
AYE EWE
LAYE EKU OKOA LERI EWE LA AYE EWE LA AYE
COMO SE DA LA JUTIA A EGUN
Ingredientes: una jutia, un akuko, tres obi, nueve velas, 9 pedazos de cpa de plátano, ekú,
ejá,
awado, apó, oñí, un tabaco, acafé, flores, un pañuelo de 9 colores, nueve cujes de itamo
real, un
plato balnco hondo, un pilon de santo, ael cual se hay consagrdo, nueve pelotas de malanga
amarilla, nueve pelotas de ñame, una jicara de caldo de ila, una jicara de caldo de
verdolaga, una
jicara de caldo de cerraja, diez varas de asho fun fun, nueve atare, efun, media vara d asho
fun fun,
ajiaco.
Al comenzar la ceremonia, el awo preparará el plato en el cual se ha de dar la jutia y el
akuko en la
siguiente forma: en el plato se ponen nueve pedacitos de obi, embarrados de epo, con sus
respectivos atare, eku, eja, awado. Después se pintará la tela negra con unpedazo de efun
oyeso, con

56.
los siguientes odun: OYEKU MEJI, OGBE TUA, IROSO YEKUN, OSALA FOBEYO,
IRETE
FILE Y ORAGUN.
132

107
Después, esa tela negra se pone tendida en el piso sobre la tela blanca y sobre esta el plato
antes
citado, se le da obi omi tutu a egun y el awo llevaá el pilón y las 16 varas de tela blanca
hasta la
puerta de la calle y ahí se pondrá la tela al pilón los presentes se pondrán en posición de una
procesión, de mod que cuando el awo oba lo indique los presentes, halando la tela
arrastrarán el
pilón y el awo oficiante cantará:
AUN BAWA ORI AUN BAWA ORI AWA OMA LERI YAO Fulano de tal Kawe.
Este canto, como los demás, se repite varias veces.
OMO ALAWO YARE FIEDENU AKUFAO AKUFAO, INLE ILE IMBELEO OMO
YAREO
ENDOUN, TLEMO BATELE TELEMO BATELE WAYEKE WAYEYE IROSO UMBO
WAYERE BIO WAYERE.
Estos cantos se prolongan según la capacidad del awo oficiante y las dimensiones del lugar,
puesto
que hay que recorrerlo por toda la casa hasta llegar al lugar del sacrifico. Al llegar a ese
lugar se
bañará la jutia con un poco de omiero de orunmila o de osha. Si no hubiese omiero se hará
con
yantén, mar pacífico, verdolaga y atiponla (para quietar la maldición de la jutia). Cuando se
baña la
jutia se canta:
AUN BAWA ORI AUN BAWA ORI AWA OMA LERI YAO Fulano De tal YAREO
Este Canto, como los demás, ser repite varias veces.
OM ALAWO TARE FIEDENU AKUFAO AKUFAO. INLE ILE IMBELEO OMO
YAREO
ENDODUN. TELEMO BATELE TELEMO BATELE WAYEKE WAYEYE IROSO
UMBO
WAYERE BIO WAYERE.
Estos cantos se prolongan según la capacidad del awo oficiante y las dimensiones del lugar,
puesto
que hay que recorrrlo por toda la casa hasta llegar al lugar del sacrifiico. Al llegar a ese
lugar se
bañará la jutia con un poco de omiiero de orunmila o de osha. Si no hubiese omiero se hará
con
yanten, mar pacífico, verdolaga y atiponla (para quitar la maldición de la jutia). Cuando se
baña la
jutia se canta:

57.
PAIRO PAIRO PAIRO IKU FURI BUYEMA NIPE PAIRO PAIRO.
Y así se irá cantando hasa terminar la matanza. Después se descurtiza y se le presenta a
egun.
Luego s eentregan los platos con los ingredientes, con este canto:

108
GBOGBO WANISHE GBOGBO WANISHE OBI OMI TUTU OLORDUMARE
GBOGBO
WANISHE.
Y así se va cantando todo lo que se ha hecho. Depsués el awo pondrá la jutia descuartizada
en la
parte abovedada del pilon y lo irá tapando con las 16 varas de asho fun fun y, cando
termine, se le
ecienden las velas alrededor del pilón y volverá a darle obi omi tutu a egun para su
conformidad en
cuanto a la obra realizada y preguntará el camino que coge al día siguiente. Si el awo tiene
conocimiento de cantos a egun, antes de dar obi omi tutu para cerrar la obra volverá a
cantar a egun,
comenzando por AUMBA WA ORI. Cantando nueve o más, según sus conocimientos.
9.24. BASTON ABOKU
133
Esto se hace en un palo de algarrobo que se remata en la empuñadura con una clavera
tallada. El
bastón se barrena y lleva la siguiente carga: raíz de palma, cipres de cementerios, aragba,
azufre,
oti, sacu, leri de agután de egun, kolá, erú, obi, osun, 16 atare aguma, 16 atare jijo. Este se
tapa y se
le pone 16 ikorkie de corona. Se pone en el piso OSALOFOBEYO, OGUNDA FUN,
OTURA
NIKO, IERTE YERO, ORAGUN, IROSO YEKUN Y OYEKUN MEJI.
Se rezan estos ofun y se pone el bastón encima y se le da de comer una osaidie dun dun,
que se
manda a enterrar el cementerio. Después esto se pone al lado de la tinaja y del caballo. La
tinajaita
lleva: un frontal humano forrado de ileke dun dun, fun fun, ayo meta, ota dun dun, okan
ada,
atilomo orun dilogun.
9.25. CONSAGRACION DE LOS PALOS MORUROS
estos palos tienen que ser ambos de igual longitud. Se prepara un omiero con algarrobo,
mar
pac´´ificio, albahaca, artemisa, espanta muerto, maravilla, asalvadera, rompe camisa, quieta
maldición. Se pregunta si lleva piñon de botija y pariso. Después se lava con oti, ser rezan
los 16
mejis y se pueden utilizar. Después de utitlizados, se guardan para otra ocasión.
9.26. QUITAR LAS LAGRIMAS
Se LE da conocimetno al difunto o padrino, con sus nombre y apellidos y nombre de osha.
Se
58.
prepara el osain de egun y se lavan los fundamentos, se le da un akuko a los guerreros, una
eyele a
ogun y oshosi y a osun. Y con una adie se limpian a todos los presentes y se le da al
fundamento.

109
Con obi se pregunta el camino que coja. El awo debe de coger los 9 medios y con eku. Eja,
epo,
awado, oñi, oti, limpiarse y botarlo para donde marque el obi.
9.27. ELEVACION Y CANTOS A EGUN
Estos se utilizan para las ceremonias a egun.
AUN BABA ORI EGUN
AWA ORI AWA ORI AWA OMA LEYA
WAKO Fulano de Tal WARO
INA OKU FARAWAO INA OKU FARAWA LODE
OKOKAN LAMI WAYEO OKOKAN LAMILORO
OKOKAN ERO OROSUN LAYEO OKOKAN LAMI LORO
TELE TEMOBA TELE TEMOBA TELE
WAYERE WAYERE BI ALA UMBO
WAYERE WAYERE BI AWAYE YEO.
134
9.28. LEVANTAMIENTO Y ROMPIMIENTO DEL PLATO
Esto Es lo que llaman los toruba la mesa del año, obo il odun oduduwa. Ahora bien, los
criollos han
cambiado los principios básicos de todas esas misas y decimos al principio porque hay
queien hace
a los tres meses lo que hacían los africanos al año. Repetidas veces hemos dicho que el
levantamiento del palato es una misa africana. Pero también es un tributo que se le está
pegando a la
tierra, de las ceremonias que se le han hecho en la vida al difunto, para que descanse en
paz.
Cuando una persona se consagra, tiene a los 7 días una ceremonia que termina en la plaza
TENU
ONYEN,. Así mismo después de muerta a los 9 días, después que se regresa de la misa de
la iglesia,
se le da obi omi tutu y de todo lo que se haya desayunado por los presentes. Acto seguido
se le hace
oro cantando. Esta es la misa de los 9 dáis luminis. A los tres meses de hacer hecho osha,
todo
iworo debe de hacer ebo de tres meses. Que consiste en: si es hombre 2 akuko fun fun y si
es mujer
2 adié fun fun, un tallo de oguede, que simboliza a la persoan, hojas de oguede, ajiaco, eko,
okru,
obi, olele, ekr8u aro, oti bembe, itan, akara, asho fun fun, ori, oñi, atare, eja, epo, adafun; de
todo
eso 9 de cada cosa y de elaboración por medio de los cantos a egun y después de egun a
osha.
Al año, toda persona consagrada a osha tienen que hacer el ebo del año, con animales de
59.
cuatro
patas a sus oshas. La misa del año lleva los mismos ingredientes que la de los tres meses,
además de

110
agután a abo, y después se le da tambor a egun. El levantameinto del plato se le hace a la
persona
que haya puesto mesa, es decir, a los iworos que en vida hicieron dos o más consagraciones
de osha
o que hubiesen recibido pinardo. Al primero se le hace porque hizo santo a otra persona y el
segundo porque recibió los platos en su pinardo porque es símbolo de mayoría. Recuérdese
que a
ningún africano que no tuviese más de 8 ahijados se le ha heco levantameinto de plato con
elegdo,
eja bo, abo a agutan.
PARA HACER EL LEVANTAMIENTO DE PLATO
Primeramente hay que hacerle, en ese día, las honras al difunto en una iglesia, darle a
comer en la
casa su abo o agutan y despue´s ponerle en un rincón de tod lo que se cocine ese día, y
encenderle 9
velas, ponerle flores, tabaco, su vaso de agua y tenerle todo preparado para el tambor a
egun.
Después de terminadas las honras de la iglesia, se le pone su desayuno. Se mata un cerdo y
se harán
las demás comidas para el almuerzo. Hay que tener bastantes platos nuevos, un mantel
largo, para
después que se haya terminado de almorzar comenzar a tirar del mantel para que todos los
paltos se
rompan.
Aquí comienza el emyero, es decir, a llamar al muerto. Se comenzarán a cantar solamente
suyeres
de egun y el tambor comenzará a tocar. Hay que tener también 9 varas de cretonas, los
santos que
vinieran ese dáia serán solamanete para llorar, pues no pueden consultar a nadie. Los que
participan
en esto, en la víspera tienen que rogarse la cabeza.
Se baila con una careta de eshi, se coge una batea grande y se llena de omi u omiero, se le
meten
dentro, boca abajo, 9 o 12 platos, en la misma forma 9 o 12 igba chiquetas y cuando se está
okua y
llamando a oro, en ese moemnto que los ilú están tocando con sus suyeres, con dos palitos
al mismo
compás, se va tocando la igba que está dentro de la batea ycuando se termina la ceremonia,
se van
rompiendo todos los palatos dentro de la batea y también las igbas y luego tod ese material
y lo
demás de egun se entierra.
NOTA: al toro año de esta ceremonia, se hace arroz con eure dun dun y se le pone un poco
60.
a egun y
los presentes unyen de lo mismo
135

111
SUYERE A EGUN:
Al colgar la sábana en el levantamiento de los platos, se dice:
ASHOLA MIKI EGUN IWORO: la sábana es la gloria del muerto santero.
Para el levantamiento del plato: PERE MI LA WE MI AYABA DIDE IKU IKU UNO
(rompe,
levantemos que ya el muerto se va)
9.29. PARA REFRESCAR OSHA
se le da primero que todo obi a egun. Después se procede igual que el omiero, poniéndole
al lado de
cada osha un plato con pedazos de obi, de acuerdo al número de la marca del santo, con su
correpsondiente atare.
SANTO PEDAZOS
DE OBI
ATARE EPO
ELEGBA CABECERA 7 7 “
ELEGBA 3 3 “
OGUN CABECERA 7 7 “
OGUN 3 3 “
OSHOSI DE CABECERA 7 7 “
OSHOSHI 3 3 “
OBATALA MACHO 8 8 ORI
OBATALA HEMBRA 8 8 “
OYA 9 9 EPO
OBA 8 8 “
OSHUN 5 5 “
YEMAYA 7 7 “
BABALU AYE 7 7 “
ORISHAOKO 7 7 “
OLOKUN 8 8 “
YEWA 9 9 “
BROMU 8 8 “
YEMBO 7 7 ORI
ODUDUWA 16 16 “
INLE 7 7 EPO
DADA 6 6 “
SHANGO 6 6 “
IBELLIS 4 4 “
AGAYU 9 9 “
IROKO 10 10 ORI
Entonces se le da a cada uno su animal correpondiente, echándole eyerbale al plato con el
obi.
Despue´s e le pregunta para donde quiere ir, incluyendo el plato.
NOTAS SOBRE LOS ITUTO
61.
136
Se tienen preparado un omiero con: almao, algodón, verdolaga, eleo blanco, prodigiosa y
albahaca

112
morada. Se coge unpuñado de hojas de almo, se tiran para arrriba y fijarse como caen. Leer
la parte
boca arriba com el dilogun.
Después se le pregunta en igual forma: IWO LOBE LENI (Ud. se va con su hijo). Si dece
que si, se
rompe la sopera, los platos y el collar en el caño, las otas se botan al río. Los dilogunes en
una
bolsita con eku, eja, epo, ou, efun, que se va con el difunto. En la igba donde se echaron las
hojas
que significan el lavatorio, se echa el palo de la consagración, significa el fifi,eri, jabón y
estropajo,
significa el baño de osha, el almagre y los polvos de pintura representa el osun de su leri. El
ori,
epo, efun, eku, eja, el ashe de la leri, las cuentas de varios colores los oshas que le dieron.
Hecho lo anterior, moybando se mata el jio jio, destruyendo la cabeza contra el suelo, se
mete
dentro de la jicara. Este pollito s llma adie itana, el que abre el camino. Se le da para que el
portero
ORA ARERE de OLOFIN haga llegar este espíritu ante OLOFIN.
Después, cada uno de los presentes menos la família de osha. Despedazn pajas secas de
maíz y la
echan dentro d la igba para cubrirlo todo muy bien. Todo se mete en un cartucho y se pone
bajo el
feretro, en la parte de la leri. Esto es los primero que debe salier al partir el entierro y se
rompe la
tinaja. Si el fallecimeintoes del signo ofun, se le hace el ituto coneko. Los oshas ibeyis se
retiran
con obi, inle conel caracol de YEMAYA. Hay santo o deidad que nusnca se retira, como:
ODUDUWA, YEWA, BROMU, BROSIA, OLOKN, AZOJUANO, ORISHAOKO,
IROKO, INLE,
NANA BURUKU, ABAÑI, etc.
Estos se pasand e familia en familia. El osha se queda, se pasa por la ikoko del omiero y se
enjuaga,
después se pasa por agua fresca, después por omiero y los deja así hasta que lo vaya a
refrescar.
ITUTO
El awo que se sienta a hace el ituto de awo o de iyalosha para que no se quede metido
dentro de
egun y quede limpio de todo, se tienen agua de lluvia de mayo, en una palangana se coge
capa de
ogueé que este un poco seca, se le da ina por una prte para que la suerte vaya cayendo en
una
palangana y en la misma forma, juju de alakase y entonces se va sacando un poco de omi
62.
de allí y
se lava owo otun, owo osi y los brazos y luego elese otun y elese osi, sinq ue caiga otra vez
omi

113
dentro de la palangana. Si es posible, que el omi caiga en el caño después de usaa.
NOTA: Cuando sale Egun de awo para ibosun oku, lleva este suyere.
AYE ODUN OÑILE OSUN MOTELE
AYE ODUN OÑILE OSUN MOTELE
Este es un río que hay en Africa y sepra la tierra de los vivos y los muertos.
9.30. ITUTO DE IWORO
se coge igba, se le mete adento una hoja de ewe ikoko, osun, cinco efun, pintura azul, cisco
de
carbon, ila seco, guano bendito, itana, ewe odan seco del suelo y yarako.
Se registra osha que unló y la ota van ile ibu, elegba, ogun, oshosi y oke van para la sábana.
Se
rompen todos los platos y todos rompen iñale, todo se lava con ewe onifin (albahaca)
137
Suyere para enterrar a SHAKUANA para Itutuo
SHAKUANA AGBE EDI
OJU POPO NIGBO
San lázaro rinde tu cuerpo en el termino de tres días.
BABALU AYE, cuando muere el iworo que lo tienen, entierran la cazuela para a los siete
días de
sacarloy se le hace el ituto.
Al cadáver del iworo hay que rasparle la cabeza para quietarle el osun y se lava con omiero
hecho
de emi-ka (ceniza)
El babalawo que toma parte en el ituto o en los ritos funerales, como levantameinto de
platos,
honras,etc, dirigiendo esta ceremonia, recebe el nombre de APONA.
EGUN PEGBEDA
Esta es una ceremonia que se hace a los siete años después del entierro. Los parientes de
santo o Ifá
visitan el cementerio y hacen ofrendas en la tumba de frutas y flores.
Ellos le cantasn y le dan obi y después ellos regresan a su casa y toman, en honor del
muerto.
SHAWO EGUN
Recibe este nombre la ceremonia de iniciación en los cultos de egun, que conocemos
generalmente
como jurarse en egun.
CEREMONIA A LOS NUEVE DEIAS QUE SE LE HACE AL EGUN DEL FALLECIDO
Se realiza porque según el recien nacido en Africa, a los nueve días se le hace la ceremonia
de
Oloruko sami, o sea, el ponerle su nombre, pues es cuando se considera que eleda ha
entrado en ara
y emi, es decir, los cuatro componenetes del alma humana, así a los nueve días de fallecido
63.
se
considera que el finado recibe su OLORUKE EGUN y se descomponen los cuaro
elementos de su
alma.

114
9.31. REZO DE LOS MEJIS DE IFA PARA EGUN
BABA EJIOGBE
AIYE LOKU OMINIKU EGUN ATATAIAKU ENI OSHE PADA IKU AKDAYALOLA
AGBO
ALALEKU OMO ABOKU, OMO BIDE, OMO ENI ASHITIBELE KAFILEKE SITOMO
ELOMIRAN ADIFAFUN DESHE PIPA OKE OKUATE, OBALETA TI ODI DUDU
EGUN
ALAÑI LAÑI TI OMO PAULE LAYE IKU NIBU JEKUA BABA EGUN.
BABA OYEKUN MEJI
138
ALEKUTA ADAGBA OYONO IKU DEGUALA DIWALA OYONO TLOKO MOLE
ONI EGUN
OKPA EJ NI OKPA AJA OKU NI AJA OGBONI MEGUN IKU BONLE EKU OKPA
OBIDE
KELE KELE EJA MOSHE DAYI. DAYI IKUYE NILU MO AIYE NDO.
BABA IWORI MEJI
IWORI OMOSO IKU ERI OFO OSHESHE OKU WALODE EDA FERE AUN LOD
AIYE
TIMBELORUN TINSHE OMO IKU EWADO IKU KOMO OSHA OBA SHOFO
EGUNGUN
BABA ODI MEJI
OKPA LERI OSPA LERI, OKPA AJOKO BILE KALE BABA IKU YEWE OLOFIN
BOGBADOMO ODE KOBU LEGBE NI ODO KIATE BOKU OLORDUMARE OTA
ONIGBO
KUMI EGUN.
BABA IROSO MEJI
OSINI LASHE ERIKU OFOROSILIO UNTENDE FISELE AUN TOYO IFA BEDE
MOYI
EGUNGUN ENI AGBA IBAE ITUTO LENU ASHE BABA EGUN AGBA OMA
UMBELEWO
EGUN OTUN, UMBELEWO EGUN OSI IDEDELE IKU BABA EGUN
BABA OJUANI MEJI
EGUN OWINO EGUN YOKO ESHU YINLO KPADA AOTOMO IWEI OKOLOGUO
NI
EGUNGUN KOMA YAMI, AIYE ONI KPAMI EGUN KOMI KPAMI IKU KOSI
MAYEBI
BABA OBARA MEJI
AKO OMO ALOWO DUDU BETOKU BOLI SHALBA BOTOKO GBOGBO KOLE
IKU YEWE
ABAJE LORUN ADIFAFUN LOKPOMU OLOKO AJALODE AJAMODE EGUN OTA
OLUWO
WOKUO IKU EGUN MIYE MAWA LODE
64.

BABA OKANA MEJI


IKANA OYIYI AYA LODE EGUN AROGUYE GUYE BABA AWO EYEGUN OMI
KARAN

115
IWA OMOLORUN OMO IKU OLOIKU LODA UMBATI ORUBO BABA EGUNGUN
GBOGBO MO IKU ALSHONA
BABA OGUNDA MEJI
ALGBASA AWO AJU OTI ITAKU KPOKORO AWO EFO ELODEO ADIFAFUN
EGUN ISHE
DLEWE ISHE NINKO NIKA ENETOKU GBOGBO EGUN TOLO AW, ELA FUN,
ESHI
EGUN.
BABA OSA MEJI
OYIYI NIMOYI NI MONU GUNUGU LORI, OGUN ODE NI MOYE NI MGBA.
ORISAH
EGUN AMAIYEGUN OBEDAKA LIWA IWI IKU TI UNLO, UMBO ILE AWO
KOLEDLE
AWO OMOLOKO, ELENO, LOSIDU NIGBE YAKO ELENU UNLO.
139
DUGBE ALETELO UMBE WOLE AWO KOLE DELE EGUN AWO DINGBE, ALABA
DAYI
EGUN AWO IGBANLA ABITA YAKATA TINSHOWO MOKUA OKU OLE MI OSHE
GOGO
EGUN, KOWA FOYI MOGBA OSHE GOGO EGUN KOWA FOJU DOTO AGBOTA
EJE OSA
IKU.
BABA IKA MEJI
IKU EGUN KATI KOKAMI EGUNGUN MOWA IKA ODUN KATIKE KAMI.
ALAGBA
ALAGBA AFERE ARA ONU. JONKA AWO YIBA AGUNFAO EGUNGUN AIYE ILE
BABA OTRUPON MEJI
OKI LONA GANA MUYA BABA EGUNGUN ODUN ODODABA LODE IKOKO A LA
UMBO
AWA OMA LEWAYA IKU OTERI BASHO EGUN.
BABA OTURA MEJI
IBORETE EGUN MALE, ALUPARADA ALUKARADI EGUN ADA FUMBO IBU
OMETI
TIMBELORUN ABONU ODIFA EGUN KOSHE OKO AGOGO MADFAN ILE EGUN
IBUSUN
OKU EGUN GBOGBO OTERI MALE.
BABA IRETE MEJI
IKO NILE FELU BANA IKUYE GBOGBO ESHU IGUIDI EGUN AJALORUM EMI
IKU
OKUAYA EGUN LELE BELELEE WOLU ADIFAFUN ALOGO EGUN DUDU
AKUEDU IKU
65.
BABA OSHE MEJI
BABA EDA BISHE AIYE, BABA EDA BSHE IKU OKUN KEREKERE OMO EGUN
TORE
EGUN TORE EGUN TOMI PEWO LODO LADE TOBAKIKAN EGUN WASI AIYE
BABA ORAGUN

116
EGUN AFAFA ODO AIYE OMODE AIYE ONDO AMALA BEMALA AWO EGUN
BOIKU
AWO EDA EWE, TEDI MOLE AWON LELE AWO LINFOWO IKU KAKUNKUN
DAGBA
OMOTOKO ALAGBA LAGBA TIMBELORUN TIMBLODE AFO AWEMINO, ODO
AIYE IFA
ONIMO OLEJAGBA EGBADO PITA MAJETA OPAWA EGUN IFA DOITA MAJETA
KOPAWA IKU EGUN AWO.
CEREMONIA DE PARGO A EGUN
Esta ceremonia tienen su origen en el odun oyekun meji, donde según latradición
conservada en
cuba, se dice que estando olofin a sahngo en odo auye vieron caer en pardo del cielo a
shango se le
para comérselo, olofin le dijo eso es la representación de oro, el orisha iku, oba de la
tierra
ayagba.
Además sabe en la pon entrre la hija de orunmila y la ............. iku por el pargo en el
mercado.
Por esto, esta ceremonia es de mayor el ascendencia uq ela comida de la agutan a egun.
Esto se
aplica parte de oyekun meji en cualqueir odun que un osode lo coja egun para su comida.
Además
140
141
es imprescindible realizarlo en las honras fúnebres para el babalawo fallecido y si este era
alawo
bare o aragba y mucho más cosas que desde la muerte de Eulogio Rodríguez Gaytan, Ifá
akuabori,
el 14-04-1943, ya no tenemos ningún araba consagrado.
Hecha esta aclaración, procedemos a señalar los ingredientes y a describir la ceremonaia.
INGREDIENTES:
9.22. PARALDO
Lo primero que debo aclarar es el significado de esta palabra en yoruba.
Esta Palabra se compone de los vocablos
PA= matar ARA=cuerpo ALDO= detrás.
Por lo que su significado es matar detrás del cuerpo.
Esta obra se utiliza para quitar o alejarla muerte o un muerto determinado de detrñas de una
persona. Existen muy variadas formas de realizar esta obra. Escogeremos una de las formas
más
utilizadas, que es llamda paraldo por el odu otura niko.

66.
PARALDO DE NORMAL OTURA NIKO
Ingredientes: ave escogida, tiras de colores rojo, blanco y negro, cascarilla, aguardiente,
vela, paño
blanco 35 x 35 cm al rojo y 30 x 30 cm el negro: jutia y pescado ahumados, miel de abejas,
las

117
hierbas serán: espanta meurto, albahaca morada, mar pacífico, algarrobo.
Procedimiento:
1. se hará un omiero con las hierbas antes mencionadas: mar pacifico, albahaca morada,
algarrobo
y espanta muerto.
2. Se hará una trensa con la tira roja-blanca-negra, la cual se amarrará con las hierbas a la
pata
izquierda del ave.
3. Hacer círculos con cascarilla. Se hara un círculo del tamaño necesario para que se ponga
a la
persoan y en el centro de este se hará otro donde se pondrá el odu de odi fun.
4. Se tomará la tela blanca, encima se pondrá la tela, encima de la roja la negra. En esta
última se
pintará con cascarilla el odu otur aniko y en el centro de este el oku a través del cual se
indico el
paraíso.
Diagrama.
ela blanca
ela roja
Tela negra
Odu OTURA NIKO
salidor
T
+T
IXXI
IXX0
IXXI
IXXI
Odu
142
5. se pone a la persona dentro del círculo, en el lugar indicado, de espalda al Odu marcado.
Se
prende la vela, se le dará el ave para qu ela aguante,tocándose la fretne con el. Suyere de
vela a
egun.
6. Se MO-JUBA (ver capítulo 1.1)
7. OSHE BILE A EGUN (Ver Capítulo 9.15) y se le da coco al paraldo.
8. Se el echará aguardiente en todo el cuerpo.
9. Se le pondrá el ave en la nuca (IPAKO) de la persoan y se reza OTURA NIKO y los 16
oku
meji. Al terminar cada rezo, va el siguiente suyere: EGUN YILO, EGUN YILO.
67.
10. Se leimpia la persona con el siguiente suyere (se repite las veces que sea necesario)
SUYERE:
ONILE ONILE, IKU PARALDO ALADO
ONILE ONILE, IKU PARALDO ALADO
ONILE ONILE, IKU PARALDO ALADO

118
ONILE ONILE, IKU PARALDO ALADO
11. se matará el pollo con un golpe sobre la atena donde está pintado el odu odi fumbo y,
simultáneamente, se reza ese odu. . y se partirá la veal.
12. Se le pregunta otan con el coco y se le harán todas las preguntas al respecto.
13. Se le echará aguardiente en la nuca a la persona y se le ordenará que salte del círculo sin
mirar
atrás y con el pie izquierdo.
14. Se cogera el ave, la vela y los cocos, y se envuelve en las terlas y se manda al destino
preguntando.
15. Se mandará a la persona que se bañe con el omiro preparado.
REZO OTURA NIKO
OTURA ONIKO ONIKO LO GBA
ABE SI AIYE AWO KE TASEHE
AFEFE LORUN ADIFAFUN ORISHAOKO
NAWE YE SHANGO LESE EGUN, OLOFIN, ORUNMILA
REZO ODI FUMBO
ODI FUMBO DADE IFUN KARA KO
DADE IFUN KARA WE ADIFAFUN TABA
O
Vela
+
0I
I0
00
II
Persona
X
CAPITULO X
SACRIFICIO A ORUNMILA
10.1. CABRA E GALINHA PRETAS PARA ORUNMILA.
Aqui vamos falar do grande sacrifício de Ifa, que é a matança de cabra e Galina negras para
Orunmila.
143
Este sacrificio se realiza geralmente na cerimônia de iniciação de Ifa, e quando Orunmila
pede ao Babalawo ou aos filhos de Ifa que desejem agradecer algum bem.recebido de Ifa. e
Ingredientes: um cabrito pequeno, uma cabra negra, um galo, uma pomba, velas, mel,
aguardente, cáscara, obis, peixe defumado, jutia defumada, pimenta.

