jÓ÷^X¯«s¡T\ yê] dü+#·\Hê‘·àø£ Á‹eT‘· Ä<Ûë´‹àø£ s¡#·q\T

01 02 ªªÇ+<ä÷ C≤„qy˚~ø£μμ Á|ü#·Ts¡D\T

01) Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘· uÛÑ>∑eBZ‘·.
02) Ç+<ä÷ kÕ+Á|ü<ëj·TeTT\T.
03) Ç+<äT‘·«eTTqT ø±bÕ&ÉT<ë+.

CÀ´‹ wü´ XÊÅdüÔeTT 04)

05)
06)
Ä<Ûë´‹àø£ Á|üX¯ï\T`»yêãT\T.
Væ≤+<ä÷eT‘·eTT˝À ≈£î\$eø£å.
‹≥¢ C≤„qeTT`ByÓq\ nC≤„qeTT.
(XÊÅdeÔü ÷ ` nXÊÅdeÔü ÷?) 07) lø£èwüßí&ÉT <˚e⁄&Ü! uÛÑ>∑e+‘·T&Ü!!
08) j·T»„eTT\T (ì»e÷`nã<ä›e÷?).
s¡#·sTT‘·
Á‹eT‘· @¬ø’ø£ >∑Ts¡Te⁄ 09) @ eT‘·eTT˝À m+‘· eT‘·<˚«wüeTT?
Ä<Ûë´‹àø£ kÕÁe÷»´ #·Áø£e]Ô, (88) <äX¯ ncÕº~Ûø£ Á>∑+<∏äø£s¡Ô 10) Væ≤+<ä÷ eT‘·eTT˝À dæ<ë∆+‘·ø£s¡Ô\T.
Ç+<ä÷ C≤„q <Ûäs¡àÁ|ü<ë‘·, dü+#·\Hê‘·àø£ s¡#·sTT‘·, Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘· Ä~ø£s¡Ô 11) <Ó’eÁ>∑+<∏äeTT˝À dü‘ê´dü‘·´ $#·ø£åD.
lll Ä#ês¡´ Á|üuÀ<Ûëq+<ä jÓ÷^X¯«s¡T\T 12) <˚e⁄ì sêø£≈£î Ç~ düeTj·TeTT ø±<ë!
13) eT÷&ÉT Á>∑+<∏äeTT\T, Ç<ä›s¡T >∑Ts¡Te⁄\T.
14) <äj·÷´\`uÛÑ÷‘ê\ j·T<ës¡ú dü+|òüT≥q\T.
15) Á|ü‹eT I $Á>∑Vü≤`<Ó’eeTT I <Ó’j·T´eTT.
16) Å‘Ó’‘êø±s¡ s¡Vü≤dü´eTT (Å‘Ó’‘êø±s¡ u…s¡Tà&Ü).
17) ùV≤‘·Tyê<ä Á|üX¯ï\T`dü‘·´yê<ä »yêãT\T.
18) CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT (XÊÅdüÔe÷`nXÊÅdüÔe÷?).
19) eT+Á‘·eTT`eTVæ≤eT (ì»e÷`nã<ä›e÷?).
|Á #
ü T· ]+∫q yês¡T 20) n+‹eT <Ó’eÁ>∑+<∏äeTT˝À C≤„qyêø£´eTT\T.
Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ 21) eTq |ü+&ÉT>∑\T (m˝≤ #˚j·÷˝À ‘Ó\TkÕ?).
(Estd in 1978 - Regd.No.: 168/2004)
22) ø£*j·TT>∑eTT (m|üŒ{Ïø° j·TT>±+‘·eTT ø±<äT).
Å‘Ó’‘· X¯ø£eTT`39 ¬s+&Ée eTTÁ<äD : y˚T`2017 23) ø£èwüí eT÷dü (lø£èwüí eTs¡DeTT ‘·sê«‘· J$‘·eTT)
Á|ü‘·T\T : 1000 yÓ\ : 245 /` 24) dü«s¡ZeTT Ç+Á<ä˝Àø£e÷! qs¡ø£eTT j·TeTsê»´e÷!!
25) eT÷&ÉT <Ó’e Á>∑+<∏äeTT\T`eT÷&ÉT Á|ü<∏äeT yêø£´eTT\T.
 jÓ÷^X¯«s¡T\ yê] dü+#·\Hê‘·àø£ Á‹eT‘· Ä<Ûë´‹àø£ s¡#·q\T
01 02 ªªÇ+<ä÷ C≤„qy˚~ø£μμ Á|ü#·Ts¡D\T
01) Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘· uÛÑ>∑eBZ‘·.
02) Ç+<ä÷ kÕ+Á|ü<ëj·TeTT\T.
03) Ç+<äT‘·«eTTqT ø±bÕ&ÉT<ë+.

CÀ´‹ wü´ XÊÅdüÔeTT 04)

05)
06)
Ä<Ûë´‹àø£ Á|üX¯ï\T`»yêãT\T.
Væ≤+<ä÷eT‘·eTT˝À ≈£î\$eø£å.
‹≥¢ C≤„qeTT`ByÓq\ nC≤„qeTT.
(XÊÅdeÔü ÷ ` nXÊÅdeÔü ÷?) 07) lø£èwüßí&ÉT <˚e⁄&Ü! uÛÑ>∑e+‘·T&Ü!!
08) j·T»„eTT\T (ì»e÷`nã<ä›e÷?).
s¡#·sTT‘·
Á‹eT‘· @¬ø’ø£ >∑Ts¡Te⁄ 09) @ eT‘·eTT˝À m+‘· eT‘·<˚«wüeTT?
Ä<Ûë´‹àø£ kÕÁe÷»´ #·Áø£e]Ô, (88) <äX¯ ncÕº~Ûø£ Á>∑+<∏äø£s¡Ô 10) Væ≤+<ä÷ eT‘·eTT˝À dæ<ë∆+‘·ø£s¡Ô\T.
Ç+<ä÷ C≤„q <Ûäs¡àÁ|ü<ë‘·, dü+#·\Hê‘·àø£ s¡#·sTT‘·, Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘· Ä~ø£s¡Ô 11) <Ó’eÁ>∑+<∏äeTT˝À dü‘ê´dü‘·´ $#·ø£åD.
lll Ä#ês¡´ Á|üuÀ<Ûëq+<ä jÓ÷^X¯«s¡T\T 12) <˚e⁄ì sêø£≈£î Ç~ düeTj·TeTT ø±<ë!
13) eT÷&ÉT Á>∑+<∏äeTT\T, Ç<ä›s¡T >∑Ts¡Te⁄\T.
14) <äj·÷´\`uÛÑ÷‘ê\ j·T<ës¡ú dü+|òüT≥q\T.
15) Á|ü‹eT I $Á>∑Vü≤`<Ó’eeTT I <Ó’j·T´eTT.
16) Å‘Ó’‘êø±s¡ s¡Vü≤dü´eTT (Å‘Ó’‘êø±s¡ u…s¡Tà&Ü).
17) ùV≤‘·Tyê<ä Á|üX¯ï\T`dü‘·´yê<ä »yêãT\T.
18) CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT (XÊÅdüÔe÷`nXÊÅdüÔe÷?).
19) eT+Á‘·eTT`eTVæ≤eT (ì»e÷`nã<ä›e÷?).
|Á #
ü T· ]+∫q yês¡T 20) n+‹eT <Ó’eÁ>∑+<∏äeTT˝À C≤„qyêø£´eTT\T.
Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ 21) eTq |ü+&ÉT>∑\T (m˝≤ #˚j·÷˝À ‘Ó\TkÕ?).
(Estd in 1978 - Regd.No.: 168/2004)
22) ø£*j·TT>∑eTT (m|üŒ{Ïø° j·TT>±+‘·eTT ø±<äT).
Å‘Ó’‘· X¯ø£eTT`39 ¬s+&Ée eTTÁ<äD : y˚T`2017 23) ø£èwüí eT÷dü (lø£èwüí eTs¡DeTT ‘·sê«‘· J$‘·eTT)
Á|ü‘·T\T : 1000 yÓ\ : 245 /` 24) dü«s¡ZeTT Ç+Á<ä˝Àø£e÷! qs¡ø£eTT j·TeTsê»´e÷!!
25) eT÷&ÉT <Ó’e Á>∑+<∏äeTT\T`eT÷&ÉT Á|ü<∏äeT yêø£´eTT\T.
 jÓ÷^X¯«s¡T\ yê] dü+#·\Hê‘·àø£ Á‹eT‘· Ä<Ûë´‹àø£ s¡#·q\T jÓ÷^X¯«s¡T\ yê] dü+#·\Hê‘·àø£ Á‹eT‘· Ä<Ûë´‹àø£ s¡#·q\T
ªªÇ+<ä÷ C≤„qy˚~ø£μμ Á|ü#·Ts¡D\T 03 04 ªªÇ+<ä÷ C≤„qy˚~ø£μμ Á|ü#·Ts¡D\T
26) rs¡TŒ. 51) <˚e⁄ì ∫Vü≤ïeTT. 76) Hê~ ˝À#·q`˙~ Ä˝À#·q.
27) >∑T‘êÔ. 52) eT‘·eTT`|ü<∏äeTT. 77) <ë´qeTT`ÁbÕs¡úq`qe÷CŸ.
28) Á|üuÀ<Ûä. 53) Á<ë$&É Áu≤Vü≤àD. 78) kÕsTTu≤u≤ <˚e⁄&Ü! ø±<ë?
29) düTuÀ<Ûä. 54) Á|üeø£Ô\T mes¡T? 79) \T n+fÒ @$T{Ï? (‘Ó\T>∑T).
30) Ä~‘·´. 55) <Ûäs¡àXÊÅdüÔeTT @~? 80) #Ó≥TºeTT+<ë! $‘·TÔeTT+<ë?
31) düe÷~Û. 56) <˚e⁄ì >∑Ts¡TÔ`963. 81) ^‘·+`^‘· (bÕ≥\ C≤„qeTT).
32) ‘·*¢ ‘·+Á&ç. 57) Ç+<äTe⁄ Ŭø’düÔe⁄&Ü? 82) eTs¡DeTT ‘·sê«‘· J$‘·eTT.
33) ^≥TsêsTT. 58) HêdæÔ≈£î\T`ÄdæÔ≈£î\T. 83) Á|ü<∏äeT <Ó’eÁ>∑+<∏äeTT uÛÑ>∑eBZ‘·.
34) Å‘Ó’‘êsê<Ûäq. 59) Á|üuÀ<Ûä ‘·s¡+>±\T. 84) <˚e⁄ì C≤„qeTT ø£u≤® nsTT´+~.
35) <Ûäs¡à#·Áø£eTT. 60) ^‘ê |ü]#·j·TeTT. 85) nC≤„qeTT˝À ñÁ>∑yê<ä ;C≤\T.
36) Á|üdæ~∆ uÀ<Ûä. 61) Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘·eTT. 86) ˇø£ e÷≥ eT÷&ÉT Á>∑+<∏äeTT\T.
37) ø£s¡à |üÁ‘·eTT. 62) yês¡Ô≈£î&ÉT`es¡Ô≈£î&ÉT. 87) Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘· Ä<Ûë´‹àø£ |òüT+≥T.
38) ˙≈£î Hê ˝ÒK. 63) <Ûäs¡àeTT`n<Ûäs¡àeTT. 88) @düT #·ìb˛j·÷&Ü? #·+|üã&ܶ&Ü?
89) e÷qe‘·«eTT.
39) ˇø£ÿ&˚ Ç<ä›s¡T. 64) ‘·‘·Ô«eTT\ C≤„qeTT.
90) düTÁ|üdæ~∆ uÀ<Ûä.
40) <˚e⁄ì eTTÁ<ä. 65) eTs¡D s¡Vü≤dü´eTT.
91) s¡÷|üeTT e÷]q ^‘·.
41) uÛ≤eeTT`uÛ≤wü. 66) |ü⁄qs¡®qà s¡Vü≤dü´eTT.
92) ‘·‘êÔ«s¡ú u§eTà\ C≤„qeTT.
42) ø£<∏ä\ C≤„qeTT. 67) >∑Ts¡T ÁbÕs¡úHêeT+»].
93) jÓ÷Vü‰qT #Ó|æŒq C≤„qeTT.
43) dü‘ê´H˚«wæ ø£<∏ä. 68) kÕyÓT‘·\ C≤„qeTT.
94) sê»ø°j·TeTTIsê»ø°j·TeTT.
44) dæ\Te <˚e⁄&Ü? 69) bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\ C≤„qeTT. 95) ñÁ>∑yê<äeTT dü«s¡ZeTT ø=s¡πø.
45) Ä‘·à*+>±s¡úeTT. 70) @~ ì»yÓTÆq C≤„qeTT? 96) ˇø£ e´øÏÔ˝À ¬s+&ÉT ø√DeTT\T.
46) ÁbÕ<∏ä$Tø£ C≤„qeTT. 71) ì>∑÷&ÛÉ ‘·‘êÔ«s¡ú uÀ~Ûì. 97) n+‹eT <Ó’eÁ>∑+<∏äeTT˝À eÁ» yêø£´eTT\T.
47) $X¯« $<ë´\j·TeTT. 72) <˚yê\j·T s¡Vü≤dü´eTT\T. 98) eT<Ûä´eT <Ó’eÁ>∑+<∏äeTT˝À C≤„q yêø£´eTT\T.
48) JVü‰<é n+fÒ j·TT<ä∆e÷? 73) Á|üuÀ<Ûëq+<ä+ Hê{Ïø£\T.
49) »qq eTs¡D dæ<ë∆+‘·eTT. 74) ùV≤‘·Tyê<äeTT`Á|ü‹yê<äeTT. uÛ≤wü˝À bÕ+&ç‘·´eTTqT $&ç∫,
50) eT‘êr‘· <˚e⁄ì e÷s¡ZeTT. 75) eT‘· e÷]Œ&ç <Ó’eÁ<√Vü≤eTT. uÛ≤eeTT˝À bÕ+&ç‘·´eTTqT #·÷#·Tyê&ÉT ì»yÓTÆq C≤„ì.
 jÓ÷^X¯«s¡T\ yê] dü+#·\Hê‘·àø£ Á‹eT‘· Ä<Ûë´‹àø£ s¡#·q\T jÓ÷^X¯«s¡T\ yê] dü+#·\Hê‘·àø£ Á‹eT‘· Ä<Ûë´‹àø£ s¡#·q\T
ªªÇ+<ä÷ C≤„qy˚~ø£μμ Á|ü#·Ts¡D\T 03 04 ªªÇ+<ä÷ C≤„qy˚~ø£μμ Á|ü#·Ts¡D\T
26) rs¡TŒ. 51) <˚e⁄ì ∫Vü≤ïeTT. 76) Hê~ ˝À#·q`˙~ Ä˝À#·q.
27) >∑T‘êÔ. 52) eT‘·eTT`|ü<∏äeTT. 77) <ë´qeTT`ÁbÕs¡úq`qe÷CŸ.
28) Á|üuÀ<Ûä. 53) Á<ë$&É Áu≤Vü≤àD. 78) kÕsTTu≤u≤ <˚e⁄&Ü! ø±<ë?
29) düTuÀ<Ûä. 54) Á|üeø£Ô\T mes¡T? 79) \T n+fÒ @$T{Ï? (‘Ó\T>∑T).
30) Ä~‘·´. 55) <Ûäs¡àXÊÅdüÔeTT @~? 80) #Ó≥TºeTT+<ë! $‘·TÔeTT+<ë?
31) düe÷~Û. 56) <˚e⁄ì >∑Ts¡TÔ`963. 81) ^‘·+`^‘· (bÕ≥\ C≤„qeTT).
32) ‘·*¢ ‘·+Á&ç. 57) Ç+<äTe⁄ Ŭø’düÔe⁄&Ü? 82) eTs¡DeTT ‘·sê«‘· J$‘·eTT.
33) ^≥TsêsTT. 58) HêdæÔ≈£î\T`ÄdæÔ≈£î\T. 83) Á|ü<∏äeT <Ó’eÁ>∑+<∏äeTT uÛÑ>∑eBZ‘·.
34) Å‘Ó’‘êsê<Ûäq. 59) Á|üuÀ<Ûä ‘·s¡+>±\T. 84) <˚e⁄ì C≤„qeTT ø£u≤® nsTT´+~.
35) <Ûäs¡à#·Áø£eTT. 60) ^‘ê |ü]#·j·TeTT. 85) nC≤„qeTT˝À ñÁ>∑yê<ä ;C≤\T.
36) Á|üdæ~∆ uÀ<Ûä. 61) Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘·eTT. 86) ˇø£ e÷≥ eT÷&ÉT Á>∑+<∏äeTT\T.
37) ø£s¡à |üÁ‘·eTT. 62) yês¡Ô≈£î&ÉT`es¡Ô≈£î&ÉT. 87) Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘· Ä<Ûë´‹àø£ |òüT+≥T.
38) ˙≈£î Hê ˝ÒK. 63) <Ûäs¡àeTT`n<Ûäs¡àeTT. 88) @düT #·ìb˛j·÷&Ü? #·+|üã&ܶ&Ü?
89) e÷qe‘·«eTT.
39) ˇø£ÿ&˚ Ç<ä›s¡T. 64) ‘·‘·Ô«eTT\ C≤„qeTT.
90) düTÁ|üdæ~∆ uÀ<Ûä.
40) <˚e⁄ì eTTÁ<ä. 65) eTs¡D s¡Vü≤dü´eTT.
91) s¡÷|üeTT e÷]q ^‘·.
41) uÛ≤eeTT`uÛ≤wü. 66) |ü⁄qs¡®qà s¡Vü≤dü´eTT.
92) ‘·‘êÔ«s¡ú u§eTà\ C≤„qeTT.
42) ø£<∏ä\ C≤„qeTT. 67) >∑Ts¡T ÁbÕs¡úHêeT+»].
93) jÓ÷Vü‰qT #Ó|æŒq C≤„qeTT.
43) dü‘ê´H˚«wæ ø£<∏ä. 68) kÕyÓT‘·\ C≤„qeTT.
94) sê»ø°j·TeTTIsê»ø°j·TeTT.
44) dæ\Te <˚e⁄&Ü? 69) bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\ C≤„qeTT. 95) ñÁ>∑yê<äeTT dü«s¡ZeTT ø=s¡πø.
45) Ä‘·à*+>±s¡úeTT. 70) @~ ì»yÓTÆq C≤„qeTT? 96) ˇø£ e´øÏÔ˝À ¬s+&ÉT ø√DeTT\T.
46) ÁbÕ<∏ä$Tø£ C≤„qeTT. 71) ì>∑÷&ÛÉ ‘·‘êÔ«s¡ú uÀ~Ûì. 97) n+‹eT <Ó’eÁ>∑+<∏äeTT˝À eÁ» yêø£´eTT\T.
47) $X¯« $<ë´\j·TeTT. 72) <˚yê\j·T s¡Vü≤dü´eTT\T. 98) eT<Ûä´eT <Ó’eÁ>∑+<∏äeTT˝À C≤„q yêø£´eTT\T.
48) JVü‰<é n+fÒ j·TT<ä∆e÷? 73) Á|üuÀ<Ûëq+<ä+ Hê{Ïø£\T.
49) »qq eTs¡D dæ<ë∆+‘·eTT. 74) ùV≤‘·Tyê<äeTT`Á|ü‹yê<äeTT. uÛ≤wü˝À bÕ+&ç‘·´eTTqT $&ç∫,
50) eT‘êr‘· <˚e⁄ì e÷s¡ZeTT. 75) eT‘· e÷]Œ&ç <Ó’eÁ<√Vü≤eTT. uÛ≤eeTT˝À bÕ+&ç‘·´eTTqT #·÷#·Tyê&ÉT ì»yÓTÆq C≤„ì.
jÓ÷^X¯«s¡T\ yê] dü+#·\Hê‘·àø£ Á‹eT‘· Ä<Ûë´‹àø£ Á|üdü+>∑eTT\T jÓ÷^X¯«s¡T\ yê] dü+#·\Hê‘·àø£ Á‹eT‘· Ä<Ûë´‹àø£ Á|üdü+>∑eTT\T
DVD'S 05 06 DVD'S

01. >∑T]Ô+|üã&Éìyê&ÉT >∑Ts¡Te⁄. 27. Ä‘·à. 53. Ä&ç+#˚ Ä‘·à.

02. |ü⁄{Ϻqs√E me«]ø° sê<äT. 28. ‘ê‘·. 54. @~ XÊÅdüÔeTT?
03. ~«rj·TT&ÉT`n~«rj·TT&ÉT. 29. ‘·*¢. 55. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT.
04. @ø˘ìs¡+»Hé`n\ø˘ìs¡+»Hé. 30. uÛÑj·T+. 56. @~ <Ûäs¡àeTT?
05. e÷j·T≈£î&ÉT`ne÷j·T≈£î&ÉT. 31. Ä‘·à|üì. 57. >∑Ts¡TbÂs¡í$T.
06. ‘·*¢ ‘·+Á&ç->∑Ts¡Te⁄ <Ó’eeTT. 32. ã≥º‘·\. 58. lø£ècÕíwüº$T.
07. >∑Ts¡Te⁄˝Òì $<ä´ Á>∑T&ç¶$<ä´. 33. j·÷<äyé. 59. >√s¡T`>∑Ts¡T.
08. eT‘·eTT\˝À |ü$Á‘·j·TT<ä∆eTT. 34. C≤„qX¯øÏÔ. 60. <äX¯`~X¯\T.
09. Á|ü|ü+#· ÁX¯<ä∆`|üs¡e÷‘·à ÁX¯<ä∆. 35. düe÷~Û. 61. e÷≥`eT+<äT.
10. <˚X¯+ yÓ÷dü+`<˚Vü≤+ yÓ÷Vü≤+. 36. 6-3R6. 52. düèwæ̃`düèwæ̃ø£s¡Ô.
11. m<äMT<äeTTÁ<ä`‘·*¢ ‘·+Á&ç >∑Ts¡TÔ. 37. dü+‘·ø£eTT. 63. ø£*j·TT>∑eTT.
12. eT÷&ÉT |ü⁄≥Tºø£\T`¬s+&ÉT C≤>±\T. 38. Á|üuÛÑT`Á|ü». 64. ùdyê XÊ‘·eTT.
13. jÓ÷^X¯«s¡T\ »qà~q dü+<˚X¯eTT. 39. Å‘Ó’‘·X¯ø£eTT. 65. Á|üø£è‹`$ø£è‹.
14. ‘Ó\T>∑T˝À eT÷&ÉT`Äs¡T`‘=$Tà~. 40. ‘√˝Òyê&ÉT. 66. ô|’‘·´+`ôd’‘·´+.
15. e÷j·T eTs¡àeTT` Ä‘·à <Ûäs¡àeTT. 41. ‘·*¢ ‘·+Á&ç. 67. HÓ’»+`düVü≤»+.
16. ãj·T{Ï düe÷»+-˝À|ü* düe÷»+. 42. q{Ï+#˚ Ä‘·à. 68. uÛÑøÏÔ`uÛÑj·TeTT.
17. <˚e⁄ì C≤„qeTT`e÷j·T eTVü≤‘·´eTT. 43. dü+∫‘· ø£s¡à. 69. kÕ+Á|ü<ëj·TeTT.
18. eT÷&ÉT ìsêàD≤\T`ˇø£ |ü]X¯óÁuÛÑ‘·. 44. >∑Ts¡T ∫Vü≤ï+. 70. n<äTs¡T`u…<äTs¡T.
19. düVü≤» eTs¡D+` ‘ê‘êÿ*ø£ eTs¡D+. 45. ÄdæÔ`<√dæÔ. 71. ˙ yÓqTø£ yê&ÉT.
20. y˚T|òüT+ ˇø£uÛÑ÷‘·+` s√>∑+ ˇø£uÛÑ÷‘·+. 46. yÓ\T>∑Tã+≥T. 72. X¯eeTT`•eeTT.
21. ø£s¡à ˝Òì ø£èwüßí&ÉT`ø£s¡à ñqï ø£èwüßí&ÉT. 47. <Ûäs¡à#·Áø£eTT. 73. XË’eeTT`yÓ’wüíeeTT.
22. kÕ«s¡ú sê»ø°j·T+ (dü«Gns¡ú sê»ø°j·T+). 48. <Ó’eÁ>∑+<∏äeTT. 74. <Ûäs¡àeTT`n<Ûäs¡àeTT.
23. lø£èwüßí&ÉT #·ìb˛j·÷&Ü? #·+|üã&ܶ&Ü? 49. uÛÑøÏÔ`ÁX¯<ä∆\T. 75. Á<ë$&ÉT\T`Äs¡T´\T.
24. n+‹eT Á>∑+<∏äeTT˝À Á|ü<∏äeT yêø£´eTT\T. 50. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT. 76. ø±j·T`|ü+&ÉT`ø±j·T.
25. Ç#êäBÛq ø±s¡´eTT\T`nì#êäBÛq ø±s¡´eTT\T. 51. eT‘·<˚«wüeTT. 77. j·TT>∑eTT`jÓ÷>∑eTT.
26. ≥≈£îÿ{e÷sê, Ç+Á<äC≤\ eTùV≤+Á<äC≤\, >∑»ø£s¡í, >√ø£s¡í. 52. Á>±Væ≤‘· X¯øÏÔ 78. <˚e⁄ìøÏ eT‘·eTTqï<ë?
jÓ÷^X¯«s¡T\ yê] dü+#·\Hê‘·àø£ Á‹eT‘· Ä<Ûë´‹àø£ Á|üdü+>∑eTT\T jÓ÷^X¯«s¡T\ yê] dü+#·\Hê‘·àø£ Á‹eT‘· Ä<Ûë´‹àø£ Á|üdü+>∑eTT\T
DVD'S 05 06 DVD'S

01. >∑T]Ô+|üã&Éìyê&ÉT >∑Ts¡Te⁄. 27. Ä‘·à. 53. Ä&ç+#˚ Ä‘·à.

02. |ü⁄{Ϻqs√E me«]ø° sê<äT. 28. ‘ê‘·. 54. @~ XÊÅdüÔeTT?
03. ~«rj·TT&ÉT`n~«rj·TT&ÉT. 29. ‘·*¢. 55. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT.
04. @ø˘ìs¡+»Hé`n\ø˘ìs¡+»Hé. 30. uÛÑj·T+. 56. @~ <Ûäs¡àeTT?
05. e÷j·T≈£î&ÉT`ne÷j·T≈£î&ÉT. 31. Ä‘·à|üì. 57. >∑Ts¡TbÂs¡í$T.
06. ‘·*¢ ‘·+Á&ç->∑Ts¡Te⁄ <Ó’eeTT. 32. ã≥º‘·\. 58. lø£ècÕíwüº$T.
07. >∑Ts¡Te⁄˝Òì $<ä´ Á>∑T&ç¶$<ä´. 33. j·÷<äyé. 59. >√s¡T`>∑Ts¡T.
08. eT‘·eTT\˝À |ü$Á‘·j·TT<ä∆eTT. 34. C≤„qX¯øÏÔ. 60. <äX¯`~X¯\T.
09. Á|ü|ü+#· ÁX¯<ä∆`|üs¡e÷‘·à ÁX¯<ä∆. 35. düe÷~Û. 61. e÷≥`eT+<äT.
10. <˚X¯+ yÓ÷dü+`<˚Vü≤+ yÓ÷Vü≤+. 36. 6-3R6. 52. düèwæ̃`düèwæ̃ø£s¡Ô.
11. m<äMT<äeTTÁ<ä`‘·*¢ ‘·+Á&ç >∑Ts¡TÔ. 37. dü+‘·ø£eTT. 63. ø£*j·TT>∑eTT.
12. eT÷&ÉT |ü⁄≥Tºø£\T`¬s+&ÉT C≤>±\T. 38. Á|üuÛÑT`Á|ü». 64. ùdyê XÊ‘·eTT.
13. jÓ÷^X¯«s¡T\ »qà~q dü+<˚X¯eTT. 39. Å‘Ó’‘·X¯ø£eTT. 65. Á|üø£è‹`$ø£è‹.
14. ‘Ó\T>∑T˝À eT÷&ÉT`Äs¡T`‘=$Tà~. 40. ‘√˝Òyê&ÉT. 66. ô|’‘·´+`ôd’‘·´+.
15. e÷j·T eTs¡àeTT` Ä‘·à <Ûäs¡àeTT. 41. ‘·*¢ ‘·+Á&ç. 67. HÓ’»+`düVü≤»+.
16. ãj·T{Ï düe÷»+-˝À|ü* düe÷»+. 42. q{Ï+#˚ Ä‘·à. 68. uÛÑøÏÔ`uÛÑj·TeTT.
17. <˚e⁄ì C≤„qeTT`e÷j·T eTVü≤‘·´eTT. 43. dü+∫‘· ø£s¡à. 69. kÕ+Á|ü<ëj·TeTT.
18. eT÷&ÉT ìsêàD≤\T`ˇø£ |ü]X¯óÁuÛÑ‘·. 44. >∑Ts¡T ∫Vü≤ï+. 70. n<äTs¡T`u…<äTs¡T.
19. düVü≤» eTs¡D+` ‘ê‘êÿ*ø£ eTs¡D+. 45. ÄdæÔ`<√dæÔ. 71. ˙ yÓqTø£ yê&ÉT.
20. y˚T|òüT+ ˇø£uÛÑ÷‘·+` s√>∑+ ˇø£uÛÑ÷‘·+. 46. yÓ\T>∑Tã+≥T. 72. X¯eeTT`•eeTT.
21. ø£s¡à ˝Òì ø£èwüßí&ÉT`ø£s¡à ñqï ø£èwüßí&ÉT. 47. <Ûäs¡à#·Áø£eTT. 73. XË’eeTT`yÓ’wüíeeTT.
22. kÕ«s¡ú sê»ø°j·T+ (dü«Gns¡ú sê»ø°j·T+). 48. <Ó’eÁ>∑+<∏äeTT. 74. <Ûäs¡àeTT`n<Ûäs¡àeTT.
23. lø£èwüßí&ÉT #·ìb˛j·÷&Ü? #·+|üã&ܶ&Ü? 49. uÛÑøÏÔ`ÁX¯<ä∆\T. 75. Á<ë$&ÉT\T`Äs¡T´\T.
24. n+‹eT Á>∑+<∏äeTT˝À Á|ü<∏äeT yêø£´eTT\T. 50. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT. 76. ø±j·T`|ü+&ÉT`ø±j·T.
25. Ç#êäBÛq ø±s¡´eTT\T`nì#êäBÛq ø±s¡´eTT\T. 51. eT‘·<˚«wüeTT. 77. j·TT>∑eTT`jÓ÷>∑eTT.
26. ≥≈£îÿ{e÷sê, Ç+Á<äC≤\ eTùV≤+Á<äC≤\, >∑»ø£s¡í, >√ø£s¡í. 52. Á>±Væ≤‘· X¯øÏÔ 78. <˚e⁄ìøÏ eT‘·eTTqï<ë?
 jÓ÷^X¯«s¡T\ yê] dü+#·\Hê‘·àø£ Á‹eT‘· Ä<Ûë´‹àø£ Á|üdü+>∑eTT\T Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ Ä<Ûë´‹àø£ Á|ü#·Ts¡D\T \_Û+#·T ∫s¡THêe÷
DVD'S 07 08
79. ø£s¡à eTs¡àeTT. 105. lø£èwüí»qà eT<ÛäTs¡.
Á|üuÀ<ÛëÁX¯eTeTT (lø£èwüíeT+~s¡eTT)
80. |ü⁄≥Tº≥`–≥Tº≥. 106. n<Ûäs¡à Äsê<Ûäq\T. ∫qïbı&ÉeT\ (Á>±), ‘ê&ç|üÁ‹ (eT+), nq+‘·|ü⁄s¡+ (õ˝≤¢) A.P.
81. @ø£‘·`@ø±Á>∑‘·. 107. |ü⁄düÔø£eTT`Á>∑+<∏äeTT. Cell : 98665 12667, 99516 75081, 94903 63038.

82. #·eT‘êÿs¡ Ä‘·à.
83. ì<äs¡Ù ` ìs¡÷|ü.
84. >∑Ts¡Te⁄ mes¡T?
85. Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘·eTT.
86. Åd”Ô / |ü⁄ - *+>∑eTT.
87. Js¡íGÄX¯j·TeTT.
88. lø£èwüßí&ÉT mes¡T?
89. Ä≥`<√ã÷#·T˝≤≥.
90. Á|ü»\T`e÷qe⁄\T.
91. <ä+‘·eTT`n+‘·eTT.
92. eT‘·eTT`|ü<∏äeTT.
93. @&ÉT Äø±X¯eTT\T.
94. ns¡úeTT`nbÕs¡úeTT.
95. eT÷&ÉT Á>∑+<∏äeTT\T.
96. Á>∑+<∏äeTT ` uÀ<Ûä.
97 Á|üuÛÑTe⁄`Á|üuÛÑT‘·«+.
98. C≤„qeTT`$C≤„qeTT.
99. yês¡`e÷dü`e‘·‡s¡.
100. uÛÑ÷‘·+`eTVü‰uÛÑ÷‘·+.
101. ùd≈£Le*`≈£L*ùdyê.
102. Ä‘·à≈£î yÓ+Á≥Tø£ >∑Ts¡TÔ.
103. ø√&ç|ü⁄+E`bÕ<äs¡düeTT.
104. Ç+<ä÷ eTVü‰düeTTÁ<äeTT.
108. Vü≤]ø±\T`Vü≤s¡#˚sTT.
109. |ü⁄≥º>√dæ`yÓTT\Á‘ê&ÉT.
110. 1 2 3 >∑Ts¡TbÂs¡í$T.
111. ø£å$T+#·sêì bÕ|üeTT.
112. eTs¡DeTT`X¯Øs¡eTT.
113. ~e´KTsêHé`Vü≤BdüT.
114. Ç+<äTe⁄`Væ≤+<äTe⁄.
115. düTKeTT`Äq+<äeTT.
116. ø±\C≤„q yêø£´eTT\T.
117. uÛÖ‹≈£eTT`nuÛÖ‹ø£eTT.
118. <˚e⁄ì Ä»„`eTs¡DeTT.
119. C≤„qeTT <ä>∑Zs¡ C≤Á>∑‘·Ô!
120. #·+Á<ëø±s¡eTT (ã≥º‘·\).
121. C≤„qeTT ø£u≤® nsTT´+~!
122. <˚e⁄&ÉT Ç<ä›sê! ˇø£ÿsê!!
123. eT‘· kÕeTs¡dü´+.
124. yÓ÷ø£åeTT`yÓ÷düeTT
125. nø£ås¡ C≤„qeTT
126. Ä<Ûë´‹àø£ Á|üX¯ï\T`»yêãT\T.
Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ XÊK
nq+‘·|ü⁄s¡eTT {ÖHé, A.P.
Cell : 97059 59390, 99855 80099
¬ø.\ø°åàHêsêj·TD≤#ê] (Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
<Ûäs¡àes¡+, nq+‘·|ü⁄s¡+ (õ˝≤¢),
Cell : 94405 56968, 92900 12413, 94406 01136
{Ï. dü÷s¡´Hêsêj·TD (dü÷s¡´ MT ùdyê)
bÕ$T&ç, >∑T‹Ôs√&é, nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢
Cell : 9885250967
Ç+<ä÷ <Ûäs¡DÏ »qs¡˝Ÿ k˛ºsY‡
(|æ.•esêyéT Á|ükÕ<é)
bÕ$T&ç, >∑T‹Ôs√&é, nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢
Cell : 9030057963, 9063504963
_. Ä~X‚wüj·T´ ({°#·sY) (Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
>∑T‹Ô, nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢
Cell : 9491362448, 7382986963.
|æ. Ä~Hêsêj·TD (Á|ü.düuÛÑT´&ÉT)
eTT~›s¬ &ç¶ |ü*¢ (Á>±ˆˆ), nq+‘·|⁄ü s¡+ (õ˝≤¢).
Cell : 9440745800, 7259851861.
m. Hêπ>+Á<ä (Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
Áø=‘·Ô #Ós¡Te⁄ (Á>±,eT+)
nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢.Cell:9493622669
9959316410, 9949995090.
|æ. Hê>∑j·T´ (Á|ü.düuÛÑT´&ÉT)
Mø£sY ôdø£åHé ø±\˙, ø£s¡÷ï\T {ÖHé
Cell : 9440244598, 9849303902
Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ (Head Office)
#Ó’‘·q´|ü⁄], ~˝ŸdüTUŸq>∑sY,
ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D sêÅwüº+,
Cell:94910 40963, 90329 63963, 98485 90172.
&ç. >√|æø£èwüí
VüQEsêu≤<é, ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢,T.S
Cell : 9989202003, 9542061601
¬ø.yÓ+ø£fÒX¯«s¡T¢ (Á|ü.düuÛÑT´&ÉT)
q+~ø=≥÷ÿs¡T, ø£s¡÷ï\T õ˝≤¢
Cell : 9440047256, 9701956599
¬ø.nXÀø˘u≤ãT ({°#·sY) (Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
sêe÷|ü⁄s¡+ (Á>±), $.ø√≥ (eT+).
∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢. Cell : 9440305700
$. sêeTÁøÏwüíHé (yÓ’dt Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
≈£î|üŒ+, ∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢.Cell : 96527 55110
&ç. u≤˝≤J (yÓ’dt Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
ã+>±s¡T bÕfi¯´+ (Á>±), ∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢.
Cell : 9985483241, 7396077408.
u≤\+ \ø°åàqs¡dæ+VüQ\T (Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
eT<äq|ü*¢, ∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢.
Cell : 9440825533, 8519938999.
{Ï.$. s¡eTD (Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
eTT~>∑Tã“ (Á>±) nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢
Cell : 9440980036, 07406039453.
 jÓ÷^X¯«s¡T\ yê] dü+#·\Hê‘·àø£ Á‹eT‘· Ä<Ûë´‹àø£ Á|üdü+>∑eTT\T Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ Ä<Ûë´‹àø£ Á|ü#·Ts¡D\T \_Û+#·T ∫s¡THêe÷
DVD'S 07 08
79. ø£s¡à eTs¡àeTT. 105. lø£èwüí»qà eT<ÛäTs¡.
Á|üuÀ<ÛëÁX¯eTeTT (lø£èwüíeT+~s¡eTT)
80. |ü⁄≥Tº≥`–≥Tº≥. 106. n<Ûäs¡à Äsê<Ûäq\T. ∫qïbı&ÉeT\ (Á>±), ‘ê&ç|üÁ‹ (eT+), nq+‘·|ü⁄s¡+ (õ˝≤¢) A.P.
81. @ø£‘·`@ø±Á>∑‘·. 107. |ü⁄düÔø£eTT`Á>∑+<∏äeTT. Cell : 98665 12667, 99516 75081, 94903 63038.

82. #·eT‘êÿs¡ Ä‘·à.
83. ì<äs¡Ù ` ìs¡÷|ü.
84. >∑Ts¡Te⁄ mes¡T?
85. Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘·eTT.
86. Åd”Ô / |ü⁄ - *+>∑eTT.
87. Js¡íGÄX¯j·TeTT.
88. lø£èwüßí&ÉT mes¡T?
89. Ä≥`<√ã÷#·T˝≤≥.
90. Á|ü»\T`e÷qe⁄\T.
91. <ä+‘·eTT`n+‘·eTT.
92. eT‘·eTT`|ü<∏äeTT.
93. @&ÉT Äø±X¯eTT\T.
94. ns¡úeTT`nbÕs¡úeTT.
95. eT÷&ÉT Á>∑+<∏äeTT\T.
96. Á>∑+<∏äeTT ` uÀ<Ûä.
97 Á|üuÛÑTe⁄`Á|üuÛÑT‘·«+.
98. C≤„qeTT`$C≤„qeTT.
99. yês¡`e÷dü`e‘·‡s¡.
100. uÛÑ÷‘·+`eTVü‰uÛÑ÷‘·+.
101. ùd≈£Le*`≈£L*ùdyê.
102. Ä‘·à≈£î yÓ+Á≥Tø£ >∑Ts¡TÔ.
103. ø√&ç|ü⁄+E`bÕ<äs¡düeTT.
104. Ç+<ä÷ eTVü‰düeTTÁ<äeTT.
108. Vü≤]ø±\T`Vü≤s¡#˚sTT.
109. |ü⁄≥º>√dæ`yÓTT\Á‘ê&ÉT.
110. 1 2 3 >∑Ts¡TbÂs¡í$T.
111. ø£å$T+#·sêì bÕ|üeTT.
112. eTs¡DeTT`X¯Øs¡eTT.
113. ~e´KTsêHé`Vü≤BdüT.
114. Ç+<äTe⁄`Væ≤+<äTe⁄.
115. düTKeTT`Äq+<äeTT.
116. ø±\C≤„q yêø£´eTT\T.
117. uÛÖ‹≈£eTT`nuÛÖ‹ø£eTT.
118. <˚e⁄ì Ä»„`eTs¡DeTT.
119. C≤„qeTT <ä>∑Zs¡ C≤Á>∑‘·Ô!
120. #·+Á<ëø±s¡eTT (ã≥º‘·\).
121. C≤„qeTT ø£u≤® nsTT´+~!
122. <˚e⁄&ÉT Ç<ä›sê! ˇø£ÿsê!!
123. eT‘· kÕeTs¡dü´+.
124. yÓ÷ø£åeTT`yÓ÷düeTT
125. nø£ås¡ C≤„qeTT
126. Ä<Ûë´‹àø£ Á|üX¯ï\T`»yêãT\T.
Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ XÊK
nq+‘·|ü⁄s¡eTT {ÖHé, A.P.
Cell : 97059 59390, 99855 80099
¬ø.\ø°åàHêsêj·TD≤#ê] (Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
<Ûäs¡àes¡+, nq+‘·|ü⁄s¡+ (õ˝≤¢),
Cell : 94405 56968, 92900 12413, 94406 01136
{Ï. dü÷s¡´Hêsêj·TD (dü÷s¡´ MT ùdyê)
bÕ$T&ç, >∑T‹Ôs√&é, nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢
Cell : 9885250967
Ç+<ä÷ <Ûäs¡DÏ »qs¡˝Ÿ k˛ºsY‡
(|æ.•esêyéT Á|ükÕ<é)
bÕ$T&ç, >∑T‹Ôs√&é, nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢
Cell : 9030057963, 9063504963
_. Ä~X‚wüj·T´ ({°#·sY) (Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
>∑T‹Ô, nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢
Cell : 9491362448, 7382986963.
|æ. Ä~Hêsêj·TD (Á|ü.düuÛÑT´&ÉT)
eTT~›s¬ &ç¶ |ü*¢ (Á>±ˆˆ), nq+‘·|⁄ü s¡+ (õ˝≤¢).
Cell : 9440745800, 7259851861.
m. Hêπ>+Á<ä (Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
Áø=‘·Ô #Ós¡Te⁄ (Á>±,eT+)
nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢.Cell:9493622669
9959316410, 9949995090.
|æ. Hê>∑j·T´ (Á|ü.düuÛÑT´&ÉT)
Mø£sY ôdø£åHé ø±\˙, ø£s¡÷ï\T {ÖHé
Cell : 9440244598, 9849303902
Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ (Head Office)
#Ó’‘·q´|ü⁄], ~˝ŸdüTUŸq>∑sY,
ôV’≤<äsêu≤<é, ‘Ó\+>±D sêÅwüº+,
Cell:94910 40963, 90329 63963, 98485 90172.
&ç. >√|æø£èwüí
VüQEsêu≤<é, ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢,T.S
Cell : 9989202003, 9542061601
¬ø.yÓ+ø£fÒX¯«s¡T¢ (Á|ü.düuÛÑT´&ÉT)
q+~ø=≥÷ÿs¡T, ø£s¡÷ï\T õ˝≤¢
Cell : 9440047256, 9701956599
¬ø.nXÀø˘u≤ãT ({°#·sY) (Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
sêe÷|ü⁄s¡+ (Á>±), $.ø√≥ (eT+).
∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢. Cell : 9440305700
$. sêeTÁøÏwüíHé (yÓ’dt Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
≈£î|üŒ+, ∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢.Cell : 96527 55110
&ç. u≤˝≤J (yÓ’dt Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
ã+>±s¡T bÕfi¯´+ (Á>±), ∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢.
Cell : 9985483241, 7396077408.
u≤\+ \ø°åàqs¡dæ+VüQ\T (Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
eT<äq|ü*¢, ∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢.
Cell : 9440825533, 8519938999.
{Ï.$. s¡eTD (Áô|dæ&Ó+{Ÿ)
eTT~>∑Tã“ (Á>±) nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢
Cell : 9440980036, 07406039453.
 Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ Ä<Ûë´‹àø£ Á|ü#·Ts¡D\T \_Û+#·T ∫s¡THêe÷ Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ Ä<Ûë´‹àø£ Á|ü#·Ts¡D\T \_Û+#·T ∫s¡THêe÷
09 10
P.M.H Hêj·TT&ÉT ‘·˝≤] >∑+>±<ÛäsY j·Tdt. nì˝Ÿ≈£îe÷sY Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ XÊK
ø=*$T>∑T+&É¢ , ø£s¡÷ï\T (õ˝≤¢). >∑T&çbÕ{Ï >∑&ɶ, q+<ë´\ {ÖHé ø±øÏHê&É {ÖHé, ‘·÷s¡TŒ >√<ëe] õ˝≤¢ ø=‘·Ôø√≥, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY (õ˝≤¢).
Cell : 9440490963 Cell: 9491846282, 7671963963 Cell:9866195252, 9640526520, 7396038888 Cell : 87905 58815, 9440655409, 9701261165

P. sêeTø£ècÕí¬s&ç¶ Y. s¡$X‚KsY ¬s&ç¶ ã+&Üs¡T dü‘·´Hêsêj·TD j·T+. eTTs¡[ (Cell : 97057 16469)
ø=*$T>∑T+&É¢ , ø£s¡÷ï\T (õ˝≤¢) ô|<ä›ø={≤º\ (Á>±), q+<ë´\ (eT+) e÷$T&ç ≈£î<äTs¡T (eT+), »&ÉÃs¡¢, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.
Cell : 9666202963
ø£s¡÷ï\T (õ˝≤¢). ‘·÷.>√<ëe] õ˝≤¢, Cell:95535 07141,
Cell : 9440420240, 9885385215 84669 20419, 94902 95577 j·T+. C…’sê+Hêj·Tø˘
l Á|üuÀ<Ûä ø°¢ìø˘ {Ï. ñ<äj·T≈£îe÷sY (Áô|dæ&Ó+{Ÿ) mHé.$. sêeTø£èwüí (Á|ü.düuÛÑT´&ÉT) |ü<ëàe‹ ø±\˙, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY {ÖHé.
U. »Hês¡∆Hé (R.M.P)
Cell :70321 74830, 90009 16419
;ÛeTes¡+ eHé{ÖHé, |ü•ÃeT.>√.õ˝≤¢ u§<ë›+ (Á>±), sêC≤+ (eT+),
Ä{Àq>∑sY, ãdtkÕº+&ÉT s√&é Cell : 99482 75984, 73864 33834. lø±≈£îfi¯+ (õ˝≤¢). õ. kÕsTTX¯+ø£sY ÁX‚wæ˜ ({°#·sY)
ø√sTT\≈£î+≥¢ (eT+), ø£s¡÷ï\T (õ˝≤¢) n#·Ã+ù|≥, eTVü≤ã÷uŸ q>∑sY (õ)
Cell : 9491851911 Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ XÊK Cell : 9494248963, 9959779187.

#Ó˝≤¢s¡|ü⁄ n|üŒ\ Hêj·TT&ÉT Cell : 9948947630, 9640717574

&܈ˆj·T+. yÓ+ø£fÒX¯«s¡ sêe⁄ (Áô|dæ&Ó+{Ÿ) $XÊK|ü≥ºDeTT, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ sêÅwüº+. #Ó˝≤¢s¡|ü⁄ e\dü (Á>±), b˛≥T yÓ+ø£fÒX¯«s¡T¢ (>∑Ts¡÷(Áô|J)
MD (acu) Cell : 76749 79663, 94400 42763,
XÊ+‹q>∑sY, HÓ\÷¢s¡T õ˝≤¢. dæ&Ó+{Ÿ)
89777 13666, 92478 26253. u§_“* (eT+), $»j·Tq>∑s¡+ õ˝≤¢. VüQpsYq>∑sY, q˝§Z+&É õ˝≤¢.
Cell : 9440615064, 9246770277.

nqeT\ eTùV≤X¯«sY (Áô|dæ&Ó+{Ÿ) mHé._. Hêj·Tø˘ (Á|ü.düuÛÑT´&ÉT) Cell:9494853773, 8465860706

Cell : 9848574803, 9866423853.
ô|<äeT&Éø£, n>∑q+|üP&ç, Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ XÊK _. <˚y˚+<äsY
#·e≥bÕ\´+ (Á>±), >∑÷&É÷s¡T, HÓ\÷¢sT¡ õ˝≤¢. $XÊK|ü≥ï+ (õ˝≤¢), Cell : 73964 92239, eT*¢>±+ (Á>±), ø=‘·Ôù|{Ÿ (b˛),
Cell : 9494631664, 9490809181, 8106065300. uÛÑTeq–] {ÖHé, q˝§Z+&É õ˝≤¢.
92483 15309, 73862 12589. sêj·T>∑&É (õ), ˇ&çXÊ (sêÅwüº+) Cell:9948060838, 9704885964, 9848741703
sö‘·T lìyêdüsêe⁄ (Áô|dæ&Ó+{Ÿ) $.dæ.es¡à (>∑Ts¡÷J) Äq+<ëÁX¯eTeTT 09437527499, 09437527470, 09437975781
Ç. lHê<∏é ÁX‚wæ˜
@≥T≈£Ls¡T s√&é, <äsêZe÷q´+, eTõ®e\dü (Á>±, b˛düTº), ùwø˘ nMTsY n© (President, K.I.S.S) >∑DÒwt Åd”º{Ÿ, »q>±+, es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢.
>∑T+≥÷s¡T (õ˝≤¢). ;Û$T* (eT+), $XÊK|ü≥ï+ (õ˝≤¢). q˝§Z+&É õ˝≤¢, ‘Ó\+>±D sêÅwüº+. Cell : 9573552963, 8096958359.
Cell : 9948014366, 9052870853 Cell : 94415 67394, 9502 172711. Cell : 9505989898, 9505768181 m. sê|òüTy˚+Á<ä ÁX‚wæ˜
|òüT&çj·T+. ô|<䛬s&ç¶ (Áô|dæ&Ó+{Ÿ) $. X¯+ø£s¡ sêe⁄ ({°#·sY) (Áô|dæ&Ó+{Ÿ) wü|ò” ùwø˘ (Vice President, K.I.S.S) lø£èwüí yÓT&çø£˝Ÿ‡   »qs¡˝Ÿ‡
qs¡düsêe⁄ù|≥, >∑T+≥÷s¡T (õ˝≤¢). nXÀø˘q>∑sY, $»j·Tq>∑s¡eTT (õ˝≤¢). #ÓHÓ’ï, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT sêÅwüº+. |üfÒ˝Ÿ q>∑sY, 3e Áø±dt Vü≤√ùdŒ{,
Cell : 9989204097, 9505904097 Cell : 9703534224, 9491785963. Ph:09445554354. ãfi≤fl] õ˝≤¢, ø£sêí≥ø£ sêÅwüº+.
qÁsê lìyêdt ¬s&ç¶ ‘·T\d” sêe⁄ ùwø˘ ÇÁãV”≤+ (K.I.S.S Member) Cell : 097318 16452, 096111 33635.

ø£fi≤´DeT+&É|ü+, A.V. LAKSHMI NARAYANA

Opp. T.T.D ø£s¡÷ï˝Ÿ {ÖHé, Ä+.Á|ü. Ph:70950 08369
ø£+uÛÑ+ (eT+), Á|üø±X¯+ (õ˝≤¢). $»j·Tq>∑s¡eTT (õ˝≤¢).
San Antonio, TEXAS, U.S.A

Cell :9849883261, 8142853311, 8187084516

Cell : 9441878096, 9030089206.
j·T+. n©¢|”sY (K.I.S.S Member) +1(210) 714 9696, +1(210) 527 3436

eT&Éø£•sê, nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢, Ä+.Á|ü. K.SIVA KRISHNA

Atlanta, GEORGIA, U.S.A
www.thraithashakam.org | Email : info@thraithashakam.org
Cell : 89780 58081 +1(404) 551 3297, +1(470) 658 7635
 Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ Ä<Ûë´‹àø£ Á|ü#·Ts¡D\T \_Û+#·T ∫s¡THêe÷ Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ Ä<Ûë´‹àø£ Á|ü#·Ts¡D\T \_Û+#·T ∫s¡THêe÷
09 10
P.M.H Hêj·TT&ÉT ‘·˝≤] >∑+>±<ÛäsY j·Tdt. nì˝Ÿ≈£îe÷sY Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ XÊK
ø=*$T>∑T+&É¢ , ø£s¡÷ï\T (õ˝≤¢). >∑T&çbÕ{Ï >∑&ɶ, q+<ë´\ {ÖHé ø±øÏHê&É {ÖHé, ‘·÷s¡TŒ >√<ëe] õ˝≤¢ ø=‘·Ôø√≥, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY (õ˝≤¢).
Cell : 9440490963 Cell: 9491846282, 7671963963 Cell:9866195252, 9640526520, 7396038888 Cell : 87905 58815, 9440655409, 9701261165

P. sêeTø£ècÕí¬s&ç¶ Y. s¡$X‚KsY ¬s&ç¶ ã+&Üs¡T dü‘·´Hêsêj·TD j·T+. eTTs¡[ (Cell : 97057 16469)
ø=*$T>∑T+&É¢ , ø£s¡÷ï\T (õ˝≤¢) ô|<ä›ø={≤º\ (Á>±), q+<ë´\ (eT+) e÷$T&ç ≈£î<äTs¡T (eT+), »&ÉÃs¡¢, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.
Cell : 9666202963
ø£s¡÷ï\T (õ˝≤¢). ‘·÷.>√<ëe] õ˝≤¢, Cell:95535 07141,
Cell : 9440420240, 9885385215 84669 20419, 94902 95577 j·T+. C…’sê+Hêj·Tø˘
l Á|üuÀ<Ûä ø°¢ìø˘ {Ï. ñ<äj·T≈£îe÷sY (Áô|dæ&Ó+{Ÿ) mHé.$. sêeTø£èwüí (Á|ü.düuÛÑT´&ÉT) |ü<ëàe‹ ø±\˙, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY {ÖHé.
U. »Hês¡∆Hé (R.M.P)
Cell :70321 74830, 90009 16419
;ÛeTes¡+ eHé{ÖHé, |ü•ÃeT.>√.õ˝≤¢ u§<ë›+ (Á>±), sêC≤+ (eT+),
Ä{Àq>∑sY, ãdtkÕº+&ÉT s√&é Cell : 99482 75984, 73864 33834. lø±≈£îfi¯+ (õ˝≤¢). õ. kÕsTTX¯+ø£sY ÁX‚wæ˜ ({°#·sY)
ø√sTT\≈£î+≥¢ (eT+), ø£s¡÷ï\T (õ˝≤¢) n#·Ã+ù|≥, eTVü≤ã÷uŸ q>∑sY (õ)
Cell : 9491851911 Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ XÊK Cell : 9494248963, 9959779187.

#Ó˝≤¢s¡|ü⁄ n|üŒ\ Hêj·TT&ÉT Cell : 9948947630, 9640717574

&܈ˆj·T+. yÓ+ø£fÒX¯«s¡ sêe⁄ (Áô|dæ&Ó+{Ÿ) $XÊK|ü≥ºDeTT, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ sêÅwüº+. #Ó˝≤¢s¡|ü⁄ e\dü (Á>±), b˛≥T yÓ+ø£fÒX¯«s¡T¢ (>∑Ts¡÷(Áô|J)
MD (acu) Cell : 76749 79663, 94400 42763,
XÊ+‹q>∑sY, HÓ\÷¢s¡T õ˝≤¢. dæ&Ó+{Ÿ)
89777 13666, 92478 26253. u§_“* (eT+), $»j·Tq>∑s¡+ õ˝≤¢. VüQpsYq>∑sY, q˝§Z+&É õ˝≤¢.
Cell : 9440615064, 9246770277.

nqeT\ eTùV≤X¯«sY (Áô|dæ&Ó+{Ÿ) mHé._. Hêj·Tø˘ (Á|ü.düuÛÑT´&ÉT) Cell:9494853773, 8465860706

Cell : 9848574803, 9866423853.
ô|<äeT&Éø£, n>∑q+|üP&ç, Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£ XÊK _. <˚y˚+<äsY
#·e≥bÕ\´+ (Á>±), >∑÷&É÷s¡T, HÓ\÷¢sT¡ õ˝≤¢. $XÊK|ü≥ï+ (õ˝≤¢), Cell : 73964 92239, eT*¢>±+ (Á>±), ø=‘·Ôù|{Ÿ (b˛),
Cell : 9494631664, 9490809181, 8106065300. uÛÑTeq–] {ÖHé, q˝§Z+&É õ˝≤¢.
92483 15309, 73862 12589. sêj·T>∑&É (õ), ˇ&çXÊ (sêÅwüº+) Cell:9948060838, 9704885964, 9848741703
sö‘·T lìyêdüsêe⁄ (Áô|dæ&Ó+{Ÿ) $.dæ.es¡à (>∑Ts¡÷J) Äq+<ëÁX¯eTeTT 09437527499, 09437527470, 09437975781
Ç. lHê<∏é ÁX‚wæ˜
@≥T≈£Ls¡T s√&é, <äsêZe÷q´+, eTõ®e\dü (Á>±, b˛düTº), ùwø˘ nMTsY n© (President, K.I.S.S) >∑DÒwt Åd”º{Ÿ, »q>±+, es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢.
>∑T+≥÷s¡T (õ˝≤¢). ;Û$T* (eT+), $XÊK|ü≥ï+ (õ˝≤¢). q˝§Z+&É õ˝≤¢, ‘Ó\+>±D sêÅwüº+. Cell : 9573552963, 8096958359.
Cell : 9948014366, 9052870853 Cell : 94415 67394, 9502 172711. Cell : 9505989898, 9505768181 m. sê|òüTy˚+Á<ä ÁX‚wæ˜
|òüT&çj·T+. ô|<䛬s&ç¶ (Áô|dæ&Ó+{Ÿ) $. X¯+ø£s¡ sêe⁄ ({°#·sY) (Áô|dæ&Ó+{Ÿ) wü|ò” ùwø˘ (Vice President, K.I.S.S) lø£èwüí yÓT&çø£˝Ÿ‡   »qs¡˝Ÿ‡
qs¡düsêe⁄ù|≥, >∑T+≥÷s¡T (õ˝≤¢). nXÀø˘q>∑sY, $»j·Tq>∑s¡eTT (õ˝≤¢). #ÓHÓ’ï, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT sêÅwüº+. |üfÒ˝Ÿ q>∑sY, 3e Áø±dt Vü≤√ùdŒ{,
Cell : 9989204097, 9505904097 Cell : 9703534224, 9491785963. Ph:09445554354. ãfi≤fl] õ˝≤¢, ø£sêí≥ø£ sêÅwüº+.
qÁsê lìyêdt ¬s&ç¶ ‘·T\d” sêe⁄ ùwø˘ ÇÁãV”≤+ (K.I.S.S Member) Cell : 097318 16452, 096111 33635.

ø£fi≤´DeT+&É|ü+, A.V. LAKSHMI NARAYANA

Opp. T.T.D ø£s¡÷ï˝Ÿ {ÖHé, Ä+.Á|ü. Ph:70950 08369
ø£+uÛÑ+ (eT+), Á|üø±X¯+ (õ˝≤¢). $»j·Tq>∑s¡eTT (õ˝≤¢).
San Antonio, TEXAS, U.S.A

Cell :9849883261, 8142853311, 8187084516

Cell : 9441878096, 9030089206.
j·T+. n©¢|”sY (K.I.S.S Member) +1(210) 714 9696, +1(210) 527 3436

eT&Éø£•sê, nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢, Ä+.Á|ü. K.SIVA KRISHNA

