CZU 811.512.165+821.512.165.09 (075.

2)
V–24

Elaborat conform curriculumului disciplinar în vigoare și aprobat prin Ordinul ministrului educa-
ţiei (nr. 606 din 10 iunie 2013). Editat din sursele financiare bugetare.

Comisia de evaluare: Galina Sircheli, profesoară de limba și literatura găgăuză, grad didactic întâi,
Colegiul Pedagogic Comrat; Ecaterina Cîlcic, profesoară de limba și literatura găgăuză, grad didac-
tic întâi, Liceul Teoretic „D. Kara Cioban”, Comrat; Maria Jecova, învăţătoare, grad didactic întâi,
Liceul Teoretic „S. Curoglo”, Comrat

Recenzenţi: Alexei Colîbneac, profesor universitar, șeful Catedrei „Grafică”, Academia de Muzică,
Teatru și Arte Plastice, maestru în arte; Ludmila Ceban, doctorand, Academia de Știinţe a Moldo-
vei; Larisa Horozova, lector superior, Universitatea de Stat din Comrat; Valentina Mileva, lector
superior, Universitatea de Stat din Comrat; Dumitru Uzun, lector superior, Universitatea de Stat
din Comrat

Responsabil de ediţie: Larisa Dohotaru

Corector: Mariana Belenciuc
Redactor tehnic: Nina Duduciuc
Pictori: O. Cojocaru, L. Cojocaru, I. Cojocaru
Machetare computerizată: Anatol Andriţchi
Copertă: Vitalie Pogolșa, Vitalie Ichim

Întreprinderea Editorial-Poligrafică Știinţa,

str. Academiei, nr. 3; MD–2028, Chișinău, Republica Moldova;
tel.: (+ 373 22) 73-96-16; fax: (+ 373 22) 73-96-27;
e-mail: prini_stiinta@yahoo.com; prini@stiinta.asm.md
www.editurastiinta.md

DIFUZARE:
ÎM Societatea de Distribuţie a Cărţii PRO-NOI,
str. Alba-Iulia, nr. 75; MD-2051, Chișinău, Republica Moldova;
tel.: (+373 22) 51-68-17, 71-96-74; fax: (+373 22) 58-02-68;
e-mail: info@pronoi.md; www.pronoi.md

Toate drepturile asupra acestei ediţii aparţin Întreprinderii Editorial-Poligrafice Știinţa.

Descrierea CIP a Camerei Naţionale a Cărţii
Vasilioglu, Konstantin
Ana dili hem literatura okumaklar]: 4-cü klas/Konstantin Vasilioglu, Ana Stoletnäya;
Min. Educaţiei al Rep. Moldova. – Ch.: Î.E.P. Știinţa, 2017 (Tipografia „BALACRON” SRL). – 304 p.
ISBN 978-9975-85-079-7
811.512.165+821.512.165.09 (075.2)

© Konstantin Vasilioglu, Ana Stoletnäya. 2013, 2017

© Prezentare grafică: O. Cojocaru, L. Cojocaru, I. Cojocaru. 2013
ISBN 978-9975-85-079-7 © Întreprinderea Editorial-Poligrafică Ştiinţa. 2013, 2017
 }~}NDEK}LQR

Ana dili

Yaz .............................................................................................................. 11
Tekrarlamak. Laf. Cwmlq. Tekst ........................................................... 11
Seslqr hem bukvalar. K]s]m. Urgu......................................................... 18

+kola ........................................................................................................... 22
Laf kurulu=u ......................................................................................... 22
Vokallar]n hem konsonnar]n laflarda dooruyaz]lmas] .......................... 26
Tutun akl]n]zda. V yaz]l'r .................................................................... 32
Tutun akl]n]zda. V yaz]lm''r ............................................................... 33
Sxz paylar] ............................................................................................ 35
Test ....................................................................................................... 40

Tabiat .......................................................................................................... 42
Birsoy paylar ........................................................................................ 42
Tekst ..................................................................................................... 52
Nasaat ................................................................................................... 54
Sxz temas]n]n kaaviletmesi .................................................................. 55

Kww ............................................................................................................. 56
Adl]k. Birlik say]s] ............................................................................... 56
Nasaat ................................................................................................... 57
Temel hal] ............................................................................................. 59
Saabilik hal] .......................................................................................... 60
Tekstin paylar] ...................................................................................... 61
Doorudak hal] ....................................................................................... 63
Gxsterek hal] ........................................................................................ 65
Erlik hal] ................................................................................................ 67
~]k]= hal] ............................................................................................... 70
Adl]klar]n hallar]n] tekrarlamak ........................................................... 74

Adam .......................................................................................................... 78
Adl]klar]n hallanmas] ........................................................................... 78
Nasaat ................................................................................................... 79
Konsonnan bitqn adl]klar]n afiksleri .................................................... 83
 Vokallan bitqn adl]klar]n hallanmas] .................................................... 87
Nasaat ................................................................................................... 92
K konsonnan bitqn `okk]s]mn] adl]klar]n hallanmas] ......................... 92
Nasaat ................................................................................................... 96
Adl]klar]n `okluk say]s] ....................................................................... 98
Adl]klar]n `okluk say]s]nda hallanmas] ............................................. 100
Adl]klar]n nazl]-kw`wldek formas] ..................................................... 107
Test ..................................................................................................... 110

Aylq ........................................................................................................... 112

N]=ann]k ............................................................................................. 112
N]=ann]klar]n hallanmas] .................................................................... 115
N]=ann]klar]n yaara=t]rma uurlar] ....................................................... 116
Tekrarlamak “N]=ann]klar” ................................................................. 119

Vatan ........................................................................................................ 120

}=lik. Tekrar ........................................................................................ 120
}=liklerin temel formas] ...................................................................... 125

Kasaba ...................................................................................................... 128

}=liklerin infinitiv formas] .................................................................. 128
}=liklerin zamannara gxrq dii=ilmesi .................................................. 134
}=liklerin mutlak ge`mi= zaman] ........................................................ 137
}=liklerin =indiki zaman] ..................................................................... 141

Sport ......................................................................................................... 144

}=liklerin mutlak gelecek zaman] ........................................................ 144
Konsonnan bitqn i=liklerin dii=ilmesi ................................................. 147
Vokallan bitqn i=liklerin dii=ilmesi ..................................................... 148
Test ..................................................................................................... 151

Etiket ........................................................................................................ 152

Tekrarlamak. Tekst hem cwmlq .......................................................... 152
N]=ann]klar ......................................................................................... 162
}=liklqr .................................................................................................. 164

NASAATLAR .......................................................................................... 167

Nicq akl]n]zda tuttuuna gxrq haz]rlanmaa yazmaya .......................... 167
Nicq takrirq haz]rlanmaa .................................................................... 167
Nicq annatma teksti kurmaa ............................................................... 167
Nicq yazd]rma teksti kurmaa .............................................................. 168
•4•
 Fonetika (ses-bukva) analizin s]ral]] .................................................. 168
Analiz örnekleri ................................................................................... 168
Lafkurulu=`a analizin s]ral]] ............................................................... 169
Aazdan analizin örnää ......................................................................... 169
Adl]klar]n analiz s]ral]] ....................................................................... 169
N]=ann]klar]n analiz s]ral]] ................................................................. 170
Analiz örnää ........................................................................................ 170
}=liklerin analiz s]ral]] ......................................................................... 170

Kendinizq kontrol yap]n .................................................................. 171

Adl]klar]n hallanmas] (kontrolcu materiallar) ................................. 171
}=liklerin dii=ilmesi (kontrolcu materiallar) ...................................... 172
Takrir yazmak i`]n tekstlar ............................................................. 173

Literatura okumaklar]
Folklor (Literatura teoriyasından) ........................................................... 177
Üç potmar (masal). Sergey Mihalkov ................................................. 177
Babunun k]z] hem dädunun kızı (masal). İon Krängă ....................... 185
Oniki ay (masal). Samuil Marşak ...................................................... 191
Dev oolu kurtarêr padişahın k]z]n] (masal). Stepan Bulgar ............... 195

Şkola bizim yaşamamızda ...................................................................... 200

Filipok. Lev Tolstoy ............................................................................. 200
Eşillik günü. Nikolay Baboglu ............................................................. 202
Maavi yapraklar. Valentina Oseeva ..................................................... 203
Susmak oyunu. Petri Çebotar ............................................................. 204

Adam kişilii. Söz etiketi .......................................................................... 207

Lüzgär, kaar hem gün (Fabula). Aleksandr Yularcı ........................... 207
Oka. Nikolay Baboglu ........................................................................ 208
Gözellik. Konstantin Vasilioglu .......................................................... 210
Ooluma. Petri Çebotar ....................................................................... 211
Namuzluk. Konstantin Vasilioglu ....................................................... 212
Para kesesi. Evgeniy Permäk .............................................................. 213
Goguşun duuma günü. Konstantin Vasilioglu .................................... 214

Literatura adamın yaşamasında ............................................................ 221

Yıldızlar artık süünärdi. İvan Nikitin .................................................. 221
Sölä, daayım... George Blănaru ......................................................... 221
•5•
 Oglan. Konstantin Vasilioglu .............................................................. 222
U y d u r m a i çin (Literatura teoriyasından) ...................................... 231

Adam hem aylä ........................................................................................ 233

Guguţanın kalpaa. Spiridon Vangeli ................................................... 233
Ana-boba evi. Spiridon Vangeli ......................................................... 235
Sofra. Konstantin Vasilioglu ............................................................... 236
Mardın sekizi. Todur Marinoglu ........................................................ 238
Mamu. Konstantin Vasilioglu ............................................................. 238
İilik. Valentina Oseeva ....................................................................... 239

Zaamet adamın yaşamasında. Zanaat ayırmak ................................... 242

Üüsüz çocuk. Stepan Bulgar .............................................................. 242
Kör usta. Konstantin Negruţi ............................................................. 243
Kurtarılmış bereket. Gavril Gaydarcı ................................................ 247

Kasaba, küü hem onnarın anılmış gösterilecek erleri ......................... 249

Kolada. Konstantin Vasilioglu ............................................................ 249
Donka lelüm. Nikolay Baboglu .......................................................... 250
S ö l e y iş l ä r için (Literatura teoriyasından) .................................... 251

Adam hem tabiat. Saalık hem sport ...................................................... 254

Gül hem bülbül. Engin Köseoglu ....................................................... 254
Kış yolu. Aleksandr Puşkin ................................................................ 255
Kışın. Mina Kösä ................................................................................ 256
Kim o# Stepan Kuroglu ...................................................................... 256
B i l m y c e l ä r için (Literatura teoriyasından) .................................. 257

Adam hem Vatan ..................................................................................... 260

Kır sesleri. Nikolay Baboglu .............................................................. 260
Ana memleketim. Andrey Koçancı ..................................................... 261
Bucak. Vasi Filioglu ........................................................................... 261
Ömer. Nikolay Baboglu ...................................................................... 262
Ana. Nikolay Baboglu ........................................................................ 265
U y g u n sö z lär için (Literatura teoriyasından) .............................. 266

Dostluk hem dostlar ................................................................................ 268

Damnanın yolculuu. Stepan Kuroglu ................................................. 268
Guguţanın bankas]. Spiridon Vangeli ................................................. 270
Beş ekmek. Ion Krängă ...................................................................... 272

•6•
Kendibaşına okumaklar ......................................................................... 277
Şiirlär ...................................................................................................... 277
Yaz ortasında. Todur Mariniglu .......................................................... 277
Güzün. Aleksey Pleşçeev .................................................................... 278
Yaprak dökümü. Konstantin Vasilioglu .............................................. 278
Büük k]smet. Stepan Kuroglu ............................................................. 279
Herbir vakıdın kokusu başka... Petri Çebotar .................................... 280
Anama. Todur Zanet ........................................................................... 280
Yardımcı. Vasi Filioglu ....................................................................... 281
Annatmalar ............................................................................................. 283
Taraş. Nikolay Baboglu ...................................................................... 283
Neçin# Valentina Oseeva .................................................................... 286
Tekä. Konstantin Vasilioglu ................................................................ 290
Benim ayläm. Konstantin Vasilioglu .................................................. 293
Büülü çanta. Petri Çebotar ................................................................. 295
Bän bişeydän korkmêêrım. Petri Çebotar .......................................... 297
Ana dili uroo. İulian Nikuţă ............................................................... 299
Tutun akl]n]zda bu laflar]n yaz]lmas]n]! ........................................ 301
 Anna=]lm]= n]=annar

kurallar] a`]kladan soru=: literarura teoriyas]

merakl] nasaatlar

kural] lqqz]m esaba almaa

kural] lqqz]m bilmqq

analiz nasaatlar] (kiyad]n bitkisindq)

i=lqr hem soru=lar

lafkurulu=u analizi

fonetika (ses-bukva) analizi

sxzlwk

Kxrwk laflar, ang]lar]n]n dooru yaz]lmas]n] lqqz]m

akl]nda tutmaa.
•9•
 Paal] dost!
Sqn =kolaya
geldin wwrenmqq,
bilgi kabletmqq.
Pek dooru yapt]n,
ani bu yolu kapt]n!
Ama bilgilerq yol-
lar, bilqsin, diil
kolay. Lqqz]m pek
`ok i=lemqq: okumaa, yazmaa, aara=t]rmaa...
Seni, nicq da ba=kalar]n], yollad]lar =kolaya bwwk
umutlan, ani sqn wwrenecqn.
Bu zor yolda bqn senin i=ini kolaylad]r]m,
bir bwwk yard]mc] olar]m, eer sqn benimnqn
dostla=arsayd]n, cwnkw benim sayfalar]mda sqn `ok
soru=lar]na cuvap bulacan. Ama sendqn sade bir i=
isteniler: beni koruyas]n, y]rtmayas]n, kirletmeyqsin
hem y]pratmayas]n.
Saa ol, kxrpq dostum, ani sqn uzatt]n benim
xmwrwmw, da =indi var kolay] izmet edeyim senin
kw`wk kafadarlar]na da! }i saatlan!

Kiyat

• 10 •
 Yaz]n Bucak – meyval]k,
Kqr bir `i`eklik.
Yaz bizim u=aklara
Bwwk sevinmelik.

Tekrarlamak
Laf. Cwmlq. Tekst

1. Bák]n resimq, kóyun ad]n]. Kúrun tekst 3-4 cwmledqn.

Sxlqyin tekstin xz maanas]n].

2. Okúyun uygun sxzleri. A`]kláy]n onnar]n kalq

maanalar]n]. kxstek

Vatan]ndan gxzql er dwnnedq hi` yoktur. Kqqmil dost, nicq kalq.

Okuyarsan, dostum, `ok – kxstek bu dwnnedq yok.
}i adam prost i= yapmaz. Eer adamsan – ol Adam. Sofra gerciklii –
ekmek.
Aaladan – gwlmqz.

• 11 •
 Yáz]n. Búlun uzun vokall] laflar] da `izin onnar]n altlar]n].
Bu laflar]n birisinnqn kurun birqr cwmlq da yaz]n.

Ne i`in lqqz]m cwmlelqr#

Cwmlelerin yard]m]nnan insannar sxleyqbiler kendi fikirini,

duygular]n], sor'rlar biri-birinq, teklif ederlqr, isteerlqr na=eysq.

Sxlemqk neetinq gxrq cwmlelqr nesoy var#

Sxlemqk neetinq gxrq cwmlelqr var annatma, soru= hem izin.

Duygulu cwmlelqr intona\iyaya gxrq var nicq olsunnar =a=ma da,
izin dq.
Sport kaavileder saal]]. Siz seversiniz mi sportu# }ilenin
sportlan!

3. Haz]rlan]n yazmaa annatma “Bir merakl] olu=” temas]na.

Koyun onun ad]n] da yaz]n*.

Cwmlelqr sxlemqk sesinq gxrq nesoy var#

4. Okuyun.

Pek gxzql Moldovada yáz]n! Bir wwsek yama` wstwndqn yada u`aktan
bakarsayd]n a=aa, doyam''rs]n siiretmqq Moldóvan]n, Gagauziyan]n
u`suz k]rlar]n], e=il `ay]rlar]n], meyval]klar]n] hem baalar]n]. Pek

* Herbir yaz]y] (i=i) yapmaa deyni, bák]n verilmi= nasaatlara kiyad]n bitkisindq.
Kaavi wwrenicilerq deyni.
• 12 •
gxzql taraf]m]z da, insannar]m]z da! Ya=''r]z dost`as]na! Ya=''r]z,
nicq karda=!

baalar
a=aa
Yaz]n teksti. Okuyun teksti wwsek duyguylan, hodulluklan.
}lk cwmlenin sonunda nesoy durgu`luk n]=an] dur'r#
Nicq deerlqr bxlq cwmlelerq# }kinci cwmlenin sonunda
nesoy durgu`luk n]=an] dur'r# Nicq deerlqr bxlq cwmlelerq#
.
Nesoy durgu`luk n]=annar] koyul'r cwmlenin sonunda#

Soru= cwmlelerin sonunda soru= n]=an] koyul'r (#).

+a=ma cwmlelerin sonunda, =a=ma n]=an] koyul'r (!).
Annatma cwmlelerin sonunda koyuler
nokta (.). Seversiniz mi yaz]# Ne gxzql yaz Bucakta!
Gwzwn Moldovada pek `ok meyva, wzwm hem zarzavat var.

5. Okuyun. Ka` cwmlq bu teksttq#

Yaz
Oldu sabaa xttwlqr horozlar i=idiler kxpeklerin sesleri ku=lar ba=lad]-
lar kendi gxzql twrkwlerini `almaa soluk taazq kqr sarfo= eder gwwswn
dol'r hodulluklan, ani sqn ya=''rs]n bxlq bir cennettq.

• 13 •
 Cennet — ray
hodulluk — wwnmqk, gogorlanmak

Yaz]n. ~izin uzun vokallar]n hem ikili konsonnar]n altlar]n].

Ne`in vokallara deeriz uzun, ama konsonnara – ikili#
}nand]r]n, ani bu dooru.

Ang] cwmlq paylar]na deerlqr ba= paylar#

6. Uydurun tekstleri. Neylqn onnar benze=er# uygun

Neylqn ba=kalan'r#
Yaz]n
Sallan'r lwzgerdqn wwsek otlar. ~ay]r]n wstwndq u`u='rlar =en popaz
beygirleri. Otlar]n aras]nda xtqq-beeri gezerlqr `al]=kan kar]mcalar.
Yaz]n
Sallan'r otlar. U`u='r popaz beygirleri. Gezerlqr kar]mcalar.

Ne`in ilk tekst taa uygun, bak]nca ikinciyq# Yaz]n ilk teksti.
Herbir cwmledq `izin ba= paylar]n altlar]n]. Yap]n ikinci
cwmlenin shemas]n]. ~izin uzun vokall] laflar]n altlar]n].

7. Annad]n cwmlq paylar] i`in.

1. Sxlqyin cwmlenin gramatika temelini (ba= paylar]).

2. Ne gxsterer subyekt hem nesoy soru=lara cuvap eder#
3. Ne gxsterer predikat hem nesoy soru=lara cuvap eder#
4. Taa nesoy cwmlq paylar] var, ba= paylar]ndan kaarq#

Kurun bir cwmlq da yap]n ona cwmlq pay] analizi.

8. ~al]=]n `xzmqq, ne burada yaz]l]. ~ekedersiniz da

okuy'rs]n]z soldan saaya. Bul'rs]n]z `eketmesini da,
2-3 k]s]m a=]r] okuduynan, `]kacek bir uygun sxz.
• 14 •
 ma dq
meer ser
ge
ya
yat
ek
bww
gen
gxl z]n
dq mek

A`]klay]n uygun sxzwn xz maanas]n].

Kurun hep bu maanada birqr cwmlq.

9. Okuyun.

Dqdu verdi bizq birqr alma. Aa`lar wklw olmu= almaylan. Kapunun
xnwndq bwwyer iki dq armut aac].

Yáz]n cwmleleri. ~izin cwmlelerin gramatika temellerinin

altlar]n]. ~]kar]n ay]r] lafbirle=melerini, ang]lar]nda birisi
baal] xbwrwnq.

Xrnek: Biz gittik uzak meyvalaa.

gittik (nereyi#) meyvalaa
nereyi? meyvalaa (nesoy#) uzak.
nesoy? Cwmledq laflar nicq baal]#

Cwmledq laflar baal] maanaya gxrq (maanayca).

Cwmlenin bir laf]ndan xbwrwnq var nicq koymaa soru=.

• 15 •
 Lafbirle=mesi — bu iki bireri baal] laf, ang]s]nnar]n aras]nda
birisi mutlak baal] xbwrwnq. Evin yan]nda bwwyer balaban
kavaklar.
kavaklar (nesoy#) balaban;
bwwyerlqr (neredq#) evin yan]nda.
Esaba al]n: subyekt hem predikat lafbirle=mesi olmêêr.

10. Okuyun.
Dostla=]n kiyatlan!
Yaz]n, gwnwn birindq, an]lm]= italyan yaz]c]s] Cani Rodari u=aklara
musaafirlqq gitmi=. Bir kw`wk `ocucak sormu= ona:
– Ne`in k]=]n suuk, ama yaz]n s]cak#
– Koca `ocuksun! Da sqn bunu bilmeersin mi# – =a=m]= Cani
Rodari. – K]=]n suuk onu=tan, ki insannar otursunnar evdq da kiyat
okusunnar. Ama yaz]n s]cak, ki insannara olsun kolay] kiyat okumaa
aa`lar]n gxlgelerindq. Da ozaman kiyatlar vereceklqr cuvap adam]n
herbir soru=una.
Cani Rodari bxlq cuvap etmi= diil sade bir `ocucaa, ama hepsiciinq,
kim `ok isteer bilmqq. “Kiyatlar hepsini biler, onnarda siz bulacen]z
cuvap herbir «ne`in#», «nedqn#» hem «neredqn#» kendi soru=unuza”.

An]lm]= — `oyu bilqn

Kiminnqn bulu=mu= Cani Rodari gwnwn birindq#

Ne sormu= ona `ocucaan biri# Bulun teksttq yaz]c]n]n cuvab]-
n]. Siz da yaz vak]d] kiyat okuy'rs]n]z m]# Ne`in# Ne`in
kiyatlarlan lqqz]m dostla=maa#

Ne o tekst#

Tekst — bu iki yada taa zeedq cwmlq, ang]lar] baal]

biri birinq maanayca. Tekst]n var kendi temas].
Tema — bu o, ne i`in annad]lêr teksttq.

• 16 •
 11. Okuyun.

+kolaya bizi gxtwrer pek gxzql bir sokak. Orada var pek `ok gxzql
aa`lar hem `i`eklqr. Aa`lar]n taa `oyunu hem `i`ekleri diktilqr =kolac]-
lar.

}nand]r]n, ani bu tekst, ama diil ay]r] cwmlelqr. Yaz]n, `izin

y]m]=ak konsonnu laflar]n altlar]n].

Tekstlqr nesoy var nicq olsunnar#

Tekstlqr var nicq olsunnar annatma, yazd]rma hem fikirlemq.

Annatma tekstlerindq annad]l'r, ne olêr yada olmu=. Bxlq tekstlerq

var nicq koymaa soru=lar] ne olêr# yada ne olmu=#
Yazd]rma tekstlerdq yazd]r]l'r insan, predmetlqr hayvannar. Yazd]r-
maya var nicq koymaa soru= n e s o y #
Fikirlemq tekstlerdq sxlener olu=lar]n sebepleri i`in. Bu tekstlqr
cuvap ederlqr soru=a n e ` i n #

12. Okuyun.
Kukumqvka
Kukumqvkan]n kanatlar]nda tw..leri y]m]=ak ondan o, u`'r sessiz.
Kukumqvkan]n t]rnaklar] ke..k]n hem bw..wk. Bxlq t]rnaklardan kimsey
kurtulmaz. Pek s]k] tut'rlar onnar s]`an], s]ncap] yada uyuklam]= ku=u.
Kukumqvka avla..'r, gecq ama gwndwz uyuy'r.

Nesoy tekst bu# }nand]r]n. Kukumqvkan]n ang] n]=annar]n]

a`]kl''r avtor. Yaz]n teksti, koyarak ka`]r]lm]= bukvalar].

13. Okuyun.

• 17 •
 Yolumuzda gxlgq
Dur..rd] a`]k hem gwne=li gwn. Bqn bqtwmnan gidqr..ik ayk]r]dan. Bir
da yolumuza dw=tw gxlgq. Bqn birdqn bakt].. yukar]. Bizim wstwmwzdq
u`ar..] bir bwwk ku=. Bu duand]. O se`ti av]n]. Bir k]p]mda duvan kapt]
onu da birdqn kalk..] yukar]. Bu olu=u biz `ok vak]t taa akl]m]zda tutacez.

Nesoy bu tekst: annatma m] osayd] yazd]rma m]# }nand]r]n.

Bxlwn teksti w` par`aya: `eketmesinq, ba= pay]na hem sonu-
na. Yaz]n, k]rm]z] s]ralar] tutarak hem ka`]r]lm]= bukvalar]
koyarak. ~izin w` laf]n alt]n], ang]lar]nda y]m]=ak konson var.

14. Okuyun.
Gx`men ku=lar
Gx`men ku=lar gelerlqr bizq ilkyaz]n. Ne`]n# Onnar]n taa `oyu
doyun'rlar twrlw sineciklqn hem bxceciklqn. Yaz]n onnara kolay bulmaa
imeelik. Herersi dolu sinek, kurt, kurbaa, t]rt]l, e=illiklqr. Gwzq dooru
onnar azal'rlar. Onu=tan da, gwz geldiynqn, serinnqr ba=lad]ynan,
gx`men ku=lar u`up-giderlqr s]cak taraflara.

Gx`men — s]cak taraflara u`an ku=lar

Nesoy tekst bu# }nand]r]n. Haz]rlan]n diktanda.

Seslqr hem bukvalar. K]s]m. Urgu

Nesoy seslqr var# Ne o bukva#
.
15. Ses kaybelmi=.
Sxleyi=, tan]nmêêrs]n! Zerq zulum bukvac]k.
A` surat]n]. Bozêr pek ad]n].
• 18 •
 1. Aa` kauk dw=wndq em gxrqrmi=.
2. Twrkw tersinq `evirmqq.
3. Aalemin tauu yaz gxrwnqrmi=.
4. Erin da kulaa dar.
5. Xkwz alt]nda tuzaa aar''r.
6. Alkan]n iisini domuzlar iyqrmi=.
7. Korku yaay] beklqqrmi=.
8. Nicq abas], xlq da dadas].
9. Baka twtmeyincq, soba y]s]nmaz.

Okuyun sxleyi=leri. Bulun kay]p sesleri da dooru okuyun.

16. Haz]rlan]n annatmaa seslqr hem bukvalar i`in.

Okuyun ilktqn kural]n ilk pay]n]. ~al]=]n annatmaa,
a`]klamaa onu. Hep bxlq yap]n kalan paylar]nnan da.

Seslqr hem bukvalar

1. Laflar, ang]lar]n] biz sxleeriz hem i=ideriz, kurulu seslerdqn.

Laflar, ang]lar]n] biz yaz'r]z hem okuy'r]z, kurulu bukvalardan.
Bukva – bu sesin n]=an] yazmakta.
2. Seslqr var vokal da, konson da.
Vokal ses
— kurulu sade sestqn:
a o u ] ' q x w i e
aa oo uu ]] '' qq xx ww ii ee
— kurêr k]s]m: e-lek, a-ba, u-rok
— soluk bola-bol ge`er aaz]m]zdan
Konson ses
— kurulu sestqn hem =amatadan (b, c, d, ...)
— yada sade =amatadan (`, f, k, ...)

• 19 •
 — kur'r k]s]m vokallan bilq: ta-li-ga, ta-ra-f]m, Ga-ga-u-zi-ya
— sxleyqrkqn, aaz]nda solaa nesq engel eder.
3. Konson sesleri var sesli da, sessiz ta.
seslilqr b b’ c d d’ v v’ g g’ j j’ z z’
`iftl i
sessizlqr p p’ ` t t’ f f’ k k’ = =’ s s’
`iftsiz seslilqr l l’ m m’ n n’ r r’ y y’
`iftsi z sessizlqr h h’ \
4. Konson seslqr var nicq olsunnar `etin da, y]m]=ak ta.
Konson seslerin y]m]=akl]] yaz]da gxsteriler sade incq vokallarlan:
q (qq), x (xx), w (ww), i (ii), e (ee).

17. Okuyun laflar], koyarak ka`]r]lm]= bukvalar]. =en

Sxlqy]n, nesoy konsonnar bu laflarda: tek
y]m]=ak m] osayd] `etin mi. Ne`in#

Sel — yaamur sular] (derecik gibi akan)

ten — insan]n eti
tek — e=siz

• 20 •
 Herbir lafta `izin vokallar]n altlar]n].
2-3 laflan kurun birqr cwmlq da yaz]n.

18. Okuyun.
=oparlar
perdq
birlik

+oparlar, oynay]n, +oparlar, oynay]n,

Ki ayd]n..]k olsun. Hi` `ekmeyin perdq.
Halklar]n aras]nda Pek bizq lq..z]m bu
oynamaa
Hep birlik dursun. Hepsinq erdq.
lääz]m
(George Bl[naru)

Yaz]n, koyarak ka`]r]lm]= bukvalar].

A`]klay]n, inand]r]n kendi dooruluunuzu.

19. Bulun verilmi= n]=ann]klara, maanayca onnara uyan,

adl]klar]. Yaz]n lafbirle=melerini.

Maavi ..., uzak ..., evelki ..., ihtär ..., eski ..., gen` ..., k]smetli ...,
taazq ..., kaavi ..., tatl] ..., k]smetli ..., karann]k ..., ak]ll] ..., kal]n ...,
=iret ...
ak]ll]
taazä
Yaz]n, a`]klyarak ikili konsonnar]n hem uzun vokallar]n
dooruyaz]lmas]n].
• 21 •
 Tq genq =kolaya geldik,
Yaz] brak]p dwnkw gwnq.
~i`ek testq biz getirdik,
~]kt]k tq =kola xnwna.
(D. Tanasoglu)

Laf kurulu=u

Ang] laflara deerlqr birkxklw#

1. Okuyun.
aa`l]k
Dqdunun gxzleri gxrer yufka. Ama gxzlwklqrlqn dqdu kqr kiyat ta
okuy'r.
Yol wstwndq oynamaa olmaz. Yorulduynan, yolcular oturdular
dinnenmqq aac]n alt]nda. Aa`l]k getirqrdi dolaylara serin hem temiz
soluk. Daa i`indqn i=idilqrdi twrlw ku= sesleri.

Bulun bu cwmlelerdq birkxklw laflar]. }nand]r]n.

A`]klay]n maanalar]n]. Bulun yak]n maanal] laflar].Haz]rlan]n
diktanda.

dolaylara

Nesoy paylardan kurulu laflar#

Kxk adl]k
laf]n paylar]
Afiks kiyatlar]n
• 22 •
 2. Bulun da yaz]n birkxklw laflar] (twrlw sxz paylar]):

1) kxklqn kiyat-, 2) kxklqn ev-, 3) kxklqn =en-. N]=annay]n kxkleri.

Neyq deniler laf kxkw#

Senselq yada birkxklw laflar]n birtwrlw pay]na deniler laf kxkw:

daa, daal]k, daac].

Laf]n ang] paylar]nnan kurul'r eni laflar#

3. Kurun da yaz]n birkxklw laflar]. N]=annay]n sxz paylar]n].

1. Laflardan gez, gwl afikslqrlqn (-]nt], -inti; -untu -wntw).

2. Laflardan dost, wz, gwn, kxr, en, =en, bez, wk afikslqrlqn
(-luk, -nuk; -lwk, -nwk; -lik, -nik).
3. Laflardan gen`, bwwk, e=ik, pili`, tauk, klo`ka afikslqrlqn
(lar, -lqr).
laflardan

i=l. adl. adl. adl. adl. adl.

Xrnek: s]z — s]z]nt]; ad — adl]k; ke`i — ke`ilqr

Afiks — bu laf]n par`as], ang]s] bulun'r kxkwn ard]nda hem

kullan]l'r eni laf kurmaa hem laf]n formas]n] dii=tirmqq deyni.
Bostan — bostanc], dana — danac], yol — yolcu, tuz — tuz`u;
adam — adamnar, el — ellqr, bqn — benim, sinek — sineklerq.

• 23 •
 4. Okuyun.
peydalanmaa
Gwz
~iseer gwz yaamuru. Aa`lar hem
gwmelqr y]slanm]=lar bitki yapra-
caadan. Daa sus olmu=. Yaamurdan
kurtulu= yok kimseyq.
Bir da peydalan'r nqqndansayd]
yaban]. O bak]n'r iki tarafa da
`ekeder ulumaa. Bezbelli, kendi
dostlar]n] isteer `aarmaa. Yaban]lar
ba=lad]lar toplanmaa. Tezdq bir swrw
oldular. Xlq da swrwylqn nereyisayd]
gittilqr.

dostlar]n]

Bulun da n]=annay]n adl]klar]n afikslerini ( ).

Haz]rlan]n diktanda.

5. 2. «–Mak», «–mqk» afikslerin yard]m]nnan dwzwn adl]k.

Ta=]maa — ta=]mak, yakmaa, girmqq, i`mqq, bilmqq, `isemqq,

gwlmqq, gwlwmsemqq, kalkmaa, bakmaa, se`mqq, ay]rmaa.

ta=]mak
6. Okuyun laflar]. Bulun birkxklw laflar],
n]=annay]n onnar]n kxklerini. Hepsini mi laflar] lampa
lqqz]m yazmaa# Ang] laflar zeedq# Ne`in# kandil
fener

1. Gxz, gxzlwk, gxzlemq, gxzletmqq, gxz`w, gxzql.

2. Buz, buzluk, buz`aaz, buzaa, buz dolab], buz`u, buzaac].
3. Yaz, yazl]k, yaz]c], yazlamaa, yaz]n, yazadan.

• 24 •
 Birkxklw mu bu laflar lampa, =afk, kandil, fener# Ne`in#

7. Sakl] laflar. yazadan

Ya, =iret bu laf`aazlar!

Xnwmdq sakland]lar.
Bqn sizi tq bulacam,
Tefterq da yazacam.

Bulun onnar] laflarda DAALI+MAK, BAARI+MAK,

AYAKLANDIRMAA
Xrnek:
baalatt]r
baalat baalattírma
baala bal
baa aala
Ba BAALATTIRMAK aalat
ak aalatt]r
t]r aalattírma
att]rmak aalatt]rmak
attírma al
att]r at alat

Bulun ka` grupa birkxklw laf var herbir laf]n (sakl] laflar]n)
i`indq. Yaz]n onnar] grupa-grupa. N]=annay]n kxkleri.
Laflar] var nicq yazmaa virgwl a=]r].
Nesoy soru=lara cuvap ederlqr laflar#

8. Kurun bir tekst 4-5 cwmledqn “Bizim kasabam]z”,

“Bizim kwwywmwz”, “Bizim sokaam]z”, “Bizim =kolam]z”
temaya.
• 25 •
 Vokallar]n hem konsonnar]n laflarda
dooruyaz]lmas]
9. Okuyun. A`]klay]n ba=l]]n maanas]n].
Gwzlqn ilkyaz
Gwzwn fas]l tabiat – ya=..rlar yanna=]k ilkyazlan gwz. Sar] yaprakl..r
hem xt-e=il `imen. Kuru otlar]n i`indq may `i`ekleri gxrwner. S]cak gwne=
hem suuk lwzg..r. Senmqk hem dirilm..k. +en ku= twrkwleri hem susluk.

ilkyazlan
twrkwleri
Nicq avtor inand]rd] bizi, ani gwzwn tabiatta ilkyazlan
gwz kol-kola gezerlqr# Yaz]n teksti, koyarak ka`]r]lm]=
bukvalar]. }nand]r]n, ani dooru yazd]n]z.
~izin kar=]maanal] laflar]n altlar]n].

Laflar] dooru yazmaa ang] kurallar wwrederlqr#

10. Okuyun kural]. ~al]=]n a`]klamaa onu.

Yaz]n kendi xrneklerinizi.

Laflar] dooru yazmaa deyni, lqqz]m en ilkin bilmqq vokal gar-

moniyas]n]. Gagauz dilindq laflar]n taa `oyu yaz]l'rlar vokal
garmoniyas]na gxrq.

• 26 •
Laf]n ilk k]s]m]nda varsayd] kal]n vokal, kalan k]s]mnar]nda da
lqqz]m olsun kal]n vokal (a, o, u, ], '): al-ma-lar, k]z-`aaz-la-r]n,
to-kat-lar-da.
Laf]n ilk k]s]m]nda varsayd] incq vokal, kalan k]s]mnar]nda da
lqqz]m olsun incq vokallar: ip-le-rin, ev-ler-dq, kw-pe-le-ri-mq,
kw-rek-tq, tel-ler-dq.

11. Dii=tirin verilmi= laflar]. Kal]n vokallar]n

altlar]n] `izin birqr `iziciklqn, incq vokallar]n da – iki=qr.

X r n e k : kaya – kayalar]n, kayalarda, kayalara, kayada, kayan]n,

kayac], kayac]n]n, kayac]lar;
kaun, daul, kirez, zerdeli, el, gxz, bel, aaz, kaz.
kayalar]n
daulcularda
Yaz]n laflar] xrnqq gxrq.

12. Bak]n. Resimq hem soru=lara gxrq kurun bir annatma.

Koyun ad]n].

• 27 •
 1. Ne`in =kolac]lar topl''rlar wzwmneri#
2. Kim yard]m eder =kolac]lara#
3. Ne`in =kolac]lar yard]m ederlqr bwwklerq baalar]
bozmaa#

Gagauz dilindq y]m]=ak n]=an yok. Onun funk\iyas]n] kullan'rlar

incq vokallar. }ncq vokallar (q, x, w, i, e) y]m]=ad'rlar konsonnar]
iki tarafa:
el–[yel’] , ben–[b’en’], dwn–[d’ün’], dwwn–[d’üün’], swt–[s’üt’],
swwt–[s’üüt’], ne, ki, em, gwl, gxl, gxz, bel, ek, wk, xkwz, gxzql.

13. Okuyun. Yaz]n lafbirle=melerini bir laflan.

Mamunun karda=], sutkan]n karann]k vak]d], y]l]n s]cak zaman], k]-

rda i=leyqn adam, ke`ileri gwdqn, =kolaya gezqn u=ak, imqq yapan kar],
dwdwktq `alan, insan] ila`layan, kosmosta u`an, traktorda i=leyqn, bos-
tan] bekleyqn, ba=`ada i=leyqn, kemen`edq `alan, daul dwwyqn, yolda
gidqn, ma=inay] kullanan.

Kal]n vokall] hem incq vokall] laflar] ay]r] yaz]n.

14. Okúyun. Ólun dikat. Ang] ses var hepsindq laflarda#

~izmq, ke`i, bek`i, `etin, xk`q, `uval, `x=mq, `ayl]k, u`ak.

`ayl]k

Yaz]n laflar] alfabet s]ral]]na gxrq.

15. Okuyun laflar]. Sxlqyin, ang] laflarda konsonnar y]m]=ak

hem ne`in.

• 28 •
 Yaz]n laflar] virgwl a=]r], `izerqk y]m]=ak konsonnar]n altla-
r]n].

16. Okuyun.
Bilgisiz – yollar kapal]

}stemqqzmi= }li=ka uroklar]n] wwrenmqq da sormu= mamusuna:

– Ne yapard] senin boban ilerki vak]tlarda#
– K]rda i=leyqrdi.
– Ama =kolada o wwrendi mi#
– Dqdun =kolada hi` wwrenmedi. Bilmqqzdi ne okumaa, ne da yaz-
maa. Ama i=ini pek islqq bilqrdi.
– Ee, boban]z]n bobas] ne yapard]#
– Koyun gwdqrdi, u=aam.

• 29 •
 – Ama =kolada wwrendi mi#
– Wwrenmedi. Yazmaa-okumaa bilmqqzdi, ama kqqmil `oband].
– Mamu, bqn da wwrenmeyecqm. Art]k okumaa-yazmaa bilerim.
Benim dedelerim bukadar da bilmqqzmi=lqr, ama i=lemqq becerqrmi=lqr.

Dooru mu dw=wnmw= }li=ka# Var m] nicq olmaa u`ak`],

gemici, =ofer, doktor... wwrenmedqqn# Ne`in#

17. Okuyun laflar], koyarak ka`]r]lm]= bukvalar].

k - g# p - b# d-t#
ren..lqr ce..lqr gi..mi=
ren.. ini ce..in gi..ecek
cen.. `ora..`]k kili..lemqq
cen..lqr `ora..a kili..q
den..le=mqq di..lerq =ire..lqr
den..ini di..inq =ire..i

Yaz]n. N]=annay]n laflar]n kxklerini.

Renk — neyinsq benizi, boyas] sessiz

Gagauz laflar]nda yaz]l'r `iftli konsonnar]n seslisi sade

vokallar]n xnwndq: cep — cebi, dat — dad], `eki` — `ekici.
Sade kimi birk]s]mn] laflarda vokal]n xnwndq sessiz
konsonnar sesli konsona dxnmeerlqr: ip — ipi, ot — otu,
sa` — sa`], ko` — ko`a, wk — wkw, tok — toká.
Laf]n bitkisindq herkerq i=idiler [z] [s] sesin erinq,
ama yaz]da dii=ilmeer. Herkerq yaz]l'r z: diz — dizim,
gxz — gxzw, tuz — tuza, xkwz — xkwzq, omuz — omuzu,
sekiz — sekizq.

• 30 •
 18. Okuyun, noktalar]n erinq koyarak eti=mqz bukvalar].
dip
cep
Babu xrmw= unukas]na iki gxzql `ora..`]k. Kili..i bulamam]=lar da
baalam]=lar kapuyu bir i..lqn. Kazan dw=mw= da dalm]= p]nar]n di..inq.
Mani koymu= ce..inq iki sak].. . Dostlar biri-birinq herkerq koy'rlar
omu... Otu..a koyduynan irmi, olacek el..i.
baalam]=lar
dibinq
Yaz]n, `izerqk koyulmu= bukvalar]n altlar]n], a`]klay]n
onnar]n dooruyaz]lmalar]n], n]=annay]n kxklerini.

19. ~xzwn bilmyceleri. bwwk

lqqz]m

1. Edi karda= a
si

`ar=amb

bq
pazerte

Bir ya=ta

si
cumaa
per=em

cumerte
pazar
sali

Sade adlar]
Ba=ka

2. Ne bacaam var, ne aaz]m,

Bendqn sana bwwk yard]m:
Sxleyecqm sana, dostum,
Nezaman kalkmaa lqqz]m,
Hem yatmaa, i=q gitmqq,
Nezaman vak]t imqq...

Yaz]n bilmeyceleri. Bulun cuvaplar]n].

}kinci bilmeycenin tekstindq `izin uzun vokallar] altlar]n], a`]-
klay]n onnar]n dooruyaz]lmas]n].
Ne`in laflar bwwk, saat hem ba=ka laflar yaz]l'rlar uzun
vokallan# Bulduu cuvaplarlan kurun birqr cwmlq.

aftan]n
gwnneri
• 31 •
 Ne o uzun vokal#

20. Okuyun laflar]. Sxlqyin, neylqn onnar swwt

benze=er hem neylqn ba=kalan'r. bwwk
Sat — saat, ba — baa, swt — swwt, dwn — dwwn, a` — aa`, az —
aaz, bwk — bwwk, da — daa, dil — diil, ol — ool, ur — uur, ya — yaa.

Yaz]n. Ne i= i`in kullan]l'r bu laflarda uzun vokallar#

Altlar]n] `izin.

Ang] laflarda yaz]l'r bukva v#

21. Okuyun. suvazlamaa

avlanmaa
Tutun akl]n]zda

Konson v yaz]l'r laflarda: av, avc], avlanmaa, suvazlamaa,

suva; tav=am, av=am, av=amnamaa; duvar, duvarc]k, duvarc];
savsak; kav; gwvqq; `wven; dwven; hava.

av=amnamaa
duvarc]

Suvazlamaa — dwzeltmqq; sevmqq

savsak — haylazl]k, i=i havezsiz, wstwn-kxrw yapmak
kav — bir par`ac]k pamuk, `akmaklar] kullanmakta
(lwledq twtwnw tutu=turmaa deyni)

Laflarlan avlanmaa, suvazlamaa, tav=am, av=amnamaa

kurun birqr cwmlq.
• 32 •
 22. Okuyun. sau=maa
kau=maa
Tutun akl]n]zda

Bukva v laflarda yaz]lm''r:

suan, kuan, daul, aul, kaun, sua (diil derin), suamaa (ennerini),
sau=maa, autmaa, aurt, kau=, kau=maa, saurmaa, saurgun.

Sau=maa — t]]maa, sakl]dan (sessiz) gitmqq

autmaa — aldatmaa, yalan sxlemqq
aurt — dipteki di=lqr
kau= — evelki (w` strunal])
instrument (kemen`q soyundan)

Yaz]n. }lk be= laflan kurun birqr cwmlq.

Ne o vokal dxnmesi#

23. N]=ann] laflar] koyun temel formas]na. kwftq

=i=q
Xrnek: kiyatlar]n — kiyatlar, ...

Olicqq alm]=lar eni `izmecik. S]cak gecelerdq dqdu unukas]nnan

yatarm]=lar armut aac]n alt]nda. +i=elqr doluymu=lar swtlqn. Kedi
yatarm]= pen`erenin setindq. Kwftelqr olmu=lar pek datl].

aac]n
gecelerdq
Kwftq — k]y]lm]=, yaan]dan imqk
set — sergen
=i=q — kap (dxkwlan maasullar i`in)

• 33 •
 N]=ann] laflar]n dooruyaz]lmas]n] a`]klay]n.

ä>e Adl]klar]n bitkisindq urgu alt]nda yaz]l'r q, ama urgusuz

pozi\iyada yaz]l'r e: lwlq — lwleyi, kallq — kallenin.
}=liklerin izin formas]nda yaz]l'r q, ama laflar]n ba=ka formala-
r]nda yaz]lêr e.
Afikslerdq (-lq, -nq, -dq, -sq, -wmsq) q vokal dxner e vokala (-le, -ne,
-de, -se, -wmse): i=-lq — i=-le-mi=, ses-lq — ses-le-di-lqr; nem-
nq — nem-ne-mi=; gwrwl-dq — gwrwl-de-di; en-sq — en-se-dim;
gwl-wmsq — gul-wmse-mqq.

24. Okuyun. Dw=wnwn, ne`in kimi laflar n]=ann].

A`]klay]n sebepi. gwlwmsemqq
gwrwldemqq

Panti pek sesleer bwwkleri. Odunnar sa`ak alt]nda nemnemi=lqr.

U=ak, gxrdwynqn anas]n], gwlwmsedi. Kedi pinmi= aac]n tepesinq.
Adamnar cengq gittilqr saa, ama dxndwlqr geeri sakat. Ensemi= peli-
van drakonu da ileri gitmi=. ~ocuk i=lemi= `orbac]da w` y]llan w` ay.
Gwrwldemi= gxklqr da yaam]= bir bwwk yaamur.
.
Yaz]n, dxnqr vokallar]n hem konsonnar]n altlar]n] `izerqk.

ä>e Konsondan sora gelecek zaman]n 3-cw wzwndq [a], [ä]

dxner [e] -yq:
satacam — satacek, bakacam — bakacek (a^^e);
gxrecqm — gxrecek, verecqm — verecek (q^^e).
~okluk say]s]n]n urgusuz formas]nda afikslqr [-lär, -när]
dxner [-ler, -ner] afikslerinq:
gen`lqr — gen`lerq, ellqr — ellerin (-lqr > -ler);
sergennqr — sergennerdq, ekinnqr — ekinnerin (-nqr > -ner).

• 34 •
 25. Okuyun. wkletmqq
eklemqq

Sergenneri wkletmi=lqr eni kiyatlarlan. Gidin da gxreceniz, nelqr

yapm]=]n]z karann]kta. U=ak art]k iki ya=]nda, ama hep taa mekleer.
Gen`lerin borcu ihtyarlar], bwwkleri seslemqq. Eklediynqn taa bir
par`a `at], kazan eti=mi= suya. Gecelemqq s]ra gelmi= k]rda. +kola
verer bizlerq bilgi, terbieder bizi olmaa Adam.
gecelemqq

Yaz]n. A`]klay]n n]=ann] laflar]n dooruyaz]lmas]n].

Vokal a, c hem y bukvalar]n xnwndq dxnmeer:

almay], almac]k; dolay; sopay], sopac]k; kayay], kayac]k.
Vokal q urgulu k]s]mda y xnwndq herkerq kal'r (dxnmeer):
gidqydim, bilqydim, gwlqydim, gecqydi.
Urgusuz k]s]mda y (yotun) xnwndq ä > e ([ä] dxner [e] -yq)
Senselq — senselelqr, sxlq — sxlemi=, gxzql — gxzelcq.

Sxz paylar]
26. Okuyun.

Gwzwn soluk pak hem duruk. Dayan]kl] suuklaradan taa a`'rlar gwz
`i`ekleri. Daalarda, ya= dallarda otur'rlar sesli ku=lar. Kuru aac]n
gwwdesini `etin gagas]nnan dwwyer `al]=kan aa`kakan. Ya= aa`lar]n
yapraklar] sararm]=lar. Onnar birqr-birqr, havada dxnerqk, dw=erlqr erq.
Bir gen` lwzgqr onnarlan horu oyn''r, gwlw=erqk, =ennenerqk ayd''r
yapraklar] `ukurcuklara. Twrkwcw ku=lar topl''rlar partalc]klar]n], ilkya-
zadan kitleerlqr evlerini da swrw-swrw doorul'rlar s]cak taraflara.

Yaz]n. A`]klay]n, ne o adl]k, n]=ann]k hem i=lik.

Bulun teksttq onnar] da wstlerindq yaz]n (adl., n]=., i=l.).
Laflarda daalarda hem dallarda sekizqr birtwrlw bukva,

• 35 •
 s]ralar] da birtwrlw. Ama ne`in onnar]n maanalar] ba=ka#
Koyun bu tekstin ad]n].

Nesoy sxz paylar]n] siz bilersiniz#

27. Annad]n adl]klar i`in plana gxrq:

1. Ne o adl]k#
2. Ne gxstererlqr adl]klar#
3. Ang] soru=lara cuvap ederlqr adl]klar#
4. Nicq onnar dii=ilerlqr#

28. Okuyun.

Kaar yaay'r biyaz-biyaz,

D]=arda hi` diil ayaz.
Kaarcaazlar ol'r h]zl]
K]rlara yorgan katl].
(T. Marinoglu)

Nesoy tan]d]k sxz paylar]n] kullan'r avtor bu teksttq#

Nicq adl]klar] ba=ka sxz paylar]ndan ay]rmaa#
Yaz]n teksti akl]n]zda tuttuuna gxrq.

Adl]k – sxz pay], ang]s] gxsterer predmetlerin adlar]n] hem

cuvap eder soru=a k i m # (adam) yada n e # (sokak).
Adl]klar var cann] hem cans]z, ama soru=a k i m # cuvap eder
sade cann]lar: adam, ku=, hayvan, baac], lelw, wwredici, doktor.
Kalan laflar cuvap ederlqr soru=a ne#
Adl]klar dii=ilerlqr say]lara hem hallara gxrq:
ev — evlqr; evlerq, evleri, evlerdqn.

Ka` hal var gagauz dilindq#

• 36 •
 Gagauz dilindq var alt] hal: Temel (T.), Saabilik (S.),
Doorudak (D.), Gxsterek (G.), Erlik (E.), ~]k]= (~.) hallar].

29. Okuyun. Laf]n ang] bxlwmw (pay]) dii=ildi#

T. kim# adam ku= ne# ev

S. kimin# adam]n ku=un neyin# evin
D. kimq# adama ku=a neyq# evq
G. kimi# adam] ku=u neyi# evi
E. kimdq# adamda ku=ta nedq# evdq
~. kimdqn# adamdan ku=tan nedqn# evdqn

Ne o hallamak#

Adl]klar]n soru=lara gxrq dii=ilmesinq hallamak deni-

ler.

30. Tefterlerinizdq hallay]n adl]klar] karda=, suan.

N]=annay]n afiksleri.

31. Yaz]n teksti, koyarak laf Komrat lqqz]mn] halda.

Wstwndq yaz]n, ang] halda bulun'r o laf.

(N e # ) ... — gxzql bir kasaba. Bqn `ok kerq vard]r gxrdwwm

(n e y i # ) ... . (N e y i n # )... i`indq var pek `ok e=illik: aa`, gwmq hem
`i`ek. Bqn ald]m (nedqn) ... bir kqqmil =iir toplumu. (Nedq) ... ya=êêr
benim dqdum.

Ne gxstererlqr n]=ann]klar#
Ang] soru=lara cuvap ederlqr# Nicq dii=ilerlqr#

• 37 •
 32. Okuyun teksti, nicq var hem da n]=ann]ks]z.
Turnalar giderlqr
Alt]n gwz gwnnerindq turnalar haz]rlan'rlar u`up-gitmqq. Dxnw=erlqr
derenin, ana batakl]]n wstwndq. Gxzql dizili s]raylan onnar yollan'rlar
uzak taraflara. ~ay]rlar]-bay]rlar] ayk]rlay]p, wwsek gxktq onnar u`'rlar
wwlen taraf]na. Biz i=ideriz onnar]n bitki seslerini.
Saal]caklan! }lin yol sizq, dostlar]m]z!

N]=ann] laflar] ay]r]n, kóyun onnara soru=.

Ne sxz pay] bu laflar# Ne`in# Ang] n]=annar gxstererlqr, ani
onnar n]=ann]k# Ang] laflarlan baal] n]=ann]klar#

Xrnek: alt]n gwz gwnnerindq, ...

N]=ann]k – sxz pay], ang]s] gxsterer predmetlerin n]=an]n]

hem cuvap eder soru=a n e s o y # a n g ] #
Cwmledq n]=ann]klar baal] adl]klara.
N]=ann]klar]n yok ne say]s], ne da soyu: gxzql `i`ek, gxzql
`i`eklqr, gxzql `i`eklerin...
N]=ann]klar, bulunarkan yaln]z, (adl]ks]z) kablederlqr
adl]klardan hepsini onnar]n funk\iyalar]n]: hallanêrlar hem say]-
lara gxrq dii=ilerlqr.
X r n e k : kaavi — kaavilqr — kaavilerdq.

33. Okuyun.
Yavru bwwtmqk
}nsan da, hayvannar da, ku=lar da bwwderlqr kendi kw`wk, hals]z
u=aklar]n], yard]mn''rlar onnara kalk]nmaa, bwwmqq, annamaa ya=amak
kurallar]n]. Kart xrdek ta, ya=l] klo`ka da u=ac]klar], wwrenqrkqn yapmaa
ilk ad]mnar]n], gxzlederlqr onnar], bekleerlqr, koruy'rlar fena, cans]z
du=mannardan.
Sade gxrswnnqr, duysunnar yavrular]na yakla=an korkun`luu, nicq
onnar potrq kald]r'rlar, ki hepsicii saklans]nnar. Eer lqqz]m olursayd],
`irkin du=man] kendileri kar=]l''rlar.
• 38 •
 Hals]z — kuvetsiz
kalk]nmaa — ayaa kalkmaa, kendiba=]na olmaa
`irkin du=man — fena du=man
du=mannardan
yavrular]na
Yaz]n. Bulun n]=ann]klar], `izin onnar]n altlar]n]
hem aazdan koyun onnara soru=.

- Ne gxstererlqr i=liklqr# Ang] soru=lara cuvap ederlqr#

}=lik – sxz pay], ang]s] gxsterer predmetlerin i=lemini hem cuvap

eder soru=lara – ne yapt]# ne yap'r# ne yapacek#
– ne oldu# ne ol'r# ne olacek#
}=liklqr dii=ilerlqr say]lara gxrq: yaz'r — yaz'rlar;
zamannara gxrq: yazd], yaz'r, yazacek, geldi, geler, gelecek.
}=liklqr cwmledq taa `ok kerq predikat ol'rlar: +kolac] kafadar]na
yaz'r kiyat.

Nicq ay]rmaa ge`mi= zaman]n i=liklerini =indiki yada

gelecek zaman]n i=liklerindqn#
• 39 •
 34. Okuyun. Bulun da noktalar]n erinq yaz]n i=likleri.
U=aklar ... =kolan]n aulunda.
Tezdq `ekettilqr ... futbol. Onnar
... iki komanda: w`wncwlqr hem
dxrdwncwlqr. Ay]rd]lar tokat`].
Komandalar]n ikisindq da ... be=qr
ki=i. ~ok ... ensemqq kw`wkleri,
ama onnar ... en zor toplar] da.
Oyun bitti dost`as]na: 3:3.

Tokat`] — tokatlarda duran oyuncu

dost`as]na — burada: kimsey ensqmedi
Ang] zamanda dur'rlar i=liklqr# Ne`in# Var m] nicq bu
tekstin i=liklerini koymaa =indiki yada gelecek zamanda# Ne`in#

TEST
Dikat okuyun teksti.
Koyulmuş soruşlara cuvap verin.
Goguşların yanında yaşayardı bir babucuk. O diildi okadar ihtär,
nekadar yufkaydı. O insana yarım bakır* su da zor gelärdi getirmää.
Gücülä gezärdi Tudorka babu.
Goguş, bir gün gördüynän, nicä babu gücülä sürüner yarım bakır
suylan sokakta, çıktı ona karşı da dedi:
– Ya ver bana o bakırı, götüreyim.
– Saa ol, uşaam! Allaa saalıcaanı versin! – duva etti babu.
Ozamandan beeri: bir oduncuk mu yarmaa, birbişey kaldırmaa
mı, erindän mi diiştirmää... – babu, sakınmadaan, danışardı Goguşa.
Tudorka babu bilärdi, ani Goguş – ii ürekli çocuk, yardımnayacek.
Ne, ne, ama herkerä, iştän sora, Goguşa birbişey verärdi hem şükür
edärdi, deyip:
– Saa ol! – benim yardımcım.
Konstantin Vasilioglu
Bakır — pınardan su getirmää deyni kazan
• 40 •
 1. Kim yaşayarmış Goguşların yanında? L/0/1
Dooru variantı çevreyä alın:
a) kızçaaz; b) babucuk; c) däducuk
2. Nesoy adıymış babucuun? L/0/1
Dooru variantı çevreyä alın:
a) Vasilka; b) Sofi; c) Tudorka
3. Ayır verilmiş lafların arasından 4 laf, angıları L/0/1/2/3/4
yardım ederlär Goguşu yazdırmaa, altlarını
çizin.
Yardımcı, ii ürekli, çemrek, haylaz, şen, sevgili,
fikirli.
4. Yazın üç soruş okunmuş tekstä görä, angıları L/0/1/2
çeketsinnär butakım: L/0/1/2
Kim ...; L/0/1/2
Nezaman ...;
Neredä ... .
5. Okunmuş tekst maanayca angı tipä girer.Yazın L/0/1
6. Koyun tekstin adını da yazın onu. L/0/1/2
7. Bulun o cümleyi, angısında bulunêr tekstin öz L/0/1/2
fikiri Çizin onun altını
8. Bulun teksttä üç uzun vokallı laf da yazın onna- L/0/1/2/3
rı.
9. Bulun da çıkarın teksttän üç işlik infinitiv for- L/0/1/2/3/4
masında.
10. Verilmiş lafı “babu” hallara görä diiştirin, afiks- L/0/1/2/3/
leri gösterin. 4/5/6/7
11. Teksttän verilmiş lafların antonimnerini yazın: L/0/1/2/3/
gün – …; 4/5
zor ...;
ihtär – ...;
yarım – ... .
12. Düzün da yazın bir tekst 5 cümledän ilkyaz için. L/0/1/2/3/
4/5/6/8

• 41 •
 Tabiat bizi sar'r –
Bunu lqqz]m annamaa,
Nicq kendi gxzwnw,
Zorda onu korumaa.

Birsoy paylar
1. Okuyun.
Daa
Daalarda bwwyer me=q, kay]n, cam, kavak, salk]m aa`lar].
Var wwsek ta, al`ak ta; kal]n da, incq da; uz da, buruk ta.
Aa`lar – topraan ak ceerleri. Daada var
twrlw `i`eklqr: maavi, k]rm]z], pembq, sar]...
Daada ya=''rlar yaban]lar, aslannar, kaplan-
nar, maymunnar, ay]lar, tilkilqr, s]ncaplar,
kirpilqr. Ku=lar da ya=''rlar daalarda: gar-
galar, aa`kakannar, kukumqvkalar, buhular,
kartallar, duvannar, pupuklar, saksannar.
Onnar baar'rlar `al'rlar, xterlqr.

Bulun teksttq ilk cwmlenin gramatika

temelini. Ka` subyekt var bu cwmledq#
~izin subyektin hem predikat]n
altlar]n]. Koyun onnara soru=lar]
Bulun cwmleyi, ang]s]nda yok
ikincili pay. Herbir cwmledq ba=
paylar]n altlar]n] `izin.

Ang] cwmlq paylar]na deniler

birsoy paylar#
• 42 •
 Hepsi birsoy paylar cuvap ederlqr bir soru=a hem baal] bir lafa.

2. Bulun herbir cwmledq birsoy paylar].

A`]klay]n, ne`in onnar birsoy paylar.

1. Ba=cada bwwyer biber hem patlacan.

biber
bwwyer ( n e # ) hem
patlacan

2. ~ocucaklar dinnenqrdilqr, =ennenqrdilqr, oynayard]lar.

dinnenqrdilqr
`ocucaklar ( n e y a p a r d ] l a r # ) =ennenqrdilqr
oynayard]lar

3. +kolac]lar bwwttwlqr kartofi, laana, morkva, h]yar.

kartofi
laana
bwwttwlqr ( n e # )
morkva
h]yar

Birsoy pay var nicq olsunnar cwmlenin ba= paylar] da, ikincili paylar] da:
Vasi, Petri, Ma=i, Sofi gittilqr kinoya. Doni okuyer hem yaz'r.
Ba=`ada bwwyer k]rm]z], pembq hem maavi `i`eklqr.

3. Bulun cwmlelerdq birsoy paylar]. }nand]r]n.

Birsoy paylar] okuyarkan, tutun say]klamak intona\iyas]n].

1. Baka ekti tarlam]zda booday, pap=oy, gwndxndw. 2. Yaz]c]lar

yaz'rlar u=aklara deyni annatma, masal, =iir. 3. Moldovada var `ok
baa, daa, meyval]k. 4. Matey becerer twrkw `almaa, futbol oynamaa,
kemen`edq `almaa, daul dwwmqq.
• 43 •
 Yaz]n tefterlerinizq, `izerqk birsoy paylar]n altlar]n].

4. Okuyun. Birsoy payl] cwmleleri okuyarkan,

unutmay]n say]klamak intona\iyas]n] tutmaa.
Ku=`aaz
Dqdu hem Simucuk gidqrdilqr k]r yolunca hem lafedqrdilqr.
Bir da, yolun boyundan, otlar]n alt]ndan f]rlad] ku=`aaz, ang]s] ba=-
lad] u`unmaa, dxnw=mqq bizim wstwmwzdq. O teklif edqrdi, yalvarard]
bizq, sokulmayal]m onun yuvas]na. Dqdu hem unukas] ne yakla=t]lar,
ne da dokundular ku=un yuvas]na.

Nicq ba=ka twrlw var nicq koymaa

bu tekstin ad]n]#
Yaz]n teksti, herbir cwmledq
`izerqk ba= paylar]n altlar]n].
Ang] cwmlelerdq birsoy
paylar – ba= paylar]#
Ang] cwmlelerdq var ikincili
birsoy paylar# }nand]r]n.

Nicq baal] biri-birinq cwmlenin birsoy paylar]#

Cwmlenin birsoy paylar] baal] say]klamak intona\iyas]nnan

yada baalay]c]larlan hem, ama, . . .
Oli hem Dimu – bir anan]n u=aklar].
Tabiat bizq dayan'r, ama prost etmeer bizim yann]=l]klar]m]z].

5. Okuyun.
Gwmelqr hem aa`lar
Ne o daa# Bu aa`lar hem gwmelqr, otlar hem `i`eklqr, emi=lqr hem
mantarlar.
Ne lqqz]m daaya gwmelqr# Bunu annamaa deyni, seslqyin bir an-
natma.
• 44 •
 Bu olmu= `oktan. Daac]n]n biri kararlam]= paklamaa bwwk daay].
}lktqn insannar yakm]=lar `wrwk yapraklar], kuru dallar]. Sora kesmi=lqr
hem yakm]=lar gwmeleri. Kaybelmi= emi=lqr. Daay]n i`i pakm]=, ter-
tipliymi=. Ama ge`mi= w` y]l da aa`lar ba=lam]=lar kurumaa. Gwzqdqn
taa uzak, ama er art]k xrtwlwymw= sar] yapraklarlan. Ne oldu#
Bunun i`in siz annayacen]z xbwr urokta. kararlam]=
yapraklar]
Daac] — daa bek`isi, daa `orbac]s]
gwmq — al`ak, gwr dall] e=illiklqr

Bulun cwmleleri, ang]lar]nda var birsoy paylar.

Ang] soru=lara onnar cuvap ederlqr# Ang] laflara onnar
baal]# Nesoy cwmlq pay] onnar# Ne`in#
Nesoy onnar baal] biri-birinq#

6. Okuyun.
Gwmelqr hem aa`lar
Daa – o diil sadq daa. O kasaba, binnqrlqn ya=ayannarlan. Bu kasa-
ban]n evleri – deliklqr hem yuvalar. Kimi ku=lar yap'rlar kendi yuvalar]
n] aa`larda, ama kimisi – gwmelerdq. Hem bxlesi, ang]lar] gwmelerin
i`indq ya=''r, pek `ok.
Da tq, a`an kestilqr gwmeleri, ku=lar u`up-gittilqr ba=ka daalara. Sus
oldu ortal]k. Ku=lar buradaykan, onnar iyqrdilqr, yokedqrdilqr binnqrlqn
bxcecik hem t]rt]l. Ama a`an ku=lar sau=tular, t]rt]llar hem bxceciklqr
doldurdular ortal]]. Onnar]n kimisi ba=lad]lar imqq yapraklar], kimisi
– kaplar], kimisi – kxkleri. Tq onu=tan da aa`lar ba=lad]lar kaybelmqq.
Eer isteyqrseydin korumaa daay], koru gwmeleri da, aa`lar] da,
ku=lar] da.
yuvalar]n]
Delik — s]`an, tilki delii yap'rlar
t]rt]l — e=illikleri iyqn kurt
doldurdular ortal]] — pek `ok oldular

Bxlwn teksti par`alara. Annad]n onun herbir par`as]n].

Bulun teksttq birsoy paylar], `izin ba= paylar]n altlar]n].

• 45 •
 A`]klay]n virgwllerin ko yulmas]n]. Nicq baal] herbir birsoy
paylar]#

Nezaman birsoy paylar]n aras]nda koyul'r virgwl,

hem nezaman koyulm''r.

Cwmlenin birsoy paylar] ay]r]l'rlar biri-birindqn virgwllqn,

a`an onnar]n aras]nda yok baalay]c] hem.
Miti, Todur, Mani, Oli, Kati gittilqr bibliotekaya.
Miti, Todur, Mani, Oli hem Kati gittilqr bibliotekaya.

7. Okuyun. Bulun da `izin cwmlelerdq ba= paylar]n altlar]n].

Kóyun onnara soru=lar].

1. Kelebeklqr dxnw=qrmi=lqr gwllerin wstwndq.

2. Kelebeklqr dxnw=qrmi=lqr, u`u=arm]=lar gwllerin wstwndq.
3. Kelebeklqr dxnw=qrmi=lqr hem u`u=arm]=lar gwllerin wstwndq.
4. Kelebeklqr dxnw=qrmi=lqr, u`u=arm]=lar, toplanarm]=lar gwllerin
wstwndq.
1) 3) hem
2) , 4) , ,

Uydurun cwmleleri. Neylqn onnar ba=kalan'r#

Ne fikirq geldiniz#

Bir cwmledq var nica olsun birka` subyekt bir predikatta, yada
birka` predikat bir subyekttq. Bxlq subyektlerq hem predikatlara
birsoy deniler. Onnar say]klamak intona\iyas]nnan sxlenerlqr.

Aa`lar, otlar e=erqrdilqr. — birsoy subyektlqr

Kaar yaay'r, u`u='r. — birsoy predikatlar

• 46 •
 8. Okuyun teksti kendi-kendinizq.
Ang] laflar] lqqz]m okumaa say]klamak intona\iyas]nnan#
Okuyun seslqn, tutarak say]klamak intona\iyas]n].

Soyadlar
}lerki vak]tlarda insana koyarm]=lar soyadlar] onnar]n zanaatlar]na
gxrq: Dermenci, Arabací, Bostancí, Ta=`í, Kuyumcú, Danací, Kwrk`w,
Ba=`]vancí, ~ebotar, ~oban, ~ilingir, S]rtma`...
Ba=kalar]na – onun bir kusuruna gxrq: Kambúr, Topál, Uzún, K]-
sá, Kxr, Kulaksíz, Twlw, Kéle=, Torlák, Zabún, Kalín. Soyadlar var
nicq gxstersinnqr adam]n erini da (neredq duudu yada neredqn geldi):
Tomaylí, Baur`ulú, K]p`aklí, Benderlí, Caltaylí, Yabancí, Tukan,
Bulgar, Grek, Gagauz...

1. }nand]r]n, ani gagauzlar]n soyadlar] taa `ok kerq

gxstererlqr halk]n zanaatlar]n]. Kar=] geldiniz mi siz bu
soyadlarlan# Neredq# Nesoy eni soyadlar] siz bilersiniz,
ang]lar] gxstererlqr zanaatlar]#

2. Nicq siz dw=wnersiniz, gagauzlar]n soyadlar] Dulóglu,

Babóglu, Tanasóglu, Kuróglu, Vasilióglu, Filióglu,
Marinóglu, Pavlióglu birbi=ey gxsterelqr mi# Ne#

• 47 •
 9. Yaz]n cwmleleri. Bulun da n]=annay]n ba= paylar]n].
Var m] onnar]n aras]nda birsoy paylar# Gxsterin
grafikayca, ang] cwmlq paylar] birsoy. Okuyun birsoy
payl] cwmleleri. Unutmay]n say]klamak intona\iyas]n].

Aslannar] hem kaplannar] var nicq insana s]na=t]rmaa. Bu siirek

olêr, ama kimqr kerq s]na=t]r]lêr. Wwsek bay]r]n tepesindq kudretli me=q
bwwyer. Onun wstwndqn ge`erlqr lwzgerlqr, borannar, saurgunnar. Tq
geldi kaarl] hem suuk k]=. Gwlwmsemi=lqr gen`ecik, gxzql kay]nc]klar,
xrmw=lqr e=il peliklerini da `]km]=lar meydana horuya.

Xrnek: Aslannar hem kaplannar insana s]na=t]r]lêrlar.

( hem (baalayc]) ).

Bak]n taa bir kerq cwmlelerin shemalar]n] birsoy paylan.

Ang] n]=an durêr birsoy paylar]n aras]nda#

Durgu`luk n]=annar] yazmakta pek xnemli. Onnar yard]mnêêrlar

a`]klamaa yaz]lm]=]n fikirini hem annamaa maanas]n].

Virgwl ay]rêr cwmlenin birsoy paylar]n].

, , , ,
Eer iki birsoy cwmlq pay] toplanarsayd]lar bireri baalay]c]ylan
hem, virgwl onnar]n aras]nda koyulmêêr:
Ma=i hem Sofi giderlqr =kolaya. ( hem )
Panti daulu dwwyer hem twrkw `alêr. ( hem )

10. Okuyun. Bulun herbir cwmlenin shemas]n].

Yaz]n cwmleleri shemalar]n s]ras]na gxrq.

Kalkêr gwne=, y]s]dêr eri.

Yaayêr yaamur hem kaar.
Okudu Petri kiyad] hem yazd] evdeki i=leri.
% hem
hem

• 48 •
 11. Yaz]n cwmleleri shemalara gxrq.
hem yapêrlar yuvalar]n] gxldq.
Kazlar hem kugular , , .
Yaz]n kqqmil `alêrlar , , .

12. Yaz]n teksti. Kóyun, neredq lqqz]m, virgwl birsoy

paylar]n aras]nda. Grafikayca gxsterin birsoy paylar].
Gwzwn
K]z`aazlar hem `o cucaklar
=kolan]n xnwndq dikerlqr fidan.
Kazlar xrdeklqr turnalar hem le-
leklqr haz]rlanêrlar s]cak taraflara.
Kolhozlarda art]k bitirerlqr
i=leri k]rlarda. Wzwmnqr toplanm]=,
pap=oylar `itlerdq, meyvalar da
erle=tirilmi=. ~ift`ilqr var nicq din-
nensinnqr, ilkyaza haz]rlans]nnar,
ev i=lerinq baks]nnar hem biraz
dwwnnerdq =ennensinnqr.

13. Kurun da yaz]n cwmleleri shemalara gxrq.

1) ( K i m # ) hem ( k i m # ) … ( n e r e y i # )
2) ( N e s o y # ) hem ( n e s o y # ) ( n e # ) … (neredq).
3) … ( n e y a p ê r # ) , ( n e y a p ê r # ) hem ( n e y a p ê r # )

14. Kurun hem yaz]n cwmleleri, ang]lar]nda var:

1) }ki birsoy payl] subyekt bir predikatta;
2) w` birsoy payl] subyekt bir predikatta;
3) iki birsoy payl] predikat bir subyekttq;
4) w` birsoy payl] predikat bir subyekttq.

Dooru koyun durgu`luk n]=annar]n]. ~izin orfogramalar].

• 49 •
 15. Ne var nicq annats]nnar durgu`luk n]=annar] bu verilqn
cwmlelerin maanalar] hem intona\iyalar] i`in#

1) , , …
2) !
3) #!

Kurun hem yaz]n cwmleleri bu shemalara gxrq.

Nesoy cwmlelqr onnar sxlemqk neetinq hem sxlemqk sesinq
(intona\iyas]na) gxrq#

Birsoy pay var nicq olsunnar ba= paylar da,cwmlenin ikincili

paylar] da. Cwmlenin birsoy paylar] cuvap ederlqr hep bir
soru=a hem baal] cwmlenin hep bir pay]na.
ne yapt]#

Ondan sora hava a`]ld], y]s]nd].

nicq#
nicq#

Gwne= =en hem yalpak doorudard] =]lalar]n] erq.

16. Haz]rlanan diktant. Okuyun. ~izin hem a`]klay]n orfogra-

malar]. ~izin karanda=lan cwmlelerin ba= paylar]n] Gxsterin
birsoy paylar]. Kóyun, neredq lqqz]m, virgwlleri. Kapay]n
kiyad]. Yaz]n i=idilqn (okunan) cwmleleri.

Emnik
Pavli hem bobas] bwtwn ge`ti pazar yapt]lar ku=`aazlara deyni emnik.
Bakas] i=leyqrdi `eki` testerq elindq Pavli da verqrdi onun elinq ba taftac]k
ba enser ba kerpedeni.
+indi Pavli her sabaa koyêr ekmek trofas] tenq kepek... Ku=`aazlar
belkeerlqr Pavliyi =en hem sevinmeliklqn. Pavli da uzaktan siireder,
• 50 •
nicq onnar, doyunduktan sora `ok vak]t
oturêrlar taa dallarda c]v]rdêêrlar hem
twrkwlerini `alêrlar.

A`]n kiyad] da kontrol yap]n

yaz]lm]=a.
Yap]n ilk cwmleirin shemas]-
n]. A`]klay]n.

