ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ

Μελέτη Περιβάλλοντος

 Η ελιά στη φύση

καλλιέργεια
ποικιλίες
ελαιώνας
λιομάζωμα
στο ελαιοτριβείο
προϊόντα ελιάς

 Ελαιόλαδο και διατροφή

 Η ελιά στη φύση
Η καλλιέργεια της ελιάς
 Η ελιά είναι δέντρο αειθαλές
και αιωνόβιο.
 Ανθίζει την άνοιξη.
 Η ελιά πολλαπλασιάζεται με
σπόρους , μοσχεύματα ,
καταβολάδες και παραφυάδες.
 Μεγάλη σημασία δίνεται στο
κλάδεμα της ελιάς.
 Ο πιο συνηθισμένος εχθρός
της ελιάς είναι ο δάκος.
Η ελιά στη φύση
Ποικιλίες ελιάς
Οι ελληνικές ποικιλίες ελιάς
κατατάσσονται σε :
μικρόκαρπες (αγριελιά ,
κορωναίϊκη ,μαυροελιά…) ,
μεσόκαρπες (θρουμπελιά ,
δαφνελιά ,
αγουρομανακολιά…) και
αδρόκαρπες ή χονδρολιές
(κολυμπάδα , Καλαμών ,
καρυδολιά…)
Η ελιά στη φύση
Ελαιώνας
• Ελαιώνας είναι το χωράφι, στο οποίο
έχουμε φυτέψει ελιές .
• Προτού φυτέψουμε τις ελιές πρέπει να
βρούμε ποιο είδος ελιάς είναι το
καταλληλότερο για να ευδοκιμήσει στην
τοποθεσία που έχουμε το χωράφι.
• Τις ελιές τις φυτεύουμε τον Ιανουάριο .
• Αφού ανοίξουμε πρώτα τους λάκκους για
να τις βάλουμε μέσα και σκεπάσουμε με
χώμα τις μικρές ρίζες τους στη συνέχεια
θέλουν πότισμα και φροντίδα.
 Η ελιά στη φύση
Λιομάζωμα
Η συλλογή του ελαιοκάρπου γίνεται από τους αγρότες με τους εξής τρόπους :
•Με τα χέρια ή με ειδικά χτένια
•Με ραβδισμό
•Με δονητές
Σ’ όλες τις περιπτώσεις στρώνουμε κάτω από τα δέντρα πανιά ή δίχτυα για να
μπορέσουμε ευκολότερα να τις μαζέψουμε και να τις βάλουμε στα σακιά.
 Η ελιά στη φύση
Το λιομάζωμα από την αρχαιότητα έως σήμερα ακολουθεί την ίδια διαδικασία

αρχαιότητα

νεότερα χρόνια
βυζαντινά χρόνια
Η αρχαιότερη ελιά του πλανήτη
 Βρίσκεται στο χωριό Βούβες στα Χανιά της Κρήτης .
Στην περιοχή υπάρχουν και άλλα ελαιόδεντρα επίσης
αιωνόβια περίπου της ίδιας χρονολογίας, πράγμα που
μαρτυρά έναν αρχαίο ελαιώνα.

Η ακριβής ηλικία της ελιάς είναι δύσκολο να εντοπισθεί

και πιθανολογείται ανάμεσα στα 2500 έως τα 5000 χρόνια.
Το συγκεκριμένο αιωνόβιο, ζωντανό και καρπερό
σήμερα, ελαιόδεντρο έχει χαρακτηριστεί-παγκοσμίως
μνημείο της φύσης και εκατοντάδες τουρίστες από όλο τον
κόσμο το επισκέπτονται κάθε χρόνο. Ακόμα και σήμερα, δίνει
το λάδι του το οποίο είναι πολύ ελαφρύ και καλής ποιότητος.

Το εντυπωσιακό αυτό δένδρο στην βάση του είναι

αγριελιά και στην συνέχεια εξημερώθηκε από τον άνθρωπο.
Ο κορμός με περίμετρο 6+ μέτρα, κούφιος στο εσωτερικό
του, ενώ στην βάση του αφήνει χώρο για να περάσει κάποιος
στο εσωτερικό του, το οποίο είναι σαν ένα μικρό στρογγυλό
δωμάτιο.
Ευλογημένος καρπός
 Η ελιά στη φύση
στο ελαιοτριβείο
Οι ελαιοτεχνικές εγκαταστάσεις βασίζονται στα τρία βασικά
στάδια μετατροπής του καρπού της ελιάς σε ελαιόλαδο:

