Sunteți pe pagina 1din 68

DE

E S G R I M I R EL P A L O
1>0R

LIBORIO VENÜRELL Y EDUART.

VI TO RI A
I m p r e n t a d e la. V i u d a é H ijo s d e I t u r b e .

1881. \/
i£ e ¡ñ )

A R T E D E E S G R IM IR E L PALO .
A i\ T

DE

E sgrimir el fpALO

p o r

LIB 0R 10 VENDRELL Y EDUART.

V IT O R IA :

E S T A H I.KCIM IEN TO T l l 'O G H Á FICO D E L A V IU D A K HIJOS DE 1TUKBE.

1881.

f.. X

{ y**/-/
j
E s p r o p i e d a d d el autor.
fk . / V Ir . J ^ IO N E L DE j~ )R A U C IE S
CORONEL DE IN G E N IE R O S

em ou rs.

M i queriilo Lionel: lin c e m uchos años le debo un recuerdo de


g ra titu d .
Cuando emborrone la p rim era cu a rtilla de m i « Viaje Cómico»
¡tense dedicártelo: des/mes car ir de opinion. Se me resistía traer
a la mem oria tuna escenas ij acontecim ientos que sin duda p re­
tendes olvidar para siem pre.
A n tib es, M on tpeU ier, constituyen un poema cuyos prim eros
versos los debo d la iniciativa: son el e x p ié nd ido ayer: valor, no­
bleza, ju v e n tu d , generosidad, herm osura, m iseria: todo en ado­
rable consorcio.
N o olvides, no: desobedece la sentencia que im pone el tiempo:
que no sienta la corazón el fr ió de la edad.

Term inado mi nuevo libro me acuerdo <le ti y lo pongo bajo la


égida de lu nombre: defiéndele tan bien como sabes hacerlo, que
fa lta le hace, pues rale tan poco que casi casi me atrevo d ase­
g urar no rale natía y laus til>i Christi.
C ierro la carta con estas tres palabras porque ambo de decirte
el evangelio.
A d ió s , mi querido L io n el: un abrazo y el perdurable afecto
de tu siem pre cariñoso amigo

ItlB O R IO ^ E N D R E L L .
o.'

V i t o r i a 2 | d e O c t u b r e d e 1880.
*
S e esgrim e el p a lo en la provincia d e S a n ta n d e r y m on tan as
d e L e ó n , en el p rin cip a d o d e A stu ria s y en a lg u n a s com arcas
d e G alicia.
E n F ra n c ia en A u v e rn ia v e n el F ra n c o -C o n d a d o .
E n P o rtu g a l en la B eira a lta y baja.
V esta a rm a n a tu ra l, esta defen sa 110 penada p o r las leyes,
a p a rte d e las gen tes eselu sivam en te dedicad as á su m a n e jo ,
h a y pocos q u e la c o n o zcan .
S e dá un p a lo , se p eg a c o n él y resulta un g o lp e p r im iti­
vo y p o r con sigu ien te desprovisto en a b so lu to del in te lig e n ­
te razon am ien to d e l arte; p o rq u e la cuestión c a p ita l es pegar:
p eg a r bien y q u e d a r cu b ierto p a ra no recibir.
I)(* o tro m o d o 110 m ere c e la p en a d e m olestarse.
Y su ju e g o es útil c u a n d o está bien c o m b in a d o , c u a n d o el
q u e lo e je c u ta es diestro, c u a n d o se o fen d e q u e d a n d o á salvo
de un golpe del con trario.
L as reg la s son precisas y en esta esg rim a , c o m o en tantas
otras, la posicion g en e ra l del c u e rp o a u x ilia y c o n tr ib u y e al
éxito qu e se desea a lca n za r.
Se sabe y es a xio m á tico q u e de dos tirad ores en igu a les
co n d icio n e s de fuerza, destreza, a g ilid a d y v a lo r, pierde el
q u e p rim ero se d e sc u id a , y á este o b je to c o n v ie n e estudiar
p ra c tic a n d o , ú n ic o m edio de en c o n tra r la in có g n ita de la
ecu ación propuesta: p orque el q u e aprende debe p rescin d ir
siem pre d e la esfin g e de las d ificu lta d e s insup erables: d ific u l­
tades de g ra n m a g n itu d cuando no se conoce el a su n to ,
c u a n d o se cree sa b e r a lg o y se d e sc o n o c e to d o , cuando (“I
am or propio d o m in a á la in teligen cia, cuando la q u ijo tesca
satisfacción de la ig n o ra n cia pone d e relieve las dotes del in­
dividuo.
Pu es bien: antes de levan tar el p en d ó n d o n d e g ra b a d o en
letras de g ra n talla fig u re el nom possum us tratan do de ju s­
tificar la im p o sib ilid a d de c o n s e g u ir resu lta d o satisfactorio,
estu d iem os, tra b a je m o s con a rte, seg u ro s no hay nada que
resista á la firm e vo lu n ta d v á la in telig en cia del h o m b re.
INTRODUCCION.

Q ue el ca rá c ter es hijo del tem p era m en to no a d m ite duda.


O u e el h o m b re , en la m a yo ría d e los casos, y en el p rim e r
instante se deja lle v a r im p u lsa d o por esa corrien te de sa n ­
gre q u e a g o lp á n d o se al eorazon ciega v e n lo q u e c e , ta m p o co ;
obra m a q u in a l y frec u e n tem en te sin darse cu e n ta de sus
actos a co m etien d o em p resa s d e violenta so lucion su p erio res
á sus fuerzas.
Ya en el p a len q u e, el salto atrás es im p o sib le y su jeto por
la d ig n id a d sufre las c o n s ec u e n c ia s d e la in te m p e ra n c ia d e su
osadía.
F a lto d e habilid ad a p arece lu e g o e n v u e lto en el rid ícu lo de
la vergonzosa d erro ta.
L a unidad a rm ó n ica in d isp en sable q u e d e b e existir en tre el
g en io y las circu n stan cias del in d ivid u o d e term in a n la a cció n .
I'or eso a p ren d erá á con ocerse.

*
f RIMERA T ARTE.

I.

N O C IO N E S P R E L IM IN A R E S

C a m p e a al frente d e todo libro un ideal m ás ó m en o s r e a ­


lizable.
Nosotros b u sca m o s e l resultado práctico v llev a m o s al lector
ó al d iscíp u lo al terren o en q u e ha d e colo ca rse.
Dicen: 1111 p a lo al fin no es m ás q u e un palo: cierto que
p uede ro m p e r un h u eso ; pero es u n a c o n tin g e n c ia c o m o otra
c u a lq u ie ra .
A n te c o n fo rm id a d sem eja n te no hay a rg u m e n ta c ió n posi­
b le ; pero a fo rtu n a d a m e n te la g e n e r a lid a d d e los h o m b res
a p recian la cuestió n de diferente m a n e ra y el estoicism o y la
c a lm a im p e rtu rb a b le tienen su lím ite; p ru d en te es pues co­
n o ce r el m o d o d e servirse d e él p a ra d a r y no re c ib ir q u e es
el p ro b lem a , c u y a solucion d em o stram os.
F acilid ad |>ara m overse, firm eza, m ucho a p lo m o , fuerza,
serenidad v buen g o lp e de vista, son dotes in dispensables
q u e deben a d o rn a r al tirador.
Sabem os son c irc u n s ta n c ia s difíciles sino im p o sib le s de
reu n ir: pero d ib u ja m o s el tira d or perfecto, la plantilla sobre
la qu e há d e recortarse el a lu m n o para q u e a p re n d ie n d o b ien ,
sigu ien d o buena esc u ela , los defectos sean m enos sensibles.
l)e todos los defectos el m ás g ra v e , el q u e o ca sio n a in d u ­
d a b le m e n te fatales co n secu e n cia s es el abandono: el tirad or en
el m o m e n to d e dispon erse á lu c h a r mide á su a d v e rsa rio , le
a p recia en lo q u e vale y traza su plan d e a ta q u e . Las a lt e r ­
nativas dul ju e g o , un g o lp e recibid o, el ca n sa n cio , porcion
de circu n sta n cia s y d e ta lle s q u e sólo se presentan en el te­
rreno p ueden h a cerle va ria r un tanto su p rim era idea: pero
ten em o s abso lu ta seg u rid a d d e q u e siem p re p reva lecerá en su
esen cia.
R eunida la fu erza , bien c o lo c a d o , atento al m ovim iento
mus in significante, con intención y calm a relativas, a com ete ó
se defien d e.
C o n sid era r el ¡mío arm a de poca ó n in g u n a im p ortancia es
un error.
E l palo es un a r m a tem ib le c u a n d o se esgrim e con in te li­
gencia y d ig n a de toda nu estra atención por los servicios
qu e puede prestarnos.
A h o ra vam os á c o n o c e rle .
Así c o m o en las a rm a s b la n ca s se bu sca la perfección de
su m ontaje, las p ro p o rcio n es de la h o ja , el temple,- form a y
resistencia, el p a lo d e b e tam bién re u n ir co n d icio n e s p a ra e le ­
varlo á la c a teg o ría d e a rm a .
No son in d iferen te sus d im en sio n es.
El ¡mío tendrá p ró x im a m e n te setenta y c in c o centím etros de
longitud por dos cen tím etros (le d iá m etro y |>uede ser d e a c e ­
bo. ascario ó d e c orazo n d e e n c in a con veta d e re c h a ; perfec-
' lam ente liso, sin a g u je ro s ni correa p a ra sujetarlo.
E l pulo c u a n d o se m a n eja bien d ifícilm en te se va de la
m ano.
L a esg rim a d e l palo tiene tam bién su esp ecialidad y es qu e
puede m a n eja rse con a m b a s m a n o s m u ltip lic a n d o su efecto
y p asan d o d e u na á o tra c o n facilid a d s u m a , sin q u e p o r eso
se d e s c o m p o n g a el ju e g o , n i p ierda tie m p o v este sistema
tiene la ventaja de ev ita r padezca la m a n o al ve rifica r las ¡m-
radas, pues co m o es 1111 a r m a d esprovista d e g u a r n ic ió n y lo ­
do g én e ro d e defen sa, e s g rim á n d o lo con u n a sola, el palo del
e n e m ig o co rrería so b re el n u estro v in ie n d o á m o r ir el golpe
en la m a n o q u e está d escu b ierta , p rin c ip a lm en te en las p a n i­
llas q u e pro tejen la p rim e r a reg ió n d e l c u e rp o .
E n los tiempos y toda cla se d e a ta q u e , c u a n d o se encuen­
tre el palo d e l adversario, los golpes serán firm es, secos p r o ­
c u r a n d o q u e al c h o c a r no res b a le , lo q u e se c o n s ig u e p o r m e ­
dio d e la flexión d e m u ñ e c a y la presión ejercid a p o r los d e ­
dos ín d ic e y p u lg a r q u e lo sujetan d á n d o le d irección .
E n esta esg rim a , lo m ism o q u e en la d e l florete, e sp a d a y
sable h a d e p ro c u ra rse 110 p o n e r fu e r za en los h o m b ro s p a ra
qu e los brazos se m u e v a n y tra b a jen lib rem en te , flexion án -
d o se m e jo r, p u e s d e lo c o n trario los m o v im ie n to s serian du­
ros, torpes; atacaría m a l y lleg a n d o tarde á la parada ó q u i­
te q u ed a ría á m e r c e d del c a p r ic h o del c o n tra rio , q u e 110 ta r­
daría en a p ro v ec h a rse de esta ven taja. A d e m á s el c u e r p o en
gen era l ap arecería envarado m o v ién d o se c o m o u n a sola pieza
desprovisto d e la fle x ib ilid a d , ligereza y g a lla rd ía tan rec o ­
m en d a d a s y d e q u e n o d e b e p rescindirse n u n c a .
L o s m o v im ie n to s serán rá p id o s, o p o rtu n o s y m edidos á li 11
d e no ad e la n ta rse ni q u e d a r retrasado.
M ovim iento d e recio en el d e a v a n t e .
De e.rtruno el d e retroceso .
Y lo m ism o a v a n za n d o q u e m a rc h a n d o en retirada ha de
p rocu rarse c o n s erv a r á to d o tran ce serenidad y a p lo m o , no
precipitán d ose aun ( liando <‘l en e m ig o se d e scu b ra, p e g a n d o
c u a n d o d e b a p e g a r.
Hay m om en to s e n -q u e el l¡ra d o r diestro y ta im a d o ap arece
flojo, a p aren ta a b a n d o n o y c o lo c a d o á distan cia re s p e ta b le se
d e scu b re para qu e ilu sion ado su en e m ig o le a ta q u e violen ta­
m ente deseoso d e a lc a n za rle d e sco m p u e sto y co n fia d o en la
victoria (pie le b rin d a la to rp e za fin gid a d e l con trario.
E ste es el sujeto m á s tem ib le en el terren o, c u a n d o no se
le c o n o c e , c u a n d o n o sien do su ficien tem en te c a u to , se deja
e n g a ñ a r p o r sus tretas; p ero d ejem o s d e ta lle s que solam ente
la p rá ctica d e b e d a r á c o n o c e r, pues por m uy bien (pie se
teo rice, no a lca n za n u n c a el o p o rtu n o c o n o c im ie n to , la a p r e ­
ciación e x a c ta , g o lp e de vista, destreza, fu erza , in te n c ió n ,
ligereza y d esen vo ltu ra que d e te rm in a el tra b a jo rev ela n d o
c o m p ete n cia . C o n c lu y a m o s , pues, a p u n ta n d o lo poco qu e
resta para q u e e n tra n d o á esp lica r las diferen tes posiciones
q u e a d o p ta (‘1 c u e rp o d u ra n te la lu c h a , lle g u e m o s al m anejo
del pulo con a c titu d su ficien te para poderlo a p re c ia r, con inte­
ligen cia p len a d e su u tilid ad.
E s tan esencial el co n o c im ien to d e las p osicion es de p ier­
nas en esta esg rim a, q u e d ifícilm en te p u e d e lo g ra rse ven taja
a lg u n a , a u n ten ien d o m a n o su p e rio r en fuerza y destreza sino
se posee á la perfecció n el m eca n ism o d e su ju e g o ; p u e s de
o tra su erte ten d ría m o s in seg u rid a d a b so lu ta en la d efen sa y
falta d e o p o rtu n id a d y a lc a n c e en el ataque: así p u es, este
p u n to im p ortante m ere c e d eten id o estudio c o m o base en que
liá d e d escan sar cu a n to p od am o s d e c ir despu és.
Los m ovim ien tos son dos; sim p les y com p u estos.
Ks m ovim iento sim p le el q u e se e je c u ta en un solo tiem po
y co m p u esto el q u e se practica p o r m edio d e dos ó m ás c o m ­
pases.
E l tirador tiene dos lados llan os de fu era y d e dentro.
L a esp ald a y e l 'p e c h o resp ectivam en te.
C o lo ca d o s los com batien tes p a ra d a r p rin c ip io á la batalla,
el la d o d e dentro del uno c o rre sp o n d e al d e fu era del otro y
rice-versa.
En este exa cto su p u esto p a sam o s á e sp lica r n u estras lecciones.