17. Kurun hem yaz]n cwmleleri bu shemalara gxrq.

1) , , a`êrlar ba=`ada.
2) U=aklar k]=]n ku=`aazlar] , , .
3) hem bizdq pek s]cak havalar olêr.
4) Dostlar, hem , ge`qn yaz hem w`qr fidan.

18. Okuyun soru=lar] hem verin onnara yaz]l] cuvap.

1. Ang] ev ku=lar]n] kullanêr adam#

2. Ne kableder insan ev hayvannar]ndan#

3. Nesoy ma=inalar i=leerlqr kolhoz k]rlar]nda#

4. Nesoy aa`lar bwwyerlqr bizim taraflarda#

5. Nesoy yabannar ya=êêrlar daalarda hem k]rlarda#

6. Nesoy meyvalar toplêêr insan gwzwn meyval]klarda#

7. Nesoy `i`eklerin adlar]n] siz bilersiniz#

• 51 •
 8. Nesoy milletlqr ya=êêrlar Moldovada, Gagauziyada#

9. Nesoy undan yap]lan imeklerin adlar]n]

siz bilersiniz#

10. Ka` twrlw mancalar siz bilersiniz#

Cuvap verqrkqn soru=lara, `al]=]n birsoy payl] cwmleleri

`e=itlemqq (olsunnar baalay]c]ylan da, baalay]c]s]z da, `iftli
da).

Xrnek: Undan yap]lêr ekmek hem paz], `xrek hem gxzlemq,

lalang] hem pla`inta, ak]tma hem piinirli, k]v]rma
hem kabartma.
( hem , hem , hem , hem , hem ).

Tekst
Ne o tekstin temas]#

Baalant]l] sxzq tekst deniler.

Ona, kim hem ne i`in lafederler teksttq, tema deniler.
Tekst kurulêr bir temaya gxrq.

Ne o tekstin xz fikiri#

19. Okuyun.
suvazlamaa
=]ld]rdamaa
Bir yudum swt
Lada hastalanm]=. ~anak swtlqn durarm]= onun burnusunun yan]nda,
ama o `evirqrmi= kafas]n] swttqn. ~aard]lar beni.
• 52 •
 — Lada, – dedim bqn, –
lqqz]m imqq.
O kald]rd] kafas]n]. Bqn su-
vazlad]m onu. Bu nazdan onun
ba=lad] =]ld]rdamaa gxzleri.
— }, Lada, – tekrarlad]m
bqn hem yakla=t]rd]m ona swt-
lqn `anaa.
O uzatt] burnusunu swdq da
ba=lad] lak]r-lak]r i`mqq.
~]kêr, ani benim naz]m
verdi ona kuvet. Bekim da bu
birka` yudum swt kurtard]lar onu xlwmdqn.
(M. Pri=vinq gxrq)

Suvazlamaa — gladit’ naz — laska

=]ld]rdamaa — yalab]maa yudum — glotok

Sxlqyin k]sadan, ne i`in sxlener bu teksttq. Bulun onun

temas]n].
Bulun cwmleyi, ang]s]nda bulunêr tekstin xz fikiri.
Kóyun tekstin i`indekilliinq w` soru= da yaz]n tefterlerinizdq.

Tekstin xz fikiri – o fikir, ang]s]n] istedi sxlemqq avtor.

Tema hem onun xz fikiri herkerq baal] biri-birinq.

Ne o teksti adlamaa (tekstin ad]n] koymaa)#

Adlamaa (tekstin ad]n] koymaa) – bu k]sadan sxlemqq onun ad]-

n] yada xz fikirini.

• 53 •
 Nicq kurmaa tekstin plan]n]#

Nas aat
Tekstin plan]n] kurmaa deyni, lqqz]m:
1. Bxlmqq teksti bitmi= fikirli par`alara.
2. Bulmaa herbir par`an]n xz fikirini.
3. Koymaa herbir par`an]n ad]n] (ba=l]klamaa).

20. Okuyun.
yonmaa
usulcuunnan
Dar cann] b]`ak
Yonarm]= Miti bir sopac]k. Yonmu= da s]b]tm]=. }iri sopac]k oldu,
buruk, pwtwrcekli. Dw=wnmw= Miti, ani b]`ak prost. “Yok nicq olsun,
– demi= bobas], – b]`ak islqq. O sade biraz dar cann]. Onu sade lqqz]
m dayan]klaa wwretmqq”.
Alm]= bobas] sopac]] da ba=lam]= onu yonmaa yava=]c]k, usulcuun-
nan, alatlamayarak. Annam]= Miti, nicq b]`aa dayan]klaa wwretmqq, da
o da `eketmi= yonmaa yava=]c]k, usulcuunnan, alatlamayarak.
~ok vak]t o dar cann] b]`ak istqmemi= seslemqq, alatlayarm]= hep:
ba iiri, ba buruk `al]=arm]= kaymaa b]`ak, ama olmam]= onuncas]
na. Wwretmi= Miti onu dayan]kl] olmaa. Ondan sora b]`ak pek gxzql
ba=lam]= yonmaa, dwzwcwk hem uzucuk.
(E. Permqq gxrq)

sopac]]

Ne`in tekstin ba=l]] bxlq# }nand]r]n. Bxlwn teksti par`alara,

kurun plan. Yaz]n, tutarak k]z]l s]ray]. Kursivlqn yaz]l]
laflara kóyun soru=, a`]klay]n virgwllerin bulunmas]n].
Kurun iki=qr cwmlq hep bu strukturaya gxrq.

• 54 •
 Dar cann] — dayanmaz onuncas]na — nicq o isteyqrmi=
dayan]kl]k — saburluk ba=lam]= — `eketmi=

Sxz temas]n]n kaaviletmesi

21. Bak]n resimi. Ona gxrq aazdan kurun annatma.

22. Kurun dialog “Yaban hayvannar] hem ku=lar]” i`in yada

onnar]n ad]ndan.

23. Akl]n]za getirin =iirleri tabiat i`in (hayvannar, ku=lar i`in).

Demekli okuyun onnar].

24. ~xzwn bilmeyceyi. Verin cuvap koyulu soru=lara.

1) Ya sxlqyin, kim ge`er, 2) }ki dal bwwmw= daada,

Ne`in otlar f]=]rdêêr# }ki dal i`er `iicqqz orda,
Ne`in o iineleri }ki dal dalcaaz iyer,
Dayma s]rt]nda ta=]yêr# Gxzelliinnqn bizi sevindirer.

~ii — rosa gxzelliinnqn

• 55 •
 Kww geni=, gxzql, e=il,
Meyval]k, `i`ek zebil...
Kww i=leer gecq-gwndwz.
Sevindir onu sqn, gwz!

Adlık
Birlik say]s]

Ne o hallamak#

1. Hallay]n adl]klar] k]z hem adam.

T. k]m# k]z adam

S. … … …

Cwmledq nicq bulmaa adl]klar]n hal]n]#

2. Kurun verilmi= laflarlan cwmlq hem tekst.

1. Kwwywn, eni, ortas]nda, =kola, dur'r

2. =kola, hem, bwwder, bizi, wwreder, adam, u=aktan, yapêr
3. aulu, =kolan]n, dolu, herkerq, u=aklan
4. sabaa, her, u=aklar, =kolaya, alatlêêrlar
5. ayd]nn]k, bu, eni, yok, nicq, =kolay], sevmemqq
6. kablederiz, `ok, eni, =kolada, bilgilqr, lqqz]mn], biz
7. =koladan, bizim, birerdq, gxzql, yoktur, hi`

N]=ann] adl]klar]n hallar]n] belli edin.

• 56 •
 3. Yaz]n, ka`]r]lm]= bukvalar] koyarak. k]rnak
tedaarik
+kolada kendini gxtwrmqk

+kolaya herkerq lqqz]m gitmqq k]rnak giimni, wtwyq urulu rubalarlan

hem pak ayak ka...lar]nnan. Hepsicii =kola tedaarikl...ri lqqz]m olsun-
nar `antada hem erli-erindq. +kolaya lqqz]m gitmqq vak]tlan, ki ge`
kalmamaa uroklara. +kolaya yada klasa girqrkqn, itiri=m...yin, `al]=ma-
y]n ba=kas]n]n xnwnq ge`mqq. ~ocucaklar herkerq ilkin salvererlqr
k]...`aazlar] da sora kendileri ge`erlqr. Klasa girdiynqn, ilkin selqm
veriler wwrediciyq, sora da wwrenicil...rq.
(Naasat`] dqdu)

N]=ann] laflar]n hallar]n] belli edin.

gxzelliinnqn
tedaarikleri

Nas aat
Adl]klar]n hal]n] bulmaa deyni, lqqz]m:
1. Bulmaa laf], ang]s]na baal] adl]k da koymaa ondan soru=.
2. Soru=tan hem afikstqn biz bulacez, ang] halda durêr adl]k:
U=aklar ku=lara haz]rlad]lar emnik.
haz]rlad]lar (kimq#) ku=lara (D.h.); haz]rlad]lar (ne#)
emnik (G.h.)

• 57 •
 Hallar Soru=lar Afikslqr

Temel kim# ne# —

-]n (-in), -n]n (-nin), -un (-wn),
Saabilik kimin# neyin#
-nun (-nwn), -an (-qn)
Doorudak kimq# neyq# -a (-q); -ya (-yq)
neyi#
Gxsterek kimi# -] (i); -y] (-yi); -a (-q); -u (-w)
ne#
Erlik kimdq# nedq# -da (-dq); -ta (-tq)

~]k]= k i m d q n # n e d q n # -dan (-dqn); -tan (-tqn)

4. ~xzwn bilmeyceyi.
gxrwnmqq

Gwnwnq o gez...r traktor...n ard]na.

En ii booda...] salt dxkerlqr ona.
Neredqn o ge`...r, orada daa gibi,
Alt]n deniz...n hi` gxrwnmeer dibi.

Yaz]n bilmeyceyi, koyarak ka`]r]lm]= bukvalar]. Sxlqyin,

ang] halda durêrlar adl]klar. Yaz]n bilmeycenin cuvab]n].

• 58 •
 5. Okuyun.
zaamet etmqq
dwnnq
Zaamet
Zaamet. Ne kqqmil laft]r bu! Zaamet. Zaamet etmqq. Zaamet`i. Hem
“zaamet” `ok ba=ka laflar]n da kxkw. Ama “zaamet” diil sade laf]n
kxkw. Zaamet – bwtwn ya=aman]n kxkw. Bunu hepsi biler, ani ne var
dwnnenin wzwndq, taa `oyu yap]lma (kurulma) adam]n zaametinnqn.
En paal] bu dwnnedq, en bwwk k]smet, a`an adam sever kendi i=ini,
hem `al]='r havezlqn. A`an zaamet getirer k]smet.

zaametinnqn

Cuvap edin soru=lara.

1. Ne`in zaamet say]l'r @ya=aman]n kxkw@#
2. Ne say]l'r en bwwk k]smet bu dwnnedq#
Yaz]n teksti, bularak n]=ann] adl]klar]n hallar]n].

6. Bulun, laf]n ang] pay]n] lqqz]m dii=tirmqq.

Nicq onnara kontrol yapmaa#

Zerdeli (aa`), (yama`)]n wstwndq, (kww)wn kenar]nda, `eketmi=lqr

(i=lq), eti=mi=lqr (ara), gitmi=lqr (derq), (gxl) boyunda, kazlar u`mu=lar
(`ay]r), (swrw) varm]= be= ke`i.

Yaz]n, a`arak parantezalar] hem koyarak laflar]

lqqz]mn] formaya. Sxlqyin, ang] halda dur'rlar adl]klar.

Temel hal]
( kim# ne# )

Ang] soru=lara cuvap ederlqr adl]klar temel hal]nda hem ne

cumlq pay] olabilerlqr#
• 59 •
 7. Hallay]n laflar] alma, tefter hem kiyat. Kurun birqr cwmlq,
ang]lar]nda laflar alma, tefter hem kiyat olaceklar subyekt.
Ang] halda duraceklar adl]klar#

8. Haz]rlan]n diktanda. kombayna

booday

}ywl ay] oldu pek s]cak. Boodaylar sarard]lar, tenelqr doldular. K]ra
`]kt]lar kombaynalar. Gecq-gwndwz i=idiler onnar]n uultusu. ~ift`ilqr
`al]='rlar bwwk havezlqn, `wnkw bereket kqqmil. Herbir evdq olacek
ekmek!

kombaynalar

}lk cwmledq bulun ba= paylar]. Sxlqyin, ang] halda dur'r adl]k-
subyekt.

Adl]k, ang]s] dur’r temel hal]nda, herkerq subyekt.

Kar]lar kilim k]r’rlar.

9. Bulun da yaz]n tefterlerinizdq onar adl]k,

ang]lar] cuvap ederlqr soru=a k i m #

1. A n g ] # soru=a cuvap ederlqr temel hal]nda bulunan adl]klar#

2. Ne cwmlq pay] olabilir adl]klar, ang]lar] dur'rlar temel hal]nda#
}nand]r]n xrneklqrlqn.

Saabilik hal]
( k i m i n # n e y i n # ) (dam]n i`indq, aac]n yan]nda, derenin
boyunda, evin ard]nda, kapunun xnwndq, sa`aan alt]nda, ma-
san]n wstwndq...)

• 60 •
 10. Okuyun.
Bucak
Bir kx=q var dwnn...dq,
Gxzql e=erer.
Gag...uzlar orada
Binnqn y]l ya=...r.
Orada zengin toprak,
Kx=enin ad] – BUCAK!
(T. Zanet)

Yaz]n, koyarak ka`]r]lm]= bukvalar], a`]klayarak onnar]n

dooruyaz]lmas]n]. Birinci hem ikinci cwmlelerdq ba= paylar]n
altlar]n] `izin. Sxlqyin, ang] halda dur'rlar bu cwmlelerdq
subyektlqr. Bulun saabilik hal]nda bulunan adl]].

11. Okuyun.

Tekstin paylar]
Tekstin paylar] bunnar: baalant] (ne i`in laf olacek tekstin i`indq;
tekstin i`i (xzw). Tekstin bu pay]nda annad]l'r, a`]klan'r twrlw olu=lar,
twrlw situa\iyalar, ang]lar]ndan ge`er yaratman]n personajlar]. Hem da
tekstin bitkisi (sonu).
X r n e k erinq al'r]z masal] “Babunun hem dqdunun evi”.
~eketmesi – “Bir vak]tlar varm]=, bir vak]tlar yokmu=...”
Tekstin xz fikiri – fenal]k yapan dqdunun ba=]na twrlw zorluklar
dw=mw= (Kázma ba=kas]na kuyu – kendin dw=qrsin).
Masal]n bitkisi – dqdunun hem babunun aras]nda kavgalar swwnmw=
da genq ba=lam]=lar birerdq ya=amaa.

Yaz]n teksti. Bulun saabilik hal]nda duran adl]klar] da altlar]-

n] `izin.

Nesoy soru=lara cuvap ederlqr saabilik hal]nda bulunan adl]-

klar, hem ang] ardlaflar]nnan kullan]l'rlar#
• 61 •
 12. Okuyun.

Salk]m aac]
Salk]m aac] kwwdq `oktan an]lm]= kendi kaaviliinnqn, `etinniinnqn
hem kendi uzun xmwrwnnqn.
}lerki vak]tlarda, kqr =indi da, kwwlerdq salk]mnar]n gwwdelerini
demir erinq kullan'rlar. Diil `oktan kwwywn birindq, eni evq temel ka-
zarkan, razgelmi=lqr (dw=mw=lqr) evelki bir maazan]n wstwnq, dolmaya.
Birka` metra topraan alt]nda temelcilqr bulmu=lar twrlw ev avadann]
klar]n]: salk]mdan eski =arapana, varellqr, f]`], ..., ang]lar] wzlqn y]l
durmu=lar toprak alt]nda da `wrwmemi=lqr. Tq bu aa`!
(Nasaat`] dqdu)

Ne annad]n]z siz bu teksttqn#

Bulun tekstin i`indq adl]klar], ang]lar] dur'rlar saabilik hal]n-
da, `izin altlar]n]. Ne siz yap'rs]n]z adl]klar]n hallar]n]
bulmaa deyni#
neyin#
Xrnek: ×
(D.h.) kwwywn kenar]nda
13. Haz]rlan]n annatmaa saabilik hal] i`in plana gxrq:

1. Nesoy soru=lara cuvap ederlqr adl]klar saabilik hal]nda#

2. Nesoy ardlaflar kullan]l'r bu halda#
3. Nesoy cwmlq pay] olabilirlqr adl]klar saabilik hal]nda#

• 62 •
 Sxlqyin hem dooru yaz]n:
`antan]n i`indq, evin dolay]nda, dam]n ard]nda, =kolan]n
xnwndq, gxlwn boyunda, hastan]n yan]nda, aac]n alt]nda, masa-
n]n wstwndq, tarlan]n ba=]nda, p]nar]n dibindq, …

Doorudak hal]
k i m q # n e y q # -a (-q); -ya (-yq)
adam-a, tel-q; kuzu-ya, gemi-yq

14. Okuyun. Ki=inxv

merkez
monument
Pu=kinq monument
Ki=inxvda, Moldovan]n merkezindq, en gxzql park]n ortas]nda
koyulu monument Pu=kinq. Aleksandr Sergeevi` Pu=kin – an]lm]=
rus yaz]c]s] hem sevgili =air. Moldovada bulunarkan hem sora, o `ok
yaratmalar]n] baa=lam]= Moldovan]n gxzelliinq, moldovannara, `in-

• 63 •
 genelerq... Yaratmalar]nda bwtwn wrektqn yaz'r o vak]ttak] taraf]m]-
z]n ya=amas]n]. A.S. Pu=kin kendi wwsekliindqn bwwk sevdaylan bak'r
parka gelennerq, Ki=inxvun musaafirlerinq.

Annad]n, ne annad]n]z bu teksttqn. Kim gxrdw Ki=inxvda

Pu=kinq monumenti# Ne duygular peydaland] wreenizdq#
Yaz]n teksti. Bulun adl]klar], ang]lar] dur'rlar doorudak hal]n-
da da `izin onnar]n altlar]n].
yaratmalar]
nda
`ingenelerq

Sxlqyin hem dooru yaz]n:

monument k i m q #
Aleksandr Sergeevi` Pu=kinq. – D.h.

15. Okuyun.

+kolaya geldi eni wwredici. Klasa girdiynqn, o tan]=t] wwrenicilqrlqn.

Bwtwn klas bakard] sade wwrediciyq. Taftaya o ast] Mihayil ~akirin
patredini da `eketti kendi ilk uroonu.

Yaz]n cwmleleri, ba= paylar]n altlar]n] `izerqk.

Gxsterin wstwndq herbir adl]]n hal]n], `izerqk onnar]n altlar]-
n]. Yap]n cwmlelerin shemalar]n].

16. Yaz]n laflar] s]rada virgwl a=]r]. ~izin bukvalar]n altlar]n],

n t
ang]lar]n] lqqz]m tutmaa akl]nda. Laf]n birisinnqn kurun
cwmlq.

l
dal anm]= un uk ot an
ak]l anmak en ik sat ]lar
hodul uk kaun ar saat an

• 64 •
 Ang] soru=lara cuvap ederlqr adl]klar doorudak hal]nda hem
ang] afikslqrlqn kullan]l'rlar# A`]klay]n ikili konsonnar].

17. Bulun adl]klar]n hal]n] soru=a hem onnar]n afikslerinq gxrq.

Verdim (kimq#) karda=]ma, bakt]m (neyq#) ..., gittim (nereyq#

neyq#) ..., geldim (nereyq# neyq#) ..., girdim (nereyq# neyq#)
..., sakland]m (nereyq# neyq#) kapunun ard]na, koydum (nereyq#
neyq#) ..., ast]m (nereyq# neyq#) ..., baa=lad]m (kimq#) ..., yollad]
m (kimq#) ... .

Gxsterek hal]
k i m i # n e y i # -] (-i); -y] (-yi), -u (-w), -yu (-yw)
nal-], er-i; daa-y], dere-yi; doktor-u, dxl-w;
toklu-yu, kxprw-yw

18. Okuyun.
kedicii
kuyuyu

Kirpi-mamu toplam]= kirpiciklerini yan]na. Wwredici dizmi= u=aklar]

bir s]raya. Kolhoz`ular art]k toplam]=lar pap=oylar]. Kxprwyw xlq
dwzmw=lqr, ani hi` yok nicq tan]maa. Kuyuyu lqqz]m gxmmqq. Miti
gidqrdi sokak`a, saurdarak sopay]. Mani kedicii koymu= pat]n wstwnq.

Bulun bu cwmlelerdq adl]klar] gxsterek hal]nda da `izin

altlar]n]. A`]klay]n n]=ann] laflar]n dooruyaz]lmas]n].

kxprwyw
kuyuyu

Ang] soru=lara cuvap ederlqr adl]klar gxsterek hal]nda hem

ang] afikslqrlqn kullan]l'rlar#
• 65 •
 19. Okuyun. Parantezalar]n i`indq verilqn laflar] kóyun lqqz]mn]
halda.
na=eyseydi
Ustal]k
Petri, al]p (`okan), kakt] tokad]n
(tafta). Bu i=tqn sora ald] (testerq) da
yapt] (pali) bir evcqqz.
Petri pek sever (ustal]k). O hergwn
na=eyseydi mutlak ustal''r: Petri taa
kw`wk, ama art]k bwwk adama da ve-
rilmqz.

Ne`in xlq bu tekstin ba=l]]#

Yaz]n, parantezalar] a`arak hem laflar] koyarak lqqz]mn]
halda (wstwndq yaz]n). Gxsterek hal]nda bulunan adl]klar]n
afikslerini n]=annay]n.

Gxsterek hal]nda bulunan adl]klar cwmledq ikincili pay

olêrlar.
G.h.
Vasi alm]= topu kendisinq.
G.h.
Lqnka imi= `okolatay].

20. Okuyun uygun sxzleri, a`]klayarak onnar]n maanalar]n].

dostluk
paa

Kaavi dostluu nacak ta kesmqz.

Dostluu akl]nda sqn tut, kxrlwk ya-
pan] – unut. Dostunu, dostum, koru,
sade o sxlqqr dooru. Dwnneyi gwne=
ayd]nnad'r, ama adam] – bilgi. Sxlq
sxzwn xzwnw, `]karmas]n gxzwnw.
• 66 •
Bilginin kxkw ac]yd]r, meyvas] onun tatl]yd]r. Adam]n paas]
i=inq gxrq.

Yaz]n, bularak ang] halda dur'rlar n]=ann] laflar.

}nand]r]n dooruluunuzu.
dwnneyi
xzwnw

21. Haz]rlan]n diktanda. birkerq bilq

Gxsterek hal]nda vokallan bitqn adl]klarda kullan]l'r afikslqr

-y] (-yi); -yu (-yw):
kimi# daykay], eni=teyi, lelwyu, tilkiyi
gxrerim
neyi# arabay], dereyi, tolokay], kxprwyw

Yard]mc]
Pa=i birkerq bilq unutm''r malisini. Orada k]z`aaz wwrener urok-
lar]n], swpwrer i`erlerini, yol'r otlar], lafkadan al'r ekmek, tuz, =eker.
Pa=i pek sever malisini.
malisini
uroklar]n]
Cwmlelerdq bulun ba= paylar].
Sxlqyin, ne cwmlq pay] bulun'rlar adl]klar gxsterek hal]nda.

22. Kurun birqr tekst kendi evdeki i=leriniz i`in: kimq siz yard]m
edersiniz hem nicq; nelqr siz hergwn yap'rs]n]z, neyi taa pek
beenersiniz hem ne`in# Kóyun tekstin ad]n] da yaz]n. Haz]rla-
n]n annatmaa gxsterek hal] i`in (116-c] i=in plan]na bakarak).

Erlik hal]
k i m d q # n e d q # -da (-dq); -ta (-tq)
aulda, i`erdq; patta, kwptq

• 67 •
 23. Okuyun uygun sxzleri, a`]klayarak onnar]n maanalar]n].
evli
kwwlw
Kiyatta bilgi aara, o – nicq alt]n para. Evdq duvarlar da yard]mc].
Ku=lar belli u`makta, insannar sa – dostlukta. Belada dostluk belli.
Gwne=tq da lekq var. Evlinin evindq, kwwlwnwn da kwwywndq paas] belli.
Yatma yaz]n gxlgedq, ekmek bwwmeer sergendq.

Sergen — set (pólka)

kwwywndq
kwwlwnwn

Bulun erlik hal]nda duran adl]klar] da `izin onnar]n altlar]n].

Ne lqqz]m yapmaa adl]klar]n hallar]n] bulmaa deyni#

Nesoy soru=lara cuvap ederlqr adl]klar erlik hal]nda hem

ang] afikslqrlqn kullan]l'rlar#

24. ~xzwn bilmeyceleri da cuvaplar]nnan birqr cwmlq kurun.

1. Cebimdq o bulun'r,
Bizim kapuyu a`er.

2. Kapu xnwndq ya=''r,

Tokat`]kta kar=]l''r.

Yaz]n bilmeycelerin tekstlerini, a`]klayarak n]=ann] laflar]n

hallar]n] hem `izerqk onnar]n altlar]n].

25. Okuyun uygun sxzleri, ekleyerqk eti=mqz laflar].

gen`lik
Gen`liktq ne yapacan – ihtqrl]kta ... . K]rda vak]d] ge`irecqn,
ekmek doyunca ... . }=tq i=leerlqr, ama dwwndq ... .
gen`liktq
Yaz]n, ka`]r]lm]= laflar] koyarak. Ang] halda dur'rlar n]=ann]
laflar# Nas]l buldunuz#
• 68 •
 26. Gxzdqn ge`irin resimneri da kóyun onnar]n ad]n].

Resimnerq gxrq kurun birqr annatma teksti. Yaz]n onu tefterleri-

nizdq, dayanak laflar] kullanarak.
Dayanak laflar hem cwmlelqr:
~ocucaklar, k]z`aazlar, topl''rlar meyva, birisi pinmi= aaca, sepetlqr
dolu; meyvalar tatl], kokulu, gxzql, iiri; dalcaaz ayaan alt]nda k]r]lm]=,
`ocucak dw=mw=, kolunu bertmi=, dallar surat]n] t]rmalam]=lar, k]z`aa-
z]n birindq yot ta bulunmu=, bint ta, baalam]= `ocucaan kolunu, yar-
d]mnam]= `ocucaa, ondan sora bek`iyq-bertik`iyq gxstermi=lqr. Dqdu
pek h]zl] koymu= `ocucaan kolunu erinq. Saa ol, dqdu!

Bertmqq — erindqn `]kmaa

bertik`i — ayaan], kolunu erinq koyan adam

27. Okuyun.
hat]r gwtmqq
Zaametlqr
Pek `ok lqqz]m bilmqq, ki bolni\ada i=lemqq, k]rda ekmek bwwt-
mqq, u=ak ba=`as]nda terbietmqq, yada =kolada u=aklar] wwretmqq.
Bilmqqzkqn dwzendq da zor dokumaa, ma=inkada bir ruba da dik-
mqq.
Nedqn da tutúnmasan, lqqz]m o zanaatta usta olas]n. Ya=amakta
her =eyi becermqq deyni, lqqz]m kw`wkkqn =kolada wwrenmqq, klasta
wwredicileri seslemqq, evdq anay]-bobay] seslemqq hem onnara hat]r
gwtmqq.
• 69 •
 Tutunmaa — al]nmaa hat]r gwtmqq — uvajat’
terbietmqq — vospit]vat’
wwredicileri
u=aklar
Nesoy xz fikiri bu tekstin# Yaz]n teksti. Erlik hal]nda bulunan
adl]klar]n afikslerini n]=annay]n.

28. Haz]rlan]n annatmaa erlik hal] i`in (116-c] i=in plan]na bakarak).

~]k]= hal]
k i m d q n # n e d q n # - dan (-dqn); - tan (-tqn)
ev-dqn, k]r-dan; top-tan, gwz-dqn

29. Okuyun uygun sxzleri. yular

du=man
Dwnnedq anadan paal] bi=eycik hi` yoktur. Vatan]ndan taa gxzql er
zor bulmaa. Bilgidqn zarar hi` yok, ama faydas] pek `ok. Beygir yular]n-
dan, ama adam laf]ndan tutularm]=. Hay]rs]z komu=u – du=mandan
beter. Tabeetini brak, dostum, taa tez i=indqn tutun. Yaamurdan
ka`m]= da toluya dw=mw=. Canavardan korkan, daaya gitmqz.

Hayrs]z — burada: naalet, ars]z adam

yular — uzde`ka
tabeetini
Yaz]n, a`]klayarak n]=ann] laflar]n hallar]n]. Nicq tan]d]n]z,
ani onnar bu halda dur'rlar# A`]klay]n.

Ne`in `]k]= hal]n xlq ad]#

Adl]klarda `]k]= hal]nda kullan]l'r sade afikslqr -dan (-dqn),

hem -tan (-tqn) vokal garmoniyas]na gxrq: k]r-dan, kww-dqn,
sokak-tan, e=ek-tqn.

• 70 •
30. ~xzwn bilmeyceyi.

Duvardan sana bak'r,

Elindq da o bulun'r,
Ang]s] bizi evdqn
Taa tez =kolaya yoll''r.

Nicq ann''rs]n]z bu laflar]

“ang]s] ... =kolaya yollêêr”#

31. Yaz]n akl]n]zda tuttuuna gxrq. kwrtwn

K]= bay]r
Bacadan kalk'r twtwn, Kim kay'r bu bay]rdan#
Herersi kaba kwrtwn. Kaar f]rl''r her taraftan!
Sar]l] `]plak daalar Doz-dolay xter sestqn!
Xrtwlw boz bay]rlar. K]zaklar u`'r erdqn!
(T. Zanet)
Bulun n]=ann] laflar]n hallar]n], yaz]n onnar].

32. Okuyun.
Genq =kolaya
Tq genq =kolaya geldik,
Yaz] brak]p dwnkw gwnq,
~i`ek testq biz getirdik,
~]kt]k tq =kola xnwnq.

• 71 •
 Wwredici kar=] etti, “Ayd]n klasa girin!” – dedi.
“Ho= geldiniz!” – selqm verdi, Tan]mad]k klas]m]z] –
Da i`eri kabul etti, Yaz vak]d] ne `ok dii=mi=!
(D. Tanasoglu)

Testq – demet, buket

kar=] etti – kar=]lad]
kabul etti – kabletti

A`]klay]n herbir adl]]n hal]n].

Nesoy soru=lara cuvap ederlqr adl]klar `]k]= hal]nda hem

ang] af]kslqrlqn kullan]l'rlar#

33. Okuyun. Unutmay]n ya=aman]zda bu kurallar].

temizlik
Temizlik

– Hergwn kalk]n bir vak]tta, a`]n pen`ereyi yada onun bir gxzwnw,
yap]n gimnastika.
– Sabaalen y]kan]n, paklay]n di=lerinizi, y]kay]n kulaklar]n]z] hem
enselerinizi.
– S]na=]n gimnastikadan sora y]kamaa gwwdenizi belqdqn i`er de-
recesindq suylan.
– Yatacaazaman y]kay]n wzwnwzw (surat]n]z]), serinnqdin i`er-
sini.
• 72 •
 – Ekmek imqq deyni, i=tqn hem
tualettqn sora, herkerq y]kay]n elle-
rinizi.
– Ellerinizdq hem ayaklar]n]zda
t]rnaklar herkerq k]sac]k olsunnar.
– Wwrenin kullanmaa basmay].
– Wwswrqrkqn hem ans]rarkan in-
sandan dxnwn bir tarafa, basmaylan
kapay]n aaz]n]z].
– Herkerq sa`lar]n]z tertipli ol-
sunnar: k]rk]n]lm]=, taran]lm]= yada
pelqq xrwlmw= (k]z`aazlarda).
– Bak]n yakalar]n]z hem en ko-
lannar] pak olsunnar.
– +kolaya girecqqzaman silin ayaklar]n]z]. ~ocucaklar, =kolaya
girdiynqn, lqqz]m `]kars]nnar =apkalar]n].
– Ba=kalar]na engel etmeyerqk, soyunun da as]n rubalar]n]z] as-
k]ya.
(Nasaatç] dqdu)

En kolan] – manjeta
ask] – ve=alka
pen`erq gxzw – forto`ka
tertiplik – oprqtnost’

Nelqr annad]n]z siz bu teksttqn#

A`]klay]n n]=ann] laflar]n hallar]n].

34. Nesoy kurallar siz wwrendiniz temizlik i`in# Haz]rlan]n

annatmaa onnar]n birisi i`in: ne i= i`in lqqz]m =kolac]lara
(insana) bu kurallar; ne vererlqr insana bu kurallar#
Yaz]n cuvap bu soru=lara 5-6 cwmlqylqn.

35. Haz]rlan]n annatmaa `]k]= hal] i`in (13-wncw i=in plan]na

bakarak).

• 73 •
 Adlıkların hallarını
tekrarlamak

Nicq dii=ilerlqr adl]klar#

36. Hallay]n adl]klar] ana hem eni=tq.

T. kim# ana eni=tq

S. kimin# ana-n]n eni=te-nin
D. kimq# ana-ya eni=te-yq
G. kimi# ana-y] eni=te-yi
E. kimdq# ana-da eni=te-dq
~. kimdqn# ana-dan eni=te-dqn

37. Kurun verilmi= laflardan cwmlq. Yaz]n onnar].

1) ~ekettiynqn, bozumu, baa, i=q, u=aklar da, dqdular-babular da,

`]k'rlar;
2) Kw`wk, u=aklar, boyunda, tolokada, baar]='rlar, derenin, sabaadan,
hem, oyn''rlar, av=amadan;
3) Nicq, var, kaybelmqq, pap=oylar, oldular, balaban, xlq, ani, i`indq,
onnar]n.

Bulun adl]klar]n hallar]n].

Ne lqqz]m yapmaa, ki bulmaa adl]klar]n hallar]n]#
Okuyun bunun i`in kiyatta. Tan]y]n, ang] cwmlq uy'r bu
shemaya.
hem
↓ ↓ ↓
nesoy# neyin# nedq#
boyunda#
Kurun bir cwmlq, ang]s]nda adl]k `]k]= hal]nda olsun.

• 74 •
 38. Yazd]r]n gwzwn n]=annar]n] (ama ilktqn dw=wnwn, gwzwn
ang] n]=annar] en xnemli, ang]lars]z belli olmayacek, ang]
zaman i`in laf gider).

Nicq ay]rmaa temel hal]n] gxsterek hal]ndan#

39. Okuyun. Kóyun tekstin ad]n].

U=aklar top oyna...dılar. Top u`ardı yukarda hem pek ilin `wwyqrdi.
Bir da esti ka...vi lwzgqr. O aydadı top... yolcaaz... xbwr ucu... . ~ocu-
caklar istedilqr tutmaa top... . Hepsi =ennendilqr, `alı=ardılar lwzger...
eti=mqq.

Yaz]n, koyarak ka`]r]lm]= bukvalar]. Ang] hallarda kullan]l'r

laf top bu teksttq# }nand]r]n.

Adl]klar temel hal]nda – herkerq cwmlenin ba= pay]-subyekt,

birkerq bilq kullan]lm''rlar afikslqn.
Adl]klar gxsterek hal]nda – herkerq cwmlenin ikincili pay].
Onnar cuvap ederlqr soru=lara k i m i # n e y i #
T.h. T.h. G.h.
Kiyat dur'r masan]n wstwndq. Vasi ald] kiyad], bibliotekadan.
T.h. G.h. T.h. G.h.
Lqnka kiyad] kaplad]. U=ak almay] idi.

40. Okuyun.

1. Minutlar ka`'r, saatlar.

2. Duvarda as]l] saatlar.

Ne gxsterer laf saatlar ilk cwmledq# Ama ikincidq#

Ne maanada (xz mw osayd] ikincili mi) kullan]l'r laf ka`'r#
Kurun birqr cwmlq laflan ka`'r, kullanarak onu xz maana-
s]nda.
• 75 •
 Ang] hallarda adl]klar var nicq kullan]ls]nnar afikssiz#

41. Kurun kendi bilmeycelerinizi resimnerdq verilmi= adl]kla-

r]n birisinq.

Nicq ay]rmaa k konsonunnan bitqn adl]klar] doorudak hem

gxsterek hallar]nda #
Adl]klar doorudak hal]nda cuvap ederlqr soru=lara kimq#
neyq#
Adl]klar gxsterek hal]nda cuvap ederlqr soru=lara kimi# neyi#
Baka verdi ot (kimq#) e=qq. Bqn (kimi#) e=qq kapad]m aula.
Mali (neyq#) yumaa sard] k]rm]z] iplik. }=tqn sora mali (neyi#)
yumaa saklad] u=aklardan.

42. Okuyun.

Dirqq asm]=lar twrlw tellqr. Kabaa koymu=lar biraz da =eker. Bu

kxpqq bqn gxrerim seftq. Kxpqq lqqz]m herkerq doyurmaa. Swpwrwl-
mw= donakl] sokaa hi` tan]yamad]m. Sokaa `]kmay]n, u=aklar! Anas]
kald]rm]= u=aa da xpmw= yanac]klar]n]. U=aa alm]=lar eni top. Kabaa

• 76 •
yapm]=lar dxrt par`a. Dirqq koymu=lar dikinq. }nqq `ay]rda buldum.
}nqq verqrseydin emcqqz, olacek tatl] swt`qqz.

Bulun n]=ann] adl]klar]n hallar]n]. }nand]r]n.

Verin kendiniz da birqr `ift bunnara benzeyqn cwmlq.

43. Okuyun. Bu tekstin xz fikiri nesoy#

Her sabaa sqn gidersin =ko-

laya. Senin `antanda erle=tirili
kiyatlar, tefterlqr hem ba=ka
=kola tedaarikleri. Onnar] sqn
koru: y]rtma hem kirletmq.
Onnar – senin en paal] dostla-
r]n. +kola hem kiyatlar seni
adam yapaceklar. Wwredicileri
da hat]rla! Onnars]z i=imiz prost. Bunu unutma, dostum!

Yaz]n teksti. Bulun herbir adl]]n hal]n]. }nand]r]n.

f]=]rt]
44. Okuyun. =]p]rt]
koruntu
Korkak tav=am
Tav=amdan taa korkak hayvan yok. Herbir f]=]rt]dan, =]p]rt]dan o,
korkup, ka`êr. Sade karann]k olduktan sora yada gecq vak]d] korkak
hayvanc]k `]kêr kendi koruntusundan. Gwndwz o saklanêr sapa bir erdq,
neredq kimsey gezmeer. Pek `ok du=uman] var bu korkak tav=am]n.

F]=]rt] – duygucudan: f]=]r-f]=]r

=]p]rt] – =]p]rdamaktan (sessiz lafetmqk)
koruntu – bir sapa er

Yaz]n, a`]klayarak n]=ann] adl]klar]nm hallar]n]. }nand]r]n,

dooru koyarak laflara soru=lar].
f]=]rt]dan
=]p]rt]dan
• 77 •
 A`an adam uz ya=êêr
Dolaylar ona =a=er.
A`an adam `al]=kan
}nsannar onu sever.

Adlıkların hallanması

1. Okuyun tabli\ay].

Konsonnan bitqn Vokallan bitqn k konsonnan bitqn

Hal-
lar Kal]n }ncq Kal]n }ncq Kal]n }ncq
vokall] vokall] vokall] vokall] vokall] vokall]
ad en ara derq sokak e=ek
T.
un gxz horu kxprw soluk kxrwk
ad-]n en-in ara-n]n dere-nin soka-an e=q-qn
S.
un-un gxz-wn horu-nun kxprw-nwn solu-un kxrw-wn
ad-a en-q ara-ya dere-yq soka-a e=q-q
D.
un-a gxz-q horu-ya kxprw-yq sola-a kxrq-q
ad-] en-i ara-y] dere-yi soka-a e=q-q
G.
un-u gxz-w horu-yu kxprw-yw solu-u kxrw-w
ad-ta en-dq ara-da dere-dq sokak-ta e=ek-tq
E.
un-da gxz-dq horu-da kxprw-dq soluk-ta kxrwk-tq
ad-tan en-dqn ara-dan dere-dqn sokak-tan e=ek-tqn
~.
un-dan gxz-dqn horu-dan kxprw-dqn soluk-tan kxrwk-tqn

• 78 •
 Gagauz dilindq adl]klar bxlwnerlqr w` hallanmak bxlwmwnq.
}lk hallanmak bxlwmwnq girerlqr hepsicii adl]klar, ang]lar] temel
hal]nda biterlqr konsonnan: adam, k]z, daul, saman, dolap, pat, aa`,
kef, k]r, dolay hem bik]s]mn] k konsonunnan bitqn adl]klar: ek, wk.
}kinci hallanmak bxlwmwnq girerlqr hepsicii adl]klar, ang]lar]
temel hal]nda biterlqr vokallan: kafa, tolu, kuzu, horu, para, boza,
tafta, bukva, ay], ar], yaz], yap]; lwlq, kwftq, derq, tekq, kesq, =i=q,
kxprw, kwsw, `izi, dizi.
W`wncw hallanmak bxlwmwnq girerlqr sade `okk]s]mn] k kon-
sonnan bitqn adl]klar: kulak, damak, ba=ak, k]zak, p]t]rak, tutak,
koruk, `otuk, pamuk, kxpek, gxzlwk, kemik, elek, erik, kwllwk,
emnik, kwtwk, kwtmek, dx=ek, `i`ek...

2. Bxlwn verilmi= adl]klar] w` hallanmak bxlwmwnq.

Yaz]n adl]klar] w` direcik – konsonnan, vokallan
hem k konsonnan bitqn.
yara
yaka
Ok, ak, el, tuz, kaz, lelek, koyun, sa`ak, paz], taz], tepq, ba=ak, kaz]k,
direk, yara, sergi, sokak, makak, ayak, mera, lekq, yaz], yapaa, kar]k,
saksan, makaz, koray, yaka, gxz.

Ak — biyaz merá — k]r

taz] — avc] kxpqq lekq — pqtno

Nicq annamaa, ang] hallanmak bxlwmwnq girerlqr adl]klar#

Nas aat
Adl]klar] ang] halanmak bolwmunq girerlqr bulmaa deyn], lqq-
z]m:
1. Koymaa adl]] temel formas]nda (temel hal]na, birlik say]s]na).
2. Bakmaa neylqn biter laf (konsonnan m] osayd] vokallan
m], osa `ok]s]mn] k konsonnan m]).

• 79 •
 3. Bxlwn verilmi= adl]klar] w` hallanmak bxlwmwnq. Buna
gxrq yaz]n laflar] w` direcqq. Herbir direciktqn birqr laflan
kurun cwmlq da yaz]n tefterlerinizdq.
kraa
yaamur
ask] yap] zarar
duman takq tiken
kraa kenar sa`ak
yaamur otluk kxpwk
basamak bask] twfek
=kola yaprak topuk
tula saman =eker

Kraa — iney bask] — pres

takq — `ep`ik topuk — lod]jka

4. Yaz]n be=qr laf herbir hallanmak bxlwmwndqn, kullanarak

sxzlwkleri. Herbir bxlwmdqn birqr laflan aazdan kurun
cwmlq.

5. Yaz]n adl]klar], bxlerqk onnar] w` direcqq hallanmak

bxlwmnerinq gxrq. Herbir bxlwmdqn iki=qr laflan kurun
cwmlq da yaz]n tefterlerinizdq.
yaa
yortu
`x=mq

Yaa, telefon, `xkelek, ko`, pamuk, `wven, s]nek, elek, kazan, kwrek,
bak]r, `x=mq, kuzu, rendq, tokat, perdq, aul, sokak, parmak, =aka, yortu,
direk, sa`.

~xkelek — k]sa tikenni `ali (kxken gibi yay]lêr)

bak]r — med’; bak]r kazan
rendq — rubanok yaa
yortu
• 80 •
 6. Okuyun. Canabin
Canabisi
Bwwlw laflar buyurun
– Zamansêêrs]n]z, kxrpq dostlar]m! Vereyim
sizq birka` nasaat.
– Eer kafadar]n]z yada birkimsey yapt]-sayd]
sizq bir iilik: yard]m yada baa=]=, unutmay]n
demqq “saa ol” yada “saa olunuz”.
– Sofraya oturacaazaman lqqz]m demqq: “Be-
reketli olsun”. }diktqn sora mutlak =wkwr edin ona,
kim sizi doyurdu, deyerqk “saa ol”, “saa olunuz”.
– Eer sizq dediseydilqr “saa ol”, lqqz]m cuvap
edqsiniz: “sqn da saa ol”, “siz da saa olunuz”.
– Bwwklerq yada kafadar]n]za birbi=ey teklif
edqrkqn, unutmay]n demqq: “buyur”, “buyurun”: “Buyurun, oturun”,
“buyurun, al]n kiyad]”...
– Eer birisinq ili=tiseydiniz, ayaana bast]sayd]n]z yada bir zarar yapt]
sayd]n]z, mutlak lqqz]m afolas]n]z: “Yalvarêr]m, afedin beni”.
– Unutmay]n afolmaa, a`an ba=kas]n]n yada bwwklerin laf]n] kes-
tirersiniz: “Yalvarêr]m, afedin beni. Nikolay Petrovi`, bana lqqz]m
sxlemqq”... Da sade izin verdiktqn
sora, ba=lêêrs]n]z annatmaa, ne sizq
lqqz]m.
– Uykudan kalkt]ynan, unut-
may]n evdekirlerinq demqq: “Sa-
baa hay]rl] olsun”, av=amnen da,
yatacaazaman: “}i gecelqr” (“Tatl]
uykular”).
(Nasaat`] dqdu)

Oturacaazaman — oturman]n xnwndq

kafadar — arkada=, dost
teklif etmqq — burada: vermqq; izin etmqq
afolmaa — izvinqt’sq
afolmaa
evdekilerinq
• 81 •
 Verin soru=lara yaz]l] cuvap.
1. Nesoy bwwlw laflar var nicq kullanmaa, birkimsey sizq iilik
yaparsayd]#
2. Ne lqqz]m demqq sofraya oturarkan hem idiktqn sora#
3. Nesoy laflar kullan]lêr birkimseyq teklif edqrkqn birbi=ey#
4. Ang] laflar kullan]lêrlar birkimseyq zarar yada engel
ettiynqn#
5. Nesoy selqmnar bilersiniz hem nezaman onnar kullan]lêr#
Bulun cuvaplar]n]zda adl]klar] da sxlqyin, ang] hallanmak
bxlwmwnq onnar girerlqr hem ne`in#

7. Okuyun. nasaat
kafadar
musaafirlik
Naz]k wwrenici

– Taa birka` nasaat seslqyin, paal] dostlar]m.

– Klasa girdiynqn ilkin selqm verin wwrediciyq, sora unutmay]n
selqm vermqq kafadarlar]n]za da.
– Eer sizin wwrediciniz yanna=]k durarsayd] ba=ka wwredicilqrlqn,
dw=meer selqm vermqq sade ona. Lqqz]m deyqsiniz sade: “Zaman hay]r-
l] olsun!”
– Selqm lqqz]m vermqq hepsinq =kolada i=leyennerq, sokakta – tan]-
d]k insannara.
• 82 •
 – +koladan yada musaafirliktqn evq dxnqrkqn, unutmay]n demqq:
“Saal]caklan!” (kal]n saal]caklan!).
– Unutmay]n, ani bwwlw laflar]n kuvedi baal] sizq. Onnar] kulla-
narkan, lqqz]m bakmaa adam]n wzwnq, laflar da `]ks]nnar wrektqn,
candan. Hem darg]nn]k, keskinnik laflar]n]zda duyulmas]n.
(Nasaat`] dqdu)
Naz]k – vejliv]y
darg]nn]k – kwsw, wfkq

musaafirliktqn
laflar]n]zda

A`]klay]n, ne o naz]k wwrenici, herbir punktu okuyarak.

Konsonnan bitqn
adlıkların afiksleri
Kal]n vokall] adl]klar
T. tokat kusur dut k]l]` pat
S. tokad]n kusurun dudun k]l]c]n pat]n
D. tokada kusura duda k]l]ca pata
G. tokad] kusuru dudu k]l]c] pat]
E. tokatta kusurda dutta k]l]`ta patta
~. tokattan kusurdan duttan k]l]`tan pattan

}ncq vokall] adl]klar

T. gxz gwl sergen k]smet dert
S. gxzwn gwlwn sergenin k]smetin derdin
D. gxzq gwlq sergenq k]smetq derdq
G. gxzw gwlw sergeni k]smeti derdi
E. gxzdq gwldq sergendq k]smettq derttq
~. gxzdqn gwldqn sergendqn k]smettqn derttqn
• 83 •
 Konsonnan bitqn adl]klar]n afiksleri bunnar:
Temel hal] – afikssiz
Saabilik hal] – -]n, -in; -un, -wn
Doorudak hal] – -a, -q
Gxsterek hal] – -], -i; -u, -w
Erlik hal] – -da, -dq; -ta, -tq
~]k]= hal] – -dan, -dqn; -tan, -tqn

8. Okuyun. Laflar] sepet, ip, saurgun, kaar, kat]r, yuurt, sa`,

tamah, tav=am, kilim, genger, susay, doktor, duvar kóyun
doorudak hem gxsterek hallar]na.

Laflar]n afikslerinq var nicq kontrol yapmaa, verilmi=

tabli\aya bakarak.

9. Okuyun. Yaz]n laflar], verilmi= xrnqq gxrq.

Xrnek: sergennqr — sergenq, sergeni.

Tav=amnar, kilimnqr, bulutlar, aullar, daullar, donnar, truplar, ma-
kazlar, doktorlar, canavarlar, `wvennqr, sepetlqr.

Bu laflar]n aras]ndan iki=qr laflan kurun birar cwmlq da yaz]n

tefterlerinizdq.

10. Parantezalar]n i`indqn laflar] kóyun lqqz]mn] hallarda

xrnqq gxrq. }kinci lafbirle=mesinnqn kurun birqr cwmlq da
yaz]n tefterlerinizdq. N]=annay]n paranteza i`indq bulunan
laflar]n hal afikslerini.

1. Masa wstwndq dur'r `ocucaan (penal, kiyat, yazal, tefter).

2. U=aklar giderlqr (k]r, bostan, ev, stadion).
3. ~]kt]m (aul, klas, ev, bostan).
Xrnek: `]kard]m cebimdqn, `uvaldan, auldan, aucumdan.
• 84 •
 11. Okuyun. Noktalar]n erinq kóyun lqqz]mn] bukvalar]
hem a`]klay]n, ne`in.
zamansêêrs]n]z
ya=ámamaa
sevindirmqq
oyalanmaa
Unutmay]n dolay]ndak]lar]n]
Zamansêêrs]n]z, kxrpq dost-
larım!
Paal] dostlar]m, siz bu dwnnedq
ya=am...rs]niz yaln]z, ama bulun...
rs]n]z in san aras]nda. Onu=tan
sizin yapt]klar]n]z var nicq sevin-
dirsinnqr da, ac]las]nnar da bir-
kimseyi.
Analar]n]zlan-bobaları nız-
lan, hepsiciinnqn, kim sizin i`in
dw=wner, sizi bak'r evdq, olun
nazlı, hat]rlayın onnar].
A`an evdekilqr gelerlqr i=tqn
yorgun, sorun onnara, ne yardım
var nicq onnara edqsiniz: na=ey-
seydi getirmqq, masayı hazırlamaa... Koruyun onnarın raatl]]nı.
Evdqn bireri gidqrkqn, mutlak sxl...yin, nereyi gidersiniz hem ne-
zaman geeri dxneceniz, kqr diilseydi da `ok vak]da. Herkerq `al]=]n
durmaa laf]n]zda, beklqtmeyin kendinizi. Herkerq tútunuz akl]n]zda,
ani sizi evdq bekleerlqr, sizin i`in dalgalan'rlar. Eer dw=wnqrseydiniz
yada bilqrseydiniz, ani oyalanacen]z, sxlqyin evdekilerinq da bilsinnqr,
sizin i`in dw=wnmesinnqr hem kah]rlanmas]nnar.
(Nasaat`] dqdu)

Oyalanmaa — ge` kalmaa (`ok durmaa)

yorgun — kuvetsiz
dalgalanmaa — dw=wnmqq, kah]rlanmaa

• 85 •
 dolay]ndak]lar]n]
Verin yaz]l] cuvap soru=lara.
1. Nicq annamaa laflar] @ya=am''rs]n]z yaln]z@#
2. Nicq siz lqqz]m gxtwrqsiniz kendin]zi evdekilqrlqn#
3. Ne lqqz]m yapmaa, eer sizq bireri lqqz]msayd] gitmqq#
Ne`in#
4. Ee, siz kendiniz bu kurallar] kullan'rs]n]z m]#

12. Okuyun, a`]klayarak konsonnan bitqn adl]klar]n

dooruyaz]lmas]n].
hastalanmaa
=]marmaa
gwcendirmqq
Olun naz]k hem hat]rl]
Paal] dostlar]m, a`an gidersiniz evdqn
a=]r]ya hem `ok vak]da, unutmay]n yazmaa
kiyat, a`maa telefon `wnkw sizin i`in evdq
dalgalan'rlar.
Olun pek dikat, eer birkimsey hasta-
landısayd]: kendiniz ak]lca bulun, ne yar-
dım var nicq yapas]n]z ona, =]marmay]n
(=amata kald]rmay]n).

Kw`wkleri kendiniz da gwcen-

dirmeyin, ba=kas]n] da brakma-
yın gwcendirsin, `al]=]n onnarlan
oynamaa hem onnara ii xrnek
olmaa.
Olun dikat kafadarlarınıza.
Dola=ın hasta dostlar]n]z], sense-
lelerinizi. Yard]mnayın, kimq zor
hem kimq bu yard]m lqqz]m.
• 86 •
 +kolada gxtwrwn kendinizi xlq, ki wwre-
dicilerq kolay olsun gxtwrmqq uroklar]. Engel
etmeyin wwrenmqq ba=kas]na hem kendiniz da
`al]=]n ii wwrenmqq.
Bwwklerin laflar]n] kestirmeyin, lafa kar]=-
may]n taa bwwklerdqn izin kabletmeyincq.
(Nasaat`] dqdu)

+]marmaa – baar]=maa
dikat – ku=ku
=amata – sesli lafetmqq, gwlmqq
gwcendirmqq – kwstwrmqq, ac]lamaa

senselelerinizi
kafadarlar]n]za

Yaz]n, konsonnan bitqn adl]klar]n altlar]n] `izerqk.

Vokallan bitqn adlıkların hallanması

Hallar Kal]n vokall] }ncq vokall] Afikslqr
T. kar] kaku tepq swrw —
S. kar]-n]n kaku-nun tepe-nin swrw-nwn -n]n,-nin;-nun,-nwn
D. kar]-ya kaku-ya tepe-yq swrw-yq -ya, -yq
G. kar]-y] kaku-yu tepe-yi swrw-yw -y], -yi; -yu, -yw
E. kar]-da kaku-da tepe-dq swrw-dq -da, -dq
~. kar]-dan kaku-dan tepe-dqn swrw-dqn -dan, -dqn
Herbir lafa hal afiksleri eklenerlqr vokal garmoniyas]na gxrq:
lwlq – lwle-nin (vokal [ä] dxner [e] vokal]na – ( ä > e )
kuzu – kuzu-nun (vokallar [u], [ü], ang]lar] bulunêr adl]klar]n
bitkisindq, saabilik hem gxsterek hallar]nda afikslerdq da hep bu
vokallar yaz]ll'r: swrw-nwn – swrw-yw; kaku-nun – kaku-yu)

• 87 •
 13. Okuyun. Ay]r]n konsonnan bitqn hem yazal
vokallan bitqn adl]klar] bxlwmnerq. tefter

Klasa, kuzunun, arabada, sak]z]n, yazala, tebe=iri, `antadan, tefterdq,

kalemin, teli, gxldq, dereyq, horozu, ke`inin, xrtwyq, `atal], tavaya,
=i=edq, i`eri, tavana, suya, kuyunun.
kalemnerin
Tava — tu` tefterlerdq
Yaz]n laflar] iki bxlwm virgwl a=]r]. }ki bxlwmdqn da birqr
laflan kurun cwmlq, yaz]n tefterlerinizq.

14. Okúyun. Kóyun vokallan bitqn laflar] lqqz]mn] halda,

n]=annayarak afiksleri.
pili``ik
xrdecik
Aydad]m xrdecikleri (derq) boyuna. (Derq) var `ok bal]k. Bizim
(derq) bqn `oktan gxrmedim suylan dolu. B]ld]r (kxprw) enidqn yapt]-
lar. (Derq) suyunu dooruttuk ba=`an]n i`inq. Pili``ik korkêr girmqq (su).
(Su) gxrmeyincq, pa`alar]n] suvama. Biz da kuzular] katt]k (swrw). Bir
palicik dw=mw= (kuyu).
Xrnek: Tav=am saklanm]= kuyuya.
kuzular]
xrdecikleri

Yaz]n, a`]klayarak hal afikslerin dooruyaz]lmas]n].

15. Okuyun, a`]klayarak vokallan bitqn adl]klar]n

dooruyaz]lmas]n].
birkimsey
~]kêr]z sokaa
Zamansêêrs]n]z, kxrpq dostlar]m! Buyurun seslqyin taa birka` lqq-
z]mn] nasaat.
Birkimseyq gidqrkqn, =kolaya, yada, geeri, evq dxnqrkqn – biz mutlak
ge`eriz sokaktan. Ama sokaa lqqz]m `]kmaa pak hem temiz rubaylan.
• 88 •
Sokaa `]kacaazaman paklay]n ayak kaplar]n]z], rubalar]n]z], taray]n
ba=]n]z]. Bak]n aynaya – hepsi mi sizin wstwnwzdq, nicq lqqz]m. Kirli
hem pala`or, daan]k sa`larlan sokaa `]kmaa ay]p. Bunu unutmay]n,
paal] dostlar]m.
Gezin sokakta dik, kamburunuzu `]karmay]n, kollar]n]z] sallamay]n,
dermen kanad] gibi, ayaklar]n]z] swrwtmeyin, tutmay]n ellerinizi cep-
lerinizdq.
Sokakta gwbwr yapmay]n (semi`ka k]rmay]n, ceviz-karpuz kap-
`]klar]n] s]b]tmay]n nereyi olarsa, alma-armut kemirintilerini yol wstwnq
atmay]n).
Kqr ay]p sokakta pek sesli da (saarlar gibi) lafetmqq, baarmaa,
gwlmqq, ki ba=kas] sizq ayk]r] baks]n. Eer siz gidqrseydiniz iki ki=i,
kaplamay]n bwtwn yolu, ba=kalar]na engel etmeyin. Eer siz yolda bir-
kimseylqn bulu=tusayd]n]z da sizq lqqz]msayd] durup lafetmqq – `ekilin
yolun bir taraf]na.
(Nasaat`] dqdu)

Verin cuvap koyulmu= soru=lara.

1. Nelqr siz lqqz]m bilqsiniz sokaa `]kacaazaman#
2. Nicq lqqz]m olsun sizin rubalar]n]z hem ayak kaplar]n]z#
3. Nicq siz lqqz]m gxtwrqsiniz kendinizi sokakta#
Yaz]n, `izerqk vokallan bitqn adl]klar]n altlar]n].

• 89 •
 16. Okuyun, a`]klayarak vokallan bitqn adl]klar]n
dooruyaz]lmas]n].
svetofor
ayk]rlamaa
transport
Herkerq insan]z
Paal] kxrpq dostlar]m, zamansêêrs]-
n]z! Unutmay]n, ani yollar]n wstw dolu
twrlw transportlan. Kendinq hem ba=kas]-
na problema yapmamaa deyni, yolu ayk]r-
layarkan, lqqz]m pek dikat hem ku=ku
olmaa. Svetoforlu yollarda birkerq bilq
ge`meyin, onun k]rm]z] gxzw yanarkan!
Bu – xlwm yada sakatl]k! Sade sar] gxzw
yand]ynan, haz]rlan]n. Ama yolu ayk]r-
lay]n, e=il gxz yanarkan. Kwwlerdq yol-
lar] ayk]rlay]n sade ozaman, a`an gxre-
ceniz, ani yok yak]nda (sol tarafta da, saa tarafta da) gidqn transport.
Unutmay]n, kxrpq dostlar]m, ani yolun wstwndq oyunnar da kor-
kun`lu, `wnkw var nicq belaya getirsinnqr sizi. ~al]=]n yard]mc] olmaa
kw`wklerq hem ihtärlara yolu ayk]rlamaa deyni.
Pek yalvaracam sizq, arif dostlar]m, ki herkerq hat]rlayas]n]z
ihtärlar]: yap]n onnara er transportta, beklqmeyin sizi kald]rs]nnar; ac],
fena, kar=] laf sxlqmeyin, kuvedinizq
gxrq yard]m edin onnara.

• 90 •
 Hem taa bir teklifim var sizq, paal] dostlar]m. Yalvaracam sizq, ki
`al]=as]n]z `ok vak]t bakmamaa adam]n wstwnq, ang]s]n]n var bir kusuru,
`wnkw bununnan siz onu ac]dacen]z. Eer gxrdwseydiniz, ani birisi dw=tw,
yard]mnay]n ona kalkmaa hem toplamaa daan]k =eylerini. Bununnan
siz gxstereceniz, ani siz ak]ll] hem naz]k u=aks]n]z.
Unutmay]n – biz herkerq insan]z!
(Nasaat`] dqdu)

Ayk]rlamaa – ge`mqq neyinsq obwr taraf]na

korkun`lu – belal]
yard]mc] – yard]m edqn
kuvedinizq
arif – ak]ll]
transportta
Koyulmu= soru=lara verin yaz]l] cuvap.
1. Ne`in tekstin ad] butak]m# Var m] nicq onun ad]n] ba=ka
twrlw koymaa# Nicq#
2. Ne lqqz]m bilqsiniz, ang] kurallar] lqqz]m tutas]n]z akl]n]z-
da, ki yollar wstwndq olmas]n xlwm hem sakatl]k#
3. Nicq lqqz]m gxtwrmqq kendini yollar]n wstwndq twrlw
oyunnarlan#
4. Nicq lqqz]m gxtwrqsiniz kendinizi kw`wklqrlqn hem
ihtqrlarlan#
5. Neylqn hem nicq var nicq gxstermqq, ani siz ak]ll] hem
naz]k u=aks]n]z#

17. Okuyun, paranteza i`indq bulunan adl]klar] lqqz]mn]

formaya koyarak.
saa yaa
daac]
Dqdu alm]= elinq (`ak]). (Ara) geni=letmi=lqr. (Saayaa) imi= kedi.
U=aklar gitmi=lqr (baa). (Daa) bekleer daac]. (Usta) teklif etmi=lqr
yapmaa bir eni ev. (Wwredici) u=aklar pek hat]rl''rlar. U=aklar]n zorlar]
olduynan, giderlqr dooru (dqdu). (Babu) donatm]=lar, nicq eni gelini.
Xrnek: Kuzu-ya asm]=lar bir `ancaaz.

• 91 •
 Geni=letmqq – yapmaa taa geni=
usta – adam, ang]s] becerer yapmaa ev, kapu, pen`erq...

u=aklar]n
`ak]y]
N]=annay]n paranteza i`indq bulunan adl]klar]n afikslerini,
a`]klayarak onnar]n dooruyaz]lmas]n].

Nicq dooru yazmaa vokallan bitqn adl]klar]n afikslerini#

Nas aa t
Vokallan bitqn adl]klar]n afikslerini dooru yazmaa deyni, lqqz]m:
1. Koymaa temel formas]na (temel hal], birlik say]s]).
2. Bulmaa, neylqn o laf biter (vokallan m]...).
3. Bulmaa, ang] halda o durêr.
4. Akl]n]za getirmqq bxlq adl]klar]n bu halda afikslerini, bakarak
soru=lara (kimin# neyin# boban]n, aylenin; kimq# neyq#
bobaya, ayleyq; kimi# neyi# bobay], ayleyi; kimdq# nedq#
bobada, ayledq; kimdqn# nedqn# bobadan, ayledqn)

K konsonnan bitqn çokkısımnı

adlıkların hallanması
Hallar Kal]n vokall] }ncq vokall] Afikslqr
T. kulak kar]k soluk inek erik swlwk —
S. kula-an kar]]n soluun inqqn eriin swlwwn (k dw=er) -an
(-qn); -]n (-in),
-un (wn)
D. kula-a karaa solaa inqq erqq swlqq (k dw=er)
-a (-q)
G. kula-a kar]] soluu inqq erii swlww (k dw=er)
-a (-q), -] (-i),
-u (-w)

• 92 •
 Hallar Kal]n vokall] }ncq vokall] Afikslqr
E. kulak-ta kar]kta solukta inektq eriktq swlwktq -ta (-tq)
~. kulak-tan kar]ktan soluktan inektqn eriktqn swlwktqn -tan (-tqn)
Herbir lafa hal afiksleri eklenerlqr sade vokal garmoniyas]na
gxrq, ama k konsonun xnwndq duran vokallar [ı] hem [u], [i] hem
[ü] doorudak hal]nda dxnerlqr [a] hem [ä] vokallar]na (bak]n tabli-
\aya); vokal [e] saabilik, doorudak hem gxsterek hallar]nda dxner
[ä] vokal]na. K konsonu bu hallarda dw=er.
Adl]klarda, ang]lar]nda k konsonun xnwndq vokallar [a] yada
[e], doorudak hem gxsterek hallar]nda onnar]n afiksleri -a yada -q
(vokal garmoniyas]na gxrq).

18. Okuyun. Yaz]n laflar] w` direcqq, w` paya bxlerqk:

konsonnan, vokallan hem k konsonnan bitennqr.

Ku=aa, dama, kolu, saattan, e=iin, tepeyq, susakta, basamaan, kapu-

yu, wzwmdq, kwwyw, kuzuda, uykuya, denizin, parmaa, bal]]n, sat]c]-
ya, di=tq, peliin, f]`]da, karpuzun, sokaan, ke`iyi, domuzdan, alfabeti,
bukvada, esaba, u=aa, almay].

Yaz]n, laflar]n wstlerindq yaz]p, ang] halda dur'rlar laflar.

D., G. h.
Xrnek: u=aa (doorudak hem gxsterek hallar]nda)

19. Bukva kaybelmi=. kxrwk

as]r
E=i., .a=]., .aba., sa`a., .at]., .ala., .emi., .wtw., .xrw., .xpw., .ar]., as].,
.abarc]., .az]., .wllw., .ay]., ele. .

Kxrwk – kuzne`n]y meh

as]r – papurdan xrwlw er palas]
kabarc]k – i=tqn (uunmaktan) peydalanan yara

kwllwk

• 93 •
 Yaz]n, koyarak laflar] doorudak hem gxsterek hallar]nda
Afiksleri n]=annay]n.

Xrnek: e=ik – e=qq, e=ii, ...

20. Okuyun teksti, a`]klayarak insan]n kimi harakter

n]=annar]n]. kaavi
wwnmqq
Bqn!
Bir swrw u=ak sokakta top oynayarm]=lar. Hepsindqn `ok sade bir
`ocucaan sesi i=idilqrmi=. Bu vak]t sokaktan bir dqducuk ge`qrmi=.
O durgutmu= oyunu, toplam]= u=aklar] yan]na da sormu=:
– Kim sizin aran]zda hepsindqn bwwk#
– Bqn, – hi` dw=wn-
me dqqn cuvap etmi=
Dani.
– Ee, kim sizin ara-
n]zda en ii futbolcu#
– Bqn, – genq f]r -
lam]= Dani.
– Ee, kim hepsindqn
kaavi#
– Bqn, – genq i=i-
dilmi= hep o `ocucaan
sesi.
– Sxlqyin =indi, kim
aran]zda hepsindqn `ok wwnmqq sever#
Bu soru=a dqdu Danidqn cuvap i=itmemi=. Ne`in#

aran]zda
`ocucaan

Yaz]n, n]=annayarak adl]klar]n afikslerini.

• 94 •
 21. Doldurun cwmleleri lqqz]mn] laflarlan, ang]lar] k konso-
nunnan biterlqr, koyarak lqqz]mn] halda.
tencerq
z]mba
~orba iner ... . Ku=lar ya=''rlar ... alt]nda. K]r]lm]= masan]n ... .
Babu eni ... taa ii gxrqrmi=. B]c]lar `]km]=lar ... . Dqdu k]vratm]= ... da
`eketmi= annatmaa masal. ~obannar z]mbalam]=lar kuzular]n birqr ... .
K]z`aaz yazamaazm]=, cwnkw ac]yarm]= bir ... . Herbir tencerq kendi
... bularm]=.

Z]mba – instrument, ang]s]nnan yap'rlar n]=an

(delik) hayvannar]n kulaklar]nda
tencerq – kap, ang]s]n]n i`indq sulu imeklqr yap'rlar
b]c] – kaz]n yavrusu

Yaz]n, n]=annayarak koyulmu= laflar]n afikslerini hem a`]k-

layarak, ang] halda onnar dur'rlar.
kuzular]n
parmac]]
22. Tamannay]n k]s]mnar] lafadan.

o
du a
# ka # #
bu ya ka

# # #
=ek yak # pak
# #
#

Yaz]n laflar] virgwl a=]r]. Laflar]n ikisinnqn kurun cwmlq.

23. Doldurun bo= kafes`ikleri da okuyun, ne yaz]l].

• 95 •
 ACAK ELIK LAK
Yaz]n laflar] virgwl a=]r], koyarak onnar] saabilik, doorudak
hem gxsterek hallar]nda.

X r n e k : erik – eriin, erqq, erii; yanak – yanaan, yanaa (S, D, G.).

Nicq dooru yazmaa k konsonnan bitqn adl]klar]n afikslerini#

Nas aa t
K konsonnan bitqn adl]klar]n afikslerini dooru yazmaa deyni,
lqqz]m:
1. Adl]] koymaa temel formas]na (t.h., b.s.).
2. Bulmaa, neylqn o laf biter (vokallan m], konsonnan m] osayd]
k konsonunnan m]).
3. Bulmaa, ang] halda o dur'r.
4. Akl]n]za getirmqq bxlq adl]klar]n bu halda afikslerini, bakarak
soru=lara ( k i m i n # n e y i n # – kulaan, inqqn; kar]]n, eriin;
soluun, swlwwn; k i m q # n e y q # – kulaa, inqq; karaa, erqq;
solaa, swlqq; k i m i # n e y i # – kulaa, inqq; kar]], erii; soluu,
swlww; k i m d q # n e d q # – kulakta, inektq; kar]kta, eriktq;
solukta, swlwktq; k i m d q n # n e d q n # – kulaktan, inektqn;
kar]ktan, eriktqn; soluktan, swlwktqn).
Unutmay]n: saabilik, doorudak, gxsterek hallar]nda k konsonu
dw=er.

24. Bulun zeedq laflar], a`]klayarak, neylqn onnar

ba=kalan'r kalan laflardan.
budak
• 96 •
1. Sa`ak, ekmek, kxpek, ke`i, direk, oymak.
2. Erik, kuyu, ay], derq, maalq, su.
3. Yaprak, gxlmek, dudak, budak, yumuruk, soluk.
4. Ayaa, kuyruu, bal]], kxpqq, ka=aa, lelqq.

Budak – su`ok

Yaz]n. Herbir s]rac]ktan birqr laflan kurun cwmlq.

25. Doldurun bo= kafes`ikleri da okuyun, ne yaz]l].

MAK MEK
1) 2)

~akmak — kremen’
kwtmek — pen&

Laflarlan `akmak hem kwtmek kurun birqr cwmlq.

26. Ne lqqz]m yapmaa, ki yazmaa adl]klar]n afikslerini dooru#

Yaz]n lafbirle=melerini, koyarak laflar] lqqz]mn] formada.
eni=tq
lelw
1. Severim ( k i m i # n e y i # ) Vaniyi, dqduyu, mamuyu, maliyi, k]-
r], horozu.
2. Bu rubalar ( k i m i n # ) (mamu, Kati, batw, eni=tq, dqdu).
3. Gideriz ( k i m q # n e y q # ) (dqdu, k]r, baa, derq, deniz, bay]r).
4. Bulun'r]z ( k i m d q # n e d q # ) (k]r, derq, daa, `ukur, kiyat, i`er).
5. Ald]k ( k i m d q n # n e d q n # ) (aul, pat, kar], dqdu, kww).
i`erlerin
dereyq
• 97 •
 Yaz]n, n]=annayarak adl]klar]n afikslerini.

27. Haz]rlan]n vermqq yaz]l] cuvap soru=lara: nesoy insannar]

siz taa pek beenersiniz# Ne`in# Kóyun tekstin ad]n] da yaz]n
fikirlemq tekst (bak]n nasaata kiyad]n bitkisindq).

Adlıkların çokluk sayısı

Nicq ay]rmaa birlik say]s]nda bulunan adl]klar] `okluk say]s]n-
da bulunan adl]klardan#

28. ~]kar]n ay]r] `okluk says]nda bulunan adl]klar], n]=anna-

yarak onnar]n afikslerini.

Evlqr, adam, u=aklar, top, klaslar, gxzlqr, kapu, kumnar, sinek, kaun-
nar, dwwn, gwnnqr, mumnar, e=iklqr, ennqr, ayaz, b]y]k, donnar, ekinnqr,
saat, kiyat, ar]lar, `i`eklqr, kol, parmaklar, kafa, kulaklar, sa`lar.

Yaz]n laflarlan u=aklar, ekinnqr hem `i`eklqr birqr cwmlq.

~okluk say]s]nda bulunan adl]klar gxstererlqr iki yada taa `ok

predmet: kiyatlar, wwredicilqr, dwwnnqr, kaunnar, kuannar.

Nesoy afikslqrlqn kullan]l'r temel hal]nda bulunnan adl]klar#

29. Yaz]n verilmi= adl]klar] `okluk say]s]n]n temel hal]nda.

+kolac], tefter, penal, `anta, k]z`aaz, `ocucak, aa``aaz, karpuz,

wzwm, alma, kavak.

Kóyun laflar]n urgular]n]. N]=annay]n afiksleri. Kendiniz dw-

=wnwn da bulun, nesoy afikslqrlqn kullan]l'r `okluk say]s]nda
temel hal]
• 98 •
 Adl]klar]n `okluk say]s]nda temel hal] kullan]l'r bxlq afikslqrlqn:
-lar, -lqr hem -nar, -nqr: aa`lar, kirpilqr, kaunnar, wzwmnqr,
mutlak esaba alarak vokal garmoniyas]n].

30. Okuyun =iirin bir par`as]n] da sxlqyin onun avtorunu.

Gelin, dostlar, buray]

Kutlayl]m `orbac]y].
Bwwkleri, u=aklar]
Hem gxzql dolaylar]!

Ko xtswn sesli `annar,

Dang]rdas]n trakalar!
Ko bizq sevinsinnqr
Bucakta ya=ayannar:
Moldovannar, bulgarlar
Hem girgin gagauzlar!

Yaz]n, n]=annayarak `okluk say]s]nda bulunan adl]klar]n afiksle-

rini.

31. Okuyun.
Duva
Klisenin `annar]
Pek xterlqr gxzql.
Gxklerq, Allaha
Hep dxnerlqr gxzlqr.

Yaz]n akl]n]zda tuttuuna gxrq. ~okluk say]s]nda bulunan adl]k-

lar]n altlar]n] `izin.