68.
O primeiro passo é falar a Egun e dar água fresca. Depois se da obi e água fresca aos
guerreiros, dizendo o que se pretende fazer, incluindo Osun. Do mesmo modo se dá obi obi
e água fresca para Orunmila ( ver 39). Terminada esta primeira parte coloca-se Orunmila
sobre o opon Ifa, se dá o cabrito e o galo a Eshu, e as pombas aos guerreitos e a Osun.
Em seguida leva-se a cabra de Orunmila para dentro do quarto ou para o igbodun, puxada
pela corda pelo oficiante, e deixando todos os awos tocarem a cabra com a testa e canta-se:
PAIRO PAIRO IKU OFO ORI OLOBUYEMA

119
Se refere a Oyeku Odi,
Em frente a Orunmila dá-se a cabra e canta-se:
OBA: YANKIYAN YANKIYAN IKU OLORUN
CORO:BARA YANKIYAN YANKIYAN OLORUN
BARA YANKIYAN
OBA: YA WESE IKU OLORUN
CORO:BARA YA WESE YA WESE OLORUN
BARA YA WESE
OBA: OGUN SHORO SHORO
CORO: EYE BALE KARO
NOTA: o awo que está dando a cabra, mastiga um pedaço de obi e pimenta da costa e sopra
na cabra e introduz um pedaço de obi em sua boca ( da cabra ) e amarrará a boca da mesma.
Faz-se a matança cantando:
OBA: ORUNMILA DEKUN
CORO: ERAN EKUN NJE
OBA: EJE SI MOYURE
CORO: EBI AMA EJE SI MOYURE EBI AMA
OBA: EJE LORO EJE LORO
144
CORO: EJE EJE LORO EJE
OBA: IRUNMOLE EJE IRUNMOLE EJE
CORO:EJE IRUNMOLE EJE
OBA: YENYERE MAYA, YENYERE MAYA ODU FOMIWO
MUSHASHA MOKERE YENYERE MAYA ODU FOMIWO
CORO: IDEM
Se Sigue cantando:
Después de haber echado la snagre de al chiva, se le desprende la cabeza con el siguiente
suyere:
OBA: O GERE NIRE O
CORO: LERI AGO GE, O GEGE NI REIO
LERI AGO GE
OBA: O MA OBE LERI O
CORO: A KURA KUTAN, OMA OBE LERI O
A KURA KUTAN
Esta cantiga se realiza com a lâmina da faca invertida e a seguir vira-se a lâmina na direção
do pescoço da cabra e degola-se a mesma.
Após a degola, se coloca água sobre Orunmila e no corpo da cabra, cantando:

69.
OBA: IRO KO IKO OWO
CORO: IRO ERO KO ISO ERO
OBA: ERO ERO KO ISO EROKO MA
CORO: IRO ERO KO ISO ERO
Terminada esta parte damos as galinhas negras a Orunmila, rezando:
reza:
KETO LOTUMI MAYELE EYE KIMIFA NI FIKURA EYE ELEDI RONLE EYE ILE
ELEDI

120
RONTE OYEYE BABA DUDUN ERAN DUDU
Com esta reza se dá uma pancada com irofá na cabeça da galinha e se arranca a cabeça dela
e se dá o ejé a Orunmila com o seguinte canto:
OBA: ORUNMILA NI JE
CORO: EJE ORUNMILA NI JE EJE
OBA: ADIE DUDU
CORO: INA TUTO IFA GBA
OBA: IFA NI SI FIKU LA
IFA NI SI FIKU LA
CORO: EJE IFA NI SI FIKU LA EJE
145
Depois segue-se cantando como em 2. quando terminar de dar o ejé se coloca o pescoço da
galinha num prato com água e canta-se como 3 anterior. Imediatamente se dá mel de abelha
a Orunmila com o canto:
1- OÑIO O ESE MBO
ORI AWO KI KSO FO AWO
OÑIO O ESE MBO
ORI AWO KI KSO FO AWO
CORO: OSHE MI NIE
OSHE MI NIE
2- MBO TOWO MBO LOWO
ORI AWO MSO FO AWO
MBO TOWO MBO LOWO
ORI AWO MSO FO AWO
CORO: OSHE MI NIE
OSHE MI NIE
Enquanto se entoa este canto não se coloca mel de abelhas, que Será colocado com o
seguinte canto:
OBA. BARA I LA WE OYIN, HO
BARA I LA WE OÑI O
ODU MAMA LA WE OÑI O
BARA I LA WE OÑI O
CORO: IDEM
Depois se reza ogbe irósun da seguinte forma:
OBA: OGBE IROSUN NTE ATIDE KUN ATIDE JA
ORUNMILA HURUN HURUN MOLE KUIN
CORO: HURUN MOLE RUIN HUERUN
Se vão arrancando as penas e colocando sobre Orunmilá, cantando:
70.
OBA:BOBO BO MI
CORO:ERA BOBO BO MI EJE
Se limpam as mãos sobre Orunmila cantando:
MONI OSHA SEREBO, MONI OSHA SEREBO
MONI OLOFUN, MONI OSHA SEREBO
Logo a seguir reza-se otura she
BABA JE GBE IDAKIDA KIRUN
FIRUN ISHEKISHE ADIFAFUN OLOFIN

121
146
Depois se asperge água sobre todo o sacrifício cantando a cantiga de obará gbe.
OBARA OGBE IFA TIMODASHE
OBARA OGBE IFA TIMODASHE
OBARA OGBE IFA TIMODASHE
ESHU BARAKO
10.2. PARGO PARA ORUNMILA
A orunmila se da sangue de pargo ( peixe ), nos odus: ejiogbe, ogbe ate, oyeku bika, oshe
logbe,oshe lezo.
Alem disso, cada vez que Orunmila é marcado num osogbo ou ibi ( como, por exemplo um
okanran que só trás maus presságios), se dá ejé de pargo a Orunmila, como recordação do
tesouro que o pargo trouxe para Orunmila, no seu ventre ao engolir a coroa do rei, que por
soberba, a lançou ao mar para que quando morresse ninguém mais a usasse. O rei de Arifá
não tinha coroa, a Orunmila lhe apareceu ejiogbe como osogbo e foi dito a ele que fizesse
ebori de pargo, e ao abrir o pargo encontrou a coroa do rei e foi coroado oba adifá.
2. Em Oyeku bika, porque quando o filho de Orunmila perdeu a calota craneana, neste odu,
devido a correnteza do rio Orunmila acreditou na força do Orí e lhe consagrou um pargo.
3. Em ogbe ate, porque foi onde Orunmila comeu pargo em desagravo da maldade humana.
4. Em oshe nilogbe, porque o pargo foi quem troxe a felicidade para a terra de Agbado com
a permissão de Olofin.
5. Em oshe lezo, porque foi pargo que venceu o espírito do fogo que estava acabando com
Orunmila e todos os Orisbas orunmolé.
Esta cerimônia, como a cerimônia de Egun é de grande poder e deve ser feita com
consciência.
Ingredientes:
Dois pargos grandes, duas galinhas pretas, pintura ritual, dezesseis folhas da fortuna,
dendê , mel de abelhas, dezesseis adimus variados ( comidas de Orishas ) em dezesseis
pratos, dezesseis velas, obis, mantega de cacau, um galo colorido para Eshu, um pombo
para Ogun, Oshosi e Osun.
Procedimento:
No chão sobre a areia fina se marca os 16 mejis de Ifa e oshe tura. Em cima se põe o opon
Ifa, se coloca ao invés de yerosun, areia. Então se divide em dois, com os ramos de acácia
ao meio, escrevendo-se à direita os oito primeiros mejis, de Ifa e a esquerda os oito
restantes. Fora do opon e adiante dele, de faz um círculo de dendê, mel de abelha, cáscara, e
a pintura dos seguintes odus:
OGBE IROSUN, IROSUN UMBO, OGBE SHE, OSHE NILOGBE, OGBE ATE, ODI

71.
BARA, ODI KA, IROSO ATE, IWORI BARA, OKARAN YEKU, OKANRAN SA, OSA
BARA,
OGUNDA FUN, IRETE YERO.
Se cobrem com areia e se escrevem os mejis por cima da areia. Sobre o tabuleiro se
colocam as nozes de ifa (nozes cola) como de costume. Ao redor se põem os adimus
cantando-se:
GBOGBO GUANISHE
GBOGBO GUANISHE
147

122
ADIMU ORUNMILA IFA
GBOGBO GUANISHE
Se acendem 16 velas, uma ao lado de cada adimu, cantando:
EMI TEMBELE EKUN
EMI TEMBELE EKUN
BABA (ODU) IFA ABEOTITI
EMI TEMBELE EKUN
Cantando um meji por cada vela acendida.
O awo oficiante dá mojubare e reza oshe bile e depois reza:
0RUNMILA AWA IFA OMA YERO GBOGBO AWO LESE OLORDUMARE OBAYE
LORUN
AUADA IFA IBA OLUO IBA OYUBONA KAN IBA BABA IBA YEYE MODARE
AWA FUMI
EJA-BO ORUNMILA ODARA NI ODARA ASHE OLORDUMARE.
Um dos pargos é apresentado a Orunmila pelo oficiante, e por cinco filhas de Oshun,
pedindo tudo o que desejar. Se retiram as filhas de oshun e o awo tira as escamas da cabeça
do pargo cantando:
OBA: YANKIYAN YANKIYAN IKU OLORUN
CORO: BARA YANKIKAN YANKIKAN OLORUN
OBA: YA WESE IKU OLORUN
CORO: BARA YA WESE YA WESE OLORUN
BARA YA WESE
Se abre o pargo ( ejá-bo ) tirando-lhe o sangue apertando as guelras, saindo sangue pela
boca do peixe, cantando:
EJA NIRE MINERE, EJA NIRE MINERE
EJA IREMAWA, EJA NIRE MINERE
Isto é, quando se coloca o sangue sobre Orunmila e em volta no círculo de areia se canta:
FOLORI EJE FOLOR EJE
EJE LONA FOLORI EJE
EJE NI LORUN IFA IFA LODE
MAWA MINERE EJE NIRE MINERE
Com o outro pargo de procede de maneira semelhante na sopera de Orunmila. Depois se
tampa a sopeira com 16 folhas de fortuna, ou de sempre-viva, e se da ejé das duas galinhas
pretas de acordo com o ritual normal.
Coloca-se epô, escamas do pargo por cima se colocam as penas das galihas rezando-se

72.
ogbe irósun. Depois se colocam os 16 adimus, cobertos com a areia. Se rezam os 16 mejis
com suas rezas e se faz oro de Orunmilá.
A cabeça dos pargos, o awo as cozinha com o mesmo tempero que cozinha as galinhas os
axés são fritos com mantega de cacau, as cabeças dos pargos são fritos também desta forma
e colocados para Orunmila.
148
as galinhas são colocadas sobre os 16 adimus cobertos por areia. Os corpos dos pargos, se
mandam crus para o rio, em seguida e com 3 dias se faz ebo e as galinhas são enterradas em
uma mata e se reza.

123
10.3. ANGOLA (ETU) PARA ORUNMILA regido pelo odu okaran ka é um trabalha
muito perigoso.
Ingredientes:
Uma galinha d’angola, dois galhos de acácia consagrados, 2 galinhas pretas, 16 adimu,
cáscara, velas, obis, 1 galo, muita manteiga de cacau, ervas de ifa, fortuna e brilhantina.
Procedimento:
No chão se pinta os signos com os seguintes odus:
++
IIII
I0+++II
IIII00II0I
II00I0000I
III0II
0I0II0
++
0000
II00
I000
0I00
estes signos depois se cobrem com areia, e encima vai o opon Ifa. Dividido por dois galhos
de acácia e sobre os galhos se põe Orunmila dentro de uma tigela coberto de folhas da
fortuna. Sobre esta tigela se póe uma outra na qual se pinta oshe tura, oturupon ka, otura
she, okanran as; dentro desta se põe um kolo y 4
pimientas de yamao,cobrindo-se com erva brilhantina.
Se le da Obi Uto a eshu (elegba) y después a orunmila. Se dá o galo a Eshu, e depois se
mata a d’angola. O ejé vai para a tigela deixando cair uma gora dentro de Orunmila e

73.

cantando:
ETU ASHA ILE FUN LORISHA
ORUNMILA TIKA IKU AGBALA
Com este canto se dá ejé à tigela e é quando se deixa cair uma gota para Orunmila.
Cantando:
AWO ONIFA OPA ETU BALERI ORUNMILA
BAWONISHE IFA ODONA
149
depois se procede da mesma maneira que quando se dá o pargo.
10.4. AGBANI (VEADO) PARA ORUNMILA

124
Esta cerimônia é própria de irete meji , embora possa dá-lo em a Orunmila em qualquer odu
que o peça, para resolver uma situação. O veado se dá a Orunmila para evitar epidemias e
coisas ruins. Tem que se realizar escrupulosamente o ritual, pois é muito rigoroso.
Ingredientes: 1 agbani /veado), 1 cabrito, 1 carneiro, 2 d’angolas, 2 galinhas pretas, 4 galos,
8 pombos brancos, aguardente, jutia, e peixe defumado, epô, manteiga de cacau, milho
assado, velas, carne de vaca, 16 adimu distintos, folhas de fortuna.
Cerimonia:
Orunmila é colocado em uma tigela e coberto. No chão se risca os seguintes odus:
oshe tura, os 16 mejis e otura she; em cima se coloca areia até cobrir. Obre a areia se põe o
opon Ifa onde se pintam os 16 mejis, os 8 primeiros à direita e os 8 restantes a esqueda,
separados por galhos de acácia consagrados. Em cima se põe a tigela com Orunmila detro.
Em frente a Orunmila se pinta os seguintes odus: ogunda fun, oyekumeji, otura niko, oshe
paure, irete untendi, ogbe weñe, osla fobey, owonrin irete, ogbe she, otura rete,
ogbe yono, ika meji, baba ejigobe, osa rete, owonrin ika. Esta marcação se cobre com areia
e sobre ela vai uma tigela com 16 pedacinhos de carne de res e ekó (acaçá). Se cococa
Sango do lado esquerdo de Orunmila e Esu a direita. Se diz a egun o que se vai fazer e se
dá oi e água fresca. E se dá o animal segundo o egun que rege o awo; galinha ou galo.se dá
obi e água fresca a Eshu e a Sango. Depois se dá obi e água fresca a Orunmila. Terminada
esta etapa, se tem preparado o omiero de Orunmila com 16 ervas, se banha com ele o
veado, com as seguinte cantiga:
LOBA OWO OKU KOWE OSE
ORO EGAN ORO TEKOWE KORIKO
AYASU ONI SUR U ERANKO ABI OWO
ELESE BI ORISHA.
Tradução:
Cofre de dinheirom quando vai morrer não se lava com sabão, espírito da floresta que que
não usa esponja, para banhar-se, só usa as coisas e omieró de Ifa, animal paciente, que tem
dinheiro em suas patas, como um Orisha.
Depois se enchuga com mariwo e uma pena de papagaio cantando para o mariwo.
MARIWO MOSODE, MARIWO MOSODE
BABA AKIKU MARIWO MOSODE
IKU UNLO, ARUN UNLO, EYO UNO, ETC.
A seguir dá-se o cabrito a Eshu com o galo como se faz sempre. Terminada esta parte,se
dão o carneiro, os galos e a d’angola para Shango. O corpo do carneiro vai para um buraco,
junto com ele vão o etu e os galos.

74.

Depois amarra-se o veado e a apetibi vai acariciando-no com com o iroke, e o leva para
frente de Orunmila. Ela pára diante de Orunmila e se rezam os 16 mejis, e depois a seguinte
reza.
150
AGBANI LORUN OBEJE LEKENYE IFA
ODUNYE IFA ODUNTA IFA ODU MURELE
ODU MURELE ODU MUERELE ANA LOSHANA
OLUWO EPETU MODU OGBEYU BERE

125
AGBANI ORIJU KEKE
Tradução:
O veado é bom para se comer e para se ver,
Ele é delicado ao entrar em casa e é uma oferenda delicada
Ao nosso Ifá a nuestro ifá, lo come odu por oku su centenila del monte,
Então se sacrifica o veado. Dando-se a primeira gota de ejé para a areia e a última gota para
Orunmila, cantando-se:
AGBANI MITE AGBANI OJOTI
AGBANI GBOGBO OJO IKURE AIYE
Depois se desprende a cabeça com o canto ritual
1. OBOYE NI OBALUMO LERI AGBANI
2. ABESHERERE ABESHEREREO KAWA ALODO
OLOFIN FIEDINU AWO LORERE
A seguir tira-se imediatamente o coração do animal, enganchando-se o coração com o irofá,
se beija e se coloca manteiga de cacau e se envolve numa folha de saião e se reza irete meji.
Depois se põe dentro de Orunmila cantando:
OKAN AGBANI TINSHOWO ORUNMILA
APE ETOKAWA SI OLORUN
ADURA OTO KOWA AWO BABA ARIKU
Tradução:
Coração de veado, fortaleza do babalawo
Traga-lhe muita saúde
Depois se dão as duas galinhas pretas. Terminada esta parte do ritual, o corpo do veado é
retirado cantando-se:
1. ODELU KURA KURU ODELU KURA KURU
ENILA ORO DE AWO ODI LUKURU KURU
2. ARA AGBANI BOI KUYADE LOWOYODE LOWOYODE
3. OWO ILE KOWA ILE CORO: OMA IRE KOMA ILE
4. ODIDE ARA AGBANI WAN TOLOKUN KUWA
ILE BEKUMBA KUE ERACO
O corpo do veado vai para o buraco, junto com o carneiro e a d’angola e se sacrificam duas
pombas brancas, cantando:

75.
BERE LELE IKU, IKU LAYERE
AWA OKU AGBANI BAYENI SHANGO
OMO YALAR WAYERE OWUO MASOKU
151
YELE EYELE OWUO MASOKU YELE
Depois se tampa o buraco, cantando:
BI OBU BAKU LEYE ELE
BI OBU BAKU LEYE ELE
BI OBU BAKU LEYE ELE
Então se dança e se oferece a cabeça do veado a Orunmila cantando:

126
GBOGBO ATOWOMI OTO WOMI ATOWORE AKUARIMA
ORI ODI LERI AGBANI ODORI OYURI
ADEDERE MONI ADEDERE MONI
EEN ENU LEMIO TENTE EFUN EMI LEMIO
TENTE EFUN OBA FOBAO, TENTE EFUN OBA FOBAO
ORENTE EFUN OBA FOBAO
Depois se põe Orunmila em cima e se acendem 16 velas a Orunmila. No dia seguinte,
coloca-se a cabeça, as patas e as tripas das galinhas, assados; são colocados sobre Orunmila
e as galinhas assadas são colocadas sobre a areia. Se colocam 16 adimu para Orunmila. a
Eshu se dão as partes dos seus animais e a Sango as dos galos. No terceiro dia se recolhe
tudo se faz ebó e depois reza.
NOTA: a cabeça do veado já seca, no osso, se enfeita com mariwo e com uma pena de
papagaio se entrega a órunmila para sempre.
10.5. CABRITO (OWUNKO) A ORUNMILA
É o odu odi owonrin e se faz para ganhar uma guerra.
Ingredientes:
Um cabrito preto, 4 galos, 2 galinhas pretas, 16 adimu de Orunmila,epô, pimentas, obi, jutia
e peixe defumado, manteiga de cacau, 3 inhames cará, velas, e milho tostado.
Procedimento:
O chão é pintado com os seguintes odus: OSHE TURA, OGUNDA YEKU, ODI
OWONRIN E OTURASHE. Se deixa um bom espaço separando e se pinta : OYEKU
MEJI, OGUNDA FUN, OTURA ANIKO E ORAGUN.
Se cobre com areia.
Se coloca o opon Ifa no centro dos odus, que foram pintados ( marcados) e se marcam os
16 mejis nele, como se fosse dar pargo, se cobre com areia e se põem 2 galhos de acácia
consagrados e em duas tigelas se põem Orunmila coberto com fortuna e orquídeas. Depois,
a seguir:
Se evoca egun com obi e água fresca, dizendo-se o que será feito. Chamam-se os guerreiros
e dizer o que será feito ,com obi e água fresca. Evocar Sango , com obi e água fresca e dizer
o que será feito e por último Orunmila. O awo leva sobre a cabeça um cesto com três
inhames e com as galinhas e nos braços carrega o cabrito que vai envolto com morim
branco, no pecoço um colar de mariwo e 101 guizos. Se dirige a um aposento onde a
apetevi recolhe os inhames e as galinhas e os põem diante de Orunmila cantando. O cabrito
terá em sua boca uma folha de cajá. Cantiga:
152
76.

ELAGBEWO ORUNMILA UNYEN


OWUNKO ELAGBEWO
Já tendo dado os galos para ESHU, OGUN, OSHOSI E SHANGO.
O cabrito se dá a Orunmila e é sacrficado com os cantos normais de matança. O primeiro
ejé vai para as duas tijelas, com sal, 16 pimentas da costa e dendê; a última gota de ejé
sobre Orunmila, alem dos cantos normais se canta:
CANTO: ELA MI IFA GBAE NAGBE LONI
O corpo do cabrito é retirado do aposento no qual foi sacrificado. O awo dança para
Orunmila com a cabeça do cabrito presa entre os dentes. Depois tira do quarto e segue
dançando. O awo corta um pedaço de peito e cozinha bem, depois de lavado com omieró.

127
Este peito só quem come são os awos. A petebi come os rins, a madrinha come costela. O
restante do cabrito se cozinha com molho e todos comem.
As sobras do que comem os awos se coloca na tigela grande, cheia de acaçá e dendê e na
manhã seguinte, antes da reza e depois do nangareo, a cabeça, o rabo e o pescoço são
cozidos junto com os três inhames e se come depois da reza. As cascas dos inhames, unidas
por uma fita branca são colocadas em uma tigela com água, se põe na porta de casa e ao
terminar a reza se leva para floresta.
O canto para enterrar o cabrito é dahomeano:
1. IFA ORUNMILA ATOBOBI IMOSHE AKIKPO ENIA, EMI IE DE WAYI.
2. ELA LE AKUA A POBE OFIE MENA ANI MAYEKEKU MAJE KOLE XEE NGBO
ERAN
BEÑE DO GBETE GBE.
3. LAE NOGBO KARNO BONE Y HE ME ENA KU ETE LESE MIYO TIWE.
4. XEE NO GBE KARNO BANO DO GBETO GBE BENENNAKE MEE NA JE ETELE
MI YO
LIWE.
5. YO ME NI MA NUDUDU IFA YEWA YINU IFA EDO ASHENI IFA.

Em Yoruba:
IFA ORUNMILA ATEGBINI IMOSHE, AROKU ENIA, EMI LODE WAYI, IKU UNLO,
ARUN
UNLO, EYO UNLO, ETC. EIYE ORUN UNSORO EMI MOPOE, KORO MI FUYE ERU
UNSORO ENI MOPOE KERO NI FUYE ORUN IMOLE ORUBO, EMI LOKUA
MOPOE, WON
SHE BI IFA WNSHE ENYE IFA, MOKE ASHI LOKUA, OWUNKO WEN ASHE
LOPUA
OWUNKO WEN ASHE LOKUA AWUNKO, WON AHE NI IFA IBORU, IBOYA,
IBOSHESHE.
10.6. EJA-ORO (TRAÍRA) PARA ORUNMILA
153
Este é o odu oshe paure.Cerimonia muito delicada.
Ingredientes:
Duas traíras , 2 galinhas pretas, 2 galos, 16 adimu de Orunmila, 16 velas, dendê, muito mel
de abelha, obi gbogbo tenuye, cocos.

77.

Procedimento:
Cerimônia realiza numa mata de sombreiros ( paraíso ).
No chão se marca os 16 mejis, como para dar o pargo. A única variante com relação ao
pargo é que se marca oshe parue no centro do opon. Este é coberto com areia e se coloca
por cima as duas acácias e se põem as duas tigelas com Orunmila e se cobre com fortuna.
Se dá obi e água fresca a Egun, depois a Exu, depois Orunmila e se reza:
OLOFIN GIJE ELADIPO EJA-ORO ORUNMILA FOMINI ERAJE EJA-ORO OLOJEUN
EJO

128
UNLO AJOGUN UNLO, ARUN UNLO, OFO UNLO, ETC. ORUNMILA AWAJE
AJEMONUMI
MOJAGO SHEBONLA ISALAYE ORIRUBO ATETE TERU.
Dá-se, então as duas traíras para Orunmila, do mesmo modo que deu pargo, mas com as
seguintes rezas:
ORUNMILA EJA-ORO NIFA FIMANJE ORO, FIMANJE OSAN, FIMANJE ALE,
FIMANJE
ORUN ARIKUBABWA
Das traíras, se separam as cabeças e coloca-se nos pratos. Em cada prato se escrevem os 16
mejis e coloca-se se um a cada lada lado de Orunmila, depois se dá as dua galinhas pretas,
com ritual normal e se coloca bastante mel de abelha.
Os corpos das traíras vão com água fresca para beira do rio. Se rodeia Orunmila com os 16
adimu. No terceiro dia se faz ebó com todos os ingredientes e depois se reza.
10.7. ABO (CARNEIRO) PARA ORUNMILA
Este é de ogunda biode. É para vencer uma guerra. es del odu ogunda biode.
Ingredientes: 1 carneiro carmelita (bege), 1 cabrito, 2 galinhas pretas, 5 galos, obi e velas
agbgbo tenuye, coco, velas.
Procedimento:
No chão se marcam os deguintes odus:
oyeku meji, ogunda fun, otura niko, oragun, ogunda biode.
Cobre se com areia fina, ao lado coloca-se o opon Ifa, no qual se pintam os 16 mejis,de eji
ogbe á okanran a direita e de ogunda a oragún a esquerda. Se como com enxofre e se põem
as astes de acácia consagradas. Ao lado, se marca no chão a firma do Orisha Ogge,onde vão
se colocar as coisas de Sango e dentro deste os odus: OSHE TURA, OGUNDA
BIODE Y OTURA NIKO.
154
Orunmila tem que entrar no quarto dentro da batea de Sango e depois se põe sobre o
tabuleiro e Sango ao lado direito tiene que entrar al cuarto dentro de la batea de shango
y después se pone sobre el tablero,
y shango al lado derecho cobre su osun, ogun se pone a la izueirda, sobre su propio osun
pintado en
el piso. Eshu se pone dentro del igbodun o cuarto.
Se le da obi omi tut a eshu, ogun y shango, y al final
Se le da obi omi uto a orunmila, rezándole después de oshe tura

78.
Esta reza:
BABA OLOFIN ODURE AWO ORUNMILA OGUNDA BIODE
AGUARIZA EMO KONIKO MILOYO OLUKOSO ATI OGUN
KOFIDAN IDEDAN ENIKAN OPA ABO DUDU, OBA GBOGBO
ARUN UNYEN OGUNDA BIODE ATI GBOGBO AWO
Depois se rezam os 16 mejis e ogunda biode. O cabrito e o galo vão para ExuDespués se
rezan los 16 mejis y ogunda biode.
Se le da el chivo y el gallo a eshu, Orunmila é coberto com folhas de figueira, mate da costa
e fortuna. O carneiro é enfeitado com mariwo e é levado ao quarto com uma corrente ou
ileké branco no pescoço, e se coloca em frente a Orunmila, com quem se fala e, então, se

129
sacrifica o carneiro, dando o primeiro ejé a areia e depois a Ogun e Sango e as últimas
gotas a Orunmila, cantando:
ORUNMILA EKUN PA ABO JU EJEWE
Crava-se um chifre na cabeça do carneiro e se faz oro a Orunmila.La cabeza del carnero se
le clava un oguee y se pone sobre el tablero. Y se le hace oro a orunmila.
O corpo do carneiro se enche com toda a comida. Se dão dois galos a Xangô, e dois a
Ogun, e as duas galinhas pretas a Orunmila. No terceiro dia se levanta tudo, se faz ebó e
depois reza-se ( faz se o itã ). Com o enxofre do tabuleiro se marca o Odu ogunda biode na
porta da casa, se cobre este signo com o enxofre se acende uma vela rezando para o Odu
para que a fumaça leve para longe todos os inimigos. O ebó vai para onde indicar o jogo.
10.8. AWASA (JUTIA) PARA ORUNMILA
Este é o odu ogbe tuanilara
A jutia se amarra no quintal ( terreiro), se põe perto de Orunmila, junto com os guerreiros,
Ingredientes: 1 jutia, 2 galos, 2 galinhas pretas, 16 adimu, mel de abelhas, epô, efun , hutia
e peixe defumado, 4 obis e 16 velas.
Procedimento:
Se risca o chão com os 16 mejis e se coloca Eshu, Ogun e Oshose. Ao lado deles, se risca
um círculo com efun e dentro se pinta : OSHE TURA, OGBE TUA,
OKANA SA, OTURA SHE. Se cobre com areia fina e se põe em cima o opon Ifa com os
16 mejis riscados, cobre se este também com areia fina e põe-se os dois galhos de acácia
consagrados e em cima se põe Orunmila, em uma tigela que se cobre com erva de Santa
Luzia. Se acendem 16 velas, se dá mojuba, como se faz sempre, joga-se obi para saber se
foi tudo aceito depois, reza:
155
OLOKUN FUMILA YAMODURE YEYE MI OLOKUN
BABA OLORUN ATETE AWASA OLOWO
AYUMUNI NIER ABU FENI YAWAO FEFE
YEKUTE OKUN IKU.
Pega-se a jutia que está dentro de um saco e foi lavada com omieró, pegam-se dois obis,
sendo um pintado com oyeku meji y oragun y el otro ogunda fun y otura niko.
Se bate com ele na cabeça da hutia dizendo:
ORITIKUNLO: Y SE CANTA ESHU BARAKO.
Depois um segundo golpe:
MADEO; Y SE CANTA ELEGBA EE
79.

Depois um terceiro golpe dizendo:


APON JURU; Y E CANTA ELEGBA NI TOLA ROMESEKU
Então se degola a jutia cantando:
EKUTE PAWANKO OLUWO KOMBA IRE
Se dá sangue aos guerreiros e as últimas gotas a Orunmila.
Depois se dá os galos aos guerreiros e as galinhas a Orunmila.
10.9. EJA-EJO (ENGUIA) A ORUNMILA
Este ebó é de baba odun ejiogbe.
Ingredientes:

130
Uma enguia, 2 galinhas pretas, areia de rio e do mar, pimenta da guiné, pedaços de carne de
boi, eko, mel de abelhas, mantega de cacau, efun, aguardente, ervas: fortuna, folha de
caruru de porco, obi, velas, jutia, e pescado defumado.
SARA EKO,
Procedimento:
Pega-se a areia do mar e peneira-se, se acresceta hutia e pescado defumados, a cabeça
deste último triturada; coloca-se sumo de folhas, reza-se aos 16 mejis, e coloca-se 16
pedacinhos de carne de vaca, 2 pimentas da guiné socadas. Se coloca no opon Ifá e marca-
se no centro ejiogbe. Coloca-se uma mão de ikin a cada lado. Se faz um omieró com água
do rio onde se coloca a enguia viva; antes de sacrificar a enguia se toca com ela em todos
os presentes e se canta:
SARAYEYE EYIN LOWA
SARAYEYE EJA-EJO MARIO
SARAYEY IKU MAREO, se mencionam todos os osobos.
Depois se diz:
IKAN BORUKU UNBATI OSODE
156
UNLO SARAYEYE EJE-EJO MAREO
UNLO SARAYEYE EJE-EJO MAREO
UNLO SARAYEYE EJE-EJO MAREO
Se dá obi e água fresca a Orunmila, e os awos formam uma roda em frente a Orunmila e
apresentam a enguia a Olorum e cantam:
EJA-EJO KONOWAYE IKU EJA-EJO KONOWAYE
IKU OBALAYEO NIKUWA ORO OLORUN ORUNMILA ISOTA
IKU UNLO, IKU UNLO, IKU UNLO.
80.
Reza para Orunmila.
Então se dá o sangue da enguia para Orunmila. Antes, pega-se uma tigela com sara eko
( acaçá, açúcar branco, mel de abelha, manteiga de cacau, cascarilla ( cascas de ovos
moídas até virar uma pasta), aguardente, fortuna e caruru de porco. Isto se coloca em cima
de Orunmila.
Quando se está dando o ejé se canta:

81.
ADELE YEKUN ERANDE KOUN YEUN
Depois de dam as duas galinhas pretas; estas são abertas e colocadas em cima de cada mão.
Tufo isto ( areia, galinhas e a enguia) depois são levados para o rio. Feito isto, o awo toma
banho com o omieró que restou. No dia seguinte o awo joga Ifa e e faz ebó. No dia que se
está dando comida a orunmila se faz oro no quarto de santo.
10.10. AJAPA (TARTARUGA) PARA ORUNMILA
Por osa ogundá ( osa guleya ) ou quando Ifa indicar.
Ingredientes:
Uma tartaruga grande, 3 galos, 1 pombo, 2 galinhas pretas, 16 velas, 4 obis, manteiga de
cacau, cascarilla, dendê, mel de abelha, aguardente, 16 adimus de Orunmila, areia fina,
ervas: furtuna, tanchagem, pintura ritual, odu ará, uma flexa de aço ,vinho seco.

131
flor de mármol:
Procedimiento:
Se risca no chão: ogbe as, osa guleya, oshe tura, otura she. Se cobre com areia fina e sobre
tudo se põe o opon Ifa, se ponen dois galhos de acácia consagrados. Encima dos dois galhos
de acácia se põem duas tigelas, uma delas contento Orunmila, que se cobre com
prodigiosa, tanchagem e flor de mármol. Al lado de esto se pinta un osun de
shango de doce círculos y se pone a shango encima.ç
Se faz um círculo que se marca dentro: irete baturupos, se cobre com areia fina e se põe em
cima uma tigela com vinho seco e 6 pimentas da guiné.
157
se dá um galo a Exu, e o pombo para os guerreiros. A tartaruga se pinta no casco os 16
mejis e obará oturupon. Se acende as 16 velas para Orunmila e de da obi e água fresca e
joga-se obi dizendo-se o que será feito e reza-se:
ORUNMILA IFE LEBO ORUNMILA TOKPA AYAPA TIRE LERI LABE ATPONIFA
AWO
AHUN FOKUN OSAIN AHUN LOFIYOROKO IFA MO IFA AWO IFA ARIKO
BABAWA.
Pega-se então a tartaruga, e com a flecha de aço onde se risca o odu do awo, se atravessa a
cabeça da tartaruga e com um Edun ara se arranca a cabeça, dando lhe golpes no casco. Se
dá o primero ejé para Xangô, depois se coloca dentro da tigela com vinho seco e depois se
dá para Orunmila, cantando:
IFA ODARA EMI ODARA ORUNMILA LOKPA AYAPA
IFA ODARA EMI TEMELE OKUN AYAPA IFA ODARA
A cabeça da tartaruga se coloca em baixo do opon Ifa. Depois se dá dois galos a Xangô e as
duas galinhas pretas para Orunmila. se cantam então duas cantigas, uma para Xangô e e
outra para Orunmila. depois todos os awos bebem do conteúdo da tigela. . Se le cantan dos
suyeres a shango y a orunmila.
Después todos los awoses beben del contenido de la jicara. La jicara se ahuma y se le pone
dentro a
orunmila para que se seque.
Las fallians se ponen sobre la arena ya conocida, donde estuvo la ficara con vino seco, los
iñales
van sobre orunmila.

82.
Los gallos se presentan a shangoy los iñales junto con ellos. El cuerpo de la jicotea se
manda
relleno al río. Depois de 3 dias se levanta tudo e faz itán.
CAPITULO XI
EBO (SACRIFICIO)
E- partícula prefixada para converter o verbo em substantivo de ação e movimento.
BO- sacrificar.
158
o conceito é de reflexo condicionado que move os processos naturais e é capaz de
transformar o curso dos acontecimentos da Vida.
O sacrifício está ligado ao fato de realizar uma oferenda ou homenagem utilizando qualquer
elemento, bem pessoal ou da natureza.

132
Em nosso país o ebo é fundamental em todo mecanismo do sistema Orisha-Ifa. O ebo se
divide em três partes:
1. INVOCAÇÃO: rezas específicas.
2. ANIMAL e OBJETOS ESCOLHIDOS: Sacrificio.
3. AÇÃO: trabalho.
A deidade que rege o ebó é exu.
O ebó é uma trindade onde se encontram: a pessoa, Exu e Olorun, o ser supremo.
Ifa disse:
1. aquele que sacrifica será absolvido.
2. Que o sacrifício é a libertação.
3. Que a vida não é mais que um dar para receber.
Devemos explicar que o sacrifício é uma fenômeno religioso universal, dizem que em todo
o mundo e ao longo da história, sempre a humanidade tem rendido culto ao ser divino, e
encontramos a prática do sacrifício.
É através dele que somos capazes de desviar as perspectivas de perigo, desgraças, inforúnio
e morte prematura, daí ser o sacrifício considerado o elemento mais importante de nosso
culto de orisa Ifa.
Quando uma pessoa realiza uma oferenda, ela está consciente de que ao cumprir com seu
dever, ganhou o direito de ser retribuído com o afastamento ou desaparição do perigo, se
este for o caso ou a reafirmação do seu bem estar.
Devemos sager também que o ebó neutraliza o poder destrutivo dos feiticeiros, que odeiam
ver o progresso do próximo e tratam de fazer a vida desagradável com seus poderes de de
força do mal.
EBO. Conteúdo:
1. preparação do ebó.
2. Tabuleiros de ebó.
3. Como se começa o ebó e introdução à leitura do tabuleiro.
4. instruções 2º tabuleiro.
5. Instruções do 3º tabuleiro.
6. Instruções do 4º tabuleiro.
159
1. PREPARAÇÃO DO EBÓ.
Prepara-se um pacote confeccionado com um pedaço de papel quadrado de 50 cm, e outro –
83.

menor de 20 cm os quais se põem um dentro do outro.