Atlanta, GEORGIA, U.S.A
www.thraithashakam.org | Email : info@thraithashakam.org
Cell : 89780 58081 +1(404) 551 3297, +1(470) 658 7635
 $wüj·T´XÊÅdü÷düÔ∫ø£
CÀ´‹wü eTT 11 12 $wüj·T´XÊÅdüd÷üÔe∫ø£
CÀ´‹wü TT
Áø£.dü+K´ $wüj·TeTT |ü⁄≥ dü+K´ Áø£.dü+K´ $wüj·TeTT |ü⁄≥ dü+K´
25. n+^, nsê∆+^ ` 85
01. CÀ´‹wü´eTT n+fÒ @$T{Ï? ` 13
26. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì πø+Á<äeTT\T ` 88
02. CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔe÷? ` 16 27. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø√DeTT\T ` 93
03. me&ÉT CÀ´‹wüß´&ÉT? ` 21 28. ø±\#·Áø£eTT˝À @ \>∑ïeTT eT+∫~? ` 110
04. CÀ´‹wü´eTT eTqTwüß\πøHê »+‘·Te⁄\≈£î ≈£L&Ü e]ÔdTü +Ô <ë? 22 29. Á>∑Vü≤eTT\≈£î ø±\#·Áø£eTT˝À dü«+‘·kÕúqeTT\Tqï≥T¢
05. C≤‘·ø£eTT n+fÒ @$T{Ï? ` 23 ã\yÓTÆq kÕúqeTT\T ñHêïj·÷? ` 111
06. ø±\, ø£s¡à #·Áø£eTT\T ` 25 30. Á>∑V≤ü eTT\T m˝≤ ã\e+‘·T\T>±, ã\V”≤qT\T>± ñHêïs¡T? 112
07. ø£s¡à+fÒ @$T{Ï? ` 32 31. sê• n+fÒ @$T{Ï? \>∑ïeTT n+fÒ @$T{Ï? ` 115
08. ø£s¡à mìï s¡ø£eTT\T ? ` 34 32. Á>∑Vü≤eTT\≈£î >∑eTqeTTqï<ë? ` 118
09. ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#·Tyê&ÉT me&ÉT? ` 40 33. ø±\#·Áø£eTTq≈£î, Je⁄q≈£î dü+ã+<Ûäy˚T$T? ` 123
10. Á>∑Vü≤eTT\+fÒ @$T{Ï? n$ mìï>∑\e⁄? ` 44 34. Á‹sê ˝Òø£ sêÁ‹ ` 125
11. 12 Á>∑Vü≤eTT\T @$? ` 46 35. Á>∑Vü≤eTT\ sêE ` Á>∑Vü≤eTT\ eT+Á‹ ` 127
12. ø±\#·Áø£eTT˝À 12 Á>∑Vü≤eTT\ dü«+‘· kÕúqeTT\T @$? 49 36. Á>∑Vü≤#ês¡eTT ` <äXÊ#ês¡eTT n+fÒ @$T{Ï? ` 129
13. ø±\#·Áø£eTT˝À $TÁ‘·T, X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T @$?` 52 37. <äX¯\T n+fÒ @$T{Ï? ` 149
14. y˚Twü\>∑ïeTTq≈£î $TÁ‘·T, X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T @$? ` 56 38. eT+∫ <äX¯\T ` #Ó&ÉT <äX¯\T ` 157
39. <äX¯\ ø±\eTT\T ` 163
15. eèwüuÛÑeTT ` 60
40. |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\˝ÀqTqï
16. ø£sêÿ≥ø£eTT ` 61
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ |üì @$T? ` 170
17. ø£q´ ` 62 41. Á>∑Vü≤eTT\e<ä› @MT ñ+&Éyê? ` 172
18. eè•Ãø£eTT ` 64 42. jÓ÷>∑eTT, ø£s¡DeTT nq>±H˚$T? ` 188
19. eTø£s¡eTT ` 66 43. sê• ` Á>∑Vü≤eTT ` 212
20. ˇø£ Á>∑V≤ü eTTq≈£î ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄>± eT]jÓTTø£ Á>∑V≤ü eTTqï<ë? 69 44. Ç+<äT (Væ≤+<äT)e⁄\~ CÀ´‹wü´eTT ` 239
21. >∑TD#·Áø£eTT˝À >∑TDeTT\ $es¡y˚T$T? ` 76 45. eT÷&ÉT Áø=‘·Ô Á>∑Vü≤eTT\ >∑eTqeTTqT m˝≤ >∑T]Ô+#ê*?245
22. >∑TDeTT\qT Áù|πs|æ+#·Tq~ ø£s¡àHê ˝Òø£ ø±\e÷? 79 46. C≤‘·≈£îì C≤|òü‘·ø£eTT ` 251
23. >∑TD#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\˝À @~ eT+∫~? ` 82 47. |ü+#ê+>∑ nedüs¡eTT ` 288
24. ø£s¡à#·Áø£eTT˝À @ ø£s¡à mø£ÿ&É #˚s¡T‘·T+~? ` 83 48. CÀ´‹wü´eTT˝À Á|üX¯ï\T-»yêãT\T ` 299
 $wüj·T´XÊÅdü÷düÔ∫ø£
CÀ´‹wü eTT 11 12 $wüj·T´XÊÅdüd÷üÔe∫ø£
CÀ´‹wü TT
Áø£.dü+K´ $wüj·TeTT |ü⁄≥ dü+K´ Áø£.dü+K´ $wüj·TeTT |ü⁄≥ dü+K´
25. n+^, nsê∆+^ ` 85
01. CÀ´‹wü´eTT n+fÒ @$T{Ï? ` 13
26. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì πø+Á<äeTT\T ` 88
02. CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔe÷? ` 16 27. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø√DeTT\T ` 93
03. me&ÉT CÀ´‹wüß´&ÉT? ` 21 28. ø±\#·Áø£eTT˝À @ \>∑ïeTT eT+∫~? ` 110
04. CÀ´‹wü´eTT eTqTwüß\πøHê »+‘·Te⁄\≈£î ≈£L&Ü e]ÔdTü +Ô <ë? 22 29. Á>∑Vü≤eTT\≈£î ø±\#·Áø£eTT˝À dü«+‘·kÕúqeTT\Tqï≥T¢
05. C≤‘·ø£eTT n+fÒ @$T{Ï? ` 23 ã\yÓTÆq kÕúqeTT\T ñHêïj·÷? ` 111
06. ø±\, ø£s¡à #·Áø£eTT\T ` 25 30. Á>∑V≤ü eTT\T m˝≤ ã\e+‘·T\T>±, ã\V”≤qT\T>± ñHêïs¡T? 112
07. ø£s¡à+fÒ @$T{Ï? ` 32 31. sê• n+fÒ @$T{Ï? \>∑ïeTT n+fÒ @$T{Ï? ` 115
08. ø£s¡à mìï s¡ø£eTT\T ? ` 34 32. Á>∑Vü≤eTT\≈£î >∑eTqeTTqï<ë? ` 118
09. ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#·Tyê&ÉT me&ÉT? ` 40 33. ø±\#·Áø£eTTq≈£î, Je⁄q≈£î dü+ã+<Ûäy˚T$T? ` 123
10. Á>∑Vü≤eTT\+fÒ @$T{Ï? n$ mìï>∑\e⁄? ` 44 34. Á‹sê ˝Òø£ sêÁ‹ ` 125
11. 12 Á>∑Vü≤eTT\T @$? ` 46 35. Á>∑Vü≤eTT\ sêE ` Á>∑Vü≤eTT\ eT+Á‹ ` 127
12. ø±\#·Áø£eTT˝À 12 Á>∑Vü≤eTT\ dü«+‘· kÕúqeTT\T @$? 49 36. Á>∑Vü≤#ês¡eTT ` <äXÊ#ês¡eTT n+fÒ @$T{Ï? ` 129
13. ø±\#·Áø£eTT˝À $TÁ‘·T, X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T @$?` 52 37. <äX¯\T n+fÒ @$T{Ï? ` 149
14. y˚Twü\>∑ïeTTq≈£î $TÁ‘·T, X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T @$? ` 56 38. eT+∫ <äX¯\T ` #Ó&ÉT <äX¯\T ` 157
39. <äX¯\ ø±\eTT\T ` 163
15. eèwüuÛÑeTT ` 60
40. |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\˝ÀqTqï
16. ø£sêÿ≥ø£eTT ` 61
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ |üì @$T? ` 170
17. ø£q´ ` 62 41. Á>∑Vü≤eTT\e<ä› @MT ñ+&Éyê? ` 172
18. eè•Ãø£eTT ` 64 42. jÓ÷>∑eTT, ø£s¡DeTT nq>±H˚$T? ` 188
19. eTø£s¡eTT ` 66 43. sê• ` Á>∑Vü≤eTT ` 212
20. ˇø£ Á>∑V≤ü eTTq≈£î ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄>± eT]jÓTTø£ Á>∑V≤ü eTTqï<ë? 69 44. Ç+<äT (Væ≤+<äT)e⁄\~ CÀ´‹wü´eTT ` 239
21. >∑TD#·Áø£eTT˝À >∑TDeTT\ $es¡y˚T$T? ` 76 45. eT÷&ÉT Áø=‘·Ô Á>∑Vü≤eTT\ >∑eTqeTTqT m˝≤ >∑T]Ô+#ê*?245
22. >∑TDeTT\qT Áù|πs|æ+#·Tq~ ø£s¡àHê ˝Òø£ ø±\e÷? 79 46. C≤‘·≈£îì C≤|òü‘·ø£eTT ` 251
23. >∑TD#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\˝À @~ eT+∫~? ` 82 47. |ü+#ê+>∑ nedüs¡eTT ` 288
24. ø£s¡à#·Áø£eTT˝À @ ø£s¡à mø£ÿ&É #˚s¡T‘·T+~? ` 83 48. CÀ´‹wü´eTT˝À Á|üX¯ï\T-»yêãT\T ` 299
 1 CÀ´‹wüCÀ´‹wü
´eTT´XÊÅn+fÒ
düÔeTT @$T{Ï? 13
CÀ´‹wü´eTT nqT |ü<äeTTqT $&ÉBdæ #·÷∫‘˚ ªCÀ´‹μ eT]j·TT
ªÇwü´eTTμ nqT ¬s+&ÉT X¯ã›eTT\T ø£\e⁄. Ä ¬s+&ÉT X¯ã›eTT\qT ø£*|æ‘˚
CÀ´‹GÇwü´eTTRCÀ´‹wü´eTT nqT X¯ã›eTT @s¡Œ&ÉT#·Tqï~. CÀ´‹wü´eTT
˝Àì yÓTT<ä{Ï X¯ã›eTTqT |ü]o*+∫ #·÷∫‘˚ ªCÀ´‹μ nq>± yÓ\T>∑T#·Tqï
B|üeTT nì ns¡eú TT. yÓ\T>∑T#·Tqï B|üeTT ø±+‹ ø£*j Z T· T+&ÉTqì n+<ä]ø°
‘Ó\TdüT. Nø£{Ï >∑èVü≤eTT˝À B|üeTT ˝Òø£b˛‘˚ Ç+{Ï˝Àì edüTÔe⁄ ˇø£ÿ{Ï
≈£L&Ü ø£ì|æ+#·<äT. Ç+{Ï˝Àì edüTÔe⁄\T mìï ñqïM? @$T edüTÔe⁄\T
ñqïM? Ä edüTeÔ ⁄\T KØ<Óq’ yê? ø±<ë? edüTeÔ ⁄\T q>∑˝‘’… ˚ @ ˝ÀVü≤eTT‘√
#˚dæq$? ø£f…º˝…’‘˚ @ C≤‹ #Ó≥Tº ø£f…º\T? bÕÁ‘·˝…’‘˚ eT{Ϻyê? Ç‘·Ô&çyê?
>∑T&ɶ˝…’‘˚ q÷\Tyê? |ü≥Tºyê? ø±j·T\T nsTT‘˚ @ C≤‹ #Ó≥Tº ø±j·T\T?
yÓTT<ä\>∑T $wüjT· eTT\qT B|üø±+‹‘√H˚ ‘Ó\TdüTø√>∑\eTT. Ä $<Ûeä TT>±
Nø£{˝Ï À ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ q~ B|üeTT. $$<Ûä s¡øe£ TT\ edüTeÔ ⁄\ $es¡eTTqT
‘Ó\TdüTø√e&ÉeTTqT ªÇwü´eTTμ n+≥THêïeTT. B|üeTT e\q edüTÔe⁄\
$es¡eTT ‘Ó*j·Tã&É&ÉeTTqT ªCÀ´‹wü´eTTμ n+{≤eTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î
ˇø£&TÉ Nø£{‘Ï √ ì+&çq ‘·q Ç+{Ï˝À @eTTqï~ ‘Ó*j·T≈£îqï|ü⁄&ÉT, ‘·qe<ä›
B|üeTT ˝Òø£b˛sTTHê, ˝Òø£ ‘êqT Á>∑T&ç¶yê&Ó’Hê, eTs=ø£ì düVü‰j·TeT&ç–
n‘·ì e\q ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. m<äT{Ïyê&ÉT eTq Ç+{Ï˝À
edüTÔe⁄\ $es¡eTT eTq≈£î ‘Ó\TbÕ\+fÒ, n‘·qT ≈£L&Ü ‘·q B|üeTTqT
ñ|üjÓ÷–+∫ #·÷&Ée\dæ+<˚ n≥T¢ #Ó|üŒ&ÉeTTqT ªCÀ´‹wü´eTTμ
n+≥THêïeTT.
Çø£ÿ&É ø=+<äs¡T uÛ≤cÕ |ü+&ç‘·T\T ˇø£ Á|üX¯ï n&ÉT>∑e#·TÃqT.
ªCÀ´‹μ nq>± B|üeTT nì ns¡úeTT ø£\<äT. ø±˙ ªÇwü´eTTμ nq>±
ª‘Ó\TdüTø√e&ÉeTTμ nì ns¡úeTT mø£ÿ&Ü ˝Ò<˚ nì n&ÉT>∑e#·TÃqT. <ëìøÏ
14 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
»yêãT @eTq>±! ãj·T{ <˚ìì ‘Ó\TdüTø=ìHê <ëìì ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTT,
Á>∑Væ≤+#·&ÉeTT nìj˚T nqT#·T+<äTeTT. ø±˙ ªÇwü´eTTμ nqT |ü<äeTT
mø£ÿ&Ü yê&É&eÉ TT ˝Ò<qä T≥ H˚qT ≈£L&Ü ˇ|üø=+<äTqT. ˇø£ÿ X¯Øs¡eTT˝Àì
ø£s¡àqT ‘Ó\TdüTø=qTq|ü⁄&ÉT e÷Á‘·eTT ªÇwü´eTTμ nqT |ü<äeTTqT
ñ|üjÓ÷–+#Ó&çyês¡T. ªÇwü´eTTμ nqT |ü<äeTT ˝Òø£ X¯ã›eTTqT ˇø£ bÕ|ü
|ü⁄D´eTT\qT ‘Ó\TdüTø=qTq|ü⁄&ÉT e÷Á‘·eTT ñ|üjÓ÷–+#·T≥ e\q, Ä
|ü<äeTT Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq~. n˝≤π> ªCÀ´‹μ nqT |ü<äeTTq≈£î Çø£ÿ&É B|üeTT
nì ns¡eú TT #˚dTü ø√≈£L&É<Tä . ªCÀ´‹μ n+fÒ C≤„qeTT nì uÛ≤$+#·e˝…qT.
Ç~ ˇø£ÿ Ä<Ûë´‹àø£eTT˝ÀH˚ ªCÀ´‹ìμ C≤„qeTT nì n+≥THêïeTT. Ä‘·à
C≤„qeTT>∑\ eTìwæ ‘·q C≤„qeTT‘√ m<äT{Ï eTìwæ X¯Øs¡eTT˝Àì ø£s¡àqT
‘Ó\TdüTø=ì, yêìøÏ ‘Ó\T|ü&ÉeTTqT ªCÀ´‹wü´eTTμ n+{≤eTT. Çø£ÿ&É
CÀ´‹wü´eTT n+fÒ B|üeTT‘√ edüTÔe⁄qT ‘Ó\TdüTø=H˚~ ø±<äT, C≤„qeTT‘√
ø£sà¡ qT ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTì ns¡eú TT. Ç|ü⁄&ÉT CÀ´‹wü´eTT n+fÒ <Óe’ C≤„qeTT
ø£*Zq e´øÏÔ, ˇø£ eTìwæ ø£s¡à˝Àì bÕ|ü|ü⁄D´eTT\qT ‘Ó\TdüTø=ì bÕ|ü
|òü*‘·eTTq÷, |ü⁄D´|òü*‘·eTTq÷ $e]+∫ #Ó|üŒ&ÉeTT nì |üP]Ô>±
ns¡eú T>∑T#·Tqï~. Çø£ÿ&É eTTK´eTT>± >∑eTì+#·e\dæq $wüjT· y˚TeTq>±!
X¯Øsê+‘·s¡Z‘· ø£s¡à |òü*‘·eTTqT #Ó|ü <ëìì ªCÀ´‹wü´eTTμ nqe#·TÃqT.
ø±˙ ãj·T{Ï Á|ü|ü+#· edüTÔe⁄\qT >∑T]+∫ #Ó|üq~ CÀ´‹wü´eTT ø±<äT.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î »s¡T>∑uÀe⁄ mìïø£\˝À @ bÕغ ¬>\TdüTÔ+<äq&ÉeTT>±˙,
˝Òø£ H˚qT <ë∫ô|{Ϻq edüTÔy˚~ nì n&É>∑&ÉeTT>±˙, eT÷dæq uÀqT˝Àì
»+‘·Ty˚~ nì n&É>∑&ÉeTT>±˙, Hê bÕ´¬ø{Ÿ˝Àì edüTÔe⁄ @<√ #Ó|ü nì
n&É>∑&ÉeTTø±˙, CÀ´‹wü´eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|üX¯ï\T ø±<äT. <ëìøÏ
düe÷<ÛëqeTT #Ó|üŒ&ÉeTT CÀ´‹wü´eTT ø±<äT. m+<äTø£q>±! Ç≥Te+{Ï
 1 CÀ´‹wüCÀ´‹wü
´eTT´XÊÅn+fÒ
düÔeTT @$T{Ï? 13
CÀ´‹wü´eTT nqT |ü<äeTTqT $&ÉBdæ #·÷∫‘˚ ªCÀ´‹μ eT]j·TT
ªÇwü´eTTμ nqT ¬s+&ÉT X¯ã›eTT\T ø£\e⁄. Ä ¬s+&ÉT X¯ã›eTT\qT ø£*|æ‘˚
CÀ´‹GÇwü´eTTRCÀ´‹wü´eTT nqT X¯ã›eTT @s¡Œ&ÉT#·Tqï~. CÀ´‹wü´eTT
˝Àì yÓTT<ä{Ï X¯ã›eTTqT |ü]o*+∫ #·÷∫‘˚ ªCÀ´‹μ nq>± yÓ\T>∑T#·Tqï
B|üeTT nì ns¡eú TT. yÓ\T>∑T#·Tqï B|üeTT ø±+‹ ø£*j Z T· T+&ÉTqì n+<ä]ø°
‘Ó\TdüT. Nø£{Ï >∑èVü≤eTT˝À B|üeTT ˝Òø£b˛‘˚ Ç+{Ï˝Àì edüTÔe⁄ ˇø£ÿ{Ï
≈£L&Ü ø£ì|æ+#·<äT. Ç+{Ï˝Àì edüTÔe⁄\T mìï ñqïM? @$T edüTÔe⁄\T
ñqïM? Ä edüTeÔ ⁄\T KØ<Óq’ yê? ø±<ë? edüTeÔ ⁄\T q>∑˝‘’… ˚ @ ˝ÀVü≤eTT‘√
#˚dæq$? ø£f…º˝…’‘˚ @ C≤‹ #Ó≥Tº ø£f…º\T? bÕÁ‘·˝…’‘˚ eT{Ϻyê? Ç‘·Ô&çyê?
>∑T&ɶ˝…’‘˚ q÷\Tyê? |ü≥Tºyê? ø±j·T\T nsTT‘˚ @ C≤‹ #Ó≥Tº ø±j·T\T?
yÓTT<ä\>∑T $wüjT· eTT\qT B|üø±+‹‘√H˚ ‘Ó\TdüTø√>∑\eTT. Ä $<Ûeä TT>±
Nø£{˝Ï À ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ q~ B|üeTT. $$<Ûä s¡øe£ TT\ edüTeÔ ⁄\ $es¡eTTqT
‘Ó\TdüTø√e&ÉeTTqT ªÇwü´eTTμ n+≥THêïeTT. B|üeTT e\q edüTÔe⁄\
$es¡eTT ‘Ó*j·Tã&É&ÉeTTqT ªCÀ´‹wü´eTTμ n+{≤eTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î
ˇø£&TÉ Nø£{‘Ï √ ì+&çq ‘·q Ç+{Ï˝À @eTTqï~ ‘Ó*j·T≈£îqï|ü⁄&ÉT, ‘·qe<ä›
B|üeTT ˝Òø£b˛sTTHê, ˝Òø£ ‘êqT Á>∑T&ç¶yê&Ó’Hê, eTs=ø£ì düVü‰j·TeT&ç–
n‘·ì e\q ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. m<äT{Ïyê&ÉT eTq Ç+{Ï˝À
edüTÔe⁄\ $es¡eTT eTq≈£î ‘Ó\TbÕ\+fÒ, n‘·qT ≈£L&Ü ‘·q B|üeTTqT
ñ|üjÓ÷–+∫ #·÷&Ée\dæ+<˚ n≥T¢ #Ó|üŒ&ÉeTTqT ªCÀ´‹wü´eTTμ
n+≥THêïeTT.
Çø£ÿ&É ø=+<äs¡T uÛ≤cÕ |ü+&ç‘·T\T ˇø£ Á|üX¯ï n&ÉT>∑e#·TÃqT.
ªCÀ´‹μ nq>± B|üeTT nì ns¡úeTT ø£\<äT. ø±˙ ªÇwü´eTTμ nq>±
ª‘Ó\TdüTø√e&ÉeTTμ nì ns¡úeTT mø£ÿ&Ü ˝Ò<˚ nì n&ÉT>∑e#·TÃqT. <ëìøÏ
14 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
»yêãT @eTq>±! ãj·T{ <˚ìì ‘Ó\TdüTø=ìHê <ëìì ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTT,
Á>∑Væ≤+#·&ÉeTT nìj˚T nqT#·T+<äTeTT. ø±˙ ªÇwü´eTTμ nqT |ü<äeTT
mø£ÿ&Ü yê&É&eÉ TT ˝Ò<qä T≥ H˚qT ≈£L&Ü ˇ|üø=+<äTqT. ˇø£ÿ X¯Øs¡eTT˝Àì
ø£s¡àqT ‘Ó\TdüTø=qTq|ü⁄&ÉT e÷Á‘·eTT ªÇwü´eTTμ nqT |ü<äeTTqT
ñ|üjÓ÷–+#Ó&çyês¡T. ªÇwü´eTTμ nqT |ü<äeTT ˝Òø£ X¯ã›eTTqT ˇø£ bÕ|ü
|ü⁄D´eTT\qT ‘Ó\TdüTø=qTq|ü⁄&ÉT e÷Á‘·eTT ñ|üjÓ÷–+#·T≥ e\q, Ä
|ü<äeTT Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq~. n˝≤π> ªCÀ´‹μ nqT |ü<äeTTq≈£î Çø£ÿ&É B|üeTT
nì ns¡eú TT #˚dTü ø√≈£L&É<Tä . ªCÀ´‹μ n+fÒ C≤„qeTT nì uÛ≤$+#·e˝…qT.
Ç~ ˇø£ÿ Ä<Ûë´‹àø£eTT˝ÀH˚ ªCÀ´‹ìμ C≤„qeTT nì n+≥THêïeTT. Ä‘·à
C≤„qeTT>∑\ eTìwæ ‘·q C≤„qeTT‘√ m<äT{Ï eTìwæ X¯Øs¡eTT˝Àì ø£s¡àqT
‘Ó\TdüTø=ì, yêìøÏ ‘Ó\T|ü&ÉeTTqT ªCÀ´‹wü´eTTμ n+{≤eTT. Çø£ÿ&É
CÀ´‹wü´eTT n+fÒ B|üeTT‘√ edüTÔe⁄qT ‘Ó\TdüTø=H˚~ ø±<äT, C≤„qeTT‘√
ø£sà¡ qT ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTì ns¡eú TT. Ç|ü⁄&ÉT CÀ´‹wü´eTT n+fÒ <Óe’ C≤„qeTT
ø£*Zq e´øÏÔ, ˇø£ eTìwæ ø£s¡à˝Àì bÕ|ü|ü⁄D´eTT\qT ‘Ó\TdüTø=ì bÕ|ü
|òü*‘·eTTq÷, |ü⁄D´|òü*‘·eTTq÷ $e]+∫ #Ó|üŒ&ÉeTT nì |üP]Ô>±
ns¡eú T>∑T#·Tqï~. Çø£ÿ&É eTTK´eTT>± >∑eTì+#·e\dæq $wüjT· y˚TeTq>±!
X¯Øsê+‘·s¡Z‘· ø£s¡à |òü*‘·eTTqT #Ó|ü <ëìì ªCÀ´‹wü´eTTμ nqe#·TÃqT.
ø±˙ ãj·T{Ï Á|ü|ü+#· edüTÔe⁄\qT >∑T]+∫ #Ó|üq~ CÀ´‹wü´eTT ø±<äT.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î »s¡T>∑uÀe⁄ mìïø£\˝À @ bÕغ ¬>\TdüTÔ+<äq&ÉeTT>±˙,
˝Òø£ H˚qT <ë∫ô|{Ϻq edüTÔy˚~ nì n&É>∑&ÉeTT>±˙, eT÷dæq uÀqT˝Àì
»+‘·Ty˚~ nì n&É>∑&ÉeTT>±˙, Hê bÕ´¬ø{Ÿ˝Àì edüTÔe⁄ @<√ #Ó|ü nì
n&É>∑&ÉeTTø±˙, CÀ´‹wü´eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|üX¯ï\T ø±<äT. <ëìøÏ
düe÷<ÛëqeTT #Ó|üŒ&ÉeTT CÀ´‹wü´eTT ø±<äT. m+<äTø£q>±! Ç≥Te+{Ï
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 15
Á|üX¯ï\˙ï @yÓ’Hê ø±˙ X¯Øsê+‘·s¡Z‘· ø£s¡à≈£î dü+ã+~Û+∫q$ ø±e⁄. e´øÏÔ
ø£s¡àqT #·÷∫ #Ó|üq$ ø±e⁄, ø±e⁄q n~ CÀ´‹wü´eTT ø±<äT.
@~ CÀ´‹wü´yÓ÷, @~ CÀ´‹wü´eTT ø±<√ ‘Ó*j·Tì |ü]dæú‹ H˚&ÉT
ø£\<äT. n<˚ $<ÛäeTT>± CÀ´‹wüß´&ÉT nqT ù|s¡T ô|≥Tºø=qï yê]˝À
#ê˝≤eT+~ @~ CÀ´‹wü´eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|üXÀï, @~ Á|üX¯ï
ø±<√ ≈£L&Ü ‘Ó*j·Tì dæú‹˝À ñHêïs¡T. n≥Te+{Ï >∑+<äs¡>√fi¯eTT˝ÀH˚
ø=+<äsT¡ yêdüTqÔ T ≈£L&Ü CÀ´‹wü´eTT n+≥THêïs¡T. yêdüT<Ô ë«sê eTìwæøÏ
uÛ$Ñ wü´‘·TÔ #Ó|Œü e#·Tà n+≥THêïs¡T. yêdüyÔ êìøÏ, yêdüTÔ CÀ´‹wü´eTT ø±<ä˙,
yêdüTÔ XÊÅdüÔy˚Tø±<ä˙, CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTq≈£î dü+ã+<ÛäeTT ˝Ò<ä˙
#ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T<äT. Ç≥Te+{Ï |ü]dæú‹˝À HÓs¡y˚s¡ì yêdüTÔ
|òü*‘·eTT\qT #·÷∫, n<˚ $<ÛäeTT>∑ Á|üX¯ï>±ì CÀ´‹wü´eTTqT #·÷∫,
yêdüTÔqT ìs¡÷|æùdÔ ◊<äT ø√≥÷¢, CÀ´‹wü´eTT <ë«sê e÷ Á|üX¯ï≈£î »yêãT
#Ó|Œæ ‘˚, n~ ì»yÓT‘Æ ,˚ |ü~ø√≥T¢ ÇkÕÔeTì |ü+<ÓeTTq≈£î ~π> Hêdæ≈Ô î£ \÷,
ùV≤‘·Tyê<äT\÷ ‘·j÷· s¬ H’ ês¡T. Ç<ä+‘·jT· ÷ #·÷ùdÔ Ç≥T yêdüTqÔ T XÊÅdeÔü Tì
#Óù|Œ yê]ø°, ãj·T{Ï <ëìøÏ »yêãT #Ó|üŒ&ÉeTTH˚ CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTH˚
CÀ´‹wüß´\≈£L, n≥T HêdæÔ≈£î\≈£L, ùV≤‘·Tyê<äT\≈£L CÀ´‹ ‘Ó*j·T<äT,
CÀ´‹wü´eT÷ ‘Ó*j·T<äT. CÀ´‹wü´eTT n+fÒ @$T{À ‘Ó*j·Tq|ü⁄&ÉT <ëì
ù|s¡T ô|≥Tºø=ì #Óù|Œ CÀ´‹wü´XÊÅdüTÔ\T>±˙, n<˚$T≥ì Á|ü•ï+#˚
HêdæÔø£yê<äT\T>±˙ Ç<ä›s¡÷ ˇø£ ø√e≈£î #Ó+~qyêπsqì #Ó|üŒe#·TÃqT.
CÀ´‹wü´ XÊÅdTü \Ô T, HêdæøÔ y£ ê<äT\÷ Ç<äs› ÷¡ ndü˝q’… CÀ´‹wü´eT+fÒ @$T{À
‘Ó*j·÷\ìø√s¡T#·THêïeTT.
16 CÀ´‹wü´eTT
2 CÀ´‹wü ´XÊÅdXÊÅ
üÔeTT düÔe÷?
CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔe÷? ø±<ë? nì #ê˝≤eT+~øÏ Á|üX¯ï>±H˚
ñqï~. ø=+<äs¡T XÊÅdüÔeT+≥THêïs¡T, ø=+<äs¡T XÊÅdüÔeTT ø±<ä+≥THêïs¡T.
#Ó|Œæ q~ HÓsy¡ ]˚ q~ ø£<ë n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTT XÊÅdyÔü T˚ nì ø=+<äs¡T
n+≥THêïs¡T. #Ó|æŒq$ #ê˝≤ HÓs¡y˚s¡˝Ò<ä˙, n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTT
XÊÅdüÔeTT ø±<äT nì #ê˝≤eT+~ n+≥THêïs¡T. me] e÷≥ ì»eTì
jÓ÷∫ùdÔ, Ms¡T CÀ´‹wü´eTT ø±ì <ëìì |ü≥Tºø=ì ˇø£{Ï HÓs¡y˚]+~
ø±e⁄q XÊÅdüÔeT˙, |ü~ HÓs¡y˚s¡˝Ò<äT ø±e⁄q XÊÅdüÔeTT ø±<ä˙ n+≥THêïs¡T.
Nø£{˝Ï À bÕeTTø±ì ‘ê&ÉTqT #·÷∫ e+ø£s>¡ ∑ ñqï~ ø±ã{Ϻ bÕeTT n+fÒ,
ø£<\ä ˝Ò<Tä ø£<ë bÕeTT ø±<˚y÷Ó nì eTs=ø£&TÉ nqï≥T¢, ndü\T CÀ´‹wü´eTT
ø±ì <ëìì |ü≥Tºø=ì H˚qqï~ HÓsy¡ ]˚ +~ ø£<ë! n+<äTe\q Ç~ XÊÅdyÔü T˚
nì ˇø£&÷É , y˚TeTT n&ç–+~ HÓsy¡ s˚ ˝¡ <Ò Tä ø£<ë! n+<äTe\q Ç~ XÊÅdÔüeTT
ø±<äì eT]ø=+<äs¡T nqï≥T¢qï~. Nø£{Ï˝À bÕeTT nqTø=qï~ ndü\T
bÕyÓ÷ ø±<√, n˝≤π> CÀ´‹wü´eTT nqTø=qï~ CÀ´‹wü´yÓ÷ ø±<√
#·÷&Ée\dæq nedüse¡ TTqï~. n˝≤ #·÷ùdÔ eTqeTqTø=qï~ CÀ´‹wü´eTT
ø±<äT ø£qTø£, <ëìì XÊÅdüÔe÷ ø±<ë nì #·÷&Ée\dæq |üH˚˝Ò<äT.
CÀ´‹wü´eTqï~ Ä‘·àC≤„qeTTqïyês¡÷, ø£s¡à $<ÛëqeTT ‘Ó*dæq yês¡÷,
bÕ|ü|ü⁄D´ |òü*‘·eTT\qT ‘Ó*dæqyês¡÷, #Ó|üq<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
ø£sà¡ +fÒ @$T{À ‘Ó*j·Tìyês¡T, Ä‘·à+fÒ @$T{À ‘Ó*j·Tìyês¡T #Ó|ü q~
CÀ´‹wü´eTT ø±H˚ø±<äT. m˝≤¬>‘’ ˚ @$T, Ä‘·àC≤„qT\T, ø£sà¡ CÒj
„ T· T\T ‘Ó*dæq
CÀ´‹wü´eTqTq~ ˇø£≥Tqï<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ç|ü⁄&ÉT C≤„qT\T #Ó|ü
CÀ´‹wü´eTTqT XÊÅdüÔeTT nqe#·TÃHê! nì n&ç–‘˚ ‘Ó*j·TT $es¡eTT
@eTq>±!
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 15
Á|üX¯ï\˙ï @yÓ’Hê ø±˙ X¯Øsê+‘·s¡Z‘· ø£s¡à≈£î dü+ã+~Û+∫q$ ø±e⁄. e´øÏÔ
ø£s¡àqT #·÷∫ #Ó|üq$ ø±e⁄, ø±e⁄q n~ CÀ´‹wü´eTT ø±<äT.
@~ CÀ´‹wü´yÓ÷, @~ CÀ´‹wü´eTT ø±<√ ‘Ó*j·Tì |ü]dæú‹ H˚&ÉT
ø£\<äT. n<˚ $<ÛäeTT>± CÀ´‹wüß´&ÉT nqT ù|s¡T ô|≥Tºø=qï yê]˝À
#ê˝≤eT+~ @~ CÀ´‹wü´eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|üXÀï, @~ Á|üX¯ï
ø±<√ ≈£L&Ü ‘Ó*j·Tì dæú‹˝À ñHêïs¡T. n≥Te+{Ï >∑+<äs¡>√fi¯eTT˝ÀH˚
ø=+<äsT¡ yêdüTqÔ T ≈£L&Ü CÀ´‹wü´eTT n+≥THêïs¡T. yêdüT<Ô ë«sê eTìwæøÏ
uÛ$Ñ wü´‘·TÔ #Ó|Œü e#·Tà n+≥THêïs¡T. yêdüyÔ êìøÏ, yêdüTÔ CÀ´‹wü´eTT ø±<ä˙,
yêdüTÔ XÊÅdüÔy˚Tø±<ä˙, CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTq≈£î dü+ã+<ÛäeTT ˝Ò<ä˙
#ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T<äT. Ç≥Te+{Ï |ü]dæú‹˝À HÓs¡y˚s¡ì yêdüTÔ
|òü*‘·eTT\qT #·÷∫, n<˚ $<ÛäeTT>∑ Á|üX¯ï>±ì CÀ´‹wü´eTTqT #·÷∫,
yêdüTÔqT ìs¡÷|æùdÔ ◊<äT ø√≥÷¢, CÀ´‹wü´eTT <ë«sê e÷ Á|üX¯ï≈£î »yêãT
#Ó|Œæ ‘˚, n~ ì»yÓT‘Æ ,˚ |ü~ø√≥T¢ ÇkÕÔeTì |ü+<ÓeTTq≈£î ~π> Hêdæ≈Ô î£ \÷,
ùV≤‘·Tyê<äT\÷ ‘·j÷· s¬ H’ ês¡T. Ç<ä+‘·jT· ÷ #·÷ùdÔ Ç≥T yêdüTqÔ T XÊÅdeÔü Tì
#Óù|Œ yê]ø°, ãj·T{Ï <ëìøÏ »yêãT #Ó|üŒ&ÉeTTH˚ CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTH˚
CÀ´‹wüß´\≈£L, n≥T HêdæÔ≈£î\≈£L, ùV≤‘·Tyê<äT\≈£L CÀ´‹ ‘Ó*j·T<äT,
CÀ´‹wü´eT÷ ‘Ó*j·T<äT. CÀ´‹wü´eTT n+fÒ @$T{À ‘Ó*j·Tq|ü⁄&ÉT <ëì
ù|s¡T ô|≥Tºø=ì #Óù|Œ CÀ´‹wü´XÊÅdüTÔ\T>±˙, n<˚$T≥ì Á|ü•ï+#˚
HêdæÔø£yê<äT\T>±˙ Ç<ä›s¡÷ ˇø£ ø√e≈£î #Ó+~qyêπsqì #Ó|üŒe#·TÃqT.
CÀ´‹wü´ XÊÅdTü \Ô T, HêdæøÔ y£ ê<äT\÷ Ç<äs› ÷¡ ndü˝q’… CÀ´‹wü´eT+fÒ @$T{À
‘Ó*j·÷\ìø√s¡T#·THêïeTT.
16 CÀ´‹wü´eTT
2 CÀ´‹wü ´XÊÅdXÊÅ
üÔeTT düÔe÷?
CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔe÷? ø±<ë? nì #ê˝≤eT+~øÏ Á|üX¯ï>±H˚
ñqï~. ø=+<äs¡T XÊÅdüÔeT+≥THêïs¡T, ø=+<äs¡T XÊÅdüÔeTT ø±<ä+≥THêïs¡T.
#Ó|Œæ q~ HÓsy¡ ]˚ q~ ø£<ë n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTT XÊÅdyÔü T˚ nì ø=+<äs¡T
n+≥THêïs¡T. #Ó|æŒq$ #ê˝≤ HÓs¡y˚s¡˝Ò<ä˙, n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTT
XÊÅdüÔeTT ø±<äT nì #ê˝≤eT+~ n+≥THêïs¡T. me] e÷≥ ì»eTì
jÓ÷∫ùdÔ, Ms¡T CÀ´‹wü´eTT ø±ì <ëìì |ü≥Tºø=ì ˇø£{Ï HÓs¡y˚]+~
ø±e⁄q XÊÅdüÔeT˙, |ü~ HÓs¡y˚s¡˝Ò<äT ø±e⁄q XÊÅdüÔeTT ø±<ä˙ n+≥THêïs¡T.
Nø£{˝Ï À bÕeTTø±ì ‘ê&ÉTqT #·÷∫ e+ø£s>¡ ∑ ñqï~ ø±ã{Ϻ bÕeTT n+fÒ,
ø£<\ä ˝Ò<Tä ø£<ë bÕeTT ø±<˚y÷Ó nì eTs=ø£&TÉ nqï≥T¢, ndü\T CÀ´‹wü´eTT
ø±ì <ëìì |ü≥Tºø=ì H˚qqï~ HÓsy¡ ]˚ +~ ø£<ë! n+<äTe\q Ç~ XÊÅdyÔü T˚
nì ˇø£&÷É , y˚TeTT n&ç–+~ HÓsy¡ s˚ ˝¡ <Ò Tä ø£<ë! n+<äTe\q Ç~ XÊÅdÔüeTT
ø±<äì eT]ø=+<äs¡T nqï≥T¢qï~. Nø£{Ï˝À bÕeTT nqTø=qï~ ndü\T
bÕyÓ÷ ø±<√, n˝≤π> CÀ´‹wü´eTT nqTø=qï~ CÀ´‹wü´yÓ÷ ø±<√
#·÷&Ée\dæq nedüse¡ TTqï~. n˝≤ #·÷ùdÔ eTqeTqTø=qï~ CÀ´‹wü´eTT
ø±<äT ø£qTø£, <ëìì XÊÅdüÔe÷ ø±<ë nì #·÷&Ée\dæq |üH˚˝Ò<äT.
CÀ´‹wü´eTqï~ Ä‘·àC≤„qeTTqïyês¡÷, ø£s¡à $<ÛëqeTT ‘Ó*dæq yês¡÷,
bÕ|ü|ü⁄D´ |òü*‘·eTT\qT ‘Ó*dæqyês¡÷, #Ó|üq<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
ø£sà¡ +fÒ @$T{À ‘Ó*j·Tìyês¡T, Ä‘·à+fÒ @$T{À ‘Ó*j·Tìyês¡T #Ó|ü q~
CÀ´‹wü´eTT ø±H˚ø±<äT. m˝≤¬>‘’ ˚ @$T, Ä‘·àC≤„qT\T, ø£sà¡ CÒj
„ T· T\T ‘Ó*dæq
CÀ´‹wü´eTqTq~ ˇø£≥Tqï<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ç|ü⁄&ÉT C≤„qT\T #Ó|ü
CÀ´‹wü´eTTqT XÊÅdüÔeTT nqe#·TÃHê! nì n&ç–‘˚ ‘Ó*j·TT $es¡eTT
@eTq>±!
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 17
XÊÅdüÔeTT\T yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T >∑\e⁄. yê{ÏH˚ wü{ŸXÊÅdüÔeTT\ì
|üPs¡«eTTqT+&ç ô|<ä›\T #Ó|ü#·THêïs¡T. wü{ŸXÊÅdüÔeTT\˝À n‹ ô|<ä›~
˝Òø£ n‹eTTU´yÓTÆq~ ªÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTTμ. ÁãVü≤à n+fÒ mes√
<˚e⁄&ÉqTø√e<ä›+&ç. ÁãVü≤à nqTq~ ù|πsø±<äT ÁuVü≤à n+fÒ ô|<ä› nì
ns¡eú TT. ÁãVü≤à$<ä´ nq>± ô|<ä$› <ä´ nì ns¡eú TT. ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdüeÔ TTH˚
ªjÓ÷>∑XÊÅdeÔü TTμ nì≈£L&Ü n+{≤s¡T. ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdeÔü TT ‘·sê«‘· s¬ +&Ée
kÕúqeTT˝À >∑\ XÊÅdeÔü TT CÀ´‹wü´XÊÅdeÔü TT. M{Ï ‘·sê«‘· $T>∑‘ê Hê\T>∑T
XÊÅdüÔeTT\T ø£\e⁄. Äs¡TXÊÅdüÔeTT\˝À ¬s+&Ée kÕúqeTT˝ÀqTqï~
CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT, ø±e⁄q CÀ´‹wü´eTTqT XÊÅdüÔy˚T n+≥THêïeTT. Çø£ ÿ&É
ø=+<ä]øÏ XÊÅdeÔü TT n+fÒ @$T{Ï? nqT Á|üXï¯ sêe#·TÃqT. <ëìøÏ »yêãT
@eTq>±!
XÊdüqeTT\‘√ ≈£L&ÉTø=qï~ XÊÅdüÔeTT nì #Ó|üŒe#·TÃqT.
XÊdüqeTT nq>± ‘·÷#· ‘·|Œü ≈£î+&É HÓsy¡ s˚ á ã&ÉTq<äì ns¡eú TT. #Ó|Œæ q~
˝Òø£ Áyêdæq~ @<Ó’Hê ‘·|üŒø£ »s¡T>∑T dü‘·´yÓTÆq|ü⁄&ÉT, <ëìì ªXÊdüqeTTμ
n+{≤eTT eT]j·TT XÊÅdüÔeTT nì ≈£L&Ü n+{≤eTT. #Ó|æŒq <ëìì
XÊdüqeTT n˙, Áyêdæq <ëìì XÊÅdüÔeTT n˙ nqT≥ »s¡T>∑T#·Tqï~.
Áyêdæq~ XÊÅdüÔeTT ø±yê\+fÒ, Áyêj·Tø£eTT+<˚ ‘êqT |ü]XÀ<Ûäq #˚dæq
|ü]XÀ<Û≈ä î£ &Ó’ ø£qT>=ìq<Ó’ ñ+&Ü*. n˝≤π> #Ó|Œæ q~ XÊdüqeTT ø±yê\+fÒ,
#Ó|üŒø£eTT+<˚ ‘êqT n~Ûø±s¡eTT ø£*Zqyê&Ó’ HÓs¡y˚s¡Tq≥T¢ #Ó|æŒq<Ó ’
ñ+&Ü*. ø±˙ Çø£ÿ&É >∑eTì+#·<–ä q $wüjT· yÓTTø£≥Tqï~. Ç≥T |ü]XÀ<Ûäq
˝Ò≈£î+&Ü, n≥T n~Ûø±s¡eTT ˝Ò≈£î+&Ü #Ó|æŒq~ »s¡T>∑T $<ÛëqeTT ˇø£{Ï
ø£\<äT. <ëìH˚ ªXÊ|üeTTμ n+≥THêïeTT. XÊÅdüÔeTT, XÊdüqeTT ¬s+&É÷
y˚s¡T y˚s¡T>± ñ+&çHê, XÊdüqeTT‘√ ≈£L&ÉTø=qï~ XÊÅdüÔeTì #Ó|æŒqfÒ ¢,
18 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
XÊÅdeÔü TT‘√ ≈£L&ÉTø=qï~ XÊdüqeTì ≈£L&Ü #Ó|Œü e#·TÃqT. |ü]XÀ<Ûqä ø±˙,
n~Ûø±s¡eTT >±˙ ˝Òì XÊ|üeTT, XÊÅdüÔeTT, XÊdüqeTT‘√ düe÷qyÓTÆq<˚.
n+<äTe\q XÊ|üeTT, XÊdüqeTT, XÊÅdüÔeTT eT÷&ÉT düe÷q|ü<äeTT\ì
#Ó|üŒe#·TÃqT. CÀ´‹wü´eTT yÓTT<ä≥ XÊ|üeTTqT+&ç e∫Ãq~ ø±e⁄q
∫es¡≈£î XÊÅdüÔyÓTÆq~.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î Ç≥T n~Ûø±s¡eTT>±˙, n≥T |ü]XÀ<Ûäq>±˙ ˝Òì
ˇø£ Ä‘·àC≤„ì bÕ|üeTT >∑\ yêìì nq>± ‘·|ü #˚dqæ yêìì X¯|+æ #ê&ÉT.
Ä XÊ|üeTT ‘·|üŒø£ HÓs¡y˚]+~. n˝≤ yÓTT<ä{ ˇø£ C≤„ì #˚‘· eTT+<˚
#Ó|Œü ã&çq yê≈£îÿ, ‘·sê«‘· HÓsy¡ s˚ &¡ eÉ TTqT CÀ´‹wü´eTT nì ø=+<äsH¡ êïs¡T.
eTT+<äT #Ó|æŒq~ »]–‘˚H˚ ø£<ë! <ëìì CÀ´‹wü´eTH˚~. eTq≈£î
ns¡úeT>∑T≥≈£î eTs=ø£ ñ<ëVü≤s¡DqT $e]+#·Tø=+<ëeTT. ˇø£&ÉT ˇø£
V”≤qeT‹>∑\ ÅdìÔ” }]øÏ <ä÷s¡eTT>±qTqï ìs¡q® Á|ü<X˚ e¯ TTq≈£î rdüTø£b˛sTT
ã\e+‘·eTT>∑ ÄyÓT MT<ä n‘ê´#ês¡eTT #˚dæ, Ä $wüj·TeTT me]ø°
‘Ó*j·T≈£î+&ÉT≥≈£î ÄyÓTqT Vü≤‘·´ #˚XÊ&ÉT. n‘·&ÉT #˚dæq~ eT+∫|üì
ø±<äT, #Ó&ÉT|üì. Ä #Ó&ÉT|üìøÏ n‘·ìøÏ bÕ|üeTT e∫Ãj·TT+≥T+~. Ä
bÕ|üeTTq≈£î •ø£å n+≥÷ ˇø£{Ï ñ+≥T+~. Ä •ø£åqT n‘·&ÉT ‘·|üŒø£
m|ü&√ ˇø£|ü&ÉT nqTuÛÑ$+#·e\dæ+<˚. ø±˙ Ä •ø£å @$T{Ï? nqï~
eTq≈£î ‘Ó*j·T<äT. ø±˙ nø£ÿ&É »]–q $wüj·Ty˚TeT+fÒ Ä dü+|òüT≥q
»]–q ø=~›s√E\πø, Ä ‘·|ü#˚dæq e´øÏÔ eT‘·TÔ bÕ˙j·TeTTqT Á‘ê–,
eT‘·TÔ møÏÿqyê&Ó’ <ë]˝À b˛‘·Tqï ˇø£ Ä‘·àC≤„ìì m<äTs¡T>± ‘·>\∑ &ÉyT˚ ø±ø£,
n‘·ìH˚ ø£fi¯ófl ø£ì|æ+#·&ÉeTT ˝Ò<ë? nì <ä÷wæ+#ÓqT. n≥T¢ yê&ÉT
‘·>∑\&Éy˚Tø±ø£ eT‘·TÔ˝À ñ+&ç <ä÷wæ+#·&ÉeT÷, ø£fi¯ófl ø£ì|æ+#·˝Ò< ë
nq&ÉeT÷ n˙ï Ä Ä‘·àC≤„ìøÏ ø√|üeTTqT ‘Ó|Œæ +#êsTT. n|ü&ÉT Ä‘·àC≤„ì
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 17
XÊÅdüÔeTT\T yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T >∑\e⁄. yê{ÏH˚ wü{ŸXÊÅdüÔeTT\ì
|üPs¡«eTTqT+&ç ô|<ä›\T #Ó|ü#·THêïs¡T. wü{ŸXÊÅdüÔeTT\˝À n‹ ô|<ä›~
˝Òø£ n‹eTTU´yÓTÆq~ ªÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTTμ. ÁãVü≤à n+fÒ mes√
<˚e⁄&ÉqTø√e<ä›+&ç. ÁãVü≤à nqTq~ ù|πsø±<äT ÁuVü≤à n+fÒ ô|<ä› nì
ns¡eú TT. ÁãVü≤à$<ä´ nq>± ô|<ä$› <ä´ nì ns¡eú TT. ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdüeÔ TTH˚
ªjÓ÷>∑XÊÅdeÔü TTμ nì≈£L&Ü n+{≤s¡T. ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdeÔü TT ‘·sê«‘· s¬ +&Ée
kÕúqeTT˝À >∑\ XÊÅdeÔü TT CÀ´‹wü´XÊÅdeÔü TT. M{Ï ‘·sê«‘· $T>∑‘ê Hê\T>∑T
XÊÅdüÔeTT\T ø£\e⁄. Äs¡TXÊÅdüÔeTT\˝À ¬s+&Ée kÕúqeTT˝ÀqTqï~
CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT, ø±e⁄q CÀ´‹wü´eTTqT XÊÅdüÔy˚T n+≥THêïeTT. Çø£ ÿ&É
ø=+<ä]øÏ XÊÅdeÔü TT n+fÒ @$T{Ï? nqT Á|üXï¯ sêe#·TÃqT. <ëìøÏ »yêãT
@eTq>±!
XÊdüqeTT\‘√ ≈£L&ÉTø=qï~ XÊÅdüÔeTT nì #Ó|üŒe#·TÃqT.
XÊdüqeTT nq>± ‘·÷#· ‘·|Œü ≈£î+&É HÓsy¡ s˚ á ã&ÉTq<äì ns¡eú TT. #Ó|Œæ q~
˝Òø£ Áyêdæq~ @<Ó’Hê ‘·|üŒø£ »s¡T>∑T dü‘·´yÓTÆq|ü⁄&ÉT, <ëìì ªXÊdüqeTTμ
n+{≤eTT eT]j·TT XÊÅdüÔeTT nì ≈£L&Ü n+{≤eTT. #Ó|æŒq <ëìì
XÊdüqeTT n˙, Áyêdæq <ëìì XÊÅdüÔeTT n˙ nqT≥ »s¡T>∑T#·Tqï~.
Áyêdæq~ XÊÅdüÔeTT ø±yê\+fÒ, Áyêj·Tø£eTT+<˚ ‘êqT |ü]XÀ<Ûäq #˚dæq
|ü]XÀ<Û≈ä î£ &Ó’ ø£qT>=ìq<Ó’ ñ+&Ü*. n˝≤π> #Ó|Œæ q~ XÊdüqeTT ø±yê\+fÒ,
#Ó|üŒø£eTT+<˚ ‘êqT n~Ûø±s¡eTT ø£*Zqyê&Ó’ HÓs¡y˚s¡Tq≥T¢ #Ó|æŒq<Ó ’
ñ+&Ü*. ø±˙ Çø£ÿ&É >∑eTì+#·<–ä q $wüjT· yÓTTø£≥Tqï~. Ç≥T |ü]XÀ<Ûäq
˝Ò≈£î+&Ü, n≥T n~Ûø±s¡eTT ˝Ò≈£î+&Ü #Ó|æŒq~ »s¡T>∑T $<ÛëqeTT ˇø£{Ï
ø£\<äT. <ëìH˚ ªXÊ|üeTTμ n+≥THêïeTT. XÊÅdüÔeTT, XÊdüqeTT ¬s+&É÷
y˚s¡T y˚s¡T>± ñ+&çHê, XÊdüqeTT‘√ ≈£L&ÉTø=qï~ XÊÅdüÔeTì #Ó|æŒqfÒ ¢,
18 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
XÊÅdeÔü TT‘√ ≈£L&ÉTø=qï~ XÊdüqeTì ≈£L&Ü #Ó|Œü e#·TÃqT. |ü]XÀ<Ûqä ø±˙,
n~Ûø±s¡eTT >±˙ ˝Òì XÊ|üeTT, XÊÅdüÔeTT, XÊdüqeTT‘√ düe÷qyÓTÆq<˚.
n+<äTe\q XÊ|üeTT, XÊdüqeTT, XÊÅdüÔeTT eT÷&ÉT düe÷q|ü<äeTT\ì
#Ó|üŒe#·TÃqT. CÀ´‹wü´eTT yÓTT<ä≥ XÊ|üeTTqT+&ç e∫Ãq~ ø±e⁄q
∫es¡≈£î XÊÅdüÔyÓTÆq~.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î Ç≥T n~Ûø±s¡eTT>±˙, n≥T |ü]XÀ<Ûäq>±˙ ˝Òì
ˇø£ Ä‘·àC≤„ì bÕ|üeTT >∑\ yêìì nq>± ‘·|ü #˚dqæ yêìì X¯|+æ #ê&ÉT.
Ä XÊ|üeTT ‘·|üŒø£ HÓs¡y˚]+~. n˝≤ yÓTT<ä{ ˇø£ C≤„ì #˚‘· eTT+<˚
#Ó|Œü ã&çq yê≈£îÿ, ‘·sê«‘· HÓsy¡ s˚ &¡ eÉ TTqT CÀ´‹wü´eTT nì ø=+<äsH¡ êïs¡T.
eTT+<äT #Ó|æŒq~ »]–‘˚H˚ ø£<ë! <ëìì CÀ´‹wü´eTH˚~. eTq≈£î
ns¡úeT>∑T≥≈£î eTs=ø£ ñ<ëVü≤s¡DqT $e]+#·Tø=+<ëeTT. ˇø£&ÉT ˇø£
V”≤qeT‹>∑\ ÅdìÔ” }]øÏ <ä÷s¡eTT>±qTqï ìs¡q® Á|ü<X˚ e¯ TTq≈£î rdüTø£b˛sTT
ã\e+‘·eTT>∑ ÄyÓT MT<ä n‘ê´#ês¡eTT #˚dæ, Ä $wüj·TeTT me]ø°
‘Ó*j·T≈£î+&ÉT≥≈£î ÄyÓTqT Vü≤‘·´ #˚XÊ&ÉT. n‘·&ÉT #˚dæq~ eT+∫|üì
ø±<äT, #Ó&ÉT|üì. Ä #Ó&ÉT|üìøÏ n‘·ìøÏ bÕ|üeTT e∫Ãj·TT+≥T+~. Ä
bÕ|üeTTq≈£î •ø£å n+≥÷ ˇø£{Ï ñ+≥T+~. Ä •ø£åqT n‘·&ÉT ‘·|üŒø£
m|ü&√ ˇø£|ü&ÉT nqTuÛÑ$+#·e\dæ+<˚. ø±˙ Ä •ø£å @$T{Ï? nqï~
eTq≈£î ‘Ó*j·T<äT. ø±˙ nø£ÿ&É »]–q $wüj·Ty˚TeT+fÒ Ä dü+|òüT≥q
»]–q ø=~›s√E\πø, Ä ‘·|ü#˚dæq e´øÏÔ eT‘·TÔ bÕ˙j·TeTTqT Á‘ê–,
eT‘·TÔ møÏÿqyê&Ó’ <ë]˝À b˛‘·Tqï ˇø£ Ä‘·àC≤„ìì m<äTs¡T>± ‘·>\∑ &ÉyT˚ ø±ø£,
n‘·ìH˚ ø£fi¯ófl ø£ì|æ+#·&ÉeTT ˝Ò<ë? nì <ä÷wæ+#ÓqT. n≥T¢ yê&ÉT
‘·>∑\&Éy˚Tø±ø£ eT‘·TÔ˝À ñ+&ç <ä÷wæ+#·&ÉeT÷, ø£fi¯ófl ø£ì|æ+#·˝Ò< ë
nq&ÉeT÷ n˙ï Ä Ä‘·àC≤„ìøÏ ø√|üeTTqT ‘Ó|Œæ +#êsTT. n|ü&ÉT Ä‘·àC≤„ì
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 19
ªª˙e⁄ J$‘ê+‘·eTT ø£fi¯ófl ø£ì|æ+#·ì Á>∑T&ç¶yê&ÉyÓ’ b˛e⁄<äTe⁄ >±ø£ μμ nì
X¯|+æ #ê&ÉT. Ä $<Ûeä TT>∑ X¯|+æ ∫q Ä‘·àC≤„ì ‘·q <ë]q ‘·qT b˛j·÷&ÉT.
Ä XÊ|üeTTqT nø£ÿ&ÉTqï ø=+<äs¡T $Hêïs¡T. ªªM&ÉT XÊ|üeTT ô|{Ϻ‘˚
Hê≈£î ‘·–˝Ò<ëìøÏ M&˚yÓTÆHê <˚e⁄&Ü!μμ nì Á‘ê–qyê&ÉT nqT≈£î+≥÷
yÓ[flb˛j·÷&ÉT. Ç<ä+‘·j·TT >∑eTìùdÔ ˇø£&ÉT Vü≤‘·´#˚dæ ‘·|ü #˚X Ê&ÉT,
‘·sê«‘· ø=~› s√E\πø <ë]˝À eTs=ø£]ì ‘·–˝≤&ÉT, ‘·–*+~ ô|<䛑·|ü
ø±ø£b˛sTTHê nqTuÛÑ$+#·e\dæq •ø£åqT n‘·qT XÊ|üeTT s¡÷|üeTT˝À
bı+<ë&ÉT. »s¡T>∑uÀe⁄ •ø£å @$T{À <ëìì $T>∑‘ê ø=+<äs¡T ≈£L&Ü
$Hêïs¡T. Çø£ÿ&É ‘·|ü #˚dqæ yêìøÏ »s¡T>∑uÀe⁄ •ø£å eTT+<˚ #Ó|Œü ã&çq~.
n˝≤ »s¡T>∑uÀe⁄ <ëìì eTT+<˚ #Ó|üŒ&ÉeTT CÀ´‹wü´eTT nsTTq~,
#Ó|æŒqyê&ÉT Ä‘·àC≤„ì, ‘·|ü #˚dæqyê&ÉT m+‘· ‘·|ü#˚XÊ&Éì
jÓ÷∫+#·øH£ ,˚ yêìì >∑÷]Ãq |ü]XÀ<Ûqä #˚jT· ø£H,˚ yêì MT<ä n~Ûø±s¡eTT
˝Ò≈£î+&ÉH˚, Ä‘·àC≤„ì #Ó|æŒq <ëìì XÊ|üeTT n+≥THêïeTT. XÊ|üeTT
s¡÷|üeTT˝À »s¡T>∑uÀe⁄ <ëìì eTT+<˚ #Ó|üŒ&ÉeTT e\q <ëìì
CÀ´‹wü´eTT n+≥THêïeTT. n≥T¢ C≤„ìH√≥ e∫Ãq e÷≥ Á|üø±s¡eTT
˝Òø£ CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT eTs¡T»qà˝À yê&ÉT |ü⁄≥Tº Á>∑T&ç¶yê&Ó’b˛sTT
J$‘ê+‘·eTT n+<ÛäT&ÉT>±H˚ ñ+&ÓqT. Ç≥T¢ ‘·|üŒø£ »s¡T>∑Tq~ XÊ|üeTT,
ø±e⁄q <ëìì XÊÅdüÔeTT n+≥THêïeTT. á $<ÛäeTT>∑ ‘·|ü#˚dæq yêìì
>∑÷]à #Ó&ÉT »s¡T>∑Tqì #Ó|æŒq XÊ|üeTqT e÷≥>±˙, eT+∫#˚dæq yêìì
>∑÷]à eT+∫ »s¡T>∑Tqì #Ó|Œæ q ªByÓqμ nqT e÷≥>±˙ ‘·|Œü ø£ »s¡T>∑Tqy˚
ø±e⁄q XÊÅdüÔeT˙, eTT+<˚ #Ó|üŒ&ÉeTT e\q CÀ´‹wü´eTT n˙ nq&ÉeTT
»]–q~. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTT CÀ´‹wü´XÊÅdüÔyÓTÆq~. yÓTT<ä≥ á
$<ÛäeTT>∑ yÓTT<ä˝…’q CÀ´‹wü´ XÊÅdüÔeTT ø=+‘· |ü]XÀ<Ûäq s¡÷|üeTT˝À
20 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
kÕ–q~. n˝≤ ø=+<ä] #˚‘· |ü]XÀ<Ûäq #˚j·Tã&ç, yê] #˚‘· ø£qT>=qï
CÀ´‹wü´ dæ<ë∆+‘·eTT\T Á>∑+<∏sä ÷¡ |üeTT˝À Áyêj·Tã&çq$. n˝≤ dæ<ë∆+‘·
s¡÷|üeTT˝À ñqï Á>∑+<∏äeTTqT CÀ´‹wü´ Á>∑+<∏äeTT n+≥THêïeTT. Äs¡T
XÊÅdeÔü TT\˝À ô|<ä<› q’Ó ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdeÔü TTqT dü«j·TeTT>± <˚e⁄&˚ #Ó|Œü >±,
$T>∑‘ê ◊<äT XÊÅdüÔeTT\T eTìwæ #˚‘· #Ó|üŒã&çq$. yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T
XÊÅdüÔeTT\T |üPs¡«eTTqT+&ç ñqïy˚, nsTTHê ø±\Áø£eTeTTq ø=ìï
uÛ≤eeTT\T e÷]b˛sTTq <ëìe\q, eTqTwüß\T yê{Ïì |üP]Ô ndü˝…’q
uÛ≤eeTT‘√ ns¡úeTT #˚düTø√˝Òø£ b˛‘·THêïs¡T. ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTT
‘·sê«‘·qTqï CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTô|’ |üP]Ô ne>±Vü≤q ˝Òø£b˛>±, $T>∑‘·
K>√fi¯XÊÅdüÔeTT, uÛÖ‹ø£XÊÅdüÔeTT, s¡kÕj·Tq XÊÅdüÔeTT, >∑DÏ‘·XÊÅd üÔeTT nqT
Hê\T>∑T XÊÅdüÔeTT\T m+‘√ n_Ûeè~∆ #Ó+~ eTìwæøÏ u≤>± ne>±Vü≤q˝À
ñHêïsTT. ô|<äy› q’Ó ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdeÔü TT, CÀ´‹wü´ XÊÅdeÔü TT s¬ +&É÷ eTìwæ
ne>±Vü≤q˝À ˝Ò≈£î+&Ü b˛e&ÉeTT e\q yê{Ï˝Àì XÊÅd”Ôj·T‘· nqTq~
‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTTq~. XÊÅd”Ôj·T‘·qT #·÷&É≈£î+&Ü, eTìwæ ‘·qøÏwü º
yÓTT∫Ãq≥T¢ #Ó|üø√e&ÉeTT e\q, CÀ´‹wü´eTTqT XÊÅdüÔy˚T ø±<äì
ø=+<äs¡+≥T+&É>±, ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTqTq~ ndü\Tπø ˝Ò<äì HêdæÔø£
yê<äT\T n+≥THêïs¡T. H˚{Ïø±\eTT˝À HêdæÔ≈£î\≈£î>±˙, ÄdæÔ≈£î\≈£î>±˙
u≤>± ø£ì|æ+#˚ XÊÅdüÔeTT\T 1) >∑DÏ‘·, 2) K>√fi¯, 3) s¡kÕj·Tq,
4) uÛÖ‹ø£ XÊÅdüÔeTT˝Ò! n+<äTe\q Ä Hê\T>∑T, ãVüQfi¯ Á|ü#ês¡eTT˝À
ñ+&É>±, XÊÅd”Ôj·T‘· ˝À|æ+∫q$>± CÀ´‹wü´eTT, ÁãVü≤à$<ä´ ¬s+&É÷
ø£ì|ædTü qÔ ï$. me]øÏ m≥T¢ ø£ì|æ+∫Hê, á s¬ +&ÉT dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ XÊÅdüeÔ TT˝Ò.
ÁãVü≤à$<ä´q÷, CÀ´‹wü´eTTq÷ |üPs¡«eTTe˝… #Ó|üø=+fÒ n$ ¬s+&É÷
XÊÅdüÔeTT\ì Ç≥T HêdæÔ≈£î\≈£î, n≥T ÄdæÔ≈£î\≈£î, XÊÅdüÔ|ü]XÀ<Ûä≈£ î\≈£î
‘Ó*j·T>∑\<äT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 19
ªª˙e⁄ J$‘ê+‘·eTT ø£fi¯ófl ø£ì|æ+#·ì Á>∑T&ç¶yê&ÉyÓ’ b˛e⁄<äTe⁄ >±ø£ μμ nì
X¯|+æ #ê&ÉT. Ä $<Ûeä TT>∑ X¯|+æ ∫q Ä‘·àC≤„ì ‘·q <ë]q ‘·qT b˛j·÷&ÉT.
Ä XÊ|üeTTqT nø£ÿ&ÉTqï ø=+<äs¡T $Hêïs¡T. ªªM&ÉT XÊ|üeTT ô|{Ϻ‘˚
Hê≈£î ‘·–˝Ò<ëìøÏ M&˚yÓTÆHê <˚e⁄&Ü!μμ nì Á‘ê–qyê&ÉT nqT≈£î+≥÷
yÓ[flb˛j·÷&ÉT. Ç<ä+‘·j·TT >∑eTìùdÔ ˇø£&ÉT Vü≤‘·´#˚dæ ‘·|ü #˚X Ê&ÉT,
‘·sê«‘· ø=~› s√E\πø <ë]˝À eTs=ø£]ì ‘·–˝≤&ÉT, ‘·–*+~ ô|<䛑·|ü
ø±ø£b˛sTTHê nqTuÛÑ$+#·e\dæq •ø£åqT n‘·qT XÊ|üeTT s¡÷|üeTT˝À
bı+<ë&ÉT. »s¡T>∑uÀe⁄ •ø£å @$T{À <ëìì $T>∑‘ê ø=+<äs¡T ≈£L&Ü
$Hêïs¡T. Çø£ÿ&É ‘·|ü #˚dqæ yêìøÏ »s¡T>∑uÀe⁄ •ø£å eTT+<˚ #Ó|Œü ã&çq~.
n˝≤ »s¡T>∑uÀe⁄ <ëìì eTT+<˚ #Ó|üŒ&ÉeTT CÀ´‹wü´eTT nsTTq~,
#Ó|æŒqyê&ÉT Ä‘·àC≤„ì, ‘·|ü #˚dæqyê&ÉT m+‘· ‘·|ü#˚XÊ&Éì
jÓ÷∫+#·øH£ ,˚ yêìì >∑÷]Ãq |ü]XÀ<Ûqä #˚jT· ø£H,˚ yêì MT<ä n~Ûø±s¡eTT
˝Ò≈£î+&ÉH˚, Ä‘·àC≤„ì #Ó|æŒq <ëìì XÊ|üeTT n+≥THêïeTT. XÊ|üeTT
s¡÷|üeTT˝À »s¡T>∑uÀe⁄ <ëìì eTT+<˚ #Ó|üŒ&ÉeTT e\q <ëìì
CÀ´‹wü´eTT n+≥THêïeTT. n≥T¢ C≤„ìH√≥ e∫Ãq e÷≥ Á|üø±s¡eTT
˝Òø£ CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT eTs¡T»qà˝À yê&ÉT |ü⁄≥Tº Á>∑T&ç¶yê&Ó’b˛sTT
J$‘ê+‘·eTT n+<ÛäT&ÉT>±H˚ ñ+&ÓqT. Ç≥T¢ ‘·|üŒø£ »s¡T>∑Tq~ XÊ|üeTT,
ø±e⁄q <ëìì XÊÅdüÔeTT n+≥THêïeTT. á $<ÛäeTT>∑ ‘·|ü#˚dæq yêìì
>∑÷]à #Ó&ÉT »s¡T>∑Tqì #Ó|æŒq XÊ|üeTqT e÷≥>±˙, eT+∫#˚dæq yêìì
>∑÷]à eT+∫ »s¡T>∑Tqì #Ó|Œæ q ªByÓqμ nqT e÷≥>±˙ ‘·|Œü ø£ »s¡T>∑Tqy˚
ø±e⁄q XÊÅdüÔeT˙, eTT+<˚ #Ó|üŒ&ÉeTT e\q CÀ´‹wü´eTT n˙ nq&ÉeTT
»]–q~. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTT CÀ´‹wü´XÊÅdüÔyÓTÆq~. yÓTT<ä≥ á
$<ÛäeTT>∑ yÓTT<ä˝…’q CÀ´‹wü´ XÊÅdüÔeTT ø=+‘· |ü]XÀ<Ûäq s¡÷|üeTT˝À
20 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
kÕ–q~. n˝≤ ø=+<ä] #˚‘· |ü]XÀ<Ûäq #˚j·Tã&ç, yê] #˚‘· ø£qT>=qï
CÀ´‹wü´ dæ<ë∆+‘·eTT\T Á>∑+<∏sä ÷¡ |üeTT˝À Áyêj·Tã&çq$. n˝≤ dæ<ë∆+‘·
s¡÷|üeTT˝À ñqï Á>∑+<∏äeTTqT CÀ´‹wü´ Á>∑+<∏äeTT n+≥THêïeTT. Äs¡T
XÊÅdeÔü TT\˝À ô|<ä<› q’Ó ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdeÔü TTqT dü«j·TeTT>± <˚e⁄&˚ #Ó|Œü >±,
$T>∑‘ê ◊<äT XÊÅdüÔeTT\T eTìwæ #˚‘· #Ó|üŒã&çq$. yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T
XÊÅdüÔeTT\T |üPs¡«eTTqT+&ç ñqïy˚, nsTTHê ø±\Áø£eTeTTq ø=ìï
uÛ≤eeTT\T e÷]b˛sTTq <ëìe\q, eTqTwüß\T yê{Ïì |üP]Ô ndü˝…’q
uÛ≤eeTT‘√ ns¡úeTT #˚düTø√˝Òø£ b˛‘·THêïs¡T. ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTT
‘·sê«‘·qTqï CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTô|’ |üP]Ô ne>±Vü≤q ˝Òø£b˛>±, $T>∑‘·
K>√fi¯XÊÅdüÔeTT, uÛÖ‹ø£XÊÅdüÔeTT, s¡kÕj·Tq XÊÅdüÔeTT, >∑DÏ‘·XÊÅd üÔeTT nqT
Hê\T>∑T XÊÅdüÔeTT\T m+‘√ n_Ûeè~∆ #Ó+~ eTìwæøÏ u≤>± ne>±Vü≤q˝À
ñHêïsTT. ô|<äy› q’Ó ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdeÔü TT, CÀ´‹wü´ XÊÅdeÔü TT s¬ +&É÷ eTìwæ
ne>±Vü≤q˝À ˝Ò≈£î+&Ü b˛e&ÉeTT e\q yê{Ï˝Àì XÊÅd”Ôj·T‘· nqTq~
‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTTq~. XÊÅd”Ôj·T‘·qT #·÷&É≈£î+&Ü, eTìwæ ‘·qøÏwü º
yÓTT∫Ãq≥T¢ #Ó|üø√e&ÉeTT e\q, CÀ´‹wü´eTTqT XÊÅdüÔy˚T ø±<äì
ø=+<äs¡+≥T+&É>±, ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTqTq~ ndü\Tπø ˝Ò<äì HêdæÔø£
yê<äT\T n+≥THêïs¡T. H˚{Ïø±\eTT˝À HêdæÔ≈£î\≈£î>±˙, ÄdæÔ≈£î\≈£î>±˙
u≤>± ø£ì|æ+#˚ XÊÅdüÔeTT\T 1) >∑DÏ‘·, 2) K>√fi¯, 3) s¡kÕj·Tq,
4) uÛÖ‹ø£ XÊÅdüÔeTT˝Ò! n+<äTe\q Ä Hê\T>∑T, ãVüQfi¯ Á|ü#ês¡eTT˝À
ñ+&É>±, XÊÅd”Ôj·T‘· ˝À|æ+∫q$>± CÀ´‹wü´eTT, ÁãVü≤à$<ä´ ¬s+&É÷
ø£ì|ædTü qÔ ï$. me]øÏ m≥T¢ ø£ì|æ+∫Hê, á s¬ +&ÉT dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ XÊÅdüeÔ TT˝Ò.
ÁãVü≤à$<ä´q÷, CÀ´‹wü´eTTq÷ |üPs¡«eTTe˝… #Ó|üø=+fÒ n$ ¬s+&É÷
XÊÅdüÔeTT\ì Ç≥T HêdæÔ≈£î\≈£î, n≥T ÄdæÔ≈£î\≈£î, XÊÅdüÔ|ü]XÀ<Ûä≈£ î\≈£î
‘Ó*j·T>∑\<äT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT ß´&ÉT? 21
3 me&É T CÀ´‹wü
@ eTìwæ¬ø’Hê »]–b˛sTTq ø±\eTT, »s¡T>∑T#·Tqï ø±\eTT,
»s¡T>∑uÀe⁄ ø±\eTT nì eT÷&ÉT ø±\eTT\T ø£\e⁄. »]–b˛sTTq
ø±\eTTqT ªuÛÑ÷‘·ø±\eTTμ n+≥THêïeTT. »s¡T>∑T#·Tqï ø±\eTTqT
ªes¡eÔ ÷qø±\eTTμ n+≥THêïeTT. »s¡T>∑uÀe⁄ ø±\eTTqT ªuÛ$Ñ wü´‘Y ø±\eTTμ
n+≥THêïeTT. »]– b˛sTTq uÛ÷Ñ ‘·ø±\eTTqT eTq˝Àì eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ
C≤„|üø£eTT #˚‘· ‘Ó\TdüTø√e#·TÃqT. <ëìH˚ eTH√H˚Á‘·eTT #˚‘· uÛÑ÷ ‘·
ø±\eTTqT ‘Ó\TdüTø√e#·TÃqì ô|<ä›\Hêïs¡T. ˇø£ì uÛÑ÷‘·ø±\eTTqT
eT]jÓTTø£&ÉT ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î M\T˝Ò<äT. meì uÛÑ÷‘·ø±\eTTqT yê&ÉT
e÷Á‘·eTT yêì eTqdüT‡ #˚‘·H˚ ‘Ó\TdüTø√yê*. »s¡T>∑T#·Tqï es¡Ôe÷q
ø±\eTT n+<ä] ø£fifl¯ eTT+<äs¡ Á|ü‘´· ø£eå TT>∑ »s¡T>∑T#·Tqï~. ø±e⁄q me]
ø£qTï\ <ë«sê yês¡T ‘Ó\TdüTø√>∑\TZ#T· Hêïs¡T. es¡eÔ ÷qø±\eTTqT n+<äs÷¡
düT\uÛÑeTT>± ‘Ó\TdüTø=+≥THêïs¡T. »]–b˛sTTq uÛÑ÷‘·ø±\eTTqT eTH√
ã\V”≤q‘· ø£*Zqyês¡T eTs¡∫b˛e#·TÃqT. uÛÑ÷‘·ø±\eTTqT yêì eTqdüT‡
»„|æÔ ‘˚˝Òø£b˛‘˚, <ëìì ‘Ó\TdüTø=qT neø±X¯eTT ˝Ò≈£î+&Ü b˛e#·TÃqT.
ø±˙ es¡eÔ ÷q ø±\eTTqT m+‘· ‘Ó*$ ‘·≈î£ ÿe yê&ÉT>±˙, eTH√ ã\V”≤q‘·
ø£\yê&ÉT>±˙ ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î neø±X¯eTT >∑\<äT.
»s¡T>∑uÀe⁄ uÛ$Ñ wü´‘Y ø±\eTTqT ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î, n+‘·s+¡ >∑eTT
˝Àì eTH√H˚Á‘·eTT>±˙, u≤Vü≤´s¡+>∑eTT˝Àì Á|ü‘·´ø£å H˚Á‘·eTT>±˙ |üìøÏ
sê<äT. uÛÑ$wü´‘Y ø±\eTTqT ‘Ó*j·TT≥≈£î C≤„qH˚Á‘·eTT ø±e˝…qT.
C≤„qCÀ´‹ e\q ‘Ó*j·TTq~ ø±e⁄q <ëìì ªCÀ´‹wü´eTTμ n+≥THêïeTT.
Bìì ã{Ϻ C≤„qH˚Á‘·eTqT CÀ´‹wü´eTT <ë«sêH˚, uÛÑ$wü´‘·TÔ ø±\eTTqT
‘Ó*j·Te#·TÃqT. eTìwæøÏ>∑\ uÛÑ÷‘·,es¡Ôe÷q,uÛÑ$wü´‘Y nqT eT÷&ÉT
ø±\eTT\qT eT÷&ÉT H˚Á‘·eTT\ <ë«s¡ #·÷&Ée#·TÃqì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
22 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
uÛÑ÷‘·ø±\eTTqT ‘Ó\TdüTø=qT eTH√H˚Á‘·eTT jÓTTø£ÿ #·÷|ü⁄ (C≤„|üø£ X¯øÏÔ)
ø=+<ä]≈£î+&Ée#·TÃqT, ø=+<ä]øÏ ñ+&Éø£b˛e#·TÃqT. ø±˙ es¡Ôe÷q
ø±\eTTqT ‘Ó\TdüTø=qT u≤Vü≤´H˚Á‘·eTT\ jÓTTø£ÿ #·÷|ü⁄ n+<ä]ø°
ñ+<äìj˚T #Ó|üŒe#·TÃqT. Çø£b˛‘˚ uÛÑ$wü´‘Y ø±\eTTqT ‘Ó\TdüTø=qT
C≤„qH˚Á‘·eTT, q÷{ÏøÏ ‘=+uÛ…’ eT+~øÏ ˝Ò<äìj˚T #Ó|üŒe#·TÃqT. πøe\eTT
|ü~XÊ‘·eTT eT+~øÏ C≤„q H˚Á‘·eTT+&çHê, n~ #·÷|ü⁄˝Òì Á>∑T&ç¶<Ó’ ñqï~.
n+<äTe\q uÛÑ$wü´‘Y ø±\eTT me]ø° ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTTq~.
C≤„qT\eTqTø=qï ø=ìï y˚\eT+~˝ÀH√, ˝Òø£ ø=ìï \ø£å\eT+~˝ÀH√
ˇø£ìøÏ C≤„qH˚Á‘·eTT #·÷|ü⁄ ø£*qZ <Ó’ ñ+&ÉTqT. n≥Te+{ÏyêìøÏ e÷Á‘·yT˚
CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*j·TTqT. n{Ïyº ê&ÉT e÷Á‘·yT˚ uÛ$Ñ wü´‘YqT ‘Ó\TdüTø√>∑\TZqT.
eT÷&ÉT ø±\eTT\≈£î eT÷&ÉT H˚Á‘·eTT\T nedüs¡eTì, n+<äT˝À
C≤„qH˚Á‘·eTT #ê˝≤ eTTK´yÓTÆq<äì ‘Ó*dæ, #·÷|ü⁄qï C≤„qH˚Á‘·eTTqT
ø£*Zqyê&ÉT ì»yÓTÆq CÀ´‹wüß´&Éì ‘Ó*j·Te˝…qT. C≤„qH˚Á‘·eTT ˝Ò≈£î +&Ü
|ü+#ê+>∑eTT\qT ‘Ó*dæqyê&ÉT CÀ´‹wüß´&ÉT ø±<äT.
44 CÀ´‹wü´eTT eTqTwüß\πøHê?
»+‘·Te⁄\≈£î ≈£L&Ü e]ÔdüTÔ+<ë?
»s¡T>∑uÀe⁄ ø±\eTT˝À Je⁄\≈£î dü+uÛÑ$+#·T ø£wüºdüTKeTT\qT
eTT+<˚ ‘Ó\TŒq~ CÀ´‹wü´eTT. Je⁄\T uÛÖ‹ø£ X¯Øs¡eTT‘√ ñqï|ü⁄&ÉT>±˙,
dü÷ø£åàX¯Øs¡eTT‘√ ñqï|ü⁄&ÉT>±˙ nqTuÛÑ$+#·T ø£s¡àqT eTT+<˚ ‘Ó\TŒq~
CÀ´‹wü´eTT. Je⁄\T Åd”ÔX¯Øs¡eTT‘√qTqï|ü⁄&ÉT>±˙, |ü⁄s¡TwüX¯Øs¡eTT‘√
qTqï|ü⁄&ÉT>±˙ nqTuÛ$Ñ +#·T yê{Ïì >∑T]+∫ dü÷#·q>± eTT+<˚ ‘Ó\TŒq~
CÀ´‹wü´eTT. n˝≤π> Je⁄\T e÷qe Äø±s¡eTT˝ÀqTqï|ü⁄&ÉT>±˙, »+‘·Te⁄
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT ß´&ÉT? 21
3 me&É T CÀ´‹wü
@ eTìwæ¬ø’Hê »]–b˛sTTq ø±\eTT, »s¡T>∑T#·Tqï ø±\eTT,
»s¡T>∑uÀe⁄ ø±\eTT nì eT÷&ÉT ø±\eTT\T ø£\e⁄. »]–b˛sTTq
ø±\eTTqT ªuÛÑ÷‘·ø±\eTTμ n+≥THêïeTT. »s¡T>∑T#·Tqï ø±\eTTqT
ªes¡eÔ ÷qø±\eTTμ n+≥THêïeTT. »s¡T>∑uÀe⁄ ø±\eTTqT ªuÛ$Ñ wü´‘Y ø±\eTTμ
n+≥THêïeTT. »]– b˛sTTq uÛ÷Ñ ‘·ø±\eTTqT eTq˝Àì eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ
C≤„|üø£eTT #˚‘· ‘Ó\TdüTø√e#·TÃqT. <ëìH˚ eTH√H˚Á‘·eTT #˚‘· uÛÑ÷ ‘·
ø±\eTTqT ‘Ó\TdüTø√e#·TÃqì ô|<ä›\Hêïs¡T. ˇø£ì uÛÑ÷‘·ø±\eTTqT
eT]jÓTTø£&ÉT ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î M\T˝Ò<äT. meì uÛÑ÷‘·ø±\eTTqT yê&ÉT
e÷Á‘·eTT yêì eTqdüT‡ #˚‘·H˚ ‘Ó\TdüTø√yê*. »s¡T>∑T#·Tqï es¡Ôe÷q
ø±\eTT n+<ä] ø£fifl¯ eTT+<äs¡ Á|ü‘´· ø£eå TT>∑ »s¡T>∑T#·Tqï~. ø±e⁄q me]
ø£qTï\ <ë«sê yês¡T ‘Ó\TdüTø√>∑\TZ#T· Hêïs¡T. es¡eÔ ÷qø±\eTTqT n+<äs÷¡
düT\uÛÑeTT>± ‘Ó\TdüTø=+≥THêïs¡T. »]–b˛sTTq uÛÑ÷‘·ø±\eTTqT eTH√
ã\V”≤q‘· ø£*Zqyês¡T eTs¡∫b˛e#·TÃqT. uÛÑ÷‘·ø±\eTTqT yêì eTqdüT‡
»„|æÔ ‘˚˝Òø£b˛‘˚, <ëìì ‘Ó\TdüTø=qT neø±X¯eTT ˝Ò≈£î+&Ü b˛e#·TÃqT.
ø±˙ es¡eÔ ÷q ø±\eTTqT m+‘· ‘Ó*$ ‘·≈î£ ÿe yê&ÉT>±˙, eTH√ ã\V”≤q‘·
ø£\yê&ÉT>±˙ ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î neø±X¯eTT >∑\<äT.
»s¡T>∑uÀe⁄ uÛ$Ñ wü´‘Y ø±\eTTqT ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î, n+‘·s+¡ >∑eTT
˝Àì eTH√H˚Á‘·eTT>±˙, u≤Vü≤´s¡+>∑eTT˝Àì Á|ü‘·´ø£å H˚Á‘·eTT>±˙ |üìøÏ
sê<äT. uÛÑ$wü´‘Y ø±\eTTqT ‘Ó*j·TT≥≈£î C≤„qH˚Á‘·eTT ø±e˝…qT.
C≤„qCÀ´‹ e\q ‘Ó*j·TTq~ ø±e⁄q <ëìì ªCÀ´‹wü´eTTμ n+≥THêïeTT.
Bìì ã{Ϻ C≤„qH˚Á‘·eTqT CÀ´‹wü´eTT <ë«sêH˚, uÛÑ$wü´‘·TÔ ø±\eTTqT
‘Ó*j·Te#·TÃqT. eTìwæøÏ>∑\ uÛÑ÷‘·,es¡Ôe÷q,uÛÑ$wü´‘Y nqT eT÷&ÉT
ø±\eTT\qT eT÷&ÉT H˚Á‘·eTT\ <ë«s¡ #·÷&Ée#·TÃqì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
22 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
uÛÑ÷‘·ø±\eTTqT ‘Ó\TdüTø=qT eTH√H˚Á‘·eTT jÓTTø£ÿ #·÷|ü⁄ (C≤„|üø£ X¯øÏÔ)
ø=+<ä]≈£î+&Ée#·TÃqT, ø=+<ä]øÏ ñ+&Éø£b˛e#·TÃqT. ø±˙ es¡Ôe÷q
ø±\eTTqT ‘Ó\TdüTø=qT u≤Vü≤´H˚Á‘·eTT\ jÓTTø£ÿ #·÷|ü⁄ n+<ä]ø°
ñ+<äìj˚T #Ó|üŒe#·TÃqT. Çø£b˛‘˚ uÛÑ$wü´‘Y ø±\eTTqT ‘Ó\TdüTø=qT
C≤„qH˚Á‘·eTT, q÷{ÏøÏ ‘=+uÛ…’ eT+~øÏ ˝Ò<äìj˚T #Ó|üŒe#·TÃqT. πøe\eTT
|ü~XÊ‘·eTT eT+~øÏ C≤„q H˚Á‘·eTT+&çHê, n~ #·÷|ü⁄˝Òì Á>∑T&ç¶<Ó’ ñqï~.
n+<äTe\q uÛÑ$wü´‘Y ø±\eTT me]ø° ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTTq~.
C≤„qT\eTqTø=qï ø=ìï y˚\eT+~˝ÀH√, ˝Òø£ ø=ìï \ø£å\eT+~˝ÀH√
ˇø£ìøÏ C≤„qH˚Á‘·eTT #·÷|ü⁄ ø£*qZ <Ó’ ñ+&ÉTqT. n≥Te+{ÏyêìøÏ e÷Á‘·yT˚
CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*j·TTqT. n{Ïyº ê&ÉT e÷Á‘·yT˚ uÛ$Ñ wü´‘YqT ‘Ó\TdüTø√>∑\TZqT.
eT÷&ÉT ø±\eTT\≈£î eT÷&ÉT H˚Á‘·eTT\T nedüs¡eTì, n+<äT˝À
C≤„qH˚Á‘·eTT #ê˝≤ eTTK´yÓTÆq<äì ‘Ó*dæ, #·÷|ü⁄qï C≤„qH˚Á‘·eTTqT
ø£*Zqyê&ÉT ì»yÓTÆq CÀ´‹wüß´&Éì ‘Ó*j·Te˝…qT. C≤„qH˚Á‘·eTT ˝Ò≈£î +&Ü
|ü+#ê+>∑eTT\qT ‘Ó*dæqyê&ÉT CÀ´‹wüß´&ÉT ø±<äT.
44 CÀ´‹wü´eTT eTqTwüß\πøHê?
»+‘·Te⁄\≈£î ≈£L&Ü e]ÔdüTÔ+<ë?
»s¡T>∑uÀe⁄ ø±\eTT˝À Je⁄\≈£î dü+uÛÑ$+#·T ø£wüºdüTKeTT\qT
eTT+<˚ ‘Ó\TŒq~ CÀ´‹wü´eTT. Je⁄\T uÛÖ‹ø£ X¯Øs¡eTT‘√ ñqï|ü⁄&ÉT>±˙,
dü÷ø£åàX¯Øs¡eTT‘√ ñqï|ü⁄&ÉT>±˙ nqTuÛÑ$+#·T ø£s¡àqT eTT+<˚ ‘Ó\TŒq~
CÀ´‹wü´eTT. Je⁄\T Åd”ÔX¯Øs¡eTT‘√qTqï|ü⁄&ÉT>±˙, |ü⁄s¡TwüX¯Øs¡eTT‘√
qTqï|ü⁄&ÉT>±˙ nqTuÛ$Ñ +#·T yê{Ïì >∑T]+∫ dü÷#·q>± eTT+<˚ ‘Ó\TŒq~
CÀ´‹wü´eTT. n˝≤π> Je⁄\T e÷qe Äø±s¡eTT˝ÀqTqï|ü⁄&ÉT>±˙, »+‘·Te⁄
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 23
Äø±s¡eTT˝À ñqï|ü⁄&ÉT>±˙, nqTuÛÑ$+#·T bÕ|ü|ü⁄D´ $TÁX¯eT
|ò*ü ‘·eTT\qT ‘Ó\TŒq~ CÀ´‹wü´eTT. n+‘˚ø±ø£ Je⁄\T n+&É», |æ+&É»,
ñ~“¤» s¡÷|üeTT˝À mø£ÿ&É »ìà+∫Hê, »ìà+∫q~ yÓTT<ä\T eTs¡DÏ+#·T
es¡≈£î »s¡T>∑T ø±\eTT˝À, ø£wüºdüTK s¡÷|üeTT‘√ nqTuÛÑ$+#·T bÕ|ü
|ü⁄D´eTT\qT |üdæø£{Ϻ, eTT+<˚ #Ó|üq~ CÀ´‹wü´eTT. n+<äTe\q
CÀ´‹wü´eTT düs¡«JesêX¯ó\≈£î e]Ô+#·Tqì #Ó|üŒe#·TÃqT.
5 C≤‘·ø£eTT n+fÒ @$T{Ï?
CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT˝À ÁyêdüTø=qï dæ<ë∆+‘·eTT\ Á|üø±s¡eTT, ˇø£
eTìwæ jÓTTø£ÿ uÛÑ$wü´‘·TÔqT CÀ´‹wü´eTT>± #·÷&Ü\+fÒ, yêì C≤‘·ø£e TT
‘·|üŒø£ ñ+&Ü*. C≤‘·ø£eTT‘√H˚ ÁbÕs¡+uÛÑeTÚ‘·T+~ CÀ´‹wü´eTT, ø±e⁄q
C≤‘·ø£eTTq≈£î, CÀ´‹wü´eTTq≈£î n$HêuÛ≤e dü+ã+<ÛäeTTqï~. Ç+‘·ø°
C≤‘·ø£eT+fÒ @$T{À, á ø±\|ü⁄ eTqTwüß´\≈£î #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T
<äqT≈£î+{≤qT. á ø±\eTT˝À ≈£L&Ü C≤‘·øe£ TTqT >∑T]+∫ ø=+‘·eT+~
‘Ó*dæqyês¡T+&çHê, yê]øÏ ≈£L&Ü C≤‘·øe£ TT˝Àì j·T<ës¡eú TT ‘Ó*j·T<äT.
Bììã{Ϻ C≤‘·ø£eTT nqT X¯ã›eTT ns¡úV”≤qyÓTÆq<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
C≤‘·ø£eTT jÓTTø£ÿ ì»yÓTÆq X¯ã›eTT Ä~ø±\eT+<äT m˝≤>∑T+&Ó&ç<√, n~
H˚&ÉT |ü\T≈£î#·Tqï C≤‘·ø£eTT>± m≥T¢ e÷]q<√ ø=+‘· $e]+∫
#·÷#·Tø=+<ëeTT.
ªC≤μ nq>± |ü⁄≥º&eÉ Tì ns¡eú TT. |ü⁄{Ïqº Je⁄&ÉT @ düeTj·TeTT˝À
|ü⁄{≤º&√, Ä düeTj·TeTT˝À K>√fi¯eTTq Á>∑Vü≤eTT\T uÛÑ÷$TøÏ @j˚T
~X¯\˝À ñHêïjÓ÷, yê{Ï kÕúqeTT˝qT >∑T]Ô+#·Tø√e&ÉeTTqT C≤‘·ø£eTT
24 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n+≥T+{≤s¡T. ø±˙ y˚TeTT #Ó|ü q<˚eTq>±! ˇø£ Je⁄&ÉT |ü⁄≥ºøe£ TT+<˚
n‘·qT |ü⁄{Ϻq ‘·sê«‘· #·ìb˛e⁄es¡≈£î @$<ÛäeTT>∑ q&ÉT#·Tø√yê*? @j˚T
ø£wdºü Tü KeTT\T nqTuÛ$Ñ +#ê*? @$T ‹Hê*? @$T e÷{≤¢&Ü*? m|ü&ÉT
|ü&ÉTø√yê*? nqT yÓTT<ä\>∑T nìï |üqT\qT ˇø£ÿø£åDeTT ≈£L&Ü
e<ä\≈£î+&É nìï ø±\eTT\˝À ˇø£ |òü‘·ø£eTT Á|üø±s¡eTT ìs¡ísTT+∫
ô|≥º&ÉeTTqT ªC≤|òü‘·ø£eTTμ n+{≤eTT. |ü⁄{Ϻq|ü⁄&˚ ìs¡ísTT+#·ã&çj·TTqï
|òü‘·ø£eTT ø±e⁄q, Ä |òü‘·ø£eTTqT ªC≤|òü‘·ø£eTTμ n+≥THêïeTT.
Ç+^¢wüßuÛ≤wü˝À ªãsYÔbÕ¢Héμ n+≥THêïeTT. ˇø£ »qà≈£î ø±e\dæq |üqT\
|òü‘·ø£eTTqT |üPs¡«eTT C≤|òü‘·ø£eTT nì nHÓ&çyês¡ì ‘Ó*dæq~. ø±\eTT
>∑&ÉTdü÷Ôsê>±, ø=+‘·ø±\eTTq≈£î C≤|òü‘·ø£eTT nqT |ü<äeTT˝ÀqTqï
◊<äøså£ e¡ TT\˝À ªC≤μ Á|üøÿ£ q>∑\ ª|òμü nqT s¬ +&Ée nø£så e¡ TT m–]b˛sTTq~.
eTqTwüß\T ª|òμü nø£så e¡ TTqT |ü\ø£&eÉ TT˝Ò<Tä . ∫es¡≈î£ Hê\T>∑T nø£så e¡ TT\
|ü<äeTT ªC≤‘·ø£eTTμ >± $T–*b˛sTTq~. ◊<äø£ås¡eTT\ C≤|òü‘·ø£eTT˝Àì
ns¡eú TT C≤‘·øe£ TT nqT |ü<eä TT˝À ˝Ò≈î£ +&Ü b˛sTT+~. ∫es¡≈î£ C≤‘·øe£ TT
ns¡úeTT ˝Òì<Ó’b˛sTT ñqï~. áHê{Ï CÀ´‹wüß´\T m+<äs¡T+&çHê
|üPs¡«eTTqï ªC≤|òü‘·ø£eTTμqT ‘Ó*j·Tø£, n+<äs¡÷ <ëìì C≤‘·ø£eTT nì
n+≥THêïs¡T.
ˇø£ Je⁄&ÉT X¯Øs¡eTT <Ûä]+∫ |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTTqT »qqeTT
n+≥THêïeTT. |ü⁄≥º&ÉeTTqT ª»μ nì, eTs¡DÏ+#·&ÉeTTqT ª>∑‹μ nì
≈£L&Ü n+≥THêïeTT. |ü⁄{Ïqº |üŒ{ÏqT+&ç eTs¡D+Ï #·Tes¡≈î£ >∑\ ø±\eTTqT
ªJ$‘·eTTμ n+≥THêïeTT. |ü⁄≥º&ÉeTTqT, #êe&ÉeTTqT ø£*|æ ª»>∑‹μ
n+≥THêïeTT. ª»μ qT+&ç ª>∑‹μ es¡≈£î eT<Ûä´ø±\eTT˝À >∑\ J$‘·eTTqT
ìs¡sí TT+∫ Ä&ç+#·T ø£sà¡ qT ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ n+≥THêïeTT. ˇø£ J$‘·eTTq≈£î
eTT+<äT>±H˚ dü+∫‘·ø£s¡à nqT ø£s¡à ≈£L&É*qT+&ç, ø=+‘·ø£s¡àqT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 23
Äø±s¡eTT˝À ñqï|ü⁄&ÉT>±˙, nqTuÛÑ$+#·T bÕ|ü|ü⁄D´ $TÁX¯eT
|ò*ü ‘·eTT\qT ‘Ó\TŒq~ CÀ´‹wü´eTT. n+‘˚ø±ø£ Je⁄\T n+&É», |æ+&É»,
ñ~“¤» s¡÷|üeTT˝À mø£ÿ&É »ìà+∫Hê, »ìà+∫q~ yÓTT<ä\T eTs¡DÏ+#·T
es¡≈£î »s¡T>∑T ø±\eTT˝À, ø£wüºdüTK s¡÷|üeTT‘√ nqTuÛÑ$+#·T bÕ|ü
|ü⁄D´eTT\qT |üdæø£{Ϻ, eTT+<˚ #Ó|üq~ CÀ´‹wü´eTT. n+<äTe\q
CÀ´‹wü´eTT düs¡«JesêX¯ó\≈£î e]Ô+#·Tqì #Ó|üŒe#·TÃqT.
5 C≤‘·ø£eTT n+fÒ @$T{Ï?
CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT˝À ÁyêdüTø=qï dæ<ë∆+‘·eTT\ Á|üø±s¡eTT, ˇø£
eTìwæ jÓTTø£ÿ uÛÑ$wü´‘·TÔqT CÀ´‹wü´eTT>± #·÷&Ü\+fÒ, yêì C≤‘·ø£e TT
‘·|üŒø£ ñ+&Ü*. C≤‘·ø£eTT‘√H˚ ÁbÕs¡+uÛÑeTÚ‘·T+~ CÀ´‹wü´eTT, ø±e⁄q
C≤‘·ø£eTTq≈£î, CÀ´‹wü´eTTq≈£î n$HêuÛ≤e dü+ã+<ÛäeTTqï~. Ç+‘·ø°
C≤‘·ø£eT+fÒ @$T{À, á ø±\|ü⁄ eTqTwüß´\≈£î #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T
<äqT≈£î+{≤qT. á ø±\eTT˝À ≈£L&Ü C≤‘·øe£ TTqT >∑T]+∫ ø=+‘·eT+~
‘Ó*dæqyês¡T+&çHê, yê]øÏ ≈£L&Ü C≤‘·øe£ TT˝Àì j·T<ës¡eú TT ‘Ó*j·T<äT.
Bììã{Ϻ C≤‘·ø£eTT nqT X¯ã›eTT ns¡úV”≤qyÓTÆq<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
C≤‘·ø£eTT jÓTTø£ÿ ì»yÓTÆq X¯ã›eTT Ä~ø±\eT+<äT m˝≤>∑T+&Ó&ç<√, n~
H˚&ÉT |ü\T≈£î#·Tqï C≤‘·ø£eTT>± m≥T¢ e÷]q<√ ø=+‘· $e]+∫
#·÷#·Tø=+<ëeTT.
ªC≤μ nq>± |ü⁄≥º&eÉ Tì ns¡eú TT. |ü⁄{Ïqº Je⁄&ÉT @ düeTj·TeTT˝À
|ü⁄{≤º&√, Ä düeTj·TeTT˝À K>√fi¯eTTq Á>∑Vü≤eTT\T uÛÑ÷$TøÏ @j˚T
~X¯\˝À ñHêïjÓ÷, yê{Ï kÕúqeTT˝qT >∑T]Ô+#·Tø√e&ÉeTTqT C≤‘·ø£eTT
24 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n+≥T+{≤s¡T. ø±˙ y˚TeTT #Ó|ü q<˚eTq>±! ˇø£ Je⁄&ÉT |ü⁄≥ºøe£ TT+<˚
n‘·qT |ü⁄{Ϻq ‘·sê«‘· #·ìb˛e⁄es¡≈£î @$<ÛäeTT>∑ q&ÉT#·Tø√yê*? @j˚T
ø£wdºü Tü KeTT\T nqTuÛ$Ñ +#ê*? @$T ‹Hê*? @$T e÷{≤¢&Ü*? m|ü&ÉT
|ü&ÉTø√yê*? nqT yÓTT<ä\>∑T nìï |üqT\qT ˇø£ÿø£åDeTT ≈£L&Ü
e<ä\≈£î+&É nìï ø±\eTT\˝À ˇø£ |òü‘·ø£eTT Á|üø±s¡eTT ìs¡ísTT+∫
ô|≥º&ÉeTTqT ªC≤|òü‘·ø£eTTμ n+{≤eTT. |ü⁄{Ϻq|ü⁄&˚ ìs¡ísTT+#·ã&çj·TTqï
|òü‘·ø£eTT ø±e⁄q, Ä |òü‘·ø£eTTqT ªC≤|òü‘·ø£eTTμ n+≥THêïeTT.
Ç+^¢wüßuÛ≤wü˝À ªãsYÔbÕ¢Héμ n+≥THêïeTT. ˇø£ »qà≈£î ø±e\dæq |üqT\
|òü‘·ø£eTTqT |üPs¡«eTT C≤|òü‘·ø£eTT nì nHÓ&çyês¡ì ‘Ó*dæq~. ø±\eTT
>∑&ÉTdü÷Ôsê>±, ø=+‘·ø±\eTTq≈£î C≤|òü‘·ø£eTT nqT |ü<äeTT˝ÀqTqï
◊<äøså£ e¡ TT\˝À ªC≤μ Á|üøÿ£ q>∑\ ª|òμü nqT s¬ +&Ée nø£så e¡ TT m–]b˛sTTq~.
eTqTwüß\T ª|òμü nø£så e¡ TTqT |ü\ø£&eÉ TT˝Ò<Tä . ∫es¡≈î£ Hê\T>∑T nø£så e¡ TT\
|ü<äeTT ªC≤‘·ø£eTTμ >± $T–*b˛sTTq~. ◊<äø£ås¡eTT\ C≤|òü‘·ø£eTT˝Àì
ns¡eú TT C≤‘·øe£ TT nqT |ü<eä TT˝À ˝Ò≈î£ +&Ü b˛sTT+~. ∫es¡≈î£ C≤‘·øe£ TT
ns¡úeTT ˝Òì<Ó’b˛sTT ñqï~. áHê{Ï CÀ´‹wüß´\T m+<äs¡T+&çHê
|üPs¡«eTTqï ªC≤|òü‘·ø£eTTμqT ‘Ó*j·Tø£, n+<äs¡÷ <ëìì C≤‘·ø£eTT nì
n+≥THêïs¡T.
ˇø£ Je⁄&ÉT X¯Øs¡eTT <Ûä]+∫ |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTTqT »qqeTT
n+≥THêïeTT. |ü⁄≥º&ÉeTTqT ª»μ nì, eTs¡DÏ+#·&ÉeTTqT ª>∑‹μ nì
≈£L&Ü n+≥THêïeTT. |ü⁄{Ïqº |üŒ{ÏqT+&ç eTs¡D+Ï #·Tes¡≈î£ >∑\ ø±\eTTqT
ªJ$‘·eTTμ n+≥THêïeTT. |ü⁄≥º&ÉeTTqT, #êe&ÉeTTqT ø£*|æ ª»>∑‹μ
n+≥THêïeTT. ª»μ qT+&ç ª>∑‹μ es¡≈£î eT<Ûä´ø±\eTT˝À >∑\ J$‘·eTTqT
ìs¡sí TT+∫ Ä&ç+#·T ø£sà¡ qT ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ n+≥THêïeTT. ˇø£ J$‘·eTTq≈£î
eTT+<äT>±H˚ dü+∫‘·ø£s¡à nqT ø£s¡à ≈£L&É*qT+&ç, ø=+‘·ø£s¡àqT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
øπ {≤sTT+#·&eÉ TTqT ªC≤|ò‘ü ø· e£ TTμ n+≥THêïeTT. øπ {≤sTT+∫q ø£sà¡ ù|s¡T
ÁbÕs¡ã∆eTT nsTT‘˚, πø{≤sTT+∫q |ü<ä∆‹ì C≤|òü‘·ø£eTT n+≥THêïeTT.
ˇø£ì J$‘·eTTq≈£î |ü⁄≥Tºø£˝Àì C≤|òü‘·ø£eTTqT #·÷ùdÔ, Ä »qà≈£î
dü+ã+~Û+∫q ÁbÕs¡ã∆eTT |òü˝≤Hê nì ‘Ó*j·TTqT. ÁbÕs¡ã∆eTT ‘Ó*ùdÔ
yêì J$‘·eTT˝Àì ø£wüºdüTKeTT\T ‘Ó*j·TTqT. á |ü<ä∆‹ Á|üø±s¡eTT
C≤‘·øe£ TT <ë«sê ÁbÕs¡ãe∆ TTqT ‘Ó*j·T&ÉeTTH˚ ªCÀ´‹wü´eTTμ n+≥THêïeTT.
25 26 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø√e#·TÃqT. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTT˝À Ç≥T Á>∑Vü≤eTT\T, n≥T ø£s¡à
Ä#·s¡D (Ä#ês¡eTT) nqT ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T ñqï$. ¬s+&ç{Ïì ø£*|æ
Á>∑V≤ü #ês¡eTT (Á>∑V≤ü #ês¡D) n+≥THêïeTT. meì Á>∑V≤ü #ês¡eTT m≥T¢+<√,
yêì ø±\, ø£s¡à#·Áø£eTT\qT ã{Ϻ ‘Ó*j·TTqT. ø±\#·Áø£eTT |ü+Á&Ó+&ÉT
uÛ≤>∑eTT\T $uÛÑõ+|üã&ç |ü+Á&Ó+&ÉT ù|s¡T¢+&ÉTqT. yê{Ïì ÁøÏ+<ä 1e
∫Á‘·|ü≥s¡÷|üeTT˝À #·÷kÕÔeTT.

TT
6 ø±\, ø£s¡à #·Áø£eTT\T

y˚Twü+
MTqe
ÛÑ+

TT
èe wüu

ÛÑe
£î+u
¡eTT ∏äTq+

≈
ˇø£ Je⁄&ÉT ‘·q J$‘·eTT˝À nqTuÛ$Ñ +#·e\dæq ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ qT, eTø£s $T<
<ÛäqdüT‡ ø£sêÿ≥
ˇø£ |ò‘ü ø· e£ TT Á|üø±s¡eTT |ü⁄{Ïqº |ü⁄&˚ ìs¡sí TT+∫ ñ+&É&eÉ TTqT, C≤|ò‘ü ø· e£ TT eè• ø£eTT
dæ+
nHêïeTT ø£<ë! Ä C≤|òü‘·ø£eTT |ü+Á&Ó+&ÉT $<ÛäeTT\T>± $uÛÑõ+|üã&ç äø£ Vü≤

ñ+&ÉTqT. $uÛÑõ+|üã&çq C≤|òü‘·ø£eTT˝Àì ÁbÕs¡ã∆eTT, |ü+Á&Ó+&ÉT
uÛ≤>∑eTT\T>±qTqï ø£s¡à#·Áø£eTT˝À ñ+&ÉTqT. meì ø£s¡à#·Áø£eTT yêì
‘·\˝À ñ+&ÉTqT. ‘·\ eT<Û´ä uÛ≤>∑eTT˝À bòÕ\uÛ≤>∑eTTq (qT<äT{Ï uÛ≤>∑eTTq)
>∑\ Hê\T>∑T #·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT˝À, ÁøÏ+~qT+&ç ¬s+&Ée #·Áø£eTT
ø£s¡à#·Áø£yÓTÆ ñqï~. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT J$‘·ø±\eTT˝À
eTìwæ #˚‘· nqTuÛÑ$+|ü #˚j·TTq$ Á>∑Vü≤eTT\T. Á>∑Vü≤eTT\T ≈£L&Ü ø£s¡à
#·Áø£eTTqT ÄqTø=ì, ô|q’ >∑\ ø±\#·Áø£eTT˝À >∑\e⁄. |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT˝À
>∑\ C≤|òü‘·ø£eTT <ë«sê eTìwæ J$‘· ÁbÕs¡ã∆eTTqT ‘Ó\TdüTø√e#·Ãì
#Ó|üø=HêïeTT ø£<ë! C≤|òü‘·ø£eTT˝À ø£s¡à Á|ü‘·´ø£åeTT>± ø£ì|æ+#·<äT.
C≤|òü‘·ø£eTT˝À Á|ü‘·´ø£åeTT>∑ Á>∑Vü≤eTT\T ø£ì|æ+#·TqT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì
Á>∑Vü≤eTT\qT #·÷∫, yê{Ï <ë«sê n$ bÕ*+#·T ÁbÕs¡ã∆eTTqT ‘Ó\TdüT
‘·T\
ø£q´
ø±\#·Áø£eTT `1e |ü≥eTT
1) y˚TwüeTT 2) eèwüuÛÑeTT 3) $T<∏äTqeTT 4) ø£sêÿ≥ø£eTT 5) dæ+Vü≤eTT
6) ø£q´ 7) ‘·T\ 8) eè•Ãø£eTT 9) <Ûqä düT‡ 10) eTø£se¡ TT 11) ≈£î+uÛeÑ TT
12) MTqeTT.
á |ü+Á&Ó+&ÉT ø±\#·Áø£uÛ≤>∑eTT˝˝ÀqTqï Á>∑Vü≤eTT\T ìØí‘·yÓTÆq
y˚>∑eTT‘√ >∑‹ ‘·|üŒø£ Á|üj·÷DÏ+#·T#·÷ ‘·eT øÏs¡DeTT\qT ø£s¡à#·Á ø£eTT
MT<ä Á|üdü]+|üCÒj·TT#·T+&ÉTqT. Ç|ü⁄&ÉT #·Áø£eTT\ $es¡eTT |üP]Ô>±
‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. Á|ü‹ eTìwæ ‘·\˝À ÁãVü≤à,ø±\, ø£sà¡ ,>∑TD#·Áø£eTT\qT
Hê\T>∑T#·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT >∑\<äT. á Hê\T>∑T #·Áø£eTT\
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
øπ {≤sTT+#·&eÉ TTqT ªC≤|ò‘ü ø· e£ TTμ n+≥THêïeTT. øπ {≤sTT+∫q ø£sà¡ ù|s¡T
ÁbÕs¡ã∆eTT nsTT‘˚, πø{≤sTT+∫q |ü<ä∆‹ì C≤|òü‘·ø£eTT n+≥THêïeTT.
ˇø£ì J$‘·eTTq≈£î |ü⁄≥Tºø£˝Àì C≤|òü‘·ø£eTTqT #·÷ùdÔ, Ä »qà≈£î
dü+ã+~Û+∫q ÁbÕs¡ã∆eTT |òü˝≤Hê nì ‘Ó*j·TTqT. ÁbÕs¡ã∆eTT ‘Ó*ùdÔ
yêì J$‘·eTT˝Àì ø£wüºdüTKeTT\T ‘Ó*j·TTqT. á |ü<ä∆‹ Á|üø±s¡eTT
C≤‘·øe£ TT <ë«sê ÁbÕs¡ãe∆ TTqT ‘Ó*j·T&ÉeTTH˚ ªCÀ´‹wü´eTTμ n+≥THêïeTT.
25 26 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø√e#·TÃqT. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTT˝À Ç≥T Á>∑Vü≤eTT\T, n≥T ø£s¡à
Ä#·s¡D (Ä#ês¡eTT) nqT ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T ñqï$. ¬s+&ç{Ïì ø£*|æ
Á>∑V≤ü #ês¡eTT (Á>∑V≤ü #ês¡D) n+≥THêïeTT. meì Á>∑V≤ü #ês¡eTT m≥T¢+<√,
yêì ø±\, ø£s¡à#·Áø£eTT\qT ã{Ϻ ‘Ó*j·TTqT. ø±\#·Áø£eTT |ü+Á&Ó+&ÉT
uÛ≤>∑eTT\T $uÛÑõ+|üã&ç |ü+Á&Ó+&ÉT ù|s¡T¢+&ÉTqT. yê{Ïì ÁøÏ+<ä 1e
∫Á‘·|ü≥s¡÷|üeTT˝À #·÷kÕÔeTT.

TT
6 ø±\, ø£s¡à #·Áø£eTT\T

y˚Twü+
MTqe
ÛÑ+

TT
èe wüu

ÛÑe
£î+u
¡eTT ∏äTq+

≈
ˇø£ Je⁄&ÉT ‘·q J$‘·eTT˝À nqTuÛ$Ñ +#·e\dæq ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ qT, eTø£s $T<
<ÛäqdüT‡ ø£sêÿ≥
ˇø£ |ò‘ü ø· e£ TT Á|üø±s¡eTT |ü⁄{Ïqº |ü⁄&˚ ìs¡sí TT+∫ ñ+&É&eÉ TTqT, C≤|ò‘ü ø· e£ TT eè• ø£eTT
dæ+
nHêïeTT ø£<ë! Ä C≤|òü‘·ø£eTT |ü+Á&Ó+&ÉT $<ÛäeTT\T>± $uÛÑõ+|üã&ç äø£ Vü≤

ñ+&ÉTqT. $uÛÑõ+|üã&çq C≤|òü‘·ø£eTT˝Àì ÁbÕs¡ã∆eTT, |ü+Á&Ó+&ÉT
uÛ≤>∑eTT\T>±qTqï ø£s¡à#·Áø£eTT˝À ñ+&ÉTqT. meì ø£s¡à#·Áø£eTT yêì
‘·\˝À ñ+&ÉTqT. ‘·\ eT<Û´ä uÛ≤>∑eTT˝À bòÕ\uÛ≤>∑eTTq (qT<äT{Ï uÛ≤>∑eTTq)
>∑\ Hê\T>∑T #·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT˝À, ÁøÏ+~qT+&ç ¬s+&Ée #·Áø£eTT
ø£s¡à#·Áø£yÓTÆ ñqï~. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT J$‘·ø±\eTT˝À
eTìwæ #˚‘· nqTuÛÑ$+|ü #˚j·TTq$ Á>∑Vü≤eTT\T. Á>∑Vü≤eTT\T ≈£L&Ü ø£s¡à
#·Áø£eTTqT ÄqTø=ì, ô|q’ >∑\ ø±\#·Áø£eTT˝À >∑\e⁄. |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT˝À
>∑\ C≤|òü‘·ø£eTT <ë«sê eTìwæ J$‘· ÁbÕs¡ã∆eTTqT ‘Ó\TdüTø√e#·Ãì
#Ó|üø=HêïeTT ø£<ë! C≤|òü‘·ø£eTT˝À ø£s¡à Á|ü‘·´ø£åeTT>± ø£ì|æ+#·<äT.
C≤|òü‘·ø£eTT˝À Á|ü‘·´ø£åeTT>∑ Á>∑Vü≤eTT\T ø£ì|æ+#·TqT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì
Á>∑Vü≤eTT\qT #·÷∫, yê{Ï <ë«sê n$ bÕ*+#·T ÁbÕs¡ã∆eTTqT ‘Ó\TdüT
‘·T\
ø£q´
ø±\#·Áø£eTT `1e |ü≥eTT
1) y˚TwüeTT 2) eèwüuÛÑeTT 3) $T<∏äTqeTT 4) ø£sêÿ≥ø£eTT 5) dæ+Vü≤eTT
6) ø£q´ 7) ‘·T\ 8) eè•Ãø£eTT 9) <Ûqä düT‡ 10) eTø£se¡ TT 11) ≈£î+uÛeÑ TT
12) MTqeTT.
á |ü+Á&Ó+&ÉT ø±\#·Áø£uÛ≤>∑eTT˝˝ÀqTqï Á>∑Vü≤eTT\T ìØí‘·yÓTÆq
y˚>∑eTT‘√ >∑‹ ‘·|üŒø£ Á|üj·÷DÏ+#·T#·÷ ‘·eT øÏs¡DeTT\qT ø£s¡à#·Á ø£eTT
MT<ä Á|üdü]+|üCÒj·TT#·T+&ÉTqT. Ç|ü⁄&ÉT #·Áø£eTT\ $es¡eTT |üP]Ô>±
‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. Á|ü‹ eTìwæ ‘·\˝À ÁãVü≤à,ø±\, ø£sà¡ ,>∑TD#·Áø£eTT\qT
Hê\T>∑T#·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT >∑\<äT. á Hê\T>∑T #·Áø£eTT\
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 27 28 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
düeTT<ëj·TeTT $X¯«eTT˝Àì Je⁄\+<ä]ø° Ä<Ûës¡yÓTÆj·TTqï~. á ÁãVü≤à #·Áø£eTT
Hê\TZ#·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT ‘Ó*j·Tø£b˛‘˚ eTìwæøÏ <Ó’eC≤„qeTT
@e÷Á‘·eTT ‘Ó*j·T<äì #Ó|üŒe#·TÃqT. Hê\TZ#·Áø£eTT\T n≥T ÁãVü≤à$<ä´ ø±\ #·Áø£eTT
˝Àq÷ (Ä<Ûë´‹àø£ $<ä´˝Àq÷), Ç≥T CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT˝Àq÷ ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£s¡à #·Áø£eTT
ø£*j Z T· Tqï$. á Hê\TZ#Á· ø£eTT\ $es¡eTT ≈£L\+ø£weü TT>± ‘Ó*j·÷\+fÒ >∑TD #·Áø£eTT
Å‘Ó’‘·dæ<ë∆+‘· uÛÑ>∑eBZ‘·˝Àì, nø£ås¡ |üs¡ÁãVü≤àjÓ÷>∑eTqT n<Ûë´j·TeTTqT
#·<äe+&ç. nø£ÿ&˚ eTq X¯Øs¡eTT˝Àì Hê\TZ#·Áø£eTT\ $es¡eTT
‘Ó*j·T>∑\<äT. á Hê\TZ#Á· ø£eTT\ $es¡eTT ‘Ó*j·Tø£b˛sTTq <ëìe\q,
Ç≥T ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔyÓTÆq Ä<Ûë´‹àø£eTT˝Àq÷, n≥T ø£s¡à $<ÛëqyÓTÆq ÁãVü≤à, ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT ` 2e |ü≥eTT
CÀ´‹wü´s¡+>∑eTT˝Àq÷ eTqTwüß\T yÓqTø£ã&çb˛sTT j·TTHêïs¡T. Hê\TZ ø±\#·Áø£eTTqT CÀ´‹wüß´\T ô|’ $<ÛäeTT>± #·‘·Ts¡ÁdüeTT>±
#·Áø£eTT\+fÒ @$T{Ï? n$ mø£ÿ&ÉTqï$? nì ‘Ó*j·Tq+‘· es¡≈£î ∫Á‹+#·Tø=Hêïs¡T. $∫Á‘·y˚TeT+fÒ y˚Twü, eèwüuÛÑ yÓTT<ä\>∑T |ü+Á&Ó+&ÉT
dü+|üPs¡íyÓTÆq <Ó’e C≤„qeTTqT>±˙, dü+|üPs¡íyÓTÆq CÀ´‹wü´eTTqT>±˙
‘Ó*j·T˝ÒeTT. ø£fi¯ófl ˝ÒìyêìøÏ <äèwæ˜ @e÷Á‘·eTT˝Òq≥T¢, ÁãVü≤à, ø±\, MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTq+
ø£sà¡ , >∑TD#·Áø£eTT\ $es¡eTT ‘Ó*j·Tì yêìøÏ C≤„q<äèwæ˜ @e÷Á‘·eTT+&É<Tä .
Á|ü‹ X¯Øs¡eTT˝À qT<äT{Ï uÛ≤>∑eTTq ˝À|ü\ >∑\ Hê\TZ#·Áø£eTT\
≈£î+uÛÑeTT ø£sêÿ≥ø£
düeTT<ëj·TeTTqT ‘·sê«‘· ù|J˝Àì 2e ∫Á‘·|≥ü eTTq+<äT #·÷&Ée#·TÃqT.
ø±\#·Áø£eTT
ô|’ qT+&ç s¬ +&Ée #·Áø£yT˚ ø±\#·Áø£eTT. ø±\#·Áø£eTT >∑T+Á&ÉeTT>±
e⁄+&ç |ü+Á&Ó+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T ø£*j Z T· T+&É>±, ø=+<äsT¡ CÀ´‹wüß´\T <ëìøÏ eTø£s¡eTT dæ+Vü≤
ªC≤‘·ø#£ Á· ø£eT˙μ ˝Òø£ ªC≤‘·ø≈£ î£ +&É*j·T˙μ ù|s¡Tô|{Ϻ #·‘T· s¡ÁdüeTT>∑ ∫Á‹+#·T
ø=Hêïs¡T. <ëìøÏ ª\>∑ï≈£î+&É*j·Tìμ ù|s¡T≈£L&Ü ô|{≤ºs¡T. \>∑ï≈£ î+&É*, <ÛäqdüT‡ eè•Ãø£ ‘·T\ ø£q´
C≤‘·ø≈£ î£ +&É*, C≤‘·ø#£ Á· ø£eTT nqã&ÉT ø±\#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ #·‘T· s¡ÁdüeTT>±
qTqï ∫Á‘·eTTqT ‘·sê«‘· ù|J˝Àì 3e ∫Á‘·|≥ ü eTTq+<äT #·÷&Ée#·TÃqT. ø±\#·Áø£eTT`3e |ü≥eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 27 28 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
düeTT<ëj·TeTT $X¯«eTT˝Àì Je⁄\+<ä]ø° Ä<Ûës¡yÓTÆj·TTqï~. á ÁãVü≤à #·Áø£eTT
Hê\TZ#·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT ‘Ó*j·Tø£b˛‘˚ eTìwæøÏ <Ó’eC≤„qeTT
@e÷Á‘·eTT ‘Ó*j·T<äì #Ó|üŒe#·TÃqT. Hê\TZ#·Áø£eTT\T n≥T ÁãVü≤à$<ä´ ø±\ #·Áø£eTT
˝Àq÷ (Ä<Ûë´‹àø£ $<ä´˝Àq÷), Ç≥T CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT˝Àq÷ ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£s¡à #·Áø£eTT
ø£*j Z T· Tqï$. á Hê\TZ#Á· ø£eTT\ $es¡eTT ≈£L\+ø£weü TT>± ‘Ó*j·÷\+fÒ >∑TD #·Áø£eTT
Å‘Ó’‘·dæ<ë∆+‘· uÛÑ>∑eBZ‘·˝Àì, nø£ås¡ |üs¡ÁãVü≤àjÓ÷>∑eTqT n<Ûë´j·TeTTqT
#·<äe+&ç. nø£ÿ&˚ eTq X¯Øs¡eTT˝Àì Hê\TZ#·Áø£eTT\ $es¡eTT
‘Ó*j·T>∑\<äT. á Hê\TZ#Á· ø£eTT\ $es¡eTT ‘Ó*j·Tø£b˛sTTq <ëìe\q,
Ç≥T ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔyÓTÆq Ä<Ûë´‹àø£eTT˝Àq÷, n≥T ø£s¡à $<ÛëqyÓTÆq ÁãVü≤à, ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT ` 2e |ü≥eTT
CÀ´‹wü´s¡+>∑eTT˝Àq÷ eTqTwüß\T yÓqTø£ã&çb˛sTT j·TTHêïs¡T. Hê\TZ ø±\#·Áø£eTTqT CÀ´‹wüß´\T ô|’ $<ÛäeTT>± #·‘·Ts¡ÁdüeTT>±
#·Áø£eTT\+fÒ @$T{Ï? n$ mø£ÿ&ÉTqï$? nì ‘Ó*j·Tq+‘· es¡≈£î ∫Á‹+#·Tø=Hêïs¡T. $∫Á‘·y˚TeT+fÒ y˚Twü, eèwüuÛÑ yÓTT<ä\>∑T |ü+Á&Ó+&ÉT
dü+|üPs¡íyÓTÆq <Ó’e C≤„qeTTqT>±˙, dü+|üPs¡íyÓTÆq CÀ´‹wü´eTTqT>±˙
‘Ó*j·T˝ÒeTT. ø£fi¯ófl ˝ÒìyêìøÏ <äèwæ˜ @e÷Á‘·eTT˝Òq≥T¢, ÁãVü≤à, ø±\, MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTq+
ø£sà¡ , >∑TD#·Áø£eTT\ $es¡eTT ‘Ó*j·Tì yêìøÏ C≤„q<äèwæ˜ @e÷Á‘·eTT+&É<Tä .
Á|ü‹ X¯Øs¡eTT˝À qT<äT{Ï uÛ≤>∑eTTq ˝À|ü\ >∑\ Hê\TZ#·Áø£eTT\
≈£î+uÛÑeTT ø£sêÿ≥ø£
düeTT<ëj·TeTTqT ‘·sê«‘· ù|J˝Àì 2e ∫Á‘·|≥ü eTTq+<äT #·÷&Ée#·TÃqT.
ø±\#·Áø£eTT
ô|’ qT+&ç s¬ +&Ée #·Áø£yT˚ ø±\#·Áø£eTT. ø±\#·Áø£eTT >∑T+Á&ÉeTT>±
e⁄+&ç |ü+Á&Ó+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T ø£*j Z T· T+&É>±, ø=+<äsT¡ CÀ´‹wüß´\T <ëìøÏ eTø£s¡eTT dæ+Vü≤
ªC≤‘·ø#£ Á· ø£eT˙μ ˝Òø£ ªC≤‘·ø≈£ î£ +&É*j·T˙μ ù|s¡Tô|{Ϻ #·‘T· s¡ÁdüeTT>∑ ∫Á‹+#·T
ø=Hêïs¡T. <ëìøÏ ª\>∑ï≈£î+&É*j·Tìμ ù|s¡T≈£L&Ü ô|{≤ºs¡T. \>∑ï≈£ î+&É*, <ÛäqdüT‡ eè•Ãø£ ‘·T\ ø£q´
C≤‘·ø≈£ î£ +&É*, C≤‘·ø#£ Á· ø£eTT nqã&ÉT ø±\#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ #·‘T· s¡ÁdüeTT>±
qTqï ∫Á‘·eTTqT ‘·sê«‘· ù|J˝Àì 3e ∫Á‘·|≥ ü eTTq+<äT #·÷&Ée#·TÃqT. ø±\#·Áø£eTT`3e |ü≥eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 29 30 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
uÛ≤>∑eTT\T>± ^#·Tø=qï~ ø±\#·Áø£eTì yê]øÏ ‘Ó*j·T<äT. <ëìì
\>∑ï≈£î+&É* n+≥THêïs¡T ‘·|üŒ, n~ ‘·\˝Àì ø±\#·Áø£eTì ‘Ó\TdüT 12 1
ø√˝Òø£b˛j·÷s¡T. n+‘˚ø±ø£ ‘·\˝À ø£s¡à#·Áø£yÓTTø£≥Tqï<ä˙, <ëìøÏ ˇø£

eTT

ÕúqeTT
Äø±s¡eTTqï<ä˙ Ç|üŒ{Ï CÀ´‹wüß´\≈£î ‘Ó*j·T<äT. ø£s¡à nsTTq 11 2

k Õq
ú
TT

eTT
Á|ü<∏äeT k
úkÕqe
bÕ|ü|ü⁄D´eTT\qT ‘Ó*j·T≈£î+&É, πøe\eTT Á|ü|ü+#· ø£wüº düTKeTT\q÷,

¯
<ë«<äX

kÕúq
¯
±ø <äX
edüTÔ yêVü≤qeTT\q÷, <Ûäq ø£qø£eTT\q÷, dæús¡ #·sêdüTÔ\qT, |ü⁄Á‘· ,

j·T
~«r
ÕúqeTT 3

@
ø£fiÁ¯ ‘·eTT\ |ò*ü ‘·eTT\ >∑T]+∫ #Ó|ü #·THêïs¡T. yê{Ïì ≈£L&Ü \>∑ï≈£î+&É* 10 T kÕúqeTT k
<äX¯e ·T
qT+&çjT˚ #·÷düTHÔ êïs¡T. ø£sà¡ #·Áø£eTqTq~ Á|ü‘´˚ ø£eTT>± ñqï<äì yê]øÏ >∑T ‘·èrj
>∑T s¡T e⁄
‘Ó*j·T<äT. @ |ü+Á&Ó+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À Á>∑Vü≤eTT\qT #·÷düTÔHêïs√, n<˚ qe$T
kÕúqeTT e⁄ #·‘·Ts¡ú kÕúq
eTT
\>∑ïeTT\˝ÀH˚ |ò*ü ‘·eTT\qT #·÷düTHÔ êïs¡T. Bìì ã{Ϻ ø±\,ø£sà¡ #·Áø£eTT\ 9 nw |ü+ 4
üº$T #·e
>∑T]+∫ ‘Ó*j·T<äì ns¡eú T>∑T#·Tqï~. yê{Ï $es¡eTT ‘Ó*j·Tø£H,˚ |üPs¡«eTT Tk

dü|üÔ$
kÕúq

wüwüº$T
eTT Õúqe
mes√ #Ó|Œæ q |ü+Á&Ó+&ÉT \>∑ïeTT\ ù|s¡q¢ T e÷Á‘·eTT C≤„|øü e£ TT ô|≥Tºø=ì TT