• 99 •
 Adl]klar]n `okluk say]s]nda hallanmas]
T. adamnar dermennqr e=iklqr k]zlar
S. adamnar]n dermennerin e=iklerin k]zlar]n
D. adamnara dermennerq e=iklerq k]zlara
G. adamnar] dermenneri e=ikleri k]zlar]
E. adamnarda dermennerdq e=iklerdq k]zlarda
~. adamnardan dermennerdqn e=iklerdqn k]zlardan

~okluk say]s]nda adl]klar bxlwnmeerlqr hallanmak bxlwmne-

rinq. Onnar hepsicii hallan'rlar, nicq konsonnan bitqn adl]klar.

32. Kóyun verilmi= adl]klar] `okluk says]nda hep bu hallarda.

tencerq
saksan
X r n e k : `ocuun – `ocuklar]n, kabaa (G.) – kabaklar], ...
Sa`aa, t]rnaa (G.), gwlw, swlqq, ekmektq, sa`aktan, tav=ama, y]ld]z]n,
ay] (gxktq), buluda, tencerenin, gargay], saksanda, kabaan, e=qq (D.),
`i`qq (G.), lwledq, kiyattan, kapunun, armudun, aac].

Yaz]n, afiksleri n]=annayarak.

33. Bulun zeedq laflar] herbir s]rac]kta.

ay]
susak
1. Tencerelerin, ay]lara, kapuya, du=mannarda, evlerdq.
2. Susaktan, ellerdqn, ta=tan, kabaktan, sucuktan, daldan.
3. Dqdulara, se`imneri, eri, palileri, ipleri, `izmeleri.

Se`im – ay]rmak ellerdqn

se`imneri
• 100 •
 Herbir s]radan birqr laflan kurun cwmlq.

34. Okuyun cwmleleri birsoy paylarlan. Sxlqyin adl]klar]n say]-

s]n] hem hallar]n] hem da ne cwmlq pay]yd]r.
tedaarik
s]y]rc]k
Miti, Petri, Koli, Vali, Oli, Soni hem Simu giderlqr =kolaya. Wwrenici
toplad] `antas]na kiyatlar], tefterleri, kalemneri hem kalan tedaarikleri
da gitti =kolaya. +kolan]n aulu, sokaklar]n boyu, aullar]n wstw doluydu
s]y]rc]klan. ~ani oturdu erinq, `]kard] kiyatlar]n], tefterlerini da ba=lad]
yazmaa.
kiyatlar]n]
kalemneri

Birsoy paylar] bulun da `izin altlar]n] cwmlq payl]]na gxrq.

35. Verilmi= adl]klar] `okluk say]s]nda kóyun birlik say]s]n]n

formas]nda.
yatak
y]m]rta
~antalara, kuzular], ekmeklerdq, `ukurlar]n, yataklar]n, b]`aklar],
eleklerin, `imenneri, sepetlerq, ku=aklarda, pard]lara, tilkileri, ay]-
lara, kuyular], y]m]rtalara, kabaklar]n, leleklerin, ke`ileri, e=eklerin,
bxcekleri, dutlara.
ku=aklarda
y]m]rtalara

Yaz]n, n]=annayarak birlik say]s]nda afiksleri, a`]klayarak

vokal hem konson dxnmelerini.

Xrnek: bxceklerin – bxcqqn, dutlara – duda, ...

36. Doldurun bo= kafes`ikleri da okuyun, ne yaz]l].

• 101 •
 MAKLAR LÜK LÄR
1) 2)

Yaz]n laflar] virgwl a=]r], koyarak onnar] doorudak hem

gxsterek hallar]nda.
37. Okuyun. Haz]rlan]n diktanda.
gxmwlmqq
daal]=maa
Daa yataklar]
~illqr, yaban horozlar], `al] horozlar] hem kimi ba=ka ku=lar yatêrlar
k]=]n kaar i`indq, nicq s]cak yorgan alt]nda. Lwzgqr esmeer. Ayaz
dondurmêêr. Du=mannar onnar] gxrmeerlqr. Av=am olduynan bu daa
tauklar] atêrlar kendilerini kaar yataklar]na, gxmwlerlqr bwtwn-bwtwnnq
kaar i`inq da sabaayadan kah]rs]z uyuyêrlar. Sabaalen, kafalar]n] kald]-
r]p kaar i`indqn, bak]nêrlar her tarafa da daal]=êrlar.
Ama onnar]n oymaklar]-yataklar] kaar i`indq kalêrlar.
(N. Sladkova gxrq)

~il – kuropátka
`al] horozu – téterev
yaban horozu – gluhár’

sabaayadan
kafalar]n]

Yaz]n, `okluk say]s]nda bulunan adl]klar]n altlar]n] `izerqk.

A`]klay]n adl]klar]n hallar]n] hem dooruyaz]lmalar]n].

38. Okuyun. }lerledin teksti. Rolun birisini dii=tirin kendi esab]-

n]za gxrq.

• 102 •
 @Pelivannar@
Giderlqr sokak`a iki dost da wwner-
lqr.
– Bqn xlq kaaviyim, ani bir ellqn
var nicq ma=inay] kald]ray]m! – demi=
birisi. Ama xbwrw da a=aa kalmaazm]=:
– Ya i=i, ma=inay]! Bqn evi var nicq
kald]ray]m!
– Bqn fili kald]racam, taa wstwnq da
on kerq yukar] atacam.
– Lafeder, fili! – sallam]= kolunu
xbwrw. – Bqn bay]r] kald]racam. Hem bir solaklan.
Tq bxlq ikisi da kaav]. Kqr pelivan.
Bu vak]t onnar]n yan]sora gidqrmi= sokakta aar torbaylan bir ba-
bucuk. Ama bizim “pelivannar” bxlq ufak-tefek i=leri hi` gxrmeerlqr.
Ne onnara deyni bir babucuk hem onun torbas]#! Onnar babuyu hi`
gxrmqq da istqmemi=lqr.
(L. Lahninq gxrq)
Yaz]n, a`]klayarak `okluk says]nda bulunan adl]klar].
Neyq wwreder bu tekst# Siz da vard]r m] gxrdwwnwz bu
personajlara benzeyqn birkimseyi# Ne`in bizim “pelivannar”
gxrmemi=lqr babuyu#

39. Okuyun. A`]klay]n dialogun maanas]n]. Ya=amakta ang]

aderliklqr taa `ok lqqz]m kullan]ls]n# Okuyun rollara gxrq.
recel
Bqn hem Sqn
– Kim isteer sofraya oturmaa#
– Bqn!
– Kim tatl] isteer imqq#
– Bqn!
– Ee kim isteer bula=]klar] y]kamaa#
– Hadi, mari Lwda, =indi sqn dq.
Zerq hererdq `]kêr, an] sade bqn!
(Gri\ko Boyko. ~evirilii ukraincadan)

• 103 •
 bula=]k – kirli imqk kaplar]
bula=]klar]
Yaz]n. Aderlikleri “bqn” hem “sqn” kóyun `okluk says]na da
kúrun onnarlan birqr cwmlq.

40. Okuyun. A`]klay]n tekstin i`indekiliini.

kimseycik
dostla=maa
Eni =kolada
Eni =kolada Nwra kimseycii bilmqqzmi=. Onu=tan o taa `al]=arm]=
annamaa, kim nesoy =kolac]lar]n hem wwredicilerin aras]ndan.
Bir gwn bwwk aral]kta yakla=m]= ona hep bu klastan Galq da sorarm]=:
– Sqn taa kimseylqn mi dostla=mad]n#
– Yok, – demi= Nwra.
– Bqn da kimseylqn dostla=mêêr]m, – soluunu i`inq `ekip, demi=
Galq. Yok ne olsun bizim k]z`aazlardan. Oli – sade wwner, Vari – =iret,
Nadi – yalanc], }ra – sade hepsinq ili=er...
Galq may hepsini klas]n k]z`aazlar]n] say]klam]= – da `]km]=, ani
birisindqn da yok ne olsun. Sade kendisi i`in bi=eycik sxlqmemi=.
– Hi` bilmeerim, kiminnqn sqn var nicq dostla=as]n.
– Sqn kah]rlanma, – demi= ona Nwra. – Kiminnqn dostla=acam, bqn
taa bilmeerim. Ama kiminnqn dw=meer dostla=maa, bunu bqn pek islqq
bilerim.
(O. Bu\en. ~evirilii ukraincadan)

k]z`aazlar]n]
Yaz]n. Cuvap edin soru=lara.
1. Ang] k]z`aaz] siz taa pek beendiniz# Ne`in#
2. Ne annam]= Nwra Galqylan lafettiktqn sora#

41. Kim taa `ok# Bulun xlq laflar, ang]lar]na `okluk say]s]nda
eklener afikslqr –nar hem –nqr#

Xrnek: `an-nar, gwn-nqr, … …

• 104 •
 42. Bulun zeedq laf] da yaz]da onu s]raya koymay]n.
afikssiz
1. Wwredici, agronom, =kolac], `ift`i, zarzavat`], meyvac].
2. Ekmek, suannar evlerin, ellerin, kiyatlar, insannara.
3. Adam, u=ak, dqdu, babu, kuzu, eni=tq, kaku, unuka (torun).

Yaz]n. Zeedq laflarlan kurun birqr cwmlq, a`]klayarak, ne`in

onnar uym''rlar bu s]radak] laflara.

43. Doldurun laflar] (eni laf kurun) hem kóyun onnar] `okluk
say]s]na, afiksleri n]=annayarak. Eklenmi= bukvalar]n
altlar]n] `izin.

X r n e k : deli. – deliklqr, ...

Kaba., .az, ku=.., sa`.., ba=.., .u=ak, .a=]k, .elek, ka=.., .aul, .ar], .inek,
saa., sua., dua., kirpi., .ay], .oyun, .xz, gxz..., sxz..., .xmwr, .wrek, .wz,
gwz..., ..kaz, kaz.., tava., baca.,.ah]r, .olak, .aar, .aar, ..ya, ..ya., .kin

Kin – mest& xz – serd\evina

kirpik – resni\a xmwr – jizn&

Yaz]n. }ki laflan, ang]lar]na `okluk say]s]nda eklener afikslqr

-nar, -nqr kurun birqr cwmlq.

44. Okuyun. Cwmleleri bitirdin. Noktalar]n erinq sxlqyin birqr laf,

ang]lar] `ekederlqr g bukvadan hem durêrlar `okluk say]s]nda.

Ma=inalar dur'rlar ... . ~ocuklar gxzql `al'rlar ... . Baka ... `ok faydal]
haberlqr bul'r. Dqduya art]k ... da yard]m etmeer. ... u`u='rlar bostan]n
wstwndq. ... – `al]=kan insannar. Bizim Bucakta pek karann]k ... ol'r.
Pa=i pek sever karpuzlar]n ... . Kar] `alpalad] u=aklar]n ... .

Yaz]n, koyulmu= laflar]n altlar]n] `izerqk hem onnar]n

afikslerini n]=annayarak.

Xrnek: gxbeklerini, … …
• 105 •
 45. Okuyun. A=aadak] cwmlelerdq bulun hayvannar], ang]lar]
sizinnqn saklamba` oyn''rlar.
canavar

1. Dokuzuncu klas] bitirdiynqn, gidecqm i=q.

2. Biz idik edi=qr bomboni.
3. Txpa limonnar] koydu buz dolab]na.
4. Vasicik, sokul inqq, ver ona biraz imqq.
5. W`wncw kat ilkin lqqz]m paklans]n.
6. Mor patlacana vard]r m] sarm]sak koyduun#
dolab]na
limonnar]
Yaz]n. Sakl] laflar] kóyun `okluk say]s]na da kurun onnarlan
birqr cwmlq.

46. Okuyun laflar], herbirinin wstwnq urgu n]=annar]n] koyarak.

Á UCUK A ACÍK
Á TI Á KA
.

• 106 •
 Yaz]n laflar] s]raya virgwl a=]r]. Herbir direciktqn birqr
laflan kurun cwmlq.

Adlıkların nazlı-kwçwldek forması

Nicq tan]maa adl]klar]n nazl]-kw`wldek formas]n]#

Adl]klar nazl]-kw`wldek formada kullan]lm''rlar afikssiz -caaz,

-cqqz; -`aaz, -`qqz; -cuk, -cwk; -`uk, -`wk; -c]k, -cik; -`]k, -`ik:
evcqqz; ku=`aaz, kuzucuk, swrwcwk; omuz`uk, xkwz`wk; danac]k,
tenecik; sak]z`]k, ceviz`ik.

47. Verilmi= adl]klardan kurun onnar]n nazl]-kw`wldek formas]n].

yast]k
Aga, babu, para, kxprw, tenq, tauk, kwtwk, karpuz, kaun, wzwm, yast]k,
kwpq, kapak, somun, gxl, elek, `an, kwl, ip, ses, =i=q, yama, lelw, k]z.
yastaa

Yaz]n laflar] s]raya virgwl a=]r]. A`]klay]n herbir nazl]-

kw`wldek afiksin dooruyaz]lmas]n]. N]=annay]n afiksleri.

Xrnek: yama – yamac]k, kwl – kwlcqqz, … …

48. Tutun akl]n]zda afikslerin -caaz, -cqqz dooru kullan]lmas]-

n] hem yaz]lmas]n].

• 107 •
 Yaz]n laflar] s]rada virgwl a=]r]. ~al]=]n yapmaa bxlq birqr
shema afikslqrlqn -c]k, -cik. Laflarlan `ancaaz hem gwlcqqz
kurun birqr cwmlq.

49. Okuyun. Tutun akl]n]zda afikslerin -`aaz, -`qqz dooru kul-

lan]lmas]n] hem yaz]lmas]n].
gxz`qqz
saz`aaz

gxz`eezlerin

Yaz]n laflar] s]rada virgwl a=]r]. Laflarlan top`aaz, ot`aaz,

swt`qqz, kwp`qqz kurun birqr cwmlq.

Nicq hallan'rlar nazl]-kw`wldek formas]nda adl]klar#

Adl]klar nazl]-kw`wldek formas]nda hallan'rlar hep o kurallara

gxrq, ang]lar]n] biz art]k bileriz: konsonnan bitqn, vokallan bitqn
hem `okk]s]mn] k - konsonnan bitqn hallanmak bxlwmnerinq gxrq:

olak — olaan, kar]cak — kar]caan;

makaz — makaz]n, kumcaaz — kumcaaz]n.

}ncq vokall] variantlarda vokal [ä] afikstq dxner [e] vokal]na

( ä > e ) swt`qqz — swt`eezi, ip`qqz — ip`eezin, kxpwcqk — kxpw-
cekleri.

• 108 •
 50. Bulun da yaz]n onar laf nazl]-kw`wldek formas]nda
afikslqrlqn -c]k hem -cik. Herbir afiksli laflarlan kurun
birqr cwmlq.

Haz]rlay]n ak]lca hallamaa nazl]-kw`wldek formas]nda onar k]z`aaz

ad] hem onar da `ocucak ad].

Xrnek: T. Miticik Varkac]k

S. Miticiin Varkac]]n
D. Miticqq Varkacaa
G. Miticii Varkac]]
E. Miticiktq Varkac]kta
~. Miticiktqn Varkac]ktan
51. Okuyun cümleleri. Skobalarda bulunan lafları nazlı-
küçüldek formasına koyun.

(Güneş) parlak-parlak şılêêr. Onun (okları) eri yısıdêr. Kimi erdä

kara (toprak) görüner. Kuru yapraklar altından (ot) uçları eşil çıkêrlar.
(Böceklär) uyanêrlar. Şeremet sellär (yol) üstündä şuruldêêrlar. Sıırı-
cıklar sıcak taraflardan geldilär. Onnar (evlerin) yanında oturêrlar da
dinnenerlär.

Cümleleri tefterlerinizdä yazın.

52. Verili adlıkları nazlı-küçüldek formasına koyun.

Xrnek: kol – kolcaaz

çuval – odun –
suvan – el –
leen – koyun –
kuan – somun –
yıl – kül –
taban – don –
çakal – kuzu –

Lafları tefterlerinizdä yazın.

• 109 •
 TEST
Dikat okuyun teksti.
Koyulmuş soruşlara cuvap verin.
Kıran ayı, büük ay, gücük ay – kış ayları. Kışın güneş pek az yısıdêr
havayı. Bu vakıt günnär kısa, ama gecelär uzun. Enikunu yaayêr kaar
da örter eri, evleri, aaçları. Herersi olêr bim-biyaz.
Bizdä, Moldovada, kışlar birtürlü olmêêr. Kimär yılın havalar bütün
kış yımışak giderlär. Kimär yılın sa ayazlar taa dekabridä sıkılêr. Ama
may herzaman yanvarın bitkisindä hem fevralda en büük ayazlar olêr.
Kimi kışlar bu vakıt ayazlar otuz gradusadan etişer. Ama bölä ayazlı
kışlar siirek.
Büük sevinmelik getirer kış uşaklara. Haliz çok şennik kanikul-
larda. Yamaçlarda bütün gün şamata işidiler. Karannık oluncak kırmızı
yanaklı uşaklar kayêrlar, oynêêrlar.
N. Tanasoglu

1. Koyun tekstin adını da yazın onu. L/0/1/2

2. Ne getirer kış uşaklara? L/0/1
Dooru variantı cevreyä alın:
a) kahır; b) sevinmelik; c) evleri
3. Şamata işidiler nredä? L/0/1
Dooru variantı cevreyä alın:
a) evdä; b) şkolada; c) yamaçlarda
4. Bulun teksttä kış ayların adlarını da yazın L/0/1/2/3/4
onnarı.
5. Yazın üç soruş okunmuş tekstä görä, angıları L/0/1/2
çeketsinnär butakım: L/0/1/2
Kim ...; L/0/1/2
Nezaman ...;
Neredä ... .
6. Çizin tekssttän alınma o lafların altlarını, angı- L/0/1/2
larında yok vokal garmoniyası:
Güneş, gecelär, giderlär, dekabridä, ayazlar,
kanikullarda.
• 110 •
7. Verilmiş lafların antonimnerini bulun: L/0/1/2/3/4
Kısa –
Büük –
Biyaz –
8. Bir cümläylän verin cuvap soruşa. Neredä L/0/1/2/3
Moldovada en büük ayazlar olêr#
9. Birsoy paylı cümleyi teksttä bulun da yazın onu. L/0/1/2/3
10. Teksttän verilmiş lafları yazın nazlı-küçüldek L/0/1/2/3/
formasında, afiksleri nışannayın: 4/5/6
Kaar – ...;
Aaç – ...;
Hava – ... .
11. Teksttä nışannanmış cümledä baş paylarını L/0/1/2
çizin.
12. Verilmiş lafı “kış” hallara görä diiştirin, afıks- L/0/1/2/3/
leri gösterin. 4/5/6/7/8
13. Verilmiş adlıkları birlik sayısında yazın: L/0/1/2/3/4
Aylar – ...;
Ayazlar – ...;
Günnär – ... .
14. On lafın içindän beşinin altını çizin, angılarını L/0/1/2/3/
yakışacek kullanmaa kışı yazdırmaa deyni: 4/5
Yımışak, bim-biyaz, kaar, yaprak, kırmızı,
ayaz, şkola, kiyat, kürtün, uzun.
15. Düzün da yazın bir tekst 5 cümledän kış için. L/0/1/2/3/
4/5

• 111 •
 Dqdu masal annadêr
Babu bwwder `ok laalq.
Ana – boba, u=aklar –
Hepsi birlikta aylq.

Nı=annık

N]=ann]klar]n nesoy rolu bizim dilimizdq# Ne onnar

gxstererlqr# Nesoy soru=lara cuvap ederlqr#

1. Okuyun. A`]klay]n, kim neylqn zanaatlanarm]= bu ayledq.

cuvap`]
tertiplemqq
Kim neyq cuvap`]
I
Bizim aylemiz bwwk. Bizim ayledq ya=''r mali, mamu, baka hem
bqn. Var bizdq kxpek Bim hem kedi Murka.
Biz hepsimiz `al]='r]z. Benim bakam injener. O `al]='r bwwk zavodta.
Bizim mamu – doktor.
O `al]='r bolni\ada.
Bizim mali izmet
eder bizq evdq. Bqn
wwrenerim dxrdwncw
klasta. Sabaa ekmee-
ndqn sora bakaylan
mamu giderlqr i=q,
bqn da – =kolaya.
Evdq kal'r sade mali,
Bim hem Murka.

• 112 •
 Evdq kuvetsiz maliyq deyni var pek `ok aar i=. Lqqz]m tertiplemqq,
temizlemqq i`ersini, haz]rlamaa sabaa hem wwlen i`in imqq. Malim
benim pek ihtqr. Ona zor geler art]k bu i=leri yapmaa.
Ozaman biz hepsimiz esaplad]k yard]mnamaa maliyq. Da tq ne `]kt]
bundan.
Hepsimiz ba=lad]k y]kamaa bula=]klar], kendi dx=eklerimizi kald]
rmaa, i`ersini swpwrmqq. Bimnqn da Murka i`erdq ka`]nard]lar. Hepsicii
biri-birinq engel edqrdilqr.
(Ama ne oldu ileri dooru, siz annayacen]z xbwr urokta)

.
Cuvap`] – ne i= i`insq cuvap edqn
tertiplemqq – paklamaa, swpwrmqq, erle=tirmqq
.
Ne`in hepsicii biri-birinq engel edqrmi=lqr# Yaz]n. Bulun
laflar], ang]lar] cuvap ederlqr soru=lara n e s o y # a n g ] #
da `izin altlar]n], a`]klayarak bu laflar]n rolunu.

2. Okuyun.
sabaa ekmqq
wwlen ekmqq
kavalt]

Kim neyq cuvap`]

II
A`an mamuylan baka dxndwlqr i=tqn, mali toplad] bizi hepsimizi
da dedi:
– Benim paal]lar]m. ~ok saa olunuz, ani siz bana yard]m ettiniz.
Ama sade diil lqqz]m biri-birinq engel etmqq. Herkezi lqqz]m sade bir
belli i= yaps]n.
Hem pek kqqmil `]kt]. +indi mali sabaalen haz]rl''r hepsinq imqq.
Sabaa ekmeendqn sora baka y]k''r bula=]klar]. Mamu kald]r'r dx=ekleri.
Bqn da swpwrerim erleri hem y]sl''r]m `i`ekleri. Bimnqn Murka da ka`]n-
m''rlar i`erdq, kimseyq engel etmeerlqr.
Sabaa ekmeendqn sora hepsimiz gideriz, mali da dinnener.

• 113 •
 Sora haz]rl''r wwlen ekmeeni hem yapaa ipliklerindqn xrer twrlw
s]cak giimnqr k]= i`in.
Ee sizdq evdq nas]l# Ang]n]z ne i= i`in cuvap`]#
(V. Oseevaya gxrq)

Engel etmqq – dola=t]rmaa, kxsteklemqq

ipliklerindqn
ekmeendqn

A`]klay]n tekstin i`indekiliini. Kim hem nesoy pay etmi=

evdeki i=leri# Yaz]n. A`]klay]n n]=ann]klar]n rolunu bu teksttq
hem dilimizdq.

N]=ann]klar kullan]l'rlar dilimizi uygunnatmaa, gxzelletmqq

deyni, a`]klamaa adl]klar]n n]=annar]n]: adam bwwk, gxzql, batal,
levent, ak]ll], k]rnak, `al]=kan, ii wrekli, mahkul, girgin ...
N]=ann]klar cuvap ederlqr soru=lara n e s o y # a n g ] # hem
kullan]l'rlar taa `ok yazd]rma tekstlerindq. ~wmledq – ikincili pay
olabilirlqr.

3. Okuyun.

}`erimiz bizim bwwk, ayd]nn]k, gxzql hem pek yak]=]kl]. Tombarlak

masa dur'r meydann] odan]n ortas]nda. Wstwndq, vazada ayd]nnad'r
i`ersini bir buket gwl. Buket ta, masa bezi da pek uydurulu biri-birinq.
Diil sade bu, ama duvarlar]n renkleri, kilim, kal]n perdelqr, dolaplar]n
renkleri, erdq kilimin gwlleri, as]l] patretlerin `er`eveleri da ustayca
uydurulu, xlq biri-birlerini doldur'rlqr, ayd]nnad'rlar hem zenginne-
derlqr, ani hi` doyam''rs]n may]l olmaa hem istqmeersin `]kmaa bxlq
gxzql bir cennet kx=eciindqn.

Yaz]n, `izerqk n]=ann]klar]n altlar]n].

• 114 •
 Nı=annıkların hallanması
N]=ann]klar hallan'rlar sade ozaman, a`an onnar kullan]lêrlar
kendiba=]na adl]]n erinq: `al]=kan `ocuk, `al]=kan `ocuun, `al]=kan
`ocaa, `al]=kan `ocuu, `al]=kan `ocukta, `al]=kan `ocuktan; ama
adl]ks]z: `al]=kan, `al]\kan]n, `al]=kana, `al]=kan], `al]=kanda,
`al]=kandan.
N]=ann]klar, kendiba=]na hallanarkan, dii=ilerlqr adl]klar]n hal-
lanmak bxlwmnerin kurallar]na gxrq: konsonnan bitqn, vokallan
bitqn hem k konsonunnan bitqn: uzun — uzunu, kara — karay],
duruk — duruun, duraa, duruu, durukta, duruktan

4. Okuyun. Bulun zeedq laflar] herbir s]rada, a`]klayarak

onnar]n uymazl]]n].
1. K]rm]z], e=]l, turumcu, kara, biyaz, `etin, pembq, maavi.
2. Kaavi, yufka, kal]n, `etin, kirli, pak, e=il, ak]ll], kusurlu, topal.
3. Uzun, k]sa, uzak, yak]n, ak]ll], wwsek, al`ak, s]cak, suuk.
4. Sulu, koyu, y]m]=ak, `etin, kara, biyaz, saa, hasta, kw`wk, bwwk.

5. Okuyun. Bulun bu n]=ann]klar]n antonimnerini.

X r n e k : sesli-sessiz, ...
Kara, =en, tok, ufak, siirek, ak]ll], pak, pwtwrcekli, yak]c], ha=lak,
y]m]=ak, tuzlu, kusursuz, derin, gxzql, al`ak.

Yaz]n, bir-iki `iftlqn kurun cwmlq.

6. Bulun n]=ann]klar]n e=lerini. ac]

yak]c]
maavi h]yar yak]c] yol
maavi
tatl] p]nar taazq kiyat
taazq
ac] gelin eni dost
gxzql bal eski ekmek
derin gxk uzun biber

}ki=qr lafbirle=mesinnqn kurun birqr cwmlq.

• 115 •
 7. }slqq bak]n, gxzdqn ge`irin da yazd]r]n bu resimi.

Yaz]n yazd]rma teksti tefterlerinizq, n]=ann]klar]n altlar]n]

`izerqk.

8. Doldurun kafes`ikleri n]=ann]klarlan. Eer dooru doldurar-

sayd]n]z ikinci figuray], ozaman n]=ann] direciktq lqqz]m
okunsun bir kasaban]n ad].

1) 1 2) 1
2 2
3 3
4
4
5
6 5
7 6

Nı=annıkların yaara=tırma uurları

Ne o yara=t]rma uuru#

Yara=t]rma uuru deniler ona, a`an predmetin hep bir n]=an] bir obyekttq
taa `ok yada taa az bulun'r: Bu ev xbwrwndqn taa al`ak. Vasidqn kaavi
yok. Bu `at] taa uzun xbwrwndqn. Bu aac]n almalar] taa tatl].

• 116 •
 9. Okuyun. Bulun cwmleleri, ang]lar]nda n]=ann]klar durêrlar
yara=t]rma uurunda.

Biz `]kt]k yola `insabaalen. Ma=inam]z gidqrdi h]zl]. Ama geeridqn

eti=ti bizi bir ma=ina, ang]s] bizdqn da taa h]zl] gidqrdi. Bir `ay]r i`indq
vard] iki gxl. Birisi pek gxzqldi, ama xbwrw taa da gxzqldi. Sora bostanda
idik karpuz. }lkinkisi tatl]yd], ama ikincisi taa da tatl]yd].

10. Yara=t]r]n n]=ann]klar].

Uzun, tatl], wwsek, uzak, yak]n, gxzql, taazq, ak]ll].

Yaz]n xrnqq gxrq.

Xrnek: ~irkin – taa `irkin, taa da `irkin, ...

11. Okuyun. Bulun yara=t]rma uurunda bulunan n]=ann]klar].

Bizim wzwmnqr taa tatl]. Bu direk xbwr direktqn taa wwsek.
~anilqr ya=êêrlar bir bwwk evdq, ama Mitilerin evi taa da bwwk.

Yaz]n, yara=t]rma uurunda n]=ann]klar]n altlar]n] `izin.

N]=ann]klar]n ka` yara=t]rma uuru var#

N]=ann]klarda var w` yara=t]rmak uuru: denklik uuru: bwwk,

kaavi, k]rm]z], ... yara=t]r]c] uuru: taa bwwk, taa kaavi, taa k]rm]z],
... wstwnnwk uuru: en bwwk, en kaavi.

12. Okuyun. Kóyun herbir n]=ann]] w` yara=t]rmak uuruna.

X r n e k : balaban – taa balaban, en balaban, ...

Yas], `irkin, gxzql, eni, pak, taazq, datl], ayd]nn]k.

~izin o yard]mc] laflar]n altlar]n], ang]lar] n]=ann]klar]n

yara=t]rmak uurlar]n] gxstererlqr.
• 117 •
 13. Okuyun.
Bu i`ersi da hep xlq gxzql, pak hem ayd]nn]k. Buy]lk] u=aklar taa
diricq, taa arif`q, taa `al]=kanca. En kaavi, en h]zl], en rezultatl] sport-
smennqr bizim =kolada bulunêrlar. Bizim aac]n almalar] =ekerdqn tatl].
Bizim klas]n k]z`aazlar] gwldqn gxzql.
Yaz]n. ~izin n]=ann]klar]n altlar]n], ang]lar] yara=t]rmak uurunu
gxstererlqr, yazarak wstlerindq (denk. u., yar. u., yada wst. u.).

14. A=aadak] n]=ann]klar] yara=t]r]c] uuruna kóyun da kurun

onnarlan birqr cwmlq.
E=il, ak]ll], `al]=kan, k]rnak, `emrek.
~emrek – lovkiy

15. A=aadak] n]=ann]klar] yazast]r]c] uuruna kóyun da tefter

lerinizdq yazc].
~etin, datl], taazq, maavi, derin.

16. A=aadak] n]=ann]klar] wstwnnwk uuruna kóyun da kurun

onnarlan birqr cwmlq.
Uzak, korkak, titsi, gxzql, arif.

17. Okuyun =iiri. Yaz]n tefterlerinizdq, a`]klay]n n]=ann]kla-

r]n uurlar]n].
~ad]rdan gxzql Pek sevdim seni,
Yoktur kasaba, Ne`in, acaba#!

18. Okuyun. ~xzwn bilmeyceleri.

1) Y]m]=ak parmaklar], 2) Sakall] da, buynuzu var
Pek keskin t]rnaklar]. Swt verer pek `ok.
Ama ondan taa zulum
Bulun n]=ann]klar]n yara=t]rmak Dwnnedq hi` yok.
uurlar]n]. Cuvaplarlan kurun birqr cwmlq.
• 118 •
 TEKRARLAMAK
Nı=annıklar
1. Ang] s]rada bulun'r n]=ann]-
klar#
1) Kaz]k, Vatan, dost, karda=,
ana, boba, senselq.
2) Suuk, kaavi, tuzlu, y]m]=ak,
girgin, dolu.
3) Al, bak, sat, ur, dww, ver, git,
yap, yat, yaz.
2. Ang] s]ran]n laflar] cuvap
ederlqr soru=a nesoy#
1) Saal]k, yaprak, s]n]r, s]n]rc],
tokat, kxpek.
2) Wwredici, doktor, ev, h]yar,
inek, koyun, xrdek.
3) Saa, hasta, uzak, yak]n, wwsek,
aar, ilin.
3. Zeedq lafbirle=mesi.
1) Aar `uval, wwlen ekmqq, uzak
y]ld]zlar.
2) Topal Canavar, wwrenmi=
adam, kaba dx=ek.
3) Twrkw `almaa, kara toprak,
ihtär adam.
4. Ang] cwmledq laf haylaz
olacek subyekt#
1) Haylaz adamdan tut kendini
uzak.
2) Haylaza taa ii hi` dokunma.
3) Haylaz gwnwnq yat'r aa` al-
t]nda.
5. Ang] s]rada birsoy paylar
(n]=ann]klar)#
1) Ma=i giimi= kendi eni, gxzql
fistan]n].
2) Ma=inin fistan] eni, pelikleri da
gxzql.
3) Ma=inin eni fistan s]rt]nda
gxzql `i`ek ta elindq.
6. Ang] s]rada bulun'r anto-
nimnqr#
1) Kaavi, kuvetli, s]cak, yak]n,
aar, uzak.
2) Aar, ilin, ii=i, tatl], sulu, t]k]z.
3) Gecq, gwndwz, kar], koca, er,
gxk.
7. Anng] s]rada n]=ann]k cuvap
eder soru=a nesoy#
1) Hastaya verdilqr ila`.
2) Hastalar =wkwr ederlqr
doktoruna.
3) Hasta u=aan var yang]n].
• 119 •
 Bqn bwwdwm `oktan,
Er gxrdwm pek `ok,
Ama bil, Bucak:
Sendqn gxzql yok!

}=lik
Tekrar

Neylqn i=liklqr ba=kalanêrlar adl]klardan hem n]=ann]klardan#

1. Okuyun. s]klet
ila`lanmaa
Ana-boba evi
I
Pek `oktan olmu= bu. Gwnwn birindq hastalanm]= `ocucak Sandu.
~ok vak]t gezdirmi= onu bobas] doktorlara, ila``]lara, ama – faydas]z.
Lqqz]m u=aa gxtwrmqq s]cak taraflarda deniz boyuna, – demi= dok-
torun biri. Satm]= bobas] beygiri, inqq, `ocuuna yol paras] toplamaa
deyni. Da gitmi= Sandu uzak erlerq...
~ok y]l ge`mi= ozamandan. Bobas] onu xlq da ba=ka gxrqmemi=.
Ama anas] hep beklqqrmi=. Gwnwn birindq babucuk kabletmi= uzaktan
kiyat. Kendi kiyad]nda Sandu yazarm]=:
– Mamu, bqn ila`land]m, al]=t]m. Ama s]klet benim can]m] iyer. Pek
isteerim gxreyim ana taraf]m].
(Ama ne oldu ileri dooru, siz annayacen]z xbwr urokta)

S]klet – toska
ila`lanmaa, al]=maa – le`it’sq

• 120 •
 Cuvap edin soru=lara.
1. Ne olmu= Sanduylan vak]d]n birindq#
2. Ne`in bobas] satm]=, ne varm]= evdq#
3. Ne`in Sandunun can]n] s]klet iyqrm]=#
Yaz]n teksti, `izerqk i=liklerin altlar]n].

2. Okuyun.
tokat`]k
kwwlwlqr
Ana-boba evi
II

Gwnwn birindq tokat`]]n yan]nda durgunmu= bir adam. Kafas] biyaz-

m]=. Dw=mw= o dizlerin wstwnq da ba=lam]= xpmqq eri, ana topraan].
– Sandu! – baarm]= ihtyar anas].
Ama oolu bir da laf sxleyqmemi=.
– O, olmal], unuttu bizim dilimizi, – demi=lqr kwwlwlqr, ang]lar]
toplanm]=lar Sandular]n evin yan]nda.
• 121 •
 Sade av=am wstw Sandunun dili `xzwlmw= da o ana dilindq demi=:
– Bun[ ziua, mama!.. – da sarma=m]= anas]na.
Ama nas]l sarma=ay]m bqn ana-boba evinq#
(S. Vangeliyq gxrq)

Sandular]n
kwwlwlqr
Verin soru=lara yaz]l] cuvap.
1. Kimmi= o yolcu, ani durgunmu= tokat`]]n yan]nda#
2. Ne dw=wnmw=lqr kwwlwlqr, ang]lar] toplanm]=lar Sandular]n
evin yan]nda#
3. Neymi= Sandunun en bwwk istedii# Ne`in#
4. Siz da bxlq pek seversiniz mi ana topraan]z], Vatan]n]z]#
Yaz]n, ekleyerqk kendi duygular]n]z] hem kendi dw=wnmekle-
rinizi.

3. Sxlqyin, ang] sxz pay]n] gxsterer herbir laf.

Yaz]n onnar] w` direcik: dostla=maa
1 – adl]klar, 2 – n]=ann]klar, 3 – i=liklqr. =ennenmqq

+ennik, =en, =ennenmqq, kah]rlanmak, kah]rl], kah]rlanmaa, dost,

dostluklu, dostla=maa, gezinti, gezmqq, sabun, sabunnanmaa, sabunnu,
=ekerlemqq, =ekerli, =eker, ball], bal, ballamaa, tuzlamaa, tuz, tuzlu,
unnu, unnamaa, un, suuk.

+ennik – vesel’e
gezinti – progulka, pohod
=ekerlerin
=enniklqrlqn

Cuvap edin soru=lara.

1. Nesoy soru=lara cuvap ederlqr w`wncw direciin laflar]#
2. Ne onnar gxstererlqr#
3. Nicq onnar dii=ilerlqr#
4. Nesoy cwmlq pay] olabilerlqr taa `ok kerq#

• 122 •
 4. Annad]n adl]klar, n]=ann]klar hem i=liklqr i`in plana
gxrq:
dii=ilmqq
n]=annamaa

1. Ne gxstererlqr# 2. Nesoy soru=lara cuvap ederlqr#

3. Nicq dii=ilerlqr# 4. Nesoy cwmlq pay] taa `ok kerq olur ol-
sunnar#
Kurun iki cwmlq shemalara gxrq. N]=annay]n sxz paylar]n].

1) kim# ne yapard]#
↓ ↓
nesoy# neredq#

2) kim# ne yapard]lar#
↓ ↓
nesoy# nezaman#

Cwmleleri yaz]n tefterlerinizdq.

5. Okuyun. `xkmqq
yumac]k
Esaps]zlar
Kxpek, xnkw bacaklar]na `xkwp, xlq salarm]=, ani ortal]] kopararm]=.
Kqr onun xnwndq, yumac]k olup, aulun boyunda durarm]= bir kw`wcwk
kedicik.
Kedicik pek geni= a`arm]= aaz]n] hem xlq `irkin baararm]=, ani
adam]n wreeni kopararm]=. Bir taraf`]kta iki `ocucak durarm]= da
bekleyqrmi=, ne olacek ileri dooru.
Bu vak]t pen`eredq gxrwner `orbac]ykan]n kafas]. Kar] ka`arak d]=ar]
f]rlam]=. O koolam]= kxpqq da wfkeli baarm]= `ocucaklara:

• 123 •
 – Esaps]zlar!
– Ne`in esaps]zlar, va# Biz bi=eycik yapmad]k! – =a=]p ta demi=lqr
`ocucaklar.
– Tq onu=tan da esaps]zs]n]z! – darg]n cuvap etmi= kar].
(V. Oseevaya gxrq)

Esap – wz, r]z (sovest’)

esaps]zs]n]z

Necin bxlq koyulu tekstin ad]# A`]klay]n.

Nicq gxtwrerlqr kendilerini `ocucaklar# Ne`in avtor
onnardan azetmeer#
Nicq avtor gxsterer kendi bak]=]n] onnar i`in.
Taa bir kerq okuyun teksti da yaz]n ilk par`as]n], nicq akl]n]z-
da tuttunuz.
Yaz]n tekstin ikinci par`as]n]. Yap]n kontrol. N]=annay]n
nazl]-kw`wldek formas]nda duran adl]klar]n afikslerini.
}=liklerin altlar]n] `izin.

• 124 •
 }=liklerin temel forması

Ne o i=liklerin temel formas]#

}=liklerin temel formas] say]l'r o forma, ang]s]ndan kurul'r

onnar]n zamannar], say]lar], wzleri. }=liklerin infinitiv forma-
sından ald]ynan afiksleri –maa yada –mqq kal'r o forma,
angısı cuvap eder soru=a ne yap# yazmaa – yaz, okumaa
– oku, gezmqq – gez, `izmqq – `iz, swrmqq – swr...
Ne yap# yaz, oku, gez, `iz, swr, solu.
}=liklqr temel formas]nda var nicq bitsinnqr konsonnan da:
yap, yaz, gez, `iz, swz ...; vokallan da: kwrw, beklq, ya=a, oku ...

6. Verilmi= i=likleri infinitiv formas]ndan koyun temel forma-

s]na, bxlerqk onnar] iki grupaya: konsonnan bitennerq hem
vokallan bitennerq.
kuumaa
suumaa
Giimqq, okumaa, yazmaa, esaplamaa, kuumaa sormaa, girmqq,
atlamaa, e=mqq, asmaa, suumaa, kurutmaa, esmqq, susmaa, imqq,
pi=irmqq, ekmqq, delmqq, dw=wnmqq, kalkmaa, yaamaa, aktarmaa,
erimqq, kurumaa, solumaa, saklamaa, dwwmqq, diimqq.

diiyer
bwwdwlqr

Yaz]n, iki bxlwmdqn da birqr laflan kurun cwmlq.

7. Okuyun. Kóyun i=likleri temel formas]nda.

esmerlenmqq
yolland]rmaa
Esmerlenmqq, serinnemqq, aara=t]rmaa, yap]=t]rmaa, dartmaa,
dartt]rmaa, yatmaa, yatt]rmaa, bast]rmaa, koymaa, koydurmaa, esap-
• 125 •
 lamaa, erle=tirmqq, gev=emqq, girginnenmqq, kw=twrmqq, kurtarmaa,
yollanmaa, yolland]rmaa, gezdirtmqq, ezilmqq, ezdirtmqq, `]karmaa,
`]kartmaa.

Gev=emqq – y]m]=amaa (insan)

girginnenmqq
gezdirtmqq

Yaz]n. Laflarlan girginnenmqq, ezilmqq, yolland]rmaa

zamannar]n birindq kullan]p, kurun birqr cwmlq.

8. Yaz]n uygun sxzleri. Bulun onnarda i=likleri, a`]klayarak

onnar]n formalar]n], zamannar]n], say]lar]n], wzlerini.
xmwr
zaamet
Wwrenmqq utanma, bilmemqq utan. Bilgisiz ya=amaa, sade eri kapla-
maa. Bqn bilerim, ani bi=eycik bilmeerim. Kim isteer zengin olmaa, taa
`ok lqqz]m `al]=maa. Zaamet adam]n xmwrwnw uzald'r, ama haylazl]k
– k]sald'r.
bilmeerim
9. Sxkwn bilmeyceleri. Bulun cuvaplar]n].

1. Aaz]ma dw=tw – 2. S]cak geldi–ses verer,

Eridi, Ha=land]–s]kl]k `al'r.
~ok beni Bir `xlmek ondan i`qrsqk –
Sevindirdi. Kefimiz birdqn kalk'r.

Kef – nastroenie
ha=lak – pek s]cak (kaynamaya yak]n)

kefimiz
Yaz]n bilmeycelerin tekstlerini. sevindirdi
Bulun i=likleri. Sxlqyin onnar]n zamannar]n],
say]lar]n], wzlerini. }=liklerin afikslerini n]=annay]n.

• 126 •
10. Okuyun. Kóyun verilmi= infinitiv formas]nda i=likleri w`
twrlw: temel formas]nda, ge`mi= hem =indiki zamannar]n
w`wncw wzwndq.
yatt]rmaa
kapatmaa
Enserlemqq, kapatmaa, seslemqq, getirmqq, yatt]rmaa.
Xrnek: sars]tmaa – sars]t, sars]tt], sars]d'r; ...

Enserlemqq – enserlqn kakmaa

yatt]rmaa – yat]k`a (yan] wstwnq) koymaa

kapatmaa
Yaz]n, afiksleri n]=annayarak. Birqr i=liklqn w` formada
kurun cwmlq.

11. Okuyun, alarak esaba, ani ortak] direciklqr sol direciklerin

bitkisi, saa direciklerin da – `eketmesi. Olun dikat. Arada
var bir zeedq laf. A`]klay]n onun zeedeliini. Sol direciklerin
laflar]n] koyun infinitiv formas]na, saa direciklerin da –
temel formas]na.

}}
g lenmqq
d =imqq
` silmqq
s retmqq
UU
d nmaa
b ldamaa
k rlamma
s ramaa

Uurlamaa – keezlemqq

Yaz]n laflar] s]rac]klarda virgwl a=]r].

• 127 •
 Evlqr wwsek, zavod `ok.
Kasabada insan pek `ok.
Salt gezer avtobuslar
Hem h]zl] troleybuslar.

}=liklerin infinitiv forması

Neylqn ba=kalan'r i=liklerin infinitiv formas] ba=ka forma-

lardan#

}=liklerin ba=ka formalar]nda gxsteriler i=lemin zaman], wzw,

say]s]. Ama infinitiv formas]nda onnar gxsterilmeer.
Vokal garmoniyas]na gxrq infinitiv formas] kurulêr -maa yada
-mqq afikslerin yard]m]nnan, ang]lar] eklener temel formas]na:
yap-maa, kald]r-maa, dwz-mqq, gez-mqq, se`-mqq, bwk-mqq...

1. Okuyun teksti. ~]kar]n i=likleri direciklerq. Bulun onnar]n

zamannar]n] hem say]lar]n]. Ang] i=liklerin bulamad]n]z
zamannar]n] hem say]lar]n]# Nesoy soru=lara onnar cuvap
ederlqr# +indiki zaman]n afikslerini n]=annay]n.
xrdecik
`aarmaa
Ordeciklqr
Otur'r Vasi suyun boyunda; siireder, nicq xrdeciklqr su i`indq tepesi
wstwnq dur'rlar: kwrek gagalar]n] su i`inq sakl''rlar, sar] bacac]klar]n]
da gwne=tq kurud'rlar.
Vasiyq izin etmi=lqr gwtswn xrdecikleri, ama onnar suya girmi=lqr
gen`lqr da, kartlar da: nesoy =indi onnar] evq aydamaa#
• 128 •
 Da tq, `eketmi= Vasi onnar] `aarmaa: “Uti-uti, xrdeklqr!..”

Yaz]n teksti, i=liklerin yan]nda paran –

tezalar]n i`indq koyarak onnar] infinitiv
formas]nda. N]=ann] bukvalar]n dooruyaz]lmas]n] a`]klay]n.

Xrnek: Otur'r (oturmaa), ...

gwder
kurud'rlar

2. Okuyun teksti, koyarak parantezalar]n i`indqn i=likleri

lqqz]mn] formada.
biblioteka
yaratma
Tudorka bibliotekadan (almaa) bir merakl] kiyat. Wwrenicilqr (git-
mqq) gezintiyq. +indi biz (okumaa) Nikolay Baboglunun yaratmas]n].
Xrdeklqr su i`indq pek gxzql (wzmqq). Vasilka kendisi (kald]rmaa)
dx=ekleri, kendisi (dikmqq) kop`alar]n], kendisi (y]kamaa) fistan]n
biyaz yakac]klar]n] hem kendi basmac]klar]n].
basmac]klar]n]
kop`alar]n]
Yaz]n, n]=annayarak i=liklerin afikslerini hem a`]klayarak
onnar]n zamannar]n], say]lar]n] hem wzlerini.

3. Okuyun. Al]n esaba n]=ann] i=likleri. Var m] nicq bulmaa

(annamaa), ang] wzdq dur'rlar#

Mutlak lqqz]m okumaa kiyat! Ne wzerq mi# Ki taa `ok bilmqq,

wwrenmqq dw=wnmqq, annamaa, duymaa.
• 129 •
 N]=ann] laflar bu cwmlelerdq neylqn benze=erlqr.
~]kar]n i=likleri, onnara soru=lar] koyarak.

4. }lerledin yaz]y]: say]klay]n, adet`esinq ne severlqr yapmaa

k]z`aazlar hem `ocucaklar.

K]z`aazlar severlqr ( n e y a p m a a # ) oynamaa, atlamaa, ...

~ocucaklar severlqr ( n e y a p m a a # ) ka`maa, wzmqq, ...

5. Okuyun i=likleri bu direciklerdq. Onnar dur'rlar infinitiv

formas]nda. Neylqn onnar biri-birlerinq benzeerlqr#
seslemqq
sxlemqq
almaa gelmqq toplamaa seslemqq
bakmaa vermqq saklamaa sxlemqq
satmaa delmqq kurumaa ensemqq
koymaa girmqq solumaa beslemqq
yatmaa `izmqq kaz]maa beklemqq

ensemqq
beslemqq

}=liklqr infinitiv formas]nda cuvap ederlqr soru=a

n e y a p m a a # : almaa, kalmaa, satmaa, bwwtmqq, i`mqq,
gxtwrmqq, gelmqq, toplamaa, seslemqq.

Nicq yapmaa tekstin analizini#

En ilkin lqqz]m bulmaa:

1. Ka` par`adan kurulu bu tekst. A`]klamaa hem inand]rmaa.
2. Nesoy soru=a cuvap eder herbir par`as].
3. Nicq ay]racen]z infinitiv formas]nda duran i=likleri
ba=ka formalarda duran i=liklerdqn.

• 130 •
 6. Okuyun. Bulun herbir s]rada zeedq i=lii. siiretmqq
A`]klay]n, ne`in o zeedq. kar=]lamaa

1) Gezinmqq, siiretmqq, ka`t], bakmaa, kar=]lamaa;

2) sesleer, bekleer, gxrer, oyn''r, okumaa;
3) wwrenmqq, `elmqq, i`mqq, kurumaa, wzmqq;
4) bakt], att], durdu, s]b]tt], ast];
5) kabar'r, otur'r, ald], bak'r, sor'r.

Kar=]lamaa – kar=] `]kmaa

`elmqq – almaa, iisiltmqq
kabarmaa – wwselmqq, wwnmqq
kar=]lamaa
siiretmqq
Yaz]n i=likleri zeedq laflars]z. Sxlqyin, nesoy soru=a onnar
cuvap ederlqr hem ne`in onnar zeedq.

7. Okuyun, aazdan koyun soru= herbir i=lqq. Herbir i=liktqn

kurun onun infinitiv formas]n], afiksleri n]=annayarak.
kwrwmqq
saamaa
Deneerim, ya=''rlar, ta=]y'r]m, kwrwyer, soludu, otl''rlar, eleeriz,
sesleer, bekledik, saad], sarsal''r]z.
Xrnek: deneerim – denq – denemqq, ...
sarsal''r]z
deneerim

8. Kóyun i=likleri infinitiv formas]na. Fikirläyin bxlq:

(ne yapt]m#) kopard]m – (ne yapmaa#) koparmaa.
Saay'r]m, okuy'r]m, `ekindim, gxrdwk, bulduk, bakt]k,
wzdwn.

Yaz]n tefterlerinizq verilmi= fikirlemq xrneenq gxrq.

• 131 •
 Ne o i=liklerin inkqrlik formas]#

9. Okuyun. }=likleri aazdan kóyun infinitiv formas]na. Neylqn

bu i=liklqr ba=kalan'rlar ba=ka i=liklerdqn#
wwrenmemqq
tertiplqmemqq
Panay]rdan biz bi=eycik almad]k. Soni uroklar]n] wwrenmemi=, `i`ek-
leri y]slamam]=, i`ersini da tertiplqmemi=. U=ak ke`i swdwnw beenmeer.
Dqdu bukvalar] bilmeer, kiyat okuyam''r. Babu h]zl] ka`am''r. Eni=tq
oldu bir afta bizq gelmeer.
tertiplqmemi=
beenmeer

Yaz]n. Kóyun parantezalar i`inq i=likleri infinitiv formas]-

nda. Fikirlqyin, nicq 253-cw i=tq:

(ne yapmad]k#) almad]k – (ne yapmaa#) almamaa, ...

10. Okuyun laflar], koyarak onnar] inkqrlik formas]na.

gxtwrmqq
getirmqq
Okumaa, y]s]tmaa, saklamaa, erimqq, `evirmqq, gxtwrmqq, s]z]rmaa,
doldurmaa, yara=t]rmaa, uydurmaa, s]b]tmaa, kurumaa.

Yara=t]rmaa – uydurmaa

yara=t]rmamaa
doldurmamaa

Yaz]n, inkqrlik formas]n] parantezalar i`inq yanna=]k

koyarak.

Xrnek: okumaa (okumamaa), ...

• 132 •
 }=liklerin inkqrlik formas] inkqr eder i=lemin olu=unu, cuvap
eder soru=a n e y a p m a m a a # : almamaa, satmamaa, urmamaa,
dwwmemqq, gezmemqq, inmemqq, gwlmemqq. }=liklqr inkqrlik
formas]nda mutlak kullan'rlar afiksleri -ma-, -mq-. }nkqrlik
formas]nda urgu taa `ok kerq bitki k]s]mdan ge`er laf]n ilk k]s]-
m]na, afikstqn ge`er laf]n kxkwnq:

almáa— álmamaa, satmáa — sátmamaa;

vermqq — vérmemqq, swrmqq — swrmemqq (q>e).

11. Okuyun teksti, aazdan dii=tirin i=likleri inkqrlik formas]n-

dan verilmi= xrnqq gxrq.
gxzellik
troleybus
monument
Kasaba
Vasi ge`qn yaz kasabaya gitme-
mi=, kimseyciklqn orada bulu=mam]=,
troleybusta `ekinmemi=, teatruyu
gxrmemi=. Ki=inxvun geni= hem gxzql
sokaklar]n] siiretmemi=, eni evlerin
wwsekliinq, gxzelliinq may]l olmam]=,
kasaba kulturas]n] gxrmemi=, gwllw
ba=`alarda, parklarda dinnenmemi=,
orada A.S. Pu=kinq monumenti gxrme-
mi=.
wwsekliinq
dinnenmemi=
Xrnek: almam]= – alm]=, ...

12. Okuyun =iiri. Bulun tekstindq inkqrlik

formas]nda duran i=likleri. kundak
ho=luk
• 133 •
 K]= gibi gxzql zaman Severim herbir zaman]!
Bilmeerim, dostlar! Herbiri – gxzql!
Kaar kundaannan sar]l] Salt ho=luk, sevinmelik
Yorulmu= k]rlar. Getirsin onnar.

Ho=luk – iilik
kundak – u=ak yorganc]]

Yaz]n, a`]klayarak i=liklerin zamannar]n], say]lar]n], wzlerini

hem formalar]n].

}=liklerin zamannara
gxrq dii=ilmesi

}=liklerin nesoy zamannar] var#

13. Yaz]n 2-3 uygun sxz akl]n]zda tuttuuna gxrq. yalanc]

inanmaa
Kal `]b]k gibi kuru, ama Vatan] koru. Dostluu akl]nda sqn tut, kxrlwk
yapan] unut. Dost dostun ay]b]n] wzwnq sxleer. Kim geler sana zorda,
aara dost oralarda. Bilgi adam]n gxzlerini a`êr. Dwnneyi gwne= ayd]n-
nadêr, adam] ayd]nnadêr bilgi. Zaamet bizi doyurêr, haylazl]k – `]plak
brakêr. Korkutmu= kediyi kaymaklan. Yalanc]n]n evi yanm]=, kimsey
onu inanmam]=.
gxzlerini

Sxlqyin, ang] zamanda kullan]lêr i=liklqr.

Ne lqqz]m yapmaa buna deyni#
Kurun iki=qr cwmlq: i=liklqn =indiki zamanda hem ge`mi=
zamanda.

14. Okuyun.

• 134 •
 Ana twrkwsw
}nsannar hem hayvannar
Hepsi dinnener.
Hepsicii uykularda
Sarp dw=lqr gxrer.
Uyudu kuzucuklar,
Bal]klar suda.
Uyudu bxceciklqr
Pek `oktan k]rda.

Hadi sqn da, u=ac]]m,

Yum gxzlerini.
Sana sabaa alacam
Gxlmecik eni.

Yaz]n =iiri. ~izin i=liklerin altlar]n], a`]klayarak ang]

zamanda onnar durêrlar.

}=liklqr dii=ilerlqr zamannara gxrq. Onnar]n var w` temel zaman]: mutlak

ge`mi=, =indiki hem mutlak gelecek, ang]lar], cuvar ederlqr soruslara.
Mutlak ge`mi= zaman +indiki zaman Mutlak gelecek zaman
ne yapt]# ne yapêr# ne yapacek#
↓ ↓ ↓
okudu okuyêr okuyacek

15. Okuyun, koyarak ka`]r]lm]= uygun islikler]. meyval]k

bwwmqq
beenmqq

• 135 •
 Moldova
Ne sade ... Moldovada#! Wzwm, alma, armut, erik hem taa `ok
ba=ka e=illiklqr. Salt Moldovan]n meyvalar]ndan hem e=illiklerindqn
var nicq ... ada, konserval]k, ho=af hem bin twrlw tatl]l]klar hepsinq
u=aklara.
Moldovada ... twrlw milletlqr: moldovannar, ruslar, gagauzlar,
bulgarlar hem ba=kalar] da. Bqn pek ... ana taraf]m], ... `al]=kan
halk]m].
K o n t r o l c u l a f l a r : bwwmeer, beenerim, ya=êêrlar, severim,
hazırlamaa.
meyvalar]ndan
tatl]l]klar
Yaz]n teksti. Ang] zamannarda kullan]lêr i=liklqr, ang]lar]n]
siz koydunuz cwmlelerq# Wstlerindq yaz]n, ang] zamanda
onnar durêrlar.

16. Bulun da yaz]n herbir adl]klan nekadar taa `ok laf, ang]-
lar] i=lem gxstererlqr xrnqq gxrq.
S]n]rc], Vari, `i`ek, kuzu, u=ak.
X r n e k : Wwrenici (n e y a p ' r # ) wwrener, yaz'r, okuyer, esapl''r,
gider, geler, otur'r, sesleer, oyn''r, atl''r, bak'r, yat'r, kalk'r, ...

17. Verilmi= i=likleri koru, bak, `al]=, haz]rlan, git, dur, kurtar
kóyun w` zamanda da yaz]n. W` i=liklqn herbir zamanda
kurun birqr cwmlq.
ge`mi= zaman =indiki zaman gelecek zaman
kurtard] kurtar'r kurtaracek

}=liklqr mutlak ge`mi= zamanda nicq dii=ilerlqr#

• 136 •
 }=liklerin mutlak geçmi= zamanı
}=liklqr mutlak ge`mi= zamanda dii=ilerlqr say]lara hem wzlerq gxrq:
Birlik say]s]
1. al-d]-m dur-du-m git-ti-m gxr-dw-m
2. al-d]-n dur-du-n git-ti-n gxr-dw-n
3. al-d] dur-du git-ti gxr-dw
~okluk say]s]
1. al-d]-k dur-du-k git-ti-k gxr-dw-k
2. al-d]-n]z dur-du-nuz git-ti-niz gxr-dw-nwz
3. al-d](-lar) dur-du(-lar) git-ti(-lqr) gxr-dw(-lqr)
Mutlak ge`mi= zaman kurul'r afikslqrlqn -d], -di, -du, -dw; -t],
-ti, -tu, -tw hem wz afikslerin yard]m]nnan.
~okluk say]s]nda 3-cw wzwn afiksi -lar (-lqr) var nicq kullan]ls]n,
ama var nicq kullan]lmas]n da:
U=aklar gider (gitti, gidecek) =kolaya. U=aklar giderlqr (gittilqr,
gideceklqr) =kolaya. Cwmlelerin ikisi da dooru. Sade yok nicq olsun
birsoy payl] cwmledq i=liin birisi bir formada, obwrw da ba=ka formada.
Yok nicq olsun: U=aklar =kolada okuy'r hem yaz'rlar.
Lqqz]m olsun ya: U=aklar =kolada okuy'r hem yaz'r.
Ya da: U=aklar =kolada okuyerlar hem yaz'rlar.

18. Okuyun. Bulun i=likleri, a`]klayarak onnar]n dedq

zamannar]n], say]lar]n] hem wzlerini. Bucak

Bizim dedelerimiz `oktan geldilqr Bucak taraflar]na. Gagauzlar pek

severlqr kendi ana taraf]n]. Vatan]m]z] biz koruduk, koruyer]z hem
koruyacez du=mannardan.
geldilqr
koruduk
Dedq – bizim evelki senselelqr
(dqdunun dqdusu)

Yaz]n, `izerqk i=liklerin altlar]n].

• 137 •
 19. S]ralarda bulun zeedq i=likleri.

1) Gider, bak'r, sever, ald], atl''r, ezer.

2) Geldi, baard], yaad], yaz'r, b]kt], yand].
3) Batacek, ya=ayacek, dolduracek, pinecek, ekecek, geler.
4) Sormu=lar, dur'rlar, sa`'rlar, yapaceklar, delmi=lqr, okuy'r.

Yaz]n i=likleri (zeedq laflar] yazmay]n). Sxlqyin herbir i=liin

zaman]n], say]s]n], wzwnw, n]=annayarak ge`mi= zaman]n
afikslerini ( ).

20. Yaz]n akl]n]zda tuttuuna gxrq. Okuyun =iiri. O dwzwlw laf

oyununda. Ang] laflarlan “oyn''r” =air# Bir mi osayd] `ok
mu maanas] var laf]n k]rmaa# Ang] zamanda kullan]l'r bu
i=lik teksttq# Nicq siz annad]n]z#

Sofi babu ge`qn ay

Bir kilim k]rd].
Dani da, unukas],
Vazay] k]rd].

K]rmaa – par`alamaa
k]rmaa – dokumaa

Kapay]n kiyad], yaz]n, ne akl]n]zda tuttunuz. Ge`mi=

zamanda bulunan i=liklerin afikslerini n]=annay]n. A`]p
kiyad], kontrol yap]n yaz]lm]=a.

21. Okuyun. Ang] i=likleri siz yazacen]z noktalar]n erinq. Ne`in#

A`]klay]n.

bwwn u=ak oyn''r dwn u=ak ...

lwzgqr kalk'r luzgqr ...
`i`ek a`'r `i`ek ...
adam i=leer adam ...
dqdu otur'r dqdu ...
• 138 •
 top`aaz atl''r top`aaz ...
trup bwwyer trup ...

Direciklerdq bulunan lafbirle=melerini yaz]n virgwl a=]r], n]-

=annayarak afiksleri, a`]klayarak, neylqn onnar ba=kalan'rlar.

22. Okuyun. Canabin

dxnmqq
eti=mqq
Kxr da gxrer
Dxnqrmi= Borq =koladan evq. Gxrer – gider sokak`a kxr adam, sopa-
c]]nnan yolu yoklayarak. ~at]raa eti=tiynqn, durgun'r. Sans]n seslener.
“Bu o bekleer yol bo=ans]n”, – dw=wnmw= Borq.
Yakla=m]= adama da demi=:
– Bqn Canabinizi yolun xtqyan]na ge`i-
recqm.
Kxr olan uzatm]= elini Borqya, da onnar
ayk]rlam]=lar yolun xbwr taraf]na. Ozaman
kxr demi=:
– Gxrerim, ii wrekli `ocuks]n sqn.
– Gxrersin mi# – =a=m]= Borq.
– Bunu kxr da gxrer, – gwlwmsemi= adam.
(V. Oseeva)
Canabinizi
sopac]]nnan
A`]klay]n bu tekstin i`indekiliini. Yaz]n, i=liklerin afikslerini
n]=annayarak.

23. Okuyun. musaafirlik

girecqqzaman
Musaafirliktq hem evdq
Gelmi= Sandi Dimuya musaafirlqq. Ayaklar]n] girecqqzaman kapu-
nun xnwndq silmi=, hayatta ayak kaplar]n] `]karm]=, yaamurluunu ask]-

• 139 •
 ya asm]=, sa`lar]n], bak]p aynaya, taram]=. Dimunun malisinq demi=:
“Zaman hay]r olsun, babu!” Da bundan sora ge`mi= Sandinin kx=esinq
oyuncaklarlan oynamaa.
– Tq, Dimu, wwren Sandidqn, nicq kendini gxtwrmqq hem kullan-
maa, – demi= babu.
Oynam]=lar u=aklar, nekadar oynam]=lar oyuncaklarlan, da istemi=lqr
=indi Sandilerq gitmqq.
Girmi=lqr hayada. Sandi bir emenisini saa tarafa firlatm]=, xbwrw-
nw – sol tarafa.
Yaamurluunu bir kx=eyq atm]=. Ondan sora:
– Mali, – baarm]=, – bqnim Dimuylan! As benim yaamurluumu
ask]ya.
yaamurluumu
oyuncaklarlan
Verin cuvap soru=lara:
1. Sandi dooru mu gxtwrmw= kendisini musaafirliktq# Ne`in#
2. Ne demi= Dimuya onun malisi# Ne`in#
3. Dii=ildi mi sizin bak]=]n]z Sandiyq, evq dxndwktqn sora#
Ne`in# }nand]r]n dooruluunuzu.
4. Nicq dooru lqqz]m gxtwrmqq kendini evdq hem musaafirliktq#
5. Var m] nicq Sandinin malisi tekrarlas]n Dimunun malisinin
laflar]n] kendini gxtwrmqk i`in# }nand]r]n tekstlqn. Yaz]n.

• 140 •
 }=liklerin =indiki zamanı

Neylqn ba=kalan'r =indiki zaman]n i=likleri mutlak ge`mi=

zaman]n i=liklerindqn#

24. Okuyun. Dii=tirin i=likleri xlq, ki sáns]n olu=lar (i=lemnqr)

=indi ol'rlar.
Dqdu gitti panay]ra. Kwwdq sat]ld] bir eni ma=ina. U=aklar oynad]
top. Wwredici annatt] uroo. +kolac] wwredicinin soru=lar]na verdi dolu
cuvap. Mamu aulda eker kartofi. Baka dikti eni baa. Mali girdi i`eri.
U=ak oturdu pat wstwndq. D]=arda yaad] yaamur.

Yaz]n, a`]klayarak, nicq dii=ildilqr i=liklqr hem nesoy

soru=lara =indi onnar cuvap ederlqr.

+indiki zamanda i=liklqr cuvap ederlqr soru=a n e y a p ' r #

n e o l ' r # : at'r, bak'r; gider, geler; okuy'r, soluy'r; kaz]y'r.

25. Okuyun i=likleri, bxlerqk onnar] iki bxlwmq: cuvap edqn

soru=lara n e y a p t ] # hem n e y a p ' r #
Yazd]m, dur'r, bak'r, gitti, bakt], otur'r, lafeder, okuy'r, daatt], yatt],
att], tuttu, se`er, =uldurd''r, a`'r, =]l''r, y]s]d'r, oldu, korktu, burdu,
giindi, yaad], dwrter, xrter, suudu, pi=ti, xrwdw, `iineer, besleer, aar''r.

+uldurdamaa – jur`at’
burmaa – bwkmqq, k]vratmaa
xrwmqq – plesti korktular
besleer
}ki bxlwmdqn da iki=qr laflan kurun birqr cwmlq.
Yaz]n tefterlerinizq.

Xrnek: ( n e y ap t]#) yuttu, kurtuldu, ...

( n e y ap 'r #) yud'r, kurtul'r, ...
• 141 •
 26. Sxkwn bilmeyceleri. Bulun cuvaplar]n].
poyraz
kuytu
1. Wfleer, uuld''r,
Aac] bwker.
Ondan adam
Kuytuya ka`'r

2. Ordan geler `ok suuklar,

Kay'r a=aa bulutlar.
Ka`'r k]= bobas]na ...
Ne deyecez oras]na#
bobas]na
deyecez
Yaz]n bilmeycelerin tekstlerini. Bulun i=likleri.
Sxlqyin i=liklerin zamannar]n], say]lar]n] hem wzlerini.
Nesoy soru=lara cuvap ederlqr#

27. Verilmi= i=likleri kóyun =indiki zaman]n w`wncw wzwnq.

Ne oldu i=liklerin kxktq bitki konsonunnan# A`]klay]n.
kabartmaa
y]s]tmaa
}=itmqq, gitmqq, yutmaa, saurtmaa, kabartmaa, s]b]tmaa, y]s]tmaa,
kaybetmqq, sesetmqq, uzatmaa, eritmqq, s]r]tmaa, k]p]tmaa, yaratmaa,
aaratmaa, yas]ltmaa, karartmaa, ak]tmaa.

Eritmqq – k]zd]rmaa, eriyincq

s]r]tmaa – gwlwmsemqq
yas]ltmaa – yas] yapmaa kabard'rlar
kabartt]lar
Laflarlan uzatmaa, eritmqq, ak]tmaa hem gitmqq kurun birqr
cwmlq.

28. Sxkwn bilmeyceleri. Bulun cuvaplar]n].

• 142 •
 bwwmqq
dwwmqq
1. W` karda= bizdq ya=''r:
Yukardan biri dxker,
Xbwrw erdq i`er,
W`wncw karda= bwwyer.

2. Beni hepsicii dwwyer,

Kesip, derin aktar'r;
Hepsinq bqn dayan'r]m,
Hepsini bqn doyur'r]m.
dayan'r]m
ya=''r
Yaz]n bilmeycelerin tekstlerini. Bulun i=likleri.
Sxlqyin onnar]n zamannar]n], say]lar]n], wzlerini.
}=liklerin afikslerini n]=annay]n.

29. Okuyun. Neredqn bu yaratma par`as]. Kim onun avtoru.

`x=mq
doz-dolay
denemqq
Gider, gider `ocuk, `ok vak]t yolda bulunêr. Susam]= da ba=lam]=
aaramaa, neredq su i`sin. K]rda razgeler bir `x=meyq, ama dozdolayda
can-cunnar yokmu=. O gwnw da s]cakm]= xlq, ani ku=lar da sak]narm]=lar
gxlgedqn `]kmaa. Taman `ocuk iiler su i`mqq, i=ider, ani kim sa geler,
lum-tum basarak. ~x=meyq geler bir dev adam]. O dev adam]n gxzleri
prost gxrqrmi= da o ilktqn denqmeer `ocuu. ~ocuk sa durarm]= `x=menin
yan]nda. Dev adam] iiler su i`mqq da gxrer `ocuu.
– Ne aarêêrs]n sqn bu erlerdq# Burada ku=-kurt ta gezmeer!

Dev – bwwk, batal, balaban adam

denemqq – gxrmqq i=ider
gider
Yaz]n teksti, a`]klayarak, ang] zamanda hem wzdq durêrlar
i=liklqr. Sxlqyin, ne`in kimi bukvalar n]=ann].
• 143 •
 Saal]caan olsun istqqrsqn –
Taa `ok sportlan iilenqsin!

}=liklerin mutlak gelecek zamanı

Ne o mutlak gelecek zaman#

Zamana, ang]s]nda i=lem mutlak olacek yada tamannanacek,

mutlak gelecek zaman deniler: alacam (mutlak), gelecek (mutlak),
verecqn (mutlak). Mutlak gelecek zamanda i=liklqr cuvap ederlqr
soru=lara n e y a p a c a m # n e y a p a c a n # n e y a p a c e k #
n e y a p a c e z # n e y a p a c e n ] z # n e y a p a c e k l a r # : ala-
cam, sesleyecqm; alacan, sesleyecqn; alacek, sesleyecek; alacez,
sesleyecez; alacen]z, sesleyeceniz; alaceklar, sesleyeceklqr.
Mutlak gelecek zaman kurul'r -acek (-yacek) -ecek (-yecek)
afikslerin yard]m]nnan.

1. Okuyun verilmi= teksti. iilenmqq

gimnastika
sinir
Gimnastika
Dx=ektqn kalkt]ktan sora, herbir adam lqqz]m `eketsin gwnwnw
gimnastikadan. Yapacan gimnastika – olacan saa, diri hem diil sade
ayaklar]n, kollar]n, ama kafan da taa ii i=leyecek. Gimnastika adam]n
damarlar]n], sinirlerini kurtar'r haylazl]ktan, doorud'r onnar] i= reji-
minq.
• 144 •
 Eer yapmasan hergwn
gimnastika, iilenmqsqn
sport lan – aara dostluk
doktor larlan hem twrlw
ila`larlan. Ozaman en ii
dostun olacek hastal]klar
hem dx=ek.
Verilmeyin haylazlaa
hem hastal]klara! Yap]n
gimnastika!
(Nasaat`] dqdu)
sinirlerini
Damar — vena verilmeyin
sinir — m]=\a

Yaz]n. Bulun gelecek zamanda duran i=likleri, `izerqk altlar]-

n]. 3-cw cwmledq bulun ba= paylar] da `izin altlar]n].

2. Okuyun teksti. s]z]nt]

bwwtmqq

nekadar vak]t dwwnerlqr, bir =kola

Kiyat – bizim dostumuz
Kiyat – bilgi s]z]nt]s]. Bunu ar-
t]k hepsicii lqqz]m annas]n. Bwwk
zenginniklqr a`'r kiyat bizim
xnwmwzdq. Kiyat annad'r bizq,
nicq `ift`ilqr bwwderlqr ekmek,
ustalar kald]r'rlar kasabalar],
nicq wwrenmi=lqr ra ketalar]
doorud'rlar dwnnq yap]s]n]n
dibinq.
Vard]r m], kxrpq dostlar]m,
dw=wndwwnwz, ka` ki=i hem
kiyad]n] yaz]nca#
Eer herbir =kolac] koruyar-
sayd] kendi kiyatlar]n], onnar]
olacek kolay] kullans]nnar taa
ba=kalar] da.
Koruyun kiyatlar]n]z]! Oku-
yun onnar] hem sevin! Sade
onnar a`aceklar sizin gxzlerini-
zi, `]karaceklar sizi geni= hem
ayd]n ya=amak yoluna!
(Nasaat`] dqdu)

zenginniklqr
Dwwnmqq — `al]=maa doorud'rlar
• 145 •
 A`]klay]n tekstin icindekiliini. Cuvap edin soru=lara.
1. Ne o “bilgi s]z]nt]s]”# }nand]r]n.
2. Ne`in lqqz]m korumaa kiyatlar]#
3. Var m] nicq kiyat “a`s]n adam]n gxzlerini”#
Yaz]n, mutlak gelecek zamaninda bulunan i=liklerin altlar]n]
`izin.

Nesoy dii=ilmqk bxlwmnerinq pay ol'rlar i=liklqr#

}=liklqr mutlak gelecek zamanda, dii=ilqrkqn, pay ol'rlar iki

bxlwmq: konsonnan bitqn hem vokallan bitqn:
al, sat, bak, ver, git, dw=, pin, yap, yum — konsonnan bitqn;
i, eri, aala, baala, yaala, beklq, seslq, ta=], kaz] — vokallan
bitqn.

3. Okuyun i=likleri. Yaz]n ay]r] konsonnan bitqn i=likleri hem

vokallan bitqn i=likleri, koyarak onnar] mutlak gelecek za-
manda.
buumaa
beenmqq
X r n e k : Silmqq — sil, silecek; giimqq — gii, giiyecek, ...
Koparmaa, susmaa, eklemqq, buu=maa, seslemqq, beslemqq,
dwwmqq, e=elemqq, kurutmaa, indirmqq, wwswrmqq, beenmqq, kabar-
maa, wwnmqq, hodullanmaa, =ekerlemqq, kwrwmqq, imqq, buumaa,
suumaa.

Buu=maa — `al]=maa
hodullanmaa — gogorlanmaa

indirmqq
=ekerlemqq

• 146 •
 Konsonnan bitqn i=liklerin
dii=ilmesi

Birlik say]s]
1. an-aca-m dur-aca-m ver-ecq-m gwl-ecq-m
2. an-aca-n dur-aca-n ver-ecq-n gwl-ecq-n
3. an-acek dur-acek ver-ecek gwl-ecek

~okluk say]s]
1. an-ace-z dur-ace-z ver-ece-z gwl-ece-z
2. an-ace-n]z dur-ace-n]z ver-ece-niz gwl-ece-niz
3. an-acek(-lar) dur-acek(-lar) ver-ecek(-lqr) gwl-ecek(-lqr)

4. Okuyun verilmi= i=likleri. Dii=tirin onnar] mutlak gelecek

zaman]n birlik hem `okluk say]s]nda.