II.

P O S IC IO N DE P E R F IL A D O .

Desde lu e g o se advierte y n o h a ce falta esforzarse p a ra h a ­


c er c o m p r e n d e r q u e el tirador d e palo al p erfila rse p a ra pre­
sen tar al c o n trario el m e n o r b la n c o p o sib le y tra ta n d o d e e s ­
g rim irle in distintam ente con u n a ú o tra m ano, no debe en
n in g ú n caso c u b rir el h o m b ro iz q u ie rd o , p u e s c o lo c a d o el p e­
ch o un poco al frente, la flexión d e la c in t u r a da la posicion
de las piern as v in ie n d o á q u e d a r c o m o se dirá.
La cabeza e rg u id a , sin a fe ctació n , el p e c h o c o m o q u e d a d i­
c h o . los h o m b ro s sueltos, sin esfuerzo d e n in g ú n género, el
cu e rp o ([lie no se in clin e á n in g ú n la d o , p e rp e n d ic u la r sobre
las ca d eras, las m an os caíd as n a tu ra lm en te á los costad os, la
cin tu ra flexib le, el peso d e la p rim era región lige ra m en te a p o ­
y a d o en la pierna izq u ierd a , las piern as sueltas, a p roxim ad as:
(►ero sin q u e su c o n ta c to sea forzado á fin d e c o n serv a r el a p lo ­
mo y equ ilibrio q u e d e b en tener; la pierna derech a a lig e ra d a
para q u e p ueda resp o n d er al m ov im ien to q u e se le im prim a
al va ria r de a ctitu d ; los pies fo rm a n d o escu adra en á n g u lo de
nó ven la g ra d o s.
Lám ina I /¡gura. I

III.
i
( i U A R 1) 1 A .

A n tes d e co lo ca rse en guardia al frente del adversario se


mide con la vista la d ista n cia , tenien do en c u e n ta la lo n gitu d
«pie puedan d e s a rro lla r las piernas de am bos com batien tes,
tanto en esta posicion. co m o al t e n d e r s e Ú fondo c u a n d o lle­
g u e el caso.
\ esta m ed id a es tan in d isp en sa b le , de tan rigurosa n ece­
sidad q u e 110 p ued e j(rescindirse d e ella.
Y g u a rd ia , es la posicion en q u e se coloca el liratlor para
d a r principio á la b a ta lla .
Las guardias son dos: ofensiva y defensiva.

IV .

G U A R D IA O F E N S IV A .

D esde la posicion de p erfila d o se adelan ta el pié d e r e c h o el


esp acio (pie p ueda o c u p a r un pié p ró x im a m e n te, sin desviarlo
de la recta p ro y ec ta d a ó d e la q u e determ in a la posicion general
del c u e rp o del con trario, c u id a n d o (pie la pierna izquierda
perm an ezca recta, sin sep a ra r la p lan ta del pié del suelo, lo
q u e se con sigu e por una ligera llexion del to b illo , á lin que
el punto de a p o y o del tirador sea m ayor: q u e la ro d illa de­
recha caiga p e rp e n d ic u la r sobre el e m p e in e d e l pie. con lo
q u e se lo g ra su jetar el c u e r p o en la actitu d q u e debe tener
evitan d o c u a lq u ie ra in clin ació n ó a v a n ce in v o lu n ta rio , g r a v í­
sim o siem pre y d e p eligroso resu ltad o .
E n nuestras diferentes o b ra s d e esg rim a liem os esp lica d o y
dem o strad o la c o n v en ien cia d e sostener recta la pierna izq u ier­
d a en la posicion d e ijw irdia ofensiva y las razones a d u c id a s
son de g ra n fu e rza .
L a prim era región del c u e r p o se m u e ve y vacila fácilm ente,
bien por evitar un g o lp e q u e le a m a g a n , bien p o r q u e la a c ­
titud gen era l no conserva el a p lo m o d e b id o : la posicion se
descompone, las ro d illa s se aflojan, los pies varían de sitio y es
posible em brollarse, recib ir un g o lp e ó sufrir u na ca id a y se
evita este sensible caso sigu ien d o al pié d e la letra las reg la s
prescritas anteriorm en te.
L as piernas c u a n d o están situadas con a rte o b ra n c o m o dos
p a la n ca s poderosas. L a ro d illa d e re c h a al ca er p e r p e n d ic u la r
sobre el e m p ein e d e l pié sujeta al c u e r p o en la m ism a línea
y la pierna izquierda ten d id a so b re su recta con la p la n ta del
p ié, en todo su p la n o , a p o y a d o en el su elo p o r m ed io d e fle­
xión del tobillo im p id e el retroceso in v o lu n ta rio , p ro p o rc io ­
n a n d o firm eza, hace q u e la cin tu ra p erm a n ez c a p le g a d a y qu e
el p e c h o salga un poco al fren te, q u e los h o m b ro s y brazos
esten m á s sueltos, q u e la fuerza esté más re u n id a p a ra d isp o ­
ner d e e lla en el m o m e n to d e o b r a r y en una p a la b r a , en
co m p le ta disposición d e h a c er uso d e todas las fa cu lta d es con
la libertad y fra n q u e za in d isp en sables.
L a s rid icu las flexiones d e l a c ró b a ta , d e l ju g l a r eq u ilib rista,
no son d e este lu g a r y por c o n sigu ien te im p ro p ia s de la serie­
d a d del tirador.
El uno se esfuerza para d ivertir.
El otro trabaja para m atar.
E sta es la diferencia.
Lám ina 1.“ finara 2 ."

V.

(ilJ A K l)J A D E F E N S IV A

l-a guardia defen siva separa al tirador del adversario, p o­


n ién do le m o m e n tá n e am e n te fuera d e l a lc a n c e d e su arm a: es
d e re co n o cid a utilidad y su práctica p ro d u c e b u en o s resulta­
dos, siem p re q u e h a y a a p lo m o en la posicion.
La esp licacion es c o m o sigue:
Desde la guardia ofensiva se form a la defensiva p oniendo
recta la [tierna d e re c h a , sin sep a ra r el pié d e l s u e lo , d o b la n d o
la izquierda por la ro d illa é in clin a n d o hacia atrás c u a n to sea
necesario, la reg ió n su p e rio r d e l c u e rp o .
S e v u elve á la posicion a n terio r d esh a cien d o el m ovim ien to.
Lám ina 1." figura ‘L a

V I.

A V O N 1) O .

N os decía Mr. de Hríndisi, e sp lica n d o sus lecciones:


«Un asalto es une p a rtir (l echees, en qu e siem pre la victoria
es d e la in telig en cia .»
V este sabio m aestro, q u e á la práctica de m u ch o s años
u n ía un talen to su p erio r, no podía e q u iv o c a rse tra ta n d o el
a su n to o b je to d e los d esvelo s d e toda su vida.
S u e sp a d a h ería con la v e lo c id a d d e l rayo .
Era d ifícil, sino im p o sib le , a lc a n za r á p a ra rle un golpe.
T o c a b a d o n d e q u ería.
T en ía m om e n to s en q u e sufría in m o vilid a d tetán ica, efecto
sin d u d a , d e la ligereza d e sa rro lla d a.
Poseía á la p erfección el en c a n to m agestuoso d e la destreza
y la elegan cia.
S u escu ela era a d m ira b le .
Pues bien: este p rofesor, este atleta de las arm as d e scri­
bien d o á sus d iscíp u lo s los secretos del a rle , d e c ía frec u e n te­
m en te con la segu ridad y a p lo m o q u e p ro p o rc io n a la c o n v ic ­
ción a p o y a d a en los satisfactorios resultados p rácticos c o n s e g u i­
dos en su triun fal c a rre ra . ( I )
«Las piern as esgrim en ta n to c o m o las m an os.»
V e rd a d q u e p u e d e a p recia rse en a b so lu to .
U n a m a n o diestra, fuerte y ligera q u e sig a los m o v im ie n ­
tos del a rm a e n e m ig a e n c o n trá n d o la siem p re en su tercio de
lla q u e za , h a cie n d o fácil la desviación : q u e a c u d a á . l a p u n id a
ó q u ite casi instintivam en te sin q u e el tirador se d é cuen ta
d e l p o r qu é:\\o h a y d u d a es u na g r a n cosa: pero el c o m p le ­
m ento d e este poderoso a g e n te , el r e g u la d o r , el q u e d a la se­
gu ridad y a p lo m o in d isp en sa b le, el q u e sujeta el cuerpo, el
qu e le sostiene firm e en la p osicio n , el q u e dá la m e d id a y
por ú ltim o (‘ I q u e h a c e se a lc a n ce á herir, son las p iernas;

( 1) E ste p rofesor no escribió n ad a y con su m u e rte o c u ­


rrida en N á p o les en m a rzo d e 1809, p erd im o s lastim osam ente
el ca u d a l d e riquísim os c o n o cim ien to s qu e poseía, fruto de
u n a vid a de azare s, a ven tu ra s y trabajo.
áo

sin la inteligente c o m b in a c ió n d e sus com p a ses, sin l;i opor­


tunidad tic su a p lic a c ió n , <■
! efecto de la m a n o es n u lo .
Esta teoría es la piedra a n g u la r del arte.
C iertam en te p od ía m os e n tra r a q u í d e lle n o en digresiones
d e g ra n con sid eració n : pero el a su n to no lo m erece: cuando
p u b liq u e m o s nu estra o b ra E sg rim a de espada // florete los a f i ­
c io n a d o s en co n tra rá n en e lla c u a n to s d etalles puedan' desear;
m ientras tanto d ig a iñ o s a lg o sobre la posicion d e afondo o b ­
jeto d e esta p á g in a , c e rra n d o lu e g o el ca p ítu lo .
E l afondo es la p ro lo n ga cio n de la g u a r d ia ofensiva al
frente, lo liem os d ich o diferentes veces v n<> c re e m o s necesario
bu scar otra c s p lic a c ió n m á s lógica ni más sencilla: p e ro si l;i
d escrip ció n es fácil, la ejecución es difícil. El arte de tenderse,
tifon d o, la form a , la g a lla rd ía , la a ctitu d g en e ra l del c u e rp o ,
dem uestra m ás q u e otra cosa lo q u e rale e l tirador, la posi­
cio n d e scu id a d a revela e d u ca ció n m e d ia n a , falta en el p ro fe­
sor q u e no la c o r rig e , in d o le n cia , a b a n d o n o , ca ren c ia de fa ­
cu ltad es en el d iscíp u lo .
P a ra e n s e ñ a r es p reciso poseer la co m p ete n cia qu e au to ­
riza á ten er sistem a para fo rm a r esc u ela , de lo c o n trario los
resultados serán negativos.
H em os o b serv ad o en a lg u n a s a c a d em ia s de F ra n c ia é Italia
q u e este defecto es allí p o c o sensible p o r el gran c u id a d o qu e
ponen al da r las p rim eras leccion es y p o r la im p ortan cia qu e
c o n ce d en á la posicion, p ru e b a ev id e n te la inteligen cia artísti­
ca q u e tan a d m ira b le m e n te tienen.
S e ra zo n a y se d e m u e stra h a c ie n d o v e r las ven tajas d e un
m éto d o so bre otro; se e x p o n e , se ju e g a , se ad q u ie re c e r tid u m ­
b re , llega el c o n v e n c im ie n to y d e a q u í co n s ecu e n cia s in d e c li­
nables q u e es m en ester acatar.
V o lv ie n d o ah o ra al punto de partida direm os:
Kstando en g u a r d ia ofensiva para sa lir á fo n d o . Ilexionada
la cin tu ra y la p rim era reg ió n del c u e r p o d e n tro d e la v e rti­
cal q u e h a de servirle d e e je , se a d e la n ta la p iern a d e rec h a
sobre su recta el espacio qu e p u ed a o c u p a r un pié poco m ás
•'» inénos a p o y a n d o la p lan ta d e l d e re c h o en el suelo sua­
vem en te, sin g o lp e ni esfuerzo a lg u n o : la pierna izquierda
ap arecerá p o r c o n sig u ien te m á s ten d id a ; pero sin sep a ra r la
planta d e l pié d e l terren o , lo q u e se c o n s ig u e íle x io n a n d o el
tobillo.
La c in tu ra nos d a rá la posicion h a cien d o salir el [techo un
poco al fren te, retira n d o lo s h o m b ros.
La c a b eza erg u id a , sin a fectación , lige ra m en te v u e lta sobre
el h o m b ro d e rech o .
L a vista al frente.
A h o ra bien: el m o v im ie n to ha d e ser r á p id o , m uy u n id o ,
d e suerte q u e el c u e r p o , en g e n e r a l, afecte a p o stu ra fir m e y
ga lla rd a , sin v a c ila c io n e s, se g u ra , c o m p le ta m e n te fran ca: esos
m ovim ien tos d e d u d a , esos v a iv en es q u e la falta d e a p lo m o
hace ejecute la p rim era reg ión d e l c u e r p o , son c o n s e c u e n c ia
ló g ic a , ind isp en sable d e u n a falsa posicion y a cu san ílo g e d a d
é in ércia, h a c ie n d o p o c o ó n ad a tem ib le a l tira d or. L a p iern a
d e rech a sale al frente c o m o im p u ls a d a por un resorte, sin
violen cia, con s u a v id a d y c u a n d o se esg rim e el h ierro ó el pato
a com p añ a ;i la m a n o en su m o v im ie n to de a b a lic e d e sa rro ­
llando ligereza ú n ic a m e n te c o m p a r a b le a l fuego d e l re lá m p a g o .
A s í el g o lp e es seg u ro y fatal en sus co n secu e n cia s.
L a p lan ta del pié d e rec h o se a p o y a en el suelo so b re todo
su p la n o , sin q u e la colocacion sea b ru sc a y p ro d u z c a ru ido
escesivo.
V así ten d rem o s firm e p osicion, segu ridad y satisfarem os
las leyes d in á m ica s y estéticas, c o lo c á n d o n o s en actitu d d e re­
v e la r nu estros conocim ientos; d e m o stra n d o , p o r m ás sensible
q u e nos sea co n fesa r, sabem o s m atar con arte.
Lám ina I .* figura i . a

V II.