T k

kÕúqe
Õ
8

úqeTT
#Ó|üø=qT#·THêïs¡T. n+<äTe\q H˚{Ï CÀ´‹wü´eTT >±&ç ‘·|æŒq<Ó’ 5

b˛sTTq~. <ëìe\q CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔeTT ø±<˚yÓ÷qì ø=+<äs¡T
n+≥THêïs¡T, ø=+<äs¡T eT÷&ÛÉqeTàø£eT˙, ø=+<äs¡T XÊÅdüÔeTTø±<ä˙
n+≥THêïs¡T. C≤„qCÀ´‹ ø£*qZ yê¬s’ eTq X¯Øs¡eTT˝ÀH˚, •s¡dTü ‡j·T+<äT
ø±\, ø£sà¡ nqT s¬ +&ÉT #·Áø£eTT\Tqïeì ‘Ó*dæ, ø±\#·Áø£eTT˝À Á>∑Vü≤eTT\T,
ø£s¡à#·Áø£eTT˝À bÕ|ü |ü⁄D´eTT\THêïj·Tì ‘Ó*ùdÔH˚ CÀ´‹wü´eTT >±&ç ˝À
|ü&ÉT‘·T+~ eT]j·TT Ç~ XÊÅdüÔeTì ‘Ó*j·Tã&ÉT‘·T+~. Ç|ü⁄&ÉT ‘·\˝Àì
Hê\TZ#·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT˝Àì ø£s¡à#·Áø£eTTqT >∑T]+∫ $e]+#·T
ø=+<ëeTT. Hê\TZ #·Áø£eTT\˝À ÁøÏ+~qT+&ç s¬ +&Ée#·Áø£eTT ø£sà¡ #·Áø£eTT>±
ñqï~. ø£s¡à#·Áø£eTTqT ‘·sê«‘· ù|J˝À>∑\ 4e ∫Á‘·|ü≥eTTq+<äT
#·÷&Ée#·TÃqT.
TT
7 6
ø£s¡à#·Áø£eTT ` 4e |ü≥eTT
ô|’ #·Áø£eTT u≤>± ns¡úeT>∑T≥≈£î ø£s¡à#·Áø£eTTqT ≈£L&Ü #·‘·Ts¡ÁkÕ
ø±s¡eTT˝À ^∫ #·÷#·Tø√e#·TÃqT. ø±\#·Áø£eTTq≈£î ù|s¡T¢ >∑\e⁄, ø±˙
ø£s¡à#·Áø£eTTq≈£î ù|s¡T¢+&Ée⁄. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\qT n+¬ø\
‘√H˚ >∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*. Ç+<äT˝Àì yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTTqT Á|ü<∏äeT kÕúqeTT
n+{≤eTT. $T>∑‘ê uÛ≤>∑eTT\qT es¡Tdü>± ¬s+&Ée uÛ≤>∑eTTqT ~«rj·T
kÕúqeTT, eT÷&Ée uÛ≤>∑eTTqT ‘·èrj·TkÕúqeTT, Hê\Ze uÛ≤>∑eTTqT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 29 30 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
uÛ≤>∑eTT\T>± ^#·Tø=qï~ ø±\#·Áø£eTì yê]øÏ ‘Ó*j·T<äT. <ëìì
\>∑ï≈£î+&É* n+≥THêïs¡T ‘·|üŒ, n~ ‘·\˝Àì ø±\#·Áø£eTì ‘Ó\TdüT 12 1
ø√˝Òø£b˛j·÷s¡T. n+‘˚ø±ø£ ‘·\˝À ø£s¡à#·Áø£yÓTTø£≥Tqï<ä˙, <ëìøÏ ˇø£

eTT

ÕúqeTT
Äø±s¡eTTqï<ä˙ Ç|üŒ{Ï CÀ´‹wüß´\≈£î ‘Ó*j·T<äT. ø£s¡à nsTTq 11 2

k Õq
ú
TT

eTT
Á|ü<∏äeT k
úkÕqe
bÕ|ü|ü⁄D´eTT\qT ‘Ó*j·T≈£î+&É, πøe\eTT Á|ü|ü+#· ø£wüº düTKeTT\q÷,

¯
<ë«<äX

kÕúq
¯
±ø <äX
edüTÔ yêVü≤qeTT\q÷, <Ûäq ø£qø£eTT\q÷, dæús¡ #·sêdüTÔ\qT, |ü⁄Á‘· ,

j·T
~«r
ÕúqeTT 3

@
ø£fiÁ¯ ‘·eTT\ |ò*ü ‘·eTT\ >∑T]+∫ #Ó|ü #·THêïs¡T. yê{Ïì ≈£L&Ü \>∑ï≈£î+&É* 10 T kÕúqeTT k
<äX¯e ·T
qT+&çjT˚ #·÷düTHÔ êïs¡T. ø£sà¡ #·Áø£eTqTq~ Á|ü‘´˚ ø£eTT>± ñqï<äì yê]øÏ >∑T ‘·èrj
>∑T s¡T e⁄
‘Ó*j·T<äT. @ |ü+Á&Ó+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À Á>∑Vü≤eTT\qT #·÷düTÔHêïs√, n<˚ qe$T
kÕúqeTT e⁄ #·‘·Ts¡ú kÕúq
eTT
\>∑ïeTT\˝ÀH˚ |ò*ü ‘·eTT\qT #·÷düTHÔ êïs¡T. Bìì ã{Ϻ ø±\,ø£sà¡ #·Áø£eTT\ 9 nw |ü+ 4
üº$T #·e
>∑T]+∫ ‘Ó*j·T<äì ns¡eú T>∑T#·Tqï~. yê{Ï $es¡eTT ‘Ó*j·Tø£H,˚ |üPs¡«eTT Tk

dü|üÔ$
kÕúq

wüwüº$T
eTT Õúqe
mes√ #Ó|Œæ q |ü+Á&Ó+&ÉT \>∑ïeTT\ ù|s¡q¢ T e÷Á‘·eTT C≤„|øü e£ TT ô|≥Tºø=ì TT

T k

kÕúqe
Õ
8

úqeTT
#Ó|üø=qT#·THêïs¡T. n+<äTe\q H˚{Ï CÀ´‹wü´eTT >±&ç ‘·|æŒq<Ó’ 5

b˛sTTq~. <ëìe\q CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔeTT ø±<˚yÓ÷qì ø=+<äs¡T
n+≥THêïs¡T, ø=+<äs¡T eT÷&ÛÉqeTàø£eT˙, ø=+<äs¡T XÊÅdüÔeTTø±<ä˙
n+≥THêïs¡T. C≤„qCÀ´‹ ø£*qZ yê¬s’ eTq X¯Øs¡eTT˝ÀH˚, •s¡dTü ‡j·T+<äT
ø±\, ø£sà¡ nqT s¬ +&ÉT #·Áø£eTT\Tqïeì ‘Ó*dæ, ø±\#·Áø£eTT˝À Á>∑Vü≤eTT\T,
ø£s¡à#·Áø£eTT˝À bÕ|ü |ü⁄D´eTT\THêïj·Tì ‘Ó*ùdÔH˚ CÀ´‹wü´eTT >±&ç ˝À
|ü&ÉT‘·T+~ eT]j·TT Ç~ XÊÅdüÔeTì ‘Ó*j·Tã&ÉT‘·T+~. Ç|ü⁄&ÉT ‘·\˝Àì
Hê\TZ#·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT˝Àì ø£s¡à#·Áø£eTTqT >∑T]+∫ $e]+#·T
ø=+<ëeTT. Hê\TZ #·Áø£eTT\˝À ÁøÏ+~qT+&ç s¬ +&Ée#·Áø£eTT ø£sà¡ #·Áø£eTT>±
ñqï~. ø£s¡à#·Áø£eTTqT ‘·sê«‘· ù|J˝À>∑\ 4e ∫Á‘·|ü≥eTTq+<äT
#·÷&Ée#·TÃqT.
TT
7 6
ø£s¡à#·Áø£eTT ` 4e |ü≥eTT
ô|’ #·Áø£eTT u≤>± ns¡úeT>∑T≥≈£î ø£s¡à#·Áø£eTTqT ≈£L&Ü #·‘·Ts¡ÁkÕ
ø±s¡eTT˝À ^∫ #·÷#·Tø√e#·TÃqT. ø±\#·Áø£eTTq≈£î ù|s¡T¢ >∑\e⁄, ø±˙
ø£s¡à#·Áø£eTTq≈£î ù|s¡T¢+&Ée⁄. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\qT n+¬ø\
‘√H˚ >∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*. Ç+<äT˝Àì yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTTqT Á|ü<∏äeT kÕúqeTT
n+{≤eTT. $T>∑‘ê uÛ≤>∑eTT\qT es¡Tdü>± ¬s+&Ée uÛ≤>∑eTTqT ~«rj·T
kÕúqeTT, eT÷&Ée uÛ≤>∑eTTqT ‘·èrj·TkÕúqeTT, Hê\Ze uÛ≤>∑eTTqT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 31 32 7 ø£CÀ´‹wü´XÊÅd@$T{Ï
s¡à+fÒ üÔeTT ?
#·‘·Ts¡úkÕúqeTT, ◊<äe uÛ≤>∑eTTqT |ü+#·eTkÕúqeTT, Äs¡euÛ≤>∑eTTqT ªø£s¡àμ nqT e÷≥ #ê˝≤eT+~ H√≥ |ü\Tø£ã&ÉT#·T+&ÉTqT.
wüwü˜eTkÕúqeTT, @&Ée uÛ≤>∑eTTqT dü|üÔeTkÕúqeTT, mì$T<äe uÛ≤>∑eTTqT
kÕ<Ûës¡D Á|ü»\T, @e÷Á‘·eTT C≤„qeTT ‘Ó*j·Tìyês¡T ≈£L&Ü nH˚ø£
nwüºeTkÕúqeTT, ‘=$Tà<äe uÛ≤>∑eTTqT qeeTkÕúqeTT, |ü<äeuÛ≤>∑eTTqT
dü+<äs“¡ e¤ TT\˝À ø£sà¡ j·T˙, n~ yêì ø£sà¡ j·T˙, Ç~ Hêø£sà¡ n˙ ‘Ó*j·Tø£H˚
<äX¯eTkÕúqeTT, |ü<äø=+&Ée uÛ≤>∑eTTqT @ø±<äX¯kÕúqeTT, |ü+Á&Ó+&Ée
n+≥THêïeTT. n+‘˚ø±ø£ ø£s¡àj·Tì n+≥÷ #˚sTTì ‘·q ‘·\yÓ’|ü⁄
uÛ≤>∑eTTqT <ë«<äX¯kÕúqeTT nì n+≥THêïeTT. ø£s¡à#·Áø£eTTq÷, <ëì
#·÷|ü&ÉeT÷, ‘·\Áyê‘·j·Tì ‘·\˝Àì bòÕ\uÛ≤>∑eTTqT #·÷|ü&ÉeT÷
uÛ≤>∑eTT\q÷ #·‘T· s¡ÁkÕø±s¡eTT˝À #·÷|ü⁄‘·÷, n+<äT˝À ø£sà¡ uÛ≤>∑eTT\qT
»s¡T>∑T#·Tqï~. Çe˙ï eTìwæøÏ ‘Ó*j·Tø£H˚ e÷{≤¢&É&ÉeTT, #˚sTT
≈£L&Ü #·÷|ü⁄ ∫Á‘·eTTqT ÁøÏ+<ä>∑\ 5e |ü≥eTTq+<äT #·÷&ÉTeTT.
#·÷|ü&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï<ä+fÒ, ø£s¡à nqTq~ ˇø£≥Tqï<ä˙, n~ ‘·\˝À
qT<äT{Ï uÛ≤>∑eTT˝ÀH˚ ñqï<ä˙ n+<ä]øÏ ‘Ó*j·TTq≥T¢, X¯Øs¡eTT˝Àì Ä‘˚à
(12) (1) (2) (3) eTìwæì ø£~*+∫, e÷{≤¢&+ç #·T#·Tqï<ä˙ ns¡eú T>∑T#·Tqï~. ø±˙ eTìwæ,
<ë«<äX¯ Á|ü<∏äeT ~«rj·T ‘·èrj·T ø£sà¡ nì m+<äTø£+≥THêïqì>±˙, ‘·\yÓù’ | #˚sTTHÓ+<äT≈£î #·÷|ü⁄#·THêïqì
kÕúqeTT kÕúqeTT kÕúqeTT kÕúqeTT >±˙ @e÷Á‘·eTT nqTø√e&ÉeTT ˝Ò<äT. X¯Øs¡eTT˝Àì Ä‘·à ‘Ó*|æq≥T¢,
(11) (4) ø£s¡à#·Áø£eTT ‘·\eT<Ûä´˝À ñqï<äì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì
@ø±<äX¯ #·‘·Ts¡ú ø£s¡à+fÒ @$T{À jÓ÷∫+∫ #·÷<ë›eTT.
kÕúqeTT kÕúqeTT
ø£s¡à#·Áø£eTT ªeTs¡àeTT>± ñqï~ ø£s¡àeTTμ nì ô|<ä›\+≥T+{≤s¡T. me]ø°Ï
(10) (5)
<äX¯eT |ü+#·eT ‘Ó*j·T≈£î+&Ü eTs¡àeTT>± e∫Ã, eTìwæ˝À #˚s¡Tq~ ø£s¡à, ø±e⁄q ø£s¡à qT
kÕúqeTT kÕúqeTT eTs¡àeTT nHêïs¡T. ø£s¡àqT ª#˚düT≈£îqï |òü*‘·eTTμ nì ≈£L&Ü nHêïs¡T.
|ò*ü ‘·eTTq≈£î ñ<ëVü≤s¡D #Ó|ü ≈£î+fÒ, ˇø£ ñ<√´– #˚jT· T |üìøÏ |òü*‘·eTT
(9) (8) (7) (6)
qe$T nwüºeT dü|üÔeT wüwüºeT J‘·eTT s¡÷|üeTT˝À ñ+&ÉTqT. nfÒ¢ ˇø£ ≈£L*yê&ÉT #˚jT· T |üìøÏ |òü*‘·eTT
kÕúqeTT kÕúqeTT kÕúqeTT kÕúqeTT ~q≈£L* s¡÷|üeTT˝À ñ+&ÉTqT. á $<ÛäeTT>± eTìwæ #˚j·TT Á|ü‹ |üìø°
|òü*‘·eTT+&ÉTqT. eTìwæ ˇø£ |üì #˚ùdÔ <ëì˝À e#·Tà |òü*‘·eTT ¬s+&ÉT
5e |ü≥eTT ` ø£s¡à#·Áø£eTT s¡ø£eTT\T>± ñ+&ÉTqT. ˇø£ s¡ø£eTT n+<ä]ø° ‘Ó*dæq<˚. <ëìì
&ÉãT“s¡÷|üeTT˝À >±˙, edüTÔs¡÷|üeTT˝À>±˙, <Ûëq´s¡÷|üeTT˝À>±˙,
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 31 32 7 ø£CÀ´‹wü´XÊÅd@$T{Ï
s¡à+fÒ üÔeTT ?
#·‘·Ts¡úkÕúqeTT, ◊<äe uÛ≤>∑eTTqT |ü+#·eTkÕúqeTT, Äs¡euÛ≤>∑eTTqT ªø£s¡àμ nqT e÷≥ #ê˝≤eT+~ H√≥ |ü\Tø£ã&ÉT#·T+&ÉTqT.
wüwü˜eTkÕúqeTT, @&Ée uÛ≤>∑eTTqT dü|üÔeTkÕúqeTT, mì$T<äe uÛ≤>∑eTTqT
kÕ<Ûës¡D Á|ü»\T, @e÷Á‘·eTT C≤„qeTT ‘Ó*j·Tìyês¡T ≈£L&Ü nH˚ø£
nwüºeTkÕúqeTT, ‘=$Tà<äe uÛ≤>∑eTTqT qeeTkÕúqeTT, |ü<äeuÛ≤>∑eTTqT
dü+<äs“¡ e¤ TT\˝À ø£sà¡ j·T˙, n~ yêì ø£sà¡ j·T˙, Ç~ Hêø£sà¡ n˙ ‘Ó*j·Tø£H˚
<äX¯eTkÕúqeTT, |ü<äø=+&Ée uÛ≤>∑eTTqT @ø±<äX¯kÕúqeTT, |ü+Á&Ó+&Ée
n+≥THêïeTT. n+‘˚ø±ø£ ø£s¡àj·Tì n+≥÷ #˚sTTì ‘·q ‘·\yÓ’|ü⁄
uÛ≤>∑eTTqT <ë«<äX¯kÕúqeTT nì n+≥THêïeTT. ø£s¡à#·Áø£eTTq÷, <ëì
#·÷|ü&ÉeT÷, ‘·\Áyê‘·j·Tì ‘·\˝Àì bòÕ\uÛ≤>∑eTTqT #·÷|ü&ÉeT÷
uÛ≤>∑eTT\q÷ #·‘T· s¡ÁkÕø±s¡eTT˝À #·÷|ü⁄‘·÷, n+<äT˝À ø£sà¡ uÛ≤>∑eTT\qT
»s¡T>∑T#·Tqï~. Çe˙ï eTìwæøÏ ‘Ó*j·Tø£H˚ e÷{≤¢&É&ÉeTT, #˚sTT
≈£L&Ü #·÷|ü⁄ ∫Á‘·eTTqT ÁøÏ+<ä>∑\ 5e |ü≥eTTq+<äT #·÷&ÉTeTT.
#·÷|ü&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï<ä+fÒ, ø£s¡à nqTq~ ˇø£≥Tqï<ä˙, n~ ‘·\˝À
qT<äT{Ï uÛ≤>∑eTT˝ÀH˚ ñqï<ä˙ n+<ä]øÏ ‘Ó*j·TTq≥T¢, X¯Øs¡eTT˝Àì Ä‘˚à
(12) (1) (2) (3) eTìwæì ø£~*+∫, e÷{≤¢&+ç #·T#·Tqï<ä˙ ns¡eú T>∑T#·Tqï~. ø±˙ eTìwæ,
<ë«<äX¯ Á|ü<∏äeT ~«rj·T ‘·èrj·T ø£sà¡ nì m+<äTø£+≥THêïqì>±˙, ‘·\yÓù’ | #˚sTTHÓ+<äT≈£î #·÷|ü⁄#·THêïqì
kÕúqeTT kÕúqeTT kÕúqeTT kÕúqeTT >±˙ @e÷Á‘·eTT nqTø√e&ÉeTT ˝Ò<äT. X¯Øs¡eTT˝Àì Ä‘·à ‘Ó*|æq≥T¢,
(11) (4) ø£s¡à#·Áø£eTT ‘·\eT<Ûä´˝À ñqï<äì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì
@ø±<äX¯ #·‘·Ts¡ú ø£s¡à+fÒ @$T{À jÓ÷∫+∫ #·÷<ë›eTT.
kÕúqeTT kÕúqeTT
ø£s¡à#·Áø£eTT ªeTs¡àeTT>± ñqï~ ø£s¡àeTTμ nì ô|<ä›\+≥T+{≤s¡T. me]ø°Ï
(10) (5)
<äX¯eT |ü+#·eT ‘Ó*j·T≈£î+&Ü eTs¡àeTT>± e∫Ã, eTìwæ˝À #˚s¡Tq~ ø£s¡à, ø±e⁄q ø£s¡à qT
kÕúqeTT kÕúqeTT eTs¡àeTT nHêïs¡T. ø£s¡àqT ª#˚düT≈£îqï |òü*‘·eTTμ nì ≈£L&Ü nHêïs¡T.
|ò*ü ‘·eTTq≈£î ñ<ëVü≤s¡D #Ó|ü ≈£î+fÒ, ˇø£ ñ<√´– #˚jT· T |üìøÏ |òü*‘·eTT
(9) (8) (7) (6)
qe$T nwüºeT dü|üÔeT wüwüºeT J‘·eTT s¡÷|üeTT˝À ñ+&ÉTqT. nfÒ¢ ˇø£ ≈£L*yê&ÉT #˚jT· T |üìøÏ |òü*‘·eTT
kÕúqeTT kÕúqeTT kÕúqeTT kÕúqeTT ~q≈£L* s¡÷|üeTT˝À ñ+&ÉTqT. á $<ÛäeTT>± eTìwæ #˚j·TT Á|ü‹ |üìø°
|òü*‘·eTT+&ÉTqT. eTìwæ ˇø£ |üì #˚ùdÔ <ëì˝À e#·Tà |òü*‘·eTT ¬s+&ÉT
5e |ü≥eTT ` ø£s¡à#·Áø£eTT s¡ø£eTT\T>± ñ+&ÉTqT. ˇø£ s¡ø£eTT n+<ä]ø° ‘Ó*dæq<˚. <ëìì
&ÉãT“s¡÷|üeTT˝À >±˙, edüTÔs¡÷|üeTT˝À>±˙, <Ûëq´s¡÷|üeTT˝À>±˙,
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 33
#˚dqæ |üìøÏ ~q≈£L* s¡÷|üeTT˝À>±˙, HÓ\J‘·eTT s¡÷|üeTT˝À>±˙ rdüT
ø=+≥THêïeTT. Ç~ ø£ì|æ+#Ó&ç |òü*‘·eTT. eTìwæ #˚j·TT Á|ü‹ |üìø°
ø£ì|æ+#·ì |òü*‘·eTT ≈£L&Ü e#·TÃ≥ >∑\<äT. Ä ø£ì|æ+#·ì |òü*‘·eTTH˚
ªø£sà¡ μ n+{≤eTT. <ëìH˚ $&ÉBdæ #Ó|ü ø=+fÒ, bÕ|üeTT eT]j·TT |ü⁄D´eTT
n+{≤eTT. Á|ü‹ eTìw” uÛ÷Ñ $TMT<ä ì‘·´eTT @<√ ˇø£ |üìì #˚dTü HÔ êï&ÉT.
ø£ì|æ+#Ó&ç |òü*‘·eTTq÷, ø£ì|æ+#·ì |òü*‘·eTTq÷ ¬s+&ç{Ï˙ bı+<äT
#·THêï&ÉT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ b˛©dt ñ<√´–, ‘·q ñ<√´>∑Ø‘ê´
b˛©dtùdºwüHé˝À ˇø£ <=+>∑H√ ˝Òø£ H˚s¡düTú&çH√ ø=≥ºe\dæ e∫Ãq|ü⁄&É T
ø=≥ºø£ ‘·|üŒ<äT. <ëìì ñ<√´>∑ <Ûäs¡àeTT n+{≤s¡T. Ä ñ<√´>∑eTT
#˚dæq+<äT≈£î |òü*‘·eTT>±, HÓ\ J‘·eTT rdüTø√e&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~.
ñ<√´>∑eTT #˚j·T&ÉeTT ø£ì|æ+#˚ |üìj˚T. <ëìøÏ ø£ì|æ+#˚ |òü*‘·eTTqT
&ÉãT“s¡÷|üeTT˝À J‘·eTT>± rdüTø=+≥THêï&ÉT. nsTTHê Ä b˛©dt≈£î
ø£ì|æ+#·ì |òü*‘·yÓTÆq ø£s¡à, n‘·qT rdüTø√ø£H˚ yÓ+≥e#·TÃ#·Tqï~.
ø£ì|æ+#˚ J‘·eTT ñ<√´– rdüTø=ì CÒãT˝À ô|≥Tº≈£î+fÒ, ø£ì|æ+#·ì ø£s¡à
<ëq+‘·≥<˚ e∫Ã, ‘·\˝Àì ø£s¡à#·Áø£eTTqT #˚s¡T#·Tqï~. ø£ì|æ+#˚
J‘·eTTqT Á>∑Væ≤+∫ rdüTø=ì, ô|’ CÒãT˝À ô|≥Tºø√yê˝≤, ÁøÏ+~ CÒãT˝À
ô|≥Tºø√yê˝≤ nì Ä˝À∫+∫ eTqeTT ô|≥Tºø=qï≥T¢, ø±\#·Áø£eTT˝Àì
Á>∑Vü≤eTT\T ø£s¡àqT Á>∑Væ≤+∫, ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì @ uÛ≤>∑eTT˝À ô|{≤º˝À
Ä uÛ≤>∑eTT˝ÀH˚ ô|≥TºqT. Ç≥T¢ eTìwæøÏ ‘êqT #˚dqæ |üì jÓTTø£ÿ |ò*ü ‘·eTT
Á|ü‘·´ø£åeTT>± ñqï≥T¢, ø±s¡´eTTq≈£î ø£s¡à |üs√ø£åeTT>± ñqï~. |üì˝À
ø£ì|æ+#·T &ÉãT“ e∫ÃqfÒ,¢ ø£ì|æ+#·ì ø£sà¡ ≈£L&Ü e#·TÃ#·Tqï<äì mes¡÷
nqTø√e&ÉeTT ˝Ò<äT. Ä ø£ì|æ+#·ì ø£s¡à $<ÛëqeTT me]ø° ‘Ó*j·T<äT.
34 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n+<äTe\q ø£s¡àeTT eTs¡àyÓTÆq<äì ô|<ä›\Hêïs¡T. ø±s¡´eTT ø£ì|æ+∫
Á|ü‘·´ø£åyÓTÆq<Ó’‘˚, ø£s¡à ø£ì|æ+#·ø£ |üs√ø£åyÓTÆq<ä˙, <ëìì ‘Ó\ TdüTø√e&Éy˚T
eTìwæøÏ Ä<Ûë´‹àø£eTT˝À eTTK´yÓTÆq<äì ‘Ó*j·÷*.
8 ø£s¡à mìï s¡ø£eTT\T?
ø£sà¡ $<ÛëqeTTqT u≤>± Ä<Ûë´j·TqeTT #˚ùd,Ô eTìwæ |ü⁄{Ïqº |üŒ{Ï
qT+&ç ˇø£{Ï dü+bÕ~+#˚ ø£sà¡ , s¬ +&ÉT nqTuÛ$Ñ +#˚øs£ à¡ nì s¬ +&ÉT s¡øe£ TT\T
>∑\e⁄. Ç$ s¬ +&É÷ø±ø£ dü+bÕ~+#˚~ m≈£îÿyÓ,’ nqTuÛ$Ñ +#˚~ ‘·≈î£ ÿyÓq’ |ü⁄&ÉT
X‚wüeTT>± (u≤´˝…qT‡>±) $T–˝Ò ø£s¡à ø=+‘·e⁄+≥T+~. n˝≤ $T–*q
X‚wüeTT jÓTTø£ÿ ì\«qT ªdü+∫‘·ø£s¡àμ nì n+≥THêïeTT. ˇø£ »qà˝À
dü+bÕ~+∫q ø£s¡àqT ªÄ>±$Tø£s¡àμ nì n+≥THêïeTT. nfÒ¢ ˇø£ »qà˝À
nqTuÛ$Ñ +#˚ ø£sà¡ qT ªÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ μ nì n+≥THêïeTT. ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdeÔü TT
Ä>±$Tø£s¡à jÓTTø£ÿ $es¡eTTqT ‘Ó*j·TCÒj·TTqT. CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à jÓTTø£ÿ $es¡eTTqT ‘Ó*j·TCÒj·TTqT. Ä>±$Tø£s¡àqT
dü+bÕ~+#·Tø√≈£î+&Ü ñ+&˚ $es¡eTTqT ‘Ó\T|ü⁄q~ ªÁãVü≤à$<ë´XÊÅdeÔü TTμ.
n˝≤π> ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à˝Àì nqTuÛÑeeTT\qT $e]+∫ ‘Ó\TŒq~ ªCÀ´‹wü´
XÊÅdeÔü TTμ. Ç|ü⁄&ÉT eTqeTT CÀ´‹wü´eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ÁbÕs¡ãe∆ TTqT
>∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à m˝≤ |ü⁄≥Tº#·Tqï<√ nì #·÷ùdÔ, bı>∑ |ü⁄≥Tº≥≈£î
ì|üø±s¡DeTqï≥T¢, ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à |ü⁄≥Tº≥≈£î eTìwæ ‘·\˝Àì >∑TDeTT\T
ø±s¡DeTT. ‘·\ eT<Û´ä ˝À>∑\ Hê\TZ#Á· ø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT˝À, ÁøÏ+<äqTqï
#·Áø£eTT ù|s¡T >∑TD#·Áø£eTT. >∑TD#·Áø£eTT eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛõÑ +|üã&ç
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 33
#˚dqæ |üìøÏ ~q≈£L* s¡÷|üeTT˝À>±˙, HÓ\J‘·eTT s¡÷|üeTT˝À>±˙ rdüT
ø=+≥THêïeTT. Ç~ ø£ì|æ+#Ó&ç |òü*‘·eTT. eTìwæ #˚j·TT Á|ü‹ |üìø°
ø£ì|æ+#·ì |òü*‘·eTT ≈£L&Ü e#·TÃ≥ >∑\<äT. Ä ø£ì|æ+#·ì |òü*‘·eTTH˚
ªø£sà¡ μ n+{≤eTT. <ëìH˚ $&ÉBdæ #Ó|ü ø=+fÒ, bÕ|üeTT eT]j·TT |ü⁄D´eTT
n+{≤eTT. Á|ü‹ eTìw” uÛ÷Ñ $TMT<ä ì‘·´eTT @<√ ˇø£ |üìì #˚dTü HÔ êï&ÉT.
ø£ì|æ+#Ó&ç |òü*‘·eTTq÷, ø£ì|æ+#·ì |òü*‘·eTTq÷ ¬s+&ç{Ï˙ bı+<äT
#·THêï&ÉT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ b˛©dt ñ<√´–, ‘·q ñ<√´>∑Ø‘ê´
b˛©dtùdºwüHé˝À ˇø£ <=+>∑H√ ˝Òø£ H˚s¡düTú&çH√ ø=≥ºe\dæ e∫Ãq|ü⁄&É T
ø=≥ºø£ ‘·|üŒ<äT. <ëìì ñ<√´>∑ <Ûäs¡àeTT n+{≤s¡T. Ä ñ<√´>∑eTT
#˚dæq+<äT≈£î |òü*‘·eTT>±, HÓ\ J‘·eTT rdüTø√e&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~.
ñ<√´>∑eTT #˚j·T&ÉeTT ø£ì|æ+#˚ |üìj˚T. <ëìøÏ ø£ì|æ+#˚ |òü*‘·eTTqT
&ÉãT“s¡÷|üeTT˝À J‘·eTT>± rdüTø=+≥THêï&ÉT. nsTTHê Ä b˛©dt≈£î
ø£ì|æ+#·ì |òü*‘·yÓTÆq ø£s¡à, n‘·qT rdüTø√ø£H˚ yÓ+≥e#·TÃ#·Tqï~.
ø£ì|æ+#˚ J‘·eTT ñ<√´– rdüTø=ì CÒãT˝À ô|≥Tº≈£î+fÒ, ø£ì|æ+#·ì ø£s¡à
<ëq+‘·≥<˚ e∫Ã, ‘·\˝Àì ø£s¡à#·Áø£eTTqT #˚s¡T#·Tqï~. ø£ì|æ+#˚
J‘·eTTqT Á>∑Væ≤+∫ rdüTø=ì, ô|’ CÒãT˝À ô|≥Tºø√yê˝≤, ÁøÏ+~ CÒãT˝À
ô|≥Tºø√yê˝≤ nì Ä˝À∫+∫ eTqeTT ô|≥Tºø=qï≥T¢, ø±\#·Áø£eTT˝Àì
Á>∑Vü≤eTT\T ø£s¡àqT Á>∑Væ≤+∫, ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì @ uÛ≤>∑eTT˝À ô|{≤º˝À
Ä uÛ≤>∑eTT˝ÀH˚ ô|≥TºqT. Ç≥T¢ eTìwæøÏ ‘êqT #˚dqæ |üì jÓTTø£ÿ |ò*ü ‘·eTT
Á|ü‘·´ø£åeTT>± ñqï≥T¢, ø±s¡´eTTq≈£î ø£s¡à |üs√ø£åeTT>± ñqï~. |üì˝À
ø£ì|æ+#·T &ÉãT“ e∫ÃqfÒ,¢ ø£ì|æ+#·ì ø£sà¡ ≈£L&Ü e#·TÃ#·Tqï<äì mes¡÷
nqTø√e&ÉeTT ˝Ò<äT. Ä ø£ì|æ+#·ì ø£s¡à $<ÛëqeTT me]ø° ‘Ó*j·T<äT.
34 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n+<äTe\q ø£s¡àeTT eTs¡àyÓTÆq<äì ô|<ä›\Hêïs¡T. ø±s¡´eTT ø£ì|æ+∫
Á|ü‘·´ø£åyÓTÆq<Ó’‘˚, ø£s¡à ø£ì|æ+#·ø£ |üs√ø£åyÓTÆq<ä˙, <ëìì ‘Ó\ TdüTø√e&Éy˚T
eTìwæøÏ Ä<Ûë´‹àø£eTT˝À eTTK´yÓTÆq<äì ‘Ó*j·÷*.
8 ø£s¡à mìï s¡ø£eTT\T?
ø£sà¡ $<ÛëqeTTqT u≤>± Ä<Ûë´j·TqeTT #˚ùd,Ô eTìwæ |ü⁄{Ïqº |üŒ{Ï
qT+&ç ˇø£{Ï dü+bÕ~+#˚ ø£sà¡ , s¬ +&ÉT nqTuÛ$Ñ +#˚øs£ à¡ nì s¬ +&ÉT s¡øe£ TT\T
>∑\e⁄. Ç$ s¬ +&É÷ø±ø£ dü+bÕ~+#˚~ m≈£îÿyÓ,’ nqTuÛ$Ñ +#˚~ ‘·≈î£ ÿyÓq’ |ü⁄&ÉT
X‚wüeTT>± (u≤´˝…qT‡>±) $T–˝Ò ø£s¡à ø=+‘·e⁄+≥T+~. n˝≤ $T–*q
X‚wüeTT jÓTTø£ÿ ì\«qT ªdü+∫‘·ø£s¡àμ nì n+≥THêïeTT. ˇø£ »qà˝À
dü+bÕ~+∫q ø£s¡àqT ªÄ>±$Tø£s¡àμ nì n+≥THêïeTT. nfÒ¢ ˇø£ »qà˝À
nqTuÛ$Ñ +#˚ ø£sà¡ qT ªÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ μ nì n+≥THêïeTT. ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdeÔü TT
Ä>±$Tø£s¡à jÓTTø£ÿ $es¡eTTqT ‘Ó*j·TCÒj·TTqT. CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à jÓTTø£ÿ $es¡eTTqT ‘Ó*j·TCÒj·TTqT. Ä>±$Tø£s¡àqT
dü+bÕ~+#·Tø√≈£î+&Ü ñ+&˚ $es¡eTTqT ‘Ó\T|ü⁄q~ ªÁãVü≤à$<ë´XÊÅdeÔü TTμ.
n˝≤π> ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à˝Àì nqTuÛÑeeTT\qT $e]+∫ ‘Ó\TŒq~ ªCÀ´‹wü´
XÊÅdeÔü TTμ. Ç|ü⁄&ÉT eTqeTT CÀ´‹wü´eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ÁbÕs¡ãe∆ TTqT
>∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à m˝≤ |ü⁄≥Tº#·Tqï<√ nì #·÷ùdÔ, bı>∑ |ü⁄≥Tº≥≈£î
ì|üø±s¡DeTqï≥T¢, ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à |ü⁄≥Tº≥≈£î eTìwæ ‘·\˝Àì >∑TDeTT\T
ø±s¡DeTT. ‘·\ eT<Û´ä ˝À>∑\ Hê\TZ#Á· ø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT˝À, ÁøÏ+<äqTqï
#·Áø£eTT ù|s¡T >∑TD#·Áø£eTT. >∑TD#·Áø£eTT eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛõÑ +|üã&ç
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 35
e⁄qï~. >∑TD#·Áø£ ∫Á‘·eTTqT á ÁøÏ+<ä>∑\ 6e |ü≥eTTq+<äT
#·÷&Ée#·TÃqT.
‘êeTdü uÛ≤>∑eTT
sê»dü uÛ≤>∑eTT
kÕ‹Ô«ø£ uÛ≤>∑eTT
>∑TD#·Áø£eTT`6e |ü≥eTT
>∑TD#·Áø£eTT˝Àì eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\≈£î eT÷&ÉT ù|s¡T¢ >∑\e⁄.
eT÷&ÉT ù|s¡T¢ ãj·T{qT+&ç es¡Tdü>± ‘êeTdü,sê»dü,kÕ‹Ô«ø£eTT nì >∑\e⁄.
eT<Û´ä ˝ÀqTqï ÁãVü≤àHê&ç Çs¡TdüT uÛ≤>∑eTT˝À Ä‘·à ñ+&ÉTqT. n+<äTe\q
<ëìì ªÄ‘·àuÛ≤>∑eTTμ n+{≤eTT. eT<Û´ä ˝Àì Ä‘·à uÛ≤>∑eTT >∑TD#·Áø£eTTqπø
ø±ø£ nìï #·Áø£eTT\≈£L ñ+&ÉTqT. Çø£ÿ&É eT<Ûä´˝Àì Ä‘·àuÛ≤>∑eTTqT
e<ä*y˚ùd,Ô $T–*q >∑TDuÛ≤>∑eTT\T eT÷&ÉT e÷Á‘·yT˚ ñ+&ÉTqT. ÁãVü≤à$<ä´
Á|üø±s¡eTT >∑TD#·Áø£eTTqT Ä‘·à uÛ≤>∑eTT‘√ ø£*|æ Hê\TZuÛ≤>∑eTT\ì
#Ó|üŒe˝…qT. ø±˙ CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT eTq≈£î nedüs¡yÓTÆq$
eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\T e÷Á‘·yT˚ . n+<äTe\q Çø£ÿ&É >∑TD#·Áø£eTTqT, eT÷&ÉT
uÛ≤>∑eTT\T>±H˚ #Ó|üø√e˝…qT. eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝Àq÷ >∑TDeTT\T
ñ+&ÉTqT. eTq≈£î ns¡úeT>∑T≥≈£î eTT+<äT ˇø£ >∑TDuÛ≤>∑eTTqT rdüTø=ì
#·÷#Ó<äeTT. ‘êeTdü >∑TD uÛ≤>∑eTTqT #·÷ùdÔ, n+<äT˝À ¬s+&ÉT
>∑T+|ü⁄\T>±qTqï >∑TDeTT\T ñ+&ÉTqT. Ä s¬ +&ÉT >∑T+|ü⁄\˝À ˇø£ >∑T+|ü⁄
36 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
>∑TDeTT\T #Ó&ÉT >∑TDeTT\˙, ¬s+&Ée >∑T+|ü⁄˝Àì >∑TDeTT\T eT+∫
>∑TDeTT\˙ ù|s¡T>±+∫ ñqï$. #Ó&ÉT >∑TDeTT\T yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T >∑\e⁄.
nfÒ¢ eT+∫>∑TDeTT\T yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T >∑\e⁄. #Ó&ÉT >∑TDeTT\ ù|s¡T¢
es¡Tdü>± 1) ø±eTeTT 2) Áø√<Ûeä TT 3) ˝ÀuÛeÑ TT 4) yÓ÷Vü≤eTT 5) eT<äeTT
6) eT‘·‡s¡eTT nì >∑\e⁄. M{ÏH˚ ø±eT, Áø√<Ûä, ˝ÀuÛÑ, yÓ÷Vü≤, eT<ä,
eT‘·‡s¡eTT\T n+{≤eTT. eT+∫ >∑TDeTT\ ù|s¡T¢ es¡Tdü>± 1) <ëqeTT
2) <äj·T 3) W<ës¡´eTT 4) yÓ’sê>∑´eTT 5) $qj·TeTT 6) Áù|eT nì
>∑\e⁄. M{ÏH˚ <ëq, <äjT· , W<ës¡´, yÓs’ ê>∑´, $qj·T, Áù|eT\T n+{≤eTT.
yÓTT<ä{Ï Äs¡T #Ó&ÉT >∑TDeTT\T ˇø£ >∑T+|ü⁄>±, ¬s+&Ée Äs¡T eT+∫
>∑TDeTT\T eT]jÓTTø£ >∑T+|ü⁄>± >∑\e⁄. n+‘˚ø±ø£ yÓTT<ä{Ï >∑T+|ü⁄ ˝Àì
Äs¡T #Ó&ÉT >∑TDeTT\≈£î e´‹πsK>∑TDeTT\T>±, ¬s+&Ée >∑T+|ü⁄˝Àì Äs¡T
eT+∫ >∑TDeTT\T >∑\e⁄. X¯Øs¡eTT˝Àì Je⁄ìøÏ Äs¡T #Ó&ÉT >∑TDeTT\T
X¯Á‘·Te⁄\˙, Äs¡T eT+∫ >∑TDeTT\T $TÁ‘·T\ì ù|s¡T>±+∫ ñqï$.
Je⁄ìøÏ #Ó&ÉT Äs¡T >∑TDeTT\T X¯Á‘·Te⁄\T>± ñ+&ç, Ä >∑TDeTT
\˝À <˚ì<ë«sê ãj·T{Ï|üì »]–Hê, <ëì<ë«sê Je⁄q≈£î bÕ|üeTT
e#·TÃq≥T¢ #˚jT· T#·Tqï$. Çø£ÿ&É dü÷Á‘·yT˚ eTq>±! ˇø£ >∑TD Áù|s¡D e\q
»]π> |üì˝À ˇø£ ø£s¡à |ü⁄≥Tº#·Tqï~. #Ó&ÉT >∑TDeTT e\q »]–q
|üì˝À bÕ|üeT÷, eT+∫ >∑TDeTT e\q »]–q |üì˝À |ü⁄D´eTqT
|ü⁄≥Tº≈£ e#·TÃ≥ düVü≤»eTT. Bììã{Ϻ bÕ|ü|ü⁄D´eTT\ |ü⁄≥Tºø£ kÕúqeTT
>∑TD #·Áø£eTì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ˇø£ ‘êeTdü>∑TDuÛ≤>∑eTT˝À eT+∫,
#Ó&ÉT >∑TDeTT\T yÓTT‘·ÔeTT |ü+Á&Ó+&ÉT ñqï≥T¢, sê»dü>∑TDuÛ≤>∑eTT˝Àq÷
|ü+Á&Ó+&ÉT >∑TDeTT\T >∑\e⁄. nfÒ¢ kÕ‹Ô«ø£ >∑TDuÛ≤>∑eTT˝Àq÷ |ü+Á&Ó+&ÉT
>∑TDeTT\T >∑\e⁄. yÓTT<ä{Ï ‘êeTdü >∑TDuÛ≤>∑eTT˝À $TÁ‘·, X¯Á‘·Te⁄\T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 35
e⁄qï~. >∑TD#·Áø£ ∫Á‘·eTTqT á ÁøÏ+<ä>∑\ 6e |ü≥eTTq+<äT
#·÷&Ée#·TÃqT.
‘êeTdü uÛ≤>∑eTT
sê»dü uÛ≤>∑eTT
kÕ‹Ô«ø£ uÛ≤>∑eTT
>∑TD#·Áø£eTT`6e |ü≥eTT
>∑TD#·Áø£eTT˝Àì eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\≈£î eT÷&ÉT ù|s¡T¢ >∑\e⁄.
eT÷&ÉT ù|s¡T¢ ãj·T{qT+&ç es¡Tdü>± ‘êeTdü,sê»dü,kÕ‹Ô«ø£eTT nì >∑\e⁄.
eT<Û´ä ˝ÀqTqï ÁãVü≤àHê&ç Çs¡TdüT uÛ≤>∑eTT˝À Ä‘·à ñ+&ÉTqT. n+<äTe\q
<ëìì ªÄ‘·àuÛ≤>∑eTTμ n+{≤eTT. eT<Û´ä ˝Àì Ä‘·à uÛ≤>∑eTT >∑TD#·Áø£eTTqπø
ø±ø£ nìï #·Áø£eTT\≈£L ñ+&ÉTqT. Çø£ÿ&É eT<Ûä´˝Àì Ä‘·àuÛ≤>∑eTTqT
e<ä*y˚ùd,Ô $T–*q >∑TDuÛ≤>∑eTT\T eT÷&ÉT e÷Á‘·yT˚ ñ+&ÉTqT. ÁãVü≤à$<ä´
Á|üø±s¡eTT >∑TD#·Áø£eTTqT Ä‘·à uÛ≤>∑eTT‘√ ø£*|æ Hê\TZuÛ≤>∑eTT\ì
#Ó|üŒe˝…qT. ø±˙ CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT eTq≈£î nedüs¡yÓTÆq$
eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\T e÷Á‘·yT˚ . n+<äTe\q Çø£ÿ&É >∑TD#·Áø£eTTqT, eT÷&ÉT
uÛ≤>∑eTT\T>±H˚ #Ó|üø√e˝…qT. eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝Àq÷ >∑TDeTT\T
ñ+&ÉTqT. eTq≈£î ns¡úeT>∑T≥≈£î eTT+<äT ˇø£ >∑TDuÛ≤>∑eTTqT rdüTø=ì
#·÷#Ó<äeTT. ‘êeTdü >∑TD uÛ≤>∑eTTqT #·÷ùdÔ, n+<äT˝À ¬s+&ÉT
>∑T+|ü⁄\T>±qTqï >∑TDeTT\T ñ+&ÉTqT. Ä s¬ +&ÉT >∑T+|ü⁄\˝À ˇø£ >∑T+|ü⁄
36 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
>∑TDeTT\T #Ó&ÉT >∑TDeTT\˙, ¬s+&Ée >∑T+|ü⁄˝Àì >∑TDeTT\T eT+∫
>∑TDeTT\˙ ù|s¡T>±+∫ ñqï$. #Ó&ÉT >∑TDeTT\T yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T >∑\e⁄.
nfÒ¢ eT+∫>∑TDeTT\T yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T >∑\e⁄. #Ó&ÉT >∑TDeTT\ ù|s¡T¢
es¡Tdü>± 1) ø±eTeTT 2) Áø√<Ûeä TT 3) ˝ÀuÛeÑ TT 4) yÓ÷Vü≤eTT 5) eT<äeTT
6) eT‘·‡s¡eTT nì >∑\e⁄. M{ÏH˚ ø±eT, Áø√<Ûä, ˝ÀuÛÑ, yÓ÷Vü≤, eT<ä,
eT‘·‡s¡eTT\T n+{≤eTT. eT+∫ >∑TDeTT\ ù|s¡T¢ es¡Tdü>± 1) <ëqeTT
2) <äj·T 3) W<ës¡´eTT 4) yÓ’sê>∑´eTT 5) $qj·TeTT 6) Áù|eT nì
>∑\e⁄. M{ÏH˚ <ëq, <äjT· , W<ës¡´, yÓs’ ê>∑´, $qj·T, Áù|eT\T n+{≤eTT.
yÓTT<ä{Ï Äs¡T #Ó&ÉT >∑TDeTT\T ˇø£ >∑T+|ü⁄>±, ¬s+&Ée Äs¡T eT+∫
>∑TDeTT\T eT]jÓTTø£ >∑T+|ü⁄>± >∑\e⁄. n+‘˚ø±ø£ yÓTT<ä{Ï >∑T+|ü⁄ ˝Àì
Äs¡T #Ó&ÉT >∑TDeTT\≈£î e´‹πsK>∑TDeTT\T>±, ¬s+&Ée >∑T+|ü⁄˝Àì Äs¡T
eT+∫ >∑TDeTT\T >∑\e⁄. X¯Øs¡eTT˝Àì Je⁄ìøÏ Äs¡T #Ó&ÉT >∑TDeTT\T
X¯Á‘·Te⁄\˙, Äs¡T eT+∫ >∑TDeTT\T $TÁ‘·T\ì ù|s¡T>±+∫ ñqï$.
Je⁄ìøÏ #Ó&ÉT Äs¡T >∑TDeTT\T X¯Á‘·Te⁄\T>± ñ+&ç, Ä >∑TDeTT
\˝À <˚ì<ë«sê ãj·T{Ï|üì »]–Hê, <ëì<ë«sê Je⁄q≈£î bÕ|üeTT
e#·TÃq≥T¢ #˚jT· T#·Tqï$. Çø£ÿ&É dü÷Á‘·yT˚ eTq>±! ˇø£ >∑TD Áù|s¡D e\q
»]π> |üì˝À ˇø£ ø£s¡à |ü⁄≥Tº#·Tqï~. #Ó&ÉT >∑TDeTT e\q »]–q
|üì˝À bÕ|üeT÷, eT+∫ >∑TDeTT e\q »]–q |üì˝À |ü⁄D´eTqT
|ü⁄≥Tº≈£ e#·TÃ≥ düVü≤»eTT. Bììã{Ϻ bÕ|ü|ü⁄D´eTT\ |ü⁄≥Tºø£ kÕúqeTT
>∑TD #·Áø£eTì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ˇø£ ‘êeTdü>∑TDuÛ≤>∑eTT˝À eT+∫,
#Ó&ÉT >∑TDeTT\T yÓTT‘·ÔeTT |ü+Á&Ó+&ÉT ñqï≥T¢, sê»dü>∑TDuÛ≤>∑eTT˝Àq÷
|ü+Á&Ó+&ÉT >∑TDeTT\T >∑\e⁄. nfÒ¢ kÕ‹Ô«ø£ >∑TDuÛ≤>∑eTT˝Àq÷ |ü+Á&Ó+&ÉT
>∑TDeTT\T >∑\e⁄. yÓTT<ä{Ï ‘êeTdü >∑TDuÛ≤>∑eTT˝À $TÁ‘·, X¯Á‘·Te⁄\T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 37
nqT s¬ +&ÉT >∑T+|ü⁄\ >∑TDeTT\TqïfÒ,¢ $T>∑‘ê s¬ +&ÉT >∑TDuÛ≤>∑eTT\˝ÀqT
>∑\e⁄. Bì Á|üø±s¡eTT eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À yÓTT‘·ÔeTT >∑TDeTT\ dü+K´
ª36μ >± ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì 12 >∑TDeTT\≈£î eTs=ø£
uÛ≤>∑eTT˝Àì 12 >∑TDeTT\≈£î ù|s¡T¢ ˇπø $<ÛäeTT>± ñqï$. ø±˙ ˇø£
uÛ≤>∑eTT˝Àì ªÄX¯μ nqT >∑TDeTTq≈£î, eTs=ø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì ªÄX¯μ nqT
>∑TDeTTq≈£î ø=+‘· ‘˚&Ü ñ+&ÉTqT. Ç≥T¢ ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì >∑TDeTTq≈£î
eTs=ø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì >∑TDeTTq≈£î ø=+‘· uÛÒ<äeTT ñqï≥T¢, $T>∑‘ê nìï
>∑TDeTT\≈£î uÛÒ<äeTT ñ+&ÉTqì ‘Ó*j·Te˝…qT. n<˚ $<ÛäeTT>± ˇø£
uÛ≤>∑eTT˝Àì Áø√<Ûeä TT e\q e#·Tà bÕ|üeTTq≈£î, eTs=ø£ >∑TDuÛ≤>∑eTT˝Àì
Áø√<ÛäeTT e\q e#·Tà bÕ|üeTTq≈£î ø=+‘· ‘˚&Ü ñ+&ÉTqT. ˇπø ù|s¡T
ø£*qZ >∑TDeTT\T, eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À ñ+&çq|üŒ{Ïø,° n$ ø=+‘· uÛ<Ò eä TT
ø£*Zj·TTqï≥T¢, yê{Ï e\q e#·TÃ bÕ|ü|ü⁄D´eTT\qT ø£s¡à ≈£L&Ü ø=+‘·
uÛ<Ò eä TT ø£*j
Z T· T+&ÉTqì >∑Ts¡T+Ô #·Tø√e˝…qT. á $wüjT· eTT ns¡eú T>∑T≥≈£î
ÁøÏ+~ ∫Á‘·eTT ø=+‘· ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ qT. ø±e⁄q 7e |ü≥eTTqT #·÷&ÉTeTT.
‘êeTdüeTT˝Àì >∑TDeTT\T
sê»düeTT˝Àì >∑TDeTT\T
kÕ‹Ô«ø£eTT˝Àì >∑TDeTT\T
>∑TD#·Áø£eTT ` 7e |ü≥eTT
38 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì >∑TDeTT\≈£î, eTs=ø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì >∑TDeTT\≈£î
ù|s¡T¢ ˇπø $<ÛäeTT>± ñ+&çHê, n$ ˇπø $<ÛäeTT>± ˝Òe˙, yê{Ï e\q
e#·TÃ ø£s¡à≈£L&Ü ˇπø $<ÛäeTT>± ˝Ò<ä˙ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT ø£<ë! Ç|ü ⁄&ÉT
eTTK´eTT>± ‘Ó\TdüTø√e\dæq~ @eTq>±! ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì ˇπø ù|s¡Tqï
>∑TDeTT, ‘êqT ˇø£fÒ ø±ø£, ‘·q C≤‹ >∑TDeTT\ düeTT<ëj·TeTT>±
ñqï~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ‘êeTdü >∑TDuÛ≤>∑eTT˝Àì Áø√<ÛäeTT ˇø£ÿfÒ>±ø£,
n~ ‘=$Tà~ Áø√<ÛäeTT\ >∑T+|ü⁄>± ñqï~. ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì ‘=$Tà~
dü+K´˝ÀqTqï ˇπøù|s¡T>∑\ >∑TDeTT\T düe÷qeTT>± ˝Ò≈£î+&Ü,
|ü]e÷DeTT˝À ‘˚&Ü ø£*Zj·TTqï$. m≥¢q>±! ˇø£ ù|s¡Tqï Áø√<ÛäeTT
˝Òø£ ø√|üeTT jÓTTø£ÿ >∑TDeTT\ >∑T+|ü⁄˝À yÓTT<ä{Ï~ ô|<ä›>± ñ+&É>±,
<ëì ‘·sê«‘· s¬ +&Ée~ yÓTT<ä{Ï <ëìø£+fÒ |ü]e÷DeTT˝À ø=+‘· ∫qï~>±
ñ+&ÉTqT. ‘·sê«‘· ¬s+&Ée <ëìø£+fÒ eT÷&Ée~ |ü]e÷DeTT˝À ø=+‘·
‘·≈£îÿe>± ñ+&ÉTqT. Ä $<ÛäeTT>± ˇø£<ëìø=ø£{Ï ∫qï~>± ñ+≥÷,
∫e] ‘=$Tà<äe~ nìï{Ïø£+fÒ ∫qï~>± ñ+&ÉTqT. ‘êeTdüuÛ≤>∑eTT˝À
ø√|üeTT ‘=$Tà~ s¡ø£eTT\T>± ñqï≥T¢, $T>∑‘ê ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À
≈£L&Ü ø√|üeTT ‘=$Tà~ uÛ≤>∑eTT\T>± ñqï~. BìH˚ ∫qï ø√|üeTT, ô|<ä›
ø√|üeTT, ø=+‘· ø√|üeTT n+≥THêïeTT. ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝À ˇø£ >∑TDeTT
‘=$Tà~ >∑T+|ü⁄>± ñ+&ÉT≥ e\q, #Ó&ÉT >∑TDeTT˝…’q ø±eT, Áø√<Ûä, ˝ÀuÛÑ,
yÓ÷Vü≤, eT<ä, eT‘·‡s¡ nqT Äs¡T >∑TDeTT\ >∑T+|ü⁄ yÓTT‘·ÔeTT j·÷uÛ…’
Hê\T>∑T>± ñqï$. 6I9R54 ˇø£ #Ó&ÉT >∑TDeTT\ >∑T+|ü⁄ ñ+&É>±,
eTs=ø£ eT+∫ >∑TDeTT\T ≈£L&Ü 6I9R54 >∑T+|ü⁄>± ñqï$. á
$<Ûeä TT>± ˝…øÿÏ +∫ #·÷∫‘˚ ˇø£ >∑TD uÛ≤>∑eTT˝À ô|<ä› >∑TDeTT\T yÓTT‘·eÔ TT
|ü+Á&Ó+&ÉT ø±>±, yê{Ï >∑T+|ü⁄˝Àì ∫qï >∑TDeTT\qT ≈£L&Ü ˝…øÏÿ+∫
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 37
nqT s¬ +&ÉT >∑T+|ü⁄\ >∑TDeTT\TqïfÒ,¢ $T>∑‘ê s¬ +&ÉT >∑TDuÛ≤>∑eTT\˝ÀqT
>∑\e⁄. Bì Á|üø±s¡eTT eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À yÓTT‘·ÔeTT >∑TDeTT\ dü+K´
ª36μ >± ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì 12 >∑TDeTT\≈£î eTs=ø£
uÛ≤>∑eTT˝Àì 12 >∑TDeTT\≈£î ù|s¡T¢ ˇπø $<ÛäeTT>± ñqï$. ø±˙ ˇø£
uÛ≤>∑eTT˝Àì ªÄX¯μ nqT >∑TDeTTq≈£î, eTs=ø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì ªÄX¯μ nqT
>∑TDeTTq≈£î ø=+‘· ‘˚&Ü ñ+&ÉTqT. Ç≥T¢ ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì >∑TDeTTq≈£î
eTs=ø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì >∑TDeTTq≈£î ø=+‘· uÛÒ<äeTT ñqï≥T¢, $T>∑‘ê nìï
>∑TDeTT\≈£î uÛÒ<äeTT ñ+&ÉTqì ‘Ó*j·Te˝…qT. n<˚ $<ÛäeTT>± ˇø£
uÛ≤>∑eTT˝Àì Áø√<Ûeä TT e\q e#·Tà bÕ|üeTTq≈£î, eTs=ø£ >∑TDuÛ≤>∑eTT˝Àì
Áø√<ÛäeTT e\q e#·Tà bÕ|üeTTq≈£î ø=+‘· ‘˚&Ü ñ+&ÉTqT. ˇπø ù|s¡T
ø£*qZ >∑TDeTT\T, eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À ñ+&çq|üŒ{Ïø,° n$ ø=+‘· uÛ<Ò eä TT
ø£*Zj·TTqï≥T¢, yê{Ï e\q e#·TÃ bÕ|ü|ü⁄D´eTT\qT ø£s¡à ≈£L&Ü ø=+‘·
uÛ<Ò eä TT ø£*j
Z T· T+&ÉTqì >∑Ts¡T+Ô #·Tø√e˝…qT. á $wüjT· eTT ns¡eú T>∑T≥≈£î
ÁøÏ+~ ∫Á‘·eTT ø=+‘· ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ qT. ø±e⁄q 7e |ü≥eTTqT #·÷&ÉTeTT.
‘êeTdüeTT˝Àì >∑TDeTT\T
sê»düeTT˝Àì >∑TDeTT\T
kÕ‹Ô«ø£eTT˝Àì >∑TDeTT\T
>∑TD#·Áø£eTT ` 7e |ü≥eTT
38 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì >∑TDeTT\≈£î, eTs=ø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì >∑TDeTT\≈£î
ù|s¡T¢ ˇπø $<ÛäeTT>± ñ+&çHê, n$ ˇπø $<ÛäeTT>± ˝Òe˙, yê{Ï e\q
e#·TÃ ø£s¡à≈£L&Ü ˇπø $<ÛäeTT>± ˝Ò<ä˙ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT ø£<ë! Ç|ü ⁄&ÉT
eTTK´eTT>± ‘Ó\TdüTø√e\dæq~ @eTq>±! ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì ˇπø ù|s¡Tqï
>∑TDeTT, ‘êqT ˇø£fÒ ø±ø£, ‘·q C≤‹ >∑TDeTT\ düeTT<ëj·TeTT>±
ñqï~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ‘êeTdü >∑TDuÛ≤>∑eTT˝Àì Áø√<ÛäeTT ˇø£ÿfÒ>±ø£,
n~ ‘=$Tà~ Áø√<ÛäeTT\ >∑T+|ü⁄>± ñqï~. ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝Àì ‘=$Tà~
dü+K´˝ÀqTqï ˇπøù|s¡T>∑\ >∑TDeTT\T düe÷qeTT>± ˝Ò≈£î+&Ü,
|ü]e÷DeTT˝À ‘˚&Ü ø£*Zj·TTqï$. m≥¢q>±! ˇø£ ù|s¡Tqï Áø√<ÛäeTT
˝Òø£ ø√|üeTT jÓTTø£ÿ >∑TDeTT\ >∑T+|ü⁄˝À yÓTT<ä{Ï~ ô|<ä›>± ñ+&É>±,
<ëì ‘·sê«‘· s¬ +&Ée~ yÓTT<ä{Ï <ëìø£+fÒ |ü]e÷DeTT˝À ø=+‘· ∫qï~>±
ñ+&ÉTqT. ‘·sê«‘· ¬s+&Ée <ëìø£+fÒ eT÷&Ée~ |ü]e÷DeTT˝À ø=+‘·
‘·≈£îÿe>± ñ+&ÉTqT. Ä $<ÛäeTT>± ˇø£<ëìø=ø£{Ï ∫qï~>± ñ+≥÷,
∫e] ‘=$Tà<äe~ nìï{Ïø£+fÒ ∫qï~>± ñ+&ÉTqT. ‘êeTdüuÛ≤>∑eTT˝À
ø√|üeTT ‘=$Tà~ s¡ø£eTT\T>± ñqï≥T¢, $T>∑‘ê ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À
≈£L&Ü ø√|üeTT ‘=$Tà~ uÛ≤>∑eTT\T>± ñqï~. BìH˚ ∫qï ø√|üeTT, ô|<ä›
ø√|üeTT, ø=+‘· ø√|üeTT n+≥THêïeTT. ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝À ˇø£ >∑TDeTT
‘=$Tà~ >∑T+|ü⁄>± ñ+&ÉT≥ e\q, #Ó&ÉT >∑TDeTT˝…’q ø±eT, Áø√<Ûä, ˝ÀuÛÑ,
yÓ÷Vü≤, eT<ä, eT‘·‡s¡ nqT Äs¡T >∑TDeTT\ >∑T+|ü⁄ yÓTT‘·ÔeTT j·÷uÛ…’
Hê\T>∑T>± ñqï$. 6I9R54 ˇø£ #Ó&ÉT >∑TDeTT\ >∑T+|ü⁄ ñ+&É>±,
eTs=ø£ eT+∫ >∑TDeTT\T ≈£L&Ü 6I9R54 >∑T+|ü⁄>± ñqï$. á
$<Ûeä TT>± ˝…øÿÏ +∫ #·÷∫‘˚ ˇø£ >∑TD uÛ≤>∑eTT˝À ô|<ä› >∑TDeTT\T yÓTT‘·eÔ TT
|ü+Á&Ó+&ÉT ø±>±, yê{Ï >∑T+|ü⁄˝Àì ∫qï >∑TDeTT\qT ≈£L&Ü ˝…øÏÿ+∫
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 39
#·÷∫‘˚ 12I9R108 yÓTT‘·ÔeTT q÷≥mì$T~ >∑TDeTT\T>± ñqï$.
ˇø£ ‘êeTdü uÛ≤>∑eTT˝ÀqTqï$ 108 >∑TDeTT\T ø±>±, sê»dü
uÛ≤>∑eTT˝Àq÷ 108 >∑TDeTT\T ø£\e⁄. nfÒ¢ kÕ‹Ô«ø£ uÛ≤>∑eTT˝Àq÷
>∑TDeTT\ dü+K´ 108 >±H˚ ø£\<äT. eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝Àq÷ yÓTT‘·ÔeTT
>∑TDeTT\ dü+K´ 108I3R324 >± ñqï~. >∑TDeTT\ >∑T+|ü⁄ ∫Á‘·eTTqT
á ÁøÏ+<ä>∑\ 8e |ü≥eTT˝À #·÷&ÉTeTT.
Ä‘·à
>∑TD#·Áø£eTT ` 8e |ü≥eTT
‘êeTdü uÛ≤>∑eTT˝À >∑TDeTT\ dü+K´ 108 ø£<ë! yê{Ïe\q
ñ‘·ŒqïeTj˚T´ ø£s¡à ≈£L&Ü 108 s¡ø£eTT\T>± ñ+&ÉTqT. n+<äT˝À 54
>∑TDeTT\ e\q e#·TÃq~ bÕ|üeTT ø±>±, $T>∑‘ê 54 >∑TDeTT\ e\q
e#·TÃq~ |ü⁄D´yÓTÆ ñqï~. á $<ÛäeTT>± ˇø£ ‘êeTdü uÛ≤>∑eTT˝ÀH˚ ø£s¡à
108 s¡ø£eTT\T>± ‘·j·÷s¡Tø±>±, yÓTT‘·ÔeTT eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À 324
s¡ø£eTT\ bÕ|ü|ü⁄D´eTT\T ‘·j·÷s¡>∑T#·Tqïeì #Ó|üŒe#·TÃqT. Ç|ü⁄&ÉT,
40 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£sà¡ mìï s¡øe£ TT\T? nì me¬sH’ ê Á|ü•ïùd,Ô ˇø£ >∑TD uÛ≤>∑eTT˝À nsTT‘˚
108 s¡ø£eTT\˙, eT÷&ÉT >∑TD uÛ≤>∑eTT\˝À yÓTT‘·ÔeTT 324 s¡ø£eTT\T
nì düT\uÛeÑ TT>± #Ó|Œü e#·TÃqT. ø£sà¡ $<ÛëqeT÷, ø£sà¡ jÓTTø£ÿ $uÛ≤>∑eTT\
$<ÛëqeT÷, uÛÑ÷$TMT<ä ˇø£ Ç+<ä÷eT‘·eTT˝ÀH˚ ø£\<äT. $T>∑‘ê
eT‘·eTT\˝À ø£s¡à $<ÛëqeTT>±˙, <ëì $uÛÑ»q>±˙ mø£ÿ&Ü ø£ì|æ+#·<äT.
Ç~ ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdeÔü TT Á|üø±s¡eTTqï~. ø±˙ Ç|üŒ{Ï ø±\eTTq CÀ´‹wü´
XÊÅdeÔü TT˝À ≈£L&Ü ø£sà¡ $<ÛëqeTTqT mes¡÷ ÁyêdüTø√e&ÉeTT »s¡T>∑˝<Ò Tä .
9 ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#·T yê&ÉT me&ÉT?
Ç+‘·es¡≈£î ø±\#·Áø£eTTq÷, ø£s¡à#·Áø£eTTq÷, >∑TD#·Áø£eTTq÷
>∑T]+∫ es¡Tdü>± ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Ç|ü⁄&ÉT ø£sà¡ qT nqTuÛ$Ñ +#·T Je⁄ìï
>∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. ø£s¡àqT |ü]bÕ*+#·T≥≈£î ø±\#·Áø£eTT˝Àì
Á>∑Vü≤eTT\THêïsTT. ø£s¡àqT |ü⁄{Ϻ+#·T≥≈£î >∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\T
ñHêïsTT. ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#·T≥≈£î Je⁄&ÉT >∑TD#·Áø£eTT˝ÀH˚ ñHêï&ÉT.
Je⁄&ÉT ø£s¡àqT nqTuÛÑ$dü÷Ô, ø±\eTTqT >∑&É|ü&ÉeTTH˚ ªJ$‘·eTTμ
n+{≤eTT. ªªqVæ≤ ø£•Ã‘Y ø£åDeT|æμμ nì uÛÑ>∑eBZ‘·˝À nqï≥T¢, ˇø£ÿ
ø£Då eTT ≈£L&Ü eè<∏ë ø±≈£î+&Ü, Je⁄&ÉT J$‘·eTT˝À ø£sà¡ qT nqTuÛ$Ñ düTHÔ êï
&Éì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Je⁄&ÉT nqTuÛÑ$+#·uÀe⁄ ø£s¡àqT ‘Ó\TdüTø√e&Éy ˚T
ªªCÀ´‹wü´eTTμμ n+≥THêïeTT. CÀ´‹wü´eTTqT düeTÁ>∑eTT>± ‘Ó\TdüTø√
yê\+fÒ, ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#˚ Je⁄ìï >∑T]+∫ |üP]Ô>± ‘Ó\TdüTø√e\dæ
j·TT+&ÉTqT. ø£sà¡ qT nqTuÛ$Ñ +#·T Je⁄&ÉT, ‘·\˝Àì ø£sà¡ #·Áø£eTT ÁøÏ+<äqTqï
>∑TD#·Áø£eTT˝ÀH˚ ñ+&ÉTqT. >∑TD#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À
@<√ ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝À Je⁄&ÉT+&ç, Ä >∑TDeTT\ Á|ües¡Ôq\ e\q ø£\T>∑T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 39
#·÷∫‘˚ 12I9R108 yÓTT‘·ÔeTT q÷≥mì$T~ >∑TDeTT\T>± ñqï$.
ˇø£ ‘êeTdü uÛ≤>∑eTT˝ÀqTqï$ 108 >∑TDeTT\T ø±>±, sê»dü
uÛ≤>∑eTT˝Àq÷ 108 >∑TDeTT\T ø£\e⁄. nfÒ¢ kÕ‹Ô«ø£ uÛ≤>∑eTT˝Àq÷
>∑TDeTT\ dü+K´ 108 >±H˚ ø£\<äT. eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝Àq÷ yÓTT‘·ÔeTT
>∑TDeTT\ dü+K´ 108I3R324 >± ñqï~. >∑TDeTT\ >∑T+|ü⁄ ∫Á‘·eTTqT
á ÁøÏ+<ä>∑\ 8e |ü≥eTT˝À #·÷&ÉTeTT.
Ä‘·à
>∑TD#·Áø£eTT ` 8e |ü≥eTT
‘êeTdü uÛ≤>∑eTT˝À >∑TDeTT\ dü+K´ 108 ø£<ë! yê{Ïe\q
ñ‘·ŒqïeTj˚T´ ø£s¡à ≈£L&Ü 108 s¡ø£eTT\T>± ñ+&ÉTqT. n+<äT˝À 54
>∑TDeTT\ e\q e#·TÃq~ bÕ|üeTT ø±>±, $T>∑‘ê 54 >∑TDeTT\ e\q
e#·TÃq~ |ü⁄D´yÓTÆ ñqï~. á $<ÛäeTT>± ˇø£ ‘êeTdü uÛ≤>∑eTT˝ÀH˚ ø£s¡à
108 s¡ø£eTT\T>± ‘·j·÷s¡Tø±>±, yÓTT‘·ÔeTT eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À 324
s¡ø£eTT\ bÕ|ü|ü⁄D´eTT\T ‘·j·÷s¡>∑T#·Tqïeì #Ó|üŒe#·TÃqT. Ç|ü⁄&ÉT,
40 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£sà¡ mìï s¡øe£ TT\T? nì me¬sH’ ê Á|ü•ïùd,Ô ˇø£ >∑TD uÛ≤>∑eTT˝À nsTT‘˚
108 s¡ø£eTT\˙, eT÷&ÉT >∑TD uÛ≤>∑eTT\˝À yÓTT‘·ÔeTT 324 s¡ø£eTT\T
nì düT\uÛeÑ TT>± #Ó|Œü e#·TÃqT. ø£sà¡ $<ÛëqeT÷, ø£sà¡ jÓTTø£ÿ $uÛ≤>∑eTT\
$<ÛëqeT÷, uÛÑ÷$TMT<ä ˇø£ Ç+<ä÷eT‘·eTT˝ÀH˚ ø£\<äT. $T>∑‘ê
eT‘·eTT\˝À ø£s¡à $<ÛëqeTT>±˙, <ëì $uÛÑ»q>±˙ mø£ÿ&Ü ø£ì|æ+#·<äT.
Ç~ ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdeÔü TT Á|üø±s¡eTTqï~. ø±˙ Ç|üŒ{Ï ø±\eTTq CÀ´‹wü´
XÊÅdeÔü TT˝À ≈£L&Ü ø£sà¡ $<ÛëqeTTqT mes¡÷ ÁyêdüTø√e&ÉeTT »s¡T>∑˝<Ò Tä .
9 ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#·T yê&ÉT me&ÉT?
Ç+‘·es¡≈£î ø±\#·Áø£eTTq÷, ø£s¡à#·Áø£eTTq÷, >∑TD#·Áø£eTTq÷
>∑T]+∫ es¡Tdü>± ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Ç|ü⁄&ÉT ø£sà¡ qT nqTuÛ$Ñ +#·T Je⁄ìï
>∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. ø£s¡àqT |ü]bÕ*+#·T≥≈£î ø±\#·Áø£eTT˝Àì
Á>∑Vü≤eTT\THêïsTT. ø£s¡àqT |ü⁄{Ϻ+#·T≥≈£î >∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\T
ñHêïsTT. ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#·T≥≈£î Je⁄&ÉT >∑TD#·Áø£eTT˝ÀH˚ ñHêï&ÉT.
Je⁄&ÉT ø£s¡àqT nqTuÛÑ$dü÷Ô, ø±\eTTqT >∑&É|ü&ÉeTTH˚ ªJ$‘·eTTμ
n+{≤eTT. ªªqVæ≤ ø£•Ã‘Y ø£åDeT|æμμ nì uÛÑ>∑eBZ‘·˝À nqï≥T¢, ˇø£ÿ
ø£Då eTT ≈£L&Ü eè<∏ë ø±≈£î+&Ü, Je⁄&ÉT J$‘·eTT˝À ø£sà¡ qT nqTuÛ$Ñ düTHÔ êï
&Éì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Je⁄&ÉT nqTuÛÑ$+#·uÀe⁄ ø£s¡àqT ‘Ó\TdüTø√e&Éy ˚T
ªªCÀ´‹wü´eTTμμ n+≥THêïeTT. CÀ´‹wü´eTTqT düeTÁ>∑eTT>± ‘Ó\TdüTø√
yê\+fÒ, ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#˚ Je⁄ìï >∑T]+∫ |üP]Ô>± ‘Ó\TdüTø√e\dæ
j·TT+&ÉTqT. ø£sà¡ qT nqTuÛ$Ñ +#·T Je⁄&ÉT, ‘·\˝Àì ø£sà¡ #·Áø£eTT ÁøÏ+<äqTqï
>∑TD#·Áø£eTT˝ÀH˚ ñ+&ÉTqT. >∑TD#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À
@<√ ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝À Je⁄&ÉT+&ç, Ä >∑TDeTT\ Á|ües¡Ôq\ e\q ø£\T>∑T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
düTK<äT'KeTT\qT nqTuÛÑ$+#·T#·T+&ÉTqT. ‘êeTdüeTT˝À qTqï Je⁄ìï
áÁøÏ+<ä>∑\ 9e |ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT.
‘êeTdü
uÛ≤>∑eTT˝À Je⁄&ÉT
>∑TD#·Áø£eTT ` 9e |ü≥eTT
41 42 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
á $<Ûeä TT>± Je⁄&ÉT eT÷&ÉT >∑TDeTT\ uÛ≤>∑eTT\qT e÷s¡T≥≈£î
ˇø£ ø±s¡DeTT ø£\<äT. n<˚eTq>±! ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ qT ã{Ϻ Je⁄&ÉT ndü«‘·+Á‘·T&Ó’
>∑TDeTT\ uÛ≤>∑eTT\qT e÷s¡e\dæj·TTqï~. Ä $<ÛäeTT>± e÷s¡T#·Tqï
Je⁄&ÉT ˇø£ÿ düeTj·TeTT˝À, ˇø£ÿ >∑TDuÛ≤>∑eTT˝À, ˇø£ÿ >∑TDeTTq+<äT
\>∑ïeT>∑T#·T+&ÉTqT. @ >∑TD uÛ≤>∑eTT˝ÀqTqï Je⁄ìï Ä >∑TDuÛ≤>∑eTT
ù|s¡T‘√ |æ\Te&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ‘êeTdü uÛ≤>∑eTT˝ÀqTqï|ü⁄&ÉT
‘êeTdüT&É˙, sê»dü uÛ≤>∑eTT˝ÀqTqï|ü⁄&ÉT sê»düT&ÉT˙, kÕ‹Ô«ø£ uÛ≤>∑eTT˝À
qTqï|ü⁄&ÉT kÕ‹Ô«≈£î&É˙ |æ\TdüTÔHêïeTT. Ç|ü⁄&ÉT kÕ‹Ô«ø£eTT˝ÀqTqï
kÕ‹Ô«≈£îDÏí ÁøÏ+~ 11e |ü≥eTT˝À #·÷kÕÔeTT.

‘êeTdüeTT˝À Je⁄&ÉTqï|ü⁄&ÉT $T>∑‘ê sê»dü, kÕ‹Ô«ø£eTT\˝À

Je⁄&ÉT+&É&TÉ . ˇø√ÿkÕ] Je⁄&ÉT ‘êeTdüeTTqT e<ä* sê»düu≤Û >∑eTT˝ÀìøÏ
≈£L&Ü #˚s¡TqT. n|ü⁄&ÉT $T>∑‘ê ‘êeTdü, kÕ‹Ô«ø£eTT\˝À Je⁄&ÉT ˝Ò& Éì
‘Ó*j·TT#·Tqï~. sê»dü>T∑ DeTT\ eT<Û´ä ˝À Je⁄&ÉTqï ∫Á‘·eTTqT ÁøÏ+<ä>\∑ kÕ‹Ô«ø£
10e |ü≥eTT˝À #·÷&ÉTeTT. uÛ≤>∑eTT˝À Je⁄&ÉT
>∑TD#·Áø£eTT ` 11e |ü≥eTT
C≤„q<äèwæ̃‘√ ÁãVü≤à, ø±\, ø£sà¡ , >∑TD#·Áø£eTT\qT Hê\TZ#Á· ø£eTT\
#·Á≥eTTqT #·÷&Ée#·TÃqT. n<˚ $<ÛäeTT>± ÁøÏ+<ä >∑TD#·Áø£eTT˝Àì
sê»dü @<√ ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝ÀqTqï Je⁄ìï #·÷&Ée#·TÃqT. Bììã{Ϻ >∑TDeTT\≈£L,
uÛ≤>∑eTT˝À Je⁄&ÉT Je⁄ìø° ≈£L&Ü Äø±s¡eTT ø£\<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ç+‘·es¡≈£î,
uÛÑ÷$TMT<ä mø£ÿ&Ü ‘Ó*j·Tì $<ÛëqeTTq÷, >∑TDeTT\ jÓTTø£ÿj·TT
>∑TD#·Áø£eTT ` 10e |ü≥eTT eT]j·TT Je⁄ì jÓTTø£ÿj·TT Äø±s¡eTT\q÷ eTqeTT ‘Ó\TdüTø√>∑*>±eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
düTK<äT'KeTT\qT nqTuÛÑ$+#·T#·T+&ÉTqT. ‘êeTdüeTT˝À qTqï Je⁄ìï
áÁøÏ+<ä>∑\ 9e |ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT.
‘êeTdü
uÛ≤>∑eTT˝À Je⁄&ÉT
>∑TD#·Áø£eTT ` 9e |ü≥eTT
41 42 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
á $<Ûeä TT>± Je⁄&ÉT eT÷&ÉT >∑TDeTT\ uÛ≤>∑eTT\qT e÷s¡T≥≈£î
ˇø£ ø±s¡DeTT ø£\<äT. n<˚eTq>±! ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ qT ã{Ϻ Je⁄&ÉT ndü«‘·+Á‘·T&Ó’
>∑TDeTT\ uÛ≤>∑eTT\qT e÷s¡e\dæj·TTqï~. Ä $<ÛäeTT>± e÷s¡T#·Tqï
Je⁄&ÉT ˇø£ÿ düeTj·TeTT˝À, ˇø£ÿ >∑TDuÛ≤>∑eTT˝À, ˇø£ÿ >∑TDeTTq+<äT
\>∑ïeT>∑T#·T+&ÉTqT. @ >∑TD uÛ≤>∑eTT˝ÀqTqï Je⁄ìï Ä >∑TDuÛ≤>∑eTT
ù|s¡T‘√ |æ\Te&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ‘êeTdü uÛ≤>∑eTT˝ÀqTqï|ü⁄&ÉT
‘êeTdüT&É˙, sê»dü uÛ≤>∑eTT˝ÀqTqï|ü⁄&ÉT sê»düT&ÉT˙, kÕ‹Ô«ø£ uÛ≤>∑eTT˝À
qTqï|ü⁄&ÉT kÕ‹Ô«≈£î&É˙ |æ\TdüTÔHêïeTT. Ç|ü⁄&ÉT kÕ‹Ô«ø£eTT˝ÀqTqï
kÕ‹Ô«≈£îDÏí ÁøÏ+~ 11e |ü≥eTT˝À #·÷kÕÔeTT.