Sevmqq, edinmqq, oturmaa.

Edinmqq — priobresti

Yaz]n, i=liklerin afikslerini n]=annayarak.

Xrnek: getir-ecq-m

5. Dii=tirin say]lara gxrq mutlak gelecek zamanda i=likleri

`izmqq, ekmqq, delmqq hem gxrmqq.

Yaz]n tefterlerinizdq, afiksleri n]=annayarak.

• 147 •
 Vokallan bitqn i=liklerin
dii=ilmesi

Birlik say]s]
(elq, beklq, oku, eri)
1. oku-yaca-m ele-yecq-m bekle-yecq-m eri-yecq-m
2. oku-yaca-n ele-yecq-n bekle-yecq-n eri-yecq-n
3. oku-yacek ele-yecek bekle-ycek eri-yecek

~okluk say]s]
1. oku-yace-z ele-yece-z bekleyecez eriyecez
2. oku-yace-n]z ele-yece-niz bekleyeceniz eriyeceniz
3. oku-yacek(-lar) ele-yecek(-lqr) bekleyecek(-lqr) eriyecek(-lqr)

6. Dii=tirin say]lara gxrq mutlak gelecek zamanda i=likleri

solu, ta=], eklq hem ensq.

Yaz]n tefterlerinizdq afiksleri n]=annayarak.

7. Okuyun teksti. A`]klay]n i`indekiliini. `elikle=mqq

deyivermqq
Bqn da isteerim `elikle=mqq
I
Mitinin var Todi batwsu, ang]s] kolhozda traktorcu i=leer. O – batal,
pek kaavi hem esmer tenni bir adam.
Bir gwn Todi gxrmw=, nicq batwsu kald]r'r `uvallar] da sormu=:
– Todi batw, sqn ne`in xlq kaaviysin#
– Bqn traktorcu i=leerim hem sportlan iilenerim.
– Bqn da isteerim, senin gibi, traktorcu olmaa, – deyivermi= Miti.
– }i fikirq girmi=in. Ama kaavi olmaa deyni hem saal]kl] – lqqz]m
`elikle=mqq. ~elikle=mqq var nicq, a`an bwtwn y]l, hergwn fizkulturay]
yapacan hem suuk suylan y]slanacan.
• 148 •
 `elikle=mqq
fizkulturay]
Yaz]n. A`]klay]n i=liklerin zamannar]n], altlar]n] `izin.

8. Okuyun teksti. A`]klay]n i`indekiliini.

neetlenmqq
brak]lmamaa
Bqn da isteerim `elikle=mqq
II
O gwnw taa Miti bulu='r Koliylqn da annad'r ona, nas]l var nicq
kaavi olmaa. Koli kay]l ol'r.
U=aklar neetlenmi=lqr i=i pek uzatmamaa y]llara. Nezaman ge`ecek
o y]l#! Onnar istemi=lqr taa o gwnw kaavi hem `elikli olmaa.
}lktqn onnar kald]rm]=lar, erq dw=wncq, bir demir par`as]. Kald]rm]-
=lar onu taa fenal]klar] olunca. Ama, neetlerindqn brak]lmam]=lar. Sora
onnar bir saat ka`m]=lar hem atlam]=lar. Ama dindiynqn, ba=lam]=lar
ta= atmaa, ter-su i`indq kal]nca. Ondan sora `]karm]=lar p]nardan suuk
su da ba=lam]=lar y]slanmaa. Bundan sora yatm]=lar aac]n gxlgesindq
as]r wstwnq da ba=lam]=lar beklemqq, nezaman kaavi olaceklar hem
`elikle=eceklqr.
O gwnw taa, evdekilqr k]rdan dxnwncq, ikisi da hastalanm]=lar.

Yaz]n. Verin cuvap soru=lara.

1. Ne`in acaba u=aklar hastaland]lar#
2. Siz bilersiniz mi, nicq `elikle=mqq#
3. Ne`in bu `elikle=mqk insana lqqz]m# evdekilqr
Yaz]n, i=liklerin altlar]n] `izerqk. hastalanm]=lar

9. Dw=wnwn da yaz]n 5-6 cwmledqn bir annatma yaar]nk]

plannar]n]z i`in (nelqr yapacen]z).

Xrnek: Bqn yaar]n kalkacam erken...

Yaz]n annatmay] tefterlerinizdq, i=liklerin altlar]n] `izerqk

hem herbirin wstwndq yazarak, ang] zamanda dur'rlar.

• 149 •
 10. Okuyun teksti. Bitirdin onu kendi fantaziyan]za gxrq.
Yaar]nk] kasabalar
Gelecek vak]t, a`an kwwlqr da olacek, nicq kasaba. Herbir evdq olacek
diil sade televizor, radio hem buz dolab], ama olacek telefon da, s]cak
su da, `ama=]r ma=inalar] da. }`er i=lerini yapaceklar ma=inalar.
Ama kasabalar taa da wwsek olaceklar, taa da e=il, taa da gxzql.

Yaz]n tefterlerinizdq, `izerqk i=liklerin altlar]n].

11. Bunnar] siz bilersiniz.

Bitirdin cwmleleri:
}=liklar gxstererlqr ... .
}=liklqr cuvap ederlqr soru=lara ... .
+indiki zamanda i=liklqr cuvap ederlqr soru=lara ... .
Mutlak ge`mi= zamanda i=liklqr cuvap ederlqr soru=lara ... .
Mutlak ge`mi= zamanda i=liklqr kurul'rlar ... .
Mutlak gelecek zamanda i=liklqr cuvap ederlqr soru=lara ... .
}=liklqr dii=ilerlqr —, — hem — gxrq.
}=liklerq, ang]lar] gxstermeerlqr i=lemin ne zaman]n], ne say]s]n],
ne da wzwnw, deniler ... .
}nfinitiv formas]nda i=liklqr cuvap ederlqr soru=lara ... .
}=liklerin ... formas]na deniler temel formas].
Onnara temel forma deniler, cwnkw onnar ...
O i=lemnerq, ang]lar] tamannanmad], tamannanm''r hem tamannan-
mayacek, deniler i=liklerin ... formas].
}nkqrlik forma kurul'r afikslqrlqn ... .
• 150 •
 TEST
Dikat okuyun teksti (tekstin fragmenti verili 237 s.
Başlêêr laftan “Şindiyädän..., biter – saysınnar
onnarı”). Koyulmuş soruşlara cuvap verin.
1. Ne için bu teksttä annadılêr? L^0^1
Dooru variantı çevreyä alın:
a) imeklär için; b) güneş için; c) adetlär için
2. Kim ilkin oturarmuş sofraya? L^0^1
Dooru variantı çevreyä alın:
a) Goguş; b) dädu; c) boba
3. Yazın hepsini personajları onnarın peydalanmak L^0^1^2
sıralıına görä.
4. Yazın üç soruş okunmuş tekstä görä, angıları L^0^1^2^3^4^
çeketsinnär butakım: 5^6^7^8
Kim ... ; Nezaman ... ; Neredä ... .
5. Verilmiş örneklerä görä ikişär laf yazın: L^0^1^2^3^
Adlık ... ; Nışannık ... ; İşlik ... . 4^5^6^7
6. Koyun tekstin adını da yazın onu. L^0^1
7. Bulun o cümleyi, angısında bulunêr tekstin öz L^0^1^2
fikiri hem çizin onun altını.
8. Bulun teksttä üç uzun vokallı laf da yazın onnarı. L^0^1^2^3^4
9. Bulun da çıkarın teksttän iki laf nazlı-küçüldek L^0^1^2^3
formasında, afiksleri nışannayın.
10. Verilmiş lafı sofra hallara görä diiştirin afiksleri L^0^1^2^3^4^
gösterin. 5^6^7^8
11. Verilmiş işlikleri koyun infinitiv formasına da L^0^1^2^3
yazın onnarı:
geçmiş ...;
olêr ...;
düşünmüş ... .
12. Düzün da yazın bir annatma 5 cümledän “Be- L^0^1^2^3^4^
nim ayläm”. 5^6^7^8

• 151 •
 Hepsimiz lqqz]m, dostum,
Tutal]m etiketi.
Sade ozaman, inan:
Olacez biz k]smetli.

Tekrarlamak
Tekst hem cwmlq

1. Okuyun. Dw=wnwn da sxlqyin, bu tekst mi osayd] diil

mi. Ne`in# }nand]r]n.
selemne=mqq
yatacaazaman
Nicq insannar selemne=er
I
Tan]d]k adamnar, kar=]la=t]ynan yada ay]r]larkan, mutlak selem-
ne='rlar. Sabaalen selqm vererlqr: “Sabaa hay]rl] olsun.
Sabaansers]n(]z)”. Gwndwz selqm
dii=er: “Zaman hay]rl] olsun. Zaman-
n'êrs]n(]z). }i gwnnqr”. Av=amnqn
butak]m selqm veriler:
“Av=am hay]rl] olsun.
Av=am''rs]n(]z)”.
Hepsinq bu selem-
nera cuvap veriler sade:
“Hay]r olsun” osa “Ke-
betersin”.
Yatacazamanda deer-
lqr: “}i gecelqr”. “Tatl]
• 152 •
uykular”. “Raat gecelqr”. Bu selemq mutlak cuvap veriler: “Saa
ol(unuz). Sana (sizq) da ii gecelqr (tatl] uykular)”.
Burada var nicq eklemqq adam]n ad]n] da: “Sana da, Koli (Ma=i)
ii gecelqr”. “Sizq da, lelw, tatl] uykular”. “Canabinizq da, Nikolay }va-
novi`, raat gecelqr”.
Ama unutmay]n, ani selemi ilkin verer kw`wk olan]. Akrannar]n ara-
s]nda – selqm veriler erindq durannara. Kar=] gelennerin aras]nda – biri-
birinq selqm vererlqr iki taraf ta birdqn.
(Nasaat`] dqdu)

Tan]d]k — ang]lar]n] tan]y'rs]n

kar=]la=t]ynan — kar=] geldiynqn
yatacaa zaman — yatman]n xnwndq
akran — bir ya=ta

selqmnq=erlqr
akrannar]n

Yaz]n hem akl]n]zda tutun bu kurallar]. }lk cwmlenin

gramatika temelini bulun, ba= paylar]n altlar]n] `izin.

2. Verin cuvap bu testlerq, a`]klayarak koyulmu= soru=lar].

ilkyaz
intona\iya
1-inci test. Ang] cwmlq duygulu sxlemqk neetinq gxrq#
1) Pazar gwnw biz gideriz Komrada.
2) Brak beni raata! Sokulma bana!
3) Sqn, Miti, haz]rland]n m] =kolaya#

2-nci test. Ang] n]=annar yada laflar gxstererlqr ilkyaz]n hem gwzwn
gelmesini#
1) Havalar taa s]cakt]lar, ama aa`lar]n yapraklar] ba=lad]yd]lar
sararmaa.
2) Havalar art]k s]cakt], ba=lad]yd] peydalanmaa `imen.
• 153 •
 3-wncw test. }lkin ang] n]=ana gxrq siz tan]y'rs]n]z, ani bu soru=
cwmlesi#
1) Sqn mi gelersin benimnqn daaya#
2) Beni da k]ra alacan m]#
3) Nereyi gidersin, dostum#
A. }ntona\iyaya gxrq.
B. Payc]klara gxrq.
tan]yers]n]z
peydalanmaa

Yaz]n tefterlerinizdq, dooru variantlar]n altlar]n] `izerqk.

3. Dw=wnwn da sxlqyin tekst cwmlq toplumundan neylqn

ba=kalan'r.

4-wncw test. Ang] cwmledq sxlener yaz i`in#

1) K]zaa yáz]n haz]rla, k]= – taligay] sakla.
2) Yazín bitkisindq yaad] bwwk yaamurlar.

Yaz]n. Ne`in bu diil tekst. }nand]r]n dooruluunuzu.

4. Okuyun teksti. A`]klay]n kendinizq deyni, siz da bxlq

mi yap'rs]n]z.
ho=luk
mutlak
Nicq insannar selemne='r
II
Eer sizin dostunuz selqm verqrseydi
ba=ka bir dostuna, bunu siz da lqqz]m ya-
pas]n]z, `wnkw dostunuzun dostu–sizin da
dostunuz. Ba=ka twrlw yok nicq olsun da.
Hem elle=ip, mutlak tan]=ers]n]z, deyip:
“Ho=uma geldin”.
Eer siz gxrdwseydiniz ma=inadan, av-
tobustan dostunuzu sokaan xbwr taraf]nda,
• 154 •
baarmay]n ona, s]kl]k etmeyin, ama sade ba=]n]zlan (kafan]zlan) gxste-
rin, ani gxrdwnwz onu. Sevindiinizi gxsterin gwlwmsemqklqn. Bukadar
da etecek hat]rl]]n]z] gxstermqq deyni.
Da, taa bir selqm var nicq kullanmaa. En yak]n dostunuza, kafa-
dar]n]za akran]n]za, kar=]la=t]ynan, var nicq demqq sade: “Selqm,
Kosti!” “Selqm, Sandi!” Ama ba=kas]na deyni bxlq selemne=mqk
yak]=maz. (Nasaat`] dqdu)

kafadar]n]za
gxrdwseydiniz
Yaz]n, a`]klayarak i=liklerin n]=annar]n] hem `izerqk onnar]n
altlar]n].

5. Okuyun testleri, vererqk onnara istenqn cuvaplar].

ikincili
subyekt
1-inci test. Bulun baalay]c]s]z birsoy payl] cwmleyi.
1) Kati gidqrdi yolca hem `alard] twrkw.
2) Mani, Todur okuyard]lar.
3) Sofi okuyard], ama Doni yazard].

2-nci test. Bulun cwmleyi, ang]s]nda yok ikincili pay.

1) Borq kiyat yaz'r.
2) Mamuylan baka otur'rlar ba=`ada.
3) Kwwywn u=aklar] y]kan'rlar.

3-wncw test. Bulun subyekti bu cwmledq.

Koli ekmek iyer.
A. Koli.
B. Ekmek.

4-wncw test. Bulun predikat] bu cwmlelerdq.

1) Miti kar=] gelmi= Sandiylqn.
A. Gelmi=.
B. Kar=] gelmi=.
• 155 •
 2) Batw `eketti kazmaa kartofileri.
A. ~eketti.
B. ~eketti kazmaa.
baalay]c]s]z
cwmlelerdq

Yaz]n tefterlerinizdq, dooru variantlar]n altlar]n] `izerqk.

6. Okuyun testleri, tamannayarak koyulmu= problemalar].

}nand]r]n kendi dooruluunuzu.
uyuklamaa
1-inci test. Bulun bu cwmlenin gramatika temelini.
Hepsicii k]z`aazlar hem `ocucaklar `]kt]lar =kolan]n xnwnq.
A. Hepsicii `]kt]lar.
B. Hepsicii k]z`aazlar hem `ocucaklar `]kt]lar.

2-nci test. Nesoy n]=an dur'r bu cwmlelerin sonunda#

1) Kim dostun – u=aa sorduk bir raatl] gwndq. (T. Zanet)
2) Bucak, Bucak, duuma erlqr Tavlu, karagxz, yalpak,
ana toprak . (D. Tanasoglu)
3) Gecq al`aklara konmu=, uyuklamaa bir er aar''r. (S. Kuroglu)
k]z`aazlar
`ocucaklara
Yaz]n tefterlerinizdq, dooru variantlar]n altlar]n] `izerqk hem
lqqz]mn] n]=annar] koyarak.

7. Okuyun cwmleleri. Bulun birsoy paylar], kóyun lqqz]mn]

durgu`luk n]=annar]n], `izerqk birsoy paylar]n altlar]n].
gwnnwk
papatya
Ba=`ada bwtwn yaz a`ard]lar gwllqr zambaklar papatyalar laalelqr
lwlqkalar hem twrlw gwz `i`ekleri. Bizim u=ak ne`insq baaalayard] ba
gwlqrdi ba yatard] ba kalkard]. Pa=idq var k]rm]z] =irit ta maavi da pembq
• 156 •
da mor da e=il da. Petri koydu `antas]na kiyatlar]n] tefterlerini yazal]n]
kalemini hem gwnnwwnw. Lqnka hem Tudorka Vasilka hem Vari Ma=i
hem Doni tutundular kol-kola da gittilqr =kolaya.

Papatya — roma=ka
gwnnwk — dnevnik
tutundular
kiyatlar]n]
gwnnwwnw
Yaz]n. Kurun bitki cwmlenin shemas]n].

8. Okuyun teksti. Bulun adl]klar], a`]klayarak onna-

r]n n]=annar]n].
Kendinizi ak]ll] gxtwrwn
I
Siz, paal] dostlar]m, art]k bwwkswnwz. Dxrt klas, var nicq demqq,
bitirdiniz. Onu=tan siz lqqz]m bilqsiniz bunu da, ani:
* kw`wklerin ellerindqn birbi=ey kapmay]n, brakmay]n sizi da gwcen-
dirsinnqr;
* istqqrseydilqr s]zdqn birbi=ey – verin, ama zorlan `al]=arsayd]lar
almaa – yapmay]n onnar]n dediklerini;
* sizi gwcendirmeyincq – dww=meyin;
* bo=una (olur–olmaz) i=lerq gwcenmeyin;
* ba=kalar]na bi=eysiz ili=meyin;
* oynamaa `aararsayd]lar – gidin, ama `aarmaarsayd]lar – kendiniz
teklif edin, utanmay]n;
* oynay]n namuzlu, ba=kalar]n] aldatmay]n;
* ba=kas]n] istemeklerinizlqn b]kt]rmay]n, aalemin y]nad]na bi=eycik
yapmay]n;
* prost (bet) nota i`in aalamay]n, wwrediciylqn nota i`in `eki=meyin;
uroklar]n]z] wwrenin hergwn, ozaman notalar]n]z da olaceklar taa ii,
taa wwsek.
* Olmay]n amaz`], bak]n kendi i=inizq.
(Nasaat`] dqdu)

• 157 •
 Kapmaa — zorlan almaa
gwcendirmqq — kwstwrmqq
ili=mqq — burada: dokunmaa
amazlamaa — fitlemqq (yabedni`at’)

Yaz]n, adl]klar]n altlar]n] `izerqk.

9. Okuyun teksti. Bulun adl]klar], a`]klayarak onna-

r]n n]=annar]n].
etiket
sevinmelik
Kendinizi ak]ll] gxtwrwn
II
~al]=]n, kxrpq dostlar]m:
* olmamaa pala`orun biri, `wnkw pala`orlar] kimsey beenmeer;
* taa `ok`a `]ks]n sizdqn tekliflqr: hadi dostla=al]m, hadi oynayal]m,
hadi nereyisq gidelim, hadi na=eysq yapal]m;
* ba=kas]n]n xnwndq `al]=may]n gxstermemqq kendinizi , `wnkw siz diil-
siniz bu dwnnedq hepsindqn ak]ll], hepsindqn gxzql, hepsindqn ...
Kqr xlq da olsa – yapmay]n bunu.
Gidin hergwn =kolaya, da ko o sizi wwretsin ya=amaa, wwretsin sizi
kullanmaa etiketleri hem baa=las]n sizq bwwk sevinmelik.
(Nasaat`] dqdu)

Yaz]n, a`]klayarak kurallar] hem adl]klar]n n]=annar]n].

10. Okuyun laflar], payla=t]r]n w` bxlwmq: konsonnan biten-

nerq, vokallan bitennerq hem k konsonnan bitennerq. Buna
deyni, ilkin ne lqqz]m yapmaa#

Daada, baay]n, koraftan, zarara, makaz]n, parmaan, e=iklerin, olak-

lar, sucuktan, suyun, kaarda, esaps]z, kxprwnwn, swrwyw, orada, gxzwm,
yazallar, patta, u=aks]z.

Yaz]n, herbir bxlwmdqn birqr laflan kurarak cwmlq.

• 158 •
 11. Okuyun, a`]klayarak, ang] halda hem say]da dur'rlar adl]klar.

Yataan, bostan]n, baac]ya, kxpqq, u=aa, etiketi, selqm], koyunnar],

sa`aa, wrqqn, soluu, yast]klara, yastaa.

Yaz]n, laflarlan sa`aa, u=aa, etiketi kurun birqr cwmlq, a`]k-

layarak, ang] halda kullan]l'rlar.

12. Bulun laflar]n e=lerini.

kaavi patlacan k]rm]z] hava

gxzql dqdu kara gxrer
h]zl] gxk wwsek yat'r
maavi eser erken wwrener
lwzgqr ka`'r =kolada ev
ihtqr `i`ek keskin wzwm
e=il adam bulutlu karpuz

Direciklerdqn birqr lafbirle=mesinnqn kurun cwmlq. }nand]r]n

kendi dooruluunuzu.

13. Okuyun, dw=wnwn da eklqyin yarm]=ar laf kendinizdqn. Al]n

esaba, ani kimi laflarlan var nicq kurmaa 2-3 eni laf.
Gwn, ku=, swr, el, gel, ek, in, ir, ak, e=, ge`, gwz, bak, swt, gxz, kir,
ev, dur, kur, bak, sat.

Yaz]n. Laflarlan in, e=, swt kurun birqr cwmlq.

14. Dw=wnwn da doldurun kafes`ikleri adl]klarlan.

C
Bacanak — iki k]zkarda=] b a
k o
tutannar B u
bacal]k — bacan]n alt]nda er k u
hem kotlon n a
b a
b a
• 159 •
 W`qr laflan kurun birqr cwmlq da yaz]n.

15. Dw=wnwn da okuyun verilmi= adl]klar].

k7, te5ir, 5ka, 6n, 6nc]k, d10, d10ak, d10durma, d10nuk, z10a,
z10tik, k10ak, k10kurs, k10spekt, k10sul, k10u=, s10, s10sxz, t10,
bet10, kup10, sal10, kart10, bast10, y10ga, S10i, D10i.

Yaz]n laflar], be=innqn kurarak cwmlq.

16. Dw=wnwn. ~xzwn bu yaz]lar] da yaz]n tefterlerinizdq.

1. S10idq var te5ir.

2. 2z k7lqr d7lqr: “D10duk!”
3. D10i hem S10i bir t10 6n bulmu=lar.
4. 10nar 6n] saklam]=lar 5iin i`inq.

Yaz]n bu cwmleleri tefterlerinizdq.

17. Dw=wnwn, aaray]n da bulun dxrdwn`w kafadar].

maymun e=ek yab

Yaban], e=ek, maymun a
Uzun yola `]km]=lar. n
Hem da taa bir kafadar ]
Aaray]p ta bulmu=lar.

Hem da taa bir hayvan bulunêr bu

=iirin tekstindq sakl]. Bulun onu. • • •

18. Dw=wnwn da lafbirle=melerini yaz]n bir laflan.

Ba=kas]n] amazlayan, birbi=ey `alan, ekmek satan, soba yapan; kapu,

pen`erq yapan; beygirin yavrusu, e=qqn yavrusu, domuzun yavrusu,
• 160 •
ke`inin yavrusu, kaz]n yavrusu,bwwk karda=, bwwk k]zkarda=, mamunun
karda=], bakan]n karda=], mamunun k]zkarda=], bakan]n k]zkarda=],
kakunun kocas], twrkw `alan(sevqn).

Bitki w` cuvaplan kurun cwmlq. Bu cuvaplar ang] hallanmak

bxlwmwnq girerlqr# Ne`in#

19. Dw=wnwn da doldurun kafes`ikleri adl]klarlan,

verilmi= bukvalar] kullanarak
(soldan saa tarafa).

Bulunmu= laflarlan kurun birqr KA AK

cwmlq da yaz]n tefterlerinizq. AMA
AKA
20. Noktalar]n erinq maanayca uyan laflar] kóyun.

K]rda i=leer ... . Domuzlar] bak'r ... . Bostan] bekleer ... . ... saay'r
koyunnar]. }nekleri saay'r ... . Hastalar] ila`l''r ... . ... nallad] bey-
giri. ... yap'r imqq. ... gwder ke`ileri. ... gwder inekleri. ... wwrener
=kolada.

~ilingir – demirci
wwrener
hastalar]

Yaz]n, a`]klayarak koyulmu= laflar]n dooruyaz]lmas]n] hem

n]=annayarak afiksleri.
Ne gxsterer bu afikslqr#

• 161 •
 Nı=annıklar
21. Dw=wnwn da bulun laflar]n e=lerini, inand]rarak kendi
dooruluunu.
k]rm]z] ta= eni sopa
olmu= p]nar e=il ev
wwsek adam sulu gxk
`etin u=ak kal]n tarla
derin ev eski yaprak
sakall] kaun maavi `amur
kw`wk =irit uzak gxlmek

Yaz]n be=qr lafbirle=mesinnqn birqr cwmlq, a`]klayarak

laflar], ang]lar] cuvap ederlqr soru=a n e s o y #

22. Okuyun, dw=wnwn da verilmi= laflara bulun kar=] maanal]

e=lerini.
kara – ... =en – ... pak – ...
yukarda – ... tok – ... yak]c] – ...
wwsektqn – ... ufak – ... ha=lak – ...
uzakta – ... siirek – ... y]m]=ak – ...

Direciklerin ilk laflar]nnan kurun birqr birsoy payl] cwmlq,

kurarak onnar]n shemalar]n].

23. ~xzwn bilmeyceleri. Bulun cuvaplar]n].

1. Tombarlak, tatl], 2. Diil gwmq o – yaprakl],
Dalda as]l], Diil adam o – ak]ll],
K]rm]z] yanac]klar, Diil gxlmek o – dikili,
Hem e=il bacac]klar. Diil tarla o – ekili.

Cuvaplarlan kurun birqr cwmlq, n]=ann]klar] kullanarak.

Bilmeycelerin tekstlerindq bulun n]=ann]klar], a`]klayarak
onnar]n maanalar]n] hem formalar]n].
• 162 •
 24. Okuyun =iiri, a`]klayarak n]=ann]klar]n n]=annar]n].

}lkyaz
K]smetli u=aklar – Ku=kulu, yalpak k]smetli
Selceezdq ayaklar, Uyand] toprak, ku=kulu
Ka`]n'r art]k – Ann]s] terli –
Sel geler dars]k. }lkyaz gwne=li!
(V. Filioglu)

selceezdq
Yaz]n =iirin tekstini, bulun n]=ann]klar], `izin altlar]n], a`]-
klay]n maanalar]n].

25. Okuyun. Dii=tirin n]=ann]klar]n yara=t]rmak uurlar]n] yaz]n

cwmleleri, ekleyip laflar] pek, taa, taa da, yada en, ondan da.

Simu pek kaavi `ocuk. Koli ondan da kaavi. Batwlar]n evi wwsek.
Ama bizim ev taa da wwsek. En gxzql bizim klasta Pa=i. Mamudan
paal], gxzql bu dwnnedq yoktur. Taa wwsek bay]r bqn yoktur gxrdwwm.
Bu salk]m aac] wwsek, ama kavak aac] taa da wwsek. Miti al`ak, ama
Koli taa da al`ak. Katidqn taa pala`or yoktur gxrdwwm.

Pala`or – pwswr

Yaz]n, cwmlelerdq yara=t]r]n verilmi= n]=ann]klar].

Kurun kendiniz da 2-3 cwmlq aazdan, kullanarak n]=ann]-
klar] yara=t]rmak uurlar]nda.

26. Okuyun =iiri. Bulun n]=ann]klar], a`]klayarak onnar]n

yara=t]rmak uurunu.

Bqn bwwdwm `oktan,

bwwmqq
Er gxrdwm pek `ok.
gxrmqq
Ama bil Bucak:
Sendqn gxzql yok!
• 163 •
 Yaz]n tefterlerinizdq. Kurun aazdan 2-3 cwmlq n]=ann]-
klarlan yara=t]rmak uurunda.

}=liklqr

ER
27. Dw=wnwn da doldurun ka- e r
fes`ikleri konsonnan bitqn e r
i=liklarlqn, afiksleri kulla- e r
narak. A`]klay]n, ang]
zaman da, say]da, wzdq
dur'rlar bu i=liklqr.

Yaz]n laflar] s]rada virgwl a=]r].

ER
28. Okuyun teksti, a`]klayarak onun i`indeliini hem
i=liklerin n]=annar]n]. musaafirlik
evdekilqr
Biz musaafirliktq
Zamans''rs]n]z, kxrpq dostlar]m! Tq genq sizinnqn bulu=tum da
isteerim taa birka` nasaat sizq vermqq.
• 164 •
 – Eer sizi `aard]sayd]lar mu-
saafirlqq, =wkwr edin. }lkin sorun izin
evdekilerinq da sora cuvap verin.
Eer adad]sayd]n]z – mutlak gidin,
`wnkw bekleyeceklqr.
– ~al]=]n ge` kalmamaa, ama pek
erken da gitmeyin.
– Duuma gwnnerinq adet`q gi-
derlqr baa=]=lan. Baa=]=ta, xnemli
diil onun paal]l]], ama paal] hat]rl]].
+kolac] var nicq baa=las]n kendi elle-
rinnqn yap]lm]= birbi=ey. Eer =kolac]n]n varsayd] kendi paras], o var nicq
sat]n da als]n birbi=ey evdekilerin yada kafadar]n duuma gwnwnq.
– Musaafirliktq gwlqr wzlw olun, inatlanmay]n, gwcendirmeyin saabiyi
da, musaafirleri da.
– Musaafirliktq gxtwrwn kendinizi, nicq lqqz]m, yapmay]n xlq, ani
hepsi sizq baks]nnar, zulumnuk yapmay]n, baar]=may]n.
– Eer siz becerqrseydiniz twrkw `almaa, oynamaa, =iir okumaa de-
mekli da sizq teklif edqrseydilqr bunu yapmaa, yalvartmay]n kendinizi,
burulmay]n.
– Eer sizi ikramnaarsayd]lar twrlw imeklqrlqn, tatl]l]klarlan – alat-
lamay]n birdqn kapmaa yada ka=]]n]z] dald]rmaa, ama burulmay]n da
pek, `ok yalvartmay]n kendinizi.
– Sofradan kalkarkan, mutlak lqqz]m “saa ol” (saa olunuz) demqq.
– Ama eer sizq musaafir(-lqr) gelqrseydi(-lqr), dw=wnwn vak]tlan, ne
oyunnar hem iilencelqr olacek, ne teklif edeceniz musaafirlerq.
– Becerin gxzql kar=]lamaa musaafirleri hem hat]rl] ge`irmqq da.
~]k]n kapu xnwnq, hayada, yard]m edin soyunmaa hem giinmqq.
Unutmay]n, paal] dostlar]m, ani herbir musaafir lqqz]m memnun
kals]n musaafirliktqn.
(Nasaat`] dqdu)

Memnun – dovol’n]y inatlanmaa – uprqmit’sq

adamaa – obe=`at’ xnemli – vajno
yalvartmaa – yapmaa xlq, ki cok kerq yalvars]nnar
burulmaa – burda; krivlqt’sq
• 165 •
 29. }nfinitivdq verilmi=, i=likleri kóyun 3-cw wzq mutlak gelecek
zamanda.

+i=irmqq, koymaa, s]b]tmaa, sard]rmaa, wkletmqq, kwsmqq, seslemqq,

eklemqq, okumaa, solumaa, kuumaa, suumaa.

Bitki w` laflan kurun cwmlq da yaz]n.

30. Bulun onar i=lik, ang]lar] temel formada biterlqr konson-

nan t da kóyun onnar] mutlak ge`mi= zaman]n 3-cw wzwndq.

}kisinnqn bu formada kurun birqr cwmlq.

31. Yaz]n birqr annatma, kullanarak i=likleri sade gelecek

zamanda. Tema “Tezdq kanikullar”.

32. Okuyun. Adlar]n erinq ikinci cwmlelerdq kullan]n aderlikleri

hep o formalarda.

Lqnka wwrener 4-cw klasta.

Lqnkada var art]k 5-ci klas i`in
kiyatlar. Lqnkan]n kumas], Vari –
pek islqq wwrener. Vari geldi bizq
ba=ka kwwdqn. O kwwda da Variyi
metedqrmi=lqr. Biz hepsimiz Va-
ridqn xrnek al'r]z. ~al]='r]z Vari
gibi wwrenmqq.

Yaz]n, aderlikleri
kullanarak.

• 166 •
 NASAATLAR
Nicq akl]n]zda tuttuuna gxrq haz]rlanmaa yazmaya
1. Okuyun teksti. ~al]=]n bulmaa zor laflar]n maanalar]n]. ~al]=]n
annamaa, ne i`in gider laf bu teksttq.
2. Bulun teksttq laflar], ang]lar]na lqqz]m yapmaa kontrol.
Dw=wnwn, nicq a`]klamaa onnar]n dooruyaz]lmas]n].
3. Ezberlqyin teksti. Al]n esaba, nicq yaz]lêrlar laflar lafbir-
le=melerindq.
4. Taa bir kerq dikat okuyun teksti, a`]k sxleyerqk herbir laf].

Nicq takrirq haz]rlanmaa

1. Okuyun teksti. Bulun onun temas]n] hem xz fikirini.
2. Bulun teksttq dayanak laflar].
3. Kurun plan. Buna deyni lqqz]m bxlmqq teksti par`alara. Herbir
par`an]n kóyun ad]n].
4. Bulun laflar], ang]lar]na lqqz]m kontrol yapmaa. Dw=wnwn, nicq
a`]klamaa onnar]n dooruyaz]lmas]n].
5. Taa bir kerq dikat okuyun teksti. Al]n esaba, nicq yaz]lêrlar
laflar hem lafbirle=meleri.
Takriri yazd]ktan sora, unutmay]n kontrol yapmaa kendi i=inizq.

Nicq annatma teksti kurmaa

Bulun:
1. Ne i`in siz annadacen]z (tekstin nesoy temas])#
2. Nesoy fikir bu annatmada olacek, x z f i k i r #
3. Nicq taa ii koymaa tekstin ad]n] (ba=l]]n])#
4. Nedqn var nicq `eketmqq teksti (ne i`in sxlenecek tekstin
`eketmesindq)#
5. Ne i`in siz annadacen]z tekstin ba= pay]nda (nicq gidecek i=lem,
ang] moment en merakl], neylqn bitti olu=lar)#
6. Nicq var nicq bitirmqq annatmay] (nicq olacek onun bitkisi,
neylqn bitecek)#

• 167 •
 Nicq yazd]rma teksti kurmaa
1. Ay]r]n predmetin n]=annar]n], ang]lar]n] lqqz]m yazd]rmaa.
2. Dw=wnwn, nesoy laflar] var nicq kullanmaa, ki yazd]rma olsun
dooru, uygun, ger`ek, a`]k, =]ral], nesoy uydurmalar]* kullan-
maa.
3. A`]klay]n kendi bak]=]n]z], pozi\iyan]z] bu predmetq, ang]s]n]
dw=wnersiniz yazd]rmaa.

Fonetika (ses-bukva) analizin s]ral]]

1. Ka` k]s]m bu lafta.
2. Ang] k]s]ma dw=er urgu.
3. Vokal seslqr incq hem kal]n; urgulu hem urgusuz. Nesoy buk-
valarlan yaz]l].
4. Konson seslqr: sesli hem sessiz, `etin hem y]m]=ak. Nesoy
bukvalarlan yaz]l].
5. Seslerin hem bukvalar]n lafta say]s].

Analiz xrnekleri
Aazdan analiz Yaz]l] analiz:
dqdu dqdu – 2 k]s]m: dq - du
Lafta dqdu 2 k]s]m, urgu d – [d'] – konson, sesli, y]m]=ak;
dw=er ilk k]s]ma: dqdu. q – [ä] – vokal, incq, urgulu;
Vokal sesler: ilk urgulu [ä], d – [d] – konson, sesli, `etin;
gxsterili bukvaylan q, ikinci u – [u]– vokal, kal]n, urgusuz.
urgusuz [u], gxsterili bukvaylan u. 4 bukva, 4 ses
Konson sesler:
[d'] – sesli, y]m]=ak, gxsterili bukvaylan “de”;
sesin y]m]=akl]]n] gxsterer bukva q.
[d] – sesli, `etin, gxsterili bukvaylan “de”.
Lafta dqdu 4 ses, 4 bukva.
_________
* uydurna — sravnenie

• 168 •
 Lafkurulu=`a analizin s]ral]]
1. Kxk. (Bulun 2-3 birkxklw laf, ay]r]n onnar]n birtak]m par`ala-
r]n]).
2. Afikslqr. (Ay]r]n 1-2 birkxklw laf ba=ka-ba=ka afikslqrlqn yada
onnars]z).

Aazdan analizin xrnqq

Bostanc]
1. Birkxklw laflar: bostan, bostanc], bostann]k. Lafta bostanc]
kxk: bostan.
2. Bostan – bostanc], bostann]k. Afikslqr -c] hem -n]k.
Y a z ] l ] a n a l i z i n x r n q q : bostanc], bostann]k.

Adl]klar]n analiz s]ral]]

1. Sxz pay]. Ne gxsterer, nesoy soru=a cuvap eder.
2. Temel formas] (birlik say]s]n]n temel hal]).
3. Hallanmak bxlwmw.
4. Dooru say]s]nda.
5. Cwmledq rolu.
Analizin xrnqq
Eri y]s]d'r gwne=
Aazdan analiz Yaz]l] analiz
1. Eri – adl]k. Gxsterer predmetin ad]n], 1. Eri – adl. (neyi#)
cuvap eder soru=a n e y i #
2. Temel formas] – er. 2. Temel – er.
3. Konsonnan biter. 3. Kons. biter.
4. Kullan]lêr gxsterek hal]nda, 4. B. s., gxst. h.
birlik says]nda.
5. Cwmledq onun rolu ikincili pay, 5. }kincili cwmlq pay]
a`]klêêr predikat]: y]s]dêr (n e y i # ) eri.

• 169 •
 N]=ann]klar]n analiz s]ral]]
1. Sxz pay]. Ne gxsterer, nesoy soru=a cuvap eder.
2. Temel formas] (birlik say]s]n]n temel hal]).
3. Say] (var nicq olsun hal da).
4. Cwmledq rolu.

Analiz xrnqq
K]rm]z] gwllqr a`êr
Aazdan analiz Yaz]l] analiz
1. K]rm]z] – n]=ann]k. 1. K]rm]z] –
Gxsterer predmetin n]=an]n], cuvap n]=. (n e s o y # )
eder soru=a n e s o y #
2. Temel formas] – k]rm]z]. 2. Tem. f. – k]rm]z].
3. Kullan]lêr birlik say]s]nda. 3. B. s.
4. Cwmledq onun rolu ikincili pay, 4. }kincili cwmlq pay].
a`]klêêr subyekti: gwllqr (n e s o y # ) k]rm]z].

}=liklerin analiz s]ral]]

1. Sxz pay]. Ne gxsterer, nesoy soru=a cuvap eder.
2. Temel formas].
3. Zaman. Say] hem wz.
4. Cwmledq rolu.
Analiz xrnqq
Gxzql `i`eklqr a`êrlar
Aazdan analiz Yaz]l] analiz
1. A`êrlar – i=lik. Gxsterer predmetin 1. A`êrlar – i=l.
i=lemini, cuvap eder soru=a n e y a p ê r # (ne yapêrlar# )
2. Temel formas] – a`. 2. Tem. f. – a`.
3. }=lik kullan]lêr =indiki zamanda, 3. +ind. z. , `. s.,
`okluk say]s]nda, 3-cw wzdq. 3-cw wz
4. Cwmledq onun rolu predikat: 4. Pred.
`i`eklqr (n e y a p ê r l a r # ) a`êrlar.

• 170 •
 Kendinizq kontrol yap]n

8 (s. 13).Yatma yaz]n gxlgedq, ekmek bwwmeer sergendq. 15 (s. 16). Kauk-
tauk, twrkw-kwrkw, yaz-kaz, dar-var, tuzaa-buzaa, alkan]n-alman]n, yaay]-daay],
abas]-anas], dadas]-danas], eleksqn-e=eksqn, baka-baca. 17 (s. 18). Ten, tel, tek;
dil, dal, dul; kir, kin, kil; bal, ba=, bak; gxz, gwz, gez; ses, sel, set. 19 (s. 29).
Aftan]n gwnneri, saat. 14 (s. 53). Kirpi, karaca. 4 (s. 56). Ekmqk ma=inas].
24 (s. 66). Anatar, kxpek. 30 (s. 69). Saat. 23 (s. 93). Hacak, bacak, yákacak;
delik, `elik, pelik; kalak, `atlak, patlak, ha=lak. 25 (s. 95). Kaymak, `akmak,
parmak, tokmak; ekmek, kwtmek, gxlmek, `xlmek. 36 (s. 99). Parmaklar,
`akmaklar, tokmaklar, kaymaklar; gwzlwklqr, swlwklqr, bxlwklqr, gxzlwklqr.
46 (s. 105). Kuzu, kedi, pali, kuli, tilki, canavar. 47 (s. 106). Mamucuk, kakucuk,
babucuk; yarac]k, tarac]k, yanac]k; Panti, Nasti, Kosti; Varka yarka, yatka.
8 (s. 114). Uz, a`]k, k]zg]n, karann]k, girgin, eski, al; kolay, dolu, maavi, kara, sar],
tuzlu. 3 (s. 127). Gii, dii, `ii, sii, iilenmqq, ii=imqq, iisilmqq, iiritmqq; duu, buu,
suu, kuu, uunmaa, uuldamaa, uurlamaa, uuramaa. 26 (s. 140). Lwzgqr, poyraz.
28 (s. 141). Yaamur, toprak, e=illik; toprak. 14 (s. 157). Baca, koca, Bucak,
kucak, nacak, bacanak, bacal]k. 23 (s. 160). Alma, kiyat.

Adlıkların hallanması
( Vokallan bitqn adl]klar )
Birlik says] ~okluk says]
T. derq wtw kww derelqr wtwlqr kwwlqr
S. derenin wtwnwn kwwywn derelerin wtwlerin kwwlerin
D. dereyq wtwyq kwwyq derelerq wtwlerq kwwlerq
G. dereyi wtwyw kwwyw dereleri wtwleri kwwleri
E. deredq wtwdq kwwdq derelerdq wtwlerdq kwwlerdq
~. deredqn wtwdqn kwwdqn derelerdqn wtwlerdqn kwwlerdqn

• 171 •
 ( K konsonunnan bitqn adl]klar )
Birlik says] ~okluk says]
T. u=ak bal]k tauk u=aklar bal]klar tauklar
S. u=aan bal]]n tauun u=aklar]n bal]klar]n tauklar]n
D. u=aa balaa taua u=aklara bal]klara tauklara
G. u=aa bal]] tauu u=aklar] bal]klar] tauklar]
E. u=akta bal]kta taukta u=aklarda bal]klarda tauklarda
~. u=aktan bal]ktan tauktan u=aklardan bal]klardan tauklardan

T. wrek erik swlwk wreklqr eriklqr swlwklqr

S. wrqqn eriin swlwwn wreklerin eriklerin swlwklerin
D. wrqq erqq swlqq wreklerq eriklerq swlwklerq
G. wrqq erii swlww wrekleri erikleri swlwkleri
E. wrektq eriktq swlwktq wreklerdq eriklerdq swlwklerdq
~. wrektqn eriktqn swlwktqn wreklerdqn eriklerdqn swlwklerdqn

}=liklerin dii=ilmesi
+indiki zaman (Vokallan bitqn: atla, oku, dww)
1. atlêêr]m atl''r]z okuy'r]m okuyêr]z dwwyerim dwwyeriz
2. atlêêrs]n atl''rs]n]z okuyêrs]n okuy'rs]n]z dwwyersin dwwyersiniz
3. atlêêr atl''r (lar) okuyêr okuy'r(lar) dwwyer dwwyer(lqr)
Gelecek zaman (Konsonnan bitqn: koy, al, ek)
1. koyacam koyacez alacam alacez ekecqm ekecez
2. koyacan koyacen]z alacan alacen]z ekecqn ekeceniz
3. koyacek koyacek(lar) alacek alacek(lar) ekecek ekeceklqr
Gelecek zaman (Vokallan bitqn: atla, oku, dww)
1. atlayacam atlayacez okuyacam okuyacez dwwyecqm dwwyecez
2. atlayacan atlayacen]z okuyacan okuyacen]z dwwyecqn dwwyeceniz
3. atlayacek atlayacek(lar) okuyacek okuyacek(lar) dwwyecek dwwyeceklqr
Adl]klar]n Nazl]-kw`wldek formas]n]n afikslerini dooru kullan]n (kontrolcu tabli-
\alar).

• 172 •
 Takrir yazmak için tekstlär
Aşaada verili tekstleri takrir yazmak için olur kullanmaa. Bunnar
örnek. Ama üüreedici olur kendisi tekstleri bulsun da kendi bakışına
görä seçsin. Takrir yazmak için nassatlar 167 sayfada verili.

(1)
Bizdä yazın
Derelerdä, çayırlarda otlar, sazlar, papurlar gür büüyärdilär. Taa bu-
yanda eşil çimen döşeliydi uzun hem geniş kadifä kilim gibi. Kazlar
yıkanmış bacaklarınnan, enikunu adımnayarak, sansın koruyardılar
kilimi bozmasınnar, çimenin en körpä yapracıklarını gagalardılar.
Gün pek yakardı. Deredä su azaraktı, ama bizä, uşaklara deyni,
etärdei. Biraz çırpındıynan, biraz da ellär üstündä “üzdüynän”, su ölä
bulanardı, ani sırtımız boz olardı. Ne yapasın? Pak su yıkanmaa deyni
vardı näända bulmaa. Tä küüyün tıynaa, ama, uşak kafası, dereciktä
sansın taa ii gelärdi.
Hem bilärdik, ani bu bulanık sudan hastalık kapmaa var kolayı. Eh,
şaka-şaka, ama tıynaa da gidärdik. Balık ta tutardık.
(D. Tanasoglu)

(2)
Güz nicä çekeder
Bir üülendän sora Vani çıkmıştı başçaya. Bir sık yapraklı alma aa-
cın altında yangelmişti da bir kiyat okumaa çeketmişti.
Güneşin sıcaa yalpaktı, yakmazdı, nicä iki hafta geeri. Susluktu.
Başça sansın durmuştu. Bir dä lüzgercik çırpmazdı.
Bir dä, Vani kaldırêr annısını yukarı. İşitmişti bişey. Näändansa,
almanın yaprakları koronasından, bir sarı yaprak kopmuştu. Topraa
dooru sallanarak düşärdi.
Gün inärdi kauşmaa. Serinnediydi. Vani duyardı, ani gölmää omuz-
larında hem arkasında suumuştu. Ne olmuştu? Şindiyädän, bir afta
geeri, o oturmuştu gölgedä duymayarak, ani avşamwstw serinnesin.
Göldä y]kanard] kär gwn kauşarkan, ölä s]cakt].
Vani, düşünüp biraz, annadı: güz gelmişti.
(N. Baboglu)

• 173 •
 (3)
Gidän kuşlar
Kimi kuşlar, ani türkülerinnän şennendirärdilär hem gözelledärdilär
bizim başçaları, meyvalıkları ilkyazın hem yazın, açan güz geler,
giderlär bizdän. Angıları yalnız uçêrlar, angıları eşlerinnän ikişär, an-
gıları da sürüylän giderlär.
Çünkü kimi kuşlar dayanamêêrlar bizim kışın sert ayazlarına. On-
narın tüü giimneri ilin, incä, yapılı sade yaz havalarına deyni. Var nasıl
donsunnar kışın. Hem neredä bulur onnar kaar altında kurtçaaz, böce-
cik yada toomcaaz, ki yavrularını doyursunnar hem kendilerini dä?...
Bu beterä, açan güz geler, onnar uzak erlerä, üülen tarafına uçêrlar,
neredä onnara yaz sofrası hazır, niceydi bizdä. Uçarak onnar wwsek
bay]rlar], geniş k]rlar], derin dereleri hem denizleri dä geçerlär.
(D. Tanasoglu)

(4)
Karımca hem güvercin
Günün birisindä derenin duruk sularına bir küçücük karımca indi.
Bezbelli içi yanardı. Uzandı içmää bir yudum su. Ama taman bu
vakıt onu bir dalga aldı.
– Kurtarın! Buulêrım! – etiştirdi baarmaa zavalı da çeketti çırpın-
maa.
Derenin üstündän uçan bir güvercin1 onu işitti. Gördü nicä zeetle-
ner, buuşêr bu küçük can da çeketti suya dooru kolverilmää.
– Kardaşım, – dedi o karımcaya – şindi sana bir çıbık getirecäm,
ona tutunasın.
Ölä da yaptılar.
Ertesi günü karımca daayı dolaşardı. Gördü elindä tüfek tutan bir
adamı. O bir avcıydı. Önündeki aaçta neyä sä gözlerini dikmişti. Ka-
rımca baktı o aaca da gördü dünkü hatırlı dostunu, angısı kasavetsiz dal-
da oturardı. Karımca osaat avcının bacaana tırmandı. Taman güvercini
keezä alarkan karımca onu dalarsan-daladı. Adam acıdan “Of” baardı.
(L. Tolstoya görä)

1
Güvercin – guguş.
• 174 •
 Paali dostlar!
Herbir geni=
bilgili adam, kendi
ya=amak uurundan
bakt]ynan, var nicq
sxlesin, ani bilgi-
siz, kiyats]z ada-
m]n yollar] kapal].
Kiyad]n fay-
dal]] i`in vak]d]n bi-
rindq tq nicq dw=wnqrmi= rus yaz]c]s] hem wwrenmi=i
Mihail Vasilyevi` Lomonosov: “Gxrmqq hem tan]
maa kendi taraf]n] (kendi vatan]n]) var nicq ya kendi
gxzlerinnqn, yada kiyatlar]n yard]m]nnan”.
Te biz da umutlanêr]z, ki siz tan]=acen]z bu kiya-
d]n yaratmalar]nnan, ang]lar]n] siz mutlak beeneceniz
hem seveceniz, ang]lar] kalaceklar sizin akl]n]zda `ok
y]llara, ang]lar] bir ii yolcu gibi, bulunaceklar sizin
ya=amak yolunuzda dayma yanna=]k.
}stqrsqniz analar]n]z]-bobalar]n]z] sevindirmqq,
bwwkleri hem kendini tan]maa, ihtqrlara hem kw`eklerq
yard]mc] olmaa, `ok bilgi edinmqq – dostla=]n ki-
yatlarlan, hat]rlay]n yaz]c]lar]n bak]=lar]n], `al]=]n ii
personajlara benzemqq. Sofiya Kocan]n da nasaat]n]
unutmay]n:
~ok okuyas]n]z, `ok bilqsiniz,
Zengin lafl] olas]n]z,
Peetleri kuras]n]z.
Ya=amak dwzqrkenq,
Hat]rl] olas]n]z!
Paal] u=aklar! Yolunuz herkerq a`]k olsun bu zor
hem uzun bilgi denizindq!
Kiyad]n avtorlar]
 Folklor
(Literatura teoriyas]ndan)

Sergey Mihalkov

W` potmar*

Vak]d]n birindq ya=ayarm]= bu dwnnedq w` potmar. W`w da onnar

karda=m]=lar. Hepsicii bir boydaym]=lar, tombarlakm]=lar, kuyrucaklar]
da kqr birtwrlw k]vr]km]=lar.
Adlar] da onnar]n biri birinq benzqrmi=lqr. Birisinin ad] Nif-Nifmi=,
ikincisinin – Nuf-Nufmu=, w`wncwswnnwn da – Naf-Nafm]=. Bwtwn yaz
onnar e=il `imenin wstwndq oynayarm]=lar, ka`]narm]=lar, gwne=tq y]s]-
narm]=lar hem gxlcwklerin i`indq bataklanarm]=lar.
Yaz h]zl] ge`er da geler gwz.
Gwne= art]k xlq pek y]s]tmazm]=, boz bulutlar kayarm]=lar gxktq, alt]n
yaprakl] daay]n wstwndq.
Vak]t geldi k]= i`in dw=wnmqq, – demi= gwnwn birindq Naf-Naf
karda=lar]na, sabaalen serindqn uyand]ktan sora.
– Bqn kqr w=wdwm bu gecq. Butak]m suuklamaa da var nicq. Hadi
yapal]m bir evcqqz da hepsimiz birerdq, onun i`indq, s]cak xrtwnwn alt]-
nda k]=layal]m.
Ama onun karda=lar] pek haylazm]=lar da kulak kasmam]=lar Naf-
Naf]n laflar]na. Onnar istemqzmi=lqr i=tqn tutunmaa. Esaplam]=lar, ani bu
bitki s]cak gwnnerdq taa ii atlay]p-oynamaa, nekadar ta=-topalak ta=]maa.
– K]=adan taa var vak]t. Biz taa biraz]c]k `ay]r i`indq oynayacez, –
demi= Nif-Nif da ba=] a=]r] aktar]lm]=.
– A`an lqqz]m olacek, bqn kendim yapacam kendimq ev, – demi= Nuf-
Nuf da yay]lm]= gxlcwwn ortas]nda.

• 177 •
 – Bqn da, – eklemi= Nif-Nif.
– Nicq istqrseydiniz. Ozaman bqn yaln]z yapacam kendimq ev, – demi=
Naf-Naf. – Bqn sizi hi` beklqmeycqm.
Gwn-gwndqn havalar taa serin olarm]=lar. Ama Nif-Nif hem Nuf-Nuf
alatlamazm]=lar. Onnar i= i`in hi` dw=wnmqq da istemqzmi=lqr. Onnar
gwnwnq haymana iki tafara gezinqrmi=lqr, oynayarm]=lar kendi potmar
oyunnar]n], atlayarm]=lar hem yuvarlanarm]=lar.
Biz bwwn taa biraz ka`]nacez, – dw=wnqrmi=lqr Nif-Nif hem Nuf-Nuf,
– da sabaa `insabaalendqn `ekedecez.
Ama ertesi gwnw kqr hep xlq dw=wnqrmi=lqr potmarlar.
Da sade ozaman i=tqn tutunmu=lar, a`an yolun boyunda o bwwk gxlcwk
s]r`a gibi buzlan xrtwlmqq ba=lam]=.
Nif-Nif kararlam]=, ani taa kolay hem taa ii olur evceezi samandan
yapmaa. Kimseycqq dan]=may]p, sormay]p, xlq da yapm]=. Av=amadan
onun evi art]k haz]rm]=.
Nif-Nif bitki demet saman] koyêr xrtwnwn wstwnq, pek seviner, ani
bitirdi vak]tlan da tutturêr twrkwswnw, ang]s]n] o kendisi =indi hemen
kurmu=tu:
Dwnneyi sqn gezecqn,
Gezecqn, gezecqn,
Bundan kaavi bulmaycan,
Bulmaycan, bulmaycan!
Bu twrkwswnw `alarak, o yollanm]= Nuf-Nufa, baks]n, na=ey yapêr.
Nuf-Nuf ta ona yak]ncac]k evceezini yaparm]=.
O taman `al]=arm]= nekadar taa h]zl] kurtulsun bu zor i=tqn.
}lktqn o da, nicq da karda=], neetlenmi=ti evceezini samandan yaps]n.
Ama sora dw=wnmw=, ani bxlq evdq k]=]n suuk olur ya=amaa. Kararlam]=,
ani evcqqz olur taa kaavi hem s]cak, onu daldan hem f]=kandan yapt]ynan.
Nicq dw=wnmw=, xlq da yapm]=.
Pard]lar], sivridip, kakm]= er i`inq, xrmw= onnar] `iten gibi e=il
f]=kannan, evceezin wstwnq y]vm]= kuru yaprak da av=amadan onun da
evi =ansora haz]rm]=.
Nuf-Nuf, kendisini kurup, birka` kerq dxnmw= evin dolay]nda,
hertaraf`a bakm]= evinq da, pek beenip i=ini, o da kurmu= bir twrkw:
Pek gxzql benim evim,
Nicq bir kalq, evim.
• 178 •
 Yaamurdan bqn korkmêêr]m,
Korkmêêr]m, korkmêêr]m!
O taa eti=tirqmemi= twrkwswnw bitirmqq, nicq fidannar]n alt]ndan
peydalanm]= karda=] – Nif-Nif.
– Tq =ansora senin da evin haz]r! – demi= Nif-Nif karda=]na. – Bqn
demediydim mi, ani biz yaln]z da bu i=i yapacez! +ansora biz genq hayla-
k]z da var nicq yapal]m, ne isteeriz!
– Hadi gidelim Naf-Nafa, bakal]m, o nesoy ev kendisinq yapt]! – demi=
Nuf-Nuf. Ne`insq o `oktan gxrwnmeer!
– Ha, gidip, bakal]m! – kay]ll]k gxstermi= Nif-Nif.
Naf-Naf art]k ka` gwn olmu= i=leer bu evindq. Ta=]m]= oray] ta=, k]rm]-
z] topraktan `amur karm]= da =indi alatlamayarak evin duvarlar]n] kald]-
rarm]=. Yaparm]= evini, nicq lqqz]m, ki olsun onun i`indq lwzgerdqn da
korunmaa, yaamurdan da saklanmaa, ayazdan da kurtulmaa.
Evin kapusunu yapm]= kal]n me=q taftas]ndan, koymu= kal]n swrmelqr,
ki yaban] onun evinq girqmesin.
Nif-Nif hem Nuf-Nuf a`an gelmi=lqr, Naf-Naf duvarlar] kald]rarm]=.
– Sqn burada na=ey yapêrs]n, va# – birdqn sormu=lar Nif-Nif hem
Nuf-Nuf. – Bu ne# Potmar evi mi, osayd] kalq mi#
– Potmarlar]n evi lqqz]m olsun, nicq kalq! – demi= onnara Naf-Naf,
i=inq bakarak.
– Sqn dw=wnmeersin mi, sanki, birkimseylqn cenkle=mqq# – pek =en
grohlam]= Nif-Nif hem k]pm]= gxzwnw Nuf-Nufa.
Karda=lar ikisi da xlq =ennenmi=lqr, ani onnar]n potmar seslerinq hem
keskin baar]=]na bwtwn daay]n saksannar] toplanm]=lar.
Ama Naf-Naf onnara hi` bakmazm]=. O aydarm]= kendi i=ini hem
`alarm]= burnu alt]ndan twrkwswnw:
Hepsindqn bqn ak]ll],
Ak]ll], ak]ll]!
Evceezim benim ta=tan,
Bwtwnw ta=tan!
Dwnnedq yok yaban],
Yaban], yaban]!
Ani k]rs]n kapumu,
K]rs]n kapumu!
– Nesoy yaban] i`in o lafeder, ba# – sormu= Nif-Nif Nuf-Nufa.
– Sqn nesoy yaban] i`in sxleersin, ba# – sormu= Nuf-Nuf Naf-Nafa.
• 179 •
 – Te o boz yaban] i`in! – cuvap etmi= Naf-Naf da koymu= duvara bitki
ta=].
– Ya bak, nicq yaban]dan korkêr karda=`]]m]z! – demi= Nif-Nif, onu
gwlerqk.
– Zaval], korkêr onu imesinnqr! – eklemi= Nuf-Nuf.
Bundan sora karda=lar genq pek =ennenmi=lqr.
– Nqqnda burada yaban] gxrdwseydi bu korkak#! – demi= Nif-Nif.
– Yok burada yaban]! O korkak ta onu=tan ona xlq gxrwner! – eklemi=
Nuf-Nuf. Da ikisi `eketmi=lqr, `al]p, oynamaa:
Yaban]dan korkmêêr]z,
Korkmêêr]z, korkmêêr]z.
Nqqndays]n sqn fenac]k,
~irkincik, ahmac]k#
Onnar maasuz bu tak]m yaparm]=lar, Naf-Naf]n `ilelerini sava=arm]=lar
`]kartmaa, ama o karda=lar]na hi` bakmazm]=, `al]=arm]= taa tez i=ini
bitirmqq.
– Ha gidelim, Nuf-Nuf, – demi= ozaman Nif-Nif. – Biz yok na=ey
yapal]m burada.
}ki girgin karda= gitmi=lqr gezinmqq, i=tqn sora biraz dinnenmqq. Yolca
onnar `alarm]=lar hem oynayarm]=lar, ama girdiynqn daay]n i`inq, xlq bir
=amata kald]rm]=lar, ani yaban]y] uyand]rm]=lar, ang]s] `am aac]n alt]nda
yatarm]=.
– Nesoy =amata bu# – homurdanm]= kendi-kendinq fena hem aa`
yaban] da ka`arak yollanm]= oray], neredqn i=idilqrmi= o kw`wk hem
ahmak potmarlar]n sesleri.
– Na=ey sqn lafedersin! Yaban]! – bu vak]t taman deyqrm]= Nif-Nif,
ang]s] varm]= gxrdww onnar] sade resimdq.
– Sade `]ks]n, biz onun burnusundan tutacez! Ozaman o gxrecek,
kiminnqn var i=i! – eklemi= Nuf-Nuf, ang]s] hi` ta yokmu= gxrdww diri
yaban].
– Erq y]kacez da, kqr tutup, baalaycez onu. Sora onu tq butak]m
tepmeleycez, tq butak]m! – wwnqrmi= Nif-Nif hem gxsterqrmi=, nicq onnar
tepmeleyceklqr yaban]y].
Karda=lar genq =ennenmi=lqr da tutturmu=lar kendi twrkwlerini:
Yaban]ndan korkmêêr]z,
Korkmêêr]z, korkmêêr]z!
• 180 •
 Nqqndays]n sqn fenac]k,
~irkincik, ahmac]k#
Bir da a`an bakêrlar... aac]n ard]nda diri yaban] durarm]=. Onun xlq
`irkinmi= bak]=], gxzlerindqn yal]n f]rlayarm]=, di=leri k]l]` gibi keskinmi=,
ani Nif-Niflqn Nuf-Nuf kqr suumu=lar, onu gxrdwynqn, islqq korkmu=lar.
Onnar]n k]vr]k kuyrucaklar] ufac]k titiremqq ba=lam]=lar. Zaval] potmarlar
korkudan erlerindqn k]p]rdayamazm]=lar.
Yaban] haz]rlanarm]= atlamaa onnar]n wstlerinq, di=lerini bileyqrmi=,
k]pm]= saa gxzwnw, haz]rm]= kapmaa, ama potmarlar, kendinq gelip, bwtwn
daaya ses kald]r]p, lwzgqr gibi tozatm]=lar oradan.
Yokmu= onnar taa butak]m h]zl] ka`t]klar]!
Sade xk`eleri yalab]yarm]= – xlq h]zl] ka`arm]=lar. Artlar]nda toz-
duman durarm]=. Herkezi ka`arm]= kendi evinq.
}lkin eti=mi= Nif-Nif kendi samandan yap]l] evceezinq da eti=tirmi=
kapuyu kapamaa kqr yaban]n]n burnusunun xnwndq.
– Tezicik a`as]n kapuyu! – `irkin baarm]= yaban]. – Zerq bqn onu k]-
racam!
– Hi` umutlanma da, – potmar sesinnqn demi= Nif-Nif, – bqn
a`maycam!
Kapunun xtqyanda i=idilqrmi=, nicq soluyêr o `irkin yaban].
– A`, zerq bqn sade wfleycqm da senin o samandan evin tww gibi yukar]
u`acek.
Nif-Nif xlq korkmu=, ani art]k hi` lafedqmqzmi=.
Ozaman yaban] `ekeder wflemqq: “F-f-f-f-u!” Evin tepesindqn
samannar u`mu=lar, ba=lam]= duvarlar] sallanmaa.
Yaban] taa bir kerq wflemi=, soluunu al]p: “F-f-f-u!”
A`an yaban] wflemi= w`wncw kerq, evceezin par`alar] yukar] u`mu=lar,
sans]n onun wstwnq yavru=ka uuram]=.
Yaban] \aklatm]= di=lerini korkmu=lar o kw`wk potmarc]]n zotkac]]n
xnwndq. Ama Nif-Nif, `emrek dxnwp, tozatm]= yolcaaz] karda=]na dooru.
Bir minuttan sora o =ansora Nuf-Nufun e=iindqymi=.
Gwcwlq eti=tirmi=lqr genq kapuyu kapamaa, yaban] sans]n buradaym]=.
Genq, dayan]p kapuya, baarm]=:
– Tq =indi bqn ikinizi da iyecqm!
Nif-Nif hem Nuf-Nuf korkuylan bakarm]=lar biri birinq. Ama yaban]
pek yorgunmu= da istemi= onnar] =iretliklqn almaa.

• 181 •
 – Ee, gideyim bqn evq! – demi= yaban] xlq seslqn, ki i`erdeki potmarlar
i=itsinnqr. – }stqmeerim imqq bu zabun potmarlar]! Bqn taa ii gidip
dinneneyim!
– Sqn i=ittin mi# – sormu= Nif-Nif Nuf-Nufa. – O dedi, ani bizi
imeycemi=! Biz zabunmu=uk.
– Bu pek islqq! – demi= Nuf-Nuf da birdqn uslanm]= titiremektqn.
Karda=lar genq ba=lam]=lar =ennenmqq, kendinq gelmqq da biraz
vak]ttan sora genq tutturêrlar twrkwcwklerini, sans]n hi` bi=ey olmam]=:
Yaban]ndan korkmêêr]z,
Korkmêêr]z, korkmêêr]z!
Nqqndays]n sqn, fenac]k,
~irkincik, ahmac]k#
Yaban] hi` dw=wnmqzmi= ta gitmqq bireri. O sade `]k]nm]= bir tarafa da
saklanm]=. O seslqrmi= o ahmak potmarlar]n twrkwcwwnw da pek gwlecqq `]-
karm]=. Gwcwlq dayanarm]= hem dw=wnqrmi=, nas]l kolay aldatt] o kw`wcwk
bo= kafal] potmarlar].
A`an potmarlar heptqn uslanm]=lar, yaban] alm]= s]rt]na koyun derisini
da enikunu yakla=m]= evceezin yan]na. Pindiynqn e=iin wstwnq, o xrtwnmw=
deriylqn da urmu= kapuya.
Nif-Nif hem Nuf-Nuf genq k]p]tm]=lar, a`an i=itmi=lqr, ani kapuya
urêrlar.
– Kim.
– Kim orada# – sormu=lar onnar, da genq s]k`ana ba=lam]= titiremqq
kuyrucaklar].
– Bq-q-nim, zaval] toklucuk! – incecik koyun sesinnqn demi= yaba-
n]. – Sal-ve-rin be-e-ni ge-ce-le-mq-q-q, bqn swrwdqn geeri kald]m, pek
yoruldum!
– Salverelim mi# – sormu= karda=]na ii wrekli Nif-Nif.
– Koyunu var nicq salvermqq! – kay]l olmu= Nuf-Nuf. Yaban]dan kork!
A`an aralam]=lar kapuyu..., onnar gxrmw=lqr diil koyunu, ama hep o
keskin di=li yaban]y]. Karda=lar h]zl]ca kapam]=lar kapuyu da, nekadar
kuvet`ikleri varsayd], dayanm]=lar kapuya, ki `irkin yaban] onnara
girqmesin.
Pek wfkelenmi= yaban], =iretliklqn potmarlar] aldadamam]= deyni.
O s]b]tm]= s]rt]ndan koyun derisini da titsi baarm]=:
– Tq bqn =indi sizq gxsterecqm! Bu evin =indi hi` eri dq kalmaycek!

• 182 •
 Da tutunmu= wflemqq, nekadar wfleyqbilqrseydi. Ev biraz yannam]=.
Yaban] wflemi= taa bir kerq, w`wncw, sora dxrdwncw kerq...
Xrtwswndqn u`arm]= yapraklar her tarafa, duvarlar titireyqrmi=lqr, nicq
er tepremesindq, ama evcqqz taa y]k]lmazm]=.
Sade a`an yaban] wflemi= be=inci kerq, ev sallanm]= iki tarafa da y]k]l-
m]=. Sade evin kapusu biraz vak]t taa dikinq durarm]= o y]k]nt]lar]n
i`indq.
Potmarlar]n gxzleri patlayaceym]= korkudan, a`an gxrerlqr, ani yaban]
evceezlerini daran-peran etti da genq lqqz]m zar-zor kurtulmaa du=mandan.
Korkudan onnar]n bacac]klar] kesilmi=ti, herbir `itinac]] titireyqrmi=,
zotkac]klar] uyva=]k gibi durarm]=lar. Karda=lar, gxrdwynqn yaban]n]n
keskin di=lerini, sans]n uyanm]=lar da... genq ne ka`abilqrseydilqr,
doorulêrlar Naf-Naf]n evinq.
Yaban] bir momenttq ne kals]nm]= tutsun Nif-Nifin bacaandan, ama
o vak]tlan `ekmi= onu kendi alt]na da taa da pek h]zl] ka`maa ba=lam]=.
Yaban] da h]zland]rêr kendisini. O =ansora mutlak bilqrmi=, ani
potmarlar ondan art]k kurtulmayaceklar.
Ama onun genq i=i uymam]=.
Potmarlar, ka`arkan, ge`erlqr bir bwwk `atall] alma aac]n i`indqn
(`atallar]n aras]ndan) hi` ili=meyip. Ama yaban] eti=tirqmemi= sapmaa da
urulmu= ann]s]nnan `atallar]n birinq... Alma aac]n dallar] xlq sallanm]=, ani
yukarda bir dq almac]k dallarda kalmam]=, hepsicii silkinmi=lqr yaban]-
n]n wstwnq. Bir e=il hem `etin alma dw=mw= taman ann]s]nda o =i= erq da
ac]dan yaban] ulumaa ba=lam]=.
Nif-Niflqn Nuf-Nuf bu vak]t korkudan hi` bi=ey duymazm]=lar hem
fikirleri da i=lqrmi= sade bir tarafa: taa h]zl]ca sard]rmaa Naf-Naf]n evinq.
Naf-Naf h]zl] onnar] i`eri salvermi=. Zaval] potmarlar korkudan aazlar]n]
a`amazm]=lar, `eneleri tutulmu=, dilleri dxnmqzmi=.
}`eri girdiynqn, onnar taa pat]n alt]na saklanm]=lar. Naf-Naf birdqn
annam]=, ani onnar]n ard]na tak]=t] yaban]. Ama o kendisi hi` wrkmemi=
tq kendi kaavi, ta=tan yap]l] evindq. O sade isleecq kapam]= kapular],
swrmelemi= onnar]. Kendisi, oturup skemnenin wstwnq, twrkwswnw
tutturmu=:
Dwnnedq yok yaban],
Yaban], yaban]!
Ani a`s]n kapumu,
Kapumu, kapumu!
• 183 •
 Taman bu vak]t urêrlar kapuya.
– Kim urêr kapuya# – sormu= korkusuz Naf-Naf.
– Tez a`]n, `ok lafetmeyin! – i=idilmi= yaban]n]n darg]n sesi.
– Var nicq bekleyqsin! Hi` dw=wnmeerim da – girgin seslqn demi=
Naf-Naf.
– A-ha, xlq mi# Ozaman dayan]n! +indi bqn w`wnwzw da iyecqm!
– Var nicq iyqsin! – demi= kapu a=]r] Naf-Naf hem hi` skemnesindq k]-
p]rdanmam]= ta. O bilqrmi=, ani ona hem karda=lar]na bu ta= evin i`indq
yok nedqn korkmaa.
Ozaman yaban] `ekmi= i`inq taa zeedecq soluk da wflemi=, nekadar
var kuvedi.
Ama nekadar da sava=mam]= yaban], duvarlardan hem xrtwdqn bir da
k]ym]k dw=memi=, erindqn k]p]rdamam]=.
Yaban] wfleyq-wfleyq diil karars]n, ama maavi olmu=.
Ev durarm]=, nicq kalq. Ozaman yaban] `eketmi= kapuyu sallamaa,
ama kapu da verilmqzmi= erindqn.
Wfkedqn hem fenal]]ndan yaban] ba=lam]= duvarlar] t]rmalamaa hem
onun ta=lar]n] kemirmqq, ama sade di=lerini, t]rnaklar]n] bozmu=... +ansora
dw=wnmw=tw yaban] sau=maa, ama, kald]rd]ynan kafas]n] yukar], gxrmw=
o evin wstwndq bacay].
– A-ha! – esaplêêr. – Te bu bacadan bqn girecqm sizq i`eri!
O sessiz piner xrtwnwn wstwnq da seslener. }`erdqn bi=eycik i=idilmqzmi=.
“Hep okadar bqn bwwn taazq potmar yaan]s]ndan mezq yapacam!” –
dw=wnmw= yaban] da, yalan]p, girer bacan]n i`inq.
Ama ba=lad]ynan a=aa salverilmqq, potmarlar i=itmi=lqr f]=]rt]y].
Tencerenin kapaan wstwnq ba=lad]ynan kurum s]p]rdamaa, ak]ll] Naf-Naf
annam]=, ne i= burada.
Naf-Naf h]zl] a`m]= tencerenin kapaan], ang]s]nda taman su
kaynayarm]=.
– Buyurun, gelin! – demi= Naf-Naf hem k]pm]= Nif-Niflqn Nuf-Nufa
gxzwnw, ang]lar] art]k uslanm]=t]lar da, k]smetli gwlwmseyerqk, may]l
olarm]=lar kendi ak]ll] hem girgin karda=lar]na.
~ok vak]t ge`meer da yaban], kurumnu bacadan, nicq =eytan, dw=er
dooru o kaynak suyun i`inq. Butak]m ac] o taa yokmu= `ektii! Yaban]n]n
gxzleri f]rlam]= ac]dan, yapaas] dikinq kalkm]=.
Yaban], pek `irkin seslqn uluyarak, f]rlam]= geeri bacadan evin wstwna,
aktar]lm]= oradan erq, taa dxrt kerq ba=] a=]r] aktar]lm]=; kendi kuyruunun

• 184 •
wstwndq, nicq k]zak wstwndq, kaym]= o kapal] kapular]n boyunda da
tozatm]= daaya dooru, hi` geeri bak]nmayarak.
W` karda=, w` potmarc]k bakarm]=lar onun ard]na da sevinqrmi=lqr,
ani onnar pek kolay cezalad]lar o keskin di=li haydudu.
Sora sevinmeliktqn tutturêrlar kendi twrkwcwklerini:
Dwnneyi sqn gezecqn,
Gezecqn, gezecqn, kulak kasmaa – esaba
Taa kaavi ev bulmaycan, almaa
Bulmaycan, bulmaycan! haymana – ba=]bo=, so-
Dwnnedq yok yaban], rulmaz
Yaban], yaban], suumaa – pek korkmaa
Ani a`s]n kapumu, uyva=]k – donuk gibi
Kapumu, kapumu! sapmaa – dxnmqq; almaa
Daalardan hi` bir kerq, bir tarafa
sard]rmaa – `atmaa, eti=-
Birkerq, birkerq,
mqq
Dxnmeycek k]l]` di=li
Yaban] bizq!
Ozamandan beeri w` karda=, w` kw`wcwk potmar ya=êêrlar birerdq, bir
xrtwnwn alt]nda da herkerq, herbir i=tq sesleerlqr ak]ll] karda=lar]n] Naf-
Naf]. Nicq o deer, xlq da yapêrlar onun karda=lar].
Tq bukadarc]k, ne biz bileriz o w` kw`wcwk potmarlar i`in, ang]lar]n]n
adlar]: Nif-Nif, Nuf-Nuf hem Naf-Naf.

• Masal] rollara gxrq okuyun.

• Klastan d]=ar] uroklarda bu masal] kw`wk u=aklar]n xnwndq oynay]n.
• Neyq wwreder bizi bu masal#
• Bulun masal]n xz fikirini. A`]klay]n.