IN V E R T IR I,A PO S IC IO N DE AFONDO.

E l o b jeto d e la inversión d e esta figu ra es ev ita r un golpe


c u a n d o la fuerza d e l a rm a q u e esgrim e el c o n trario d o m in a á
la nuestra ó se considera lle g a r tarde á la paríala.
E s cuestió n d e o p o rtu n id a d .
Y satisface d e b id a m e n te el deseo d e l tira d or c u a n d o resulta
u n golpe en vago re c ib ie n d o la con testación al d e sc u b ierto .
P a r a e je c u ta r el m o v im ie n to tén g a se p rese n te lo m an ifes­
tado en la p á g in a 18, g u a r d ia d efen siva .
Lam ina 1 .a figura

V III.

P IE R N A ATRÁS Ó SEGUNDA.

E s te m o v im ie n to tie n e dos objeto s q u e se e m p le a n en d ife ­


rentes casos. E l p rim ero p a ra sep a ra r la p iern a d e re c h a del
a lc a n c e d e l a rm a e n e m ig a v el s e g u n d o p a ra retirarse co m o
p rim er c o m p á s d e extraño v o lv ie n d o á q u e d a r e n gu ard ia .
El primero se ejecuta del modo siguiente:
E s ta n d o en g u a r d ia ofen siva se d o b la un p o r o la p iern a iz­
q u ierd a a p o y a n d o en la ca d e ra d e l m ism o la d o el p eso d e la
región su perio r d e l c u e rp o , para a lig e ra r la pierna d e rec h a <jue
p o r un m ov im ien to rá p id o pasa d o b la d a á c o lo c a rse detrás de
la izquierda d e sca n sa n d o en tierra so bre el p rim e r tercio de
la p lan ta d e l p ié , c u y a p u n ta d e b e m ira r á el talón iz q u ie rd o .
E l segu ndo: D esd e la .p o sic io n d escrita , c o r rie n d o el pié
izqu ierdo hácia a trás, c u id a n d o d e p ro m e d ia r la distancia qu e
d e b e q u e d a r entre a m b o s piés al t r a z a r l a fig u ra , la m ism a d e
la g u a r d ia ofensiva, estiran d o la p iern a y a firm á n d o se en ella;
se hace un giro hácia fuera s o b re la p la n ta d e l pié d erech o
sen tand o e l ta ló n , no o lv id a n d o q u e la ro d illa d e rech a caiga
p erp en d ic u la r so b re el e m p e in e d e l pié.
L ig a n d o estos m o v im ie n to s resulta 1111 salto d e g ra n efecto y
a p lic a c ió n , q u e d a n d o en g u a r d ia á distancia para v e r m a r c h a r
al c o n tra rio , a seg u ra rse y p re p a ra rle un g o lp e .
L a s bases d e sustentación se sep a ra rá n p o co d e l suelo en
toda clase d e m a rc h a s, bien d e recio ó extrañ o y a u n en los
saltos q u e serán largos; p ero sin ele va rse m u c h o .
A l to ca r el suelo v e rific a d o el salto se h a rá c o n las a lm o h a ­
dillas d e las p rim e ra s fa la n g e s, n u n c a con los talon es, evitan d o
toda re a c c ió n ve rtic a l so b re ello s q u e p u e d a o ca sio n a r a lg u n a
distensión ó lexio n m á s d o lo ro sa .
La m ina 1 .* figura. O."

IX .

T R E P ID A C IO N .

No e n co n tra m o s ni ten em o s o tra e x p lica c ió n q u e satisfaga


tan c u m p lid a m e n te n u estro p e n sa m ie n to , c o m o la q u e referente
á este a c to liem os (lado en la E sg rim a del subir, escuela m oder­
na, y p o r tanto ín te g ra la in serta m o s a q u í.
T r e p id a r es la repetición c o n tin u a d a y violen tísim a d e l afon ­
do desde la posicion d e p erfila d o , g u a r d ia ó p iern a otra s, sin

to car (“I su elo con el pié d e re c h o al d e sh a c e r la figu ra.
Este m o v im ie n to req u iere toda la d e stre z a y a p lo m o d e l ti­
rador sin c u y o s requisitos in d isp en sa b les 110 es p o sib le verifi­
ca rlo ni o b te n e r el resultado q u e se busca: es p eligroso si­
qu iera in te n ta rlo , c u a n d o 110 se tiene seg u rid a d d e ejecutarlo
b ie n .
S u p ráctica ro b u stece los m ú s c u lo s d e las piern as d e u n a
m a n era n o ta b le .
S u o b je to salir del afondo p a ra n d o un golpe y rep e tir otro
con cele rid a d .
E l eq u ilib rio in sta b le, m o m e n tá n e o qu e p rop o rcio n a la p ie r­
n a so bre la q u e se trabaja d e b e a p ro v e c h a rse p a ra herir den tro
d e l tiem po q u e d e te rm in a el g o lp e , pues de o tra su erte 110 solo
es im p o s ib le to ca r sino re p o n e rse con el a p lo m o in d isp en sa b le
para va ria r d e posicion.
E ste d e ta lle , d e im p o rta n c ia su m a , d e b e co n serva rse en la
m em o ria á fin d e ev ita r una ea id a y con (‘lia un g o lp e para el
(pie 110 h a y p arada posible.

X.

A F IR M A R S E .

Este a c to seg u ra m en te 110 m ere c e c a p ítu lo a p a rte , sin em ­


b a rg o , nosotros le c o n c e d e m o s m u c h a im p o rtan cia y vam os á
p ro cu ra r d e scrib irlo .
Su objeto asegurarse en la posición.
Hay quien lo considera c o m o un ir lo .
M uy lejos d e eso.
A firm arse es a segu ra r, persuadirse de la solidez d e la posi­
cion e n m e n d a n d o a lg ú n d e sb eq u ilib rio . si le hay: p ued e ta m ­
bién distraer la atención del c o n trario y e m p le a d o con in teli­
g en cia no h a y d u d a es un recurso.
Una sola llam ada no c u m p le el o b jeto , tres no d ic en nada,
fatigan y hacen se desatienda su in d icació n : dos es la m e d id a
e x a c ta . ( 1)
S u ejecu ción c o m o sigue:
Sin va ria r la posicion d e la pierna y a p o y á n d o s e en el ta­
lón del pié d e re c h o se lev an ta su p la n ta s u a v e m e n te y d e já n ­
do la c a e r, sin esfu erzo, q u e d e o tra su erte haría salir la rodilla
Inicia d e la n te , se hace so n a r el suelo á su co n ta c to .

X I.

<U A R T E O S .

Los cuarteos son d o s, d e dentro y d e fu era .


S u o b jeto salir d e la lín ea q u e o c u p a el c u e rp o .
S e ejecu ta n d e l m o d o siguien te:
C u a rte o d e d entro.
S e lev an ta el p ié iz q u ie rd o , se p a rá n d o lo d e la recta, d e m o ­
d o q u e el talón ven g a á q u e d a r en el sitio q u e o c u p a b a la

( I) Llam ada, en esg rim a , es el a c to d e g o lp e a r el su elo co n


la p lan ta d e l pié a p o y á n d o s e en el talón .
punta: se d o b la la rodilla d esca nsan d o en ella el peso d e la
prim era región.
C u a rteo de fu era .
S e sep ara el pié izquierdo de la recta que, o c u p a c o lo c á n ­
d o lo de m an era q u e la p u n ta ven g a á q u e d a r en el sitio q u e
ocupaba, el ta ló n , c a r g a n d o tam bién el peso d e la p r im e r a re­
gión so b re la ro d illa izqu ierda.
I'ara q u e este m o v im ie n to sea p erfecto y c ó m o d o se h a ce g i­
rar el talón d e l pié d e re c h o , se p a ra n d o un p oco la p u n ta de
la recta trazada an terio rm e n te.
S e vu elve á la a n terio r posicion d e sh a cien d o el m ovim ien to.

X II.

V A R IA C IO N DE L ÍN E A .

C u a n d o el adversario es fuerte *v diestro n o basta a ta carle de


frente, es preciso h a c e rle p e rd e r el su y o siquiera sea m o m e n tá ­
n ea m en te p o r si se d e sc o m p o n e ó d e s c u b r e flan co v u ln e ra b le
y á este o b je to la va ria ció n d e línea a ta c a n d o .
E s se n c illa m e n te salir d e la recta tra zan d o o tra p a ra le la ó
vertical á la a n te rio r.
L o m ism o (pie los cu a rte o s, estos m o v im ie n to s se practican
á la p a rte d e dentro y d e fu era .
E je c u c ió n . Si la variación es paralela se saca el pié iz q u ie r­
d o al frente sin a ltera r su p osicio n , fijá n d o lo á d istan cia de
u n o ó dos piés d e l sitio q u e o c u p a b a , según se co n s id e re ne­
cesario.
S i la variación es ve rtic a l se c o rre el pié izqu ierd o trazan d o
un a rc o d e c ír c u lo , c u y o c e n tro o c u p a el pié d e re c h o , q u e en
los (los casos se esta b le c e so b re la recta sin variarlo d e posi­
ción (Mi la paralela in c lin á n d o lo un poco en la v e rtica l.
Es de advertir que cuando uno de los tiradores sale ó caria
ile linea, el otro debe variar también á fin de estar siempre cu­
bierto y en la recta establecida.

XIII.

M A R C II A

In m o v ilid a d a b so lu ta en la m a n o q u e sostiene el a r m a , m u ­
c h a vista, c a lm a y p r o c u r a r q u e no se m u e v a m a s q u e la se­
g u n d a reg ión d e l c u e r p o q u e en este m o m e n to es la q u e so la ­
m e n te trabaja. E n estas c o n d ic io n e s a v a n z a m o s d e s p a c io e s tu ­
d ia n d o al a d v e rsa rio , sig u ien d o to d os sus m o v im ie n to s para
a lc a n z a rle al m e n o r d escu id o .
C o lo c a d o s en g u a r d ia se ro m p e la m a rch a c o n el pié d e re ­
c h o e le v á n d o lo poco é im p rim ié n d o le un ligero e m p u je , de
su erte q u e el talón v e n g a á q u e d a r d o n d e estaba la p u n ta ó
m en o s seg ú n la n ec e sid a d . S e e m p ie za p o r le v a n ta r la p lan ta,
a c o m p a ñ á n d o la d e sp u é s el ta ló n , sen ta n d o el pié s u a v e m e n te .
E l pié izq u ie rd o s ig u e el m o v im ie n to in icia d o por el d e re c h o
sin variar d e p o sic io n , c o n s e rv a n d o la distancia.
B a tién d o se , e l c o m p le m e n t o d e l a ranee es el retroceso pues
110 se c o m p r e n d e u n o sin otro ni p ued e h a b e r u n id a d de ac­
ción y si c a lm a y h a b ilid a d se reco m ien d a n p a ra a v a n z a r, pre­
ciso es tam bién e m p le a rla s c u a n d o se trata de retro ced er.
L a d iferencia q u e existe e n tre d a r y recib ir 110 necesita es-
p lic a c io n , todos la e n tien d e n .
S e avanza para a ta c a r y se retroced e para ponerse ;'i cu­
bierto tío un g o lp e . va ria r tío ju e g o , h acer q u e se fatigue el
co n trario , p rep arar mi g o lp e ó c u a n d o herido se necesita aire
y tiem po para rep onerse.
P a ra retirarse se ro m p e la m archa con el pié izq u ie rd o , te­
nien do en cu e n ta q u e en tóneos el talón del pié d e rec h o es el

p rim ero q u e se sep.jra del su elo , a p o y á n d o s e en la plan ta, v i­


n ie n d o á q u e d a r la punta en el lu g a r q u e o c u p a b a el talón .
C u a n d o el adversario se retira d e sc o m p u e sto preciso es a l­
canzarle y entínteos p od em os servirnos d e co m p a ses d e m ayor
ostensión: al efecto y su p o n ié n d o n o s en g u ard ia ó a fo n d o , so
lleva la pierna izquierda á la posicion de períiladu- e le v á n d o ­
se so b re las c a d era s y o b s e rv a n d o las reg la s proscritas para
esta posicion salien do con la derech a ;t la g u ard ia ó á fondo
según c o n v e n g a .
E n retirada se lleva la pierna derech a á la posicion do per­
filado. so saca hacia atrás la p iern a izquierda to do lo recta p o­
sible. sen ta n d o el pié en el su e lo , d o b la n d o la derech a co m o
se tiene d ic h o para la g u ard ia ofensiva.
Estos com p ases p ueden repetirse c u a n to se crea necesario.