Pega-se uma folha de taioba, tira-se a nervura central e as três pontas e se coloca no centro
do papel,
Pega-se um ekó ( acasá) abre-se e coloca-se sobre a folha de taioba. Coloca-se dendê ( epô )
sobre o ekó, colocam-se 3 pedaços de jutia e peixe defumado, milho torrado, terra da
porta,que se pega primeiro com a mão direita e se diz: INLE
LASHELU. Depois com a mão esquerda e se diz: INLE LASHELA.
Depois disto se colocará no ebó tudo o que sejam objetos pequenos pedidos no ebó,
deixando de fora os objetos grandes, que por seu tamanho ou função não devem ser
incluídos.
Por último se coloca aguardente e mel de abelhas, ficando o ebó em condição de ser levado
para o lugar onde se vai realizar a cerimônia evocando-se Exu.

133
No local ode se vai realizar a cerimônia se coloca uma esteira cobrindo o chão e sobre a
mesma o opon Ifa com o yerosun que se vai usar. A esquerda do tabuleiro, sobre a esteira,
devem estar colocados: o opélé, 4 búzios, irofá, vassourinha. E a direita, fora da esteira e do
opon; devem ser colocados os animais que serão sacrificados e os objetos que por seu
tamanho não foram incluídos. A parte do ebó que já veio preparada é colocada na parte
superior direita da esteira, à frente do tabuleiro.
2. TABULEIROS DE EBO.
Para completar os rituais e cerimônias necessárias ao ebó e para que este seja feito
corretamente e possa levar à sua finalidade, o awo, durante o processo de ebó, necessita
riscar os odus no tabuleiro, odus que variam de acordo com as etapas do ebó. São estas
etapas que são chamadas de tabuleiros do ebó, cuja explicação facilitará a compreensão do
ebó e a realização correta da cerimônia em seu todo. O ebó consta de 4 tabuleiros, os quais
se descrevem a seguir e aparecerão ilustrados em páginas posteriores.
TABULEIRO 1
É o tabuleiro mais importante do ebó, embora isto não tire a importância dos demais
tabuleiros, sem os quais o ebó não é correto. Este tabuleiro se faz anotando no centro do
mesmo o odu ejiogbe, cujos dois braços ( traços ) uma vez que estejam anotados se
transformam em duas linhas retas empurrando o dedo médio de baixo para cima
convertendo-se a marcação em duas linhas que dividem o tabuleiro em duas secções. A
direita do odu mencionado se anotam os odus omos e a esquerda os odus mejis. Este es
s, iwori ojuani e iroso umbo, con los cuales se finalizan las
anotacioens del tablero 1.
TABULEIRO 2
Este tem por finalidade colocar colocar penas e axés nas nas mãos da pessoa e dentro do
ebó. No centro do tabuleiro se coloca o odu que deu origem ao ebo. A direita deste odu se
escreve ogbe irósun e a esquerda otura she. A pessoa,, durante o processo do ebo deve
estar mentalmente concentrado em Orunmila que ouve seus pedidos para livrar-se de todo o
mal e que lhe conceda saúde e tudo de bom que ele veio buscar diante de Orunmila.
TABULEIRO 3
Este tabuleiro é o que fecha o ebó e no qual se pergunta o destino dos objetos e animais.
Este tabuleiro se faz riscando-se no centro ejiogbe que divide o tabuleiro em duas partes. E
depois se risca uma linha horizontal sem romper as linhas de ejiogbe, o que divide o
tabuleiro em 4 quadrantes.
84.
No primeiro quadrante se anotam os seguintes odus: o odu que deu origem ao ebó e otura
she. No segundo quadrante se riscam: irete yero e oshe logbe. No terceiro se põe iwori
obara e okanran sa , e no último se põe ika meji e owonrin shobe.
TABULEIRO 4
Este tabuleiro é utilizado para despachar o ebó e é feito da direita para a esquerda, e o cntro
nesta ordem. Se põem os seguintes odus: oyeku funmo, odu saidor, ika meji e okaran sa.
3. INSTRUÇÕES DO EBO
3.1. COMEÇO DO EBO E ODUS UTILIZADOS
Com tudo preparado para começar o ebó, se manda a pessoa se ajoelhar e para apresentação
do ebó, o uel se realiza tocando-se o sugeito com o ebo nas distintas partes do corpo como
indicamais abaixo, dizendo-se em cada parte uma frase em yorubá.
FRENTE AGO ORI
PESCOÇO AGO OFUN

134
NUCA AGO IPAKO
OMBRO DIREITO LAPA OTUN
OMBRO ESQUERDO LAPA OSI
ESTOMAGO OLU YUN
JOELHO DIREITO ITAN BORUKU
JOELHO ESQUERDO ITAN BORUKU LODE
PÉ DIREITO ELESE KAN
PÉ ESQUERDO ELESE MEJI
MÃO DIREITA OWO OTUN
MÃO ESQUERDA OWO OSI
E se termina com a frase: ARIKU BABAWA
Se apresenta o ebó aos 4 pontos cardeais do opon Ifa.
ACIMA OLORI OPON
ABAIXO ELESE OPON
A DIREITA OTUN OPON
A ESQUERDA OSI OPON
NO CENTRO ATENA BAYE
E coloca-se o ebó no centro do tabuleiro pone el ebo en el centro del tablero.
Pegam-se as aves na ordem de sua importância e se apresentam ao sujeito nos mesmos
locais do corpo mencionados anteriormente e dizendo as mesmas palavras. Da mesma
forma . se apresentam também ao tabuleiro, depois se arrancam algumas penas na seguinte
ordem : cabeça, pescoço, rabo, patas, asas e por último dorso e se coloca dentro do ebó. Se
apresentam a pessoa e ao tabuleiro os objetos maiores da mesma maneira que se fez com os
animais. Depois de apresentados cada objeto, se arrancam pedacinhos e se cococam no ebó.
Se não é possível tirar algum pedaço então raspa-se com faca ou lima, para arranvar
partículas ou limalhas. Depois desta cerimônia, as aves ficam a esquerda do awo e os
matérias a direita. Ambos fora da esteira. O ebó termina e coloca-se fora do tauleiro, na
parte superior direita, fora da esteira. Com a pessoa sentada diante do awo escrevem-se os
seguintes odus:
LADO DIREITO:
1. OSHE TURA
2. ODU LALIDOR
85.
3. OYEKU NILOGBE
4. OSHE PAURE
5. IWORI BOFUN
6. OKANA YEKU
7. OGBE BARA
8. OBARA BOGBE
9. OGBE YONO
10. OGUNDA BIODE
11. OGBE SA
12. OSALA FOBEYO
13. OGBE TUA
14. OTURA NIKO
15. OWONRIN BOKA
16. OGUNDA TETURA

135
17. OGBE DI
18. OGUNDA FUN
19. ODI KA
20. OTURA SA
21. OTURA SHE
22. OTURA TIYU
23. OSA FUN
24. OFUN SA
25. OSHE BILE
26. IRETE SUKA
27. ANCESTRAL DE IFA
28. PADRINHO DE IFA
29. OYUBONA
30. BABALAWO
31. APETEVI
LADO ESQUERDO:
1. BABA EJIOGBE
2. BABA OYEKU MEJI
3. BABA IWORI MEJI
4. BABA ODI MEJI
5. BABA IROSUN MEJI
6. BABA OWONRIN MEJI
7. BABA OBARA MEJI
8. BABA OKANRAN MEJI
9. BABA OGUNDA MEJI
10. BABA OSA MEJI
11. BABA IKA MEJI
12. BABA OTURUPON MEJI
13. BABA OTURA MEJI
14. BABA IRETE MEJI
86.

15. BABA OSHE MEJI


16. BABA OFUN MEJI
17. IWORI OWONRIN
18. IROSUN UMBO
NOTA: se algum dos odus de direita se repetir, para esqueda nos exemplos acima, não se
torna a riscá- lo.
Quando terminar de marcar os odus do tabuleiro 1, manda-se a pessoa se ajoelhar. Inicia-se
pelo mojuba, ( para mojuba usa-se o lrofá e molhando-se o mesmo em água da tigela, e
batendo-se com ele no chão dizendo-se: omi tutu, nos tutu, etc...até chegar a otun owo, oba
osi ni lowo ashe, que se faz derramando água primeiro com a mão direita e depois com a
esquerda. Quando se começa com axé baba, axé yeye, etc... se chama a atenção dando
golpes na cabeça do tabuleiro eleri opon com o irofá. Se reza para \Orunmilae se fala o
nome da pessoa ( consulente) e se dizendo umbatolosi ye awo Orunmila ( nome do
babalawo, odu e nome de Ifa) nitosi onishesi ebó ( aqui se mencionam todos os animais e

136
materiais utilizados no ebó). Nitosi sede ide. Iku unlo,, arun unló, ofo unló e se dizem todos
os osobos. Para ire aiku, ire aye, ire owo, ire ashegun, ota koyanadio. E se falam todos os
ires...tudo isto batendo com o irofá no tabuleiro. Se pega o ebó com a mão direitae põe-se
no centro do tabuleiro, se diz: ebó katero. E se responde: arufim aruda ( três vezes) e se
começa a rezar o ebó.
REZAS DOS ODUS
1. OSHE TURA
+
ESHU A GBA IRE TETE I I
ESHU A GBA IRE TETE 0 0
ESHU A GBA IRE TETE I I
II
Quando se falam estas palavras se faz o seguinte: o babalawo ao dizee o odu passará o ebó
circularmente sobre o tabuleiro e dirá :ESHU A GBA IRE TETE, passa por cima da cabeça
da pessoa, três vezes. A pessoa fica tocando o tabuleiro com o dorso dos dedos de ambas as
mãos. O awo também faz o mesmo só com a mão esquerda.
A reza continua:
ATIDE ASHE OLORDUMARE EBO OMO IRE ODARA
SUYERE:
OMODE ILE E GBA YI A ESHU
A GBA IRE TETE
NOTA:o baba continua batendo o irefá no tabuleiro.
OBARA BOGBE
+
REZOA: LANTOSI OMO KI SHERE OMA ERRO KUDA TINSHOMO ELEGBA
II
I0
I0
I0
87.

CANTO : IFA TIMODASHE


IFA TIMODASHE
OBARA BOGBE
OBARA BOGBE
OBARA BOGBE
OGBE YONO
+
REZA: OBEXONA OBOSOBA OBOKONO I I
ADIFAFUN SHENA ONI BARA NIREGUN I I
ABEYEKUN, LADE IFA, NI KAFEREFUN I I
OKUKUWAQ NI OLOFIN 0I
SUYERE: EFUNSHE NAJERA KUN
SEBERE KUN, ABO IKUN BOKONO
AFEREKUN EBO IKUN SHEWERE
OGUNDA BIODE
+

137
REZA: ABEWO ABEBERAN MULE AGOGO I I
ABE DODO GOGORI OBINI ORISHA II
II
I0
CANTIGA: BABA YENI WAWAO
BABA YENI WAWAO
ODO AREMU WAWAO
BABA YENI WAWAO
OGBE SA
+
REZA: YEYE MATEO AFEFE SALU AYE 0I
AFEFE SALU OLORUN ADIFAFUN EWE BANA II
AFEFE OLORUN AWAYENI ABO II
AWAYENI ORUNMILA OBA YALORUN SHANGO I I
SUYERE: ABONSA ABONIYA ABO LODA IGUI
ABONSA ABONIYA ABO LODA IGU
OSHE MI NIE
OSA FOBEYO
+
REZA: LAMINA GADA TORI YAMPO BELANPE SHANGO I 0
KAWO DAWOSILE LAMINA GADA ADIFAFUN II
ASHIYELU II
II
CANTIGA: PIRITI PIRITU, OMODE ALARA
PIRITI PIRITU, OMODE ALARA
PIRITI PIRITU, OMODE ALARA
PIRITI PIRITI, LAMI NANGARA
OGBE TUA
88.
+
REZA: OGBE TUA NILARA, BABA MOFOYUSESI II
ADIFAFUN OLUWO ALADI 0I
MOFOYUSESI ADIFAFUN AYAPA TIROKO II
LOLE NIFA OYEGUE ODUDUWA MOWAYE II
YERE OLOFIN
SUYERE: ORUNMILA OGUAO YONILEO
ORUNMILA OGUAO YONILEO
AGBA OBA YONILEO ORUNMILA AGBA
YONILEO.
OTURA NIKO
+
REZA: ONIKO LO GBA ABE SI AIYE II
AWO KE TASHE AFEFE LORUN I0
KUELESE KAN KUELESE MEJI WAN WAN 0I
OGERE LAYORI OBA SHANI ORISHAOKO 0I
SUYERE: MOYUN EWE MOSARAO
MOYUN EWE MOSARAO

138
EWE LOBIMI, EWE LOYAMI
MOYUN EWE MOSARAO
OGUNDA TETURA
+
REZA: AWO MADI, AWO MAROKO, AWO MAMARO SODE II
ABARAY ANIFA NOMINI YEKUN ADIFAFUN 0I
OBA POYOKO BARA NIREGUN ODUPUE OBA LERI II
I0
CANTIGA: BABA YEWE, YEWE LERI
KAYABA YEWE, YEWE LERI
BABA OLOFIN YEWE, YEWE LERI
OGBE DI
+
REZA: OGBE DI KAKA, OGBE DI LELE II
UMBATI ORUNMILA ADIFAFUN NOTORITA 0I
ADIFAFUN ODE 0I
II
OGBEDI KAKA, OGBEDI LELE
OGBEDI KEKE, OGBEDI KAKA
OGUNDA FUN
+
REZA: WERE YEYE NOWE WERE YEYE 0I
OMONIREGUN OMO OSAIN II
KUELESE KAN KUELESE MEJI 0I
ORUNMILA ONI BARA BANIREGUN I0
SUYERE: BABA ERURUN ERURUN LAYEO
BABA ERURUN ERURUN LAYEO
BABA ERURUN ERURUN LAYEO
89.
ODI KA
+
REZA: OKOLOYU OPUA ADIFAFUN ORISAYE TINSHONO 0I
AYALORE, OBANIFE TNSHOMO OLOFIN OBA I0
ORIZAYE, ADIFAFUN EGUN, OYOBA, ARUN 00
MAFEREFUN SHANGO ORIZAYE OBAYE 0I
ADIFAFUN ODUDUWA
SUYERE: BABA KERERE, OBA KERERE
ARA KERERE, OBA KERERE
OYU KERERE, OBA KERERE
EGUN KERERE, OBA KERERE
ODUDUWA KERERE, OBA KERERE
OTURA SA
+
REZA: IMPOYAMPO WERENIFA 0I
EWELADO LAMPO SHANGO I0
LAMPO OLORUN OTURA SA AWO II
II

139
CANTIGA: EKI MEWO EKI MEWO
EWINA KIFABORE
SHANGO EKI MEWO
OTURA SHE
+
REZA: BABA JE GBE IDAKIDA KIRUN II
FIRUN ISHEKISHE ADIFAFUN OLOFIN 00
II
0I
CANTIGA: TO TAJE EBO
TO TAJE EBO
IRUN MOIE ASHE ASHE TO
OTURA TIYU
+
REZA: BABAYE OLOFIN ESHU ASHELENU II
ASHE LERI AKUELERI AKUELE KIORUN I0
BABAREKIORUN OUNMILA KIORON 0I
OTURA TIYU ASHEBO ASHETO II
SUYERE: WAN WAN YEYE ASHEBO IFA ORUDA
WAN WAN YEYE ASHEBO IFA ORUDA
WAN WAN YEYE ASHEBO IFA ORUDA
OSA FUN
+
REZA: OFUN SAROSO SOTINA OMO ORUNMILA 00
OMO GUINA, OMO LAYEBI MOGUE BABA II
BAYE SOTINA OMO ORUNMILA ORUBO 0I
II
90.
CANTIGA: OSA FUN OFUNSAROSO, OMO ALAIFA
OSA FUN OFUNSAROSO, OMO ALAIFA
OFUN SA
+
REZO: OMO IFA OMO OLORUN OMO IFA 00
BARANIREGUN JEKUA AYEBI OLORE II
OLORUN OMO ORUNMILA KEYENI I0
OSAIN WEW SHEWELW KUEKEU II
SUYERE: OSA OKUYERE OBARAWE
OSAIN KEYE KEYE OBARAWE
OSAIN MOKUO OKUYENWAO
OSHE BILE
+
REZA: OSHE BILE ODU IRE AWO II
ADIATOTO ADIFAFUN ALAKETA I0
OSHE BILE ODU IRE AWO 0I
ADIATOTO ADIFAFUN ALAKESISI II
OSHE BILE ODU IRE AWO
OSHE BILE ODU IRE AWO

140
ADIATOTO ADIFAFUN ALAKETU
SUYERE: SOTUTO TARAWE YEYE
SOTUTO TARAWE YEYE
BABA DOGUN BABA DOMA
SOTUTO TARAWE YEYE
IRETE SUKA
+
REZA: ADE KAN KOLA ADIFAFUN AKOPERA I I
O WERE ODO OBINI KUAYE 0I
OBINI WANIFA BARANIREGUN I0
EYENIFA ORUNMILA ORUBO II
SUYERE: EYUREO EWA EYUREO EWA
EYUREO EWA EYUREO EWA
EYUREO EWA EYUREO EWA
ODU DO ANCESTRAL DE IFA
ODU DO PADRINHO DE IFA
ODU DA MADRINHA DE IFA
ODU DO OFICIANTE
ODU DA APETEVI
Se colocam do lado esquerdo:
1. BABA EJIOGBE
+
REZA: ORUNMILA NI ODI ELESE MESE II
MUNI ODI ELESE MESE II
ONI OKO MESE TIRE KO BAJA II
II
91.
CANTIGA: ASHI NI MA
ASHI NI MA
ASHI NI MA
ASHI NI MA
IKU FORI BOYEMA
2. BABA OYEKU MEJI
+
REZA: ASHI MI ASHE 00
DODO IKU, ARUN, OFO, ARAYE 0 0
KORO KOBO ONIRE 00
PUPURU Y ARUN OLUO 00
AGOGO ABO LEBO
AKUKO LEBO
169
CANTIGA: IKU YEMILO OYERE IKU YEMILO
ARUN YEMILO OYERE ARUN YEMILO
EYO YEMILO OYERE EYO YEMILO
3. IWORI MEJI
+
REZA: SHEKE SHEKE SHEREWE 00

141
KIRI KIRI KANWILO II
NO UN BATI UN POM II
00
CANTIGA: ARONI KUIN ARONI KUIN
ARIKO MO AREO ARONI KUIN
4. BABA ODI MEJI
+
REZA: ASHAMARUMA KIMA IKU KODIMA II
ANO KODIMA SHENKUERIMA OBATIKO 00
TUBALE ADIFAFUN ELLA TUTO KODIMO LORUBO 00
II
CANTIGA: ADIMU DIMO DIRE MAMA
YIKI MAMA KIKI
YIKI MAMA KIKI
5. IROSO MEJI
+
REZO: APARITANI AWANTA LA OSHA II
ABEBE KORINA KOSI MADA II
ADIFAFUN OLOKUN 00
00
CANTIGA: OLOFIN LOREYEO MODUPUE LORUN
OLOFIN LOREYEO MOKUPUE LORUN
6. OJUANI MEJI

92.
REZA: ADIFAFUN AGANGARA ADELEPEKO 00
KO OMO OLORDUMARE 00
II
II
CANTIGA: AGANGARA OMO OLORDUMARE
170
AGANGARA OMO OLORDUMARE
ARIKU LOWAO OMO OLORDUMARE
7. OBARA MEJI
+
REZA: EYEBARA ONIBARA KIKATE II
AWO ADIFAFUN OROPO 00
00
00
CANTIGA: OBORODO KIKATE
AFEYU EYE KIKATE
OBORODO KIKATE
AFEYU EYE KIKATE
8. OKANA MEJI
+

142
REZA: SUKUTU MALA WOLA 00
OLEWALA KATIBO 00
IRE OMO ARIKUBABAWA 00
II
CANTIGA: ESHU BI AGADA SHUERO
ESHI BI AGADA SHUREO
ESHI BI AGADA SHUREO
9. BABA OGUNDA MEJI
+
REZA: TETE YISIRO OBINI II
ADIFAFUN ALAGUEDE II
MAFEREFUN OSHANLA II
A LA IBORU, EBOYA 00
IBOSHESHE
CANTIGA: ERU SI BABA KERERE
BABA KERERE MAKULENGO AWO
10. BABA OSA MEJI
+
REZA: ORUNMILA DIFAYOKO LODAFUN OKE 00
BABA BURU BURU BABA FOSHE BARA II
ADIFAFUN SARAYEYE II
II

93.

CANTIGA: SARAYEYE BAKUNO (O OBJETO ) AREMU


171
11. BABA IKA MEJI
+
REZA: IKA NIKA OBEDE MEJI IWA YOKOKO 00
IFA NI ADIFAFUN ELEBUTE II
00
00
CANTIGA: MAYOKODA MAYOKODA GUANARI MAMA YOKODA GAUNRI
MAYOKODA MAYOKODA GUANARI MAMA YOKODA GAUNRI
MAYOKODA MAYOKODA GUANARI MAMA YOKODA GAUNRI
BEBEOTUN MAYOKODA GUANARI MAMA YOKODA GUANRI
OTOÑARAÑA MAYOKODA GUANARI MAMA YOKODA GUANRI
ADIFAFUN ELEBUTE.
12. BABA OTRUPON MEJI
+
REZA: JEKUJEY OTORO TOROSHE KERENI PAPO 00
OLUO PAMI OYUBONA PAMI ADIFAFUN OÑI 00
II
00
CANTIGA: OÑIÑI LASHORO OÑIO

143
OÑIÑI LASHORO OÑIO
OÑI FERUN LASHOR EKUN
OÑIÑI LASHORO OÑIO
13. BABA OTURA MEJI
+
REZA: AWO NI IPAKO KEKE NI IPAKO II
ADIFAFUN IMALE 00
II
II
CANTIGA: ANANANDE IFA WA IFA TIWA IMALE
ANANANDE IFA WA IFA TIWA IMALE
OSHE NI NIE
14. BABA IRETE MEJI
+
REZA: EYEMBERE ELOKOMBERE II
EYEMBERE LATIBORO II
ADIFAFUN PAROYE 00
II
CANTIGA: ARIKU MANIWA, ARIKU MANIWA
ANINI BAKU ODIDEO
ARIKU MANIWA AWO
OSHE MINIE

94.

15. BABA OSHE MEJI


+
REZA: OSHE MULUKU KUNI LUSHE II
ADIFAFUN AKATAMEPO 00
II
LERIBO ELERIBA OBASIBA 00
LAGUO EYIBORERE BASIBAO ERU AYE
YAGUAO EYAGUALORO LESE KAN
16. BABA OFUN MEJI
+
REZA: ORAGUN JEKUA BABA 00
IFA OFUN MAFUN TALE OKAN II
JUJU LEDIE ADIFAFUN OLOFIN 00
II
CANTIGA: BABA FURURU ERE REO
OKAÑEÑE LERIBO ELERIBA OBASIBA
LAGUO EYIBORERE BASIBAO ERU AYE
YAGUAO EYAGUALORO LESE KAN.
17. IWORI OWONRIN
+
REZA: IFA WARA NI MORO 00

144
KASHETA WARA WARA NI MORO II
KASHETA KASHE MINI BABALONA 0I
E LAROYE KASHETA KASHEMINI I0
SUYERE: AWARA WARA NIMORO
AWARA WARA NIMORO
KASHEITA KASHEMINI
AWARA WARA NIMORO
18. IROSUN UMBO
+
REZA: MONI OLA SHE ELEBO MORO MORO II
LOKUN TENIFA ONI BARA BARA NIREGUN II
KUBA LADE NFA ESHU UNTEFA I0
ORUNMILA ORDARA. I0
SUYERE: MONI OLA SHE LEBO
MONI OLA ASHE LEBO
MORO MORO LOKUN AWO TETENIFA
MONI OLA ASHE LEBO
E terminando de rezar este último odu, coloc-se o ebó do lado direito do tabuleiro sobre a
esteira, para preparar o 2º tabuleiro.

95.

4. INSTRUÇÕES DO TABULEIRO 2
Uma vez terminado o tabuleiro nº 1, marca-se o tabuleiro nº 2, o qual tem o objetivo de
profetizar com penas e yerosun nas mãos da pessoa e no ebó.
Marca-se os odus no opon, ogbe irosun e otura she e pede-se a pessoa que se ajoelhe, o awo
começa a arrancar as penas das aves, dos locais já indicados, e as coloca sobre o odu ogbe
irosun, marcado no tabuleiro. Começa-se então a reza deste odu. Enquanto reza o odu o
babalawo, com ambas as mão postas sobre as plumas move sobre o odu ogbe irosun de
forma circular e em sentido contrário ao relógio.
OGBE ROSO
+
REZO: TELE ATIDE KUN ATIDEJA I I
ADIFAFUN ORUNMILA I I
MO IRUN MOJE PIN 0 I
0I
quando se termina a reza e antes de começar a cantiga, o awo pede a pessoa que coloque as
duas mãos juntas e em posição de receber sobre o ebó que permanece fora do tabuleiro.
Sobre as mãos da pesssoa, assim colocadas o awo coloca as penas que estão no opon, sem
deixar sobrar nenhuma delas sobre o mesmo, e canta:
IRUN MOLE PIN
HU IRUN MOLE PIN
HU IRUN IRE AIKU

145
ASHEBO, ASHETO ASHE LOWO
ARIKU BABAWA
A seguir, enquanto a pessoa permanece com as plumas nas mão o awo , utilizando o irofá
reza ogbe irosun ( odu carreador) e otura she . caso não saiba rezar o odu saidor reze
ejiogbe.
OTURA SHE
+
REZO: BABA JE GBE IDAKIDA KIRUN I I
FIRUN ISHEKISHE ADIFAFUN OLOFIN 0 0
II
0I
SUYERE: TO TAJE EBO
TO TAJE EBO
174
IRUN MOLE AHE ASHETO
ASHETO
Quando o awo termina de rezar e cantar este odu, coloca todo o yerosun no centro do
tabuleiro e pegando um pouco do mesmo entre o pelegar e dedo médio de cada mão
começa a colocar auternativamente o pó na mão do sujeito o qual sustentando as penas nas
mãos repete a cada pouco de yerosun: axé baba, axé yeye , axé oluwo, axé madrinha, axé
axeda, axé açoda, axebó, axeto,axé aiku babawa. Então pede-se a pessoa que esfregue uma
mão na outra como se estivesse lavando-nas e deixe cair tudo; penas e yerosun dentro do
ebó, pedindo a Orunmila que lhe conceda tudo de bom que ele veio buscar e que leve o mal
96.

para longe.
Imediatamente o awo começa a colocar o yerosun dentro do ebó dizendo; ibá Ogun, ibá
Oxosi, ibá Oxun, ibá Xangô, ibá Osain,ibá arabakaraba , axé baba , axé yeye, sxé oluwo,
axé madrinha... se fecha o ebó e prepara-se para fazer o terceiro tabuleiro.
5. INSTRUÇÕES SOBRE O TABULEIRO 3 (FECHAR O EBO)
marcam-se os odus que se relacionam a este tabuleiro, conforme mencionado
anteriormente.
1- o odu que saiu para a pessoa,
2- OSHE TURA.
+
REZA: a utilizada no tabuleiro 2
00
cantiga: a utilizada no tabuleiro 2
I0
3- IBE YERO
+
REZA: AYEBE LERI YOKO ATEBA ESE 0 I
TONA ERUTI OMA AWO BAYE II
AYEBENI IGUN KIYEBO I0
0I
CANTIGA: OLORUN MAYE OBOLO WOÑI

146
OLORUN MAYE OBOLO WOÑI
OBOLOWO ADETE OBOLOWO IGBO
4- OSHE NILOGBE
+
REZA: OTOROMU, OTRO LAYE ADIFAFUN OLUO BERE I I
IKU KOMPANI, ARUN KOMPANI, etc. I 0
II
I0
CANTIGA: BABA AWA, OSHE, MOWA AWA OSHE OSHE
BABA AWA, OSHE, MOWA AWA OSHE OSHE
175
BABA AWA, OSHE, MOWA AWA OSHE OSHE
5- IWORI OBARA
+
REZA: UMBERYA, ADOKO ADIE ADIFAFUN TIMODE I 0
SHERE AWO, ONI BBALAWO LODAFUN 0 I
BARA BARA NIREGUN SHEYERE IYA MORE 0 I
YEYEO, OBERE UMBEREYE SAMOKUN LAYE 0 0
ADIFAFUN TIMODE OYERE OGUN ADEDE SHANGO
SUYERE: BERE LAWAO, MAMAWAO
BARELOBA AWO AYE
BARELOBA AWO AYE
BARELOBA AWO AYE

97.
6- OKANRAN SA
+
REZA: O DIDI ORO DI ADIFAFUN FI 0 0
ORIRI BODI I 0
I0
II
Enquanto se canta este odu, passa-se o ebó por sobre a cabeça da pessoa de forma circular,
e se toca o tabuleiro com o ebó e torna a passar e canta:
SUYERE: OKANA MOKISI BILARI ESHU A GBA IRETETE
ARUN BILARI ESHU AGA IRETETE
OFO BILARI ESHU AGBA IRETETE
EYO BILARI ESHU AGBA IRETETE
7- IKA MEJI
+
REZA: A MESMA DO TABULEIRO 1 0 0
II
CANTIGA: A utilizada no tabuleiro 1 00
00
8- OWONRIN SHOBE
+
REZA: ESHU GBA O I 0

147
ESHU GBA O I 0
ESHU GBA O I I
ESHU BA LOHUN ESHU BA LODE I I
SUYERE: ESHU GBA O
176
ESHU GBA O
ESHU GBA O
IRUN MOLE ASHETO
ASHEBO
Aqui terminam as rezas do 3º tabuleiro
A seguir o awo separa o owo e o irofá e levanta o opon. Pega o ebó com a mão direitae
toca o tabuleiro com o ebó na sua parte superior e se diz leri opon. Se toca a parte de
baixo do opon e se diz: akuane opon. Se toca circularmente na parte de trás do tabuleiro e
se fala: iku unlo, arun unlo, ofo unlo, etc. Quando se termina de mencionar os osobos se
põe o ebó sobre a estera debaixo do tabuleiro e se toca com o irofá sobre o tabuleiro e em
cada toque se mencionam os ires. Quando se termina de sitar os ires se empura o ebó para
frente com o irofá até colocá-lo para fora do tabuleiro, ficando o ebó de novo sobre a
esteira. Abre-se o ebó, e dentro se coloca yerosun com ambas as mãos pedindo o axé com
ambas as mãos, pedindo as bênçãos das deidades. Depois disto pergunta-se, com o opélé, e
com os búzios se o ebó está completo em relação aos odus. Se a resposta for negativa,
pergunta-se que odu falta. Quando a resposta for “o tan”, sim, se pergunta qual o destino
dos objetos; que estão fora do ebó, por exemplo: flexas, armadilhas, etc...e por último se
pergunta qual o local em que se vai despachar. Com tudo concluido, pergunta-se, se o ebó
foi aceito. Em caso afirmativo, se canta para okanran yeku.
98.

CANTIGA:
ARUFIN ARUDA ENI SHEBO ADDA
ARUFIN ARUDA ENI SHEBO ADDA
EBO ADDA BABA, EBO ADDA YEYE
ABO ADDA OLOWO, EBO ADDA OYUBONA
EBO ADDA AKODA BABARIBO
Fim do tabulero 3
6. INSTRUÇÕES DO TABULEIRO 4. DESPACHAR O EBO.
Marca-se no tabuleiro os odus: odifunbo, carreador, ika meji e okanran sá.
Coloca-se o ebó sobre o opon, cobre-se e e leva-se para fora, fechando a porta dizendo-se
APAKUANDI IKU, APAKUANDI ARUN, APAKUANI OFO e mesmo para todos os
osobos.
Se cierra la otra cabeza per antes se echa un poquito de iyeja y una s gotas de agua,
pidiéndole el
ashe a todas las deidades.
cantiga:
ESHU SHUSHUGAYO MAMAKEÑO
ESHU ODARA KIKEÑO
ESHU SHUSHUGAYO MAMAKEÑO
177
178

148
ESHU ODARA KIKEÑO AWO
OSHE NI NIE
Canta-se até o regresso de quem foi levar o ebó, pede-se, então que a pessoa se ajoelhe e
beije o tabuleiro. Depois o baba levanta o tabuleiro e e pede que beije a esteira,
oportunidade que tem para soprar nas costas da pessoa em pouco de yerosun do que está no
tabuleiro e com o qual se fez o ebó. Isto, o baba dá uma pancada com o irofá no tabuleiroe
termina o ebó. Quando terminou o ebó para recolher o yerosun, pega-se o que sobrou no
centro do tabuleiro, marca-se o odu ika meji, reza-se e com isto desativa o yerosun. Guarda-
se, então o yerosun deixando só um poquinho no opon no qual se marca osá owonrin . vai-
se a te a porta e reza-se :
REZA: OSA OWONRIN, OSA LONI, OSA METAN, OSA EJO.
E sopra-se para a rua, dando um golpe co o irofá no centro do tabuleiro.
TABULEIRO 1. PARA FAZER EBO
NESTE TABULEIRO, SE EMPI ZANDO LOS OLOUOS Y DESPUES LOS MEYIS
CA RE
II II XX I0
II 00 XX I0
II II XX I0
II I0 XX I0
00 II II 00 00 II II 00 00 0I
00 II 00 II 00 0I I0 00 II I0
II 00 00 II 00 0I I0 II I0 II
II 00 II 00 00 0I I0 0I I0 00
00 00 II 00 II 00 II II I0 0I II II
II II II 00 00 I0 I0 0I II II II II
00 II II 00 00 A 0I II II II II II II
00 II 00 II 00 T 0I II II II II I0 0I
A
00 II II II 00 B II II 0I 0I 0I II II
II 00 II 00 00 A I0 00 I0 I0 II 0I 0I
00 II 00 II II 0I II II 00 0I 0I II
II 00 II II 00 Y II 0I II 0I I0 II I0
A
II 00 W MAYORES II II 00 00
II 0I A DE LA 0I I0 II II
I0 II N RAMA I0 0I I0 0I
I0 I0 Z II I0 II II
A
BABALAWO
OFICIANTE
TABULEIRO 2
JUJU E ASHE NAS MÃOS E DENTRO DO EBO.
LERI OPON
179
+++
IIXXII
00XXII
IIXX0I
0IXX0I
LESE OPON
INSTRUÇÕES SOBRE O TABULEIRO Nº 3.