‘êeTdüeTT˝À Je⁄&ÉTqï|ü⁄&ÉT $T>∑‘ê sê»dü, kÕ‹Ô«ø£eTT\˝À

Je⁄&ÉT+&É&TÉ . ˇø√ÿkÕ] Je⁄&ÉT ‘êeTdüeTTqT e<ä* sê»düu≤Û >∑eTT˝ÀìøÏ
≈£L&Ü #˚s¡TqT. n|ü⁄&ÉT $T>∑‘ê ‘êeTdü, kÕ‹Ô«ø£eTT\˝À Je⁄&ÉT ˝Ò& Éì
‘Ó*j·TT#·Tqï~. sê»dü>T∑ DeTT\ eT<Û´ä ˝À Je⁄&ÉTqï ∫Á‘·eTTqT ÁøÏ+<ä>\∑ kÕ‹Ô«ø£
10e |ü≥eTT˝À #·÷&ÉTeTT. uÛ≤>∑eTT˝À Je⁄&ÉT
>∑TD#·Áø£eTT ` 11e |ü≥eTT
C≤„q<äèwæ̃‘√ ÁãVü≤à, ø±\, ø£sà¡ , >∑TD#·Áø£eTT\qT Hê\TZ#Á· ø£eTT\
#·Á≥eTTqT #·÷&Ée#·TÃqT. n<˚ $<ÛäeTT>± ÁøÏ+<ä >∑TD#·Áø£eTT˝Àì
sê»dü @<√ ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝ÀqTqï Je⁄ìï #·÷&Ée#·TÃqT. Bììã{Ϻ >∑TDeTT\≈£L,
uÛ≤>∑eTT˝À Je⁄&ÉT Je⁄ìø° ≈£L&Ü Äø±s¡eTT ø£\<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ç+‘·es¡≈£î,
uÛÑ÷$TMT<ä mø£ÿ&Ü ‘Ó*j·Tì $<ÛëqeTTq÷, >∑TDeTT\ jÓTTø£ÿj·TT
>∑TD#·Áø£eTT ` 10e |ü≥eTT eT]j·TT Je⁄ì jÓTTø£ÿj·TT Äø±s¡eTT\q÷ eTqeTT ‘Ó\TdüTø√>∑*>±eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 43 44 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
düeTÁ>∑eTT>± #·÷ùdÔ Je⁄ì Äø±s¡eTT á $<ÛäeTT>± >∑\<äT. Je⁄&ÉT 10 Á>∑Vü≤eTT\+fÒ @$T{Ï? n$ mìï >∑\e⁄?
eT÷&ÉT bıs¡\ eT<Ûä´q ã+~Û+|üã&çq U≤∞ düú\eTT nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
Je⁄ì Äø±s¡eTTqT ÁøÏ+~ 12e |ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT. Ç|ü⁄&ÉT ø=<äTe>± $T–*j·TTqï ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\qT
1234567890123456789012345678901212
1234567890123456789012345678901212
>∑T]+∫, yê{Ï |üìì >∑T]+∫, yê{Ï dü+K´qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
1234567890123456789012345678901212
1234567890123456789012345678901212
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212 Je⁄&ÉT Á>∑Vü≤eTT nq>± Á>∑Væ≤+#·Tq<äì ns¡úeTT. ˙s¡T ñ|üqT Á>∑Væ≤+#·Tq≥T¢,
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212 >±* yêdüqqT Á>∑V≤æ +#·Tq≥T¢ Á>∑V≤ü eTT ø£sà¡ qT Á>∑V≤æ +#·TqT. >∑TD#·Áø£eTT
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212 ãT~∆
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212 ˝Àì >∑TDeTT e\q »]–q ø±s¡´eTT˝À, Áø=‘·Ô ø£s¡à |ü⁄≥Tº#·Tqï<äì
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212 ∫‘·ÔeTT
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212 ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. n˝≤ |ü⁄{Ϻq ø£s¡àqT ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012 nVü≤eTT Á>∑V≤æ +#·Tø=ì, ø£sà¡ #·Áø£eTTq+<äT ì\T#·Tq≥T¢ #˚jT· TqT. ì‘·´ J$‘·eTT˝À
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
1234567890123456789012345678901212
1234567890123456789012345678901212 ø£s¡àqT @ Á>∑Vü≤eTT Á>∑Væ≤+∫ ø£s¡à#·Áø£eTT˝À ì\Tej·TT+#·T#·Tqï<√,
Je⁄ì Äø±s¡eTT ` 12e |ü≥eTT n<˚ Á>∑Vü≤eTT, n<˚ ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT düeTj·TyÓTT∫Ãq|ü⁄&ÉT Je⁄ì MT<ä
Á|üdü]+|üCÒj·TTqT. düèwæ˜ø£s¡Ô nsTTq <˚e⁄ì #˚‘· ‘·j·÷s¡T #˚j·T ã&çq
Ç+‘·es¡≈£î ø±\#·Áø£eTTqT, ø£s¡à#·Áø£eTTqT, >∑TD#·Áø£eTTqT
Á>∑Vü≤eTT\T, ø±\#·Áø£eTT˝À Á|ü‹wæ˜+|üã&ç nø£ÿ&ÉqT+&ç >∑TD#·Áø£e TT˝À
n+<äT˝ÀqTqï Je⁄ìï >∑÷]à ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Çø£ eT÷&ÉT #·Áø£eTT\ø£+fÒ
‘·j·÷s¡>∑T ø£s¡àqT Á>∑Væ≤+∫, ø£s¡à#·Áø£eTT˝À ì\Te #˚j·TT#·Tqï$. n˝≤
ô|’q >∑\ ÁãVü≤à#·Áø£yÓTTø£{Ï >∑\<äT. ÁãVü≤à#·Áø£ $es¡eTT Çø£ ÿ&É >∑TDeTT\qT+&ç Á>∑Vü≤eTT\T Á>∑Væ≤+#·T Áø=‘·Ôø£s¡àqT ªÄ>±$Tø£s¡à μ
CÀ´‹wü´eTTq≈£î nedüs¡eTT ˝Ò<äT. n~ ˇø£ ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTTq≈£î n+≥THêïeTT. ø£s¡à#·Áø£eTT˝À qT+&ç Á>∑Væ≤+∫ Je⁄ì MT<ä e<ä\ã&ÉT
e÷Á‘·yT˚ |ü]$T‘·yTÓ qÆ ~. ø±e⁄q s¬ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>±qTqï ÁãVü≤à#·Áø£eTTqT ø£s¡àqT ªÁbÕs¡ã∆ø£s¡àμ n+≥THêïeTT. CÀ´‹wü´eTTq≈£î ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à jÓTTø£ÿ
Çø£ÿ&É $e]+#·Tø√ø£ e<ä* y˚jT· T#·THêïeTT. CÀ´‹wü´eTTq≈£î ø±e\dæq~ $~Û $<ÛëqeTT >∑\<äT. >∑TD#·Áø£eTT˝À ‘·j÷· s¡>T∑ Áø=‘·øÔ s£ à¡ 108 s¡øe£ TT\T
ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\ düeTÁ>∑ düe÷#ês¡eTT e÷Á‘·y˚Tqì ‘Ó\T|ü ⁄ ø±>±, >∑TDeTT\T eTTK´yÓTÆq$ |ü+Á&Ó+&ÉT >∑\e⁄. ø±\#·Áø£eTT˝Àì
#·THêïeTT. >∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\qT, Je⁄ìï >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT 12 Á>∑V≤ü eTT\T, >∑TD#·Áø£eTT˝Àì 12 >∑TDeTT\ >∑T+|ü⁄ qT+&ç Á>∑V≤æ +∫q
ø=HêïeTT. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡àqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ø±˙ ø£s¡àqT, ø£s¡à#·Áø£eTT˝ÀqTqï 12 uÛ≤>∑eTT\˝À ì\Tej·TT+#·T#·Tqï$.
ø±\#·Áø£eTT˝À Á>∑Vü≤eTT\qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTT˝À ø=+‘· $T–* >∑TD#·Áø£eTT˝Àì 12 >∑TDeTT\T ‘·j·÷s¡T #˚j·TT ø£s¡àqT, ø£s¡à#·Áø£eTT˝À
ñqï~. 12 uÛ≤>∑eTT˝˝À ì\Te #˚j·TT 12 Á>∑Vü≤eTT\T ø±\#·Áø£eTT˝Àì 12
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 43 44 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
düeTÁ>∑eTT>± #·÷ùdÔ Je⁄ì Äø±s¡eTT á $<ÛäeTT>± >∑\<äT. Je⁄&ÉT 10 Á>∑Vü≤eTT\+fÒ @$T{Ï? n$ mìï >∑\e⁄?
eT÷&ÉT bıs¡\ eT<Ûä´q ã+~Û+|üã&çq U≤∞ düú\eTT nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
Je⁄ì Äø±s¡eTTqT ÁøÏ+~ 12e |ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT. Ç|ü⁄&ÉT ø=<äTe>± $T–*j·TTqï ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\qT
1234567890123456789012345678901212
1234567890123456789012345678901212
>∑T]+∫, yê{Ï |üìì >∑T]+∫, yê{Ï dü+K´qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
1234567890123456789012345678901212
1234567890123456789012345678901212
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212 Je⁄&ÉT Á>∑Vü≤eTT nq>± Á>∑Væ≤+#·Tq<äì ns¡úeTT. ˙s¡T ñ|üqT Á>∑Væ≤+#·Tq≥T¢,
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212 >±* yêdüqqT Á>∑V≤æ +#·Tq≥T¢ Á>∑V≤ü eTT ø£sà¡ qT Á>∑V≤æ +#·TqT. >∑TD#·Áø£eTT
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212 ãT~∆
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212 ˝Àì >∑TDeTT e\q »]–q ø±s¡´eTT˝À, Áø=‘·Ô ø£s¡à |ü⁄≥Tº#·Tqï<äì
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212 ∫‘·ÔeTT
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212 ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. n˝≤ |ü⁄{Ϻq ø£s¡àqT ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012 nVü≤eTT Á>∑V≤æ +#·Tø=ì, ø£sà¡ #·Áø£eTTq+<äT ì\T#·Tq≥T¢ #˚jT· TqT. ì‘·´ J$‘·eTT˝À
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
12345678901234567890123456789012
1234567890123456789012345678901212
1234567890123456789012345678901212
1234567890123456789012345678901212 ø£s¡àqT @ Á>∑Vü≤eTT Á>∑Væ≤+∫ ø£s¡à#·Áø£eTT˝À ì\Tej·TT+#·T#·Tqï<√,
Je⁄ì Äø±s¡eTT ` 12e |ü≥eTT n<˚ Á>∑Vü≤eTT, n<˚ ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT düeTj·TyÓTT∫Ãq|ü⁄&ÉT Je⁄ì MT<ä
Á|üdü]+|üCÒj·TTqT. düèwæ˜ø£s¡Ô nsTTq <˚e⁄ì #˚‘· ‘·j·÷s¡T #˚j·T ã&çq
Ç+‘·es¡≈£î ø±\#·Áø£eTTqT, ø£s¡à#·Áø£eTTqT, >∑TD#·Áø£eTTqT
Á>∑Vü≤eTT\T, ø±\#·Áø£eTT˝À Á|ü‹wæ˜+|üã&ç nø£ÿ&ÉqT+&ç >∑TD#·Áø£e TT˝À
n+<äT˝ÀqTqï Je⁄ìï >∑÷]à ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Çø£ eT÷&ÉT #·Áø£eTT\ø£+fÒ
‘·j·÷s¡>∑T ø£s¡àqT Á>∑Væ≤+∫, ø£s¡à#·Áø£eTT˝À ì\Te #˚j·TT#·Tqï$. n˝≤
ô|’q >∑\ ÁãVü≤à#·Áø£yÓTTø£{Ï >∑\<äT. ÁãVü≤à#·Áø£ $es¡eTT Çø£ ÿ&É >∑TDeTT\qT+&ç Á>∑Vü≤eTT\T Á>∑Væ≤+#·T Áø=‘·Ôø£s¡àqT ªÄ>±$Tø£s¡à μ
CÀ´‹wü´eTTq≈£î nedüs¡eTT ˝Ò<äT. n~ ˇø£ ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTTq≈£î n+≥THêïeTT. ø£s¡à#·Áø£eTT˝À qT+&ç Á>∑Væ≤+∫ Je⁄ì MT<ä e<ä\ã&ÉT
e÷Á‘·yT˚ |ü]$T‘·yTÓ qÆ ~. ø±e⁄q s¬ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>±qTqï ÁãVü≤à#·Áø£eTTqT ø£s¡àqT ªÁbÕs¡ã∆ø£s¡àμ n+≥THêïeTT. CÀ´‹wü´eTTq≈£î ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à jÓTTø£ÿ
Çø£ÿ&É $e]+#·Tø√ø£ e<ä* y˚jT· T#·THêïeTT. CÀ´‹wü´eTTq≈£î ø±e\dæq~ $~Û $<ÛëqeTT >∑\<äT. >∑TD#·Áø£eTT˝À ‘·j÷· s¡>T∑ Áø=‘·øÔ s£ à¡ 108 s¡øe£ TT\T
ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\ düeTÁ>∑ düe÷#ês¡eTT e÷Á‘·y˚Tqì ‘Ó\T|ü ⁄ ø±>±, >∑TDeTT\T eTTK´yÓTÆq$ |ü+Á&Ó+&ÉT >∑\e⁄. ø±\#·Áø£eTT˝Àì
#·THêïeTT. >∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\qT, Je⁄ìï >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT 12 Á>∑V≤ü eTT\T, >∑TD#·Áø£eTT˝Àì 12 >∑TDeTT\ >∑T+|ü⁄ qT+&ç Á>∑V≤æ +∫q
ø=HêïeTT. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡àqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ø±˙ ø£s¡àqT, ø£s¡à#·Áø£eTT˝ÀqTqï 12 uÛ≤>∑eTT\˝À ì\Tej·TT+#·T#·Tqï$.
ø±\#·Áø£eTT˝À Á>∑Vü≤eTT\qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTT˝À ø=+‘· $T–* >∑TD#·Áø£eTT˝Àì 12 >∑TDeTT\T ‘·j·÷s¡T #˚j·TT ø£s¡àqT, ø£s¡à#·Áø£eTT˝À
ñqï~. 12 uÛ≤>∑eTT˝˝À ì\Te #˚j·TT 12 Á>∑Vü≤eTT\T ø±\#·Áø£eTT˝Àì 12
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 45
uÛ≤>∑eTT\˝À >∑\e⁄. Çø£ÿ&É $∫Á‘·yT˚ eT+fÒ! Ç+‘·es¡≈î£ me]ø° ‘Ó*j·Tì
Á>∑Vü≤eTT\ dü+K´ eTq≈£î ‘Ó*dæq~. ø±\#·Áø£eTT˝Àì 12 Á>∑Vü≤eTT\T
n<˚ #·Áø£eTT˝Àì 12 uÛ≤>∑eTT\qT ‘·eT dü«+‘·kÕúqeTT\T>±
@s¡Œs¡#·Tø=qï$.
>∑TD#·Áø£eTT˝Àì ¬s+&ÉT es¡ZeTT\ >∑TDeTT\qTã{Ϻ, bÕ|ü|ü⁄D´
nqT ¬s+&ÉT es¡ZeTT\ ø£s¡à ‘·j·÷s¡>∑T#·Tqï~. Ä ø£s¡àqT ø£s¡à#·Á ø£eTT˝À
¬s+&ÉT es¡ZeTT\T>±H˚ kÕú|æ+#·T≥≈£î Á>∑Vü≤eTT\T ≈£L&Ü ¬s+&ÉT
es¡eZ TT˝…H’ êsTT. n˝≤ @s¡Œ&çq ˇø=ÿø£ÿ es¡eZ TT˝À Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T+&É>±,
¬s+&ÉT es¡ZeTT\˝À 12 Á>∑Vü≤eTT\T >∑\e⁄. ø£cÕºìøÏ e´‹πsKyÓTÆq~
düTKeTT. n˝≤π> bÕ|üeTTq≈£î e´‹πsKyÓTqÆ ~ |ü⁄D´eTT. M{Ïì Á>∑V≤æ +#·T
Á>∑Vü≤eTT\T ≈£L&Ü ¬s+&ÉTes¡ZeTT˝…’, ˇø£<ëìøÏ ˇø£{Ï e´‹πsKeTT>±
ñqï$. ø£sà¡ qTã{Ϻ s¬ +&ÉT es¡eZ TT˝…q’ Á>∑V≤ü eTT\˝À, ˇø=ÿø£ÿ es¡eZ TTq≈£î
ˇø=ÿø£ÿ Á>∑Vü≤eTT Ä~Û|ü‘·´eTT (Hêj·Tø£‘·«eTT) eVæ≤+#·T#·Tqï$. n˝≤
@s¡Œ&çq ¬s+&ÉT es¡ZeTT\ jÓTTø£ÿ n~Û|ü‘·T\T ˇø£s¡T >∑Ts¡Te⁄, eTs=ø£s¡T
X¯ì. M]ì ã{Ϻ $T>∑‘ê Á>∑Vü≤eTT\qT >∑Ts¡Tes¡ZeTT (>∑Ts¡TbÕغ)
Á>∑Vü≤eTT\˙, X¯ìes¡ZeTT (X¯ì bÕغ) Á>∑Vü≤eTT\˙ nqT#·THêïeTT. ˇø£
es¡ZeTTq≈£î X¯ì Hêj·T≈£î&ÉT ø±>±, n‘·ì ÄBÛqeTT˝À $T>∑‘ê ◊<äT
Á>∑Vü≤eTT\T+&ÉTqT. n˝≤π> eTs=ø£ es¡ZeTTq≈£î >∑Ts¡Te⁄ Hêj·T≈£î&ÉT
ø±>±, n‘·ì ÄBÛqeTT˝À $T>∑‘ê ◊<äT Á>∑Vü≤eTT\T+&ÉTqT.
46 11 12CÀ´‹wü
Á>∑V´ü≤XÊÅeTT\T
düÔeTT @$?
>∑TDeTT\T 12 s¡øe£ TT\T >∑\e⁄. 12 >∑TDeTT\˝À e#·Tà ø£sà¡ \T
12 s¡ø£eTT\T >∑\e⁄. 12 >∑TDeTT\˝À |ü⁄≥Tº 12 s¡ø£eTT\ ø£s¡à\qT
Á>∑Væ≤+#·T Á>∑Vü≤eTT\T ≈£L&Ü 12 >∑\e⁄. Á>∑Vü≤eTT\T ìe•+#·T
ø±\#·Áø£eTT ≈£L&Ü 12 uÛ≤>∑eTT\T>± ñqï~. ø£s¡à#·Áø£eTT ≈£L&Ü 12
s¡ø£eTT\ ø£s¡à\T ì\Tej·TT+&ÉT≥≈£î 12 uÛ≤>∑eTT\T>±H˚ ñqï~.
ø±\#·Áø£eTT˝Àì 12 uÛ≤>∑eTT\˝À dü«+‘· kÕúqeTT\qT @s¡Œs¡#·Tø=qï
12 Á>∑V≤ü eTT\ ù|s¡T¢ es¡Tdü>± á $<Ûeä TT>± ø£\e⁄. 1) s¡$ 2) #·+Á<äT&ÉT
3) ≈£îE&ÉT 4) ãT<ÛäT&ÉT 5) >∑Ts¡Te⁄ 6) X¯óÁ≈£î&ÉT 7) X¯ì 8) sêVüQe⁄
9) πø‘·Te⁄ 10) uÛÑ÷$T 11) $TÁ‘· 12) ∫Á‘·. dü÷s¡´≈£î≥T+ãeTT˝Àì
Á>∑V≤ü eTT\˝À uÛ÷Ñ $T ≈£L&Ü ø£\<äT. ø±e⁄q <ëìì n+<äs÷¡ ˇ|üø=qT≥≈£î
neø±X¯eTT >∑\<äT. ø±˙ mes¡÷ Ç+‘·es¡≈î£ $qì$ eT]j·TT ‘Ó*j·Tì$
nsTTq $TÁ‘·, ∫Á‘· nqT ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T ≈£L&Ü ø£\e⁄. Ç+‘·es¡ ≈£î
U>√fi¯XÊÅdÔü |ü]XÀ<Û≈ä î£ \≈£î ≈£L&Ü á s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ ñìøÏ ‘Ó*j·T<äT.
K>√fi¯ XÊÅdüÔ|ü]XÀ<Ûä≈£î\T uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À á ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT >∑÷]Ã
#Ó|üŒe#·TÃH˚yÓ÷ ø±˙, Ç|üŒ{Ï es¡≈£î yê{Ï $es¡eTT @e÷Á‘·eTT yê]øÏ
‘Ó*j·T<äT. á ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT ø£qT>=qT≥ ø=+‘· ø£wüºeTT‘√
≈£L&ÉTø=qï |üìj˚Tqì #Ó|üŒe#·TÃqT. Çø£ÿ&É ø=+<äs¡T y˚T<∏ëe⁄\T
eTeTTà\qT á $<Ûeä TT>± Á|ü•ï+#·e#·TÃqT. Ç+‘·es¡≈î£ K>√fi¯ XÊÅdÔüE\„ øπ
‘Ó*j·Tì s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ $es¡eTT MT≈£î @ |ü]XÀ<Ûqä <ë«sê ‘Ó*dæq~?
ô|’>± á ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT ø£qT>=qT≥ ø£wüºeTT‘√ ≈£L&ÉTø=qï |üì j˚T
nHêïs¡T. Ä $wüj·TeTTqT MT¬s˝≤ #Ó|ü#·THêïs¡ì n&ÉT>∑e#·TÃqT.
<ëìøÏ e÷ »yêãT á $<ÛäeTT>± ø£\<äT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 45
uÛ≤>∑eTT\˝À >∑\e⁄. Çø£ÿ&É $∫Á‘·yT˚ eT+fÒ! Ç+‘·es¡≈î£ me]ø° ‘Ó*j·Tì
Á>∑Vü≤eTT\ dü+K´ eTq≈£î ‘Ó*dæq~. ø±\#·Áø£eTT˝Àì 12 Á>∑Vü≤eTT\T
n<˚ #·Áø£eTT˝Àì 12 uÛ≤>∑eTT\qT ‘·eT dü«+‘·kÕúqeTT\T>±
@s¡Œs¡#·Tø=qï$.
>∑TD#·Áø£eTT˝Àì ¬s+&ÉT es¡ZeTT\ >∑TDeTT\qTã{Ϻ, bÕ|ü|ü⁄D´
nqT ¬s+&ÉT es¡ZeTT\ ø£s¡à ‘·j·÷s¡>∑T#·Tqï~. Ä ø£s¡àqT ø£s¡à#·Á ø£eTT˝À
¬s+&ÉT es¡ZeTT\T>±H˚ kÕú|æ+#·T≥≈£î Á>∑Vü≤eTT\T ≈£L&Ü ¬s+&ÉT
es¡eZ TT˝…H’ êsTT. n˝≤ @s¡Œ&çq ˇø=ÿø£ÿ es¡eZ TT˝À Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T+&É>±,
¬s+&ÉT es¡ZeTT\˝À 12 Á>∑Vü≤eTT\T >∑\e⁄. ø£cÕºìøÏ e´‹πsKyÓTÆq~
düTKeTT. n˝≤π> bÕ|üeTTq≈£î e´‹πsKyÓTqÆ ~ |ü⁄D´eTT. M{Ïì Á>∑V≤æ +#·T
Á>∑Vü≤eTT\T ≈£L&Ü ¬s+&ÉTes¡ZeTT˝…’, ˇø£<ëìøÏ ˇø£{Ï e´‹πsKeTT>±
ñqï$. ø£sà¡ qTã{Ϻ s¬ +&ÉT es¡eZ TT˝…q’ Á>∑V≤ü eTT\˝À, ˇø=ÿø£ÿ es¡eZ TTq≈£î
ˇø=ÿø£ÿ Á>∑Vü≤eTT Ä~Û|ü‘·´eTT (Hêj·Tø£‘·«eTT) eVæ≤+#·T#·Tqï$. n˝≤
@s¡Œ&çq ¬s+&ÉT es¡ZeTT\ jÓTTø£ÿ n~Û|ü‘·T\T ˇø£s¡T >∑Ts¡Te⁄, eTs=ø£s¡T
X¯ì. M]ì ã{Ϻ $T>∑‘ê Á>∑Vü≤eTT\qT >∑Ts¡Tes¡ZeTT (>∑Ts¡TbÕغ)
Á>∑Vü≤eTT\˙, X¯ìes¡ZeTT (X¯ì bÕغ) Á>∑Vü≤eTT\˙ nqT#·THêïeTT. ˇø£
es¡ZeTTq≈£î X¯ì Hêj·T≈£î&ÉT ø±>±, n‘·ì ÄBÛqeTT˝À $T>∑‘ê ◊<äT
Á>∑Vü≤eTT\T+&ÉTqT. n˝≤π> eTs=ø£ es¡ZeTTq≈£î >∑Ts¡Te⁄ Hêj·T≈£î&ÉT
ø±>±, n‘·ì ÄBÛqeTT˝À $T>∑‘ê ◊<äT Á>∑Vü≤eTT\T+&ÉTqT.
46 11 12CÀ´‹wü
Á>∑V´ü≤XÊÅeTT\T
düÔeTT @$?
>∑TDeTT\T 12 s¡øe£ TT\T >∑\e⁄. 12 >∑TDeTT\˝À e#·Tà ø£sà¡ \T
12 s¡ø£eTT\T >∑\e⁄. 12 >∑TDeTT\˝À |ü⁄≥Tº 12 s¡ø£eTT\ ø£s¡à\qT
Á>∑Væ≤+#·T Á>∑Vü≤eTT\T ≈£L&Ü 12 >∑\e⁄. Á>∑Vü≤eTT\T ìe•+#·T
ø±\#·Áø£eTT ≈£L&Ü 12 uÛ≤>∑eTT\T>± ñqï~. ø£s¡à#·Áø£eTT ≈£L&Ü 12
s¡ø£eTT\ ø£s¡à\T ì\Tej·TT+&ÉT≥≈£î 12 uÛ≤>∑eTT\T>±H˚ ñqï~.
ø±\#·Áø£eTT˝Àì 12 uÛ≤>∑eTT\˝À dü«+‘· kÕúqeTT\qT @s¡Œs¡#·Tø=qï
12 Á>∑V≤ü eTT\ ù|s¡T¢ es¡Tdü>± á $<Ûeä TT>± ø£\e⁄. 1) s¡$ 2) #·+Á<äT&ÉT
3) ≈£îE&ÉT 4) ãT<ÛäT&ÉT 5) >∑Ts¡Te⁄ 6) X¯óÁ≈£î&ÉT 7) X¯ì 8) sêVüQe⁄
9) πø‘·Te⁄ 10) uÛÑ÷$T 11) $TÁ‘· 12) ∫Á‘·. dü÷s¡´≈£î≥T+ãeTT˝Àì
Á>∑V≤ü eTT\˝À uÛ÷Ñ $T ≈£L&Ü ø£\<äT. ø±e⁄q <ëìì n+<äs÷¡ ˇ|üø=qT≥≈£î
neø±X¯eTT >∑\<äT. ø±˙ mes¡÷ Ç+‘·es¡≈î£ $qì$ eT]j·TT ‘Ó*j·Tì$
nsTTq $TÁ‘·, ∫Á‘· nqT ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T ≈£L&Ü ø£\e⁄. Ç+‘·es¡ ≈£î
U>√fi¯XÊÅdÔü |ü]XÀ<Û≈ä î£ \≈£î ≈£L&Ü á s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ ñìøÏ ‘Ó*j·T<äT.
K>√fi¯ XÊÅdüÔ|ü]XÀ<Ûä≈£î\T uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À á ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT >∑÷]Ã
#Ó|üŒe#·TÃH˚yÓ÷ ø±˙, Ç|üŒ{Ï es¡≈£î yê{Ï $es¡eTT @e÷Á‘·eTT yê]øÏ
‘Ó*j·T<äT. á ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT ø£qT>=qT≥ ø=+‘· ø£wüºeTT‘√
≈£L&ÉTø=qï |üìj˚Tqì #Ó|üŒe#·TÃqT. Çø£ÿ&É ø=+<äs¡T y˚T<∏ëe⁄\T
eTeTTà\qT á $<Ûeä TT>± Á|ü•ï+#·e#·TÃqT. Ç+‘·es¡≈î£ K>√fi¯ XÊÅdÔüE\„ øπ
‘Ó*j·Tì s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ $es¡eTT MT≈£î @ |ü]XÀ<Ûqä <ë«sê ‘Ó*dæq~?
ô|’>± á ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT ø£qT>=qT≥ ø£wüºeTT‘√ ≈£L&ÉTø=qï |üì j˚T
nHêïs¡T. Ä $wüj·TeTTqT MT¬s˝≤ #Ó|ü#·THêïs¡ì n&ÉT>∑e#·TÃqT.
<ëìøÏ e÷ »yêãT á $<ÛäeTT>± ø£\<äT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 47
ñqï $<ä´qT XÀ~Û+∫ ‘Ó\TdüTø=qT#·Tqïyê&ÉT $<ë´]ú ne⁄‘ê&ÉT.
|üP]Ô $<ä´qT H˚]Ãqyê&ÉT $<ë´y˚‘Ô· ne⁄‘ê&ÉT. $<ë´]úì, $<ë´y˚‘Ô·jT· ì
nq˝ÒeTT. n˝≤π> ñqï XÊÅdüÔeTTqT XÀ~Û+∫ ‘Ó\TdüTø=qTyê&ÉT XÊÅdüÔ
|ü]XÀ<Ûä≈£î&Ée⁄‘ê&ÉT, XÊÅdüÔy˚‘·Ô>±&ÉT! eT]j·TT XÊÅdüÔE„&É÷>±&ÉT. e÷
<äèwæ˝º À K>√fi¯XÊÅd|Ôü ]ü XÀ<Û≈ä î£ \THêïs¡T >±˙, K>√fi¯XÊÅdE
Ôü \„ T ˝ÒsT¡ . |üP]Ô
XÊÅdüÔeTTqT ‘Ó*j·Tq+‘·es¡≈£î, mes¡÷ XÊÅdüÔE„\T ø±˝Òs¡T. H˚&ÉT
K>√fi¯eTTqT |ü]XÀ~Û+#·T XÀ<Û≈ä î£ \THêïs¡T >±˙, |üP]Ô ‘Ó*dæq XÊÅdüyÔ ‘˚ \Ô· T
˝Òs¡T. n+<äTe\q uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À Ç+‘·es¡≈£î #Ó|üŒì ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\
$es¡eTTqT me¬sH’ ê #Ó|Œü e#·TÃH˚y÷Ó nHêïeTT. $TÁ‘·, ∫Á‘· nqT s¬ +&ÉT
Á>∑Vü≤eTT\qT ø£qT>=qT≥ ø=+‘· ø£wüºeTT‘√ ≈£L&ÉTø=qï|üì nì ≈£L&Ü
nHêïeTT. n˝≤ nqT≥≈£î ø±s¡DeTT @eTq>±! $TÁ‘· Á>∑V≤ü eTT Nø£{‘Ï √
≈£L&ÉTø=qï~. <ëì MT~øÏ @ yÓ\T>∑÷ Á|üdü]+#·<äT. @ yÓ\T>∑÷ <ëì
MT<ä Á|ü‹_+_+#·<äT. @ πs&çj˚TwüHé øÏs¡DeTT\T <ëìì ‘êø£˝Òe⁄.
Çø£b˛‘˚ ¬s+&Ée Á>∑Vü≤yÓTÆq ª∫Á‘·Á>∑Vü≤eTTμ nH˚ø£ s¡+>∑T\T ø£\<Ó ’, 24
>∑+≥\˝À ø=ìï ì$TwüeTT\T e÷Á‘·y˚T >√#·]+#·TqT. $T>∑‘ê
düeTj·TeTT˝À n<äèX¯´yÓTÆ ñ+&ÉTqT. ø=ìï ì$TwüeTT\T e÷Á‘·y˚T
n>∑T|æ+#·T n<äèX¯´Á>∑V≤ü eTTqT ∫Á‘·Á>∑V≤ü eTT n+{≤eTT. ø±e⁄q ø£ì|æ+#·ì
∫Á‘· Á>∑V≤ü eTTqT >±˙, Nø£{Ï Á>∑V≤ü yÓTqÆ $TÁ‘· Á>∑V≤ü eTTqT>±˙ ø£qT>=qT≥
ø£wüºeTHêïeTT. MTs¡T @ |ü]XÀ<Ûäq <ë«sê #Ó|ü#·THêïs¡ì qqï&ç–‘˚, Hê
»yêãT @eTq>±! Hê |ü]XÀ<Ûqä @<ÓH’ ê ãj·T≥>±˙, ãj·T{Ï |ü]ø£se¡ TT\
<ë«sê>±˙ @e÷Á‘·eTT+&É<äT. Hê XÀ<Ûäqj·T+‘ê X¯Øsê+‘·s¡eTT˝ÀH˚
ñ+&ÉTqT. X¯Øs¡eTT˝Àì ÁãVü≤àHê&ç˝À düeTdüÔ $X¯«eTT Ç$T&çj·TTqï~.
X¯Øsê+‘·s¡ ÁãVü≤àHê&ç˝ÀH˚ wü{Ÿ XÊÅdüÔeTT\T Ç$T&çj·TTqï$. düø£\
48 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
$<ä´\÷ ÁãVü≤àHê&çj·T+<˚ >∑\e⁄. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ãj·T≥ $<ä´qT H˚s¡«ì
∫qï ej·TdüT‡yês¡T ≈£L&Ü, m+‘√ $<ë´ ÁbÕMDT´\T>± ø£ì|æ+#·T
#·THêïs¡T. yê]j·T+<˚ $<ä´ ñqï<ëìe\q, n~ ˝À|ü˝Ò ÁbÕ|æÔ+∫q
<ëìe\q, yês¡T Ä $<ä´˝À ÁbÕMDT´\T>± ø£ì|æ+#·T#·THêïs¡T.
ãj·T≥ ø£ì|æ+#·T düeTdüÔeTT eTq ÁãVü≤àHê&çj·T+<äT ñ+&É&Éy˚T
ø±ø£, á düeTdüÔeTTqT düèwæ̃+∫q <˚e⁄&ÉT ≈£L&Ü eTqj·T+<˚ ñHêï&ÉT.
eTìwæ ãj·T≥ mø£ÿ&É yÓ<äøÏHê <˚e⁄&ÉT ø£ì|æ+#·&ÉT. ãj·T≥ ø£ì|æ+#·ì
<˚e⁄DÏí ≈£L&Ü eTìwæ ‘·q X¯Øs¡eTT ˝À|ü˝Ò ‘Ó*j·Te#·TÃqT, bı+<äe#·TÃqT.
∫e]øÏ yÓ÷ø£åeTTqT bı+<äe\dæq~ ≈£L&Ü X¯Øs¡eTT˝ÀH˚. Á|üø£è‹ì
düèwæ̃+∫q <˚e⁄&˚ X¯Øs¡eTT˝À ñ+fÒ, $T>∑‘ê yê{Ïì >∑T]+∫ ãj·T≥
yÓ<øä e£ \dæq |üì˝Ò<Tä . |üPs¡«eTT eTVü≤s¡T¸\T, ãj·T{Ï |ü]XÀ<Ûqä ˝Ò≈î£ +&É>H∑ ˚
dü÷s¡´,#·+Á<ä,qø£åÁ‘· >∑‘·T\q÷, Á>∑Vü≤DeTT\q÷ #Ó|üŒ>∑*>±s¡ì eTs¡Te
≈£L&É<äT. H˚{Ï XÊÅdüÔ|ü]XÀ<Ûä≈£î\T #Ó|üŒì $wüj·TeTT\qT eTT+<˚ @
|ü]XÀ<Ûqä ˝Ò≈î£ +&Ü #Ó|Œæ q |òTü q‘· Ç+<ä÷<˚X¯ C≤„qT\≈£î >∑\<äT. >∑‘e· TT˝À
y˚TeTT #Ó|Œæ q ªª»qq eTs¡D dæ<ë∆+‘·eTTμμ >±˙, ªªÄ<Ûë´‹àø£ s¡V≤ü dü´eTT\Tμμ
>±˙ n+‘·s+¡ >∑ |ü]XÀ<Ûqä ˝Àìy˚qì ‘Ó\TŒ#·THêïeTT. Ä |ü<‹∆ä Á|üø±s¡yT˚
Ç|ü&ÉT #Ó|Œæ q 12 Á>∑V≤ü eTT\ $es¡eTì ‘Ó*j·Te˝…qT. Nø£{Ï Á>∑V≤ü yÓTqÆ
$TÁ‘· Á>∑V≤ü eTT>±˙, n<äèX¯´ s¡÷|üeTT>± qT+&ç, ø=ìï ø£Då eTT\T e÷Á‘·eTT
ø£ì|æ+#·T ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT >±˙ Ç|üŒ{Ïø° Áø=‘·Ôy˚. nsTTHê M{Ï bÕÁ‘·
CÀ´‹wü´eTT˝À #ê˝≤ ñqï~. M{Ï bÕÁ‘·qT e<ä*y˚dqæ H˚{Ï CÀ´‹wü´eTT˝À
XÊÅd”Ôj·T‘· ˝À|æ+∫q<äìj˚T #Ó|üŒe#·TÃqT. CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔeTT>±
ìs¡÷|æ+#·ã&Ü\+fÒ Á>∑Vü≤eTT\ dü+K´ 12 >±H˚ ñ+&Ü*.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 47
ñqï $<ä´qT XÀ~Û+∫ ‘Ó\TdüTø=qT#·Tqïyê&ÉT $<ë´]ú ne⁄‘ê&ÉT.
|üP]Ô $<ä´qT H˚]Ãqyê&ÉT $<ë´y˚‘Ô· ne⁄‘ê&ÉT. $<ë´]úì, $<ë´y˚‘Ô·jT· ì
nq˝ÒeTT. n˝≤π> ñqï XÊÅdüÔeTTqT XÀ~Û+∫ ‘Ó\TdüTø=qTyê&ÉT XÊÅdüÔ
|ü]XÀ<Ûä≈£î&Ée⁄‘ê&ÉT, XÊÅdüÔy˚‘·Ô>±&ÉT! eT]j·TT XÊÅdüÔE„&É÷>±&ÉT. e÷
<äèwæ˝º À K>√fi¯XÊÅd|Ôü ]ü XÀ<Û≈ä î£ \THêïs¡T >±˙, K>√fi¯XÊÅdE
Ôü \„ T ˝ÒsT¡ . |üP]Ô
XÊÅdüÔeTTqT ‘Ó*j·Tq+‘·es¡≈£î, mes¡÷ XÊÅdüÔE„\T ø±˝Òs¡T. H˚&ÉT
K>√fi¯eTTqT |ü]XÀ~Û+#·T XÀ<Û≈ä î£ \THêïs¡T >±˙, |üP]Ô ‘Ó*dæq XÊÅdüyÔ ‘˚ \Ô· T
˝Òs¡T. n+<äTe\q uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À Ç+‘·es¡≈£î #Ó|üŒì ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\
$es¡eTTqT me¬sH’ ê #Ó|Œü e#·TÃH˚y÷Ó nHêïeTT. $TÁ‘·, ∫Á‘· nqT s¬ +&ÉT
Á>∑Vü≤eTT\qT ø£qT>=qT≥ ø=+‘· ø£wüºeTT‘√ ≈£L&ÉTø=qï|üì nì ≈£L&Ü
nHêïeTT. n˝≤ nqT≥≈£î ø±s¡DeTT @eTq>±! $TÁ‘· Á>∑V≤ü eTT Nø£{‘Ï √
≈£L&ÉTø=qï~. <ëì MT~øÏ @ yÓ\T>∑÷ Á|üdü]+#·<äT. @ yÓ\T>∑÷ <ëì
MT<ä Á|ü‹_+_+#·<äT. @ πs&çj˚TwüHé øÏs¡DeTT\T <ëìì ‘êø£˝Òe⁄.
Çø£b˛‘˚ ¬s+&Ée Á>∑Vü≤yÓTÆq ª∫Á‘·Á>∑Vü≤eTTμ nH˚ø£ s¡+>∑T\T ø£\<Ó ’, 24
>∑+≥\˝À ø=ìï ì$TwüeTT\T e÷Á‘·y˚T >√#·]+#·TqT. $T>∑‘ê
düeTj·TeTT˝À n<äèX¯´yÓTÆ ñ+&ÉTqT. ø=ìï ì$TwüeTT\T e÷Á‘·y˚T
n>∑T|æ+#·T n<äèX¯´Á>∑V≤ü eTTqT ∫Á‘·Á>∑V≤ü eTT n+{≤eTT. ø±e⁄q ø£ì|æ+#·ì
∫Á‘· Á>∑V≤ü eTTqT >±˙, Nø£{Ï Á>∑V≤ü yÓTqÆ $TÁ‘· Á>∑V≤ü eTTqT>±˙ ø£qT>=qT≥
ø£wüºeTHêïeTT. MTs¡T @ |ü]XÀ<Ûäq <ë«sê #Ó|ü#·THêïs¡ì qqï&ç–‘˚, Hê
»yêãT @eTq>±! Hê |ü]XÀ<Ûqä @<ÓH’ ê ãj·T≥>±˙, ãj·T{Ï |ü]ø£se¡ TT\
<ë«sê>±˙ @e÷Á‘·eTT+&É<äT. Hê XÀ<Ûäqj·T+‘ê X¯Øsê+‘·s¡eTT˝ÀH˚
ñ+&ÉTqT. X¯Øs¡eTT˝Àì ÁãVü≤àHê&ç˝À düeTdüÔ $X¯«eTT Ç$T&çj·TTqï~.
X¯Øsê+‘·s¡ ÁãVü≤àHê&ç˝ÀH˚ wü{Ÿ XÊÅdüÔeTT\T Ç$T&çj·TTqï$. düø£\
48 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
$<ä´\÷ ÁãVü≤àHê&çj·T+<˚ >∑\e⁄. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ãj·T≥ $<ä´qT H˚s¡«ì
∫qï ej·TdüT‡yês¡T ≈£L&Ü, m+‘√ $<ë´ ÁbÕMDT´\T>± ø£ì|æ+#·T
#·THêïs¡T. yê]j·T+<˚ $<ä´ ñqï<ëìe\q, n~ ˝À|ü˝Ò ÁbÕ|æÔ+∫q
<ëìe\q, yês¡T Ä $<ä´˝À ÁbÕMDT´\T>± ø£ì|æ+#·T#·THêïs¡T.
ãj·T≥ ø£ì|æ+#·T düeTdüÔeTT eTq ÁãVü≤àHê&çj·T+<äT ñ+&É&Éy˚T
ø±ø£, á düeTdüÔeTTqT düèwæ̃+∫q <˚e⁄&ÉT ≈£L&Ü eTqj·T+<˚ ñHêï&ÉT.
eTìwæ ãj·T≥ mø£ÿ&É yÓ<äøÏHê <˚e⁄&ÉT ø£ì|æ+#·&ÉT. ãj·T≥ ø£ì|æ+#·ì
<˚e⁄DÏí ≈£L&Ü eTìwæ ‘·q X¯Øs¡eTT ˝À|ü˝Ò ‘Ó*j·Te#·TÃqT, bı+<äe#·TÃqT.
∫e]øÏ yÓ÷ø£åeTTqT bı+<äe\dæq~ ≈£L&Ü X¯Øs¡eTT˝ÀH˚. Á|üø£è‹ì
düèwæ̃+∫q <˚e⁄&˚ X¯Øs¡eTT˝À ñ+fÒ, $T>∑‘ê yê{Ïì >∑T]+∫ ãj·T≥
yÓ<øä e£ \dæq |üì˝Ò<Tä . |üPs¡«eTT eTVü≤s¡T¸\T, ãj·T{Ï |ü]XÀ<Ûqä ˝Ò≈î£ +&É>H∑ ˚
dü÷s¡´,#·+Á<ä,qø£åÁ‘· >∑‘·T\q÷, Á>∑Vü≤DeTT\q÷ #Ó|üŒ>∑*>±s¡ì eTs¡Te
≈£L&É<äT. H˚{Ï XÊÅdüÔ|ü]XÀ<Ûä≈£î\T #Ó|üŒì $wüj·TeTT\qT eTT+<˚ @
|ü]XÀ<Ûqä ˝Ò≈î£ +&Ü #Ó|Œæ q |òTü q‘· Ç+<ä÷<˚X¯ C≤„qT\≈£î >∑\<äT. >∑‘e· TT˝À
y˚TeTT #Ó|Œæ q ªª»qq eTs¡D dæ<ë∆+‘·eTTμμ >±˙, ªªÄ<Ûë´‹àø£ s¡V≤ü dü´eTT\Tμμ
>±˙ n+‘·s+¡ >∑ |ü]XÀ<Ûqä ˝Àìy˚qì ‘Ó\TŒ#·THêïeTT. Ä |ü<‹∆ä Á|üø±s¡yT˚
Ç|ü&ÉT #Ó|Œæ q 12 Á>∑V≤ü eTT\ $es¡eTì ‘Ó*j·Te˝…qT. Nø£{Ï Á>∑V≤ü yÓTqÆ
$TÁ‘· Á>∑V≤ü eTT>±˙, n<äèX¯´ s¡÷|üeTT>± qT+&ç, ø=ìï ø£Då eTT\T e÷Á‘·eTT
ø£ì|æ+#·T ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT >±˙ Ç|üŒ{Ïø° Áø=‘·Ôy˚. nsTTHê M{Ï bÕÁ‘·
CÀ´‹wü´eTT˝À #ê˝≤ ñqï~. M{Ï bÕÁ‘·qT e<ä*y˚dqæ H˚{Ï CÀ´‹wü´eTT˝À
XÊÅd”Ôj·T‘· ˝À|æ+∫q<äìj˚T #Ó|üŒe#·TÃqT. CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔeTT>±
ìs¡÷|æ+#·ã&Ü\+fÒ Á>∑Vü≤eTT\ dü+K´ 12 >±H˚ ñ+&Ü*.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 49 50 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
12
12 ø±\#·Áø£eTT˝À 12 Á>∑Vü≤eTT\

TT
y˚Twü+
MTqe
dü«+‘· kÕúqeTT\T @$? üuÛÑ+

ÛÑeTT
eèw +

u
≈£î+
¡eTT ∏äTq
ÁãVü≤à, ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT\ #·Á≥eTT˝À eTø£s $T<
ÁøÏ+~ qT+&ç eT÷&Ée #·Áø£eTT ø±\#·Áø£eTì eTT+<˚ #Ó|üø=HêïeTT. <ÛäqdüT‡ ø £s ¡ÿ≥
eè• dæ+
ø±\#·Áø£eTT 12 uÛ≤>∑eTT\T>± ñqï<äì #Ó|üø=HêïeTT. Ä |ü+Á&Ó+&ÉT äø£ Vü≤

‘·T\
ø£q´
uÛ≤>∑eTT\ ù|s¡T¢ 1) y˚TwüeTT 2) eèwüueÑÛ TT 3) $T<∏Tä qeTT 4) ø£sêÿ≥ø£eTT
5) dæ+Vü≤eTT 6) ø£q´ 7) ‘·T\ 8) eè•Ãø£eTT 9) <ÛäqdüT‡ 10) eTø£s¡eTT
11) ≈£î+uÛÑeTT 12) MTqeTT nì #Ó|üø=HêïeTT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì ø±\#·Áø£eTT `(b)13e |ü≥eTT
y˚TcÕ~ 12 \>∑ïeTT\qT ÁøÏ+~ 13e |ü≥eTT˝À >∑T+Á&ÉeTT>± eT]j·TT Çø£ÿ&É ø±\#·Áø£eTT˝Àì y˚TcÕ~ <ë«<äX¯ uÛ≤>∑eTT\˝À 12
#·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eTT>± #·÷&Ée#·TÃqT. Á>∑Vü≤eTT\ dü«+‘·kÕúqeTT\qT ÁøÏ+~ 14e |ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT.

>∑Ts¡T ≈£î» $TÁ‘· ∫Á‘·

MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTq+
MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTq+

≈£î+uÛÑeTT X¯ì #·+Á<ä

ø£sêÿ≥ø£+
≈£î+uÛÑeTT ø£sêÿ≥
ø±\#·Áø£eTT ø±\#·Áø£eTT
sêVüQ s¡$
eTø£s¡eTT dæ+Vü≤
eTø£s¡eTT dæ+Vü≤

<ÛäqdüT‡ eè•Ãø£ ‘·T\ ø£q´ πø‘·T uÛÑ÷$T X¯óÁø£ ãT<Ûä

<ÛäqdüT‡ eè•Ã¤ø£ ‘·T\ ø£q´
ø±\#·Áø£eTT ` (a) 13 e |ü≥eTT ø±\#·Áø£eTT ` 14e |ü≥eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 49 50 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
12
12 ø±\#·Áø£eTT˝À 12 Á>∑Vü≤eTT\

TT
y˚Twü+
MTqe
dü«+‘· kÕúqeTT\T @$? üuÛÑ+

ÛÑeTT
eèw +

u
≈£î+
¡eTT ∏äTq
ÁãVü≤à, ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT\ #·Á≥eTT˝À eTø£s $T<
ÁøÏ+~ qT+&ç eT÷&Ée #·Áø£eTT ø±\#·Áø£eTì eTT+<˚ #Ó|üø=HêïeTT. <ÛäqdüT‡ ø £s ¡ÿ≥
eè• dæ+
ø±\#·Áø£eTT 12 uÛ≤>∑eTT\T>± ñqï<äì #Ó|üø=HêïeTT. Ä |ü+Á&Ó+&ÉT äø£ Vü≤

‘·T\
ø£q´
uÛ≤>∑eTT\ ù|s¡T¢ 1) y˚TwüeTT 2) eèwüueÑÛ TT 3) $T<∏Tä qeTT 4) ø£sêÿ≥ø£eTT
5) dæ+Vü≤eTT 6) ø£q´ 7) ‘·T\ 8) eè•Ãø£eTT 9) <ÛäqdüT‡ 10) eTø£s¡eTT
11) ≈£î+uÛÑeTT 12) MTqeTT nì #Ó|üø=HêïeTT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì ø±\#·Áø£eTT `(b)13e |ü≥eTT
y˚TcÕ~ 12 \>∑ïeTT\qT ÁøÏ+~ 13e |ü≥eTT˝À >∑T+Á&ÉeTT>± eT]j·TT Çø£ÿ&É ø±\#·Áø£eTT˝Àì y˚TcÕ~ <ë«<äX¯ uÛ≤>∑eTT\˝À 12
#·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eTT>± #·÷&Ée#·TÃqT. Á>∑Vü≤eTT\ dü«+‘·kÕúqeTT\qT ÁøÏ+~ 14e |ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT.

>∑Ts¡T ≈£î» $TÁ‘· ∫Á‘·

MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTq+
MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTq+

≈£î+uÛÑeTT X¯ì #·+Á<ä

ø£sêÿ≥ø£+
≈£î+uÛÑeTT ø£sêÿ≥
ø±\#·Áø£eTT ø±\#·Áø£eTT
sêVüQ s¡$
eTø£s¡eTT dæ+Vü≤
eTø£s¡eTT dæ+Vü≤

<ÛäqdüT‡ eè•Ãø£ ‘·T\ ø£q´ πø‘·T uÛÑ÷$T X¯óÁø£ ãT<Ûä

<ÛäqdüT‡ eè•Ã¤ø£ ‘·T\ ø£q´
ø±\#·Áø£eTT ` (a) 13 e |ü≥eTT ø±\#·Áø£eTT ` 14e |ü≥eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 51 52 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTT+<äT ù|J˝Àì ∫Á‘·eTTqT ã{Ϻ |ü+Á&Ó+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ dü«+‘· 13 ø±\#·Áø£eTT˝À $TÁ‘·T, X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T @$?
kÕúqeTT\T ÁøÏ+<ä á $<ÛäeTT>±qTqï$.
1) ≈£î» Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` y˚Twü uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ CÀ´‹wü´eTT Ä<Ûë´‹àø£eTT‘√ eTT&ç|ü&çj·TTqï<äì eTT+<˚ #Ó|ü
ø=HêïeTT. Ä<Ûë´‹àø£eTT Á|üø±s¡eTT |üse¡ ÷‘·à eT÷&ÉT Ä‘·à\T>± $uÛõÑ +|ü
2) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` eèwüuÛÑ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢
ã&çq~. Ä eT÷&ÉT Ä‘·à\H˚ uÛÑ>∑eBZ‘·j·T+<äT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTÁbÕ|æÔ
3) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` $T<∏äTq uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ jÓ÷>∑eTTq ø£så T¡ &ÉT, nø£så T¡ &ÉT, |ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ TT&Éì #ÓbÕŒs¡T. ø£så T¡ &ÉT nq>±
4) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` ø£sêÿ≥ø£ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ Á|üø£è‹˝À ø£*dæq Ä‘·à ø±e⁄q n~ HêX¯qeT>∑Tq<äì ns¡úeTT. nø£ås¡T &ÉT
5) s¡$ (dü÷s¡´) Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` dæ+Vü≤ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ nq>± HêX¯qeTT ø±ìyê&Éì ns¡eú TT. |ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ TT&Éq>± ø£så T¡ ìø£+fÒqT
nø£så T¡ ìø£+fÒqT ñ‘·eÔ TyÓTqÆ yê&Éì ns¡eú TT. á eT÷&ÉT Ä‘·à\H˚ n<Ó’«‘·eTT,
6) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` ø£q´ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢
<Ó«’ ‘·eTTø±ì Å‘‘’Ó e· TT n+≥THêïeTT. á Å‘‘’Ó e· TTqT s¬ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>±
7) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` ‘·T˝≤ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ $uÛÑõ+#·e#·TÃqT. ø£s¡àe⁄qï Ä‘·à\T, ø£s¡à˝Òì Ä‘·à\T nì $uÛÑõ+∫
8) uÛÑ÷$T Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` eè•Ãø£ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ #·÷ùdÔ, ø£s¡àe⁄qï Ä‘·à ø£ås¡T&ÉT nqã&ÉT Jyê‘·à nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
9) πø‘·T Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` <ÛäqdüT‡ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ ø£s¡à˝Òì$ ¬s+&ÉT Ä‘·à\T >∑\e⁄. n$ nø£ås¡T&ÉT nqã&ÉT Ä‘·à,
|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&Éqã&ÉT |üs¡e÷‘·à nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. á ¬s+&ÉT
10) sêVüQ Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` eTø£s¡ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢
uÛ≤>∑eTT\˝À ø£s¡à˝Òì nø£ås¡, |ü⁄s¡c˛‘·ÔeT Ä‘·à\T >=|üŒe˙, ø£s¡à ‘√
11) X¯ì Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` ≈£î+uÛÑ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ ≈£L&ÉTø=qï ø£så ê‘·à ‘·≈î£ ÿe<ä˙ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. eT÷&ÉT Ä‘·à\˝À >=|üŒ$,
12) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` MTq uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ ‘·>∑TZ$ nì ‘Ó*j·TTq≥T¢ 2:1 >± #Ó|üŒø√e#·TÃqT. ø£s¡à $<ÛëqeTTqT
eTq˝À ø=+<ä]øÏ dü«+‘· Ç\T¢ ñ+&çq, ñ<√´>∑Ø‘ê´ dü«+‘· nqTdü]+∫ yê{ÏH˚ dü], uÒdæ n+{≤eTT. 2:1 nìHê, dü] uÒdæ nìHê,
Ç\T¢ $&É∫, y˚s¡T }]˝À Ç‘·s¡T\ Çfi¯fl˝À ø=+‘· ø±\eTT ø±|ü⁄s¡eTT+&ÉT ø£s¡à˝Òì |üs¡e÷‘·à Ä‘·à\T ¬s+&ÉT nìj·T÷, ø£s¡àj·TTqï Jyê‘·à ˇø£{Ï
q≥T¢, Á>∑V≤ü eTT\T ≈£L&Ü yê{Ï ø£seÔ¡ ´ ìs¡«Vü≤D˝À ‘·eTdü«+‘· kÕúqeTT\qT nìj·T÷ ns¡úeTT. Á|ü‹ Jesêdæ X¯Øs¡eTT˝ÀqT 2:1 ñqï<ä˙ eT]j·TT
$&ç∫, Ç‘·s¡ Á>∑Vü≤eTT\ dü«+‘· Çfi¯fl˝À ø=+‘· ø±\eTT ñ+&Ée\dæq dü] uÒdæ ø£\<ä˙ #Ó|üŒe#·TÃqT. <Ó’eeTTq≈£î Je⁄q≈£î >∑Ts¡TÔ>± 2:1 nì
|üìj·TT+&ÉTqT. n+<äTe\q XÊ•«‘·eTT>± Á>∑Vü≤eTT\T yê{Ï dü«+‘· dü] uÒdæ nqe#·TÃqT. á dü] uÒdæ CÀ´‹wü´eTT˝Àq÷ ñ|üjÓ÷>∑
Çfi¯fl˝À ñ+&Ée⁄. |ü&ÉT#·Tqï~. n<Ó˝≤ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT#·Tqï<äq>±!
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 51 52 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTT+<äT ù|J˝Àì ∫Á‘·eTTqT ã{Ϻ |ü+Á&Ó+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ dü«+‘· 13 ø±\#·Áø£eTT˝À $TÁ‘·T, X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T @$?
kÕúqeTT\T ÁøÏ+<ä á $<ÛäeTT>±qTqï$.
1) ≈£î» Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` y˚Twü uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ CÀ´‹wü´eTT Ä<Ûë´‹àø£eTT‘√ eTT&ç|ü&çj·TTqï<äì eTT+<˚ #Ó|ü
ø=HêïeTT. Ä<Ûë´‹àø£eTT Á|üø±s¡eTT |üse¡ ÷‘·à eT÷&ÉT Ä‘·à\T>± $uÛõÑ +|ü
2) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` eèwüuÛÑ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢
ã&çq~. Ä eT÷&ÉT Ä‘·à\H˚ uÛÑ>∑eBZ‘·j·T+<äT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTÁbÕ|æÔ
3) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` $T<∏äTq uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ jÓ÷>∑eTTq ø£så T¡ &ÉT, nø£så T¡ &ÉT, |ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ TT&Éì #ÓbÕŒs¡T. ø£så T¡ &ÉT nq>±
4) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` ø£sêÿ≥ø£ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ Á|üø£è‹˝À ø£*dæq Ä‘·à ø±e⁄q n~ HêX¯qeT>∑Tq<äì ns¡úeTT. nø£ås¡T &ÉT
5) s¡$ (dü÷s¡´) Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` dæ+Vü≤ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ nq>± HêX¯qeTT ø±ìyê&Éì ns¡eú TT. |ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ TT&Éq>± ø£så T¡ ìø£+fÒqT
nø£så T¡ ìø£+fÒqT ñ‘·eÔ TyÓTqÆ yê&Éì ns¡eú TT. á eT÷&ÉT Ä‘·à\H˚ n<Ó’«‘·eTT,
6) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` ø£q´ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢
<Ó«’ ‘·eTTø±ì Å‘‘’Ó e· TT n+≥THêïeTT. á Å‘‘’Ó e· TTqT s¬ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>±
7) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` ‘·T˝≤ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ $uÛÑõ+#·e#·TÃqT. ø£s¡àe⁄qï Ä‘·à\T, ø£s¡à˝Òì Ä‘·à\T nì $uÛÑõ+∫
8) uÛÑ÷$T Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` eè•Ãø£ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ #·÷ùdÔ, ø£s¡àe⁄qï Ä‘·à ø£ås¡T&ÉT nqã&ÉT Jyê‘·à nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
9) πø‘·T Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` <ÛäqdüT‡ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ ø£s¡à˝Òì$ ¬s+&ÉT Ä‘·à\T >∑\e⁄. n$ nø£ås¡T&ÉT nqã&ÉT Ä‘·à,
|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&Éqã&ÉT |üs¡e÷‘·à nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. á ¬s+&ÉT
10) sêVüQ Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` eTø£s¡ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢
uÛ≤>∑eTT\˝À ø£s¡à˝Òì nø£ås¡, |ü⁄s¡c˛‘·ÔeT Ä‘·à\T >=|üŒe˙, ø£s¡à ‘√
11) X¯ì Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` ≈£î+uÛÑ uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ ≈£L&ÉTø=qï ø£så ê‘·à ‘·≈î£ ÿe<ä˙ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. eT÷&ÉT Ä‘·à\˝À >=|üŒ$,
12) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTTq≈£î ` MTq uÛ≤>∑eTT dü«+‘· Ç\T¢ ‘·>∑TZ$ nì ‘Ó*j·TTq≥T¢ 2:1 >± #Ó|üŒø√e#·TÃqT. ø£s¡à $<ÛëqeTTqT
eTq˝À ø=+<ä]øÏ dü«+‘· Ç\T¢ ñ+&çq, ñ<√´>∑Ø‘ê´ dü«+‘· nqTdü]+∫ yê{ÏH˚ dü], uÒdæ n+{≤eTT. 2:1 nìHê, dü] uÒdæ nìHê,
Ç\T¢ $&É∫, y˚s¡T }]˝À Ç‘·s¡T\ Çfi¯fl˝À ø=+‘· ø±\eTT ø±|ü⁄s¡eTT+&ÉT ø£s¡à˝Òì |üs¡e÷‘·à Ä‘·à\T ¬s+&ÉT nìj·T÷, ø£s¡àj·TTqï Jyê‘·à ˇø£{Ï
q≥T¢, Á>∑V≤ü eTT\T ≈£L&Ü yê{Ï ø£seÔ¡ ´ ìs¡«Vü≤D˝À ‘·eTdü«+‘· kÕúqeTT\qT nìj·T÷ ns¡úeTT. Á|ü‹ Jesêdæ X¯Øs¡eTT˝ÀqT 2:1 ñqï<ä˙ eT]j·TT
$&ç∫, Ç‘·s¡ Á>∑Vü≤eTT\ dü«+‘· Çfi¯fl˝À ø=+‘· ø±\eTT ñ+&Ée\dæq dü] uÒdæ ø£\<ä˙ #Ó|üŒe#·TÃqT. <Ó’eeTTq≈£î Je⁄q≈£î >∑Ts¡TÔ>± 2:1 nì
|üìj·TT+&ÉTqT. n+<äTe\q XÊ•«‘·eTT>± Á>∑Vü≤eTT\T yê{Ï dü«+‘· dü] uÒdæ nqe#·TÃqT. á dü] uÒdæ CÀ´‹wü´eTT˝Àq÷ ñ|üjÓ÷>∑
Çfi¯fl˝À ñ+&Ée⁄. |ü&ÉT#·Tqï~. n<Ó˝≤ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT#·Tqï<äq>±!
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 53 54 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø±\#·Áø£eTT˝Àì 12 uÛ≤>∑eTT\˝À 2:1 Á|üø±s¡eTT, nq>± ˇø£
dü] dü+K´, ˇø£ uÒdædü+K´ uÛ≤>∑eTT\qT rdüTø=ì Ä ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T 12 1 2 3
@ Á>∑V≤ü eTT\≈£î dü«+‘· kÕúqeTT˝À #·÷#·Tø√e˝…qT. á dü] uÒdæ dü÷Á‘·eTT MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTq+
Á|üø±s¡eTT, ø±\#·Áø£eTT˝Àì |ü+Á&Ó+&ÉT uÛ≤>∑eTT\qT $uÛÑõ+∫ #·÷∫‘˚, >∑Ts¡T ≈£î» $TÁ‘· ∫Á‘·
dü] uÒdæ s¬ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\ Á|üø±s¡eTT yÓTT‘·eÔ TT Äs¡T dü], uÒdæ uÛ≤>∑eTT\T 11 4
e#·TÃqT. yÓTT<ä≥ dü], uÒdæ uÛ≤>∑eTT\T ¬s+&ÉT ˇø£ |üø£åeTT˝À ô|{Ϻ, ≈£î+uÛÑeTT ø£s¡ÿ≥
s¬ +&Ée dü], uÒdæ uÛ≤>∑eTT\qT eTs=ø£ |üøeå£ TT˝À ô|{Ï,º nìï uÛ≤>∑eTT\qT X¯ì #·+Á<ä
ø±\#·Áø£eTT
#·÷∫‘˚ yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T ˇø£ |üø£åeTTø±>±, $T>∑‘ê Äs¡T 10 5
Á>∑Vü≤eTT\T eTs=ø£ |üø£åeT>∑T#·Tqï$. á ¬s+&ÉT |üø£åeTT\qT $TÁ‘·T eTø£s¡eTT dæ+Vü≤
sêVüQ s¡$
X¯Á‘·T |üø£åeTT\T n+≥THêïeTT. 2:1 nqT Ä‘·à\ ìwüŒ‹Ô Á|üø±s¡eTT
9 8 7 6
ø±\#·Áø£eTT˝À |ü+Á&Ó+&ÉT uÛ≤>∑eTT\qT $uÛÑõ+∫ #·÷∫‘˚, Á>∑Vü≤eTT\ <ÛäqdüT‡ eè•Ã¤ø£ ‘·T\ ø£q´
¬s+&ÉT es¡ZeTT\T ‘Ó*j·TTqT. á $<ÛëqeTTqT ‘·sê«‘· ù|J˝À 15e πø‘·T uÛÑ÷$T X¯óÁø£ ãT<Ûä
|ü≥eTT˝À #·÷&ÉTeTT. ø±\#·Áø£eTT ` 15e |ü≥eTT.
15e |ü≥eTT˝À ˇø£ dü], ˇø£ uÒdæ Çfi¯flqT rdüTø=ì,
$uÛÑõ+#·&ÉeTT »]–q~. <ëì Á|üø±s¡eTT, ø±\#·Áø£eTT˝À mø£ÿ&É qT+&ç >∑\ yÓTT<ä{Ï |üø£åeTT˝ÀìøÏ #˚s¡T#·THêïs¡T. 6, 7 kÕúHê~Û|ü‘·T˝…’q ãT<Ûä,
yÓTT<ä\T ô|{ÏHº ê dü] uÒdæ dü÷Á‘·eTT MT<äH˚ $uÛõÑ +#ê*. <ëì Á|üø±s¡eTT X¯óÁ≈£î\T ¬s+&Ée Á|ü‹|üø£åeTT˝À #˚s¡T#·THêïs¡T. Çø£ 8, 9 kÕúqeTT\qT
yÓTT<ä{Ï 12e MTq uÛ≤>∑eTTqT 1e y˚Twü uÛ≤>∑eTTqT rdüTø=ì n+<äT˝Àì #·÷∫‘˚ Ä kÕúHê~Û|ü‘·T˝…’q uÛÑ÷$T, πø‘·Te⁄, >∑Ts¡T, ≈£î», #·+Á<ä, s¡$
s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\qT ˇø£ |üøeå£ TT˝À #˚]Ã, ‘·sê«‘· 2e eèwüuÑÛ uÛ≤>∑eTTqT Á>∑Vü≤eTT\ |üø£åeTTq #˚]b˛e⁄#·THêïs¡T. 10, 11kÕúqeTT\ n~Û|ü‘·T˝…’q
3e $T<∏äTq uÛ≤>∑eTTqT rdüTø=ì, n+<äT˝Àì ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT sêVüQ, X¯ì Á>∑Vü≤eTT\T— $TÁ‘·, ∫Á‘·, ãT<Ûä, X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT\ |ü ø£åeTT˝À
s¬ +&Ée Á|ü‹ |üøeå£ TT˝À #˚sêÃ*. n˝≤ #˚ùdÔ 12e MTq, 1e y˚Twü kÕúqeTT\ #˚]b˛e⁄#·THêïs¡T. á $<ÛäeTT>± 2:1 ˝Òø£ dü], uÒdæ nqT dü÷Á‘·eTT
n~Û|‘ü T· ˝…q’ >∑Ts¡T, ≈£îE\T ˇø£ |üøeå£ TTø±>± ‘·sê«‘· 2, 3 kÕúHê~Û|‘ü T· ˝…q’ Á|üø±s¡eTT ª12μ Á>∑Vü≤eTT˝˝À Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T XÊ•«‘·eTT>± ˇø£
∫Á‘·, $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT\T Á|ü‹ |üø£åyÓTÆq X¯Á‘·T|üø£åeTT˝À #˚] b˛e⁄#·Tqï$. |üøeå£ TT˝À ñ+&É>±, $T>∑‘ê Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T XÊ•«‘·eTT>± Á|ü‹ |üøeå£ TT˝À
n<˚ $<ÛäeTT>± 4, 5 kÕúHê~Û|ü‘·T˝…’q #·+Á<ä, dü÷s¡T´\T, >∑Ts¡T ≈£îE\T ñ+&ÉTqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 53 54 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø±\#·Áø£eTT˝Àì 12 uÛ≤>∑eTT\˝À 2:1 Á|üø±s¡eTT, nq>± ˇø£
dü] dü+K´, ˇø£ uÒdædü+K´ uÛ≤>∑eTT\qT rdüTø=ì Ä ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T 12 1 2 3
@ Á>∑V≤ü eTT\≈£î dü«+‘· kÕúqeTT˝À #·÷#·Tø√e˝…qT. á dü] uÒdæ dü÷Á‘·eTT MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTq+
Á|üø±s¡eTT, ø±\#·Áø£eTT˝Àì |ü+Á&Ó+&ÉT uÛ≤>∑eTT\qT $uÛÑõ+∫ #·÷∫‘˚, >∑Ts¡T ≈£î» $TÁ‘· ∫Á‘·
dü] uÒdæ s¬ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\ Á|üø±s¡eTT yÓTT‘·eÔ TT Äs¡T dü], uÒdæ uÛ≤>∑eTT\T 11 4
e#·TÃqT. yÓTT<ä≥ dü], uÒdæ uÛ≤>∑eTT\T ¬s+&ÉT ˇø£ |üø£åeTT˝À ô|{Ϻ, ≈£î+uÛÑeTT ø£s¡ÿ≥
s¬ +&Ée dü], uÒdæ uÛ≤>∑eTT\qT eTs=ø£ |üøeå£ TT˝À ô|{Ï,º nìï uÛ≤>∑eTT\qT X¯ì #·+Á<ä
ø±\#·Áø£eTT
#·÷∫‘˚ yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T ˇø£ |üø£åeTTø±>±, $T>∑‘ê Äs¡T 10 5
Á>∑Vü≤eTT\T eTs=ø£ |üø£åeT>∑T#·Tqï$. á ¬s+&ÉT |üø£åeTT\qT $TÁ‘·T eTø£s¡eTT dæ+Vü≤
sêVüQ s¡$
X¯Á‘·T |üø£åeTT\T n+≥THêïeTT. 2:1 nqT Ä‘·à\ ìwüŒ‹Ô Á|üø±s¡eTT
9 8 7 6
ø±\#·Áø£eTT˝À |ü+Á&Ó+&ÉT uÛ≤>∑eTT\qT $uÛÑõ+∫ #·÷∫‘˚, Á>∑Vü≤eTT\ <ÛäqdüT‡ eè•Ã¤ø£ ‘·T\ ø£q´
¬s+&ÉT es¡ZeTT\T ‘Ó*j·TTqT. á $<ÛëqeTTqT ‘·sê«‘· ù|J˝À 15e πø‘·T uÛÑ÷$T X¯óÁø£ ãT<Ûä
|ü≥eTT˝À #·÷&ÉTeTT. ø±\#·Áø£eTT ` 15e |ü≥eTT.
15e |ü≥eTT˝À ˇø£ dü], ˇø£ uÒdæ Çfi¯flqT rdüTø=ì,
$uÛÑõ+#·&ÉeTT »]–q~. <ëì Á|üø±s¡eTT, ø±\#·Áø£eTT˝À mø£ÿ&É qT+&ç >∑\ yÓTT<ä{Ï |üø£åeTT˝ÀìøÏ #˚s¡T#·THêïs¡T. 6, 7 kÕúHê~Û|ü‘·T˝…’q ãT<Ûä,
yÓTT<ä\T ô|{ÏHº ê dü] uÒdæ dü÷Á‘·eTT MT<äH˚ $uÛõÑ +#ê*. <ëì Á|üø±s¡eTT X¯óÁ≈£î\T ¬s+&Ée Á|ü‹|üø£åeTT˝À #˚s¡T#·THêïs¡T. Çø£ 8, 9 kÕúqeTT\qT
yÓTT<ä{Ï 12e MTq uÛ≤>∑eTTqT 1e y˚Twü uÛ≤>∑eTTqT rdüTø=ì n+<äT˝Àì #·÷∫‘˚ Ä kÕúHê~Û|ü‘·T˝…’q uÛÑ÷$T, πø‘·Te⁄, >∑Ts¡T, ≈£î», #·+Á<ä, s¡$
s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\qT ˇø£ |üøeå£ TT˝À #˚]Ã, ‘·sê«‘· 2e eèwüuÑÛ uÛ≤>∑eTTqT Á>∑Vü≤eTT\ |üø£åeTTq #˚]b˛e⁄#·THêïs¡T. 10, 11kÕúqeTT\ n~Û|ü‘·T˝…’q
3e $T<∏äTq uÛ≤>∑eTTqT rdüTø=ì, n+<äT˝Àì ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT sêVüQ, X¯ì Á>∑Vü≤eTT\T— $TÁ‘·, ∫Á‘·, ãT<Ûä, X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT\ |ü ø£åeTT˝À
s¬ +&Ée Á|ü‹ |üøeå£ TT˝À #˚sêÃ*. n˝≤ #˚ùdÔ 12e MTq, 1e y˚Twü kÕúqeTT\ #˚]b˛e⁄#·THêïs¡T. á $<ÛäeTT>± 2:1 ˝Òø£ dü], uÒdæ nqT dü÷Á‘·eTT
n~Û|‘ü T· ˝…q’ >∑Ts¡T, ≈£îE\T ˇø£ |üøeå£ TTø±>± ‘·sê«‘· 2, 3 kÕúHê~Û|‘ü T· ˝…q’ Á|üø±s¡eTT ª12μ Á>∑Vü≤eTT˝˝À Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T XÊ•«‘·eTT>± ˇø£
∫Á‘·, $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT\T Á|ü‹ |üø£åyÓTÆq X¯Á‘·T|üø£åeTT˝À #˚] b˛e⁄#·Tqï$. |üøeå£ TT˝À ñ+&É>±, $T>∑‘ê Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T XÊ•«‘·eTT>± Á|ü‹ |üøeå£ TT˝À
n<˚ $<ÛäeTT>± 4, 5 kÕúHê~Û|ü‘·T˝…’q #·+Á<ä, dü÷s¡T´\T, >∑Ts¡T ≈£îE\T ñ+&ÉTqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 55 56 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
|üø£åeTT Á|ü‹ |üø£åeTT á Á>∑Vü≤eTT\T XÊ•«‘·eTT>± ¬s+&ÉT es¡ZeTT\T>± #˚j·Tã&çq$.

}
ˇø£ es¡ZeTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T, eTs=ø£ es¡ZeTT˝ÀìøÏ m|üŒ{Ïø° e÷s¡e⁄.
kÕúqeTT\T Á>∑Vü≤eTT\T ` kÕúqeTT\T Á>∑Vü≤eTT\T
12,1 >∑Ts¡T,≈£î» ` 2,3 ` $TÁ‘·,∫Á‘·
14 y˚Twü\>∑ïeTTq≈£î $TÁ‘·T, X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T @$?
4,5 #·+Á<ä, s¡$ ` 6,7 ` ãT<Ûä, X¯óÁø£
ø±\#·Áø£eTT˝À |ü+Á&Ó+&ÉT uÛ≤>∑eTT˝˝À yÓTT<ä{Ï~ y˚TwüuÛ≤>∑eTT
8,9 uÛÑ÷$T πø‘·T ` 10,11 ` sêVüQ, X¯ì
n+{≤eTT. yÓTT<ä{Ï~ ø±e⁄q n~ uÒdæ dü+K´˝À #˚]b˛e⁄#·Tqï~. n~
á $<ÛäeTT>± ¬s+&ÉT es¡ZeTT\T>± 2:1 dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT uÒddæ +ü U´ ø±e⁄q <ëìø£+fÒ eTT+<äTqï 12 nqT dü]dü+U´qT rdüTø√e\dæ
$uÛõÑ +|üã&çq Á>∑V≤ü eTT\˝À, ˇø£ es¡eZ TTq≈£î >∑Ts¡Te⁄, eTs=ø£ es¡eZ TTq≈£î j·TT+&ÉTqT. m+<äTø£q>± 2:1 nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT, eTT+<äT dü]
X¯ì Hêj·T≈£î\T>∑ ìj·T$T+|üã&çHês¡T. n+<äTe\q Hêj·Tø£ Á>∑V≤ü eTT\qT dü+K´‘√H˚ Á>∑Vü‰\ $TÁ‘·T, X¯Á‘·Te⁄\qT $uÛÑõ+#·e\dæ ñ+&ÉTqT.
ã{Ϻ, ˇø£ es¡ZeTTqT >∑Ts¡Tes¡ZeT˙, eTs=ø£ es¡ZeTTqT X¯ìes¡ZeT˙
n+<äTe\q y˚Twü\>∑ïeTTq≈£î yÓTT<ä{Ï dü]dü+K´jÓÆTq MTq\>∑ïeTTqT
n+≥THêïs¡T. M{ÏH˚ H˚&ÉT >∑Ts¡TbÕغ, X¯ìbÕغ Á>∑Vü≤eTT\ì ≈£L&Ü
rdüTø=ì #·÷&Ée˝…qT. n|ü⁄&ÉT MTq, y˚Twü s¬ +&ÉT\>∑ïeTT\T ˇø£ es¡eZ TT˝À
n+≥THêïs¡T.
#˚]b˛e⁄qT. n˝≤ yÓTT<ä{ e∫Ãq ¬s+&ÉT \>∑ïeTT\ n~Û|ü‘·T˝…’q
>∑Ts¡Tes¡ZeTT X¯ìes¡ZeTT Á>∑Vü≤eTT\T ˇø£ |üø£åeTTø±>±, ‘·sê«‘· >∑\ eèwüuÛÑ, $T<∏äTqeTT\
1) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT 1) X¯ì Á>∑Vü≤eTT n~Û|ü‘·T˝…’q ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T eTs=ø£ e´‹πsK |üø£åeTT˝À #˚]
b˛e⁄#·Tqï$. Ä ‘·sê«‘· e#·Tà dü] uÒdæ dü+U´ \>∑ïeTT\ n~Û|ü‹
2) s¡$ Á>∑Vü≤eTT 2) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT
Á>∑Vü≤eTT\T #·+Á<äT&ÉT, dü÷s¡T´&ÉT Ç<ä›s¡÷ ˇø£ |üø£åeTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\e⁄
3) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT 3) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT #·Tqï$. ‘·sê«‘·qTqï ãT<Ûä, X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT\T Á|ü‹|üø£åeT>∑T#· Tqï$.
4) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT 4) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT á $<ÛëqeTT eTT+<äT ∫Á‹+#·Tø=ìq 16e \>∑ï |ü≥eTT˝À #·÷#Ó<eä TT.

5) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT 5) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT eTìwæ>±˙ ˝Òø£ @ Jesêdæ>±˙ |ü⁄{Ϻq|ü⁄&ÉT >∑T]Ô+#·ã&ÉTq~

\>∑ïeTT. eTìwæ •X¯óe⁄>± |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT˝À ø±\#·Áø£eTT˝Àì dü÷s¡T´&ÉT
6) uÛÑ÷$T Á>∑Vü≤eTT 6) sêVüQ Á>∑Vü≤eTT
ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä mH√ï uÛ≤>∑eTT˝À m<äTs¡T>± ì*∫ ñHêï&√ Ä uÛ≤>∑eTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 55 56 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
|üø£åeTT Á|ü‹ |üø£åeTT á Á>∑Vü≤eTT\T XÊ•«‘·eTT>± ¬s+&ÉT es¡ZeTT\T>± #˚j·Tã&çq$.

}
ˇø£ es¡ZeTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T, eTs=ø£ es¡ZeTT˝ÀìøÏ m|üŒ{Ïø° e÷s¡e⁄.
kÕúqeTT\T Á>∑Vü≤eTT\T ` kÕúqeTT\T Á>∑Vü≤eTT\T
12,1 >∑Ts¡T,≈£î» ` 2,3 ` $TÁ‘·,∫Á‘·
14 y˚Twü\>∑ïeTTq≈£î $TÁ‘·T, X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T @$?
4,5 #·+Á<ä, s¡$ ` 6,7 ` ãT<Ûä, X¯óÁø£
ø±\#·Áø£eTT˝À |ü+Á&Ó+&ÉT uÛ≤>∑eTT˝˝À yÓTT<ä{Ï~ y˚TwüuÛ≤>∑eTT
8,9 uÛÑ÷$T πø‘·T ` 10,11 ` sêVüQ, X¯ì
n+{≤eTT. yÓTT<ä{Ï~ ø±e⁄q n~ uÒdæ dü+K´˝À #˚]b˛e⁄#·Tqï~. n~
á $<ÛäeTT>± ¬s+&ÉT es¡ZeTT\T>± 2:1 dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT uÒddæ +ü U´ ø±e⁄q <ëìø£+fÒ eTT+<äTqï 12 nqT dü]dü+U´qT rdüTø√e\dæ
$uÛõÑ +|üã&çq Á>∑V≤ü eTT\˝À, ˇø£ es¡eZ TTq≈£î >∑Ts¡Te⁄, eTs=ø£ es¡eZ TTq≈£î j·TT+&ÉTqT. m+<äTø£q>± 2:1 nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT, eTT+<äT dü]
X¯ì Hêj·T≈£î\T>∑ ìj·T$T+|üã&çHês¡T. n+<äTe\q Hêj·Tø£ Á>∑V≤ü eTT\qT dü+K´‘√H˚ Á>∑Vü‰\ $TÁ‘·T, X¯Á‘·Te⁄\qT $uÛÑõ+#·e\dæ ñ+&ÉTqT.
ã{Ϻ, ˇø£ es¡ZeTTqT >∑Ts¡Tes¡ZeT˙, eTs=ø£ es¡ZeTTqT X¯ìes¡ZeT˙
n+<äTe\q y˚Twü\>∑ïeTTq≈£î yÓTT<ä{Ï dü]dü+K´jÓÆTq MTq\>∑ïeTTqT
n+≥THêïs¡T. M{ÏH˚ H˚&ÉT >∑Ts¡TbÕغ, X¯ìbÕغ Á>∑Vü≤eTT\ì ≈£L&Ü
rdüTø=ì #·÷&Ée˝…qT. n|ü⁄&ÉT MTq, y˚Twü s¬ +&ÉT\>∑ïeTT\T ˇø£ es¡eZ TT˝À
n+≥THêïs¡T.
#˚]b˛e⁄qT. n˝≤ yÓTT<ä{ e∫Ãq ¬s+&ÉT \>∑ïeTT\ n~Û|ü‘·T˝…’q
>∑Ts¡Tes¡ZeTT X¯ìes¡ZeTT Á>∑Vü≤eTT\T ˇø£ |üø£åeTTø±>±, ‘·sê«‘· >∑\ eèwüuÛÑ, $T<∏äTqeTT\
1) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT 1) X¯ì Á>∑Vü≤eTT n~Û|ü‘·T˝…’q ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T eTs=ø£ e´‹πsK |üø£åeTT˝À #˚]
b˛e⁄#·Tqï$. Ä ‘·sê«‘· e#·Tà dü] uÒdæ dü+U´ \>∑ïeTT\ n~Û|ü‹
2) s¡$ Á>∑Vü≤eTT 2) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT
Á>∑Vü≤eTT\T #·+Á<äT&ÉT, dü÷s¡T´&ÉT Ç<ä›s¡÷ ˇø£ |üø£åeTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\e⁄
3) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT 3) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT #·Tqï$. ‘·sê«‘·qTqï ãT<Ûä, X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT\T Á|ü‹|üø£åeT>∑T#· Tqï$.
4) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT 4) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT á $<ÛëqeTT eTT+<äT ∫Á‹+#·Tø=ìq 16e \>∑ï |ü≥eTT˝À #·÷#Ó<eä TT.

5) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT 5) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT eTìwæ>±˙ ˝Òø£ @ Jesêdæ>±˙ |ü⁄{Ϻq|ü⁄&ÉT >∑T]Ô+#·ã&ÉTq~

\>∑ïeTT. eTìwæ •X¯óe⁄>± |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT˝À ø±\#·Áø£eTT˝Àì dü÷s¡T´&ÉT
6) uÛÑ÷$T Á>∑Vü≤eTT 6) sêVüQ Á>∑Vü≤eTT
ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä mH√ï uÛ≤>∑eTT˝À m<äTs¡T>± ì*∫ ñHêï&√ Ä uÛ≤>∑eTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 57 58 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
>∑Ts¡T ≈£î» x x Å‘Ó’‘·dæ<ë∆+‘·eTT˝Àì eT÷&ÉT Ä‘·à\qT ø£s¡à˝Òì$, ø£s¡àe⁄qï$
MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTq+
√ √ $TÁ‘· ∫Á‘· nìj·T÷, ø±s¡´eTT #˚j·TTq$ ø±s¡´eTT #˚j·Tì$ nìj·T÷ ¬s+&ÉT>±
x #·+Á<ä $uÛÑõ+∫, <ëì Á|üø±s¡eTT 2:1 nqT dü÷Á‘·eTTqT nqTdü]+∫ $TÁ‘·T
≈£î+uÛÑeTT ø£sêÿ≥ X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\qT ø£qT>=HêïeTT. yÓTT<ä{Ï dü] uÒdæ Á>∑Vü≤eTT\T $TÁ‘·
X¯ì y˚Twü \>∑ïeTT
√
MTq \>∑ïeTT Á>∑Vü≤eTT\Tø±>±, ¬s+&Ée dü] uÒdæ Á>∑Vü≤eTT\T X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\>∑ Tqì
x dü÷s¡´
ø±\#·Áø£eTT ≈£L&Ü #Ó|ü ø=HêïeTT. <ëìÁ|üø±s¡eTT y˚Twü\>∑ïeTTq≈£î ~«rj·T, ‘·èrj·T
eTø£s¡eTT dæ+Vü≤
sêVüQ √ kÕúHê~Û|ü‘·T˝…’q $TÁ‘·, ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT\T, n˝≤π> wü{Ÿ, dü|üÔe T
πø‘·T uÛÑ÷$T x x kÕúHê~Û|‘ü T· ˝…q’ ãT<Û,ä X¯óÁ≈£î\T eT]j·TT <äXe¯ T, @ø±<äX¯ kÕúHê~Û|‘ü T· ˝…q’
<ÛäqdüT‡ eè•Ã¤ø£ ‘·T\ ø£q´ sêVüQe⁄, X¯ì Á>∑Vü≤eTT\T Á|ü‹|üø£åÁ>∑Vü≤eTT\>∑T#·THêïs¡T. Bìì ã{Ϻ
√ √ X¯óÁø£ ãT<Ûä
y˚Twü\>∑ïeTTq≈£î $TÁ‘·, ∫Á‘·, ãT<Ûä, X¯óÁø£, sêVüQ, X¯ì Äs¡TÁ>∑ Vü≤eTT\T
ø±\#·Áø£eTT ` 16e |ü≥eTT.
XÊ•«‘·eTT>± X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\>∑T#·THêïs¡T.
jÓTTø£ÿ Ä dü+K´qT \>∑ïeTT>± >∑T]Ô+#·Tø=ì, ô|’q |ü≥eTT˝À >∑\
ø±\#·Áø£eTT˝Àì <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\T mø£ÿ&Óø£ÿ&É >∑\y√ nø£ÿ&ÉH˚ √ x
>∑T]Ô+#·Tø=ì #·÷&É&ÉeTTqT |üPs¡«eTT ªC≤|òü‘·ø£eTTμ nHÓ&çyês¡T. <ëìH˚ $TÁ‘·T\T X¯Á‘·Te⁄\T
á ø±\eTT˝À ªC≤‘·øe£ TTμ ˝Òø£ ª»qà\>∑ïeTTμ n+≥THêïeTT. Ä s¡øe£ TT>±
>∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT $TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT
>∑T]Ô+∫q|ü⁄&ÉT »qà\>∑ïeTT y˚Twü uÛ≤>∑eTT nsTT‘˚ <ëìì y˚Twü\>∑ïeTT
n+≥THêïeTT. y˚Twü \>∑ïeTTq≈£î 2:1 Á|üø±s¡eTT XÊ•«‘·eTT>± (12) ≈£î»Á>∑Vü≤eTT ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT
<ë«<äX¯ kÕúHê~Û|ü‹ >∑Ts¡Te⁄, (1) Á|ü<∏äeT kÕúHê~Û|ü‹ j·T>∑T ≈£îE&ÉT
#·+Á<äÁ>∑Vü≤eTT ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT
eT]j·TT (4) #·‘·Ts¡ú kÕúHê~Û|ü‹j·TT (5) |ü+#·eT kÕúHê~Û|ü‹j·T>∑T
#·+Á<ä, dü÷s¡T´\T, n˝≤π> (8) nwüeº T, (9) qeeT kÕúHê~Û|‘ü T· \>∑T uÛ÷Ñ $T, dü÷s¡´Á>∑Vü≤eTT X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT
πø‘·Te⁄\T $TÁ‘·T\>∑T<äTs¡T. XÊ•«‘·eTT>± y˚Twü\>∑ïeTTq≈£î >∑Ts¡T, ≈£î»,
uÛÑ÷$TÁ>∑Vü≤eTT sêVüQÁ>∑Vü≤eTT
#·+Á<ä, dü÷s¡´, uÛÑ÷$T, πø‘·TeqT Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T $TÁ‘·TÁ>∑Vü≤eTT\ì
#Ó|üŒe#·TÃqT. πø‘·TÁ>∑Vü≤eTT X¯ìÁ>∑Vü≤eTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 57 58 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
>∑Ts¡T ≈£î» x x Å‘Ó’‘·dæ<ë∆+‘·eTT˝Àì eT÷&ÉT Ä‘·à\qT ø£s¡à˝Òì$, ø£s¡àe⁄qï$
MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTq+
√ √ $TÁ‘· ∫Á‘· nìj·T÷, ø±s¡´eTT #˚j·TTq$ ø±s¡´eTT #˚j·Tì$ nìj·T÷ ¬s+&ÉT>±
x #·+Á<ä $uÛÑõ+∫, <ëì Á|üø±s¡eTT 2:1 nqT dü÷Á‘·eTTqT nqTdü]+∫ $TÁ‘·T
≈£î+uÛÑeTT ø£sêÿ≥ X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\qT ø£qT>=HêïeTT. yÓTT<ä{Ï dü] uÒdæ Á>∑Vü≤eTT\T $TÁ‘·
X¯ì y˚Twü \>∑ïeTT
√
MTq \>∑ïeTT Á>∑Vü≤eTT\Tø±>±, ¬s+&Ée dü] uÒdæ Á>∑Vü≤eTT\T X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\>∑ Tqì
x dü÷s¡´
ø±\#·Áø£eTT ≈£L&Ü #Ó|ü ø=HêïeTT. <ëìÁ|üø±s¡eTT y˚Twü\>∑ïeTTq≈£î ~«rj·T, ‘·èrj·T
eTø£s¡eTT dæ+Vü≤
sêVüQ √ kÕúHê~Û|ü‘·T˝…’q $TÁ‘·, ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT\T, n˝≤π> wü{Ÿ, dü|üÔe T
πø‘·T uÛÑ÷$T x x kÕúHê~Û|‘ü T· ˝…q’ ãT<Û,ä X¯óÁ≈£î\T eT]j·TT <äXe¯ T, @ø±<äX¯ kÕúHê~Û|‘ü T· ˝…q’
<ÛäqdüT‡ eè•Ã¤ø£ ‘·T\ ø£q´ sêVüQe⁄, X¯ì Á>∑Vü≤eTT\T Á|ü‹|üø£åÁ>∑Vü≤eTT\>∑T#·THêïs¡T. Bìì ã{Ϻ
√ √ X¯óÁø£ ãT<Ûä
y˚Twü\>∑ïeTTq≈£î $TÁ‘·, ∫Á‘·, ãT<Ûä, X¯óÁø£, sêVüQ, X¯ì Äs¡TÁ>∑ Vü≤eTT\T
ø±\#·Áø£eTT ` 16e |ü≥eTT.
XÊ•«‘·eTT>± X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\>∑T#·THêïs¡T.
jÓTTø£ÿ Ä dü+K´qT \>∑ïeTT>± >∑T]Ô+#·Tø=ì, ô|’q |ü≥eTT˝À >∑\
ø±\#·Áø£eTT˝Àì <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\T mø£ÿ&Óø£ÿ&É >∑\y√ nø£ÿ&ÉH˚ √ x
>∑T]Ô+#·Tø=ì #·÷&É&ÉeTTqT |üPs¡«eTT ªC≤|òü‘·ø£eTTμ nHÓ&çyês¡T. <ëìH˚ $TÁ‘·T\T X¯Á‘·Te⁄\T
á ø±\eTT˝À ªC≤‘·øe£ TTμ ˝Òø£ ª»qà\>∑ïeTTμ n+≥THêïeTT. Ä s¡øe£ TT>±
>∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT $TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT
>∑T]Ô+∫q|ü⁄&ÉT »qà\>∑ïeTT y˚Twü uÛ≤>∑eTT nsTT‘˚ <ëìì y˚Twü\>∑ïeTT
n+≥THêïeTT. y˚Twü \>∑ïeTTq≈£î 2:1 Á|üø±s¡eTT XÊ•«‘·eTT>± (12) ≈£î»Á>∑Vü≤eTT ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT
<ë«<äX¯ kÕúHê~Û|ü‹ >∑Ts¡Te⁄, (1) Á|ü<∏äeT kÕúHê~Û|ü‹ j·T>∑T ≈£îE&ÉT
#·+Á<äÁ>∑Vü≤eTT ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT
eT]j·TT (4) #·‘·Ts¡ú kÕúHê~Û|ü‹j·TT (5) |ü+#·eT kÕúHê~Û|ü‹j·T>∑T
#·+Á<ä, dü÷s¡T´\T, n˝≤π> (8) nwüeº T, (9) qeeT kÕúHê~Û|‘ü T· \>∑T uÛ÷Ñ $T, dü÷s¡´Á>∑Vü≤eTT X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT
πø‘·Te⁄\T $TÁ‘·T\>∑T<äTs¡T. XÊ•«‘·eTT>± y˚Twü\>∑ïeTTq≈£î >∑Ts¡T, ≈£î»,
uÛÑ÷$TÁ>∑Vü≤eTT sêVüQÁ>∑Vü≤eTT
#·+Á<ä, dü÷s¡´, uÛÑ÷$T, πø‘·TeqT Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T $TÁ‘·TÁ>∑Vü≤eTT\ì
#Ó|üŒe#·TÃqT. πø‘·TÁ>∑Vü≤eTT X¯ìÁ>∑Vü≤eTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 59 60 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
y˚Twü\>∑ïeTTq≈£î mes¡T $TÁ‘·TÁ>∑Vü≤eTT\>∑T#·THêïs√, yêπs MTq 15 eèwüuÛÑeTT
\>∑ïeTTq≈£î ≈£L&Ü $TÁ‘·T\>∑T<äTs¡T. nfÒ¢ mes¡T y˚TwüeTTq≈£î X¯Á‘·T eèwüuÛÑ\>∑ïeTTq≈£î Ä kÕúHê~Û|ü‹jÓÆTq $TÁ‘·, $T<∏äTq \>∑ï
Á>∑Vü≤eTT\T>± ù|s¡T>±+∫j·TTHêïs√, yêπs MTq\>∑ïeTTq≈£î ≈£L&Ü kÕúHê~Û|‹ü jÓTÆ q ∫Á‘·Á>∑V≤ü eTT\T s¬ +&ÉT— n˝≤π> ø£q´,‘·T\ kÕúHê~Û|‘ü T· ˝…q’
X¯Á‘·Te⁄\>∑T#·THêïs¡T. ø±\#·Áø£eTT˝À ∫e]<Ó’q MTqeTT, yÓTT<ä{Ï< Ó’q ãT<Ûä,X¯óÁ≈£î\T— eTø£s¡, ≈£î+uÛÑ kÕúHê~Û|ü‘·T˝…’q sêVüQ, X¯ì nqT Äs¡T
y˚TwüeTTqT yÓTT<ä{ ˇø£ es¡ZeTT>± >∑T]Ô+#·Tø=qe˝…qì #Ó|ü#·THêïeTT.
Á>∑Vü≤eTT\T $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT\Tø±>±, #·+Á<ä, dü÷s¡´, uÛÑ÷$T, πø‘·T,>∑Ts¡T,
á $wüj·TeTT »„|æÔ j·TT+&ÉT≥≈£î, me&Ó’Hê u≤>± Ä˝À∫+#·Tyêìì
≈£îE\T nqT Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\>∑T#·THêïs¡T. eèwüuÛÑ
ªªMTq y˚TwüeTT\qT ˝…øÿÏ +#·Tyê&ÉTμμ nì kÕyÓT‘·>± n+≥T+{≤s¡T. u≤>±
jÓ÷∫+#·Tyêìì MTq y˚TcÕ\qT ˝…øÏÿ+#·Tyê&Éì n+≥THêïs¡+fÒ \>∑ïeTTq≈£î mes¡T $TÁ‘·T\>∑T<äTs√ $T<∏äTq\>∑ïeTT≈£î ≈£L&Ü yêπs
CÀ´‹wü´eTT˝À MTq y˚TwüeTT\ qT+&ç Á>∑Vü≤eTT\qT ˝…øÏÿ+#·e˝…qì $TÁ‘·T\>∑T<äTs¡T. n˝≤π> eèwüuÛÑ \>∑ïeTTq≈£î X¯Á‘·Te⁄˝…’q yêπs $T<∏äTq
ns¡eú TT. n<˚ $<Ûeä TT>± eèwüuÑÛ $T<∏Tä qeTT\qT á ÁøÏ+<ä 17e |ü≥eTT˝À \>∑ïeTTq≈£î ≈£L&Ü X¯Á‘·Te⁄\>∑T<äTs¡T. Ms¡T á ¬s+&ÉT \>∑ïeTT\≈£î
#·÷#Ó<äeTT. XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·T, X¯Á‘·Te⁄\T>∑ ñ+<äTs¡ì ‘Ó*j·Te˝…qT. eèwüuÛÑ ,
$T<∏Tä q \>∑ïeTT\≈£î XÊ•«‘·eTT>∑ $TÁ‘·T, X¯Á‘·T Á>∑V≤ü eTT\T ÁøÏ+~ $<Ûeä TT>∑
x x $TÁ‘· ∫Á‘·
MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTq+ >∑\e⁄.
√ √
>∑Ts¡T ≈£î» √ x
X¯ì x $TÁ‘·T\T X¯Á‘·Te⁄\T
≈£î+uÛÑeTT ø£sêÿ≥
eèwüuÛÑ \>∑ïeTT #·+Á<ä 1) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT 1) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT
√
$T<∏äTq \>∑ïeTT
sêVüQ x 2) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT 2) dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT
eTø£s¡eTT dü÷Á‘·eTT 2 : 1 dæ+Vü≤
√ dü÷s¡´ 3) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT 3) uÛÑ÷ Á>∑Vü≤eTT
x x X¯óÁø£ ãT<Ûä
4) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT 4) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT
<ÛäqdüT‡ eè•Ã¤ø£ ‘·T\ ø£q´
πø‘·T uÛÑ÷$T √ √ 5) sêVüQ Á>∑Vü≤eTT 5) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT
ø±\#·Áø£eTT ` 17e |ü≥eTT. 6) X¯ì Á>∑Vü≤eTT 6) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 59 60 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
y˚Twü\>∑ïeTTq≈£î mes¡T $TÁ‘·TÁ>∑Vü≤eTT\>∑T#·THêïs√, yêπs MTq 15 eèwüuÛÑeTT
\>∑ïeTTq≈£î ≈£L&Ü $TÁ‘·T\>∑T<äTs¡T. nfÒ¢ mes¡T y˚TwüeTTq≈£î X¯Á‘·T eèwüuÛÑ\>∑ïeTTq≈£î Ä kÕúHê~Û|ü‹jÓÆTq $TÁ‘·, $T<∏äTq \>∑ï
Á>∑Vü≤eTT\T>± ù|s¡T>±+∫j·TTHêïs√, yêπs MTq\>∑ïeTTq≈£î ≈£L&Ü kÕúHê~Û|‹ü jÓTÆ q ∫Á‘·Á>∑V≤ü eTT\T s¬ +&ÉT— n˝≤π> ø£q´,‘·T\ kÕúHê~Û|‘ü T· ˝…q’
X¯Á‘·Te⁄\>∑T#·THêïs¡T. ø±\#·Áø£eTT˝À ∫e]<Ó’q MTqeTT, yÓTT<ä{Ï< Ó’q ãT<Ûä,X¯óÁ≈£î\T— eTø£s¡, ≈£î+uÛÑ kÕúHê~Û|ü‘·T˝…’q sêVüQ, X¯ì nqT Äs¡T
y˚TwüeTTqT yÓTT<ä{ ˇø£ es¡ZeTT>± >∑T]Ô+#·Tø=qe˝…qì #Ó|ü#·THêïeTT.
Á>∑Vü≤eTT\T $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT\Tø±>±, #·+Á<ä, dü÷s¡´, uÛÑ÷$T, πø‘·T,>∑Ts¡T,
á $wüj·TeTT »„|æÔ j·TT+&ÉT≥≈£î, me&Ó’Hê u≤>± Ä˝À∫+#·Tyêìì
≈£îE\T nqT Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\>∑T#·THêïs¡T. eèwüuÛÑ
ªªMTq y˚TwüeTT\qT ˝…øÿÏ +#·Tyê&ÉTμμ nì kÕyÓT‘·>± n+≥T+{≤s¡T. u≤>±
jÓ÷∫+#·Tyêìì MTq y˚TcÕ\qT ˝…øÏÿ+#·Tyê&Éì n+≥THêïs¡+fÒ \>∑ïeTTq≈£î mes¡T $TÁ‘·T\>∑T<äTs√ $T<∏äTq\>∑ïeTT≈£î ≈£L&Ü yêπs
CÀ´‹wü´eTT˝À MTq y˚TwüeTT\ qT+&ç Á>∑Vü≤eTT\qT ˝…øÏÿ+#·e˝…qì $TÁ‘·T\>∑T<äTs¡T. n˝≤π> eèwüuÛÑ \>∑ïeTTq≈£î X¯Á‘·Te⁄˝…’q yêπs $T<∏äTq
ns¡eú TT. n<˚ $<Ûeä TT>± eèwüuÑÛ $T<∏Tä qeTT\qT á ÁøÏ+<ä 17e |ü≥eTT˝À \>∑ïeTTq≈£î ≈£L&Ü X¯Á‘·Te⁄\>∑T<äTs¡T. Ms¡T á ¬s+&ÉT \>∑ïeTT\≈£î
#·÷#Ó<äeTT. XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·T, X¯Á‘·Te⁄\T>∑ ñ+<äTs¡ì ‘Ó*j·Te˝…qT. eèwüuÛÑ ,
$T<∏Tä q \>∑ïeTT\≈£î XÊ•«‘·eTT>∑ $TÁ‘·T, X¯Á‘·T Á>∑V≤ü eTT\T ÁøÏ+~ $<Ûeä TT>∑
x x $TÁ‘· ∫Á‘·
MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTq+ >∑\e⁄.
√ √
>∑Ts¡T ≈£î» √ x
X¯ì x $TÁ‘·T\T X¯Á‘·Te⁄\T
≈£î+uÛÑeTT ø£sêÿ≥
eèwüuÛÑ \>∑ïeTT #·+Á<ä 1) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT 1) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT
√
$T<∏äTq \>∑ïeTT
sêVüQ x 2) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT 2) dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT
eTø£s¡eTT dü÷Á‘·eTT 2 : 1 dæ+Vü≤
√ dü÷s¡´ 3) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT 3) uÛÑ÷ Á>∑Vü≤eTT
x x X¯óÁø£ ãT<Ûä
4) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT 4) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT
<ÛäqdüT‡ eè•Ã¤ø£ ‘·T\ ø£q´
πø‘·T uÛÑ÷$T √ √ 5) sêVüQ Á>∑Vü≤eTT 5) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT
ø±\#·Áø£eTT ` 17e |ü≥eTT. 6) X¯ì Á>∑Vü≤eTT 6) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT
 61 62
16CÀ´‹wü
ø£s´êÿ≥ø£
XÊÅdüÔeTTeTT CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£sêÿ≥ø£, dæ+Vü≤\>∑ïeTT\≈£î XÊ•«‘·eTT>± X¯Á‘·T $TÁ‘·T\T>±qTqï
Ç|ü⁄&ÉT ø£sêÿ≥ø£, dæ+Vü≤\>∑ïeTT\≈£î $TÁ‘·, X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\qT
Á>∑Vü≤eTT\T ÁøÏ+~ $<ÛäeTT>±>∑\e⁄.
ÁøÏ+<ä>∑\ 18e |ü≥eTT˝À #·÷#Ó<äeTT.
√ x
ø£sêÿ≥ø£ \>∑ïeTTq≈£î, n<˚ kÕúHê~Û|ü‹jÓÆTq #·+Á<äT&É÷, dæ+Vü≤
$TÁ‘·T\T (X¯óuÛÑT\T) X¯Á‘·Te⁄\T (nX¯óuÛÑT\T)
\>±ï~Û|‹ü jÓTÆ q s¡$ (dü÷s¡T´&ÉT) eT]j·TT eè•Ã¤ø£ \>±ï~Û|‹ü jÓTÆ q uÛ÷Ñ $T,
Á|üø£ÿH˚j·TTqï <ÛäqdüT‡ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq πø‘·TeP, MTq\>±ï~Û|ü‹ jÓÆTq 1) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT 1) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT
>∑Ts¡TeP, y˚Twü\>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ≈£î» Á>∑Vü≤eTT\T yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T $TÁ‘·T 2) dü÷s¡´ (s¡$) Á>∑Vü≤eTT 2) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT
Á>∑V≤ü eTT\Tø±>±, $T>∑‘ê $TÁ‘·, ∫Á‘·, ãT<Û,ä X¯óÁø£, sêVüQ, X¯ì Á>∑V≤ü eTT\T
Äs¡T X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\>∑T#·Tqï$. ø£sêÿ≥ø£\>∑ïeTTq≈£î mes¡T $TÁ‘·T\T, 3) uÛÑ÷ Á>∑Vü≤eTT 3) sêVüQ Á>∑Vü≤eTT
mes¡T X¯Á‘·Te⁄\>∑T#·THêïs√ yêπs Á|üø£ÿqTqï dæ+Vü≤\>∑ïeTTq≈£î ≈£L&Ü 4) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT 4) X¯ì Á>∑Vü≤eTT
XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·T, X¯Á‘·Te⁄\T>± ñHêïs¡T.
5) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT 5) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT
6) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT 6) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT
>∑Ts¡T ≈£î» x x
√ √ $TÁ‘· ∫Á‘·
17 ø£q´
x #·+Á<ä
X¯ì ø£sêÿ≥ø£ \>∑ïeTT √ Ç|ü⁄&ÉT ø£Hê´\>∑ïeTTq≈£î mes¡T $TÁ‘·TÁ>∑Vü≤eTT˝À, mes¡T X¯Á‘·T
dæ+Vü≤ \>∑ïeTT Á>∑Vü≤eTT˝À ‘·sê«‘· ù|J˝ÀqTqï 19e |ü≥eTT˝À ∫Árø£]+#·Tø=HêïeTT.
x dü÷Á‘·eTT 2 : 1 s¡$
sêVüQ ø£Hê´\>∑ïeTTq≈£î n<˚ \>±ï~Û|‹ü yÓTqÆ ãT<ÛTä &ÉT, Á|üøÿ£ qTqï ‘·T˝≤
√
\>±ï~Û|ü‹jÓÆTq X¯óÁ≈£î&ÉT eT]j·TT eTø£s¡ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq sêVüQe⁄,
πø‘·T uÛÑ÷$T x x ≈£î+uÛÑ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq X¯ì, eèwüuÛÑ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq $TÁ‘·, $T<∏ä Tq
√ √ X¯óÁø£ ãT<Ûä \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT\T Äs¡T, XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·T\Tø±>±
$T>∑‘ê #·+Á<ä, dü÷s¡´, uÛÑ÷$T, πø‘·Te⁄, >∑Ts¡T, ≈£î» Á>∑Vü≤eTT\T Äs¡T
ø±\#·Áø£eTT ` 18e |ü≥eTT.
 61 62
16CÀ´‹wü
ø£s´êÿ≥ø£
XÊÅdüÔeTTeTT CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£sêÿ≥ø£, dæ+Vü≤\>∑ïeTT\≈£î XÊ•«‘·eTT>± X¯Á‘·T $TÁ‘·T\T>±qTqï
Ç|ü⁄&ÉT ø£sêÿ≥ø£, dæ+Vü≤\>∑ïeTT\≈£î $TÁ‘·, X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\qT
Á>∑Vü≤eTT\T ÁøÏ+~ $<ÛäeTT>±>∑\e⁄.
ÁøÏ+<ä>∑\ 18e |ü≥eTT˝À #·÷#Ó<äeTT.
√ x
ø£sêÿ≥ø£ \>∑ïeTTq≈£î, n<˚ kÕúHê~Û|ü‹jÓÆTq #·+Á<äT&É÷, dæ+Vü≤
$TÁ‘·T\T (X¯óuÛÑT\T) X¯Á‘·Te⁄\T (nX¯óuÛÑT\T)
\>±ï~Û|‹ü jÓTÆ q s¡$ (dü÷s¡T´&ÉT) eT]j·TT eè•Ã¤ø£ \>±ï~Û|‹ü jÓTÆ q uÛ÷Ñ $T,
Á|üø£ÿH˚j·TTqï <ÛäqdüT‡ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq πø‘·TeP, MTq\>±ï~Û|ü‹ jÓÆTq 1) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT 1) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT
>∑Ts¡TeP, y˚Twü\>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ≈£î» Á>∑Vü≤eTT\T yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T $TÁ‘·T 2) dü÷s¡´ (s¡$) Á>∑Vü≤eTT 2) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT
Á>∑V≤ü eTT\Tø±>±, $T>∑‘ê $TÁ‘·, ∫Á‘·, ãT<Û,ä X¯óÁø£, sêVüQ, X¯ì Á>∑V≤ü eTT\T
Äs¡T X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\>∑T#·Tqï$. ø£sêÿ≥ø£\>∑ïeTTq≈£î mes¡T $TÁ‘·T\T, 3) uÛÑ÷ Á>∑Vü≤eTT 3) sêVüQ Á>∑Vü≤eTT
mes¡T X¯Á‘·Te⁄\>∑T#·THêïs√ yêπs Á|üø£ÿqTqï dæ+Vü≤\>∑ïeTTq≈£î ≈£L&Ü 4) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT 4) X¯ì Á>∑Vü≤eTT
XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·T, X¯Á‘·Te⁄\T>± ñHêïs¡T.
5) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT 5) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT
6) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT 6) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT
>∑Ts¡T ≈£î» x x
√ √ $TÁ‘· ∫Á‘·
17 ø£q´
x #·+Á<ä
X¯ì ø£sêÿ≥ø£ \>∑ïeTT √ Ç|ü⁄&ÉT ø£Hê´\>∑ïeTTq≈£î mes¡T $TÁ‘·TÁ>∑Vü≤eTT˝À, mes¡T X¯Á‘·T
dæ+Vü≤ \>∑ïeTT Á>∑Vü≤eTT˝À ‘·sê«‘· ù|J˝ÀqTqï 19e |ü≥eTT˝À ∫Árø£]+#·Tø=HêïeTT.
x dü÷Á‘·eTT 2 : 1 s¡$
sêVüQ ø£Hê´\>∑ïeTTq≈£î n<˚ \>±ï~Û|‹ü yÓTqÆ ãT<ÛTä &ÉT, Á|üøÿ£ qTqï ‘·T˝≤
√
\>±ï~Û|ü‹jÓÆTq X¯óÁ≈£î&ÉT eT]j·TT eTø£s¡ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq sêVüQe⁄,
πø‘·T uÛÑ÷$T x x ≈£î+uÛÑ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq X¯ì, eèwüuÛÑ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq $TÁ‘·, $T<∏ä Tq
√ √ X¯óÁø£ ãT<Ûä \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT\T Äs¡T, XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·T\Tø±>±
$T>∑‘ê #·+Á<ä, dü÷s¡´, uÛÑ÷$T, πø‘·Te⁄, >∑Ts¡T, ≈£î» Á>∑Vü≤eTT\T Äs¡T
ø±\#·Áø£eTT ` 18e |ü≥eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 63 64 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT

$TÁ‘· ∫Á‘· 4) X¯ì Á>∑Vü≤eTT 4) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT

x x
>∑Ts¡T ≈£î» √ √ 5) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT 5) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT
6) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT 6) dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT
X¯ì x
s¬ +&ÉT es¡eZ TT\T>± $uÛõÑ +#·ã&çq Á>∑V≤ü eTT\T, ˇø£ es¡eZ TTq≈£î
√ ø£Hê´ \>∑ïeTT #·+Á<ä
‘·T˝≤ \>∑ïeTT eTs=ø£ es¡ZeTT X¯Á‘·Te⁄\T>± ñqïeì #Ó|üø=HêïeTT. $TÁ‘·T\T>±qTqï
sêVüQ dü÷Á‘·eTT 2 : 1 x Á>∑Vü≤eTT\qT X¯óuÛÑT\ì n+≥THêïeTT. n+‘˚ø±ø£ $TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT\T
√ s¡$ |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·Tq$ ø±e⁄q, yê{Ïì |ü⁄DT´\T nì n+≥THêïeTT.
yês¡T |ü⁄DT´\T ø±e⁄q X¯óuÛÑT\ì #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. n<˚ $<ÛäeTT>±
x x X¯óÁø£ ãT<Ûä X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T e÷qe⁄ì bÕ|üeTTqT bÕ*+#·Tq$ ø±e⁄q, Ä Je⁄ìøÏ
πø‘·T uÛÑ÷$T √ √ n$ bÕ|ü⁄\˙ eT]j·TT nX¯óuÛÑT\˙ nq&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ¬s+&ÉT
ø±\#·Áø£eTT ` 19e |ü≥eTT. es¡ZeTT\≈£î >∑Ts¡Tes¡ZeTT, X¯ìes¡ZeTT nì HêeTø£s¡DeTT #˚j·T&ÉeTT
XÊ•«‘·eTT>± X¯Á‘·Te⁄˝…’Hês¡T. n<˚ $<ÛäeTT>± ø£Hê´ \>∑ïeTTq≈£î me¬s’‘˚ »]–q~. s¬ +&ÉT es¡eZ TT\yês¡T ˇø£]ø=ø£sT¡ X¯Á‘·Te⁄˝…H’ ê, |ü⁄{Ïqº Je⁄ìøÏ
X¯Á‘·T, $TÁ‘·T\T>± ñHêïs√ yêπs XÊ•«‘· X¯Á‘·T $TÁ‘·T\T>± ñ+<äTs¡ T. ˇø£ es¡ZeTT $TÁ‘·T\T, ˇø£ es¡ZeTT X¯Á‘·Te⁄\T>± e´eVü≤]+#·T#·Tqï$.
ø£q´, ‘·T˝≤ \>∑ïeTT\≈£î XÊ•«‘· X¯Á‘·T, $TÁ‘·T Á>∑V≤ü eTT\T ÁøÏ+<ä
es¡Tdü>± Áyêj·Tã&çq$. 18 eè•Ãø£eTT
√ x Ç|ü⁄&ÉT eè•Ãø£\>∑ïeTTq≈£î mes¡T $TÁ‘·T˝À mes¡T X¯Á‘·Te⁄˝À
$TÁ‘·T\T (X¯óuÛÑT\T) X¯Á‘·T\T (nX¯óuÛÑT\T) ‘·sê«‘· ù|J˝ÀqTqï 20e |ü≥eTT˝À #·÷#Ó<äeTT.
1) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT 1) uÛÑ÷ Á>∑Vü≤eTT eè•Ãø£\>∑ïeTTq≈£î n<˚ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq uÛÑ÷$T, Á|üø£ÿH˚j·TTqï
2) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT 2) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT <ÛäqTsY \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq πø‘·Te⁄ eT]j·TT MTq \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq >∑Ts¡Te⁄,
y˚Twü \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ≈£îE&ÉT, ø£sêÿ≥ø£ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq #·+Á<äT&ÉT,
3) sêVüQ Á>∑Vü≤eTT 3) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT
dæ+Vü≤ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq dü÷s¡T´&ÉT yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T $TÁ‘·
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 63 64 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT

$TÁ‘· ∫Á‘· 4) X¯ì Á>∑Vü≤eTT 4) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT

x x
>∑Ts¡T ≈£î» √ √ 5) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT 5) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT
6) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT 6) dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT
X¯ì x
s¬ +&ÉT es¡eZ TT\T>± $uÛõÑ +#·ã&çq Á>∑V≤ü eTT\T, ˇø£ es¡eZ TTq≈£î
√ ø£Hê´ \>∑ïeTT #·+Á<ä
‘·T˝≤ \>∑ïeTT eTs=ø£ es¡ZeTT X¯Á‘·Te⁄\T>± ñqïeì #Ó|üø=HêïeTT. $TÁ‘·T\T>±qTqï
sêVüQ dü÷Á‘·eTT 2 : 1 x Á>∑Vü≤eTT\qT X¯óuÛÑT\ì n+≥THêïeTT. n+‘˚ø±ø£ $TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT\T
√ s¡$ |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·Tq$ ø±e⁄q, yê{Ïì |ü⁄DT´\T nì n+≥THêïeTT.
yês¡T |ü⁄DT´\T ø±e⁄q X¯óuÛÑT\ì #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. n<˚ $<ÛäeTT>±
x x X¯óÁø£ ãT<Ûä X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T e÷qe⁄ì bÕ|üeTTqT bÕ*+#·Tq$ ø±e⁄q, Ä Je⁄ìøÏ
πø‘·T uÛÑ÷$T √ √ n$ bÕ|ü⁄\˙ eT]j·TT nX¯óuÛÑT\˙ nq&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ¬s+&ÉT
ø±\#·Áø£eTT ` 19e |ü≥eTT. es¡ZeTT\≈£î >∑Ts¡Tes¡ZeTT, X¯ìes¡ZeTT nì HêeTø£s¡DeTT #˚j·T&ÉeTT
XÊ•«‘·eTT>± X¯Á‘·Te⁄˝…’Hês¡T. n<˚ $<ÛäeTT>± ø£Hê´ \>∑ïeTTq≈£î me¬s’‘˚ »]–q~. s¬ +&ÉT es¡eZ TT\yês¡T ˇø£]ø=ø£sT¡ X¯Á‘·Te⁄˝…H’ ê, |ü⁄{Ïqº Je⁄ìøÏ
X¯Á‘·T, $TÁ‘·T\T>± ñHêïs√ yêπs XÊ•«‘· X¯Á‘·T $TÁ‘·T\T>± ñ+<äTs¡ T. ˇø£ es¡ZeTT $TÁ‘·T\T, ˇø£ es¡ZeTT X¯Á‘·Te⁄\T>± e´eVü≤]+#·T#·Tqï$.
ø£q´, ‘·T˝≤ \>∑ïeTT\≈£î XÊ•«‘· X¯Á‘·T, $TÁ‘·T Á>∑V≤ü eTT\T ÁøÏ+<ä
es¡Tdü>± Áyêj·Tã&çq$. 18 eè•Ãø£eTT
√ x Ç|ü⁄&ÉT eè•Ãø£\>∑ïeTTq≈£î mes¡T $TÁ‘·T˝À mes¡T X¯Á‘·Te⁄˝À
$TÁ‘·T\T (X¯óuÛÑT\T) X¯Á‘·T\T (nX¯óuÛÑT\T) ‘·sê«‘· ù|J˝ÀqTqï 20e |ü≥eTT˝À #·÷#Ó<äeTT.
1) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT 1) uÛÑ÷ Á>∑Vü≤eTT eè•Ãø£\>∑ïeTTq≈£î n<˚ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq uÛÑ÷$T, Á|üø£ÿH˚j·TTqï
2) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT 2) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT <ÛäqTsY \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq πø‘·Te⁄ eT]j·TT MTq \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq >∑Ts¡Te⁄,
y˚Twü \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ≈£îE&ÉT, ø£sêÿ≥ø£ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq #·+Á<äT&ÉT,
3) sêVüQ Á>∑Vü≤eTT 3) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT
dæ+Vü≤ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq dü÷s¡T´&ÉT yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T $TÁ‘·
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 65 66 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eè•Ãø£, <ÛäqTdüT‡ \>∑ïeTT\≈£î XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·T X¯Á‘·T
>∑Ts¡T ≈£î» x x
es¡ZeTT\T>±qTqï Á>∑Vü≤eTT\qT es¡Tdü>± ÁøÏ+<ä #·÷&Ée#·TÃqT.
√ √ $TÁ‘· ∫Á‘·
√ x
x #·+Á<ä $TÁ‘·T\T (X¯óuÛÑT\T) X¯Á‘·T\T (nX¯óuÛÑT\T)
X¯ì eè•Ãø£ \>∑ïeTT √
<ÛäqdüT‡ \>∑ïeTT 1) uÛÑ÷ Á>∑Vü≤eTT 1) sêVüQ Á>∑Vü≤eTT
x dü÷Á‘·eTT 2 : 1 s¡$ 2) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT 2) X¯ì Á>∑Vü≤eTT
sêVüQ √ 3) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT 3) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT
4) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT 4) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT
πø‘·T uÛÑ÷$T x x 5) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT 5) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT
√ √ X¯óÁø£ ãT<Ûä 6) dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT 6) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT
ø±\#·Áø£eTT ` 20e |ü≥eTT. |ü+Á&Ó+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T Äs¡T≈£î Äs¡T $TÁ‘·T, X¯Á‘·Te⁄\T>±
Á>∑V≤ü eTT\>∑T#·Tqï$. dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT $T–*q eTø£s¡ \>±ï~Û|‹ü jÓTÆ q ñ+&É&Éy˚T ø±ø£ M]˝À Á|ü‘˚´ø£eTT>± ˇø£ Á>∑Vü≤eTTq≈£î ˇø£ Á>∑Vü≤ eTT
sêVüQe⁄, ≈£î+uÛÑ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq X¯ì, eèwüuÛÑ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq $TÁ‘·, ã<ä›X¯Á‘·T‘·«eTT ø£*Zj·TTqï~. Ä $wüj·TeTTqT ‘·sê«‘· ‘Ó*ô|<äeTT.
$T<∏äTq \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ∫Á‘· yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T X¯Á‘·T|üø£åeTTq
#˚]b˛sTTq$. eè•Ãø£ \>∑ïeTTq≈£î XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT\T 19 eTø£s¡eTT
Äs¡T, X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T Äs¡T, bÕ|ü|ü⁄D´eTT\qT |ü]bÕ*+#·T#·T+<äTs¡T.
Ç|ü⁄&ÉT eTø£s¡ \>∑ïeTTq≈£î mes¡T $TÁ‘·T˝À, mes¡T X¯Á‘·Te⁄˝À
Ms¡T, dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT |ü⁄D´ bÕ|üeTT\qT |ü]bÕ*+#·T#·÷
‘·sê«‘· ù|J˝Àì 21e |ü≥eTT˝À #·÷#Ó<äeTT.
X¯óuÛÑT\T, nX¯óuÛÑT\ì ù|s¡T>±+∫j·TTHêïs¡T. Ms¡T ‘·eT ø£s¡Ôe´eTT\qT
e<ä* X¯Á‘·Te⁄\T $TÁ‘·T\T>± e÷]b˛e&ÉeTT>±˙, $TÁ‘·T\T X¯Á‘·Te⁄\T>± eTø£s¡ \>∑ïeTTq≈£î n<˚ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq sêVüQe⁄, Á|üø£ÿH˚>∑\
e÷s¡&eÉ TT>±˙ »s¡T>∑<Tä . eè•Ãø£ \>∑ïeTTq≈£î mes¡T X¯Á‘·Te⁄˝À, mes¡T ≈£î+uÛÑ \>±ï~Û|‹ü jÓTÆ q X¯ì $TÁ‘·T\T ø±>±, eT]j·TT eèwüuÑÛ \>±ï~Û|‹ü jÓTÆ q
$TÁ‘·T˝À yêπs <ÛäqTsY \>∑ïeTTq≈£î ≈£L&Ü X¯Á‘·T $TÁ‘·T\T>± ñHêïs¡ì $TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT, $T<∏äTq \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT, ø£Hê´ \>±ï~Û|ü‹
‘Ó*j·Te˝…qT. jÓÆTq ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT, ‘·T˝≤ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT yÓT T‘·ÔeTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 65 66 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eè•Ãø£, <ÛäqTdüT‡ \>∑ïeTT\≈£î XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·T X¯Á‘·T
>∑Ts¡T ≈£î» x x
es¡ZeTT\T>±qTqï Á>∑Vü≤eTT\qT es¡Tdü>± ÁøÏ+<ä #·÷&Ée#·TÃqT.
√ √ $TÁ‘· ∫Á‘·
√ x
x #·+Á<ä $TÁ‘·T\T (X¯óuÛÑT\T) X¯Á‘·T\T (nX¯óuÛÑT\T)
X¯ì eè•Ãø£ \>∑ïeTT √
<ÛäqdüT‡ \>∑ïeTT 1) uÛÑ÷ Á>∑Vü≤eTT 1) sêVüQ Á>∑Vü≤eTT
x dü÷Á‘·eTT 2 : 1 s¡$ 2) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT 2) X¯ì Á>∑Vü≤eTT
sêVüQ √ 3) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT 3) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT
4) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT 4) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT
πø‘·T uÛÑ÷$T x x 5) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT 5) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT
√ √ X¯óÁø£ ãT<Ûä 6) dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT 6) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT
ø±\#·Áø£eTT ` 20e |ü≥eTT. |ü+Á&Ó+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T Äs¡T≈£î Äs¡T $TÁ‘·T, X¯Á‘·Te⁄\T>±
Á>∑V≤ü eTT\>∑T#·Tqï$. dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT $T–*q eTø£s¡ \>±ï~Û|‹ü jÓTÆ q ñ+&É&Éy˚T ø±ø£ M]˝À Á|ü‘˚´ø£eTT>± ˇø£ Á>∑Vü≤eTTq≈£î ˇø£ Á>∑Vü≤ eTT
sêVüQe⁄, ≈£î+uÛÑ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq X¯ì, eèwüuÛÑ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq $TÁ‘·, ã<ä›X¯Á‘·T‘·«eTT ø£*Zj·TTqï~. Ä $wüj·TeTTqT ‘·sê«‘· ‘Ó*ô|<äeTT.
$T<∏äTq \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ∫Á‘· yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T X¯Á‘·T|üø£åeTTq
#˚]b˛sTTq$. eè•Ãø£ \>∑ïeTTq≈£î XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT\T 19 eTø£s¡eTT
Äs¡T, X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T Äs¡T, bÕ|ü|ü⁄D´eTT\qT |ü]bÕ*+#·T#·T+<äTs¡T.
Ç|ü⁄&ÉT eTø£s¡ \>∑ïeTTq≈£î mes¡T $TÁ‘·T˝À, mes¡T X¯Á‘·Te⁄˝À
Ms¡T, dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT |ü⁄D´ bÕ|üeTT\qT |ü]bÕ*+#·T#·÷
‘·sê«‘· ù|J˝Àì 21e |ü≥eTT˝À #·÷#Ó<äeTT.
X¯óuÛÑT\T, nX¯óuÛÑT\ì ù|s¡T>±+∫j·TTHêïs¡T. Ms¡T ‘·eT ø£s¡Ôe´eTT\qT
e<ä* X¯Á‘·Te⁄\T $TÁ‘·T\T>± e÷]b˛e&ÉeTT>±˙, $TÁ‘·T\T X¯Á‘·Te⁄\T>± eTø£s¡ \>∑ïeTTq≈£î n<˚ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq sêVüQe⁄, Á|üø£ÿH˚>∑\
e÷s¡&eÉ TT>±˙ »s¡T>∑<Tä . eè•Ãø£ \>∑ïeTTq≈£î mes¡T X¯Á‘·Te⁄˝À, mes¡T ≈£î+uÛÑ \>±ï~Û|‹ü jÓTÆ q X¯ì $TÁ‘·T\T ø±>±, eT]j·TT eèwüuÑÛ \>±ï~Û|‹ü jÓTÆ q
$TÁ‘·T˝À yêπs <ÛäqTsY \>∑ïeTTq≈£î ≈£L&Ü X¯Á‘·T $TÁ‘·T\T>± ñHêïs¡ì $TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT, $T<∏äTq \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT, ø£Hê´ \>±ï~Û|ü‹
‘Ó*j·Te˝…qT. jÓÆTq ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT, ‘·T˝≤ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT yÓT T‘·ÔeTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 67 68 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTø£s,¡ ≈£î+uÛÑ \>∑ïeTT\≈£î XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·T, X¯Á‘·Te⁄\T>±qTqï
Á>∑Vü≤eTT\qT ÁøÏ+<ä es¡Tdü>± #·÷&É#·TÃqT.
x x $TÁ‘· ∫Á‘· √ x
>∑Ts¡T ≈£î» √ √
$TÁ‘·T\T (X¯óuÛÑT\T) X¯Á‘·Te⁄\T (nX¯óuÛÑT\T)
X¯ì x 1) sêVüQ Á>∑Vü≤eTT 1) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT
√ eTø£s¡ \>∑ïeTT #·+Á<ä 2) X¯ì Á>∑Vü≤eTT 2) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT
≈£î+uÛÑ \>∑ïeTT 3) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT 3) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT
sêVüQ dü÷Á‘·eTT 2 : 1 x
√ s¡$ 4) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT 4) dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT
5) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT 5) uÛÑ÷ Á>∑Vü≤eTT
x x X¯óÁø£ ãT<Ûä 6) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT 6) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT
πø‘·T uÛÑ÷$T √ √
Ç+‘·es¡≈£î ø±\#·Áø£eTT˝Àì Äs¡T \>∑ïeTT\qT ∫Á‹+∫, mes¡T
ø±\#·Áø£eTT ` 21e |ü≥eTT. X¯Á‘·T Á>∑V≤ü eTT˝À mes¡T $TÁ‘·T Á>∑V≤ü eTT˝À #·÷|æ+#êeTT. <ëì Á|üø±s¡yT˚
Á|üø£ÿq>∑\ n<˚ es¡Z Äs¡T \>∑ïeTT\≈£î ∫Á‹+#·ø£H˚ $e]+∫ ‘Ó*bÕeTT.
<ëìe\q yÓTT‘·ÔeTT |ü+Á&Ó+&ÉT \>∑ïeTT\≈£î XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·,
Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·T\T>± ñHêïs¡T. Çø£ $T–*q MTq
X¯Á‘·Te⁄\T>±qTqï Á>∑Vü≤eTT\qT ‘Ó*j·TCÒj·T&ÉyÓTÆq~.
\>±ï~Û|ü‹jÓÆTq >∑Ts¡Te⁄, y˚Twü \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ≈£îE&ÉT, ø£sêÿ≥ø£
\>±ï~Û|ü‹jÓÆTq #·+Á<äT&ÉT, dæ+Vü≤ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq dü÷s¡T´&ÉT, eè•Ãø£
\>±ï~Û|ü‹jÓÆTq uÛÑ÷$T, <ÛäqTsY \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq πø‘·Te⁄ nqT Äs¡T
Á>∑Vü≤eTT\T eTø£s¡eTTq≈£î XÊ•«‘· X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\T>± e´eVü≤]+#· T
#·Tqï$. n˝≤π> Á|üø£ÿH˚j·TTqï ≈£î+uÛÑ \>∑ïeTTq≈£î ≈£L&Ü eTø£s¡e TTq≈£î
$TÁ‘·T X¯Á‘·Te⁄\T>± ñqïyêπs XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·T, X¯Á‘·Te⁄\T>± ñHêïs¡ì
‘Ó\T|ü⁄#·THêïeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 67 68 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTø£s,¡ ≈£î+uÛÑ \>∑ïeTT\≈£î XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·T, X¯Á‘·Te⁄\T>±qTqï
Á>∑Vü≤eTT\qT ÁøÏ+<ä es¡Tdü>± #·÷&É#·TÃqT.
x x $TÁ‘· ∫Á‘· √ x
>∑Ts¡T ≈£î» √ √
$TÁ‘·T\T (X¯óuÛÑT\T) X¯Á‘·Te⁄\T (nX¯óuÛÑT\T)
X¯ì x 1) sêVüQ Á>∑Vü≤eTT 1) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT
√ eTø£s¡ \>∑ïeTT #·+Á<ä 2) X¯ì Á>∑Vü≤eTT 2) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT
≈£î+uÛÑ \>∑ïeTT 3) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT 3) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT
sêVüQ dü÷Á‘·eTT 2 : 1 x
√ s¡$ 4) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT 4) dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT
5) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT 5) uÛÑ÷ Á>∑Vü≤eTT
x x X¯óÁø£ ãT<Ûä 6) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT 6) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT
πø‘·T uÛÑ÷$T √ √
Ç+‘·es¡≈£î ø±\#·Áø£eTT˝Àì Äs¡T \>∑ïeTT\qT ∫Á‹+∫, mes¡T
ø±\#·Áø£eTT ` 21e |ü≥eTT. X¯Á‘·T Á>∑V≤ü eTT˝À mes¡T $TÁ‘·T Á>∑V≤ü eTT˝À #·÷|æ+#êeTT. <ëì Á|üø±s¡yT˚
Á|üø£ÿq>∑\ n<˚ es¡Z Äs¡T \>∑ïeTT\≈£î ∫Á‹+#·ø£H˚ $e]+∫ ‘Ó*bÕeTT.
<ëìe\q yÓTT‘·ÔeTT |ü+Á&Ó+&ÉT \>∑ïeTT\≈£î XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·,
Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·T\T>± ñHêïs¡T. Çø£ $T–*q MTq
X¯Á‘·Te⁄\T>±qTqï Á>∑Vü≤eTT\qT ‘Ó*j·TCÒj·T&ÉyÓTÆq~.
\>±ï~Û|ü‹jÓÆTq >∑Ts¡Te⁄, y˚Twü \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ≈£îE&ÉT, ø£sêÿ≥ø£
\>±ï~Û|ü‹jÓÆTq #·+Á<äT&ÉT, dæ+Vü≤ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq dü÷s¡T´&ÉT, eè•Ãø£
\>±ï~Û|ü‹jÓÆTq uÛÑ÷$T, <ÛäqTsY \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq πø‘·Te⁄ nqT Äs¡T
Á>∑Vü≤eTT\T eTø£s¡eTTq≈£î XÊ•«‘· X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\T>± e´eVü≤]+#· T
#·Tqï$. n˝≤π> Á|üø£ÿH˚j·TTqï ≈£î+uÛÑ \>∑ïeTTq≈£î ≈£L&Ü eTø£s¡e TTq≈£î
$TÁ‘·T X¯Á‘·Te⁄\T>± ñqïyêπs XÊ•«‘·eTT>± $TÁ‘·T, X¯Á‘·Te⁄\T>± ñHêïs¡ì
‘Ó\T|ü⁄#·THêïeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 69 70 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
20
20 ˇø£ Á>∑V ü≤eTTq≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄>±
eTs=ø£ Á>∑Vü≤eTTqï<ë? Çø£ÿ&É y˚Twü\>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ≈£î» Á>∑Vü≤eTTq≈£î, @&ÉekÕúqyÓTÆq
‘·T˝≤ \>±ï~Û|ü‹ X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT |üP]Ô ã<ä›X¯Á‘·Te⁄>± e´eVü≤]düT Ôqï~.
ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑V≤ü eTT\T yÓTT‘·eÔ TT |ü+Á&Ó+&ÉT>∑\eì ‘Ó\TdüT n˝≤π> X¯óÁ≈£Á>∑Vü≤eTTq≈£î @&ÉekÕúqeTT˝À ≈£î»Á>∑Vü≤y˚T n~Û|ü‹>±
ø=HêïeTT. n+<äT˝À Äs¡T ˇø£ >∑T+|ü⁄ø±>±, Äs¡T eTs=ø£ >∑T+|ü⁄>± ñ+&ÉT≥e\q, dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT X¯óÁ≈£îq≈£î ≈£îE&ÉT ≈£L&Ü ã<ä›XÁ¯ ‘·Ty˚
ñqïeì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Çø£ÿ&É eTs=ø£ dü÷Á‘·eTT @s¡Œ&ÉT#·Tqï~. qì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ô|q’ T+∫ ÁøÏ+~øÏ #·÷∫Hê, ÁøÏ+~qT+&ç ô|ø’ Ï #·÷∫Hê
Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T $TÁ‘·T˝…‘’ ˚ ‘·sê«‘· @&Ée Á>∑V≤ü eTTqT+&˚ X¯Á‘·T Á>∑V≤ü eTT\T m≥T#·÷∫Hê, dü÷Á‘·ã<äe› TT>± ≈£îEq≈£î ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄ X¯óÁ≈£î&ÉT, X¯óÁ≈£îq≈£î
ø£\e⁄. n+<äTe\q ˇø£ Á>∑Vü≤eTTqT+&ç @&Ée Á>∑Vü≤eTT @<Ó’‘˚, n~ ã<ä› ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄ ≈£îE&ÉT>± ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ˇø£ es¡eZ TT˝Àì Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T
X¯Á‘·Te⁄ nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ç+ø± $es¡eTT>± #Ó|ü≈£î+fÒ, ˇø£≥e eTs=ø£ es¡ZeTT˝Àì Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\≈£î X¯Á‘·Te⁄˝…’q|üŒ{Ïø°, n+<äT˝À ˇø£
kÕúHê~Û|ü‹øÏ @&Ée kÕúHê~Û|ü‹ rø£åDyÓTÆq X¯Á‘·Teì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ù|s¡T>∑\ Á>∑V≤ü eTTq≈£î, eTs=ø£ ù|s¡T>∑\ Á>∑V≤ü eTT Á|ü‘´˚ øÏ+∫ ô|<ä› X¯Á‘·Te⁄>±
BìH˚ CÀ´‹wü´XÊÅdeÔü TT˝À ˇø£ dü÷Á‘·eTT>± rdüTø=ì, ˇø£{øÏ Ï ã<ä› X¯Á‘·Te⁄ ñqï<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n+<äT˝À $∫Á‘·yT˚ eT+fÒ 1I7 nqT dü÷Á‘·eTT
@&ÉT nì ‘˚\TÃø=HêïeTT. ˇø£{ÏøÏ I @&ÉTøÏ nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT Á|üø±s¡eTT ˇø£y|’Ó ⁄ü qT+&ç ˇø£ Á>∑V≤ü eTTq≈£î eTs=ø£ Á>∑V≤ü eTT ã<äX› Á¯ ‘·TyÓ‘’ ,˚
@ Á>∑Vü≤eTTq≈£î @ Á>∑Vü≤eTT ã<ä› X¯Á‘·Ty√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. eTs=ø£yÓ’|ü⁄qT+&ç X¯Á‘·TyÓ’q @&ÉeÁ>∑Vü≤eTTq≈£î yÓTT<ä{Ï Á>∑Vü≤y˚T ‹]–
1 ã<ä›X¯Á‘·Te>∑T#·Tqï~. |ü+Á&Ó+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À X¯Á‘·T $TÁ‘·T\qT
>∑Ts¡T 2 3
≈£îE&ÉT
6 $TÁ‘· ∫Á‘· $&ÉBj·TT≥≈£î 2:1 dü÷Á‘·eTT ñ|üj÷Ó >∑|&ü ‘ç ,˚ mes¡T me]øÏ ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄
7
nì ‘Ó*j·TT≥≈£î 1I7 nqT dü÷Á‘·eTTqT ñ|üjÓ÷–+∫ #·÷&Ü*.
X¯ì 4
5 dü÷Á‘·eTT #·+Á<ä Ç|ü⁄&ÉT eèwüuÛÑ \>∑ïeTTq≈£î n~Û|ü‹jÓÆTq $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTTq≈£î
1I7 1I7 nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT ã<ä› X¯Á‘·Te⁄>±qTqï Á>∑Vü≤y˚T<√ ‘·sê«‘·
sêVüQe⁄ y˚TwüeTT 5 ù|J˝À>∑\ 23e |ü≥eTT˝À ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
4 dü÷s¡T´&ÉT
Çø£ÿ&É eèwüuÛÑ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTTq≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄
7
πø‘·T uÛÑ÷$T 6 uÛ÷Ñ $T nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n˝≤π> uÛ÷Ñ $TøÏ ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄ $TÁ‘·Á>∑V≤ü eTìj˚T
X¯óÁ≈£î&ÉT
3 2 ãT<Ûä ‘Ó*j·TT#·Tqï~. 1I7 nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT ˇø£e÷s¡T ã<ä›
1
#·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eTT˝ÀqTqï ø±\#·Áø£eTT ` 22e |ü≥eTT. X¯Á‘·Te⁄\T>± e÷]q Á>∑V≤ü eTT\T yês¡T <Ûsä à¡ ã<äe› TT>± m\¢|⁄ü &ÉT ˇø£]ø=ø£sT¡
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 69 70 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
20
20 ˇø£ Á>∑V ü≤eTTq≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄>±
eTs=ø£ Á>∑Vü≤eTTqï<ë? Çø£ÿ&É y˚Twü\>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ≈£î» Á>∑Vü≤eTTq≈£î, @&ÉekÕúqyÓTÆq
‘·T˝≤ \>±ï~Û|ü‹ X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT |üP]Ô ã<ä›X¯Á‘·Te⁄>± e´eVü≤]düT Ôqï~.
ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑V≤ü eTT\T yÓTT‘·eÔ TT |ü+Á&Ó+&ÉT>∑\eì ‘Ó\TdüT n˝≤π> X¯óÁ≈£Á>∑Vü≤eTTq≈£î @&ÉekÕúqeTT˝À ≈£î»Á>∑Vü≤y˚T n~Û|ü‹>±
ø=HêïeTT. n+<äT˝À Äs¡T ˇø£ >∑T+|ü⁄ø±>±, Äs¡T eTs=ø£ >∑T+|ü⁄>± ñ+&ÉT≥e\q, dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT X¯óÁ≈£îq≈£î ≈£îE&ÉT ≈£L&Ü ã<ä›XÁ¯ ‘·Ty˚
ñqïeì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Çø£ÿ&É eTs=ø£ dü÷Á‘·eTT @s¡Œ&ÉT#·Tqï~. qì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ô|q’ T+∫ ÁøÏ+~øÏ #·÷∫Hê, ÁøÏ+~qT+&ç ô|ø’ Ï #·÷∫Hê
Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T $TÁ‘·T˝…‘’ ˚ ‘·sê«‘· @&Ée Á>∑V≤ü eTTqT+&˚ X¯Á‘·T Á>∑V≤ü eTT\T m≥T#·÷∫Hê, dü÷Á‘·ã<äe› TT>± ≈£îEq≈£î ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄ X¯óÁ≈£î&ÉT, X¯óÁ≈£îq≈£î
ø£\e⁄. n+<äTe\q ˇø£ Á>∑Vü≤eTTqT+&ç @&Ée Á>∑Vü≤eTT @<Ó’‘˚, n~ ã<ä› ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄ ≈£îE&ÉT>± ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ˇø£ es¡eZ TT˝Àì Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T
X¯Á‘·Te⁄ nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ç+ø± $es¡eTT>± #Ó|ü≈£î+fÒ, ˇø£≥e eTs=ø£ es¡ZeTT˝Àì Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\≈£î X¯Á‘·Te⁄˝…’q|üŒ{Ïø°, n+<äT˝À ˇø£
kÕúHê~Û|ü‹øÏ @&Ée kÕúHê~Û|ü‹ rø£åDyÓTÆq X¯Á‘·Teì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ù|s¡T>∑\ Á>∑V≤ü eTTq≈£î, eTs=ø£ ù|s¡T>∑\ Á>∑V≤ü eTT Á|ü‘´˚ øÏ+∫ ô|<ä› X¯Á‘·Te⁄>±
BìH˚ CÀ´‹wü´XÊÅdeÔü TT˝À ˇø£ dü÷Á‘·eTT>± rdüTø=ì, ˇø£{øÏ Ï ã<ä› X¯Á‘·Te⁄ ñqï<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n+<äT˝À $∫Á‘·yT˚ eT+fÒ 1I7 nqT dü÷Á‘·eTT
@&ÉT nì ‘˚\TÃø=HêïeTT. ˇø£{ÏøÏ I @&ÉTøÏ nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT Á|üø±s¡eTT ˇø£y|’Ó ⁄ü qT+&ç ˇø£ Á>∑V≤ü eTTq≈£î eTs=ø£ Á>∑V≤ü eTT ã<äX› Á¯ ‘·TyÓ‘’ ,˚
@ Á>∑Vü≤eTTq≈£î @ Á>∑Vü≤eTT ã<ä› X¯Á‘·Ty√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. eTs=ø£yÓ’|ü⁄qT+&ç X¯Á‘·TyÓ’q @&ÉeÁ>∑Vü≤eTTq≈£î yÓTT<ä{Ï Á>∑Vü≤y˚T ‹]–
1 ã<ä›X¯Á‘·Te>∑T#·Tqï~. |ü+Á&Ó+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À X¯Á‘·T $TÁ‘·T\qT
>∑Ts¡T 2 3
≈£îE&ÉT
6 $TÁ‘· ∫Á‘· $&ÉBj·TT≥≈£î 2:1 dü÷Á‘·eTT ñ|üj÷Ó >∑|&ü ‘ç ,˚ mes¡T me]øÏ ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄
7
nì ‘Ó*j·TT≥≈£î 1I7 nqT dü÷Á‘·eTTqT ñ|üjÓ÷–+∫ #·÷&Ü*.
X¯ì 4
5 dü÷Á‘·eTT #·+Á<ä Ç|ü⁄&ÉT eèwüuÛÑ \>∑ïeTTq≈£î n~Û|ü‹jÓÆTq $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTTq≈£î
1I7 1I7 nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT ã<ä› X¯Á‘·Te⁄>±qTqï Á>∑Vü≤y˚T<√ ‘·sê«‘·
sêVüQe⁄ y˚TwüeTT 5 ù|J˝À>∑\ 23e |ü≥eTT˝À ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
4 dü÷s¡T´&ÉT
Çø£ÿ&É eèwüuÛÑ \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTTq≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄
7
πø‘·T uÛÑ÷$T 6 uÛ÷Ñ $T nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n˝≤π> uÛ÷Ñ $TøÏ ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄ $TÁ‘·Á>∑V≤ü eTìj˚T
X¯óÁ≈£î&ÉT
3 2 ãT<Ûä ‘Ó*j·TT#·Tqï~. 1I7 nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT ˇø£e÷s¡T ã<ä›
1
#·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eTT˝ÀqTqï ø±\#·Áø£eTT ` 22e |ü≥eTT. X¯Á‘·Te⁄\T>± e÷]q Á>∑V≤ü eTT\T yês¡T <Ûsä à¡ ã<äe› TT>± m\¢|⁄ü &ÉT ˇø£]ø=ø£sT¡
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 71 72 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
1
>∑Ts¡T ≈£îE 2
$TÁ‘·
5 6 ∫Á‘· 1
7 >∑Ts¡T ≈£îE $TÁ‘·
∫Á‘·
X¯ì 3 4 5 6
7
4 dü÷Á‘·eTT #·+Á<ä
X¯ì 2
1I7
sêVüQe⁄ 4 3 dü÷Á‘·eTT #·+Á<ä
eèwüuÛÑeTT
3 dü÷s¡T´&ÉT 1I7
sêVüQe⁄ $T<∏äTqeTT 3
7 2 dü÷s¡T´&ÉT
πø‘·Te⁄ 6 5
uÛÑ÷$T
2 X¯óÁ≈£ ãT<Ûä 7
1 6 5 4
#·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eTT˝ÀqTqï ø±\#·Áø£eTT ` 23e |ü≥eTT. πø‘·T uÛÑ÷$T X¯óÁ≈£ ãT<Ûä
1
e´‹πsKeTT>±H˚ Á|üe]Ô+#·T#·T+<äTs¡T. m≥Te+{Ï dü+<äs¡“¤eTT˝ÀqT
n<Ûäs¡àeTT>± q&ÉT#·Tø√s¡T. #·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eTT˝ÀqTqï ø±\#·Áø£eTT ` 24e |ü≥eTT.
Ç|ü⁄&ÉT $T<∏äTq\>∑ï n~Û|ü‹jÓÆTq ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTTq≈£î 1I7 nqT
dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT ã<ä› X¯Á‘·Te⁄>±qTqï Á>∑Vü≤y˚T<√ ‘·sê«‘· ù| J˝À>∑\ Ç|ü⁄&ÉT ø£sêÿ≥ø£ \>∑ï n~Û|ü‹jÓÆTq #·+Á<äÁ>∑Vü≤eTTq≈£î 1I7
24e |ü≥eTT˝À ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄>±qTqï Á>∑V≤ü y˚T<√ ‘·sê«‘· ù|J˝À>∑\
25e |ü≥eTT˝À ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
Çø£ÿ&É $T<∏äTq\>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTTq≈£î, ã<ä› X¯Á‘·Te⁄
πø‘·T Á>∑Vü≤eTT nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n˝≤π> πø‘·T Á>∑Vü≤eTTq≈£î Çø£ÿ&É ø£sêÿ≥ø£ \>±ï~Û|‹ü jÓTÆ q #·+Á<äTìøÏ, nø£ÿ&çqT+&ç dü|eÔü T
ã<ä›X¯Á‘·Te⁄>± ∫Á‘·Á>∑Vü≤y˚T n>∑T#·Tqï~. ø±\#·Áø£eTT˝Àì |ü+Á&Ó +&ÉT kÕúHê~Û|ü‹jÓÆTq sêVüQe⁄ ã<ä› X¯Á‘·Te⁄>± ñHêï&ÉT. n˝≤π> sêVüQe⁄≈£î
uÛ≤>∑eTT\˝À ˇø£ Á>∑Vü≤eTTq≈£î 7e kÕúqeTT˝Àì eTs=ø£ Á>∑Vü≤eTT ã<ä› nø£ÿ&çqT+&ç dü|üÔeTkÕúHê~Û|ü‹jÓÆTq #·+Á<äT&ÉT 1I7 nqT dü÷Á‘·eTT
X¯Á‘·TyÓ’‘˚, ã<ä›X¯Á‘·TyÓ’q @&Ée Á>∑Vü≤eTTq≈£î yÓTT<ä{Ï Á>∑Vü≤ eTT ‹]– ã<ä› Á|üø±s¡eTT ã<ä› X¯Á‘·Te⁄>± ñHêï&ÉT. á $<ÛäeTT>± #·+Á<äTìøÏ sêVüQe⁄,
X¯Á‘·Te>∑T#·Tqï~. sêVüQe⁄≈£î #·+Á<äT&ÉT rÁe X¯Á‘·Te⁄\T>± ñHêïs¡T.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 71 72 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
1
>∑Ts¡T ≈£îE 2
$TÁ‘·
5 6 ∫Á‘· 1
7 >∑Ts¡T ≈£îE $TÁ‘·
∫Á‘·
X¯ì 3 4 5 6
7
4 dü÷Á‘·eTT #·+Á<ä
X¯ì 2
1I7
sêVüQe⁄ 4 3 dü÷Á‘·eTT #·+Á<ä
eèwüuÛÑeTT
3 dü÷s¡T´&ÉT 1I7
sêVüQe⁄ $T<∏äTqeTT 3
7 2 dü÷s¡T´&ÉT
πø‘·Te⁄ 6 5
uÛÑ÷$T
2 X¯óÁ≈£ ãT<Ûä 7
1 6 5 4
#·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eTT˝ÀqTqï ø±\#·Áø£eTT ` 23e |ü≥eTT. πø‘·T uÛÑ÷$T X¯óÁ≈£ ãT<Ûä
1
e´‹πsKeTT>±H˚ Á|üe]Ô+#·T#·T+<äTs¡T. m≥Te+{Ï dü+<äs¡“¤eTT˝ÀqT
n<Ûäs¡àeTT>± q&ÉT#·Tø√s¡T. #·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eTT˝ÀqTqï ø±\#·Áø£eTT ` 24e |ü≥eTT.
Ç|ü⁄&ÉT $T<∏äTq\>∑ï n~Û|ü‹jÓÆTq ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTTq≈£î 1I7 nqT
dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT ã<ä› X¯Á‘·Te⁄>±qTqï Á>∑Vü≤y˚T<√ ‘·sê«‘· ù| J˝À>∑\ Ç|ü⁄&ÉT ø£sêÿ≥ø£ \>∑ï n~Û|ü‹jÓÆTq #·+Á<äÁ>∑Vü≤eTTq≈£î 1I7
24e |ü≥eTT˝À ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄>±qTqï Á>∑V≤ü y˚T<√ ‘·sê«‘· ù|J˝À>∑\
25e |ü≥eTT˝À ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
Çø£ÿ&É $T<∏äTq\>±ï~Û|ü‹jÓÆTq ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTTq≈£î, ã<ä› X¯Á‘·Te⁄
πø‘·T Á>∑Vü≤eTT nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n˝≤π> πø‘·T Á>∑Vü≤eTTq≈£î Çø£ÿ&É ø£sêÿ≥ø£ \>±ï~Û|‹ü jÓTÆ q #·+Á<äTìøÏ, nø£ÿ&çqT+&ç dü|eÔü T
ã<ä›X¯Á‘·Te⁄>± ∫Á‘·Á>∑Vü≤y˚T n>∑T#·Tqï~. ø±\#·Áø£eTT˝Àì |ü+Á&Ó +&ÉT kÕúHê~Û|ü‹jÓÆTq sêVüQe⁄ ã<ä› X¯Á‘·Te⁄>± ñHêï&ÉT. n˝≤π> sêVüQe⁄≈£î
uÛ≤>∑eTT\˝À ˇø£ Á>∑Vü≤eTTq≈£î 7e kÕúqeTT˝Àì eTs=ø£ Á>∑Vü≤eTT ã<ä› nø£ÿ&çqT+&ç dü|üÔeTkÕúHê~Û|ü‹jÓÆTq #·+Á<äT&ÉT 1I7 nqT dü÷Á‘·eTT
X¯Á‘·TyÓ’‘˚, ã<ä›X¯Á‘·TyÓ’q @&Ée Á>∑Vü≤eTTq≈£î yÓTT<ä{Ï Á>∑Vü≤ eTT ‹]– ã<ä› Á|üø±s¡eTT ã<ä› X¯Á‘·Te⁄>± ñHêï&ÉT. á $<ÛäeTT>± #·+Á<äTìøÏ sêVüQe⁄,
X¯Á‘·Te>∑T#·Tqï~. sêVüQe⁄≈£î #·+Á<äT&ÉT rÁe X¯Á‘·Te⁄\T>± ñHêïs¡T.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 73 74 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT

>∑Ts¡T ≈£îE $TÁ‘· ∫Á‘·

3 4 5 6
1 >∑Ts¡T ≈£îE $TÁ‘· ∫Á‘·
X¯ì 2 3 4 5
2 #·+Á<ä
dü÷Á‘·eTT 7 7
1I7 #·+Á<ä
7 X¯ì
ø£sêÿ≥ø£eTT 2 dü÷Á‘·eTT 6
sêVüQe⁄ 1
dü÷s¡T´&ÉT 1I7
1 7
6 dæ+Vü≤\>∑ïeTT
4 3 sêVüQe⁄ dü÷s¡´
6 5 1
πø‘·Te⁄ uÛÑ÷$T X¯óÁ≈£ ãT<Ûä
5 4 3 2
#·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eTT˝ÀqTqï ø±\#·Áø£eTT ` 25e |ü≥eTT. πø‘·Te⁄ uÛÑ÷$T X¯óÁ≈£ ãT<Ûä
Ç|ü⁄&ÉT dæ+Vü≤ \>∑ï n~Û|‹ü jÓTÆ q dü÷s¡T´q≈£î ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄>±qTqï #·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eTT˝ÀqTqï ø±\#·Áø£eTT ` 26e |ü≥eTT.
Á>∑V≤ü eTTqT ‘·sê«‘· ù|J˝À >∑\ 26e |ü≥eTT˝À #·÷∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
Ç|ü⁄&ÉT ∫e]>± ø£Hê´\>∑ï n~Û|ü‹ ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTTq≈£î 1I7
Çø£ÿ&É dæ+Vü≤\>∑ï n~Û|ü‹jÓÆTq dü÷s¡T´ìøÏ, nø£ÿ&çqT+&ç dü|üÔeT
dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄ mes√ ‘·sê«‘· ù|J˝À>∑\ 27e |ü≥eTT˝À
kÕúqeTT˝ÀqTqï X¯ì ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄>± ñHêï&ÉT. n˝≤π> 1I7 nqT dü÷Á‘·eTT
#·÷∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
Á|üø±s¡eTT, X¯ìøÏ ≈£L&Ü dü÷s¡T´&ÉT ã<ä›X¯Á‘·Te⁄>±H˚ ñHêï&ÉT. dü«+‘·
kÕúqeTT\qT ã{Ï,º yê] X¯Á‘·T‘·«eTT\qT ìs¡sí TT+#·&eÉ TT »]–q~. dü«+‘· Çø£ÿ&É ø£Hê´\>∑ï n~Û|ü‹jÓÆTq ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTTq≈£î 1I7 nqT
kÕúqeTT\qT ã{Ϻ, ˇø£e÷s¡T X¯Á‘·Te⁄\T>± e÷]q Á>∑Vü≤eTT\T, Ä dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT, nø£ÿ&çqT+&ç dü|eÔü TkÕúHê~Û|‹ü jÓTÆ q >∑Ts¡T Á>∑V≤ü eTT
kÕúqeTT˝qT e<ä* mø£ÿ&É ñ+&çHê yê] X¯Á‘·T‘·«eTTqT e÷Á‘·eTT e<ä\s¡T. rÁe X¯Á‘·T‘·«eTT ø£*Zj·TTqï~. n˝≤π> >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTTq≈£î ≈£L&Ü dü]>±
|ü+Á&Ó+&ÉT kÕúqeTT\˝À Äs¡T kÕúHê~Û|‘ü T· \≈£î X¯Á‘·Te⁄\qT ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ,
$T>∑‘· Äs¡T kÕúqeTT\≈£î, #Ó|Œü ø£H˚ X¯Á‘·Te⁄\T me¬sq’ ~ ‘Ó*dæb˛e⁄#·Tqï~.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 73 74 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT

>∑Ts¡T ≈£îE $TÁ‘· ∫Á‘·

3 4 5 6
1 >∑Ts¡T ≈£îE $TÁ‘· ∫Á‘·
X¯ì 2 3 4 5
2 #·+Á<ä
dü÷Á‘·eTT 7 7
1I7 #·+Á<ä
7 X¯ì
ø£sêÿ≥ø£eTT 2 dü÷Á‘·eTT 6
sêVüQe⁄ 1
dü÷s¡T´&ÉT 1I7
1 7
6 dæ+Vü≤\>∑ïeTT
4 3 sêVüQe⁄ dü÷s¡´
6 5 1
πø‘·Te⁄ uÛÑ÷$T X¯óÁ≈£ ãT<Ûä
5 4 3 2
#·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eTT˝ÀqTqï ø±\#·Áø£eTT ` 25e |ü≥eTT. πø‘·Te⁄ uÛÑ÷$T X¯óÁ≈£ ãT<Ûä
Ç|ü⁄&ÉT dæ+Vü≤ \>∑ï n~Û|‹ü jÓTÆ q dü÷s¡T´q≈£î ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄>±qTqï #·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eTT˝ÀqTqï ø±\#·Áø£eTT ` 26e |ü≥eTT.
Á>∑V≤ü eTTqT ‘·sê«‘· ù|J˝À >∑\ 26e |ü≥eTT˝À #·÷∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
Ç|ü⁄&ÉT ∫e]>± ø£Hê´\>∑ï n~Û|ü‹ ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTTq≈£î 1I7
Çø£ÿ&É dæ+Vü≤\>∑ï n~Û|ü‹jÓÆTq dü÷s¡T´ìøÏ, nø£ÿ&çqT+&ç dü|üÔeT
dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄ mes√ ‘·sê«‘· ù|J˝À>∑\ 27e |ü≥eTT˝À
kÕúqeTT˝ÀqTqï X¯ì ã<äX› Á¯ ‘·Te⁄>± ñHêï&ÉT. n˝≤π> 1I7 nqT dü÷Á‘·eTT
#·÷∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
Á|üø±s¡eTT, X¯ìøÏ ≈£L&Ü dü÷s¡T´&ÉT ã<ä›X¯Á‘·Te⁄>±H˚ ñHêï&ÉT. dü«+‘·
kÕúqeTT\qT ã{Ï,º yê] X¯Á‘·T‘·«eTT\qT ìs¡sí TT+#·&eÉ TT »]–q~. dü«+‘· Çø£ÿ&É ø£Hê´\>∑ï n~Û|ü‹jÓÆTq ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTTq≈£î 1I7 nqT
kÕúqeTT\qT ã{Ϻ, ˇø£e÷s¡T X¯Á‘·Te⁄\T>± e÷]q Á>∑Vü≤eTT\T, Ä dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT, nø£ÿ&çqT+&ç dü|eÔü TkÕúHê~Û|‹ü jÓTÆ q >∑Ts¡T Á>∑V≤ü eTT
kÕúqeTT˝qT e<ä* mø£ÿ&É ñ+&çHê yê] X¯Á‘·T‘·«eTTqT e÷Á‘·eTT e<ä\s¡T. rÁe X¯Á‘·T‘·«eTT ø£*Zj·TTqï~. n˝≤π> >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTTq≈£î ≈£L&Ü dü]>±
|ü+Á&Ó+&ÉT kÕúqeTT\˝À Äs¡T kÕúHê~Û|‘ü T· \≈£î X¯Á‘·Te⁄\qT ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ,
$T>∑‘· Äs¡T kÕúqeTT\≈£î, #Ó|Œü ø£H˚ X¯Á‘·Te⁄\T me¬sq’ ~ ‘Ó*dæb˛e⁄#·Tqï~.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 75 76 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
7 9. uÛÑ÷$TøÏ ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ $TÁ‘·
≈£î» $TÁ‘· ∫Á‘·
>∑Ts¡T 10. πø‘·Te⁄≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ ∫Á‘·
2 3 4
1 11. sêVüQe⁄≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ #·+Á<äT&ÉT
6 #·+Á<ä 12. X¯ìøÏ ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ dü÷s¡T´&ÉT
X¯ì dü÷Á‘·eTT 5 >∑Ts¡Tes¡eZ TTq≈£î X¯ìes¡eZ TT, X¯ìes¡eZ TTq≈£î >∑Ts¡Tes¡eZ TT X¯Á‘·Te⁄
1I7 ˝…q’ |üŒ{Ïø° ˇø£ Á>∑V≤ü eTTq≈£î nsTT<äT Á>∑V≤ü eTT\T kÕ<Ûës¡D X¯Á‘·Te⁄\Tø±>±
5 ø£Hê´\>∑ïeTT dü÷s¡´ ˇø£ Á>∑Vü≤eTT e÷Á‘·eTT ã<ä›X¯Á‘·T‘·«eTT ø£*–j·TTqï~.
sêVüQe⁄ 6
1 21 >∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\ $es¡y˚T$T?
4 3 2
ãT<Ûä
πø‘·Te⁄ uÛÑ÷$T X¯óÁ≈£
7
Ç+‘·es¡≈£î ÁãVü≤à,ø±\,ø£s¡à,>∑TD#·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT˝À
#·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eTT˝ÀqTqï ø±\#·Áø£eTT ` 27e |ü≥eTT. ø±\#·Áø£eTTqT >∑T]+N, ø£sà¡ #·Áø£eTTqT >∑T]+N ≈£L\+≈£weü TT>± ‘Ó\TdüT
ãT<ÛÁä >∑V≤ü y˚T ã<ä› X¯Á‘·T‘·«eTT eVæ≤düTqÔ ï~. me]øÏ mes¡T ã<ä› X¯Á‘·Te⁄\T ø=HêïeTT. Çø£ ÁøÏ+~ #·Áø£yTÓ qÆ eT]j·TT ø£sà¡ \≈£î ø±s¡´eTT\≈£î ø±s¡DyÓTqÆ ,
nqï~ ÁøÏ+<ä es¡Tdü˝À #·÷&É+&ç. 36 >∑TDeTT\‘√ ≈£L&ç ªe÷j·T#·Áø£eTìμ ù|s¡T>±+∫q, >∑TD#·Áø£eTTqT
>∑T]+∫ ø=+‘· ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. Çeìïj·T÷ ø£\Œq nì nqTø√e<ä+› &ç.
1. >∑Ts¡Te⁄≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ ãT<ÛäT&ÉT
2. ≈£îEq≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ X¯óÁ≈£î&ÉT ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdüÔyÓTÆq uÛÑ>∑eBZ‘·qT nqTdü]+∫ ‘Ó\T|ü⁄qeì #Ó|ü
3. $TÁ‘·≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ uÛÑ÷$T #·THêïeTT. ^‘·˝À nø£så |¡ sü Á¡ ãVü≤àjÓ÷>∑eT+<äT Hê\TZ#Á· ø£eTT\ eT÷\eTT
4. ∫Á‘·≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ πø‘·Te⁄ ø£ì|æ+#·>±, >∑TDÁ‘·j·T $uÛ≤>∑jÓ÷>∑eTqT n<Ûë´j·TeT+<äT >∑TDeTT\
5. #·+Á<äTq≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ sêVüQe⁄ >∑T]+∫q düe÷#ês¡eTT dü$es¡eTT>± ø£\<äT. >∑TD#·Áø£eTT eT÷&ÉT
6. dü÷s¡T´q≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ X¯ì uÛ≤>∑eTT\T>± m≥T¢qï~, n+<äT˝À Je⁄&ÉT @ uÛ≤>∑eTT˝À ñqï|ü⁄&ÉT @
7. ãT<ÛäTq≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ >∑Ts¡Te⁄ ù|s¡T ø£*Zj·TTqïB. ˇø=ÿø£ÿ uÛ≤>∑eTT˝À >∑TDeTT\T m≥T¢ N*j·TTqïB
8. X¯óÁ≈£îq≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ ≈£îE&ÉT ∫Á‘·|ü≥eTT\ s¡÷|üeTT˝À #·÷#Ó<äeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 75 76 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
7 9. uÛÑ÷$TøÏ ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ $TÁ‘·
≈£î» $TÁ‘· ∫Á‘·
>∑Ts¡T 10. πø‘·Te⁄≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ ∫Á‘·
2 3 4
1 11. sêVüQe⁄≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ #·+Á<äT&ÉT
6 #·+Á<ä 12. X¯ìøÏ ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ dü÷s¡T´&ÉT
X¯ì dü÷Á‘·eTT 5 >∑Ts¡Tes¡eZ TTq≈£î X¯ìes¡eZ TT, X¯ìes¡eZ TTq≈£î >∑Ts¡Tes¡eZ TT X¯Á‘·Te⁄
1I7 ˝…q’ |üŒ{Ïø° ˇø£ Á>∑V≤ü eTTq≈£î nsTT<äT Á>∑V≤ü eTT\T kÕ<Ûës¡D X¯Á‘·Te⁄\Tø±>±
5 ø£Hê´\>∑ïeTT dü÷s¡´ ˇø£ Á>∑Vü≤eTT e÷Á‘·eTT ã<ä›X¯Á‘·T‘·«eTT ø£*–j·TTqï~.
sêVüQe⁄ 6
1 21 >∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\ $es¡y˚T$T?
4 3 2
ãT<Ûä
πø‘·Te⁄ uÛÑ÷$T X¯óÁ≈£
7
Ç+‘·es¡≈£î ÁãVü≤à,ø±\,ø£s¡à,>∑TD#·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT˝À
#·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eTT˝ÀqTqï ø±\#·Áø£eTT ` 27e |ü≥eTT. ø±\#·Áø£eTTqT >∑T]+N, ø£sà¡ #·Áø£eTTqT >∑T]+N ≈£L\+≈£weü TT>± ‘Ó\TdüT
ãT<ÛÁä >∑V≤ü y˚T ã<ä› X¯Á‘·T‘·«eTT eVæ≤düTqÔ ï~. me]øÏ mes¡T ã<ä› X¯Á‘·Te⁄\T ø=HêïeTT. Çø£ ÁøÏ+~ #·Áø£yTÓ qÆ eT]j·TT ø£sà¡ \≈£î ø±s¡´eTT\≈£î ø±s¡DyÓTqÆ ,
nqï~ ÁøÏ+<ä es¡Tdü˝À #·÷&É+&ç. 36 >∑TDeTT\‘√ ≈£L&ç ªe÷j·T#·Áø£eTìμ ù|s¡T>±+∫q, >∑TD#·Áø£eTTqT
>∑T]+∫ ø=+‘· ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. Çeìïj·T÷ ø£\Œq nì nqTø√e<ä+› &ç.
1. >∑Ts¡Te⁄≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ ãT<ÛäT&ÉT
2. ≈£îEq≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ X¯óÁ≈£î&ÉT ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdüÔyÓTÆq uÛÑ>∑eBZ‘·qT nqTdü]+∫ ‘Ó\T|ü⁄qeì #Ó|ü
3. $TÁ‘·≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ uÛÑ÷$T #·THêïeTT. ^‘·˝À nø£så |¡ sü Á¡ ãVü≤àjÓ÷>∑eT+<äT Hê\TZ#Á· ø£eTT\ eT÷\eTT
4. ∫Á‘·≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ πø‘·Te⁄ ø£ì|æ+#·>±, >∑TDÁ‘·j·T $uÛ≤>∑jÓ÷>∑eTqT n<Ûë´j·TeT+<äT >∑TDeTT\
5. #·+Á<äTq≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ sêVüQe⁄ >∑T]+∫q düe÷#ês¡eTT dü$es¡eTT>± ø£\<äT. >∑TD#·Áø£eTT eT÷&ÉT
6. dü÷s¡T´q≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ X¯ì uÛ≤>∑eTT\T>± m≥T¢qï~, n+<äT˝À Je⁄&ÉT @ uÛ≤>∑eTT˝À ñqï|ü⁄&ÉT @
7. ãT<ÛäTq≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ >∑Ts¡Te⁄ ù|s¡T ø£*Zj·TTqïB. ˇø=ÿø£ÿ uÛ≤>∑eTT˝À >∑TDeTT\T m≥T¢ N*j·TTqïB
8. X¯óÁ≈£îq≈£î ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ ≈£îE&ÉT ∫Á‘·|ü≥eTT\ s¡÷|üeTT˝À #·÷#Ó<äeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 77 78 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT

‘êeTdüeTT
sê»düeTT
kÕ‹Ô«ø£eTT Je⁄&ÉT

>∑TDs¡Væ≤‘·eTT

28e |ü≥eTT. >∑TD#·Áø£eTT˝À Je⁄&ÉT 31e |ü≥eTT. kÕ‹Ô«ø£eTT˝À Je⁄&ÉT

12345678
12345678
12345678
12345678
12345678
12345678
12345678
Je⁄&ÉT
12345678

Je⁄&ÉT

32e |ü≥eTT. jÓ÷>∑eTT˝À Je⁄&ÉT

29e |ü≥eTT. ‘êeTdüeTT˝À Je⁄&ÉT

ô|<ä› >∑TDeTT
Ä‘·à
Je⁄&ÉT
∫qï >∑TDeTT

30e |ü≥eTT. sê»düeTT˝À Je⁄&ÉT 33e |ü≥eTT. ∫qï ô|<ä› >∑TDeTT\T

 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 77 78 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT

‘êeTdüeTT
sê»düeTT
kÕ‹Ô«ø£eTT Je⁄&ÉT

>∑TDs¡Væ≤‘·eTT

28e |ü≥eTT. >∑TD#·Áø£eTT˝À Je⁄&ÉT 31e |ü≥eTT. kÕ‹Ô«ø£eTT˝À Je⁄&ÉT

12345678
12345678
12345678
12345678
12345678
12345678
12345678
Je⁄&ÉT
12345678

Je⁄&ÉT

32e |ü≥eTT. jÓ÷>∑eTT˝À Je⁄&ÉT

29e |ü≥eTT. ‘êeTdüeTT˝À Je⁄&ÉT

ô|<ä› >∑TDeTT
Ä‘·à
Je⁄&ÉT
∫qï >∑TDeTT

30e |ü≥eTT. sê»düeTT˝À Je⁄&ÉT 33e |ü≥eTT. ∫qï ô|<ä› >∑TDeTT\T

 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 79
á $<ÛäeTT>± >∑TD#·Áø£eTT, eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>± ñ+≥÷
n+<äT˝À |üø£å, Á|ü‹|üø£å >∑TDeTT\T 12 s¡ø£eTT\T>± ñqï$. yê{Ï˝À
ˇø√ÿ >∑TDeTT 9 s¡ø£eTT\ |ü]e÷DeTT>± N* ñqï$. á 108
>∑TDeTT\H˚ uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· À ªªe÷j·Tμμ nì #ÓbÕŒs¡T. >∑TDeTT\ e÷j·TqT+&ç
ñ‘·ŒqïyÓTÆq ø£s¡à nqTq~ ø£s¡à#·Áø£eTTqT #˚], ô|’qTqï ø±\#·Áø£eTT˝Àì
|ü+Á&Ó+&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ #˚‘,· ‹]– e÷qe⁄ì MT<ä ø£wdºü Tü KeTT\ s¡÷|üeTT‘√
Á|üd]ü +|üã&ÉT#·Tqï~. <ëìì eTT+<äT>± ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTTH˚ CÀ´‹wü´eTT
n+≥THêïeTT. Ç~ CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT ø±e⁄q >∑TDeTT\qT, ø£s¡à\qT,
Á>∑Vü≤eTT\qT #Ó|üø√e\dæe∫Ãq~.
22 >∑TDeTT\qT Áù|πs|æ+#·Tq~ ø£s¡àHê? ˝Òø£ ø±\e÷?
>∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\qT Áù|πs|æ+#·Tq~ ø£s¡àj˚Tqì
#Ó|üŒe#·TÃqT. ø£s¡àqT ø£<ä*+#·Tq~ ø±\eTì #Ó|üŒe#·TÃqT. Hê\T>∑ T
#·Áø£eTT\ neT]ø£˝À ÁãVü≤à#·Áø£eTT nìï{Ïø° >=|üŒ~, nìï{Ïø°
nr‘·yÓTÆq~. <ëìì ù|s¡T≈£î e÷Á‘·eTT >∑Ts¡TÔ>± ô|≥Tºø=HêïeTT.
n+<äTe\q @ eTìwæ¬ø’Hê ÁøÏ+~ eT÷&ÉT #·Áø£eTT˝Ò eTTK´eTT\ì
#Ó|üŒe#·TÃqT. Ä eT÷&ÉT #·Áø£eTT\˝À eT<Ûä´˝À >∑\~ ø£s¡à#·Áø£eTT.
ø£s¡à#·Áø£eTT ô|’q ø±\#·Áø£eT÷, ÁøÏ+<ä >∑TD#·Áø£eT÷ >∑\<äT. eT<Ûä´˝À>∑\
ø£s¡àqT nqTdü]+∫j˚T ÁøÏ+<ä >∑TD#·Áø£eT÷, ô|’q ø±\#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ
ìsêàDeTTqï~. ø±e⁄q á eT÷&ÉT #·Áø£eTT\qT ø£*|æ ø±\, ø£s¡à, >∑TD
#·Áø£eTT\ì #Ó|æŒq|üŒ{Ïø°, Ä<Ûë´‹àø£ $<ä´˝À eT÷&ÉT #·Áø£eTT\qT ø£*|æ
ø£s¡à#·Á≥eTT nìj·T÷, ø£s¡à *œ‘·eTT nìj·T÷, ø£s¡à|üÁ‘·eTT nìj·T÷,
80 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£sà¡ |ò\ü ø£eTT nìj·T÷ #Ó|ü #·T+<äTs¡T. eTìwæøÏ (Je⁄ìøÏ) nqTuÛeÑ eTT
q≈£î e#˚Ã~ ø£s¡àj˚T. Je⁄&ÉT >∑TDeTT\ eT<Ûä´˝Àj·TTHêï, >∑TDeTT\qT
ñ|üjÓ÷–+#·Tø=ì ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#·T#·THêï&ÉT. ô|’q ø±\#·Áø£eTT˝À
<ë«<äX¯Á>∑Vü≤eTT\THêï Je⁄ìøÏ ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+|üCÒj·TT≥πøj·TTqï$.
n+<äTe\q Á|ü‹ eTìwæø,° Á|ü‹ Jesê•ø° ø£sà¡ #·Áø£yT˚ eTTK´eTì ‘Ó*j·TT
#·Tqï~. ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\˝À ø£s¡à#·Áø£eTTq≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘· Çdü÷Ô
ø£s¡à|üÁ‘·eT˙, ø£s¡à*œ‘·eT˙, ø£s¡à|òü\ø£eT˙ #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~.
ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\ ìsêàDeTT eTìwæ ‘·\˝Àj·TTHêï
<ëì Hê&ç M|ü⁄˝À ÁøÏ+~es¡≈£î yê´|æ+∫j·TTqï~. n+<äTe\q eT÷\
Á>∑+<∏äeTT\˝À <˚e⁄&ÉT ø£s¡àqT M|ü⁄q Áy˚˝≤&ÉBdæ |ü+bÕ&É˙, yÓT&É˝ À ø£{Ϻ
|ü+bÕ&É˙, eTTU≤q Áyêdæ|ü+bÕ&É˙ #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. n+<äTe\q
ÁãVü≤à, ø±\, ø£sà¡ , >∑TD nqã&ÉT Hê\TZ#Á· ø£eTT\qT ø£*|æ ø£sà¡ $<ÛëqeTì,
ø£s¡à|üÁ‘·eTì #Ó|üŒ&ÉyÓTÆq~. Á|ü‹ eTìwæjÓTTø£ÿ ø£s¡à*œ‘·eTT˝À
(ø£s¡àÁyê‘·˝À) ‘˚&Ü\THêïsTT. @ $<ÛäeTT>± eTìwæ jÓTTø£ÿ Vü≤düÔe TT˝Àì
y˚*>∑Ts¡T\Ô T Á|ü‹ ˇø£ÿ]ø° y˚sT¡ y˚sT¡ >± ñ+&ÉTH√, n˝≤π> Á|ü‹ eTìwæjTÓ Tø£ÿ
ø£s¡à *œ‘·eTT y˚s¡Ty˚s¡T>± ø=+‘·sTTHê ‘˚&Ü ø£*Zj·TT+&ÉTqT. Á|ü‹
eTìwæ˝Àq÷ >∑TD #·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\T>±˙, ø±\#·Áø£eTT˝Àì
Á>∑Vü≤eTT\T>±˙ @MT ‘˚&Ü ˝Ò≈£î+&Üj·TTqï$. >∑TD#·Áø£eTT˝Àì eT÷&ÉT
uÛ≤>∑eTT˝˝À>±˙, |üHÓï+&ÉT >∑TDeTT\ N*ø£˝…’q 108 >∑TDeTT\
uÛ≤>∑eTT\˝À >±˙ ‘˚&Ü ˝Ò≈î£ +&Ü n+<ä]˝À düe÷qeTT>± ñqï$. n˝≤π>
ø±\#·Áø£eTT ˝Àì |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À>±˙ @e÷Á‘·eTT ‘˚&Ü ˝Ò≈£î+&Ü
n+<ä]˝À ˇπø $<ÛäeTT>± ñqï$. Hê\TZ#·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT˝À
ˇø£ÿ ø£sà¡ #·Áø£eTT ‘·|Œü n˙ï ˇπø $<Ûeä TT>± n+<ä]˝À ñ+&É>±, ø£s¡à#·Áø£eTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 79
á $<ÛäeTT>± >∑TD#·Áø£eTT, eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>± ñ+≥÷
n+<äT˝À |üø£å, Á|ü‹|üø£å >∑TDeTT\T 12 s¡ø£eTT\T>± ñqï$. yê{Ï˝À
ˇø√ÿ >∑TDeTT 9 s¡ø£eTT\ |ü]e÷DeTT>± N* ñqï$. á 108
>∑TDeTT\H˚ uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· À ªªe÷j·Tμμ nì #ÓbÕŒs¡T. >∑TDeTT\ e÷j·TqT+&ç
ñ‘·ŒqïyÓTÆq ø£s¡à nqTq~ ø£s¡à#·Áø£eTTqT #˚], ô|’qTqï ø±\#·Áø£eTT˝Àì
|ü+Á&Ó+&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ #˚‘,· ‹]– e÷qe⁄ì MT<ä ø£wdºü Tü KeTT\ s¡÷|üeTT‘√
Á|üd]ü +|üã&ÉT#·Tqï~. <ëìì eTT+<äT>± ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTTH˚ CÀ´‹wü´eTT
n+≥THêïeTT. Ç~ CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT ø±e⁄q >∑TDeTT\qT, ø£s¡à\qT,
Á>∑Vü≤eTT\qT #Ó|üø√e\dæe∫Ãq~.
22 >∑TDeTT\qT Áù|πs|æ+#·Tq~ ø£s¡àHê? ˝Òø£ ø±\e÷?
>∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\qT Áù|πs|æ+#·Tq~ ø£s¡àj˚Tqì
#Ó|üŒe#·TÃqT. ø£s¡àqT ø£<ä*+#·Tq~ ø±\eTì #Ó|üŒe#·TÃqT. Hê\T>∑ T
#·Áø£eTT\ neT]ø£˝À ÁãVü≤à#·Áø£eTT nìï{Ïø° >=|üŒ~, nìï{Ïø°
nr‘·yÓTÆq~. <ëìì ù|s¡T≈£î e÷Á‘·eTT >∑Ts¡TÔ>± ô|≥Tºø=HêïeTT.
n+<äTe\q @ eTìwæ¬ø’Hê ÁøÏ+~ eT÷&ÉT #·Áø£eTT˝Ò eTTK´eTT\ì
#Ó|üŒe#·TÃqT. Ä eT÷&ÉT #·Áø£eTT\˝À eT<Ûä´˝À >∑\~ ø£s¡à#·Áø£eTT.
ø£s¡à#·Áø£eTT ô|’q ø±\#·Áø£eT÷, ÁøÏ+<ä >∑TD#·Áø£eT÷ >∑\<äT. eT<Ûä´˝À>∑\
ø£s¡àqT nqTdü]+∫j˚T ÁøÏ+<ä >∑TD#·Áø£eT÷, ô|’q ø±\#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ
ìsêàDeTTqï~. ø±e⁄q á eT÷&ÉT #·Áø£eTT\qT ø£*|æ ø±\, ø£s¡à, >∑TD
#·Áø£eTT\ì #Ó|æŒq|üŒ{Ïø°, Ä<Ûë´‹àø£ $<ä´˝À eT÷&ÉT #·Áø£eTT\qT ø£*|æ
ø£s¡à#·Á≥eTT nìj·T÷, ø£s¡à *œ‘·eTT nìj·T÷, ø£s¡à|üÁ‘·eTT nìj·T÷,
80 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£sà¡ |ò\ü ø£eTT nìj·T÷ #Ó|ü #·T+<äTs¡T. eTìwæøÏ (Je⁄ìøÏ) nqTuÛeÑ eTT
q≈£î e#˚Ã~ ø£s¡àj˚T. Je⁄&ÉT >∑TDeTT\ eT<Ûä´˝Àj·TTHêï, >∑TDeTT\qT
ñ|üjÓ÷–+#·Tø=ì ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#·T#·THêï&ÉT. ô|’q ø±\#·Áø£eTT˝À
<ë«<äX¯Á>∑Vü≤eTT\THêï Je⁄ìøÏ ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+|üCÒj·TT≥πøj·TTqï$.
n+<äTe\q Á|ü‹ eTìwæø,° Á|ü‹ Jesê•ø° ø£sà¡ #·Áø£yT˚ eTTK´eTì ‘Ó*j·TT
#·Tqï~. ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\˝À ø£s¡à#·Áø£eTTq≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘· Çdü÷Ô
ø£s¡à|üÁ‘·eT˙, ø£s¡à*œ‘·eT˙, ø£s¡à|òü\ø£eT˙ #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~.
ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\ ìsêàDeTT eTìwæ ‘·\˝Àj·TTHêï
<ëì Hê&ç M|ü⁄˝À ÁøÏ+~es¡≈£î yê´|æ+∫j·TTqï~. n+<äTe\q eT÷\
Á>∑+<∏äeTT\˝À <˚e⁄&ÉT ø£s¡àqT M|ü⁄q Áy˚˝≤&ÉBdæ |ü+bÕ&É˙, yÓT&É˝ À ø£{Ϻ
|ü+bÕ&É˙, eTTU≤q Áyêdæ|ü+bÕ&É˙ #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. n+<äTe\q
ÁãVü≤à, ø±\, ø£sà¡ , >∑TD nqã&ÉT Hê\TZ#Á· ø£eTT\qT ø£*|æ ø£sà¡ $<ÛëqeTì,
ø£s¡à|üÁ‘·eTì #Ó|üŒ&ÉyÓTÆq~. Á|ü‹ eTìwæjÓTTø£ÿ ø£s¡à*œ‘·eTT˝À
(ø£s¡àÁyê‘·˝À) ‘˚&Ü\THêïsTT. @ $<ÛäeTT>± eTìwæ jÓTTø£ÿ Vü≤düÔe TT˝Àì
y˚*>∑Ts¡T\Ô T Á|ü‹ ˇø£ÿ]ø° y˚sT¡ y˚sT¡ >± ñ+&ÉTH√, n˝≤π> Á|ü‹ eTìwæjTÓ Tø£ÿ
ø£s¡à *œ‘·eTT y˚s¡Ty˚s¡T>± ø=+‘·sTTHê ‘˚&Ü ø£*Zj·TT+&ÉTqT. Á|ü‹
eTìwæ˝Àq÷ >∑TD #·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\T>±˙, ø±\#·Áø£eTT˝Àì
Á>∑Vü≤eTT\T>±˙ @MT ‘˚&Ü ˝Ò≈£î+&Üj·TTqï$. >∑TD#·Áø£eTT˝Àì eT÷&ÉT
uÛ≤>∑eTT˝˝À>±˙, |üHÓï+&ÉT >∑TDeTT\ N*ø£˝…’q 108 >∑TDeTT\
uÛ≤>∑eTT\˝À >±˙ ‘˚&Ü ˝Ò≈î£ +&Ü n+<ä]˝À düe÷qeTT>± ñqï$. n˝≤π>
ø±\#·Áø£eTT ˝Àì |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À>±˙ @e÷Á‘·eTT ‘˚&Ü ˝Ò≈£î+&Ü
n+<ä]˝À ˇπø $<ÛäeTT>± ñqï$. Hê\TZ#·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT˝À
ˇø£ÿ ø£sà¡ #·Áø£eTT ‘·|Œü n˙ï ˇπø $<Ûeä TT>± n+<ä]˝À ñ+&É>±, ø£s¡à#·Áø£eTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 81
˝Àì ø£s¡à e÷Á‘·eTT eTìwæ eTìwæø° ‘˚&Ü ø£*Zj·TTqï~. Á|ü‹ eTìwæ˝ Àì
ø£sà¡ uÛ<Ò eä TT yêì nqTuÛeÑ eTT˝À ø£ì|æ+#·T#·Tqï~. <˚e⁄ìøÏ dü+ã+~Û+∫q
ÁãVü≤à#·Áø£eTTqT Á|üø£ÿqj·TT+∫ eTìwæøÏ dü+ã+~Û+∫q >∑TD,ø£s¡à,ø±\
#·Áø£eTT\qT #·÷∫‘˚ eT÷&ÉT #·Áø£eTT\˝À eT<Û´ä q ñ+&ÉTq~ ø£sà¡ #·Áø£eTT.
eT<Û´ä q>∑\ ø£sà¡ #·Áø£yT˚ eT÷&ÉT #·Áø£eTT\˝À eTTK´yÓTqÆ <äì #Ó|ü ø=HêïeTT.
ø±\eTT >∑TDeTT n+<ä]ø° düe÷qy˚T nsTTHê, ø£s¡à e÷Á‘·eTT @
ˇø£ÿ]˝À düe÷qeTT>± ˝Ò<äT. Á|ü‹ eTìwæ˝ÀqT y˚s¡T y˚s¡T>±j·TTqï ø£s¡à
eTìwæ jÓTTø£ÿ >∑TDeTT\qT Áù|πs|æ+#·T#·Tqï~.
82 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ô|’q ø±\#·Áø£eTT˝À>∑\ Á>∑Vü≤eTT\ øÏs¡DeTT\T ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì
ø£s¡àMT<ä |ü&É>±, ø£s¡àjÓTTø£ÿ ˙&É ÁøÏ+<ä >∑TDeTT\ MT<ä |ü&ÉT#·Tqï~.
|ü&çq ø£s¡à˙&ÉqTã{Ϻ n|üŒ{ÏøÏ @ >∑TDeTT nedüs¡yÓ÷ Ä >∑TDeTT
Áù|πs|æ+|üã&ÉT#·Tqï~. Ä düeTj·TeTTq≈£î Áù|πs|æ+|üã&çq >∑TDeTT #˚‘·
ø±s¡´eTT #˚j·Tã&ÉTqT. ø£s¡à ø±s¡DeTT#˚‘· >∑TDeTT e\q »s¡T>∑T |üì
ø=+‘· ø±\eTT »s¡T>∑T#·Tqï~. m+‘· ø±\eTT »]–q<äqT≥≈£î ø£s¡àqT
ã{Ϻ ø±\eTT+&ÉTqT. ø£s¡à ø=~›>±j·TT+fÒ ‘·≈£îÿe ø±\eTT˝À nqTuÛÑ e
eTT+&ÉTqT. ø£s¡à #ê˝≤j·TT+fÒ m≈£îÿeø±\eTT nqTuÛÑeeTT+&ÉTqT. á
$<ÛäeTT>± ø£s¡àqTã{Ϻ Ç≥T >∑TDeTT\÷, n≥T ø±\eTT+&ÉTqT. ø±e⁄q
ø£s¡àqTã{Ϻ ø±\eT÷, ø£s¡àqTã{Ϻ >∑TDeTT\T+&ÉTqì #Ó|üŒe#·TÃqT.

ÁãVü≤à#·Áø£eTT 23 >∑TD#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\˝À @~ eT+∫~?

ø±\#·Áø£eTT >∑TD#·Áø£eTT˝À eT÷&ÉT >∑TDeTT\T>∑\ uÛ≤>∑eTT\T, ˇø£{Ï >∑TDeTT
‘·\ ø£s¡à|üÁ‘·eTT
ø£s¡à#·Áø£eTT ˝Òì uÛ≤>∑eTT yÓTT‘·ÔeTT Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\T+&ÉTqT. >∑TDeTT\T @
uÛ≤>∑eTT˝Àj·TTHêï yê{Ïì ªªe÷j·Tμμ nqe#·TÃqT. eT÷&ÉT >∑TD uÛ≤>∑eTT
>∑TD#·Áø£eTT \≈£î eT<Ûä´˝ÀqTqï >∑TDeTT˝Òì uÛ≤>∑eTTqT Ä‘·à uÛ≤>∑eTìj·T÷, e÷j·÷
yÓT&É r‘· uÛ≤>∑eTìj·T÷, >∑TDs¡Væ≤‘· uÛ≤>∑eTìj·T÷, jÓ÷>∑ kÕúqeTìj·T÷
M|ü⁄ nqe#·TÃqT. >∑TD#·Áø£eTT ãj·T{Ï es¡Tdü˝À yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTT ‘êeTdü
>∑TDuÛ≤>∑eTT, ¬s+&Ée~ sê»dü >∑TD uÛ≤>∑eTT, eT÷&Ée~ kÕ‹Ô«ø£ >∑TD
uÛ≤>∑eTT nqT ù|s¡‘¢ √ #Ó|ü #·THêïeTT. eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝Àì >∑TDeTT\T
34e |ü≥eTT. ø£s¡à|üÁ‘·eTT y˚sT¡ y˚sT¡ Ä˝À#·q\qT sπ ø¬ ‹Ô+∫, Ä˝À#·q≈£î ‘·–q≥T¢ Á|üe]Ô+|ü CÒj·TTqT.
>∑TD Ä#·sD ¡ ˝À bÕ|ü|⁄ü D´ ø£sà¡ \T ‘·j÷· s¡>T∑ #·Tqï$. C≤„ì nsTTqyê&ÉT
>∑TD≤#·sD¡ e\q e∫Ãq ø£sà¡ qT+&ç ‘·|Œæ +#·Tø√>∑\&ÉT. C≤„qeTT ˝Òìyê&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 81
˝Àì ø£s¡à e÷Á‘·eTT eTìwæ eTìwæø° ‘˚&Ü ø£*Zj·TTqï~. Á|ü‹ eTìwæ˝ Àì
ø£sà¡ uÛ<Ò eä TT yêì nqTuÛeÑ eTT˝À ø£ì|æ+#·T#·Tqï~. <˚e⁄ìøÏ dü+ã+~Û+∫q
ÁãVü≤à#·Áø£eTTqT Á|üø£ÿqj·TT+∫ eTìwæøÏ dü+ã+~Û+∫q >∑TD,ø£s¡à,ø±\
#·Áø£eTT\qT #·÷∫‘˚ eT÷&ÉT #·Áø£eTT\˝À eT<Û´ä q ñ+&ÉTq~ ø£sà¡ #·Áø£eTT.
eT<Û´ä q>∑\ ø£sà¡ #·Áø£yT˚ eT÷&ÉT #·Áø£eTT\˝À eTTK´yÓTqÆ <äì #Ó|ü ø=HêïeTT.
ø±\eTT >∑TDeTT n+<ä]ø° düe÷qy˚T nsTTHê, ø£s¡à e÷Á‘·eTT @
ˇø£ÿ]˝À düe÷qeTT>± ˝Ò<äT. Á|ü‹ eTìwæ˝ÀqT y˚s¡T y˚s¡T>±j·TTqï ø£s¡à
eTìwæ jÓTTø£ÿ >∑TDeTT\qT Áù|πs|æ+#·T#·Tqï~.
82 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ô|’q ø±\#·Áø£eTT˝À>∑\ Á>∑Vü≤eTT\ øÏs¡DeTT\T ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì
ø£s¡àMT<ä |ü&É>±, ø£s¡àjÓTTø£ÿ ˙&É ÁøÏ+<ä >∑TDeTT\ MT<ä |ü&ÉT#·Tqï~.
|ü&çq ø£s¡à˙&ÉqTã{Ϻ n|üŒ{ÏøÏ @ >∑TDeTT nedüs¡yÓ÷ Ä >∑TDeTT
Áù|πs|æ+|üã&ÉT#·Tqï~. Ä düeTj·TeTTq≈£î Áù|πs|æ+|üã&çq >∑TDeTT #˚‘·
ø±s¡´eTT #˚j·Tã&ÉTqT. ø£s¡à ø±s¡DeTT#˚‘· >∑TDeTT e\q »s¡T>∑T |üì
ø=+‘· ø±\eTT »s¡T>∑T#·Tqï~. m+‘· ø±\eTT »]–q<äqT≥≈£î ø£s¡àqT
ã{Ϻ ø±\eTT+&ÉTqT. ø£s¡à ø=~›>±j·TT+fÒ ‘·≈£îÿe ø±\eTT˝À nqTuÛÑ e
eTT+&ÉTqT. ø£s¡à #ê˝≤j·TT+fÒ m≈£îÿeø±\eTT nqTuÛÑeeTT+&ÉTqT. á
$<ÛäeTT>± ø£s¡àqTã{Ϻ Ç≥T >∑TDeTT\÷, n≥T ø±\eTT+&ÉTqT. ø±e⁄q
ø£s¡àqTã{Ϻ ø±\eT÷, ø£s¡àqTã{Ϻ >∑TDeTT\T+&ÉTqì #Ó|üŒe#·TÃqT.

ÁãVü≤à#·Áø£eTT 23 >∑TD#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\˝À @~ eT+∫~?