İon Krängă

Babunun k]z] hem dqdunun k]z]*

Bir vak]tlar varm]=, bir vak]tlar yokmu=. Varm]= bir babuylan dqdu.
Hem varm]= onnar]n art]k delikann] k]zlar]. Babu ya=am]=, nekadar
ya=am]= da ge`inmi=. }nnemi= dqdu, oflam]=, ama, y]l] ge`tiynqn, alm]=
kendisinq ba=ka bir babu. Babunun da varm]= kendi k]z] ilk kocas]ndan.
• 185 •
 K]z`aazlar may akranm]=lar, ama babunun k]z] surattan `irkinmi=, wrqq
fenaym]= hem da pek haylazm]=. Gwnwnq dxnqrmi= aynan]n xnwndq, bir
maymun gibi yamularm]=. Dqdunun sa k]z] – surattan da gxzqlmi=, kqr
bir gwne=`ik gibiymi=, i=tq da pek `emrekmi=, wrqq da bal gibi tatl]y-
m]=, aalemin zoruna a`]km]=. Hem da pek esapl] hem sesleyici bir k]z-
`aazm]=. Allaa onu hi` birtaraftan da gwcendirmemi= – hepsini vermi=
ona dolusuya, lemberdek. Ama ya=amas] evdq, nicq peydalanm]= cad]-
babu k]z]nnan, yokmu=. }kisi, anas] hem onun `irkin k]z], hi` yokmu=
gxzleri onu gxrswnnqr. Nas]l, sanki, o ya=ayaceyd], eer Allaa vermeyqydi
ona =eremetlik hem bwwk saburluk#!
Gwnwnq dqdunun k]z] ba oray], ba buray], ba onu yapêr, ba bundan
tutunêr: yakacak daadan s]rt]nda getirer, dermenq `uvallan genq s]rt]nda
ekin gxtwrer, un wwder, geeri getirer, su ta=]yêr, sobay] yakêr, i`erlerini
hem kapunun xnwnw swpwrer... Onun ayac]klar] hi` durup dinnenmeer:
bir taraftan gelqrseydilqr, xbwr tarafa alatlarm]=lar. ~al]=arm]= zaval] k]z-
`aaz karann]ktan karannaadan, ama faydas]z: babu hem onun k]z] her
kerq bularm]=lar ona maana hem kabaat. Babu deyqrmi=, ani dqdunun
k]z] i`erdq nicq arman ta=]ym]=, ama onun k]z], nicq feslenmi=, ang]s]n]
ikonal]k xnwndq tutêrlar.
Kimqr kerq kumalar] ikisini da teklif edqrmi=lqr derneklerq. Dqdunun
k]z] bwtwn gecq i=lqrmi=, sepedini dolu iilqn doldurarm]=. Babunun sa
k]z] hep okadar vak]tta gwcwlqn bir ii iplik i=lqrmi=. Ama evq gidqrkqn
aulu ilkin o atlayarm]= da dqdunun k]z]na deyqrmi=: “Ver, mari, sepedini
tutay]m, sqn atlay]nca aulu”. Ama sepedi elinq ge`irdiynqn, dooru i`eri
ka`arm]= da sxleyqrmi= dqduylan babuya, ani iplikleri o i=ledi. Dqdunun
k]z] istqrmi= sxlesin dooruyu, ani bu diil dooru, ama babu hem onun k]z]
brakmazm]=lar dqdunun k]z] hi` aaz]n] da a`s]n. Da herkerq i= kalarm]=
xlq, nicq istqrmi=lqr babuylan k]z].
Pazarlarda yada yortularda babunun k]z]n] y]karm]=lar, donadarm]=lar,
tararm]=lar hem yalarm]=lar. A`an da birerdq bir s]ra yada dernek olarm]=,
babunun k]z] orada ilk olarm]=, ba=kas]ndan ileri peydalanarm]=...
Ama dqdunun k]z]na `eki=qrmi=lqr lqqz]mn]-lqqz]ms]z. Xlq erlerq,
neredq varm]= nicq kendini gxstermqq, dqdunun k]z]n] hi` brakmazm]=lar.
A`an dqdu i=tqn evq gelqrmi=, babunun aaz] hi` kapanmazm]=, hep
kxtwlqrmi=: ba onun k]z] seslemqzmi=, ba bi=ey annamazm]=, ba
haylazm]=, prost tam]zl]]m]=... ba xlqymi=, ba bxlqymi=. Pek `al]=arm]=
babu yok etmqq onu evdqn, kurtulmaa ondan. Bir kerq demi=: “Ne
• 186 •
istqrseydin yap, ama kurtar benim k]z]m] ondan, zerq seninkisi bozêr
benim k]z]m]”.
Dqdu da, ahmaan birisiymi= da seslqrmi=, ne sxleer o =a=k]n babu,
inanarm]= onu. Dqdu da kimqr kerq araya sokarm]= birka` lqf kendi k]-
z] i`in, ama =indilik onun evindq tauk xtqrmi=, horoza-dqduya kimsey
bakmazm]=. Sade xzensin dqdu kendi k]z]n] arkalamaa, nicq conga babu
hem onun cad] yavrusu haz]rm]=lar dqdunun gxzlerini `]karmaa.
Bir gwn dqdu pek kah]ra dw=mw=, ani onu raata brakmêêrlar da, `aar]p
k]z]n], demi= ona xlq:
– Sevgili k]z`aaz]m, tq ne sxleer mamun senin i`in: hi` onu
seslemqzmi=in, fena laf sxlqrmi=in, ona kar=] gidqrmi=in da yokmu= nas]l
benim evimdq ya=ayas]n. Tq ne`in deerim sana gidqsin, nereyi allaa
gxtwrecek, zerq pek `ok kavga evimdq senin i`in. Bqn bir boba gibi sana
okadar sxleyecqm: nereyi dq gitmesqn, sesleyici, pak wrektq hem =eremet
olas]n, zerq evdq art]k nas]sayd], ama yabanc]lar]n aras]nda, kim biler,
kimin elinq dw=ecqn. Bekim dq yabanc] sana okadar dayanamayacek,
nekadar biz evdq...
Zaval] k]z`aaz, a`an annêêr, ani cad] babu hem onun onmad]k k]z]
sava=êrlar ondan kurtulmaa – xper bobas]n]n elini da gider, nereyi Allaa
ona yolu gxstermi=. Bakm]= bitki kerq ana evinq da gitmi=...
K]z gider, nekadar gider, da bir da baksa – yolda, onun xnwndq bir
hasta, zabun, iyeleri `]km]= pali. Pali, k]z] gxrdwynqn, xlq ona deer:
– Gxzql hem =eremet k]z`aaz, ila`la beni, bekim da nezaman sa sana
yard]mc] olar]m.
K]z]n can] ac]yêr da alêr paliyi kucaana, islqq y]kêêr, bakêr. Sora yoluna
gider hem da seviner, ani bir iilik yapt]. ~ok ge`meer da yol boyunda bir
armut aac]na eti=er. Armut taman `i`ek a`m]=t], ama t]rt]llardan yokmu=
kurtulu=. Armut aac], gxrdwynqn k]z], dan]=m]= ona:
– Gxzql hem =eremet k]z`aaz, kurtar beni bu t]rt]llardan, bekim bqn
da sana nezaman sa yard]mc] olar]m.
+eremet dqdunun k]z] t]rt]llar] h]zl] toplêêr, kuru dallar]n] paklêêr da
ileri dooru gider umutlan bulmaa kendisinq `orbac], ang]s]nda olur nicq
ev i=lerini yapma. Pek `ok vak]t ge`meer, a`an genq eti=mi= bir s]b]d]lm]=
hem gwbwrlqn dolu p]nara. P]nar xlq ona deer:
– Gxzql hem =eremet k]z`aaz, pakla beni, bekim bqn da sana lqqz]m
olar]m.
K]z tutunêr i=tqn da k]sa vak]tta paklêêr p]nar] da genq yoluna bakêr.

• 187 •
 Butak]m yolca gidqrkqn, eti=er bir f]r]na, ang]s]n]n suvas] dw=mw=
soyulmu=, art]k ta=lar] da ba=lam]= daalmaa. F]r]n, k]z] gxrdwynqn, xlq
ona demi=:
– Gxzql hem =eremet k]z`aaz, suva beni, bekim bqn da sana lqqz]m
olar]m.
K]z biler, ani i=tqn elleri a=]nmayacek da, tutunup i=tqn, suvam]=,
tertiplemi= f]r]n], ilkin ta=lar]n] toplay]p. Sora, `amurdan ellerini y]ka-
y]p, gider genq ileri. Bundan sora taa bir gwn hem bir gecq gitmi=, sade
Allaaya umutlan]p, ani kalmayacek yolda. Bir sabaa bir gwr, karann]k daay]n
i`indqn ge`qrkqn, `]kêr daay]n bir meydan]na, a`]klaa, neredq varm]=
bir evcqqz, ang]s] her taraftan e=illiklqn sar]l]ym]=. A`an k]z yakla=êr o
evceezq, ona kar=] `]kêr bir babu da sevinmeliktqn deer ona:
– Ne aarêêrs]n bu erlerdq, u=aam, hem kimsin sqn#
– Kim var nicq olay]m# Tq bir fukaara k]z, olur demqq anas]z, bobas]z,
wwswzwn biri. Sade gxktq Allaa biler, nekadar bqn zor `ektim, anam
xldwktqn sora. Saabi kendimq aarêêr]m, i= aarêêr]m kendimq. Bu eni
erlerdq gezqrkqn, `ok kerq yollar] =a=]rd]m, ama Allaa beni brakmad]
yol wstwndq, senin evceezinq getirdi. Yalvarêr]m sizq, kabledqsiniz beni
kendi evinizq.
– Zaval] k]z`aaz, – deer ihtqr, – o belli, ani Allaa seni bana yollad]
hem yolunu dooruttu benim evimq. Allaa da seni fenal]ktan korudu. Bqn
Ay-Pazar]y]m. }=leyecqn bendq bir gwn hem tutas]n akl]nda, ani sabaa
bendqn bo= ellqn `]kmayacan.
– Pek islqq, anac]]m, ama bilmeerim, ne i= lqqz]m yapay]m.
– Sqn u=aklar]m] bakacan, ang]lar] =indi uyuyêrlar, doyuracan onnar],
sora da bana imqq yapacan. A`an bqn klisedqn gelecqm, imqk haz]r olsun
ne pek suuk, ne da pek s]cak, taman ]l]cac]k.
Xlq deyip, babu yollanêr kliseyq. K]z, xn etqq kald]r]p, ennerini
suvay]p, tutunêr i=tqn. }lktqn suyu y]s]tm]=, sora da `]k]p d]=ar], ba=lam]=
baarmaa:
– U=aklar, u=aklar, u=aklar! Gelin mamunuz y]kas]n sizi!
K]z, a`an islqq bakêr, ne sanêrs]n]z gxrmw=# Dwbwdwz daa ba=lam]=
f]=]rdamaa; twrlw-twrlw bwwk hem kw`wk yabannan hem y]lannan aul dolêr.
K]z Allaaya pek umutlanm]= genq da onnardan hi` korkmam]=, birqr-birqr
onnar] alm]=, y]kam]=, paklam]=, douyrmu=. Sora tutunmu= imqq yapmaa.
A`an Ay-Pazar klisedqn gelmi= evq da gxrmw= hepsini u=aklar]n] pak hem
hepsi i=leri yap]lm]=, bwtwn wreklqn sevinmi=. Sora, sofradan kalk]p, k]z]
• 188 •
kendinq `aarm]=, demi= ona pinsin tavana da beendii sand]] oradan als]n.
Bu – k]za xdek, baa=]= onun zaameti i`in. Ama, demi=, evq eti=incq sand]]
a`mas]n.
K]z pinmi= tavana, neredq varm]= `ok sand]k – kimisi eskiymi=, bet,
ama kimisi – eniymi=, gxzql. Ama k]z diilmi= tamahlardan da ay]rm]=
kendinq en eski, en bet sand]]. A`an k]z sand]klan inmi=, Ay-Pazar dwrmw=
ka=lar]n], ama yok nqps]n, baa=lam]=, nicq da adam]=t]. K]z alêr sand]] s]r-
t]na da sevinerqk hep o yoldan, neredqn o art]k ge`mi=ti, dxnmw= evq.
K]z, gidq-gidq, eti=mi= o f]r]na, ang]s]n] o suvam]=t] xtqq gidqrkqn. F]r]n
kar=]lam]= onu dolu taazq pla`intaylan. }mi= k]z pla`inta, nekadar wrqq
kabletmi=, alm]= birka` par`a yola da genq ileri yollanm]=. Biraz vak]ttan
sora eti=er o p]nara, ang]s]n] paklam]=t]. P]nar onu gxz ya=] gibi duruk hem
taazq suylan kar=]lam]=. P]nar]n kolan]nda iki gwmw=tqn `xlmek bulmu=.
}`mi= k]z serin sucaaz, dinnenmi= da, al]p o gwmw=tqn `xlmekleri, gitmi=
ileri dooru.
Bir vak]ttan sora eti=mi= k]z armut aac]na, ang]s]n] t]rt]llardan
kurtarm]=t], kuru dallar]n] paklam]=t]. Armutlar art]k olmu=tular, baldan
da tatl]ym]=lar. Armut aac], gxrdwynqn k]z], salvermi= dallar]n] a=aa. K]z
imi= armut doyuncak da genq, al]p birka` armut yola, gitmi= ileri.
Bundan sora genq kar=]la=êr paliylqn, ang]s] saa hem pek gxzql olmu=tu.
Palinin boynusunda bir dizi alt]n lift as]l]ym]=, ang]s]n] pali baa=lam]=
k]za, ani onu beladan kurtard] deyni. Ge`mi=, nekadar ge`tiseydi, vak]t
da k]z eti=mi= evq. Bobas] ba=lam]= aalamaa sevinmeliktqn. K]z `]karm]=
da vermi= bobas]na o gwmw=tqn `xlmekleri. Sora ikisi da a`êrlar sand]],
neredqn `]kêr hayvan, hergelq hem swrwylqn koyun. A`an dqdu gxrer
okadar zenginnik, sans]n enidqn duumu=. Babuyu sa, sans]n ha=lak suylan
ha=lam]=lar, wfkedqn kararm]=, bulamazm]= kendisinq er. Ozaman babunun
k]z] xlq demi=:
– Sqn, mamu, brak! Dwnnenin zenginnii taa bitmedi. Gidecqm bqn da
getirecqm sana taa bwwk zenginnik.
Xlq deyip, babunun k]z] da yollanêr o yoldan. Gidqrmi= babunun k]-
z], ad]m-ad]m ge`qrmi= dqdunun k]z]n yolundan. O da kar=] geler o hasta
hem zabun paliylqn, eti=er o armut aac]na, ani t]rt]llan wklwymw=, gwbwrlqn
dolu p]nar] gxrmw=, daan]k f]r]n] bulmu=... Ama a`an pali da, p]nar da,
armut aac] da, f]r]n da yalvarm]=lar k]za yard]mnas]n zorlar]nda – k]z
demi= onnara, gwlwmseyerqk hem wfkqylqn:
– Taa na=ey#! Kirletmeyeceydim =ind] bqn biyaz elceezlerimi sizin
i`in. ~ok mu `]raan]z vard] benim gibi#
• 189 •
 A`an hepsi gxrmw=, ani taa tez bir k]s]r inektqn swt saamaa, nekadar
bir al]k hem haylaz k]z sana bir iilik yapacêk, brakêrlar onu ileri gitsin,
ba=ka yard]m ondan istqmeerlqr. Babunun k]z], gidq-gidq, eti=er Ay-Pazara,
ama burada da hep xlq ursuz, kal]n wzlw hem prost kendisini gxstermi=.
Ay-Pazar]n u=aklar]na imqq yapmam]=, nas]l dqdunun k]z], ama ha=lak
suylan onnar] y]kam]=, ne beterq bir `aar]=-baar]= kopmu=. Ac]dan o
u=aklar ka`arm]=lar, kendilerinq er bulamazm]=lar.
Mancay] da yapm]= ii=i, `ii brakm]= da onu yokmu= nicq imqq. A`an Ay-
Pazar klisedqn gelmi= evq da gxrmw=, nelqr yapm]= babunun k]z], ba=]n-
dan tutunmu=. Ama Ay-Pazar bir uslu hem saburlu babuymu=. O hi`
istqmemi= babunun k]z]nnan lafa da durmaa. Ay-Pazar, nicq da dqdunun
k]z]na, demi= pinsin tavana, beendii sand]] ay]rs]n da gitsin ondan. K]z
tavana pinmi=, en eni, en gxzql sand]] ay]rm]=, zerq o beenqrmi= olsun
nekadar taa bwwk, als]n nekadar taa `ok. Hem umutlanm]=, ani o dooru
yapêr, makar ki i=tqn tutunmaa hi` beenmqzmi=. A`an tavandan erq iner,
gitmemi= Ay-Pazara makar ki “saal]caklan” desin, ama, sand]] urup s]rt]-
na, doorudan evq yollanm]=. Ka`arm]= yolca, `al]=arm]=, nekadar taa tez
eti=sin evq, anas]n] sevindirsin. Gidqrmi= yolca, ama hep korkarm]=, ani
Ay-Pazar onu geeridqn eti=ip, almas]n onun alt]nnar]n] geeri.
A`an eti=mi= f]r]na, gxrmw= onu dolu k]]rmaylan, ama uzatt]ynan
ellerini bir par`a k]]rma almaa, koorlar birdqn ba=lam]=lar onun ellerini
yakmaa. A`an p]nara eti=mi= – o da suuk suylan doluymu=, kolan]nda
genq iki gwmw=tqn `xlmek durarm]=, ama a`an k]z xzenmi= almaa `xlmqq
da pak sucaaz i`mqq – `xlmeklqr da, su da birdqn er alt]na saklanm]=lar.
A`an armut aac]na eti=mi=, `ok olmu= armut varm]=, ama birisini dq
iyqmemi=, ne`in ki onu gxrdwynqn, armut kald]rm]= dallar]n] ta havaya.
Taa ilerdq k]z bulêr paliyi da.
Boynusunda genq varm]= bir dizi alt]n lift. Ama k]z xzendiynqn liftleri
almaa, pali onun parmaklar]n] dalam]=, hi` sokultmam]= ta kendisinq.
+indi k]z wfkedqn hem utanmaktan o biyaz parmac]klar]n] dalayarm]=,
ama yok nqpmaa.
Nas]-nicq babunun da k]z] eti=er evq, mamusuna, ama burada da bir
fayda hem k]smet bulamam]=, zerq a`an sand]] a`êrlar, `ok twrlw =eytann]k
onun i`indqn `]km]=, hoburlar, ang]lar] babuylan k]z]n] birdqn yutmu=lar,
sans]n hi` yokmu=lar.
Dqdu babudan kurtulmu=, kalm]= bwwk zenginniklqn. K]z]n] evermi=
tezdq, bir kqqmil hem =eremet gwvqq bulmu= ona. +indi horozlar xterlqr
• 190 •
aullar]n wstwndq, armanda, her tarafta. al]k – ahmak
+indi dqdu da `orbac] kendi evindq. Sade kolan – p]nar]n yannar]
bir kusur, ani kald]yd] kambur, zerq babu (erin wstwndq)
`ok kerq onu ma=aylan arkas]n] ka=]yard],
gidip baks]n, dar]lar oldular m] osa olmad]lar m].

• Okuyun masal].
• Annad]n dqdwnun k]z] i`in, babunun k]z] i`in. Yazd]r]n iki k]z] da.
• A`]klay]n duygular]n]z] bu masal i`in.
• Neyq wwreder bu masal# Bulun onun xz fikirini.

Samuil Marşak

Oniki ay*
(Pyesa-masal]n bir par`as])

Vak]d]n birindq padi=aa-kad]n kolverer izin, ki Eni y]l i`in onun saray]-
na getirsinnqr bir sepet `iidem. Bunun i`in, xdek esab], getirenin sepedini
dolduraceklar alt]nnan.
Bir fena babu, ani ikincidq evliymi=, tezicik yollêêr dqdunun k]z]n] k]=
daay]na `iidem getirsin.
Saurgun saurdêr, borannar, yaban] gibi, uluyêr, ama k]z`aaz gider
daaya `iidem toplamaa. Bir da... k]z`aaz]n xnwndq peydalanêr bir a`]k-
l]k er, ang]s]n]n ortas]nda yanêr bir bwwk ate=. Ate=in dolay]nda oturêr
oniki ay-karda=.
}kincili k]z`aaz (iildip ba=]n]). Av=am hay]r olsun!
Yanvar. Sana da hay]r!
K]z`aaz. Eer engel etmqrseydim sizin konu=unuza, brak]n biraz y]s]-
nay]m ate=in yan]nda.
Yanvar. Nicq, karda=lar, sizincesinq, brakacez m], osayd] brakmayacez
m]#
Fevral. Yoktur taa olduu, ani bizdqn kaarq, bu ate=in yan]nda ba=kas]
da otursun.
April. Bekim da yoktur olduu. Bu dooru. Ama insan gelmi= bizim
ate=imizq, ko y]s]ns]n.
May. Ko y]s]ns]n. Bundan koorlar ate=tq iisilmqz.

• 191 •
 Dekabri. Hadi, yakla=, gxzelim, yakla=, ama bak yanmayas]n birtwrlw.
Gxrersin ne k]zg]n ate= bizdq.
K]z`aaz. Saa ol, dqdu. Bqn pek sokulmayacam, bqn bir taraf`]kta
duracam. (Yakla=êr ate=q, `al]=arak kimseyq ili=memqq hem itirmemqq,
da y]s]dêr ellerini.) Ya ne islqq! Ya ne ilin hem k]zg]n sizin ate=iniz! Ta
can]ma eti=ti bu s]cak. Y]s]nd]m bqn. Hepsiniz saa olunuz!
Yanvar. K]z`aaz, o na=ey senin elindq# Sepedq benzeer. Sqn Eni y]l
i`in kozalak m] toplamaa geldin# Hem da taa bxlq saurgunda#
Fevral. Daa da biraz lqqz]m dinnensin – hep onu soymayacan ya!
K]z`aaz. Bqn gelmedim buray] kendiliimdqn hem da kozalak toplamaa.
Avgust (gwlwmseyerqk). Gelmedin mi mantar toplamaa#
K]z`aaz. Diil mantar, ama `i`ek toplamaa... Yollad] beni ikinci anam
`iidem toplamaa.
Mart (gwlerqk, hem April ay]n] yan]ndan dwrterqk). }=idersin mi,
karda=]m, `iidem gelmi= toplamaa! ~]kêr, ani senin musaafirin, kablet!
(Hepsi gwler)
K]z`aaz. Bqn kendim da vard] nicq gwleyim, ama gwlecqqm `]kmêêr.
}kinci anam vermedi bana izin evq `iidemsiz dxneyim.
Fevral. K]=]n ortas]nda ne yapacek o `iidemnqn#
K]z`aaz. Ona `i`ek diil lqqz]m, ama alt]n. Bizim padi=aa-kad]n adam]=
bir sepet alt]n, kim getirecek ona Eni y]l i`in bir sepet `iidem. Da tq ikinci
anam beni daaya yollad].
Yanvar. Bet senin i=lerin, can]m! +indi diil `iidem zaman], – lqqz]m
April ay]n] beklemqq.
K]z`aaz. Bqn, dqdu, kendim da bunu bilerim. Ama yok ne yapay]m.
Hadi saa olunuz s]caan]z hem ho=luunuz i`in. Engel ettiseydim, afedin,
gwcenmeyin. (Alêr sepedini da gider aa`lara dooru.)
April. K]z`aaz, ya dur biraz, alatlama. Yanvar-karda=]m, salversqnq
beni bir saada kendi erinq.
Yanvar. Bqn vard] nicq seni salvereyim kendi erimq, ama yok nicq
April olsun Mard]n xnwndq.
Mart. Siz benim i`in kah]rlanmay]n. Ne deyecqn Fevral-karda=]m#
Fevral. Hadi, bqn da salverecqm, yok ne kavgala=maa.
Yanvar. Eer xlqseydi, ko olsun sizincesinq. (Urêr bastonunnan don
erq.)
Sqn dondurma, ayaz,
Gezilmqz daalar],

• 192 •
 Hem `am]n, kay]nnar]n
Sqn koru kab]n].

Borannar, uslan]n,
Ku=lar y]s]ns]n.
}nsan]n evlerinq
S]caklar girsin.
(Daada hava uslanêr. Saurgun durgunêr. Gxk dolmu= y]ld]zlan.)
Ee, =indi s]ra sendq, Fevral-karda=]m! (Verer bastonunu twlw hem topal
Fevrala.)
Fevral (urêr bastonunu erq).
Lwzgerlqr hem borannar,
Esin hem kudurun!
Erlqn gxk kar]=s]n,
Ama sora durun.

Uluyun havada biraz!

Bulutlar korksun!
Ama i=iniz gitsin –
Er biyaz olsun.
(Aa`lar]n dallar]nda boran uuldêêr, kaarlar erdq ka`]=êr, kaar toru
havaya kalkêr.)
Fevral. +indi sendq s]ra, Mart-karda=]m!
Mart (alêr bastonu).
+indi kaar heptqn ba=ka, –
Karard] k]rda.
Gxldq buzlar `atlad],
Oldu bin par`a.

Bulutlar h]zl] ka`êr,

Gxk wwseklendi.
Taa s]cak olsun deyni,
Kedi xrtwyq pindi.

Gwn-gwndqn er kararêr,
A`]lêr yollar.
Swwtlerin kwpeleri
Kqr as]lm]=lar.
• 193 •
 (Dolaylarda kaar kararêr da `xker. ~ekeder sa`aklar damnamaa. Aa`lar]n
dallar] ba=lêêr toomruklanmaa.)
Ee, =indi sendq s]ra bastonu almaa, April-karda=]m.
April (alêr bastonu da gevrek seslqn deer, nekadar u=ak sesi varsayd]).
Tez, sellqr, daal]=]n,
Gxlcwklqr yay]l]n.
Ayazlardan sora,
Kar]mcalar, `]k]n.

Uyanêrlar ay]lar
Daa i`indq tez.
Ba=lad] ku=lar `almaa,
~iidem da – a`maa.
(Daalarda hem o a`]kl]kta hepsi dii=er. Eriyer bitki kaar. Er xrtwler
kxrpq `imennqn. Aa`lar]n altlar]nda wwseklerdq peydalanêr a`]k-maavi
hem biyaz `i`eklqr. Dolaylarda damnêêr, akêr, =uruldêêr. K]z`aaz durêr,
=a=a kal]p gxrwlmw=q.)
K]z`aaz. Nas]l bu i=lqr oldu# Sanki benim i`in mi bu k]= ortas]nda
ilkyaz geldi# Kendi gxzlerimi inanamêêr]m!
April. }nan-inanma, ama taa tez ka`arak git ta `iidem topla. Zerq
dxnecek k]=. Senin sa sepedin taa bo=.
Kiz`aaz. Ka`êr]m, ka`êr]m!
Yanvar (yar]m seslqn). Bqn onu birdqn tan]d]m, taa gxrwncq. Dart]s] da
onun hep o, yamal], hep o y]rt]k `izmeciklqr dq, ang]lar] gwndwz ayaklar]n-
dayd]. Biz, k]= aylar], onu islqq bileriz. Ba deredqn kazannarlan su ta=]-
yêr, ba daalardan s]rt]nda odun ta=]yer. Hem herkerq =en, gwlqr wzlw, gider
yolca – hem twrkw `alêr. Ama bwwn o biraz kah]rl].
}ywn. Biz da, yaz aylar], sizdqn taa bet onu bilmeriz.
}ywl. Nas]l onu bilmeyqsin! Taa gwn kalkmêêr, ama o art]k diz`q kar]k-
lardan otlar] yolêr, t]rt]llar] toplêêr, na=ey sa baalêêr... Daaya geler –
bo=una, lqqz]ms]z bir dq dalcaaz k]rmayacek. Olmu= emi=leri koparêr,
ama e=illeri brakêr: ko olsun, ba=kas]na da bulunsun.
Noyabri. Bqn onu `ok kerq vard]r yaamurlar]mnan y]slad]]m. Can]m
ac]yêr ona. Ama na=ey yapay]m# Onu=tan da bqn gwz yaamuruyum!
Fevral. O bendqn da iilik gxrmedi! Lwzgqrlerim i`inq girqrdi, w=wttwm
`ok kerq. Biler o Fevral-ay], ama Fevral da onu islqq biler. Xlesinq, nicq
o, can]n ac]maz k]=]n ortas]nda bir saatl]k ilkyaz da baa=lamaa.
• 194 •
 (Aa`lar]n ard]ndan `]kêr k]z`aaz. Onun elindq bir dolu sepet `iidem.)
Yanvar. Sqn art]k bir sepet mi doldurdun# ~emrek elceezlerin var.
K]z`aaz. Nas]l toplamayacan, a`an onnar orada t]m-t]k]=]k. Wwseklerdq
da, al`aklarda da, korayl]klarda da, a`]kl]klarda da, ta=lar]n alt]nda da,
aa`lar]n alt]nda da! Bqn yoktur taa bukadar `ok `iidem gxrdwwm! Hem
nesoy onnar iiri, =amar gibi, sap`aazlar] twlw, sans]n kadifedqn, yaprac]klar]
da, nicq bwlwrdqn. Saa olunuz, `orbac]lar, iiliiniz i`in. Eer siz olmayayd]n]z,
gxrqmeyceydim bqn art]k ne gwne=i, ne da ilkyaz `iidemnerini. Nekadar
da ya=ayacam bu dwnnedq, okadar da sizq =wkwr edecqm... (}ilder ba=]n]
Yanvar-ay]na.)
Yanvar. Sqn bana ba= iiltmq, ama benim kw`wk karda=]ma – April-
ay]na. O senin i`in yalvard], o da senin i`in kaar]n alt]ndan `iidemneri
`]kard].
K]z`aaz. Saa olas]n, April-ay! Bqn herkerq sana sevinqrdim, ama =indi,
a`an senin wzwnw gxrdwm, hi` tq birkerq bilq unutmayacam...

• Annad]n, ne`in dqdunun k]z] k]= vak]d] daaya gitti.

• Ne var nicq sxleyqsiniz bu k]z`aaz i`in# Nesoy o#
• Nicq onu kabletmi=lqr ay-karda=lar# Ne`in#
• Bulun pyesada par`alar], ang]lar] yaz]l] =iir gibi. Nicq onnar] lqqz]m
okumaa#
• Bulun da okuyun bir par`a, neredq k]z`aaz annadêr `iidemnqr i`in. Nicq
siz gxrersiniz ilkyaz]n ilk `i`eklerini#
• Okuyun yaratmay] rollara gxrq.

Stepan Bulgar

Dev oolu kurtarêr padi=ah]n k]z]n]

Bir gwn Dev Ooluna geler haber, ani tepqgxz kapm]= padi=ah]n k]z]-
n]. O k]z dwnnq gxzeliymi=. Bu vak]t tamannanm]=t] w` y]l, nas]l `ocuk
olmu=tu Dev Adam]n oolu. }slqq ya=ayarm]=lar onnar. ~ocuk otladarm]=
koyunnar], saayarm]= mal], yaparm]= piinir, ii=imik, yuurt. O y]llarda
`ocuk kaavilenmi=ti, bwwmw=tw boydan.
Bir av=am, a`an Dev Oolu getirmi= koyunnar] t]rlaya, Dev Adam]
demi= `ocaa:
• 195 •
 – Oolum, bqn =indqn sora ihtqr]m, bilinmeer, nekadar swrtecqm. Lqqz]m
bulas]n bir k]z da evlenqsin. Git, `ocuum, kurtar padi=ah]n k]z]n] da evlen
ona.
– Ee, kim koyunnar] bakacek bqn yokkana evdq#
– Hi` bunun i`in kah]rlanma, u=aam, – demi= Dev Adam]. – Zar-zor
bakar]m, makar ki gxzlerim prost gxrer. Sqn yap, ne dedim.
– Ozaman islqq.
Ondan sora `ocuk ba=lam]= haz]rlanmaa yola. Gitmi= `ingenelerq da
demi=:
– Yapas]n]z bana bir topuz pek aar.
~ingenedq varm]= k]rk kalfa (yard]mc]; wwrenici). Toplay]p kalfalar]
yan]na, giri=mi=lqr topuzu yapmaa. K]rk `eki`lqn dwwmw=lqr, k]rk gwndq
bitirmi=lqr. Gitmi= `ocuk `ingeneyq, alm]= topuzunu, gxstermi= onu Dev
Adam]na. Dqdu, bakt]ktan sora, demi=:
– }slqq i= yapm]= `ingenq, ama bu topuzu kald]ras]n deyni, lqqz]m
pi=irqsin birsoy `xrek. O `xrqq oniki twrlw hamurdan yuuras]n, camal]
(sobay]) oniki odunnan yakas]n... Da o `xrek uzun yolunda senin torbanda
bulunsun.
Dqdu nicq demi=, `ocuk xlq dq yapm]=. Pi=irmi= Dev Oolu `xrqq,
koymu= onu torbas]na, asm]= topuzu erinq, k]l]c] da alm]= elinq. Prost
olmu= Dev Adam]nnan da gitmi= padi=ah]n k]z]n] kurtarmaa.
~]km]= Dev Oolu yola. ~ok mu gitmi=, az m] gitmi=, oniki gwz
gitmi=, oniki su ge`mi=, oniki daa a=m]=. Oniki daay] ge`tiynqn, baksa –
onikinci daay]n kenar]nda gxrmw= bir bordey. Girmi= o bordeyq, ang]s]n-
da ya=ayarm]= bir dqdu.
– Av=amêêrs]n, dqdu! Uzak yoldan gelerim, uzak yola giderim,
brakmayacan m] geceleyim#
– Ee, gecelq, oolum, – kay]l olmu= dqdu.
~ocuk kalm]= gecelemqq dqduda. Oturmu=lar onnar av=am ekmeeni
imqq. Bir dq dqdu sormu= `ocaa:
– Nereyi yolunu tutêrs]n, oolum#
– Aarêêr]m padi=ah]n k]z]n] – Dwnnq Gxzelini.
– E-e-e, u=aam, oray] taa kimseycik yoktur eti=tii. Kim gitti, hepsi
kaybeldi. Hepsini pelivannar] tepqgxz xldwrdw. Birisi dq geeri dxnmedi.
– Bqn gidecqm, – demi= `ocuk.
Sabaalqn `ocuk imi= kendi `xrqqn bitki par`as]n] da girer daa i`inq.
Gitmi=, nekadar gitmi= da eti=mi= bir evq. Bakm]= pen`erq a=]r] i`eri da
• 196 •
gxrmw=, ani orada oturêr bir k]z. Oymu= – Dwnnq gxzeli. K]z, gxrdwynqn
`ocuu, sormu=:
– Ne aarêêrs]n burada, bq `ocuk# Buralarda kur-ku= taa gezmeer.
Gelqrsq tepqgxz, seni kaybedir.
Dev Oolu sormu=:
– Ne kuvedi onun var#
K]z cuvap etmi=:
– Dxrtwz xrs erdqn topuzu atêr.
Dev Oolu demi= k]za:
– Korkma, bqn seni kurtaracam.
K]z ba=lam]= aalamaa:
– Nas]l sqn beni kurtaracan, a`an tepqgxz bwwn isteer bana evlenmqq.
+indi gitti avlanmaa, getirmqq bir xkwz.
~ocuk wwreder k]z], ne yapmaa:
– A`an tepqgxz h]zlanacek sana, sqn dq ona: “Bobam xldw! K]rk gwn
yas]m var. K]rk gwndqn sora sqn benim, bqn dq senin. Ama a`an tepqgxz
uslanacek, soras]n ona, nedir onun t]ls]m]”.
K]z seslemi= `ocuu da demi=, ani yapacek, nicq anna=t]lar. Dev Oolu
gider daa i`inq, saklanêr orada. Bir dq i=ider, ani ba=lam]= uuldamaa
tepqgxz topuzu. Tepqgxz atm]= onu dxrtwz xrs erdqn yukar]. Gelincq
tepagxz evq, xkwzlqr kesilmi=, mancalar pi=mi=.
Tepqgxz kendisi eti=tiynqn evq, imi= mancalar], i`mi= bir f]`] su. Sora
h]zlanm]= k]z]n wstwnq. K]z bwwk seslqn baarm]=:
– Dur, yakla=ma bana!
– Ne`in# – sormu= tepqgxz.
K]z annatm]=, ani bobas] xlmw= da bu wzerq o pek derin kah]rda, k]rk
gwn lqqz]m yas tutsun. Tepqgxz kay]l olmu= beklemqq k]rk gwn da sora
evlenmqq k]za. Tepqgxz yatm]= dinnenmqq. K]z bu vak]t sormu= ona:
– Nedir senin t]ls]m]n#
Tepqgxz demi=:
– Tq bu direk.
Sabaalqn tepqgxz gitmi= avlanmaa. Dev Oolu bu vak]t geler k]za da
onnar ikisi donadêrlar o evin direeni twrlw gxzelliklqrlqn.
~ocuk wwretmi= k]z] taa nelqr yaps]n:
– Tepqgxz geldiynqn evq, sqn oynayas]n bu dirqqn dolay]nda da
deyqsin: “Tepqgxz`wwn t]ls]m]!”
Av=am olduynan, tepqgxz dxnmw= evq. K]z oynayarm]= dirqqn dolay]n-
da da deyqrmi=: “Tepqgxz`wwn t]ls]mc]]!” Tepqgxz sa gwlmeer. K]z
• 197 •
 ba=lam]= aalamaa. Ozaman tepqgxz xrs – kuznedq onun
ba=lam]= gwlmqq. K]z sormu= ona: wstwndq dwwyerlqr k]zg]n
“Ne gwlersin#” da urmu= kendisini erq. demiri
Tepqgxz ozaman demi= k]za:
– Bo=una demeerlqr, ani kar]n]n sa`] uzun, ama akl]s] k]sa. Tepqgxzwn
t]ls]m] hi` olur mu direktq#!
– Neredq yq, a`an diil direktq#
Tepqgxzwn can] ac]m]= ta sxlemi=:
– Benim t]ls]m]m – bu evin swpwrgesi.
A`an tepqgxz gider daaya, `ocuk genq gelmi= da wwredqrmi= onu:
– Donadas]n swpwrgeyi twrlw par`alarlan.
K]z haz]rlam]= bir xkwzdqn imqq tepqgxzq bir da f]`] su. Sora donadêr
swpwrgeyi. A`an tepqgxz geler daadan, k]z alêr swpwrgeyi, `]kêr kar=]
tepqgxzq. Hem oynêêr, hem deer: “Tepqgxz`wwn t]ls]m]!”
Tepqgxz gwlwmsemi= da demi=:
– Bo=una demeerlqr, ani kar]n]n sa`] uzun, ama ak]l] k]sa. Tepqgxzwn
t]ls]m] olur mu evin dirqq, yada swpwrgesi# Benim t]ls]m]mdan sana fayda
yok. Ama sxleyecqm, pek istqrseydin. Pek uzakta var bir Kaz daas]. Daay]n
i`indq var bir gxl. Orada wzer w` xrdek. Xnnerindq bir erkek xrdek. O
xrdqqn kat]s]nda var bir oka ta=]. O ta=]n i`indq var w` sinek. Onnar benim
t]ls]m]m.
A`an Dev Oolu i=ider bunu, gider Kaz daas]na, bulêr da urêr xndeki
xrdqq. Yarêr onu, `]karêr kat]s]n] da k]rêr o oka ta=]n]. ~]karêr onun i`indqn
w` sinek. Birisinin ba=]n] koparêr, ama ikisini koyêr =i=q i`inq. Tepqgxz
hastalanêr bu vak]t. Dev Oolu geler onnara. K]z onu bekleyqrmi=. Dev
Oolu demi=:
– }steerim sqn dq gxrqsin, nicq xlecek tepqgxz.
Tepqgxz yar] yola eti=tiynqn, `ocuk koparm]= ikinci sinqqn dq kafas]-
n]. Tepqgxz y]k]lm]= erq da xlmw=.
Dev Oolu alm]= ondan sora Dwnnq Gxzelini da doorulmu= onunnan
kendi evinq. Dev Adam] kar=]lam]= oolunu tokatta da, gxrdwynqn, ani
dxner evq padi=ah]n k]z]nnan, demi=:
– Sqn =indqn sora halizdqn Dev Adam]n ooluysun. Birkerq bilq
sqn beni utand]rmad]n. Pek sevinerim, ani kendi ya=aman] bxlq
gxzql insanc]klan baalad]n. }leri dooru, nicq gxrersin, bendqn fayda
az. Bwtwn zenginnik – senin. Ya=ay]n ikiniz k]smetli hem beni da
unutmay]n.
• 198 •
 • Okuyun masal].
• Kimin i`in bu masalda annad]lêr#
• Nicq Dev Oolu kurtarm]= padi=ah]n k]z]n]#
• Annad]n bu masal] s]ral]]na gxrq.

Sän bunu bilersin! Sän bunu becerersin!

Soruşlar hem sınışlar

1. Angı yaratmadan sora durêr bu soruş “Nicä onu kabletmişlär ay-

kardaşlar”#
a) “Oniki ay” Samuil Marşak;
b) “Üç potmar” Sergey Mihalkov;
c) “Babunun hem dädunun kızı” İon Krängă;
d) “Dev oolu kurtarêr padişahın k]z]n]” Stepan Bulgar.
2. Yaratma “Üç potmar”:
a) şiir; c) masal;
b) fabula; d) annatma
3. Kim yazdı yaratmayı “Babunun hem dädunun kızı”#
– Stepan Bulgar;
– İon Krängă;
– Sergey Mihalkov;
– Samuil Marşak.
4. Bu sıracıklar angı yaratmadan#
“Dev Oolu almış sora Dünnä gözelini da doorulmuş onunnan kendi
evinä. Dev Adamı karşılamış oolunu tokatta da, gördüynän, ani döner
evä padişahın kızınnan, demiş:
-Sän şindän sora halizdän Dev Adamın ooluysun...”
5. “Babunun hem dädunun kızı” angı masalların arasına gırer#
a) büülü masalı;
b) hayvannar için masal;
c) yaşayış masalı.
6. “Oniki ay” masalı rollara görä oynayın. Kostumnarı hem donakları
kendileriniz hazırlayın.

• 199 •
 Şkola bizim
yaşamamızda

Lev Tolstoy

Filipok*
(Ger`ek)

Varm]= bir `ocucak, ad]ym]= onun Filip. Bir gwn u=aklar hepsicii
gitmi=lqr =kolaya. Filip ta, al]p kalpaan], istemi= gitmqq. Ama anas]
demi= ona: “Nereyi sqn, Filipok, haz]rland]n#” – “+kolaya”. – Sqn taa
kw`wkswn, gitmq”, da mamusu brakm]= onu evdq.
~ocucaklar gitmi=lqr =kolaya. Bobas] taa sabaalendqn gitmi= daaya,
mamusu da gitmi= i=q. Kalm]=lar evdq Filipok hem onun babusu soba
wstwndq. Filipoon yaln]-zl]ktan can] s]k]lm]= evdq, babusu uyumu=, o da
`eketmi= kalpaan] aaramaa. Kendi kalpaan] bulamam]=, alm]= bobas]n]n
eski kalpaan] da gitmi= =kolaya.
+kola kwwywn kenar]ndaym]=... A`an Filipok eti=mi= ba=ka bir sokaa,
firlam]= bir kxpecik Ju`ka, ba=lam]= salmaa. Onun ard]na da `]km]= bir
bwwk kxpek Vol`ok. Filipok `eketmi= ka`maa, kxpeklqr da ard]na. Filipok
ba=lam]= baarmaa, kxsteklenmi= da dw=mw=.
~]km]= bir adam, koolam]= kxpekleri da demi=: “Nereyi sqn, =opar,
yaln]z gidersin#” Filipok bi=ey dememi=, toplam]= eteklerini da `eketmi=
genq ka`maa, nekadar ka`abilqrseydi. Eti=mi= =kolan]n yan]na. Kapu
xnwndq kimseycik yokmu=, ama =kola i`indq u=aklar uuldarm]=lar, nicq
ar]lar hotul i`indq. Filipoo korku alm]=: “Ne, wwredici beni koolarsayd]#”
Da `eketmi= dw=wnmqq, ne yapmaa. Geeri gitmqq – genq kxpeklqr ard]-
na tak]=aceklar, =kolaya gitmqq – wwredicidqn korkêr. Ge`qrmi= bu vak]t
=kolan]n yan]ndan bir babu kazannan da demi=: “Hepsi wwrenerlqr, ama sqn
ne`in burada durêrs]n#” Bundan sora Filipok girmi= =kola i`inq. Hayatta
`]karm]= kalpaan] da a`m]= kapuyu. Klas doluymu= u=aklan. Hepsi-
• 200 •
cii baar]=arm]=, ama wwredici k]rm]z] =arfaylan gezinqrmi= onnar]n ara-
s]nda.
– Sqn ne# – baarm]= o Filipoo. Filipok sade s]km]= elindq kalpaa da
susarm]=. – Sqn kimsin# – Filipok susarm]=. – Osayd] sqn dilsiz mi#
Filipok xlq korkmu=, ani dili baalanm]=. – Ozaman git evq, a`an lafetmqq
istqmeersin. Filipok kendisi da havezlqn haz]rm]= bi=ey sxlemqq, ama dili
`xzwlmqzmi=, buvaz] korkudan kurumu=. O bakm]= wwrediciyq da ba=lam]=
aalamaa. Ozaman wwredicinin can] ona ac]m]=. O suvazlam]= onun ba=]n]
da sora sormu= klastak] u=aklara, kim bu `ocucak.
– Bu Filipok, Kosticiin karda=], o `oktan =kolaya isteer, ama anas]
brakmêêr onu, da o sakl]dan gelmi= =kolaya.
– Hadi, ozaman otur uzun skemneyq batwnun yan]na. Bqn senin
mamuna yalvaracam, ani braks]n seni =kolaya.
Wwredici ba=lam]= ona gxstermqq bukvalar]. Ama Filipok onnar] ar-
t]k bilqrmi= hem okumaa da biraz becerqrmi=.
– Ya, topla bukvalardan kendi ad]n].
Filipok demi=:
– Hve-i-hvi, le-i-li, pe-ok-pok.
Hepsicii gwlmw=lqr.
– Ma=alla, – demi= wwredici. – Ee kim seni okumaa wwretti#
Filipok girginnenmi= da demi=:
– Kosticik. Bqn ak]ll]y]m, bqn hepsini birdqn annad]m. Bqn pek
`emrekim!..
Wwredici durgutmu= onu da demi=: “Sqn brak wwnmeyi, ama wwren”.
Ozamandan beeri Filipok ba=lam]= =kolaya gezmqq ba=ka u=aklarlan
barabar.

• Ne i`in annad]lêr bu annatmada#

• Nereyi pek istqrmi= gitmqq Filipok#
• Nicq o gitmi= =kolaya# Kimi kar=]lam]= yolda#
• Kim onu kurtarm]= kxpeklerdqn#
• Ne`in Filipok birdqn girmemi= klasa#
• Dw=wnwn da sxlqyin, ne`in Filipok pek =kolaya istqrmi=#
• Ang] taraftan siz beendiniz Filipoo# Ne`in#
• Ne`in Filipok durmêêr , ama isteer =kolaya gitmqq#
• Bulun birqr-iki=qr uygun sxz hem sxleyi= bilgi hem =kola i`in.
• Yazd]r]n aazdan Filipoon boyunu-postunu.

• 201 •
 Nikolay Baboglu

E=illik gwnw

Mi=a hem Dimu dxrdwncw klasta wwrenqrdilqr. Paskellq yortular]na

yak]n havalar ba=lad]yd]lar s]cak olmaa. Bir cumaa gwnw wwrediciyka s]-
marlad] u=aklara yaar]na, cumaa ertesinq, =kolaya `antas]z gelsinnqr. Als]n-
nar, kimdq var, birqr bel, kazma, kazan.
– Nqbacez yaar]na =kolada# – sordu bir k]z`aaz.
– +kolan]n aulunda hem yak]n meydanda fidan dikecez, – dedi
wwrediciyka. – ~ocuklar kuyu kazaceklar, k]z`aazlar da, su ta=]y]p,
sulayaceklar eni dikilmi= fidanc]klar] taa ii tutulsunnar deyni. Yaar]na
hepsi =kolac]lar hem kwwlwlqr da yapaceklar bir “E=illik gwnw” – bu
say]lêr, ki hepsi `]kaceklar fidan hem twrlw ba=ka e=illiklqr dikmqq.
Kwwywmwzwn i`i hem dolay] lqqz]m e=il olsun, gxzellensin. Nekadar taa
`ok dolay]m]zda e=illik olacek, okadar taa ii saal]]m]z olacek.
Gelqn “E=illik gwnw” i`in Mi=aylan Dimu haz]rlad]lar taa av=amdan
belleri, kazannar]. Ama onnara kat]ld] Mi=an]n dqdusu da – bay Petri.
O dedi:
– Yavrular]m, bqn bileerim, ani siz `ok islqq i= `ekettirmi=iniz, ama
ona lqqz]m biz, bwwklqr da kat]lal]m. Bqn yaar]na sizinnqn bilq gidecqm
=kolaya.
Ertesi gwnw Mi=a, Dimu hem dqdu Petri ilkin gelmi=tilqr =kolaya.
Dqdu alm]=t] yan]na baa makaz]n] da yaard]m edqrdi u=aklara fidanc]k-
lar]n zeedq kxk`eezlerini hem dalcaazlar]n] k]rkmaa, gxsterqrdi, nas]l
dooru dikmqq. Wwrediciyka da sevindi, ani Mi=a gelmi=ti dqdusunnan...
U=aklar o gwnw i=ledilqr havezlqn, ar]lar gibi. Diktilqr, sulad]lar `ok fidan
hem gwmq. +kolan]n meydan]nda peydaland] bir uzucuk fidann]k s]ras]...
Bitkidq Mi=aylan Dimu, ani hep dqdu Petriylqn barabar i=lediydilqr,
sordular ihtqra:
– +kolan]n xnwndq o bwwk salk]m aa`lar]n] kim dikti#
– Onnar], `ocuklar]m, biz diktik, – dedi dqdu, – a`an sizin gibi =kolaya
gidqrdik. Bqn hem te Dimunun raametli dqdusu. O art]k xlw, ama bizim
ellerimizlqn dikili fidannar te sizq hem
taa ba=ka evladboylar]na gxlgq ederlqr bel – h]rle\
hem edeceklqr hem bizi da akl]n]zda
tutturaceklar.
• 202 •
 • Nereyi toplanm]slar u=aklar bir cumaa gwnw#
• Bay Petri da ne`in Mitiylqn hem Dimuylan =kolaya gitmi=#
• Siz da =kolada “E=illik gwnw” yapêrs]n]z m]#

Valentina Oseeva

Maavi yapraklar*

Katidq varm]= iki e=il kalem. Lqnada hi` bir dq yokmu=.

Tq bu wzerq Lqna yalvarêr Katiyq:
– Versqnq bana e=il kalemini!
Kati ona deyqrmi=:
– Soracam mamuya.
Ertesi gwnw ikisi da gelerlqr =kolaya. Lqna sorêr:
– Mamun izin etti mi#
Kati, soluunu salverip, deer:
– Mamu izin etti, ama bqn batwya taa hi` sormad]m.
– Da sora ne, sor batwna da, – demi= Lqna.
Ertesi gwnw Kati genq geler.
– Ne, izin etti mi batwn# – sorêr Lqna.
– Batwm izin etti, ama bqn korkêr]m sqn onun xzwnw k]rmayas]n.
– Bqn enikunuca, – demi= Lqna.
– Bak, – demi= Kati, – yonma onu, pek bast]rma hem dilinnqn
twkwrwklqmq. Hem `ok ta pek resimnqmq.
– Bana o lqqz]m sade aa`lar]n yapraklar]n] hem `imeni e=il boyamaa.
– Bu art]k `ok olacek, – demi= Kati hem ka=lar]n] dwrmw=. Burnusunu
da ne`insq buru=turmu=.
Bakm]= ona Lqna da `ekinmi= bir tarafa. Almam]= kalemi. Kati =a=m]=
bu i=q da h]zl] gitmi= onun yan]na.
– Da ne sqn# Tq al, vererim!
– Diil lqqz]m, – cuvap etmi= Lqna.
Urokta wwredici sormu=:
– Ne`in, Lqnkac]k, senin aa`lar]nda maavi yapraklar#
– Yok e=il kalemim.
– Bqn ona vererim, ama o istqmeer almaa.
Bakm]= wwredici ikisinq da:
– Lqqz]m otak]m vermqq, ki olsun nicq almaa da.
• 203 •
 • Ne istemi= Lqna Katidqn#
• Ee Kati ne demi=#
• Ne`in Lqna aa`larda yapraklar] maavi boyam]=#
• Taa bir kerq wwredicinin sxzlerini okuyun da maanas]n] a`]klay]n.

Petri Çebotar

Susmak oyunu

Terzi Panti wwrenqrdi alt]nc] “A” klasta. Bir gwn, girqrkqn klasa,
o i=itti ~anc] Todinin sesini. Todi klas]n xndercisiydi. Onu hepsicii
sesleyqrdi, hepsi ondan korkard], ne`in deyni bwtwn klastan o hepsindqn
kaaviydi.
– Ya gelin buray] h]zl]! – `aard] Todi. – +indi bizdq – fizika. Bwtwn
urok susêr]z. K]zlar da, `ocuklar da – hepsi. Bir da laf i=itmeyim. Kim
lafedecek, gxrdwnwz mw te bunu# – da Todi gxsterdi tokmak gibi bwwk
yumuruunu.
– }slqq, anna=t]k! – kimsq cuvap etti hepsiciin ad]ndan. ~oyu bu i=i
beendi, haliz te onnar, kim diildi haz]r cuvap etmqq. Sade Terzi Panti dw=tw
kah]ra. Diil sade onu=tan, ani o bwwn haz]rd] annatmaa temay]. Burda
vard] bir ba=ka i=. Bakas] ona adad]yd], ani `ocuk bitirqrsq dxrdwncw
`eti “dxrdq” hem “be=q” – alacek ona bir “Orlxnok” ad]nda bisikleta –
`ancaazlan hem faraylan.
– Sorarsayd]lar – haz]r i=lqr. Kaybeldi bisikleta, – dw=wndw Panti. –
Nqpmaa sanki# Ka`maa uroktan m]# Ama yak]=mêêr dostlardan ay]r]l-
maa. Deyceklqr: “Tq korktu kabletmqq prost nota...”
Bu moment xttw `an sesi, da iki minuttan sora bwtwn klas durard]
dizi-dizi, hepsi kendi bankalar]n]n yan]nda. Girdi fizika wwredicisi – bir
karagxz, k]v]rc]k sa`l] adam.
– Zamansêêrs]n]z! – dedi o. – Oturun.
+kolac]lar oturdular. Klasta i=idildi sade az]c]k =]p]rt].
– Bwwn – may]n w`w, – ilerledi laf]n] wwredici. – +indi bakacez, kim nesoy
ge`irdi yortular]. Kim kay]l cuvap etmqq kendiliindqn# K]yak var m]#
Klas susard], sans]n hi` solumazd]. Hayatta i=idildi kimin sq yava=
ad]mnar].

• 204 •
 – K]yak allq bwwn yok. Ozaman a`êr]z jurnal]. Avram!
Avram kalkt], bakarak nereyisq duvara.
– Haz]rs]n m]# Ne susêrs]n# – sordu wwredici, ama cuvap kabletmedi.
– Otur. Haz]rla gwnnwwnw. Gideriz ileri dooru. Dim`oglu.
Kalkt] Dim`oglu da bi=ey sxlqmedi. Kabletti o da nota “iki”.
Wwredici ba=lad] wfkelenmqq.
– Siz ne, anna=t]n]z m]# – sordu wwredici. – Bak]n-bak]n, yakla=êr y]-
l]n bitkisi. Gxrecez, kim susacek irmi gwndqn sora. Karaman.
Ama ne Karaman, ne onun ard]na Mo=oglu, ne ~anc] ... bir da laf `]-
karmad]lar.
– A-a, xlq mi# – dedi wwredici. – Ya bakal]m, ne sxleyecek bizq Terzi.
+indiyq kadar onun notalar] hepsicii islqqdi.
Panti, sans]n w=enerqk kalkt], dxnwp geeri, bakt] ~anc]ya dooru. Xbwrw
sade bir kerq dwrdw ka=lar]n] hem s]kt] di=lerini.
– Nicq, haz]rs]n m]# – sordu wwredici.
Panti sallad] kafas]n], ani haz]r, da, gwlwmseyip, dooruldu klas]n xnwnq.
Sora ald] elinq tebe=iri da giri=ti yazmaa cuvab]n]. Sessizliktq i=idilqrdi
sade tebe=irin tr]klamas]. Hem wwredici, hem bwtwn klas =a=-be= kald]yd]-
lar. Panti sa ufak-ufak yaz]ylan doldurdu bwtwn taftay]. Bitirdiynqn, o silkti
au`lar]n] biyaz tozdan, `ekildi bir tarafa. Wwredici alatlamayarak okudu,
ne yaz]l] taftada, sora dedi:
– Hepsi dooru. Otur erinq – “be=”. Helal!
Klas hep susard]. Panti gitti erinq, sendelleyerqk k]smettqn. O baka-
rd] wwrediciyq, komu=ular]na, ama gx-
rqrdi ba=ka i=: “Orlxnok” – yalab]k k]yak – girgin
`ancaazlan, fáraylan bir bisikleta. Kim- sendellemqq – sallanmaa
seydq xlq yok!

• Ne`in klasta hepsicii ~anc] Todiyi sesleyqrmi=lqr#

• Ne demi= Todi kafadarlar]na gwnwn birindq#
• Ne`in beenmemi= bunu Terzi Panti#
• Annad]n, nicq ge`mi= urok.
• Nicq annêêrs]n]z bu laflar]: “Panti gitti erinq, sendelleyerqk k]smet-
tqn”#
• Panti dooru mu yapm]=, ani bozmu= anna=may]#

• 205 •
 Sän bunu bilersin! Sän bunu becerersin!
Soruşlar hem sınışlar

1. “Panti gitti erinä, sendelleyeräk kısmettän. O bakardı üürediciyä,

komuşularına, ama görärdi başka iş....” Acaba ne# Ötää dooru teksttän
sıracıkları aklınıza getirin. Bu yaratmanın nicä adı# Kim onun avtoru#
2. Angı yaratmadan alınma bu sözlär#
Onnarı, çocuklarım, biz diktik, - dedi dädu, – açan sizin gibi şkolaya
gidärdik. Bän hem te Dimunun raametli dädusu. O artık ölü, ama bizim
ellerimizlän dikili fidannar te sizä hem taa başka evladboylarına gölgä
ederlär hem edeceklär hem bizi da aklınızda tutturaceklar.
3. Angı yaratmadan bu laflar#
“...Lääzım otakım vermää, ki olsun nicä almaa da.”
a) Filipok; c) Maavi yapraklar;
b) Eşillik günü; d) Susmak oyunu.
4. Nicä yaratmanın adı hem kim onun avtoru, angısından alınma bu
sıracıklar#
– Ya topla bukvalardan kendi adını.
Filipok demiş:
– Hve-i-hvi, le-i-li, pe-ok-pok.
Hepsicii gülmüşlär.
a) Nikolay Baboglu “Eşillik günü”;
b) Petri Çebotar “Susmak oyunu”;
c) Valentina Oseeva “Maavi yapraklar”;
d) Lev Tolstoy “Filipok”
5. “Susmak oyunu” – o:
– annatma; – masal;
– şiir; – fabula.
Dooru cuvabın altını çizin.
6. “Yaz günneri unudulmaz” temasına görä birär yaratma yazın, kul-
lanarak dayanak lafları:
Büük sevinmelik, deredä, gözäl çiçeklär, benim ii dostum, yaz kanikulu,
genä şkolaya.

• 206 •
 Adam kişilii.
Söz etiketi

Aleksandr Yularcı

Lwzgqr, kaar hem gwn

(Fabula)

Fena lwzgqr, kaar hem gwn Ozaman utancak gwne= dedi:

Oturmu=lar lafa dwn. Adam selqm] bana verdi.
Onnar] gxrwp, bir adam Her inanmarsayd]n]z beni,
Selqm] vermi= ans]zdan. Sxlesin sizq yoldan ge`eni.

– Adam hat]rlad] beni, – Adam]n cuvab] olmu= k]sa:

Hepsinq bak]p, kaar dedi. Hepsicii gwn gibi olsa...
Onun yolunu kesqrim bwtwn, Ama olmasa gwn, – inan]n bizi –
Y]v]p ayk]r] bir wwsek kwrtwn. Olmaz dwnnedq ad]n]z da sizin.
_________________________
Lwzgqr demi=: “Bu i= belli, Herkerq dwnnedq
Adam selqm bana verdi, yap hat]r,
Her wflqrseydim kar=] – }iliklqn kara
~]plak kalar onun ba=]”. fenal]] bast]r!
• Dw=wnceli okuyun fabulay].
• Kay]ls]n]z m] adamnan#
• “Herkerq dwnmedq yap hat]r, iiliklqn kara fenal]] bast]r!” Bu laflar]n
maanas]n] a`]klay]n...

• 207 •
 Nikolay Baboglu

Oka

Ganilerin sokaanda, taman onnar]n evinq kar=], ya=aard] Ke=ke= Monilqr.

Onnar evdq `okluktular. Moninin kar]s], Arika bulw, alt] u=ak anas]yd]. Hem
taa ya=ard] Arikan]n anas] da, bobas] da. Kocas], Moni, Arikaya gelmi=ti i`
gwveeliinq da, biraz aar ba=l] olarak, `ok i=lerq kar]=mazd]. Hepsini i`erdq,
aulda, al]=-veri=tq i=leri Arika kendisi `evirqrdi. Moni usluydu, mwnwzdw,
`al]=may] sevmqzdi. Arika sa `emrekti hem biraz da kurnazd], =alvirdi.
Ama bir yan]ndan da `ok u=akl] kar] hepsini eti=tirqmqzdi. Ang] bir ka`]n-
s]nd]: ileri mi, aula mi# Bu beterq Monilqr fukaara ya=ayard]lar. Xdwn`
almak wzerinq Arika bulwnun bir ayaa kom=ulardan `]kmazd]. Ama taa pek
kar=] ya=ayan ~oban Yorcular] heptqn b]kt]rm]=t]. Arika onnara gelincq,
Ganinin malisi, Sofi babu, hemen k]zard]:
– Aman, ama-a-an, acaba nelqr, nelqr genq istemqq geldi#
Sadece Ganiyq merakl]yd] Arikan]n kom=ulaa gelmesi. Arika onnar]n
i`ersinq girincq, Gani pak gxz-kulak olard].
– Mari Mercanka, – dan]=ard] Arika Ganinin mamusuna, – ba=lad]m
mamaliga yapmaa da eti=medi unum. Versqnq birka` au` pap=oy unu.
~uval]m]z dermendqydir, wwndww gibi getiririm...
– Vereyim, mari Arika, – dedi Ganinin anas], – ama =indi pek `ok i=im
var: dwzeni ko=maa `al]=êm, yok vak]d]m tavana pinmqq. Gel taa biraz sora.
– Olur mu biraz sora, mari gelin, ate=tq suyum kaynêêr.
– Ozaman te kay]nna versin.
– Aman, mar] Arika, esab]n]z da yok, – wfkelenqrdi Sofi babu, – bqn
bu ya=ta kar], nas]l tavana pineyim# Ayaklar]m s]zlêêrlar. Gel sora, gelinin
i=i bittiynqn.
– Dedim ya, mari Sofi babu, ani suyun ate=tq kaynêêr. Hadi ver
merdiveni, bqn kendim, pinip tavana, indirecqm unu.
– A-ha, – akl]nca sxlenqrdi Sofi babu, – kolver seni tavana, da kim
bilir taa nelqr h]rpalayacan sqn oradan.
Arika, getirip, koyard] merdiveni. Sofi babu dayanamazd]:
– Dur, h]r-kxtw, bqn kendim pinecqm. Siz, kal]n wzlwlqr, tak]ld]n]z m]
insan]n ba=]na, bi=ey almay]nca brak]lmazs]n]z.
– Hadi, mari Sofi babu, bizi insan m] saymêêrs]n, kal]n wzlw da yapt]n.
• 208 •
 – Xlq zer, bqn hastay]m, gelin Mercankan]n i=i var, ama sqn tutu=mu=un,
un lqqz]m olmu=. Ne bor`lumuyuz sana#
Sxlenerqk, oflayarak, puflayarak, babu indirirdi tavandan bir saan un
da taman te =indi Ganiyq gelirdi kom=uluun en merakl] zaman]. Malisi,
koyup okaya, `ekqrdi unu.
Oka eskiydi, vard] bir kasnaa iplerinnqn as]l] tokmakta. O tokmaan
da incq ucunda vard] dxrt taanq k]sa ip. Birinci ipi ald]n – tokmak kalk]n-
ca, `ekinin kasnaana lqqz]m w` oka un koyas]n. }kinci iptqn tutarsan – iki
oka. W`wncw iptqn – bir oka, ama dxrdwncw – sade yar]m oka.
– Nekadar alacan, mari Arika#
– }ki oka, babo.
– Alêrs]n]z iki da sora, unutturup, bir getirersiniz...
– Aman, mari Sofi babo, ne okadar `wrwk kalipliysiniz# Olur mu biz
xlq yapal]m# Allah wstwmwzdq diil mi#
Babu koyard] unu. Sora, tutup ipindqn, bakard], nekadar kalkt] tokmak.
Sora, eti=mqrseydi, taa koyard].
– Gani, ya bak, yavrum, uz mu geldi tokmak.
– Ne bu u=aa yoruldêrs]n, Sofi babo, bqn bakamayacam m], ne# –
sinirlenirdi Arika.
– Bakacan, bakacan, ama sqn kendinq uysun bakêrs]n. ~ocucaan sa
gxzw keskin. O dooru bakar hem bu i= ona merakl]. Te ne zamandan beeri
arkam]zda gezer, bekleer gxrswn, nicq unu `ekecez.
Bu arada Gani dqrdi:
– Male, taman, dwz geldi.
– Neredq taman bq, me`ikli# – kay]l olmazd] Arika. – Gxrmeersin mi,
tokmak a=aa bakêr# Olmasana sqn da xlq, malin gibi dremci... Sofi babu,
koy, koy taa bir au` un, koy, korkma...
– Na, na taa bir au` da kurtulay]m sendqn. Bak sqn belay]... Hem ona
xdwn` ver, iilik yap, hem da ard]ndan laf i=it. Ne xlq sqn beni dremci yapt]n,
mari#
– Te =indi taman! Gani `ocuum, bak, u=aam, sqn kendin da. Okan]n
tokmaa uzucuk durêr...
Arika hi` i=itmezdqn gelirdi babunun wfkeli laflar]na, doldurup
gwvecinq unu, gidqrdi ka`arak mamaligas]n] yapmaa. Sofi babu, taa pek
k]z]p, ard]ndan hep sxlenqrdi:
– Al]p taman, iisik getirer. Helq bak sqn komu=uluu! Gani da bana
benzqrmi=. Benzesin zer. Bqn diilim mi onun malisi# Vallaa bu kal]n suratl]-
• 209 •
 lar bolay Allahtan bulsunnar. }nsan]n mwnwz – bi=eyq benzemqz,
`ii hamurunu da al]rlar teknesindqn... urdum-duymaz, haylaz
~ingenq wzlwlqr... kurnaz – a`]kgxz
Sofi babu bo=una k]zmazd]. Arika, saan – bwwk `anak; leen
bir xdwncw taa getirmedqqn, ba=ka xdwn` kasnak – teneki `anak
almaa gelirdi: bir filcan oloy, biraz faswlq, me`ikli – uslu durmayan
iki y]m]rta, yar]m ekmek hem `ok taa
ba=ka i=lqr.
Arika gittiynqn, Gani bakard], nereyi koydular okay]. Malisinin gxzwnw
uurlay]p, girirdi ambara, orada `uvaldan booday] koyup okaya, `ekqrdi
bir oka, sora – iki... Bakard] tokmak uzucuk mu durêr. Mamusu, gxrwp
Ganinin bu i=inii, `ok k]zard]:
– Aman, genq daatm]= o `uvaldan booday]. Git, be Gani, da aulda biraz
top oyna. Ne yapay]m seninnqn, ayol# Sade zarardan zarara gezersin!

• Okuyun annatmay].
• S]ralay]n swretleri. Kimi hepsindqn `ok beendiniz# Ne`in#
• Ne`in Nikolay Baboglu annatman]n ad]n] “Oka” koymu=#

Konstantin Vasilioglu

Gxzellik
Gxzellik ya=êêr erdq,
Hepsiciin evlerindq,
Ya=êêr dar dereciktq,
B]y]kl] bxceciktq.
Gxzellik ya=êêr k]rda,
Al sabaa dannar]nda,
Kaarlan xrtwlw yolda,
Almal] ba=`alarda.

Gxzellik ya=êêr gxldq, Gxzellik ya=êêr erdq,

Herbir u=ak wzwndq, Cannar] y]s]darak,
+en ana gwlw=wndq, Bizim sert wrekleri
Gen`lerin xpw=wndq. Yava=-yava= y]m]=adarak.

Gxzellik ya=êêr erdq: Gxzellik ya=êêr bizdq,

Wreklqr dolu sevda. Bak]n, ka`mas]n evdqn.
Dostluk a`êr kqr `i`ek, O bizi kurtaracek,
Arada hi` yok kavga. Hem da Adam yapacek.
• 210 •
• Okuyun =iiri demekli.
• Ne`in avtor bu =iirin ad]n] “Gxzellik” koymu=#
• Siz dq mi sayêrs]n]z, ki “...gxzellik bizi kurtaracek, hem da Adam
yapacek”# A`]klay]n fikirinizi.
• Sizincesinq neyq gxzellik var nicq demqq#
• Nicq annêêrs]n]z bwwkleri, a`an onnar deerlqr: “Gxzql gxtwr kendini”,
“Gxzql kullan kendini”. A`]klay]n.

Petri Çebotar

Ooluma

Ko olsun evin Eer gxrqrsqn kin,

Herkerq a`]k. Kabaats]z azar. –
Yolcuya sevin, Bil bakmaa `irkin
Kar=] ona `]k. Hem urmaa =amar.

Ad]n] koru, Gwlmq, dqqrsq “vay”

Dostuna yaman. Yan]nda kimsey,
Diilseydin dooru Ak]ll]y] say,
Bil olmaa pi=man. Karda=]n] sev.

Olma pek hamel, Adarsalar bal,

Kendindqn da ver. Aaz]n] baala,
Hepsini aalem Konu=ta sqn `al,
Uzaktan gxrer. Xlwdq aala.

Ol terzi, bilgi`, – Zorlar] unut,

Korkma salt i=tqn. ~]kacek eni.
+arap azc]k i`. Akl]nda sqn tut
Sarfo= olma sqn. Dedelerini.

Ya=amak k]sa Herbir daavada

Hem da sade bir. Pay tut yava=a.
Baari bir k]za Bakmayrak saada,
Sqn k]smet getir. Tq bxlq ya=a.

• 211 •
 • Demekli hem duygulu okuyun bu =iiri.
• Annad]n, nicq gxrer avtor oolunun ya=amas]n].
• Siz dq kay]ls]n]z m] avtorun bak]=]nnan#
• Sayêrs]n]z m] kendinizi namuzlu# A`]klay]n.
• Neylqn ba=kalanêr namuzlu adam ba=kalar]ndan#

Konstantin Vasilioglu

Namuzluk

Ya sxlqyin, siz yoktur mu ya=aman]zda yapt]]n]z bir zarar yada

kxtw i=, bir prostluk yada yalanc]l]k da saklad]n]z yapt]]n]z]# Makar ki
kimseycik bilmeer sizin kxtw yapt]]n]z], ama siz kendinizq er bulamêêrs]-
n]z, kaybedersiniz raatl]k, sizq bir fas]l geler. Siz tutunêrs]n]z kiyattan –
okumak gitmeer; gidersiniz oynamaa – oynanmêêr.
Deerlqr, ani adam] namuz zeetlqrmi=, vermqzmi= raatl]k.
Wz, r]z, esap – bu bir en =a=]lacak duygular]n biri. O, nicq bir =afkl],
a`]k ate=, ang]s] =afk eder dwz, a`an sizin hem ba=kas]n]n wrqq raat hem
yok bwwk dalgalanmak. Olmal] vard]r i=ittiiniz, nicq kimqr kerq deerlqr:
“Tq pak, namuzlu adam”. Bxlq insannar – hepsindqn ii bu dwnnedq.
Onnar diil sade kendileri dooruluu sevsin, dooru yaps]n, ama ba=kas]n]
da brakmêêrlar fenal]k, prostluk, hay]rs]zl]k yaps]n.
Namuzluu var nicq terbietmqq kendindq. Hem bu i=i lqqz]m yapmaa
=indidqn, taa =kolada wwrenqrkqn.
Siz, olmal], bilersiniz, ani kimi u=aklarlan diil dostla=maa, ama
oynamaa da can]n `ekmeer: xlq namuzsuz onnar kendilerini gxtwrerlqr.
Saklamba` oynayarkan – onnar a`]p gxzlerini sakl]dan bakêrlar, =a=ki
oynayarkan – aldadêrlar, esaps]zl]k yapêrlar, laf vererlqr yada emin ederlqr,
da sora laflar]n] tutmêêrlar. Yap]p bir yann]=l]k, onnar pi=man olmêêrlar,
kafaya, wrqq almêêrlar, ama kimqr kerq kqr wwnerlqr dq: “Ya bak]n, nicq
bqn onu aldatt]m!”
Onnar hi` annamêêrlar =indi, nicq zor olacek ya=amaa. Wzswzleri, esap-
s]zlar], kimseycik sevmeer, onnardan kimseycik azetmeer.
Ama ne lqqz]m namuzluk# Ne o “namuzluk”# Ne`in deerlqr: o gxzql
`]kt] bu olu=tan, pak wzlqn, kaybetmeyip kendi wzwnw#
Ang]s]n]n var esab], wzw, r]z] – o k]ymetli adam, onu hepsicii ha-
t]rlêêr. Namuzluk – bu o, ang]s] i`in hat]rlêêrlar adam]. Bo=una insannar
• 212 •
korumêêrlar kendi namuzluunu, bakêrlar, ki lekelqmemqq, kirlet-
memqq bir al`ak yapt]klan. Bxlq insannara var neyq kendilerini hat]r-
lamaa.
Namuzluk var nicq olsun diil sade bir ki=idq, ama bwtwn kolektivdq
dq. Vard]r i=ittiiniz, olmal], nicq deerlqr: “brigadan]n wzw”, “klas]n wzw”,
“=kolan]n wzw”. Nicq adam bir prost, kxtw yapt]]nnan kolektivdq, lekq
yay]lêr bwtwn kolektivin (klas]n, =kolan]n) wstwnq. Nicq dq bir ki=inin
ii yapt]] verer kuvet hem hodulluk, nam hat]rl]k bwtwn kolektivq. Nicq
Yuriy Gagarinin aylesi, =kolas], devleti var nicq gogorlans]n, hodullan-
s]n, ani onnar]n oolu, onnar]n kafadar] yada dostu, onnar]n =kolac]s] onnar]n
vatanda=] ilkin kosmosa `]kt].
~al]=]n yapmamaa al`akl]k, koruyun kendi wzwnwzw kw`wktqn taa,
zerq sora olacek ge`. Koruyun klas]n, =kolan]n, kwwywn nam]n], nicq
kendinin.

• Kimq namuzlu deerlqr#

• Nicq kendini namuzlu terbietmqq# Annad]n avtorun s]rac]klar]n] akl]n]-
za getirerqk.