XIV.

S A L T O S .

Existen in d ivid u o s qu e tienen extre m ad a facilidad para sa l­


tar efecto do la prodigiosa flexibilidad d e sus a rticu la cio n es.
Los g ra n d e s saltarines d e b en buscarse en Oriento y en la
India viven fam ilias colterelista s d e a g ilid a d aso m b rosa. (|iii‘
recorren el m u n d o h a c ie n d o ejercicios de fuer/a.
Sin e m b a rg
C*o se en cu en tra n d o n d e los h a vv .

El coron el esp añ o l A m o ró s. g ra n g im n a s ta d e d ica d o a la e n ­


señan/a d e l arte en París, saltó en una ocasión en el IJuen-
Retiro en M adrid, u n a zanja d e treinta pies d e a n c h u ra .
V illa lo b o s u n a tarde, d u ra n te u na gira en la pradera del
can al d e M anzanares, fra n q u e ó éste d e un salto lle v a n d o en las
m a n o s u na fu en te con viandas.
El m ism o A r c á n g e l d e T ú c e a r o , fam oso saltarín italiano, se
Im biera a d m ira d o de la extensión y va len tía d e estos saltos.
A m o ro so y B lo m le a u x , los dos m ás esb eltos saltarines qu e
d u ra n te m u c h o s a ñ o s lucieron sus h a b ilid a d e s en los circo s de
E u ro p a , d u ra n te el tie m p o d e l in o lv id a b le C in icelli, no sola-
m en te s a lva b a n g ra n d e s d ista n cia s sino que d o m in a b a n el
ctibíshco co m o si sus m ú scu lo s y a rtic u la c io n e s fueran d e g o ­
ma y a c ero K e a sth o n .
.1 n tal de M o n tesp an , n a tu ra l de G irg en ti en la isla de S ic i­
lia. so ld a d o en la legión de A n tib e s , d e c o m p le x ió n a p a r e n te ­
m ente d é b il, era el a so m b ro d e c u a n to s le veían tra b a ja r; tenia
la a g ilid a d propia d e l m on o y la fuerza p od ero sa d e un atleta
d e los p rim eros tie m p o s d e G recia y R o m a . Le tratam os m u ­
c h o ten ien d o lu g a r de a p re c ia r sus b rilla n tes facu ltades. En
su c o n c e p to el trampolín e ra u n traste c o m p le ta m e n te inútil y
ciertam en te q u e para n ada le necesitaba d a d a la fuerza d e im ­
pulsión (jue sus m ú sc u lo s d e sa rro lla b a n en el,s a lto .
D uran te un viaje q u e h icim os á E sp a ñ a a b o rd o del trasat­
lántico francés « 1'¡lie de lir e s l » dió saltos so rpren den tes; uno
d e ello s <[ue re c o rd a ré siem p re fué el siguiente:
S a ltó la boca de escotilla con los piés atado s y vuelto d e es­
paldas.
E l pasaje, los oficiales d e a b o rd o y la tripu lación toda le
ap la u d iero n fren éticam en te y los b ra vo s y los b u rra s se escu­
c h a ro n p o r la rg o tie m p o .
E sta esp ecialidad en su g é n e ro , este h o m b re n o tab le, d es­
pués de a lg u n o s a n o s d e h a berse h e c h o a d m ir a r en todas p ar­
tes del m u n d o m u rió m ise ra b lem en te en M o n tp ellier. H abía
d a d o en la rara ma,nía d e p re te n d e r em b a lsa m a rse en v id a , p a ­
r a lo c u a l se p ro p in a b a fuertes dosis d e a lc o h o l; él sabía qu e
este líq uido tiene la p ro p ied a d d e c o n s e rv a r las carn es; p ero lo
q u e s e g u ra m e n te ig n o ra b a es q u e su v irtu d no se estien de m ás
a llá de las ca rn es m u erta s.
D e p lo ra b le e q u iv o c a c ió n (pie le costó la vida.
Es difícil saltar b ie n .
El peso d e l c u e rp o d e b e e s t a r e n re la c ió n d irec ta d e la, fu e r ­
za «pie sus m ú s c u lo s p u e d a n desa rrolla r á fin d e q u e la e le v a ­
ción se v e rifiq u e en co n d ic io n e s d e fácil a p lic a c ió n .
E l h o m b re pesa o rd in a ria m e n te d e setenta á setenta y cin co
k ilo g ram os ( 1) y p a ra q u é este c u e r p o p u e d a elevarse un m e­
tro sep a rá n d o se d e l suelo «pie le sostiene es m en ester q u e la
fuerza puesta en acció n sea dos m il veces m a y o r; de aquí la
g ra n d ific u lta d d e volteretear.
P a ra q u e el salto se verifique en b u e n a s c o n d icio n e s, los
m ú sc u lo s d e los m ie m b ro s inferiores trabajan d e a b a jo á a r r i­
b a á c u y o fiii las piern as se d o b la n por las a rtic u la c io n es de
las ro dillas para (pie al b u s c a r su tensión n a tu ra l a y u d e n á pro­
d u c ir la eleva ció n .
A p u n ta d a u n a ligerísim a idea d e lo q u e es el salto, se ñ a la ­
rem os un paso a rtístico (pie le su stitu ye en este caso y cu m -

( I) H a b la m o s d e l gim n a sta , del h o m b re ágil y esbelto q u e


se d e b e todo á los ejercicios d e fuerza y destreza.
pie d e b id a m e n te su o b jeto sin necesidad d e a c u d ir á un re­
cu rso q u e p o r sí solo rec la m a m u c h a aten ció n y e x ig e fa c u lta ­
des poco co m u n es.
S ie m p re qu e h a y a necesidad d e salir d e l centro, sirviéndose de
m o v im ie n to estraño, se h ará segunda y tercera atrás ligand o
a m b o s com p ases d e s u erte q u e el tirad or quede n u eva m en te
situado en g u a rd ia .
No se n ecesita m ás.
^EGUNDA j3 ARTE.

I.

G U A R D I A .

E n tera d o s d e ta lla d a m e n te d e la im p o rta n c ia de los m o v i­


m ien tos de p ie rn a s, p ersu a d id o s d e su a b so lu ta n ecesid a d v en
posesion d e p o d erlo s a p lic a r co n a rte y a p ro v e c h a m ie n to , [ta­
sam os á e x p o n e r en la seg u n d a p a rte d e este tratad o el m odo
d e e sg rim ir e l p a lo , o b jeto d e n u estro tra b a jo . H asta ah o ra
todo c u a n to h em o s d ich o es d e a p lic a c ió n g e n e r a l, con ligeras
v a ria n te s, á la e sg rim a d e las arm as b la n c a s y p o r ta n to pue­
d e su p o n erse fu n d a d a m e n te q u e , c o n o c id a c u a lq u ie ra d e a q u e ­
lla s , se poseerá la d el p a lo sin esfu erzo de n in g ú n g én e ro ;
m as, co m o es p o sib le q u e la in m en sa m a y o ría de n u estros
lectores d esco n o zcan teó rica y p ráctica m en te e l m eca n ism o de
su ju e g o , p ru d en te es u n a d ig resió n an tes de [tasar a d e la n te .

5
Kl m an ejo d e las arm as re q u ie re sangre fr ía á toda p ru e b a ,
v a lo r, fu erza, d estreza , m u c h a vista é in te lig e n cia ; sin estas
e sen ciales c o n d icio n e s, sin estas d o tes n ecesa ria s, es lo cu ra e x ­
pon erse, es ju g a r la vida in co n scie n te m e n te .
Si tratásem os d e e sg rim ir e l /talo con u n a sola m an o no n e ­
cesitaríam os ca n sa rn o s b u sc a n d o n u eva s e x p lic a c io n e s, p ues la
esgrim a d el sab le satisface c u m p lid a m e n te to d as las n ece sid a ­
d es d el ju e g o ; p ero a m p lia m o s su s re cu rso s y sig u ien d o e l sis­
tem a ad o p ta d o en a lg u n a s escu ela s le d a m o s m a y o r a lc a n c e
a u m en ta n d o su im p o rta n c ia . L a m an o iz q u ie rd a q u e h asta a h o ­
ra y en esta e sg rim a h a d e se m p e ñ a d o p a p e l c o m p le ta m e n te pa­
sivo , pasa á ser, p ra ctica n d o n u estra s re g la s , a g e n te d e igu al
co n sid e ra ció n q u e la d e re c h a y p a ra esto la c o lo c a m o s en id é n ­
ticas co n d icio n e s d e a g ilid a d y fu e rza , c irc u n s ta n c ia s q u e á p o ­
co y g ra d u a l esfu erzo se c o n s ig u e n a d q u irir. L as fle x io n es g e ­
n erales d e l b razo , la soltu ra del h o m b ro y m u ñ e c a , en sus d i­
feren tes m o v im ie n to s, n o s p o n d rá n en a c titu d d e h a cer uso d e -
e lla sin v io le n cia co n s ig u ie n d o al fin la d ire c c ió n , fu erza y
d estreza n ecesarias p a ra h e r ir, y la p re c isió n , o p o rtu n id a d y
resisten cia q u e r e c la m a la d efen sa en las paradas y quites.
A l d a r p rin cip io á la esg rim a d e l palo reco m en d a m o s n u e ­
vam en te a p lo m o en la p o sic io n , d e se n v o ltu ra , a te n c ió n , fijeza,
vista, ra p id ez en e l a ta q u e y d efen sa y b re v e re p o sic ió n .
C o n o cid a la p osicio n en (pie el tirad or se p resen ta en g u a r ­
d ia , tal co m o la h em o s d e scrito en la p rim era p arte d e esta
o b ra, resta c o lo c a r el p a lo en sus m an o s en d isp o sició n q u e
p u e d a servirse d e é l, sig u ie n d o la s a lte rn a tiv a s d el ju e g o , t r a n ­
q u ilo y d isp u esto á o fen d er y d e fe n d erse ; a sí, p u e s, situ a d o en
g u a rd ia o fen siva , se coje e l palo con a m b a s m a n o s á c u a tr o ó
c in co cen tím e tro s d e sus estre m id a d es d e m o d o q u e lo s o ch o
d ed o s lo a b ra ce n p o r c o m p le to , u ñ a s a b a jo , y los p u lg a r e s ten -
<lidos á lo la rg o d d palo p or la p arte lateral a n te rio r con o b je ­
to de p ro p o rc io n a r m a y o r resisten cia y d a rle d irecció n c u a n d o
lle g u e el caso: los b ra zo s ten d id o s en to d a su lo n g itu d , de
su erte q u e la p a rte c e n tra l d el a rm a d esca n se so b re e l m uslo
d e la p iern a d e re c h a .
— Lam ina 2 . a figura 1 . “

II.

GOLPES Y REVESES. (1 )

Los golpes son c u a tro , se tiran d e d e re c h a á izq u ierd a y


o fen d en el lad o d e dentro del c o n tra rio .
L o s reveses son c u a tr o , ta m b ié n , se tiran d e izq u ierd a á d e ­
rech a y o fen d en e l lad o d e fuera, d e l ad versa rio .

III.

GOLPE UNO Y REVÉS UNO.

E l golpe u n o lo m ism o qu e el revés u n o o fen d en d ire c ta ­


m en te la p arte s u p e r io r d e la c a b e z a , sin m ás d ife ren cia q u e el
p rim ero lo e je c u ta la m a n o d e re c h a y el seg u n d o la izq u ierd a .
P a ra q u e el p alo se esgrim a co n u n a ú o tra m an o fo rm a n d o
la h erid a con b re ved ad y p recisió n in d isp e n sa b le , es n ecesario
no p erd e r d e vista la a c titu d d e l en e m ig o y c o n o c e r su s d o tes

(1) Para mayor claridad v con objeto de que su designación sea


más adecuada, ¡i la palabra córte la sustituimos con la de golpe pues
no teniendo el palo ñlo claro es no puede ofender cortando.
d e d estreza y seren id a d , pues no ten ien d o m ás o b je to este m o ­
vim ien to q u e d istra er su a ten ció n h a c ié n d o le v a ria r la p osicion
d e su d e fe n sa, si se; a p e rc ib e o p o rtu n a m e n te , la so rp resa n o es
p osible y p o r lo tan to in ú til la treta.
A sid o el [talo co n a m b a s m a n o s, p or sus estrem id a d es c o ­
m o se d e ja d ic h o , u ñ a s al fren te y c o lo c a d o h o rizo n ta l m en te
á la a ltu ra d e la c d b e za , si in te n c io n a lm e n te se in c lin a hácia
d e la n te y m u e ve u n a m a n o , el c o n tra rio su p o n e co n fu n d a ­
m en to q u e el g o lp e ó revés vien e por a q u e l la d o y se p reca v e ,
p u e s sa b e, ó al m én o s lo s u p o n e , q u e es el m o v im ie n to n a tu ­
ra l, p recu rso r d e la o fen sa en este ju e g o .
S e d istrae su a ten ció n y p u e d e ele g irse blanco y co m o a m b a s
m an os tien en ig u a l a c titu d , están en sem ejan tes c o n d ic io n e s de
co lo ca cio n y p o r lo m ism o p u ed en resp o n d er en el a cto al m o ­
vim ien to q u e se d esea e je c u te n , se fa cilita n o ta b le m e n te su a c ­
c ió n .
V e a m o s a h o ra co m o se p ra c tic a .
E n la p osicio n in d ic a d a , p a ra h erir con e l g o lp e uno se s u e l­
ta la m ano izq u ie rd a y sin se p a ra r la d e re c h a d el lu g a r que
o c u p a h a ce d e scrib ir al palo p a san d o p o r e n cim a de la c a b e z a ,
un cu a rto de c írc u lo d e m od o q u e resu lte p e r p e n d ic u la r , e n ­
to n ce s sim u ltá n ea m en te y con la m a y o r ra p id e z p o sib le se tie n ­
d e el b ra zo , de su e rte q u e el palo b u sc a n d o la h o rizo n ta l o fen ­
d a en la c a b e z a , 110 reb a sa n d o en n in g ú n caso el o b jetiv o á tin
de retirarse c u b ie r to .
P a ra e l revés uno ig u a l e x p lic a c ió n .