149
PARA FECHAR O EBO E PERGUNTAR O DESTINO
DOS OBJETOS E ANIMAIS
180
181
LERI OPON
LESE OPON
INSTRUÇÕES SOBRE O TABULEIRO Nº 4
NESTE TABULEIRO Nº 4. PARA DESPACHAR O EBO,
SO SE REZA O SIGNO ODI FUMBO
++++
00 10 II XX
I0 0I 00 XX
I0 0I II XX
II 00 I0 XX
++++
I0 00 II 0I
I0 II I0 II
II 00 II I0
II 00 I0 0I
182

99.

LERI OPON (CABEÇA DO OPON)


LESE OPON( PÉS DO OPON)
CAPITULO XII
EBO ENTRADA UMBOWA YOKO OSHA E IFA
A- JURAR PINTURA
++++
OO OO XX OI
IO I I XX I O
IO OO XX OO
I I OO XX I I
Pegam-se as quatro tigelinhas de pintura que se usam no santo. Na branca se coloca
moruro em pó, mexe-se e canta-se:
IYE IGUI MADAO EFUNKOKO ENUGUI NI IMOLE BABA ORISHA
Na vermelha coloca-se traíra em pó, mexe-se e canta-se:
EJA-ORUN EJA OMOLOGUN IMOLE IMOLE AGABA ORISAHA OSUN NABORU
ENIWA
Na azul e na amarela se coloca moruro e guabina, ao mesmo tempo que se coloca na branc
a e na vermelha respectivamente.

150
B- Pega-se uma das duas pombas do EBO e se faz uma limpeza em todos os presentes,
o Iyawo se ajoelha e sacrifica-se a pomba, dando eje as tigelinhas branca, vermelha,
azul, amarela e ao ebó, onde se colocará o corpo e a cabeça da pomba.
Canta-se o canto do sacrifício : .
SI ES IFÁ: SI ES OSHA:
OBA: EYE EYELE NILE EYE OBA: EYE EYELE NILE EYE
CORO:IDEM CORO: IDEM
OBA: IFA AWANI BAWA OBA: OSHA AWANI BAWA
CORO: IDEM CORO: IDEM
OBA: IFA AWANI BOFUN OBA: OSHA AWANI BOSHE
CORO: IDEM CORO: IDEM
OBA: IFA BOSHE OBA: OSHA TOKUN AWANI
CORO: IDEM CORO: IDEM
OBA: IFA TOKUN AWANI OBA: OSHA TOKUN
CORO: IDEM CORO: IDEM
Se misturam bem as pinturas, adicionando-lhes aguardente e se canta:
AKOÑUBO ABOODE AKOÑUBO ABOODE
EDUEBE KUEFUN TE UMBO AKOÑUBO AKOBO
AKOBO KUEFUN TE UMBO AWO
C- Pinta-se os odus no tabuleiro de Ifa. Do Obatalá consagrado para este fim.
Sobre o tabuleiro se pintam os seguintes odus: el t( osun leri )d
OSHE TURA. Odu do dia, isalaye do Orisha que será feito, otura she.,
IROSUN ATE: registro y baño lustgral de la ceremonia de osha.
183

100.
OTURA BARA: tocar la puerta del santo.
IRETE MEJI: el pelado y afeitado de la cabeza.
OGBE TUA. Pintar osun en la cabeza.
OTRUPON SA: fifi okan
OJUANI ALAKENTU: coronar con ashe la cabeza.
OBARA SA: la corona del santo.
OGUNDA MASA: sercreto del santo.
IRETE SUKA: consagración del santo.
OFUN JUANI: llamada, parada, poner los santos en la cabeza y llamar al santo.
D- sobre isto se coloca yerosun, e marcam se os odus do ebó, sem repetir os já pintados
com a pintura branca e vermelha.
E- Chamamento deste EBO
KIBO KIBO ADIFAFUN AYE EKUTE ELEBO
FENA AUREFUN ELERI IYARAWO OSIKA IKU
BABANI SURE FUN EKIBE SHISHE ELEBO
OLORUN SHILEKUN ILE OSHA ASHE ORISHA
MODE MODE
F- Fazer or EBO:
G- para tirar o EBO do opon se canta:
AYIKININ NI ORUNMILA SHILEKUN

151
ILE OSHA SODEMI ORISHA
AYIKININ NI ORUNMILA
SHILEKUN ILE OSHA SODEMI
ORISHA AWO
Se continúa com os cantos tradicionais de tirar o ebó do opon. O babalawo acompanha o
iyawo e a madrinha até o local do rio onde, dentro de sete dias se banhará o iyawo. Ali , no
lodo, se enterra o ebó, todos se limpam com o pombo e se derrama ejé sobre o ebó,
cantando:
AFEFERI NIR OSHA FEFERIRI
184
Se enterra a cabeça do pombo sobre o ebó e o corpo no leito do rio, para que Oya o pegue.
No rio de reza e se chama por: ODUDUWA, ORUN, OYA, SHANGO, OBATALA,
OSHUN e pelo anjo da guarda ( segredo de irete suka). Este ebó se fará 7 dias antes da
cerimônia do santo e leva: 1 galo, 4 tigelinhas de pintura, pincéis, 1 ovo, eko ( acaçá), terra
da casa de santo, 2 pombos, pedaços de carne de vaca, 1 peixe fresco pequeno, folhas de
taioba, cabelo da cabeça do Iyawo, pedaços de pano da roupa, jutia e pescado defumado,
milho tostado e e elementos característicos do Odu do dia e odu otun ( de direita)

101.

CAPITULO XIII
CAMINHOS DA CONSAGRAÇÃO DE IFA
AÑARI (AREIA)
185
102.
Para esta cerimônia leva-se o iyawo para pegar areia na beira do mar. Lá se tira um odu
com o opélé, que será defensor do padrinho.
A verdadeira forma de preparar esta areia é : metade de areia do rio, metade de areia do mar
jutia, e peixe defumado, milho tostado, tudo bem fino. E na orelha da praia se marca o odu
ejiogbe, se reza este odu quatro vezes e se dá um pombo, dando-se o ejé ao awofaca. Com
um pouco desta areia, penas da cabeça do pombo, o pdrinho faz um ebó do odu que saiu
pelo opélé para sua defesa. A areia bem peneirada se guarda, depois será colocada ao lado
do ifá do padrinho, até usá-la no Ifa ( atefá).
ILEKAN
No ilekan procura-se a toca do caranguejo, pega-se a terra que o carranguejo cava para o
nascente (oriente) e prepara-se, adicionando-se os seguintes elementos: obi, manteiga de
cacau, areia de mar, areia de rio, jutia, e peixe defumados, milho tostado, peixe, mel, igbin,
dendê, banha de porco, cascarilla, 16 ovos. Hervas:
ERU, OBI, KOLA, OSUN NABORU, AIRA, OBI MOTIWAO, OBE EDUN, manteca de
cacao,
arena de mara, arena de río, juti ay pescado ahumados, maíz tostado, sangre de todos los
shas, un
pescado, miel de abejas, caracol, manteca de corojo, manteca de puerco, cascarilla, 16
huevos,
hierbas: ORIYE KOTORIYE, OGUMA FUN FUN, sla, aguardiente, azúcar, vino seco.
A todo esto se le da una gallina con shango, la cabeza y los iñales van para dentro.

152
La gallina la comen el padrino y el ahijado, con los huesos, el padrino se hace ebo.
ATEMOLETA de ODUDUA
Prepara-se com o ilekan já consagrado. No momento da preparação acrescenta-se água e se
amassa. Se for necessário adiciona-se banha de porco. Se preparam duas porções, em forma
de esfera, e em cada uma se marca oyeku meji e iwori bofun.
Se rezan y se hacen las dos atemoleta, el ire con lo sabido y la ofo.
Para meter lo sabido, se reza:
ORUNMILA ADELEWA AGBANI TEFA
ENIFA TEFA
ORUNMILA ENIFA ADELE GUEGUE
NIFA UMM
También hay la variante de poner la mayor en la derecha y se le da una gallina y se canta:
ADIE MAFUN AWONIFA, ADIE MAFUN
Esta irá marcada con Efun y Osun, con el Odu iwori bofun.
La otra se le marcará odu oyeku meji y se le da una paloma y se le canta:
EYELE EYE NIFA MAYEKUN MAWE IFA NI ODUDUWA
186
NOTA: cuando se prepara atemoleta, lo que queda en el piso donde se hizo se limpia con
algodón y
se manda al río.
NOTA ADELE: la mano grande s llama awofaka, se confecciona con la mano de ifá del
neófito y
se le agregan dos adele de los testigos que tienen el padrino en su ifa. Si la persona no
tienen

103.
awofaka, se le confeccionan con testigos, la awofaka lleva una piedra negra y la mano chica
se llma
adele otunde, y son nuevos y lleva una piedra blanca.
CEREMONIA PREVIAS.
1- se faz como foi dito no mar para colher areia
2- jogar para saber o sacrifício do rio
3- jogar para saber o sacrifício da palmeira
4- jogar para saber o sacrifício do cemitério.
5- Se dá uma galinha à mão de Ifa que está sendo preparada. Tendo como testemunha o Ifa
do padrinho. Se recolhem as penas, a cabeça e os ossos, pois esta galinha é comida pelo
afilhado e pelo padrinho diante de Orunmila. A cabeça, as penas e os ossos vão para o ebpo
de entrada.
6- se dá um pombo a Oke ( senhor das montanhas) junto ao osun.
7- pega-se uma tigela com jutia e pescado defumado, milho tostado, coco ralado, yerosun,
cascarilla, se põe ao lado de Shango, se dá um galo ( sobre a folha de palmeira), então o
yawo come do conteúdo da tigela, usando um odu-ara como colher.
8- se dão duas angolas para o anjo da guarda ( Orixá olorí), as cabeças destes itus se
colocam para secar.
NOTA: quando se termina a cerimônia volta-se à praia com dois franguinhos pequenos e se
dão os mesmos onde foi feita a cerimônia da areia.
9- se darão duas pombas brancas a oduduwa.

153
REGISTRO e EBO DE ENTRADA
Registra-se o yawo sem o mesmo estar presemte. Por ejiogbe se faz o ebó para o yawo.
Este ebó leva:
Ebó : 16 búzios, 16 pedras, contas de todos os Orixás, morim de todas as cores rituais,
mariwo, um franguinho pequeno, jutia e peixe defumado, milho tostado, dendê, yerosun.
Este ebó se enterra na bera do rio pedindo pela vida do iyawo e todos os awos.
EBO AYEKUN ENI ORINIFA
ABEYENIFA NI AYE OSHA MAWANI IFA
ORUNMILA ENI IFA BAYEKUN
BAJARI EYENI NI IFA
El iyefa de este ebo es el que se usa en el omiero de atefa.
Depois de enterrar o ebó, pega-se um pouco de água do rio, se faz um omieró com erva
rabo de gato, e com este se lavam todos os ikins e se dam duas galinhas pretas junto ao
ilekan e se coloca um ovo de galinha. Oferece-se uma pomba a olofin cantando:
187
EYEYLE NILEO ATEBO NI IFA NI SHANGO
As galinhas são cozidas com com tripas, Las gallinas se coinan con iñales. Los iñales y
cabezas se echan en el ilekan.
Se hace caldo con las gallinas, se toma y come. Las sobras se envuelven en un paño blanco
y se
llevan al río. Se lava a cabeça do yawo com omieró e se faz um ebori de manteiga de cacau,
coco ralado, cascarilla, e uma gema de ovo e um obi branco.

104.

Depois o iyawo bebe vinho seco com dendê.


NOTA: na véspera do Ifa se dá um ebori com 2 pombas brancas, ademais se dará quando se
prepara egun, 1 galo, uma galinha e uma pomba, junto com o ebori, antes que o iyawo vá
para o igbodun de Ifa. Despachando iku antes de entrar no igbodun:
SUYERE PARA SACARLO: AGBANI BOSHE EGUN LONA
OPEYEWEDE AWO MAYE IKU
IKU OMORO ERIKI MAYE
IKU OSUO ERIKI MAYE IKU
Quando se desfia o mariwo:
MARIWO MOSODE
MARIWO MOSODE
BABA ARIKU
MARIWO MOSODE
Mariwo não espia os segredos.
OMOARIWO filhos do rio são as folhas de mariwo que aparecem após o transbordamento
do rio.
PREPARACION DE AWAN AKUERE IFA (PREPARO DO AJERE IFA).
Neste ajere de Ifa, antes de prepará-la se lava com omieró e depois se dá um pinto ( eje) por
fora do ajere e se canta:
OMO ADIE OMO ENIFA

154
ORUN AWAN AKUERENIFA
Então monta-se com os ingredientes que são: corda, mariwo, jutia e peixe defumado, milho
torrado, aguardiente, epô, pimenta da guiné, velas, morim branco, cabaça, inhame, 16
pratos, tigelas, cascarilla, osun, atemoleta, pinto, banha de porco, manteiga de cacau, coco,
esteira, flazada de piso, miniestras, sal, açúcar, tisoura, navalha, iruke, opon, irofa, agere,
sal, azúcar, tijera, navaja, iruke, alepon ifá, irofa, orisha oñiboje, areia, , ogbegan, papel,
lápis, os ebós, comidilla, panela de barro, sopera de orunmila, os guerreiros.
188
Quando se termina de montar, se canta:
AKUERE IFA KOKUN AWAN ENIFA
FOLOFIN
Nasce do odu edi meji, recebe o nome de recanto, recanto de ofofin ( igba odu)
É o primeiro que se monta no quarto de Ifa.
Neste recanto, por trás da cortina, se faz uma circunferência e ao faze-la se reza:
OLOFIN OGBADA OBIRIKITU
ENISHEBO IGBA SURU
SURU FOLOFIN OLAITO
AWO OMOLOFIN OMOLAYE
UNTEFA ODARA
Dentro do círculo se escreve Eji ogbe com cascarilla. Em algumas casas pinta o da direita
para a esquerda.
ODU OLUWO SIGUAYU – IRETE FILE- ODU OYUBONA
Se dá um pombo branco e se canta:
BABA OLOFIN AYEGBE
BABA EJIOGBE ODU OBAYE
105.
Quando se coloca olofin se canta:
OLOFIN YOKUN, OLOFIN NIYOKO
OMOSOKUN OMI BELEKUN
OLOFIN OWAGBE
Quando olofin entra na casa, se coloca água fresca, e água quente, e com o agogô de
obatalá se vai tocando e cantando:
AGOGO ONI OLOFIN ORUNMILA OLANLA
OLANLA: Majestade.
NOTA: as penas dos pombos quando se termina o Ifa, são recolhidas pelo padrinho para
fazer ebó do odu do afilhado, quando os odus são estratégicos, o padrinho dá as penas para
o afilhado usar no seu primeiro ebó. O padrinho deve fazer ebó antes de completar 16 dias
do Ifa.
PREPARAÇÃO DO ONÃ IFA.
Esta sólo se puede hacer cuando odu esté en el folofin.
A cascarilla leva afoxé de palo moruro
189
o osun leva afoxé de eja-oro ( traíra)
Cuando las atenas se sacan de las fundas, se reza:
AWO DIRE AWO LAYE ONI AYE
AWO DIRE AWO LAYE BABA ORUNMILA
Então marcam-se os odus:

155
CASCARILLA (EFUN) OSUN
ENIFA EFUN ATENA BEWA ENIFA OSUN ATENA BEWA
AGOGO NILE OUN LALA OSUN NNILEFUN NILEFUN NIFA
ENIFA EFUN ATENA BEWA ENIFA OSUN ATENA BEWA
OUTRO: OUTRO:
BABA EJIOGBE ATENA IFA BABA EJIOGBE ATENA IFA
ATENA IFA EFUN LONI ATENA IFA OSUN LONI
ATENA IFA ATENA IFA
OUTRO: OUTRO:
BABA IJIOGBE EFUN BAWA BABA EJIOGBE OSUN BAWA
BABA EFUN BAWA BABA OSUN BAWA
BABA TEGUN BABA TEGUN
Cuando se termina de pintar, se reza:
ADELE NIFA OLORUN IFA ODARA
INLE OKE IFA ODARA
IRAWO IFA ODARA
OSHUPA IFA ODARA
GBOGFBO ARAONU IFA ODARA
BABA LOKE BABAO ORUNMILA
ATENA OMO OYO ATENA
ATENA IFA AYE OLOFIN
Então se cobre com morim branco se põe na esteira de olofin e se canta:
GBOGBO AWO ODARA, OLOFIN LOWA, EGUN LOWA

106.
AYEGBE ENI BOLOBO IFA ODARA
BABA OLOFIN ODARA, AWO LANIRE, IFA ODARA
AWO LANIRE, SHANGO BI OLOFIN, IFA ODARA
ODU ODARA, AYEGBE BABA IFIOGBE ODU ODARA
ONÃ IFA DE TATA GAITAN: OGUNDA FUN
0 0 I I I I I I 0 0 0 0 0 0 I I (O) (P) 0 0 I I 0 0 I I I I 0 0 0 0 I I
II00II0000IIIIII000000II00II00II
00II00IIII00IIII0000II0000II00II
II00IIII0000II00II00II00II0000II
190
00 II
I0 00
I0 II
II I0
I I 0 0 I I I I I I I I I I I 0 (B) (A) 0 I I 0 I I I I I I 0 0 I I I I
0I00IIIIII000II00III0I0II0I00I0I
II00IIIIII000IIIIIII00IIII0IIIII
II00I000II00III0IIII00IIII0IIIII
ONÁ IFA DE GUILLERMO CASTRO:
0 0 I I I I I I 0 0 0 0 0 0 I I (O) (P) 0 0 I I 0 0 I I I I 0 0 0 0 I I
II00II0000IIIIII000000II00II00II

156
00II00IIII00IIII0000II0000II00II
II00IIII0000II00II00II00II0000II
00 II
I0 00
I0 II
II I0
I0III0III00IIIIIII0III0I0I00II00
III00II0I0II0I0IIIIIIIIIII00I0I0
II0II0III0IIII0I0IIIII0II000000I
IIII0IIII0I0IIII0IIII0I00I0II00I
ONÃ IFA DE MIGUEL FEBLES PADRON: ODI KA
0 0 I I I I I I 0 0 0 0 0 0 I I (O) (P) 0 0 I I 0 0 I I I I 0 0 0 0 I I
I I 0 0 I I 0 0 0 0I I I I I I 0 0 0 0 0 0 I I 0 0 I I 0 0 I I
00II00IIII00IIII0000II0000II00II
II00IIII0000II00II00II00II0000II
00 II
I0 00
I0 II
II I0
I I 0 I I I 0 I I I 0 0 0 I I I (B) (A) 0 I I I 0 I 0 0 I I 0 0 I I I 0
00I0I0IIIII0II0IIIII000I0II0II0
IIIIIIIIII0I00IIIIIIII00I00I0II0
0IIIIII0I00I0IIIII0I000II0I00II0

107.
EPÍGRAFE
(P) Padrinho
(O) Madrinha
(B) Bisavo
(A) Avo
191
quem dá cor é obara bogbe.
PREPARAÇÃO DO OMIERO
Se prepara na véspera, depois de ter preparado o igbodun de Ifa.
Cuando se riega la hierba en la estera.
EWENI BINI EWE GBOGBO EWE OSAIN IKOKO NI BAWA
ATE EWE NIYERO OSAIN. ATE ORUMALE KASHEBO KSAHEFILEMU ORISHA.
Quando se dá ewe à esteira
EWE BAWA IKOKO OSAIN (Esta erva vai para a panela)
TETEREGUN EWE ODARA, TETEREGUN EWE OSAIN
Se faz cortando as ervas e colocando-as na panela.
Cortar maldição IRETE KUTAN
ewe jade tinshe awo ile
Orunmila shepe leri ewe
Adifafun obatala
EWE IRE MBE LODO

157
A BE RO KOKO MAGBE
EWE IRE MBE LODO
Picar ervas:
OMO MO YA IYA IYA, IYA, IYA
OMO MO KI IBO EBO, EBO, EBO
OMO MONI OSAIN OSAIN, OSAIN, OSAIN,
OMO MONI EWE EWE, EWE, EWE
OMO MONI OMI OMI, OMI, OMI
Para tocar la cabeza con el eweto mode
EWETO MODE, EWETO MODE A GERE GERE
LERI OMO OSAIN WEWTO MODE
Temperar cazuela de Osain
Para colocar ewereyeye: IRE IRE ABIWEREAYE EWENI IKOKO ASHENI OSAIN
Para colocar peregun: OSUN OMO PEREGUN OMIO, OSUN AGADA EWE OSAIN
OLODUMARE
Para epo: IROFA OMO EPO ENIFA IKOKO ASHENI OSHAIN
Para ori: AYEE ORI IFA IKOKO ASHENI OSHAIN
Para oti: OTI IFA OTIMU IKOKO ASHENI OSAIN
192
Para mel: OÑI AWORE OSAIN AWORE ONIFA ASHE IKOKO OSAIN
Para gbogbo omi: OTUNDE MADE ENIFA ENI BOLERI AGBA ENIFA
Para efun: EFUN KAFUN IRE AYE ASHENI IKOKO OSAIN
Para jutia, eja, agbado: EKU, EJA, AGBADO IRE OSHAYEUN OLONA ASHENI

108.
IKOKO OSAIN.
Para atare: ATARE BABA IYERE AGBADENIFA ASHENI IKOKO OSAIN
A panela de Osain sempre leva água de coco e ovo de galinha.
Agua de coco: OBI OMI AGBANI BOSHE, OMI MU OSAIN
O vo de gallina: KOKORO ADIE ADEWA IFA EÑI ADIE ADEWA IFA
CANTIGA PARA O CARVÃO:
INA OWO ASHE LOWO, INA OWO ASHE LOWO
INA YO LOKUN IFA NSO LORO BAWA
INA OSO ASHE LOWO
TETEREGUN SHUPAWO IFA APAKUANDA MAYAIKU
Etc.
colocar ashe: ORUBOSHE OSAIN EBONIOSHE ATEFA ASHE NIFA ODU BAWA
APORRE APARABA ENIFA LABOSI AWO ATEWE OSAIN ASHENI IKOKO OSAIN
COCO PARA OSAIN
Se dará obi para a cazuela de osain. Mojuba dar o nome do nome do , oshe bile.
El awo que le da coco, masticará un pedazo de coco con 4 atare y lo soplaraá a los 4 puntos
de la
cazuela de osain. Reza a osain.
REZA:
EMI OMO OSAIN INTORI ODU_________________AWE NIYI ELESE
KAN ELESE MEJI OMO ATEFA LOKO LOWA BONOKUE AWO

158
OTA EWE IKUADA OBI IKOKO OSAIN SAMI OMOFA OBIREOO
NOTA: Después de dar obi a la cazuela de osain , de dar ifa, pega-se uma pomba e se dá a
Osain cantando:
Depois se acende uma vela ao lado do ikoko de Osain.
SUYERE: OYEKU NI YEKURE, OYEKU NI YEKURE IBO IBO OSAIN ITANA IBO.
193
Esta vela se deixa acesa por toda a noite.
NOTA: as ervas que sobram na bacia , não são jogadas fora, se guardam para eventual
necessidade; por exemplo, no caso de sair um odu muito forte. Depois de terminado o ifa,
se põem as folhas para secar e se faz afoxé. Igualmente, o carvão do ikoko serve para uso
do padrinho para ebó de defesa.
La cazuela del omireo sucio en que se baño el alawo, cuando se termina el wawe, se le da
un jio-jio
con jutia y pescado ahumados, maíz tostado, aguradiente, miel de abejas y se el presenta a
olorun y
se deja ahí hasta después de ita.
Si no sale ogbe yono, se limpia y e guarda para entregárselo al alawo después-
Si sale ogbe yono, se deja así, con todo, y se pone a comer del gallo de la ceremonia del
kutun en el
iyoye y con tod eso se hace ebo al padrino, por el odu de ogbe yono, para su defensa.

109.
PREPARACIOND E SHILEKUN DE IGBODUN EN UNTEFA
Se faz um dia antes da preparação do igbodun.
Primeiro se lava a porta com ewe papisami, água de coco verde, cascarilla e manteiga de
cacau.
Depois do piso estar seco, coloca-se bastante cacarilla no centro do shilekun e se marcam
os odus.
Os mejis
II I 0 I I 0 I I I I I
II I I 0 0 I 0 0 I 0 0
II I 0 I I I I 0 0 I I
II 0 I 0 I 0 0 I I I 0
II I I I 0
II I I I 0
00 0 I I I
II I 0 I 0
Se colocam Ogun e Osun e se dá uma dangola e um pombo. Depois de assados ou
defumados, o pombo vai para Osun e a dangola para Ogun.
NOTA: quando se vai fazer um ifa Irosun Umbo ou um filho de Elegbara a cerimônia é
feita com Exu e se dá uma dangola na porta e esta é a que vai ao igbodun. Quando se
termina o Ifa se entrega ao alawo para que a entregue para Exu. Se for um ifa ogbe tura,
não se entrega ao alawo. Si el ifa es ogbe tua, no se le entrega al alawo. Si el ifa es
iroso umbo, se pone el elegba del padrino y del ahijado. Si el padrino es ogbe tua, después
de esto

159
se le dan 3 pollones a su elegba y van cargados para la esquina. Si el alawo es omo elegba,
sólo va
su elegba, no se pone el del padrino.
194
Cuando hay antecedentes de que el alawo se monta con egun, se perepara un omiro con
ewe
baiykun (yagruma) y se le da un gallo blanco de la cabeza a la arena y se canta:
IRE ORUNMILA SEKI ITA
ORUNMILA IFA LENIWE
IGBODUN ÑAÑA EE
AÑARI FORI SOLE
AÑARI FORI SOLE
KOKUA ERI AGBA ALA ADO OFA ERI
IWI FOYEN FUO
Después de esto se le da ebomisi con el omiero de yagruma, coloca-se a areia para secar e
esta será utilizada para marcar o odu ori do alawo. O galo vai carregado com as ervas da
cazuela e envolto em morim branco e é enterrado embaixo do arabá.
NOTA: quando o alawo se cosatra está jurado nas folhas, é um Omo NOTA: cuando el
alawo se consagra está jurado en aña, es decir, es omo aloña, recibel el nombre
de olu koto, donde antes de hacer ifá, cuando va a coger la arena tienen que llevar a iya ilu
al mar y
toca a olokun y a yemaya un oro y darle el gallo blanco y 3 palomas carmelitas a aña y
orun,
dándole cuenta que va a hacer ifá y es después de esto que se recoge la arena.

110.
PRENDICION YPROCESION DE IGBODUN
El omofa se lleva para detrás del shilekun ile. Ahí se tiene sentado, hasta la prendición, el
que debe
prender es la oyubona, el odu es oshe tura.
Para tirar el paño:
OFUN AWO OMO IKU ARIKU ARIKU MAFUN
AWO OMO IKU ARIKU KUAKUAYE
SHIKUERE ASHISHE AWO ADE OMO AYE
IFA KOYU FOWO AYAYABI OLOFIN UNTEFA WA
OSHE ENI IFA OMONIFA ALAWO ONI BODUN
PARA LEVANTARLO
OBA: SHANGO ENI WERE ONI LAYEO AFEREWEDE AYABALA IKU
CORO: OFERE WEWE AYABADIDE OFERE WEWE AYABALA IKU
COLOCAR ATRIBUTOS:
AWAN: AWAN AWAN UMBO AWAN IFA
AWAN AWAN UMBO AWAN IFA
AKUKO: AJUN ORI AYE AKUKO
AJUN ORI AYE AKUKO
ADIE: AJUN ORI AYE ADIE
AJUN ORI AYE ADIE
195

160
EURE: AJUN ORI AYE EURE
AJUN ORI AYE EURE
Então inicia-se a procissão para o igbodu rezando-se o odu otura meji.
Camihar : SHIKUERE AKUASHE KOYU FOWO SHIKUERE
outra: SHEWERE WERE AKUADA KAYE FOWO
AWANI SHANGO OMOFA UMBO LESE IGBODUN KAYE FOWO
AWANI ELEGBA OMOFA UMBO LESE IGBODUN KAY FOWO
Quando está chegando ao igbodu: ENI OMOFA UMBO LESE IGBODUN KAYE FOWO
Ao chegar: ENI OMOFA LAI SHILEKUN IGBODUN KAYE FOWO
ENI OMOFA LAI SHILEKUN IGBODUN KAYE FOWO FOWOYU
Ao ajoelhar-se: ENI OMOFA KUNLE SHILEKUN IGBODUN KAYE FOWO
ENI OMOFA LAI SHILEKUN IGBODUN KAYE FOWO.
Quando se trata de um ifa irosun umbo
Para prenderlo: OMOFA ERIFA ASHO FUN FUN AWO NILORUN
OMOFA UMBATOLOSI ENI AGBA ILE OLOFIN
OMO BAKE OSHA IFA LA OMA
Para awan: OMONIFA ENIFA ENIBODUN AGBADA
KOYU FOWO ENI OLOFIN OMO SHILEKUN
ILEKUN BAKE OSHA IFA LA OMA
Llervarlo a igbodun: OMONIFA ENIFA ENIBODUN AGBADA
KOYU FOWO ENI OLOFIN OMO SHILEKUN
ILEKUN FEDUN OMO ALARA.
111.

Quando se chega a frente do igbodun


ALAWO ENIFA ABAN TESI NIFA aquele que vai se cobrir de
OWARI GBOGBO OJUN ELO IGBODUN ifa vem iniciar-se trazendo
NILA ALEYO FUNLE FOLORUN (FULANO) em sua cabeça o material
ATIÑI BABA TOBINIFA (PADRINHO) les meno dinero en su
BAKEGBE OYUBONA KAN (,MADRINHA) cabeça ao quarto de ifá
ABARAWASHE ADIFAKUO BABALAWOS iniciado (fulano) com seu padrinho
AMONIFA BAWA OLOFIN sua madrinha e todos os babalawos que cooperaram para o
nascimento do filho de Ifa e de Olofin.
Para ajoelhar-se : ORIRE ORIBAWA KUNLE FOLOFIN
OLODUN YERE SHILEKUN LAI OLOFIN
ESHILEKUN FEDUN
REZO DEL COCO A LA PUERTA:
REZA:
ORIBAWA OLOFIN ORIBAWA LODE ILEKUN INSHELE IFE EDUN INLE OGUERE
OLORDUMARE BABA MODUPUE OLORUN KOKOIBERE OTUN OBA AWO OSI
LAWO
ASHE LERI OMAYA.
OMI TUTO INLE TUTO IBA BABA IBA YEYE IBA ASHEDA IBA AKORDA INA
IKOLONA

161
IFA IBA IYA IBA OLUWO IBA OYUBONA KAN IBA APETEBI IYAFA ORUNMILA
IBA
ARAONU WANILORUN OBI MOKUO ENI BODUN AYARA ORO AYARA ODU
SHANGO
BABA AGBA YIROMI IFE ORUNMILA MODUPUE OMO OFO UMBO ILE OLOFIN
OBI OBI
ODARA.
REZA DOS MEJIS (quando o ifá não é irosun umbo)
1- BABA EWENYI KURU MEJI
BABA TOTO JITI OTOTO RAYE
ODOROFUN ODOROWA BABA EJIOGBE
2- ODOROFUN ODOROWA BABA OYEKU MEJI
ORANIYAN AWORI SHANGO ORIBAWA
OLOFIN IROWERE
3- ODOROFUN ODOROWA BABA IWORI MEJI
OGUILA BASHE OLORDUMARE AWARILODE
AWARILODE OLORDUMARE.
4- ODOROFUN ODOROWA BABA ODI MEJI
ASHAMA MARUWA KODIMA ARAYIMO
ORIBAWA OBATALA JEKUA ORILEKUN.
5- ODOROFUN ODOROWA BABA IROSO MEJI
APANTARITA AWERIYEO OLOFIN
OBANISHE OSUN WENI EYO AWARENIFA.
6- ODOROFUN ODOROWA OMO EYIROSUN

112.
BABA OWONRIN MEJI OLUYEBE OBINA
OBI ORUN OLUYEBE AGANGARA
7- ODOROFUN ODOROWA OMO EYIROSUN
BABA OBARA MEJI KARANSHA ELERI
BABA UNLELE TOYO APALA OWETUN
OWESIN OMO OLOFIN
8- ODOROFU ODOROWA OMO EYIROSUN
BABA OKANA MEJI OKANA OKANANI
BEREIKU ODERE OLOFIN
9- ODOROFU ODOROWA OMO EYIROSUN
BABA OGUNDA MEJI BABA FARAYE
OBATALA SHEWERE LOYE OGUN TETE EYI
10- ODOROFU ODOROWA OMO EYIROSUN
BABA OSA MEJI BABA FOSHE BABA BORO
197
ENIFA BOLONA ABERI BABA LONA OLOFIN
11- ODOROFU ODOROWA OMO EYIROSUN
BABA IKA MEJI IKANIKA AWOKAN
IFA SHOLA ASHE NIREGUN OGUN
ASHE NIRO OLOFIN

162
12- ODOROFU ODOROWA OMO EYIROSUN
BABA OTRUPON MEJI AWO IGADERE
AYE EGUN BAMI OLORUN IFA OTOROSHE
13- ODOROFU ODOROWA OMO EYIROSUN
BABA OTURA MEJI IMALE
OLORUN IFA, KERENSHELE ONIPAKO
SHANGO ABASHE OLOFIN
14- ODOROF ODOROWA OMO EYIROSUN
BABA IRETE MEJI BABA KIYE
OLOFIN AWO KEKE EKIFA
OSUN AGANGARA WEWE OSHUN
15- ODOROFU ODOROWA OMO EYIROSUN
BABA OSHE MEJI MOLOKU
IFA AWARILOYE SHENSHE OLOMBO
IFA TINLOSHE OLOFIN
16- ODOROFU ODOROWA OMO EYIROSUN
BABA OFUN MEJI IFA ALAYO OSHANLA
BABA OROJUN IYANYA
ODANI ORI IFA OLOFIN

113.