Evgeniy Permäk

Para kesesi*

Giderlqr sokak`a ikisi: Kosti Kati kakusunnan. Onnar]n xnwndq gider

bir babucuk sepet elindq. Babunun sa`lar] biyaz. Topal.
Gitti bxlq babu, gitti da kaybetti para kesesini.
Kosti ilkin gxrdw bunu. }ildi, ald] para kesesini, da sora ka`arak eti=ti
babuyu geeridqn.
– Babu, Canabiniz, kesenizi kaybettiniz. Tq o.
Babu ald] kendi kesesini da soktu onu cebinq.
– Brq! Kafa heptqn daalm]=. Hepsini kaybederim...
Dedi xlq babu da gitti ileri dooru, ama Kosti, dxndwynqn kakusuna,
aala=t] babudan!
– Bu insan hi` iiliktqn annamêêr! Ald] kesesini, soktu onu cebinq da
baari =wkwr edqydi.
Ozaman Kostinin kakusu durgundu, dwrwk bakt] karda=`]]na da sordu:
• 213 •
 – Annatsana, ne i= i`in o sana lqqz]m =wkwr etsin# Onu=tan, ani sqn
namuzluysun deyni mi# Namuzlu olmaa – bu senin borcun, ama diil hat]r
yapmak. Var m] nicq bu i= i`in istemqq =wkwrlwk#..
Kosti birdqn-birq annamad], ne i= i`in ona sxledi kakusu. Ama sora,
a`an annad], bwtwn ya=amas]na akl]s]nda tuttu bu olu=u o para kesesinnqn.

• Bir kerq Kostiylqn sokakta ne olmu=#

• Kosti ne yapm]= o para kesesinnqn#
• Ne`in aala=m]= Kosti kakusuna#
• Kakusunun cuvab]n] okuyun taa bir kerq. Siz o cuvaplan kay]ls]n]z m]#

Konstantin Vasilioglu

Gogu=un duuma gwnw

Gogu= dxrdwncw klasa gezqrdi. Onun duuma gwnw o y]l]n taman cumaa
ertesinq razgeldiydi. Gogu= =kolaya geldiydi, `antadan kaarq, bir torba
elindq, ang]s]n] o koyuverdiydi bankan]n alt]na. Ama gxzleri ne`insq =]-
lard]. Belliydi, ani onda bwwk sevinmelik, ama kimseycik bilmqzdi nedqn.
A`an art]k urok `eketmesindq hepsicii klasa topland]yd]lar, Gogu= `]kar]
verdi bankan]n alt]ndan o torbay] da daatt] hepsinq birqr gxzql, pembq
yanakl] alma. U=aklar fevral]n ortas]nda o vak]tlar, kablettiynqn butak]m
baa=]=lar], Gogu=tan da wsten sevindilqr hem =ennendilqr. Gogu= Domnika
Petrovnaya da verdi bir gxzql alma. Bu vak]t taman `an urduydu da
wwrediciyka uroon `eketmesindq kendi hem y=aklar]n ad]ndan kutlad]
Gogu=u hem onun hat]r]na `al]nd] bir twrkw. Gogu= ans]zl]ktan k]zard]
yd] hem sade s]r]dard]. U=aklar, pek =en `ald]ktan sora, oturdular erlerinq,
ama `ok vak]t taa uslanamazd]lar, hep bakard]lar Gogu=un taraf]na, pek
ii dw=wnerqk onun i`in.
Uroklardan sora evq dxnwncq, masa art]k haz]rm]=. Mamusu yapm]=t]
u=aklara deyni swtlqs, haz]rlam]=t] gevrek, pi=irmi=ti f]r]nda twrlw turtalar
hem kovriklqr. Meyva kurusundan haz]rlam]=t] da koymu=tu masan]n
ortas]na bir bwwk `xlmek ho=af. ~xlmqqn yan]nda, nicq bir gxzql kartinada,
durard]lar sakl] sepettq almalar, ang]lar] kqr suland]rard]lar adam]n aaz]-
n]. Xlq gxzqldilqr o almalar hem taazqydilqr, sans]n onnar] =indi aa`tan
koparm]=t]lar!
• 214 •
 Gogu=un bakas] bu vak]t kapunun xnwndq bir kafes yaparm]=, ama
Gogu= pek al]p-satmam]=, kimq lqqz]m o. Vasi dqdusu durarm]= bakas]nnan
lafa, beklqrmi= oolu bitirisin i=ini da onun ard]na, toplay]p swpwrgeylqn
yongalar], tertipleyecek kapunun xnwnw.
U=aklar ba=lad]yd]lar toplanmaa. Herkezi, verip baa=]=`]]n], `ekinqrdi
bir tarafa da seslqrdilqr patefonun plastinkalar]n], ama masaya, hepsi
topla=may]nca, oturmazd]lar. Hepsicii art]k topland]yd]lar, sade yoktu
`i`usunun u=aklar]. Gogu=un mamusu art]k teklif ettiydi hepsi otursunnar,
a`an kapuda peydaland]yd]lar Todi, Gafi hem Simucuk. Todi elindq tutard]
papurdan xrwlw bir sepet. Sepet ne`insq xrtwlwydw bezlqn. W`w dq birdqn
kutlad]lar Gogu=u. Sxledilqr dualar]n], nicq onnar] evdq wwretmi=tilqr,
adet`q burdular kulaklar]n] da ondan sora Todi uzatt] Gogu=a sepedi,
deyip: “Bu sana bizdqn”. Butak]m bwwk hem aar baa=]= Gogu= taa yoktur
kablettii. Kqr korkard] a`maa bezi. Akl]nca say]klard], ne var nicq olsun
sepedin i`indq. Ama, a`t]ynan sepedin xrtwswnw, o gxrdw orada iki gxzql,
bwwk hem biyaz er tav=am]. Boynular]nda onnar]n baal]yd] banta, nicq
kedilerq baalêêrlar. Birisinin boynusunda k]rm]z] sirittqn bantayd], xbwrwn
boynusunda da – maavi =irittqn. Bu gxsterer, ani k]rm]z] bantal] olan – di=i,
maaviylqn da – erkek. Bir `ift ana` tav=am! Gogu= dw=wndq dq gxrmediydi
butak]m baa=]=!
Sevinmeliktqn Gogu= ne kald]yd] sepedi elindqn ka`]rs]n. }ki tarafa
ka`]nard] sepet elindq, yukar] atlayard], kendisinq er bulamazd], bilmqzdi,
nereyi onnar] koymaa... Bitki-bitkiyq masan]n wstwndq pa`a `inisinin
wstwnq koydu, ama mamusu, gxrdwynqn bu i=i, may-may yakas]ndan
tutunmad]yd], sofran]n gxzelliini bozêr deyni. Kalan u=aklar da =a=-be=
olduydular.
Taman bu vak]t kapu a`]ld] da i`eri girdi Gogu=un bakas], ang]s]n]n
kalpaanda durard] bir yonga, nicq kitka. O taman bitirmi=ti kafesi da
getirmi= onu i`eri. Bir da i=idiler Gogu=un sesi:
– A-h-a-a! Tq kimq deyni sqn bu kafesi haz]rlayard]n# Hem bana
sxlqmedin, =iret`ik!
Bakas] a`t] eni kafesin kapucuunu da salverdi bantal] tav=amnar] onun
i`inq. Mamusu nqqndansa bu vak]t getirdi bir `ukundur, iki par`aya yar]
edili, da verdi onnar] tav=amnara. Tav=amnar, bezbelli, `oktan imediydilqr,
zerq, sans]n beklqrmi=lqr bu mezeyi. Birdqn s]r]tt]lar b]`ak gibi di=lerini da
ba=lad]lar, k]t]rdad]p, kemirmqq herkez kendi pay]n]. Tav=amnar, kemirip-
kemirip, kald]rard]lar kafalar]n] da =en gxzlerinnqn bakard]lar u=aklara.
• 215 •
 O biyaz =ubac]klar]nnan, o bantalar]nnan tav=amnar xlq gxzqldilqr, ani
u=aklar `ok vak]t onnara may]l olduydular. Onnara bakarkan, zordu
annamaa: kimindi bwwn yortusu – tav=amnar]n m] osa Gogu=un mu.
Tav=amnar] gxrdwktqn sora, u=aklar] zordu sofraya oturtmaa. Hepsicii
bak]p, may]l olard]lar tav=amnara, onnar]n fas]l patlak dudaklar]na, zerq
u=aklar]n taa `oyu seftq tav=am butak]m yak]ndan gxrqrdilqr. Kwwlerdq o
vak]tlar pek siirek bulunard] bu mallar. Bxlq gxzql tavsamc]klar] herkezi
istqqrdi edinsin.
Gogu=un duuma gwnw ge`tiydi pek =en hem gxzql. Bitkidq u=aklar
doyurard]lar tav=amnar] neylqn olursa: gevreklqn, ekmeklqn... Ama pek
=a=a kald]yd]lar, a`an Todi bitkidq `]kard]yd] cebindqn iki morkva da
verdiydi tav=amnara. }kisi da pek =wkwrdwlqr hem sevindiydilqr bu imeeyq.
Morkva onnara deyni – nicq u=aklara deyni alvi\a yada bir portokal.
Av=am olduynan, u=aklar daal]=t]lar evlerinq. Pek kanaatt] u=aklar bu
yortuya. ~ok vak]t taa onnar annadard]lar biri-birinq, nicq Gogu= obaltm]=
gxzlerini, a`an sepedin i`indq tav=amnar] gxrmw=tw. Ondan sora u=aklar s]
k`ana dola=ard]lar Gogu=un tav=amnar]n]. Herkerq bi=ey-bi=ey getirqrdilqr
onnara: ya bir salk]m dalcaaz], ang]s]n]n yapraklar]n] pek severlqr, ya bir
au``uk tenq, ya bir par`ac]k ekmek... Kuvet`iklerinq gxrq yard]m edqrdilqr
Gogu=a bwwtmqq onnar], unutlanarak, ani nezaman sa Gogu= onnara da
baa=layacek birqr `ift tav=amc]k.
A`an ana`ka ba=lad]yd] kal]nnamaa, hepsiciinq belliydi, ani enceklemqq
deyni bu kafes yak]=maz. Ozaman Gogu=un dqdusu bakas]nnan kazd]yd]
lar ambar]n boyunda yar]m metra derin bir endek. O endqqn bir yan]na
hem ba=lar]na i=lediydilqr duvarc]k, xlq bir yar]m metra wwseklii. Wstwnw
xrttwydwlqr be= s]ra keremetlqn, koyduydular erinq pen`eresini hem
kapucuunu da, ambar]n ba=]nda ekli, tav=amnar]n `almarc]] haz]rd].
}`ini tertiplediktqn sora tav=amnar] salverdilqr oray] Biraz vak]t onnar
pek =en iki tarafa ka`]nd]lar: belliydi, ani inanamêêrlar, ki bukadar er,
bxlq bolluk onnara deyni yap]ls]n. Ama sora annad]lar, ani bu asl] i= da
var nicq `eketmqq, haz]rlamaa yuva.
Tav=amnar taa o gwnw ba=lad]yd]lar endqqn dibindq ambar]n alt]na
dooru kazmaa deliklerini. Kazard]lar xnkw bacaklar]nnan, ama topraa f]-
rladard]lar geerideki bacaklar]nnan. Hem xlq uzaa f]rladard]lar, ani vard]
nicq dw=wnmqq, sans]n deliin i`indqn bu topraa bir kimsey kwreklqn s]b]-
dêr. Kazard]lar ikisi da, biri-birini dii=tirerqk, ama taa `ok i=lqrdi delik

• 216 •
i`indq erkek olan. Av=amadan kazd]lar, nekadar kazd]lar, da bir da sus
oldu, ikisi da sakland]lar deliin i`inq. Ama saman, partal yada ba=ka bi=ey
deliklerinq ta=]mad]yd]lar.
Onnar usland]ktan sora, dqdu kwreklqn paklad]yd] o `almarc]]n alt]n].
Ondan sora sau=tu oradan, brakt] tav=amnar] raata.
Sabaalen, a`an dqduylan Gogu= gittiydilqr dola=maa tav=amnar] onna-
r]n eni evlerindq, doyurmaa onnar], gxrdwydwlqr o `almarc]]n i`indq en
aazdan bir taliga toprak, ang]s]n] uratm]=t]lar tav=amnar deliklerindqn.
– Bezbelli, bwtwn gecq i=ledilqr, – dedi dqdu unukas]na.
Kwreklqn topraa d]=anna att]ktan sora, dqdu ald]yd] esaba, ani samannar
hem partallar yok, olmal], tavsamnar onnar] deliklerinq ta=]d]lar.
Bir-iki gwndqn sora dqduylan Gogu= denedilqr, ani ana`kan]n =kembesi
heptqn `]plak hem kaps]m]= da sans]n. ~]kt]k`a deliktqn, ikisi da t]kay]
verqrdilqr onun aaz]n] topraklan, nicq kapuyu kapêêrs]n.
Vasi dqdu bilqrdi, ani tav=amnar pek severlqr k]rnakl]], temizlii da buna
wwredqrdi Gogu=u da, ang]s] may hergwn tertiplqrdi onnar]n erlerini, y]-
kard] onnar]n `anac]klar]n], dxkqrdi onnara taazq sucaaz.
~ok kerq, a`an Gogu= gxrmqzdi ana`kay] d]=anda, sorard] dqdusuna,
ne`in o xlq dayma girer da `ok vak]t durêr deliin i`indq. Dqdu herkerq
dayan]kl] annadard] unukas]na, ani ana`ka girer deliin i`inq doyurmaa
kendi tav=amc]klar]n]-u=ac]klar]n], emz]rmqq onnar].
– Ee, nekadar vak]t onnar] emzirecek ya# – sorard] Gogu=.
– Bir aya kadar, a`an onnar ba=layaceklar kendileri gezmqq, gxrmqq
hem di=`eezleri bwwywp, kemirmqq.
Ana`ka ba kaybelqrdi delik i`indq, ba peydalanard]. Butak]m ge`tiydi
art]k bir aya yak]n. Gogu= hep soru=turard], ka` tav=amc]k deliktqn `]-
kacek, ama bu soru=a dqdu bilmqzdi cuvap. Sade tekrarlayard]:
– Dayan, u=aam, ge`ecek taa birka` gwn dq gxrecez, ka` tav=amc]k
`]kacek deliktqn. Var nicq be=-alt] da olsun, var nicq on-oniki da olsun.
Bir sabaa, a`an =kolaya gitmqq deyni haz]rlam]=t] kiyatlar]n], nicq
da hergwn, Gogu= gider dola=maa, taazq sucaaz hem imqq vermqq
tav=amnara. Bir da baksa – on taanq kw`wcwk tav=amc]k! Kqr birka` kerq,
dxnwp-dxnwp, saym]= – on kw`wcwk biyaz tav=amc]k! Gogu=un gxlgesini
gxrdwynqn, ana`ka birdqn urêr geerideki bacaklar]n] – tav=amnar]n aras]-
nda bu bir ku=kuluk n]=an] – da tav=amc]klar, ang]lar] gxzql kemirqrmi=lqr
e=il salk]m yaprac]klar]n], birdqn nicq komandaylan, kald]rm]=lar biyaz,

• 217 •
 boz, alaca kulac]klar]n] da kalkm]=lar `xngq, hi` k]p]rdamazm]=lar
erlerindqn, beklqrmi=lqr analar] ileri dooru ne komanda verecek. Sade,
a`an ana`ka gxrmw= hem tan]m]= Gogu=u, uslanm]= da tav=amc]klar da
ozaman `xkmw=lqr a=aa hem ileri dooru ba=lam]=lar imqq o tatl] salk]m
yaprac]klar]n].
O gwnw Gogu= kqr =kolaya da ge` kam]=. Evdekilerinq gxsterincq,
tav=amc]klar] taa birka` kerq say]nca – ilk uroon art]k yar]s] ge`mi=ti.
O gwndqn beeri diil sade komu=ular]n u=aklar], ama bwwklqr da
girqrdilqr aula tav=amc]klar] siiretmqq. Hepsi pek beenqrdilqr tav=amc]k-
lar] da kqr s]raya konard]lar tav=amc]k edinmqq deyni. Ama Gogu= hi`
i=itmqq da istemqzdi. O kay]ld] vermqq, ama a`an `ok olaceklar. Ozaman
Gogu= ta baa=layacek, nicq da ona kendisinq baa=lad]lar, can] ac]ma-
yacek.
U=aklar, gxrdwynqn bu gxzql tav=amc]klar], sade i`inq soluklar]n]
`ekqrdilqr, ama inanard]lar, ani gelecek gwn da onnarda da olacek tav=am.
Vak]t su gibi ge`er. }ki-w` y]ldan sora evdekilar tav=amnar]n hi` say]lar]-
n] bilmqzdilqr. Bwwn wzseydi – sabaa vard] nicq `]ks]n deliklerdqn iki-w`
anac]n yavrular] da birdqn zeedelensinnqr irmi-otuz par`aya. O ambar
alt]na dooru herbir anac]n kendi delii vard]. Dolduydu tav=amnan hem
yavrucuklan ambar]n da i`i, dam]n da... Bu tav=am swrwswnw doyurmaa
deyni gidqrdi kartofi kap`]klar] da, laana k]y]nt]lar] da, ekmek kabucaklar]
da, salk]m dallar] da, ba=ka e=illik taraf] da.
U=aklar art]k koca `ocuklar olduydular, ama haymana sokaklarda
gezmqzdilqr. Kendiba=]na diil sade hayvannar], ku=lar], ama birqr swrw
da tav=am bakard]lar. Sora onnar] satard]lar. Kazand]] paraylan evdekilqr
alard]lar onnara rubac]k, eni ayak kab] hem ba=ka lqqz]mn] i=lqr.
Dqdu Vasi kwwywndq say]lard] nicq tav=am zanaat`]s], herbir dan]=ma-
n]n soru=lar]na hertaraf`a dolu cuvap verqrdi. Dqdu birkerq bilq zaametini
saymazd], gidip bakard], kim neredq hem nesoy tutêr tava=amnar] da erindq
bir lqqz]mn] fikir verqrdi.
Kwwdq vard] sade edi klasadan. Edinci klas] bitirdiynqn, Gogu=
`i`usunun oolunnan laflanm]=lar bitki lineykada baa=lamaa =kolan]n diri
kx=esinq birqr `ift tav=am. Nicq esaplam]=lar – xlq da yapm]=lar.
Bwtwn =kola, hepsicii donakl], k]rnak giimni durêrlar dizili =kolan]n
xnwndq. Uroklar art]k kald]lar geeridq... }=idildi =kolan]n bitki `an]... Bitki
kutlamaklar... Bitki nasaatlar... Bitki dualar...

• 218 •
 Bir soluk gibi, bir k]p], ge`ti Gogu=a, Todiyq hem onnar]n kafadarlar]-
na-godoklar]na edi, dolu u=akl]kan hem i=lqn, sevinmeliklqn hem aa`l]k-
lan. Kimsey taa bilmeer, kimdqn ne olacek, nesoy ya=amas] kurulacek,
nelqr onu ilerdq bekleer... Ediklas] bitirdiynqn, yoktu nicq demqq, ani
ayd]n yola `]kt]m. Taa doorudan sxlediynqn – o alaca karann]kt] taa,
a`an slêêr secilmqq sade konturlar, a`]k belli taa diil. ~ok du=wnmeklqr
vard] u=aklar]n da kafalar]nda o lineykada, wwredicilerin da, ama taa `ok
analar]n-bobalar]n.
A`an direktordan sora ba=kalar] da sxz tuttular, s]ra geldi u=aklardan
da birisi `]k]p, sxlesin birka` laf hem kw`wkler braks]n kendi s]ralar]n],
kendi adetlerini.
~]kt]lar hepsiciin xnwnq Gogu= hem Todi birqr sepetlqn. Ama kimseycik
bilmqqzdi, ne o sepetlerdq var da `ekettiydilqr gwlmqq. Koydular `ocuklar
sepetleri erq, a`t]lar xrtwlerini da, kald]r]p kulaklar]ndan, baa=lad]
lar direktora iki `ift bantal] tav=am. Hepsicii =a=-be= olduydular, pek
beendiydilqr u=aklar]n baa=lar]n] da `ok vak]t =amarlar]n] dwwdwy-
dwlqr.

• Gogu= ka`]nc] klasta wwrenqrmi=#

• Nelqr baa=lam]=lar Gogu= onun duum gwnwndq#
• Nicq o tav=amc]klar] bakarm]=#
• +kolay] ba=ard]ynan ne Gogu= diri ko=esinq getirmi=#
• Annad]n Gogu= i`in. Beendiniz mi onu# Ne`in#

Sän bunu bilersin! Sän bunu becerersin!

Soruşlar hem sınışlar

1. Tanıyın verilän sıracıkların avtorunu hem söläyin yaratmanın

adını.
Adını koru,
Dostuna yaman.
Diilseydin dooru –
Bil olmaa pişman.
2. Taa bir kerä aklınıza getirin ne o “namuzluk”# Avtorun sözlerini
aklınıza getireräk, açıklayın bu lafın maanasını.
• 219 •
 3. “Para kesesi” yaratmasının avtoru kimdir#
a) Aleksabdr Yularcı;
b) Konstantin Vasilioglu;
c) Petri Çebotar;
d) Evgeniy Permäk.
4. Konstantin Vasilioglunun yaratması “Gözellik” – o:
a) masal;
b) fabula;
c) şiir;
d) annatma.
5. Keşkeş Moninin aylesinin kişilerini sıralayın, onnarın adlarını
aklınıza getirin. E, Ganinin aylesinin kişileri kimdir#
6. “Herkerä dünnedä yap hatır,
İiliklän kara fenalıı bastır!” Angı yaratmadan bu sıracıklar#
“Oolum”;
“Namuzluk”;
“Lüzgär, kaar hem gün”;
“Goguşun duuma günü”.
7. Konstantin Vasilioglu-
nun annatmasında “Goguşun
duuma günü” laf gider:
a) kuzucuklar için;
b) olacıklar için;
c) paliciklär için;
d) tavşamcıklar için.
8. Kendi duum günü-
nüz için evdä birär kısarak
yaratma kurun. Mutlak te
bu lafları kullanın: “gözäl,
musaafir, şen, baaşış, sofra,
tatlılık”.

• 220 •
 Literatura adamın
yaşamasında

Ivan Nikitin

Yıldızlar artık süünärdi*

Y]ld]zlar art]k swwnqrdi. Ku=ku saz uyuklêêr,

Bulutlar yang]nda. Hava sak – hi` can-cun.
Biyaz buu `ay]rda Salt pateka `iili
Yay]lard]. gxrwnqrdi.

O ayna sularda Gwmeyq salt ili= –

gwmenin sa`]nda wzwnq ans]zdan
Dannardan al =afklar Dallardan gwmw=lw
dxkwlqrdi. `ii serpqrdi.
• Demekli okuyun =iiri.
• Gwnwn ang] vak]d] i`in avtor yazêr#
• Nicq annêêrs]n]z avtorun laflar]n]: “Dallardan gwmw=lw `ii serpqrdi”#
• Bu =iir i`in kendi duygular]n]z] a`]klay]n.

George Blănaru

Sxlq, daay]m*...
– Ne yapêrs]n sqn, daay]m# – Ee kimq benzeersin sqn#
– Sallanêr]m gwnwnq. – Bir gxzql e=il evq.

* – Yaratmalar, ang]lar]n]n ba=l]klar]nda durêr bir y]ld]z`]k (*), `evirdi gagauz`aya

Konstantin Vasilioglu.

• 221 •
 – Ne`in sqn e=ilsin, daa# – Nekadar yaprak hem baa.
– Sevinsin u=ac]klar. – Nezaman `ald]n, daay]m#
– ~ok mu ku= bilersin, daa# – Nicq bwwdw dallar]m.
• Demekli okuyun =iiri.
• Neylqn uydurêr, yara=t]rêr avtor daay]#
• Okuyun =iiri rollara gxrq.
• Yap]n daa i`in birqr resim evdq.

Konstantin Vasilioglu

Oglan

–1–
Gogu= ge` kalmam]= =kolaya, ama girmi= klasa kqr `annan bilq.
Hepsi art]k erlerindq oturarm]=lar. Taa eti=tirqmemi= o erinq oturmaa, nicq
wwrediciyka klasa girmi=. Gogu= taman neetlenqrmi= kafadar]na, Alaza
Petiyq, annatmaa dw=wnw, a`an Domnika Petrovna `]karêr onu taftaya.
Pek istqrmi= annatmaa taa tez`q, hi` akl]s]ndan `]kmazm]=, gxzwnwn xn-
wndq durarm]= o gecedeki dw=wndqn Karaca, ang]s]nnan o, u`up, `]km]=
gxkwn wzwnq. Diil sade, kalk]p yukar], gxrswn y]ld]zlar], ama kqr birka`
en gxzellerindqn kopar]p, `i`ek gibi, kalpaana da takm]=. Pek istqrmi=...,
ama wwrediciyka tutmu= onu klas]n xnwndq taa urok bitincq.
Klastan u=aklar denemi=lqr, ani Gogu=, cuvap edqrkqn, `ok yann]=l]k
ka`]rm]= hem diil, ani bilmesin deyni, ama ... Kimqr moment, Domnika
Petrovna sorduynan bi=ey, Gogu= dapturu gelqrmi=, belli, ani akl]s] ba=ka
erdq gezqrmi=. Uroktan `]kt]ynan, kafadarlar] sormu=lar ona:
– Ne oldu seninnqn, Gogu=# Ne`in urokta sqn hi` bi=ey i=itmqzdin
hem kimseyi gxrmqzdin#
– Dw=wm akl]mdan hi` `]kmazd].
– Nesoy dw=, ba Gogu=#
– Pek gxzql bir dw=. Nicq masal!
Gogu=, dw=wnwp biraz]c]k, `ekeder annatmaa. U=aklar sesleyqrmi=lqr
aazlar] a`]k. Taman eti=mi=ti o erq, nicq aa`lar]n aras]nda gxrmw=. Alt]n
buynuzlu Karacay], nicq aral]k biter, da Domnika Petrovna `ekeder
ikinci uroo. Ama gxrer wwrediciyka, ani onu pek seslqmeerlqr. Taa `oyu
• 222 •
bakarm]=lar diil taftaya, ama Gogu=a dooru. Belliymi=, ani bekleerlqr, ne-
zaman urok bitecek. Nas]-nicq urok biter da u=aklar genq sarêrlar Gogu=u.
Taa h]zl]ca isteerlqr i=itsinnqr, masal gibi, Gogu=un dw=wnw. Kimisi, ang]s]
seslqmemi= ilktqn, teklif etmi= kqr enidqn `eketsin, ama Gogu= ilerlemi= o
erdqn, neredq durgunduydu. Annadêr, hi` bi=ey ka`]rmêêr. Taman eti=er,
nicq uzanm]= birka` y]ld]z koparmaa, ki kepkas]na takmaa deyni, a`an
genq `an urêr klasa.
Gwcwlq bitirmi= dw=wnw Gogu= w`wncw aral]kta. Ang]lar], ani istemi=lqr
taa bir kerq seslemqq, ge`irmi=lqr Gogu=u evq kadar da onnara yolda taa
bir kerq annatm]=.
Wwlendqn sora Gogu= doyurmu=, sulam]= tav=amnar]n]; paklam]=,
tertiplemi= erlerini; haz]rlam]= ev i=lerini da, av=am ekmeeni idiktqn
sora, yard]m edip mamusuna sofray] toplamaa hem `anaklar] y]kamaa,
maasuz yatm]= taa erkencq uyumaa sade bir umutlan, ani genq dw=wndq
bulu=acek o Alt]n buynuzlu Karacaylan.

–2–
~ok mu ge`mi= vak]t, az m], ama Gogu= dalm]= uykusuna. Da sans]n
dwndqn hi` uyanmam]=... Sepet elindq, ama bu sefer yaln]z, daa i`indq
toplêêr mantar. Mantar xlq `ok varm]=, ani yak]=arm]= onnar] kqr t]rm]klan
toplamaa! Onnar xlq bim-biyazm]=lar, ani kqr gxzlerini kama=t]rarm]=lar,
nicq biyaz kaar gwne=q kar=]! Mantarlar xlq iiriymi=lqr, xlq bwwkmw=lqr,
ani onnar]n alt]nda varm]= micq yaamurdan saklanmaa! Daalarda xlq
gxzellikmi=: twrlw gxzql `i`eciklqr, kilim gibi, dx=eli durarm]=lar, renkli
kelebeciklqr hem kuannar havada u`u=arm]=lar, ku=lar twrkwlerinnqn hem
`i`eklqr kendi kokular]nnan adam] sarfo= edqrmi=lqr, aa`lar]n dallar]nda
s]ncaplar horu oynarm]=lar, – ani mantardan mantara, mantardan mantara
da Gogu= gen` duymu=, nicq onun bir ayaa, sora xbwrw ba=lam]=lar u`maa
a=aa, batmaa batak i`inq. Ama o bilmqzmi=, ani bu batakl]ktan `ekeder
Cad]-Babunun padi=aal]]. Bir da, diil pek uzakta peydalanêr Cad]-Babu,
ang]s] pek sevinmi= `aar]lmad]k musaafirq, toparlanm]= ona dooru hem
sxlenqrmi=:
– ~oktan bqn imediydim kxprq u=ak eti. Saa ol, ani geldin da sevin-
dirdin beni ihtqrl]kta. – Kqqmil bir kurban yapar]m sendqn!
Taman Cad]–Babu ba=lam]=t] di=lerini bilemqq hem uzatm]=t] o kemikli
ellerini Gogu=un buvaz]ndan tutmaa... Gogu= istqrmi= baarmaa, `aarmaa
kimi sq yard]ma, ama sesi korkudan hi` `]kmazm]= da sade patular gibi
• 223 •
 f]s]rdarm]=. Da taman bu vak]t nqqndan sa peydalanêr, Alt]n buynyzlu
Karaca, uzadêr genq buynuzlar]n] da, var nicq demqq, Cad]–Babunun
aucundan kavrêêr, kurtarêr Gogu=u.
A`an biraz uzaklanm]=lar Cad]–Babudan, Karaca demi= Gogu=a:
– Korun Cad]–Babudan! O pek fena. ~al]= onun s]n]r]n] ayk]rlamamaa,
zerq prost bitqr i=in, vak]tlan eti=tirqmeseydim.
Gogu= genq, nicq da av=am, t]rmanm]= karacan]n s]rt]na, tutunmu=
yalab]k buynuzlar]ndan da, u`up, kalkm]=lar yukar]. Genq Karaca kalkm]=
xlq yukar], ani y]ld]zlara may–may kafas]nnan urulmazm]=, sin]rmi=, on-
nar]n alt]ndan ge`qrkqn. Oradan bakt]ynan a=aa, gxrwnqrmi= bwtwn dwnnq:
kasabalar, kwwlqr, denizlqr, wwsek bay]rlar, geni= e=il `ay]rlar...

–3–
Bir geni= e=il `ay]r]n ortas]nda onnar yukardan gxrmw=lqr bulutlaradan-
wwsek hem pek gxzql bir kwlq, ang]s]n]n tepesindq, nicq tronda oturarm]=
padi=aay]n en kw`wk k]z], Lqnka-Dwnnqq Gxzeli. Karaca bilqrmi= onu da
tan]m]= taa uzaktan. O wwsek kwlenin dolay]nda insan f]y]lda=arm]=, kar]m-
ca gibi.
Gogu= istemi= annamaa, ne orada olêr, nesoy zorluk bukadar `ok in-
san] bireri toplad] bu `ay]ra, kwlenin dolay]nna. A=aa inip, Karaca konêr
bir daal]cak i`inq. Kendisi kalêr orada, nereyi konmu=lar, ama Gogu=
gitmi= yayan insan]n aras]na, annamaa, neresi na=ey. Yakla=t]ynan oray],
o gxrer, ani taa `oyu onnar]n zengin, rubalar]ndan belliymi=, hem gen`
atl]c]lar iki tarafa yortarak ge`qrmi=lqr. Hi` sormadaan da belliymi=, ani
orada gen`lqr yar]=êr.
Padi=aa bildirmi= dolaylara, ani kim gen`lerdqn, atlay]p, eti=ecek kwlen-
in tepesindqn hem kimq Lqnka verecek kendi wzwwnw – o da padi=aay]n
gwveesi olacek hem kabledecek ondan baa=]= – yar]m padi=aal]k.
Her taraflardan, herbir padi=aal]ktan, herbir kwwdqn, kasabadan
toplanm]=t] gen`lqr denemqq k]smetlerini. Gitmi= oray] Sat]l]k-Hac]dan
gaguzlar]n da aras]ndan biricii: gxzql hem batal bir gen`ecik delikann]
`ocuk. Ad]ym]= onun Oglan. ~oktan o i=itmi=ti an]lm]= Lqnka–Dwnnq
Gxzeli i`in da, hi` onu taa gxrmedqn, pek sevmi=, kqr dw=wnq da `ok
kerq gelmi=...
Toplanm]=lar o `ay]ra taa `ok dolay padi=aalar]n oollar], zengin-
nerin, boyarlar]n `ocuklar]. Beygirleri, taylar] da onnar]n yalap–yalap
edqrmi=lqr, kant]rmalar] kemirqrmi=lqr, gxzlerindqn yal]n f]rlayarm]=,
• 224 •
yortarkan, lwzgeri ge`qrmi=lqr, yukar] ku= gibi u`arm]=lar... Ama Oglan,
nicq bulunmu= `ay]rda koyunnarlan, nicq i=itmi=, – xlq da, brak]p ortaana
swrwyw, pinmi= e=qqn semerinq da – ileri, k]smetq kar=]!
Oglan wwswzmu= da onu=tan onun haz]rlanmas] da k]sa tutmu=: kendi
kendisinq – `orbac], sormaa, dan]=maa yok kimq, ne`inki Oglan]n sense-
lesi da yokmu=. Alêr bir par`a ekmek, bir dilim piinir da yollanêr uzak
yola. ~oyu onu bu yolda eti=ip – ge`qrmi=, eti=ip – ge`qrmi=, ama o buna
hi` bakmazm]=. Gidqrmi= yortarak, nekadar e=eciin var kuvedi. Bwtwn
yol Oglan sade bir i= dw=wnqrmi= hem Allaha yalvararm]= yard]mnas]n:
ensemqq kalan gen`leri da evlenmqq Lqnkaya, sevgili Lqnkaya – Dwnnq
Gozelinq.
}lerdq vak]t taa varm]= da Oglan eti=mi= taman bu yar]=]n koyusuna,
a`an gen`lerin `oyu art]k, deneyip k]smetlerini, bulmu=lar kendi ecellerini.
+aka m] – bulutlar gibi wwsekliktqn erq dw=mqq da saa kalmaa#!
En gxzelleri, en h]zl]lar], en girginneri, en wrwkleri, en `emrekleri
kwlenin tepesinq hi` yakla=amam]=lar da baari. Da bundan sora, a`an insan
gxrmw=, ani s]raya dizilmi= bu `oban e=eklqn, – yuvarlan]pta gwlqrmi=lqr.
Ama Oglan, kalpaanda `i`ek tak]l], k]r]m]z] ku=ak belindq, sade bak]p
xnwnq, sayarm]=, taa ka` ki=i kald] hem dua edqrmi=:
– Allah]m, yard]m et! Bana diil lqqz]m padi=aal]k ne yar]m, ne da
bwtwn. Yar]m padi=aal]], ani adêêr padi=aa, bqn taa o gwnw kendi halk]ma
verecqm. – Bana sade sevgili Lqnkac]] yard]m et kazanmaa!
Geler s]ra Oglana da. Oglan kald]rêr kafas]n] yukar], taa bir kerq yapêr
duas]n] da, suvazlay]p e=qqn s]rt]n], demi=:
– }leri, dostum, k]smetq kar=]! Allaa yard]m edqr.
Bir da, nicq yavru=ka, al]p kald]rêr Oglan] e=eklqn xlq yukar], ani
sade eti=tirmi= Lqnkan]n elindqn uzad]lm]= basmay] almaa, ama wzwwnw
eti=tirqmemi=... Bu vak]t e=ek ba=lam]= a=aa dooru u`maa. Ama Oglan
pek kqqmil gxrmw=, seftq ya=amas]nda, gwne= gibi gxzql Lqnkan]n
wzwnw hem bak]=]n]. Konmu= e=ek erq saa–selqm uzac]k o kwledqn da
Oglan doorutmu= onu evq dooru, zerq adam]=t] ortaana–kafadar]na, ani
ertesi av=amadan dxnecek geeri. Oglan]n, nicq dq ba=ka gagauzlar]n, laf]
`etinmi=. Bir-kerq bilq yalan yokmu= sxledii.
Gogu=, gxrdwynqn Oglan], birdqn tan]m]=, `wnkw o i=leyqrmi= Sat]l]k-
Hac]da `oban, da onu hepsicii kwwdekilqr bilqrmi=. Gogu= hi` gxzlerini
da k]pmam]=, Oglan atlad]ynan, bisey ka`]rmas]n deyni, hepsini kendi
gxzwnnqn gxrswn. Da pek sevinmi=, a`an Oglan hepsindqn wwsek atlam]=

• 225 •
 da kwlenin may tepesinq eti=mi=. Kqr gxrmw=, nicq Lqnka Oglana biyaz
na=ey sa uzatm]=. da ondan sora Oglan kaybelmi= onun gxzwnwn xnwndqn,
hi` bilmqzmi= onun erq konduunu. Soru=turmu= ba=kalar]na da, ama
kimseycik bi=ey sxleyqmemi=.
Bundan sora Gogu= h]zl]ca gider da bunu annadêr, ne gxrdw, ne i=itti
Karacaya. Sxlemi= hem ani o `ocuk Sat]l]k-Hac] kwwywndqn. Bu laflardan
sora Karaca demi= Gogu=a:
– H]zl] pin s]rt]ma da tutun `etin!
Karaca art]k bilqrmi=, neredq aaramaa Oglan], zerq o kendisi daacaaz
i`indqn siiretmi=, nereyi gitmi= hem konmu= `ocuk, ang]s] ne kals]n,
wzww da alaceym]= Lqnkan]n parmaandan, ama biraz]c]k eti=tirmemi=. Bir
vak]ttan sora eti=mi=lqr Oglan] yolda, ang]s] Lqnkan]n baa=]=]n] baalam]=
e=qqn yular]na, nicq dwwndq beygirq baalêêrlar da alatlamayarak dxnqrmi=
geeri. Ku=aan alt]ndan `]karm]= `]rtmas]n]–kaval]n] da dolaya yay]larm]=
bir wrqqni koparan wwsuz avas]. Eti=tiynqn, Karaca yanna=m]= onun yan]-
na da insanca demi=:
– Kah]rlanma, Oglan, Lqnka–Dwnnq Gxzeli senin olacek. Ama xbwr
pazara pinecqn bana atl].
Da Oglan Karacay] okadar da gxrmw=. Sade gidecqqzaman eti=tirmi=
sxlemqq, neredq bulu=aceklar pazara.

–4–
Ertesi pazar Oglan genq piner e=eciinq, eti=er o daacaaza, neredq
anna=m]=t]lar bulu=maa Karacaylan, brak]p dostunu–e=eciini Kar] manast]-
r]nda vir dam]n i`indq, piner Karacaya atl] da bir k]p]m]n i`indq eti=er o
kwlenin yan]na, neredq art]k gen`lerin `oyu genq bulmu=tular ecellerini.
Genq Oglan Karacada atl] diziler s]raya. }nsannar, ang]lar] buradaym]=
xbwr sefer, tan]m]=lar Oglan] rubalar]ndan hem `i`ek tak]l] kalpaandan.
Karacan]n alt]n buynuzlar] yalap–yalap edqrmi=lqr. Bu sefer kimseycik
Oglandan gwlmqzmi=, ne`inki xbwr sefer insan =a=-be= olduydu, a`an bu
delikann] e=eklqn atlad]yd] taa kwlenin may tepesinq. Ama =indi insan]n
umudu sade ondayd]. S]ra gelincq Oglana denemqq k]smetini, art]k alaca-
karann]k olmu=tu.
Nicq da e=eciini, Oglan suvazlêêr Karacan]n s]rt]n] da genq deer:
– }leri, dostum, k]smetq kar=]!
Hi` h]zlanmadaan, Karaca, nicq kanatl], kalk]p, u`êr kwlenin wstwnq.
Karacan]n buynuzlar], sans]n projectorlan ayd]nnadarm]= gen`leri. Padi=aa
• 226 •
hem onun dolay]ndak]lar], siiredennqr hepsicii bakarm]=lar bu =a=]lacak
i=q. Gen`lqr taa ilk bak]=tan pek beenmi=lqr biri–birlerini da Lqnka, tan]y]p,
kimq xbwr sefer eti=tirdiydi baa=lamaa sade basmas]n], hi` dw=wnmeyip,
verer Oglana parmaandan wzwwnw da.
Oglan Karacaylan kwlenin yan]na hi` konmam]=lar da. Birdqn tutmu=lar
yollar]n] o Kar] manast]r]na dooru, neredq damda bekleyqrmi= onnar]
e=ecik. Karacan]n buynuzlar] otak]m yalab]yarm]=, ani erdqn gxrwnqrmi=,
sans]n Saman yolu kayêr gxktq bir tarafa da bitki-birkiyq dw=er erq.
Ne padi=aa, ne insan, ne da kqr Lqnka–Dwnnqq Gxzeli bilmqzmi=lqr,
kim o hem neredq kald] o delikann], ang]s]na padi=aay]n k]z] parmaandan
wzwwnw verdiydi.
Daacaaz i`indq Oglan =wkwr eder Karacaya yard]m i`in, piner e=eciinq
atl] da genq, `]kar]p kaval]n] ku=aan alt]ndan, xlq =en hem gxzql avalar
`alarm]=, ani `ay]rlar–bay]rlar oynayarm]=! Oglan genq vak]tlan eti=mi=
erinq, ama bu sefer onun wzw–gxzw gwlqrmi= k]smettqn, sevinmeliktqn.
Kafadar], Zotka Vani, tak]lm]= ona da brak]lmam]= taa Oglan annatmay]-
nca, a`]klamay]nca i=i, gxstermeyincq Lqnkan]n wzwwnw. Kafadar],
gxrdwynqn bu paal] wzww, kqr e=il olmu= k]skan`l]ktan, haseetliktqn, ama
Oglana sade demi=:
– Bu paal] baa=]=, Oglan. Sakla onu bireri taa kaybetmedqqn.
Gecq, a`an kafadar] uyumu= (ona xlq gxrwnmw=), `]km]= d]=ar] da t]r-
ladan uzac]k ta=]n alt]na wzww saklam]=. Bu vak]t Zotka Vani uyumazm]=,
ama uzaktan kollam]= onu, gxrwmw=, nereyi kafadar] saklam]= wzww. Oglan
geeri dxndwynqn, Zotka Vani genq yap]nm]=, ani uyuyêr kqr h]rlarm]= ta.
Bundan sora Oglan da derin uykuya dalm]=.
Kafadar]na sade bu da lqqz]mm]=. Bir vak]ttan sora o enikunuca kalkêr
erindqn, `]kêr d]=ar] da, bulup wzww, saklêêr ba=ka erq. Dxner geeri da
yatêêr uyumaa.
Ertesi gecq Oglan istemi=, al]p, bakmaa, may]l olmaa Lqnkan]n wzw-
wnq, ama erindq onu bulamam]=. Sanm]=, ani gecq deyni bulamêêr, ama
sora gwndwzdq onu bulamam]=. Bilqrmi=, kim bu i=i yapt], ama tutulmad]k
– say]lmêêr h]rs]z. Twrlw–twrlw ortaana sormu=, yalvarm]= `evirsin geeri,
adam]= ona twrlw i=lqr, ama xbwrw sade deyqrmi=:
– Kim neredq sqn, a`]k aazl], kaybettin, da =indi bana dikilersin.
Yok nqpmaa. Oglan kqr kararm]= kah]rdan. Su, ekmek buaz]ndan
ge`mqzmi=. Kaval] genq sade kwswlw, wwswz avalar]n] `alarm]=.

• 227 •
 Ge`tiynqn biraz vak]t, padi=aa, a`an gxrer, ani gwvqq peydalanmêêr,
yollêêr kendi adamnar]n] herbir padi=aalaa, herbir kwwyq, kasabaya, ki
bulsunnar gwveeyi. Oglan eskiycq koyunnar] gwdqrmi=. Zotka Vani da,
sans]n, ne imi=, ne da suana kokêr, usland]rarm]= onu.
– Ke=ki da, dayan]p, annatmayayd]m ortaama! Ke=ki da seslqmeyqydim
onu! – dw=wnqrmi= `ok kerq Oglan. – +indi olaceyd]m bqn Lqnkac]]n yan]
nda.
Oglan xldwrqrmi= kendisini, ama ... faydas]z.
Eti=erlqr padi=aay]n adamnar] Bucak taraflar]na da, Sat]l]k-Hac]ya,
neredq Oglan ya=êêr. Toplêêrlar gen`leri meydana, ama kimseycik Lqnkan]n
wzww i`in hi` i=itmemi= ta. Bir dq... peydalanêr Oglan]n ortaa, Zotka Vani,
wzwk elindq, ang]s]n] padi=aay]n adamnar] birdqn tan]m]=lar. Oturtmu=lar
Zotka Vaniyi faytona da, yortarak, dxnmw=lqr geeri.
Gogu=, gordwynqn bu i=i, ka`arac]k gider `ay]ra, hasta evinq dooru,
annadêr Oglana. Ama Oglan, Lqnkan]n baa=]=]n] kaybettiktqn sora, hi`
i=itmqq dq istemqzmi=, sade soluunu `ekmi=.
Bu vak]t Oglan]n kafadar] yolda yay]lm]= faytonda da dw=wnqrmi=,
nicq kullanacek o yar]m padi=aal]], nicq zenginneyecek hem nicq kolay
aldatm]= bu ahmak Oglan]. Ama Lqnka bwtwn yolda onun hi` akl]s]na da
gelmemi=.
Lqnka, taa uzaktan, gxrdwynqn padi=aay]n faytonunu, kar=] `]kêr ona,
taa tez`q gxrswn sevgilisini, ama, a`an gxrmw= “gwveeyi”, Zotka Vaniyi,
demi=:
– Wzwk benim, ama bu adam] bqn seftq gxrerim.
}lktqn padi=aa inanmam]= k]z]n]. Nas]l xlq – wzwk onun, ama `ocuk
diil o# Ama sora, dw=wnwp, demi= “gwveesina”:
– Eer sqn, u`up, atlad]ysan o kwlenin tepesinq, sqn taa bir ekzamen
kolay verqrsin.
Da bu laflardan sora padi=aa genq bildirer dolaylara:
– Kim bir gwndq, bir gecedq dolanacek dwnneyi – Lqnkay] hem yar]m
padi=aal]] ona verecqm.
Yalanc] gwvqq – kara bulut olmu=, ama yok nqpmaa. Yar]=]n `eketme-
sini cumaa ertesinq, sabaa duas]ndan sora koymu=lar da, kim enseyecek,
dxnswn geeri pazar gwnw, a`an genq insan klisedqn `]kacek sabaa duas]n-
dan sora.
Nicq bildirilmi=, gen`lqr xlq da toplanm]=lar cumaa ertesi sabaalen,
taa bir kerq denemqq k]smetlerini.
• 228 •
 –5–
}=itmi= Oglan da bu i=i, ama e=eklqn bir gwndq, bir gecedq dolanmaa
dwnneyi hi` h]zlanmam]= ta baar]. gen`lqr art]k yollanm]=t]lar erindqn,
a`an Oglan `ay]r i`indq genq brakêr swrwyw eni ortaana, Prasa Koliyq.
Karaca, ang]s] h]zl] bulmu= Oglan] `ay]rda, demi=:
– Sqn bwwk yann]=l]k yapt]n. Bu sana bir bwwk urok, ani herkerq ku=ku
olas]n hem herbirini inanmayas]n. Ama =indi pin benim s]rt]ma da s]k]ca
tutun buynuzlar]mdan.
Oglan seray]n yan]na eti=mi=ti ozaman, a`an hepsicii art]k hi` gxrwn-
mqzdilqr, sade diil `ok uzakta Zotka Vani bir yoluk, inat e=eklqn buu=ard],
ang]s] hi` istemqzdi erindqn k]p]rdamaa. Lqnka art]k umutlanmazm]=
gxrmqq sevgili Oglan], `wnkw gen`lerin aras]nda o yokmu=. Da pek se-
vinmi=, a`an gxrmw= Oglan] Karacada atl]. Oglan sade sorêr, nerelerdqn
lqqz]m ge`mqq da – birdqn gxkwn wzwnq kalkêrlar.
Gen`lqr atl] u`arm]=lar dwnnenin dolay]nda hi` cannar] ac]mazm]=lar
ne kendilerinq, ne beygirlerinq. Diil =aka ya – dwnneyi bir gwndq, bir
gecedq dolanmaa#!
Nicq sora belli olmu=, taa `oyu gen`lerin yar] yolu da ge`qmemi=lqr.
Ama en girginneri dxndwlqr geeri bir-iki aydan sora, ama Zotka Vani i`in
i=idilmi=ti, ani seraydan birka` gwnnwk yol uzakl]]nda, bir daay] ayk]r-
layarkan, onu hem e=eeni yaban]lar paralam]=lar.
Taman dan erleri aarmaa ba=lad]yd]lar, a`an Oglan Karacada atl] `att]y-
d]lar padi=aay]n seray]na. Karaca bilqrdi hepsiciini o kasabalar] da, gxktq
u`up, sade konard]lar o kasabalara, alard]lar oradan bir belli n]=an da
u`ard]lar xbwr kasabayadan. Genq konard]lar oray], alard]lar bir n]=an
erinq na=eysa da gidqrdilqr ileri. Te butak]m Oglan, Karacada atl], ayd]n-
nan]nca eti=tilqr geeri dq.
Oglan urêr tokada, ama bek`ilqr padi=aay] butak]m erken hi`
istemqzmi=lqr kald]rmaa, ama a`an annam]=lar, ani Oglan o gen`lerin
birisi, ang]s] yar]=êr Lqnkay] kazanmaa deyni – birdqn, ka`arak gidip,
sxleyivermi=lqr. Oglan] kar=]lam]=lar bwwk hat]rlan.
Kilimnerin wstwndqn ge`ip. Oglan girer i`yanna. Nicq da dw=er, Oglan
ba=]n] iiltmi= padi=aay]n xnwndq da herbir kasabadan baa=]=lar] vermi=.
Lqnkaya–Dwnnq Gxzelinq uzatm]= onun basmas]n], sora da takm]= boy-
nusuna bir dizi sedef o en iiri, en gxzql, en parlak y]ld]zlardan, ang]lar]n]
o ay]rm]=t], Karacaylan gxktq u`arkan.
Varm]= Lqncada `ok zenginnik, `ok twrlw sedef, boncuk, ama butak]m,
y]ld]zdan, – yokmu=!
• 229 •
 Pek sevinmi= Lqnka Oglana, ang]s] saa–selqm dxnmw= geeri da selqm
erinq deyivermi=:
– Oglan, Oglan, boynuma dolan!
Oglan kqr xlq da yapm]=. Hepsiciin: padi=aay]n, ba=ka musaafirlerin
xnwndq Oglan hem Lqnka–Dwnnq Gxzeli sarma=êrlar biri–birinq.
Padi=aa, `ok uzatmay]p i=i, xlq bir dwwn yapêr, xlq bir =ennik, ani dol-
aylar aftaylan oynam]=lar, masalar imeklqrlqn wklwymw=lqr, muzikalar xlq
gxzql `alarm]=lar, ani `ay]rlar, bay]rlar da zum–zum oynayarm]=lar. Ama
Gogu= orada daulu dwwyqrmi=. Ona da bwwk baa=]=lar vermi=lqr.
Padi=aa, nicq dq adam]=t], baa=lam]= Oglana yar]m padi=aal]], ang]s]-
n]n ad] Bucak.
Oglan, nicq da Allaha duas]nda adam]=t], xlq da yapêr: Bucaa verer
insana da deer:
–Ya=ay]n, gagauzlar, Bucakta! }=lqyin, `al]=]n, bak]n onu xlq, nicq ana
bakêr kendi u=aan]! Yap]n xlq, ani Bucak y]l y]ldan olsun taa islqq, taa
gxzql! Komu=ularlan, halk]m, ya=a, uslulukta hem anna=makta! Kavga
olmas]n arada! Bu sizi kaybedir! Olunuz birlik hem dayak biri–birinizq!
Bu bwwk kuvettir!
Gogu= ta bu vak]t dw=wndq gxrer, nicq Oglan Lqnkas]nnan hem oollar]n-
nan ya=êêr bir bwwk hem gxzql evdq. Sokaa `]kt]k`a, insannar, pek hat]-
rl] onunnan elle=ip, selqm vererlqr, ne`inki kendisi da, kar]s] da, oollar]
da ya=êêrlar kendi terinnqn, `al]=êrlar insana deyni. Herbir yolcu onnar]n
evindq var nicq konak bulsum hem gidecqqzaman da torbas]na bir par`a
ekmeklqn bir dilim piinir kabletsin.
Gogu= ta gxrer, nicq o, kendisi erken kalkm]= da, Oglannar]n yan]ndan
ge`qrkqn i=itmi=:
Oglan, Oglan, kalk gidelim.
Gogu= birdqn annam]=, ani Lqnka–Dwnnq Gxzeli, Oglan]n kar]s], kald]-
rêr kocas]n] uykudan, ang]s] taa tez`q kalks]n da t]rlaya koyunnara gitsin.
Da taman Lqnka twrkwswnw `alarkan, Gogu= genq i=itmi= mamusunun
sesini:
–Gogu-u-=! Kalk, `ocuum, zerq genq ge` kalacan =kolaya.

• Kimi Gogu= dw=wndq gxrmw=#

• Gogu=un dw=wnw annad]n. (Nesoy dw= Gogu= gxrmw=)
• Neyq benzeer Gogu=un dw=w#
• Annad]n yaratmay] s]raycas]na.

• 230 •
 Uydurma için
(Literatura teoriyas]ndan)

Hadi okuyal]m birka` s]rac]k K. Vasilioglunun =iirindqn “Ba u=ak

gibi aalêêr” taa bir kerq:
Ama o, yolcu gibi,
Yan]mda benim durêr:
Xnwmdq ba yamulêr,
Dooru gxzwmq bakêr...
Avtor uydurêr lwzgeri yolcuylan, u=aklan, kxpeklqn. Birdqn bizim
xnwmwzdq ay]n-a`]k peydalanêr yolcunun swreti, ang]s], diilkenq lqqz]m,
yan]nda durêr, dooru gxzwnq bakêr. Bu ilk uydurma verilmi= s]ralarda.
}kinci uydurmada avtor uydurêr lwzgeri kw`wk u=aklan, ang]s] aalêêr.
W`wncw uydurmada – kxpeklqn, ang]s] uluyêr.
Ba u=ak gibi aalêêr,
Ba kxpek`q uluyêr...
Nicq gxreriz, bu s]rac]klarda da avtor yard]m eder bizq taa a`]ktan
gxrelim lwzgerin oyna=mas]n] k]z`aazlan, `wnkw biz `ok kerq vard]r
gxrdwwmwz, nicq kxtw yolcu insan, a`an sqn istemqzkqn, `al]=êr senin
i`inq girmqq yada zorlan bi=ey kopartmaa sendqn. Biz `ok kerq vard]r
gxrdwwk hem i=ittiik, nicq u=ak aalêêr yada kxpek uluyêr.
Bu uydurmalar bizq yard]m ederlqr diriltmqq, =afklatmaa birbi=eyin
yada birkimseyin eni taraflar]n], eni n]=annar]n].
Biz `ok twrlw var nicq a`]klayal]m bir meyvan]n tatl]l]]n], ama a`an
deeriz bir kerq: bal gibi tatl] – bu uydurma hepsini koyêr kendi erinq.
Uydurmalar taa `ok kerq `ekederlqr laflardan: nicq, kqr, haliz, sans]n.
Uydurmalar var nicq bitsinnqr laflarlan: gibi, ... Uydurmalar var nicq
dursunnar bu formada da: insanca, iilik`q, maymunca...

Sän bunu bilersin! Sän bunu becerersin!

Soruşlar hem sınışlar

1. Şiiri “Sölä, daayım” kim yazdı#

a) Konstantin Vasilioglu;
b) George Blănaru;
c) İvan Nikitin.
• 231 •
 2. “Çok mu geçmiş vakıt, az mı, ama Goguş dalmış uykusuna. Da
sansın dündän hiç uyuyamamış...”. Angı yaratmadan bu sıracıklar#
– Sölä dayım;
– Oglan;
– Yıldızlar artık süünärdi.
3. Ne görmüş düşündä Goguş# Annadın tekstä yakın onun düşünü.
4. Taa derindqn uydur ma i`in annamaa deyni, okuyabilirsiniz.

Ba uşak gibi aalêêr

Çayıra çıktım gezmää... Ba uşak gibi aalêêr,
Ne gözäl geldi günnär. Ba köpekçä uluyêr...
– Brak raata peliklermi, – Hadi bakalım, – dedim –
Git burdan, zulum lüzgär! Angımız taa ii kaçêr.

Ama o, yolcu gibi, Ama o beni geçti,

Yanımda benim durêr: Pek çok geeridä braktı.
Önümdä ba yamulêr, Deli genä gelecek,
Dooru gözümä bakêr. Genä bennä oynaycek.
(K. Vasilioglu)
5. Bilersiniz mi ne o#
“Buynuzu iki
Hem sakalı var.
Çatallı sesi,
Aaçları soyar”
a) inek;
b) kedi;
c) keçi;
d) tilki.

• 232 •
 Adam
hem aylä

Spiridon Vangeli

Gugu\an]n kalpaa*

Hepsi `eketmi= ozaman, a`an Gugu\aya bakas] dikmi=ti pek bwwk bir
kalpak.
– Baka, o benim gxzlerimq girer, va.
– Sqn kald]r onu, Gugu\[. Da bwtwn k]= i=in da olacek.
Hadi xlq olsun! ~]kêr, ani benim ba=ka i=im yok. Yok bi=ey, bunu biz
taa gxrecez!
Sabaalqn Gugu\[ kalkm]= hepsindqn ileri, parmaklar]n wstwndq `]km]=
d]=ar] da sessizdqn doyurmu= koyunnar]. Bakas] d]=ar] `]k]nca, o =ansora
ko`ta atl] gezinqrmi=.
– Sabaa hay]r olsun, Gugu\[!
– Aa, selqm, baka! – hem elinnqn saurtmu=: `wnkw alaflar] geeri
gxtwrswn.
Tq butak]m Gugu\[ ba=lam]= hergwn koyunnar] doyurmaa.
Ama gittik`q ayaz kuvetlenqrmi=. Sokaktan ge`ennerin ayaklar]n alt]-
nda kaar xlq g]c]rdarm]=, sans]n strunalar wstwndq gezqrmi=lqr.
Bir gwn Gugu\[, yolca gidqrkqn, geeridqn eti=mi= birinci klasa gidqn
k]z`aaz]. Zaval] u=ak suuktan bozarm]=t]. Alêr Gugu\[ onun elindqn
kiyatlar]n]. K]z`aaz `ekmi= ellerini ennerin i`inq da gidqrmi= onun yan]
sora atlayarak. Gugu\[ ta=]m]=, nekadar ta=]d]sayd], k]z`aaz]n kiyatlar]n]
koltuun alt]nda da onun kafas]na geler bir gxzql fikir. Ya bqn koyay]m
kiyatlar] da kalpaan i`inq. Orada eti=ecek er kiyatlara da, kafama da. ~]-
karêr Gugu\[ kalpaan], ama sora, bak]p k]z`aaza, sormu=:
– Sana suuk mu, osa diil mi# Sxlq dooru.
– Biraz]c]k, – \ak]rdatm]= di=lerini k]z`aaz.
• 233 •
 – Ya al da gii benim kalpaam].
– Almayacam, Gugu\[. Sqn w=wyecqn. Butak]m kalpak k]z`aazlar hi`
ta=]mêêrlar da.
– }stemqrsqn, – diil lqqz]m, – demi= Gugu\[. – Ko kalpak kals]n ozaman
yol wstwndq.
Da brakêr kalpaan] kaar wstwndq.
Giderlqr – Gugu\[ ilerdq, k]z`aaz da ard]na. Giderlqr, ama geeri da
arada-satta bakêrlar. Kalpak yap-yaln]z, `orbac]s]z durarm]= yol wstwndq.
Durmu= kalpak, nekadar durdusayd], kuvedini toplam]=, sans]n soluunu
i`inq `ekmi=. Soluunu i`inq `ektiynqn – =i=mi=, bwwmw=.
Gxrer bunu Gugu\[, dxner geeri, kald]rêr kalpaan], giidirer onu birdqn
kendisinin hem k]z`aaz]n kafas]na. Giderlqr onnar barabar, kalpak onnar]
ikisini da ayazdan koruyêr.
O zamandan beeri birinci klas eti=tirqmqzmi= =kolan]n aulundan sokaa
`]kmaa, nicq Gugu\[ onnar] art]k beklqrmi=. Saklêêr kalpaan i`inq edi-
sekiz k]z`aaz da gxtwrer onnar] evq.
Bir kerq wwrediciyka da gitmi= o kalpaan alt]nda =koladan evq u=aklarlan
barabar. }nsannar gxrdwynqn, omuzlar]n] k]s]p, kollar]n] yayarm]=lar:
– Ya ne bwwk! Bir otluk kadar! +a=]lacak i=!
U=aklar] evq gxtwrdwktqn sora kalpak genq kw`wlqrmi=, ki yak]=s]n
onu ask]ya asmaa.
Ama gwnwn birindq kalpak ona bir =aka yapm]=, ba=lam]= inatlanmaa,
seslqmemqq. ~ocucak ona xlq, `ocucak ona bxlq, onu adam]=, bunu adam]=,
suvazlarm]=, yalvararm]= – yok, bwwmeer kalpak. Taman da razgelmi= o
gwnnerdq, a`an ayazdan =kolan]n `an]n sesi dq tutulmu=tu hem bwtwn W`
olac]k kwwywn i`indq suuktan kxpeklerin da sesleri tutulmu=tu.
Eti=tiynqn evq Gugu\[ hepsini birdqn annêêr, a`an onu taa tokat`]ktan
aa` koyunnar kar=]lêêr: sabaalqn gitmi= =kolaya koyunnar] doyurmadaan!
Urmu= Gugu\[ yumuruklan ann]s]na – i=i unutma! Da ondan sora kalpak
onu genq ba=lam]= seslemqq.
Gwnwn birindq istemi= Gugu\[ bwtwn kwwyw evlerinnqn kalpaannan
xrtmqq. Bu wzerq ba=lam]= komu=ular]n koyunnar]n] da doyurmaa. Ondan
sora kalpak xlq bwwlmw=, ani bwtwn gxkw kaplam]=.
Kalpaklan kwwyw xrttwktqn sora, kwwyq geler ilkyaz. Bu i=in sade bir
kusuru varm]=, ani lqqz]mm]= elektrik lampalar]n] gecq-gwndwz yakmaa.
Ama ya=amak kalpaan alt]nda gidqrmi=, nicq da lqqz]m olsun: uuldarm]=lar
ma=inalar, g]c]rdarm]= p]narlar]n serenneri...
• 234 •
 – Ama twtwn, – demi= adam]n biri, ang]- pa\it – rus`a: priklw`enie
s] k]yarm]= odun, kar]s]na k]]rma pi=irmqq sessizdqn – kimsey duy-
deyni. – Da ne o# Xlq da kalacek m] kww mas]n (gxrmesin); susa-
i`indq# raktan
Kalkêr Gugu\[ gecenin vak]d]nda,
koyêr merdiveni xrtwnwn wstwnq, eti=er kalpaan hastar]na da, uykudan sora
semq kafaylan, kalpaan tepesindq xlq bir delik yapêr, ani oradan bwtwn
kwwywn i`ini suuk doldurêr.
Ertesi sabaa lqqz]m olmu= bwtwn kwwywn insannar] toplans]n da urats]n-
nar kalpaan alt]ndan bir swrw garga. Sora kwwywn adamnar] toplêêrlar kendi
kalpaklar]n] (kimseycqq diil lqqz]m deyni) da t]kêêrlar onnarlan kalpaan
tepesindq o delii, brak]p sade baca eri. Bwtwn kwwdq brakm]=lar sade birka`
kalpak. Sade onnara brakm]=lar, kim ani lqqz]m gitsin kasabaya halva,
kovrik almaa yada kendi i=lerini tamannamaa. Zerq o kalpaan alt]ndan `]k-
t]ynan, adam genq dw=qrmi= k]=]n kqr kucaana, neredq kwrtwnnqr hem
bwwk ayazlar durarm]=.

• Nezaman `eketmi= Gugu\an]n pa\itleri#

• Na=ey yapm]= Gugu\[ bobas]na kwstwktqn sora#
• Nesoy iiliklqr yapm]= Gugu\[ evdq hem =kolaya gidqrkqn#
• Ne yard]m edqrmi= Gugu\aya bu iilikleri yapmaa#
• Ne`in sabaalar]n birindq kalpak ba=lam]= y]natlanmaa, `orbac]s]n]
seslqmemqq#
• Nezaman annam]= Gugu\[ kendi kabaat]n]#
• Ne koymu= neetinq Gugu\[ gwnwn birindq#
• Na=ey yapm]= Gugu\[, ani kwwywn i`inq twtwn toplanmas]n#
• Ne`in gargalar gecq toplanm]=lar kalpaan alt]na#
• Bwtwn kwwdq brakm]=lar sade birka` kalpak. Kimdq hem ne`in#

Ana-boba evi*

~oktan olmu= bu i=. Hastalanêr Sandu, eriyqrmi= gxzwn xnwndq. Bobas]

gezdirqrmi= onu doktordan doktora, ama bi=eycik yard]mnamazm]=.
– Lqqz]m u=aa deniz boyuna, s]cak taraflara gxtwrmqq, – demi=
doktorun birisi.
– Eh, olayd] o k]rlanga`, – oflam]= bobas].

• 235 •
 Satêr bobas] inqq hem beygiri, gwcwlq yol paras] toplêêr, da yollanêr
Sandu uzak taraflara...
Pek `ok y]l ge`mi=. Bobas] xlq da oolunu ba=ka gxrqmemi=, xlmw=...
ama mamusu hep umutlanarm]=, beklqrmi=.
Gwnwn birindq o kableder konvert. Onda twrlw markalar yap]=t]r]l]-
ym]=, twrlw mwhwrlqr varm]=. Belliymi=, ani gelmi= bu kiyat pek uzaktan.
“Kurtuldum bqn o hastal]ktan, – yazarm]= Sandu, – ama kendimq er
bulamêêr]m ana taraf]n] xzlemektqn – bu en bwwk hastal]k dwnnedq!”
Da tq tokat`]kta peydalanêr bir biyaz sa`l] adam. ~xker diz`a da, iilip,
xper topraa.
– Sandu! – Mamusu ka`]rm]= elindqn `anaa. – O, ba=ka yok kim olsun!
Bakêr ona adam, ama dili aaz]nda tutulmu= da bi=ey sxleyqmqzmi=.
Diz`q dolaylam]= evi, sora da xpmw= onun e=iini.
Toplanm]= insan.
– Zaval], dilsiz! – dqrmi= insannar. – Osa unuttu ana dilini mi#
Sade av=am wstw `xzwlmw= Sandunun dili.
– Zaman hay]r olsun, saal]caan olsun, mamu... – demi= bu laflar] da
sarma=m]= mamusunun boynusuna.
Ama nicq sarma=ay]m bqn ana evimq#..

• Nerey yollanêr Sandu y]la`lanmaa#

• Gwnwn birindq ne kableder mamusu#
• Nelqr yazm]= Sandu mamusuna#
• Ne`in Sandunun dili tutulmu=#
• Nicq annêêrs]n]z laflar] “...Ama nicq sarma=ay]m bqn ana evimq...#” A`]
klay]n bu laflar]n maanas]n], hem kendi duygular]n]z].

Konstantin Vasilioglu

Sofra

Gogu=, sokakta ka`maktan sora, h]zl] girer aula da taa uzaktan baarêr:
– Ma-mu-u, bqn ac]kt]m, va. Koysana da iyeyim.
Patlacan mancas] kotlonda art]k haz]rm]=, gxzql kokarm]=. Ama
mamusu taa na=ey sa yaparm]= ate=liin yan]nda.
– Nas]l koyay]m sana, `ocuum, a`an hepsi taa toplanmad], – cuvap
etti mamusu, bakarak i=inq.
• 236 •
 – Ne`in toplanmêêrlar ya# – genq sordu Gogu=.
– Ne`in ki var onnar]n taa i=leri. Bakan buvazlêêr kartofileri. Taa iki
s]rac]] kalm]=. Dqdunun da taa var i=i – domuzun ko`inas]n] paklêêr.
– Ee, ne bqn onnar] bekleyecqm i=lerini bitirincq mi# – sordu Gogu=.
– Bqn nas]l bekleerim, – dedi mamusu. – Sqn da bekleyecqn. }stqrsqn
taa tez olsun, git ta yard]m et dqduna.
A`an Gogu= yakla=m]= ko`inaya, dqdusu =ansora taligacaa gwbwrleri
wkledqrmi=. Bir da Gogu= sormu= ona:
– Dqdu, bqn var m] nicq may]zlar] yaln]z `ukura s]b]day]m#
– Var nicq, u=aam. Pek gxzql, ani ak]lc]]n erer bwwklerq yard]m etmqq,
– gwlwmseyip, dedi dqdu.
Bu laflardan sora Gogu= sans]n kanatlar]n wstwndq `ukura dooru
gidqrdi, tekerleklqr hi` erq diimqzdilqr. Geeri dxndwynqn, sofra art]k haz]r-
d], ama taa kimsey oturmam]=t]. Bakas] bu vak]t dxkqrdi su, dqdusu da
y]kayard] ellerini. Sora bakas] alêr teldq as]l] pe=kiri da verer bobas]na
silinsin. Ondan sora kendisi da y]kanêr. Bitkidq Gogu= ta, al]p bir `xlmek
su, y]kêêr kendi ellerini.
+indiyqdqn Gogu= yokmu= esap ald]], ani bu s]ral]k onnar]n evindq,
nicq bir adetmi=. Herkerq ilkin gidqrmi= dqdu, sora bakas] hem mamusu,
bitkidq da o, kendisi. Bu sefer da hep xlq olmu=: ilkin oturmu= sofraya
dqdu, sora ge`mi= erinq bakas], onun ard]na mamusu kendisinq koymu=,
bitkidq da koymu=lar ona, Gogu=a.
Gogu= twrlw-twrlw dw=wnmw=, ama xlq da ucunu bulamam]=, ne`in buta-
k]m herkerq olêr. Bu i=i annamaa deyni, o dan]=êr mamusuna:
– Mamu, ne`in sqn herkerq dqdudan `ekedersin#
– Sqn art]k tezdq =kolaya gidecqn, lqqz]m kendin da bu i=leri annaya-
s]n. Ya sxlq, kim burada hepsindqn bwwk#
– Dqdu, – f]rlay]p, cuvap verdi Gogu=.
– Dooru sxleersin. Ama onun ard]na kim#
– Baka, – genq h]zl]dan sxleyiverdi Gogu=.
– Ee, onun ard]na#
– Sqn, mamu, sora da – bqn.
– Pek dooru, Gogu=. Herbir i=tq, `ocuum, kw`wklqr bwwklerq lqqz]m
hat]r gwtswnnqr, says]nnar onnar]: gwcendirmesinnqr, bir fena-ac] laf
sxlqmesinnqr, yortularda hem ba=ka gwnnerdq da `i`eklqn onnar] kar=]-
las]nnar, herkerq onnara yard]m etsinnqr...

• 237 •
 – Tq nicq bwwn bqn dqduya m] yard]m ettim#
– Xlq, `ocuum, xlq.

• Gogu= ne istemi= mamusundan oynamaktan sora#

• Mamusu ne cuvap ooluma vermi=#
• Nereyi mamusu Gogu=u yollam]s#
• Ang] paal] laflar] Gogu= anas]ndan aylq i`in wwrenmi=.
• Sizin aylenizdq dq olq mi# Annad]n kendi ayleniz i`in#

Todur Marinoglu

Mard]n sekizi

Sava=êrlar s]caklar Sekizi mard]n geldi,

Yaz bizq yolu bulsun. }`eri sevin` geldi.
Dayanamêêr u=aklar Mamuyu kutlêêr]z biz
Sekizi mard]n olsun. S]k dwwler pek wreemiz.

Zor ge`erlqr gecelqr, Ko k]smet bilsin anam,

Yok vak]t hi` dw=lerq. Demesin da: vay u=aam!
Kaavile=er `i`eklqr, Ya=as]n wzlqrlqn y]l,
Kalk]nêrlar gxklerq. Dwnneyq kals]n may]l.
• Demekli okuyun =iiri#
• Kimin i`in avtor yazêr bu =iirdq#
• Nicq annêêrs]n]z bu s]rac]klar]:
“Sekizi mard]n geldi,
}`eri sevin` geldi...” A`]klay]n.
• Mamular]n]za birqr resim Mardin sekizi i`in haz]rlay]n da baaslay]n.

Konstantin Vasilioglu

Mamu

Twrlw gxzql kar]lar Mamu gibi gxzeli –

Gxk alt]nda `ok. Dwnnedq hi` yok.
• 238 •
 Ak]ll] da `ok`ana Mamunun sesi orda
Dolaylarda var. Pek ay]r]lêr.
Mamu gibi fikirli –
Pek az bulunar. Kar]lar bir s]rada
Oynamaa `]kêr.
Hepsi mamular i=leer, Mamu hepsindqn wstwn
Hepsi `al]=êr. Orada oynêêr.
A`an mamucuum i=leer –
Ortal]k =a=êr. Var paal], gxzql i=lqr
Bu dwnnedq `ok.
Dwwnnerdq, konu=kada Mamudan paal] erdq –
Kar]lar `alêr. Bi=eycik hi` yok!
• Demekli hem duygulu okuyun =iiri. Beendiseydiniz, ezberlqyin onu.
• Annad]n, kimin i`in hem ne sxlener bu =iirdq.
• Ee, sizin esab]n]za gxrq, dwnnedq mamudan paal] var m]#

Valentina Oseeva

}ilik*

Yura sabaalqn uyanêr. Pen`eredqn sokaa bakêr. Gwne= =]laarm]=. Pek

kqqmil gwnmw=.
Da Yuran]n can] `eker na=eysq islqq, bir iilik yaps]n.
Tq oturmu= o da dw=wnmeyq varm]=.
Ee ne islqq olaceyd], olayd] k]zkarda=`]]m buulsun, bqn da onu
kurtaray]m!
Ama k]zkarda=`]] sans]n yan]ndaym]=:
– Batw, hadi `]k benimnqn d]=ar] oynamaa!
– Git ba=]mdan, engel etmq bana dw=wnmqq!
Kwsmw= ona k]zkarda=`]], `ekinmi= bir tarafa.
Ama Yura hep dw=wnqrmi=.
– Olur islqq, olsa malinin wstwna yaban]lar h]zlans]n, da bqn onnar]
twfeklqn uray]m!
Malisi art]k onun yan]ndaym]=:
– Toplasana sofradan `anaklar], gxzelim.
– Topla kendin. Yok benim vak]d]m!