IV .

GOLPE DO S Y R E VÉS DOS.

Kl golpe (los se d iferen cia d e l uno en q u e el c ír c u lo qu e d e s­


crib e el ytalo es v e rtic a l. S e tir a lo m ism o qu e e l a n te rio r y
o fen d e la c a b e z a , h o m b ro v b ra zo .
E l revés dos se ejecu ta d e ig u a l m a n e ra q u e e l g o l pe o b se r­
van d o q u e es la m a n o izq u ie rd a la e n c a rg a d a d e p ra ctica rlo y
o fen d e el la d o d e rech o d e l co n trario .

V.

GOLPE TRES Y REVES TRES

D esde la m ism a p osicion q u e tie n e e l p a lo , so ltan d o la m a­


no izq u ierd a é im p rim ie n d o con la d e re c h a , u ñ a s a rrib a , un
fu erte m o v im ie n to im p u lsiv o , se le h a c e d e s c rib ir h o riz o n ta l­
m en te tres cu a rto s d e c írc u lo vin ien d o á h e rir en el rostro v
V

c u e llo d e n tro d e esta p ro p o rc io n .


E l reres tres o fen d e en la m ism a fo rm a p o r el la d o d e fu era .

V I.

GOLPE CUATRO Y REYES CUATRO.

E ste g o lp e es v e rtic a l.
C o lo c a d o e l tira d or en g u a r d ia , suelta la m a n o izq u ie rd a y
retira n d o h ácia a trás la d e re c h a , u ñ a s a b a jo , (pie su jeta y dá
d ire c ció n a l p a lo se le h a ce g ir a r de a rrib a á a b a jo y d e a trás á
a d e la n te in v irtie n d o la p osicio n de la m a n o q u e re s u lta rá u ñ a s
a rrib a .
E ste golpe o fen d e d e ab ajo a rrib a en la cad era y b ra zo iz­
q u ierd o .
P u d ié ra m o s d e c ir a lg o m ás resp e cto d e estos g o lp e s y re v e ­
ses a d ic io n a n d o los re cu rso s d e l sa b le ; p ero creern os su ficie n te
lo exp u esto p ara h a c e r uso d el palo ó bastón con ve n ta ja en
un p rim er m o m e n to , p ues no pod em os su p o n e r v a y a á re s o l­
verse un asu n to m ed itad o y p re ce d id o de las fo rm a lid a d es es­
ta b lecid a s y d e c la ra d a s d e n ecesid a d p or m ed io d e in stru m en to
tan v u lg a r , c u y a sola señ al rid icu liza y d e g ra d a .

V II.

E S T O C A 1) A S .

E scrib im o s un e p íg ra fe , se da p rin cip io á un c a p ítu lo , s e ñ a ­


lam os 1111 golpe, tratam o s d e d e sc rib irle y sin e m b a rg o d ista
m u ch o d e ser lo q u e rep re sen ta .
E s iló g ico y está fuera d e sen tid o no d e sig n a r las cosas p or
su ve rd a d e ro n o m b re .
Estocaría es el a c to d e h e rir p in c h a n d o con la p u n ta d e l a r ­
m a «pie se esg rim e y p ara qu e el p in ch a zo a lc a n c e c a te g o ría de­
esto ca d a es p reciso (pie el a cero p en etre , q u e la m an o a p o y á n ­
dose en la luneta d e la esp a d a , sien ta d esliza rse su a v e m e n te la
hoja d e n tro d e l c u e rp o d el c o n tra rio .
De o tra m an era es un puntazo sin co n se cu e n cia s.
E l p alo para b atirse no tien e p u n ta y p o r tan to no p u ed e
p in ch a r.
L o cie rto es q u e n o ten ien d o o tro n o m b re «pie d a rle la p re ­
sen tam o s con el m ism o .
L a eje cu ció n de este g o lp e re q u ie re m ás q u e o tro a lg u n o d e s­
treza y seren id a d ; d e b e tirarse cu a n d o h a y a se g u rid a d , ca si a b ­
so lu ta d e to ca r al ad versa rio ; así p u e s, es n ecesario m u ch a p re ­
visión. c a u te la , b u en a m a n o , ju e g o m u y c e rra d o , h e rir á fon d o
.p
con fra n q u e za , g o lp e se g u ro , bien d irig id o , (irm e, rá p id o y
p ro fu n d o en su efecto : vista q u e a p re c ie la d ista n c ia , m an o
d iestra p a ra re co rre rla y o p o sicio n a l h erir q u e p resen te p o d e­
roso o b stá cu lo al a rm a en em iga p ara co n te sta r so b re n u estro
m ism o g o lp e . L a ten d e n cia d e todo tira d or p o co p rá c tic o es
p ro tejer la p rim era regió n d el c u e rp o , m o v ien d o sin cesa r la
m a n o q u e su jeta el a rm a v a ria n d o d e g u a rd ia d a n d o lu g a r á
q u e en los g o lp e s d e c o m b in a ció n re c ib a esto ca d a s en e l v ie n ­
tre <[ue p o r su m ism a n a tu ra le za son g ra ve s.
Una esto ca d a bien d irig id a es en la m a y o ría d e los casos
golpe de m uerte y nos exte n d em o s a q u í h a b la n d o so b re este
p a rtic u la r p o rq u e no reco rd a m o s h a b erlo d ich o y d e b e sa b erse.
M ano fu e rte , se g u ra y lig e ra , m u ñ e ca fle x ib le , b ra zo .suelto y
bien a rtic u la d o en el h o m b ro , q u e sin esfu erzo resp o n d a a l m o ­
vim ien to q u e se d esea e je c u te son el b e llo id eal d e todo tirador
in te lig e n te .
L a p rá ctic a nos lia d e m o stra d o lo d ifícil q u e es a d q u irir es­
tas d o tes; p ero e n tre lo d ifíc il y lo im p o sib le m ed ia un abism o
q u e no p re o cu p a seria m en te a l (jue se p ro m ete sa lv a rlo .
L a esto ca d a d e b e tirarse so b re la p u n id a d el g o l pe d el a d ­
versario; es m ás se g u ra y m en o s e x p u esta q u e la q u e p arte des­
d e la g u ard ia é im p id e se fo rm e un tiempo q u e cie rre ju e g o ,
co n traresta n d o su efecto .
L a s esto cad as son de d os cla ses; su p e rio res ó alta s é in ferio ­
res ó b a ja s.
L as su p erio res ó alta s o fen d en e l rostro y p ech o.
L as in feriores ó b ajas h ieren el vien tre y el estó m a g o .
Las su p e rio res son tres y d os las in feriores.
Las p rim eras tien en su ju e g o sobre las p arad as 1.a 2 . a y
y las seg u n d a s se tiran so b re las p arad as 4 .a y 5 . a y to d as son
o b je to d e co m b in a cio n es q u e es p reciso c o n o c e r, puesto q u e el
efecto p en d e d e la elecció n de m o m e n to , o p o rtu n id a d y r a p i­
dez q u e d e sa rro lla e l tira d o r en el in sta n te d e o b ra r. A q u í para
c o m p re n d e r p erfecta m en te las teo ría s q u e v a m o s á exponer
c o n v ie n e e stu d ia r las p a ra d a s, q u e ú n ic a m e n te resp o n d ien d o á
u n o rd en p u ra m e n te c ro n o ló g ic o las h a c e m o s fig u ra r desp u es:
d e to d o s m odos seg u im o s a d e la n te seg u ro s q u e n u estro esfu er­
zo será co m p leta m en te reco m p e n sa d o .
U n a o b servación co m o estu d io p reced en te á la ex p lica ció n
q u e sig u e.
L a d iversid ad d e fa cu lta d es q u e resid en en el h o m b re lo h a ­
cen m ás ó m en o s a p to p a ra el ejercicio d e u n a p rofcsio n y de
a q u í los g ra n d e s erro res fru to d e e q u iv o c a c io n e s la m en ta b les.
P a ra d e d ica rse á las a rm a s, d esp u es d e ten er m u y p resen te
c u a n to d eja m o s d ich o en el trascu rso d e esta o b ra c re e m o s d e­
b er a p u n ta r u n a id ea q u e 110 p o r so b ra d o c o n o c id a se p ractica
siem p re; nos referim os á la a p recia ció n d e los d efecto s d e c o n ­
fo rm a ció n d ifíciles si no im p o sib le d e co rre g ir.
L a m u ñ e c a c u a n d o n o se fle x io n a b ie n , a p esar d e la acció n
y tra b a jo p rep a ra to rio á q u e se la so m e te , re s p o n d e á fa lta de
a ctitu d o rg á n ic a y esta c irc u n sta n c ia q u e p o d em o s lla m a r c a u ­
sa d e term in a n te d el d e fe cto , d e n tro d el a rte a c u s a c a re n c ia de
fa c u lta d e s, q u e n i el estu d io p ro p o rc io n a , ni el a p ro v e c h a ­
m ien to fa c ilita , sien d o p a trim o n io e s d u s iv o d e b e lle za s de
c o n fo rm ació n d e q u e p o co s d isfru ta n . ( 1 )
E l co n o cim ien to de la m a n o , p a ra d e d ic a rla á e je rc ic io s de
fu e rza y d estreza , p resen ta en su estu d io serias d ific u lta d e s qu e
ve n ce r; su sistem a a rtic u la r, los lig a m en to s q u e la u n en al
a n te b ra z o , la d isp o sició n y m o d o de o b ra r d e los m ú scu lo s
fle x o re s, los m o v im ien to s q u e p u e d e e je c u ta r y p o sicio n es qu e

(1) En el florete es donde más resalta este defecto.


to m a , d eb en co n o cerse d e ta lla d a m e n te p a ra h a c e rla fu n c io n a r
d e n tro d e sus fa c u lta d e s y co m o n o so tro s no p reten d em o s
d e sa rro lla r a n te n u estro s le c to re s 1111 c u rso de an ato m ía d es­
c rip tiv a , h acem o s a lto para seg u ir d e sp u e s la le c c ió n in te rru m ­
p id a.
B ien : ten em o s y a id ea d e lo q u e es la esto ca d a y pod em os
a trev ern o s á tira rla , c u id a n d o siem p re de esta r aten to s al
m o v im ie n to q u e e je c u te el ad versa rio en o p o sicio n á la salid a
n u estra á fin d e ev itar e l sen sib le caso d e re c ib ir u n g o lp e en
la ca b eza q u e nos in u tilic e p o r c o m p le to , c irc u n sta n c ia q u e p u e­
d e ten er lu g a r c u a n d o 110 h a b ien d o c o n s e g u id o a lc a n z a r al
c o n trario ha resu lta d o 1111 g o lp e en rugo, p o r eso la d ista n cia
(pie se p a re á los c o m b a tie n te s estará m edida y el g o lp e tan
estu d ia d o , tan p reciso q u e n o d e b e sep a ra rse n ad a d e l o b je ti­
vo señ ala d o d e a n tem a n o . E sto tratán d o se d el p alo ; con los
a cero s la im p o rta n c ia d e los g o lp e s es ex tra o rd in a ria m en te
m a y o r y de a q u í la e x a c titu d ex q u isita q u e en todos lo s m o v i­
m ien to s d istin g u e al tirador d e buena e sc u e la , al in sp ira d o
d iestro q u e a ju sta sus g o lp e s , (pie los a fin a tan to q u e puede
h a c e r p a sar su hoja p o r el a n illo d e u n a niña y al fin p od em os
d e c ir sin tem o r d e e q u iv o c a rn o s (pie u n a buena espada 1111 es­
g rim id or de p rim ísim o es 1111 o p e ra d o r com o o tro c u a lq u ie ra
q u e p ra c tic a u n a o p era cio n q u irú rg ic a .
L a h a b ilid a d es un b la s ó n , un sig n o d e su p e rio rid a d q u e
h erm a n a d o con la m od estia fo rm a n u n a d o te d e v a lo r in a p re ­
c ia b le .
L a a lta n e ría , la escesiva c o n fia n z a , el d e sp recio d e l jiosum
son 1111 d esafío h e c h o al d e stin o , un su eñ o que puede ten er
d e sp e rta r h o rrib le .
D eterm in em o s las esto cad as.
H em os d ich o q u e estocada es el a c to d e h e rir p in c h a n d o ; p in -

c
ch a zo p ro fu n d o q u e in u tiliza ó m ata y aquí tra tá n d o se del
/mío so lam e n te p o d em o s e x ig ir q u e sea u n g o lp e m ás ó m enos
fu e rte , p e o r ó m ejo r d irig id o q u e d e te n g a al ad versa rio en su
m ovim ien to d e a v a n c e ; p o r ta n to y p ara sa lir de u n a vez del
ca p ítu lo q u e nos o c u p a d irem o s con lo s m ejo res m aestros:
«L a estocada d e b e reserva rse p a ra caso estrem o .»
Son estos re n g lo n e s prolegóm enos d e lo q u e d irem o s des­
pues.