CHAMADA AO IGBODUN
Quem chama é a madrinha e fica do lado de fora, represnta ogunda masa. O que responde
do lado de dentro é o padrinho, representa ogunda biode.
O padrinho deve ter uma reza na cabeça. No algodão se põe ewe ikoko, preparada como se
fosse para um ebó, com a cabeça de peixe aberta, manteiga de cacau, cascarilla, jutia e
peixe defumados, milho torrado, aguardente, mel de abelhas, 16 pimentas da guiné, yerosun
do afilhado, do ebó que se fez sem ele estar presente. Quando termina de dá ifa, este kobori
vai para Obatala. E se da um pintinho pequeno, rezando-se o odu que saiu para o afilhado.
Depois, manda-se enterrar no rio
Padrino deve fazer a chamada com uma vela acesa, com um laço branco na vela, que depois
é usado no juramento do afilhado no igbodu. Existem várias chamadas ,mas a chamda ritual
é de ogunda masa. Esta chamada é tradcional e serve para qualquer odu.se o obi dado na
entrada ( jogo) deu okanran tem que se dar uma dangola ao ogun do padrinho e depois
tornar a jogar.
CHAMADA DE OGUNDA MASA.
CHAVE:
F- Fora
D- dentro
H- coro
CHAMADA DE OGUNDA MASA

163
(F) OKUO OMORUN SELU saudamos o estrangeiro filho de orun
OKUO OMORUN SELU AYE saudamos o estrangeiro filho de orun no mundo.
OKUO OKUANIFEO saudamos diante de ifa
OKUO OMOFA LESE IGBODUN saudamos diante de ifa aos seus pés.
KI UMBO KINI KINSHE KUERU monte sagrado que vem se consagrar.
ONI BARA AGBONIREGUN o segredo do mendigo
ARIKU ARIKU Para não ver a morte
OKUO ONI BABALAWO saudamos aos pais do segredo
ENIFE BONIFE ORUBO consagram-se na terra de ifé
(C)© ENIFE BONIFE ORUBO
(F) OKUO ERIN KAN KUOLA KEKEKE com relação ao espírito formador.
(D) OSINKAO KALERUN OLELEO (mundo astral)
(F) AGBA ENI o maior, e reza a OLOFIN
(D) KINI ENIWA Este está abandonado, olofin não está.
(F) AGBA OLOFIN espere, descanse e siga falando
(D) OLOFIN OSINKAO OUN SOROMALO
(C)© ENIFE BONIFE ORUBO
(F) OKUO ERIN KAN KUOLA KEKEKE
(D) OSINKADO KALEKUN ILELEDO o espírito da inteligência ( o elefante)
(F) AGBA IWIN que sabedorias andas buscando.
(D) KINI IWINWA
(F) AGBA OLOFIN
(D) OLOFIN OSINKAO OUN SOROMALO
(C)© ENIFE BONIFE ORUBO

114.
(F) OKUO ERIN KAN KOLA KEKEKE
(D) OSINKAO KALEKUN ILELEDO
(F) AGBA EFAN
(D) KINI EFANWA
(F) AGBA OLOFIN
(D)OLOFIN OSINKAO OUN SOROMALO
(F) OKUO ERI KAN KUOLA KEKEK o maior dos espíritos, cujos olhos tudo vêem.
(D)ODINKAO KALEKUN ILELEDO Lo traen al pie de la cortina tapado
(F)AGBA ODU ELEWEYU EWE ciego sin ver el bien que busca, con todo
(D) ATI OFORE WANTE WANTE en sus manos. Lo traen guiando gentilmente
TIOFOYU TIOFO OWO WENE WENE con su paño ciego sin ver el bien que busca
(F)BANTI OFORE WANTE WANTE con todo en sus manos, buscando el mayor
TIOFOYU TIOFO OWO TOFIO TIOFO ashe de olofin, para coger la cabeza del mundo
WENE WENE LUBA ABASHE TI espíritu mayor que vive en olofin. Yo soy su
OLOFIN TI ORIYE TI ORIMU amigo y pid que me den la puerta para él, que
AGBA ODU OREMI FOLOFIN entregue con la fe del mono al monte sagrado
SHILEKUN FUMI
(D) SHILEKUN SHILEKUN IFE EDUN
PARA PASSAR PELA PORTA:
ALAWO LEWA MAMAKEÑA IPORI el que está cubierto llega al poder de su vida

164
AWO KIKEÑA por su destino no marcado en la vida.
CHAMADO AO IGBODUN ODU OYEKU MEJI
ERI KAN KUOLA KEKEKE
AWO ERIN AWO EFAN KILABSHE
KILABASHE OLOFIN TINIYE TINIMU
ERIN KAN KUOLA OTOLO KEKEKE
AGBASHE OTOLO TINIYE TINIMU
ERIN LELE LE
AWO EDUN ELEYEMU EWE
ENI OLORUN AYI AYEABO
AUM BONI IFA NI OSHE
ALOBO OYOMI KOTO KOTO KOFIKUENI
AKAN WIKO NI MOFISHATE
SHILEKUN IFE EDUN TIGERE TASO
KUNLE FOWO
(F)ERIN KAN KUOLA KEKEKE (D) KINSHE OLOFIN NI LE OMALO
(F)ERIN KAN KUOLA KEKEKE (D) KINSHE OLOFIN AWO EDUN
OFORI WANTE WANTE WENE WENE
(F)ERIN KAN KUOLA KEKEKE (D) AWO EFAN AWO AWO IBIN OLOFIN
(F) ERIN KAN KUOLA KEKEKE (D) AWO OLOFIN BABARINI SHILEKUN
IFE EDUN
(F) ERIN KAN KUOLA KEKEKE (D) KINIWA OLOFIN OMALO
(F) ERIN KAN KUOLA KEKEKE (D) KINISHE EFAN NILE EKO MALO
(F) ERIN KAN KUOLA KEKEKE (D) EDUN EFAN WANTE WANTE OFOYI

115.
AROTI TIOFO TIOFO OFO AWO
WENE WENE
PARA ENTRAR NO IGBODUN É IGUAL A TODAS AS CHAMADAS.
NOTA: diz-se que esta foi a primeir chamada que teve ifa, que ocorreu no
tempo me que os animais comandavam o mundo, que ele consagraram-se
Osoguian e Sango, e tocavam a porta com um galho de atori ( hibisco). Por
isso é que quando não há ewetomode se substitui por ewe atori, que foi o qe
esteve presente na consagração.
LLAMADA DE IGBODUN DE OSHE TURA:
Es la misma llamada de OYEKU MEJI, pero se hace dando toques con una ODU-ARA.
Pero antes
de empezar s pone una ODU-ARA (Piedra de rayo) en la puerta y se hace l rezo siguiente:
REZO:
SOKUN KEKE, UNSHAWO ORI OTA
ARONI KEKEKE KANKE, AGBANI BOSHE
ONI BABALAWO LODEFA, FOKANIKE TINSHAWO
OYO RERE, OYO RERE LAFOYA
ODU-ARA BABA IKANIKE, LAMPE SHANGO
IFA LAYENI, IFA ODARA.

165
Esta ceremonia se hace cuando el padrino es OSHE TURA. Esta piedra de rayo (ODU-
ARA) come
gallo y jicotea con shango los 16 días antes del ifa. Con esta misma piedra de rayo se cierra
la pueta
el día del iyoye. Esta ODU-ARA vive después dentro del ifa del padrino para su salud.
NOTA: si el alawo saca en el atefa oshe tura, el ebo hay que hacerlo junto con un odu-ara.
LLAMADA DE IGBODUN DE OBARA MEJI
OKUO OMO ORUN SALU
OKUO OMO ORUN SALU AYE
OKUDO OKUANIFEO
OKUO OMOFA UMBO LESE IGBODUN
KI UMBO KINSHE KUERU
ONI BARABONIREGUN
ARIKU ARIKU
ONI BABALAWO
ENIFE BONIFE ORUBO
(C)ENIFE BONIFE ORUBO
(F)OSIN KAN KUOLA KEKEK (D)OSIN KAN KUOLA KEKEKE
(F)AGBA ERIN AGBA EFAN AGBA OBO (D) KINISHE OLOFIN
AGBA KUANDI ONI KINISHE OLOFIN
(F) TONTI ILEKUN EMARINI (D) OMO IÑO ONILEI
TINYE TIMU ESHILEKUN FUMI ELOMALO MALO
201
(F)AGBA ERIN OLORUN GOGOLO
AGBA OTOLO AGA KOIKO
ONI KINSHE OLOFIN
TINYE TIMU ESHILEKUN FUMI
(F) OTUN KAN KUOLA KEKEKE (D) OTUN KAN KUOLA ODUN ELENIYO EKE
(F) OLORUN MO AYIMO KINISHE OLOFIN (D) KASHILEKUN IFE EDUN EDUN
ATI GBOGBO ELE UNSAWIYO KASHILEKUN IFE EDUN EDUN
ESMILEKUN FUMI BI OLOFIN BOBARENI WA
ESE AUN PINI PINI
AYEBE OYU KUOMI FOLOFIN
BOBARINI ABONIMU
ESHILEKUN IFE EDUN EDUN ELEKUN
NOTA: la entrada es con: ALAWO LEWA MAMAKEÑA
LLAMADA DE IGBODUN DE IROSO UMBO
(F) ABELEKUN LOYE (D) IFAWA ENI OLOFIN
(F) ABELEKUN LOYE (D) IFAWA ENI OLOFIN
(F) OMO IFAWA ENI OLOFIN (D) ENI IFAWA ONI OLOFIN
(F) OKUO OMO ENI ORUN SELU
OKUOO OMO ENI ORUN SELU AYE
ENIFAWA ABELEKUN LOYE
NITA ENI ODU
ENI AGBA ONA LILE
ENISHE SHILEKUN IFE ELEKUN
NILEKUN OLORDUMARE

166
ON ONI BABALAWO
ONILEKUN OMO AGBALODE
ENIFAWA OLORDUMARE
(C) ENFE BONIFE ORUBO
(F) OSIN KAN KUOLA KEKEKE (D) OSIN KAO KALEKUN ILELE
OTUN KAN KUOLA KEKEKE
(F) AGBA IWIN (D) KINI WIWA
(F) AGBA OLOFIN (D) TITILEKUN TIYE TIMU NI
SHILEKUN FUMI OLOFIN OMALO
SORONILEY
202
(F) AGBA EFAN (D) KINIEBOWA
(F) AGBA OLOFIN (D) TITILEKUN TIYE TIMU NI
SHILEKUN FUMI OLOFRIN OMALO
SORONILEY
(F) ABARA KUANDO INISHE OLOFIN (D) ESHILEKUN IFE EDUN ODU
OUN ODU ELENIYU EWE OLORUN PELEKUN KASHILEKUN IFE EDUN
OWO AUM KUNI KUNI ABEBEOYU ODU WALAWA ESHILEKUN FUMI
UN KUOMI FOLOFIN NI BAGBASHE
MOYEGBESHE FOLOFIN
BABARIMI EBOMINU
NOTA. Esta llmada se emplea para consagrar una persona que haya que hacerlo por iroso
umbo o
en la consagración de un omo elegba. Para que esto sea de verdad iroso umbo ningún awo
puede
recibir ningún pago por la ceremonia que se realice. Todo el que participe tienenq ue tener
una
marca de osun en la frente para que todo sea ebofi que eboada.
Cuando el alawo entra al cuarto:
Cuando el alawo entra al cuarto se le canta:
AWO LEGBA MAMAKEÑA
UMPORI AWO KINKEÑO
SHIWO KAROYUO OMO AWO
Entonces se arrodilla el alawo delante del awo babarenifa y se le dice:
KAPIRI KAPIRI
Entonces el padrino, con la vela encendida, le habla, lo saluda, le pregunta lo que se sabe y
le da a
besar la vela diciendo:
AWO ITANA DAJUNOFI OLORUN ALAWO ONIFA BURA
Después, la vela se guarda.
Entonces después va el asalto, diciendo:
TIWERE TASHO
TIWERE TASHO
KAYE FOWO
El dinero que trae en el bolsillo no se le coge al alawo, se le deja y se le canta, cuando la
oyubona le
coge el bolsillo.

167
SUYERE:
APO OWOSHE, OWO LELE, ORI OWO, ORINIFA
Entonces se sentará el alawo de espaldas y de frente a la pared.
Después se lleva para la cartilla. Al arrodillarso se reza.
203
REZO: ALAWO ETI LELE, IFA MOWE KOLEKO ENI IFA ODU.
Suyere despues del rezo:
AYODE ENIFA LAYODE
EBA WA ADIFA KI ASHE AYODE
ELEL NIFA MOKIO
Después se prepara todo para coger el ire o el osobo. Cuando se arrodilla para eso, se reza:
ALAWO OMONIFA ERUPE IRE IYO
OLOFIN KAFUN IRE PADE
A Continuación de coger ire o osobo, se hace tente nanio con los 7 awoses yel alawo 8.
Baile de atemoleta.
Esto se llama tente manio “patear la cabeza”
Cuando se pone la atemoleta en el piso, se reza:
AWO NANIO ERI OGBESA El secreto de la cabeza de ogbesa
AWO YORIMA ENIFA FERI los 7 grandes adoran la tierra de la pelota sagrada.
BAYE ATEMOLETA
Los 7 grandes awoses que acompañan al alawo, que simbolizan a ogbesa, son: OKANA
JIO, OGBE
TUA, ODI KA, SOHE TURA, OKANA YEKU, OKANA SA, OJUANI SHOBE, que están
simbolizados por los 7 awoses que acompañan al alawo en esta ceremonia.
Se procede al baile, cantando 7 veces.
TENTE NANIO, TENTE NANIO, ATEMOLETA ERI OGBESA, TENTE NANIO
NOTA; el awo que su odu sea OGBE SA no debe participar de la ceremonia pues estará
pateando
su misma cabeza.
Lavatorio: existen dos formas.
Miguel Febles:se comienza por los guerreros, después osain y oro a orunmila.
Tata gaitan: se comienza por los cantos de osain, después los guerreros y oro a orunmila.
NOTA: en el lavatorio de un alawo, solo se puede lavar su ifa, guerreros, irofa, okpuele,
tablero,
todo del alawo. Si se va a lavar ikofafun y awafakan debe hacerse en otra cazuela. Si la
apetevi no
tiene ikofafun, este si se puede lavar con el ifa del alawo que nace.
Ya con el ifá en la mano, se reza para coger hierba de la cazuela:
REZO:
ENU OTA ENUO AWO OSHORO
ALADE TUYO FUMI MOBOIRE OSHORO WA
204
ALADE TUYO FUMI MOBOIRE OSHORO WA
ALADE TUYO FUMI MOBOIRE OSHORO WA
Esto es del odu obara dila.
Cuando se pone el jabón en la mano, se canta:
OSHE, OSHE FOSHEWAO OSAIN WAWE FOSHEWAO

168
SUYERES PARA HACER OSAIN:
Ver punto 5.3.
Después de terminado osain según el punto (5.3.) cada moano se echa en una jicara con
agua y se
dice:
ORUN OLUKALE ADELE NIFA ABIBO
ENU OTA OMI OSHORO IFA LADE
OTOYU FUMI OSHORO WA
Entonces se cuenta ifa (se cuenta por ikarete)
Ver punto 7.1.
Entonces los 5 o los 3, en los dos caso, se restriega por el piso, como si se tratara de un ita y
se echa
en la jicara con agua.
Después va A LA GBA NFO GEDE (nosotros vamos a rcibir encantamiento)
Después van los adele a la atena.
Se ponene en los mejis, padrino, oyubona, abuelo, oshe tura y okana sa.
Esto lleva un suyere.
BOLO BOLO NI BOYE ADELENIFA BABA EJIOGBE ADE YOBA
OTRO: BABA EJIOGBE ADELE ATENA IFA
OTRO: ADELE BABA ATENA IFA ADELE BABA EJIOGBE
NOTA: el suyere que se emplee se lleva hasta oragun, en los otros odu se canta pero sin
mencionarlos.
COMIDILLA
EKU EJA: ADELE NIFA BOBONIBOSHE ADELE NIFA EKU, EJA ORIBAWA
ADELE NIFA
OBI: OBI MAFUN AGBON MAFUN BOBONIBOSHE ORIBAWA ADELENIFA
205
ATARE: ADELENIFA BOBONIBOSHE ORIBAWA ADELENIFA
BEWA BOBONIBOSHE ADELENIFA
ASHE: ADELENIFA ASHE MAFUN ORIBAWA BOBONIBOSHE ATENA IFA ASHE
NIFA
BOBONIBOSHE ADELENIFA
OTRO: BABA EJIOGBE_____________ ASHE NI IFA ATEWANILAYEO IFA
ODARA
En la línea se va poniendo la comidilla que sea y este se lleva hasta oragun.
OTRO: JEKUA IFA, IFA ODARA JEKUA IFA
ADIE A LA ATENA:
1- OLOFIN NIYE OLOFIN NIYE EWEYE OLOFIN NIYE
2- EYE ODODO NILAYE ODODODO NILAYE
EYE ADIE ODU NIYE ODODODO NILAYE
3- BOROLAYE LONILAYE BABA ODU ONILAYE EYE ADIE ADIDILAYE
DIDEDIDE
BABA ODU ONILAYE
4- BABA OKU ONILAYE BABA ODU ONILAYE EYE ADI ADIDILAYE DIDEDIDE
BABA
ODU ONILAYE
5- OLOFIN NI LAYEO DIDE DIDE EYE ODU ODU NILAYE

169
6- EYE ODU NILAYE EYE ODU NILAYE EYE ADIE IFA ODU MEDILOGUN
EYEBALE
BOYE EYE ODU NILAYE
7- BABA IFIOGBE EYE ADIE OLOFIN AHSE IFA ATEWANILAYEO IFA ODARA.
CORO: JEKUA IFA ODARA, JEKUA IFA IFA ODARA
Entonces se le dan las gallinas negra y se le echan las pluams de la cabeza, cantando:
JU JU MOÑANA BABA ODU ADELE NIFA
Para llevara al alawo unyen a la atena:
ALAWO ENIFA ODU YEUN ADELE ETIWA ATENA BEWA
UNYEN: BABA ODU AGBANIBOSHE WO ADELE NIFA JU IMU
OTRO: ADELE BAWAN ASHETO ASHEBO NILAYEO ADELE BAWANI IFA
ODARA
LIMPIAR ATENA CON ENU
INU IFA ENIFAGBA ATENA OLOFIN ALAWO IFA LODE MOYARE
BAILE DE LA ATENA:
PARARLO: ODIDE DIDE ALAWO DIDE, ATENA OLOFIN LAYE
REZO ATENA: (BABA OBARA MEJI)
REZO: BABA KARANSHA KARANSHA, BABA KERENSHE KERENSHE
ADIFAFUN
ABIBO KODAMISILE EDODOMIDO
206
SUYERE (7 Veces)
BERULE BERULE OMALO, ABIBO BERULE BERULE OMALO, ABIBO BERULE
Esto representa los 7 oba orun yorima, que bajan del cielo por mandato de olofin para
llevarse el
alama del awo cuando otoku. Son los 7 principes de la muerte.
SUYERE DE PADRINO Y OYUBONA (padrino delante y oyubona detrás)
BESURE KONKALE ABIBO BESURE KONKALE ABIBO
Enjuáguese atena con odu-ara en la cazuela.
EWE LORUN EWE LORUN ORIRE LAMIWE
EWE LORUN EWE LORUN ORIRE LAMIWE AINA
Se le echa aguardiente, se envuelve y se guarda en folofin.
NOTA: el padrino y oyubona cogen delante y detrás porque ellos son los encargados de
guiar el
recién nacido en ifa por los caminos del mundo.
PADRINO: simboliza ODUDUWA
OYUBONA: simboliza ORUN
Ceremonias de igbodun:
ATEBO: SUYERE DE LLEVAR A LA ATEBO
A WENI ATEBO ONIWA
ENI AYE NI SHANGO ORINIFA
A WENI ATEBO ONIWAYE
Untarse en las manos ori, epo, efun:
ELESE SANWESE NIWEYE IFA
OTONI LAYEO AW4ETO ORIBA WANIFA
Llevar al awo hasta atebo.
SUYERE: IWORI BOFUN ALSWO ARA WEMO FOSHEWE

170
Amagar con la derecha.
REZO: SANWESE MAYIRE AWO ALAGBARA FOSHEWE
CORO: BARA SANWESE ALAGBA ARA FOSHEWE.
Rezo de la cabeza con los ingredientes:
OMI ATEBO IFA LAWAWE ORI ALAWONIFA, EWE ASHENI OSAIN
OMORUNADIE MARIWO ASHE AGBANIBOSHE ORUN AGBANIFA OLOFIN
SUYERE PADRINO: AWEBO AWEBO ORIRE LAMIWE
207
SUYERE OYUBONA: LERE AWEWE AWETONIREO LERI AWEWE AWETONIREO
Y
AWOSES
Suyere de sacar el alawo de atebo: ONIRE LOYEKUN AWO ORILODE.
Suyere de botar el agua sucia de atebo: se amaga 3 veces y se bota en el caño.
OMI ALAWO AWEMO. ATEBO OMISHEPE OMILONA
OMI ALAWO AWEMO. ATEBO OMISHEPE OMILONA
OMI ALAWO AWEMO. ATEBO OMISHEPE OMILONA
NOTA ATEBO: Cuando se trata del primer ifa del awo, lleva una ceremonia especial con
dos adele
del ifa del padrino en el leri. Estos son uno de cada mano y desde que comienza el
juramento de
atemoleta o el de omofa, estos adele estarán presentes en todas las ceremonias que se le
hagan al ifa
del nuevo awo.
Cuando se saca de la sopera, se les canta:
ADELE NIFA ENI MAWA OUNMILA ADELE IFA ENI MAWA
El día del ifá, cuando se está lavando leri del ahijado, se ponen los adeles con los
ingredientes y el
padrino MO-JUBA y después reza:
BABA EJIOGBE OFERI ORUNBOSHE BABA AGBAN IFA
Después canta el suyere: ORI IFA AWERONIRO ORI BAWANI IFA
Después se continúa normal, pero cuando se retira el padrino, saca los dos adeles de los
ingredientes, pues es solo potestad del padrino.
NOTA: esto nace en EJIOGBE, que es donde volvió a renacer ifa. Que es la generación que
nosotros tenemos, con el poder de ODUDUWA y ORUN.
CATULAR, RASPAR E PINTAR:
Depois do banho inicia-se esta cerimônia;
OLUO MAGAYI: apresentar tesoura..
ORI FAFARI, FAFARI OLUO MAGAYI
REZA: LERI OMO OLORDUMARE OKUASHE IRUN ORI MOLUKU MOLUKU AYE
ARINIKA MUKUADA KI ORI TUTO, IRE AIKU, IRE OMA, AWABO AWATO
KAFAI
KUNDAY OLUO MAGAYI IRE AWERE.
SUYERE: GBOGBO WANI SHOWEYE
GBOGBO WANI SHOWEYE
ORUNMILA IFA ASHABA ALABEO
GBOGBO WANI SHOWEYE
OLUO ABE: apresentar navalha

171
208
REZA: ENI ORI, ENI ABE, ERI AWO, ERI AKUATA LERI ERI ASAKALEKE
SUYERE: IFA AGBANI ISURO IBO ERI, ERI ASHEWA DI KOLA
ASHE DI KOLA ODOLOFUN ALABEO ASHEWA DI KOLA.
OTRO: EGAN YO EBO ERI, ERI ASHEWA DI KOLA, ASHE DI KOLA
BABA OLOFIN LOFUN ALABEO ASHEWA DI KOLA.
Os donos de OLUO MAGAYI Y OLUO ABE SÃO:
BABA OSHE MEJI..................... OLUO MAGAYI
BABA IRETE MEJI.................... OLUO ABE
O padrinho deve, por prevenção pintar em cada um, o seu odu de ifa KAKUANADO.
IDE FINITO: se llama OBERI AYO IKUDA. Se reza OGBE FUN
REZA: OGBE FUN FUNLO IDE IKU MAYE MARIWO
IDE MORILEKE IKUKUANI OBERI AYO IKUDA
CANTIGA: ONIDE KOYUDIDE, AYARAWO KOYUDIDE KOYUDIDE AYARAWO
ILE AFEFE OTA, KOYUDIDE KOYUDIDE AYARAWO IDE AFEFE OTO.
ILEKE FINITO: (OWONRIN MEJI)
REZA: IÑAFA FOROLOYU ERE KUTASHO ÑARA ÑARA, ADIFAFUN LUYEGBE
OBI ORUN OLUYEGBE OBI INA OLUYEGBE IKOIDE.
SUYERE: AGANGARA OMO OLORDUMARE
AGANGARA OMO OLORDUMARE
AIKU LOWA OMO OLORDUMARE
AGANGARA OMO OLORDUMARE

116.
OGBEGA:
REZA: BABA LOSHE BATI BOSHE ADENIFA LOUN ADIBA ADIBA
ONI BABALOW, LODAFUN OLUWO DIDE ERU IKOIDAN.
SUYERE: OGBEGAN MOFIFEO AWO, OMO AWO OGBEGAN MOFIFEO AWO.
209
IÑAFA (OGBE YONO)
REZA: INA KOFERU BOYU OSHUPA FURAWA BENI JUN GUN TALUO
ARAUN TARAÑARA JUN ADIFAFUN OLUO YEBE JUN. OLUYEGBE
LOBI ARUN JUN ETC. OKOLOYEYE ILEKE LOYEYE ILEKE LOYEYE
JUN ILUYEGBE ELEGBE ORUNMILA UNFEKKUN SHEWE SHONU UMBARI
KOGOFA.
CANTIGA: (Guillermo Castro)
OLUYEGBE ILEKE, OLUYEGBE ILEKE, OLUYEGBE AFERNASHO
OLUYEGBE ILEKE, ILEKE AWO, KEKE OMA, ILEKE ARIKU BABAWA
CANTIGA:(Miguel Febles)
OLUYEGBE ILEKE, OLUYEGBE ILEKEDO
OBINAKU KUANASHO, OLUYEGBE ILEKEO
CANTIGA: (Tata Gaitan)
OLUYEGBE ILEKE, OLUYEGBE ILEKE
OLUYEGBE ARIKU KUANI KUANASHO OLUYEGBE ILEKEOO
IROFA Y UKERE:
REZA: IROFA BOROKI BOROKI, IRU BOYA BOROYA

172
ORUNMILA DUMI AKU SHON SHON UMBATI AKOFA TOTOMIO
OLOWASHE WERIRE
CANTIGA: IRUN ALABOSHE BIBIRE. IRUN LAFIKAYE ERIO IRUN
ATEFA:
CANTIGA para sentar o alawo:
ALAWO AWATE ONIFAO YOKO EYITE ALAWO UNTEFA
Cantiga para colocar AÑARI: (roupa)
AWO ÑARI IFA ODARA ALAWO AWO NARI ENIFA ODU
Cuando sai o Odu:
ODU ALAYENIFA WAWA. ALAWO BI OLOFIN WAWAO
Se está IRE ou OSOBO (ibi), se canta:
cantiga IRE: IRE IRE ATEFA IRE. ALAWO YOBA ISHE ENIFA OKUDO
OLOFIN ODU ORIREO
cantiga OSOBO: ATEFA TIBI TIRE. ALAWO YIOO ENIFA OLOFIN
Preparar PIRIGAY:
Se deberá medir el PIRIGAY. Esto es del odu otura niko. Si hay un awo con este odu, es el
que
debe hacer esta ceremonia.
REZA: OTURA NIKO AWO IRE NIFA. ODINWAN AWO SHOGORO IKU.
210
SUYERE: TOOTO LAGBEDE LAWO ALAWO ASHUNMAN
REZA ENRROLAR EL PIRIGAY: OTURA NIKO EBO IBIN ENIFA ÑAÑAÑI
Los suyeres del abaile son los mismos de la atena.
Doblar EBO IBIN: EBO IBIN ASHEWA OTA EWA
AGBORAN ISHE IKU AWO NOBOSHE
Después de este, vienen la MATANZA y después IBULOJA.
MATANÇA: o primeiro passo é dar-se obi aos guerreiros e a Orunmila: na matança para
Orunmila, a apetibi, se é a mãe, segura a corda da cabra e sai dançando com com ela e leva
duas galinhas nas costas e canta:
OBIMA SHUN BAILELE, OBIMA OSHUN BAILELE OSHUN IFA SIBO EURE
OBIMA
SHUN BAILELE YEYEO APETEBI SIBA SIBO LA EURE.
Todos tocam a cabeça da cabra, e cantam:
PAIRO PAIRO IKU OFO RI BUYEMA
Com este canto a apetivi leva a cabra e as galinhas para a porta do igbodun. Desde o
momento em que a cabra entra no quarto, na porta, até o momento em que é ajoelhada em
frente a Orunmila se canta:
ORUNMILA EKUN ENIWA MAWAREMI EYE NI OBA MAWAREMI IFA
ERAN ORI OBA IFA MAWAREMI ADIE NI OWA MAWAREMI IFA.
Depois deste canto se dá obi a orunmila e se sacrifica. Quando a cabra está com filhote na
barriga, se põe o mesmo num prato com: banha de orì, efun e se apresenta a Orunmila e se
canta:
MORI MORI MOÑAÑA KI LOBI OMO OBATO
NOTA: quando o padrinho já deu 8 cabras ao seu Ifa, não deve deixar o ejé de um dia para
o outro dentro do seu ifa, para que não tenha problemas de saúde. O ejé é recolhido, para
fazer banho para o padrinho, com as ervas do seu odu e aguardente.
Después que se limpia orunmila, se pone en el folofin del lado derecho, cantando:

173
Cantiga : ORUNMILA WAYUMI LERO IFA, OSI LORUN AWO TEMINIYOKO TIFA
OSI LORUN AWO TEMINIYOKO BABA.
Cuando en un atefa sle iroso meji en el cuarto del vaivén de dentro del cuarto, todos los
awoses
deben agarrar la soga.
CERIMONIA DE ILE IBU(leito do rio) (nasce em irete wan wan- irete owonrin)
Quando sai da casa
CANTIGA : BI ADE BI OLONA, BI ADE ALAWO IBULOSA
Quando chega ao rio, enquanto camiha
211
cantiga: SHON SHON NILAYE ENIFA
AWO ABEREKUSA OMONIFA
Quando chega na margem
cantiga: IYA MAYEKUN IYA MAYEBELONA IYA EBEWA LORUN ODONIBOSHE
IRETE WAN WAN ASHEBO ASHETO OKUOO AWO ASHE ARA AWO ODARA
Ajoelhar-se n margem do rio, fechar os olhos e Se arrodilla a la orilla, cierra los ojos y se
ameaça três (faz que vai, mas não vai) vezes, e na terceira pega-se uma pedra do fundo do
leito do rio ( ILEIBU)
cantiga:
OTA NI LEGUN, OTANI IBULOSA
OTA NI LEGUN, OTANI IBULOSA
OTA NI LEGUN, OTANI IBULOSA