• 239 •
 Sade kafas]n] sallam]= malisi.
Ama Yura genq dw=wnqrmi=:
– Olur pek islqq, Trezorka olsa dw=swn p]nara, bqn da onu `]karay]m!
Trezorka, sans]n i=itmi=, ani Yura onun i`in dw=wner da art]k onun
yan]ndaym]=. Kuyruunu sallayarm]=: “Ver bana, Yura, sucaaz, aaz]m ku-
rudu!”
– Git xnwmdqn, gxrmeyim! Engel etmq bana dw=wnmqq!
Kapêêr Trezorka aaz]n] da girer `al]l]k i`inq.
Yura gitmi= mamusuna da sorarm]=:
– Nesoy bir iilik bqn yapay]m#
Suvazlam]= mamusu onun kafas]n] da demi=:
– Git oyna k]zkarda=`]]nnan, yard]m et malinq sofradan `anaklar]
toplamaa, ver Trezorkaya sucaaz. Da tq bu olacek senin iiliin.

• Okuyun annatmay] dikatl].

• Nicq Yura yard]mc] olmu= k]zkarda=`]]na, malisinq, Trezorkaya,
mamusuna#
• Yuran]n soru=una mamusu ne cuvap vermi=#
• Siz dq Yura gibi mi evdq yard]m edersiniz#Annad]n.
• A`]klay]n kafadarlar]n xnwndq, nesoy iiliklqr yapêrs]n]z siz evdekilerinq
hem dostlar]na deyni.

Sän bunu bilersin! Sän bunu becerersin!

Soruşlar hem sınışlar

1. “...Her bir iştä, çocuum, küçüklär büüklerä lääzım hatır gütsün-

när, saysınnar onnarı: gücendirmrsinnär, bir fena-acı laf sölämesinnär ,
yortularda hem başka günnerdä da çiçeklän onnarı karşılasınnar, herkerä
onnara yardım etsinnär...” Angı yaratmadan bu sözlär, kim onun avtoru#
a) “Guguţanın kalpaa” Spiridon Vangeli;
b) “Ana-boba evi” Spiridon Vangeli;
c) “Sofra” Konstantin Vasilioglu;
d) “Mamu” Konstantin Vasilioglu;
e) “İilik” Valentina Oseeva.
2. Yazıcı Spiridon Vangeli yazdı yaratmayı:
– “Sofra”;
• 240 •
 - “Ana-boba evi”;
- “Mardın sekizi”;
- “İilik”.
3. Bulun yaratmaların avtorlarını hem okçaazlan gösterin.
“Mamu” Valentina Oseeva;
“Mardın sekizi” Konstantin Vasilioglu;
“İilik” Todur Marinoglu;
“Ana-boba evi” Spiridon Vangeli.
4. Angı personajın bu sözlär#
– Olur islää, olsa malinin üstünä yabanılar hızlansın, da bän onnarı
tüfeklän urayım!
– Olur pek islää, Trezorka olsa düşsün pınara, bän da onu çıkarayım!
5. Yazın birär yaratma kendi ayleniz için.
6. Aşaadakı daavayı esap-
layın: kaç çorap kedi-babu unu-
kalarına örmüş.
Kedi-babunun iki
Unukası varmış,
Kedi-babu onnara
Çorapçık örärmiş
Hergün babucuk birär
Çorapçık örmüş
Kaç gündä çorapları
O hazırlamış#
(Konstantin Vasilioglu)

• 241 •
 Zaamet adamın
yaşamasında.
Zanaat ayırmak

Stepan Bulgar

Wwswz `ocuk

Bir vak]t varm]=, bir vak]t yokmu=. Zaman zamandaykana, ba=ak

samandaykana, dqdu sallanga`taykana, kwwywn birindq ya=ayarm]= bir
`ocuk. O `ocuk wwswzmw=. Yokmu= onun ne anas], ne bobas]. Ne yaps]n#
Yanna=êr bir zengin `obana strunga`. Yard]m eder otlatmaa koyunnar].
Bir gwn `oban brakêr `ocuu yaln]z otlats]n koyunnar], kendisi da gider
panay]ra. Vak]t sa gwzmw=. Taman razgeler canavar yortular] da yaban]lar
gezqrmi=lqr k]rlarda, aarayarm]=lar, kimq zarar yapmaa.
~ocuk sa aydêêr koyunnar] otlatmaa tolokaya hi` korkusuz. Yava=-
yava=, otlayarak, koyunnar eti=erlqr islqq otlara. Koyunnar otlayarm]=lar,
`ocuk ta oturmu= bir ceviz aac]n alt]nda. Bir da yaamur ba=lam]= `isemqq.
~ocuk sar]nm]= yaamurluk i`inq da hi` annayamam]=, nicq uykuya dalm]=.
A`an uyanm]= da bakm]=, koyunnar yokolmu=lar o erdqn.
Ne yaps]n `ocuk =indi# Ba=lêêr aaramaa hayvannar], ama birerdq hi`
yokmu=lar. Gider-gider `ocuk da gxrer, ani ne sq uzakta biyaz]yêr. Can]
sevinmi= `ocuun da ne ka`abilqrseydi toparlanm]= o erq. Ama gxzleri onu
aldatm]=t]. O gxrmw=tw biyaz ta=lar].
Oturêr `ocuk erq da ba=lêêr aalamaa. Ama hep umut brakmazm]= da
giri=mi= ka`]nmaa iki tarafa. ~ocuk t]rma=m]= yamac]n wstwnq, ama genq
bi=ey gxrqmemi=. Sans]n er i`inq girmi=tilqr o koyunnar.
Vak]t ge` olêr. Tombarlak ay gxktq yukar] `]kêr. Aa`lardan hem
yama`lardan erq dw=er uzun gxlgelqr... Uzakta canavarlar uluyarm]=.
~ocuk `]karm]= torbas]ndan bir `xrek da, oturup, imi= onu. ~ocuk bir da
baksa... onun yan]nda peydalanm]= bir topal canavar. ~ocuun korkudan
• 242 •
kesiler ayaklar]. Canavar yakla=m]= ona wwswz – anas]z, bobas]z
da demi= xlq: strunga` – `oban]n yard]
– ~ocuk, bqn bilerim, ani sqn koy- mc]s]
unnar] aarêêrs]n. Ama aarama bo=una, umut – beklemqk taman-
bulmayacan. nans]n istediklerin
– Kimsin sqn# – sormu= `ocuk. ecel – ne kolverilmq ya=a-
– Bqn – Topal Canavar. Geldim ecelini maktan; ne bekleer adam]
sxleyim. t]rla – tolokada bir koyun
– Buyur, sxlq... aulu hem bordey `obanna-
ra deyni
– Sqn yok nas]l dxnqsin geeri, zerq
`oban seni xldwrecek.
– Ee, ne`in, yq# – sormu= `ocuk.
– Biz, canavarlar, kestik `oban]n koyunnar]n] o beterq, ani o bizi,
canavarlar], bi=eyq saymad]. ~oban bizim yortumuzu tutmad]. O bwwn
koyun kesti, kaurma yapt], sarfo=luk etti, koyunun derisini da satt]. Ama,
ani o koyunnar] biz ald]k `obandan, kabaatl] seni bulacek. ~ocuk, gitmq
t]rlaya, zerq `obanda keskin b]`ak, seni kesecek.
Sxlemi= bunu Topal Canavar da kaybelmi= `ocuun xnwndqn. ~ocuk
ta, al]p ba=]n], gitmi=, nereyi gxzleri gxrer.

• Kimin i`in annad]lêr bu masalda#

• Ne`in `ocuk kay]l olmu= strunga`laa#
• Neyq pa\itlemi= wwswz `ocuk#
• Kim sxlemi= `ocuun ecelini#

Konstantin Negruţi

Kxr usta*

Boto=an taraf]nda H]rl[u kasabas]nda ya=ayarm]= bir kxr adam, Dorofti

hem oral]lar wwnqrmi=lqr, gogorlanarm]=lar onunnan. O aa`tan, yonup,
yaparm]= twrlw dwdwceklqr hem oyuncaklar, xrqrmi= sepet, `iten, has]r...
}nsannar =a=]p kalarm]=lar: nicq xlq kxr adam var nicq bxlq bir bwwk
usta olsun, her=eyi becersin! Da o bulunarkan kendi lafkac]]nda, mutlak
bulunarm]= bir a`]k aazl], ang]s] gxzlerini belerdqrmi= ona. Ba=kas]ndan
s]k dxnw=qrmi= onun yan]nda Dedwl Frunz[, Doroftinin komu=usunun
• 243 •
 oolu, ang]s] olmu= 15 ya=]nda, ama bir da i=tqn, bir da zanaattan taa
tutunmam]=t]. Diil ani olsun haylaz]n biri, ama o pek sevqrmi= bi=ey
yapmamaa, s]kl]k `almaa, esnemqq hem siiretmqq, nicq i=leer ba=kas].
Bu `ocucaan bobas] dayma aala=arm]= Doroftiyq oolunun haylazl]]na,
da xbwrw adayarm]=, ani lafedecek onunnan da koyacek o `ocucaa dooru
yola hem kurtaracek onu haylazl]k salg]n]ndan.
Bir av=am, a`an Doroftinin lafkas]na toplanm]= gerqq gibi insan, kxr
usta brakm]= i=ini bir tarafa da, `]k]p d]=ar], oturêr sundurman]n wstwnq,
ang]s]n] y]s]darm]= kau=an gwne=in alt]n =]lalar]. Musaafirlqr, ang]lar]n]n
aras]nda Dedwl da bulunarm]=, `orbac]n]n dolay]nda bir `evrq yapm]=lar.
– Nas]l xlq, – demi= Dedwl, – bqn isteerim annamaa, dqdu Dorofti, nicq
sqn, gxrmqzkqn ayd]n dwnneyi, wwrendin bxlq `ok zanaat.
– Ne sxleyim sana, u=aam, – demi= kxr usta, dw=wnekli sallayarak ba=]-
n]. – Bu uzun annatma.
– Annatsana, dqdu – yalvarm]= Dedwl, – annat onu bizq.
– Havezlqn, – kay]l olmu= kxr olan biraz susmaktan sora. – Bekim dq,
o olur sizin birinizq faydal]. Seslqyin ozaman benim ya=amak annatmam].
A`an bqn duumu=um, benim da gxzlerim a`]km]=lar bu dwnneyq,
nicq da sizin. Gxzlerimin =afk]n] bqn kaybettim be= ya=]nda: ozaman
pek kw`wktwm, ki annamaa kay]pl]]n paas]n]. Hem bu dars]maklar, ang]-
lar] sard]lar beni, yapt]lar kendi kara i=ini. ~wnkw ilerdqn bqn ya=ayard]m
godoklar]n hem dostlar]n aras]nda, `ok oyuncaklar]n hem ya=amak
olu=lar]n i`indq. Burada sa bir saad]n i`indq bqn kald]m yaln]z, nicq
`xllwktq. Ama dwnnq, ang]s]n] bqn gxrmqzdim, duymazd]m, gwn-
gwndqn ba=lad] dolmaa: ilerdqn bqn tan]yard]m onu gxzlerimnqn, =indi
ba=lad]m onu duymaa ba=ka duygu organnar]mnan, kulaklar]mnan hem
burnumnan. Gwn-gwndqn bqn ba=lad]m ilerletmqq bu organnar]m], s]-
na=arak annamaa uzakl]] seslerq gxrq, tan]maa predmetleri yoklamaklan;
bunnar bana lqqz]md]lar diil nicq iilencq, ama onnars]z bqn yoktu nicq
ya=ay]m.
Bqn bulêr]m, ani siz vard]r ge`irdiiniz ya=aman]zda makar ki bir gecq,
a`an sizq ne`insq uyku gelmqzdi, gxzleriniz kapanmard]. Ya akl]n]za
getirin, nicq zor ge`tiydi o gecq, nicq uzun gxrwndwydw sizq o gecq. Ama
=indi dw=wnwn da gxz xnwnq getirin: hep bxlq bir bitmqz gecq gibi oldu
benim bwtwn ya=amam!
Makar ki bendq vard] birka` oyuncak, ang]lar] vard] nicq daats]n
benim s]kletimi, ama onnar beni h]zl] b]kt]rd]lar. Hepsicii, kim bizq
• 244 •
gelqrdi, sokaktan ge`qrdi, gxrdwynqn beni, gxsterqrdilqr kendi can ac]-
lar]n] evdekilerinq, ang]lar]n]n ba=]na Allaa bxlq bela vermi=. Bu can ac]-
maklar] beni ac]layard]lar: bqn yoktu nicq s]na=ay]m bu fikirq, ani nekadar
ya=ayacam, okadar da kah]rsak tutacam onnar], kim bana can baa=lad].
Bir kabaats]z gibi fenal]k yapmaa onnara, kimi biz severiz, – ne var
nicq bundan taa pek ac]las]n wreeni# Okadaradan m] ger`ektqn bqn xlq
hals]z]m# Lqqz]m kqr du=man olmaa, kalmaa benim hal]mda da, nekadar
ya=ayacam, anam]n-bobam]n kah]r]n] zorlatmaa. Tq ne i= i`in bqn dayma
dw=wnqrdim. Vak]t sa bendq dw=wnmeklqr i`in vard] pek `ok. Da tq bqn
geldim bir karara, ani yapmaa, ne olursa, sade birtwrlw azbu`uk fayda
getirmqq. }lktqn bqn wwrendim bir oyuncaa ba=ka oyuncaklardan ay]rmaa,
ang]lar]n] bana verqrdilqr. Bqn onnar] daadard]m, yapard]m par`a-par`a
(nicq askercilqr daadêrlar hem toplêêrlar twfqq baal] gxzlqn) da sora genq
toplayard]m erlerinq herbir par`ay], taa annamay]nca, ani bqn bu i=i var
nicq yapay]m yann]=l]ks]z. Tq benim ilk becerikliim. Ama bqn izin ettim
kendimq bunda durgunmamaa.
A`an annad]m, ani benim istediim, lqqz]mnaa katl] hem gwn-gwndqn
getirer beni taa wwsek uura, bqn koydum neetimq edinmqq bir zanaat, ang]-
s] `xzecek benim ellerimi aalemin yard]m]nnan, da `ekettim wwrenmqq
kavalda hem gaydada `almaa. A`an bqn art]k wwrendiydim `almaa, bqn
ba=lad]yd]m gezmqq dolay kwwlerq da pazarlar gwnw k]zlar hem `ocuklar
(gen`lqr, delikann]lar) benim avalar]ma gxrq oynayard]lar horu, ihtqrlar
da sevinqrdilqr benim garip doynalar]ma.
Ozamandan beeri bqn may bilmqzdim zorluk, ama bu da beni yoktu
nicq usland]rs]n, `wnkw benim ihtqr anam]n-bobam]n art]k yoktu kuvetleri
i=lemqq, nicq ilerdqn, da onnara zor gelqrdi. Toplay]p kuvedimi, bqn
gittim Boto=ana, neredq beni kabletti konaa bir yorganc]. ~orbac]n]n oolu
yalvarard] onu wwredeyim kavalda `almaa. Bqn havezlqn kay]l oldum, sade
bir i= ondan isteyerqk, ani beni xdek erinq wwredeceklqr yorgan yapmaa.
Eni zanaat] bqn kapt]m h]zl], unutmayarak, ani herbir adam, ang]s] lqqz]-
m kendisini doyursun, lqqz]m dw=wnswn yaar]nk] gwn i`in da. Kim bendqn
taa `ok lqqz]md] dw=wnswn bunu# Tezdq bqn wwrendiydim sepet, `iten hem
has]r xrmqq, kaba swwttqn twrlw oyuncaklar yapmaa, twrlw i`er avadann]
klar]: sand]k, dolap. Lqqz]m olduynan xlw sand]] da yapard]m. Hep o vak]t
bqn `al]=ard]m kald]rmaa ustal]]m] yorgan yapmakta hem `alg]c]l]kta.
Kap]p hepsini bu zanaatlar], bqn dxndwm evq. Benim zaval] anam-
bobam sevinerqk `]kt]yd]lar kar=]. O – benim ya=amamda en k]smetli
• 245 •
 gwnwmdw! Bqn, bir zaval] kxr u=ak, gxz-xnwnq getirmqk – ay]n-
kendi istedik kuvedimnqn oldum onnara a`]k gibi gxrmqk
dayak hem koydum kendi omuzumu. godok – akran, bir ya=]nda
Bqn ozaman annad]m, ani tamannanm]= olannar
istediin, borcun verer bizq kuvet hem k]-
smet. Her av=am bqn alard]m anam] hem bobam] koltuk alt]ndan da biz
birerdq gezinqrdik sokaklarda: onnar bana twrlw fikirlqr verqrdilqr, bqn
da onnar] dayaklard]m. Sokaktan ge`ennqr may]l olard]lar, hat]rl] bizq
bakard]lar.
A`an benim anam-bobam ge`indilqr, bqn ba=ka istqmedim ya=amaa
orada, neredq herbir i= benim akl]ma getirdqrdi geeridxnmqz kay]plar],
bqn ge`tim H]rl[u kwwywnq, neredq tezdq evlendim hem neredq k]smetli
hem raatl]kta ya=êêr]m `ok y]llar bwwnkw gwnqdqn. Pek s]k`a, oturarkan
i=in ba=]nda da i=iderqk dilencilerin seslerini, ang]lar] var nicq kendi-
kendilerini baks]nnar, yada =arfos`ular]n seslerini, ang]lar] kr]`malarda
ak]ls]z harcêêrlar paralar]n] hem vak]tlar]n], bqn deerim kendimq: “Kxr
diil onnar, ang]lar] gxrmeerlqr gwne=i, ama onnar, ang]lar] gxrmeerlqr
bu dwnnedq kendi lqqz]mn]]n]”.
A`an Dorofti sustu, sesleyennqr kalkt]lar, i=idilmi=i kendiycesinq a`]k-
layarak biri-birinq. Sade birisi kald] erindq, pat wstwndq oturarak – bu
Dedwl Frunz[. ~ok vak]t oturdu xlq erindq donuk gibi, dirseklerinnqn
dizlerinq dayanarak hem kafas]n] saklayarak au`lar]n i`indq. Zor fikirlqr
onun kafas]nda f]y]lda=ard]lar. }ki kerq art]k akl]na getirttilqr, ani onu evdq
bekleerlqr. Ertesi gwnw, taa gwn duumad]yd], a`an o bobas]nnan peydaland]
Doroft]nin lafkas]nda.
– Komu=u, – dedi ihtqr Frunz[, – tq `ocucak, ang]s]n] senin annatman
dii=tirdi. O da isteer faydal] olmaa insana da onu=tan geldi yalvarmaa
sana, ki alas]n onu wwrenici.

• Okuyun annatmay].
• Ne`in annatman]n ad] “Kxr usta”#
• Nicq kxr olmus Dorofti#
• Annad]n onun wrek dalgalar]n], zorluklar]n].
• Nesoy zanaatlar edinmi= Dorofti.
• “Kxr diil onnar, ang]lar] gxrmeerlqr gwne=i, ama onnar, ang]lar]
gxrmeerlqr bu dwnnedq kendi lqqz]mn]]n]”, a`]klay]n bu cwmlenin
maanas]n].

• 246 •
 Gavril Gaydarcı

Kurtar]lm]= bereket

}lkyaz – y]l]n en k]zg]n zaman]: kolhoz`ular, `ift`ilqr swrerlqr, ekerlqr,

baa keserlqr. Onnar `ok i=lqr lqqz]m eti=tirsinnqr yapmaa, `wnkw ilkyaz
gwnw y]l] doyurarm]=.
Meyval]k brigadiri Oli yollam]= kendi insannar]n] meyvalaa.
– Na=ey yapacez orada# – sormu= Nina.
– Lqqz]m t]rm]klarlan koraylar] y]v]nnara toplamaa.
– Ya bak, nekadar `i`ek bu y]l aa`larda, – demi= Oli, yakla=t]ynan
Ninaya.
– ~i`ek pek `ok. Lqqz]m bereket ta bu y]l olsun islqq, – cuvap etmi= Nina.
Bwtwn gwn insannar t]rm]klarlan hem diirennqrlqn toplam]=lar koraylar]
y]v]nnara.
– Y]v]nnar olsunnar herbir aac]n alt]nda! – demi= Oli, – zerq, bana
kalsa, bu poyraz lwzgeri bizq suuku getirecek. Lqqz]m haz]r olal]m hava-
n]n twrlw “baa=]=lar]na”.
– Oli, ya bak, gwne=in var kulaklar]. Suuk olacek bu gecq, – demi=
Miyal`u dqdu.
Ger`ektqn da, av=amnqn kolhozun radiosu bildirdi: “Paal] kolhoz`ular!
+indi hemen rayondan haber geldi, ani bu gecq olaceym]= ayaz, ang]s]
var nicq yoketsin meyva bereketini. Haz]rlay]n sirnik. ~an urduktan sora
hepsimiz toplanêr]z meyval]kta”.
Taman gecq yar]s] i=idilmi= `an]n sesi: Dran-n-n! Dran-n! Dran-n!
Kolhoz`ular, al]p sirnikleri, biri-biri ard]sora `]kard]lar sokaa da
doorulard]lar meyvalaa.
Da tq ba=lad]lar twtmqq o toplanm]= koray y]v]nnar].
Kolhoz`ular meyval]kta yakm]=lar ate=leri taa sabaayadan. Herbir aac]n
alt]ndan kalkarm]= yukar] koyu twtwn direkleri. Twtwn, dallara urulup,
sararm]= aac], y]s]darak onu kendi soluunnan.
– Art]k yok nedqn korkmaa, – ilin solumu= Andrey Nikolaevi`. – S]-
cak twtwn taa havada y]s]dacek k]r`] da brakmayacek onu konsun nazl]
`i`eciklerq. Dooru mu sxleerim. Miyal`u batw#
– Dooru. ~ok ak]ll]ym]= o adam, kim `]karm]= bunu, ki twtwnnqn
bereketi korumaa. Merakl] bu, kim sanki#

• 247 •
 – Sade adam, ba=ka yok kim olsun, – k]r` – incecik buz
demi= kolhoz ba=].

• Ne`in deerlqr, ki ilkyaz gwnw y]l] doyurarm]=#

• Nicq kolhoz`ular bereketi kurtarm]=lar#
• Dw=wnwn, ne cuvap vermi= kolhoz ba=] Miyal`u batwnwn soru=una. ~xzwn
maanas]n].

Sän bunu bilersin! Sän bunu becerersin!

Soruşlar hem sınışlar

1. Yaratmayı “Üüsüz çocuk” kim yazdı#

a) Konstantin Negruţi; c) Stepan Bulgar;
b) Gavriil Gaydarcı; d) Dionis Tanasoglu.
2. Angı yaratmadan bu sıracıklar hem kim onun avtoru# Angı kasabada
bu olmuş#
“Açan Dorofi sustu, sesleyennär kalktılar, işidilmişi kendiycesinä
açıklayarak biri-birinä. Sade birisi kaldı erindä, pat üstündä oturarak –
bu dedül Frunză”.
a) “Kör usta” Konstantin Negruţi;
b) “Üüsüz çocuk” Stepan Bulgar;
c) “Kurtarılmış bereket” Gavril Gaydarcı.
3. Personaj Topal Canavar angi yaratmadan#
a) “Kör usta” Konstantin Negruţi;
b) “Üüsüz çocuk” Stepan Bulgar;
c) “Kurtarılmış bereket” Gavril Gaydarcı.
4. Paranteza içindän ayırın o lafı, angısının maanası yaklaşêr koyulsun
noktaların erinä.
Laalelär hızlı açêr,
Gün açan göktä şılêêr.
Gün geçti, gün saklandı
Laalelär da...
(aldandı, kırıldı, kapandı)
5. Açıklayın söleyişin maanasını.
“Üürenmää utanma, bilmemää utan”.
• 248 •

Kolada
Gelin, dostlar, buray]
Kutlayl]m `orbac]y].
Bwwkleri, u=aklar]
Hem gxzql dolaylar].
Hadi hepsimiz birdqn
Baaral]m: Hê-ê-y! Hê-ê-y!
~ok saal]k Allaa versin,
Eviniz dolu olsun,
Ambarlar `at]rdas]n,
Para say]s]z olsun.
Pak ekmek, yaan], sucuk,
Topracaa da pak soluk.
Tulumda biyaz piinir,
Ah]rda kara beygir,
Aullarda ku=, hayvan, –
Hepsi saa hem pek toyan...
Hadi hepsimiz birdqn
Baaral]m: Hê-ê-y! Hê-ê-y!
Kasaba, küü hem
onnarın anılmış
gösterilecek erleri
Konstantin Vasilioglu
Eni y]lda, `orbac],
Kimsey bilmesin ac].
Hepsi cengi unutsun,
Karda=l]k bizdq olsun!
Dwnnedq olsun birlik,
Evindq dursun =ennik.
Umutlar tamannans]n,
}=iniz ilerlesin.
~ok y]la sizq saal]k,
Eni y]lda bwwk varl]k...
Hadi =indi, `ocuklar,
Baaral]m: Hê-ê-y! Hê-ê-y!
~orbac]yka, `]k bizq,
Ver kola` elimizq!
Sqn da, `orbac], aara
Cebindq bizq para.
Ko xtswn bizim `annar,
Dang]rdas]n trakalar.
• 249 •
 Ko bizq sevinsinnqr Hepsinq saal]k, k]smet...
Bucakta ya=ayannar: Olsun hepsi =eremet!
Moldovannar, bulgarlar Hadi genq, `ocuklar,
Hem girgin gagauzlar! Baaral]m: Hê-ê-y! Hê-ê-y!

• +iiri ezberlqyin.
• Siz nicq “Koladay]” gezersiniz# A`]klay]n adetin gxzelliini.
• Beenersiniz mi bu yortuyu# Ne`in#
• Nicq annêêrs]n]z avtorun laflar]n]:
“Ko bizq sevinsinnqr
Bucakta ya=ayannar:
Moldovannar, bulgarlar
Hem girgin gagauzlar!”

Nikolay Baboglu

Donka lelwm

Biz, u=aklar, ilkyaz] beklqrdik taa tez gelsin, havalar y]s]ns]n deyini
da `]kal]m i`erlerimizdqn d]=arda oynamaa, iplqn atlamaa, be=ka, top
oynamaa, doyunca ka`]nmaa, gwne=q sevinmqq...
Ama benim Donka lelwm ilkyaz] `ok sevqrdi onun `i`ekleri i`in. Taa
erdq kaar yat]rkan azbu`uk gwne= =]las]n, o bir komu=u k]zlan – Pa=iylqn
`]kárd]lar kwwywmwzwn kenar]nda `ay]ra da getirqrdilqr ilkinki `iidem
`iceciklerini. Biz da, taa kw`wklqr, ba=lad]yd]k annamaa, ang] `i`eklqr
nezaman a`êrlar, nas]l gxzql kokêrlar...
~iidemnerin a`mas] bitqr-bitmqz, lelwm ba=layard] getirmqq k]rdan,
`ay]rdan maavi gxz`eezli menev=q `i`eciklerini, taa sora inci `i`eciklerini
– bunnard] k]rdan kopar]lma `i`eklqr. Ama onnar]n ard]na bizim ba=`am]
zda aulda a`ard] laalelqr, negris `i`ekleri, erg]vannar, zambaklar. Hem sora
taa bwtwn yaz a`ard]lar ge`mqz karanfillqr. Evdeki `i`ekleri biz lelwmnan
ikimiz bak]p sulard]k. Sora gwzwn, ang]lar] sevmqqzdilqr suuklar], kaz]p,
maazaya saklayard]k – donmas]nnar deyni. Ama ilkyaz]n genq erlerinq
bas`ac]]m]za dikqrdik.
Lelwmun `i`ek sevgisi bana da ula=t]yd] da onunnan barabar taa `ok
`i`eklqr i`in lafedqrdik, `i`ekleri bak]p, kaz]p, sulay]p, onnara sevinqrdik.
• 250 •
 Ama `i`eklqr en `ok sevgili ilkyaz]n. inci – rus`a: land]=
Yaz]n ortas]nda kurak havalarda `i`eklerin negris – nar\i=
`oyu senmqq ba=lêêrlar. Ozaman kalêr `iidem – koki`i
oyanda-buyanda birqr kokar swwt a`]k menevsq – rus`a: fialka
`i`eklerinnqn. Onun `i`ekleri ku`wcwk, karanfil – rus`a: gvozdika
sar], ama ya yakla= o kokar swwdwn yan]na laalq – rus`a: twlpan
da seni o gxzql koku sans]n sarfo= eder... ergivan – lwlqka
Kuannar da swwdw doz-dolay sarm]=lar...
~i`eklqr naturan]n baa=]=lar] insannara.
Seviniz siz da `i`ekleri!

• Kimin i`in annadilêr bu yaratmada#

• Ne bukadar sayg]l] avtor kendi lelwsu i`in annadêr#
• S]ralay]n `i`ekleri, ang]lar] bu yaratmada gxsteriler.
• Dw=wnwn da dii=tirin yaratman]n ba=l]]n].
• Evdq birqr kw`wk annatmac]k sizin ba=`ada `i`ikleriniz i`in haz]rlay]n.

Söleyişlär için
(Literatura teoriyas]ndan)

Sxleyi= – k]sa hem arif sxlenilmi= sxz, ang]s]n] olur kullanmaa twrlw
adam] yada bir olu=u k]sadan kantarlamak i`in ya=amak situa\iyalar]nda.
Sxleyi=lerq bo=una demeerlqr ariflik sxzw, a`an deerlqr adam]n sxzwnq: o
`ok lafetmeer “sxlediynqn – sxlenmi=”.
Deyecez ki: adam `al]=êr bir i=i yapmaa, a`an herbirinq belli, ani bu
i= olunmaz, nicq da yok nicq gxrmqq kulaan ard]n] da ozaman adam deer
bxlesinq: “Gxrecqn, nezaman kulaan ard]n]”.
Deyecez ki: adam panay]rda satêr zarzavat yada meyva. Al]c] isteer
hepsi olsun ay]r]lm]= gibi, saa, olmu=, bwtwn da ozaman sat]c] olur desin:
“Kuruylan bilq ya= ta yanarm]=”, ang]s] gxsterer, ani saalar]n, olmu=lar]n
yan]sora var nicq bir-iki eznik yada e=ilcq da vermqq. K]sadan hem arif`q
sxlenilmi= hi` kwstwrmedqqn, gwcendirmedqqn mw=teriyi.
Deyecez ki: Siz geldiniz evq aalayarak yada wstwnwz kirli. Anan]z
yada boban]z sxrêr, ne oldu# Siz `ekedersiniz annatmaa masal (yalan
sxlemqq), ani tq =kolada m], evq gelqrkenq mi bir `ocuk sizi bir kabaats]z
dwwmw=.

• 251 •
 Herbiri bunu biler, ani yolundan uz gidqrkqn, kimseycik, `]k]p xnwnq,
seni bi=eysiz (kabaats]z) dwwmeyecek. Onu=tan olur i=idqsiniz evdekilerdqn
(bwwklerdqn): “Kimsey kabaats]z dwwmqz”. }=ittiynqn bu laflar], lqqz]m
annayas]n]z onnar] butak]m: “Annatma bana masal! Sxlq dooru, kim
seni hem ne`in dwwdw#”
Sxleyi=lqr
1. Erq bakêr, ama can yakêr.
2. Pan wstwndq yatarkan tarla swrwlmqz.
3. Korkutma canavar] koyun derisinnqn.
4. Kim yaz]n gxlgedq yatarm]=, o k]=]n aa` gezqrmi=.
5. Altam]n iisini domuz iyqrmi=.
M. Kxsq
6. Kangurunun kesesi bwwk, ama paras] yok.
7. Sanc] da bo=lêêr, ama inat susmêêr.
8. Kim aalemi aaladar, kendisi da gwlmqz.
9. Gxrecqn, nezaman kulaan ard]n].
10. Akmêêr pek, ama damnêêr.
11. Attan indi – e=qq pindi.
12. Kuruylan bilq ya= ta yanarm]=.
13. Bin kerq ver, bir kerq vermq – genq fenays]n.
14. Hay]rs]zlar] ekmqzmi=lqr, onnar kendileri bitqrmi=lqr.
15. Kxpek suya dw=meyincq wzmqq wwrenmqzmi=.
16. W=enqn xrwmqq, doyamazm]= ka`maa.
17. Kimsey kabaats]z dwwmqz.
18. Fena kxpek swrwyw beklqrmi=.
19. Ak]l verqn `ok, ama ekmek verqn yok.
N. Baboglu

Sän bunu bilersin! Sän bunu becerersin!

Soruşlar hem sınışlar

1. Angı yaratmadan bu sıracıklar#

“Çiçeklär naturanın baaşışları insannara.
Seviniz siz da çiçekleri!”
a) Donka lelü; c) Para kesesi;
b) Kolada; d) Oka.
• 252 •
 2. Angı yaratmadan hem kim verilmiş sıracıkalrın avtoru#
“Ko bizä sevinsinnär
Bucakta yaşasınnar:
Moldovannar, bulgarlar
Hem girgin gagauzlar!”
a) “Kolada” Konstantin Vasilioglu;
b) “Donka lelü” Nikolay Baboglu;
c) “Kolada” Todur Marinoglu.
3. Annadın kendi kasabanız için, onun anılmış erleri için. Sora da bir
küçüräk yaratma tefterlerinizdä yazın, verili plana görä:
– Benim kasabam.
– Kasabamın geniş sokakları.
– Kasabamda var.
4. Annadın kendi küüyünüz için, onun anılmış erleri için. Verili lafları
kullanın: çayır üstündä, kelebeklär uçuşêrlar, sokak boyları, küü kenarı,
stadiona gittik.
5. Bunu bilelim!
Çadır-Lunga kasabası Gagauziyanın üç kasabasından birisidir.
Legendaya görä Çadırı kurmuş 1819-uncu yılda Ay-boba Zahariya
Çak]r hem onun aylesi. Gelennär Lunga derenin boyunda erleşmişlär.
Çadır-Lunga sözü iki bölümdän düzülü: “Çadır” (rusça “palatka”) hem
“Lunga” – derenin adı. Lunga derecii kasabayı iki paya böler.
İleri bu erlerdä varmış iki küü: Çadır hem Tiraşpoli. 1958 yılda, açan
Çadır-Lunga kasaba stasunu kabuletmiş, Tiraşpol onun bir payı olmuş.
Bu gün Çadır-Lunga Gagauziyanın gözäl bir kasabası. Çadır kasa-
bası sayılêr Gagauz Erinin kultura merkezi. Burada artık on yıldan zee-
dä M. Çakirin adına millet teatrası sevindirer siiredicileri meraklı spe-
ktakollarlan. Onun önündä Ay-Boba Mihail Çakirin anmak taşı kurulu.
2000-inci yıldan beeri Çadır-Lungada geçer gagauz türküsü festivalı
„Gaguz türküsü”. Bu festivala katılêrlar türkücülär hem çalgıcılar Gaga-
uziyadan hem aşırıdan da.
Kasabada, zengin türlü eksponatlarlan hem dokumentlärlän, bir mu-
zey var. Kiyat evindä geçer türlü yaradıcılık avşamnarı hem resim sergen-
neri.

• 253 •
 Adam hem tabiat.
Saalık hem sport

Engin Köseoglu

Gwl hem bwlbwl

Bir vak]tlar varm]=, bir vak]tlar yokmu=. O vak]tlar bwlbwllqr twrkwlerini

sade aa`lar i`in `alarm]=lar. Ama `i`eklqr i`in, ani dwnneyi gxzellederlqr,
hi` akl]lar]na da bilq gelmqzmi= twrkw `almaa. ~i`eklqr buna pek
gwcenqrmi=lqr.
– Ah, ah... +u gxzql bwlbwllqr bizim i`in da bir twrkw `alsalar, ne olur
sanki# – dw=wnqrmi=lqr `i`eklqr.
Gwnwn birindq, bwlbwl yak]ndan ge`qrkenq, `i`eklerin biri sormu=:
– Olur mu bir gwn sqn bizim i`in da twrkw `alas]n# Biz pek beeneriz
senin sesini.
– Olur yapay]m. Yaar]n, gwn duuarkan gelqrim. Ang]n]z] aran]zdan taa
pek beenecqm, onun i`in da en gxzql twrkwmw `alacam, – demi= bwlbwl
da u`up-gitmi=.
Bundan sora `i`eklqr toplanm]=lar bireri da ba=lam]=lar konu=maa.
– }`inizdq en gxzql bqnim! – demi= zwmbwl. Bwlbwl benim i`in `alacek
kendi twrkwswnw.
Menev=q pek =a=m]= zwmbwlwn bu laflar]na da demi=:
– Sqn =aka, olmal], dedin. Nas]l dilin dxndw sxlemqq, ani sqn bendqn
taa gxzqlmi=in# Bwlbwl twrkwswnw benim i`in `alacek!
Papatya, i=ittiynqn menev=enin laflar]n], xlq bir gwlw= kald]rm]=, ani...
– Sqn neyq gwlersin, papatya#
– Neyq mi# Zwmbwllqn menev=q, bezbelli, unuttular, ani tarlalar]n
padi=aas]y]m bqn! Tq sabaa gxreceniz, ani bwlbwl en gxzql twrkwswnw
benim i`in `alacek!
• 254 •
 ~ok vak]t ge`memi= da art]k zormu= annamaa, neredq k]rm]z] laalq,
neredq zambak, neredq `iydem hem neredq alt]nc]k... Xlq dart]=arm]=lar, ani
biri-birlerin sa`lar]n] yolarm]=lar. Ama hep okadar birisi da verilmqzmi=.
Sade gwl bu `eki=q hem dart]=maya kar]=mam]=. Karann]k olduynan, gwl
gecq uykusuna dalm]=, raat dinnenmi=.
Ertesi sabaa, gwn duuarkan, bwlbwl gelmi=. Ama ne gxrmw= o#!
Hepsi `i`eklqr yorgunnuktan, uykusuzluktan solmu=lar, `irkinnenmi=lqr.
Aalaycaan `]karm]=, gxrdwynqn onnar], diil twrkw `alas]n. Sade gwl, ani
faydas]z dart]=maya kar]=mam]=, vak]d]nnan yatm]= dinnenmqq, uyanm]=
erken, bwlbwlw gwlwmseyerqk kar=]lam]= hem selqmnam]= onu. Bwlbwl da
pek beenmi= gwlw.
Ondan beeri bwlbwllqr her sabaa, gwn duuarkan, gelqrmi=lqr da en gxzql
twrkwlerini gwl i`in `alarm]=lar.

• Bir vak]tlar bwlbwl kimin i`in twrkwlerini `alarm]=#

• ~i`eklerin biri ne sormu= bwlbwlq#
• Sora aralar]nda ne olmu=#
• Gwl nicq kendisini gxtwrmw=#
• Bwlbwl kimin i`in her sabaa twrkwswnw `alarm]s# Ne`in#

Aleksandr Puşkin

K]= yolu*

Dalgal] dumannardan Ana taraf]n ruhu

Ay, korkak gibi, bakt]. K]zak`] twrkwswndq.
Kwswlw meydannara Ba sarfo= olduklar],
Kwswlw dxktw =afk]. Ba dars]klan i`indq...

Dars]k k]= yollar]nda

w`lw – w` beygir ko=ulu
W`lw k]zac]k kayêr.
Bwtwn yol sesli `ancaaz
Bay]l]nca c]ng]rdêêr.

• Acaba ne durumda bulunurkan A. Pu=kin yazm]= bu =iiri#

• A`]klay]n “Dalgal] dumannardan” s]rac]klar]n maanas]n].
• “K]= yolu” =iirini resimnemqk i`in ang] boya renklerini kullanacen]z#
• 255 •
 Mina Kösä

K]=]n

Twwcqqz gibi, Wwsek direk

U`êr kaarcaaz. Dwzqr twrkw,
Konup erq, Kaba kwrtwn
Yapêr toz`aaz... Giimi= kwrkw.

Fena lwzgqr Kal]n =i=q

Titsi ha=laar. Olmu= derq.
Kulaa `ekip, Masal sapm]=
S]kl]k `alar. Kuytu erq.

Kuru ayaz
+aka bilmqz:
Kwsw tutup,
Kolay dxnmqz...

• Ne`in Mina Kxsq sayêr, ki ayaz kwswp kolay dxnmqz#

• Siz, bu =iiri okuyarkan, ne resinmqr k]= i`in fikirinizdqn ge`irersiniz#
• Evdq birqr kw`wrqk yaratmac]k k]= i`in yaz]n.

Stepan Kuroglu

Kim o#

Kim o, kim o doland], Kim o, kim o gwlwmseer,

}lkyaz m] peydaland], Sora ans]zdan kwser#
Er mi enidqn duudu#! ~]k, `]k, gwne=, kapuna
Gwn k]=] `abuk kuudu. }lkyaz gelmi= ak]na!

Kim o, kim o wwner# Kim o, kim o =]mard]#

Babu Marta seslener. D]=ar] ku=lar `aard]
Ha te =indi kaar yaayêr, Aullarda i=lemqq,
Dqdu kwrkwnw yamêêr. Ev boyu `i`ek ekmqq.
• 256 •
 Kim o, kim =w=ekilcq ~]k]n, `]k]n d]=ar],
Dii=tirer sesi incq# Kar=]lay]n ku=lar].
Lwzgercik yava= eser, Ya ne gxzql havac]k,
Dqdu Trifun baa keser. Haz]rlay]n yuvac]k.

Zaval] `otuk bakm]=, – Kim o, kim o tak]rdêêr#

Podpolika k]rk]nm]=, Turnalar k]smet adêr.
Ya=lar] durmaz akêr, }=ittiysqn en ilkin,
Dqdu can ac] bakêr. ~]kacek hasl] neetin!

Sus, aalama, `otucak,

Na sana bir oyuncak: podpolika – ba=]nda
K]rm]z], biyaz iplik – sa`lar]n k]rkmak fasonu
Turnalara selemnik.

• Demekli okuyun =iiri.

• Bulun teksttq cuvap da okuyun, kimnqr i`in yaz]l] bu =iirdq.
• Y]l]n ang] zaman] gxsterili =iirdq#

Bilmeycelär için
(Literatura teoriyas]ndan)

Bilmeyceleri gagauzlar kullanêrlar taa evelki vak]tlardan. Onnar], nicq

da masallar], kurmu= halk]n arif ki=ileri da aazdan aaza, anadan-bobadan
u=aklara taa `oyu eti=mi= bwwnkw gwnqdqn.
Bilmeycelerdq lqqz]mn] avadann]k, tedaar]k yada olu= gxsteriler,
a`]klanêr diil doorudan, a`]ktan demedqqn, ama =iret`esinq dola=]k, ki
bilmeyceyi sxkqn biraz, buu=sun, dw=wnswn, cuvab]n] buluncak.
Bilmeycelerin taa `oyu kurulu uydurmak prin\ipindq, a`an alêrlar da
bir predmetin n]=annar]n], funk\iyalar]n] uydurêrlar da, nicq yanna=]k
koyup, sorêrlar: “Ya sxlq, neylqn bu predmetlqr, olu=lar biri-birinq ben-
zeerlqr#”
Alal]m birka` xrnek. Tq deyecez:
K]rm]z] onnar, tatl],
Dallarda bwwyerlqr.
Onnar] kw`ww hem bww –
Hepsicii severlqr.
• 257 •
 Bilmeycq – bu bir dava, ang]s]n] lqqz]m esaplamaa, bulmaa cuvab]n].
~ekederiz dw=wnmqq. Neyi biz bileriz# Biz bileriz, ani o bwwyer
dallarda.
Bu bizq gxsterer, ani lqqz]m aaramaa bu predmeti aa`larda bwwyennerin
aras]nda. Bileriz, ani o tombarlak, k]rm]z] hem tatl]. }slqq dw=wndwynqn,
biz annêêr]z, ani bu – kirez. Var nicq demqq alma da, ama almalar diil
dwz k]rm]z] hem onnar diil xlq tombarlak ta.
Nicq gxreriz, cuvab] bulmaa deyni, biz lqqz]m isteyqn predmetin
n]=annar]n] bilelim, neyq o benzeer formayca, dat`a, renk`q, neredq bwwyer
mi osayd] kullan]lêr m]. A`an biz yapacez analiz predmetin n]=annar]na,
funk\iyalar]na – kolay]nnan bulacez cuvab].
Tq taa bir bilmeycq:
Kim eri e=illedi#
Kim `i`ekleri verdi#
Ne`in geldilqr ku=lar,
Seslqn doldular k]rlar#
Bilmeycenin tekstini okuduktan sora, genq tutunêr]z analiz yapmaa,
dw=wneriz, sanki kim var nicq eri e=illetsin# A`]klamaa deyni, yard]m
ederlqr xbwr soru=lar da: kim `i`ekleri verdi# ne`in geldilqr ku=lar# ne`in
seslqn doldular k]rlar# Ha xlq dw=wn, ha bxlq dw=wn, cuvap kendisi `]kêr
bizim dw=wnmemizdqn – ilkyaz. }lkyaz – e=illik peydalanêr (`]plak er e=il
boyanêr), ilkyaz]n – `i`eklqr a`êr; ilkyaz]n ku=lar gelerlqr, `wnkw hava
y]s]nêr; ilkyaz]n insan ba=lêêr k]rda topraa i=lemqq, ekmqq...
Yada bxlq bir bilmeycq:
Kim bwtwn ya=amas]nda
Ta=]yêr evini s]rt]nda#
Bilmeyceyi, onun cuvab]n] kolay]nnan bulêrlar taa kw`wkleri dq, `wnkw
bu bilmeycq, bu soru= kolaylar]n birisi. Cuvap – swlwk.
Hep bu kolaylar]n aras]nda bulunêr bu bilmeycq da:
Kafas] var,
Kuyruu var,
Ba=]nda onun yular.
Bizq lqqz]m bu bilmeycedq hepsini ev hayvannar]n] say]klamaa. Onna-
r]n i`indq kxpek ta, kedi da, ama yular onnarda yok. Yular] kullanêr sade
beygir. Cuvap – beygir.
• 258 •
 Sän bunu bilersin! Sän bunu becerersin!
Soruşlar hem sınışlar

1. Bulun herbir yaratmanın avtorunu da oklarlan gösterin.

a) “Gül hem bülbül” Aleksandr Puşkin
b) “Kışın” Stepan Kuroglu
c) “Kim o#” Engin Köşeoglu
d) “Kış yolu” Mina Kösä
2. Yartma “Gül hem bülbül”:
a) annatma mı#
b) şiir mi#
c) masal mı#
d) fabula mı#
3. Angı yartmadan bu sıracıklar#
“Kim o, kim o takırdêêr#
Turnalar kısmet adêr.
İşittiysän en ilkin,
Çıkacek aslı neetin!”
a) “Gül hem bülbül”;
b) “Kış yolu”;
c) “Kim o#”;
d) “Kışın”.
4. Tabiatın nışannarını aklımıza getirelim.
– Kaz durarsaydı bir bacaan üstündä – ayaz olacek.
– Eer tütün bacadan çıkarsaydı uz yukarı – ayaza.
– Eer saçak kuşları sürüylän çekedärseydilär cıvırdaşmaa – havalar
yısınacek.
– Sıyırıcıı gördüseydin – karşıla ilkyazı.
– Lelek geldiseydi – suuklar tezdä bitecek.
– Sürmäk ayı suuksaydı – yıl bereketli olacek.
5. Bilersiniz mi ne o#
“Bän durêrım – o durêr.
Bän giderin – o gider.
Onun önündä kaçêrım –
Ardıma benim kaçêr.”
• 259 •
 Adam hem
Vatan

Nikolay Baboglu

K]r sesleri

Kw`wk vatan]m, Bez `]rpêr k]zlar,

Anam hem kan]m, Serer `imenq,
Seftq gwne=im, Kalkêr kar]lar
}lk sabaalar]m. Erken i=inq.

Duuma taraf]m – Yama`ta pelin, –

Sar] bulutlar, Tepelqr al`ak,
Kapu xnwndq Gxkwn kenar]
Ha=lama dutlar. Gxrwner uzak.

Traka sesleri Gxrwner, `aarêr

~ay]ra sinmi=. }leri temrq,
Ko` swrwleri Eti=tin – ka`êr
Dereyq inmi=, Taa irak erq...
Vatan]m benim
En bwwk dwnnedq.
Onunnan can]m
Baal] bu erdq.

• Duygulu okuyun =iiri.

• Nereleri i`in avtor kendi =iirindq annadêr#
• Ang] laflar, sizin bak]=]n]za gxrq, gxsterer N. Baboglunun duygular]n]
kendi vatan]na# Okuyun onnar], taa bir kerq.
• 260 •
 Andrey Koçancı

Ana memleketim

Diz `xkecqm bqn sana, Bu koku sarfo= eder,

Memleketim benim. Memleketin kokusu.
Dxnmq ard]n] bana, Bqn denerim `ok sefer,
Bqn kxsteklenqrseydim. Tutmêêr]m sana kwsw.

Prost et `ok erdq beni, Can]m] bqn verecqm –

Nerdq aldanêr]m bqn. Basmas]n meret du=man.
Wzwn senin resimni ~aar beni, bqn gidecqm,
Hi` kaybelmeer gxzwmdqn. Lafs]z, olmaycam pi=man.
Yoktur hi` sendqn paal],
Baar]p ta, sxleerim bqn,
Baal]y]m sana kaavi –
Bu laflar pak wrektqn...

• Dikatl] hem duygulu =iiri okuyun.

• Ne`in avtor bu =iirini ad]n] “Ana memleketim” koymu=#
• Acaba memleketin kokusu var m]#

Vasi Filioglu

Bucak

Paal] Bucak taraf]m, Yap-yaln]z ani derq,

Canabinq var laf]m. Hep kwsw tutan erq,
Nicq bxlq k]sadan Sarp ya=êêrlar uygunnu,
Dii=tirmi= seni insan#! El uzad]p duygunnu.

Gelmeyincq yan]na, Da, toprak – evel yan]k

Zordur hemen tan]maa. +indi bwwtmeer sarma=]k,
Ne tak]m kxklw sxzwn, Ne da kirpi – `xkelek –
Y]ld]zl]yd]r hem gxzwn. Salt baa=lêêr s]cak ekmek.
• 261 •
 Yama` yok haylak kals]n, Kar=] `]kêr konakl]k:
~ukurlar bilmeer nqps]n, Bwwk sofralar donakl],
Hepsicii, bak, yama`lar Gelmeli dw=wnmelqr –
Kilim-baalar olmu=lar! Klisq gibiydir evlqr.
Zaametimizi bizim,
Peetlerni twrkwmwzwn
Yollêêr]z biz, Bucak, sana.
Sqn da baa=la Vatana!..

• Demekli okuyun =iiri.

• Nicq duygular sizin wreklerinizi dalgaland]rêr#
• A`]klay]n s]rac]klar]n maanas]n], ang]lar] al]nma =iirindqn.
Zaametimizi bizim, Yollêêr]z biz, Bucak, sana.
Peetlerni twrkwmwzwn Sqn da baa=la Vatana!..
• Ana taraf]m]z i`in birqr sxleyi= evdq haz]rlay]n.

Nikolay Baboglu

Xmer

Gagauz u=aklar], siz art]k bilersiniz benim annatmalar]mdan Ganiyi. Bu

`ocucak bizim Bucak taraf]m]zdan bir u=ak. Ama bu gwn bqn sizi tan]=t]-
racam Ganinin ya=]nda bir ba=ka `ocucaklan. Onun ad] Xmer. Ya=êêr bu
u=ak bizdqn `ok uzakta, Twrkiyedq, ama bu memleket `ok gxzql bir er:
w` taraftan denizlqrlqn sar]l]. Orada u=aklar hem hepsi bwwk insannar da
lafederler hep bizim gibi twrk`q, sade ani bizim dildq insannar]n adlar]
az]c]k taa ba=ka...
Siz varm]d]r deniz gxrdwwnwz# Elbet ki, olmal] vard]r. Bizim Bucak
taraf]m]zda da deniz var, onun ad] Kara Deniz – o bir `ok bwwk su, ama
kimisi bizim u=aklar olur olsun taa eti=tirmedi gxrmqq Kara Denizimizi.
O okadar bwwk, ki bir kenar] uzanêr Twrkiyq memleketinq da, ama
Twrkiyenin var-ba=ka da `ok gxzql denizleri. Onnar]n sular] duruk, pak
nicq gxz ya=] hem `ok s]cak, yaz]-k]=] olur y]kanas]n... Bqn da, ge`ti
yaz]n, kar]mnan bilq gittim Twrkiyeyq biraz s]cak denizlerdq y]kan]p
dinnenmqq. Da tq taman orada, Ege denizin kenar]nda, tan]=t]k bu
• 262 •
Xmerlqn, twrk u=aannan, hem onun iki k]zkarda=`]klar]nnan. Her sabaa
biz denizq gelip, soyunup y]kanard]k, sora kumda gwne=tq y]s]dard]k
arkalar]m]z]. Xmer dq orada denizin boycaaz]nda bir vilada ya=aard],
sabaalqn bizim gelmemizlqn barabar Xmer iki taanq k]zkarda=c]klar]n-
nan `]kard] havada oynamaa: ka`]nard]lar, toplard]lar swlwcqk, sora s]
cak deniz sucaaz]nda y]kard]lar ayaklar]n]. Taa ilk gwndqn u=aklar bizi
gxrdwlqr, ama yakla=maa k]y]=t]ramazd]lar. }lk ad]m] bqn kendim yapt]m:
– Senin ne ad]n# – sordum.
– Xmer, – dedi `ocucak, biraz utanarak.
– E bu k]z`aaz senin k]zkarda=`]]n m]#
– A-ha, – sallad] o kafas]n] da ekledi:
– Onun ad] Elif.
Biraz xteedq durard] en kw`wk k]zkarda=`]], olsundu w`-w`bu`uk ya=]n-
da kara gxzlw, kara sa`l], ayac]klar] incecikti, sans]n hemen kopaceyd]lar.
O u=ac]]n da ad]yd] +ayma. Bqn sordum Elifq:
– Nas]l sizq burada, ii mi#
Ama bu k]z`aaz hi` bir dq ses `]karmad]. Onun erinq Xmer dedi:
– Pek ii. – Elif ta kafas]n] sallad].
Bqn `ok beendim bu yava= u=aklar]. }stedim taa yak]ndan onnarlan
tan]=ay]m da bu wzerq dedim:
– Xmer, bqn sana bir baa=]= verecqm.
O gwlwmsedi. }=idincq baa=]= i`in k]zlar da merakland]lar. }lkin taa
bana yak]n Elif geldi, sora, sak]na-sak]na, +ayma da yakla=t]...
Benim cebimdq vard] bir kw`wk dwdwcqk. ~]kard]m, ald]m onu aaz]-
ma da keskin =uruldatt]m da verdim Xmerq.
– Al bunu, senin olsun! – dedim.
Dwdwcqqn =urultusu u=aklar] taa da `ok merakland]rd] hem sevindirdi.
Bu =urultuya yan]ba=]m]zdak] bwwk insannar da kulak asm]=t]lar, ama Xmer
sevinmeliktqn benim boynuma sar]ld], sora kendisi `ok kerq =uruldatt].
+aymaylan Elifin da gxzleri Xmerin, elindeki, dwdwcektq kalm]=t]lar, sora
bakard]lar bana, san]rd]lar, ani onnara da verecqm birqr baa=]=, ama bendq
ba=ka bi=ey yoktu. Yan]m]za bizim toplan]rd] insanar hepsinq merakl]yd],
nelqr biz lafederiz. Bana uymad] bu kalabal]k da dedim u=aklara:
– Hadi `ekinelim bir tarafa, te o bo= skemneyq. Gittik...
Bqn oturdum, yanna=]k oturdu Xmer, onun da yan]na dizildilqr Elif
hem +ayma. Laf]m]z sans]n bitmi=ti. Xmerin vard] i=i: `evirip, `evirip
bakard] dwdwwnw. Eliflqn +ayma da indilqr skemnedqn erq, diz `xktwlqr

• 263 •
 Xmerin xnwnq. Onnar da bakard]lar merakl] dwdww... Ege denizin s]cak
dalgalar]nda `]rp]n]rd] u=aklar, kay]klarda gezinirdi dinnenicilqr...
Elif, baka-baka, dayanamad]:
– Xmer, ver bqn da `alay]m bir keret`ik dwdwktq, – dedi.
– Olmaz, – kesti o, sallayarak kafas]n]...
Elif `ok wzwldw, kwsw dolu gxz`eezlerini iiltti a=aa.
+ayman]n da bak]=`]]ndan belliydi, ki `ok istqrdi baari elcezinnqn
dokunsun o baa=]= dwdwcqq, ama...
Bqn kabaatl]yd]m, lqqz]md] bu u=aklara da bi=ey baa=lay]m, ama yan]-
mda hi` bi=ey yoktu. Sora akl]ma geldi yak]nda, bir kay]k i`indq, brakm]=-
t]k torbam]z], orada vard] wzwm:
– +ayma, Elif, gelin bqn sizq wzwm ikram edecqm. Kalkt]k skemnedqn
gideriz wzwm imqq, arkam]zdan, dwdwktq =uruldadarak, Xmer da geler.
– Ne gelersin, sana dwdwk verdilqr#
– Verdilqrsq ne# Sqn da amucas]na yaparsan bir boynu, sana da verirlqr.
– sirkelendi Xmer.
Bqn istedim gwleyim, ama k]y]=mad]m da sadece b]y]k alt]ndan
gwlumsedim. K]zlarlan oturduk kay]k i`inq, a`t]m torbam]z], Elifq verdim
bir salk]m wzwm, bir da verdim +aymaya, ald]m kendim da, iyeriz... K]zla-
r]n kwswleri biraz ge`mi= gibi olurdu. Xmer dururdu bir tarafta.
– Gel, Xmer, gel sqn da bizimnqn, i wzwm! O yakla=t], kendi elinnqn
bir pandal ald]. Hepsimiz iyqrdik. Torbada ba=ka salk]m yoktu, kalm]=t]
dibindq teneciklqr. Kar=]m]zda be=-on ad]m uzakta benim kar]md]. O y]-
kanm]=t] denizdq da su boyunda gwne=lenqrdi, bizq laf katt]:
– Hey gen`lqr, getirin bana da wzwm!
– ~ocuklar, – sordum bqn u=aklara, – bulwmuza, say]lêr kar]ma, ne
verecez#
– Bulw da te o wzwm tenelerini, ani torban]n dibindq var, onnar] isin, –
dedi Xmer. Benim genq gwlecqqm `]kt]... Ama wrekli, a`]kgxz Xmeri `ok
beendim. O kendi wzwmwnw iyir-imqz genq ba=lad] dwdww =uruldatmaa.
– Xmer, sqn polisq benzeersin.
– A ha, – sevindi Xmer.
– Bqn da polis olmak isteerim, – dedi Elif da bakt] benim cebimq.
Annad]m, ki bu u=ak `ok istqrdi onun da olsun bir dwdww. Ama hi` bir
twrlw ona yak]=mazd] sar]ls]n bir yabanc] adam]n boynusuna... Elbetki,
sanard] sade xlq baa=]=lar kazan]lêr.

• 264 •
 +ayma da bakt] benim cebimq, o pek az lafedqrdi. Wzwmcwwnw idiktqn
sora, yakla=t] Xmerq da incecik parmac]]nnan gxsterdi dwdww. Bu say]-
l]rd], ki o da istqrdi bir kerq =uruldats]n. Xmer bunu annad], ama elinq
versin dwdww y]nanmad] (pek paal] i=ti, bakars]n bozulur). Kendi koydu
+ayman]n aaz]na da dedi wflesin...
Bqn `ok kerq bulundum Twrkiyedq da gxrdwm, ani twrk u=aklar] ii
bilerlqr bizim twrk dilimizi, ama onnar `ok gxzql terbiedili, utancak olarak,
pek az lafederlqr.
Xmer birka` gwndq eni dwdwklqn deniz boyundak] dinnenicileri iicq b]k-
t]rm]=t]. Bqn geldik`q y]kanmaa, o sar]l]rd] benim boynuma `ok =eylqr iki-
miz konu=urduk. Bir gwn geldi yan]ma dwdwkswz, bqn sordum, neredq dwdwk.
– Bobam kald]rd] onu, deer taa az =uruldadaym]=]m zerq insannar raat-
s]z kalarm]=lar, wzwlwrmw=lqr... Xmer biraz sustu da sora ekledi:
– Bqn gwzq okula ba=layacam. Bobam deer wwrenmeyqymi=im zararc]-
laa, aalemq engel `almayaym]=]m.
Bqn sordum:
– Xmer, sqn bwwk olduynan, okullar] ba=ard]ktan sora, ne olacan#
– Elbet dw=wndwm, sanki bu dwdwk mw gxstermi=ti meslekq yolu#
Bizim dinnenmqk gwnnerimiz art]k bitmi=tilqr. Sonunda geldik, adetq
gxrq, birqr gwmw= denizq atmaa, `wnkw ba=ka s]ra da gelelim. Sxledik
u=aklara, ki bu ay]r]lmak gwnwmwzdw, av=ama gideriz evimizq, Ki=inevq.
Xmer sar]ld] boynuma. Elif hem +ayma gxzlerindqn ya=lar]n] silqrdilqr.
Sora w`w da dizildilqr deniz k]y]s]na da, elceezlerini sallayarak, bizi
ge`irirdilqr...

• Okuyun annatmay].
• Nereyi bir kerq gitmi= avtor#
• Kiminnqn gorw=mw= denizin boyunda#
• Siz beendiniz mi N. Baboglunun eni dostlar]n]# A`]klay]n bak]=lar]n]z].

Nikolay Baboglu

Ana

Bir ana var dwnnedq, Hem da var toprak bizdq –

Ana – can verqn. Xmwrw dwzqn.

• 265 •
 Anam, anam, anac]]m – Ba=`an]n gwllw kucaa,
Ayd]n]m, sevdam. Dw=lerim gxktqn,
Benim gwllw ba=`ac]]m – Topraam hem ana s]caam,
Xmwrw dwzqn. Ayd]nn]k dwnnqm!

• Demekli okuyun =iiri.

• Nicq avtor kendi anas] i`in yazêr#
• Mamular]n]z i`in kw`wk yaratma evdq yaz]n.

Uygun sözlär için

(Literatura teoriyas]ndan)

Uygun sxzlqr, nicq da sxleyi=lqr, – k]sadan hem arif sxlenilmi= sxz, ang]-
s]n] olur kullanmaa `ok twrlw ya=amak situa\iyalar]nda. Ama uygun sxzleri
yazêr avtorlar. Elbetki, yazarkan kendi yaratmalar]n], sxleyi=lerq benzeyqn,
avtorlar halktan xrnek alêrlar, `al]=êrlar a=aa kalmamaa dil keskinniindqn
da, ariflik taraf]ndan da. Onu=tan butak]m k]sac]k yaratmalar girerlqr
kiyatlara, ang]lar]nda avtorlar]n adlar] da yaz]lêr.
1. En paal] dwnnedq – mamu hem Vatan
2. Kim `al]=mad] – o ya=amad],
Ondan =afkl] iz bu dwnnedq kalmad].
3. Eer can]n beladasayd] – alt]n dx=ek ta yard]mnamaz.
4. Padi=aa da, dilenci da – hepsicii imqq isteer.
5. Adam]n xmwrw xl`wnmeer y]llarlan, xl`wner yapt]klar]nnan.
6. Bobada sxz iki olmaz.
7. +akan]n var eri –
A`an gwldwrwr.
8. }lkyaz olmaz `i`eksiz,
A`]k gecq – y]ld]zs]z.

Sän bunu bilersin! Sän bunu becerersin!

Soruşlar hem sınışlar

1. Kim yazdı bu sıracıkları#

“Küçük vatanım,

• 266 •
 Anam hem kanım,
Seftä güneşim,
İlk sabaalarım.”
a) Nikolay Baboglu;
b) Andrey Koçancı;
c) Vasi Filioglu;
2. Avtor Andrey Koçancı yazdı yaratmayı:
a) “Bucak”;
b) “Ana memleketim”;
c) “Ömer”;
d) “Ana”.
3. Angı yaratmadan bu sözlär# Kim onnarın avtoru# Personajın adını
aklınıza getirin:
“...Verdilärsä ne# Sän da amucasına yaparsan bir boynu, sana da
verirlär – sirkelendi çocuk”.
4. Bulun herbir yaratmanın avtorunu
da oklarlan gösterin.
“Bucak” Nıkolay Baboglu
“Ana memleketim” Vasi Filioglu
“Ömer” Andrey Koçancı
“Ana” Nikolay Baboglu
5. Bilelim ki:
– Vatan demää, yurt demää, yurt demää,
Vatan demää.
– Duuma erindän paalı yoktur.
– Adam Vatansız, nicä gök yıldızsız.
6. Resimä görä bir annatma kurun.

• 267 •
 Dostluk hem
dostlar

Stepan Kuroglu

Damnan]n yolculuu

1 Bol yaamur yaad]ykana,

Zaman zamandaykana,
Harman samandaykana,
Bqn sallanga`taykana,
Buzun alt]ndaykana,
Yokkan taa anam-bobam,
Gxldq varm]= bir oban,
Oban]n da gxbecii,
Gxbeciin taa gxbecii –
Maavi gxlwn damnas]:
Yalab]kt]r ann]s],
Gxzleri a`]k-maavi,
Ayac]klar] kaavi,
Makar `]plak, yalnayak,
Dwnnedq gezer k]yak,
Gwwdecii pak =i=eli,
Hat]r gwdenni eli.
2 Gxklerdqn gwne= yakêr,
Kaarlar eridiykenq,
Buzlar `xzwldwykenq,
Er gwnw sevdiykenq,
Ba=]na diktiykenq,
Gxk ku=aa duuduykana
+uncac]k damna bakêr
Gxlq da yola `]kêr,
Al]p aa` sopac]]n],
Fukaara bo=`ac]]n].
Gxk ku=aandan t]rma=êr,
Dwnnq gerciinq =a=êr:
Boyalar twrlw-twrlw,
+en xmwr gibi gwllw,
E=il – hay]rl]k gibi,
Maavi – dars]kl]k gibi,
Sar] – ac]l]k gibi
Hem kara – bela gibi.
Boyalar]n yok dibi,
Ba=lant]s], bitkisi.
3
Damnac]k erq bakêr,
A`an gxzwnw dwrer,
Twrlw-twrlw zeet gxrer:
Erin kimi erindq

• 268 •
Ekin iilmi= gwndqn,
~i`eciklqr diz `xkmw=,
Wzwmcwklqr ya= dxkmw=,
Toloka aar soluyêr,
Ba=`ac]klar kuruyêr,
T]ynac]klar de=ilmi=,
Gxrmw= o taa pek `ok i=.
Uz gidqrkqn – dwz gitmi=,
Alt] ay bir yaz gitmi=,
Twrkw, maanq `alarak,
Yard]mc]l]k adayrak.
Gidip-var]p, yorulmu=,
Bir bulutlan bulu=mu=,
“Gxtwr beni, – yalvarm]=, –
Onnara, kim susam]=”.
4 Baa=]= al]p elinq.
Buludun bir `iskini –
Kap-Kap]n merdiveni,
Kolveriler o erq,
~oyu susam]= zerq.
Gider, durup neetindq,
Bo=`a, sopa elindq,
Gxrer senqr bir `i`ek,
Dayanamam]= wrek,
Ba=lêêr Kap-Kap aalamaa.
Duvas] imdat olmu=,
~i`ek, a`]p, doorulmu=,
Gider damna taa xtqq,
Yollar] uzaa gwdq,
Kar=] geler bir ba=ak –
Wwswz emzirik u=ak.
~ekettiynqn aalamaa,
Ba=ak ba=lêêr baalamaa,
Olêr tantur hem dolu,
+wkwr eder, dost olup.
Varêr Kap-Kap baalara,
Wzwmnw `otuklara,
Baa=lêêr onnara =]ra,
Sora o `]kêr k]ra,
Verer soluk daalara,
Mehlem, kuvet – paylara,
Doluluk – t]ynaklara,
Y]kanmak – ba=`alara.
Neredqn damna ge`er,
Hererdq hat]r se`er,
Yard]m eder bol candan,
}ki ellqn, dxrt yandan.
5
A`an gitmqq `ekeder
Ana gxlwn evinq,
Bir bxlwk dostu geler,
~i`ek verer bir testq,
Temiz gwllerdqn testq.
Ba=ak verer bir ekmek,
S]cak, nicq can wrek,
~otuk verer bir susak
}`indq =arap ravak.
Ba=`a atêr kucaana
Birka` alma bir yanna,
Xbwr yan]na kirez,
}iliinq olsun havez.
Daa verdi bir lwzgercik,
Gidilsin ilincecik.
K]rlar baa=lad] bir yol,
Nerdq gitmqq kolay, bol.
T]ynac]k selqm verdi,
“Susad]ysan, na”, – dedi.
Hepsi damnay] beener,
Hepsi canca seviner.
+wkwr, =wkwr ge`irer,
“}lin yol olsun”, – sxleer.
...Gider Kap-Kap ileri,
• 269 •
 Duuma gxl boylar]na, Da gelerim doorudan
Aday]p gelmqq geeri Annatmaa sizlerinq,
Bay]lma dostlar]na. Ani varm]= gxl erdq,
Gxldq varm]= bir oban,
6 Oban]n da gxbecii,
...O zaman buz alt]nda Gxbeciin taa gxbecii –
Sallanga` yatac]]nda, Maavi gxlwn damnas],
Bqn bwwmw=wm saat`a, tez, Kap-Kap onun ad`aaz]...
Gwncq diil, nicq herkez. }=indqn unutmas]n,
Azbu`uk vak]t ge`er, Ba=kas]na annats]n!
Taman irmi y]l swr`er,
Bobam gider buz k]rmaa, k]yak – girgin
Anam ruba y]kamaa. hay]rl]k – iilik
Bulunêr]m orada dars]kl]k – aar dw=wn-
meklqr
• Demekli okuyun =iiri.
• Nqqndan belli, ani bu masal#
• Nedqn `ekeder damnan]n yolculuu#
• Nesoy hay]rl]klar yapm]= Kap-Kap#
• Bulun cuvap da okuyun, kim hem nicq =wkwr etmi= Kap-Kapa.

Spiridon Vangeli

Gugu\an]n bankas]*

Tq oldu art]k ka` gwn, nicq Gugu\[ hi` gxrwnmeer aulda. Varm]= onun
nesoy sa i=leri bwwk `ocucaklarlan. Bwtwn kwwyw aktarm]= Gugu\[, aaram]=
kiyat, ang]lar]nnan u=aklar =kolaya giderlqr. O =ansora dxrt taanq bukva-
l]k bulmu=tu. ~i`usunun `ocuundan kqr onun `antas]n] da alm]=t].
Sentqbrinin birinq kar=], av=amnqn Gugu\[ sxlemi= =oparlara, ani onu
ba=ka aaramas]nnar oynamaa, bulsunnar kendilerinq ba=ka kafadar, hem
k]zkarda=]na baa=lam]= hepsini oyuncaklar]n]. Varm]= onun bir ma=inac]]
=oferlqn – onu da vermi=, hi` can] da ac]mam]=.
Yatm]= o taa erkencq, ama uyku tutmazm]=. Tq genq kxpek salm]=.
Olmas]n, sanki o Ene dqdu, ang]s] u=aklara uyku getirer, gelip tq almas]n
onun `antas]n]# S]ra gelmi= kalk]p ta kxpqq sincirdqn salvermqq.
• 270 •
 Sabaalqn Tarzan derin uykuylan uyuyarm]= sundurman]n wstwndq:
bezbelli, – bwtwn gecq o Ene dqduylan buu=tu. ~anta erindqymi=.
Y]kam]= Gugu\[ kulaklar]n], giimi= eni rubalar]n], urmu= `antay] s]rt]-
na, koparm]= ba=`adan `i`ek da yollanm]= =kolaya.
“Bir kiyatlan birinci klasa giderlqr, iki kiyatlan – ikinciyq, – dw=wnqrmi=
Gugu\[ yolca. – Ama dxrtlqn#”
+kolan]n e=iklerindq kar=]lam]= onu direktor.
– Gugu\[, sqnmisin# – =a=m]= o. – Sqn taa `anta boyuncays]n! Birinci
klasadan sqn lqqz]m taa bir kalpak boyu bwwyqsin... Ee, hadi, – gwlmw=
direktor, – a`an gelmi=in, =kolan]n aulundan baari karpuz i.
Gugu\[ utanmaktan haz]rm]= erin i`inq girsin. Nqqnda gxrwlmw= bxlq
i=: adam]n `antas] kiyatlan dolu da onu hepsinin xnwndq yollas]nnar
karpuz imqq!
Pek gwcenmi= Gugu\[ da gitmi= evq.
Annam]= direktor, ani Gugu\[ ona pek wfkelendi. Av=am olduynan,
o gider onnara uzla=maa. Twrlw-twrlw onunnan lafetmi=, `evirmi=, ama
dw=memi= xlesinq.
– Ee ne, Gugu\[, bqn sana izin edqrsqm aral]klarda =kolan]n `an]n] c]n-
g]rdatmaa# Sqn nicq bu i=q bakêrs]n#
– Hi` birtwrlw bilq.
– Bqn kar=] koymaycam sqn =kolada u=aklar]n xnwndq bir =iircqqz
okuyarsayd]n. Ne sqn buna deyecqn#
– Bi=eycik.
Nicq gelmi= direktor, xlq da gitmi= geeri.
Ama Gugu\[ demi= bobas]na:
– Baka, yapsana bana aul i`indq bir =kola.
Bakas] ka=]m]= ensesini:
– Yapt]ynan =kola, lqqz]m yapmaa halizdqn. Bendq sa buna deyni yok
ne kran, ne da ma=ina.
– Ozaman yap bir banka, – tutunmu= Gugu\[.
– Ee ne, banka var nicq yapay]m.
Birka` gwndqn sora Gugu\[ oturarm]= haliz bir eni bankada.
}=ittiynqn =kolan]n `an]n], Gugu\[ h]zl]ca oturarm]= bankas]na da
`ekedqrmi= wwrenmqq. Ama u=aklar sokaktan bakarm]=lar tafta aullar]n
aralar]ndan. Onnar kay]lm]=lar versinnqr ne olursa, sade ani otursunnar
bxlq bir bankaya. Gugu\an]n can] ac]m]= akrannar]na: ko bulsunnar
kendilerinq kiyat, y]kas]nnar kulaklar]n] da gelsinnqr birqr-birqr.
• 271 •
 Bu banka an]lm]= bwtwn kwwyq. =opar – yavrucuk, u=ac]k
Bwwklqr ge`qrkqn ba=`an]n yan]ndan, sundurma – pat
herkerq bakarm]=lar aulun wstwndqn, akran – godok, bir ya=ta
sevinqrmi=lqr, ki W` olak kwwywndqn `]- olannar
kacek taa bir wwrenmi= adam. Kimisi taa
ba=`a i`inq girqrmi=.
Da tq gxzql gwnwn birindq, a`an Gugu\[ taman aral]ktaym]=, tokat`]]
a`m]= =kolan]n direktoru.
– Var m] nicq bqn da oturay]m senin bankana, Gugu\[#
– Otur, – demis Gugu\[. – Ama ilkin al da i alma bizim ba=`adan.