V III.

ESTOCADAS S U P E R IO R E S .

P rim era m en te h a rem o s ju g a r iras golpes, tres p a ra d a s y so ­


bre estas las tres esto ca d a s su p e rio res.
Y o q u isiera p o d e r d em o stra r p rá c tic a m e n te á m is lectores
el secre to q u e e n v u e lv e su e je c u c ió n ; p ero en im p o sib ilid a d
a b so lu ta de p o d e rlo v e rifica r, o ig a m o s lo q u e m e d icta la es-
p erien cia.
S u p o n ie n d o q u e e l ad versa rio sa le á h e rir co n el golpe uno,
se le o p o n e la p a ra d a de p rim e ra , q u e es la lla m a d a á c o n tra ­
rrestar su e fecto , al p ro p io tie m p o q u e se p ro cu ra a p a rta r su
l>alo so b re n u e stra iz q u ie r d a , d e su erte q u e e l estrem o de n u es­
tra a rm a , sin v a ria rla d e su p o s ic io n h o riz o n ta l, a m en a ce al
c o n trario .
U n m o v im ie n to sim u ltá n e o y m u y rá p id o d e b ra zo s y p ie r­
nas es e l c o m p le m e n to d e este ju e g o .
L a m a n o d e re ch a se a d e la n ta so b re la re cta Inicia la p arte
de dentro y re tira n d o la izq u ierd a h á cia la p arte d e fu e ra ve-
ritiean las d os un g iro d e un c u a rto d e c írc u lo ; en to n ces el
m o v im ien to d e p iern a s es d e p ies al centro y a d e la n ta n d o re­
su elta m en te las m a n o s, sin so ltar el ¡talo, se d a la esto cad a en
la c a ra p o r la p a rte d e fu era ó sea d e re c h a .
L a p osicion d e las m an o s resu lta rá u ñ as á la izq u ierd a .
C u a n d o tratan d e o fe n d e rn o s con el reves u n o y so b re la
p arad a de este g o lp e sa lim o s con esto ca d a , los m o vim ien tos de
m an os son los m ism os q u e h em o s e sp lica d o a n te rio rm e n te con
la d ife ren cia de ser la m a n o iz q u ie rd a la q u e se a d e la n ta reti­
rán dose la d e re c h a , a m b a s u ñ as a fu era . El m o v im ie n to de
p iern as curra en çl centro y a d e la n ta n d o el co stad o izq u ierd o
se fo rm a rá p id a m en te u n a esto ca d a q u e h iere el rostro p or la
p a rte izq u ie rd a ó d e dentro.
S i tratam o s d e h erir con esto ca d a so b re la p a ra d a seg u n d a
e je c u ta re m o s lo s m ism os m o v im ie n to s que si p ro cu rá sem o s
ev ita r e l revés u n o , cu id a n d o d e se g u ir la d irecció n del palo
c o n tra rio p ues al a ta ca rn o s con el reves dos p u e d e b a ja r el p alo
p o r la lín e a en c u y o caso recib irá la esto cad a en e l p ech o .
S i se d esea y b u sca la esto cad a sobre la p arad a terce ra se
p ractican tam b ién los m ism os m o v im ien to s q u e so b re la p rim era ,
c u a n d o se p a ra el golpe uno y la esto ca d a es al p e c h o .
D e se n v o ltu ra , fle x ib ilid a d y a ctitu d fra n ca y d e cid id a .

IX .

ESTOCADAS IN F E R IO R E S .

L a s esto ca d a s in ferio res tien en su ju e g o sobre las p arad as


c u a rta y q u in ta , q u e se form an co m o sa b em o s, p ara d e fe n d e r
el c u e rp o d e l golpe y e l reves c u a tro .
S i n os tiran el revés c u a tro , o p o n e m o s la p arad a cu a rta se­
p a ra n d o el palo d e l c o n tra rio ; se b a ja un p o co la m an o iz­
q u ie r d a , su b ien d o la d e re c h a , d e su erte que el palo resu lte
ca si h o rizo n ta l á la a ltu ra de la ca d e ra d e re c h a , y d á n d o le un
fu erte im p u lso h ácia d e la n te se tira la esto ca d a q u e o fen d e el
vien tre ó el estó m a g o .
E l m o v im ien to d e p iern a s, curva en e l centro.
S i fo rm am o s la estocada sobre la p a ra d a q u in ta , sep ararem o s
el palo d e l ad versa rio so b re la iz q u ie rd a , sig u ien d o las m an os
esta d ire c c ió n , y q u e d a n d o la d e re c h a d e la n te de la izq u ierd a
i
se tira la esto ca d a .
El m o v im ien to d e p iern a s p ies al centro.

X.

DEFENSA DE LAS ESTOCADAS

L a defen sa d e las esto ca d a s, en el caso q u e d ib u ja m o s, tra ­


tando d el palo, ex ig e u n o s co m p a ses d e p iern a s q u e v u lg a r ­
m en te se d esign an co n el n o m b re d e p o n er tierra p o r medio y
(jue a rtística m e n te se lla m a n trasplanto y variación de linea y
co m o q u iera q u e estos m o v im ie n to s los c o n o c e m o s de a n te ­
m an o y d e lo co n tra rio pod em os a p re n d e rlo s , e x p lica re m o s su
efecto , o p o rtu n a m e n te a p lica d o s.
E l m o v im ie n to d e estraño, trasplanto, p u esto que es una
m a rch a d e retro ceso tien e p o r o b je to p o n e rn o s fu era del al-
*
c a u c e del a rm a d e l c o n tra rio en a ctitu d de e v ita r la esto ca d a ,
d a rle un tiempo y d e te n e rlo . S i p o r no h a b e r su ficie n te terren o
á n u estra e s p a ld a , p a ra v e rific a r este m o v im ie n to , ó ser d ifíc il,
p e d re g o so , d e s ig u a l, m a l sen ta d o ; q u e o frezca en fin 1111 p e li­
g ro , su stitu im os el trasplanto co n la variación de línea, nos
d esviam os de la re cta en q u e e l ad versa rio tira la esto ca d a al
p ro p io tiem p o q u e la q u ita m o s con las p a ra d a s seg u n d a y
terce ra si las esto ca d as son su p e rio re s, sirvié n d o n o s d e la c u a r ­
ta y q u in ta si fu eran in ferio res.
C o n o cid a s las esto ca d a s y sus defensas: la m ano b ie n edu­
c a d a , s e g u ra , fu erte y lig e ra ; no p recip itarse: la m esu ra y el
bu en sen tid o q u e d e b e n p reced er á todos los a cto s d e l tira ­
d o r, c u a n d o tra ta d e c a stig a r, no d eb en a lte ra rla s ni la in ju ­
ria ni e l gro sero in su lto q u e atacan al sa n tu a rio d el honor y
co m o q u iera q u e estas teo rías están b a sa d a s so b re el poderoso
cim ien to d e la e x p e rie n c ia el teorem a q u e p lan team o s tien e un
c o ro la rio qu e tra d u cid o al le n g u a je u su a l p u e d e leerse.
L a exacta observancia de las reglas, la calina y el valor p r u ­
dente son, p u e s, la trin id a d del credo del tira d or.
Kl em p irism o retro ced e a n te la d o c trin a .

X I.

GOLPE DE PUÑO Ó «B O X E R .»

E ste golpe es u n a tre ta , co m o o tra c u a lq u ie ra y bien e je c u ­


tad a ra ra v e z d e ja d e su rtir efecto ,
P reciso es, p u e s, p re p a ra rlo á fin de q u e c u m p la d e b id a ­
m en te su o b jeto .
T ie n e lu g a r so b re paradas alta s d e fe n d ie n d o la p rim era re­
g ió n d el c u e rp o .
E l m o v im ie n to d e p iés es a l centro, esta n d o en g u a rd ia p ri­
m era y c u a rta á fo n d o m u y p ro lo n g a d a y rá p id a á fin de a l­
ca n za r al co n trario .
S u p u e sto el palo su jeto con las d os m a n o s, se su elta la m ano
izq u ie rd a y la d e re c h a , u ñ as á fu era y h a cié n d o le g ira r h ácia
atra s, co m o a m a g a n d o un c o rte , a d e la n ta d o e l p u ñ o y c o rrié n ­
d o le d e a rrib a á a b a jo se p ro cu ra h e rir en e l ro stro .
L a ca ra es el b la n c o (le esta o fen sa.
E s un re cu rso ; pero fu e rza es c o n v e n ir en q u e es u n recu rso
p o b re .
E l p ro fe s o r a fin a rá el golpe c o lo c a n d o al d is c íp u lo en c o n ­
d icio n es d e p o d erlo e je c u ta r con lu cim ie n to .

X II.

T I E M P O S .

Es un guipe p reciso , m e d id o , rá p id o , m u y artístico ; c ie rta ­


m en te su efecto ra ra v e z es g ra v e ; p ero in u tiliza por el m o­
m en to p a ra se g u ir b atién d o se.
R e q u iere lig e re z a su m a y g ra n d estreza , elig ie n d o el instante
crítico p a ra tira rlo .
A lg u n o s tirad ores lo h a cen fig u ra r en e l a ta q u e .
No h a y razón p a ra ta n to .
N osotros lo c o lo c a m o s en la defen sa y en n u estro abono
a d u c im o s un ra zo n a m ie n to d e p rim era fu e r z a , c u y a d e m o stra ­
ció n v e n d rá d esp u és.
E ste g o lp e cie rra ju e g o y tiene en ja q u e al c o n tra rio p u es ó
110 m u e v e el b ra zo ó le re c ib e .
H iere; p ero no es g o lp e de co n secu e n cia s.
No ca re c e d e in co n v e n ie n te s y es p reciso estu d ia rlo m u ch o .
A q u í la teo ría no a lc a n za n u n c a las v e n ta ja s d e la p rá ctica
y re c u rrim o s á e lla en d e m a n d a de su a p o y o ; por ta n to d el
trab ajo ú n ica m e n te p od em os e sp e ra r a lg o .
F ig é m o n o s, p u es.
Tiem po es el aetp de tira r 1111 g o lp e so b re la ofen sa d el ad­
v ersario sa lié n d o le al e n c u e n tro v ’ p a ra que c u m p la d e b id a ­
m en te su o b jeto se h a c e p reciso q u e el b ra zo recib a la herida
en el acto d e ten d erse v c u a n d o el tira d o r sale á fo n d o ; en­
to n ces y no an tes n i d e sp u es, co g ié n d o le e l p ié en el a ire es
c u a n d o lo re cib e .
E l p o rq u e d e este d e ta lle está en q u e en este caso la re p o ­
sición es m u y d ifíc il; p ero si d e sg ra cia d a m en te n u estra arm a
pasa sin e n c o n tra r el b ra zo del c o n tra rio nos llenam os de
acero.
E n el p a lo , si e l tiem p o 110 lo g ra su o b je to , lo g ra v e es re­
c ib ir un g o lp e en la c a b e z a q u e nos la p o n g a c o m o un g lo b o
te rrá q u e o , puesto q u e no h a y d efen sa p o s ib le , p u es si bien
p od em os a c u d ir á u n a p a ra d a , ca m b ia r d e lín e a ó v e rific a r u n
tra s p la n to , sa lien d o d e l c e n tro , lleg a re m o s sie m p re ta rd e si el
ad versa rio es d iestro y «sabe a p ro v e c h a rse d e esta c irc u n sta n ­
cia .
E s un g o lp e q u e se afina g ra d u a lm e n te y c u y o s resu lta d o s
satisfactorios se h a ce n d esear, es 1111 bu en rec u rso cu a n d o se
q u iere p o n e r fu e ra d e co m b a te al c o n tra rio sin h e r irle de
m u e rte .
G e n e ra lm e n te se u tiliza m a rch a n d o en retira d a ; m uv d es-
p ació , co n c a u te la , b u sc a n d o el m o m e n to o p o rtu n o q u e al fin
a p a rece.
H em os estu d iad o m u c h o este g o lp e y le co n o cem o s b ien .
E n tr e lo s d ife ren tes tiradores á q u ie n e s h em o s visto tra b a ­
ja r , a p re n d ie n d o d e e llo s m u ch o d e lo p o co q u e sa b em o s, se
cu e n ta u n o d e fu e rza y d estreza m a ra v illo sa , n o b le p o la c o qu e
o c u lta b a el n o m b re ilu stre de su casa b a jo el seu d ó n im o
d e A tila n o M ontí.
E ste in te resa n te c a b a lle ro fu é p o r m u c h o tiem p o m i celoso
m aestro y ca riñ o so a m ig o y su re c u e rd o v iv ir á e te rn a m e n te en
m i m em o ria .
C u a n d o se p ro p o n ía 110 d e ja r m o v e r á su a d v e rsa rio era co -
sa h e ch a y d a b a el tiempo con p recisión tan precisa q u e 110
h a b ia m ed io h á b il d e e v ita rlo .
E ste C o n d e a v e n tu re ro vivió en E s p a ñ a m u c h o s añ os y a
su reg reso d e la e m ig r a c ió n , servía en los e sc u a d ro n e s de
la n cero s p o la c o s, c u a n d o c o n m o v ió á P o lo n ia uno d e esos
m o v im ien to s que tan ta sa n g re ha c o sta d o á sus va lien tes
h ijos y ta n ta s lá g rim a s á sus h erm o sas h ija s: d e te n id o y
e n c a rc e la d o ; a h o g a d o en su g a r g a n ta un g rito de lib e rta d ,
p o co s m eses d e sp u es m u rió en el d e stierro , en las in m e n sas
estep as sib e ria n a s y con la vid a ese n o b le y g e n e ro s o corazo n
p a g ó á su p á tria e l sa c rific io q u e le d e b ia . ( 1 )
P oseía en a lto g r a d o la voluntad, esa m a g n ífica p o te n cia del
a lm a .
l l o y al in v o c a r su n o m b re to q u e m o s el ala d e l so m b rero pa­
ra sa lu d a rle .
P a so fra n co á la d e sg racia.