117.
Então com o ota se lava a cabeça cantando:
cantiga: ASHEBO ASHETO ONIRE LAMIWO
Se abre o KUTU e o EBO IBIN vai dentro do KUTU. El ota y el alawo fuera del KUTU,
se coge
una paloma y se le da sangre al EBO y a ota.
Cantiga :AWEBO AWBOSHE EYELE NI OTA NI EWE BORA.
A cabeça da pomba vai para o buraco, com o ebo ibin. Com o otá se tapa o buraco,
empurrando a terra com o mesmo, e depois se entrega o otá ao alawo. O corpo da pomba,
com o ebó do atefá, e as roupas se La cabeza de la paloma va dentro del KUTU con el EBO
IBIN. Con el ota se tapa el kutu, echando
la tierra y se le entrega el ota al alawo. El cuerpo de la paloma con el ebo del atefa y la ropa
se tira a
enigbe.
cantiga:
ORUBOSHE EBO LELL NI LONA, EBO UNLO ILE
ORUBOSHE EBO LELE NI LONA.
Coloca-se mel no rio , e o omieró e se dá obi rezando:
REZA:
IRETE WAN WAN AGBA OLOFIN AGBANIRE AWO LERI AWO NIRE BABA
LOMU ORI
AWO MORURA IFA ODARA OLOFIN ODARA KUARADO ODANIRE ODA OBA
NIRE

174
IRETE WAN WAN OBANIFA AKUELE ODIFA AMONSU AMORO OBANI AWO
OBANI
SHANGO LERI LAMIWE.
Depois, vai saindo do rio e cantando:
OMOBAMI MODA OMO BAMI MODA AWO ENIFA
AWO UMBO ILE UN OTA UMBEBORA.
Ao chegar em casa se canta na porta:
cantiga:
AWA YURE AWA BURE KI AWO KIFUN KE UMBO
AWA YURE AWA BURE KI AWO KIFUN KE UMBO AWO
212
aquele que está aguardando na porta da casa canta:
cantiga:
AWAYURE AWA BURE OMO AWO KE USORO
AWAYURE AWA BURE OMO AWO KE USORO
Em frente a porta aberta todos ajoelham-se e apresentam o ota de ibulosa e cantam:
AWO ABURE AWA YURE ENI OTA ÑAÑARE AWO
AWO ABURE AWA YURE ENI OTA ÑAÑARE AWO
Depois se dá obi :
OBI BABORU OLORUN, BABARI ODO IBULOSA BI AYE BI OLONA
UMBO AYALA ENI BOFUN, BABAMI BODUN BARA NILEKUN
OLOFIN BABANI SHANGO BABANI OLOFIN TIÑOFAN
OBANI BOSHE OBI BABA LELEKUN ONI BAWA LOFIN
ESHILEKUN KONIFETUN
ESHILEKUN KONIFETUN
ESHILEKUN KONIFETUN
Pintura
CANTIGA: AWO MOLAÑO MOLABO KI AWO KIFUN KE UMBO
Quando se está dentro de casa se entrega o otá para a madrinha e esta o apresenta a
Orunmila e canta:
ORUNMILA YEO OTANI BEWA OTA ENIWA
AWO MOLAÑO MOLABO ENIFA GBOGBO AWO NI BORUN ATEFA
OTA ENIFA ORIBAWA.
A água que se trouxe do rio é para a cerimônia do meio e do quarto dia.
Depois se presenteiam os odus com as galinhas.
CANTIGA : MOLOWO ODU IFA ODARA, AWO OLOFIN ADIE KAYEUN
Os restos das galinhas dos odus se leva, depois dos itans para enterrar na mata ( nos pés da
sumaúma). Se canta:
ADI AWOYEUN AWO MAYEJUN IFA ODARA
AWO YEUN AWO MAYEJUN AWO ENIFA IFA ODARA
Quando todos se retiram do ifa, Se canta:
ORUNMILA WEKE IRE IRE LOYE AWO AYE AWO
ARUNMILA WEKE IRE IRE LOYE AWO AYE AWO
AYEDO GBOGBO AWO OBORIBOSHE IRE IRE LOYE
AWO AYEDO ORUNMILA WEILE.
NOTA: na verdade o encarregado de levar o alawo ao rio é o awo ( filho de) irete wan wan.
Os awos ogbe ate, ogbe irosun, oyeku bika, okaran yeku, não devem nunca levar o alawo

175
ao rio pois se prejudicam. Para levar o alawo ao rio a madrinha, depois que da um obi, se
vira de costas para o rio e sacrificando um pinto faz seus pedidos. Para levar o alawo ao rio
tem que ter kakuanado num atefá em que o alawo seja otura niko, se não tiver awo irete
wan wan só a madrinha pode levá-lo ao rio.
BABA MAYELE IKU AWO ASHE MAFITAN OLORUN
ONIRE ONIRE KUARADO ALADO.
O pinto é sacrificado e jogado no rio
Quando o atefá é de irete wan wan, quem tem que levar ao rio é a madrinha nunca outro
awo pode levar irete wan wan, na hora de dar obi na hora do rio. As pombas que são dadas
ao buraco no rio são três: uma pelo alawo, outra pelo padrinho e uma pela madrinha.
NOTA. Quando a madrinha for irete wan wan, não pode levá-lo ao rio. Então, tem que
levá-lo outro awo que tenha kakuanado, porém como requisito deverá ter oduduwa. A
pedra que se apanha no rio representa iya mayekun, que é a mulher de baba agboniregun,
que são os pais de oyeku orun, que por sua vez os pais de yanya orun, que por sua vez são
os pais de Ela ou seja ORUNMILA.
Na pedra se encontra a memória ancestral de todos os ifas que houve na terra, quer dizerde
todas as épocas vividas por ifa em todas as civilizações que antecederam a nossa.
OTA OMO BABEKUN IFA: esta é a pedra que o alawo recolhe no rio. No ato de recolhe-la
nasce o odu irete owonrin, porém quem a colocou no rio foi ajapá ( tartaruga), nos odus odi
ka e ika di. O alawo deve fazer uma cerimônia com esta pedra durante os primeiros 7 anos,
com a pedra e uma tigela com água de rio e orvalho.

118.

Quando o alawo se levanta às 4 horas da manhã e saúda Orunmila, egun, orixá, pegará a
pedra. Quando o dia termina coloca-a numa tigela com água de rio e orvalho. Pegará com a
mão direita e a apresentará a frente, molhada com o conteúdo da tigela e e diz;
REZA:
OTA OMA BEBEKUN IFA IYA MAKEKUN OLOFIN OLUWA OLORU, OSUN OMA
OYUBA
ORUN LOWO ORIRE AKUERE IFA OTORI KUE ORI LELEYO AWO ERI ODARA
INTORI
(nome do odu) e se reza o odu do awo.
Depois se torna a molhar a pedra e passa-se pelos olhos dizendo:
OTA OMA BEBEKUN IFA OTA OLULOYE SHANGO, ELETIMO OYU ERI AWO
ASIWAYO
ORUN LAYEO.
Por último, se torna a molhar e passa-se na nuca ( IPAKO), dizendo:
OTA OMA BEBEKUN IFA ORUN IPAKO, BABA LOLA OBONI OLOGUN
ALAYUBA
ORUN YANYA IKU YEREKUN OMAYORI IFA.
Então coloca-se a pedra no assentamento de orunmila, reza-se, come se obi e atare, depois
toma-se mete la piedra dentro de orunmila, le reza y come kola y ataré, depois bebe-se a
água da tigela e canta-se:
214

176
OMI ORI BABA JUNIMU, LELKUN AGBANI BOSHE, BAB ORI LAYE OLOFIN,
BABA
YOUN YOMI, IFA LAYENI ORUN.
NOTA. Durante os próximos 3 anos o awo deve dar 2 galinhas pretas para o seu ifa a cada
41 dias e Durante los próximos 3 años el awo debe darle a su ifa 2 gallinas negras cada 41
días y las
cabezas y el mechón de pelo se lleva para el río con una ceremonia, que explicamos aparte
para que
IRE OMA ORI LAYE.
OJO MEJI ATEFA IFA (dia do meio)
Se cozinham 2 a 4 galinhas que se deram a orunmila no primeiro dia . se assam as pernas
esquerdas das cabras que se deram a ifa. As galinhas inteiras com seus axés e se põem
juntamente com as pernas de cabra diante de orunmila, com os seguintes adimus:
EKUARO, EKURU, OLELE, AKARAJÉ, AGUIDI, EKO, AMALA, ISHU, CALDO DE
AILA, OSHINSHIN, ARROZ AMARELO.
El ifa del padrino estará sumergido en agua limpia de río o en saraeko. Se tienen 3
papelitos, cada
uno con: hoja de malanga, 3 centavos, juti ay pescado ahumado, maíz tostado. Se le da coco
a
orunmila y se le presentan las gallinas, diciendo:
SEGUERE IREGUN EPO KODUN
(Tenga su comida, está rica, tiene IYO KODUN de todas las sazones.)
ALAS APATA DUMI KOMAGUN (Que tenga los brazos fuertes)
CORAZON ARAYE KUMO OKAN LOWONU (El mundo no puede tumbar mi corazón)
CABEZA LERI KINDI EBO (Que vea lo que hacen las patas)
PATAS KINTELE EBO KINTELE (Pise con descanso y salud)
RABADILLA KIRINDIYOKO (Tenga nalga con que sentarás)
MOYEA E HIGADO ASHETO ASHEBO (Todo sea resuelto)
PEZCUEZO ARAYE KOMA LA ASHE LENUMI (Que el mundo no me quiete el ashe ni
la virtud de mi boca).
Entonces se comienza a llamar a cada ikin:
1. ADELE OKAN KINSHERU IFA______ LERI ADIE IFA BAWA
IFA META AYE ADELE OKAN____ AKASHE MORI EBO AKASHA MORI EBO
EBO KASHADA_____ (Se echan las cabezas de las gallinas)
2. ADELE MEJI KINSHERO IFA_____OKAN ADIE IFA MAWELE LORUN
ADELE MEJI AKASH MORI EBO_____AKASHA MORI EBO AKASHADA
(Se echan los corazones de las gallinas)
3. ADELE META KINSHERU IFA ARUN BAYE META ADELE NIFA ADELE META
AKASADA MORI EBOAKASHADA MORI EBO KASHADA
(Se echan las mollejas)
4. ADELE MERIN KINSHERU IFA GBOGBO AYE ADELE MERIN
AKASHA MORI EBO AKASHA, MORI EBO KASHADA
(se echan los pezcuezos)
5. ADELE MEFA KINSHERU IFA MAWA YENI TENUYEN ADELE ORUNMILA.
215
ADELE MARUN AKASHADA MORI EBO AKASHADA MORI EBO AKASHADA
(se echan los higados)

177
6. ADELE MEFA KINSHERU IFA ADELE MEFA UNYENI AGBADA YEBI
IFA MEFA KINSHERU ORUNMILA AWO ELERIPIN ADELE MEFA
AKASHA MORI EBO AKASHA MORI EBO KASHADA
(se echan pedazos de pechugas)
7. ADELE MEYE KINSHERU IFA MAWAYE NIFA OGUE NILORUN
NI OTUN NI OSIN MAYE IBU ADELE MEYE
AKASHA MORI EBO AKASHA MORI EBO KASHADAS.
(se echan pedazos de pechugas).
8. ADELE MEYO KINSHERU IFA GBOGBO AYE TOTOWAYE
IFA AWO LORUN AYE YOGUN AYE YAMAYO ADELE MEYO
AKASHA MORI EBO AKASHA MORI EBO KASHADA.
(se echan los lomos)
9. ADELE MESAN KINSHERU IFA OMO AYE NIFA EÑIO ADIE WAYENI IFA
ADELE MESAN AKASHA MORI EBO AKASHA MORI EBO KASHADA.
(se echa huevo de gallina)
10. ADELE MEWA KINSHERU IFA AUN NILE ORUN OBAYINILE OMONIFA
AGBAYE BEIFA ADELE MEWA. AKASHA MORI EBO AKASHA MORI EBO
EBO KASHADA (se echa la huevera madre)
11. ADELE MIKANLA KINSHERU IFA OSHEBEIFA MORI EBO OKANLA.
YEYENI YEYEYE ADELE MEWA. AKASHA MORI EBO AKASHA MORI EBO
EBO KASHADA (se echa la huevera madre)
12. ADELE MEYILA KINSHERU IFA BARALAYE IFA ODARA BALAYE OLORUN
ADELE MEYILA AKASHA MORI EBO AKASHA MORI EBO EBO KASHADA.
(Se echa eko)
13. ADELE METANLA KINSHERU IFA BALOWA YANIFA OYEYE NILE
ADELE METANLA AKASHA MORI EBO AKASHA MORI EBO EBO KASHADA
(se echa oshinshin)
14. ADELE MERILAN KINSHERU IFA TOTOLO YORUN IFA TOTOLO YURUN IFA
ARA ONU IBASHE OLORDUMARE ADELE MERINLA AKASHA MORI EBO
AKASHA MORI EBO EBO KASHADA. (se echa arroz)
15. ADELE MARUNLA KINSHERU IFA MARUN AKASHA LAYE MOWAYE
TOKOYEBE OSHEWA OTAWA YENI IFA ONIRE ADELE MARUNLA
AKASHA MORI EBO AKASHA MORI EBO EBO KASHADA
(se echa harina)
16. ADELE MEDILOGUN KINSHERU IFA MEYERIFA MEDILOGUN MORI EBO
216
TONENI IFA IFA WAROSHE AWO BAWA TOUN WAWA YOTE UNWA ILE
AWO MATERE AWO OBARA ADLE MEDILOGUN
AKASHA MORI EBO AKASHA MORI EBO EBO KASHADA.
(se echan bollitos de carita)
A los papelitos se le echan carne de las gallinas y de las diferentes comidas del santo que
hay puesta
y se canta:
SUYERE: IFA RAMI BONI BOSHEBO ELEGBA BONI BOSHEBO ADELE
BONI BOSHEBO
Se pasa a echar en el ifa del padrino la pierna izquierda de la chiva y de las gallinas, y se
canta

178
ADEKUNLALA LAL ERUN
ADEKUNLALA LAL ERUN
YAWA NIFA ORUNMILA MOSHEWAO
ADEKUNLALA LAL ERUN
Sale un awo con los papelitos y va cantando:
BABA BONISHE ERIYE ELEGBA BONIBOSHE ERIYE ERIYE
ESHU ODARA BONIBOSHE ERIYE ERIYE
El coro que se queda canta:
BERENIYE ESHUNI MEWAO ESHU AGBA TETE
El awo que lleva los papelitos reza en la puerta y en las 4 esquinas.
REZO PUERTA: AWO ESHU NILE ESHU ODARA IKU UNLO ETE
REZO ESZ. IZQ: ESHU NAYEKU NIWE MOWANILE ESHU ODARA
REZO OTRA ESQ: ESHU OTA NI IKU OTANI ARUN ETE. ESHU BANIRE
AWO OTA YEISI
REZO OTRA ESQ: BARALA YEBI AWO TENEYI OWI ELEGBA MOYEKUN OBI
UNYEN TINGUE ELEGBA.
REZO OTRA ESQ: ERITA META METANILAYE ESHU OWO BOYEYIKU EGUN
MALA WALODE ELEGBA OPARA.
El awo que salió va echando los papelitos en cada posición, rezando, y entre posición,
rezando, y
entre psoción canta su suyere. Cuando entra en la casa, canta:
BABA BONI BOSHE ERIEYE ERIEYE ELEGBA BONI BOSHE
ERIYE ERIYE ESHU ODARA BONI BOSHE ERIYE ERIYE
Se le contesta: BAREYE LAYEO ESHU AWA TETETE ERIYE ERIYE
Se le entrega un jio-jio, tocando la frente de todos los awoses y se le da a Elegba. Un awo
saldrá a la
puerta de igbodun con una pechuga de gallina y un pedazo de eko y le dará a probar a las
mujeres y
a todos los hombres.
217
NOTA: la comida del cuarto los awoses la comen con las manos. Este el el ire más grande
de ifá. Si
el ifa es iwori bosa, se pondrá una palangana con agua frente a la estera de orunmila y antes
de
comenzar, se lavarán las manos todos los awoses.
Si el ifa es iroso ate, cuando se llevan los restos de la comida al río, se llevan los 16 ekos y
cuando
se echan, uno a uno, se canta:
AKASHA MORI EBO, AKASHA MORI EBO, AWO YEUN MAWAYE EBO
KASHADA
AKASHA MORI EBO, AKASHA MORI EBO, ADELE NIFA MAWAYE EBO
KASHADA
AKASHA MORI EBO, AKASHA MORI EBO, ORUNMILA MAWAYE EBO
KASHADA
Después se le da una gallina al río. Antes, se limpia con ella cuando la está dando canta:
EYE ADIE MAYEJUN ADIE ILE IBU JUN IMU
La gallina va al rçio y el awo se hace kobori con obi omi tuto cuando llega a la casa.

179
IYOMI ITA ATEFA:
Se le da coco a egun y se le hace a todo el mundo sarayeye con una paloma.
SARAYEYE IKU EGUN BERELEKUN LOMA
Se matará la paloma a egun.
EYE EYE EYELE NILEO OBA IKU MASAWA LELE
EGUN EYE EYELE EYE
NANGAREO:
Cuando se trata del primer ifa que hace el awo se el dan 4 palos más al añari del nangareo.
REZO: OBALAWO ADDIMA ADDIMA NAGARE OBA AWO, OMO NI OLOFIN
SHANGO
OBAYE OMOLORUN, ELUFINA EKO NITIDOLAYE NILE KEKUN LOBA OLORUN
LABOSUDAYE ASHE OLORUN KOKOIBERE OBAYE OLOFIN MODURE AYAWA
AKARE
MASLA ABAKOSO KISIEKO OLUO AGAYU ABAÑA ONIFA OLORUN ELUFINA
NAGARE.
SUYERE cuando se dan las palomas:
EYE EYELE OBALAWO ONI SHANGO EYELE OBAYERE
AWO ÑARI ELUFINA EKO NANGARE NANGARE ONI SHANGO
SHANGO EYELE OBAYERE NGARE NANGARE
Las palomas se dejan en los cuatro puntos de la arena con una vela encendida.
Cuando el ifa es otura meji se hace un círuclo en la rena de frijoles carita salcochados y no
se da
paloma.
REZO DEL NANGAREO DE OTURA MEJI
218
ALAFIA BURUKU, OLORUN KOKOIBERE ABANYIKI SUMAJANA SALA
MALEKUN
MALEKUN SALAN AREMU SEDA ITANA MEDIANA AKANA BODA KUPA
UMBELEYO
MODUNDUN BOLOYO KAKAFEINA MEFOYO OWO PIPO OSATU OMA OLONU
OBI
OTO OMA OLONU OKOBISISA BESEI MILAY BEBEWA OLORUN NANGARE.
Después del coco al NANGAREO, se empieza el canto:
1. NANGARE NAGARE NANGAREO
2. AYAITO EBOLONU
3. KAKASENA MOFOYU
4. AGBA MOLYU
5. KAKAFETU MOLORUN
6. MAYA MAYA MOFOYU NANGAREO
7. ADISOTO OMOLORUN
8. OLOFIN LOYIKI
9. OLOFIN LAWADO
10. AGOKORIKO LAGBEO
11. ARERE AREREO
12. ERIKIN OMOLORUN
13. DENGUE IMALE
14. OLOYO OBAYERE

180
15. ODI KALETU OMOLORUN
16. ODI KALETU OMOLORUN
17. ARIKINA MOFOYU
18. OYOLORUN LAGBADO
19. LADANI OLORUN MOFOYU
20. OMALONU IMALE
21. INA TUTU BELAYE
Después se hace una rueda y se canta:
BARIKA BARIKA BARIKA IMALE
ODUPUE ENI ADO ELUPE ELUNDE IMALE
Después, para poner el paño rojo:
ASHO OLORUN KOMAYA
ASHO OLORUN KOMAYA
ALAFI TETEKUN IFA
ASHO OLORUN KOMAYA
Para tapar con la canasta:
SUYERE:
AWAN WA WANASHE IMALE
AWAN WA WANASHE OLORUN
AWAN WA WANASHESHANGO ENIFA OLORDUMARE
NOTA: SHANGO descubrió el NANGAREO en OTURA MEJI en la tierra IMALE y lo
dio a
conocer en la religión Yoruba en el odu baba odi meji.
219
Después del nangareo se le dará cooc a los guerrerros y a ORUNMILA y se vestirá la estera
cone l
siguiente suyere:
ATEWA ASHO ABENILAYE
Antes de vestir la estera y ponerla, se toma el UKERE y se dice:
UKERE OTARI BAWA ENI IFA ORUNMILA ONI LAYE
Se limpia la estera y se limpia el awo y entonces es que se viste conel suyere de arriba.
Ya preparado todo se procede a entregarlo el opon ifa (el tablero) y el okpuele. El okpuele
se pone
redeando el tablero, marcando baba ejiogbe.
SUYERE PARA ENTREGAR EL TABLERO:
ATE BABA KOLORI OPON IFA KOLONI ENI KOLEGUE ORI OPON IFA
ATE TETE ORI ENI BAYI IFA BAYE ORI ERIN ENI IFA ATEFA
SUYERE PARA ENTREGAR EL OKPUELE:
OKPUELEL ITA ORI ENIFA
ADELE BOBASHE OBONIFA
Antes de cualquier ita, se echa ifa en agua y se cuenta diciendo:
OSUN MAWA ADELE NIFA ARUN OSHE 5
OSUN MAWA ADELE NIFA EWA ORA 5
OSUN MAWA OSUN BAWAMI ADELE NIFA ITA OGUNDA 3
OSUN MAWA ADELE NIFA OSUN BAWAMI ADELE NIFA EYIRETE 2
OSUN MAWA ADELE NIFA OSUN BAWAMI ADELE NIFA MEDILOGUN 1
ADELE MARUN KINSHENIFA (5 Testigos)

181
Se echan odos en la jicara, con omi, y se lavan las manos, la cara y se debe. Se pone en el
tablero y
se tapa ifá. Dentro de la estera se pone a osun y se canta:
BABA OSUN LADIDE
BABA OSUN LADIDE
ITA NI AWO KAYEWO ENIFA
BABA OSUN LADIDE
Para ATEFAR hay que sacar del agua a ifa. Pasándose una seca. Esto se coge uno a uno, se
mete en
la boca y se dice:
1. ADELE BAWANI IFA OKANSHONSHON ITA AGBANI BORUN LAYEO
220
2. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE MEJI OBANI BOSHE
3. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE META ORIBAWA O
4. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE MERIN AGBANI BORUN
BAWAO KASHNI IFA
5. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE MARUN AGBANI IFA
OKUN
MAWA ENI MARUN INI FA
6. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE NEFA BELEKUN MAWA
ENI
IFA ORUN BOSHE
7. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE MEYE MAWA NILORUN
ORUN
BOSHE
8. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE MAYO SHONSHON BARA
KALEKUN SANANI ORUN
9. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE MEWA ENI BAWA
ORISAYE
ADELE OLORUN NI BAWO LEKUN
YEUN ORUMALE
10. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE MEWA ENI BAWA
ORISAYE
MAKELEKUN ENI ORUN
AGBANI ORUN LELE LALA
JEKUA YEBILAYE
11. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE MOKANLA ORI BAWANI
BOSHE ORUN BAWANI
BOSHE ORI ORUMALE
SAWANI IFA BOSHE ORTOSHA
12. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE EYILA BEBELEKUN
ORUN
BEBELEKUN ORUNMILA BE
LEKUN IFA ABANI BOSHE
13. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE METANLA LEKUN LEKUN
BABA ORUN LAYE OPOLOPO
BABA KERERE ENI IFA

182
BELEKUN NI BOSHE IFA
14. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE MERINLA EWA NI ORUN
BORUN ORUMALE ORUN
KORUN ORUMALE BBANI
EWA NI ROSHE OLORUN
15. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE MARUNLA EWE LEKUN
LEKUN ORISHA AYEO EWE
LEKUN BABA ORIBAWA
ADELE NIFA
16. ADELE BAWANI IFA ADELE BAWANI ITA ADELE MEDILOGUN BAWA ENI
LEKUN
ENIFA MEDILOGUN IFA BABA ORI ENIFA AWO ATEPO TEFA AGBANI IFA
LELEKUN ENIFA OLORUN TEFA ORUNMILA ÑAÑARI IFA ELERIPIN ENI OPE
ENI
OPE IFA.
NOTA: cuando se termina de sacar el adele numero 12 se canta el siguiente suyere:
BEBELEWAO BEBELEWAO ORI BEBELEWAO ORI SHANGO
Después, cuando termina de sacar el adele numero 14, se canta:
BAREGUN BAWA ENI IFA
BAREGUN BAWA ENI IFA
221
SHEWERE SHEWERE NI OTO OTA OTA
SHEWERE SHEWERE NI OTO OTA OTA
Se saca una piedra de la sopera y se echa en la jicara, donse se están contando los ikines y
se sigue
cantando:
ABEREKUN LOWA BOKI IFA IFA ABEREKUN MAWA OTA.
Cuando se termina de sacar el adele número 16, se canta el siguiente suyere:
ORI LAYEO IFA ADELE MAWA ENI OSUN ADELE NILORUN OSUN ADELE
MAWA ENI
Los ikines que quedan se presignan con ellos y se echan en la jicara seca y se canta:
ADELE NI LORUN ADELE MAWA ENI
OSUN ADELE NILORUN OSUN ADELE BAWA ENI
Después se echa iyefa en el tablero y se prosigue:
Para safar orunmila ver capítulo 7.
Cuando se va a comenzar ATEFAR se reza:
OTORI BAWANI ODU NI LOFUN, OPON AGBANI LOWO ENI IFA
A1 ATEFAR, ai queda uno se dice: OKAN SHONSHON ORUN BAWA ENIFA
A1 ATEFAR, si quedan dos se dice: OBANI BOSHE OTORUN NIFA LOPON
ADELE NIFA MEJI ENI BAWA ENI IFA
Cuando Se obtienen la primera letra, se lleva ifa a la cara y se dice:
OYU BAWANI IFA OFETILE BAWANI IFA
Después se procede al KASHIORO. De los cuatro papelitos se le pone a ELEGBA uno. El
más
grande lleva un jio-jio, que se le da y un eñi adie. Con este es el que se limpan todos y se
bota para
la calle.

183
Temprano en la mañana, el awo se limpia con el KASHEORO delante de elegba y después
se lleva
para el tablero.
REZO DEL KASHEORO
EBO KASHEORO EBO ITA, IYA IYANLA ENI BABALAWO KASHEORO
OLORDUMARE EBO LAGUEMI EBO IFA KASHEORO
Después de rezado es que se le echa el ashe y agua.
REZO: KASHEORO ENIFA ASHE ONI BABALAWO IYA IYANLA
222
REZO: OMI LEKOKO TITIEDO (para el agua)
Entonces se limpian los awoses con elsuyere: EBO KAFELERI KASHU
Con el cuarto papelito se marca OJUANI SHOBE y se reza. Después se limpia con el
suyere: ORI
IKA ESHU ALA BORI.
Con este último se limpian todo el muno y va para la calle. Parte izquierda.
Después se procede a sacar el ire u osobo.
Cuando se pregunta ire se dice: ORUNMILA IFA IRE_______ AGBANI BOSHE
Cuando se pregunta osobo: ORUNMILA IFA ONIRE________ AGBANI BOSHE
NOTA: cuando se va atefar, después de decir IFAREO OLUO, se debe decir:
ASHE BELOGUN OLUWO IFA GUEGUE Coro: AGBALANIFA ORUNMILA
AGBANIBOSHE
ASHE BELOGUN OYUBONA IFA GUEGUE Coro: AGBALANIFA ORUNMILA
AGBANIBOSHE
ASHE BELOGUN GBOGBO IFA GUEGUE coro: AGBALANIFA ORUNMILA
AGBANIBOSHE
IYO NI MERIN (el cuarto día de la consagración)
Con el agua del río se lava la cabeza y se canta:
SUYERE: ENI OLORUN LANWE TEFA NI ODARA
LANWE AWO MARI EYUBE LERI
Esto se hace presentado el alawo al sol ( OLORUN)
Comida de OLOFIN:
Se hace OBIRIKITI (círculo) con cascarilla y manteca de cacao, en el medo de igbodun
frente a
folofin y se pintan dentro los mejis.
Si el ifá es de iroso umbo, el obirikiti, además de cascarilla y manteca de caco, lleva un
osun de
irawo de los cuatro colores. Se lleva a olofin para allí, cantando:
OFOYUN BOGDUN ORIREO
OFOYUN BOGDUN ORIREO
AWO OMA FUYU BOGDUN ENIFA
OFOYUN BOGDUN ORIREO
Después de puesto se procede a llamarlo, rezando:
BABA FOLOFIN BABA FOGBAE ODUPUE AYABA OLORUN
BABA FOLOFIN BABA YIYOKO AYABA OLORN IBA LERI OBA
223
Después se le da coco dándole cuenta, buscando IRE u OSOBO, y sacando ODU.

184
Después los awoses cogen palomas blancas arrodillados y se le presentan a olofin y a la
tierra,
cantando:
BEYI SHIREO BEYI SHIREO BEYI LERI OMO IFA (LOS MEJIS)
Después se canta:
EMI TEMBELERE EKUN
EMI TEMBELERE EKUN
BABA EJIOGBE IFA ABEOTITI
EMI TEMBELERE EKUN (Los mejis)
Después la matanza:
OLOFIN NIYE, OLOFRIN NIYE EWEYE OLOFIN NIYE
OLOFIN NILAYEO, OLOFIN NILAYEO DIDE DIDE EYE ODU ODU NILAYE
BOROLAYE
LONI AYE, BOROLAYE LONI AYE, EYE EYELE ODU NIYE BOROLAYE
LONIAYE.
Después se cubre con plumas, cantando:
IÑA IÑA ABOKO EYELE KUNFELE
Entonces se le echa agua:
TUTU TUTU TUTU NENE INANKIYO AKUAERI
ENIKIKO ALADE ODU INANKIYO LASHE ORISHA
Se le encienden 16 velas.
ODOLOFUN TIANA MAYAWAO ODOLOFUN
BABA EJIOGBE ODUN IFA (los mejis)
Después se pregunta otan utilizando el pan (akara)
Las palomas, se pregunta como las quiere.
a) enterradas, pueden ser enteras o abiertas.
b) Cocinadas, par comerlas los awoses.
Después se limpia a olofin con las plumas y se canta:
IFA ODARA EMI ODARA MOYUKAYO MAMA ÑANQUEREPO (Los mejis)
Se ponen alrededor de olofin los platos.
Dos platos de coco, 2 de pan, 2 con las cabezas, 1 con los mondogos, 1 con los iñales, 1 con
manteca de cacao.
224
Encima de olofin, el plato con los iñales, ori, efun.
Cuando se terminan las velas, todo se recoge y se lleva al kutu y se canta:
AGBA INLE OLOFIN OLOFIN MOAYEUN IKAWAYIR
Caundo hay que darle INA (candela) al kutu con las palomas, se canta:
SHANGO AINA EYELE OLOFIN BOSHEBO AINA OLORUN BOSHEBO.
El agua para apagar esa candela se canta:
GBOGBO ORISHA GBOGBO OMI OLORUN
GBOGBO OMI ALABA GBOGBO OMI OLOFIN.
Después cuando todos se retiran, se reza:
REZO:
MODUPUE BABAMI MODUPUE MODUPUE FOBAE OLOFIN
AYABI ORE OKO IKO SRA AWO AGOLONA BABAMI
MODUPUE FOBAE AWALODE.
AWO ENIRE ENIFA OLOFIN MODUPUE FOBAE IRE LAYEO.

185
NOTA: las palomas de odu se llaman EYELE ELODE EFUN ODU.
La mesa de ita se pueden cantar siete cantos solamente. Cuando los babalawos se han
sentado en la
mesa, se canta:
Entonces, antes de servir la APETEVI los alimentos, se le canta a la entrada de cada fuente:
1. AGBAYE IFA IFA IFANILAYE APETEBI MAFUN AKARA PAN
2. AGBAYE IFA IFA IFANILAYE APETEBI MAFUN IRES ARROZ
3. AGBAYE IFA IFA IFANILAYE APETEBI MAFUN ERAN CARNES
4. AGBAYE IFA IFA IFANILAYE APETEBI MAFUN GBOGBO ERE FRIJOLES
5. AGBAYE IFA IFA IFANILAYE APETEBI MAFUN EJA PESCADO
6. AGBAYE IFA IFA IFANILAYE APETEBI MAFUN OTI PUPUA VINO
7. AGBAYE IFA IFA IFANILAYE APETEBI MAFUN EFO ENSALADA
8. AGBAYE IFA IFA IFANILAYE APETEBI MAFUN TELEDUN DULCE
9. AGBAYE IFA IFA IFANILAYE APETEBI MAFUN LAWARAKASI QUESO
Después que se ha terminado de comer se retira todo se pasa el plato para las sobras, por
orden de
edad (OJUANI SHOBE Y OTRUPON NAO).
FESHUBAO FESHUBAO
Después la APETERBI lleva el plato a la puerta:
225
AYANKOLOKO KOLO APETEBI MAYEUN ILE IRE IGA IRE LONA
Después , cuando regresa cone lplato vacío, se le canta:
APETEBI IWA KUELE KATETAN KAYEMINI
Después se pone la palangana en la mesa y se va pasando por el orden del plato.
OMIWA OMIWA OSHUN OMIWA
OMIWA OMIWA ADADE OSUN OMIWA
OMIWA OMIWA ABEBEOMI IYALODE OMIWA.
Después que todos terminan, ella se lleva la palanga y se canta:
1- SHENSHE NILEO SHENSHE NILEO APETEBI ILE SHENSHE NILEO
2- SHENSHE NILEO SHENSHE NILEO APETEBI FIFO UNYEN SHENSHE
3- SHENSHE NILEO SHENSHE NILEO APETEBI IBU LOSA SHENSHE
4- SHENSHE NILEO SHENSHE NILEO APETEBI UMWALOYE SHENSHE NILEO
5- SHENSHE NILEO SHENSHE NILEO APETEBI UMWALOYE SHENSHE NILEO
Cuando la apeterbi regresa, sepone la palangana en la cabeza y le da vuelta a la mesa, y se
canta:
OSHUN MALEWE LELE OSHUN MALEWE LELE ENI OSHUN ENIMIWA.
Cuando pone el owo frente al oba, este canta:
KAYEREO OLOWADO KAYEREO OLOWADO KOBALORUN OTA OBAYEREO
OWO
Entonces el oba restrega el dinero en el piso y dice:
1- MANO DERECHA OWO LAYENI OWO
2- MANO IZQUIERDA OWO LAYENI IFA
3- MANO DERECHA OWO LELE
4- MANO IZQUIERDA OWO MAFUN
Le echa OMI TUTO al dinero y se lo entrega a la apeterbi.
IYOYE
ORDEN CRONOLOGICO.