•τη σύνθλιψη του καρπού

•τη συμπίεση του ελαιοπολτού

•το διαχωρισμό του λαδιού

από το νερό και τα άλλα
υπολείμματα
 Η ελιά στη φύση
στο ελαιοτριβείο

Πίεση του ελαιοπολτού με Ζωοκίνητο ελαιοτριβείο στην

μοχλό (τραμπάλα) Άνδρο
Σύνθλιψη ελιάς κατά την αρχαιότητα
Παλαιότερη μέθοδος σύνθλιψης ελιάς
Σύγχρονες μέθοδοι σύνθλιψης
Τελικό στάδιο παραγωγής λαδιού
Προϊόντα ελιάς
Παράγωγα λαδιού
σαπούνια
Διάφορα άλλα προϊόντα
 Ελαιόλαδο και διατροφή
Το ελαιόλαδο βοηθά:
•Στη μείωση της «κακής» χοληστερίνης (LDL) στο αίμα

• Στην καλή λειτουργία του εντέρου

• Στην πρόληψη καρδιαγγειακών παθήσεων

•
• Στη θεραπεία του έλκους στομάχου και δωδεκαδάκτυλου

• Στην καλύτερη απορρόφηση του ασβεστίου από τον οργανισμό

• Στο σωστό μεταβολισμό των διαβητικών και κατά συνέπεια στην

ισορροπία των τιμών του σακχάρου

• Στην πρόληψη του καρκίνου

• Ενώ τέλος... αναζωογονεί το δέρμα

 ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
Ελληνικοί τόποι παραγωγής της ελιάς
Κύριες ελαιοπαραγωγές
περιοχές της Ελλάδας είναι:
Σχεδόν ολόκληρη η
Πελοπόννησος, η Μυτιλήνη, η Κέρκυρα

Κέρκυρα, η Κρήτη, η περιοχή

Μυτιλήνη
Μαγνησία

της Άμφισσας, ο νομός Φθιώτιδα

Εύβοια

Φθιώτιδας, τα νησιά του Άμφισσα

Αττική

Ιονίου, η Μαγνησία με το Πελοπόννησος

Πήλιο, η Εύβοια, η Αττική και

γενικά, μπορούμε να πούμε
ότι: σ' όλη την Ελλάδα η ελιά
Κρήτη
καλλιεργείται εκτός σε
περιοχές που δεν αντέχει.
 ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
Ιστορία - Μυθολογία

 Η ελιά στη Μυθολογία

Αθηνά, δωρήτρια της ελιάς
Ελαΐς, Σπερμώ, Οινώ

 Η ελιά στην Ιστορία

 ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
Η ελιά στη Μυθολογία
Αθηνά, δωρήτρια της ελιάς
Γνωστός πελασγικός
μύθος που
αναφέρεται στον
αγώνα της Αθηνάς
και του Ποσειδώνα
για την προστασία
και την ονομασία της
Αθήνας.
 ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
Η ελιά στη Μυθολογία

Μύθος για τις Ελαΐς, Σπερμώ, Οινώ

Ο μύθος των τριών
αδερφών, Ελαΐς, Σπερμώ,
Οινώ, που τα ονόματά
τους συνδέθηκαν με τα
τρία βασικά προϊόντα του
ελληνικού χώρου (λάδι,
σιτάρι, κρασί) και αρχίζει
από τη μινωική Κρήτη.
ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
Η ελιά στην Ιστορία

Ολυμπιακοί αγώνες

•Ο Ιδαίος Ηρακλής φυτεύει

για πρώτη φορά αγριελιά στη
Αρχαία Ολυμπία.
•Ο Ιδαίος Ηρακλής
στεφανώνει τον πρώτο νικητή
σε αγώνα δρόμου με κλαδί
ελιάς.
•« Κότινος» : βραβείο για
τους νικητές των Ολυμπιακών
Αγώνων .
Συμβολισμός του ελαιόδεντρου
στη γραμμική γραφή Β
 ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
Η ελιά στην Ιστορία
Ολυμπιακοί αγώνες