ø±\#·Áø£eTT >∑TD#·Áø£eTT˝À eT÷&ÉT >∑TDeTT\T>∑\ uÛ≤>∑eTT\T, ˇø£{Ï >∑TDeTT
‘·\ ø£s¡à|üÁ‘·eTT
ø£s¡à#·Áø£eTT ˝Òì uÛ≤>∑eTT yÓTT‘·ÔeTT Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\T+&ÉTqT. >∑TDeTT\T @
uÛ≤>∑eTT˝Àj·TTHêï yê{Ïì ªªe÷j·Tμμ nqe#·TÃqT. eT÷&ÉT >∑TD uÛ≤>∑eTT
>∑TD#·Áø£eTT \≈£î eT<Ûä´˝ÀqTqï >∑TDeTT˝Òì uÛ≤>∑eTTqT Ä‘·à uÛ≤>∑eTìj·T÷, e÷j·÷
yÓT&É r‘· uÛ≤>∑eTìj·T÷, >∑TDs¡Væ≤‘· uÛ≤>∑eTìj·T÷, jÓ÷>∑ kÕúqeTìj·T÷
M|ü⁄ nqe#·TÃqT. >∑TD#·Áø£eTT ãj·T{Ï es¡Tdü˝À yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTT ‘êeTdü
>∑TDuÛ≤>∑eTT, ¬s+&Ée~ sê»dü >∑TD uÛ≤>∑eTT, eT÷&Ée~ kÕ‹Ô«ø£ >∑TD
uÛ≤>∑eTT nqT ù|s¡‘¢ √ #Ó|ü #·THêïeTT. eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝Àì >∑TDeTT\T
34e |ü≥eTT. ø£s¡à|üÁ‘·eTT y˚sT¡ y˚sT¡ Ä˝À#·q\qT sπ ø¬ ‹Ô+∫, Ä˝À#·q≈£î ‘·–q≥T¢ Á|üe]Ô+|ü CÒj·TTqT.
>∑TD Ä#·sD ¡ ˝À bÕ|ü|⁄ü D´ ø£sà¡ \T ‘·j÷· s¡>T∑ #·Tqï$. C≤„ì nsTTqyê&ÉT
>∑TD≤#·sD¡ e\q e∫Ãq ø£sà¡ qT+&ç ‘·|Œæ +#·Tø√>∑\&ÉT. C≤„qeTT ˝Òìyê&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£s¡à qT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø√˝Òø£ <ëìì ‘·–*+#·T≈£î+≥THêï&ÉT. >∑TDs¡V æ≤‘·
uÛ≤>∑yTÓ qÆ Hê\ZeuÛ≤>∑eTT˝À >∑TDeTT\T ˝Òe⁄. ø±e⁄q <ëìì ÁãVü≤àjÓ÷>∑
eTì #Ó|üŒe#·TÃqT. ÁãVü≤àjÓ÷>∑eTTq Je⁄&ÉTqï|ü&ÉT ø£s¡à Ä#·s¡D
˝Ò<äT. n˝≤π> >∑TD Ä˝À#·q ˝Ò<äT. yÓTT‘êÔìøÏ ø£πsà˝Ò<äT. ø±e⁄q ø£s¡à˝Òì
uÛ≤>∑yÓTÆq Hê\Ze uÛ≤>∑y˚T >∑TD#·Áø£eTT˝À eT+∫<äì #Ó|üŒe#·TÃqT.
24 ø£s¡à#·Áø£eTT˝À @ ø£s¡à mø£ÿ&É #˚s¡T‘·T+~?
Hê\T>∑T #·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT Á|ü‹ e÷qe⁄ì •s¡düT‡˝À
ø£\<äT. Hê\T>∑T #·Áø£eTT\≈£î Ä<Ûës¡yÓTÆq Ä‘·à ‘·\qT+&ç M|ü⁄ ÁøÏ+~
uÛ≤>∑eTT es¡≈£î yê´|æ+∫j·TTqï ÁãVü≤àHê&ç˝À (ô|<ä› qs¡eTT˝À) ø£\<äT.
ô|’ #·Áø£eTT <˚e⁄ìøÏ dü+ã+~Û+∫q~, ø±e⁄q Á|ü‹e÷s¡T <ëìì #Ó|üŒ
qedüse¡ TT ˝Ò<Tä . n+<äTe\q ô|’ #·Áø£eTTqT e<ä* eTìwæøÏ dü+ã+~Û+∫q
eT÷&ÉT #·Áø£eTT\H˚ #Ó|üø=+<ëeTT. ø±\, ø£s¡à, >∑TD #·Áø£eTT\T
eT÷&ÉTj·TTHêï yê{Ï˝À m≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´‘· >∑\~ ø£s¡à#·Áø£eTì
#Ó|üø=HêïeTT. n≥T ø±\#·Áø£eTT Ç≥T >∑TD#·Áø£eTT\ eT<Ûä´q
ø£sà¡ #·Áø£eTT j·TT+&ç ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£*j
Z T· Tqï <ëìe\q, Ç‘·s¡ eT‘·Á>∑+<∏eä TT
\ì ù|s¡T>±+∫q eT÷\ Á>∑+<∏eä TT\˝À ≈£L&Ü ø£sà¡ #·Áø£ Á|ükÕúeq e∫Ãq~.
Çø£ÿ&É ø£s¡à#·Áø£eTì <˚ìq+≥THêïyÓ÷ <ëìH˚ ø£s¡à|üÁ‘·eTì eT÷\
Á>∑+<∏äeTT\˝À #ÓbÕŒs¡T. eT+∫ #Ó&ÉT\Tqï ø£s¡à|üÁ‘êìï eTìwæ yÓT&É˝À
Áy˚˝≤&ÉBXÊeTì 17e düTsê, 13e Äj·T‘Y˝À KTsYÄHé Á>∑+<∏äeTT˝À
#Ó|üŒã&çq~. nø£ÿ&É bÕ|ü |ü⁄D´eTT\qT #Ó&ÉT eT+∫\ì #ÓbÕŒs¡T.
n+‘˚>±ø£ ‘·\˝À Hê\TZ#·Áø£eTT\T ÁøÏ+~øÏ ÁãVü≤àHê&ç>± Áy˚˝≤&Éã&ç
83 84 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
j·TT+&É&ÉeTTqT ø£s¡à|üÁ‘êìï yÓT&É˝À Áy˚˝≤&ÉBXÊeTì #ÓbÕŒs¡T. á
$<ÛäeTT>± ø£s¡à#·Áø£eTT Ä<Ûë´‹àø£ s¡+>∑eTT˝À nìï eT‘· Á>∑+<∏äeTT\+<äT
Á|ükÕÔeq≈£î e∫Ãq~.
Á|ü‹ eTìwæø° ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\T eT÷&ÉT eTTK´yÓTÆqeì
#Ó|ü ø=HêïeTT. Ä eT÷&ÉT #·Áø£eTT\˝À ø£sà¡ #·Áø£eTT #ê˝≤ eTTK´yÓTqÆ <äì
#ÓbÕŒeTT. ø£s¡àqTã{Ϻj˚T ø±\eT÷, ø£s¡àqTã{Ϻj˚T >∑TDeTT\ì ≈£L&Ü
#Ó|üø=HêïeTT. Ç|ü&ÉT eT]ø=+‘· Á|ü‘˚´ø£eTT>± #Ó|üq<˚eTq>±!
düècÕ˜´~ qT+&çjT· Tqï ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑V≤ü eTT\T>±˙, >∑TD#·Áø£eTT˝Àì
>∑TDeTT\T >±˙, e÷s¡≈£î+&Ü mìïj·TTqïy√, m˝≤j·TTqïy√, nìïj·T÷
n˝≤π>j·TTqï$. ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHïÓ +&ÉT (12) Á>∑V≤ü eTT\T e÷s¡˝Ò<Tä .
>∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\T e÷s¡˝Ò<äT. ìeTàø±j·T˝Àì |ü⁄\T|ü⁄,
$Ts¡|üø±j·T˝Àì ø±s¡eTT ø=+‘· e÷s¡e#·TÃH˚yÓ÷>±˙, ø±\#·Áø£eTT
˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T>±˙, >∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\T>±˙ @e÷Á‘·eTT
ø=+‘·sTTHê e÷s¡TŒ#Ó+<ä≈£î+&Ü n˝≤π>j·TTqï$. ø±\#·Áø£eTT˝Àì
Á>∑Vü≤eTT\T, >∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\T e÷s¡≈£îHêï, ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì
ø£s¡à e÷Á‘·eTT ì‘·´eTT »eT, Ks¡Tà n>∑T#·÷ m\¢|ü&É÷ e÷s¡T#·TH˚
ñqï~. me] ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡à dæús¡kÕúsTT>± ñ+&É<äT. n+<äTe\q
m|üŒ{Ïø° ˇπø˝≤>∑Tq Ä>±$T bÕ|ü|⁄ü D´eTT\T>±˙, ÁbÕs¡ã∆ bÕ|ü|⁄ü D´eTT\T
>±˙ ñ+&Éø£ e÷s¡T#·T+&ÉTqT. ì‘·´eT÷ e÷s¡T#·Tqï ø£sà¡ #·Áø£eTT eT÷&ÉT
#·Áø£eTT\˝À eTTK´yÓTqÆ <Ó’ ñqï~. me&ÉT m≥Te+{Ïyê&√ #·÷&Ée\dæe∫Ã
q|ü&ÉT yêì >∑TDeTT\qT Áù|πs|æ+#·T ø£s¡àH˚ #·÷&Ée\dæe#·TÃ#·Tqï~.
ø£s¡à Áù|s¡De\qH˚ >∑TDeTT\T ñ+&ÉT≥ e\q >∑TDeTT\≈£î ø±s¡DyÓTÆq
ø£s¡àH˚ #·÷&Ée\dæe∫Ãq~. n+<äTe\q eTìwæøÏ dü+ã+~Û+∫q Jeq
$<Ûëqy˚T<Ó’Hê m≥T¢qï<äqT≥≈£î ø£s¡àj˚T n<ä›eTT>±, Á|ü‹s¡÷|üeTT>±
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£s¡à qT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø√˝Òø£ <ëìì ‘·–*+#·T≈£î+≥THêï&ÉT. >∑TDs¡V æ≤‘·
uÛ≤>∑yTÓ qÆ Hê\ZeuÛ≤>∑eTT˝À >∑TDeTT\T ˝Òe⁄. ø±e⁄q <ëìì ÁãVü≤àjÓ÷>∑
eTì #Ó|üŒe#·TÃqT. ÁãVü≤àjÓ÷>∑eTTq Je⁄&ÉTqï|ü&ÉT ø£s¡à Ä#·s¡D
˝Ò<äT. n˝≤π> >∑TD Ä˝À#·q ˝Ò<äT. yÓTT‘êÔìøÏ ø£πsà˝Ò<äT. ø±e⁄q ø£s¡à˝Òì
uÛ≤>∑yÓTÆq Hê\Ze uÛ≤>∑y˚T >∑TD#·Áø£eTT˝À eT+∫<äì #Ó|üŒe#·TÃqT.
24 ø£s¡à#·Áø£eTT˝À @ ø£s¡à mø£ÿ&É #˚s¡T‘·T+~?
Hê\T>∑T #·Áø£eTT\ düeTT<ëj·TeTT Á|ü‹ e÷qe⁄ì •s¡düT‡˝À
ø£\<äT. Hê\T>∑T #·Áø£eTT\≈£î Ä<Ûës¡yÓTÆq Ä‘·à ‘·\qT+&ç M|ü⁄ ÁøÏ+~
uÛ≤>∑eTT es¡≈£î yê´|æ+∫j·TTqï ÁãVü≤àHê&ç˝À (ô|<ä› qs¡eTT˝À) ø£\<äT.
ô|’ #·Áø£eTT <˚e⁄ìøÏ dü+ã+~Û+∫q~, ø±e⁄q Á|ü‹e÷s¡T <ëìì #Ó|üŒ
qedüse¡ TT ˝Ò<Tä . n+<äTe\q ô|’ #·Áø£eTTqT e<ä* eTìwæøÏ dü+ã+~Û+∫q
eT÷&ÉT #·Áø£eTT\H˚ #Ó|üø=+<ëeTT. ø±\, ø£s¡à, >∑TD #·Áø£eTT\T
eT÷&ÉTj·TTHêï yê{Ï˝À m≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´‘· >∑\~ ø£s¡à#·Áø£eTì
#Ó|üø=HêïeTT. n≥T ø±\#·Áø£eTT Ç≥T >∑TD#·Áø£eTT\ eT<Ûä´q
ø£sà¡ #·Áø£eTT j·TT+&ç ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£*j
Z T· Tqï <ëìe\q, Ç‘·s¡ eT‘·Á>∑+<∏eä TT
\ì ù|s¡T>±+∫q eT÷\ Á>∑+<∏eä TT\˝À ≈£L&Ü ø£sà¡ #·Áø£ Á|ükÕúeq e∫Ãq~.
Çø£ÿ&É ø£s¡à#·Áø£eTì <˚ìq+≥THêïyÓ÷ <ëìH˚ ø£s¡à|üÁ‘·eTì eT÷\
Á>∑+<∏äeTT\˝À #ÓbÕŒs¡T. eT+∫ #Ó&ÉT\Tqï ø£s¡à|üÁ‘êìï eTìwæ yÓT&É˝À
Áy˚˝≤&ÉBXÊeTì 17e düTsê, 13e Äj·T‘Y˝À KTsYÄHé Á>∑+<∏äeTT˝À
#Ó|üŒã&çq~. nø£ÿ&É bÕ|ü |ü⁄D´eTT\qT #Ó&ÉT eT+∫\ì #ÓbÕŒs¡T.
n+‘˚>±ø£ ‘·\˝À Hê\TZ#·Áø£eTT\T ÁøÏ+~øÏ ÁãVü≤àHê&ç>± Áy˚˝≤&Éã&ç
83 84 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
j·TT+&É&ÉeTTqT ø£s¡à|üÁ‘êìï yÓT&É˝À Áy˚˝≤&ÉBXÊeTì #ÓbÕŒs¡T. á
$<ÛäeTT>± ø£s¡à#·Áø£eTT Ä<Ûë´‹àø£ s¡+>∑eTT˝À nìï eT‘· Á>∑+<∏äeTT\+<äT
Á|ükÕÔeq≈£î e∫Ãq~.
Á|ü‹ eTìwæø° ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\T eT÷&ÉT eTTK´yÓTÆqeì
#Ó|ü ø=HêïeTT. Ä eT÷&ÉT #·Áø£eTT\˝À ø£sà¡ #·Áø£eTT #ê˝≤ eTTK´yÓTqÆ <äì
#ÓbÕŒeTT. ø£s¡àqTã{Ϻj˚T ø±\eT÷, ø£s¡àqTã{Ϻj˚T >∑TDeTT\ì ≈£L&Ü
#Ó|üø=HêïeTT. Ç|ü&ÉT eT]ø=+‘· Á|ü‘˚´ø£eTT>± #Ó|üq<˚eTq>±!
düècÕ˜´~ qT+&çjT· Tqï ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑V≤ü eTT\T>±˙, >∑TD#·Áø£eTT˝Àì
>∑TDeTT\T >±˙, e÷s¡≈£î+&Ü mìïj·TTqïy√, m˝≤j·TTqïy√, nìïj·T÷
n˝≤π>j·TTqï$. ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHïÓ +&ÉT (12) Á>∑V≤ü eTT\T e÷s¡˝Ò<Tä .
>∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\T e÷s¡˝Ò<äT. ìeTàø±j·T˝Àì |ü⁄\T|ü⁄,
$Ts¡|üø±j·T˝Àì ø±s¡eTT ø=+‘· e÷s¡e#·TÃH˚yÓ÷>±˙, ø±\#·Áø£eTT
˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T>±˙, >∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\T>±˙ @e÷Á‘·eTT
ø=+‘·sTTHê e÷s¡TŒ#Ó+<ä≈£î+&Ü n˝≤π>j·TTqï$. ø±\#·Áø£eTT˝Àì
Á>∑Vü≤eTT\T, >∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\T e÷s¡≈£îHêï, ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì
ø£s¡à e÷Á‘·eTT ì‘·´eTT »eT, Ks¡Tà n>∑T#·÷ m\¢|ü&É÷ e÷s¡T#·TH˚
ñqï~. me] ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡à dæús¡kÕúsTT>± ñ+&É<äT. n+<äTe\q
m|üŒ{Ïø° ˇπø˝≤>∑Tq Ä>±$T bÕ|ü|⁄ü D´eTT\T>±˙, ÁbÕs¡ã∆ bÕ|ü|⁄ü D´eTT\T
>±˙ ñ+&Éø£ e÷s¡T#·T+&ÉTqT. ì‘·´eT÷ e÷s¡T#·Tqï ø£sà¡ #·Áø£eTT eT÷&ÉT
#·Áø£eTT\˝À eTTK´yÓTqÆ <Ó’ ñqï~. me&ÉT m≥Te+{Ïyê&√ #·÷&Ée\dæe∫Ã
q|ü&ÉT yêì >∑TDeTT\qT Áù|πs|æ+#·T ø£s¡àH˚ #·÷&Ée\dæe#·TÃ#·Tqï~.
ø£s¡à Áù|s¡De\qH˚ >∑TDeTT\T ñ+&ÉT≥ e\q >∑TDeTT\≈£î ø±s¡DyÓTÆq
ø£s¡àH˚ #·÷&Ée\dæe∫Ãq~. n+<äTe\q eTìwæøÏ dü+ã+~Û+∫q Jeq
$<Ûëqy˚T<Ó’Hê m≥T¢qï<äqT≥≈£î ø£s¡àj˚T n<ä›eTT>±, Á|ü‹s¡÷|üeTT>±
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 85
ñqï~. @ CÀ´‹wüß´&ÓH’ ê eTìwæ˝Àì ø£sà¡ H˚ ˝…øÿÏ +∫ #·÷∫ yêì uÛ$Ñ wü´‘·TÔ
ø=+‘·es¡≈£î ‘Ó*j·Te#·TÃqT. CÀ´‹wü´eTT n+‘·j·TT CÀ´‹‘√ eTT&ç|ü& ç
j·TTqï~. ø±e⁄q C≤„qeTT (CÀ´‹) ‘Ó*j·Tìyê&ÉT dü]jÓÆTq CÀ´‹wüß´&É T
ø±&ÉT. C≤„qeTTqT ‘Ó*j·TT≥ e\qH˚ ø£sà¡ \÷, yê{Ï u≤<Û\ä ÷ ‘Ó*j·TTqT.
<ëììã{Ϻ CÀ´‹wü´eTTqT ‘Ó*j·Te#·TÃqT.
25 n+^, nsê∆+–
C≤„qeTTqTã{Ϻ @ ø£s¡à mø£ÿ&É #˚s¡T#·Tqï<√ ‘Ó*j·T≈£îHêï, n~
n+‘·j·T÷ CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTqTã{Ϻ ‘Ó*j·TTqT. ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdüÔeTTqT
ã{Ϻ @ ø£s¡à m+‘· rÁeyÓTÆq<√, <ëìe\q u≤<Ûä m+‘· rø£åDeTT>±
ñ+&ÉTH√, <ëìì nqTuÛÑ$+#·≈£î+&Ü ‘·|æŒ+#·Tø=qT≥≈£î <ë] @<√
‘Ó*j·TTqT. ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdeÔü TT‘√ nqTdü+<ÛëqyÓTqÆ ~ CÀ´‹wü´ XÊÅdüeÔ TT.
n+<äTe\q ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdüÔ dü+ã+<ÛäeTT‘√H˚ eTìwæ ø£s¡à#·Áø£eTT˝À
(ø£s¡à|üÁ‘·eTT˝À) @ ø£s¡à mø£ÿ&É *œ‘·yÓTÆq<√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. eTìwæ
»qqeTT‘√ n‘·ì J$‘·eTT ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑T#·Tqï~. ‘·sê«‘· m+‘√ ø=+‘·
ø±\eTTq≈£î eTìwæøÏ dü+uÛÑ$+#·T eTs¡DeTT‘√H˚ n‘·ì J$‘·eTT n+‘·´
eT>∑T#·Tqï~. J$‘·eTT˝À Ç≥T yÓTT<ä\T n≥T n+‘·´eTTq≈£î |ü⁄≥Tºø£
#êe⁄\T ¬s+&É÷ n+<ä]ø° ‘Ó*dæq dü+|òüT≥q˝Ò. yê{Ï $es¡eTT ø£s¡à
s¡÷|üeTT˝À ñ+&Éøb£ ˛sTTHê mø£ÿ&çqT+&ç ø±s¡´eTT\T yÓTT<ä\>∑TH√, mø£ÿ&É
n+‘·´eT>∑TH√ <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£s¡à\T ø£s¡à#·Áø£eTT˝À *œ‘·yÓTÆq$.
ø£s¡à#·Áø£eTT˝À |üHÓï+&ÉT kÕúqeTT\T+&É>±, n+<äT˝À J$‘· ÁbÕs¡+uÛÑø£s¡à
yÓTT<ä{Ï<Ó’q ˇø£{e kÕúqeTT˝Àq÷, n˝≤π> J$‘· n+‘·´eTT˝Àì ø£s¡à
∫e]<Ó’q |üHÓï+&Ée kÕúqeTT˝Àq÷ Áyêj·Tã&çj·TT+&ÉTqT.
86 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£s¡à#·Áø£eTT
35. ∫Á‘·|ü≥eTT
eTìwæ J$‘·eTT˝À ô|[flø±ì eTT+<äT J$‘·eTT ˇø£ $<ÛäeTT>±
»s¡T>∑>± ô|[fl nsTTq ‘·sê«‘· J$‘·eTT eTs=ø£ $<ÛäeTT>± »s¡T>∑TqT.
ô|[fl ø±s¡´eTT‘√ e#·TÃq~ uÛ≤s¡´. uÛ≤s¡´qT J$‘· uÛ≤>∑kÕ«$Tj·Tìj·T÷,
nsêú+– nìj·T÷ nq&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. nsêú+– nqT |ü<äeTTqT
$&ÉBdæ #·÷∫‘˚ ns¡úGn+^Rnsê∆+^ nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n+>∑
nq>± X¯Øs¡eTT nìj·T÷, n+^ nq>± X¯Øs¡eTTqT <Ûä]+∫q<äìj·T÷
ns¡eú TT. ªn+>∑μ nqT |ü<eä TTqT+&ç ªn+^μ nqT |ü<eä TT |ü⁄{Ïqº ~. nsê∆+–
nqT ù|s¡T uÛ≤s¡´≈£î+&ÉT≥ e\q ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì 12 uÛ≤>∑eTT\˝À ns¡ú
uÛ≤>∑eTTqT e<ä*, $T>∑‘· ns¡úuÛ≤>∑eTT ÁbÕs¡+uÛÑeT>∑T @&Ée kÕúqeTT˝À
uÛ≤s¡´ jÓTTø£ÿ ø£s¡à Áyêj·Tã&çj·TTqï<äì ‘Ó*j·Te˝…qT. uÛ≤s¡´ uÛÑs¡Ô˝À
dü>∑eTT X¯Øs¡eTTø£\<äì ns¡∆HêØX¯«s¡ ∫Á‘·eTT ‘Ó*j·TCÒj·TT#·Tqï~.
n+<äTe\q ø£s¡à |üÁ‘·eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À dü>∑eTT ‘·sê«‘·
e#·Tà @&Ée kÕúqeTT˝À uÛ≤s¡´≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£s¡àqT *œ+#·&ÉyÓTÆq~.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 85
ñqï~. @ CÀ´‹wüß´&ÓH’ ê eTìwæ˝Àì ø£sà¡ H˚ ˝…øÿÏ +∫ #·÷∫ yêì uÛ$Ñ wü´‘·TÔ
ø=+‘·es¡≈£î ‘Ó*j·Te#·TÃqT. CÀ´‹wü´eTT n+‘·j·TT CÀ´‹‘√ eTT&ç|ü& ç
j·TTqï~. ø±e⁄q C≤„qeTT (CÀ´‹) ‘Ó*j·Tìyê&ÉT dü]jÓÆTq CÀ´‹wüß´&É T
ø±&ÉT. C≤„qeTTqT ‘Ó*j·TT≥ e\qH˚ ø£sà¡ \÷, yê{Ï u≤<Û\ä ÷ ‘Ó*j·TTqT.
<ëììã{Ϻ CÀ´‹wü´eTTqT ‘Ó*j·Te#·TÃqT.
25 n+^, nsê∆+–
C≤„qeTTqTã{Ϻ @ ø£s¡à mø£ÿ&É #˚s¡T#·Tqï<√ ‘Ó*j·T≈£îHêï, n~
n+‘·j·T÷ CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTqTã{Ϻ ‘Ó*j·TTqT. ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdüÔeTTqT
ã{Ϻ @ ø£s¡à m+‘· rÁeyÓTÆq<√, <ëìe\q u≤<Ûä m+‘· rø£åDeTT>±
ñ+&ÉTH√, <ëìì nqTuÛÑ$+#·≈£î+&Ü ‘·|æŒ+#·Tø=qT≥≈£î <ë] @<√
‘Ó*j·TTqT. ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdeÔü TT‘√ nqTdü+<ÛëqyÓTqÆ ~ CÀ´‹wü´ XÊÅdüeÔ TT.
n+<äTe\q ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdüÔ dü+ã+<ÛäeTT‘√H˚ eTìwæ ø£s¡à#·Áø£eTT˝À
(ø£s¡à|üÁ‘·eTT˝À) @ ø£s¡à mø£ÿ&É *œ‘·yÓTÆq<√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. eTìwæ
»qqeTT‘√ n‘·ì J$‘·eTT ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑T#·Tqï~. ‘·sê«‘· m+‘√ ø=+‘·
ø±\eTTq≈£î eTìwæøÏ dü+uÛÑ$+#·T eTs¡DeTT‘√H˚ n‘·ì J$‘·eTT n+‘·´
eT>∑T#·Tqï~. J$‘·eTT˝À Ç≥T yÓTT<ä\T n≥T n+‘·´eTTq≈£î |ü⁄≥Tºø£
#êe⁄\T ¬s+&É÷ n+<ä]ø° ‘Ó*dæq dü+|òüT≥q˝Ò. yê{Ï $es¡eTT ø£s¡à
s¡÷|üeTT˝À ñ+&Éøb£ ˛sTTHê mø£ÿ&çqT+&ç ø±s¡´eTT\T yÓTT<ä\>∑TH√, mø£ÿ&É
n+‘·´eT>∑TH√ <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£s¡à\T ø£s¡à#·Áø£eTT˝À *œ‘·yÓTÆq$.
ø£s¡à#·Áø£eTT˝À |üHÓï+&ÉT kÕúqeTT\T+&É>±, n+<äT˝À J$‘· ÁbÕs¡+uÛÑø£s¡à
yÓTT<ä{Ï<Ó’q ˇø£{e kÕúqeTT˝Àq÷, n˝≤π> J$‘· n+‘·´eTT˝Àì ø£s¡à
∫e]<Ó’q |üHÓï+&Ée kÕúqeTT˝Àq÷ Áyêj·Tã&çj·TT+&ÉTqT.
86 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£s¡à#·Áø£eTT
35. ∫Á‘·|ü≥eTT
eTìwæ J$‘·eTT˝À ô|[flø±ì eTT+<äT J$‘·eTT ˇø£ $<ÛäeTT>±
»s¡T>∑>± ô|[fl nsTTq ‘·sê«‘· J$‘·eTT eTs=ø£ $<ÛäeTT>± »s¡T>∑TqT.
ô|[fl ø±s¡´eTT‘√ e#·TÃq~ uÛ≤s¡´. uÛ≤s¡´qT J$‘· uÛ≤>∑kÕ«$Tj·Tìj·T÷,
nsêú+– nìj·T÷ nq&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. nsêú+– nqT |ü<äeTTqT
$&ÉBdæ #·÷∫‘˚ ns¡úGn+^Rnsê∆+^ nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n+>∑
nq>± X¯Øs¡eTT nìj·T÷, n+^ nq>± X¯Øs¡eTTqT <Ûä]+∫q<äìj·T÷
ns¡eú TT. ªn+>∑μ nqT |ü<eä TTqT+&ç ªn+^μ nqT |ü<eä TT |ü⁄{Ïqº ~. nsê∆+–
nqT ù|s¡T uÛ≤s¡´≈£î+&ÉT≥ e\q ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì 12 uÛ≤>∑eTT\˝À ns¡ú
uÛ≤>∑eTTqT e<ä*, $T>∑‘· ns¡úuÛ≤>∑eTT ÁbÕs¡+uÛÑeT>∑T @&Ée kÕúqeTT˝À
uÛ≤s¡´ jÓTTø£ÿ ø£s¡à Áyêj·Tã&çj·TTqï<äì ‘Ó*j·Te˝…qT. uÛ≤s¡´ uÛÑs¡Ô˝À
dü>∑eTT X¯Øs¡eTTø£\<äì ns¡∆HêØX¯«s¡ ∫Á‘·eTT ‘Ó*j·TCÒj·TT#·Tqï~.
n+<äTe\q ø£s¡à |üÁ‘·eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À dü>∑eTT ‘·sê«‘·
e#·Tà @&Ée kÕúqeTT˝À uÛ≤s¡´≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£s¡àqT *œ+#·&ÉyÓTÆq~.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 87
ø£s¡à#·Áø£eTT
36e ∫Á‘·|ü≥eTTqT #·÷&ÉTeTT.
n˝≤π> ô|’q>∑\ 36e ∫Á‘·eTT˝À 12 uÛ≤>∑eTT\qT ¬s+&ÉT
uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛÑõ+∫, n+<äT˝À yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTTq ˇø£≥e kÕúqeTT
‘·q X¯Øs¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q<äìj·T÷, s¬ +&Ée uÛ≤>∑eTTq @&Ée kÕúqeTT
‘·q uÛ≤s¡´≈£î dü+ã+~Û+∫q<äìj·T÷ >∑T]Ô+#êeTT. yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTTq
Äs¡T kÕúqeTT\T <ë{Ïq ‘·sê«‘· s¬ +&Ée ns¡ú uÛ≤>∑eTT @&Ée kÕúqeTTqT+&ç
ÁbÕs¡+uÛÑeT>∑T≥ e\q, uÛ≤s¡´qT nsêú+– nì #Ó|ü#·÷, ø£s¡à#·Áø£eTT˝À
(ø£s¡à|üÁ‘·eTT˝À) @&Ée kÕúqeTT˝ÀH˚ uÛ≤s¡´≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£s¡àqT
*œ+#·&ÉeTT »]–q~. Ç+‘·es¡≈£î 1, 12 kÕúqeTT\T »qq eT]j·TT
eTs¡DeTT\q÷, 1, 7 kÕúqeTT\˝À 1e~ ‘·q X¯Øs¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q
ø£s¡àqT dü÷∫+#·>±, 7e~ ‘·q uÛ≤s¡´≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£s¡àqT
dü÷∫+#·T#·Tqï~. Ç|üŒ{ÏøÏ 1, 7, 12 kÕúqeTT\˝À ø£s¡à @$T ñ+&ÉTH√
‘Ó*dæb˛sTTq~. Çø£ $T>∑‘ê kÕúqeTT\˝À m≥Te+{Ï ø£s¡à\T+&ÉTH√
#·÷<ë›eTT.
88 26 ø£s¡à#·CÀ´‹wü
Áø£eTT˝À
´XÊÅdüÔeπø
TT +Á<äeTT\T
ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì 12 uÛ≤>∑eTT\qT n+^, nsêú+^ nì ¬s+&ÉT
uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛÑõ+#·Tø=HêïeTT. n+^ nqT yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTT˝À 1e
kÕúqeT÷, nsê∆+– nqT ¬s+&Ée uÛ≤>∑eTT˝À 7e kÕúqeTT ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq$
n>∑T≥j˚Tø±ø£, 1e kÕúqeTT˝À ‘·q X¯Øs¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£sà¡ j·T÷,
7e kÕúqeTTq ‘·q uÛ≤s¡´≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£sà¡ j·T÷ qyÓ÷<äT #˚jT· ã&çq
<ä˙ eT]j·TT qyÓ÷<äT #˚j·Tã&ÉT#·Tqï<ä˙ #ÓbÕŒeTT. Ç|ü&ÉT n+^
nsê∆+– nqT ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À eTTK´πø+Á<äeTT\T>± >∑T]Ô+|üã&çq
kÕúqeTT\T ¬s+&ÉT >∑\e⁄. yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTTq Äs¡T kÕúqeTT\˝À
eTTK´yÓTÆq~>± ˇø£ kÕúqeT÷, ¬s+&Ée uÛ≤>∑eTTq Äs¡T kÕúqeTT\˝À
eTTK´yÓTqÆ ~>± eT]jÓTTø£ kÕúqeTTqT >∑T]Ô+#·&yÉ TÓ qÆ ~. á s¬ +&ÉT eTTK´
kÕúqeTT\T n+^, nsê∆+^ nqT ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À Äj·÷ uÛ≤>∑eTT\≈£î
πø+Á<äeTT\T>± >∑\e⁄. πø+Á<äeTT nq>± Ä<Ûës¡kÕúqeT˙, eTTK´eTT>±
>∑T]Ô+|ü⁄ bı+~q kÕúqeT˙ #Ó|üŒe#·TÃqT. ø£s¡à#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ |üHÓï+&ÉT
kÕúqeTT\˝ÀH˚ eTìwæ (Je⁄ì) J$‘·eT+‘ê Ç$T&çj·TTqï~. eTìwæ
J$‘·eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫ ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À øπ +Á<äeTT\T>±j·TTqï kÕúqeTT
˝Ò$j·Tì >∑eTì+∫q Ç˝≤ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ø£s¡à|üÁ‘·eTT˝À X¯Øs¡eT÷,
|ü⁄≥Tºø£ ÁbÕs¡+uÛeÑ TTq≈£î dü+ã+~Û+∫ ˇø£≥e kÕúqeTT+&É>±, nø£ÿ&çqT+&ç
yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T kÕúqeTT\qT n+^ uÛ≤>∑eTT nìj·T÷, ‘·sê«‘· Äs¡T
kÕúqeTT\qT nsê∆+– uÛ≤>∑eTìj·T÷ #Ó|ü ø=HêïeTT ø£<ë! Ç|ü&ÉT n+^
uÛ≤>∑eTT˝Àì Äs¡T kÕúqeTT\˝À ˇø£≥e kÕúqeTTqT e<ä* $T>∑‘ê ◊<äT
kÕúqeTT\qT rdüTø=ì yê{Ï˝À eT<Û´ä ˝À >∑\ <ëìì >∑eTì+∫‘˚ es¡Tdü˝À
Hê\Ze kÕúqeTT eT<Ûä´<ä>∑TqT. ˇø£≥e kÕúqeTT ‘·sê«‘· ¬s+&ÉT, eT÷&ÉT
kÕúqeTT\≈£L, ◊<äT, Äs¡T kÕúqeTT\≈£L eT<Û´ä ˝À Hê\Ze kÕúqeTT ø£\<äT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 87
ø£s¡à#·Áø£eTT
36e ∫Á‘·|ü≥eTTqT #·÷&ÉTeTT.
n˝≤π> ô|’q>∑\ 36e ∫Á‘·eTT˝À 12 uÛ≤>∑eTT\qT ¬s+&ÉT
uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛÑõ+∫, n+<äT˝À yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTTq ˇø£≥e kÕúqeTT
‘·q X¯Øs¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q<äìj·T÷, s¬ +&Ée uÛ≤>∑eTTq @&Ée kÕúqeTT
‘·q uÛ≤s¡´≈£î dü+ã+~Û+∫q<äìj·T÷ >∑T]Ô+#êeTT. yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTTq
Äs¡T kÕúqeTT\T <ë{Ïq ‘·sê«‘· s¬ +&Ée ns¡ú uÛ≤>∑eTT @&Ée kÕúqeTTqT+&ç
ÁbÕs¡+uÛÑeT>∑T≥ e\q, uÛ≤s¡´qT nsêú+– nì #Ó|ü#·÷, ø£s¡à#·Áø£eTT˝À
(ø£s¡à|üÁ‘·eTT˝À) @&Ée kÕúqeTT˝ÀH˚ uÛ≤s¡´≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£s¡àqT
*œ+#·&ÉeTT »]–q~. Ç+‘·es¡≈£î 1, 12 kÕúqeTT\T »qq eT]j·TT
eTs¡DeTT\q÷, 1, 7 kÕúqeTT\˝À 1e~ ‘·q X¯Øs¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q
ø£s¡àqT dü÷∫+#·>±, 7e~ ‘·q uÛ≤s¡´≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£s¡àqT
dü÷∫+#·T#·Tqï~. Ç|üŒ{ÏøÏ 1, 7, 12 kÕúqeTT\˝À ø£s¡à @$T ñ+&ÉTH√
‘Ó*dæb˛sTTq~. Çø£ $T>∑‘ê kÕúqeTT\˝À m≥Te+{Ï ø£s¡à\T+&ÉTH√
#·÷<ë›eTT.
88 26 ø£s¡à#·CÀ´‹wü
Áø£eTT˝À
´XÊÅdüÔeπø
TT +Á<äeTT\T
ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì 12 uÛ≤>∑eTT\qT n+^, nsêú+^ nì ¬s+&ÉT
uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛÑõ+#·Tø=HêïeTT. n+^ nqT yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTT˝À 1e
kÕúqeT÷, nsê∆+– nqT ¬s+&Ée uÛ≤>∑eTT˝À 7e kÕúqeTT ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq$
n>∑T≥j˚Tø±ø£, 1e kÕúqeTT˝À ‘·q X¯Øs¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£sà¡ j·T÷,
7e kÕúqeTTq ‘·q uÛ≤s¡´≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£sà¡ j·T÷ qyÓ÷<äT #˚jT· ã&çq
<ä˙ eT]j·TT qyÓ÷<äT #˚j·Tã&ÉT#·Tqï<ä˙ #ÓbÕŒeTT. Ç|ü&ÉT n+^
nsê∆+– nqT ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À eTTK´πø+Á<äeTT\T>± >∑T]Ô+|üã&çq
kÕúqeTT\T ¬s+&ÉT >∑\e⁄. yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTTq Äs¡T kÕúqeTT\˝À
eTTK´yÓTÆq~>± ˇø£ kÕúqeT÷, ¬s+&Ée uÛ≤>∑eTTq Äs¡T kÕúqeTT\˝À
eTTK´yÓTqÆ ~>± eT]jÓTTø£ kÕúqeTTqT >∑T]Ô+#·&yÉ TÓ qÆ ~. á s¬ +&ÉT eTTK´
kÕúqeTT\T n+^, nsê∆+^ nqT ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À Äj·÷ uÛ≤>∑eTT\≈£î
πø+Á<äeTT\T>± >∑\e⁄. πø+Á<äeTT nq>± Ä<Ûës¡kÕúqeT˙, eTTK´eTT>±
>∑T]Ô+|ü⁄ bı+~q kÕúqeT˙ #Ó|üŒe#·TÃqT. ø£s¡à#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ |üHÓï+&ÉT
kÕúqeTT\˝ÀH˚ eTìwæ (Je⁄ì) J$‘·eT+‘ê Ç$T&çj·TTqï~. eTìwæ
J$‘·eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫ ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À øπ +Á<äeTT\T>±j·TTqï kÕúqeTT
˝Ò$j·Tì >∑eTì+∫q Ç˝≤ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ø£s¡à|üÁ‘·eTT˝À X¯Øs¡eT÷,
|ü⁄≥Tºø£ ÁbÕs¡+uÛeÑ TTq≈£î dü+ã+~Û+∫ ˇø£≥e kÕúqeTT+&É>±, nø£ÿ&çqT+&ç
yÓTT‘·ÔeTT Äs¡T kÕúqeTT\qT n+^ uÛ≤>∑eTT nìj·T÷, ‘·sê«‘· Äs¡T
kÕúqeTT\qT nsê∆+– uÛ≤>∑eTìj·T÷ #Ó|ü ø=HêïeTT ø£<ë! Ç|ü&ÉT n+^
uÛ≤>∑eTT˝Àì Äs¡T kÕúqeTT\˝À ˇø£≥e kÕúqeTTqT e<ä* $T>∑‘ê ◊<äT
kÕúqeTT\qT rdüTø=ì yê{Ï˝À eT<Û´ä ˝À >∑\ <ëìì >∑eTì+∫‘˚ es¡Tdü˝À
Hê\Ze kÕúqeTT eT<Ûä´<ä>∑TqT. ˇø£≥e kÕúqeTT ‘·sê«‘· ¬s+&ÉT, eT÷&ÉT
kÕúqeTT\≈£L, ◊<äT, Äs¡T kÕúqeTT\≈£L eT<Û´ä ˝À Hê\Ze kÕúqeTT ø£\<äT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
◊<äT kÕúqeTT\˝À eT<Ûä´q>∑\ Hê\Ze kÕúqeTTqT n+^ uÛ≤>∑eTTq≈£î
eTTK´yÓTÆq~>± eT]j·TT Ä uÛ≤>∑eTTq≈£î πø+Á<äeTT>± ˝…øÏÿ+∫
#Ó|ü#·THêïeTT. n+^ uÛ≤>∑eTT˝À πø+Á<äeTT>±j·TTqï Hê\ZekÕúqeTTqT
ÁøÏ+<ä>∑\ 37e ∫Á‘·eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT.
37e |ü≥eTT. Hê\Ze kÕúqeTT πø+Á<äeTT
n+^, nsê∆+^ nqT s¬ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À yÓTT<ä{Ï n+^ uÛ≤>∑eTT˝À
Hê\Ze kÕúqeTT πø+Á<äeTT>±j·TTqï≥T¢ ‘Ó*dæq~. yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTT˝À
Hê\Ze kÕúqeTT πø+Á<äyÓTÆqfÒ¢, ¬s+&Ée uÛ≤>∑yÓTÆq nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝À
yÓTT<ä{Ï<Ó’q 7e kÕúqeTTqT e<ä* #·÷∫‘˚ ‘·sê«‘·>∑\ 8,9,10,11,12
kÕúqeTT\˝À eT<Ûä´q>∑\ |ü<äekÕúqeTT Ä uÛ≤>∑eTTq ø£+‘·{Ïø°
øπ +Á<äeTT>±j·TTqï~. n+^ uÛ≤>∑eTT˝À 4e kÕúqeT÷, nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝À
10e kÕúqeT÷ øπ +Á<äeTT\T>± ñqï≥T¢ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. øπ +Á<äeTT nq>±
eTTK´yÓTÆq Ä<Ûës¡ kÕúqeTT>± #Ó|üŒe#·TÃqT. e÷qe J$‘·eTT˝À
eTTK´eTT>± n+<äs¡÷ >∑eTì+#˚$ ¬s+&ÉT >∑\e⁄. n+<äT˝À ˇø£{Ï
89 90 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTìwæ≈£îqï ÄdæÔ, ¬s+&Ée~ eTìwæ≈£îqï ù|s¡T Á|ü‹wü˜\T. eTìwæ≈£îqï
ÄdæÔìã{Ϻ eTìwæøÏ >ös¡eeTT>±˙, n>ös¡eeTT>±˙ ñ+&ÉTqT. n˝≤π>
eTìwæ≈£îqï ù|s¡TÁ|ü‹wüº\qT ã{Ϻ ≈£L&Ü >ös¡e n>ös¡eeTT\T+&ÉTqT.
n+<äTe\q Ç≥T ÄdæÔ, n≥T ø°]Ô eTìwæ J$‘·eTT˝À eTTK´yÓTÆqe˙,
n$j˚T eTìwæ J$‘·eTT˝À ø£s¡à πø+Á<äeTT\ì #Ó|üŒe#·TÃqT. eTìwæøÏ
>∑\ ÄdæÔ jÓTTø£ÿ ø£s¡àqTã{Ϻ, n˝≤π> ø°]Ôìã{Ϻ $T>∑‘ê ø£s¡à\ìïj·T÷
$T>∑‘ê mì$T~ kÕúqeTT\˝À #˚s¡Ãã&çj·TT+&ÉTqT. n+<äTe\q $T>∑‘ê
mì$T~ kÕúqeTT\ ø£sà¡ \≈£î 4, 10 kÕúqeTT˝Ò øπ +Á<äeTT\T>± j·TTqïeì
#Ó|üŒe#·TÃqT. ÁøÏ+<ä>∑\ 38e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝À 10e
kÕúqeTTqT πø+Á<äeTT>± #·÷&Ée#·TÃqT.
38e |ü≥eTT. |ü<äe kÕúqeTT πø+Á<äeTT
ô|’ ¬s+&ÉT ∫Á‘·|ü≥eTT\˝À 4,10 kÕúqeTT\T πø+Á<äeTT\T>±
ø£ì|æ+#·T#·Tqï$. Ç<ä+‘·j·T÷ eTq ‘·\˝Àì ø£s¡à#·Áø£eTT˝ÀqTqï
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
◊<äT kÕúqeTT\˝À eT<Ûä´q>∑\ Hê\Ze kÕúqeTTqT n+^ uÛ≤>∑eTTq≈£î
eTTK´yÓTÆq~>± eT]j·TT Ä uÛ≤>∑eTTq≈£î πø+Á<äeTT>± ˝…øÏÿ+∫
#Ó|ü#·THêïeTT. n+^ uÛ≤>∑eTT˝À πø+Á<äeTT>±j·TTqï Hê\ZekÕúqeTTqT
ÁøÏ+<ä>∑\ 37e ∫Á‘·eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT.
37e |ü≥eTT. Hê\Ze kÕúqeTT πø+Á<äeTT
n+^, nsê∆+^ nqT s¬ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À yÓTT<ä{Ï n+^ uÛ≤>∑eTT˝À
Hê\Ze kÕúqeTT πø+Á<äeTT>±j·TTqï≥T¢ ‘Ó*dæq~. yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTT˝À
Hê\Ze kÕúqeTT πø+Á<äyÓTÆqfÒ¢, ¬s+&Ée uÛ≤>∑yÓTÆq nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝À
yÓTT<ä{Ï<Ó’q 7e kÕúqeTTqT e<ä* #·÷∫‘˚ ‘·sê«‘·>∑\ 8,9,10,11,12
kÕúqeTT\˝À eT<Ûä´q>∑\ |ü<äekÕúqeTT Ä uÛ≤>∑eTTq ø£+‘·{Ïø°
øπ +Á<äeTT>±j·TTqï~. n+^ uÛ≤>∑eTT˝À 4e kÕúqeT÷, nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝À
10e kÕúqeT÷ øπ +Á<äeTT\T>± ñqï≥T¢ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. øπ +Á<äeTT nq>±
eTTK´yÓTÆq Ä<Ûës¡ kÕúqeTT>± #Ó|üŒe#·TÃqT. e÷qe J$‘·eTT˝À
eTTK´eTT>± n+<äs¡÷ >∑eTì+#˚$ ¬s+&ÉT >∑\e⁄. n+<äT˝À ˇø£{Ï
89 90 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTìwæ≈£îqï ÄdæÔ, ¬s+&Ée~ eTìwæ≈£îqï ù|s¡T Á|ü‹wü˜\T. eTìwæ≈£îqï
ÄdæÔìã{Ϻ eTìwæøÏ >ös¡eeTT>±˙, n>ös¡eeTT>±˙ ñ+&ÉTqT. n˝≤π>
eTìwæ≈£îqï ù|s¡TÁ|ü‹wüº\qT ã{Ϻ ≈£L&Ü >ös¡e n>ös¡eeTT\T+&ÉTqT.
n+<äTe\q Ç≥T ÄdæÔ, n≥T ø°]Ô eTìwæ J$‘·eTT˝À eTTK´yÓTÆqe˙,
n$j˚T eTìwæ J$‘·eTT˝À ø£s¡à πø+Á<äeTT\ì #Ó|üŒe#·TÃqT. eTìwæøÏ
>∑\ ÄdæÔ jÓTTø£ÿ ø£s¡àqTã{Ϻ, n˝≤π> ø°]Ôìã{Ϻ $T>∑‘ê ø£s¡à\ìïj·T÷
$T>∑‘ê mì$T~ kÕúqeTT\˝À #˚s¡Ãã&çj·TT+&ÉTqT. n+<äTe\q $T>∑‘ê
mì$T~ kÕúqeTT\ ø£sà¡ \≈£î 4, 10 kÕúqeTT˝Ò øπ +Á<äeTT\T>± j·TTqïeì
#Ó|üŒe#·TÃqT. ÁøÏ+<ä>∑\ 38e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝À 10e
kÕúqeTTqT πø+Á<äeTT>± #·÷&Ée#·TÃqT.
38e |ü≥eTT. |ü<äe kÕúqeTT πø+Á<äeTT
ô|’ ¬s+&ÉT ∫Á‘·|ü≥eTT\˝À 4,10 kÕúqeTT\T πø+Á<äeTT\T>±
ø£ì|æ+#·T#·Tqï$. Ç<ä+‘·j·T÷ eTq ‘·\˝Àì ø£s¡à#·Áø£eTT˝ÀqTqï
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 91
$<ÛëqeTì »„|æÔ≈£î+#·Tø√e˝…qT. Çø£ÿ&É CÀ´‹wüß´˝…’q ø=+<ä]øÏ ˇø£
Á|üX¯ï sêe#·TÃqT. n~ @eTq>±! ªªy˚TeTT #·~$q CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT˝À
πø+Á<äeTT\T Hê\T>∑T ø£\e˙, n$j˚T 1,4,7,10 kÕúqeTT\˙ $HêïeTT.
MTπsyÓ÷ πø+Á<äeTT\ì ù|s¡Tô|{Ϻ 4,10 kÕúqeTT\qT e÷Á‘·eTT #Ó|ü
#·THêïs¡T. ˇø£≥e kÕúqeTTqT, @&Ée kÕúqeTTqT MTs¡T e<ä*y˚XÊs¡T.
$T>∑‘ê Á>∑+<∏äeTT\˝À πø+Á<äeTT\T Hê\T>∑T nì m+<äT≈£î #ÓbÕŒs¡T?
MTs¡T ¬s+&ÉT e÷Á‘·y˚T ø£\eì m+<äT≈£î #Ó|ü#·THêïs¡T?μμ nì n&ÉT>∑
e#·TÃqT. <ëìøÏ e÷ »yêãT @eTq>±! mes¡T @ $<ÛäeTT>±HÓ’Hê
#Ó|üŒe#·TÃqT. nsTT‘˚ #Ó|üŒã&çq $wüj·TeTT dü÷Á‘·ã<ä›eTT>±,
XÊÅdüÔã<äeTT>± ñ+&Ée\j·TTqT. y˚TeTT #Ó|æŒq<ëìøÏ XÊÅdüÔeTT
Ä<Ûës¡eTT>±j·TTqï~. n˝≤π> CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT˝À ˇø£ dü÷Á‘·eTTqT
#Ó|ü#·÷ ¬s+&ÉT πø+Á<äeTT\qT #ÓbÕŒeTT. Hê\T>∑T πø+Á<äeTT\T
m≥T¢qïy√? m˝≤ ñqïy√? Hê≈£î ‘Ó*j·Te⁄. Hê\T>∑T πø+Á<äeTT\T
nXÊÅd”Ôj·TeT>∑TqT.
ø=+<äs¡T Áyêdæq CÀ´‹wü´ Á>∑+<∏äeTT˝˝À ø√DeTT\T eT÷&ÉT
j·T˙, πø+Á<äeTT\T ≈£L&Ü eT÷&ÉTj·T˙ Áyêdæj·TT+&ÉT≥ y˚TeTT ≈£L&Ü
#·÷#êeTT. yês¡T ˇø£ dü+düÿè‘· XÀ¢øe£ TTqT Ä<Ûës¡eTT>± #Ó|ü #·÷ |ò˝ü ≤Hê
XÀ¢ø£eTT˝À Ç˝≤>∑ ñqï~. n+<äTe\q ø√DeTT\T eT÷&ÉT, πø+Á<äeTT\T
eT÷&ÉTj·Tì #ÓbÕŒs¡T. nsTT‘˚ yês¡T #·÷|æq XÀ¢ø£eTT XÊÅdüÔã<ä›yÓTÆq<ë
ø±<ëj·Tì yês¡T #·÷&É˝<Ò Tä . mes√ #Ó|Œæ q <ëìì Á>∑T&ç>¶ ±q$Tà #Ó|üŒ&ÉeTT
»]–q~. n˝≤ q$Tà #Ó|üŒ&ÉeTTqT eT÷&ÛÉqeTàø£eTT nì nqe#·TÃqT.
Çø£ÿ&É eTq ãT~∆ì ñ|üjÓ÷–+∫ #·÷∫Hê eT÷&ÉT kÕúqeTT\Tqï <ëìì
ø√DeTT nì nqe#·TÃqT. m|üŒ{Ϭø’Hê eT÷&ÉT kÕúqeTT\T ø√DeTT>±H˚
92 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
@s¡Œ&ÉTqT. πø+Á<äeTT ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝À m|üŒ{Ϭø’Hê ˇπø kÕúqeTT˝À
ñ+&ÉTqT. eT÷&ÉT>±j·TT+fÒ n~ m|üŒ{Ϭø’Hê ˇø£<ëìø=ø£{Ï ø√Dy˚T
n>∑TqT>±˙, m|üŒ{Ïø° πø+Á<äeTT ø±<äT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø£s¡à#·Áø£eTT˝À
ø√DeTT\T m˝≤>∑Tqïy√ 39e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷kÕÔeTT.
39e ∫Á‘·|ü≥eTT
eT÷&ÉT kÕúqeTT\T m|üŒ{Ϭø’Hê ø√D≤ø±s¡eT>∑Tqì düŒwüºeTT>±
‘Ó*j·TT#·Tqï~. Hê\T>∑T kÕúqeTT\T #·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eT>∑TqT, ˇø£ÿ
kÕúqeTTqT πø+Á<äeTT nqe#·TÃqT. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì n+^, nsê∆+–
nqT s¬ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À ˇø=ÿø£ÿ <ëìøÏ ˇø=ÿø£ÿ{Ï øπ +Á<äeTT>±j·TT+&ÉT≥
e\q, ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À 4e kÕúqeTT ˇø£ Á|üø£ÿ, 10e kÕúqeTT ˇø£
Á|üøÿ£ øπ +Á<äeTT\T>± ñqï$. á $<Ûeä TT>± ø£sà¡ #·Áø£eTT |üHïÓ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\T
¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛÑõ+|üã&çj·TT+&É>±, ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\≈£î ¬s+&ÉT
πø+Á<äeTT\Te⁄+&ÉTqT. ø=+<äs¡T πø+Á<äeTT\T eT÷&ÉT nì, ø=+<äs¡T
Hê\T>∑Tj·Tì #Ó|üŒ&ÉeTT XÊÅdüÔeTTq≈£î $s¡T<ä∆eT>∑TqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 91
$<ÛëqeTì »„|æÔ≈£î+#·Tø√e˝…qT. Çø£ÿ&É CÀ´‹wüß´˝…’q ø=+<ä]øÏ ˇø£
Á|üX¯ï sêe#·TÃqT. n~ @eTq>±! ªªy˚TeTT #·~$q CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT˝À
πø+Á<äeTT\T Hê\T>∑T ø£\e˙, n$j˚T 1,4,7,10 kÕúqeTT\˙ $HêïeTT.
MTπsyÓ÷ πø+Á<äeTT\ì ù|s¡Tô|{Ϻ 4,10 kÕúqeTT\qT e÷Á‘·eTT #Ó|ü
#·THêïs¡T. ˇø£≥e kÕúqeTTqT, @&Ée kÕúqeTTqT MTs¡T e<ä*y˚XÊs¡T.
$T>∑‘ê Á>∑+<∏äeTT\˝À πø+Á<äeTT\T Hê\T>∑T nì m+<äT≈£î #ÓbÕŒs¡T?
MTs¡T ¬s+&ÉT e÷Á‘·y˚T ø£\eì m+<äT≈£î #Ó|ü#·THêïs¡T?μμ nì n&ÉT>∑
e#·TÃqT. <ëìøÏ e÷ »yêãT @eTq>±! mes¡T @ $<ÛäeTT>±HÓ’Hê
#Ó|üŒe#·TÃqT. nsTT‘˚ #Ó|üŒã&çq $wüj·TeTT dü÷Á‘·ã<ä›eTT>±,
XÊÅdüÔã<äeTT>± ñ+&Ée\j·TTqT. y˚TeTT #Ó|æŒq<ëìøÏ XÊÅdüÔeTT
Ä<Ûës¡eTT>±j·TTqï~. n˝≤π> CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT˝À ˇø£ dü÷Á‘·eTTqT
#Ó|ü#·÷ ¬s+&ÉT πø+Á<äeTT\qT #ÓbÕŒeTT. Hê\T>∑T πø+Á<äeTT\T
m≥T¢qïy√? m˝≤ ñqïy√? Hê≈£î ‘Ó*j·Te⁄. Hê\T>∑T πø+Á<äeTT\T
nXÊÅd”Ôj·TeT>∑TqT.
ø=+<äs¡T Áyêdæq CÀ´‹wü´ Á>∑+<∏äeTT˝˝À ø√DeTT\T eT÷&ÉT
j·T˙, πø+Á<äeTT\T ≈£L&Ü eT÷&ÉTj·T˙ Áyêdæj·TT+&ÉT≥ y˚TeTT ≈£L&Ü
#·÷#êeTT. yês¡T ˇø£ dü+düÿè‘· XÀ¢øe£ TTqT Ä<Ûës¡eTT>± #Ó|ü #·÷ |ò˝ü ≤Hê
XÀ¢ø£eTT˝À Ç˝≤>∑ ñqï~. n+<äTe\q ø√DeTT\T eT÷&ÉT, πø+Á<äeTT\T
eT÷&ÉTj·Tì #ÓbÕŒs¡T. nsTT‘˚ yês¡T #·÷|æq XÀ¢ø£eTT XÊÅdüÔã<ä›yÓTÆq<ë
ø±<ëj·Tì yês¡T #·÷&É˝<Ò Tä . mes√ #Ó|Œæ q <ëìì Á>∑T&ç>¶ ±q$Tà #Ó|üŒ&ÉeTT
»]–q~. n˝≤ q$Tà #Ó|üŒ&ÉeTTqT eT÷&ÛÉqeTàø£eTT nì nqe#·TÃqT.
Çø£ÿ&É eTq ãT~∆ì ñ|üjÓ÷–+∫ #·÷∫Hê eT÷&ÉT kÕúqeTT\Tqï <ëìì
ø√DeTT nì nqe#·TÃqT. m|üŒ{Ϭø’Hê eT÷&ÉT kÕúqeTT\T ø√DeTT>±H˚
92 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
@s¡Œ&ÉTqT. πø+Á<äeTT ˇø£ uÛ≤>∑eTT˝À m|üŒ{Ϭø’Hê ˇπø kÕúqeTT˝À
ñ+&ÉTqT. eT÷&ÉT>±j·TT+fÒ n~ m|üŒ{Ϭø’Hê ˇø£<ëìø=ø£{Ï ø√Dy˚T
n>∑TqT>±˙, m|üŒ{Ïø° πø+Á<äeTT ø±<äT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø£s¡à#·Áø£eTT˝À
ø√DeTT\T m˝≤>∑Tqïy√ 39e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷kÕÔeTT.
39e ∫Á‘·|ü≥eTT
eT÷&ÉT kÕúqeTT\T m|üŒ{Ϭø’Hê ø√D≤ø±s¡eT>∑Tqì düŒwüºeTT>±
‘Ó*j·TT#·Tqï~. Hê\T>∑T kÕúqeTT\T #·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡eT>∑TqT, ˇø£ÿ
kÕúqeTTqT πø+Á<äeTT nqe#·TÃqT. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì n+^, nsê∆+–
nqT s¬ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À ˇø=ÿø£ÿ <ëìøÏ ˇø=ÿø£ÿ{Ï øπ +Á<äeTT>±j·TT+&ÉT≥
e\q, ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À 4e kÕúqeTT ˇø£ Á|üø£ÿ, 10e kÕúqeTT ˇø£
Á|üøÿ£ øπ +Á<äeTT\T>± ñqï$. á $<Ûeä TT>± ø£sà¡ #·Áø£eTT |üHïÓ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\T
¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛÑõ+|üã&çj·TT+&É>±, ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\≈£î ¬s+&ÉT
πø+Á<äeTT\Te⁄+&ÉTqT. ø=+<äs¡T πø+Á<äeTT\T eT÷&ÉT nì, ø=+<äs¡T
Hê\T>∑Tj·Tì #Ó|üŒ&ÉeTT XÊÅdüÔeTTq≈£î $s¡T<ä∆eT>∑TqT.
 27 ø£s¡à#·CÀ´‹wü
Áø£eTT˝Àì
´XÊÅdüÔeTT ø√DeTT\T 93
ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À XÊÅdãÔü <äe› TT>± øπ +Á<äeTT\T s¬ +&ÉT>∑\eì ‘Ó\TdüT
ø=HêïeTT. n+^, nsê∆+– nqT uÛ≤>∑eTT\˝À eT÷&ÉT kÕúqeTT\qT
eTTK´yÓTÆqeì #Ó|ü≥ #˚‘·, Ä eT÷&ÉT kÕúqeTT\T ˇø£<ëìø=ø£{Ï düeT
<ä÷s¡eTT˝À ñ+&ÉT≥ e\q, Ä eT÷&ÉT kÕúqeTT\T Á‹ø√D≤ø£è‹>±
ñ+&ÉT≥ e\q yê{Ïì ø√DkÕúqeTT\Hêïs¡T. ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À øπ +Á<äeTT\T
¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À ¬s+&ÉT ñqï≥T¢, $TÁ‘· kÕúqeTT\ ø√DeTT\T, X¯Á‘·T
kÕúqø√DeTT\ì s¬ +&ÉT ø√DeTT\T ø£\e⁄. yê{Ïì |ü⁄D´kÕúq ø√DeTT\˙,
bÕ|ükÕúq ø√DeTT\˙ ≈£L&Ü #Ó|Œü e#·TÃqT. $TÁ‘·kÕúq ø√DeTT\T eT÷&ÉT
ˇø£<ëìø=ø£{Ï eT÷&ÉT kÕúqeTT\T <ä÷s¡eTT‘√ düeTeTT>± ñ+&É>±, n˝≤π>
X¯Á‘·TkÕúq ø√DeTT\T ≈£L&Ü eT÷&ÉT ˇø£<ëìø=ø£{Ï eT÷&ÉT kÕúqeTT\T
düeT<ä÷s¡eTT‘√qTqï$. Bììã{Ϻ ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À (ø£sà¡ |üÁ‘·eTT˝À) s¬ +&ÉT
πø+Á<äeTT\÷, ¬s+&ÉT Á‹ø√DeTT\÷ ø£\eì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. $TÁ‘·,
X¯Á‘·T ¬s+&ÉT ø√DeTT\qT ÁøÏ+<ä 40e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷#Ó<äeTT.
$TÁ‘·kÕúq ø√DeTT\T. X¯Á‘·TkÕúq ø√DeTT\T.
(40e ∫Á‘·|ü≥eTT)
94 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ô|q’ ø£qãs¡∫q |ü⁄D´, bÕ|ü kÕúqeTT\ ø√DeTT\qT >∑eTì+∫‘˚
1I7 |üP]Ô kÕúsTT X¯Á‘·Te⁄ nqT dü÷Á‘·eTTqT nqTdü]+∫ |ü⁄D´ø√DeTT
\≈£î |üP]Ô @&Ée kÕúqeTT˝Ò bÕ|ü ø√DeTT\T>±j·TTqï$. ˇø£{ÏøÏ @&ÉT
(1I7), ◊<äT≈£î |ü<äø=+&ÉT (5I11), ‘=$Tà~øÏ eT÷&ÉT (9I3) |üP]Ô
e´‹πsK ø√DeTT\T>± ñqï$. M{Ïìã{Ϻ ø£sà¡ |üÁ‘·eTT˝À Äj·÷ kÕúqeTT\
j·T+<äT eTìwæjÓTTø£ÿ bÕ|ü|ü⁄D´eTT\T #˚s¡T#·Tqï$. Bììã{Ϻ @
$<ÛäeTT>± #·÷∫Hê ø√DeTT\T 1,5,9 ˇø£ s¡ø£eTT nìj·T÷, 3,7,11
eTs=ø£s¡ø£eTT nìj·T÷ #Ó|üŒe#·TÃqT. nfÒ¢ πø+Á<äeTT 4e kÕúqeTT
ˇø£{øÏ ±>±, s¬ +&Ée~ 10 kÕúqeTT>± ñqï~. ø£sà¡ |üÁ‘·eTT˝ÀqTqï |üHÓï+&ÉT
kÕúqeTT\j·T+<äT eT÷&ÉT kÕúqeTT\˝À |ü⁄D´eTT *œ+#·ã&É>±, eT÷&ÉT
kÕúqeTT\˝À bÕ|üeTT *œ+#·ã&çq~. $T>∑‘ê Äs¡TkÕúqeTT˝˝À bÕ|üeTT
eT]j·TT |ü⁄D´eTT s¬ +&É÷ *œ+#·ã&ܶsTT. eT÷&ÉT kÕúqeTT\T |ü⁄D´eTT,
eT÷&ÉT kÕúqeTT\T bÕ|üeTT, Äs¡T kÕúqeTT\T bÕ|ü|ü⁄D´eTT\T yÓTT‘·ÔeTT
|üHÓï+&ÉT kÕúqeTT\˝À ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à Áyêj·Tã&çj·TT+&ÉTqT. yÓqTø£{ Ï
»qà\˝À dü+bÕ~+#·Tø=qï Ä>±$Tø£s¡à Á|üdüTÔ‘· »qà˝À ÁbÕs¡ã∆eTT>±
e÷], Ä ÁbÕs¡ã∆eTT Á|üdüTÔ‘· »qà˝À nqTuÛÑeeTTq≈£î e#·TÃ#·Tqï~. 69
dü+e‘·‡s¡eTT\ 5 HÓ\\ 10 ~qeTT\T dü+bÕ~+#·ã&çq Ä>±$Tø£s¡à
ˇø£e÷s¡T dü+∫‘·eTT>± e÷]b˛e⁄qT. Ä dü+∫‘· ø£s¡àqT+&ç ÁbÕs¡ã∆
ø£s¡à eTs¡DeTT˝À @s¡Œ&ç »s¡T>∑uÀe⁄ »qà≈£î ø±s¡DeT>∑T#·Tqï~.
eTs¡DeTT bı+~q eTs¡Tø£åDy˚T ø£s¡à|üÁ‘·eTT˝À s¡Vü≤dü´eTT>±
j·TTqï dü+∫‘·ø£s¡àqT+&ç ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à ‘·j·÷¬s’ ø£s¡à#·Áø£eTT˝À 1,5,9
kÕúqeTT\j·T+<äT |ü⁄D´eTT #˚]b˛>±, bÕ|üeTT 3,7,11 kÕúqeTT\˝À
#˚]b˛e⁄#·Tqï~. $T>∑‘ê dü]dü+K´ nsTTq Äs¡T kÕúqeTT\˝À bÕ|ü
 27 ø£s¡à#·CÀ´‹wü
Áø£eTT˝Àì
´XÊÅdüÔeTT ø√DeTT\T 93
ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À XÊÅdãÔü <äe› TT>± øπ +Á<äeTT\T s¬ +&ÉT>∑\eì ‘Ó\TdüT
ø=HêïeTT. n+^, nsê∆+– nqT uÛ≤>∑eTT\˝À eT÷&ÉT kÕúqeTT\qT
eTTK´yÓTÆqeì #Ó|ü≥ #˚‘·, Ä eT÷&ÉT kÕúqeTT\T ˇø£<ëìø=ø£{Ï düeT
<ä÷s¡eTT˝À ñ+&ÉT≥ e\q, Ä eT÷&ÉT kÕúqeTT\T Á‹ø√D≤ø£è‹>±
ñ+&ÉT≥ e\q yê{Ïì ø√DkÕúqeTT\Hêïs¡T. ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À øπ +Á<äeTT\T
¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À ¬s+&ÉT ñqï≥T¢, $TÁ‘· kÕúqeTT\ ø√DeTT\T, X¯Á‘·T
kÕúqø√DeTT\ì s¬ +&ÉT ø√DeTT\T ø£\e⁄. yê{Ïì |ü⁄D´kÕúq ø√DeTT\˙,
bÕ|ükÕúq ø√DeTT\˙ ≈£L&Ü #Ó|Œü e#·TÃqT. $TÁ‘·kÕúq ø√DeTT\T eT÷&ÉT
ˇø£<ëìø=ø£{Ï eT÷&ÉT kÕúqeTT\T <ä÷s¡eTT‘√ düeTeTT>± ñ+&É>±, n˝≤π>
X¯Á‘·TkÕúq ø√DeTT\T ≈£L&Ü eT÷&ÉT ˇø£<ëìø=ø£{Ï eT÷&ÉT kÕúqeTT\T
düeT<ä÷s¡eTT‘√qTqï$. Bììã{Ϻ ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À (ø£sà¡ |üÁ‘·eTT˝À) s¬ +&ÉT
πø+Á<äeTT\÷, ¬s+&ÉT Á‹ø√DeTT\÷ ø£\eì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. $TÁ‘·,
X¯Á‘·T ¬s+&ÉT ø√DeTT\qT ÁøÏ+<ä 40e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷#Ó<äeTT.
$TÁ‘·kÕúq ø√DeTT\T. X¯Á‘·TkÕúq ø√DeTT\T.
(40e ∫Á‘·|ü≥eTT)
94 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ô|q’ ø£qãs¡∫q |ü⁄D´, bÕ|ü kÕúqeTT\ ø√DeTT\qT >∑eTì+∫‘˚
1I7 |üP]Ô kÕúsTT X¯Á‘·Te⁄ nqT dü÷Á‘·eTTqT nqTdü]+∫ |ü⁄D´ø√DeTT
\≈£î |üP]Ô @&Ée kÕúqeTT˝Ò bÕ|ü ø√DeTT\T>±j·TTqï$. ˇø£{ÏøÏ @&ÉT
(1I7), ◊<äT≈£î |ü<äø=+&ÉT (5I11), ‘=$Tà~øÏ eT÷&ÉT (9I3) |üP]Ô
e´‹πsK ø√DeTT\T>± ñqï$. M{Ïìã{Ϻ ø£sà¡ |üÁ‘·eTT˝À Äj·÷ kÕúqeTT\
j·T+<äT eTìwæjÓTTø£ÿ bÕ|ü|ü⁄D´eTT\T #˚s¡T#·Tqï$. Bììã{Ϻ @
$<ÛäeTT>± #·÷∫Hê ø√DeTT\T 1,5,9 ˇø£ s¡ø£eTT nìj·T÷, 3,7,11
eTs=ø£s¡ø£eTT nìj·T÷ #Ó|üŒe#·TÃqT. nfÒ¢ πø+Á<äeTT 4e kÕúqeTT
ˇø£{øÏ ±>±, s¬ +&Ée~ 10 kÕúqeTT>± ñqï~. ø£sà¡ |üÁ‘·eTT˝ÀqTqï |üHÓï+&ÉT
kÕúqeTT\j·T+<äT eT÷&ÉT kÕúqeTT\˝À |ü⁄D´eTT *œ+#·ã&É>±, eT÷&ÉT
kÕúqeTT\˝À bÕ|üeTT *œ+#·ã&çq~. $T>∑‘ê Äs¡TkÕúqeTT˝˝À bÕ|üeTT
eT]j·TT |ü⁄D´eTT s¬ +&É÷ *œ+#·ã&ܶsTT. eT÷&ÉT kÕúqeTT\T |ü⁄D´eTT,
eT÷&ÉT kÕúqeTT\T bÕ|üeTT, Äs¡T kÕúqeTT\T bÕ|ü|ü⁄D´eTT\T yÓTT‘·ÔeTT
|üHÓï+&ÉT kÕúqeTT\˝À ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à Áyêj·Tã&çj·TT+&ÉTqT. yÓqTø£{ Ï
»qà\˝À dü+bÕ~+#·Tø=qï Ä>±$Tø£s¡à Á|üdüTÔ‘· »qà˝À ÁbÕs¡ã∆eTT>±
e÷], Ä ÁbÕs¡ã∆eTT Á|üdüTÔ‘· »qà˝À nqTuÛÑeeTTq≈£î e#·TÃ#·Tqï~. 69
dü+e‘·‡s¡eTT\ 5 HÓ\\ 10 ~qeTT\T dü+bÕ~+#·ã&çq Ä>±$Tø£s¡à
ˇø£e÷s¡T dü+∫‘·eTT>± e÷]b˛e⁄qT. Ä dü+∫‘· ø£s¡àqT+&ç ÁbÕs¡ã∆
ø£s¡à eTs¡DeTT˝À @s¡Œ&ç »s¡T>∑uÀe⁄ »qà≈£î ø±s¡DeT>∑T#·Tqï~.
eTs¡DeTT bı+~q eTs¡Tø£åDy˚T ø£s¡à|üÁ‘·eTT˝À s¡Vü≤dü´eTT>±
j·TTqï dü+∫‘·ø£s¡àqT+&ç ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à ‘·j·÷¬s’ ø£s¡à#·Áø£eTT˝À 1,5,9
kÕúqeTT\j·T+<äT |ü⁄D´eTT #˚]b˛>±, bÕ|üeTT 3,7,11 kÕúqeTT\˝À
#˚]b˛e⁄#·Tqï~. $T>∑‘ê dü]dü+K´ nsTTq Äs¡T kÕúqeTT\˝À bÕ|ü
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 95 96 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
|ü⁄D´eTT\T ¬s+&É÷ #˚s¡T#·Tqï$. ø£s¡à#·Áø£eTT ˝Òø£ ø£s¡à|üÁ‘·eTTq+<äT øÏs¡DeTT\T @ ø£s¡àqT Á|üdü]+|ü #˚j·TTH√ Ä ø£s¡à≈£î dü+ã+~Û+∫q
bÕ|üeT÷, |ü⁄D´eT÷ eT]j·TT bÕ|ü|⁄ü D´eTT\T s¬ +&É÷e⁄qï kÕúqeTT\qT >∑TDeTT Je⁄ìï ‘·>∑T\Tø=qTqT. n|ü&ÉT Je⁄ìøÏ ‘·>∑T\Tø=qï
ÁøÏ+<ä 41e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT. >∑TDeTTqT Je⁄ì Á|üø£ÿH˚ Je⁄ìï n+{Ïô|≥Tºø=ìj·TTqï ãT~∆ Ä˝À∫dü÷Ô
Je⁄ìøÏ #·÷|æ+#·TqT. eTT+<˚ ìs¡j í T· eTT #˚jT· ã&çq≥T¢ ∫‘·eÔ TT eTqdüT‡
|ü⁄D´eTT |ü⁄D´eTT |ü⁄D´eTT bÕ|üeTT Á|üe]Ô+#·>±, ø£sà¡ ∫es¡≈î£ ø±s¡´s¡÷|üyTÓ Æ X¯Øs¡eTT<ë«sê neT\T »s¡T>∑TqT.
bÕ|üeTT bÕ|üeTT

|ü⁄D´eüeTT

T
TT

|ü⁄D´eT
|
n˝≤ neT\T »]–q ø±s¡´eTT˝Àì ø£w,ºü düTKeTT\q÷, Äq+<ä <äT'KeTT

bÕ| ´eTT
üeTT

b Õ

üeTT
|ü⁄D
bÕ|üeTT |ü⁄D´eTT bÕ|
bÕ|üeTT bÕ|üeTT
|ü⁄D´eTT bÕ|
üeTT \q÷ Je⁄&ÉT ãT~∆ <ë«sêH˚ nqTuÛÑ$+#·&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. á
ø£s¡à|üÁ‘·eTT |ü⁄D´e |ü⁄D´e $<ÛäeTT>± ˇø£ eTìwæ>±qTqï Je⁄&ÉT ∫es¡≈£î düTK<äT'KeTTqT nqTuÛÑ
|ü⁄D´eTT |ü⁄D´eTT bÕ| TT bÕ|üeTTTT
bÕ|üeTT |ü⁄D üe $+#·T≥≈£î @s¡Œs¡#·ã&çq $<Ûëqy˚T ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\ neT]ø£

|ü⁄D
´eT TT

|ü⁄D´eTT
bÕ|üe
bÕ|üeTT

´eT
T
nì ‘Ó*j·Te˝…qT. Je⁄&ÉT J$‘·eTT˝À nqTuÛÑ$+#·T ø£s¡àqT eTT+<˚

T
⁄D´eTT bÕ|üeTT |ü⁄D´eTT
|ü⁄D´eTT |übÕ|üeTT bÕ|üeTT
TT
41e ∫Á‘·|ü≥eTT.
ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À Ç+‘·es¡≈î£ ø√DeTT\T øπ +Á<äeTT\qT >∑T]Ô+#·&yÉ T˚
ø±≈£î+&Ü yê{Ïj·T+<äTq÷, $T>∑‘ê kÕúqeTT\+<äTq÷ bÕ|ü|ü⁄D´
kÕúqeTT\qT ≈£L&Ü >∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. Ç|ü&ÉT ø£s¡à|üÁ‘·eTT˝À mø£ÿ&É
@ ø£sà¡ Áyêj·Tã&ÉT‘·T+<√, eTìwæ ‘·q ÁbÕs¡ãe∆ TTqT @j˚T kÕúqeTTqT+&ç
nqTuÛÑ$+#·T#·THêï&√ ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î Á|üj·T‹ï<ë›eTT. ø£s¡à#·Áø£eTT
˝Òø£ ø£s¡à|üÁ‘·eTT jÓTTø£ÿ kÕúqeTTq÷, <ëì ø£<ä*ø£q÷, <ëì neT]ø£q÷
‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ‘Ó*dæq <ëììã{Ϻ ô|q’ >∑\ ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï <ë«<äX¯
Á>∑Vü≤eTT\ øÏs¡DeTT\T ÁøÏ+<ä>∑\ ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì bÕ|ü|ü⁄D´ ø£s¡à\MT<ä
Á|üdü]+#·>±, Ä øÏs¡DeTT\T ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡àqT rdüTø=ì ÁøÏ+<ä
>∑TD#·Áø£eTT˝ÀqTqï Je⁄ì MT<ä|ü&ÉTqT. nø£ÿ&É Je⁄ìMT<ä Á>∑Vü≤
dü÷#êj·T>± ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTTqT ªCÀ´‹wü´eTTμ n+{≤eTT.
CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔã<ä›eTT>± ñqï|ü&˚ <ëìì dü]>± ‘Ó\TdüT
ø√>∑\eTT. Ä $<ÛëqeTT˝À Ç|ü&ÉT ø£s¡à#·Áø£eT+<äT mø£ÿ&É @ ø£s¡à
ñ+≥T+<√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. Ç+‘·es¡≈£î ‘Ó*dæq <ëìÁ|üø±s¡eTT 1e
kÕúqeTT˝À X¯Øs¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ≈£s¡àj·TT+&ÉTq˙, n~j˚T J$‘·
ÁbÕs¡+uÛÑkÕúqeT˙ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. X¯Øs¡eTT \_Û+∫q »qà yÓTT<ä\T
ø=ì X¯Øs¡ dü+ã+<Ûä ø£s¡à\˙ï n+<äT˝À Ç$T&çj·TT+&ÉTqT. <ëìqT+&ç
7e kÕúqeTT uÛ≤s¡´≈£î dü+ã+~Û+∫q kÕúqeTì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. uÛ≤s¡´,
uÛ≤s¡´qT+&ç m<äTs¡j˚T´ düeTdü´\ ø£s¡à\˙ï n+<äT˝À *œ+#·ã&ÉTqT. 1
eT]j·TT 7e kÕúqeTT\≈£î eT<Û´ä ˝À>∑\ n+^, nsê∆+– s¬ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À
ˇø£yÓ’|ü⁄ 4e kÕúqeTT eT]jÓTTø£ yÓ’|ü⁄ 10e kÕúqeTT πø+Á<äeTT\T>±
j·TTqïeì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT ø£<ë! yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑yÓTÆq n+^ uÛ≤>∑eTT˝À
øπ +Á<äyTÓ qÆ Hê\Ze kÕúqeT+<äT dü÷\ú yÓTqÆ dæsú êdüT\Ô ≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£sà¡ \T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 95 96 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
|ü⁄D´eTT\T ¬s+&É÷ #˚s¡T#·Tqï$. ø£s¡à#·Áø£eTT ˝Òø£ ø£s¡à|üÁ‘·eTTq+<äT øÏs¡DeTT\T @ ø£s¡àqT Á|üdü]+|ü #˚j·TTH√ Ä ø£s¡à≈£î dü+ã+~Û+∫q
bÕ|üeT÷, |ü⁄D´eT÷ eT]j·TT bÕ|ü|⁄ü D´eTT\T s¬ +&É÷e⁄qï kÕúqeTT\qT >∑TDeTT Je⁄ìï ‘·>∑T\Tø=qTqT. n|ü&ÉT Je⁄ìøÏ ‘·>∑T\Tø=qï
ÁøÏ+<ä 41e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT. >∑TDeTTqT Je⁄ì Á|üø£ÿH˚ Je⁄ìï n+{Ïô|≥Tºø=ìj·TTqï ãT~∆ Ä˝À∫dü÷Ô
Je⁄ìøÏ #·÷|æ+#·TqT. eTT+<˚ ìs¡j í T· eTT #˚jT· ã&çq≥T¢ ∫‘·eÔ TT eTqdüT‡
|ü⁄D´eTT |ü⁄D´eTT |ü⁄D´eTT bÕ|üeTT Á|üe]Ô+#·>±, ø£sà¡ ∫es¡≈î£ ø±s¡´s¡÷|üyTÓ Æ X¯Øs¡eTT<ë«sê neT\T »s¡T>∑TqT.
bÕ|üeTT bÕ|üeTT

|ü⁄D´eüeTT

T
TT

|ü⁄D´eT
|
n˝≤ neT\T »]–q ø±s¡´eTT˝Àì ø£w,ºü düTKeTT\q÷, Äq+<ä <äT'KeTT

bÕ| ´eTT
üeTT

b Õ

üeTT
|ü⁄D
bÕ|üeTT |ü⁄D´eTT bÕ|
bÕ|üeTT bÕ|üeTT
|ü⁄D´eTT bÕ|
üeTT \q÷ Je⁄&ÉT ãT~∆ <ë«sêH˚ nqTuÛÑ$+#·&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. á
ø£s¡à|üÁ‘·eTT |ü⁄D´e |ü⁄D´e $<ÛäeTT>± ˇø£ eTìwæ>±qTqï Je⁄&ÉT ∫es¡≈£î düTK<äT'KeTTqT nqTuÛÑ
|ü⁄D´eTT |ü⁄D´eTT bÕ| TT bÕ|üeTTTT
bÕ|üeTT |ü⁄D üe $+#·T≥≈£î @s¡Œs¡#·ã&çq $<Ûëqy˚T ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\ neT]ø£

|ü⁄D
´eT TT

|ü⁄D´eTT
bÕ|üe
bÕ|üeTT

´eT
T
nì ‘Ó*j·Te˝…qT. Je⁄&ÉT J$‘·eTT˝À nqTuÛÑ$+#·T ø£s¡àqT eTT+<˚

T
⁄D´eTT bÕ|üeTT |ü⁄D´eTT
|ü⁄D´eTT |übÕ|üeTT bÕ|üeTT
TT
41e ∫Á‘·|ü≥eTT.
ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À Ç+‘·es¡≈î£ ø√DeTT\T øπ +Á<äeTT\qT >∑T]Ô+#·&yÉ T˚
ø±≈£î+&Ü yê{Ïj·T+<äTq÷, $T>∑‘ê kÕúqeTT\+<äTq÷ bÕ|ü|ü⁄D´
kÕúqeTT\qT ≈£L&Ü >∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. Ç|ü&ÉT ø£s¡à|üÁ‘·eTT˝À mø£ÿ&É
@ ø£sà¡ Áyêj·Tã&ÉT‘·T+<√, eTìwæ ‘·q ÁbÕs¡ãe∆ TTqT @j˚T kÕúqeTTqT+&ç
nqTuÛÑ$+#·T#·THêï&√ ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î Á|üj·T‹ï<ë›eTT. ø£s¡à#·Áø£eTT
˝Òø£ ø£s¡à|üÁ‘·eTT jÓTTø£ÿ kÕúqeTTq÷, <ëì ø£<ä*ø£q÷, <ëì neT]ø£q÷
‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ‘Ó*dæq <ëììã{Ϻ ô|q’ >∑\ ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï <ë«<äX¯
Á>∑Vü≤eTT\ øÏs¡DeTT\T ÁøÏ+<ä>∑\ ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì bÕ|ü|ü⁄D´ ø£s¡à\MT<ä
Á|üdü]+#·>±, Ä øÏs¡DeTT\T ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡àqT rdüTø=ì ÁøÏ+<ä
>∑TD#·Áø£eTT˝ÀqTqï Je⁄ì MT<ä|ü&ÉTqT. nø£ÿ&É Je⁄ìMT<ä Á>∑Vü≤
dü÷#êj·T>± ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTTqT ªCÀ´‹wü´eTTμ n+{≤eTT.
CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔã<ä›eTT>± ñqï|ü&˚ <ëìì dü]>± ‘Ó\TdüT
ø√>∑\eTT. Ä $<ÛëqeTT˝À Ç|ü&ÉT ø£s¡à#·Áø£eT+<äT mø£ÿ&É @ ø£s¡à
ñ+≥T+<√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. Ç+‘·es¡≈£î ‘Ó*dæq <ëìÁ|üø±s¡eTT 1e
kÕúqeTT˝À X¯Øs¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ≈£s¡àj·TT+&ÉTq˙, n~j˚T J$‘·
ÁbÕs¡+uÛÑkÕúqeT˙ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. X¯Øs¡eTT \_Û+∫q »qà yÓTT<ä\T
ø=ì X¯Øs¡ dü+ã+<Ûä ø£s¡à\˙ï n+<äT˝À Ç$T&çj·TT+&ÉTqT. <ëìqT+&ç
7e kÕúqeTT uÛ≤s¡´≈£î dü+ã+~Û+∫q kÕúqeTì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. uÛ≤s¡´,
uÛ≤s¡´qT+&ç m<äTs¡j˚T´ düeTdü´\ ø£s¡à\˙ï n+<äT˝À *œ+#·ã&ÉTqT. 1
eT]j·TT 7e kÕúqeTT\≈£î eT<Û´ä ˝À>∑\ n+^, nsê∆+– s¬ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À
ˇø£yÓ’|ü⁄ 4e kÕúqeTT eT]jÓTTø£ yÓ’|ü⁄ 10e kÕúqeTT πø+Á<äeTT\T>±
j·TTqïeì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT ø£<ë! yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑yÓTÆq n+^ uÛ≤>∑eTT˝À
øπ +Á<äyTÓ qÆ Hê\Ze kÕúqeT+<äT dü÷\ú yÓTqÆ dæsú êdüT\Ô ≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£sà¡ \T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 97 98 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#˚s¡Ãã&çj·TT+&ÉTqT. nfÒ¢ ¬s+&Ée uÛ≤>∑yÓTÆq nsê∆+– yÓ’|ü⁄ πø+Á<äyÓTÆq
TT X ¯Ø s
|ü<äe kÕúqeT+<äT ø£+{ÏøÏ ø£ì|æ+#·ì ÄdæÔ nsTTq ø°]ÔøÏ dü+ã+~Û+∫q X¯Øs¡e´· eTT ÁbÕs¡+u¡eÛÑeTT
‘
n+ e] nej·Te TT
ø£s¡àj·T÷, ù|s¡T Á|üU≤´‘·T\T \_Û+#·T≥≈£î ø±s¡DyÓTÆq$ nsTTq eè‹Ô, ∫ ¯
< äX eTT\˝
ø£s¡à ø£s¡à\T À
ñ<√´>∑eTT\ ø£sà¡ \T yÓTT<ä\>∑Tq$ *œ+#·ã&çjT· T+&ÉTqT. Bìì ‘·sê«‘·

dü÷ø£åà ÄdæÔ

ñ<√´>e∑ TT
ø°]Ô
ù|J˝À>∑\ 42e ∫Á‘·eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT.

|ìü

dæúsêdüTÔ\T
dü÷ú\
Ç+‘·es¡≈î£ ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À >∑\ ˇø£{e kÕúqeTT, Hê\Ze kÕúqeTT,
@&Ée kÕúqeTT, |ü<äekÕúqeTT, |üHÓï+&Ée kÕúqeTT\˝À @j˚T ø£s¡à\T
ø£s¡à\T~‘Û ·
#˚s¡T#·Tqïy√ ‘Ó*dæq~. yÓTT‘·ÔeTT 12 kÕúqeTT\˝À 5 kÕúqeTT\ ø£s¡à\T d+ü ã+s¡´
uÛ≤
‘Ó*dæb˛sTTq$. Çø£ $T–*q yÓTT‘·ÔeTT @&ÉT kÕúqeTT\˝À @ ø£s¡à\T
#˚sT¡ #·Tqïy√ ø=~›>∑ >∑eTì<ë›eTT. ø£sà¡ |üÁ‘·eTT˝À ∫e] kÕúqeTTq X¯Øs¡eTT
jÓTTø£ÿ n+‘·´ø£s¡à ñ+&ÉTqì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT ø£<ë! X¯Øs¡eTT 11 12 1 2
X¯Øs¡ X¯Øs¡
n+‘·´eTTq≈£î #˚sT¡ ≥qT eTs¡DeTT n+≥THêïeTT. eTs¡DeTT ø£sà¡ #·Áø£eTT n+‘·´ ÁbÕs¡+uÛÑ

˝Àì 12e kÕúqeTTqT+&˚ \_Û+#·TqT. nsTT‘˚ 12e kÕúqeTTq≈£î

10 dü÷ø£åà 3
m<äTs¡T>± e´‹πsK kÕúqeTT>±qTqï Äs¡e kÕúqeTT˝À #êe⁄≈£î e´‹πsK ÄdæÔ
yÓTqÆ ø£sà¡ #˚sT¡ qT. #êe⁄≈£î _ÛqïeTT>±j·TT+&ç #êe⁄ø£+fÒ m≈£îÿe u≤~Û+#·T ø£s¡à|üÁ‘·eTT
dü÷ú\
ø£s¡à Äs¡ekÕúqeTT˝À ñ+&ÉTqT. #êe⁄ ø±≈£î+&Ü eTìwæ Áã‹øÏj·TTHêï 9 dæúsêdüTÔ\T 4
#êe⁄ø£+fÒ mH√ï s¬ ≥T¢ e´‹πsKeTT>± u≤~Û+#·Tq$ s√>∑eTT\T, ãTDeTT\T.
uÛ≤s¡´
#êe⁄˝À @ u≤<Ûëj·TT+&É<äT. ø±˙ Äs¡ekÕúqeTT˝À>∑\ ø£s¡à˝À s√>∑, ø£s¡à
ãTTDeTT\ ø£sà¡ \T+&ç eTìwæì #êe⁄≈£î e´‹πsKyÓTqÆ u≤<Û\ä qT nqTuÛ$Ñ +|ü 8 7 6 5
CÒj·TTqT. J$‘· n+‘·´eTT eTs¡DeTT‘√ »s¡T>∑TqT. nsTT‘˚ eTs¡DeTT πø+Á<äeTT˝˝Àì ø£s¡à (42e ∫Á‘·|ü≥eTT)
@ u≤<Ûë ˝Òì~. u≤<Ûä\T yÓTT<ä\>∑Tq~ »qqeTT‘√ ø±>±, u≤<Ûä\T
n+‘·´eT>∑Tq~ eTs¡DeTT‘√, nsTT‘˚ eTs¡DeTT u≤<Ûës¡Væ≤‘·yÓTÆq~. Äs¡e kÕúqeTT ø£\<äT. ø±e⁄q Ä kÕúqeTT˝À u≤<Ûës¡V≤æ ‘·yTÓ qÆ eTs¡DeTT
<ëìøÏ e´‹πsKeTT>± 12e kÕúqeTTq≈£î |üP]Ô 7e kÕúqeTT˝À X¯Á‘·TkÕúqyÓTÆ q≈£î e´‹πsKeTT>± u≤<ÛäqT ø£*Z+#·T X¯Á‘·T, ãTTD, s√>∑ düeTdü´\ ø£s¡à\T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 97 98 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#˚s¡Ãã&çj·TT+&ÉTqT. nfÒ¢ ¬s+&Ée uÛ≤>∑yÓTÆq nsê∆+– yÓ’|ü⁄ πø+Á<äyÓTÆq
TT X ¯Ø s
|ü<äe kÕúqeT+<äT ø£+{ÏøÏ ø£ì|æ+#·ì ÄdæÔ nsTTq ø°]ÔøÏ dü+ã+~Û+∫q X¯Øs¡e´· eTT ÁbÕs¡+u¡eÛÑeTT
‘
n+ e] nej·Te TT
ø£s¡àj·T÷, ù|s¡T Á|üU≤´‘·T\T \_Û+#·T≥≈£î ø±s¡DyÓTÆq$ nsTTq eè‹Ô, ∫ ¯
< äX eTT\˝
ø£s¡à ø£s¡à\T À
ñ<√´>∑eTT\ ø£sà¡ \T yÓTT<ä\>∑Tq$ *œ+#·ã&çjT· T+&ÉTqT. Bìì ‘·sê«‘·

dü÷ø£åà ÄdæÔ

ñ<√´>e∑ TT
ø°]Ô
ù|J˝À>∑\ 42e ∫Á‘·eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT.

|ìü

dæúsêdüTÔ\T
dü÷ú\
Ç+‘·es¡≈î£ ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À >∑\ ˇø£{e kÕúqeTT, Hê\Ze kÕúqeTT,
@&Ée kÕúqeTT, |ü<äekÕúqeTT, |üHÓï+&Ée kÕúqeTT\˝À @j˚T ø£s¡à\T
ø£s¡à\T~‘Û ·
#˚s¡T#·Tqïy√ ‘Ó*dæq~. yÓTT‘·ÔeTT 12 kÕúqeTT\˝À 5 kÕúqeTT\ ø£s¡à\T d+ü ã+s¡´
uÛ≤
‘Ó*dæb˛sTTq$. Çø£ $T–*q yÓTT‘·ÔeTT @&ÉT kÕúqeTT\˝À @ ø£s¡à\T
#˚sT¡ #·Tqïy√ ø=~›>∑ >∑eTì<ë›eTT. ø£sà¡ |üÁ‘·eTT˝À ∫e] kÕúqeTTq X¯Øs¡eTT
jÓTTø£ÿ n+‘·´ø£s¡à ñ+&ÉTqì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT ø£<ë! X¯Øs¡eTT 11 12 1 2
X¯Øs¡ X¯Øs¡
n+‘·´eTTq≈£î #˚sT¡ ≥qT eTs¡DeTT n+≥THêïeTT. eTs¡DeTT ø£sà¡ #·Áø£eTT n+‘·´ ÁbÕs¡+uÛÑ

˝Àì 12e kÕúqeTTqT+&˚ \_Û+#·TqT. nsTT‘˚ 12e kÕúqeTTq≈£î

10 dü÷ø£åà 3
m<äTs¡T>± e´‹πsK kÕúqeTT>±qTqï Äs¡e kÕúqeTT˝À #êe⁄≈£î e´‹πsK ÄdæÔ
yÓTqÆ ø£sà¡ #˚sT¡ qT. #êe⁄≈£î _ÛqïeTT>±j·TT+&ç #êe⁄ø£+fÒ m≈£îÿe u≤~Û+#·T ø£s¡à|üÁ‘·eTT
dü÷ú\
ø£s¡à Äs¡ekÕúqeTT˝À ñ+&ÉTqT. #êe⁄ ø±≈£î+&Ü eTìwæ Áã‹øÏj·TTHêï 9 dæúsêdüTÔ\T 4
#êe⁄ø£+fÒ mH√ï s¬ ≥T¢ e´‹πsKeTT>± u≤~Û+#·Tq$ s√>∑eTT\T, ãTDeTT\T.
uÛ≤s¡´
#êe⁄˝À @ u≤<Ûëj·TT+&É<äT. ø±˙ Äs¡ekÕúqeTT˝À>∑\ ø£s¡à˝À s√>∑, ø£s¡à
ãTTDeTT\ ø£sà¡ \T+&ç eTìwæì #êe⁄≈£î e´‹πsKyÓTqÆ u≤<Û\ä qT nqTuÛ$Ñ +|ü 8 7 6 5
CÒj·TTqT. J$‘· n+‘·´eTT eTs¡DeTT‘√ »s¡T>∑TqT. nsTT‘˚ eTs¡DeTT πø+Á<äeTT˝˝Àì ø£s¡à (42e ∫Á‘·|ü≥eTT)
@ u≤<Ûë ˝Òì~. u≤<Ûä\T yÓTT<ä\>∑Tq~ »qqeTT‘√ ø±>±, u≤<Ûä\T
n+‘·´eT>∑Tq~ eTs¡DeTT‘√, nsTT‘˚ eTs¡DeTT u≤<Ûës¡Væ≤‘·yÓTÆq~. Äs¡e kÕúqeTT ø£\<äT. ø±e⁄q Ä kÕúqeTT˝À u≤<Ûës¡V≤æ ‘·yTÓ qÆ eTs¡DeTT
<ëìøÏ e´‹πsKeTT>± 12e kÕúqeTTq≈£î |üP]Ô 7e kÕúqeTT˝À X¯Á‘·TkÕúqyÓTÆ q≈£î e´‹πsKeTT>± u≤<ÛäqT ø£*Z+#·T X¯Á‘·T, ãTTD, s√>∑ düeTdü´\ ø£s¡à\T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 99 100 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
*œ+#·ã&ÉTqT. ÁøÏ+<ä 43e |ü≥eTT #·÷&ÉTeTT. Ç|üŒ{ÏøÏ yÓTT‘·eÔ TT Äs¡T kÕúqeTT\˝À ø£sà¡ Áyê‘·qT ‘Ó\TdüTø√>∑*
>±eTT. Çø£ $T–*q kÕúqeTT\T Äs¡T ø£\e⁄. m<äT¬s<äTs¡T>±j·TTqï 5,
X¯Ø 11 kÕúqeTT\qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. dü÷\ú dæsú êdüT˝Ô q’… >∑èVü≤eTT,
X¯Øs¡eTT ÁbÕs¡+usÛÑe¡
n+‘e´· ] nej·Te TT uÛÑ÷eTT\T yÓTT<ä\>∑Tq$ @ eTìwæøÏ @$T ñqïy√ ø£s¡à#·Áø£eTT ˝Àì
∫ ¯ eTT\
< äX Hê\Ze kÕúqeTTqT #·÷∫ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. Hê\Ze kÕúqeTTq≈£î ÁøÏ+<ä
ø£s¡à ø£s¡à
dü÷ø£åà ÄdæÔ

ô|’q Çs¡TyÓ’|ü⁄\ 3e kÕúqeT÷, 5e kÕúqeT÷ ø£\e⁄. Hê\ZekÕúqeTT

ñ<√´>e∑ TT
eè‹Ô

eTT\T
ø±s´¡

πø+Á<äkÕúqyÓTÆq <ëìe\q <ëìøÏs¡TyÓ’|ü⁄\qTqï$ Hê\ZekÕúqeTTqT

dæúsêdüTÔ\T
nqTdü]+∫j·TT+&ÉTqT. n+^ uÛ≤>∑eTTq≈£î øπ +Á<äyTÓ qÆ Hê\Ze kÕúqeTT˝À

dü÷ú\
ø£s¡à\T dü÷ú\ ÄdüTÔ\ ø£s¡à\T+&É>± <ëì ‘·sê«‘·>∑\ ◊<äe kÕúqeTT˝À dü÷ú\
s√>∑ ¡à\T
ãTTD ø+ü £sã+~‘Û · ÄdüTÔ\T dü+bÕ~+#·T≥≈£î ‘·–q ãT~∆ì dü÷∫+#·T ø£s¡à\T+&ÉTqT. ˇø£
X¯Á‘·T d uÛ≤s¡´
eTìwæ Á|ü|+ü #·eTT˝À dü÷\ú ÄdüT\Ô T dü+bÕ~+#·T≥≈£î ø±e\dæq Á|ü|+ü #·
ãT~∆, Á|ü|ü+#· C≤„qeTT (Á|ü|ü+#· $<ä´) ◊<äe kÕúqeTT˝À *œ+#·ã&ç
j·TT+&ÉTqT. Hê\Ze πø+Á<äkÕúqeTT˝À dü÷ú\ ÄdüTÔ\ ø£s¡à\T+&É>± <ëìì
12 1 2 3
Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì ◊<äe kÕúqeTT˝À Á|ü|ü+#· C≤„qeTT+&É>±, eT÷&Ée
X¯Øs¡ X¯Øs¡
n+‘·´ ÁbÕs¡+uÛÑ kÕúqeTT˝À Á|ü|ü+#· <ÛäqeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£s¡à ñ+&ÉTqT. Á|ü|ü+#·
dü÷ú\
<Ûqä eTT nq>± &ÉãT“ ì\Te, &ÉãT“ #·˝≤eTDÏ nì ns¡eú TT. Bìq+‘·{˙Ï
11 dæúsêdüTÔ\T 4 Á>∑V≤æ +∫‘˚ n+^ uÛ≤>∑eT+<äT es¡Tdü>±>∑\ 3, 4, 5 kÕúqeTT\˝À Á|ü|+ü #·
ø£s¡à|üÁ‘·eTT <Ûqä eTT, Á|ü|+ü #· Ädæ,Ô Á|ü|+ü #· C≤„qeTT es¡Tdü>± n˙ï Á|ü|+ü #· dü+ã+<Ûä
10 dü÷ø£åà 5 $wüj·T ø£s¡à˝Ò>∑\e⁄. n+^˝À πø+Á<äyÓTÆq Hê\Ze kÕúqeTTqT Ä<Ûës¡eTT
dæúsêdüTÔ\T
#˚düTø=ì eT÷&ÉT˝À Á|ü|ü+#· <ÛäqeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£s¡à, ◊<äT˝À
X¯Á‘·TãTTD
uÛ≤s¡´
ø£s¡à s√>∑ Á|ü|+ü #· dü+ã+<Ûä C≤„qeTT ˝Òø£ #·<Tä e⁄\ ø£sà¡ \THêïj·Tì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT
ø£s¡à\T
ø£<ë! yê{ÏH˚ ÁøÏ+<ä 44e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT. ø£s¡à
9 8 7 6
∫Á‘·|ü≥eTT˝ÀqTqï |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À ˇø=ÿø£ÿ uÛ≤>∑eTT ˇø=ÿø£ÿ
43e ∫Á‘·|ü≥eTT. 6e kÕúqeTT˝Àì ø£s¡à. s¡ø£yÓTÆq ø£s¡à‘√ ì+&çb˛‘·T+&É&ÉeTT ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 99 100 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
*œ+#·ã&ÉTqT. ÁøÏ+<ä 43e |ü≥eTT #·÷&ÉTeTT. Ç|üŒ{ÏøÏ yÓTT‘·eÔ TT Äs¡T kÕúqeTT\˝À ø£sà¡ Áyê‘·qT ‘Ó\TdüTø√>∑*
>±eTT. Çø£ $T–*q kÕúqeTT\T Äs¡T ø£\e⁄. m<äT¬s<äTs¡T>±j·TTqï 5,
X¯Ø 11 kÕúqeTT\qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. dü÷\ú dæsú êdüT˝Ô q’… >∑èVü≤eTT,
X¯Øs¡eTT ÁbÕs¡+usÛÑe¡
n+‘e´· ] nej·Te TT uÛÑ÷eTT\T yÓTT<ä\>∑Tq$ @ eTìwæøÏ @$T ñqïy√ ø£s¡à#·Áø£eTT ˝Àì
∫ ¯ eTT\
< äX Hê\Ze kÕúqeTTqT #·÷∫ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. Hê\Ze kÕúqeTTq≈£î ÁøÏ+<ä
ø£s¡à ø£s¡à
dü÷ø£åà ÄdæÔ

ô|’q Çs¡TyÓ’|ü⁄\ 3e kÕúqeT÷, 5e kÕúqeT÷ ø£\e⁄. Hê\ZekÕúqeTT

ñ<√´>e∑ TT
eè‹Ô

eTT\T
ø±s´¡

πø+Á<äkÕúqyÓTÆq <ëìe\q <ëìøÏs¡TyÓ’|ü⁄\qTqï$ Hê\ZekÕúqeTTqT

dæúsêdüTÔ\T
nqTdü]+∫j·TT+&ÉTqT. n+^ uÛ≤>∑eTTq≈£î øπ +Á<äyTÓ qÆ Hê\Ze kÕúqeTT˝À

dü÷ú\
ø£s¡à\T dü÷ú\ ÄdüTÔ\ ø£s¡à\T+&É>± <ëì ‘·sê«‘·>∑\ ◊<äe kÕúqeTT˝À dü÷ú\
s√>∑ ¡à\T
ãTTD ø+ü £sã+~‘Û · ÄdüTÔ\T dü+bÕ~+#·T≥≈£î ‘·–q ãT~∆ì dü÷∫+#·T ø£s¡à\T+&ÉTqT. ˇø£
X¯Á‘·T d uÛ≤s¡´
eTìwæ Á|ü|+ü #·eTT˝À dü÷\ú ÄdüT\Ô T dü+bÕ~+#·T≥≈£î ø±e\dæq Á|ü|+ü #·
ãT~∆, Á|ü|ü+#· C≤„qeTT (Á|ü|ü+#· $<ä´) ◊<äe kÕúqeTT˝À *œ+#·ã&ç
j·TT+&ÉTqT. Hê\Ze πø+Á<äkÕúqeTT˝À dü÷ú\ ÄdüTÔ\ ø£s¡à\T+&É>± <ëìì
12 1 2 3
Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì ◊<äe kÕúqeTT˝À Á|ü|ü+#· C≤„qeTT+&É>±, eT÷&Ée
X¯Øs¡ X¯Øs¡
n+‘·´ ÁbÕs¡+uÛÑ kÕúqeTT˝À Á|ü|ü+#· <ÛäqeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£s¡à ñ+&ÉTqT. Á|ü|ü+#·
dü÷ú\
<Ûqä eTT nq>± &ÉãT“ ì\Te, &ÉãT“ #·˝≤eTDÏ nì ns¡eú TT. Bìq+‘·{˙Ï
11 dæúsêdüTÔ\T 4 Á>∑V≤æ +∫‘˚ n+^ uÛ≤>∑eT+<äT es¡Tdü>±>∑\ 3, 4, 5 kÕúqeTT\˝À Á|ü|+ü #·
ø£s¡à|üÁ‘·eTT <Ûqä eTT, Á|ü|+ü #· Ädæ,Ô Á|ü|+ü #· C≤„qeTT es¡Tdü>± n˙ï Á|ü|+ü #· dü+ã+<Ûä
10 dü÷ø£åà 5 $wüj·T ø£s¡à˝Ò>∑\e⁄. n+^˝À πø+Á<äyÓTÆq Hê\Ze kÕúqeTTqT Ä<Ûës¡eTT
dæúsêdüTÔ\T
#˚düTø=ì eT÷&ÉT˝À Á|ü|ü+#· <ÛäqeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£s¡à, ◊<äT˝À
X¯Á‘·TãTTD
uÛ≤s¡´
ø£s¡à s√>∑ Á|ü|+ü #· dü+ã+<Ûä C≤„qeTT ˝Òø£ #·<Tä e⁄\ ø£sà¡ \THêïj·Tì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT
ø£s¡à\T
ø£<ë! yê{ÏH˚ ÁøÏ+<ä 44e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT. ø£s¡à
9 8 7 6
∫Á‘·|ü≥eTT˝ÀqTqï |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝À ˇø=ÿø£ÿ uÛ≤>∑eTT ˇø=ÿø£ÿ
43e ∫Á‘·|ü≥eTT. 6e kÕúqeTT˝Àì ø£s¡à. s¡ø£yÓTÆq ø£s¡à‘√ ì+&çb˛‘·T+&É&ÉeTT ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 101 102 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
Ç+‘·es¡≈£î ø£s¡à#·Áø£eTT˝À yÓTT‘·ÔeTT @&ÉT kÕúqeTT\˝Àì ø£s¡à
‘Ó*dæb˛sTTq~. n+^ uÛ≤>∑eTT˝Àì Hê\Ze πø+Á<äkÕúqeTTqT Ä<Ûës¡eTT
TT X¯Øs¡
X¯Øs¡e] ÁbÕs¡+uÛÑeTT #˚dTü ø=ì eT÷&ÉT, ◊<äT kÕúqeTT\˝Àì ø£sà¡ \qT ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Ç|ü&ÉT
∫e ¯ nej·Te
< äX e T T \ nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝À πø+Á<äyÓTÆq |ü<äekÕúqeTTqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì
ø£s¡à\T
<ëìøÏs¡TyÓ’|ü⁄\qTqï 9, 11 kÕúqeTT\˝Àì ø£s¡à\qT ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.

