Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
Plan
L'article [051]
051. ARTICLE
Singulier Pluriel
M F N M F N
N ὁ ἡ τό οἱ αἱ τά
V - - - - - -
A τόν τήν τό τούς τάς τά
G τοῦ τῆς τοῦ τῶν τῶν τῶν
D τῷ τῇ τῷ τοῖς ταῖς τοῖς
Duel : aux trois genres, N. et A. : τώ -- G. et D. : τοῖν. Rarement τά, ταῖν au féminin.
Singulier Pluriel
N τιμ-ή τιμ-αί
V τιμ-ή τιμ-αί
A τιμ-ήν τιμ-άς
G τιμ-ῆς τιμ-ῶν
D τιμ-ῇ τιμ-αῖς
056. ἡ θύρ-α, θύρ-ας la porte - ἡ γλῶττ-α, γλῶττ-ης la langue. Variantes de τιμ-ή.
Singulier Pluriel
N θύρ-α γλῶττ-α θύρ-αι γλῶττ-αι
V θύρ-α γλῶττ-α θύρ-αι γλῶττ-αι
A θύρ-αν γλῶττ-αν θύρ-ας γλῶττ-ας
G θύρ-ας γλώττ-ης θυρ-ῶν γλωττ-ῶν
D θύρ-ᾳ γλώττ-ῃ θύρ-αις γλώττ-αις
Les noms dont le -α final est précédé de -ε-, -ι-, -ρ-, suivent le modèle θύρα, en gardant le
timbre α dans toute la flexion.
Les noms en -α (mixte), dont le -α final n'est pas précédé de -ε-, -ι-, -ρ-, suivent le modèle
γλῶττ-α, en alternant au G. et au D. sg. le timbre -η avec le -α.
Le G. pl. est toujours périspomène : θυρ-ῶν, γλωττ-ῶν.
Singulier Pluriel
N πολίτ-ης νεανί-ας πολῖτ-αι νεανί-αι
V πολῖτ-α νεανί-α πολῖτ-αι νεανί-αι
A πολίτ-ην νεανί-αν πολίτ-ας νεανί-ας
G πολίτ-ου νεανί-ου πολιτ-ῶν νεανι-ῶν
D πολίτ-ῃ νεανί-ᾳ πολίτ-αις νεανί-αις
Singulier Pluriel
N δοῦλ-ος δῶρ-ον δοῦλ-οι δῶρ-α
V δοῦλ-ε δῶρ-ον δοῦλ-οι δῶρ-α
A δοῦλ-ον δῶρ-ον δούλ-ους δῶρ-α
G δούλ-ου δώρ-ου δούλ-ων δώρ-ων
D δούλ-ῳ δώρ-ῳ δούλ-οις δώρ-οις
Les neutres ont des formes semblables aux N. V. et A. : au singulier -ον et au pluriel -α.
Quelques noms féminins se déclinent comme δοῦλ-ος, tels ἡ ὁδός, ὁδοῦ la route, le chemin.
Singulier Pluriel
N νό-ος > νοῦς ὀστέ-ον > ὀστοῦν νό-οι > νοῖ ὀστέ-α > ὀστᾶ
A νό-ον > νοῦν ὀστέ-ον > ὀστοῦν νό-ους > νοῦς ὀστέ-α > ὀστᾶ
G νό-ου > νοῦ ὀστέ-ον > ὀστοῦν νό-ων > νῶν ὀστέ-ων > ὀστῶν
D νό-ῳ > νῷ ὀστέ-ῳ > ὀστῷ νό-οις > νοῖς ὀστέ-οις > ὀστοῖς
065. TROISIÈME DÉCLINAISON
066. Introduction
La troisième déclinaison comprend les noms dont le génitif singulier est en -ος (-ους, -εως).
Les nominatifs singuliers sont très variés, et les trois genres sont représentés. Les thèmes, qui
s'obtiennent en enlevant la désinence -ος du génitif singulier, sont variés. On distingue :
- les thèmes terminés par une consonne, sauf -ς, et par une voyelle non contracte
- les thèmes terminés par -ς
- les thèmes terminés par -J (jod)
- les thèmes terminés par - Ϝ (digamma).
M - F sg Nt sg M - F sg Nt sg
N -ς / allongement ø (zéro) -ες -α
V -ς / ø ø (zéro) -ες -α
A -α / -ν ø (zéro) -ας / -ς -α
G -ος -ος -ων -ων
D -ι -ι -σι(ν) -σι(ν)
la dernière voyelle du thème est allongée (pour beaucoup de masc. et fém. en -ν, -ρ, -ντ)
Exemple : ὁ ῥήτωρ, τοῦ ῥήτορ-ος l'orateur (thème : ῥητορ- )
Le vocatif est semblable soit au nominatif, si celui-ci est sigmatique, soit au radical, si le
nominatif est formé par allongement.