(1) Por aquella época rae encontraba enfermo eu Viterbo, Ita­


lia, donde había llegado procedente de la P a lestra G im nástica de
Milán y rae entretenía recogiendo apuntes, levantando planos para
ilustrar la obra que muy en breve daré á la imprenta «Campañas
ilel gran capitán Gonzalo Fernandez de Córdoba » cuando recibí car­
tas anunciando la muerte de mi amigo querido: inmediatamente
hice publicar la triste nueva en algunos periódicos de Francia,
donde era tan conocido, al propio tiempo que los diarios de Iloma
insertaban su biografía, cuyos puntos más salientes rayan en in­
verosímiles por la originalidad que los reviste con cierto sabor
novelesco que encanta y deleita.
El viaje á Inglaterra, el duelo á muerte en Oxford, los gracio­
sísimos incidentes ocurridos con la policía en Saint Malo, su es­
tancia en Madrid, frodo en fin, forma un dorado conjunto que sor­
prende el ánimo y embellece su figura.
Concluyó aquello como termina todo y solo queda el recuerdo
de lo que fué.
P A R A D A S .

A la parada, siem p re q u e se con sid ere n ecesa ria , d e b e a c u -


d irse o p o rtu n a m e n te lle v a n d o la defen sa al p u n to d o n d e se
esp era el golpe y p u e d a eo n tra resta r su e fe c to , en un solo m o ­
vim ie n to , sin floreos, sin h a c e r a la rd e d e co n fia n za q u e p u e d e
co star m u y cara .
A l en em igo p o r flojo q u e a p a re z c a , p o r p o ca d estreza q u e
p osea, aun p ersu a d id o s d e su fa lta d e h a b ilid a d y d e n u estra
su p e rio rid a d , m e re c e a te n c ió n , recla m a e l in te rés d e q u ien es­
p era co n seg u ir triu n fo leg ítim o ; p ero sin a b a n d o n a rse , sin c o n ­
fiar d e m a siad o , sin d e sp re c ia rle n u n ca .
E l g ra n E r c illa , e l su b lim e c a n to r d e la A ra u c a n a vien e en
a p o y o n u estro d icie n d o en u n o d e los c a p ítu lo s de su in m o r­
tal p oem a;
«Jam ás, d e b e , s e ñ o r m en o sp recia rse
el en e m ig o v ivo , pues sab em o s
p u ed e d e u n a c e n te lla lev a n ta rse
fu eg o c o n q u e d e sp u é s nos ab rasem o s;
y e n to n c e s es co rd u ra rece la rse
c u a n d o en m a y o r fe lic id a d nos ve m o s,
p u es lo s (jue g o za n p ró sp e ra b o n a n za ,
están aú n m á s su jeto s á m u d a n za .»
Y su o p in io n n o es so sp e ch o sa , p uesto q u e á la p a r q u e in s­
p ira d o y e le g a n te p oeta fu é so ld a d o v a le ro so .
A s í co m o en el a ta q u e se re c o m ie n d a a [Jom o y firm eza en
la p osicio n para q u e el golpe arranque fu erte g seguro, en la
defen sa es d e in d isp e n sa b le n ecesid ad co n se rv a r á todo tra n c e
el a p o y o do los piós en el terreno, so b re todo su p la n o , p ues
di* o tra su erte, la va cila ció n d e las p iern a s no ta rd a en tra sm i­
tirse :i la m an o v es fácil re c ib ir u n a h e rid a ta n to m ás g ra v e
c u a n to m ás in teresan te sea la p arte d e sc u b ie rta . Q u e rem o s d e ­
c ir. q u e n u n ca ni p o r nada d e b e el tira d or sep a ra rse d e las r e ­
g la s p rescritas p u es en e lla s e n c u e n tra siem p re la teoría a p lic a ­
b le á los in cid en te s d e la p rá c tic a .
C u a n d o e l c u e rp o está d e n tro d e la v e rtic a l y se m u e ve a r­
tística m e n te, el b ra zo tra b a ja lib r e , sin esfu erzo y las punidas
se aju stan á lo s golpes q u e n o s d ir ig e n , d e tal m a n era (pie en
las d efen sas altas e l m o v im ien to d e la m an o en e l un dos casi
no so a d v ie rte .
E n la d e fe n sa, c o rrie n d o el a rm a p or la lín ea a lc a n za siem ­
p re la o p o rtu n id a d n ece sa ria (pie re q u ie re la parada y e s d ifí­
cil recib ir un g o lp e ; pero si nos sep a ra m o s d e esta teo ría san ­
c io n a d a p o r la p rá c tic a , el resu lta d o no os d u d o so , sien d o m u y
p o sib le nos im p rim a n en e l c u e rp o u n a m a rca in d e le b le q u e
señ a le n u estra to rp e za .
L a co n tu sio n q u e p ro d u c e un p a lo , su ele ser g r a v e , a lg u n a s
voces, p o r la m a yo r sen sib ilid ad d e la p arte o fe n d id a y p o r la
co n m o cio n q u e p ro d u c e en todo e l sistem a n erv io so , en razón
do la fu erza y v io le n cia dol c u e rp o c o n tu n d e n te . A s í, p u e s, es
m en este r p reca v e rse, a c u d ir so lícito á c u b r ir e l p u n to a m a g a ­
do h acien d o ju g a r al a rte el b rilla n te p a p el q u e lo co rre sp o n d e .
S i p rescin d im o s d e é l, d e ja n d o a l a za r la d efen sa ó to rp es en el
m a n ejo d e las arm a s lle g a m o s tard e re c o g e re m o s la h eren cia
d e n u estro a b a n d o n o . L a esg rim a fo rm a p a rte in te g ra n te do la
e d u c a ció n d e l h o m b re y en e l m u n d o d e l high U fe, e n tre la
g e n te d e l esport la esp ada a c re d ita la razón d e fe n d ie n d o oí d e­
rech o .

L a s arm as y el c a b a llo son su sp irto g en lile.


H a so n ad o y a un tiro en el c a m p o d e la in d iferen cia y no tar­
d arem o s en a d m ira r el m á g ico re s u lta d o d e su efecto .
N os h em o s d e te n id o m u ch o y es p reciso te rm in a r.
L a defen sa es in teresa n te p o r (pie a ta c a n d o no h a cem o s m as
q u e le v a n ta r 1111 p ié , no a d e la n ta m o s nada to d a vía ; es n ece sa ­
rio e sta b le cer recip ro cid a d in te lig e n te e n tre a m b o s ju e g o s y se
c o n s ig u e estu d ia n d o , e sg rim ie n d o m u c h o , a rra n c a n d o al arte
paso á paso sus im p o rta n tísim o s secretos; secre to s q u e a lca n za n
p recios b a stan tes a lto s, q u e no están b ajo la ruin in flu e n cia
d el b o lsillo y h a y m o m en to s en q u e to d o el o ro del m undo
es p o co p a ra p a g a rlo s.
E n te n d id a la v e rd a d de lo q u e q u e d a d ic h o p ro c u ra re m o s
sa jd a r n u estra c u e n ta , sin tien d o ú n ica m e n te q u e el haber d e
n u estra h a b ilid a d sea in fe rio r a l debe d e n u estro deseo.
L as paradas son siete.
L a p rim era d e fie n d e la cab eza d e l g o lp e u n o y revés u n o y
su form acio n co m o sigu e:
D esd e la p osicio n d e g u a rd ia se su b e e l p a lo á p o c a m ás a l ­
tu ra ip ie la c a b e z a , in c lin á n d o lo liá cia a d e la n te co n se rv a n d o su
a ctitu d h o rizo n ta l; las u ñ a s al fren te.
Lamina 2.a figura. 1.*
L a seg u n d a p ro teje la ca b eza y e l h o m b ro p o r la p a rte de
fu era del tirad or ó sea lado d e re ch o y p a ra lle v a r el p a lo á es­
ta defen sa basta b a ja r la m an o d e re c h a so b re el c o s ta d o , p o r
su m ism a lín e a , s u b ir la iz q u ie rd a á la a ltu ra de la c a b e z a c o ­
lo cá n d o la á su fre n te , h a cie n d o a p a re c e r el p alo so b re la d e re ­
c h a en p osicio n v e rtic a l.
Lam ina 2 .a figura. 2 . “
L a tercera c u b re la c a b e z a y el h o m b ro p o r el fla n c o iz q u ie r­
d o y p ara p ra ctic a rla basta in v e rtir e l m ovim ien to v e rifica d o al
h a cer la seg u n d a .
N o cstú de m ás u n a o b serv a ció n q u e d e b e ten erse p resen te:
tan to el g o lp e d os co m o e l reves d o s. cuyo efecto co n traresta
esta p a ra d a , p u ed en c o rre rse p o r la lín ea b u s c a n d o b la n c o d o n ­
d e h erir y en este caso la d e fe n sa d e b e s e g u ir el m ovim ien to
q u e e llo s in ician b a ja n d o ó su b ie n d o p o r la su ya .
L am ina á ." finura. 2 .a
P a ra fo rm a r la c u a rta , la m a n o d e re c h a , q u e su jeta el palo
p o r 11110 d e su s estreñ ios b a ja á co lo ca rse á la a ltu ra d e l m u s­
lo del m ism o la d o : sim u ltá n e a m e n te el b ra zo iz q u ie rd o se
se p a ra d e la p rim era re g ió n d e l c u e r p o , d e m od o q u e la m a­
n o resu lte fren te la te tilla d e rech a é in clin á n d o se h á cia a d e la n ­
te p resen ta e l p a lo v e rtic a l al m u slo .
E sta p a ra d a d efien d e e l b ra zo y la cad era d e rech a d el revés
cu a tro .
L am ina '2 . a ¡¡(jura. 4 . a
L a q u in ta se fo rm a de ig u a l m a n era q u e la a n te rio r, so b re
el co sta d o iz q u ie rd o , in v irtien d o la p osicio n de las m an os y
p ro te jo el b ra z o y la c a d e r a iz q u ie rd a d el c o rte c u a tro .
L a m in a 2 .a ¡¡(jura. 5 .a
L a p arad a se x ta d e fie n d e la p iern a d e rech a d e l tirad or p o r la
p arte d e fu era d e m o d o q u e p u e d e d e cirse fu n d a d a m e n te es la
terce ra d e l s a b le , m as co m o q u iera q u e en la e sg rim a d el p a lo ,
en los g o lp e s b a jo s, no h a y in c o n v e n ie n te n in g u n o en q u e la
p iern a p a se á seg u n d a no la creem o s d e g ra n n ece sid a d .
L a m in a 2 .a figura 6 . a
L a sép tim a se e n c u e n tra en ig u a l caso q u e la a n te rio r y es la
cu a rta d el sa b le q u e p rotejo la p iern a d e re c h a p o r la p a rte de
d e n tro .
L am ina 2 . a fig u ra . 7 .“
Una so la, de estas d os d efen sas; c u a lq u ie ra d e e lla s b a sta á
re c ib ir y p a ra r co rrie n d o el p a lo d e d e re c h a á izq u ie rd a ó de
iz q u ie rd a á d e rech a todos los g o lp e s qu e n o s d irijan á las p ie r­
nas; pero co n v ie n e va ria r la p osicio n d e la m a n o á fin d e q u e
m e jo r co lo ca d a 110 se h a g a d ifícil la flexión de m u ñ e c a en el a c ­
to d e a m a g a r ó h erir co n te sta n d o so h re la p a ra d a . H em os d i­
ch o «pie la o p o rtu n id a d , en las a rm a s, es la diosa d e la v ic to ­
ria y p o r tan to su cu lto d e b e ser re lig io sa m e n te g u a rd a d o ; 1111
in stan te p e rd id o , un esp acio d e tie m p o in a p re c ia b le , la v a c ila ­
ción de un m o m e n to , u n a tard ía resolu ció n son sie m p re c a u ­
sas d e d esgra cia s d e p lo ra b le s.
A l lle v a r el p a lo á estas d e fe n sa s , la m an o q u e lo su jeta n o
lo a p reta rá m u ch o y el b razo se co n serv a rá sen sib lem e n te re c o ­
g id o p a ra p o d erlo v o lv e r so b re e l g o lp e d el c o n tra rio con la
m a y o r ra p id e z p o s ib le . N o envararse, a ta c a r res p o n d ie n d o con
s o ltu ra y p a ra r firm e , sin d u re z a en los m o v im ien to s.
E s ta es la b e lle z a d el ju e g o .
E l d e sa rro llo g r a d u a l y . p ro g re siv o de la fu erza m u scu la r
está en rela ció n d ire c ta d e l tra b a jo o rd en a d o á q u e se la so m e­
te y este p rin c ip io es tan a x io m á tico q u e o b se rv á n d o lo se vien e
en co n o cim ien to d e su e x a c titu d . N osotros lo d e cim o s a p o y a ­
d o s en la e x p e rie n c ia , e n lo s h ech o s p rá ctico s y en lo s b r illa n ­
tes re su lta d o s c o n se g u id o s. L a fu erza es n ecesa rio e d u c a rla y
p a ra d irig irla p reciso es in te lig e n c ia qu e la g u íe .
D e o tro m od o n u n ca c o n se g u ire m o s n ad a.
E n u n a co n fe re n cia q u e cele b ra m o s en P a rís con lo s s e ñ o re s
D o u b a rtier y M o sq u e ra , p ro feso res g im n a sta s, d ire cto r el p ri­
m ero d e u n a c o m p a ñ ía d e a c ró b a ta s, su jeto d e re c o n o cid o m é ­
rito , artista n ú m e ro u n o y el seg u n d o n o tab le sa lta rín , m ejo r
fle x io n a d o q u e el g rie g o H o rb arts, g ra n e q u ilib rista y a u to r del
balancín q u e lleva su n o m b re , tu v im o s lu g a r d e d e m o stra r la
v e rd a d de c u a n to q u e d a d ich o .
L o s esfu erzo s p rem a tu ro s d e stru y e n , n o crea n ; u n a n a tu ra -
loza, p o r rica q u e sea, p u e d e a rru in a rse en un m o m e n to , d e b e
m a rch a rse , p u e s, p a u la tin a m e n te ; c o n s e jo q u e se nos a g ra d e ­
cerá siq u iera sea en g ra c ia d e n u estro bu en d eseo .
L o s ita lia n o s d icen .
C h í va ¡/idno rn sano.