Á|ü|ü+#·
<ÛäqeTT dæúsêdüTÔ\T
dü÷ø£åà
ÄdæÔ
eè‹Ô
eTT\T
ø±s¡´
9, 11 kÕúqeTT\˝Àì ø£s¡à\qT ø£wüºeTT ˝Ò≈£î+&Ü düT\uÛÑeTT>± ‘Ó*j·T
e#·TÃqT. n<Ó˝≤ nq>± n+^ uÛ≤>∑eTTq≈£î πø+Á<äyÓTÆq 4e kÕúqeTT˝À

dü÷ú\
C
Á|ü| ≤„qeT dü÷ú\ ÄdüTÔ\T+&É>±, nsê∆+– uÛ≤>∑eTTq≈£î πø+Á<äyÓTÆq 10e kÕúqeTT˝À
s√>∑ ü+# T
ãTTD ü KeTT\T · Hê\Ze kÕúqeTTq≈£î e´‹πsKyÓTÆq dü÷ø£åàÄdüTÔ˝…’q ø°]ÔÁ|ü‹wü˜, eè‹Ô
X¯Á‘·T dT u≤Û s´¡
ñ<√´>∑ ø£sà¡ \qT Á>∑V≤æ +#·e#·TÃqT. dü÷\ú ÄdüT\Ô T Á|ü|+ü #· dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ $
ø±>±, C≤„q<Ûqä eTT, C≤„qe÷s¡eZ TT dü÷ø£àå ÄdüT\Ô T |üse¡ ÷‘·à dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ $.
á $<ÛäeTT>± n+^ uÛ≤>∑eTT˝ÀqTqï ø£s¡à≈£î |üP]Ô _ÛqïeTT>± nsê∆+–
uÛ≤>∑eTT˝À>∑\ ø£s¡à\T+&ÉTqT. yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTT˝À πø+Á<äyÓTÆq Hê\Ze
X¯Øs¡ X¯Øs¡ Á|ü|ü+#· kÕúqeTTq≈£î s¬ +&Ée uÛ≤>∑eTT˝À øπ +Á<äyTÓ qÆ |ü<eä kÕúqeTT e´‹πsKyÓTqÆ fÒ,¢
n+‘·´ ÁbÕs¡+uÛÑ <ÛäqeTT
n+^ uÛ≤>∑eTT˝Àì eT÷&Ée kÕúqeTT˝Àì ø£sà¡ ≈£î e´‹πsKyÓTqÆ ø£sà¡ nsê∆+–
dü÷ú\ uÛ≤>∑eTT˝Àì ‘=$Tà<äe kÕúqeTT˝À ñ+&ÉTqT. n˝≤π> n+^ uÛ≤>∑eTT˝Àì
dæúsêdüTÔ\T
◊<äe kÕúqeTT˝Àì ø£s¡à≈£î e´‹πsKyÓTÆq ø£s¡à nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝Àì
ø£s¡à|üÁ‘·eTT
Á|ü|ü+#· |ü<øä =+&√ kÕúqeTT˝À ñ+&ÉTqT. eT÷&Ée kÕúqeTT˝À Á|ü|+ü #· <Ûqä eTTq≈£î
dü÷ø£åà C≤„qeTT
dæúsêdüTÔ\T
#·<äTe⁄ dü+ã+~Û+∫q bÕ|üeTT+&É>± <ëìøÏ |üP]Ô e´‹πsK kÕúqyÓTÆq ‘=$Tà<äe
uÛ≤s¡´ X¯Á‘·TãTTD kÕúqeTTq |üse¡ ÷‘·à <Ûqä eTT (C≤„qX¯ø)ÔÏ q≈£î dü+ã+~Û+∫q~ \_Û+#·TqT.
ø£s¡à s√>∑
ø£s¡à\T n<˚ $<Ûeä TT>± ◊<äe kÕúqeTT˝À Á|ü|+ü #· dü+ã+<Ûä C≤„qeTT+&É>± <ëìøÏ
6 e´‹πsK kÕúqyÓTqÆ |ü<øä =+&√ kÕúqeTT˝À |üse¡ ÷‘·à C≤„qeTT (<Óe’ C≤„qeTT)
44e ∫Á‘·|ü≥eTT. q≈£î dü+ã+~Û+∫q Á>±Væ≤‘· X¯øj ÔÏ T· T+&ÉTqT. nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝À 9,10,11
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 101 102 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
Ç+‘·es¡≈£î ø£s¡à#·Áø£eTT˝À yÓTT‘·ÔeTT @&ÉT kÕúqeTT\˝Àì ø£s¡à
‘Ó*dæb˛sTTq~. n+^ uÛ≤>∑eTT˝Àì Hê\Ze πø+Á<äkÕúqeTTqT Ä<Ûës¡eTT
TT X¯Øs¡
X¯Øs¡e] ÁbÕs¡+uÛÑeTT #˚dTü ø=ì eT÷&ÉT, ◊<äT kÕúqeTT\˝Àì ø£sà¡ \qT ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Ç|ü&ÉT
∫e ¯ nej·Te
< äX e T T \ nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝À πø+Á<äyÓTÆq |ü<äekÕúqeTTqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì
ø£s¡à\T
<ëìøÏs¡TyÓ’|ü⁄\qTqï 9, 11 kÕúqeTT\˝Àì ø£s¡à\qT ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.

Á|ü|ü+#·
<ÛäqeTT dæúsêdüTÔ\T
dü÷ø£åà
ÄdæÔ
eè‹Ô
eTT\T
ø±s¡´
9, 11 kÕúqeTT\˝Àì ø£s¡à\qT ø£wüºeTT ˝Ò≈£î+&Ü düT\uÛÑeTT>± ‘Ó*j·T
e#·TÃqT. n<Ó˝≤ nq>± n+^ uÛ≤>∑eTTq≈£î πø+Á<äyÓTÆq 4e kÕúqeTT˝À

dü÷ú\
C
Á|ü| ≤„qeT dü÷ú\ ÄdüTÔ\T+&É>±, nsê∆+– uÛ≤>∑eTTq≈£î πø+Á<äyÓTÆq 10e kÕúqeTT˝À
s√>∑ ü+# T
ãTTD ü KeTT\T · Hê\Ze kÕúqeTTq≈£î e´‹πsKyÓTÆq dü÷ø£åàÄdüTÔ˝…’q ø°]ÔÁ|ü‹wü˜, eè‹Ô
X¯Á‘·T dT u≤Û s´¡
ñ<√´>∑ ø£sà¡ \qT Á>∑V≤æ +#·e#·TÃqT. dü÷\ú ÄdüT\Ô T Á|ü|+ü #· dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ $
ø±>±, C≤„q<Ûqä eTT, C≤„qe÷s¡eZ TT dü÷ø£àå ÄdüT\Ô T |üse¡ ÷‘·à dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ $.
á $<ÛäeTT>± n+^ uÛ≤>∑eTT˝ÀqTqï ø£s¡à≈£î |üP]Ô _ÛqïeTT>± nsê∆+–
uÛ≤>∑eTT˝À>∑\ ø£s¡à\T+&ÉTqT. yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑eTT˝À πø+Á<äyÓTÆq Hê\Ze
X¯Øs¡ X¯Øs¡ Á|ü|ü+#· kÕúqeTTq≈£î s¬ +&Ée uÛ≤>∑eTT˝À øπ +Á<äyTÓ qÆ |ü<eä kÕúqeTT e´‹πsKyÓTqÆ fÒ,¢
n+‘·´ ÁbÕs¡+uÛÑ <ÛäqeTT
n+^ uÛ≤>∑eTT˝Àì eT÷&Ée kÕúqeTT˝Àì ø£sà¡ ≈£î e´‹πsKyÓTqÆ ø£sà¡ nsê∆+–
dü÷ú\ uÛ≤>∑eTT˝Àì ‘=$Tà<äe kÕúqeTT˝À ñ+&ÉTqT. n˝≤π> n+^ uÛ≤>∑eTT˝Àì
dæúsêdüTÔ\T
◊<äe kÕúqeTT˝Àì ø£s¡à≈£î e´‹πsKyÓTÆq ø£s¡à nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝Àì
ø£s¡à|üÁ‘·eTT
Á|ü|ü+#· |ü<øä =+&√ kÕúqeTT˝À ñ+&ÉTqT. eT÷&Ée kÕúqeTT˝À Á|ü|+ü #· <Ûqä eTTq≈£î
dü÷ø£åà C≤„qeTT
dæúsêdüTÔ\T
#·<äTe⁄ dü+ã+~Û+∫q bÕ|üeTT+&É>± <ëìøÏ |üP]Ô e´‹πsK kÕúqyÓTÆq ‘=$Tà<äe
uÛ≤s¡´ X¯Á‘·TãTTD kÕúqeTTq |üse¡ ÷‘·à <Ûqä eTT (C≤„qX¯ø)ÔÏ q≈£î dü+ã+~Û+∫q~ \_Û+#·TqT.
ø£s¡à s√>∑
ø£s¡à\T n<˚ $<Ûeä TT>± ◊<äe kÕúqeTT˝À Á|ü|+ü #· dü+ã+<Ûä C≤„qeTT+&É>± <ëìøÏ
6 e´‹πsK kÕúqyÓTqÆ |ü<øä =+&√ kÕúqeTT˝À |üse¡ ÷‘·à C≤„qeTT (<Óe’ C≤„qeTT)
44e ∫Á‘·|ü≥eTT. q≈£î dü+ã+~Û+∫q Á>±Væ≤‘· X¯øj ÔÏ T· T+&ÉTqT. nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝À 9,10,11
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 103 104 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
kÕúqeTT\T <Ó’e uÛ≤eeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫qeì #Ó|üŒe#·TÃqT. nsTT‘˚
X¯Øs¡ X¯Øs¡ Á|ü|ü+#·
|ü~˝ÀqTqï C≤„qX¯øÏÔ, ‘=$Tà~˝ÀqTqï C≤„q<ÛäqeTT |ü<äø=+&ÉT˝ÀqTqï n+‘·´ ÁbÕs¡+uÛÑ <ÛäqeTT
C≤„ì Á>±Væ≤‘·Xø¯ ÔÏ ø£sà¡ ≈£î ˝Àã&çjT· T+&Ée⁄. n+<äTe\q ø£sà¡ Ä<Ûës¡eTT‘√
|üs¡e÷‘·à dü÷ú\
C≤„q <ÛäqeTTqT >±˙, C≤„qX¯øÏÔì>±˙, C≤„q $#·ø£åDqT>±˙ (C≤„qeTTqT Á|ü|ü+#· dæúsêdüTÔ\T
C≤„qeTT
Á>∑V≤æ +#·Tø=qT X¯øìÔÏ >±˙) >∑T]Ô+∫ #Ó|Œü ˝ÒeTT. 9, 10, 11 kÕúqeTT\˝À <Ó’e ø£s¡à|üÁ‘·eTT
dü÷ø£åà Á|ü|ü+#·
qTqï yê{Ï˝À ø=ìï ø£s¡à\≈£î dü+ã+~Û+∫j·TT+&É>±, nø£ÿ&˚>∑\ C≤„q ÄdæÔ C≤„qeTT
∫Vü≤ïeTT\˙ï ø£sêàBÛqeTT\T>±e⁄. n+<äTe\q ø£sêàr‘·yÓTÆq yê{Ïì ø°]Ô
eè‹Ô
>∑T]+∫ K∫Ñ·eTT>± #Ó|ü≥≈£î M\T|ü&É<äT. á eT÷&ÉT kÕúqeTT\ |üs¡e÷‘·à uÛ≤s¡´ X¯Á‘·s√>∑
TãTTD
Á|ü|ü+#· düTKeTT ø£s¡à\T
e\q uÛÑ÷$TMT<ä C≤„ìì >∑T]Ô+#·e#·TÃqT. nsTT‘˚ n‘·ì˝À m+‘· <ÛäqeTT
6
C≤„qeTT+&˚~ ‘˚*à #Ó|üŒ˝ÒeTT. ÁøÏ+<ä 45e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À ø£s¡à#·Áø£eTT
45e ∫Á‘·|ü≥eTT.
˝Àì 9, 10, 11 kÕúqeTT\ ø£s¡à\qT #·÷&Ée#·TÃqT.
Ç+‘·es¡≈£î ‘Ó*dæq <ëì˝À ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ¬s+&ÉT kÕúqeTT\T
‘·|üŒ $T>∑‘ê nìï kÕúqeTT\˝À @ ø£s¡à #˚]b˛sTTq~ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT.
X¯Øs¡ X¯Øs¡ Ç|ü&ÉT $T–*q~ n+^ uÛ≤>∑eTT˝À s¬ +&Ée kÕúqeT÷, nsêú+– uÛ≤>∑eTT˝À
∫e] ¯ ÁbÕs¡+uÛÑ
eè‹Ô C≤„q ü+# ·à
Á|ü|üs¡e÷‘

< äX ø£s¡à mì$T<äe kÕúqeTT e÷Á‘·eTT $T–*j·TTqï$. n+^ uÛ≤>∑eTT˝À yÓTT<ä{Ï

eTT ·

ø£s¡à
|

kÕúqeTT ‘·sê«‘·j·TTqï ¬s+&Ée kÕúqeTT, yÓTT<ä{Ï kÕúqeTTq≈£î

Á|ü|ü+#·
<ÛäqeTT dæúsêdüTÔ\T
‘·à dü÷ø£åà
|üs¡e÷ü+#· ÄdæÔ
Á|ü| eTT ø°]Ô

nqTã+<Ûeä TT>±j·TTqï~. n˝≤π> nsêú+– uÛ≤>∑eTT˝À yÓTT<ä{<Ï q’Ó @&Ée

kÕúqeTTq≈£î Á|üøÿ£ H˚jT· Tqï mì$T<äe kÕúqeTT nqTã+<Ûeä TT>±j·TTqï~.
dü÷ú\
Û<äq

C ø±e⁄q ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À ˇø£≥e kÕúqeTTqT nqTdü]+∫ s¬ +&Ée kÕúqeT÷,

s√>∑ Á|ü| ≤„qeT
ãTTD \T ü+# T @&Ée kÕúqeTTqT nqTdü]+∫ mì$T<äe kÕúqeT÷ ø£s¡à‘√ ì+|üã&çq$.
X¯Á‘·T dTü Ke≤Û TsT ´¡ ·
u ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À ˇø£≥e uÛ≤>∑yTÓ qÆ n+^ uÛ≤>∑eTT˝À Ç+‘·es¡≈î£ qyÓ÷<Óq’
ø£s¡à\˙ï Á|ü|ü+#· dü+ã+<Ûä ø£s¡à\ìj˚T #Ó|üŒe#·TÃqT. 1e kÕúqeTTq
45e ∫Á‘·|ü≥eTT. X¯Øs¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£sà¡ j·TT+&É>± 3, 4, 5, 6 kÕúqeTT\ìï{Ï˝À
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 103 104 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
kÕúqeTT\T <Ó’e uÛ≤eeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫qeì #Ó|üŒe#·TÃqT. nsTT‘˚
X¯Øs¡ X¯Øs¡ Á|ü|ü+#·
|ü~˝ÀqTqï C≤„qX¯øÏÔ, ‘=$Tà~˝ÀqTqï C≤„q<ÛäqeTT |ü<äø=+&ÉT˝ÀqTqï n+‘·´ ÁbÕs¡+uÛÑ <ÛäqeTT
C≤„ì Á>±Væ≤‘·Xø¯ ÔÏ ø£sà¡ ≈£î ˝Àã&çjT· T+&Ée⁄. n+<äTe\q ø£sà¡ Ä<Ûës¡eTT‘√
|üs¡e÷‘·à dü÷ú\
C≤„q <ÛäqeTTqT >±˙, C≤„qX¯øÏÔì>±˙, C≤„q $#·ø£åDqT>±˙ (C≤„qeTTqT Á|ü|ü+#· dæúsêdüTÔ\T
C≤„qeTT
Á>∑V≤æ +#·Tø=qT X¯øìÔÏ >±˙) >∑T]Ô+∫ #Ó|Œü ˝ÒeTT. 9, 10, 11 kÕúqeTT\˝À <Ó’e ø£s¡à|üÁ‘·eTT
dü÷ø£åà Á|ü|ü+#·
qTqï yê{Ï˝À ø=ìï ø£s¡à\≈£î dü+ã+~Û+∫j·TT+&É>±, nø£ÿ&˚>∑\ C≤„q ÄdæÔ C≤„qeTT
∫Vü≤ïeTT\˙ï ø£sêàBÛqeTT\T>±e⁄. n+<äTe\q ø£sêàr‘·yÓTÆq yê{Ïì ø°]Ô
eè‹Ô
>∑T]+∫ K∫Ñ·eTT>± #Ó|ü≥≈£î M\T|ü&É<äT. á eT÷&ÉT kÕúqeTT\ |üs¡e÷‘·à uÛ≤s¡´ X¯Á‘·s√>∑
TãTTD
Á|ü|ü+#· düTKeTT ø£s¡à\T
e\q uÛÑ÷$TMT<ä C≤„ìì >∑T]Ô+#·e#·TÃqT. nsTT‘˚ n‘·ì˝À m+‘· <ÛäqeTT
6
C≤„qeTT+&˚~ ‘˚*à #Ó|üŒ˝ÒeTT. ÁøÏ+<ä 45e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À ø£s¡à#·Áø£eTT
45e ∫Á‘·|ü≥eTT.
˝Àì 9, 10, 11 kÕúqeTT\ ø£s¡à\qT #·÷&Ée#·TÃqT.
Ç+‘·es¡≈£î ‘Ó*dæq <ëì˝À ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ¬s+&ÉT kÕúqeTT\T
‘·|üŒ $T>∑‘ê nìï kÕúqeTT\˝À @ ø£s¡à #˚]b˛sTTq~ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT.
X¯Øs¡ X¯Øs¡ Ç|ü&ÉT $T–*q~ n+^ uÛ≤>∑eTT˝À s¬ +&Ée kÕúqeT÷, nsêú+– uÛ≤>∑eTT˝À
∫e] ¯ ÁbÕs¡+uÛÑ
eè‹Ô C≤„q ü+# ·à
Á|ü|üs¡e÷‘

< äX ø£s¡à mì$T<äe kÕúqeTT e÷Á‘·eTT $T–*j·TTqï$. n+^ uÛ≤>∑eTT˝À yÓTT<ä{Ï

eTT ·

ø£s¡à
|

kÕúqeTT ‘·sê«‘·j·TTqï ¬s+&Ée kÕúqeTT, yÓTT<ä{Ï kÕúqeTTq≈£î

Á|ü|ü+#·
<ÛäqeTT dæúsêdüTÔ\T
‘·à dü÷ø£åà
|üs¡e÷ü+#· ÄdæÔ
Á|ü| eTT ø°]Ô

nqTã+<Ûeä TT>±j·TTqï~. n˝≤π> nsêú+– uÛ≤>∑eTT˝À yÓTT<ä{<Ï q’Ó @&Ée

kÕúqeTTq≈£î Á|üøÿ£ H˚jT· Tqï mì$T<äe kÕúqeTT nqTã+<Ûeä TT>±j·TTqï~.
dü÷ú\
Û<äq

C ø±e⁄q ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À ˇø£≥e kÕúqeTTqT nqTdü]+∫ s¬ +&Ée kÕúqeT÷,

s√>∑ Á|ü| ≤„qeT
ãTTD \T ü+# T @&Ée kÕúqeTTqT nqTdü]+∫ mì$T<äe kÕúqeT÷ ø£s¡à‘√ ì+|üã&çq$.
X¯Á‘·T dTü Ke≤Û TsT ´¡ ·
u ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À ˇø£≥e uÛ≤>∑yTÓ qÆ n+^ uÛ≤>∑eTT˝À Ç+‘·es¡≈î£ qyÓ÷<Óq’
ø£s¡à\˙ï Á|ü|ü+#· dü+ã+<Ûä ø£s¡à\ìj˚T #Ó|üŒe#·TÃqT. 1e kÕúqeTTq
45e ∫Á‘·|ü≥eTT. X¯Øs¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£sà¡ j·TT+&É>± 3, 4, 5, 6 kÕúqeTT\ìï{Ï˝À
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 105
Á|ü|ü+#· $wüj·TeTT\‘√ ≈£L&ÉTø=qï ø£s¡à˝Ò>∑\e⁄. nfÒ¢ ¬s+&Ée uÛ≤>∑yÓTÆq
nsêú+– uÛ≤>∑eTT˝À 7e kÕúqeTT ô|[fl‘√ dü+ã+<Ûäy˚Ts¡Œ&ÉT uÛ≤s¡´
$wüj·TeTT+&ÉTqT. ô|[fl ø±s¡´eT+‘·j·T÷ <Ó’eC≤„qeTT‘√ ≈£L&ÉTø=ì
j·TTqï~. ‘·sê«‘· 9, 10, 11, 12 kÕúqeTT\˙ï <Ó’eC≤„qeTT dü+ã+<Ûä
$wüjT· eTT\≈£î dü+ã+~Û‘· |ò*ü ‘·eTT\Tqï$. n+<äTe\q n+^ uÛ≤>∑eTT
nC≤„qeTT‘√ ≈£L&ÉTø=ìj·TTqï<ä˙, nsê∆+– uÛ≤>∑eTT C≤„qeTT‘√
≈£L&ÉTø=ìj·TTqï<ä˙ #Ó|üŒe#·TÃqT.
Ç|ü&ÉT eTqeTT #Ó|üø√e\dæq 2e kÕúqeTT n+^ uÛ≤>∑eTT
˝Àq÷, 8e kÕúqeTT nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝Àq÷ ø£\<äT. n+<äTe\q 2e
kÕúqeTT Á|ü|ü+#· dü+ã+<ÛäeTT>± ñ+&ÉTq˙, 8e kÕúqeTT <Ó’e
dü+ã+<ÛäeTT>± ñ+&ÉTq˙ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ø£s¡à#·Áø£eTT˝À Ç+‘·es¡≈£î
$T–*q 2 eT]j·TT 8 kÕúqeTT\˝À @ ø£s¡àj·TTqï<√ >∑eTì<ë›eTT.
n+^ uÛ≤>∑eTT˝Àì 2e kÕúqeTTqT #·÷ùdÔ 1e kÕúqeTT X¯Øs¡ ÁbÕs¡+uÛÑ
eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£sà¡ n+<äT˝À ñqï~ ø£<ë! X¯Øs¡eTT˝À J$‘·eTT
ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq ~qeTTqT+&ç eTìwæøÏ nC≤„q J$‘·y˚T >∑&É#·T#·T+&ÉTqT.
<Ó’eC≤„qeTT MT<ä <Ûë´dü ô|[fl ‘·sê«‘· sêe#·TÃH˚yÓ÷>±˙, n+‘·es¡≈£î
me]¬ø’Hê C≤„qJ$‘·eTT MT<ä <Ûë´düsê<äT. ô|[fl ‘·sê«‘· <Ó’eeTT MT<ä
<Ûë´dü eTìwæøÏ ø£\T>∑e#·TÃqT. |ü⁄≥Tºø£ nC≤„qeTT˝À »]–Hê ô|[fl C≤„q
dü+ã+<ÛäeTT>± ñ+&Ée˝…qì |üPs¡«eTT eTìwæøÏ #˚j·TT ô|[fl˝À n+‘ê
C≤„qeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø±s¡´eTT\H˚ ñ+#ês¡T. n+<äTe\q 1e
kÕúqeTT ‘·sê«‘· ¬s+&Ée kÕúqeTTq eTìwæ ‘·q J$‘·eTT˝À nC≤„q
J$‘·eTT m+‘·ø±\eTT >∑&ÉT|ü⁄q˙, ∫e]øÏ n‘·qT m+‘· nC≤„ì>±
#· ì b˛e⁄qT, nC≤„ q J$‘· e TT m+‘· ø ±\eTT+&É T qT nqT≥≈£ î
106 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
dü+ã+~Û+∫q ø£s¡à\T ¬s+&Ée kÕúqeTTq ñ+&ÉTqT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£
eTìwæ 60 dü+e‘·‡s¡eTT\T Áã‹øÏ #·ìb˛‘˚ Ä ns¡yÓ’ dü+e‘·‡s¡eTT\
Äj·TTwü߸˝À m+‘·ø±\eTT nC≤„ì>± Áã‘·T≈£îqT nqT≥≈£î düe÷<ÛëqeTT>±
n‘·ì ¬s+&Ée kÕúqeTTq ñqï Á|ü|ü+#· ø£s¡àqTã{Ϻ 50 dü+e‘·‡s¡eTT\
ø±\eTT nC≤„qeTT˝À Áã‹ø±&É˙, $T>∑‘ê |ü~ dü+e‘·‡s¡eTT\ ø±\eTT
C≤„q J$‘·eTT˝À >∑&É∫b˛sTTq<äì #Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£ eTìwæ m+‘·
ø±\eTT nC≤„qeTT˝À >∑&ÉT|ü⁄qì ¬s+&Ée kÕúqeTTqTã{Ϻ #Ó|æŒqfÒ¢, n<˚
eTìwæ m+‘·ø±\eTT C≤„qJ$‘·eTT >∑&ÉT|ü⁄H√ n‘·ì ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì
mì$T<äe kÕúqeTTqT #·÷∫ #Ó|Œü e#·TÃqT. Çø£ÿ&É eTTK´eTT>± n+<äs÷¡
>∑eTì+#· e\dæq<˚eT+fÒ! ˇø£ì J$‘·eTT˝À m+‘· uÛ≤>∑eTT nC≤„q
J$‘·eTT, m+‘· uÛ≤>∑eTT C≤„qJ$‘·eTT ñ+&ÉTH√ #Ó|üŒe#·TÃqT>±˙,
eTìwæjTÓ Tø£ÿ Äj·TTwü߸qT >∑T]+∫ mes¡÷ #Ó|Œü ˝ÒsT¡ . eTìwæ J$‘·eTT˝À
#êe⁄ |ü⁄≥Tºø£\T ø£sêàBÛqeTT\T ø±e⁄. n$ ø£s¡à≈£î nr‘·yÓTÆq$>±
ñqï$. n+<äTe\q eTìwæ ‘·q J$‘·eTT˝À Ç+‘· uÛ≤>∑eTT nC≤„q
J$‘·eTT >∑&TÉ |ü⁄qì #Ó|Œü e#·TÃqT. n˝≤π> m+‘·ø±\eTT C≤„qJ$‘·eTTqT
>∑&ÉT|ü⁄H√ #Ó|üŒe#·TÃqT. á ¬s+&ÉT kÕúqeTT\qT #·÷∫ Ç‘·ìøÏ Ç+‘·
Äj·TTwü߸+≥T+~ nì ø=+<äs¡T #Ó|üŒe#·TÃqT>±˙ n~ dü‘·´yÓTÆq
e÷≥j·Tì #Ó|üŒ˝ÒeTT. 2, 8 kÕúqeTT\qTã{Ϻ yê&ÉT nC≤„qe÷s¡ZeTT˝À
|üj·Tì+#·THê ˝Òø£ C≤„qe÷s¡ZeTT˝À |üj·Tì+#·THê nì #Ó|üŒe#·TÃqT.
eTìwæøÏ e+<ä dü+e‘·‡s¡eTT\T Äj·TTwü߸ nì 2, 8 kÕúqeTT\ ø£sà¡ qTã{Ϻ
n+#·Hê>± e+<ä dü+e‘·‡s¡eTT\˝À Ç+‘·ø±\eTT Áã‘·ø£>∑\&É˙, Mì
Äj·TTwü߸ Ç+‘· nì #Ó|ü#·T+<äTs¡T.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 105
Á|ü|ü+#· $wüj·TeTT\‘√ ≈£L&ÉTø=qï ø£s¡à˝Ò>∑\e⁄. nfÒ¢ ¬s+&Ée uÛ≤>∑yÓTÆq
nsêú+– uÛ≤>∑eTT˝À 7e kÕúqeTT ô|[fl‘√ dü+ã+<Ûäy˚Ts¡Œ&ÉT uÛ≤s¡´
$wüj·TeTT+&ÉTqT. ô|[fl ø±s¡´eT+‘·j·T÷ <Ó’eC≤„qeTT‘√ ≈£L&ÉTø=ì
j·TTqï~. ‘·sê«‘· 9, 10, 11, 12 kÕúqeTT\˙ï <Ó’eC≤„qeTT dü+ã+<Ûä
$wüjT· eTT\≈£î dü+ã+~Û‘· |ò*ü ‘·eTT\Tqï$. n+<äTe\q n+^ uÛ≤>∑eTT
nC≤„qeTT‘√ ≈£L&ÉTø=ìj·TTqï<ä˙, nsê∆+– uÛ≤>∑eTT C≤„qeTT‘√
≈£L&ÉTø=ìj·TTqï<ä˙ #Ó|üŒe#·TÃqT.
Ç|ü&ÉT eTqeTT #Ó|üø√e\dæq 2e kÕúqeTT n+^ uÛ≤>∑eTT
˝Àq÷, 8e kÕúqeTT nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝Àq÷ ø£\<äT. n+<äTe\q 2e
kÕúqeTT Á|ü|ü+#· dü+ã+<ÛäeTT>± ñ+&ÉTq˙, 8e kÕúqeTT <Ó’e
dü+ã+<ÛäeTT>± ñ+&ÉTq˙ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ø£s¡à#·Áø£eTT˝À Ç+‘·es¡≈£î
$T–*q 2 eT]j·TT 8 kÕúqeTT\˝À @ ø£s¡àj·TTqï<√ >∑eTì<ë›eTT.
n+^ uÛ≤>∑eTT˝Àì 2e kÕúqeTTqT #·÷ùdÔ 1e kÕúqeTT X¯Øs¡ ÁbÕs¡+uÛÑ
eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£sà¡ n+<äT˝À ñqï~ ø£<ë! X¯Øs¡eTT˝À J$‘·eTT
ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq ~qeTTqT+&ç eTìwæøÏ nC≤„q J$‘·y˚T >∑&É#·T#·T+&ÉTqT.
<Ó’eC≤„qeTT MT<ä <Ûë´dü ô|[fl ‘·sê«‘· sêe#·TÃH˚yÓ÷>±˙, n+‘·es¡≈£î
me]¬ø’Hê C≤„qJ$‘·eTT MT<ä <Ûë´düsê<äT. ô|[fl ‘·sê«‘· <Ó’eeTT MT<ä
<Ûë´dü eTìwæøÏ ø£\T>∑e#·TÃqT. |ü⁄≥Tºø£ nC≤„qeTT˝À »]–Hê ô|[fl C≤„q
dü+ã+<ÛäeTT>± ñ+&Ée˝…qì |üPs¡«eTT eTìwæøÏ #˚j·TT ô|[fl˝À n+‘ê
C≤„qeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø±s¡´eTT\H˚ ñ+#ês¡T. n+<äTe\q 1e
kÕúqeTT ‘·sê«‘· ¬s+&Ée kÕúqeTTq eTìwæ ‘·q J$‘·eTT˝À nC≤„q
J$‘·eTT m+‘·ø±\eTT >∑&ÉT|ü⁄q˙, ∫e]øÏ n‘·qT m+‘· nC≤„ì>±
#· ì b˛e⁄qT, nC≤„ q J$‘· e TT m+‘· ø ±\eTT+&É T qT nqT≥≈£ î
106 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
dü+ã+~Û+∫q ø£s¡à\T ¬s+&Ée kÕúqeTTq ñ+&ÉTqT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£
eTìwæ 60 dü+e‘·‡s¡eTT\T Áã‹øÏ #·ìb˛‘˚ Ä ns¡yÓ’ dü+e‘·‡s¡eTT\
Äj·TTwü߸˝À m+‘·ø±\eTT nC≤„ì>± Áã‘·T≈£îqT nqT≥≈£î düe÷<ÛëqeTT>±
n‘·ì ¬s+&Ée kÕúqeTTq ñqï Á|ü|ü+#· ø£s¡àqTã{Ϻ 50 dü+e‘·‡s¡eTT\
ø±\eTT nC≤„qeTT˝À Áã‹ø±&É˙, $T>∑‘ê |ü~ dü+e‘·‡s¡eTT\ ø±\eTT
C≤„q J$‘·eTT˝À >∑&É∫b˛sTTq<äì #Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£ eTìwæ m+‘·
ø±\eTT nC≤„qeTT˝À >∑&ÉT|ü⁄qì ¬s+&Ée kÕúqeTTqTã{Ϻ #Ó|æŒqfÒ¢, n<˚
eTìwæ m+‘·ø±\eTT C≤„qJ$‘·eTT >∑&ÉT|ü⁄H√ n‘·ì ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì
mì$T<äe kÕúqeTTqT #·÷∫ #Ó|Œü e#·TÃqT. Çø£ÿ&É eTTK´eTT>± n+<äs÷¡
>∑eTì+#· e\dæq<˚eT+fÒ! ˇø£ì J$‘·eTT˝À m+‘· uÛ≤>∑eTT nC≤„q
J$‘·eTT, m+‘· uÛ≤>∑eTT C≤„qJ$‘·eTT ñ+&ÉTH√ #Ó|üŒe#·TÃqT>±˙,
eTìwæjTÓ Tø£ÿ Äj·TTwü߸qT >∑T]+∫ mes¡÷ #Ó|Œü ˝ÒsT¡ . eTìwæ J$‘·eTT˝À
#êe⁄ |ü⁄≥Tºø£\T ø£sêàBÛqeTT\T ø±e⁄. n$ ø£s¡à≈£î nr‘·yÓTÆq$>±
ñqï$. n+<äTe\q eTìwæ ‘·q J$‘·eTT˝À Ç+‘· uÛ≤>∑eTT nC≤„q
J$‘·eTT >∑&TÉ |ü⁄qì #Ó|Œü e#·TÃqT. n˝≤π> m+‘·ø±\eTT C≤„qJ$‘·eTTqT
>∑&ÉT|ü⁄H√ #Ó|üŒe#·TÃqT. á ¬s+&ÉT kÕúqeTT\qT #·÷∫ Ç‘·ìøÏ Ç+‘·
Äj·TTwü߸+≥T+~ nì ø=+<äs¡T #Ó|üŒe#·TÃqT>±˙ n~ dü‘·´yÓTÆq
e÷≥j·Tì #Ó|üŒ˝ÒeTT. 2, 8 kÕúqeTT\qTã{Ϻ yê&ÉT nC≤„qe÷s¡ZeTT˝À
|üj·Tì+#·THê ˝Òø£ C≤„qe÷s¡ZeTT˝À |üj·Tì+#·THê nì #Ó|üŒe#·TÃqT.
eTìwæøÏ e+<ä dü+e‘·‡s¡eTT\T Äj·TTwü߸ nì 2, 8 kÕúqeTT\ ø£sà¡ qTã{Ϻ
n+#·Hê>± e+<ä dü+e‘·‡s¡eTT\˝À Ç+‘·ø±\eTT Áã‘·ø£>∑\&É˙, Mì
Äj·TTwü߸ Ç+‘· nì #Ó|ü#·T+<äTs¡T.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 107 108 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTs¡DeTT\T eT÷&ÉT s¡ø£eTT\THêïsTT. ø±ã{Ϻ Äj·TTwü߸
X¯Øs¡ X¯Øs¡ nC≤„q Á|ü|ü+#·
$wüjT· eTT˝À CÀ´‹wüß´&ÉT #Ó|Œæ q e÷≥\T dü‘´· eTT ø±>∑\<äqT qeTàø£eTT n+‘·´ ÁbÕs¡+uÛÑ J$‘·eTT <ÛäqeTT
ø£s¡à m+‘·
˝Ò<äT. Äj·TTwü߸ $wüj·TeTT˝À ˇø£ÿ jÓ÷>∑T\T ‘·|üŒ $T>∑‘êyês¡T
|üs¡e÷‘·à dü÷ú\
K∫ä‘·eTT>± #Ó|üŒ˝Òs¡ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ç+‘·es¡≈£î eTqeTT CÀ´‹wü´ Á|ü|ü+#· dæúsêdüTÔ\T
C≤„qeTT
XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì yÓTT‘·ÔeTT |üHÓï+&ÉT kÕúqeTT\˝À @ ø£s¡à|üÁ‘·eTT
ø£ì
ø£s¡à ì\Te ñqï<√ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Ç|ü&ÉT 46e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À |æ+#·ì Á|ü|ü+#·
ÄdæÔ C≤„qeTT
2,8 kÕúqeTT\ ø£s¡à\qT >∑T]Ô+#·Tø=ì #·÷kÕÔeTT. ø°]Ô
|üs¡e÷‘·à C≤„q Á|ü|ü+#· uÛ≤s¡´ X¯Á‘·TãTTD
Á|ü|ü+#· J$‘·eTT dü+ã+<Ûä s√>∑
<ÛäqeTT m+‘· ø£s¡à\T

X¯Øs¡ X¯Øs
6
∫e] ¯ ÁbÕs¡+u¡ ÛÑ nC 46e ∫Á‘·|ü≥eTT. |üP]Ô ø£s¡à#·Áø£eTT.
ø°]Ô C≤„qe ü+#· ·à

< äX
nsTTq Á|ü|üs¡e÷‘

<äX¯ J$ ≤„q
ø£s¡à m+ ‘·eTT
TT
|üs¡e÷ü+#· ø£ì|æ+#·ì |

‘·
$wüj·TeTT\T eTìwæ J$‘·eTT˝À ñqï$. ñ<ëVü≤s¡D≈£î dü+‘êqeTTqT
Á|ü|ü+#·
<ÛäqeTT dæúsêdüTÔ\T
Á|ü| eTT ÄdæÔ

>∑T]+∫q ø£sà¡ @ kÕúqeTT˝À ñ+&ÉTH√ eTqeTT #Ó|ü ø√˝Ò<Tä . dü+‘êqeTT

‘·à

eTìwæ J$‘·eTT˝À eTTK´yÓTqÆ ~. m+‘√ eTTK´yÓTqÆ dü+‘êq $wüjT· eTT

dü÷ú\
<Ûäq

·
+‘ ·eTT ·
ø£s¡à\T m ‘
$ ü+# C
Á|ü| ≤„qeT
ø£sà¡ s¡÷|üeTT˝À mø£ÿ&ÉT+&ÉTH√ >∑eTì+∫‘˚ á $<Ûeä TT>± ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
s√>∑ ø£s¡à\T J Á|ü| C≤„q ü+# T
ãTTD +~‘Û · · ‘·*¢ ‘·+Á&ÉT\ >∑TDeTT\T |æ\¢\≈£î ekÕÔsTT n+≥T+{≤s¡T. nfÒ¢ ‘·*¢
X¯Á‘·T d+ü ãuÛ≤s¡´
‘·+Á&ÉT\T ‘Ó*yÓ’qyê¬s’‘˚ |ü⁄fÒº |æ\¢\T ≈£L&Ü ‘Ó*yÓ’qyês¡T |ü⁄≥Tº<äTs¡ì
≈£L&Ü #Ó|ü#·T+<äTs¡T. ‘·*¢‘·+Á&ÉT\ \ø£åDeTT˝Ò yê] |æ\¢\≈£î ekÕÔsTT
46e ∫Á‘·|ü≥eTT. |üP]Ô ø£s¡à#·Áø£eTT. nì #ê˝≤eT+~ #Ó|ü≥ $HêïeTT. #ê˝≤es¡≈£î yês¡T #Ó|æŒqfÒ¢ ãj·T≥
ø£ì|æ+#·&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. Á|ü|ü+#· C≤„qeTT Á|ü|ü+#· ãT<äT∆\T ‘·*¢
Ç|üŒ{ÏøÏ ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì |üHïÓ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝Àì ø£sà¡ qT ø=+‘· ‘·+Á&ÉT\ e\q e∫Ãqyês¡T nø£ÿ&Éøÿ£ &É ø£ì|æ+#·&eÉ TT e\q ‘·*‘¢ +· Á&É T\
es¡≈£î >∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. J$‘·eTT˝À eTTK´yÓTÆq $wüj·TeTT\ ãT<äT∆\T |æ\¢\≈£î ekÕÔj·Tì #Ó|üŒ&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ‘·*¢‘·+Á&ÉT\T
ø£s¡à\qT e÷Á‘·eTT >∑T]Ô+∫ #·÷#·Tø=HêïeTT. eTqeTT #Ó|üø√ì mH√ï nC≤„qT˝…’‘˚ |æ\¢\≈£î ≈£L&Ü yê] nC≤„qeTT sêe&ÉeT÷, n˝≤π> ‘·*¢
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 107 108 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTs¡DeTT\T eT÷&ÉT s¡ø£eTT\THêïsTT. ø±ã{Ϻ Äj·TTwü߸
X¯Øs¡ X¯Øs¡ nC≤„q Á|ü|ü+#·
$wüjT· eTT˝À CÀ´‹wüß´&ÉT #Ó|Œæ q e÷≥\T dü‘´· eTT ø±>∑\<äqT qeTàø£eTT n+‘·´ ÁbÕs¡+uÛÑ J$‘·eTT <ÛäqeTT
ø£s¡à m+‘·
˝Ò<äT. Äj·TTwü߸ $wüj·TeTT˝À ˇø£ÿ jÓ÷>∑T\T ‘·|üŒ $T>∑‘êyês¡T
|üs¡e÷‘·à dü÷ú\
K∫ä‘·eTT>± #Ó|üŒ˝Òs¡ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ç+‘·es¡≈£î eTqeTT CÀ´‹wü´ Á|ü|ü+#· dæúsêdüTÔ\T
C≤„qeTT
XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì yÓTT‘·ÔeTT |üHÓï+&ÉT kÕúqeTT\˝À @ ø£s¡à|üÁ‘·eTT
ø£ì
ø£s¡à ì\Te ñqï<√ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Ç|ü&ÉT 46e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À |æ+#·ì Á|ü|ü+#·
ÄdæÔ C≤„qeTT
2,8 kÕúqeTT\ ø£s¡à\qT >∑T]Ô+#·Tø=ì #·÷kÕÔeTT. ø°]Ô
|üs¡e÷‘·à C≤„q Á|ü|ü+#· uÛ≤s¡´ X¯Á‘·TãTTD
Á|ü|ü+#· J$‘·eTT dü+ã+<Ûä s√>∑
<ÛäqeTT m+‘· ø£s¡à\T

X¯Øs¡ X¯Øs
6
∫e] ¯ ÁbÕs¡+u¡ ÛÑ nC 46e ∫Á‘·|ü≥eTT. |üP]Ô ø£s¡à#·Áø£eTT.
ø°]Ô C≤„qe ü+#· ·à

< äX
nsTTq Á|ü|üs¡e÷‘

<äX¯ J$ ≤„q
ø£s¡à m+ ‘·eTT
TT
|üs¡e÷ü+#· ø£ì|æ+#·ì |

‘·
$wüj·TeTT\T eTìwæ J$‘·eTT˝À ñqï$. ñ<ëVü≤s¡D≈£î dü+‘êqeTTqT
Á|ü|ü+#·
<ÛäqeTT dæúsêdüTÔ\T
Á|ü| eTT ÄdæÔ