«Κότινος», το στεφάνι ελιάς, σύμβολο της

Ολυμπιάδας του 2004 στην Αθήνα

Η Ολυμπιακή δάδα της Αθήνα 2004,

απομίμηση φύλλου ελιάς από ξύλο και
μέταλλο. Δια χειρός Α. Βαρώτσου.
 ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
Nεοελληνική ποίηση
Η ΕΛΗΑ
Είμαι του ήλιου η θυγατέρα
Η πιο απ΄ όλες χαϊδευτή.
Κωστής Παλαμάς
Χρόνια η αγάπη του πατέρα
Σ΄αυτόν τον κόσμο με κρατεί.
Όσο να πέσω νεκρωμένη ,
Αυτόν το μάτι μου ζητεί.
Είμ΄η εληά η τιμημένη.
Δεν είμ΄ ολόξανθη, μοσχάτη
Τριανταφυλλιά ή κιτριά.
Θαμπώνω της ψυχής το μάτι.
Για τ΄ άλλα μάτια είμαι γρηά.
Δε μ΄έχει αηδόνι ερωμένη .
Μ΄αγάπησε μία θεά.
Είμ΄η εληά η τιμημένη.
Όπου κι αν λάχω κατοικία
Δε μ΄απολείπουν οι καρποί.
Ως τα βαθιά μου γηρατεία
Δε βρίσκω ‘ς τη δουλειά
ντροπή.
Μ΄έχει ο Θεός ευλογημένη
Κι είμαι γεμάτη προκοπή.
Είμ΄η εληά η τιμημένη.
Φρίκη, ερημιά, νερά και σκότη.
Τη γη εθάψαν μια φορά.
Πράσινη αυγή με φέρνει πρώτη
Σ΄το Νώε η περιστερά.
Όλης της γης είχα γραμμένη
Την εμμορφιά και τη χαρά
Είμ΄η εληά η τιμημένη.
Εδώ ΄ς τον ίσκιο μ΄αποκάτου
Ήρθ΄ ο Χριστός ν΄αναπαυθή.
Κι ακούστηκ΄η γλυκειά λαλιά του
Λίγο προτού να σταυρωθή.
Το δάκρυ του δροσιά αγιασμένη.
Έχει ΄ς τη ρίζα μου χυθή.
Είμ΄η εληά η τιμημένη.
Και φως πραότατο χαρίζω .
Εγώ στην άγρια τη νυχτιά.
Τον πλούτο πια δεν τον φωτίζω.
Συ μ΄ ευλογείς φτωχολογιά.
Κι αν απ’ τον άνθρωπο διωγμένη.
Μα φέγγω μπρος στην Παναγιά.
Είμ’ η εληά η τιμημένη.
 ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
Θρησκευτικά

Η ΕΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΔΙ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

 Η ελιά ήταν το πρώτο δέντρο που αναδύθηκε από τα νερά μετά το μεγάλο
κατακλυσμό και το περιστέρι επέστρεψε στην κιβωτό του Νώε με ένα κλαδί
στο ράμφος του.
 Η τελευταία προσευχή του Χριστού λίγο πριν τη Σταύρωσή Του γίνεται
ανάμεσα στις ελιές του κήπου της Γεσθημανή.
 Το Όρος των Ελαιών ήταν τόπος προσευχής του Ιησού και της Παναγίας.
Εκεί έγινε και η Ανάληψή Του αλλά και πολλές εμφανίσεις Του μετά την
Ανάσταση.
 Ο «πολυέλαιος» είναι πολύφωτο εκκλησιαστικό σκεύος που κρέμεται στη
μέση του ναού.
 Το καντήλι που καίει μπροστά στα εικονίσματα.
 ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ

Η Ορθόδοξη Εκκλησία χρησιμοποιεί το λάδι:

 στο Μυστήριο του Βαπτίσματος

 στο Μυστήριο του Χρίσματος
 στο Μυστήριο του Ευχελαίου
 στο Άγιο Μύρο
 στην Αρτοκλασία
 στην ταφή
 ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
στο Μυστήριο του Βαπτίσματος

Ο ιερέας σφραγίζει με το
άγιο έλαιο το βαπτιζόμενο
σε κάθε μέρος του σώματός
του, λέγοντας την ανάλογη
ευχή:
«Σφραγίς δωρεάς Πνεύματος
Αγίου. Αμήν».
 ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
στο Μυστήριο του Χρίσματος

«…Χρίεται η δούλη του

Θεού…»
 ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
στο Μυστήριο του Ευχελαίου

«…αλείψαντες αυτόν ελαίω εν τω

ονόματι Κυρίου…εις θεραπείαν και
απαλλαγήν παντός πάθους,
μολυσμού σαρκός και πνεύματος
και παντός κακού»
ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
στο Άγιο Μύρο

Είναι το αγιασμένο έλαιο

με τα 40 αρώματα που
καθαγιάζεται κάθε δέκα
περίπου χρόνια τη Μεγάλη
Πέμπτη στο Οικουμενικό
Πατριαρχείο
Κωνσταντινουπόλεως και
μοιράζεται σε όλες τις
Εκκλησίες.
ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
στην Αρτοκλασία

«…Ευλόγησον τον
σίτον, τον οίνον και το
έλαιον…»
ΕΛΙΑ – ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
στην ταφή
Η ελιά στη ζωγραφική
ΤΕΛΟΣ