X V I.

Q U I T E S .

E n la esgrim a d e l p a lo , el q u ite se e m p le a p a ra p ro tc je r el
c u e rp o d e las esto ca d a s qu e p u ed an tira rn o s v esta d e fe n sa se
d iferen cia d e la parada e n q u e sep a ra el golpe q u e nos d irigen
sa lié n d o le al e n c u e n tro . M ucha v ista , o p o rtu n id a d y ra p id ez
su m a son n ecesarias p a ra h a c e rle ju g a r su p a p e l; m en este r es,
p u es, p o se e r d o tes esp ecia les; fa c u lta d e s y a ctitu d e s q u e d ifí­
c ilm e n te se a d q u ie ren : c ie rto q u e la a p lic a c ió n y el tra b a jo
pueden m u c h o ; p ero n u n c a tan to q u e a lc a n c e n á ig u a la rle s y
a q u í a q u e llo de a qu ien Dios no se lo da Salam anca no le presta .
N o p o r eso h a d e d esesp erarse d e c o n s e g u ir lle g a r á la m e­
ta d e l d eseo , m u y lejo s d e e llo ; todo se re d u c e co n fo rm arse
con el resu lta d o q u e se p u e d e lo g ra r, p ero esta 110 es n u estra
o p in io n .
A h o ra b ien ; si el c o n tra rio p reten d e h erirn o s con a lg u n a es­
tocada de esp ada ó sa b le d e b em o s servirn o s d e l q u ite p a ra e v i­
tar nos a lc a n c e y a ta c a rle in m e d ia ta m en te sin p e r m itir s e re­
p on ga y fo rm e n u e v o ju e g o .
T o d o esto n ece sita verse; p ra ctica rse m u c h o y bien y por
tan to n o sotro s co n ce d em o s poca ó n in g u n a im p o rta n c ia á todos
c u a n to s tratad o s se h an escrito y p u ed an escrib irse en lo su c e ­
sivo.
N o h a y d u d a q u e ilu stra n , d esp ierta n la a fició n y aviva n e
en tu sia sm o ; p ero no basta; es n ecesa rio la p rese n cia y el e je m ­
p lo d el m a estro , un bu en prevot co n q u ie n tir a r y no p a sa r á
un ejercicio sin h a b e r a fin a d o p e rfe cta m e n te el q u e le p re c e d e .
L o exp u esto es la m ás te rm in a n te m a n ifesta ció n d e la v e r­
d ad y b a sta fijarse p a ra c o m p re n d e r q u e e l p ro ce d im ien to
110 n ecesita en sa y a rse a l agua fu e rte p a ra c o n v e n c e rn o s de su
bondad.

XV.

C O N C L U S IO N E S Y D E FE N SA S

DE L A S M IS M A S .

E sg rim ie n d o el palo las co n c lu sio n e s se fo rm a n so b re los gol-


p es y reveses en razón á q u e la agregación es im p o s ib le en este
ju e g o .
P resen tam o s tres con clu sion es, u n a su p e rio r y d o s in feriores:
la p rim era e n á n g u lo o b tu so y la se g u n d a y te rc e ra en á n g u ­
lo a g u d o .
V eam os co m o se p ra c tic a la conclusión su p e rio r.
T ie n e su ju e g o so b re la p a ra d a p rim e ra , cu a n d o el a d v e rsa ­
rio h a salid o c o n e l g o lp e ó el rev és u n o: su p o n ie n d o a h o ra
q u e tratan d e h e rirn o s con u n o d e los ex p re sa d o s g o lp e s , si;
protejo la reg ió n a m a g ad a co n la p ara d a d e p rim era p ro c u ra n ­
do d e sv ia r su a rm a h ácia a rrib a; in m e d ia ta m en te lig a re m o s,
v e rific á n d o lo p o r su o rd en lo s d os m o v im ien to s d e p iern as,
afondo y curva en el centro, q u e nos d a rá n la p ro x im id a d y
a ctitu d n ecesaria p ara v e rific a r la conclusión y sim u lta n ea n d o
estos co m p a ses se su elta la m an o izq u ie rd a y la d e re c h a a p a rta
el palo d e l c o n tra rio so b re su la d o d e fu e r a ; e n to n c e s y d e sp u e s
d e h a b e r v e n id o á la p osicio n de p e rfila d o , so b re la p ie rn a iz­
q u ierd a ; la m an o izq u ie rd a su jeta e l b ra zo d e l c o n tra rio , a s ié n ­
d o le p o r la m u ñ e c a y la d e rech a q u e esgrim e el a rm a h a c e q u e
ésta a m en ace co n u n a esto ca d a al p ech o d e l e n e m ig o , q u e con
el sa b le y caso d e d a rla , p u e d e éste, á ca m b io d e escaso es­
fu erzo , p en etra r h asta d o n d e d ic e F a b rica nacional de Toledo.
P a ra v e r ific a r la p rim era in fe rio r es m en este r q u e el c o n tra ­
rio salga con e l golpe cu a tro, en c u y o caso se le o p o n e la p a ra ­
da d e q u in ta y a d e la n ta n d o las m an o s un p oco al fren te se o b li­
ga al ad versa rio á b a ja r su p a lo , in c lin á n d o lo h a cia la izq u ie r­
da: en to n ces cuarta tí fon d o, p ies al cen tro ; la m a n o izqu ierda
su elta e l a rm a y cojo la d e rech a d e l c o n tra rio a s e g u rá n d o la pol­
la m u ñ e ca.
S i deseam os fo rm a r la segunda in fe rio r, los m o v im ien to s son
co m p le ta m e n te ig u a le s qu e en la p rim era , con la so la d ife re n ­
cia d e sep ara r el p a lo e n e m ig o so b re la d e re c h a , y los c o m p a ­
ses d e p iern as curra en el centro.
E n la d efen sa d e las conclusiones, la g ra n c u e stió n , e l c a b a llo
d e b a ta lla , es c o n se g u ir in u tiliza r al ad versa rio d e ja n d o sin efec­
to su treta y p a ra c o n s e g u ir el o b jeto es p reciso q u e el c o n tra ­
rio su elte la m an o iz q u ie rd a , p a ra q u e a d e la n tá n d o se p reten d a
asir la d e re c h a n u estra ', en c u y o caso
V
sa ld rem o s d e la recta
tra zad a fo rm a n d o u n a v a ria ció n d e lín ea á la d e re c h a si la co n ­
tra co n clu sió n q u e v e rifica m o s es sup erior.
S i las co n tra co n clu sio n e s ó defensas- d e las co n clu sio n e s
fu eran in ferio res la variación de linea será á la derecha ó p arte
d e fu era siem p re q u e se tire so b re la p a ra d a c u a rta y so b re la
izq u ie rd a ó p arte de dentro si es s o b re la p a ra d a q u in ta . A h o ra
b ien ; co m o q u iera q u e la salida de lin ea, p o r sí so la, 110 basta
á a n u la r la a cció n y g o lp e q u e p reten d a n d a rn o s , p ro cu ra rem o s
» • ■—
.)/

q u e n u estro p a lo d o m in e al s u y o , p a sá n d o lo á la p a rte su ­
p erio r. al m ism o tiem p o q u e n u estra m a n o iz q u ie rd a , d isp u es­
ta d esd e un p rin cip io , su je ta la d e re c h a d e l c o n tra rio ; e n to n ­
ces re cib e el m ism o g o l [te q u e p reten d ía d a r.
E l tirador d e b e c o m b in a r sus golpes con e x a c titu d m atem á ­
tica á lin d e no ser b u rla d o p o r la d estreza d el c o n tra rio ; p re ­
p arar su ju e g o y p ra c tica rlo d e n tr o , siem p re , de las reg la s y
le y e s q u e lo p re scrib e n .
T ra ta n d o la teo ría de las conclusiones p o d ría m o s lle n a r m u ­
ch as c u a rtilla s, m a n ifesta n d o las c o m b in a c io n e s d e q u e n acen :
p e ro el tirad or estu d io so é in te lig e n te las v e rá irse p resen tan d o
á m edida q u e d e sa rro lle su ju e g o .
L a o p o rtu n id a d , la ra p id e z , la vista , el c o n o cim ie n to del
a r te , n o s d a rá n el resu lta d o y n u n c a m e jo r q u e tirando las
armas se ap recia el v a lo r d e la frase «/i/ tiempo es o ro.»

X V I.

C O N C LU S IO N .

H em os term in a d o .
D ad as las re g la s y c o m p re n d id a s , p ra c tic a d o c u a n to d e ja ­
m os d ic h o , p e rfe cta m e n te e n te n d id a s las c o m b in a c io n e s d e los
d iferen tes ju e g o s q u e p u e d en fo rm a rse, fa lta re c o m e n d a r fé v
c o n sta n cia p o rq u e es n ecesa rio a p re cia r en toda su fu erza filo ­
sófica e l a n tig u o a d a g io q u e dice:
«Zam ora no se ganó en una hora.»
F ilia d o s en la b a n d e ra d e esta n u eva cru za d a q u izá v a y a m o s
d e m a sia d o lejo s; p ero el c a m in o q u e h a y q u e re c o rre r es la rg o ,
p en o so y a u n q u e en la b a la n z a d e l d e stin o el p la tillo d e la es-
p cran za toca el s u e lo , m en ester es no d o rm ir a rru lla d o s p o r la
a llia g ü e íla id ea d e lo q u e su c e d e rá m a ñ a n a . T ra b a je m o s pues:
el m o v im ie n to d e a v a n c e está in d ic a d o , e l estu d io es la fu en te
c u y a s ag u a s vivifican la in te lig e n c ia , la co n s ta n c ia es el ém b o lo
q u e nos e m p u ja , re n e g u e m o s d e l su eñ o q u e nos en erva sin q u e
p o d am o s d e cir co m o el D an te « Yo sog V irg ilio g p en i) el cielo
p o r lu única culpa ile no conocer la fe.

FIN.
U M A Í\_I O

DE LOS C A P Í T U L O S QUE CONTIENE E S T A O B R A .


Páginas.

D e d ic a to ria ....................................................................................5
In tr o d u c c ió n ................................................................................. 9

P R IM E R A P A R T E .

I N ocion es p re lim in a re s......................................................11


II P o sicion d e p e r fila d o ...................................................... 15
III G u a rd ia .................................................................................. 10
I V G u a rd ia o fe n s iv a .................................................................10
V G u a rd ia d e fe n s iv a ..............................................................18
V I A fo n d o ....................................................................................18
V II In vertir la p osicio n d e a fo n d o ................................... 22
V III P ie rn a a trá s ó s e g u n d a . .......................................... 22
IX T r e p id a c ió n ..........................................................................23
X A fir m a r s e .............................................................................. 24
X I C u a rte o s .................................................................................2 ?»
X II V a ria c ió n d e l i n e a ............................................................20
X III M a rch a s................................................................................. 27
X I V S a lto s ......................................................................................28
SEGUNDA PAUTE
Páginas.

I G u a rd ia . . ............................................................... 33
II G o lp es y reveses. . .......................................... 35
III G o lp e u n o y re v é s u n o ................................................. 35
I V G o lp e d o s ............................................................................ 30
V G o lp e tres y re v é s t r e s ...................................................37
V I G o lp e c u a tro y rev és c u a tr o ........................................ 37
V II E sto ca d a s su p e rio re s....................................................... 38
Y I I I E sto c a d a s..............................................................................42
I X E sto ca d a s in ferio res.........................................................43
X D efensa d e las esto c a d a s...............................................44
X I G o lp e d e p u ñ o á b o x e r ...................................................45
X II T ie m p o s. . .............................................................. 40
XIII P a ra d a s .................................................................................. 49
X I V Q u ite s .................................................. .................................. 34
X V C o n clu sio n e s *v su s d e fe n sa s........................................ 55
X V I C o n c lu s ió n ............................................................................57
y

í
DEL MISMO AUTOR.

c.E s g r i m a d e l s a b l e á c a b a l lo .

6le o r í a d e s a l t o s .

o R rte de esg r im ir el s a b le a r r e g la d o á lo s

a d e l a n t o s d e la e s c u e la m o d e r n a .

''E s g r im a d e c a r a b i n a a r m a d a c o n b a y o n e t a ,

co n tra ca b a lle r ía , com ba te in d iv id u a l

cE s g r i m a d e e s p a d a y f l o r e t e .

S-ar putea să vă placă și