• Ne`in bitki vak]tlarda Gugu\[ gxrwnmqzmi=#

• Ne demi= Gugu\[ u=aklara sentqbrinin birinq kar=]#
• Kiminnqn kar=]la=m]= Gugu\[ =kolan]n e=iklerindq#
• Ne demi= hem teklif etmi= direktor#
• Ne`in direktor av=amneen gitmi= Gugu\alara#
• Nicq annêêrs]n]z bu laflar]: “Nicq gelmi= direktor, xlq da gitmi=”#
• Na=ey istemi= Gugu\[ bakas]ndan#
• Ne`in Gugu\an]n bankas] an]lm]= bwtwn kwwyq#
• Ne demi= Gugu\[ direktora onun soru=una# Ne`in#

Ion Krängă

Be= ekmek*

Gwnwn birindq gidqrmi= yolca iki kafadar. Birisinin torbas]nda varm]=

w` somun ekmek, xbwrwnwn da – iki.
Ac]kt]ynan, bir aac]n gxlgesindq oturmu=lar, p]nar]n yan]nda. Herkezi
`]karm]= ekmeeni da haz]rlanm]=lar onnar birerdq sofray] yapmaa,
oturmayaceklar ay]r]-ay]r] ya. Taman `]karm]=lar ekmeklerini torbalar]n-
dan, a`an yakla=m]= onnara bir yabanc] adam, ang]s] vermi= onnara
selqm hem istemi= ona da bir par`a ekmek versinnqr: ne`insq pek can]
istemi= imqq, ama yan]na imqk almam]=t], burada sat]n almaa da yok
nqqndan.
– Oturun, Canabiniz, iyin bizimnqn bilq, ne Allaa verdiseydi, – demi=lqr
yolcular. – Neredq iki ki=i iyer, orada w`wncwsw da doyunacek.
• 272 •
 Ona diilmi= lqqz]m `ok yalvarmaa, oturmu= yanna=]k da wcw da
ba=lam]=lar aurt dolusu imqq ekmekleri sade taazq p]nar suyunnan onnar]
tukurlayarak barsaklara, `wnkw ba=ka i`kileri da yokmu=.
}mi=lqr onnar, imi=lqr taa o be= somunu bitirmeyincq, sans]n hi`
yokmu=lar da. ~]karm]= ozaman bu yabanc] adam kesesindqn be= ley,
uzatm]= paray] – w` ekmek saabisinq da demi=:
– Al]n, kafadarlar bu paray] xdek esab], ki doyurdunuz beni; buyurun
yolunuzda birqr filcan =arap yada yap]n bu paraylan, ne istqrseydiniz. Hi`
bilmeerim, nicq =wkwr edeyim sizq bu hat]r]n]z i`in, `wnkw aa`l]ktan kqr
gxzlerim karard]yd].
}lktqn kafadarlar istemqzdilqr almaa paray], ama xbwrw yalvarard], ani
als]nnar da, bitki-bitkiyq, bunnar kay]l oldular. Tezdq o yabanc] adam, bak]p
yoluna gitti, ama kafadarlar taa biraz oyaland]lar o aac]n gxlgesindq.
Laftan lafa, kafadar]n birisi deer obwrwnq:
– Na sana iki ley. Bu senin pay]n, yap onunnan, ne istqrseydin. Sendq
vard] iki ekmek dooruluk`a iki ley da sana dw=er. Kendimq da w` ley
brakacam, `wnkw bendq w` somun ekmek vard].
– Nas]l xlq# – k]zm]= ikincisi. – Ne`in bana sade iki ley da diil iki
bu`uk, nekadar dw=er herbirimizq# O vard] nicq bi=eycik vermesin, nas]l
olaceyd] ozaman#
– Ozaman benim hat]r pay]m olaceydi w` bxlwmdqn, seninsayd] – sade
iki bxlwmdqn. Bxlqseydi biz idik ta paras]z, param]z da keselerimizdq
zeedesinnqn: bendq w` ley hem sendq iki ley – somunnar]n say]s]na gxrq.
Bqn bulêr]m, ani Allaa da paray] taa dooru pay edqmeyceydi.
– Yok, dostum, – kay]l olmaazm]= ikincisi. – Bqn xlq dw=wnerim, ani
sqn beni gwcendirersin. Hadi taa ii suda dan]=al]m, da nicq deyeceklqr,
xlq da olacek.
– Hadi olsun senincesinq, – demi= ilkinkisi, – eer sqn diilseydin
kay]l benimnqn. Bqn bilerim, ani sud mutlak benim taraf]mda olacek.
Ya=amamda bqn taa yoktur sudlar]n e=iklerinq bast]]m.
Xlq da gidqrmi=lqr yollar]na, karara gelip, ani mutlak sudta dooruluu
bulaceklar. Eti=mi=lqr o kasabaya, neredqymi= sud, bulmu=lar lqqz]-
mn] izmet`iyi, annatm]=lar hepsini s]radan, nicq i= olmu=: nicq ikisi
gidqrmi=lqr yolca, nicq oturmu=lar ekmek imqq, herkezindq ka`ar ekmek
varm]=, nicq o yabanc] adam onnarlan barabar imi=, nekadar da onnar;
nicq =wkwr erinq brakm]= onnara be= ley hem nicq o w` ekmek saabisi
pay etmi= paray].
• 273 •
 Sud izmet`isi seslemi= onnar] ikisini da bitkidq demi= o ikincisinq,
ang]s] diilmi= kay]l, nicq paray] pay ettilqr:
– Sqn sayêrs]n, ani seni gwcendirdilqr mi#
– Elbetki, Canabin sud izmet`isi, – cuvap etmi= xbwrw. Biz hi`
dw=wnmqzdik ta o yabanc]dan para almaa ekmek i`in; ama a`an xlq `]-
kt], ozaman o yabanc]n]n baa=]=]n] lqqz]m iki pay yapmaa. Xlq lqqz]md]
yapmaa dooruluk`a.
– Eer sqn istqrseydin olsun dooruluk`a, – demi= sud izmet`isi, – ozaman
taa h]zl]dan `]kar da `evir kafadar]na taa bir ley, a`an onda w` ekmekmi=.
– Ya i=i! Bqn geldim buray] dooruluk aaramaa, diil kendimi soydurmaa!
– ba=lam]= baar]nmaa aala=]c]. – Siz lqqz]m dooruluu bulas]n]z. Sizseydi
beni taa pek gwcendirersiniz. Eer Allaa da yapt]klar]m]z] bxlq kantara
koyarsayd], vay ba=]m]z.
– Bu sana xlq gxrwner, – suuk wreklqn kar=] koydu sud izmet`isi, – ama
halizdqn diil xlq. Sendq iki somundu mu#
– }kiydi, Canabin izmet`i.
– Kafadar]nda da w`tw#
– W`tw, Canabin izmet`i.
– Bana kalsa, sqn kendin sxledin, ani w`wnwz da birtak]m imi=iniz.
Diil mi xlq#
– Xlq, Canabin izmet`i.
– Hadi ozaman sayal]m, nekadar ekmek idi herkezi: sayal]m, ani
herbir ekmek payedildiydi w`qr par`aya. Ka` par`a olaceyd] senin o iki
somunundan#
– Alt] par`a, Canabin izmet`i.
– Ama senin kafadar]nda, w` ekmektqn#
– Dokuz par`a, Canabin izmet`i.
– Ama hepsi ka` par`a ekmek olaceyd]# Alt]ylan dokuz#
– Onbe= par`a, Canabin izmet`i.
– Ka` ki=i idi bu onbe= par`a ekmqq#
– W` ki=i, Canabin izmet`i.
– }slqq! Ka`ar par`a ekmek geler herbir ki=iyq#
– Be=qr par`a, Canabin izmet`i.
– +indi akl]na getir, ka` par`ayd] sendq hepsicii#
– Alt] par`ayd].
– Ama idin sqn ka` par`a#

• 274 •
 – Be= par`a, Canabin izmet`i.
– Ka` par`a ekmek artt] sendqn#
– Sade bir par`a, Canabin izmet`i.
– Hadi =indi ge`elim senin kafadar]na. Akl]na getir ka` par`a ekmek
olaceyd] onun w` somunundan#
– Dokuz par`a, Canabin izmet`i.
– Ee, onnardan ka`]n] o idi kendisi#
– Be= par`a, nicq da bqn, Canabin izmet`i.
– Ee ondan ka` par`a kald]#
– Dxrt par`a, Canabin izmet`i.
– Dooru! Hadi =indi bakal]m. ~]kêr, ani sendqn sade bir par`a artt],
ama kafadar]ndan – dxrt par`a. }kinizdqn artt] be= par`a.
– Taman be= par`a, Canabin izmet`i.
– Bu dooru mu, ani musaafiriniz be= par`a ekmek idi, nekadar da
ba=kalar] da bitkidq o verdi sizq be= ley#
– Dooru, Canabin izmet`i.
– Ozaman senin o bir par`a ekmeenq dw=er bir ley, kafadr]na da onun
dxrt par`as] i`in dxrt ley dw=er. Onu=tan, yap bir hat]r aram]zda, `evir
arkada=]n bir leyini. Eer sqn sayarsayd]n, ani bqn sudu dooru kesmedim,
var nicq gidqsin Allaha kendisinq da ko bendqn taa dooru sudu kessin.
}steyici gxrmw=, ani yok ne sxlesin ba=ka, utand]r]lm]= `evirmi=
kafadar]na bir leyi da sau=mu= oradan.
Ama xbwr kafadar gxrwp, nicq arif karara getirdi onnar]n bu kavgas]
n] sud izmet`isi, yayd] kollar]n] da dedi:
– Olsa hererdq bxlq sud izmet`ileri, ang]lar] brakmêêrlar kendilerini
dola=t]rmaa, `oyun havezi kaybelecek sudlarda gezmqq.

• Okuyun annatmay] dikaltl].

• Ne olmu= kafadarlar]n aras]nda#
• Nerey] kafadarlar dan]=m]=lar dooruluk i`in#
• Nicq sud izmet`isi anna=t]rm]= kafadarlar]#

Sän bunu bilersin! Sän bunu becerersin!

Soruşlar hem sınışlar

1. “Guguţanın kalpaa” yaratmayı kim yazdı#

• 275 •
 a) Stepan Kuroglu;
b) İon Krängă;
c) Spiridon Vangeli.
2. Okuyun bu sıracıkları da söläyin, angı yaratmadan onnar hem kim
onnarın avtoru#
“İlktän kafadarlar istemäzmişlär almaa parayı, ama öbürü yalvarardı,
ani alsınnar da, bitki-bitkiyä, bunnar kayıl oldular. Tezdä o yabancı
adam, bakıp yoluna gitti, ama kafadarlar taa biraz oyalandılar o aacın
gölgesindä.”
a) Stepan Kuroglu;
b) İon Krängă;
c) Spiridon Vangeli.
3. Yartma “Damnanın yolculuu”:
a) şiir;
b) fabula;
c) masal;
d) annatma.
4. En ii dostunuz için bir küçüräk yaratma tefterlerinizdä yazın bu
lafları mutlaka kullanın (akıllı, dostlaştık, ii ürekli, çalışkan, yardımcı),
sora klasta okuyun.
5. Söleyişin maanasını açıklayın.
“Kiyat – o ii bir dosttur, ondan da ii yoktur.”
6. Tutalım aklımızda:
Canabin
Bu lafı lääzım bilmää,
Becerip ta kullanmaa.
Dostun büükseydi senin –
Ona deerlär C a n a b i n.
(Todur Zanet)

• 276 •
 Kendibaşına
okumaklar

Paal] u=aklar! Umutlanêr]z, ki kiyad]n son sayfalar] yard]mc] ola-

ceklar sizq taa bol-bol ana dilindq okumaa, dolu-dolu gagauz dilindq
konu=maa (lafetmqq); serbest gxzql gagauz`am]z] kullanmaa. Ama bu
neetleri tamannamak i`in, siz lqqz]m olacek son sayfalar] kendiba=]n]-
za okuyas]n]z. Kiyad]n bu pay]na xlq dq deeriz: “Kendiba=]na okumak”. Bir
kerq hi` unutmay]n, ki: “Nekadar taa `ok okuyacan, okadar taa `ok bilecqn”.

Şiirlär

Todur Mariniglu

Yaz ortas]nda

Bir da bulut gxlgesi Zaval] da kxpeklqr –

Ka` hafta yok havada,
Bir da ku= yok ses`eezi
}=idilsin dolayda.
}ilik ba=l] swrwlqr
Doymêêr suya deredq,
Dilleri sarkêr erdq...
Sxp-sxrpe=ik yapraklar,
Uzanamêêr hi` gxkq,
Toz-dumandan sokaklar
Soluyamêêr gxlgedq...
• 277 •
 K]r tepesindq ceviz Ne var diri dolayda
Mum gibi ne uz durêr, Pak bunald] s]caktan;
Esmeer baari lwzgercik – ~ift`i genq kah]rda,
K]vr]lm]= yaprak susêr... Genq `]kêr umuttan...

• Nicq avtor yaz i`in yazêr#

• Ne`in `ift`i `]kêr umuttan#
• Yaz kw`wrqk bir annatma, kendi bak]=lar]n] gxstererqk yaz i`in.

Aleksey Pleşçeev

Gwzwn*

Gwz art]k geler, Bulutlar xrttw gxkw,

Sendi `i`eklqr. Gwne=`ik y]s]tmêêr.
Dars]cak bakêr Kendini lwzgqr dwrdw,
Pek e=illiklqr. Hep `]vg]nnadêr.

Sarard] `oktan bizdq Bulan]k sellqr

~ay]rda otlar. Dereyq ka`t].
Salt e=il durêrlar Yok gxktq seslqr –
K]rda gwzlwklqr. Turnalar u`tu.

• }ki avtorun =iirlerini uydurun (K. Vasilioglunun hem A. Ple=`eev]n).

• Ang] renklqrlqn avtorlar gxstererlqr gwzw#
• Var m] nicq sxlemqq gwzwn ne zaman] i`in annad]lêr bu =iirlerdq#

Konstantin Vasilioglu

Yaprak dxkwmw

Geldi renkli gwz. Alt]nnarlan U`êrlar, u`êrlar, u`êrlar

Doldu dolaylar hem sokak. Sar]lg]t, k]z]lg]t yapraklar.
Cevizlqr, kavaklar me=elqrlqn – Alt]n yapraklar dxkwlerlqr! –
Kqr sepetlqn dxkerlqr yaprak. Baarêrlar kwwdq u=aklar.

• 278 •
Erdq onnar horu oynêêrlar,
Dokuyêrlar renkli kilimnqr.
Bununnan onnar gxstererlqr,
Ki art]k `orbac] – serinnqr.
Gwnnqr gwn-gwndqn k]salêrlar,
Gecelqr oldular pek serin.
Kay]n aa`lar] alt]nc]klan
Giinmi=lqr herkezi kqr gelin.
U`êrlar, u`êrlar, u`êrlar.
Sar]lg]t, k]z]lg]t yapraklar.
– Alt]n yapraklar dxkwlerlqr! –
Baarêrlar kwwdq u=aklar.
• Demekli okuyun =iiri.
• Nicq annêêrs]n]z laflar]: “sar]lg]t, k]z]lg]t...”. Maanas]n] bilmeydirsqn]
z, mutlak evdq analar]n]za-bobalar]n]za sorun.
• Alt]n yapraklar. Bxlq bir ba=l]klan evdq kw`wk yaratma yaz]n.
Bwwk k]smet
Pek bekleerim bqn yaz],
~wnkw diilim da nazl].
Havalar olsun gwne=,
Gecedq yakmaa ate=...
Daalarda ku=lar `als]n,
Maavi gxk a`]k olsun.
Milletlqr dwnnemizdq
Ya=as]n, nicq aylq.
Tarlada yaas]n yaamur,
Teknelqr dolsun hamur.
Bulutlar havada ka`]nêrlar,
Yapraklar u`u=êrlar gxktq.
Yorulduynan, topraa hep
konêrlar,
Raatl]k salt bulêrlar erdq.
Ana toprakta sqn duuduysan,
Dedelqr bulunarsa erdq,
Dostum, havaya eer `]kt]ysan,
Erken-ge` dxnecqn sqn erq.
U`êrlar, u`êrlar, u`êrlar
Sar]lg]t, k]z]lg]t yapraklar.
– Alt]n yapraklar dxkwlerlqr! –
Baarêrlar kwwdq u=aklar.
Stepan Kuroglu
K]rda bwwswn bereket,
Sergendq olsun pesmet.
Wzwm baada karars]n,
F]`]lar =arap dolsun.
~ay]rda olsun ot`aaz,
Aullar dolsun ku=`aaz.
}neklqr swrwlensin,
Koyunnar saalmaa gelsin.
Kuzular gxzql sesinnqn
Wreemi =ennendirsin.
• 279 •
 A`an tarlada yaamur A`an i`erdq saal]k
Hem teknq dolu hamur... Dwnnedq hem usluluk,
A`an aulda hayvan, Sergendq taazq pesmet –
Kar]klar dolu suvan... Taa bwwk diil lqqz]m k]smet!

• Demekli okuyun =iiri.

• Ang] k]smet i`in avtor annadêr#
• Nicq annêêrs]n]z s]rac]klar]: “Milletlqr dwnnemizdq ya=as]n, nicq aylq”#
• Ay]r]n n]=ann]klar], ang]lar] Bucaan gxzelliini gxstererlqr.

Petri Çebotar

***

Herbir vak]d]n Ba=`alar e=il,

Kokusu ba=ka, Ekinnqr sar] –
Git panay]ra Hepsindqn koyu
Ya eski parka. Yaz kokular].

Dolaylar susêr, Gwz kokêr kraaya

K]= kokêr buza, Hem bereketq
Lwzgerlqr kaara Kasabalarda
Hem da ayaza. Hem dq kwwlerdq.

}lkyaz]n toprak Git panay]ra

Genq uyanêr. Ya eski parka,
~i`eklqr kqqmil Herbir vak]d]n
O vak]t kokêr. Kokusu ba=ka.
• Beendii y]l]n zanannar] i`in tefterlerdq birqr yaratma yaz]n.

Todur Zanet

Anama

U`êr y]llar, ama akl]m Tokat`]kta yaln]z kald]n,

S]k dxndwrer beni geeri. Akl]m tutêr bu resimi.
• 280 •
 O gwn seftq gittim yola, U`tu zaman. Ka` y]l ge`ti!
~at]raadan ge`irdi bak]=. Ka` y]l hi` dxnmedi geeri#
Geeri bakt]m: durêr anam, Hep o tokat. Hep o bak]=.
Gwr sa`lar] da taranm]=. Salt sa`lar] heptqn aarm]=...

• Ezberlqyin =iiri.
• Annad]n avtorun duygular] i`in.

Vasi Filioglu

Yard]mc]

Hayli topla=êr insan El-ayaa kqr `amura

Meciyq bir adama. Av=amadan girmemi=.
Kim diiren alm]=, kazan, Gideceykenq ama
Kim da laf salt cebindq. ~orbac]ya o demi=:

Kim gelmi= dxkmqq kerpi`, “Hey, kom=u, seslq beni:

Wzwndqn bir ter akêr. Var bizim `amurumuz.
Kim i=tqn tutunmêêr hi` – Gel kendin, al gelini,
Hep saada, durup, bakêr. Olma, bqn gibi, yaln]z”.

“Brq, oya da konuldu, –

Deer erif, – ekmek imqq. meci – a`an komu=ular
Saat art]k tq bir oldu, yard]ma toplanêrlar
Nekadar e beklemqq#”
• Var m] gxrdwwnwz kwwlerdq meci#
• }nsannar ne yapêrlar mecidq#
• Acaba bu twrlw, “yard]mc]” siz da var m] gxrdwwnwz#
• A`]klay]n “}i adam prost i= yapmaz. Becermqrsq – tutunmaz” sxleyi=in
maanas]n]. Tutun onu akl]n]zda.

• 281 •
 Sän bunu bilersin! Sän bunu becerersin!
Soruşlar hem sınışlar

1. Kim bu sıracıkların avtoru#

“Ne var diri dolayda
Pak bunaldı sıcaktan;
Çiftçi genä kahırda,
Genä çıkêr umuttan...”
a) Aleksey Pleçeev;
b) Konstantin Vasilioglu;
c) Stepan Kuroglu;
d) Todur Marinoglu.
2. Stepan Kuroglu yazmıştı yaratmayı:
a) “Güzün”;
b) “Yaprak dökümü”;
c) “Anama”;
d) “Yardımcı”.
3. “Herbir vakıdın kokusu başka...” o:
a) masal,
b) şiir,
c) annatma,
d) fabula.
4. Çözün bilmeyceyi hem söläyin kimin için laf gider.
Bir dädunun kızı
Niç duymêêr ayazı.
Her yılın geler bizä,
Donaklı çamçaaza.
5. Todur Zanetin şiirini “Anama” taa bir kerä okuyalım. Nicä
annêêrsınız sıracıklşarı#
“Tokatçıkta yalnız kaldın,
Aklım tutêr bu resimi”.
6. Analar]n]z i`in birqr sxleyi= kendiba=]nza bulun da klasta sxlqyin.

• 282 •
 Annatmalar

Nikolay Baboglu

Tara=

Ge` gwz vak]d]yd]. Ganicik o y]l]n =kolaya taa `eketmediydi, ama

mamusu sxlediydi, ani ileriyq bu vak]t o da art]k mutlak =kolac] olacek.
Yaz ge`ti Ganiyq pek =en, o kanaatt]: bakas] `oband], alard] onu dayma
t]rlaya, orada iyqrdilqr taazq piinir hem bir kerq kw`wk `obannan barabar
yard]m ettiydi saamaa koyunnar], strungadan aydamaa...
Kimi gwnnerdq Gani sokakta u=aklarlan oynayard] `elik, top, kuran hem
ba=ka oyunnar. Pek sevinmelikli vak]tt], a`an onnar]n aulunda baalarda
ba=lad]yd]lar wzwmnqr kararmaa. Ganicik ilkin bulard] olmu=lar] da
ba=layard] kara tenecikleri, aytlay]p, datmaa. O tan]yard], ang]s] yalab]k,
ang]s] =asla... Sevqrdi iiri balannar]. Hi` bir dq gwn dayanamaazd] wzwm-
swz.
Ama =indi baalar bozulduydu da o pek istqqrdu wzwm imqq. Taman
bu zaman geler onnara komu=u `ocuu, Peticik. O art]k be=inci klasta
wwrenqrdi, ama =kolay] sevmqqzdi, s]k`a kalard] uroklardan evdq da
bwtwn gwn sokakta bo=una ka`]nard], aarayard] kendisinq oyuncu. Ama
bulamaazd], ne`in ki akrannar] hepsi =kolada wwrenqrdilqr. Bu wzerq
ba=lad]yd] taa s]k gelmqq, Ganiylqn oynamaa. Ganinin da mamusu a`an
gxrqrdi, ani Peti gwnwn boyuna onnarda swzwlqrdi, ba=layard] sormaa:
– Sqn, bq Peti, ne`in bwwn =kolaya gitmedin#
– Kafam ac]d], – aala=ard] o.
– Ee, =indi, ne ge`ti mi art]k# Ac]mêêr m]#
– +indi biraz ge`ti da tq geldim Ganiylqn oynamaa.
– Gani kw`wk, ama sqn koca `ocuksun... Ne oyun oynayabileceniz#
– Te, nestq, biz `elik oynaycez.
• 283 •
 – }slqq, – kay]l olard] Ganinin mamusu, – oynay]n, ama te burada,
aulda, sokaa `]kmay]n.
Ama Peticik =alvirdi. O yava=-yava= `ekqrdi Ganiyi sokaa da sora,
a`an Gani sxledi ona, ani pek wzwm isteer imqq, osaat teklif etti:
– Hadi gidelim tara=a!
– Na=ey o tara=# – sordu Gani.
– Tq, ani baalarda toplad]ktan sora kalêr pandalc]klar. Tq onnara tara=
deniler. +indi onnar oldular xlq tatl], nicq bal!
Ganinin aaz] da suland], i=ittiynqn tatl] wzwmnqr i`in, okadar `ok
wzwmsemi=ti.
– Hadi gideriz baalara, – k]z]=t]rard] u=aa Peti.
– Ee, baalar uzak, soray]m mamuya da xlq.
– Sorma, o seni hi` kolvermeycek. Hadi sormadaan gidelim. Mamun
duyunca, biz gelecez.
Gani yoktur `]kt]] evdqn anas]na, malisinq yada bakas]na sormadaan.
Ama tatl] bal gibi tara=lar onu `ekqrdilqr baalara. Peti da hep annadard],
nas]l o bir kerq art]k gitmi= da o gwnw =i=incq imi= tara= hem evq da
getirmi=.
– Pek y]rak baalar, – dedi Gani, bqn gitmeycqm.
– Y]raksa ne ba# Biz a`an toparlanacez, ee! ji-u-u – ji-u-u – oraday]z.
Sora geeri, duymayacek hi` kimseycik!
Peti `oktan neetlenqrdi tara=a gitmqq, ama yaln]z k]y]=t]ramaazd]. +indi
da bulamaazd] taa nas]l aldats]n da toparlas]n bu Ganicii... Bir da... ans]z-
dan buldu, ne yapmaa.
– Gani, – dedi o, – tee bir kelebek u`êr. Gxrdwn mw#
– Gorerim!
– Hadi tutacez onu, – dedi Peti da h]zland] kelebqqn ard]na, paraliyas]n-
nan elindq ba=lad] `aarmaa onu konsun:
Kon, kon, kelebek,
Bir dilim ekmek...
Kon, kon, kelebek,
Bir dilim ekmek...
Kon, kon, kelebek...
Kelebek ta, bezbelli, i=itti da kondu bir otun wstwnq.
– Tq, kondu, – dedi Gani.
– Sus! – s]marlad] Peti. – Yava=]c]k git te oyandan, bqn da gidecqm te
buradan da tutacez.
• 284 •
 Onnar usulunnan yakla=t]lar da Peti eti=tirdi, nicq bir avc] kedi,
kapamaa kelebecii paraliyas]nnan.
– Ha-ha-ha! – gwlqrdi Peticik kanaatl]ktan. – Kelebecik bizim. Tq =indi
gidecez tara=a!
– Nas]l gidecez# – sordu Gani.
– Nestq, tq gxrecqn! – dedi Peti da kelebqqn kanatlar]ndan toz`aaza
diidirip parmaan], yaalad] kendi tabannar]n]. Sora Ganiyq da dedi otursun,
versin ayaklar]n]. Kelebqqn kanatlar]ndan toz`aazlan yaalad] Peti onun
da ayaklar]n].
– Ne`in yaalêêrs]n# – sordu Gani.
– Ne, bilmeersin mi# – +indi, a`an tabannar]m]z yaal] kelebek kana-
d]nnan, bilersin mi, nas]l h]zl] ka`acez#
– Nas]l#
– Lwzgqr gibi. Kelebektqn da taa h]zl] u`acez baalara. Mamun duyunca,
biz art]k evdq olacez...
Tq butak]m ald] Peticik Ganiyi evdqn hi` sormadaan ne mamusuna, ne
malisinq. Baalar sa kwwdqn `ok uzaktayd]. ~ocuklar ka`ard]lar, ama vak]t
ta durmaazd]. Eti=tilqr baalara, buldular `ok tara=. Hak]na, onnar tatl]-
yd]lar. Gani idi, doydu, `ok kanaatt], ama a`an bakt]lar gwnq – o yak]n-
d] kau=maa.
Evdq Ganiyi art]k aarayard]lar aulda, komu=ularda. Mamusu gitti
Peticiklerq sormaa, olmas]n onnarda, ama sxledilqr, ani Peti da yokmu=
evdq.
– Bilq oynayard]lar, mari, neredq kals]nnar acaba# – sorard] o. – Bizim
Gani sormadaan yoktur `]kt]] evdqn.
– Gelecektir onnar, – usland]rd] Peticiin mamusu, – bizim Peti gezer
sormadaan karann]k olunca.
– Aman ayol, olur mu u=aa kolvermqq evdqn sormadaan#
– Olmaz, ama a`an o sormêêr, ne yapacan#
– Wwretmqq kw`wktqn sorsun, zerq xlq ba=s]z wwrenecek, bwwdwynqn
dq islqq adam olmayacek.
Bir da, karann]k olarak, geldi Gani tokada, ama aula girmqq k]y]=t]-
ramaazd], bilqrdi, ani mamusu hem malisi pek kah]rlanard]lar, ki o yoktu
hem pek `eki=eceklqr. Xlq da oldu. Mamusu hem malisi `]kt]lar bakmaa,
taa gelmeer mi Gani da gxrdwlqr onu tokat aaz]nda, kafas] iilik a=aa,
boncuk gibi ya=larlan da yanaklar]nda...

• 285 •
 – Ne`in sxlqmedin, nereyi gidersin#
– Peticik dedi gidelim baalara tara=a...
O art]k seslqn aalayard], ne`in ki bilqrdi, ani pek kabaatl] kendi en
paal] evdekilerinin xnnerindq.
– Etecek aalad]n, gel i`eri! – dedi malisi, xperqk onun ya=lar]n].
– Sxleyim mi bakana, ani seslqmedin# – sordu mamusu.
Gani h]zland] mamusunun boynusuna da yalvard], sxlqmesin bakas]na.
Pek utanard], ani yapt] bu seslqmemezlii hem bilqrdi, ani o pek kwsecek,
var nas]l onu hi` bireri barabar almas]n.
– Eer ba=ka bxlq yapmasan, sxlqmeyecez bakana.
– Mamucuk, malicik, adêr]m sizq, ani =ansora sormadaan evdqn hi`
bireri `]kmayacam.
Bu seremcedqn sora Gani durduydu laf]nda. Peticiklqn oynayarkan,
sxleyqrdi ona da seslesin mamusunu hem bakas]n], bireri gittiynqn nas]-
nicq sorsun yada sxlesin, nereyi gider. Xlq dw=er hepsi ak]ll] u=aklar yap-
s]n, ne`inki xlq gxzql durêr hem evdekilqr kah]rlanmêêrlar u=aklar]
i`in.

• Siz nas]l bulêrs]n]z Peticii# Ee Ganiyi#

• Nicq yaland]rm]= Peti Ganiyi#
• Ne`in Gani k]y]=mazm]= aula girmqq tara=tan sora#
• Okuyun bitki abza\] taa bir kerq da a`]klay]n kendi duygular]n]z].

Valentina Oseeva

Ne`in#*

}mqk odas]nda (lokantada) biz bulunard]k ikimiz – bqn hem Bum. Bqn
masan]n alt]nda ayaklar]m] sallayard]m. Bum da, oynayarak, dalayard]
benim xk`elerimi. Bu g]z]klamak benim ho=uma gelqrdi. Masan]n wstwndq,
duvarda, as]l]yd] bakan]n patredi, ang]s]n] diil `oktan verdiydik bwwltmqq.
Bu patrettq bakan]m surat] pek =endi hem gxzqldi. Ama a`an, Bumnan
oynayarkan, ba=lad]m sallanmaa skemneylqn, tutunarak masan]n kenar]-
ndan, bana gxrwndw, ani baka sallêêr kafas]n].
– Ya bak, Bum, – sessiz dedim bqn paliyq da, h]zl] sallan]p skemnq
wstwndq, tutundum masa bezin kenar]ndan.
• 286 •
 }=idildi cang]rt]... Benim kqr wrqqm suudu. Bqn usulcuunnan indim
skemnedqn da bak]=]m] dooruttum erq. Erdq yuvarlanard] k]rm]z] `a=kan]n
par`alar], tombarlak pervaz] yalab]yard] gwne=q kar=].
Bum `]kt] masan]n alt]ndan, usulcuunnan kokalad] k]r]klar] da oturdu,
yannad]p kafas]n] hem kald]rd] yukar] bir kulaan].
Kufnedqn i=idildi kimin sa h]zl] ad]mnar].
– Ne bu# Kim bunu yapt]# – Mamu `xktw dizlerin wstwnq da kapad]
wzwnw ellerinnqn. – Bakan]n `a=kas]... bakan]n `a=kas]... – ac]ylan
tekrarlayard] o. Sora kald]rd] gxzlerini da darg]n sordu: – Sqn mi#
Soluk-k]rm]z] par`alar yalab]yard]lar onun au`lar]nda. Benim dizlerim
titireyqrdi, dilim tutulduydu.
– Onu... onu... Bum!
– Bum! – Mamu kalkt] dizlerin wstwndqn da yava=]c]k sordu. – Bunu
Bum mu#
Bqn sallad]m kafam] yukardan a=aa. Bum, i=ittiynqn kendi ad]n], oynatt]
kullaklar]n] hem sallad] kuyruunu. Mamu bakard] ba bana, ba ona.
– Ee, nicq o k]rd]#
Benim kulaklar]m yanard]lar. Bqn yayd]m kollar]m]:
– O biraz`]k atlad]... da pan`ac]klar]nnan...
Mamunun wzw karard]. O tuttu onun boynu kay]=]ndan da dooruldu
kapuya. Bqn korkuylan bakard]m onun ard]na. Bum salarak f]rlad] d]=ar].
– O ya=ayacek yataanda, – dedi mamu da, oturup masan]n yan]na,
dw=wmneyq vard]. Onun parmaklar] yava=]c]k toplayard]lar bir y]v]ncaa
ekmek trofalar]n], yuurup, tombarladard]lar, ama gxzleri bakard]lar
masan]n wstwndq bulunan nereyi sq bir noktaya.
Bqn durard]m, eltenmeyip ona yakla=maa. Bum ba=lad] t]rmalamaa
kapuyu.
– Kolvermq! – h]zl] dedi mamu da, tutup benim kolumdan, `ekti
kendi=inq. Dudaklar]n] dayay]p benim ann]ma, o hep kendiycesina na=eysa
dw=wnqrdi, sora yava=]c]k sordu: – Sqn pek mi korktun#
Elbetki, bqn pek korktuydum: `wnkw o zamandan, nicq baka xldwydw,
biz mamuylan pek koruyard]k onun =eylerini. Bu `a=kadan baka herkerq
`ay i`qrdi.
– Sqn pek mi korktun# – tekrarlad] mamu.
Bqn sallad]m kafam] da sar]ld]m onun boynusuna.
– Eer sqn... istqmeyip tq, – yava=]c]k `eketti o.
Ama bqn onu kestirdim, alatlay]p hem kekeleyerqk:
• 287 •
 – Bqn k]rmad]m... Onu Bum k]rd]... O atlad]... O biraz`]k atlad]... Afet
onu, yalvarêr]m!
Mamunun surat] k]zard], kqr ensesi hem kulaklar] da k]zard]yd]. O kalkt].
– Bum ba=ka girmeyecek i`eri. O ya=ayacek yataanda.
Bqn susard]m. Masan]n wstwndqn patrettqn bakard] bana baka...

***
Bum yatard] e=iklerin wstwndq, koyup ak]ll] zotkac]]n] pan`alar]n
wstwnq. Gxzleri bakard]lar sade kapal] kapuya. Kulaklar] tutard]lar i`erdqn
i=idilqn herbir ses`eezi. Herbir sesq o verqrdi cuvap mizlemqklqn, urarak
kuyruunnan kapuya. Sora genq koyard] kafas]n] pan`alar]n wstwnq da
seslqn aar soluyard].
Vak]t gidqrdi, gittik`q benim wreemq taa aar gelqrdi. Bqn korkard]m,
ani tezdq karann]k olacek, i`erlerdq swwndwreceklqr =afklar], kapayceklar
kapular] da Bum yaln]z kalacek d]=arda sabaayadan. Ona gelecek suuk
hem korkun`. Bundan benim wrqqm kqr suuard]. Eer baka ya=ayayd]
hem olmayayd] `a=kas], bu hi` olmayaceyd]... Mamu ilerdqn birkerq bilq
cezalamazd], a`an birbi=ey olard] istqmedqqn. Da bqn korkard]m cezadan
– bqn sevinmeliklqn kay]l olaceyd]m en `irkin cezaya. Ama mamu pek
koruyard] bakan]m herbir =eyini! Bundan kaarq, bqn birdqn sxlqmedim
yapt]]m], bqn aldatt]m onu da =indi gittik`q benim kabaat]m taa da bwwler.
Bqn `]kt]m d]=ar] da oturdun Bumun yan]nda e=iklerin wstwnq. Dayan]p
kafamnan onun y]m]=ac]k twwlerinq, bqn ans]zdan kald]rd]m ba=]m] da
gxrdwm mamuyu. O durard] a`]k pencerenin boyunda da bakard] bizq.
Ozaman, korkup, ani okumas]n benim wzwmdq dw=wnmeklerimi, bqn
sallad]m Buma parmaam] da seslqn dedim:
– Diildi lqqz]m k]ras]n `a=kay].
Av=am ekmeendqn sora gxk birdqn karard], neredqn sq peydaland]
bulutlar da durgundular kqr bizim evin wstwndq.
Mamu dedi:
– Yaayacek yaamur.
Bqn yalvard]m:
– Salver Bumu...
– Yok.
– Mamucuum... baari kufneyq!
O iki tarafa sallad] kafas]n]. Bqn sustum, `al]=arak saklamaa ya=lar]-
m], yoklayarak masan]n alt]nda masa bezin pwskwllerini.
• 288 •
 – Git ta yat, – aar soluyarak dedi mamu.
Bqn soyundum da yatt]m, saklayarak kafam] yast]]n i`inq. Mamu `]-
kt]. O odan]n kapu aral]]ndan safk urard], bana eti=qrdi =afk]n bir sar] =iridi.
Di=arda karann]kt]. Lwzgqr sallayard] aa`lar]. Bu pen`erenin d]=an]n-
da topland]yd] bana deyni en korkun`, dars]k hem `irkin =eylqr. Da bu
karann]kta boran uuldamas]n]n aras]nda bqn i=idqrdim Bumun sesini.
Bir kerq, ka`arak gelip benim pen`eremin alt]na, keskin sald]. Bqn ka-
bartt]m kendimi dirseklerin wstwnq. Bum... Bum... Ger`ektqn – o da bakan]n-
d]. Onunnan barabar biz ge`irdiydik bakay] gemiyqdqn. Da a`an baka
gitti, Bum bi=eycik istemqqzdi imqq da mamu ya=lar] gxzlerindq yalvarard]
ona. Mamu adayard] ona, ani baka dxnecek... Ama baka dxnmediydi...
Ba yak]nda, ba uzakta i=idilqrdi kxpqqn dars]k sesi. Bum ka`ard]
kapudan pen`erelerq, o `aarard], yalvarard], t]rmalayard] kapuyu hem dars]k
mizlqqrdi. Mamunun kapusunun alt]ndan =]laard] =afk. Bqn dalayard]m
t]rnaklar]m], kafam] yast]klan sarard]m, ama bi=eycqq haz]r diildim.
Bir da benim pen`eremq kuvetlqn urdu lwzgqr, yaamurun iiri damnalar]
ba=lad]lar dwwmqq s]r`ay]. Bqn h]zl] kalkt]m. Yalnayak, bir gxlmeciklqn
bqn dooruldum mamunun kapusuna da a`t]m onu geeriyqdqn.
– Mamu!
O uyuyard] masan]n boyunda, koyup kafas]n] bwkwlw dirseenq. Bqn
iki elimnqn kald]rd]m onun wzwnw. T]ka`l] ya= basmas] bulunard] onun
yanaan alt]nda.
– Mamu!
O a`t] gxzlerini, sarma=t] bana s]cak ellerinnqn. Dars]k kxpek sesi
i=idildi bizq yaamur =ar]ldaman]n aras]ndan.
– Mamu! Mamu! Diil kxpek, ama bqn k]rd]m `a=kay]! Bqn k]rd]m,
bqn! Salver Bumu...
Onun surat] birdqn dii=ti, o tuttu benim kolumdan da biz h]zl] doorulduk
kapuya. Karann]kta bqn kxsteklenqrdim skemnelerq hem seslqn aalayard]m.
Bum suuk pwtwrcekli dilinnqn kuruttu benim ya=lar]m], o kokard] yaamura
hem ya= yapaaya.
Biz mamuylan silqrdik onun s]rt]n] kuru pe=kirlqn, ama o kald]rard]
yukar] dxrt pan`as]n] da bwwk sevinmeliklqn yuvarlanard] erdq. Sora o
usland], yatt] kendi erinq da, hi` gxzlerini k]pmay]p, bakard] dooru bizq.
O dw=wnqrdi: “Ne`in sanki beni uratt]lar d]=ar], ne`in =indi beni i`eri
salverdilqr hem kucaklad]lar#”
Mamu `ok vak]t uyumad]. O da dw=wnqrdi: “Ne`in benim oolum
sxlqmedi bana doorusunu, ama uyand]rd] beni gecq#”
• 289 •
 Bqn da, yatarkan kendi yataamda, dw=wnqrdim: “Ne`in mamu hi`
beni `eki=medi, ne`in o kqr sevindi, ani `a=kay] bqn k]rd]m, ama diil
Bum#”
Bu gecq biz `ok vak]t uyuyamad]k hem bizim u`wmwzwn da vard]
kendi “ne`in#” soru=lar].

• Beendiniz mi bu annatmay]# “Ne`in”# }steersiniz mi onu taa bir kerq

okumaa.
• Nicq dw=wnersiniz, mamusu birdqn mi duydu, ani u=aa sxleer yalan#
• Yard]mnad] m] mamusunun kendisini gxtwrmesi korkuyu unudup,
sxlemqq doorusunu, kim kabaatl]#
• Oku o s]rac]klar], neredq bulunêr Valentina Oseevan]n annatmas]n]n xz
fikiri.
• Var m] nicq annatman]n ad]n] dii=tirmqq# Verin variantlar].
• Okuyun annatmay] evdq kendi mamunuza.

Konstantin Vasilioglu

Tekq

Lambu=ka, bakt]ynan komu=usuna Pavlu=a, taa al`arakt], ama taa t]-

k]=]kt], omuzlar] taa dolucayd], kemikleri taa kal]ncayd]. Bu taraftan
pek dqdusuna benzqrdi. Nicq da k]zkarda=] Doni, Lambu=ka karagxz bir
`ocucakt]. Onun kulaklar], nicq da dqdu Mitinin, iiriydilqr hem iki tarafa,
kanat`]k gibi, yay]l]yd]lar, sa`lar], sans]n katrannan boyal]yd]lar, ang]lar]
aylan da tarac]k gxrmqzdilqr. Lambu=ka wwrenqrdi ortaca, ama, istediynqn,
vard] nicq wwrensin sade dxrtlqn be=q. Bilgilqr, a`an klasta seslqrdi,
yap]=ard]lar ona, nicq yap]=kan adam]n rubalar]na. Sade kulaannan bir
kerq i=itsindi – unutmazd] onu `ok vak]t.
Boyuna gxrq Lambu=ka herkerq oturard] ilkinci bankalarda. Wwredici
onun xnwndq durarkan, istqqr-istemqz oturard] uslu, da herbir i=i i=idip,
annay]p, ba=kas]ndan ileri yapard] da kalan aylak vak]d]n] zulumnuklan
doldurard].
Bizim geroylar]m]z ba=lank] =kolada wwrenqrdilqr bir eski, veran, y]prak
evceezdq. O =kolan]n pen`erelerindqn klaslara bakard]lar hem sokaktan
ge`ennqr, hem kedilqr-kxpeklqr da.
• 290 •
 Nicq evdq, =kolada da hep xlq, Lambu=ka u=aklarlan pek oynamaazd].
Taa `ok vak]d]n] o hayvannarlan-ku=larlan ge`irqrdi. Onda herbir tauun da
kqr ad] vard]: BALANKA, BOZKA, GARGA, ALACAYKA, TEK}RKQ...,
ke`ilerin – TAMAH, +}RET, AHMAK, HAYLAZ, R}+TU... Ristu – kwwdq
sarfo=un birisiydi. Bu ad] ke`iyq koyduydu, `wnkw sesi pek benzqrmi=, o
sarfo=un sesinq, a`an twrkw `alarm]= mazalarda. Tekenin ad]n] koymu=tu
Kapral. Moldovancadan m] ald]yd] – “kapra” – “tekq”, osa onun girgin
xrwyw=wnq gxrq mi, kimseycik bilmeer. Sade belli bir i=, ani Lambu=kan]n
en ii, en yak]n dostlar]yd]lar – Bobik, Kapral, onnardan hi` ay]r]lmaazd].
Her sabaa, `]kard]lar kar=], yol a=]r] aullardan Pavlu= hem Lambu=ka
ke`ilqrlqn. Makar ki onnar Doniylqn karda=-k]zkarda=t]lar, ama Doni taa
`ok kerq ayk]rlard] yolu da, Pavlu=lan lafederqk, =kolaya gidqrdilqr.
Lambu=ka xnwndq ke`ileri aydard], geeridqn dq, Kaprala atl] pinip,
kendisi gidqrdi. ~ay]r derq onnara taa yak]nd], ama ke`ileri aydard]lar
otlamaa kwwywn ortas]ndan ge`qn derenin boyuna. +kolan]n aulu `]kard]
derenin taman o erinq, neredq herkerq vard] islqq otlaycak, `al]l]klar, e=il
fidanc]klar, ang]lar]nda ke`ilqr gwnwnq as]l] durard]lar.
Doyduynan otlamaa, tekq, kald]r]p kafas]n], doorulard] =kolaya. Bir
adet gibi Kapral ilkin dolanard] =kolan]n dolay]nda birka` kerq, ki gxrswn,
ani yok direktor yada ba=kas] bwwklerdqn, da sora, t]rnaklar]n] hem saka-
l]n] dayay]p s]r`alara, uzan]p bakard] herbir klasa, taa Lambu=kay] bulmay]n-
ca. Hayad]n kapular] a`]k bulunduynan, tekq girqrdi hayada da t]rnaklar]n-
nan otak]m \ak]rdadard], sans]n orada wzlqn kar] wwsek xk`eli emenilqrlqn
gezqrdi. Herbir kapuyu zotkas]nnan, buynuzlar]nnan sava=ard] a`maa.
Ama a`an bulard] Lambu=kay], xlq bir ses kald]rard] sevinmeliktqn, san-
s]n `oktan raametli anas]nnan bulu=ard]. Elbekti, bundan sora Lambu=ka-
n]n uroklar] o gwnw bitqrdi da onu tekqylqn bilq yollaard]lar =koladan taa
uzac]k.
Aral]klarda da Kapral dayma dxnw=qrdi Lambu=kan]n yan]nda, ang]s]-
n]n wstwnq toz da kondurmazd]. ~an urduktan sora hepsi wwrenicilqr gidqr-
di klaslara, ama tekq dooru art pen`ereyq gidqrdi da sarkard] taa urok
bitincq.
Uroklardan sora tekq yanna=ard] Lambu=kan]n yan]na da ge`irqrdi onu
kxprwyqdqn. Orada Kapral genq gidqrdi ke`ilerin yannar]na da otlard]
av=amadan, Lambu=ka onnar] evq aydamay]nca.
Gwnwn birindq, =koladan evq gidqrkqn, =ansora kxprwyq eti=mi=tilqr,
a`an kafadar] =akadan itirer onu. Tekq bu i=i ne`in-sa beenmemi=,
• 291 •
 sanm]=, ani gwcendirerlqr onun `orbac]s]n] da ans]zdan iki buynuz
`eker Lambu=kan]n kafadar]na da o kxprwnwn wstwndqn birdqn yok olêr.
Lambu=ka, annay]nca, ne oldu, xbwrwn sesi kxprwnwn alt]ndan i=idilmi=.
Yard]m edip ona paklanmaa, ikisi da gwlw=erqk giderlqr ileri dooru.
Ozaman Lambu=ka hi` esap ta almam]=t], ne wzerq Kapral butak]m
yapt], sanm]=t] zulumnuktan.
Ge`er biraz vak]t. Arifmetikada Lambu=ka, hepsiciindqn ileri i=ini
bitirip, genq kalêr aylak da dw=wner, na=ey yaps]n. Bundan taa ii akl]s]-
na bi=ey gelmeer da tutêr xnwndq u`an bir sinqq, semeleer onu aucunda,
saplêêr onu sivri peronun ucuna, band]rêr `ernilkan]n i`inq da salverer
wwredicinin a`]k tefterin wstwnq.
Lambu=ka pek islqq bilqrdi, ani butak]m yapmaa dw=meer, ama pek bwwk
wfkesi varm]= Grigoriy }vanovi`a, ang]s] `ok kerq kabaats]z cezalard] onu,
bi=eysiz baarard] ona twrlw laflar, koyard] jurnala kxtw notalar.
Bir da Grigoriy }vanovi` gxrer Lambu=kan]n zanaat]n] hem kendi bula-
=]k tefterini, ba=lêêr burmaa onun kulaklar]n] hem `irkin seslqn baarmaa
twrlw ac] laflar.
Bu vak]t tekq, nicq da ba=ka kerq, durarm]= arttak] pen`eredq.
Gxrdwynqn, ani Grigoriy }vanovi` Lambu=kay] tucurgudan ge`irer, tekq,
`ekinip geeri, bir k]p]m]n i`indq `er`evq buynuzlar]nda =ansora klas]n
xnwndq durard], Lambu=kan]n yan]nda. Grigoriy }vanovi`, i=ittiynqn bu
`at]rt]y] hem gxrdwynqn tekenin fener gibi yalab]yan gxzlerini, korkudan
hayada f]rlam]=. Cenk vak]d] Grigoriy }vanovi` u`ak`]ym]=, `ok `irkin
i=lqr varm]= gxrdww, ama gwpq-gwndwz klas]n i`indq gxrdwynqn o deli
tekeyi, wrqq wrkmw=tw da, toplay]nca kendisini, =ansora hayattaym]=.
Bundan sora Lambu=ka ald]yd] esaba, ani tekq onu koruyêr belalardan,
dayma bu wzerq gezer ard]na da lqqz]mn] vak]tta kar]=êr.
Lambu=ka Kaprallan may her gwn bi=ey-bi=ey yapard]lar da herkerq
onnar]n zulumnuklar] kavgaylan bitqrdi. Lambu=kalara may her gwn
=koladan birkimsey gelqrdi aala=maa. Onnar]n o an]lm]= Bobii =kolan]n
wwredicilerini hepsiciini bilqrdi, sade adlar]n] sxleyqmqzdi.
A`an =koladan hepsicii =ansora b]kt]yd]lar Lambu=kalara gitmqq,
bir pazar gwnw gider onnara direktor kendisi, zerq uroklar] =kolada
Lambu=kan]n hem tekenin beterinq may gxtwrqmqzdilqr.
Direktor girer aula, piner e=iklerin wstwnq da haz]rlanêr kapuya urmaa,
ama bu vak]t maazadan `]kêr bir `anak tur=uylan Lambu=kan]n bakas].
Maazan]n kapusu taman tokat`]]n boyundayd] da onu=tan direktor kald]
• 292 •
wstyank] tarafta, bakas] da – a=aanda. Direktor birdqn ba=lêêr annatmaa
Lambu=kan]n hem Kapral]n zararlar]n], kollar]n] saurdarak. Dayma
ne`in-sq dxnwp s]]rl]k auluna elinnqn gxsterqrmi=. Ke`ilqr bu vak]t
evdqymi=lqr. Kapral, ang]s]n]n pek bwwk wfkesi varm]= direktora, bezbelli,
sesindqn direktoru tan]m]=, zerq `ok tepmq, sopa hem =vabra vard]r idii
direktordan#! Tekq, olmal], annayard], ani direktor =kolada `orbac] da
daynard] kimi i=lerq, ama gxrdwynqn, ani tekenin kendi aulunda da erif
pek k]zg]n, Kapral beenmemi= bunu da istemi= dooruluk olsun.
Direktor gittik`q taa pek aliflenqrmi= da bitkidq ba=lam]= kqr sesini
kald]rmaa. Sokakta adamnar ba=lam]=lar sesirgenmqq. Bu vak]t tekq, atla-
y]p s]]rl]k aulun wstwndqn, h]zlanêr da iki buynuz `eker direktorun belinq.
Direktor urulêr da y]kêr erq Lambu=kan]n bakas]n]. Tur=u `anaa f]rlam]=t]
taa sokaa da herersi dolmu=tu tur=u patlacannan biber...
Direktor, sxlenerqk kalkêr toz i`indqn da f]rlêêr tokat`]ktan sokaa.
Adamnar sade annam]=t]lar onun laflar]ndan: “Nicq kendisi – xlq da
ke`isi”. Bu laflar sxlenmqydi Lambu=kan]n uuruna.
Bundan sora laf ustalar] `ok vak]t Lambu=kay] brakmazd]lar raata:
– Nicq i=lqr, ba Lambu=ka# – sorard] birisi. – Ya annat, nicq konukla-
d]n]z direktoru.
– Lambu=ka, bilmeersin mi, xbwr pazara da direktor sizq gelecek mi#
– sorard] ba=kas].
Ondan sora Lambu=kan]n bakas]
kendisi, ayday]p, balaard] tekeyi `ay]r tucurgu – rus`a: tokar-
derenin boyuna otlamaa. Ama Lambu=ka n]y stanok
bilqrdi: lqqz]m olursa, Kapral onun i`in
kendi can]n] da ortalaa koyacek.

• Beendiniz mi annatmay]#
• Annad]n, nicqym]= Lambu=kan]n hem Kapral]n dostluu.
• Var m] nicq Kapral] dost saymaa#
• Beendii personaj i`in annad]n.
• Yaz]n yaratma sizin dostlar]n]z i`in.

Benim aylqm
Dqdu kapunun xnwndq `i`ekleri y]slayard], a`an tokat`aa urdular da
i=idildi:
• 293 •
 – Zamansêêrs]n, Vasi!
– Zamansêêrs]n, zamansêêrs]n! – ald] dqdu adam]n selqm]n], – ama
tan]yamad]m, kimsin sqn.
Bu vak]t o brakt] i=ini da dooruldu tokat`aa dooru. Yakla=t]ynan adama,
o tan]d] Toduru, ang]s]nnan, kwwdqn `]kt]ktan sora, bulu=mad]yd] 50 y]l-
dan yukar]. Dqdu Vasi a`t] tokat`]] da iki dost kucakla=t]lar, xpw=twlqr.
Bir da dqdu baard]:
– Sofi, ya bak, kim bizq geldi! Bu benim u=akl]k dostum. Ya bi=ey-
bi=ey koy sofraya da, oturup, lafedelim dostumnan.
Bundan sora saabi girdi maazaya da k]sa vak]ttan sora `]kt] oradan
dolu `xlmek elindq. Musaafirlqn i`eri ge`incq, sofra da art]k haz]rd].
Birqr filcan kqqmil =arap buyurduktan sora, ev saabisi, dqdu Vasi,
sordu musaafirinq:
– Nqqndan-nereyi, Todur# Ya annat, nelqr getirdi seni bizim taraflara#
– Ne annaday]m, Vasi# Geldim torunuma bir kat ruba alay]m.
}htqrl]kta umut onda, gwlwmseyip, dedi musaafir. – Bir aydan sora 10-cu
klas] bitirer. Gelmi=kenq buray]dan, – dedim, sana da bir kerq uuray]p,
bakay]m ya=aman]. Hi` bilmqzdim evini, ama tq, sora-sora, buldum.
– Saa ol, Todur, ani akl]na gelmi= beni dola=maa. Bqn da vard]r seni
aarad]]m kwwdq, ama birkerqbilq da bulamad]m.
– Sxlediydilqr bana, ani aaram]=]n, ama uymad] bulu=al]m.
Bundan sora iki dqdu bulu=mak i`in buyurdular taa birqr filcan kan
gibi =arap, bast]rd]lar onu koyun kaurmas]nnan da, bu sefer, Todur sor-
du:
– Ya, Vasi, annat kendi aylqn i`in. Nas]l ya=ad]n sqn bu uzun y]llar]#
– Ne deyim, Todur# – az]c]k dw=wnwp, dedi dqdu Vasi. – }stqmeerim
nazarlamaa, ama pek gxzql aylqm var. Bu taraftan Allaa beni
gwcendirmedi. Oolum, Dimu, un ma=inas]nda i=leer. Kimqr kerq geler
evq: wzw-gxzw undan gxrwnmeer, ama i=ini sever. Gelinim da, Lqnka,
tq, nekadar ya=ad]k, bir dq fena, ac] laf sxlqmedi, ayk]r] bakmad]. ~al]=êr
kilim fabrikas]nda. Elleri alt]n keser. Ama o kilimnqr! Gxrsqn, Todur, sade
laf sxleyqmeerlqr! O gwllqr kilimnerdq, sans]n, =indi ba=`adan koparm]-
=]n! Xlq gxzql!
– Torunun, Vasi, var m]# – genq sordu musaafir.
– Bu taraftan da Allaa beni gwcendirmedi. W` `i`ek gibi torunum
var. Allaa saal]caklar]n] versin. W`w da gxzql. W`w da ak]ll]. Yoktur taa

• 294 •
=indiyqdqn birkimsey onnardan aala=s]n. Bir dq kxtw laf i=itmedim taa
onnar i`in.
Todi, bwwk torunum, art]k u=ak doktoru i=leer. Sade sokaa `]ks]n,
onu birdqn u=aklar sarêrlar. Xlq onu severlqr. }kinci torunum da, Gafi,
u=aklardan gxzlerini a`amêêr. U=ak ba=`as]nda da, sokakta da – o hep
u=aklar]n i`indq. Onu da u=aklar, analar] gibi, severlqr. Ama Simu – benim
en kw`wk, en sevgili torunum. O da, nicq senin torunun, bu y]l 10-cu klas]
bitirer. O da bwwk batwsu gibi isteer biyaz halatlan gezmqq, di= doktoru
olmaa.
Ne deyim, Todur, aylqm pek gxzql, hepsimiz, nicq bir can. Babum da
benim, Sofi, biraz yufkaland], ama verilmeer. Ev i=lerini taa `oyunu o
yapêr. +indilik gen`lqr ko biraz dinnensinnqr, bizdqn ilinnik gxrswnnqr.
Taa birqr filcan =arap buyurduktan sora, dqdu Vasi gxsterdi musaafirq
5-odal] donakl] evini, neredq herkezin vard] kendi kx=esi hem ne lqqz]m
ya=amak i`in.
Sora dqdu Vasi sxledi, ani Todi dw=wnqrmi= bu gwz evlenmqq. Todur
sordu, kim gelin olacaa#
Dqdu sxledi, ani o da kilim fabrikas]nda `al]=arm]=, ani pek ak]ll] hem
gxzql bir insanc]km]=. Bitirdi laf]n] bxlq:
– Benim aylemdqn gxzql, – dedi dqdu Vasi, – benim aylemdqn k]smetli
bu dwnnedq yoktur!

• Kiminnqn Todur bulu=tu#

• Nicq bulu=tu iki dost#
• Ne i`in lafettilqr#
• Ne annatt] Todur kendi aylesi i`in#
• Sizin ayleniz Todurun aylesi gibi mi k]smetli#
• Annad]n kendi ayleniz i`in.

Petri Çebotar

Bwwlw `anta

Kemen`i Sandi mamusunnan hem bakas]nnan ya=ayard] kasabada.

A`an Sandi bitirdi w`wncw klas], anas]-bobas] yollad]lar onu kwwyq
Zaari `i`usuna biraz dinnensin: isin e=illik, ka`]ns]n kwwlw u=aklarlan
• 295 •
 bolbollukta, solusun pak soluklan. Sandinin `i`usu i=leyqrdi po=tada. Her
gwn, as]p boynusuna geni= boynusuna geni= kay]=l] bir mor `antas]n], o
gidqrdi i=q. Bir kerq Sandi sordu ona:
– Zaari `i`u! Sqn ne`in ay]rm]=]n kendinq bxlq prost i=#
– Ne`in prost, ba Sandi# – =a=t] Zaari `i`usu.
– Ee, ne isleelii var – `antaylan gezmqq sokaklarda# Ne`in olmam]-
=]n kosmonavt yada fokus`u#
– Sqn bilersin mi, ani bqn, makar ki po=tar]m, ama becererim biraz
fokus#
– Nesoy fokus#
– Benim `antam bwwlw.
– Bu eski `anta bwwlw mw# – geni=letti Sandi gxzlerini. – }nanmêêr]m.
– }nanmaarsan, gel sabaa benimnqn i=q da gxrecqn.
Ertesi gwnw, saat onbirdq Sandi hem `i`usu `]kt]lar evdqn. Hava gwne=ti,
yava= lwzgercik serinnedqrdi suratlar]n]. Onnar eti=tilqr bir ikikatl] yap]-
ya, neredq bulunard] po=ta.
– Beklq beni tee o skemneciktq, – dedi `ocaa adam da girdi po=taya.
O `]kt] bir yar]m saattan sora. Saa omuzunda onun as]l]yd] dolu `anta,
sol elinnqn o s]kard] gwwswnq bir y]v]n gazeta hem jurnal.
– Ya gel buray], – `aard] o Sandiyi, – as `antay] omuzuna.
Sandi ast] `antay], dooruttu kay]=] da sordu:
– Da =indi neresi bu `antan]n bwwlw#
– Neresi mi# Bu `anta `eker birtwrlw hem dolu, hem bo=. Onun aarl]]
dii=ilmeer.
– Yok nicq olsun! – genq inanmad] Sandi.
– Hadi bakal]m, – dedi Zaari `i`usu. – Gel aard]ma.
Onnar `]kt]lar po=tan]n aulundan da dooruldular kwwywn poyraz taraf]-
na. Eti=ip Kutuzov sokaana, ba=lad]lar uuramaa evlerq, daatmaa: kimq
gazeta, kimq jurnal, kimq kiyat.
– ~]kar onikinci numaran]n gazetalar]n]. Haz]rla ondxrdwncwnwn, –
deyqrdi `i`usu Sandiyq.
– Tq buldum, – cuvap edqrdi Sandi, `]kararak gazetalar] `antadan. –
Bunnara var kiyat ta.
Bxlq gezqrdilqr onnar evdqn evq. W=enq-w=enq salard]lar kxpeklqr. Git-
gidq hava taa pek y]s]nard]. ~at]r]kta bizim po=tac]lar sapt]lar a=aa. Kolhoz
sokaana. ~anta ba=lad] zabunnamaa, Sandinin ad]mnar] sa yava=]maa.
– Nicq, ba Sandi, duyêrs]n m], ani gazetlar iisildi#
• 296 •
 – A-a, yok, taa duymêêr]m.
Kolhoz sokaandan po=tac]lar gittilqr Mi`urin sokaana. Sora gezdilqr
taa bir w`-dxrt sokak. Bitkidq `]kt]lar Lenin sokaana.
– Bu sokaan ucuna eti=elim – da haz]r, – dedi `i`usu.
~anta oldu heptqn c]ba (kw`wk). O ba=lad] bol-bol sallanmaa Sandinin
omuzunda, ama `ocuk yava=]rd]. Belliydi, ani o gerqqgibi yoruldu. Bir
kerq o kxsteklendi bir topaca, emen dw=eceydi.
Tq onnar eti=tilqr bitki evq, verdilqr bitki gazetay]. ~anta kald] bom-
bo=. Sandi hem `i`usu giderlqr yolca.
– Ee, =indi nicq, `anta ilinnendi mi, osa hep xlq aar m], niceydi ilktqn#
– sordu `i`usu gwlwmseyerqk.
Sandi bilmqqzdi yalan sxlenmqq. Onu=tan o, `ekip i`ini, dedi senik
bir seslqn:
– Hep xlq.

• Annad]n annatmay] s]ral]]na gxrq.

Bqn bi=eydqn korkmêêr]m

Mamuylan baka hem k]zkarda=lar]m yatard]lar bir i`erdq, bqn karda=]m-
nan hem babu – xbwrwndq. Tutêr]m akl]mda, nicq bir kerq av=amnqn
uyuyamazd]m. Karda=]m yan]mda =ansora `oktan derin hem siirek
soluyard], o olmal] siiredqrdi w`wncw dw=wnw, – bqn sq dw=wnqrdim twrlw
korkulu i=lqr i`in. O vak]tlar bqn pek korkard]m dwnnq bitkisindqn. “Tq
kald] taa otuz dxrt y]l da hepsimiz kaybelecez, – dw=wnqrdim bqn. – Hepsi-
hepsi, kalmayacek bir dq can”. Karann]kta bana gxrwnqrdi `irkin resimnqr
da benim wreemi hem gwwdemi kaplayard] bir titsi korku.
– Babo-o, – ses `]karard]m bqn yava=]c]k.
– Ne, `ocuum#
– Bqn korkêr]m.
– Korkma, `ocuum. Yap yastaa bojini hem w` kerq dq: @Bqn bi=eydqn
korkmêêr]m. Bqn bi=eydqn korkmêêr]m. Bqn bi=eydqn korkmêêr]m@.
Osaat korkum ge`qrdi. Da vard] m] nas]l bxlq i=tqn sora inanmay]m
babuyu hem Allah]# Ge`ti birka` y]l. Bir kerq topland]yd]k bizim maaleli
akran `ocuklar, lafedqrdik twrlw i=lqr i`in.
– }=ittiniz mi, ani Domna Vani gecq pinqrmi= klisenin kublesinq gugu=
tutmaa# – dedi Filarmon Miti.
• 297 •
 – Xlq! Dooru mu, a# – =a=t] P]r\] Koli.
– Bwwk i=! – `]kt] bendqn. – Bqn da var nicq pineyim, ama gugu=lar]
tutmaa – gwnaa. Onnar Allaa ku=u, ne`in deyni klisedq ya=êêrlar.
– Kim# Sqn mi# Sus va, yalanc]! – sard]lar her taraftan beni dostlar.
– Xdwn patlayacek taa kliseya girincq! Donnar]na can]n ac]mayacek m]#
Bqn saymazd]m kendimi girgin, ama bxlq azarlamaklar debre=tirdilqr beni
heptqn. Hem taa bir i= bana wrek verqrdi: bendq vard] bir sakl] korku ilac].
– Baas konêr]z! – dedim bqn `etin seslqn.
– Hadi! – kay]l oldu hepsi. – Neyq#
Tutmêêr]m akl]mda, neyq biz baas konduyduk, ama o av=am, emen
karann]k olduynan – topland]yd]k hepsimiz klisq bay]r]nda.
– Nicq# Taa dxnmedin mi# – sordular bana. – Nas]l annayacez, ani
sqn pindin taa kobeyq e#
– Nas]l m]# – cuvap ettim bqn. – Atacam ordan bir ta= bi=ey. A, tq bu
konserva korobkas]n].
Bqn kald]rd]m ayaklar]m]n alt]ndan bir eski konserva korobkas] da
dooruldum kliseyq. Pindim e=iklerdqn. Kapular a`]kt]. “Bqn bi=eydqn
korkmêêr]m”. Klisq `oktan i=lemqzdi. Bak]ms]z o yava=-yava= daalard]:
pen`erq gxzleri k]r]kt], herersi bokluktu, bak u=aklar burada dayma
yumancak oynayard]lar. Girdim klisq i`inq, sora ayaklan yoklayarak
yolu, sapt]m saa tarafa, neredq yukar] gxtwrqrdilqr `evrq basamaklar. “Bqn
bi=eydqn korkmêêr]m”. Yapt]m on-onbe= ad]m. Enikunu ellerimi uzalt-
t]m ileri – ili=meyim bi=eyq. Bir erdq ayaam bo=a geldi. Wrqqm ba=lad]
s]k-s]k dwwlmqq. “Bqn bi=eydqn korkmêêr]m”. Z]n karann]k. Kokêr toza
hem eski duvara. Taa bir ad]m, taa bir – haz]r, eti=tim kobeyq. Pen`erq
taraf]ndan yalab]d] y]ld]zlar, neredq sq a=aada gxrwndw ev =afklar]. Kald]
w` ad]m en yak]n pen`ereyq kadar. Tra-ak! Bast]m bir teneki par`as]na.
“Bqn bi=eydqn korkmêêr]m”. Ayaklar]m titirer. Gerilip, s]b]tt]m konserva
korobkas]n] pen`eredqn a=aa. Sesirgendim. Bir. }ki. W`. Dxrt. Be=. Alt].
“Tak]r, tak]r” – i=idildi a=aada bir uzak ses. Dxndwm geeri. Yolu bilerim.
Korku taa bitmedi, ama =indiyq kadar o
xnwmdqydi, =indi sq – o ard]ma gelqrdi. kublq – rus`a: kupol
}nerim e=iklerdqn – o geler aard]ma. “Bqn bak]ms]z – bez prismotra
bi=eydqn korkmêêr]m”. ~]kt]m d]=ar].
+wkwr babuya.

• Ne`in `ocucak korkarm]= gecelerdq# Ne i=lqr i`in dw=wnqrmi=#

• Nedän sora `ocucak korkmazm]=#
• 298 •
 Iulian Nikuţă

Ana dili uroo

– Ya uslan]n, `ocucaklar]m! – baard] mamu }uliana hem Dumitruya,

ang]lar] =]marard]lar. – Ne siz atlêêrs]n]z i`erdq, nicq kangurular (kenguru)#
Taa ii kiyatlar]n]z] a`]n da okuyun.
– }slqq, mamu, – dedi }ulian. – Biz =kola oynayacêz. Bqn wwredecqm
Dumitruyu ana dilindq.
– Wwret!
– }=ittin mi, Dumitru, ne mamu dedi# Gir klasa, urok `ekeder.
– Giderim.
– Hadi, otur bankaya da tekrarla benim aard]ma: ev...
– Gxzql ev.
– Ev!
– Pek gxzql ev.
– Mamu! – dan]=t] }ulian. – Dumitru hi` seslqmeer hem sxleer s]radan,
ne akl]s]na geler!
– Dumitru, seslq agan].
– Bqn sesleerim.
– Gxrerim-gxrerim, nicq sqn sesleersin. Ta sxlq: gwl.
Dumitru bakt] gwllerq, ang]lar] a`ard]lar kilimdq.
– K]rm]z] gwllqr.
– Bqn butak]m ba=ka i=leyqmeyecqm! Ya, Dumitru!.. Tekrarla: askerci!
– Girgin askerci.
– Dumitru, seslq wwrediciyi!
– Ee bqn sesleerim wwrediciyi, – dedi Dumitru, kendisi da inan]p, ani
bu xlq da var.

Sän bunu bilersin! Sän bunu becerersin!

Soruşlar hem sınışlar

1. Personaj Gani hem Peti, angı yaratmadan alınma#

a) “Neçin”,
b) “Tekä”,

• 299 •
 c) “Büülü çanta”,
d) “Benim ayläm”.
2. Bulun herbir yaratmanın avtorunu da oklarlan gösterin.
“Neçin” Petri Çebotar
“Taraş” Valentina Oseeva
“Tekä” Nikolay Baboglu
“Bän bişeydän korkmêêrım” Konstantin Vasilioglu
3. Angı yaratmadan bu sözlär# Kim onnarı sölemiş# Personajın adını
aklınıza getirin,
“ – Zaari cicu! Sän neçin ayırmışın kendinä bölä prost iş#”
4. Bu dilkösteklemelerini savaşın hızlı sölemää.
“Gülä-gülä gülleri, güleräk kaçırdım gölä”.
“Sarmısaa tokmaklasak ta mı isäk,
Osaydı tokmaklamasak ta mı isäk”.
5. Resimnqyin aylenizin ki=ilerini. Herkezi i`in klasta annad]n.

• 300 •
 Tutun akl]n]zda bu laflar]n yaz]lmas]n]!

ayd]nnanmaa booday D
A ayd]nn]k borannar daava
aala=maa ay]r] boyac] dan eri
aalemcq bozgunnuk daran-peran
aaranmaa B buazlamaa darg]nn]k
aara=t]rmaa baac] buu dayama
aarayan baalant] buumaa dayamaa
aarl]k baalay]c] buura deniz`i
a`]kgxz baal] buyurmaa derinnenmqq
adamcas]na baas buzaa diidirmqq
adamcilqqn baa=]= bwrwncwk diil
aferim ballamaa bwwcw diiren
ak]llanmaa ball] bwwk dii=mqq
ak]ll] barabar bwwltmqq dinni
akrannar ba=`a domuz`u
alan-alan batt]rmaa C dooru
al]=-veri= bay]lmaa Canabin doorulmaa
aliflenmqq bay]r Canabisi dop-dolu
allaa beenmqq can-cun doyurmaa
amaz`] beklettirmqq cennet doz-dolay
ana-boba belli c]z-b]z duan
annamaa bellisiz cimbiz dumann]
anna=maa bennemqq cxmert du=mann]k
annatmaa beygir duumaa
ann] bezbelli ~ dwbwdwz
artt]rmaa b]y]k `aar]=-baar]= dwnnq
as]llamaa biblioteka `aarmaa dwpq-dwz
a=`] bim-biyaz `eketmqq dwwlmqq
atlay]= binnik `]t]r-`]t]r
avadann]k birtaan `ii E
avc] bitti `iinemqq eer (esli)
av=amneen bollanmaa `iiz e-he-he
aydatt]rmaa bolluk `iizlemqq elli

• 301 •
 ellilik haseet k]p-k]rm]z] X
en (sam]y) hay]r k]r-bay]r xde=mqq
hay]rs]z k]yak xlq
F hodullanmaa k]y]=maa xrwyw=
faswlq hojma kinni xtqqnk]
fevral kop-kolay xtxxgwn
fitleyici I kraa
ihtqr kurt-ku= P
G ii (horo=o) kuyu paal]
gecq-gwndwz ii (vereteno) kuyumcu pam-pak
ge`ennerdq iilik (dobro) kwwlw panay]r
geeri iisik paskellq
gen`lenmqq iisilmqq L payacan
geni=lettirmqq ilinnik laam payak
gidq-gidq inanmaa pazertesi
lqqz]m
gidi=-geli= innemqq pergellemqq
lumbur-tum-
giidirmqq iyq (napil’nik) piinir
bur
giim pipi
iyq (rebro) lwlqka
girgina potrq
girginnenmqq pwskwllw
K M
girginnik
kaarq maaleli
git-gidq R
kaavile=mqq maanac]
gogorlanmaa raat
gxllwk kabaat maasul raatl]k
gxzelle=mqq kal]nnamaa may]l
gxzellik kallq mukayet S
gxz-kulak kann] saa
gwllwk karagxz N saabilik
gwnnwk karma-kar]= naalet saan
gwwdq kartofi nall] sakall]
gwws kasavetsiz neet sali
gwveelik kay]k noyabri sap-sar]
gwvennik kay]l say]
kay]ll]k O say]l]
H kay]p okuyucu s]y]rc]k
hava kay]= olur-olmaz s]y]rmaa
hallamaa kellq oyun siirelmqq

• 302 •
siiretmqq toomruk varak y]slamaa
soyucu tuyannamaa veresiyq yortturmaa
soyuk tuz-ekmek yorulmaa
soyunmaa twwcqqz Y yufka
suann] yaa-bal yuurmaa
suuklamaa U yaamur
suulmaa uumaa yaan] Z
swwndwrmqq uurlamaa yaban] zaamet
sww= uyuklamaa yalamaa zakonnu
yalnayak zanaat`]
+ W zqnn]k
yaln]z`a
=afk wwlen zararc]
yannamaa
=ann] wwnmqq zarravat`]
yanna=maa
=apur-=apur wwrenmqq zar-zor
wwretmqq yann]=l]k
=wpeli zeedq
wwsek yanvar
zeet
T wwswrmqq yar]-yar]ya zerq
tav=am wwswz yatt]rmaa zeytin
telli yayan z]ndan
tepq V yay]lmaa z]r]ldamaa
t]]maa vaksa y]ll]k zodiya
toomnuk vallaa y]s]nmaa zorluk

• 303 •
 Manualul acesta este proprietatea Ministerului Educaţiei al Republicii Moldova.

Şcoala _____________________________________________
Manualul nr. ______________
Anul de Numele de familie Anul şcolar Aspectul manualului
folosire şi prenumele elevului la primire la restituire
1
2
3
4
5

• Dirigintele controlează dacă numele elevului este scris corect.

• Elevul nu trebuie să facă niciun fel de însemnări în manual.
• Aspectul manualului (la primire şi la restituire) se va aprecia folosind termenii: nou, bun,
satisfăcător, nesatisfăcător.

Imprimare la Tipografia „BALACRON” SRL, str. Calea Ieşilor, 10;

MD 2069, Chişinău, Republica Moldova
Comanda nr. 731