Les désinences sont parfois rendues opaques, à la suite de transformations phonétiques.
M - F sg Nt sg M - F pl Nt pl
N ῥήτωρ σῶμα ῥήτορ-ες σώματ-α
V ῥῆτoρ σῶμα ῥήτορ-ες σώματ-α
A ῥήτορ-α σῶμα ῥήτορ-ας σώματ-α
G ῥήτορ-ος σώματ-ος ῥητόρ-ων σωμάτ-ων
D ῥήτορ-ι σώματ-ι ῥήτορ-σι(ν) σώμα-σι(ν)
Sur ῥήτωρ se déclinent les noms masculins et féminins ; sur σῶμα, les neutres.
Singulier Pluriel
M - F sg Nt sg M - F pl Nt pl
N κόραξ λέων κόρακ-ες λέοντ-ες
V κόραξ λέων κόρακ-ες λέοντ-ες
A κόρακ-α λέοντ-α κόρακ-ας λέοντ-ας
G κόρακ-ος λέοντ-ος κοράκ-ων λεόντ-ων
D κόρακ-ι λέοντ-ι κόραξι(ν) λέουσι(ν)
Duel : N. V. A. : τὼ κόρακ-ε, τὼ λέοντ-ε - G. D. : τοῖν κοράκ-οιν, τοῖν λεόντ-οιν.
On notera, au N sg. et au D pl., quelques transformations phonétiques (cfr [018, 020, 021]),
figurées dans ce tableau :
Singulier Pluriel
N πατήρ ἀνήρ πατέρ-ες ἄνδρ-ες
V πάτερ ἄνερ πατέρ-ες ἄνδρ-ες
A πατέρ-α ἄνδρ-α πατέρ-ας ἄνδρ-ας
G πατρ-ός ἀνδρ-ός πατέρ-ων ἀνδρ-ῶν
D πατρ-ί ἀνδρ-ί πατρ-άσ(ι)ν ἀνδράσι(ν)
Au duel : N. V. A. : τὼ πατέρ-ε, ἄνδρ-ε -- G. D. : τοῖν πατέρ-οιν, ἄνδρ-οιν.
Quatre noms, très fréquents, se déclinent sur ce thème à alternance -τρ- / -τερ- :
ἡ μήτηρ, μητρ-ός mère
ἡ θυγάτηρ, θυγατρ-ός fille
ἡ γαστήρ, γαστρ-ός ventre
ὁ ἀνήρ, ἀνδρ-ός homme présente le thème ανερ / ανρ- , mais intercale un -δ- ἀνδρ-.
074. Thèmes en -ς
Singulier Pluriel
N γένος γένη (<γενεσ-α)
V γένος γένη (<γενεσ-α)
A γένος γένη (<γενεσ-α)
G γένους (<γενεσ-ος) γενῶν (<γενεσ-ων)
D γένει (<γενεσ-ι) γένεσι(ν) (<γενεσ-σι)
Σωκράτης (thème en -ες), modèle de nombreux noms propres, a deux formes d'accusatif,
Σωκράτην étant analogique de πολίτ-ην [057].
Περικλῆς (thème en -εϜεσ-)est le modèle des noms propres en -κλῆς.
077. Thèmes en -ι (Ј)
Singulier Pluriel
N πόλι-ς πόλεις
V πόλι πόλεις
A πόλι-ν πόλεις
G πόλε-ως πόλε-ων
D πόλε-ι πόλε-σι(ν)
Singulier Pluriel
N βασιλεύ-ς βασιλεῖς / ῆς
V βασιλεῦ βασιλεῖς / ῆς
A βασιλέ-α βασιλεῖς / έας
G βασιλέ-ως βασιλέ-ων
D βασιλε-ῖ βασιλεῦ-σι(ν)
Singulier Pluriel
N ἰχθύ-ς ἰχθύ-ες / ἰχθῦ-ς
V ἰχθύ ἰχθύ-ες / ἰχθύ-ς
A ἰχθύ-ν ἰχθύ-ας / ἰχθῦ-ς
G ἰχθύ-ος ἰχθύ-ων
D ἰχθύ-ι ἰχθύ-σι(ν)
Un certain nombre de noms de la troisième déclinaison suivent les modèles ci-dessus avec
des variations plus ou moins importantes. Généralement, la flexion est régulièrement basée sur
le génitif singulier. Citons quelques exemples :