186
1. COCO A EGUN
2. COCO A ONIBODE
3. COCO A ORUNMILA
4. ATEFAR CON LA MANO CHICHA (ODUDUWA)
5. EBO
6. DESARME
7. SIEMBRA
8. BAILE CON LA APERTERBI
9. CIERRE DE LA PUERTA
226
10. COMIDA
11. ENTREGA
12. COMIA A INLE OGUERE
NOTA: después que se termina el ita, todos se arrodillan y se canta:
GBOGBO AWO GOGORE IYO IYOYE ALAWO NITA ENIFA
Y se toca OYAMINI, llmando a los mejis.
Después, se procede a desarmar al awo.
OGBEGAN:
KUKUTE KUDU ADIFAFUN MALADE TINSHYA ORUNMILA OBARA
BANIREGUN
SUYERE: OSUPUKUA OSUKUERE ORUNMILA OSUKUERE
OSUPUKUA OSUKUERE ORUNMILA OSUKUERE AWO
IÑAFA:
OTEYEKU OYIRIBI ABAÑIRI KOSHAROTE ADIFAFUN OLOSHE TINLOSODE
OGUERE
SUYERE: ADERABA ADERABO
ADERABA ADERABO
AIRA UNSODE
ADERABA ADERABO
IROFA:
AYALU KORO ADIFAFUN EJA EYELE DEBO YENI EWEFA
SUYERE: OLOGOSHE BIRIRE OLORUN LAFIKAYE ADE ELE ERLO
Después, se procede adesarmar el cuarto y todo se pone en la canasta. Y se canta:
SUYERE: ORUNMILA ASHEGUN AWO ORUNMILA ASHEGUN OMO ORUNMILA
ASHEGUN OTA ORUNMILA IRE IREMU
SIEMBRA: Se reparten los cujes: OTOKUN AWO OMO PASHAN
Sacar el awo: AKALA AKALA ORUNMILA OMO MABINO
NOTA: cuando el awo va para la siembra, no se le da, pues se afloja el babalawo. Esto es
de iroso
kaku e ewori orote.
La guataca y el machete son, respectivamente, de OKANA SA y de ODI ROSON.
Los pedazos de jicaras se llaman AKARAGBE.
Cuando se recoge la tierra, después de terminada la ceremonia, se reza:
ALAWO IGBOFA OKUERE IFE ALAYE
227
A esta tierra se le da un jio-jio y se le agregan varios ingredientes, preparando una
ATEMOLETA

187
del ifa.
Después de esto, se cierra la puerta de IGBODUN de ifa.
REZO: OSA KULEYA ADIFAFUN ILEKUN KAFUN BIRILE IFAWI OUN
AÑAÑARIBO
YEYIO AUN ORI FISILABE AUN ORI FISILABE IFA. MOREIN LAYE ATEFA
ODARA.
Presentar la jicotea:
REZO: AYAPA AUN BALOBEYE
MOFINKAYA AUN SHOJUN
MOFINKAYA AUN SHOJUN
INI BAKUO AUN KOGUMINI
MOFINKAYA AUN SHOJUN
Después, por orden:
1. EMI TEMBELE EKUN, ETC. (LOS MEJIS) LLAMADA
2. IFA ODARA EMI ODARA ETC. (LOS MEJIS) REZO
3. ARIKO MANIGUA ETC.
4. OYEKU YEKURE ETC.
5. OYETU MAKUO OLORUN LATIKU ETC.
6. EWE INA IKU LOWA...ETC.
7. AGBA LORUN AGBA BORUN
ORUNMILA IFA OKANSHONSHON
8. MONI OLA ASEHE LEBO...... ETC.
NOTA: si se trata de un atefa de iroso umbo, después de esto se canta:
1- AGBA IFA OYONILEO IGBA EMI ILE WADOKO
2- GOBOGBO AYENI EWAWO ISHEREKUSHE DAYE OMONIFA
ISHEKUSHEDAYE
3- EWAWO IFA AWO KI BORINSHE IFA ALADE ALASHE
4- ELEGBA ABISHE WARA WARA, ELEGBA ABISHE WARA WARA. OKU ESHU
LOLE
Baile de la APETEBI
1. OFEYEKETE LOBI SERAWO ERIKI LOWASE
OFEYEKETE LOBI SERAWO ERIKI LOWASE
2. OFEYEKETE LOMIO IFA ALAWO ERILILABASHE IFA ALAWO
3. ELEKETE ENI AWO, ELEKETE ENI AWO, ALADO KOMEYAWAWO
SHIMINI SHIMINI ILEKETE ENI AWO
4. ELEGUEDE MENI ORUNMILA BOBA AKUTO SERAWO
5. YOKO BIO BOBI AYARAWO YODO BIO BOBI
6. ERIKI AMYELE KUNFELE IFA ERIKI MAYELE KUNFELE AWO
7. IFA OUNSO ORULA AFETU EYE ORULA
IFA OUNSO ORULA AFETU EYE ORULA AWO
8. IFA OUMAMBO ORULA LOYU WEWE ORULA
228
IFA OUMAMBO ORULA LOYU WEWE ORULA AWO
9. IFA OUNKO ORULA LAKA LAKA LAWOSI
IFA OUNKO ORULA LAKA LAWOSI AWO
10. ORUNMILA ALADE BABA IKIN MOFORIBALE
ORUNMILA ALADE BABA IKIN MOFORIBALE

188
11. ORUNMILA TALADE BABA MOFORIBALE
12. ERULA ALAWARAWA ERULA ALAWARAWA ORUNMILA MADEO ERULA
ALAWA
OSHUN MADEO ERULA ALAWARA
YEMAYA MADEO ERULO ALAWARAWA
OSHANLA MADEO ERULE ALAWARAWA, ETC.
13. ILE WARAWARA ORUNMILA IRE
ILE WARAWARA ORUNMILA IRE
ORUNMILA WEILE IRE
ORUNMILA WEILE IRE
14. ORUNMILA IRE IRE YOBA IRE ISHE ORUNMILA UMBO IRE IRE
15. OWENE WENE ABIBO
OWENE WENEN ABIBO
UNGETAN SHESHEMI ABIBO
16. OGUERE GUERE ABIBO
OGUERE GUERE ABIBO
UNFETAN SHESHEMI ABIBO
17. ORUNMILA TALAYE EWEMIO ORUNMILA TALAYE EWEMIO AYEMBO
TALA
ODIMINI KISI KISI TALAYE UMBEMIO YATALYEMBO TALA
18. AIYE IOKO EIYE ORUNMILA ALAIYE
19. ORUNMILA IBORU EE
ORUNMILA IBORU EE
ORUMILA IBUNATA ALAIBOSHESHE
20. KUAMAROLO DANILEO KUAMAROLO DANILEO ORUNMILA DANILEO
KUAMAROLO DANILEO ORUNMILA DANILEO
21. ESURO LAURO ALAIGUI LAUMA ALAIGUI LAOMA IFA ALAYE ALAIGUI
22. SITANA RORO TANILEO SITANA RORO TANILEO LADENA KUETUN
MANILEO
SITANA RORO TANILEO ORUMILA TANILEO.
23. ORUNMILA BAKUNUNIBO BOMBO YAKATA BOMBO
IFA ORUNMILA BAKUNIBO BOMBO YAKATA BOMBO
24. ORUNMILA OMO IRE IRE OMOYEKUN BI EKUN MAYO ORUNMILA OMO
IRE IRE
25. ORUNMILA IRE IRE ISHE ILE UMBO ALARA
ORUNMILA IRE IRE KISI KISI UMBO ALARA
26. AWO AOMOLADE IRE IRE OUNMILA IFA AYENI MAYUKO AWO
OLOMOLODE IRE
27. ORUNMILA SILAYE ORUNMILA SILAYE MODUPUE ORUNMILA IRE
MOBABERE
SILYE
28. WAMIWAO WAMIWAO IRE OWO WAMIWAO ORUNMILA NILE YI MOWA
IFA IRE
OWO WAMIWAO.
29. ORUNMILA IRE MEJE IRE AINA ELE ELELE ELELE AWO ORUNMILA IRE
MEJE.
ENTREGA DEL IFA.

189
Esto tienen tres aspectos:
229
1. en caso de ser apeterbi la madre del awo.
2. En caso de ser la mujer del awo.
3. En caso de levantarlo el mismo
APETERBI: mujer que lleva a las personas a la estera (es quin invoca la simiente de ifa)
1- en caso de ser la madre: suyere de entrega
OBA: IYA IYA MALEKUN BOWA ADELENIFA
CORO: IYA IYA MALEKUN BOWA
LA APETERBI:
OSHUN MOUREU, SHUN MOUREU, ALADE KASHABA, ALADE KASHABO,
IYALODE
MOWO IREBI, ALADE KASHABA ALADE KASHABO, APETEBI ORUNMILA OO
ORUNMILA OO AGBA, ASHAMA IKUKU, AGBA ASHAMA IKUKU, APETEBI
ITANA
KAOMINA, ALADE KASHABA OSHEMINIE OSHEMINIE.
Los cujes: cuando la apeterbi es la madre no lleva esta ceremonia.
REZO ENTREGA:
BABA TNIFA OMONI, BABA OLOFIN, ORUNMILA ONIFA, OMONIFA BAKU
APETEBI
IYAFA. OSUN BABA ONIFA. ORI TOBONI BOSHE ENIFA OSUN, OSUN NI BOWA
KAYE
NI APETEBI IYAFA.
SUYERE PARA PONER IFA EN ELA CABEZA:
IFA LAYE APETEBI MOBALE IFA LAYE. AGBANIBOSHE AGBADENILAYE
ORUNMILA
ADEO. IFA LAYE APETEBI MOBALE (Se rezan los mejis).
En caso de ser la mujer del awo: suyere de la entrada de la apetebi.
SUYERE: APETEBI AYALAWO OKUOO, IWA KUELE KUELE KUELE, APETEBI
OMOLOFIN.
SUYERE DE ARRODILLARASE: IFA ORIRE APETEBI ALADE MOWALE
Antes de arrodillarse lleva una ceremonia que le hace el alawo con el irofa y el iruke. Esta
entra al
cualro con un delantal de mariwo, una cesta en la mano que lleva gbogbo ashe, cascarilla,
miel de
abejas y un pomo de atare.
Suyere cuando va hasta el alawo:
YEYE YEYE APETEBI IYALODE IREBI, AWO IRUKE IYALOD, TALADE YEYE
IFA AGBA
APETEBI OSHUN MARIWO.
El awo con el irofa le quita el delantal de mariwo y reza:
APETEBI OBEYE IFA OLOKERE ODU OYE, ODU OTA, ODU OMORELE, APETEBI
OLUKUETUN OBO ONIBI ASHE NIWAYU AWO AKOIRE AGBANI LOGUN, OMO
IRE
230
IROFA, IRUKERE ODI OYU OBO AYA, ORUNMILA IFALAKE TOFIO EYO IKU
ORUMALE.

190
Los cujes: después de la ceremonia se rompen los cujes y se reza:
ODANIKO KUNAMATORE
Los De la entrega y el suyere de la cabeza son iguales.
En caso de ser el mismo.
REZO: IFA AGBONIBOSHE ADELE EKUN ADELE NILARA AGBANI IFA
OMONIFA
BAWAO ASHEBELORUN ORUNMILA IFA LAYE OLORUN AWO LAYEBI IFA
LADEO,
ORUNMILA LELEKUN ENIFA OLOFIN, AGBANI IFA LELEKUN ENIFA OLORUN
OMO
OTOROBOKUN BABA YEKUN ORUN.
Suyere al levantarlo:
ORUNMILA BAWANI IFA BELEKUN OMONIFA LAYEO
Después, se continua con el canto de OSUN.
CEREMONIA DEL KUTUN.
La eleguede se le pintan los 16 mejis. Esta va al kutun con la comida de los platos que
bailan las
apeterbi y un pedazo de comida de los platos que bailan las apeterbi y un pedazo de ilekan.
Entonces los awoses, en procesión, van hacia el kutun.
SUYERE: adifa ishere shire ifa
Se mata el gallo, cantándole a ogun e inle oguere.
1- LAYE LAYE LAGBA LAYE LAYE LAFISI
2- OKO BI AYE ALAGUERE AFEFE IKU OKO BI AYE
Después se tapa el kutun con el gallo dentro y se le pone a ogun encima y se reza:
AWANA KORI KORI ORUMALE NI AGBA OLOFI, IFA ODARA NI SHANGO
AWANA KORI LAYE NIODARA SHANGO OABALAYE AWANA KORI KORI
Entonces se coge agua de coco y en su defecto, OMI TUTO, ORI y OTI, y se van lavando
las
manos y se canta:
ENI BAWA LAÑIREO
ENI BAWA LAÑIREO
OMI ÑAÑIRE OGUN
ENI BAWA LAÑIREO
Después que todos se lavan las manos, se virá el contenido sobre ogun y se reza:
BABA IWORI BOFUMBO ABEYENI IFA. OGUN ALAGUEDEO OMO ORINIFA
OGUN
ALAGUEDEO.
231
Después se comienza a retirar, cantando:
ELUGUERE KOKO ELUGUERE LONA AWANA AWANA KORI KORI LUGUERE
KOKO
NOTA; la cazuela que queda con las hierbas después de los 7 días debe bañarse el alawo y
se le da
un pollón y una paloma, y todo se envuelve en tela azul. Y se lleva al mar.
EWE NILEO MALAWA OLOKUN
EWE NILEO MALAWA OLOKUN
ENIFA PAGBA FOLOKUN

191
OLOKUN MALAWA OLOKUN MALAWAO
Para darle de comer los animales:
WARA WAYAYE
WARA WAYAYE
EWENI OLOKUN
WARA WARA ORUN
Consagración de ILEKE IÑAFA:
Estos se consagran 16 días antes de la ceremonia de atefa, en la casa del oba, utilizando
olofin, hay
que llevar dos palomas blancas, velas, coco, ori, efun, aguardiente y owo.
Este se lava con omiero de 16 hierbas de ifa. El neofito se queda en la puerta de igbodun
con una
coartina blanca arrodillado con las dos palomas, dentro del cuarto se marca baba ejiogbe en
el piso,
se pone a olofin y encima el iñafa. Entonces se le reza a olofin por el oba y el padrino.
OMONIFA OFOYE BODUN AGBADENIFA ENI TAOBA OYU BODUN OYOBI
DAWO
TOBALEYO IDAN WANWAN DIDE ILEKE IFANLA OYU BODUN.
Entonces se leda obi a igba odu empleando el rezo:
OLOFIN, KINILASHE KILOFE IFE MISA, KIYO OKULE KAN, SIMIBI OLOFIN,
OBAMI
NINABO NIMI ODULEDAN FUEM ODU ALENIYU EWE ENI OLORUN, YIYO
NIBOTAN
OSHE OLOBO, EYU NI OLOKUN KOTO KOTO MOFI BONI MOKANI OSHE
OLOBO. EYU
NI OLOKUN KOTO KOTO MOFI BONI MOKANI KIKOMPE SHETO. ODU ODULE
ESHILE
KOFEDUN ENIWA ATEFA.
Entonces se le presentan las dos palomas al neofito y se canta:
SUYERE: OFOYU BODUN ORIREO AGBA OMA FOYU BODUN AOKU MA FOYU
BODUN
ORIREO.
Después se le dan las palomas a olofin y al ileke iñafa, cantando
EYE EYELE OLOFIN ODU ILEKE BAWA
Las palomas se entierran al pie de una ceiba.
Para hacerle ifa a un hijo de ogun con osha asentado.
232
1- se le da un pollon al ifa con ogun y se canta
SUYERE: IFA RELE IGUI ARELE OLUO IGUE OMO OSHA OGUN IRELE, EYE
NILEO
ADELE NIFA MAYAWA
2- Cuando se coge el añaré, se pone delante de ogun y se marca ogunda meji y se pone
encima del
odu los adele. Las piedras de yemaya se poenen en una jicara y se ponen encima de ogun,
entonces se le dan dos gallinas cenizas a yemaya, junto con ogun y el ifa, y se canta:
IYA TOGUN YEMAYA, EYE ADIE ONIRE ENIFA SELODO.
Las caezas de las gallians se ponen a secar y se hace afoshe, echándose en la añare.

192
3- se pone a comer el ifa del alawo con su obatala dos palomas blancas y se canta:
OGUNDE ARERE IFAREMI, ADELE NIFA OBATALA MOKIO
4- Cuando se ponen a comer los adele en la atena, se canta:
ARIKU MAYE, ARIKU MAYE ENIFA, ARIKU MAYE ENI OSHA ADELE NIFA.
5- Cuando se le da de coemr a la atena, se canta:
TENTE NI BABA NI BOSHE, ATENA BI IFA ENI BAWA OSHA ADELE NIFA EYE
NILODEO.
6- la pintura de la cabeza es solo fun fun. No lleva rojo.
CEREMONIA CUANDO EL ALAWO SAQUE EL ODU DEL PADRINO
1- a la hora de medir el pirigay, la punta sobrante la recoge el padrino, se coge la cazuela,
se mete
esa espiga y ahí entonces, con la añari del ebo y atefa de su ahijadi, se echa ahí. Después
del ita,
coge ashe del ahijado y se hace ebo con los mejis y el ashe va a la cazuela. Desde el
principio el
padrino llma a su ifa, si está otoku a egun. Si está viva, le pide su bendición y se da dos
palomas
blancas a su cabeza y a la cazuela. Le pide los siete días y después del iyoye le da de comer
dos
gallians negras a ese secreto juntocon si ifa y pregunta que hace con eso, si se entierra o
donde
se pone a vivir.
2- Cuando elpadrino tiene ori, se pone a comer el ifa del padrino junto con su ori una chiva
y se
canta.
EURE KAFUN OLOMO INLE, ERAN DUN DUN NI FAGBA
EURE KAFUN OLOMO INLE, ERAN DUN DUN NI FAGBA
IFA MAGBA ORI LOMO INLE, ORUNMILA ORI ERAN ENI FAGBA
IFA MAGBA ORI LOMO INLE.
3- Cuando el padrino es omolu y el ahijado saca baba ejiogbe, se hace un agboran con el
elekan del
ahijado y se pone a comer con el angel de su guarda y después se hace ebo por ejiogbe y
este
agboran se poen a vivir ene l techo de la casa, para que el tiempo lo desbarate.
CEREMONIAS PREVIAS PARA HACERLE IFA A UN HIJO DE SHANGO
233
1- Darle de comer 3 palomas a inle oguere.
2- 16 días antes del ifa se prepara una cazuela de omiero: atiponla, obanyoko, yenyeoko,
oniyoko,
yokoye, tetenifa, araba, ikoko, tomode, aluderese, kuye kuye, ewefin, ewefa, bakeyu,
mokogun
ewe dundun. Se le echa aguardiente, miel de abejas, 16 atare, dos guineos a shango desde
su
cabeza y se echa sangre al omiero.. frente a shango se pone la siguiente atena: (la x es el
odu del
padrino).
+

193
II
II
II
II
+++
IIXX00
00XXII
00XXII
IIXX00
00
00
00
00
En este se pone un poco de ilekan, iku, eja, agbado, gbogbo ashe, azufre que se quema
rezándole a
shango, orunmila y orun. Entonces el neofito come de eso y toma un poco de omiero en una
jicara y
se baña con el resto. El ewe del baño con las guineas van a la palma.
3- el mismo día que hace ifa se le da a shango un gallo junto con gun, dándole, a chupar el
cullo al
neofito. Este gallo se rellena con epo, eku, eja, gbogbo, ashe y se lleva a la palama o ceiba o
para donde diga shango con okpuele. Esto se hace bien temprano, de ser posible a las cuatro
de
la mañana.
CEREMONIAS PREVIAS A LA CONSAGRACIÓN
Lo primero que se debe hacer es ir a la playa a buscar añari. Para realizar esta ceremonia,
hay que
llevar una piedra que sea de orunmila se prepara la piedra en agua de río, mar, de coco, la
piedra se
echa dentro de un cooc picado por arriba y se le vierten las aguas, miel de abejas, cascarilla
y
manteca de cacao. Una vez preprada la piedra, se va a la playa y se pone sobre el añari
(arena),
escribiendo el odu BABA IJIOGBE, y se dice:
LABORU DIDDE, LABOYA DIDE, LABOSHISHE DIDE, ADIFAFUN AYE TUTU
YOMILO
BABA TUTO BABA ORORO OTOTO LAYAWA OTOTTO MALALE KUN (MADRE)
OTOTO
LONIFE, ADIFAFUN ONIBARA BANIEREGUN.
Los 40 ikines presencian la ceremonia. Durante el rezo se le da coco a orunmila.
El babalowo tiene que llevar:
234
Cuatro caracoles largos (AYE); dos ikines de su ifa de cada mano, lo que hacen en total de
40. Se
colocan todos en dos jicaras, que deben ser de coco; se coge una botella de agua de mar y el
okpuele de nacimeinto para sacar una letra. Esta será la defensa del padrino y el okpuele es
después

194
del alawo. Con dicha letra se hace ebo el padrino. La botella de agua de mar es para el
omiro.
Cuando se lleva a la casa, el awo coje eja tuto, 1 gallo, carnero, para darle sangre al ifa,
llamando a
todos los egun awoses y el okpuele se mete dentro para darle sangre.
Se reza BABA EJIOGBE y todos los rezos que se puedan. Esta operación se hace en un
viernes.
Todos los animales se envuelven en una estera y paño blanco con: EKU, eja, agado, oti,
oñi, efun y
eko. Todo se bota en una manigua, al pie de una mata de coco y se le pregunta a orunmila
con coco
que vernes se debe hacer la otra ceremonia.
El viernes que orunmila indique, se va al pie de una ceiba para darle cuenta a sahngo que se
va a
hacer un nuevo ifa en el mundo. El otro viernes que orunmila indique se le da jicotea a ifa,
en
nombre de todos los oluos osain otoku. Esta se lleva a la manigua, dándole cuenta a osain
que se va
autilizar su posición las hierbas para consagrar un nuevo ifa en el mundo.
Al otro viernes que orunmila indique, se le dan a ifa dos palomas blancas, invocando a
olofin y a
todos los egun de ara onu ( se ecchan dentro del ifa unas plumas). Estas dos palomas se
cocinan con
vino seco, ori, sal, cebolla y se ponen con 4 pedazos de ñame delante de orunmila ese día.
Al otro
día se llevan al pie de una loma, para darle cuenta a olofin y a orunmila del nuevo ifa que se
va a
hacer el otro viernes.
Se le dan dos jio-jio en nombre de yanya orun y baba yekun orun (los padres de orunmila)
y se
llevan para el lugar de onika donde se cogió el añari.
E la cazuela de omiero que tiene agua de coc se lava ese orunmila, se saca de esa y se mete
en la
otra para enjuagarlo. Después se colocan en una jicara y se escriben los 16 mejis en añari y
se rezan
dentro de la cazuela.
CAPITULO XIV
CAMINHO DE CONSAGRAÇÃO DO OBEFU (KAKUANARDO)
A palavra KAKUANARDO é composta por três vocábulos yoruba:
235
KAKUA Romper
INA fogo
ADO atrás
Significando: candela que rompe detrás.
Esta cerimônia é a confirmação do IFA, representa a evolução da humanidade, da etapa de
agricultores até a de comedores de carne. Ogun experimentou a faca por ordem de
OSOGUIAN, Pois este é o verdadeiro dono da faca, que a deu , para que os homens

195
podessem defenderem-se no mundo e conseguir seu sustento na dura luta da vida, luta pela
existência ( OWONRIN IROSUN ).
É um erro pensar-se que esta cerimônia é a libertação do padrinho, pois estes laços são
indestrutíveis, como diz o odu IRETE OGUNDA, que é Odu desta
cerimonia, pois até depois de morto o afilhado depende do padrinho.
A faca não reconhece dono, pois mata até seu próprio dono, por isto se lhe dá de comer
junto com igui oguede e com obatala.
No juramento da faca interveem vários Orixás, como: OSOGUIAN, SANGO
OBAKOLABA, ORUNMILA, OGUN, En el juramento del obe intervienen varios oshas,
como son: osagriñan, shango obakolaba,
orunmila, ogun, iya mayekun (que es la dueña del primer joro joro que se abre en la
ceremonia de
ibu losa. Esta es tuerta y es la dueña de irete juan juan, pero alcanza su poder en otura tiku,
en la
tierra monñaña).
El babalawo que muere sin tener KAKUANARDO pasa a ser de la corte de ENIMA
ORUN, que
son los egun que orun tiene vagando enla tierra y lleva muchas ceremonias para liberarlos.
Estas
ceremonias las explicaremos en otro estudio.
Si diremos ene esta que hay que darle una paloma todos los meses y una mini mini ile
olofin ayo
ogunda (misa cantada en la iglesia), todos los meses hasta el año.
Debemos explicar también la diferencia que existe entre la palabra JORO-JORO y KUTU,
pues
ambas significan huevo, pero sus definiciones son distintas.
JORO-JORO; es el hueco hecho por sí mismo, es decir, agujero que se forma o existe sin la
intervención de la mano del hombre.
KUTU: es todo hueco hecho por la mono del hombre, con un propósito ceremonial, tanto
para
enterrar como para sembrar o para consagrar.
Por eso todo lo que hacemos en nuestra religión el kutu, aunqu hay odus, como iroso meji,
que
mandan a buscar un joro-joro, para echar las cosas, porque son odus de la profundidad de la
tierra y
de inle oguere y por eso se les prohíbe abrir hueco o entrar en cuevas o agujeros, e inclusive
brincarlos. Eso abarca tanto a iroso meji como a todos sus omoluos, desde iroso umbo hasta
iroso
fun.
236
EBO DE KAKUANARDO
Este ebo se realiza antes da cerimônia e serve para limpar o odu do awo com vistas as
cerimônias.
Elementos: 1 tábua de cedro com 7.5 cm de largura por 17.5 de largura. Isto representa a
madeira, que é propriedade de oshe bile, que foi o descobridor e ogunda meji que lhe deu a
rigidez.1 peixe fresco inteiro,do tamanho da tábua. Simboliza o awo e seu nascimento é
propriedade de ejio e ogunda meji, e é o poder de ori na terra. 2 galinhas pretas, 1 frango, 1

196
pomba, morim branco, do tamanho de um lenço grande, 4 velas, obis, eko (acaçá), jutia,
peixe, milho, banha de orì, cachaça ( ou gim), mel, efun, 16 pedacinhos de carne
119.
simbolizando o propósito da faca, que é propriedade de owonrin. 1 folha de taioba, 8 folhas
de fortuna e atare.
ERVAS:
EWE AMAI, EWE AMAI Cucaracha
EWE YENI KUKUA albahaca morada
EWE AKUGBARA Quiebra hacha
1er Paso:
El día antes de hacer el omiero se pondrá el ifa en el suelo y se pondrá delante de él una
cabeza de
pescado fresco abierta y 16 pedacitos de carne de res, y se le echará EPO, ORI, EFUN,
OÑI, 1
ATARE, EKU, EJA.
Se Hace KOBORI ELEDAD, rogándole a ORUNMILA y a OLOFIN. Esta rogación va
para el
EBO.
2do Paso:
Se hace un omiero de albahaca morada, cucaracha y quiebra hacha, con todos los demás
ingredientes normales de un osain. Se le agrega iyefa de orunmila, rezado con los odu del
OBE, que
son OSHE TURA, OYEKU NILOGBE, OGBE TUA, OGBE ROSOS, OTURA NIKO,
ODU del
padrino, odu del que recibe, odu de la oyubona, IWORI BOFUN, OSA LOFOBEYO,
OGBE SA,
OGUNDA MEJI, OTURA TIYU, IRETE SUKA, ODI KA, IDA KI, OGUNDA SHE,
IWORI
KANA, OSA KANA, OJUANI HERMOSO y OSHE TURA, OMOLUO, IROJO JUANI,
OYEKU
OGUNDA, IWORI OJUANI, IROSO UMBO, OKANA SA, OKANA YEKUN.
Estos odu se emplean también para el ebo, pues el único meji que se emplea en el ebo es
ogunda
meji.
El tablero utilizado para el ebo es el opon ifa del awo que va a recibir. Si el padrino tienen
consagrado el tablero de SHANGO, debe realizarse en ese tablero.
3er paso:
El padrino sólo lavarña la tabla y los cuchillos, y después de lavada la tablita se escriben en
ella los
16 mejis. Se pondra´n la tablita y los OBE de punta en una fuente, delante de orunmila.
237
Se procede a darle OBI OMI TUTO a ORUNMILA y darle 2 gallinas negras a
ORUNMILA, a la
tablita, los dos OBE y al Omiero, las cabezas de las gallians van UMBO BORO. Las
gallians se
cocinan y al otro día el padrino y el ahijado se las comen juntos, delante de ORUNMILA, y
las

197
sobras van para ILE LOSA (río).
4to Paso:
Los dos cuchillos y la tablita se lavarán en el omiero, ya los cuchillos limpos se ponen
encima de
ogun, acostados, y la tablita se guarda para el ebo.
Al otro día se procede a darle OBI OMI TUTO a OGUN, llamando bien a SHANGO,
OGUN y
ORUNMILA, y se le da sangre de un polló a OGUN, cuchillos, EBO y Omiero.
Ya el Ebo debe estar preparado. El pollón se abre al medio, se asa y se le pone a OGUN.
Tres
horass después va para la manigua, dándole cuenta a OGUN. La cabeza del pollón va para
el EBO.
Se lavan nuevamente en el omiero los cuchillos y estos se colocan en la fuente con los filos
hacia
arriba y de puentaal ifa del padrino. Se MO-JUBA y se llama al ahijado por su nombre y
Odu, y se
le da una plaoma blanca a los cuchillos, al EBO y al Omiero en nombre de OLOFIN.
Después se abre la paloma al medio y va en el ebo junto con la cabeza. Se abre 1 pescado
fresco y
se pone en el ebo y se reza:
ORI NI IFA BABA OLOFIN ALE BAWA KAKUANARDO DE (Fulano de tal) ORI
WOSOWERE ORUNMILA, YEKATURA ORUNMILA ORUMALE MORIWO
SOWERE
ORUMALO YOKOSI BABA OLOFIN.
5to Paso:
EBO del KAKUANARDO se prepara de una forma normal, papel y sobr este hoja de
malanga,
sobre ésta un paño blanco y sobre este un EKO, EKU, EJA, AGBADO, EPO, ORI, OÑI,
OTI,
GBOGBO ERE, la tablita el EJA-TUTO, las cabezas de las gallias, la cabeza del pollón de
OGUN,la paloma y la cabeza, unpedazo de carne de res con la que se limpió el ahijado, los
pedacitos de coco, 16 pedacitos de EKO y la rogación que tiene puesta el padrino cuando se
está
haciendo el EBO. Este se echará antes de cerrarlo (este EBO va para el río).
6to Paso:
el ahijado se limpiará con un pedazo de carne de res, 16 atare, 16 pedacitos de Eko, 16
pedacitos de
EKO, 16 pedacitos de coco que van en el EBO.
7mo Paso:
el padrino lava ya bien los cuchillos con el omiero y los pondrá frente a su ifá y coge hierba
de la
cazuela y echa en el ebo .
8vo Paso:
El ahijado se arrodilla frente al ATEPON IFA, con las manos cogidas a la espalda y así
tiene que
permanecer mientras dure el EBO. En el ATEPON IFA se marcaron los 16 mejis, que se
rezan, y

198
cuando llegue a ORAGUN, que termina el EBO, se sepraran las manos por el padrino que
está
238
haciendo el EBO con el IROFA. Después se pone el tablero el odu del padrino y el del
ahijado y la
oyubona; se le echa un poco al EBO, se recoge el restoy se guarda. Este es el ashe que se
echa en el
osain del lavatorio.
9no paso:
el padrino, para hacer el EBO, tiene que tener puesta la rogación en la cabeza y cuando
termina el
EBO, se quita la rogación con el siguiente rezo:
REZO: LERI EKUETE SAÑALEKE BAA OLOFIN
Esta rogación se echaraá enel EBO y el ahijado lo lleva al río, cuando regresa, el padrino y
el
ahijado se bañan después con el omiro y se guarda un poco para echarlo al lavatorio del
IFA
KAKUANARDO.
NOTA: a este omiero se le dará sangre de todos los animales pare el EBO. El padrino, el
día que
hace el EBO, tiene que bañarse antes con SHEWERE KUEKUE a las 12 del día y mientras
dure el
EBO, Orunmila tiene que tener encendidas dos vels y ogun una.
Preparación del OKPUELE y ADA
La cimitarra (ADA) y el OKPUELE de ehierro qu ese le ponen a OGUN, se lavaron con
omiero que
el padrino hace para el ebo. Se sacan las hierbas y después se le pone esta hierba encima de
OGUN,
y encima se pondrá el OKPUELE y el ADA; se le dará una paloma directa a OGUN; se
enjuaga en
el omiero la cimitarra y se le entrega al ahijado. Esa agua va para el fondo de la caza.
Se le da una paloma a los guerreros completos del ahijado, se le queita la sangre enseguida,
primero
a ELEGBA y después a los demás, y se bota esa agua para el frente de la casa,
encendiéndole una
vela a los guerreros.
El OKPUELE se le entrega al ahijado para que lo ponga en OGUN.
NOTA: En la víspera de la ceremonia del KAKUANARDO, el Awo que recibe tiene que
rogarse la
cabeza con dos palomas blancas. Se tiene preparado el OSUN de ORUNMILA y se le da de
OSUN
a su cabeza.
La rogación tiene que salir de la casa antes que empiece la ceremonia. El ahijado debe darle
un
gallo blanco al OBATALA del padrino, tenga el padrino el osha que sea. Si el padrino tiene
hecho
OBATALA y el OSHAGRIÑAN, tiene que darle 2 gallos blancos.

199
Ceremonia cuando el awo, por circunstancias, no recibe KAKUANARDO con su Oluwo.
Tienen que hacerle ceremonias a OBATALA, ORUNMILA y OGUN.
Ceremonia a OBATALA
Se coge una piedra de OBATALA, la lleva al río y se le da una gallina blanca, llamando a
OBATALA. Después se hace EBO con ella, se le echa EKU, EJA, OBI, KOLA, OSUN,
EFUN,
IYEFA del EBO. Se envuelve en algodón y se entiza con el collar de OBATALA y vive
dentro de
239
su OBATALA. Después se le darán a OBATALA dos palomas blancas al pie de una mata
de
algodón, cantando:
SUYERE:
OMO OTA OSHA BAWA OLORUN OBELASHE
BRONIWA OSHA LAU LAU.
Se hace un omiero, hierba de algodón y SHEWERE KUE KUE, y se le da una paloma
cantando:
SUYERE:
EWE OBE MOFIYANLAO OSHAGRIÑAN
OBE MOFIYANLAO LERI MOFIYANLAO
La piedra que se prepara de OBATALA, se pone dentro de ORUNMILA hasta después del
KAKUANARDO.
A ORUNMILA: Con la piedra de OBATALA dentro se le dan dos gallinas blancas. Las
gallinas se
asan y se mandan para el río.
A OGUN: se cogen 7 cabezas de pescado fresco, 7 pedazos de carne de res, 7 bolas de
ñame. Se
echa todo en una jicara con ORI, EFUN, EKU, EJA, AGBADO, EKO, OTI, OÑI. Se
envuelve bien,
se habla con OGUN, se le pone un gallo encima con los dos cuchillos. Se limpia el awo y
se le da el
gallo. Este se ahuma y se deja arriba de OGUN. Después se pregunta para donde va al día
siguiente.
NOTA: cuando el awo tiene situación con el padrino y hay temor de INKA OGUO.
El awo preparará un omier en su casa dos días antes de la ceremonia con las hierbas típicas
del
KAKUANARDO y se le darán dos gallinas, a su ifa, echándole la sangre al omiero, cuando
regresa
de la ceremonia del KAKUANARDO, en su casa se baña conel omiero preparado pues en
la
ceremonia del KAKUANARDO no se baña con el omiero de la ceremonia del ewe del
cuchillo.
Después se dan dos palomas directas a su cabeza a OBATALA, con ERO, OBI, KOLA,
OBI
MOTIWAO.
El día del ita se echan las cabezas de las palomas y la de la rogación dentro del ebo y la
rogación

200
también va dentro del ebo y se le echará EWE SHEWERE KUEKUE.
Después, a los 7 días, se hace ebo de nuevo, del odu de ita de su KAKUANARDO y el
EBO lleva
dentro OSHE, mariwo y un jio-jio vivo. Este EBO se hace antes de ahcerle a OGUN la
ceremonia,
antes de los 7 días.
La atena del KAKUANARDO se cubre, después de plantada con 8 hojas de malanga
grande y
envueltos $16.00, encima de esto la tela blanca cubriéndolo todo bien. Encima de la tela
blanca va
el OPON IFA (tablero) con ORUNMILA.
Este dineero que se pone se le reparte a los awoses cuchilleros. Además, la matanza del
KAKUANARDO se paga al que aguanta el vhivo y la chiva.
NOTA: antiguamente se ponían 16 pesos plata.
240
LAVATÓRIO
Se faz um OSAIN de ervas: cucaracha, quiebra hacha, alacrancillo, aunque hay
AKUANARDO
que por su OGUN llevan otras hierbas, además de estas. Después de hecho el omiero, a la
cazuela
donde se van a lavar las cosas se le pintan por dentro los 16 mejis y en el fondo OJUANI
HERMOSO. Se le pone dentro un pescado fresco y 7 pedacitos de carne de res. Se pone a
SHANGO y a lo de la cazuela. Cantándole:
SUYERE:
EYÁ AUN SHANGO OBE OKUA IRE
EYÁ AUN BABA NIREGUN
EYÁ AUN SHANGO INA IKU OYAKAWAMA
ERAN OBE LEKUN UNYEN
ERAN SHILEKUN EYÁ OBE IRE
EYÁ OSHAGRIÑAN BABA OBE IRE AUN
OKUA SHANGO EYÁ OBE IRE AUN
Entonces ahí es que se lava el ifá, el obe y todos los demás accesorios. En la cazuela van las
dos
fuentes, los dos cuchillos, la cimitarra, el OKPUELE de hierro y el collar de mazo.
Se hace el lavatorio con 21 suyeres de OSAIN y 7 suyeres de OGUN. Después del lavatorio
le da
obi omi tuto a los guerreros. El OKPUELE de hierro y la cimitarra van encima de OGUN.
Entonces
se procede a la matanza a los guerreros.
El awo pone la mano en el cuchillo, guado por el padrino. El chivo se pone a chamuscar en
el
KUTU, el gallo se abre y se pone a chamuscar también. El chivo se abre en partes, con la
cabeza las
entrañas de ambos animales van para el KUTU. Las partes del chivo con la cabeza, y el
gallo, van
encima de OGUN.

201
Después se le da OBI OMI TUTO A ORUNMILA y se le dan las chivas y las gallinas. Se
levanta el
tablero y se le da sangre a la atena. Despue´s se abren las chivas y las entrañas van para el
KUTU.
Las carnes se reparten entre los awoses.
SUYERE OPON EURE KAKUANARDO
SHIWIRE OMAYA ODUN FOMIWO
SHIWIRE OMAYA EURE MOÑAÑA
SHIWIRE ODUN FOMIWO
SHIWIERE OMAYA IFA MOYABE
NOTA: para hacer el ita con la mano chica de ifa. En KAKUANARDO hay que darle 2
chivas a
ORUNMILA.
EURE______Chiva parida AKE_______ Chiva señorita
Al día siguiente de la matanza se limpian los guerreros y a ORUNMILA.
La tela, con lo de la atena, se echa en el KUTU, a la cabeza del chivo y el gallo con todas
sus prtes
se le echan EPO, EKU, EJA, AGBADO y se lleva al monte y ahí se reza.
241
OGUN LOKUA ELEGBA LAFERAYE
OBI OMODE YESERE MOY SORO
OGUN mato, ELEGBA me dio permiso.
NOTA: cuando se tenga un enemigo, en un KAKUANARDO se coge un papel con el
nombre del
enemigo y o pone debajo de las hojas de malanga y reza:
REZO:
IGUERE OKUTETE OYA TETE
ODAFO RIKUÑA MAYE
ADIFAFUN (fulano de tal)
NOTA: Secreto de las cruces. El de la chiva parida va entizado primero con mariwo y
después con
cuentas verdes y amarillas. El de la chiva señorita va entizado primero con mariwo y
después con
cuentas negras.
REZO PARA MONTAR LAS CRUCES.
OYE IFA OBENI BOSHE
OBEBLEBU OSHE IYA OBA
OBE IKUO OMO NIFA
NOTA: cuando es el primer KAKUANARDO del padrino, debe rogarse la cabeza con dos
palomas
de su cabeza a OSUN de ORUNMILA y un guineo a su OGUN.
KUTU para encender la INA
SUYERE:
AYE ABA AYAIKO KAKAFOWO TIKU
INA YOLE ILE YOBA AYAIKO KAKAFOWO TIKU
INA YOLE ILE OBA AYAIDO KAKAPOWOTI TIKU
Se leva para o KUTU ( buraco)

202
Las fuentes, los cuchillos, las jicaras, las tapas, las cucharas, los 16 platos con los adimuses.
Estos
deben llevar un poco de hierba de la cazuela limpia, cuatro pedazos de coco, la cazuela del
omiero
sucio, la cazuela vieja que debe ser la que se le dio al awo cuando hizo ifá.
NOTA: el ifá del padrino no come en la ceremonia del KAKUANARDO, sólo en caso de
que el
odu del ahijado sea meyi, entonces sí.
Entonces el padrino tienen que tener un iyefa de heirbas y escribir sobre el tablero su odu y
sobre el
pondrá su ifa pero va aguera de la atena del ahijado.
Depsués de la ceremonia del KAKUANARDO se hace EBO de su odu o, en su defecto, de
OGUNGA MEYI con los huevos, las pluams y la sangre de arriba de su ifa.
242
Con su jio-jio se hará sarayeye, el cual se le dará al EBO e irá dentro del EBO. Este EBO
irá para el
río.
NOTA: cuando se va a sacar la canasta de las hierbas que se utilizó, su guarda con una
paloma. Al
terminar la matanza y darle OBI OMI TUTO se ponen las hierbas en el piso detás de la
pueta y por
mayoría de tiempo de ifa, cada babalawo se hará sarayeye. El padrino será el último. El
asarayeye
se hace con la paloma y, por último, se le da eyerbale a todas las hierbas, cantando:
EYE EWE KITUTU EYE EBO EWE KILODE
KANARIKU EWE BONI BOSHE, ETC.
IFA OBE NI BOSHE OBATALA OBE NI BOSHE
OBA KOLABA OBENI BOSHE.
Depsués las hierbas UMBA TOLONI con la paloma al monte.
Se lelva al awo que recibe frente al KUTU, cantando:
PARAYONAWA OMI BOSHE AWO INA LONA
Después se arrodilla al borde del KUTU, cantando:
ONIRE ORIKAN ORIRE
El awo, bien arrodillado hacia delante en el KUTU, se MO-JUBA por el OBA y se le da
OBI OMI
TUTO. Después, con un JIO-JO, el ewe y el oshe se MO-JUBA por la cabeza, empezando
por el
padrino, y se reza:
ORINI SHANGO AWO OMO INA LERI LAMIWE
Y se canta:
AWETO NIREO LERI LAWEWE
Y van pasando todos los awoses. El últomo echa el OSHE y lo demás en el KUTU. Se echa
todo el
omiero de la cazuela. Después se le echa agua limpia.
SUYERE: AWE LOWOREO LERI AWESE
Entonces se rompe la cazuela vieja en el KUTU, cantando:
IKOKO KOLEPA OKOKO KOLEPA

203
IKOKO IKOYE OBA SOKUN IKOKO KOLEPA
Después que se rompió la cazuela se canta:
IKOKO LESE LESE KUTA
Entonces el awo se echa para atrás y el padrino lo amarra y se le reza:
OBE TILOMI OBE TI ASHE AYALUA
OBE TILOMI OBE TI ASHE MALU
243
KAWO ORI OYONI OMO ENI KINSHE
OBE LOGADA INA OBE SARA IGUI
OBE RI OMO ENI OYIYI ONI
Entonces se encienden las velas.
SUYERE:
EMI TEMBELERE EKUN
EMI TEMBELERE EKUN
BABA IFIOGBE IFA AGBEO TITI
(Esto es hasta llegar a ORAGUN)
Después se canta:
IFA ODARA EMI ODARA
MOYUKA YO MAM ÑANGELE EPO
(Se rezan los 16 mejis)
NOTA: en la ceremonia del INA lo verdadero es echar la INA encima de los brazos y las
manos del
que recibe. Esto se realiza al mencionar los mejis. En las demás partes del canto o rezo, la
INA se
echa en el KUTU.
Terminada la ceremonia del INA, se cuentan las velas una a uan y se va diciendo:
AWO ENI EWE ENI OLOFIN, EWE ENI OLOFIN
AWO ENI EWE ENI OLOFIN, EWE ENI OLOFIN
AWO ENI EWE ENI OLOFIN, EWE ENI OLOFIN
AKANA AWO KAKUA ORUNMILA YEWO
AWO OLORDUMARE AWO.
Entonces el OBA da OBI OMI TUTO y los echa en el KUTU. Y rompe los platos diciendo:
OMO INA ALAWO AWO KAKUA OBI MAFUN
Después se empieza a echar tierra en el KUTU, cantando:
IRE IRE AWO INLE ARAIREOO
IRE IER AWO INLE ARAIREOO
INLE ENI OUN BAKOYE AWO IRE
Se Levanta el awo, se vira de espaldas al KUTU y se le quita lo de las manos y espalda.
Entonces se
saca al lado y se arrodilla, y el padrino lo desatará, cantando:
OBA IKUOO LAYEO
OBA IKUOO LAYEO
IYA IKUOO OBA KAKUANARDO LAYEOO
Después se le entregan las cosas en orden:
Cazuela ..........................IKOKO
244
Fuente.............................AWOPOKAN

204
Cuchara.......................... IBAKO
Jicara.............................. IGBA
Tapa............................... OMARIE
Cuchillo......................... OBEKE
Al entregar el OBE, se canta:
SUYERE:
OKUOO AWO BABALAWO AUN
OKUO AWO BABALAWO AUN
ADIFAFUN OBEKE AUN
LODAFUN BABA BONIREGUN
ENIFA BONIFE ORUGBO
Entonces se canta:
OBE OBE IRE OBATALA
OBE OBE IRE SHANGO
OBE OBE IRE OGUN
OBE OBE IRE ORUNMILA
Después se le quita todo lo de las manos y se pone a un lado aparte, diciendo el awo:
OLUO IBORU, OLUO IBOYA, OLUO IBOSHISHE
Entonces se procede a la ceremonia de OBEYA OGUN.
SUYERE:
OBE OBE IRE AYE
OBATALA AWO OBE IRE
OBE IRE AYE SHANGO AWO OBE IRE
(Se continúa con OGUN y ORUNMILA)
OBEYA OGUN: el awo coge el cuchillo con el filo hacia arriba y el padrino con el filo
hacia abajo.
Y se hace el juego y se canta:
AGADA MOSARAO AGADA MOSARAO
ORUNMILA LODA OBE
AGADA MOSARAO
Entonces, el padrino le tumba el cuchillo al ahijado. Cuando el padrino no le tumba el
cuchillo, se
pinta en ese lugar, en la tierra, el odu ogunda she. Y se hace un círculo y se ponen los obe:
se coge
una ploma y se le da la sangre a los cuchillos. Cantando:
245
EYE EYE EYELE NILORUN
OBEKA KAKUANARDO
EYELE NILORUN EE OGUN
YUMIN EYE EYELE NILORUN.
Esta paloma va para el KUTU.
NOTA: cuando es el KAKUANARDO de un awo con el odu ogunda she, el canto de obeya
es el
siguiente:
AGADA NA ILEOO AGADA NA ILEOO
ORUNMILA IFAWA OBE OREO
AGADA NA ILEOO AGADA NA ILEOO

205
A CERIMONIA DO POMBO INICIA-SE , COM A FACA DO PADRINHO, PELO
OMO E CANTA-SE:
YERE OGUNDE BORIBOSHE
OSHERE OBA OSUN SHE
O pombo com a faca do padrinho dentro se põem em cima de Ogun e no dia do ita este
pombo dentro do ebó.O obé do afilhado deste odu deve ser de madeira, e não se entrega
em mãos e sim, se coloca no chão para que ele pegue. Depois, padrinho e afilhado se
abraçam. O awo se banha com omieró de folhas frescas. Da calça se corta um pedaço que
do qual se faz cinza para o ebó. A roupa, as folhas do banho vão todas para o buraco e se
cobre e fecha. .
ITA: el ita es normal, se hace con el collar de mazo puesto. Se ponen 2 huevos de gallina a
ogun, en
una jicara con saraeko con arroz; una de leche de vaca a olorun.
En el ebo va a la cabeza de la chiva, la ropa hecha cenizas, 3 akifa, 3 obekek, tela de todos
los
colores, heirba de la cazuela de osain (se coge antes del baño) pluma de los guerreros y de
ORUNMILA, ashe de cuatro colores, tierra del kutu, un poco de los adi,uses. (se coge antes
del
kutu) y los ingredientes normales del ebo.
Terminado el ita, se hace un omiero de las siguientes hierbas, ODUDUNEWE,
TETENDAYE (bleo
carbonero) se moja en algodón y se limpia la vista. Y se canta:
OYU OBE LOYU IFAWA LOYU INA
NOTA DEL ITA: El ita del KAKUANARDO, para ser bueno, debe sacr cualquier odu de
los apola
OGUNDA, EJIOGBE, ODI o cualquiera de los mejis.
NOTA DEL KUTU: para tener el ahijado atado a la cermonia de ina, hay que ponerlo ocn
las
manos encima de dos calabaza. dEspués el padrino se hace ebo de su odu y se le pone una a
ogun y
la otra a ORUNMILA.
La ceremonia del kutu debe ser desnudo y las ropas se echan en el kutu.
Ceremonia cuando el awo esté enfermo y tiene que coger KAKUANARDO
246
Cuando un awo está enfermo y tiene que coger kakuanardo, se cogerá una piedra de oya, se
pone
encima de sohun y se le ruega a oshun y a oya, y se hace un cuchillo de mambu y se coge
una
gallina y se le ruega o se le da a los dos juantos con el cuchillo. Se tapa oshun con la gallina
yel
cuchillo se lleva y se mete en el ewe de la ikoko. La gallina va a ILE IKU, después el
cuchillo de
mambú va al kutu. La gallian tiene canto:
OYA EGUN NITA NITA OYA EGUN NITA NITA
IYANZA BALE EGUN NITA NITA LOYA
EGUN NITA NITA ORUN LAYE
EGUN NITA NITA AKE LOYA

206
Se le pondrán: 16 quilos, 16 akara, 16 ekru, 16 ekru aro, 16 olele, 16 adalu, 16 aduru, eku,
eja, oñi,
16 palitos de cedro, cascarilla, oni, eran malu, bolas de ñame asado.
Ceremonias de los 7 dáis.
Se coge el cuchillo, se mete untado en ori en un pescado freso; con otros 6 pescaditos
chicos,
alrededor se le echan 7 pedacitos de carne de res, se pone delante de ogun y se limpia con
una
paloma negra. Se le dan a ogun y al kakuanardo, se saca el cuchillo del pescado; los
pescaditos, la
carne de res y la paloma se envuelven en un paño blanco y va al pie de aragba o una loma.
SUYERE:
OGUN LOKUA EYELE OSHA
LOYEUN OBE OSHA IREDO
Echar al agua:
OBE OMI ASHE OBE TUTO
OBE OMI ASHE OBE TUTO
Cuando el awo que rcibe KAKUANARDO es OGUNDA MEJI o saco MEJI en el ITA del
KAKUANARDO, esta cermonia es con tres palomas, que serán blancas.
Cuando el awo se vea OTURA TIKU, OSA KANA, OTRUPON KANA, OJUANI
HERMOSO,
OGUNDA SHE, OSHE MOLUO, se preguntará si el OBE quiere comer. Si dice que si se
dan 4
palomas junto con OBATALA (estas palomas serán blancas)
SUYERE:
OBATALA MASHEO EYELE BIWO BASHE
OBE AWO MODA OBE IRE KOWA
ORINIFA OBE MISHE IRE
NOTA: de vez en cuando se cogerá OBE y se llevará al pie de una mata de plátanos. Ahí se
clava,
se hace SARAYEYE con una paloma negra y se le da al cuchillo ahí clavado. Y se canta el
suyere
anterio, aún cuando no esté OBATALA presente.
Carga del OBE
Se carga el mango con 16 plumas de loro, cabeza de gallo, gallina y paloma, eku, eja, eru,
oro, obi,
kola, 16 atare, obi motiwao, iyefa rezado del ebo de ita. Se forra con tela y cuentas de
orunmila y de
247
obatala, se unta en ori la hoja y se fora con tela negra. Este vive colocado un tiemp junto
con
orunmila y otro tiempo detrá de obatala. Se utilizará para matarle a sus santos y a Orunmila.
Ceremonia para darle KAKUANARDO a un Awo que no le haya hecho Ifá
La clave está en la atena pues tiene que poner donde va el odu del padrino. El del padrino
de la
oyubona el odu de uno del KAKUANARDO; además, antes de dar el KAKUANARDO
tienen que

207
darle a comer a su ifá con ORUN pues verdadereamente el awo que no tenta ORUN no
debe darle
KAKUANARDO a otro awo que no sea ahijado de ATEFA.
Ceremonia para darle KAKUANARDO a un awo que su padrino OTUKO
Esta tiene dos variantes:
Si el que lo da es la Oyubona, tiene que hacerse la ceremonia con el ota junto al kutu, pero
el odu
del padrino no va en la atena, porque la oyubona tiene derecho cuando muere el padrino.
Si el que lo da no es nada del awo, antes de hacer el ebo se busca una piedra en la playa que
sea de
orun. Ahí se pinta con el osun el odu del padrino difunto y esta ota come con todo lo del
ebo. El día
de la ceremonia come un gallo al lado del kutu; el gallo va para el kutu.
La piedra es para safarlo. Después la piedra, si el awo tienen orun, vive en su fundamento
de orun.
En la atena se pone el odu del padrino debajo, al lado derecho, junto a otura niko y se le da
una
paloma a ese odu, llamando a egun conel suyere:
EYE NI EYE EGUN BABA ORUN LAKUA
AINI ORUN BABAYE AINI ORUN BABA WAYE
OBE OGUN ABURE MAÑIRE
El que da el KAKUANARDO después coge un poco de tierra del kutu y de iyefa del ebo de
ita del
ahijado y del primer ebo. Entonces después de ita, se coge un pescado fresco y se carga por
la boca
con el nombre, una tablita con el odu de ita de KAKUANARDO, la tierra del kutu y el
iyefa, se
limpia con una paloma y se le da cargado al ebo, a su cuchillo, de él al ebo. Todo esto
delante de
ogun, alc ual se le da un poco de sangre.
Después se hace ebo el padrino con ese iyefa, por el odu del ita de KAKUANARDO del
ahijado.
Es la atena normal que se emplea en KAKUANARDO, sin poner el odu del padrino.
P
+A
IID
I0R
III
IIN
O
NOTA: cuando se trate de un hermano menor de ifa dándole a un mayor, tiene que hacer
ceremonia
anterior y además, en las hierbas lleva hojas de güira.
248
Cerimonia de dar KAKUANARDO a um filho de OGUN
É preciso dar 3 galos a Ogun. A cerimônia e os 3 galos, para esta cerimônia se leva OGUN
para a montanha junto com um cabrito.todas as coisas são envoltas em morim branco. O

208
ona ifa é diferente, pois não vai nem o odu do padrinho nem da madrinha, pois esta faca só
quem dá é OGUN. O onã ifa é igual que para o awo ogunda meji, pois este nasce com
direito de sacrificar.
ONÃ IFA DO OMO OGUN E DO FILHO DE OGUNDA MEJI.
+++++++
000000AII0000II
00IIIIH00II00II
II00III00II00II
0000IIJII0000II
A
D
O
+++++++
IIIIII00II00II
00II00000000II
II00II0000II00
00IIIIII00II00
+
00
II
00
II
INSHE para cuando el ahijado coge con otro awo
En una jicara se echa un adele de os del ahijado. Unyen en la tena. Por eso siempre se le
poenen 22
y después en ita se recoge este. Se le agregan 7 atare blancas, 7 atare de bodega, 7 atare de
china,
mostaza omi elede, emi iya azogue, cucaracha, carapacho de jicotea, pica pica, zunzun,
palo cambi
avoz, cabeza de lechuza, aji picante, aji okofo. Lleva, además, afoshe AKUA OSHA (mala
cara)
A esto se le da de comer una gallina y se hace un kutu con ina. Se pone esto delante (ahí es
cuando
se le da la gallina, que s mata con OBE). La gallina se echa en ela ina. Cuando la ina se
apague, se
echa la jicara con todo y se tapa bien la comida. Se le da sobre un paño negro, que se pinta
una tena
ofo con odu del ahijado.
Cuando el padrino sepa el odu que sacó el ahijado, en el ita del KAKUANARDO le da un
gallo
negro a ELEGBA con el se hace ebo antes por el odu del ahijado en el KAKUANARDO.
El EBO se va dentro del gallo, que se mata por el pecho, y todo se entierra en un
Bibijagüero.
ATENA KAKUANARDO (Miguel Febles)
249
++++++++
000000IIOAP0I00I0II

209
0II00IIIYHAI0III000
00000IIIUIDII0II0II
I00II0I0BJR00I0I0I0
OAI
NDN
AOO
++++++++
IIIIII0I0000I00I
I00I00I00II0I00I
IIIIIIII0II00II0
00000IIIIIII0II0
CAPITULO XV
EBORI (Rogação à cabeça)
250
a palavra yoruba ebori significa :
EBO = Sacrifício
ORI = ao ori orisha pessoal
CONCEITO DE ORI
os yoruba consideram o ORI um dos deuses do panteão e é considerado o mais importante
de todos. Considera-se o ori de uma pessoa um deus pessoal e se espera que se interesse
mais por seus assuntos pessoais que os outros deuses, que se supõem ser propriedades
comuns de todos os homens. Daí a importância fundamental de se alimentar este deus, para
que possa trazer para as pessoas o bom caminho dado por ajalá.
Orunmila é considerado Eleri Ipin, testemunha do destino, eleito pelo próprio homem. Se
crê que Orunmila estava presente quando cada pessoa escolheu seu destino. Esta é a razão
pela qual os Yorubá crêem no sistema divinatório de Ifa para saber o que o seu ori deseja,
que é um fator importante na vida pessoal. Por tanto, em geral, pode-se dizer que quando
uma pessoa vai se consultar com Ifa só está indagando os desejos de seu Ori.

ORI, nasce em ogunda meji, e sua reza é:


ORI MI IWO NI
BI MO BA BI MO LAYE
ORI NI NOROFUN
IR GBOGBO TIMO BARI LAYE
Tradução:
Meu ori é a você que agradeço
Se eu tenho filhos na terra
É ao ori que eu agradeço
Meu ori é a você que agradeço todas as
Coisas boas que tenho na terra
Escolha do ebori:

210
Deve-se escolher através do jogo que tipo de sacrifíico o ori da pessoa deseja, animais,
frutas, etc...
251
INGREDIENTES DO EBORI
Dois pratos(owo), 2 velas (itana meji), coco ralado ou obi , cascarila ou efun , manteiga de
cacau ou ori, algodão, pano branco ou gorro branco ( fila fun fun ) , o animal escolhido para
sacrifício, e elemento escolhido para rogação.
PROCEDIMENTO:
1- se prepara um prato no qual se põem os seguintes elementos; obi ralado, manteiga de
cacau, cascarilla, algodão, gorro branco e o elemento escolhido para rogação.
2- Se prepara o outro prato com : 4 pedaços de obi, uma tigela com água e o dinheiro ou
salva.
3- a pessoa a quem se dará o eborí, se sentará em um banquinho sobre uma esteira.
4- o oficiante acenderá uma vela, dedicada ao ori da pessoa, em frente a pessoa e uma outra
na parte posterior ( IPAKO ), nuca local de OTURA MEJI e que trás a luz à cabeça.
5- o oficiante marcará na cabeça duas linhas paralelas, significando EJIOGBE , fará uma
circunferência simbolizando os dois hemisférios cerebrais.
6- Se dão duas folhas de abacate, que a pessoa coloca nas têmporas , e faz pedidos
7- o oficiante dá Mojubá e termina com Iba lori e reza para ori ( OGUNDA MEJI ) em
seguida e faz oshe bile ( joga obi) para saber se está aceito.
NOTA: a reza para o ori está na primeira página.
Reza do obi no eborí.
OBI LORI MA WA
OSHANLA OBI LORI
OSAH BI OLORUN
OBI BI ALAFIA
OBI BI EJIFE
OBI BI ITAWO
OBI BI OKANRAN
OBI IRE AWO
OBI IRE OMA
OBI IRE ARIKU BABAW

120.

Tradução:
Com o coco ao ori sempre recebemos Oshala, ( deus da brancura) santo designado por deus
para orientar o orí., com o obi ao ori perguntamos ao sol. Com o obi perguntamos: alafia,
ejifé, etawa, okanran. Então , joga-se obi para saber se foi aceito , se a resposta for negativa
pergunta-se o que falta até a conclusão quando tudo foi aceito. Depois trabalha-se o Ipako
dizendo-se:
IBA IPAKO
REZA:
BAKU LOYE

211
APADA LOLE LOLE IKU
OBI LAFI IKU
OBI LAFI ARUN
OBI LAFI EYO
OBI LAFI OFO
NOTA: tira-se o obi da frente.
Tradução:
Saúdo o IPAKO
No qual Quén agarra el muerto
Vamos rogar-lhe a rogarle
Aquele que na parte de trás Quién en la parte de atrás
O obi saúda perguntamos El coco salva se pregunta muerte, enfermdad, tragedia, pérdida.
Joga-se obi, se a resposta é positiva se procegue no ebori.
8- se apresentam os pratos às difentes partes do corpo da pessoa depois coloca-se diante da
pessoa no chão .
9- marcam-se os pontos do corpo com água, cascarilla e manteiga de cacau. Estes pontos
são opcionais. Cada um destes elementos, quanto são untados, têm sua própria cantiga.
untar agua, se diz:
OMI ESE LERI, LERI ODARA
untar manteiga de cacau, :
ORI MALERO, ORI MALERO o cacau sempre untamos AJALA E ORI
AJALA ORI MALER
cascarilla, se diz:
BABA LODO NILE EFUN o pai se apresenta na casa com efun.
BABA LODO NILE EFUN na casa constantemente na casa, com efun
O NILEFUN MA NILE
BABA LODO NILE EFUN
10-se procegue rogando:
quando se põe o coco se diz:
OBI NI PAPA o obi estamos colocando para abençoar o ORI
OSHE ORI OBI NI PAPA
Qundo se põe o algodão se diz:
OU BELELE, OU BELELE com algodão cobrimos de bênçãos o ORI
ASHE ORI, OU BELELE algodão rogamos e cobrimos
Quando se põe o gorro ou pano se diz :

121.

ASHO FUN-FUN LAWAO com o pano branco extendemos as bemçãos de Ifa.


LAWAO IFA LO JARE
11- se dá coco ao orí para ver se pode terminar a rogação.
12- se retiram os ingredientes e se põem nas mãos da pessoa , exceto os dos pés que se
retiram colocando num prato e roçando-se um pé contra o outro. Com o que tem nas mãos
faz-se como se estivesse lavando e deixa-se cair dentro do prato no chão feito isto se bate
palmas três vezes e está terminado.

212
13- se pergunat para onde vão os ingredientes do ebori, jogando obi
14- Se fecha a rogação batendo os quatro pontos cardiais com o outro prato.
15- Se levanta a pessoa dizendo-se O DIDE e cantando-se para OSUN:
OSOBURIO MADUBULE DURUGANGA LABOSE
OSOBURIO MADUBULE DURUGANGA LABOSE AWO
16- Se colocará o prato no lugar destinado com ambas as velas. A vela que estava na frente
se coloca do lado direito do prato e representa o ORI e a vela que estava atrás se coloca a
esquerda e representa IPAKO. Na parte superior do prato se coloca os quatro pedaços de
coco com os quais se trabalhou e e uma tigela com água.
17- terminada, então a rogação se envolve todo o material usado no ebo ori e leva-se para
local indicado.
NOTA: quando se faz ebori, com pombos é da seguinte foema: se faz tudo igual até o item
9 , daí em diante se faz o seguinte: coloca-se as duas pombas brancas na cabeça e se rezam
os 16 mejis. Ao terminar de rezá-los , se reza ogbe irosun, ogbe she, iwori aberé e oshe bile.
Segue-se dando a primeira pomba com o seguinte canto:
canto:
EJE FOLORI, EJE FOLORI com eje lavamos a cabeça,com eje,com eje
EJE EJE FOLORI
AYALUN KUANGUAIN
TITI OKE LA TOKE
AYALUN KUANGUAIN
IKU BOTIMI digam-se todos os osobos
O resto é igual
NOTA: quando se roga com peixe, procede-se da mesma maneira que com o pombo. Só
muda a cantiga:
EJA LOWA LOWA
MA MA FORI
MA MA FORI
EJA LOWA
255

122.

213
214
lechugilla

Alfavaca

215
216
curujey

curujey

217
caoba caoba

218
ecoba amarga

219
guira

220

S-ar putea să vă placă și