>∑T]+∫q ø£sà¡ @ kÕúqeTT˝À ñ+&ÉTH√ eTqeTT #Ó|ü ø√˝Ò<Tä . dü+‘êqeTT

‘·à

eTìwæ J$‘·eTT˝À eTTK´yÓTqÆ ~. m+‘√ eTTK´yÓTqÆ dü+‘êq $wüjT· eTT

dü÷ú\
<Ûäq

·
+‘ ·eTT ·
ø£s¡à\T m ‘
$ ü+# C
Á|ü| ≤„qeT
ø£sà¡ s¡÷|üeTT˝À mø£ÿ&ÉT+&ÉTH√ >∑eTì+∫‘˚ á $<Ûeä TT>± ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
s√>∑ ø£s¡à\T J Á|ü| C≤„q ü+# T
ãTTD +~‘Û · · ‘·*¢ ‘·+Á&ÉT\ >∑TDeTT\T |æ\¢\≈£î ekÕÔsTT n+≥T+{≤s¡T. nfÒ¢ ‘·*¢
X¯Á‘·T d+ü ãuÛ≤s¡´
‘·+Á&ÉT\T ‘Ó*yÓ’qyê¬s’‘˚ |ü⁄fÒº |æ\¢\T ≈£L&Ü ‘Ó*yÓ’qyês¡T |ü⁄≥Tº<äTs¡ì
≈£L&Ü #Ó|ü#·T+<äTs¡T. ‘·*¢‘·+Á&ÉT\ \ø£åDeTT˝Ò yê] |æ\¢\≈£î ekÕÔsTT
46e ∫Á‘·|ü≥eTT. |üP]Ô ø£s¡à#·Áø£eTT. nì #ê˝≤eT+~ #Ó|ü≥ $HêïeTT. #ê˝≤es¡≈£î yês¡T #Ó|æŒqfÒ¢ ãj·T≥
ø£ì|æ+#·&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. Á|ü|ü+#· C≤„qeTT Á|ü|ü+#· ãT<äT∆\T ‘·*¢
Ç|üŒ{ÏøÏ ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì |üHïÓ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\˝Àì ø£sà¡ qT ø=+‘· ‘·+Á&ÉT\ e\q e∫Ãqyês¡T nø£ÿ&Éøÿ£ &É ø£ì|æ+#·&eÉ TT e\q ‘·*‘¢ +· Á&É T\
es¡≈£î >∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. J$‘·eTT˝À eTTK´yÓTÆq $wüj·TeTT\ ãT<äT∆\T |æ\¢\≈£î ekÕÔj·Tì #Ó|üŒ&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ‘·*¢‘·+Á&ÉT\T
ø£s¡à\qT e÷Á‘·eTT >∑T]Ô+∫ #·÷#·Tø=HêïeTT. eTqeTT #Ó|üø√ì mH√ï nC≤„qT˝…’‘˚ |æ\¢\≈£î ≈£L&Ü yê] nC≤„qeTT sêe&ÉeT÷, n˝≤π> ‘·*¢
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 109
‘·+Á&ÉT\T <Ó’euÛÑøÏÔø£\yê¬s’‘˚ yê] |æ\¢\T ≈£L&Ü ø=+‘· <Ó’euÛÑøÏ Ô
ø£*Zj·TT+&É&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ø£s¡à#·Áø£eTT˝À ◊<äekÕúqeTT Á|ü|ü+#·
C≤„qeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q~>± ñ+&ÉT≥ e\q, <ëìøÏ m<äTs¡T>±j·TTqï
|ü<äø=+&Ée kÕúqeTT uÛÑøÏÔ, C≤„q, <Ûäs¡àeTT\≈£î dü+ã+~Û+∫q~j·TT+&É>±,
á s¬ +&ÉT kÕúqeTT\˝Àì ãT~∆ uÛ≤eeTT\T, C≤„q, uÛøÑ ÔÏ uÛ≤eeTT\T dü+‘·‹øÏ
e#·TÃ#·T+&ÉT≥ e\q me]¬ø’Hê dü+‘êqeTTqT >∑T]+∫q ø£s¡à
düe÷#ês¡eTT 5, 11 kÕúqeTT\˝ÀH˚ ñ+&ÉTqì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. á
$<ÛäeTT>± ø=ìï ø£s¡à\qT @ kÕúqeTT\˝À ñqï~ Á>∑Væ≤+#·e#·TÃqT.
XÊÅdeÔü TT nq>± dü‘´· eTT, dü‘´· eTT nq>± XÊÅdeÔü Tì #Ó|Œü e#·TÃqT.
ø=ìï ø£sà¡ \T »]¬>&ÉT j·T<ës¡dú +ü |òTü ≥q\qTã{Ϻ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. Ç|ü&ÉT
dü+‘·‹ m≥Te+{Ï<√ ‘Ó*j·TT≥≈£î 5, 11 kÕúqeTT\qT #·÷&Ée#·TÃqqT≥
XÊÅdüÔã<ä∆e÷? nì me¬s’Hê n&ç–‘˚ <ëìøÏ düe÷<ÛëqeTT>± Ç≥T¢
#Ó|üŒe#·TÃqT. ø=ìï XÊÅdüÔã<ä›eTT>± Áyêdæô|≥ºã&çj·TT+&ÉTqT. ø±ã{Ϻ
yê{Ïì nqTdü]+#·e#·TÃqT. ø=ìï $wüj·TeTT\T Áyêj·Tì$ ≈£L&Ü
ñ+&Ée#·TÃqT. n|ü&ÉT »]–q dü‘·´eTTqTã{Ϻ Ç~ XÊÅdüÔeTì ‘Ó*j·T
e#·TÃqT. eTT+<˚ Ç‘·s¡T\ #˚‘· Áyêj·Tã&çq XÊÅdüÔeTTqTã{Ϻ ø=ìï
$wüj·TeTT\qT #Ó|üŒe#·TÃqT. ø=ìï »]–q dü‘·´eTT\qTã{Ϻ ø=ìï
XÊÅdüÔ $wüj·TeTT\qT ø£ìô|{Ϻ #Ó|üŒe#·TÃqT. dü+‘êq $wüj·TeTT˝À
y˚TeTT »s¡T>∑T#·Tqï dü‘·´eTTqTã{Ϻ 5, 11 kÕúqeTT\T XÊÅdüÔã<ä›eTT>±
dü+‘êq kÕúqeTT\ì #Ó|ü #·THêïeTT. Ç<˚ |ü<‹∆ä ˝À ø=ìï $wüjT· eTT\qT
n|üŒ{Ïø£|ü&ÉT Á>∑Væ≤+#·e#·TÃqT.
110
28 ø±\#·Áø£eCÀ´‹wü
TT˝À´XÊÅ@d\>∑
üÔeTT ïeTT eT+∫~?
ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT\qT |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\ì
n+<äTs¡T. ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHïÓ +&ÉT \>∑ïeTT\≈£î |üHïÓ +&ÉT ù|s¡T¢ ø£\eì
#Ó|ü ø=HêïeTT. $es¡eTT>± #Ó|ü ø=+fÒ |üHïÓ +&ÉT \>∑ïeTT\qT |üHÓï+&ÉT
<˚Xe¯ TT\T>± b˛\TÃø=ì #Ó|Œü e#·TÃqT. Á|ü‹ \>∑ïeTT ø=+‘· $d”sÔ eí¡ TT>∑\
<˚Xe¯ TT˝≤+{Ï~. ˇø=ÿø£ÿ <˚Xe¯ TTq≈£î ˇø=ÿø£ÿ sêE n~Û|‹ü >±j·TTqï≥T¢,
|üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\≈£î |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T sêE\T>± n~Û|ü‘·T\T>±
j·TTHêïs¡T. Ä |üHÓï+&ÉT eT+~ me]øÏ yês¡T eT+∫yêπs, nsTTHê yês¡T
¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\T>±j·TTHêïs¡T. ˇø£es¡ZeTT yê]øÏ eTs=ø£ es¡ZeTT yês¡T
e´‹πsKT\T>±j·TT+<äTs¡T. eTìwæ »ìà+∫q ø±\eTTqTã{Ϻ, Ä eTìwæ
ˇø£ es¡ZeTT yê]øÏ #Ó+~qyê&ÉT>± ìs¡ísTT+#·ã&ÉTqT. n|ü&ÉT ˇø£
es¡eZ TTyê¬sq’ Äs¡TeT+~ sêE\T ˝Òø£ \>±ï~Û|‘ü T· \T eTìwæøÏ $TÁ‘·T\T>±
ñ+&É>±, yê]yÓ|’ ⁄ü ≈£î b˛sTTq+<äT≈£î Ä eTìwæøÏ $T>∑‘ê Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T
X¯Á‘·Te⁄\T>± ‘·j÷· s¡>T∑ <äTs¡T. @ eTìwæø¬ H’ ê <˚Xe¯ TT\T>±˙, Á|ü<X˚ e¯ TT\T
>±˙ @ uÛ≤eeTT˝Òì$>±, ìØ®eyÓTÆq$>±, n+<ä]ø° düe÷qeTT>±
ñ+&ÉTqT. düe÷qeTT>± ˝Òìyês¡T Äj·÷ \>∑ïeTT\≈£î dü+ã+~Û+∫q
n~Û|‘ü T· ˝Òqì ‘Ó*j·Te˝…qT. ø=+<äsT¡ $TÁ‘·T˝…‘’ ,˚ ø=+<äsT¡ X¯Á‘·Te⁄\T>±
ñ+<äTs¡T. eTìwæ ø£sà¡ qTã{Ϻ yêì »qàqTã{Ï,º »ìà+∫q \>∑ïeTTqTã{Ϻ
eTìwæøÏ \>±ï~Û|ü‘·T\T Äs¡TeT+~ X¯Á‘·Te⁄\T>±q÷, Äs¡TeT+~
$TÁ‘·T\T>±qT @s¡Œ&ÉT#·T+<äTs¡T. ø±\#·Áø£eTT˝Àì \>±ï~Û|‘ü T· ˝…’ qyês¡T
eTìwæ m&É\ eT+∫>± ø=+<äs¡T, #Ó&ÉT>± ø=+<äs¡T ñ+&ÉT≥ e\q,
ø±\#·Áø£eTT˝Àì \>±ï~Û|‘ü T· \˝À eT+∫yês¡T+&Ée#·TÃqT >±˙, \>∑ïeTT\T
eT+∫, #Ó&TÉ nqTq$ ñ+&Ée⁄. \>∑ïeTT\T nì ù|s¡T ô|≥ºã&çq |üHïÓ +&ÉT
uÛ≤>∑eTT\T |üHÓï+&ÉT Á|ü<˚X¯eTT˝Ò>±˙ n+<äT˝À eT+∫ #Ó&ÉT nqTq$
ñ+&Ée⁄.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 109
‘·+Á&ÉT\T <Ó’euÛÑøÏÔø£\yê¬s’‘˚ yê] |æ\¢\T ≈£L&Ü ø=+‘· <Ó’euÛÑøÏ Ô
ø£*Zj·TT+&É&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ø£s¡à#·Áø£eTT˝À ◊<äekÕúqeTT Á|ü|ü+#·
C≤„qeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q~>± ñ+&ÉT≥ e\q, <ëìøÏ m<äTs¡T>±j·TTqï
|ü<äø=+&Ée kÕúqeTT uÛÑøÏÔ, C≤„q, <Ûäs¡àeTT\≈£î dü+ã+~Û+∫q~j·TT+&É>±,
á s¬ +&ÉT kÕúqeTT\˝Àì ãT~∆ uÛ≤eeTT\T, C≤„q, uÛøÑ ÔÏ uÛ≤eeTT\T dü+‘·‹øÏ
e#·TÃ#·T+&ÉT≥ e\q me]¬ø’Hê dü+‘êqeTTqT >∑T]+∫q ø£s¡à
düe÷#ês¡eTT 5, 11 kÕúqeTT\˝ÀH˚ ñ+&ÉTqì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. á
$<ÛäeTT>± ø=ìï ø£s¡à\qT @ kÕúqeTT\˝À ñqï~ Á>∑Væ≤+#·e#·TÃqT.
XÊÅdeÔü TT nq>± dü‘´· eTT, dü‘´· eTT nq>± XÊÅdeÔü Tì #Ó|Œü e#·TÃqT.
ø=ìï ø£sà¡ \T »]¬>&ÉT j·T<ës¡dú +ü |òTü ≥q\qTã{Ϻ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. Ç|ü&ÉT
dü+‘·‹ m≥Te+{Ï<√ ‘Ó*j·TT≥≈£î 5, 11 kÕúqeTT\qT #·÷&Ée#·TÃqqT≥
XÊÅdüÔã<ä∆e÷? nì me¬s’Hê n&ç–‘˚ <ëìøÏ düe÷<ÛëqeTT>± Ç≥T¢
#Ó|üŒe#·TÃqT. ø=ìï XÊÅdüÔã<ä›eTT>± Áyêdæô|≥ºã&çj·TT+&ÉTqT. ø±ã{Ϻ
yê{Ïì nqTdü]+#·e#·TÃqT. ø=ìï $wüj·TeTT\T Áyêj·Tì$ ≈£L&Ü
ñ+&Ée#·TÃqT. n|ü&ÉT »]–q dü‘·´eTTqTã{Ϻ Ç~ XÊÅdüÔeTì ‘Ó*j·T
e#·TÃqT. eTT+<˚ Ç‘·s¡T\ #˚‘· Áyêj·Tã&çq XÊÅdüÔeTTqTã{Ϻ ø=ìï
$wüj·TeTT\qT #Ó|üŒe#·TÃqT. ø=ìï »]–q dü‘·´eTT\qTã{Ϻ ø=ìï
XÊÅdüÔ $wüj·TeTT\qT ø£ìô|{Ϻ #Ó|üŒe#·TÃqT. dü+‘êq $wüj·TeTT˝À
y˚TeTT »s¡T>∑T#·Tqï dü‘·´eTTqTã{Ϻ 5, 11 kÕúqeTT\T XÊÅdüÔã<ä›eTT>±
dü+‘êq kÕúqeTT\ì #Ó|ü #·THêïeTT. Ç<˚ |ü<‹∆ä ˝À ø=ìï $wüjT· eTT\qT
n|üŒ{Ïø£|ü&ÉT Á>∑Væ≤+#·e#·TÃqT.
110
28 ø±\#·Áø£eCÀ´‹wü
TT˝À´XÊÅ@d\>∑
üÔeTT ïeTT eT+∫~?
ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT\qT |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\ì
n+<äTs¡T. ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHïÓ +&ÉT \>∑ïeTT\≈£î |üHïÓ +&ÉT ù|s¡T¢ ø£\eì
#Ó|ü ø=HêïeTT. $es¡eTT>± #Ó|ü ø=+fÒ |üHïÓ +&ÉT \>∑ïeTT\qT |üHÓï+&ÉT
<˚Xe¯ TT\T>± b˛\TÃø=ì #Ó|Œü e#·TÃqT. Á|ü‹ \>∑ïeTT ø=+‘· $d”sÔ eí¡ TT>∑\
<˚Xe¯ TT˝≤+{Ï~. ˇø=ÿø£ÿ <˚Xe¯ TTq≈£î ˇø=ÿø£ÿ sêE n~Û|‹ü >±j·TTqï≥T¢,
|üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\≈£î |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T sêE\T>± n~Û|ü‘·T\T>±
j·TTHêïs¡T. Ä |üHÓï+&ÉT eT+~ me]øÏ yês¡T eT+∫yêπs, nsTTHê yês¡T
¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\T>±j·TTHêïs¡T. ˇø£es¡ZeTT yê]øÏ eTs=ø£ es¡ZeTT yês¡T
e´‹πsKT\T>±j·TT+<äTs¡T. eTìwæ »ìà+∫q ø±\eTTqTã{Ϻ, Ä eTìwæ
ˇø£ es¡ZeTT yê]øÏ #Ó+~qyê&ÉT>± ìs¡ísTT+#·ã&ÉTqT. n|ü&ÉT ˇø£
es¡eZ TTyê¬sq’ Äs¡TeT+~ sêE\T ˝Òø£ \>±ï~Û|‘ü T· \T eTìwæøÏ $TÁ‘·T\T>±
ñ+&É>±, yê]yÓ|’ ⁄ü ≈£î b˛sTTq+<äT≈£î Ä eTìwæøÏ $T>∑‘ê Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T
X¯Á‘·Te⁄\T>± ‘·j÷· s¡>T∑ <äTs¡T. @ eTìwæø¬ H’ ê <˚Xe¯ TT\T>±˙, Á|ü<X˚ e¯ TT\T
>±˙ @ uÛ≤eeTT˝Òì$>±, ìØ®eyÓTÆq$>±, n+<ä]ø° düe÷qeTT>±
ñ+&ÉTqT. düe÷qeTT>± ˝Òìyês¡T Äj·÷ \>∑ïeTT\≈£î dü+ã+~Û+∫q
n~Û|‘ü T· ˝Òqì ‘Ó*j·Te˝…qT. ø=+<äsT¡ $TÁ‘·T˝…‘’ ,˚ ø=+<äsT¡ X¯Á‘·Te⁄\T>±
ñ+<äTs¡T. eTìwæ ø£sà¡ qTã{Ϻ yêì »qàqTã{Ï,º »ìà+∫q \>∑ïeTTqTã{Ϻ
eTìwæøÏ \>±ï~Û|ü‘·T\T Äs¡TeT+~ X¯Á‘·Te⁄\T>±q÷, Äs¡TeT+~
$TÁ‘·T\T>±qT @s¡Œ&ÉT#·T+<äTs¡T. ø±\#·Áø£eTT˝Àì \>±ï~Û|‘ü T· ˝…’ qyês¡T
eTìwæ m&É\ eT+∫>± ø=+<äs¡T, #Ó&ÉT>± ø=+<äs¡T ñ+&ÉT≥ e\q,
ø±\#·Áø£eTT˝Àì \>±ï~Û|‘ü T· \˝À eT+∫yês¡T+&Ée#·TÃqT >±˙, \>∑ïeTT\T
eT+∫, #Ó&TÉ nqTq$ ñ+&Ée⁄. \>∑ïeTT\T nì ù|s¡T ô|≥ºã&çq |üHïÓ +&ÉT
uÛ≤>∑eTT\T |üHÓï+&ÉT Á|ü<˚X¯eTT˝Ò>±˙ n+<äT˝À eT+∫ #Ó&ÉT nqTq$
ñ+&Ée⁄.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 111
\>∑ïeTT nqã&ÉTq~ ìØí‘· bı&Ée⁄ yÓ&É\TŒ>∑\ Á|ü<˚X¯eTT nì
ns¡eú TT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHïÓ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\qT |üHïÓ +&ÉT \>∑ïeTT\T>±
#Ó|ü#·THêïeTT. n˝≤π> ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT\qT \>∑ï
eTT\ìj˚T #Ó|ü #·THêïeTT. n˝≤ ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\qT \>∑ïeTT
\qT≥ ‘·|ü. nsTT‘˚ eTTK´eTT>± >∑eTì+#·e\dæq $wüj·Ty˚TeTq>±!
ø±\#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\≈£î y˚TwüeTT, eèwüuÛÑeTT nqT |üHÓï+&ÉT ù|s¡T¢
>∑\e⁄. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\≈£î Á|ü‘˚´øÏ+∫ ù|s¡T¢ ñ+&Ée⁄.
ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\≈£î es¡Tdü>± dü+K´ ù|s¡T¢+&ÉTqT. Ä
$<ÛëqeTT˝À ˇø£≥e kÕúqeTT, ¬s+&Ée kÕúqeTT nì yÓTT<ä*&ç ∫es¡≈£î
|üHÓï+&Ée kÕúqeTT es¡≈£î #Ó|ü#·T+<äTs¡T. Bììã{Ϻ ù|s¡¢qTã{Ϻ ø±\
#·Áø£eTTq÷, es¡Tdü dü+K´qTã{Ϻ ø£s¡à#·Áø£eTTq÷ >∑T]Ô+#·e#·TÃqT.
29 Á>∑Vü≤eTT\≈£î ø±\#·Áø£eTT˝À dü«+‘· kÕúqeTT\Tqï≥T¢,
29
ã\yÓTÆq kÕúqeTT\T ñHêïj·÷?
ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø=ÿø£ÿ Á>∑Vü≤eTTq≈£î ˇø=ÿø£ÿ \>∑ïeTT dü«+‘·
kÕúqeTT>±j·TTqï<äì eTT+<˚ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. me]¬øH’ ê dü«+‘· düú\y˚T
ã\eTT>± ñ+&ÉTqT. ø£qTø£ @ \>∑ïeTTq¬ø’Hê Ä \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq
Á>∑V≤ü eTTq≈£î ‘·q dü«+‘· kÕúqy˚T ã\yÓTqÆ ~>± ñ+&ÉTqT. ˇø£ Á>∑Vü≤eTTq≈£î
‘·q dü«+‘· \>∑ï kÕúqeTT ‘·|üŒ $T>∑‘ê kÕúqeTT\T ã\yÓTÆq$>±˙,
ã\V”≤qyÓTÆq$>±˙ ñ+&Ée⁄. ø=+<äs¡T Á|ü‹ Á>∑Vü≤eTTq≈£î ñ#·Ã¤ ˙#·
kÕúqeTT\THêïj·T˙, ñ#·Ã¤ kÕúqeT+<äT Á>∑Vü≤eTTq≈£î ã\yÓT≈£îÿej·T˙,
˙#· kÕúqeT+<äT Á>∑Vü≤eTTq≈£î ã\eTT ‘·≈£îÿej·T˙ #Ó|ü#·T+<äTs¡T.
n<ä+‘·j·T÷ XÊÅdüÔã<䛑· >±ì $wüj·TeT>∑TqT. m+<äT≈£î ã\yÓTÆq<√,
112 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
m+<äT≈£î ã\V”≤qyÓTÆq<√ #Ó|ü≥≈£î XÊÅkÕÔ<Ûës¡eTT˝Ò<äT. ø±e⁄q
Á>∑Vü≤eTT\≈£î dü«+‘· kÕúqeTT\Tqï$>±˙, ñ#·Ã¤ ˙#· kÕúqeTT\T ˝Òe⁄.
kÕúqeTT\qTã{Ϻ Á>∑V≤ü eTT\qT ã\yÓTqÆ e˙, ã\V”≤qyÓTqÆ e˙ #Ó|Œü ˝ÒeTT.
nsTT‘˚ |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\˝À düV≤ü »eTT>±H˚ ø=ìï ã\yÓTqÆ $>±qTqïe˙,
ø=ìï ã\V”≤qeTT>± ñqïe˙ #Ó|üŒe#·TÃqT.
30
30
Á>∑Vü≤eTT\T m˝≤ ã\e+‘·T\T>±,
ã\V”≤qT\T>± ñHêïs¡T?
Á>∑Vü≤eTT\T nq>± Á>∑Væ≤+#·Tqeì ns¡úeTT. ù|s¡T˝À düe÷q
ns¡eú TTHêï, Á>∑V≤æ +#·&eÉ TT˝À ø=ìï Á>∑V≤ü eTT\T m≈£îÿe>±, ø=ìï Á>∑V≤ü eTT\T
‘·≈î£ ÿe>± Á>∑V≤æ +#·Tø=qT#·T+&ÉT≥ e\q, yê{Ïì ã\e+‘·T\T, ã\V”≤qT
\ì #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. Ç|ü&ÉT eTq≈£î ns¡úeT>∑T≥≈£î Á>∑Vü≤eTT\≈£î
#˚‘·T\Tqï≥T¢ #Ó|üø=+<ëeTT. yêdüÔeeTT>± Á>∑Vü≤eTT\≈£î #˚‘·T\T ˝Òe⁄.
Á>∑Vü≤eTT\T ø£s¡à\qT m˝≤ Á>∑Væ≤+#·TH√ |üP]Ô>± me]ø° ‘Ó*j·T<äT.
Ç|ü&ÉT eTq≈£î ns¡úeT>∑T ì$T‘·ÔeTT Á>∑Vü≤eTT\≈£î #˚‘·T\Tqï≥T¢
#Ó|ü#·THêïeTT >±˙ ì»eTT>± yê{ÏøÏ #˚‘·T\T ˝Òe⁄. u≤VüQ ã\eTT
(#˚‘·T\ ã\eTT)qT ã{Ϻ M&ÉT ã˝≤&ÛÉT´&ÉT, ã\V”≤qT&ÉT nì eTqTwüß\qT
#Ó|ü#·T+<äTs¡T. n+<äTe\q Á>∑Vü≤eTT\qT ã\e+‘·T\T>± #Ó|ü≥≈£î
#˚‘T· \Tqï≥T¢ #Ó|ü ø=qT#·THêïeTT. n+‘˚>±˙ Á>∑V≤ü eTT\≈£î #˚‘T· \T+&Ée⁄.
Á>∑V≤ü eTT\˙ï ˇπø Äø±s¡eTT ø£*j Z T· Tqïeì #Ó|Œü ˝ÒeTT. <ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT\T
ñ+&É>± yê{Ï˝À Ç+‘·es¡≈î£ n+<äs÷¡ ‘=$Tà~ì e÷Á‘·yT˚ #Ó|ü ø=qT#·÷
qeÁ>∑Vü≤eTT\ì nHêïs¡T. K>√fi¯eTT˝À ˝…ø£ÿ˝Òqìï Á>∑Vü≤eTT\T ø√≥¢
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 111
\>∑ïeTT nqã&ÉTq~ ìØí‘· bı&Ée⁄ yÓ&É\TŒ>∑\ Á|ü<˚X¯eTT nì
ns¡eú TT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHïÓ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\qT |üHïÓ +&ÉT \>∑ïeTT\T>±
#Ó|ü#·THêïeTT. n˝≤π> ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT\qT \>∑ï
eTT\ìj˚T #Ó|ü #·THêïeTT. n˝≤ ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\qT \>∑ïeTT
\qT≥ ‘·|ü. nsTT‘˚ eTTK´eTT>± >∑eTì+#·e\dæq $wüj·Ty˚TeTq>±!
ø±\#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\≈£î y˚TwüeTT, eèwüuÛÑeTT nqT |üHÓï+&ÉT ù|s¡T¢
>∑\e⁄. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\≈£î Á|ü‘˚´øÏ+∫ ù|s¡T¢ ñ+&Ée⁄.
ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\≈£î es¡Tdü>± dü+K´ ù|s¡T¢+&ÉTqT. Ä
$<ÛëqeTT˝À ˇø£≥e kÕúqeTT, ¬s+&Ée kÕúqeTT nì yÓTT<ä*&ç ∫es¡≈£î
|üHÓï+&Ée kÕúqeTT es¡≈£î #Ó|ü#·T+<äTs¡T. Bììã{Ϻ ù|s¡¢qTã{Ϻ ø±\
#·Áø£eTTq÷, es¡Tdü dü+K´qTã{Ϻ ø£s¡à#·Áø£eTTq÷ >∑T]Ô+#·e#·TÃqT.
29 Á>∑Vü≤eTT\≈£î ø±\#·Áø£eTT˝À dü«+‘· kÕúqeTT\Tqï≥T¢,
29
ã\yÓTÆq kÕúqeTT\T ñHêïj·÷?
ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø=ÿø£ÿ Á>∑Vü≤eTTq≈£î ˇø=ÿø£ÿ \>∑ïeTT dü«+‘·
kÕúqeTT>±j·TTqï<äì eTT+<˚ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. me]¬øH’ ê dü«+‘· düú\y˚T
ã\eTT>± ñ+&ÉTqT. ø£qTø£ @ \>∑ïeTTq¬ø’Hê Ä \>±ï~Û|ü‹jÓÆTq
Á>∑V≤ü eTTq≈£î ‘·q dü«+‘· kÕúqy˚T ã\yÓTqÆ ~>± ñ+&ÉTqT. ˇø£ Á>∑Vü≤eTTq≈£î
‘·q dü«+‘· \>∑ï kÕúqeTT ‘·|üŒ $T>∑‘ê kÕúqeTT\T ã\yÓTÆq$>±˙,
ã\V”≤qyÓTÆq$>±˙ ñ+&Ée⁄. ø=+<äs¡T Á|ü‹ Á>∑Vü≤eTTq≈£î ñ#·Ã¤ ˙#·
kÕúqeTT\THêïj·T˙, ñ#·Ã¤ kÕúqeT+<äT Á>∑Vü≤eTTq≈£î ã\yÓT≈£îÿej·T˙,
˙#· kÕúqeT+<äT Á>∑Vü≤eTTq≈£î ã\eTT ‘·≈£îÿej·T˙ #Ó|ü#·T+<äTs¡T.
n<ä+‘·j·T÷ XÊÅdüÔã<䛑· >±ì $wüj·TeT>∑TqT. m+<äT≈£î ã\yÓTÆq<√,
112 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
m+<äT≈£î ã\V”≤qyÓTÆq<√ #Ó|ü≥≈£î XÊÅkÕÔ<Ûës¡eTT˝Ò<äT. ø±e⁄q
Á>∑Vü≤eTT\≈£î dü«+‘· kÕúqeTT\Tqï$>±˙, ñ#·Ã¤ ˙#· kÕúqeTT\T ˝Òe⁄.
kÕúqeTT\qTã{Ϻ Á>∑V≤ü eTT\qT ã\yÓTqÆ e˙, ã\V”≤qyÓTqÆ e˙ #Ó|Œü ˝ÒeTT.
nsTT‘˚ |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\˝À düV≤ü »eTT>±H˚ ø=ìï ã\yÓTqÆ $>±qTqïe˙,
ø=ìï ã\V”≤qeTT>± ñqïe˙ #Ó|üŒe#·TÃqT.
30
30
Á>∑Vü≤eTT\T m˝≤ ã\e+‘·T\T>±,
ã\V”≤qT\T>± ñHêïs¡T?
Á>∑Vü≤eTT\T nq>± Á>∑Væ≤+#·Tqeì ns¡úeTT. ù|s¡T˝À düe÷q
ns¡eú TTHêï, Á>∑V≤æ +#·&eÉ TT˝À ø=ìï Á>∑V≤ü eTT\T m≈£îÿe>±, ø=ìï Á>∑V≤ü eTT\T
‘·≈î£ ÿe>± Á>∑V≤æ +#·Tø=qT#·T+&ÉT≥ e\q, yê{Ïì ã\e+‘·T\T, ã\V”≤qT
\ì #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. Ç|ü&ÉT eTq≈£î ns¡úeT>∑T≥≈£î Á>∑Vü≤eTT\≈£î
#˚‘·T\Tqï≥T¢ #Ó|üø=+<ëeTT. yêdüÔeeTT>± Á>∑Vü≤eTT\≈£î #˚‘·T\T ˝Òe⁄.
Á>∑Vü≤eTT\T ø£s¡à\qT m˝≤ Á>∑Væ≤+#·TH√ |üP]Ô>± me]ø° ‘Ó*j·T<äT.
Ç|ü&ÉT eTq≈£î ns¡úeT>∑T ì$T‘·ÔeTT Á>∑Vü≤eTT\≈£î #˚‘·T\Tqï≥T¢
#Ó|ü#·THêïeTT >±˙ ì»eTT>± yê{ÏøÏ #˚‘·T\T ˝Òe⁄. u≤VüQ ã\eTT
(#˚‘·T\ ã\eTT)qT ã{Ϻ M&ÉT ã˝≤&ÛÉT´&ÉT, ã\V”≤qT&ÉT nì eTqTwüß\qT
#Ó|ü#·T+<äTs¡T. n+<äTe\q Á>∑Vü≤eTT\qT ã\e+‘·T\T>± #Ó|ü≥≈£î
#˚‘T· \Tqï≥T¢ #Ó|ü ø=qT#·THêïeTT. n+‘˚>±˙ Á>∑V≤ü eTT\≈£î #˚‘T· \T+&Ée⁄.
Á>∑V≤ü eTT\˙ï ˇπø Äø±s¡eTT ø£*j Z T· Tqïeì #Ó|Œü ˝ÒeTT. <ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT\T
ñ+&É>± yê{Ï˝À Ç+‘·es¡≈î£ n+<äs÷¡ ‘=$Tà~ì e÷Á‘·yT˚ #Ó|ü ø=qT#·÷
qeÁ>∑Vü≤eTT\ì nHêïs¡T. K>√fi¯eTT˝À ˝…ø£ÿ˝Òqìï Á>∑Vü≤eTT\T ø√≥¢
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 113 114 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
dü+K´˝À >∑\e⁄. nsTTHê eTq ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À ñqï$ <ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT\T #˚‘·T\Tø£*Z |üìì #˚j·T>±, eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T e÷Á‘·eTT Á|ü‘˚´øÏ+ ∫
e÷Á‘·y˚T. |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À ‘=$Tà~ Á>∑Vü≤eTT\≈£î düVü≤»eTT>± Hê\T>∑T #˚‘·T\Tø£*Z |üì #˚j·TT#·Tqï$. dü÷s¡´, #·+Á<ä, ãT<Ûä, X¯óÁø£,
s¬ +&ÉT #˚‘T· \T >∑\e⁄. (Á>∑V≤ü eTT\≈£î Á>∑V≤æ +#·TX¯øÔÏ dü÷ø£àå eTT>±j·TT+&ÉTqT. uÛÑ÷$T, sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄, $TÁ‘·, ∫Á‘· nqT ù|s¡T¢ >∑\ qeÁ>∑Vü≤eTT\T
ø±e⁄q Á>∑Vü≤eTT\T m˝≤ Á>∑Væ≤+#·Tø=qTH√ me]ø° ‘Ó*j·T<äT. eTq≈£î ø£s¡à#·Áø£eTT˝À ñ+≥÷, ø£s¡à#·Áø£eTT˝ÀqTqï ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT ¬s+&ÉT
ns¡eú T>∑T≥≈£î e÷Á‘·yT˚ Á>∑V≤ü eTT\≈£î #˚‘T· \THêïj·Tì #Ó|Œü &ÉeTT »]–q~.) #√≥¢qT+&ç, ¬s+&ÉT #˚‘·T\ <ë«sê d”«ø£]+#·T#·T+<äTs¡T. nfÒ¢ $T>∑ ‘ê
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À ‘=$Tà~+{ÏøÏ ¬s+&ÉT #˚‘·T\T+&É>±, πøe\eTT ≈£î», >∑Ts¡T, X¯ìÁ>∑V≤ü eTT\T eT÷&ÉT ˇø=ÿø£ÿ{Ï Hê\T>∑T #˚‘T· \T ø£*j
Z T· T+&ç
eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\≈£î e÷Á‘·eTT Hê\TZ#˚‘·T\T ø£\e⁄. ¬s+&ÉT #˚‘·T \Tqï ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ qT Hê\T>∑T #√≥¢qT+&ç rdüTø=ì Je⁄ì MT<ä
Á>∑V≤ü eTT\q÷, Hê\TZ #˚‘T· \Tqï Á>∑V≤ü eTT\q÷ ÁøÏ+<ä es¡Tdü˝À #·÷kÕÔeTT. (eTìwæ MT<ä) e<ä\T#·T+<äTs¡T. dü÷s¡T´&ÉT ‘·q s¬ +&ÉT #˚‘T· \<ë«sê ‘êqTqï
dü÷s¡T´&ÉT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) ˇø£≥e kÕúqeTT˝Àì ø£s¡àq÷, ‘·q≈£î m<äTs¡T>±qTqï @&Ée kÕúqeTT˝Àì
#·+Á<äT&ÉT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) ø£s¡àq÷ d”«ø£]+#·TqT. #·+Á<äT&ÉT ‘·q ¬s+&ÉT #˚‘·T\˝À ˇø£ #˚‹ <ë«sê
≈£îE&ÉT Hê\T>∑T s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (Hê\T>∑T #˚‘·T\T ø£\yê&É T) ‘êqTqï ˇø£≥e kÕúqeTT˝Àì ø£s¡àq÷, ¬s+&Ée #˚‹ <ë«sê @&Ée
ãT<ÛäT&ÉT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) kÕúqeTT˝Àì ø£sà¡ q÷ rdüTø=qTqT. düT\uÛeÑ TT>± ns¡eú T>∑T≥≈£î ÁøÏ+<ä>\∑
>∑Ts¡Te⁄ Hê\T>∑T s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (Hê\T>∑T #˚‘·T\T ø£\yê&É T) yêø£´eTT\qT #·÷&ÉTeTT.
X¯óÁ≈£î&ÉT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) dü÷s¡T´&ÉT 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT d”«ø£]+#·TqT.
X¯ì Hê\T>∑T s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (Hê\T>∑T #˚‘·T\T ø£\yê&É T) #·+Á<äT&ÉT 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT d”«ø£]+#·TqT.
uÛÑ÷$T ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) ≈£îE&ÉT 1,4,7,8 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT rdüTø=qTqT.
sêVüQe⁄ ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) ãT<ÛäT&ÉT 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT d”«ø£]+#·TqT.
πø‘·Te⁄ ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) >∑Ts¡Te⁄ 1,5,7,9 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT rdüTø=qTqT.
$TÁ‘· ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) X¯óÁ≈£î&ÉT 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT d”«ø£]+#·TqT.
∫Á‘· ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) X¯ì 1,3,7,10 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT rdüTø=qTqT.
ˇø=ÿø£ÿ Á>∑V≤ü eTT ˇø=ÿø£ÿ ù|s¡Tø£*j
Z T· Tqï≥T¢ ‘·eT ø±s¡´ø£˝≤|üeTT sêVüQe⁄ 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT rdüTø=qTqT.
\+<äT>±˙, ‘·eT≈£îqï ã\eTTq+<äT>±˙ n+<äs¡÷ düe÷qeTT>± ñHêï πø‘·Te⁄ 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT d”«ø£]+#·TqT.
s¡qT≥≈£î M\T˝Ò<äT. |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À ‘=$Tà~ Á>∑Vü≤eTT\T ¬s+&ÉT uÛÑ÷$T 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT rdüTø=qTqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 113 114 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
dü+K´˝À >∑\e⁄. nsTTHê eTq ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À ñqï$ <ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT\T #˚‘·T\Tø£*Z |üìì #˚j·T>±, eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T e÷Á‘·eTT Á|ü‘˚´øÏ+ ∫
e÷Á‘·y˚T. |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À ‘=$Tà~ Á>∑Vü≤eTT\≈£î düVü≤»eTT>± Hê\T>∑T #˚‘·T\Tø£*Z |üì #˚j·TT#·Tqï$. dü÷s¡´, #·+Á<ä, ãT<Ûä, X¯óÁø£,
s¬ +&ÉT #˚‘T· \T >∑\e⁄. (Á>∑V≤ü eTT\≈£î Á>∑V≤æ +#·TX¯øÔÏ dü÷ø£àå eTT>±j·TT+&ÉTqT. uÛÑ÷$T, sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄, $TÁ‘·, ∫Á‘· nqT ù|s¡T¢ >∑\ qeÁ>∑Vü≤eTT\T
ø±e⁄q Á>∑Vü≤eTT\T m˝≤ Á>∑Væ≤+#·Tø=qTH√ me]ø° ‘Ó*j·T<äT. eTq≈£î ø£s¡à#·Áø£eTT˝À ñ+≥÷, ø£s¡à#·Áø£eTT˝ÀqTqï ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT ¬s+&ÉT
ns¡eú T>∑T≥≈£î e÷Á‘·yT˚ Á>∑V≤ü eTT\≈£î #˚‘T· \THêïj·Tì #Ó|Œü &ÉeTT »]–q~.) #√≥¢qT+&ç, ¬s+&ÉT #˚‘·T\ <ë«sê d”«ø£]+#·T#·T+<äTs¡T. nfÒ¢ $T>∑ ‘ê
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À ‘=$Tà~+{ÏøÏ ¬s+&ÉT #˚‘·T\T+&É>±, πøe\eTT ≈£î», >∑Ts¡T, X¯ìÁ>∑V≤ü eTT\T eT÷&ÉT ˇø=ÿø£ÿ{Ï Hê\T>∑T #˚‘T· \T ø£*j
Z T· T+&ç
eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\≈£î e÷Á‘·eTT Hê\TZ#˚‘·T\T ø£\e⁄. ¬s+&ÉT #˚‘·T \Tqï ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ qT Hê\T>∑T #√≥¢qT+&ç rdüTø=ì Je⁄ì MT<ä
Á>∑V≤ü eTT\q÷, Hê\TZ #˚‘T· \Tqï Á>∑V≤ü eTT\q÷ ÁøÏ+<ä es¡Tdü˝À #·÷kÕÔeTT. (eTìwæ MT<ä) e<ä\T#·T+<äTs¡T. dü÷s¡T´&ÉT ‘·q s¬ +&ÉT #˚‘T· \<ë«sê ‘êqTqï
dü÷s¡T´&ÉT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) ˇø£≥e kÕúqeTT˝Àì ø£s¡àq÷, ‘·q≈£î m<äTs¡T>±qTqï @&Ée kÕúqeTT˝Àì
#·+Á<äT&ÉT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) ø£s¡àq÷ d”«ø£]+#·TqT. #·+Á<äT&ÉT ‘·q ¬s+&ÉT #˚‘·T\˝À ˇø£ #˚‹ <ë«sê
≈£îE&ÉT Hê\T>∑T s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (Hê\T>∑T #˚‘·T\T ø£\yê&É T) ‘êqTqï ˇø£≥e kÕúqeTT˝Àì ø£s¡àq÷, ¬s+&Ée #˚‹ <ë«sê @&Ée
ãT<ÛäT&ÉT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) kÕúqeTT˝Àì ø£sà¡ q÷ rdüTø=qTqT. düT\uÛeÑ TT>± ns¡eú T>∑T≥≈£î ÁøÏ+<ä>\∑
>∑Ts¡Te⁄ Hê\T>∑T s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (Hê\T>∑T #˚‘·T\T ø£\yê&É T) yêø£´eTT\qT #·÷&ÉTeTT.
X¯óÁ≈£î&ÉT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) dü÷s¡T´&ÉT 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT d”«ø£]+#·TqT.
X¯ì Hê\T>∑T s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (Hê\T>∑T #˚‘·T\T ø£\yê&É T) #·+Á<äT&ÉT 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT d”«ø£]+#·TqT.
uÛÑ÷$T ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) ≈£îE&ÉT 1,4,7,8 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT rdüTø=qTqT.
sêVüQe⁄ ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) ãT<ÛäT&ÉT 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT d”«ø£]+#·TqT.
πø‘·Te⁄ ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) >∑Ts¡Te⁄ 1,5,7,9 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT rdüTø=qTqT.
$TÁ‘· ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) X¯óÁ≈£î&ÉT 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT d”«ø£]+#·TqT.
∫Á‘· ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔø£\yê&ÉT (¬s+&ÉT #˚‘·T\T ø£\yê&ÉT) X¯ì 1,3,7,10 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT rdüTø=qTqT.
ˇø=ÿø£ÿ Á>∑V≤ü eTT ˇø=ÿø£ÿ ù|s¡Tø£*j
Z T· Tqï≥T¢ ‘·eT ø±s¡´ø£˝≤|üeTT sêVüQe⁄ 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT rdüTø=qTqT.
\+<äT>±˙, ‘·eT≈£îqï ã\eTTq+<äT>±˙ n+<äs¡÷ düe÷qeTT>± ñHêï πø‘·Te⁄ 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT d”«ø£]+#·TqT.
s¡qT≥≈£î M\T˝Ò<äT. |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À ‘=$Tà~ Á>∑Vü≤eTT\T ¬s+&ÉT uÛÑ÷$T 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT rdüTø=qTqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 115
$TÁ‘· 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT d”«ø£]+#·TqT.
∫Á‘· 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT d”«ø£]+#·TqT.
á $<Ûeä TT>± <ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT\T ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ qT
d”«ø£]+∫ eTìwæ#˚‘· nqTuÛÑ$+|üCÒj·TT#·Tqï$. m\¢ø±\eTT eTìwæ
ˇπø $<Ûyä TÓ qÆ ø£sà¡ qT nqTuÛ$Ñ +|üø£ ø±\eTT >∑&#É T· ø=B› y˚sT¡ y˚sT¡ ø£sà¡ \qT
nqTuÛ$Ñ dü÷Ô b˛e⁄#·T+&ÉTqT. n+<äTø=s¡≈î£ Á>∑V≤ü eTT\T ‘·eTkÕúqeTT\qT
e<ä* y˚s¡TkÕúqeTT\˝À Á|üy˚•+∫, nø£ÿ&ç Áø=‘·Ô ø£s¡àqT ≈£L&Ü d”«ø£]+#·
e\dæj·TTqï~. ø±e⁄q <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\T ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä ‘·eT
øÏs¡DeTT\qT y˚s¡Ty˚s¡T kÕúqeTT\ MT<ä Á|üdü]+|üCÒj·TT≥≈£î, ø±\
#·Áø£eTT˝À ø=+‘· y˚>∑eTT‘√ ø£~* ‹s¡T>∑e\dæe#·TÃ#·Tqï~.
31 sê• n+fÒ @$T? \>∑ïeTT n+fÒ @$T?
CÀ´‹wüß´\+<äs¡÷ |üHÓï+&ÉT kÕúqeTT\qT sêX¯ó\˙, n˝≤π>
\>∑ïeTT\˙ |ü\T≈£î#·T+<äTs¡T. ˇø£|ü &ÉT eèwüu\ÑÛ >∑ïeTì ù|s¡TqT CÀ&ç+∫
#Ó|æŒq <ëìH˚ eTs=ø£|ü&ÉT eèwüuÛÑsê• nì #Ó|ü#·T+<äTs¡T. ˇø£e÷s¡T
\>∑ïeTì eTs=ø£e÷s¡T sê•j·Tì ˇπø kÕúqeTTqT #Ó|ü≥ e\q, sê•
nìHê \>∑ïeTìHê ˇø£fqÒ ì #ê˝≤eT+~ nqTø√e&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~.
yêdüÔyêìøÏ sê• y˚s¡˙, \>∑ïeTT y˚s¡˙ ‘Ó*j·Te˝…qT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì
|üHïÓ +&ÉT kÕúqeTT\qT \>∑ïeTT\ì #Ó|Œü e#·TÃqT. n˝≤π> ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì
|üHïÓ +&ÉT kÕúqeTT\qT |üHïÓ +&ÉT sêX¯ó\ì #Ó|Œü e#·TÃqT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì
uÛ≤>∑eTT\qT e÷Á‘·yT˚ \>∑ïeTHê*. \>∑ïeTT nqTe÷≥qT ø±\#·Áø£eTT˝À
qTqï @ kÕúqeTTq¬ø’Hê yê&Ée#·TÃqT>±˙, m≥Te+{Ï dü+<äs¡“¤eTT˝À
116 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
nsTTHê sê• nqT ù|s¡TqT ø±\#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\≈£î yê&É≈£L&É<äT.
Çø£b˛‘˚ ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT\qT |üHÓï+&ÉT kÕúqeTT\T>±
#Ó|üø=qT#·THêïeTT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á|ü‹ uÛ≤>∑eTTq≈£î ˇø£ ù|s¡T
ø£\<äT. ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\≈£î ù|s¡T˝¢ eÒ ⁄. yê{ÏøÏ dü+K´e÷Á‘·eTT
ñ+&ÉTqT. n+<äTe\q eT÷&Ée kÕúqeT˙, Hê\Ze kÕúqeT˙ kÕúqeTT\≈£î
dü+K´qT #˚]à #Ó|ü #·THêïeTT. dü+K´\ kÕúqeTT\T>± #Ó|Œü ã&ÉT ù|s¡T˝Òì
uÛ≤>∑eTT˝…’q ø£s¡à#·Áø£kÕúqeTT\qT sêX¯ó\ì |æ\Te&ÉeTT »s¡T>∑T#·T qï~.
sê• n+fÒ <˚ìHÓ’Hê ≈£î|üŒ>± b˛dæq|ü&ÉT Ä ≈£î|üŒqT sê• nq&ÉeTT
»s¡T>∑T#·Tqï~. ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì nìï uÛ≤>∑eTT\˝Àq÷ ø£sà¡ qT sêX¯ó\T>±
ì+|æjT· T+&É&eÉ TT e\q, Á|ü‹ e÷qe⁄&ÉT ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì sêX¯ó\˝ÀqTqï
ø£s¡àH˚ nqTuÛÑ$+#·&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT
kÕúqeTT\˝À ø£s¡à ù|s¡Ãã&çj·TTqï~. ø±e⁄q Á|ü‹ kÕúqeTTqT sê•
n+≥THêïeTT. ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì @ kÕúqeTT˝À @ ø£sà¡ sê•>± b˛j·Tã&ÉT
#·Tqï<√, eTqeTT Ç+‘·≈£îeTT+<˚ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT.
\>∑ïeTT nq>± n+{Ïô|≥Tºø=ìj·TTqï<ä˙, ‘·>T∑ \Tø=ìj·TTqï<ä˙
#Ó|üŒe#·TÃqT. ø±\#·Áø£eTT˝À >∑\ |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T @<√ ˇø£
kÕúqeTTqT n+{Ïô|≥Tºø=ì ñ+&ÉT≥ e\q Ä kÕúqeTT\qT \>∑ïeTT\T
nHêïeTT. Á|ü‹ Á>∑Vü≤eTT ø=+‘·ø±\eTT ˇø£ kÕúqeTTqT n+{Ïô|≥Tºø=ì
j·TT+&ç ‘·sê«‘· eT]jÓTTø£ Á|üøÿ£ kÕúqeTT˝ÀìøÏ #˚sT¡ #·Tqï~. n+<äTe\q
ø±\#·Áø£eTT˝Àì kÕúqeTT\qT \>∑ïeTT\qT ù|s¡T‘√ #Ó|ü#·THêïeTT.
ˇø£ Á>∑Vü≤eTT ø±\#·Áø£eTT˝Àì ˇø£ kÕúqeTTqT ÄÁX¯sTT+#·Tø=ì, nø£ÿ&É
qT+&ç ‘·q øÏs¡DeTT\qT ÁøÏ+<äqTqï ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡àsêX¯ó\ MT<ä
Á|üdü]+|üCÒj·TT#·T+&ÉTqT. ˇø£ Á>∑Vü≤eTT ˇø£ ø±\ \>∑ïeTT˝Àe⁄+&ç
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 115
$TÁ‘· 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT d”«ø£]+#·TqT.
∫Á‘· 1,7 kÕúqeTT\ ø£s¡àqT d”«ø£]+#·TqT.
á $<Ûeä TT>± <ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT\T ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ qT
d”«ø£]+∫ eTìwæ#˚‘· nqTuÛÑ$+|üCÒj·TT#·Tqï$. m\¢ø±\eTT eTìwæ
ˇπø $<Ûyä TÓ qÆ ø£sà¡ qT nqTuÛ$Ñ +|üø£ ø±\eTT >∑&#É T· ø=B› y˚sT¡ y˚sT¡ ø£sà¡ \qT
nqTuÛ$Ñ dü÷Ô b˛e⁄#·T+&ÉTqT. n+<äTø=s¡≈î£ Á>∑V≤ü eTT\T ‘·eTkÕúqeTT\qT
e<ä* y˚s¡TkÕúqeTT\˝À Á|üy˚•+∫, nø£ÿ&ç Áø=‘·Ô ø£s¡àqT ≈£L&Ü d”«ø£]+#·
e\dæj·TTqï~. ø±e⁄q <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\T ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä ‘·eT
øÏs¡DeTT\qT y˚s¡Ty˚s¡T kÕúqeTT\ MT<ä Á|üdü]+|üCÒj·TT≥≈£î, ø±\
#·Áø£eTT˝À ø=+‘· y˚>∑eTT‘√ ø£~* ‹s¡T>∑e\dæe#·TÃ#·Tqï~.
31 sê• n+fÒ @$T? \>∑ïeTT n+fÒ @$T?
CÀ´‹wüß´\+<äs¡÷ |üHÓï+&ÉT kÕúqeTT\qT sêX¯ó\˙, n˝≤π>
\>∑ïeTT\˙ |ü\T≈£î#·T+<äTs¡T. ˇø£|ü &ÉT eèwüu\ÑÛ >∑ïeTì ù|s¡TqT CÀ&ç+∫
#Ó|æŒq <ëìH˚ eTs=ø£|ü&ÉT eèwüuÛÑsê• nì #Ó|ü#·T+<äTs¡T. ˇø£e÷s¡T
\>∑ïeTì eTs=ø£e÷s¡T sê•j·Tì ˇπø kÕúqeTTqT #Ó|ü≥ e\q, sê•
nìHê \>∑ïeTìHê ˇø£fqÒ ì #ê˝≤eT+~ nqTø√e&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~.
yêdüÔyêìøÏ sê• y˚s¡˙, \>∑ïeTT y˚s¡˙ ‘Ó*j·Te˝…qT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì
|üHïÓ +&ÉT kÕúqeTT\qT \>∑ïeTT\ì #Ó|Œü e#·TÃqT. n˝≤π> ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì
|üHïÓ +&ÉT kÕúqeTT\qT |üHïÓ +&ÉT sêX¯ó\ì #Ó|Œü e#·TÃqT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì
uÛ≤>∑eTT\qT e÷Á‘·yT˚ \>∑ïeTHê*. \>∑ïeTT nqTe÷≥qT ø±\#·Áø£eTT˝À
qTqï @ kÕúqeTTq¬ø’Hê yê&Ée#·TÃqT>±˙, m≥Te+{Ï dü+<äs¡“¤eTT˝À
116 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
nsTTHê sê• nqT ù|s¡TqT ø±\#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\≈£î yê&É≈£L&É<äT.
Çø£b˛‘˚ ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT\qT |üHÓï+&ÉT kÕúqeTT\T>±
#Ó|üø=qT#·THêïeTT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á|ü‹ uÛ≤>∑eTTq≈£î ˇø£ ù|s¡T
ø£\<äT. ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\≈£î ù|s¡T˝¢ eÒ ⁄. yê{ÏøÏ dü+K´e÷Á‘·eTT
ñ+&ÉTqT. n+<äTe\q eT÷&Ée kÕúqeT˙, Hê\Ze kÕúqeT˙ kÕúqeTT\≈£î
dü+K´qT #˚]à #Ó|ü #·THêïeTT. dü+K´\ kÕúqeTT\T>± #Ó|Œü ã&ÉT ù|s¡T˝Òì
uÛ≤>∑eTT˝…’q ø£s¡à#·Áø£kÕúqeTT\qT sêX¯ó\ì |æ\Te&ÉeTT »s¡T>∑T#·T qï~.
sê• n+fÒ <˚ìHÓ’Hê ≈£î|üŒ>± b˛dæq|ü&ÉT Ä ≈£î|üŒqT sê• nq&ÉeTT
»s¡T>∑T#·Tqï~. ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì nìï uÛ≤>∑eTT\˝Àq÷ ø£sà¡ qT sêX¯ó\T>±
ì+|æjT· T+&É&eÉ TT e\q, Á|ü‹ e÷qe⁄&ÉT ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì sêX¯ó\˝ÀqTqï
ø£s¡àH˚ nqTuÛÑ$+#·&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT
kÕúqeTT\˝À ø£s¡à ù|s¡Ãã&çj·TTqï~. ø±e⁄q Á|ü‹ kÕúqeTTqT sê•
n+≥THêïeTT. ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì @ kÕúqeTT˝À @ ø£sà¡ sê•>± b˛j·Tã&ÉT
#·Tqï<√, eTqeTT Ç+‘·≈£îeTT+<˚ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT.
\>∑ïeTT nq>± n+{Ïô|≥Tºø=ìj·TTqï<ä˙, ‘·>T∑ \Tø=ìj·TTqï<ä˙
#Ó|üŒe#·TÃqT. ø±\#·Áø£eTT˝À >∑\ |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T @<√ ˇø£
kÕúqeTTqT n+{Ïô|≥Tºø=ì ñ+&ÉT≥ e\q Ä kÕúqeTT\qT \>∑ïeTT\T
nHêïeTT. Á|ü‹ Á>∑Vü≤eTT ø=+‘·ø±\eTT ˇø£ kÕúqeTTqT n+{Ïô|≥Tºø=ì
j·TT+&ç ‘·sê«‘· eT]jÓTTø£ Á|üøÿ£ kÕúqeTT˝ÀìøÏ #˚sT¡ #·Tqï~. n+<äTe\q
ø±\#·Áø£eTT˝Àì kÕúqeTT\qT \>∑ïeTT\qT ù|s¡T‘√ #Ó|ü#·THêïeTT.
ˇø£ Á>∑Vü≤eTT ø±\#·Áø£eTT˝Àì ˇø£ kÕúqeTTqT ÄÁX¯sTT+#·Tø=ì, nø£ÿ&É
qT+&ç ‘·q øÏs¡DeTT\qT ÁøÏ+<äqTqï ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡àsêX¯ó\ MT<ä
Á|üdü]+|üCÒj·TT#·T+&ÉTqT. ˇø£ Á>∑Vü≤eTT ˇø£ ø±\ \>∑ïeTT˝Àe⁄+&ç
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 117
ø£s¡àsê• MT<ä ‘·q øÏs¡DeTT\T |ü&çq|ü&ÉT, Ä ø£s¡àsê•˝À @ ø£s¡à
ñ+&ÉTH√ Ä ø£sà¡ qT d”«ø£]+∫, ÁøÏ+<ä >∑TD#·Áø£eTT˝ÀqTqï Je⁄ì MT<ä≈î£
Á|üd]ü +|üCj
Ò T· TqT. n|ü&ÉT Je⁄&ÉT Ä ø£sà¡ qT nqTuÛ$Ñ +#·&eÉ TT »s¡T>∑T
#·Tqï~. ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑V≤ü eTT\qT ø±+‹ì Á|üd]ü +#·T bò˛ø£d˝t …≥’ T¢>±
b˛\TÃø=ì, ÁøÏ+<ä ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì ø£sà¡ qT s¡+>∑T ù||üsT¡ >± b˛\TÃ≈£î+fÒ,
Á>∑Vü≤eTT ø±+‹, ÁøÏ+~ #·Áø£eTT˝Àì ø£s¡às¡+>∑TqT, Ç+ø± ÁøÏ+<ä>∑\ >∑TD
#·Áø£eTT˝Àì Je⁄ì MT<ä Á|üdü]+#·T≥ e\q, ø£s¡às¡+>∑TqT Je⁄&ÉT
bı+<äT#·THêï&ÉT. á $wüj·TeTT ÁøÏ+<ä 47e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷&É+&ç.
\>∑ïeTT Á>∑Vü≤eTT
ø£s¡à
sê•
Je⁄&ÉT >∑TDuÛ≤>∑eTT
47e ∫Á‘·|ü≥eTT.
\>∑ïeTT˝˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T sêX¯ó\˝Àì ø£s¡à\qT >∑TDeTT\˝Àì
Je⁄ì MT<ä y˚j·TT≥ e\q, Je⁄&ÉT m≥÷ ‘·|æŒ+#·Tø√≈£î+&Ü ø£s¡àqT
nqTuÛ$Ñ +#·e\dæedüTqÔ ï~. ˇø£ eTìwæ ˇø£ u≤<Ûqä T nqTuÛ$Ñ düTHÔ êï&É+fÒ
yêì ‘·\˝ÀqTqï ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT˝˝À eTq≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚
ˇø£ ÁøÏj·T »s¡T>∑T#·Tqï<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ø£ì|æ+#·ø£ nC≤„qeTqT
118 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
Nø£{ÏeTj·TeTT˝ÀqTqï á ÁøÏj·TqT C≤„qeTT nqT B|üeTT‘√
‘Ó*j·T&ÉeTTH˚ CÀ´‹wü´eTT n+≥THêïeTT. dü+^‘·eTT˝À sê>∑+, ‘êfi¯+,
|ü\¢$ ñqï≥T¢ CÀ´‹wü´eTT˝À \>∑ïeTT\˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T, sêX¯ó\˝Àì
ø£s¡à, >∑TDeTT\˝Àì Je⁄&ÉT ø£\&ÉT. sê>∑+, ‘êfi¯+, |ü\¢$ ‘Ó*ùdÔH˚
dü+^‘·eTTqT ‘Ó*dæq≥T¢, Á>∑Vü≤ \>∑ïeTT\T, ø£s¡à sêX¯ó\T, nqTuÛÑ$+#˚
Je⁄&ÉT ‘Ó*j·Tì<˚ CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*j·T<äT.
Ä<Ûë´‹àø£ $wüj·TeTT˝À |üs¡e÷‘·àqT >∑T]+∫ #Ó|üq|ü&ÉT
ø=+<äs¡T ø=ìï düeTj·TeTT\˝À <˚e⁄&É˙, ø=ìï düeTj·TeTT\˝À
uÛÑ>∑e+‘·T&É˙ #Ó|ü#·T+<äTs¡T. #ê˝≤eT+~øÏ <˚e⁄ìø°, uÛÑ>∑e+‘·Tìø°
ns¡úeTT ‘Ó*j·T<äT. ø±e⁄q <˚e⁄ìï, uÛÑ>∑e+‘·Tìï ‘·eTøÏwüºyÓTT∫Ãq≥T¢
#Ó|ü#·T+<äTs¡T. n<˚ $<ÛäeTT>± CÀ´‹wü´ $wüj·TeTT˝À \>∑ïeTT n+fÒ
@$T, sê• n+fÒ @$T nì ns¡úeTT, $es¡eTT ‘Ó*j·Tq|ü&ÉT @
dü+<äs¡“¤eTT˝À \>∑ïeTTqT #ÓbÕŒ\˙, @ dü+<äs¡“¤eTT˝À sê•ì #ÓbÕŒ\˙,
‘Ó*j·Tø£ \>∑ïeTTqT #Ó|üŒe\dæq #√≥ sê•˙, sê•ì #Ó|üŒe\dæq
#√≥ \>∑ïeTTq÷ #Ó|ü #·THêïs¡T. uÛ>Ñ e∑ +‘·Tìï #Ó|Œü e\dæq #√≥ <˚e⁄ìï,
<˚e⁄ìï #Ó|üŒe\dæq #√≥ uÛÑ>∑e+‘·Tìï #Ó|üŒ&ÉeTT m+‘· ‘·b˛Œ \>∑ïeTT,
sê•jÓTTø£ÿ $es¡eTT ‘Ó*j·T≈£î+&Ü #Ó|üŒ&ÉeTT n+‘˚ ‘·|üŒ>∑TqT.
32 Á>∑Vü≤eTT\≈£î >∑eTqeTTqï<ë?
ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï <ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT\≈£î >∑eTqeTTqï<äì #Ó|Œü
e#·TÃqT. Á>∑Vü≤eTT\T Á|üj·÷DeTT #˚j·TT#·T+&ÉT≥ e\q, ø±\#·Áø£eTT
˝Àì nìï \>∑ïeTT\qT <ë≥T#·Tqï$. ÁøÏ+<ä>∑\ ø£s¡à#·Áø£eTT˝ÀqTqï
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 117
ø£s¡àsê• MT<ä ‘·q øÏs¡DeTT\T |ü&çq|ü&ÉT, Ä ø£s¡àsê•˝À @ ø£s¡à
ñ+&ÉTH√ Ä ø£sà¡ qT d”«ø£]+∫, ÁøÏ+<ä >∑TD#·Áø£eTT˝ÀqTqï Je⁄ì MT<ä≈î£
Á|üd]ü +|üCj
Ò T· TqT. n|ü&ÉT Je⁄&ÉT Ä ø£sà¡ qT nqTuÛ$Ñ +#·&eÉ TT »s¡T>∑T
#·Tqï~. ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑V≤ü eTT\qT ø±+‹ì Á|üd]ü +#·T bò˛ø£d˝t …≥’ T¢>±
b˛\TÃø=ì, ÁøÏ+<ä ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì ø£sà¡ qT s¡+>∑T ù||üsT¡ >± b˛\TÃ≈£î+fÒ,
Á>∑Vü≤eTT ø±+‹, ÁøÏ+~ #·Áø£eTT˝Àì ø£s¡às¡+>∑TqT, Ç+ø± ÁøÏ+<ä>∑\ >∑TD
#·Áø£eTT˝Àì Je⁄ì MT<ä Á|üdü]+#·T≥ e\q, ø£s¡às¡+>∑TqT Je⁄&ÉT
bı+<äT#·THêï&ÉT. á $wüj·TeTT ÁøÏ+<ä 47e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷&É+&ç.
\>∑ïeTT Á>∑Vü≤eTT
ø£s¡à
sê•
Je⁄&ÉT >∑TDuÛ≤>∑eTT
47e ∫Á‘·|ü≥eTT.
\>∑ïeTT˝˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T sêX¯ó\˝Àì ø£s¡à\qT >∑TDeTT\˝Àì
Je⁄ì MT<ä y˚j·TT≥ e\q, Je⁄&ÉT m≥÷ ‘·|æŒ+#·Tø√≈£î+&Ü ø£s¡àqT
nqTuÛ$Ñ +#·e\dæedüTqÔ ï~. ˇø£ eTìwæ ˇø£ u≤<Ûqä T nqTuÛ$Ñ düTHÔ êï&É+fÒ
yêì ‘·\˝ÀqTqï ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT˝˝À eTq≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚
ˇø£ ÁøÏj·T »s¡T>∑T#·Tqï<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ø£ì|æ+#·ø£ nC≤„qeTqT
118 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
Nø£{ÏeTj·TeTT˝ÀqTqï á ÁøÏj·TqT C≤„qeTT nqT B|üeTT‘√
‘Ó*j·T&ÉeTTH˚ CÀ´‹wü´eTT n+≥THêïeTT. dü+^‘·eTT˝À sê>∑+, ‘êfi¯+,
|ü\¢$ ñqï≥T¢ CÀ´‹wü´eTT˝À \>∑ïeTT\˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T, sêX¯ó\˝Àì
ø£s¡à, >∑TDeTT\˝Àì Je⁄&ÉT ø£\&ÉT. sê>∑+, ‘êfi¯+, |ü\¢$ ‘Ó*ùdÔH˚
dü+^‘·eTTqT ‘Ó*dæq≥T¢, Á>∑Vü≤ \>∑ïeTT\T, ø£s¡à sêX¯ó\T, nqTuÛÑ$+#˚
Je⁄&ÉT ‘Ó*j·Tì<˚ CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*j·T<äT.
Ä<Ûë´‹àø£ $wüj·TeTT˝À |üs¡e÷‘·àqT >∑T]+∫ #Ó|üq|ü&ÉT
ø=+<äs¡T ø=ìï düeTj·TeTT\˝À <˚e⁄&É˙, ø=ìï düeTj·TeTT\˝À
uÛÑ>∑e+‘·T&É˙ #Ó|ü#·T+<äTs¡T. #ê˝≤eT+~øÏ <˚e⁄ìø°, uÛÑ>∑e+‘·Tìø°
ns¡úeTT ‘Ó*j·T<äT. ø±e⁄q <˚e⁄ìï, uÛÑ>∑e+‘·Tìï ‘·eTøÏwüºyÓTT∫Ãq≥T¢
#Ó|ü#·T+<äTs¡T. n<˚ $<ÛäeTT>± CÀ´‹wü´ $wüj·TeTT˝À \>∑ïeTT n+fÒ
@$T, sê• n+fÒ @$T nì ns¡úeTT, $es¡eTT ‘Ó*j·Tq|ü&ÉT @
dü+<äs¡“¤eTT˝À \>∑ïeTTqT #ÓbÕŒ\˙, @ dü+<äs¡“¤eTT˝À sê•ì #ÓbÕŒ\˙,
‘Ó*j·Tø£ \>∑ïeTTqT #Ó|üŒe\dæq #√≥ sê•˙, sê•ì #Ó|üŒe\dæq
#√≥ \>∑ïeTTq÷ #Ó|ü #·THêïs¡T. uÛ>Ñ e∑ +‘·Tìï #Ó|Œü e\dæq #√≥ <˚e⁄ìï,
<˚e⁄ìï #Ó|üŒe\dæq #√≥ uÛÑ>∑e+‘·Tìï #Ó|üŒ&ÉeTT m+‘· ‘·b˛Œ \>∑ïeTT,
sê•jÓTTø£ÿ $es¡eTT ‘Ó*j·T≈£î+&Ü #Ó|üŒ&ÉeTT n+‘˚ ‘·|üŒ>∑TqT.
32 Á>∑Vü≤eTT\≈£î >∑eTqeTTqï<ë?
ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï <ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT\≈£î >∑eTqeTTqï<äì #Ó|Œü
e#·TÃqT. Á>∑Vü≤eTT\T Á|üj·÷DeTT #˚j·TT#·T+&ÉT≥ e\q, ø±\#·Áø£eTT
˝Àì nìï \>∑ïeTT\qT <ë≥T#·Tqï$. ÁøÏ+<ä>∑\ ø£s¡à#·Áø£eTT˝ÀqTqï
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 119 120 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
nìï sêX¯ó\ MT<ä ‘·eT øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+|üCÒj·TT#·Tqï$. Çø£ÿ&É á $<ÛäeTT>± ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\≈£î y˚s¡Ty˚s¡T
eTTK´eTT>± >∑eTì+#·e\dæq $wüj·Ty˚TeTq>±! ø±\#·Áø£eTT ≈£L&Ü >∑eTqeTT\Tqïeì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. yê{Ï˝À dü÷s¡´, ãT<Ûä, X¯óÁø£, uÛ Ñ÷$T
ø=+‘· y˚>∑eTT‘√ ‹s¡T>∑T#·Tqï~. nsTTHê n~ ãj·T{ÏøÏ ø£ì|æ+#·Tq≥T¢ Hê\T>∑T ˇø£ y˚>∑eTTq÷, sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄, $TÁ‘·, ∫Á‘· nqT Hê\T>∑T
>±˙, Ç‘·s¡T\T >∑T]Ô+#·Tq≥T¢>±˙ ‹s¡>∑&ÉeTT ˝Ò<äT. ø±\#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ ˇø£ y˚>∑eTTq÷ ø£*Zj·TTqï$. $T>∑‘ê Hê\TZ Á>∑Vü≤eTT˝…’q #·+Á<äT&ÉT,
y˚>∑eTTqT >∑eTì+∫‘˚ ø±\#·Áø£eTT ˇø£e÷s¡T (ˇø£#·T≥Tº) ‹s¡T>∑T≥≈£î 2.1/2 ~qeTT, ≈£îE&ÉT 1.1/2 HÓ\, X¯ì 2.1/2 dü+e‘·‡s¡eTT\T, >∑Ts¡Te⁄
43,20,000 dü+e‘·‡s¡eTT\ ø±\eTT |ü≥TºqT. n+<äTe\q ø±\#·Áø£eTT 1 dü+e‘·‡s¡eTT y˚s¡Ty˚s¡T y˚>∑eTT\T ø£*Zj·TTHêïs¡T. ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£
‹]–q≥T¢ ø£ì|æ+#·&ÉeTT˝Ò<äT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T \>∑ïeTTqT <ë≥T≥˝À Á>∑Vü≤eTT\ y˚>∑eTTqT #Ó|üø=HêïeTT.
‘·eT >∑eTqeTT ãj·T{ÏøÏ ‘Ó*j·TTq≥T¢ ˇø=ÿø£ÿ{Ï ˇø=ÿø£ÿ y˚>∑eTT‘√ ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î @ Á>∑Vü≤eTTq≈£î
ø£<äT\T#·Tqï$. <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\ y˚>∑eTT m≥T¢qï<√ Ç|ü&ÉT m+‘·ø±\eTT |ü≥TºH√ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ˇø£ Á>∑Vü≤eTT ˇø£ \>∑ïeTTqT
>∑eTì<ë›eTT. <ë≥T≥≈£î ø=+‘·ø±\eTT |ü{Ϻq|ü&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT
dü÷s¡T´&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1HÓ\ø±\eTT |ü≥TºqT. \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î m+‘·ø±\eTT |ü≥TºH√ düT\uÛÑeTT>± ‘Ó*j·TT
#·+Á<äT&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 2.1/2 ~qeTT\T|ü≥TºqT #·Tqï~. yê{Ï $es¡eTTqT Ç|ü&ÉT #·÷kÕÔeTT.
≈£îE&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1.1/2 HÓ\ |ü≥TºqT dü÷s¡T´&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
ãT<ÛäT&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1 HÓ\ ø±\eTT |ü≥TºqT. 1 HÓ\s√E\T |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 1 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
>∑Ts¡Te⁄ ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1dü+e‘·‡s¡eTT |ü≥TºqT #·+Á<äT&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
X¯óÁ≈£î&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1 HÓ\ ø±\eTT |ü≥TºqT. 2.1/2 ~qeTT |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 1 HÓ\ |ü≥TºqT.
X¯ì ø±\#·øÁ e£ TT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 2.1/2 dü+e‘·‡sê\T |ü≥TºqT. ≈£îE&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
sêVüQe⁄ ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1.1/2 dü+e‘·‡s¡+ |ü≥TºqT. 1.1/2 HÓ\ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 1.1/2 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
πø‘·Te⁄ ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1.1/2 dü+e‘·‡s¡+ |ü≥TºqT. ãT<ÛäT&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
$TÁ‘· ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1.1/2 dü+e‘·‡s¡+ |ü≥TºqT. 1 HÓ\ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 1 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
∫Á‘· ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1.1/2 dü+e‘·‡s¡+ |ü≥TºqT. >∑Ts¡Te⁄ ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
uÛÑ÷$T ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1 HÓ\ ø±\eTT |ü≥TºqT. 1 dü+ˆˆ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 12 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 119 120 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
nìï sêX¯ó\ MT<ä ‘·eT øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+|üCÒj·TT#·Tqï$. Çø£ÿ&É á $<ÛäeTT>± ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\≈£î y˚s¡Ty˚s¡T
eTTK´eTT>± >∑eTì+#·e\dæq $wüj·Ty˚TeTq>±! ø±\#·Áø£eTT ≈£L&Ü >∑eTqeTT\Tqïeì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. yê{Ï˝À dü÷s¡´, ãT<Ûä, X¯óÁø£, uÛ Ñ÷$T
ø=+‘· y˚>∑eTT‘√ ‹s¡T>∑T#·Tqï~. nsTTHê n~ ãj·T{ÏøÏ ø£ì|æ+#·Tq≥T¢ Hê\T>∑T ˇø£ y˚>∑eTTq÷, sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄, $TÁ‘·, ∫Á‘· nqT Hê\T>∑T
>±˙, Ç‘·s¡T\T >∑T]Ô+#·Tq≥T¢>±˙ ‹s¡>∑&ÉeTT ˝Ò<äT. ø±\#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ ˇø£ y˚>∑eTTq÷ ø£*Zj·TTqï$. $T>∑‘ê Hê\TZ Á>∑Vü≤eTT˝…’q #·+Á<äT&ÉT,
y˚>∑eTTqT >∑eTì+∫‘˚ ø±\#·Áø£eTT ˇø£e÷s¡T (ˇø£#·T≥Tº) ‹s¡T>∑T≥≈£î 2.1/2 ~qeTT, ≈£îE&ÉT 1.1/2 HÓ\, X¯ì 2.1/2 dü+e‘·‡s¡eTT\T, >∑Ts¡Te⁄
43,20,000 dü+e‘·‡s¡eTT\ ø±\eTT |ü≥TºqT. n+<äTe\q ø±\#·Áø£eTT 1 dü+e‘·‡s¡eTT y˚s¡Ty˚s¡T y˚>∑eTT\T ø£*Zj·TTHêïs¡T. ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£
‹]–q≥T¢ ø£ì|æ+#·&ÉeTT˝Ò<äT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T \>∑ïeTTqT <ë≥T≥˝À Á>∑Vü≤eTT\ y˚>∑eTTqT #Ó|üø=HêïeTT.
‘·eT >∑eTqeTT ãj·T{ÏøÏ ‘Ó*j·TTq≥T¢ ˇø=ÿø£ÿ{Ï ˇø=ÿø£ÿ y˚>∑eTT‘√ ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î @ Á>∑Vü≤eTTq≈£î
ø£<äT\T#·Tqï$. <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\ y˚>∑eTT m≥T¢qï<√ Ç|ü&ÉT m+‘·ø±\eTT |ü≥TºH√ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ˇø£ Á>∑Vü≤eTT ˇø£ \>∑ïeTTqT
>∑eTì<ë›eTT. <ë≥T≥≈£î ø=+‘·ø±\eTT |ü{Ϻq|ü&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT
dü÷s¡T´&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1HÓ\ø±\eTT |ü≥TºqT. \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î m+‘·ø±\eTT |ü≥TºH√ düT\uÛÑeTT>± ‘Ó*j·TT
#·+Á<äT&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 2.1/2 ~qeTT\T|ü≥TºqT #·Tqï~. yê{Ï $es¡eTTqT Ç|ü&ÉT #·÷kÕÔeTT.
≈£îE&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1.1/2 HÓ\ |ü≥TºqT dü÷s¡T´&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
ãT<ÛäT&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1 HÓ\ ø±\eTT |ü≥TºqT. 1 HÓ\s√E\T |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 1 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
>∑Ts¡Te⁄ ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1dü+e‘·‡s¡eTT |ü≥TºqT #·+Á<äT&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
X¯óÁ≈£î&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1 HÓ\ ø±\eTT |ü≥TºqT. 2.1/2 ~qeTT |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 1 HÓ\ |ü≥TºqT.
X¯ì ø±\#·øÁ e£ TT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 2.1/2 dü+e‘·‡sê\T |ü≥TºqT. ≈£îE&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
sêVüQe⁄ ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1.1/2 dü+e‘·‡s¡+ |ü≥TºqT. 1.1/2 HÓ\ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 1.1/2 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
πø‘·Te⁄ ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1.1/2 dü+e‘·‡s¡+ |ü≥TºqT. ãT<ÛäT&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
$TÁ‘· ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1.1/2 dü+e‘·‡s¡+ |ü≥TºqT. 1 HÓ\ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 1 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
∫Á‘· ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1.1/2 dü+e‘·‡s¡+ |ü≥TºqT. >∑Ts¡Te⁄ ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
uÛÑ÷$T ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1 HÓ\ ø±\eTT |ü≥TºqT. 1 dü+ˆˆ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 12 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 121
X¯óÁ≈£î&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
1 HÓ\ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 1 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
X¯ì ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
2. 12 dü+ˆˆ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 30 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
sêVüQe⁄ ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
1 12 dü+ˆˆ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 18 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
πø‘·Te⁄ ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
1 12 dü+ˆˆ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 18 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
$TÁ‘· ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
1 12dü+ˆˆ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 18 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
∫Á‘· ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
1 12 dü+ˆˆ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 18 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
uÛÑ÷$T ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1
HÓ\ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 1 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
á $<Ûeä TT>± sêVüQ, øπ ‘·T, $TÁ‘·, ∫Á‘· nqT Hê\T>∑T Á>∑V≤ü eTT\T
ˇπø y˚>e∑ TT‘√ ø±\#·Áø£eTTqT 18 dü+ˆˆeTT\˝À ˇø£e÷s¡T <ë≥T#·Tqï$.
n<˚ $<ÛäeTT>± dü÷s¡´, ãT<Ûä, X¯óÁø£, uÛÑ÷$T nqT Hê\T>∑T Á>∑Vü≤eTT\T
ˇπø y˚>∑eTT‘√ ø±\#·Áø£eTTqT 1 dü+ˆˆeTT˝À <ë≥T#·Tqï$. Çø£b˛‘˚
#·+Á<äT&ÉT 30 ~qeTT\˝À ø±\#·Áø£ |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\qT <ë{Ïy˚j·T>±,
X¯ì Á>∑V≤ü eTT 30 dü+ˆˆeTT\˝À ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï |üHïÓ +&ÉT \>∑ïeTT\qT
<ë≥T#·Tqï~. ≈£î» Á>∑Vü≤eTT yÓTT‘·ÔeTT ø±\#·Áø£ \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î
122 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
1 12 dü+ˆˆeTT |ü≥Tº#·Tqï~. >∑Ts¡Te⁄ ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï |üHÓï+&ÉT
\>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 12 dü+ˆˆeTT\ ø±\eTT |ü≥Tº#·Tqï~. Hê\T>∑T
Á>∑Vü≤eTT\T 18 dü+ˆˆ >∑eTqeTTq÷, eT]jÓTTø£ Hê\T>∑T Á>∑Vü≤eTT\T 1
dü+e‘·‡s¡ >∑eTqeTTq÷, $T>∑‘· Hê\T>∑T Á>∑Vü≤eTT\T y˚s¡Ty˚s¡T
>∑eTqeTTq÷ ø£*Zj·TTHêï, |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T |üHÓï+&ÉT $<ÛäeTT\
y˚>∑eTT ø£*Zj·TTHêïs¡ì #Ó|üŒe#·TÃqT. m+<äTø£q>±! ˇø£ dü+e‘·‡s¡
>∑eTqeTTqT ø£*Zj·TTqï Hê\T>∑T Á>∑Vü≤eTT\T K∫Ñ·eTT>± dü+ˆˆeTT˝ÀH˚
ø±\#·Áø£eTTqT ˇø£e÷s¡T <ë≥Tqì #Ó|üŒ˝ÒeTT. Hê\T>∑T Á>∑Vü≤eTT\T
ˇπø y˚>∑eTTqT ø£*Zj·TTHêï ∫e]ø£$ ˇø£{Ï ˝Òø£ ¬s+&ÉT ì$TwüeTT\T
yÓTT<ä\Tø=ì ◊<äT ˝Òø£ Äs¡T ì$TwüeTT\ ‘˚&Ü‘√ |üj·Tì+#·T#·Tqï$.
ˇø£|ü&ÉT Äs¡T ì$TwüeTT\T eTT+<äTqï Á>∑Vü≤eTT eT]jÓTTø£|ü&ÉT ◊<äT
˝Òø£ Äs¡T ì$TwüeTT\ Ä\dü´eTT ≈£L&Ü ø±e#·TÃqT. |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T
yê{Ï≈î£ qï y˚>e∑ TT˝À ˇø£{qÏ T+&ç Äs¡T ì$TwüeTT\ es¡≈î£ eTT+<äT yÓqTø£
Á|üj÷· DÏ+#·T#·Tqï$. ˇø=ÿø£ÿ|ü&ÉT nìï Á>∑V≤ü eTT\T m≥Te+{Ï eTT+<äT
yÓqTø£ ˝Ò≈î£ +&Ü, ‘·eT≈£îqï y˚>e∑ TT‘√ K∫Ñ·eTT>± Á|üj÷· DeTT #˚j·T>∑\TZ
#·Tqï$. nH˚ø£ (nìï) Á>∑+<∏äeTT\˝À πøe\eTT ‘=$Tà~ Á>∑Vü≤eTT\qT
>∑T]+#˚ Áyêj·T&ÉeTT »]–q~. á Á>∑+<∏äeTT˝À e÷Á‘·eTT Á|ü‘˚´øÏ+∫
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT >∑T]+∫ Áyêj·T&ÉeTT »]–q~. nfÒ¢ y˚>∑eTT˝À
≈£L&Ü eT÷&ÉT $<Ûeä TT\ y˚>e∑ TTqT #·÷|ü&eÉ TT »]–q~. á Á>∑+<∏eä TT˝À
ø=ìï $wüj·TeTT\qT Áø=‘·Ô>± Çø£ÿ&çqT+&˚ #Ó|üŒ&ÉeTT e\q C≤Á>∑‘·Ô>±
|ü]o*+∫ ns¡úeTT #˚düTø√yê\ì ø√s¡T#·THêïeTT.
Ç+‘·es¡≈£î CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT˝À ø±\#·Áø£eTT, ø£s¡à#·Áø£eTT nqT
e÷≥˝Ò˝Òe⁄, \>∑ïeTT sêX¯ó\ì ù|s¡THêï, y˚{Ïì sêX¯ó\Hê˝À, y˚{Ïì
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 121
X¯óÁ≈£î&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
1 HÓ\ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 1 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
X¯ì ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
2. 12 dü+ˆˆ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 30 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
sêVüQe⁄ ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
1 12 dü+ˆˆ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 18 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
πø‘·Te⁄ ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
1 12 dü+ˆˆ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 18 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
$TÁ‘· ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
1 12dü+ˆˆ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 18 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
∫Á‘· ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î
1 12 dü+ˆˆ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 18 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
uÛÑ÷$T ø±\#·Áø£eTT˝À ‘·q≈£îqï y˚>∑eTT‘√ ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î 1
HÓ\ |ü≥º>±, 12 \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 1 dü+ˆˆ |ü≥TºqT.
á $<Ûeä TT>± sêVüQ, øπ ‘·T, $TÁ‘·, ∫Á‘· nqT Hê\T>∑T Á>∑V≤ü eTT\T
ˇπø y˚>e∑ TT‘√ ø±\#·Áø£eTTqT 18 dü+ˆˆeTT\˝À ˇø£e÷s¡T <ë≥T#·Tqï$.
n<˚ $<ÛäeTT>± dü÷s¡´, ãT<Ûä, X¯óÁø£, uÛÑ÷$T nqT Hê\T>∑T Á>∑Vü≤eTT\T
ˇπø y˚>∑eTT‘√ ø±\#·Áø£eTTqT 1 dü+ˆˆeTT˝À <ë≥T#·Tqï$. Çø£b˛‘˚
#·+Á<äT&ÉT 30 ~qeTT\˝À ø±\#·Áø£ |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\qT <ë{Ïy˚j·T>±,
X¯ì Á>∑V≤ü eTT 30 dü+ˆˆeTT\˝À ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï |üHïÓ +&ÉT \>∑ïeTT\qT
<ë≥T#·Tqï~. ≈£î» Á>∑Vü≤eTT yÓTT‘·ÔeTT ø±\#·Áø£ \>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î
122 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
1 12 dü+ˆˆeTT |ü≥Tº#·Tqï~. >∑Ts¡Te⁄ ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï |üHÓï+&ÉT
\>∑ïeTT\qT <ë≥T≥≈£î 12 dü+ˆˆeTT\ ø±\eTT |ü≥Tº#·Tqï~. Hê\T>∑T
Á>∑Vü≤eTT\T 18 dü+ˆˆ >∑eTqeTTq÷, eT]jÓTTø£ Hê\T>∑T Á>∑Vü≤eTT\T 1
dü+e‘·‡s¡ >∑eTqeTTq÷, $T>∑‘· Hê\T>∑T Á>∑Vü≤eTT\T y˚s¡Ty˚s¡T
>∑eTqeTTq÷ ø£*Zj·TTHêï, |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T |üHÓï+&ÉT $<ÛäeTT\
y˚>∑eTT ø£*Zj·TTHêïs¡ì #Ó|üŒe#·TÃqT. m+<äTø£q>±! ˇø£ dü+e‘·‡s¡
>∑eTqeTTqT ø£*Zj·TTqï Hê\T>∑T Á>∑Vü≤eTT\T K∫Ñ·eTT>± dü+ˆˆeTT˝ÀH˚
ø±\#·Áø£eTTqT ˇø£e÷s¡T <ë≥Tqì #Ó|üŒ˝ÒeTT. Hê\T>∑T Á>∑Vü≤eTT\T
ˇπø y˚>∑eTTqT ø£*Zj·TTHêï ∫e]ø£$ ˇø£{Ï ˝Òø£ ¬s+&ÉT ì$TwüeTT\T
yÓTT<ä\Tø=ì ◊<äT ˝Òø£ Äs¡T ì$TwüeTT\ ‘˚&Ü‘√ |üj·Tì+#·T#·Tqï$.
ˇø£|ü&ÉT Äs¡T ì$TwüeTT\T eTT+<äTqï Á>∑Vü≤eTT eT]jÓTTø£|ü&ÉT ◊<äT
˝Òø£ Äs¡T ì$TwüeTT\ Ä\dü´eTT ≈£L&Ü ø±e#·TÃqT. |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T
yê{Ï≈î£ qï y˚>e∑ TT˝À ˇø£{qÏ T+&ç Äs¡T ì$TwüeTT\ es¡≈î£ eTT+<äT yÓqTø£
Á|üj÷· DÏ+#·T#·Tqï$. ˇø=ÿø£ÿ|ü&ÉT nìï Á>∑V≤ü eTT\T m≥Te+{Ï eTT+<äT
yÓqTø£ ˝Ò≈î£ +&Ü, ‘·eT≈£îqï y˚>e∑ TT‘√ K∫Ñ·eTT>± Á|üj÷· DeTT #˚j·T>∑\TZ
#·Tqï$. nH˚ø£ (nìï) Á>∑+<∏äeTT\˝À πøe\eTT ‘=$Tà~ Á>∑Vü≤eTT\qT
>∑T]+#˚ Áyêj·T&ÉeTT »]–q~. á Á>∑+<∏äeTT˝À e÷Á‘·eTT Á|ü‘˚´øÏ+∫
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT >∑T]+∫ Áyêj·T&ÉeTT »]–q~. nfÒ¢ y˚>∑eTT˝À
≈£L&Ü eT÷&ÉT $<Ûeä TT\ y˚>e∑ TTqT #·÷|ü&eÉ TT »]–q~. á Á>∑+<∏eä TT˝À
ø=ìï $wüj·TeTT\qT Áø=‘·Ô>± Çø£ÿ&çqT+&˚ #Ó|üŒ&ÉeTT e\q C≤Á>∑‘·Ô>±
|ü]o*+∫ ns¡úeTT #˚düTø√yê\ì ø√s¡T#·THêïeTT.
Ç+‘·es¡≈£î CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT˝À ø±\#·Áø£eTT, ø£s¡à#·Áø£eTT nqT
e÷≥˝Ò˝Òe⁄, \>∑ïeTT sêX¯ó\ì ù|s¡THêï, y˚{Ïì sêX¯ó\Hê˝À, y˚{Ïì
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 123
\>∑ïeTT\Hê˝À ‘Ó*j·T<äT. <˚e⁄ìø° uÛ>Ñ e∑ +‘·Tìø° ‘˚&Ü ‘Ó*j·Tø£ Ç<äs› ÷¡
ˇø£fÒ ø£<ë! nqï≥T¢, \>∑ïeT÷, sêo ¬s+&É÷ ˇø£fÒ ø£<ë! n+≥THêïs¡T.
<˚e⁄&ÉT y˚s¡T, uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT y˚s¡ì y˚TeTT Áyêdæq Ä<Ûë´‹àø£ Á>∑+ <∏äeTT\˝À
e÷Á‘·y˚T ‘Ó*dæq≥T¢, Ç|ü&ÉT á Á>∑+<∏äeTT˝À e÷Á‘·y˚T \>∑ïeTT y˚s¡T,
sê•y˚s¡ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. eTT+<äT Ç‘·s¡T\ #˚‘· Áyêj·Tã&çq
$wüj·TeTT\≈£î, Ç|ü&ÉT e÷#˚‘· Áyêj·Tã&çq $wüj·TeTT\≈£î m+‘√
‘˚&Üj·TT+&ÉT≥ e\q $#·øDå£ ‘√ C≤Á>∑‘>Ô· ± #·<Tä ee˝…qì ‘Ó\T|ü⁄#·THêïeTT.
33 ø±\#·Áø£eTTq≈£î Je⁄ìøÏ dü+ã+<Ûäy˚T$T?
eTìwæ ‘·\˝À me]ø° ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü dü÷ø£åàeTT>± Hê\T>∑T
#·Áø£eTT\ ìsêàDeTT+<äì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT ø£<ë! yê{Ï˝À nìï{Ïø£+fÒ
ô|q’ >∑\ ÁãVü≤à#·Áø£eTT‘√ eTq≈£î dü+ã+<Ûeä TT ˝Ò<Tä . eTq≈£îqï dü+ã+<Ûä
eT+‘ê ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\‘√H˚ ø£\<äT. Je⁄&ÉT >∑TD#·Áø£eTT˝À
>∑TDeTT\ eT<Ûä´ ñ+&É>±, ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡àqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì,
ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑V≤ü eTT\T Je⁄ìMT<ä ‘·eT Á|üu≤Û eeTTqT #·÷|ü⁄#·Tqï$.
ø±\#·Áø£eTT˝Àì <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\T ÁøÏ+<ä>∑\ ø£s¡à#·Áø£eTT MT<äqT+&ç
≈£s¡àqT >∑TD#·Áø£eTT˝Àì Je⁄ìMT<ä Á|üdü]+|üCÒj·TT#·Tqï$. eTìwæøÏ
eTTK´eTT>±qTqï eT÷&ÉT ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\˝À ô|’q>∑\
ø±\#·Áø£eTTq≈£î ÁøÏ+<ä>∑\ >∑TD#·Áø£eTTq≈£î nqTdü+<ÛëqeTT>±
ø£s¡à#·Áø£eTTqï~. ÁøÏ+<ä>∑\ >∑TD#·Áø£eTT˝Àì Je⁄&ÉT ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì
ø£s¡à‘√ dü+ã+<Ûä|ü&ç j·TT+&É>±, ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡à ô|’q>∑ \
ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\‘√ dü+ã+<Ûä|ü&çj·TTqï~. Je⁄&ÉT (eTìwæ)
»qà˝À>±˙, eTs¡DeTT˝À>±˙ >∑TD#·Áø£eTTqT e<ä* ãj·T{ÏøÏ b˛˝Ò<äT.
124 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTìwæ dü+bÕ~+#·Tø=qï Ä>±$T ø£s¡à 69 dü+ˆˆ, 5 HÓ\\, 10
s√E\ø=ø£e÷s¡T dü+∫‘·eTT>± e÷s¡T#·Tqï~. e∫Ãq Ä>±$Tø£sà¡ , e÷]q
dü+∫‘·øs£ à¡ ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À ÁøÏ+~ uÛ≤>∑eTTq nDÏ–j·TT+&É>±, ˇø£ »qà≈£î
e÷Á‘·eTT ìs¡ísTT+#·ã&çq ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT sêX¯ó
\+<äT ‘˚\T‘·÷j·TT+&ÉTqT. ô|’øÏ ‘˚\T#·Tqï ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à MT<äH˚
ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\ øÏs¡DeTT\ yÓ\T>∑T |ü&ÉT#·T+&ÉTqT. n˝≤
|ü&çq øÏs¡DeTT\T ‘·eT‘√bÕ≥T ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à jÓTTø£ÿ
s¡+>∑TqT (bÕ|ü|ü⁄D´eTT\qT) rdüTø=ì ÁøÏ+<ä>∑\ >∑TD #·Áø£eTT˝Àì
Je⁄ìMT<ä Á|üdü]+|üCÒdæ, Ä ø£s¡àqT Je⁄&ÉT nqTuÛÑ$+#·Tq≥T¢
#˚j·TT#·Tqï$. n˝≤ ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#·&ÉeTTqT J$‘·eTT
n+{≤eTT.
J$‘·eTT »qqeTT‘√ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ Æ eTs¡DeTT‘√ eTT–j·TT#·Tqï~.
J$‘·eTT ÁbÕs¡+uÛÑeTj˚T´~ >∑TD#·Áø£eTT˝ÀqTqï Je⁄ìπø nsTTHê n~
@ ø£s¡àqT+&ç ÁbÕs¡+uÛÑeT>∑T#·Tqï<√, @ ø£s¡à‘√ n+‘·´eT>∑T#·Tqï<√
‘Ó*j·TT≥≈£î ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä Ä<Ûës¡|ü&Ée\dæ+<˚. ø£s¡à#·Áø£eTT˝À @
ø£s¡àqT @ Á>∑Vü≤eTT ÁbÕs¡+_Û+#·TH√ ‘Ó*j·TT≥≈£î ø±\#·Áø£eTT MT<ä
Ä<Ûës¡|ü&Ée\dæ+<˚. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì dü+∫‘·ø£s¡à eTìwæ eTs¡DeTT˝À
ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à>± ø=+‘· @s¡Œ&ç, ¬s+&Ée J$‘·eTTq≈£î ø±s¡DeT>∑T
#·Tqï~. Ç<ä+‘·j·T÷ ø=+‘·es¡≈£î ‘Ó*j·÷\+fÒ ø±\#·Áø£eTTqT+&çj˚T
ÁbÕs¡+_Û+#ê*. ø±\#·Áø£eTTqTã{Ϻ @ ø±\eTT˝À eTìwæ »qà »s¡T>∑T
#·Tqï<√, Ä ø±\eTTqT+&ç J$‘· |ü<øä∏ e£ TT ìs¡sí TT+#·ã&ÉT#·Tqï~. ø±e⁄q
Ä ø±\eTTqT C≤|ü<∏äø£eTT n+{≤s¡T. ª»μ nq>± |ü⁄≥Tº≥ nì ns¡úeTT.
|ü⁄≥Tºø£ düeTj·TeTT˝À ˝Òø£ |ü⁄{Ϻq ø±\eTT˝À ìs¡ísTT+#·ã&çq J$‘·
ÁbÕs¡ãe∆ TTqT J$‘· |ò‘ü ø· e£ TT>± ìs¡sí TT+#ês¡T. |ò‘ü ø· e£ TT nq>± eTT+<˚
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 123
\>∑ïeTT\Hê˝À ‘Ó*j·T<äT. <˚e⁄ìø° uÛ>Ñ e∑ +‘·Tìø° ‘˚&Ü ‘Ó*j·Tø£ Ç<äs› ÷¡
ˇø£fÒ ø£<ë! nqï≥T¢, \>∑ïeT÷, sêo ¬s+&É÷ ˇø£fÒ ø£<ë! n+≥THêïs¡T.
<˚e⁄&ÉT y˚s¡T, uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT y˚s¡ì y˚TeTT Áyêdæq Ä<Ûë´‹àø£ Á>∑+ <∏äeTT\˝À
e÷Á‘·y˚T ‘Ó*dæq≥T¢, Ç|ü&ÉT á Á>∑+<∏äeTT˝À e÷Á‘·y˚T \>∑ïeTT y˚s¡T,
sê•y˚s¡ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. eTT+<äT Ç‘·s¡T\ #˚‘· Áyêj·Tã&çq
$wüj·TeTT\≈£î, Ç|ü&ÉT e÷#˚‘· Áyêj·Tã&çq $wüj·TeTT\≈£î m+‘√
‘˚&Üj·TT+&ÉT≥ e\q $#·øDå£ ‘√ C≤Á>∑‘>Ô· ± #·<Tä ee˝…qì ‘Ó\T|ü⁄#·THêïeTT.
33 ø±\#·Áø£eTTq≈£î Je⁄ìøÏ dü+ã+<Ûäy˚T$T?
eTìwæ ‘·\˝À me]ø° ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü dü÷ø£åàeTT>± Hê\T>∑T
#·Áø£eTT\ ìsêàDeTT+<äì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT ø£<ë! yê{Ï˝À nìï{Ïø£+fÒ
ô|q’ >∑\ ÁãVü≤à#·Áø£eTT‘√ eTq≈£î dü+ã+<Ûeä TT ˝Ò<Tä . eTq≈£îqï dü+ã+<Ûä
eT+‘ê ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\‘√H˚ ø£\<äT. Je⁄&ÉT >∑TD#·Áø£eTT˝À
>∑TDeTT\ eT<Ûä´ ñ+&É>±, ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡àqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì,
ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑V≤ü eTT\T Je⁄ìMT<ä ‘·eT Á|üu≤Û eeTTqT #·÷|ü⁄#·Tqï$.
ø±\#·Áø£eTT˝Àì <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\T ÁøÏ+<ä>∑\ ø£s¡à#·Áø£eTT MT<äqT+&ç
≈£s¡àqT >∑TD#·Áø£eTT˝Àì Je⁄ìMT<ä Á|üdü]+|üCÒj·TT#·Tqï$. eTìwæøÏ
eTTK´eTT>±qTqï eT÷&ÉT ø±\, ø£s¡à, >∑TD#·Áø£eTT\˝À ô|’q>∑\
ø±\#·Áø£eTTq≈£î ÁøÏ+<ä>∑\ >∑TD#·Áø£eTTq≈£î nqTdü+<ÛëqeTT>±
ø£s¡à#·Áø£eTTqï~. ÁøÏ+<ä>∑\ >∑TD#·Áø£eTT˝Àì Je⁄&ÉT ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì
ø£s¡à‘√ dü+ã+<Ûä|ü&ç j·TT+&É>±, ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡à ô|’q>∑ \
ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\‘√ dü+ã+<Ûä|ü&çj·TTqï~. Je⁄&ÉT (eTìwæ)
»qà˝À>±˙, eTs¡DeTT˝À>±˙ >∑TD#·Áø£eTTqT e<ä* ãj·T{ÏøÏ b˛˝Ò<äT.
124 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTìwæ dü+bÕ~+#·Tø=qï Ä>±$T ø£s¡à 69 dü+ˆˆ, 5 HÓ\\, 10
s√E\ø=ø£e÷s¡T dü+∫‘·eTT>± e÷s¡T#·Tqï~. e∫Ãq Ä>±$Tø£sà¡ , e÷]q
dü+∫‘·øs£ à¡ ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À ÁøÏ+~ uÛ≤>∑eTTq nDÏ–j·TT+&É>±, ˇø£ »qà≈£î
e÷Á‘·eTT ìs¡ísTT+#·ã&çq ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT sêX¯ó
\+<äT ‘˚\T‘·÷j·TT+&ÉTqT. ô|’øÏ ‘˚\T#·Tqï ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à MT<äH˚
ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\ øÏs¡DeTT\ yÓ\T>∑T |ü&ÉT#·T+&ÉTqT. n˝≤
|ü&çq øÏs¡DeTT\T ‘·eT‘√bÕ≥T ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à jÓTTø£ÿ
s¡+>∑TqT (bÕ|ü|ü⁄D´eTT\qT) rdüTø=ì ÁøÏ+<ä>∑\ >∑TD #·Áø£eTT˝Àì
Je⁄ìMT<ä Á|üdü]+|üCÒdæ, Ä ø£s¡àqT Je⁄&ÉT nqTuÛÑ$+#·Tq≥T¢
#˚j·TT#·Tqï$. n˝≤ ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#·&ÉeTTqT J$‘·eTT
n+{≤eTT.
J$‘·eTT »qqeTT‘√ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ Æ eTs¡DeTT‘√ eTT–j·TT#·Tqï~.
J$‘·eTT ÁbÕs¡+uÛÑeTj˚T´~ >∑TD#·Áø£eTT˝ÀqTqï Je⁄ìπø nsTTHê n~
@ ø£s¡àqT+&ç ÁbÕs¡+uÛÑeT>∑T#·Tqï<√, @ ø£s¡à‘√ n+‘·´eT>∑T#·Tqï<√
‘Ó*j·TT≥≈£î ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä Ä<Ûës¡|ü&Ée\dæ+<˚. ø£s¡à#·Áø£eTT˝À @
ø£s¡àqT @ Á>∑Vü≤eTT ÁbÕs¡+_Û+#·TH√ ‘Ó*j·TT≥≈£î ø±\#·Áø£eTT MT<ä
Ä<Ûës¡|ü&Ée\dæ+<˚. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì dü+∫‘·ø£s¡à eTìwæ eTs¡DeTT˝À
ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à>± ø=+‘· @s¡Œ&ç, ¬s+&Ée J$‘·eTTq≈£î ø±s¡DeT>∑T
#·Tqï~. Ç<ä+‘·j·T÷ ø=+‘·es¡≈£î ‘Ó*j·÷\+fÒ ø±\#·Áø£eTTqT+&çj˚T
ÁbÕs¡+_Û+#ê*. ø±\#·Áø£eTTqTã{Ϻ @ ø±\eTT˝À eTìwæ »qà »s¡T>∑T
#·Tqï<√, Ä ø±\eTTqT+&ç J$‘· |ü<øä∏ e£ TT ìs¡sí TT+#·ã&ÉT#·Tqï~. ø±e⁄q
Ä ø±\eTTqT C≤|ü<∏äø£eTT n+{≤s¡T. ª»μ nq>± |ü⁄≥Tº≥ nì ns¡úeTT.
|ü⁄≥Tºø£ düeTj·TeTT˝À ˝Òø£ |ü⁄{Ϻq ø±\eTT˝À ìs¡ísTT+#·ã&çq J$‘·
ÁbÕs¡ãe∆ TTqT J$‘· |ò‘ü ø· e£ TT>± ìs¡sí TT+#ês¡T. |ò‘ü ø· e£ TT nq>± eTT+<˚
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 125
ìs¡ísTT+#·ã&çq<äì ns¡úeTT. »qqeTT˝ÀH˚ »]–q |òü‘·ø£eTT ø±e⁄q
<ëìì C≤|òü‘·ø£eTT nHÓ&çyês¡T. |üPs¡«eTT C≤|òü‘·ø£eTT>± ô|≥ºã&çq
ù|s¡T ø±\Áø£eTeTT˝À C≤‘·ø£eTT>± e÷]b˛sTTq~. C≤|òü‘·ø£eTT nqT
ù|s¡T˝À>∑\ ¬s+&Ée nø£ås¡yÓTÆq |òü ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT ∫es¡≈£î C≤‘·ø£eTT>±
$T–*b˛sTTq~.
H˚&ÉT ≈£L&Ü ˇø£ eTìwæ J$‘·eTTqT >∑T]+∫ ‘Ó*j·TT≥≈£î yêì
|ü⁄≥Tºø£˝ÀqTqï ø±\eTTqTã{Ϻ C≤‘·ø£eTTqT (C≤|òü‘·ø£eTTqT) #·÷#· T≥
kÕ+Á|ü<ëj·TeTT>± ø£\<äT. CÀ´‹wüß´\+<äs¡÷ C≤‘·ø£eTTqT Ä<Ûës¡eTT
#˚düTø=ì #·÷∫Hê, #·÷#˚yê]˝À #ê˝≤eT+~øÏ ø±\#·Áø£y˚T<√, ø£s¡à
#·Áø£y˚T<√, sê• @<√, \>∑ïeTT @<√ ‘Ó*j·Tì <ëìe\q C≤‘·ø£
düeTj·TeTT˝À @s¡Œs¡#·ã&çq ø£s¡à\qT dü]>± ‘Ó*j·T˝Òø£b˛e⁄#·THêïs¡T.
CÀ´‹wü´eTT nqTe÷≥ C≤|ò‘ü ø· e£ TT (C≤‘·øe£ TT) qT+&˚ ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑TqT.
ø±e⁄q C≤‘·ø£eTT nqT <ëìì >∑T]+N, <ëìì m˝≤ ‘Ó*j·÷˝ÀqqT
$wüj·TeTTqT >∑T]+∫ Ç|ü&ÉT ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
34 Á‹ sê ˝Òø£ sêÁ‹
ø±\#·Áø£eTT˝À dü÷s¡T´&ÉT \>∑ïeTT\ MT<ä Á|üj·÷DÏdü÷Ô ˇø=ÿø£ÿ
\>∑ïeTTqT <ë≥T#·÷ ø±\#·Áø£eTT˝Àì y˚Twü+, eèwüuÛÑeTT yÓTT<ä\>∑T
\>∑ïeTT\qT <ë≥T#·÷b˛sTT ∫es¡≈£î MTq \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î ˇø£
dü+e‘·‡s¡ ø±\eTT |ü≥Tºqì #Ó|üø=HêïeTT. ø±\#·Áø£eTT˝À ‹s¡T>∑T
dü÷s¡T´&ÉT ‘·q øÏs¡DeTT\qT ø£s¡à#·Áø£eTTMT<ä Á|üdü]+#·Tqì #Ó|ü
ø=HêïeTT ø£<ë! n˝≤ ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä dü÷s¡´øÏs¡DeTT\T |ü&É&Éy˚T
126 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø±≈£î+&Ü, nø£ÿ&É |ü&qç øÏsD ¡ eTT\T ø£sà¡ qT rdüT≈£îe∫à ÁøÏ+<ä #·Áø£eTT˝À
qTqï Je⁄ì MT<ä y˚j·TTqì #Ó|üø=HêïeTT. dü÷s¡´ øÏs¡DeTT\T >∑TD
#·Áø£eTT MT<ä |ü&çq|ü&ÉT, >∑TDeTT\T |üì#˚j·T&ÉeT÷, |ü&Éq|ü&ÉT |üì
#˚j·T≈£î+&Ü b˛e&ÉeTT »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. >∑TD#·Áø£eTT˝À eT÷&ÉT
>∑TDuÛ≤>∑eTT\Tqï≥T¢ #Ó|üø=HêïeTT. ø£s¡à øÏs¡DeTT\T >∑TDeTT\ MT<ä
|ü&çq|ü&ÉT >∑TDeTT\T |üì #˚j·T&ÉeT÷, >∑TDeTT\ MT<ä |ü&Éq|ü&ÉT
>∑TDeTT\T |üì #˚j·T≈£î+&Ü b˛e&ÉeTT »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. >∑TDeTT\T
|üì#˚dqæ ø±\eTTqT |ü>\∑ T nìj·T÷, >∑TDeTT\T |üì #˚jT· ì ø±\eTTqT
sêÁ‹ nq&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ªÁ‹μ n+fÒ eT÷&ÉT >∑TDeTT\˙, ªsêμ
n+fÒ ˝Ò≈£î+&É&ÉeTì ns¡úeTT. yê{ÏH˚ sêÁ‹ nqT≥ e\q eT÷&ÉT
>∑TDeTT\T |üì #˚j·Tì düeTj·TeTì ns¡úeTT #˚düTø√e#·TÃqT. eT÷&ÉT
>∑TDeTT\T |üì #˚jT· ì düeTj·TeTT˝À eTqdüT‡≈£î |üì˝Òø£ n~ ìÁ<ä˝ÀìøÏ
C≤s¡Tø=qTqT. ìÁ<ä n+fÒ @ nqTuÛÑeeT÷ ˝Òì<äì #Ó|üŒe#·TÃqT. @
nqTuÛÑeeT÷ ˝Òì<ëìì ìÁ<ä nq&Éy˚Tø±ø£, eT÷&ÉT >∑TDeTT\T ˝Òì~
ø±e⁄q Ä düeTj·TeTTqT sêÁ‹ nì n+≥THêïeTT. sêÁ‹ düeTj·TeTT˝À
≈£L&Ü ø±\#·Áø£eTT˝À Á>∑V≤ü eTT\T ‹s¡T>∑T#·THêï ø£sà¡ nqTuÛeÑ eTT Je⁄ìøÏ
m+<äT≈£î ˝Ò<äì Á|üX¯ïsê>∑\<äT. <ëìøÏ düe÷<ÛëqeTT @eTq>±!
#êe⁄|ü⁄≥Tºø£\ $wüj·TeTTqT eTìwæ nqTuÛÑe |üPs¡«ø£eTT>± ‘Ó*j·TTq≥T¢
#êe⁄≈£î >∑Ts¡T>Ô ± ìÁ<äq÷, |ü⁄≥Tºø≈£ î£ >∑Ts¡T>Ô ± yÓT\T≈£îeqT <˚e⁄&ÉT+#ê&ÉT.
#êe⁄˝ÀH˚ eT÷&ÉT >∑TDeTT\T |üì #˚j·Te⁄ ø±e⁄q, sêÁ‹ nqT ù|s¡TqT
ìÁ<ä düeTj·TeTTq≈£î #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. Nø£{Ï eùdÔ sêÁ‹j·Tì,
yÓ\T>∑TeùdÔ |ü>∑\Tj·Tì nqTø√e&ÉeTT n+<ä]ø° n\yêf…Æq~. Nø£{Ï
yÓ\T>∑T\T ì»yÓTÆq sêÁ‹ |ü>∑fi¯óflø±e⁄.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 125
ìs¡ísTT+#·ã&çq<äì ns¡úeTT. »qqeTT˝ÀH˚ »]–q |òü‘·ø£eTT ø±e⁄q
<ëìì C≤|òü‘·ø£eTT nHÓ&çyês¡T. |üPs¡«eTT C≤|òü‘·ø£eTT>± ô|≥ºã&çq
ù|s¡T ø±\Áø£eTeTT˝À C≤‘·ø£eTT>± e÷]b˛sTTq~. C≤|òü‘·ø£eTT nqT
ù|s¡T˝À>∑\ ¬s+&Ée nø£ås¡yÓTÆq |òü ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT ∫es¡≈£î C≤‘·ø£eTT>±
$T–*b˛sTTq~.
H˚&ÉT ≈£L&Ü ˇø£ eTìwæ J$‘·eTTqT >∑T]+∫ ‘Ó*j·TT≥≈£î yêì
|ü⁄≥Tºø£˝ÀqTqï ø±\eTTqTã{Ϻ C≤‘·ø£eTTqT (C≤|òü‘·ø£eTTqT) #·÷#· T≥
kÕ+Á|ü<ëj·TeTT>± ø£\<äT. CÀ´‹wüß´\+<äs¡÷ C≤‘·ø£eTTqT Ä<Ûës¡eTT
#˚düTø=ì #·÷∫Hê, #·÷#˚yê]˝À #ê˝≤eT+~øÏ ø±\#·Áø£y˚T<√, ø£s¡à
#·Áø£y˚T<√, sê• @<√, \>∑ïeTT @<√ ‘Ó*j·Tì <ëìe\q C≤‘·ø£
düeTj·TeTT˝À @s¡Œs¡#·ã&çq ø£s¡à\qT dü]>± ‘Ó*j·T˝Òø£b˛e⁄#·THêïs¡T.
CÀ´‹wü´eTT nqTe÷≥ C≤|ò‘ü ø· e£ TT (C≤‘·øe£ TT) qT+&˚ ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑TqT.
ø±e⁄q C≤‘·ø£eTT nqT <ëìì >∑T]+N, <ëìì m˝≤ ‘Ó*j·÷˝ÀqqT
$wüj·TeTTqT >∑T]+∫ Ç|ü&ÉT ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
34 Á‹ sê ˝Òø£ sêÁ‹
ø±\#·Áø£eTT˝À dü÷s¡T´&ÉT \>∑ïeTT\ MT<ä Á|üj·÷DÏdü÷Ô ˇø=ÿø£ÿ
\>∑ïeTTqT <ë≥T#·÷ ø±\#·Áø£eTT˝Àì y˚Twü+, eèwüuÛÑeTT yÓTT<ä\>∑T
\>∑ïeTT\qT <ë≥T#·÷b˛sTT ∫es¡≈£î MTq \>∑ïeTTqT <ë≥T≥≈£î ˇø£
dü+e‘·‡s¡ ø±\eTT |ü≥Tºqì #Ó|üø=HêïeTT. ø±\#·Áø£eTT˝À ‹s¡T>∑T
dü÷s¡T´&ÉT ‘·q øÏs¡DeTT\qT ø£s¡à#·Áø£eTTMT<ä Á|üdü]+#·Tqì #Ó|ü
ø=HêïeTT ø£<ë! n˝≤ ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä dü÷s¡´øÏs¡DeTT\T |ü&É&Éy˚T
126 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø±≈£î+&Ü, nø£ÿ&É |ü&qç øÏsD ¡ eTT\T ø£sà¡ qT rdüT≈£îe∫à ÁøÏ+<ä #·Áø£eTT˝À
qTqï Je⁄ì MT<ä y˚j·TTqì #Ó|üø=HêïeTT. dü÷s¡´ øÏs¡DeTT\T >∑TD
#·Áø£eTT MT<ä |ü&çq|ü&ÉT, >∑TDeTT\T |üì#˚j·T&ÉeT÷, |ü&Éq|ü&ÉT |üì
#˚j·T≈£î+&Ü b˛e&ÉeTT »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. >∑TD#·Áø£eTT˝À eT÷&ÉT
>∑TDuÛ≤>∑eTT\Tqï≥T¢ #Ó|üø=HêïeTT. ø£s¡à øÏs¡DeTT\T >∑TDeTT\ MT<ä
|ü&çq|ü&ÉT >∑TDeTT\T |üì #˚j·T&ÉeT÷, >∑TDeTT\ MT<ä |ü&Éq|ü&ÉT
>∑TDeTT\T |üì #˚j·T≈£î+&Ü b˛e&ÉeTT »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. >∑TDeTT\T
|üì#˚dqæ ø±\eTTqT |ü>\∑ T nìj·T÷, >∑TDeTT\T |üì #˚jT· ì ø±\eTTqT
sêÁ‹ nq&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ªÁ‹μ n+fÒ eT÷&ÉT >∑TDeTT\˙, ªsêμ
n+fÒ ˝Ò≈£î+&É&ÉeTì ns¡úeTT. yê{ÏH˚ sêÁ‹ nqT≥ e\q eT÷&ÉT
>∑TDeTT\T |üì #˚j·Tì düeTj·TeTì ns¡úeTT #˚düTø√e#·TÃqT. eT÷&ÉT
>∑TDeTT\T |üì #˚jT· ì düeTj·TeTT˝À eTqdüT‡≈£î |üì˝Òø£ n~ ìÁ<ä˝ÀìøÏ
C≤s¡Tø=qTqT. ìÁ<ä n+fÒ @ nqTuÛÑeeT÷ ˝Òì<äì #Ó|üŒe#·TÃqT. @
nqTuÛÑeeT÷ ˝Òì<ëìì ìÁ<ä nq&Éy˚Tø±ø£, eT÷&ÉT >∑TDeTT\T ˝Òì~
ø±e⁄q Ä düeTj·TeTTqT sêÁ‹ nì n+≥THêïeTT. sêÁ‹ düeTj·TeTT˝À
≈£L&Ü ø±\#·Áø£eTT˝À Á>∑V≤ü eTT\T ‹s¡T>∑T#·THêï ø£sà¡ nqTuÛeÑ eTT Je⁄ìøÏ
m+<äT≈£î ˝Ò<äì Á|üX¯ïsê>∑\<äT. <ëìøÏ düe÷<ÛëqeTT @eTq>±!
#êe⁄|ü⁄≥Tºø£\ $wüj·TeTTqT eTìwæ nqTuÛÑe |üPs¡«ø£eTT>± ‘Ó*j·TTq≥T¢
#êe⁄≈£î >∑Ts¡T>Ô ± ìÁ<äq÷, |ü⁄≥Tºø≈£ î£ >∑Ts¡T>Ô ± yÓT\T≈£îeqT <˚e⁄&ÉT+#ê&ÉT.
#êe⁄˝ÀH˚ eT÷&ÉT >∑TDeTT\T |üì #˚j·Te⁄ ø±e⁄q, sêÁ‹ nqT ù|s¡TqT
ìÁ<ä düeTj·TeTTq≈£î #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. Nø£{Ï eùdÔ sêÁ‹j·Tì,
yÓ\T>∑TeùdÔ |ü>∑\Tj·Tì nqTø√e&ÉeTT n+<ä]ø° n\yêf…Æq~. Nø£{Ï
yÓ\T>∑T\T ì»yÓTÆq sêÁ‹ |ü>∑fi¯óflø±e⁄.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 127
ø£s¡à neT\T »s¡T>∑Tq|ü&ÉT >∑TDeTT\T+&ÉTqT ø±e⁄q, n~
Nø£{Ï düeTj·TyÓTÆHê sêÁ‹ ø±<äT. n˝≤π> ø£s¡à neT\T »s¡>∑q|ü&ÉT ,
eT÷&ÉT >∑TDeTT\T |üì#˚j·Tq|ü&ÉT, n~ yÓ\T>∑T düeTj·TyÓTÆHê |ü>∑\T
ø±<äT. Ç<ä+‘·j·T÷ n+‘·sês¡úeTT‘√ ≈£L&ÉTø=qï $wüj·TeTT. ˇø£
eTìwæ˝À eT÷&ÉT >∑TD uÛ≤>∑eTT\˝Àì @ ˇø£ÿ >∑TDeTT |üì #˚j·T≈£îHêï
yê&ÉT Ä düeTj·TeTT˝À ø£s¡à nqTuÛÑ$+#·qfÒ¢qì ˝…øÏÿ+#·e\j·TTqT.
ø£s¡à nqTuÛÑ$+#·q|ü&ÉT ÁøÏ+<ä >∑TD#·Áø£eTT˝Àì Je⁄ìøÏ nqTuÛÑeeTT
˝Ò<äT. nfÒ¢ ô|’q ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\ øÏs¡DeTT\T @ ø£s¡à MT<ë
Á|üdü]+#·qfÒ¢qì ‘Ó*j·Te˝…qT. nìï düeTj·TeTT˝˝À Á>∑Vü≤eTT\T
ø±\#·Áø£eTT MT<ä Á|üj·÷DÏ+#·Tq|ü&ÉT, yê{Ï øÏs¡DeTT\T ÁøÏ+<ä>∑\
ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä m+<äT≈£î |ü&É˝Ò<äì me¬s’Hê Çø£ÿ&É Á|ü•ï+#·e#·TÃqT.
<ëìøÏ düe÷<ÛëqeTTqT ÁøÏ+<ä düe÷#ês¡eTT˝À #·÷kÕÔeTT.
35 Á>∑Vü≤eTT\ sêE ` Á>∑Vü≤eTT\ eT+Á‹
K>√fi¯eTT˝À mH√ï Á>∑V≤ü eTT\T, ñ|üÁ>∑V≤ü eTT\T, Á>∑V≤ü eTT\ø£+fÒ
ô|<ä›yÓ’q uÛÑ÷‘·eTT\÷, eTVü‰uÛÑ÷‘·eTT\÷ ñHêïj·Tì >∑‘·eTT˝À y˚TeTT
Áyêdæq Á>∑+<∏äeTT\˝À ≈£L&Ü #ÓbÕŒeTT. eTqeTT ìe•+#·T uÛÑ÷$T
≈£L&Ü ˇø£ Á>∑Vü≤y˚T. ø=ìï Á>∑Vü≤eTT\ düeTT<ëj·TeTT ˇø£ >∑T+|ü⁄ >±
@s¡Œ&ç ‘·eT u≤<Û´ä ‘·qT ìs¡«]Ô+#·T#·Tqï$. n≥Te+{Ï >∑T+|ü⁄\˝À eTqeTT
Ç+‘·es¡≈î£ #Ó|ü ø=qï |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T ø£*dæ ‘·eT $~Û $<ÛëqeTTqT
Ä#·]+#·T#·Tqï$. dü÷s¡T´&ÉT yÓTT<ä\Tø=ì $TÁ‘· ∫Á‘· es¡≈î£ >∑\ |üHïÓ +&ÉT
Á>∑Vü≤eTT\qT ˇø£ ≈£î≥T+ãeTT>± #Ó|üø=+≥THêïeTT. eTq Á>∑Vü≤
≈£î≥T+ãeTTqT dü÷s¡´≈£î≥T+ueTT nì n+≥THêïeTT. ≈£î≥T+ãeTT˝À
128 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ˇø£ ô|<ä› ñqï≥T¢, ≈£î≥T+ãeTT˝Àì yês¡+<äs¡T ≈£î≥T+ãô|<ä› e÷≥qT
nqTdü]+∫ q&ÉT#·Tø=qï≥T¢, dü÷s¡´ ≈£î≥T+ãeTT˝À dü÷s¡T´&˚ ≈£î≥T+ã
ô|<ä.› dü÷s¡T´ì e÷≥qT nqTdü]+∫ dü÷s¡´≈£î≥T+ãeTT˝Àì Á>∑V≤ü eTT\T
|üì#˚j·TTqT. dü÷s¡´ ≈£î≥T+ãeTT˝À eTTK´yÓTÆq ìj·TeTeTT ˇø£{Ï
ø£\<äT. n~ @eTq>±! dü÷s¡T´&ÉT ‘·q øÏs¡DeTT\qT ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä
Á|üdü]+∫q|ü&˚ $T>∑‘ê |ü<äø=+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T ‘·eT øÏs¡DeTT\qT
ø£sà¡ #·Áø£eTTMT<ä Á|üd]ü +|ü #˚j÷· *. m|ü&ÉT ‘·q øÏsD¡ eTT\qT dü÷s¡T´&ÉT
Á|üdü]+#·≈£î+&É #˚j·TTH√, n|ü&ÉT nìï Á>∑Vü≤eTT\T nfÒ¢ #˚j·÷*. Ç~
≈£î≥T+ã ìj·TeTeTT. á ìj·TeTeTTqT bÕ{Ïd÷ü Ô \>∑ïeTT\ø£~|Û ‘ü T· \T>±,
\>∑ïeTT\qTã{Ϻ $TÁ‘· X¯Á‘·Te⁄\T>± me] |üì yês¡T #˚j·Te\dæ
ñ+&ÉTqT.
dü÷s¡´≈£î≥T+ãeTT˝À dü÷s¡T´&ÉT ≈£î≥T+ã j·T»e÷ì>± ñ+&ÉT≥
e\q, $T>∑‘ê Á>∑Vü≤eTT\˙ï dü÷s¡T´ìï Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì, yê{Ï
øÏs¡DeTT\qT ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä Á|üdü]+|üCÒj·TT#·Tqï$. dü÷s¡´
øÏsD¡ eTT\T ø£sà¡ #·Áø£eTT MT<ä ˝Òì düeTj·TeTT˝À $T>∑‘ê Á>∑V≤ü eTT\qT+&ç
e#·Tà øÏs¡DeTT\÷, ø£s¡à Ä–b˛e⁄≥ e\q Ä düeTj·TeTT˝À Je⁄&ÉT @
ø£s¡àq÷ nqTuÛÑ$+#·&ÉT. ø£s¡à nqTuÛÑ$+#·ì ø±\eTTqT ìÁ<ä nìj·T÷,
sêÁ‹ nìj·T÷ n+≥THêïeTT. sêÁ‹ düeTj·TeTT˝À ˝Òø£ ìÁ<ä
düeTj·TeTT˝À dü÷s¡T´ìï >ös¡$dü÷Ô nìï Á>∑Vü≤eTT\T ø±\#·Áø£eTT˝À
‹s¡T>∑T#·Tqï|üŒ{Ïø° ‘·eT øÏs¡DeTT\qT ø±+‹ V”≤qeTT>± #˚düTø=qTqT.
dü÷s¡´≈£î≥T+ãeTT˝À @ eTìwæ nsTTHê ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT #·÷&É>∑\TZ
#·THêï&ÉT. Ä ¬s+&ÉT ˇø£{Ï dü÷s¡T´&ÉT, ¬s+&ÉT #·+Á<äT&ÉT. Á|ü‘ ·´ø£åeTT>±
ãj·T≥ Á|ü|+ü #·eTT˝À n+<ä]ø° ø£ì|æ+#·T Á>∑V≤ü eTT\T dü÷s¡´, #·+Á<äT\ì
me¬s’Hê #Ó|ü<äTs¡T. á ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\≈£L $T>∑‘ê |ü~ Á>∑Vü≤eTT\≈£î
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 127
ø£s¡à neT\T »s¡T>∑Tq|ü&ÉT >∑TDeTT\T+&ÉTqT ø±e⁄q, n~
Nø£{Ï düeTj·TyÓTÆHê sêÁ‹ ø±<äT. n˝≤π> ø£s¡à neT\T »s¡>∑q|ü&ÉT ,
eT÷&ÉT >∑TDeTT\T |üì#˚j·Tq|ü&ÉT, n~ yÓ\T>∑T düeTj·TyÓTÆHê |ü>∑\T
ø±<äT. Ç<ä+‘·j·T÷ n+‘·sês¡úeTT‘√ ≈£L&ÉTø=qï $wüj·TeTT. ˇø£
eTìwæ˝À eT÷&ÉT >∑TD uÛ≤>∑eTT\˝Àì @ ˇø£ÿ >∑TDeTT |üì #˚j·T≈£îHêï
yê&ÉT Ä düeTj·TeTT˝À ø£s¡à nqTuÛÑ$+#·qfÒ¢qì ˝…øÏÿ+#·e\j·TTqT.
ø£s¡à nqTuÛÑ$+#·q|ü&ÉT ÁøÏ+<ä >∑TD#·Áø£eTT˝Àì Je⁄ìøÏ nqTuÛÑeeTT
˝Ò<äT. nfÒ¢ ô|’q ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\ øÏs¡DeTT\T @ ø£s¡à MT<ë
Á|üdü]+#·qfÒ¢qì ‘Ó*j·Te˝…qT. nìï düeTj·TeTT˝˝À Á>∑Vü≤eTT\T
ø±\#·Áø£eTT MT<ä Á|üj·÷DÏ+#·Tq|ü&ÉT, yê{Ï øÏs¡DeTT\T ÁøÏ+<ä>∑\
ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä m+<äT≈£î |ü&É˝Ò<äì me¬s’Hê Çø£ÿ&É Á|ü•ï+#·e#·TÃqT.
<ëìøÏ düe÷<ÛëqeTTqT ÁøÏ+<ä düe÷#ês¡eTT˝À #·÷kÕÔeTT.
35 Á>∑Vü≤eTT\ sêE ` Á>∑Vü≤eTT\ eT+Á‹
K>√fi¯eTT˝À mH√ï Á>∑V≤ü eTT\T, ñ|üÁ>∑V≤ü eTT\T, Á>∑V≤ü eTT\ø£+fÒ
ô|<ä›yÓ’q uÛÑ÷‘·eTT\÷, eTVü‰uÛÑ÷‘·eTT\÷ ñHêïj·Tì >∑‘·eTT˝À y˚TeTT
Áyêdæq Á>∑+<∏äeTT\˝À ≈£L&Ü #ÓbÕŒeTT. eTqeTT ìe•+#·T uÛÑ÷$T
≈£L&Ü ˇø£ Á>∑Vü≤y˚T. ø=ìï Á>∑Vü≤eTT\ düeTT<ëj·TeTT ˇø£ >∑T+|ü⁄ >±
@s¡Œ&ç ‘·eT u≤<Û´ä ‘·qT ìs¡«]Ô+#·T#·Tqï$. n≥Te+{Ï >∑T+|ü⁄\˝À eTqeTT
Ç+‘·es¡≈î£ #Ó|ü ø=qï |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T ø£*dæ ‘·eT $~Û $<ÛëqeTTqT
Ä#·]+#·T#·Tqï$. dü÷s¡T´&ÉT yÓTT<ä\Tø=ì $TÁ‘· ∫Á‘· es¡≈î£ >∑\ |üHïÓ +&ÉT
Á>∑Vü≤eTT\qT ˇø£ ≈£î≥T+ãeTT>± #Ó|üø=+≥THêïeTT. eTq Á>∑Vü≤
≈£î≥T+ãeTTqT dü÷s¡´≈£î≥T+ueTT nì n+≥THêïeTT. ≈£î≥T+ãeTT˝À
128 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ˇø£ ô|<ä› ñqï≥T¢, ≈£î≥T+ãeTT˝Àì yês¡+<äs¡T ≈£î≥T+ãô|<ä› e÷≥qT
nqTdü]+∫ q&ÉT#·Tø=qï≥T¢, dü÷s¡´ ≈£î≥T+ãeTT˝À dü÷s¡T´&˚ ≈£î≥T+ã
ô|<ä.› dü÷s¡T´ì e÷≥qT nqTdü]+∫ dü÷s¡´≈£î≥T+ãeTT˝Àì Á>∑V≤ü eTT\T
|üì#˚j·TTqT. dü÷s¡´ ≈£î≥T+ãeTT˝À eTTK´yÓTÆq ìj·TeTeTT ˇø£{Ï
ø£\<äT. n~ @eTq>±! dü÷s¡T´&ÉT ‘·q øÏs¡DeTT\qT ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä
Á|üdü]+∫q|ü&˚ $T>∑‘ê |ü<äø=+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T ‘·eT øÏs¡DeTT\qT
ø£sà¡ #·Áø£eTTMT<ä Á|üd]ü +|ü #˚j÷· *. m|ü&ÉT ‘·q øÏsD¡ eTT\qT dü÷s¡T´&ÉT
Á|üdü]+#·≈£î+&É #˚j·TTH√, n|ü&ÉT nìï Á>∑Vü≤eTT\T nfÒ¢ #˚j·÷*. Ç~
≈£î≥T+ã ìj·TeTeTT. á ìj·TeTeTTqT bÕ{Ïd÷ü Ô \>∑ïeTT\ø£~|Û ‘ü T· \T>±,
\>∑ïeTT\qTã{Ϻ $TÁ‘· X¯Á‘·Te⁄\T>± me] |üì yês¡T #˚j·Te\dæ
ñ+&ÉTqT.
dü÷s¡´≈£î≥T+ãeTT˝À dü÷s¡T´&ÉT ≈£î≥T+ã j·T»e÷ì>± ñ+&ÉT≥
e\q, $T>∑‘ê Á>∑Vü≤eTT\˙ï dü÷s¡T´ìï Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì, yê{Ï
øÏs¡DeTT\qT ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä Á|üdü]+|üCÒj·TT#·Tqï$. dü÷s¡´
øÏsD¡ eTT\T ø£sà¡ #·Áø£eTT MT<ä ˝Òì düeTj·TeTT˝À $T>∑‘ê Á>∑V≤ü eTT\qT+&ç
e#·Tà øÏs¡DeTT\÷, ø£s¡à Ä–b˛e⁄≥ e\q Ä düeTj·TeTT˝À Je⁄&ÉT @
ø£s¡àq÷ nqTuÛÑ$+#·&ÉT. ø£s¡à nqTuÛÑ$+#·ì ø±\eTTqT ìÁ<ä nìj·T÷,
sêÁ‹ nìj·T÷ n+≥THêïeTT. sêÁ‹ düeTj·TeTT˝À ˝Òø£ ìÁ<ä
düeTj·TeTT˝À dü÷s¡T´ìï >ös¡$dü÷Ô nìï Á>∑Vü≤eTT\T ø±\#·Áø£eTT˝À
‹s¡T>∑T#·Tqï|üŒ{Ïø° ‘·eT øÏs¡DeTT\qT ø±+‹ V”≤qeTT>± #˚düTø=qTqT.
dü÷s¡´≈£î≥T+ãeTT˝À @ eTìwæ nsTTHê ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT #·÷&É>∑\TZ
#·THêï&ÉT. Ä ¬s+&ÉT ˇø£{Ï dü÷s¡T´&ÉT, ¬s+&ÉT #·+Á<äT&ÉT. Á|ü‘ ·´ø£åeTT>±
ãj·T≥ Á|ü|+ü #·eTT˝À n+<ä]ø° ø£ì|æ+#·T Á>∑V≤ü eTT\T dü÷s¡´, #·+Á<äT\ì
me¬s’Hê #Ó|ü<äTs¡T. á ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\≈£L $T>∑‘ê |ü~ Á>∑Vü≤eTT\≈£î
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 129
˝Òì Á|ü‘´˚ ø£‘· ø£\<äT. dü÷s¡T´&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ ≈£î≥T+ã ô|<ä>› ± ñ+&É&yÉ T˚ ø±ø£,
ø£s¡àqT bÕ*+#·&ÉeTT˝À sêE nì ù|s¡T>±+∫j·TTHêï&ÉT. eTìwæ
(Je⁄ì) ø£s¡àqT neT\T #˚j·TT≥≈£î $~Û$<ÛëqeTT\ìï{Ïì dü÷s¡T´&ÉT
@s¡Œs¡∫ ô|{≤º&ÉT. n+<äT e\q ø£s¡à bÕ\q˝À sêE dü÷s¡T´&ÉT nì
#Ó|üŒe#·TÃqT. ø£s¡à bÕ\q˝À Á>∑Vü≤#ês¡eTT, <äXÊ#ês¡eTT nì ¬s+&É T
$<ÛëqeTT˝qT @s¡Œs¡∫ n+<äT˝À Á>∑Vü≤#ês¡eTTq≈£î ô|<ä›>± dü÷s¡T´&ÉT
ñ+&É>±, <äXÊ#ês¡eTTq≈£î ô|<ä›>± #·+Á<äT&ÉT ø£\&ÉT.
ø±\#·Áø£eTT˝À <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\T ì‘·´eTT m&É‘Ós¡|æ ˝Ò≈£î+&Ü
dü+#·]+#·T#·Tqï|üŒ{Ïø°, yê{Ï y˚>∑eTT\‘√ eTT+<äT≈£î b˛e⁄#·Tqï|üŒ {Ïø°,
dü÷s¡T´ìï nqTdü]+∫ sêÁ‹ (ìÁ<ä) düeTj·TeTT˝À ø£s¡à\qT neT\T
#˚jT· &ÉeTT ˝Ò<Tä . dü÷s¡T´&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ≈£î≥T+ã j·T»e÷ì Vü≤√<ëqT
ø£*Zj·TT+&É&Éy˚Tø±ø£, ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡àbÕ\q˝À sêE Vü≤√<ë ø£*Z
j·TTHêï&ÉT. ø£s¡àbÕ\q ¬s+&ÉT $uÛ≤>∑eTT\T>± ñ+&ÉT≥ e\q, ˇø£
uÛ≤>∑yÓTÆq Á>∑Vü≤#ês¡eTTq≈£î ‘êqT sêE>± ñ+≥÷, ¬s+&Ée uÛ≤>∑yÓTÆq
<äXÊ#ês¡eTTq≈£î #·+Á<äTìï eT+Á‹ Vü≤√<ë˝À n~Û|ü‹ì #˚XÊ&ÉT. á
$<ÛäeTT>± ø±\#·Áø£eTT˝À j·T»e÷ì ≈£î≥T+ã ô|<ä› nsTTq dü÷s¡T´&ÉT,
ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À sêE>± ñ+&É&yÉ T˚ ø±ø£, #·+Á<äTìï eT+Á‹>± ñ+#·Tø=Hêï&ÉT.
Bììã{Ϻ ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£s¡T ô|<ä›ø±>±, ø£s¡à#·Áø£eTT˝À Ç<ä›s¡T ô|<ä›\T
ø£\s¡ì #Ó|üŒe#·TÃqT.
36 Á>∑Vü≤#ês¡eTT, <äXÊ#ês¡eTT n+fÒ @$T{Ï?
á s¬ +&ÉT |ü<‘∆ä T· \T düT\uÛeÑ TT>± ns¡eú T>∑T≥≈£î ˇø£ ñ<ëVü≤s¡DqT
rdüTø=+<ëeTT. ˇø£ e´øÏÔ m+&Üø±\eTT ø±*q&Éø£q Á|üj·÷DeTT
130 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#˚j·TTq|ü&ÉT ÁøÏ+<ä ø±fi¯fl≈£î #Ó|ü\T <Ûä]+∫ q&É∫q|ü&ÉT uÛÑ÷$T
m+‘· y˚&ç>±j·TTHêï Ä y˚&ç n‘·ì bÕ<äeTT\ ÁøÏ+<ä ‘Ó*j·T<äT. ˇø£ y˚fi¯
ø±fi¯fl≈£î #Ó|ü \T ˝Ò≈î£ +fÒ bÕ<äeTT\≈£î y˚&ç ‘Ó*dæ Ä u≤<Ûqä T nqTuÛ$Ñ +#·
e\dæe#·TÃqT. #Ó|ü\Tqï yêìøÏ ø±fi¯ófl ø±\e⁄, nsTTHê ô|’q m+&Éy˚& ç
‘·\≈£î eTTKeTTq≈£î ‘·>T∑ \T#·T+&ÉT≥ e\q ø=+‘· u≤<Û|ä &ü eÉ \dæe#·TÃqT.
ø±fi¯fl≈£î #Ó|ü\÷, ‘·\≈£î >=&ÉT>∑T ñqïyê&ÉT ÁøÏ+<ä u≤<Ûä, ô|’ u≤<Ûä
s¬ +&ÉT ‘Ó*j·T≈£î+&Ü Á|üj÷· DeTTqT kÕ–+#·TqT. ˇø£yfi˚ ¯ ‘·\≈£î >=&ÉT>∑÷,
ø±fi¯fl≈£î #Ó|ü\÷ ¬s+&É÷ ˝Òìyê&ÉT ô|’q ÁøÏ+<ä ¬s+&ÉT u≤<Ûä\qT nqTuÛÑ
$+#·e\dæ e#·TÃqT. ˇø£ Á|üj·÷DÏ≈£îìøÏ ø±fi¯fl≈£î ‘·\≈£î m+&Éy˚&ç u≤<Ûä
¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T>± ñqï≥T¢, ˇø£ J$øÏ ø£s¡à ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ nqTuÛÑeeTT
q≈£î edüTÔqï~. m+&É u≤<Ûä ÁøÏ+<ä ø±fi¯fl≈£î, ô|’q ‘·\≈£î ‘·–*q≥T¢, ø£s¡à
u≤<Ûä ˇø£ Á|üø£ÿ Á>∑Vü≤#ês¡eTT Á|üø±s¡eT÷ eTs=ø£ Á|üø£ÿ <äXÊ#ês¡eTT
Á|üø±s¡eT÷ ø£\T>∑T#·Tqï~. #Ó|ü \T >=&ÉT>∑T s¬ +&É÷ ñqïyê&ÉT düTKeTT>±
Á|üj·÷DeTT kÕ–+∫q≥T¢, Á>∑Vü≤#ês¡eTT <äXÊ#ês¡eTT ¬s+&É÷ u≤>∑Tqï
yê&ÉT düTKeTT>± J$‘·eTTqT kÕ–+#·TqT. #Ó|ü\T, >=&ÉT>∑T ¬s+&É÷
˝Òìyê&ÉT ø£wüºeTT>± Á|üj·÷DeTTqT kÕ–+∫q≥T¢, Á>∑Vü≤#ês¡eTT, <äXÊ
#ês¡eTT ¬s+&É÷ u≤>∑˝Òìyê&ÉT J$‘·eTTqT ø£wüºeTT>± kÕ–+#·TqT.
#Ó|ü\T+&ç >=&ÉT>∑T ˝Òìyê&ÉT>±˙, >=&ÉT>∑T+&ç #Ó|ü\T ˝Òìyê&ÉT>±˙
ÁøÏ+<äH√ ô|q’ H√ ˇø£y|’Ó ⁄ü u≤<Ûqä T nqTuÛ$Ñ +∫q≥T¢+&ÉTqT. Á>∑V≤ü #ês¡eTT
u≤>∑T+&ç <äXÊ#ês¡eTT u≤>∑˝Òìyê&ÉT>±˙ ø£s¡àqT |üP]Ô nqTuÛÑ$+#·TqT.
Á>∑Vü≤#ês¡eTT u≤>±˝Òø£ <äXÊ#ês¡eTT u≤>∑Tqïyê&ÉT ø=+‘· ø£s¡àqT
nqTuÛÑ$dü÷Ô, ø=+‘·ø£s¡à nqTuÛÑ$+#·ø£ ‘·|æŒ+#·Tø=ì $T>∑‘ê ø=+‘· ø£s¡à
nqTuÛÑeeTT‘√H˚ J$‘·eTTqT kÕ–+#·TqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 129
˝Òì Á|ü‘´˚ ø£‘· ø£\<äT. dü÷s¡T´&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ ≈£î≥T+ã ô|<ä>› ± ñ+&É&yÉ T˚ ø±ø£,
ø£s¡àqT bÕ*+#·&ÉeTT˝À sêE nì ù|s¡T>±+∫j·TTHêï&ÉT. eTìwæ
(Je⁄ì) ø£s¡àqT neT\T #˚j·TT≥≈£î $~Û$<ÛëqeTT\ìï{Ïì dü÷s¡T´&ÉT
@s¡Œs¡∫ ô|{≤º&ÉT. n+<äT e\q ø£s¡à bÕ\q˝À sêE dü÷s¡T´&ÉT nì
#Ó|üŒe#·TÃqT. ø£s¡à bÕ\q˝À Á>∑Vü≤#ês¡eTT, <äXÊ#ês¡eTT nì ¬s+&É T
$<ÛëqeTT˝qT @s¡Œs¡∫ n+<äT˝À Á>∑Vü≤#ês¡eTTq≈£î ô|<ä›>± dü÷s¡T´&ÉT
ñ+&É>±, <äXÊ#ês¡eTTq≈£î ô|<ä›>± #·+Á<äT&ÉT ø£\&ÉT.
ø±\#·Áø£eTT˝À <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\T ì‘·´eTT m&É‘Ós¡|æ ˝Ò≈£î+&Ü
dü+#·]+#·T#·Tqï|üŒ{Ïø°, yê{Ï y˚>∑eTT\‘√ eTT+<äT≈£î b˛e⁄#·Tqï|üŒ {Ïø°,
dü÷s¡T´ìï nqTdü]+∫ sêÁ‹ (ìÁ<ä) düeTj·TeTT˝À ø£s¡à\qT neT\T
#˚jT· &ÉeTT ˝Ò<Tä . dü÷s¡T´&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝À ≈£î≥T+ã j·T»e÷ì Vü≤√<ëqT
ø£*Zj·TT+&É&Éy˚Tø±ø£, ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡àbÕ\q˝À sêE Vü≤√<ë ø£*Z
j·TTHêï&ÉT. ø£s¡àbÕ\q ¬s+&ÉT $uÛ≤>∑eTT\T>± ñ+&ÉT≥ e\q, ˇø£
uÛ≤>∑yÓTÆq Á>∑Vü≤#ês¡eTTq≈£î ‘êqT sêE>± ñ+≥÷, ¬s+&Ée uÛ≤>∑yÓTÆq
<äXÊ#ês¡eTTq≈£î #·+Á<äTìï eT+Á‹ Vü≤√<ë˝À n~Û|ü‹ì #˚XÊ&ÉT. á
$<ÛäeTT>± ø±\#·Áø£eTT˝À j·T»e÷ì ≈£î≥T+ã ô|<ä› nsTTq dü÷s¡T´&ÉT,
ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À sêE>± ñ+&É&yÉ T˚ ø±ø£, #·+Á<äTìï eT+Á‹>± ñ+#·Tø=Hêï&ÉT.
Bììã{Ϻ ø±\#·Áø£eTT˝À ˇø£s¡T ô|<ä›ø±>±, ø£s¡à#·Áø£eTT˝À Ç<ä›s¡T ô|<ä›\T
ø£\s¡ì #Ó|üŒe#·TÃqT.
36 Á>∑Vü≤#ês¡eTT, <äXÊ#ês¡eTT n+fÒ @$T{Ï?
á s¬ +&ÉT |ü<‘∆ä T· \T düT\uÛeÑ TT>± ns¡eú T>∑T≥≈£î ˇø£ ñ<ëVü≤s¡DqT
rdüTø=+<ëeTT. ˇø£ e´øÏÔ m+&Üø±\eTT ø±*q&Éø£q Á|üj·÷DeTT
130 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#˚j·TTq|ü&ÉT ÁøÏ+<ä ø±fi¯fl≈£î #Ó|ü\T <Ûä]+∫ q&É∫q|ü&ÉT uÛÑ÷$T
m+‘· y˚&ç>±j·TTHêï Ä y˚&ç n‘·ì bÕ<äeTT\ ÁøÏ+<ä ‘Ó*j·T<äT. ˇø£ y˚fi¯
ø±fi¯fl≈£î #Ó|ü \T ˝Ò≈î£ +fÒ bÕ<äeTT\≈£î y˚&ç ‘Ó*dæ Ä u≤<Ûqä T nqTuÛ$Ñ +#·
e\dæe#·TÃqT. #Ó|ü\Tqï yêìøÏ ø±fi¯ófl ø±\e⁄, nsTTHê ô|’q m+&Éy˚& ç
‘·\≈£î eTTKeTTq≈£î ‘·>T∑ \T#·T+&ÉT≥ e\q ø=+‘· u≤<Û|ä &ü eÉ \dæe#·TÃqT.
ø±fi¯fl≈£î #Ó|ü\÷, ‘·\≈£î >=&ÉT>∑T ñqïyê&ÉT ÁøÏ+<ä u≤<Ûä, ô|’ u≤<Ûä
s¬ +&ÉT ‘Ó*j·T≈£î+&Ü Á|üj÷· DeTTqT kÕ–+#·TqT. ˇø£yfi˚ ¯ ‘·\≈£î >=&ÉT>∑÷,
ø±fi¯fl≈£î #Ó|ü\÷ ¬s+&É÷ ˝Òìyê&ÉT ô|’q ÁøÏ+<ä ¬s+&ÉT u≤<Ûä\qT nqTuÛÑ
$+#·e\dæ e#·TÃqT. ˇø£ Á|üj·÷DÏ≈£îìøÏ ø±fi¯fl≈£î ‘·\≈£î m+&Éy˚&ç u≤<Ûä
¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T>± ñqï≥T¢, ˇø£ J$øÏ ø£s¡à ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\ nqTuÛÑeeTT
q≈£î edüTÔqï~. m+&É u≤<Ûä ÁøÏ+<ä ø±fi¯fl≈£î, ô|’q ‘·\≈£î ‘·–*q≥T¢, ø£s¡à
u≤<Ûä ˇø£ Á|üø£ÿ Á>∑Vü≤#ês¡eTT Á|üø±s¡eT÷ eTs=ø£ Á|üø£ÿ <äXÊ#ês¡eTT
Á|üø±s¡eT÷ ø£\T>∑T#·Tqï~. #Ó|ü \T >=&ÉT>∑T s¬ +&É÷ ñqïyê&ÉT düTKeTT>±
Á|üj·÷DeTT kÕ–+∫q≥T¢, Á>∑Vü≤#ês¡eTT <äXÊ#ês¡eTT ¬s+&É÷ u≤>∑Tqï
yê&ÉT düTKeTT>± J$‘·eTTqT kÕ–+#·TqT. #Ó|ü\T, >=&ÉT>∑T ¬s+&É÷
˝Òìyê&ÉT ø£wüºeTT>± Á|üj·÷DeTTqT kÕ–+∫q≥T¢, Á>∑Vü≤#ês¡eTT, <äXÊ
#ês¡eTT ¬s+&É÷ u≤>∑˝Òìyê&ÉT J$‘·eTTqT ø£wüºeTT>± kÕ–+#·TqT.
#Ó|ü\T+&ç >=&ÉT>∑T ˝Òìyê&ÉT>±˙, >=&ÉT>∑T+&ç #Ó|ü\T ˝Òìyê&ÉT>±˙
ÁøÏ+<äH√ ô|q’ H√ ˇø£y|’Ó ⁄ü u≤<Ûqä T nqTuÛ$Ñ +∫q≥T¢+&ÉTqT. Á>∑V≤ü #ês¡eTT
u≤>∑T+&ç <äXÊ#ês¡eTT u≤>∑˝Òìyê&ÉT>±˙ ø£s¡àqT |üP]Ô nqTuÛÑ$+#·TqT.
Á>∑Vü≤#ês¡eTT u≤>±˝Òø£ <äXÊ#ês¡eTT u≤>∑Tqïyê&ÉT ø=+‘· ø£s¡àqT
nqTuÛÑ$dü÷Ô, ø=+‘·ø£s¡à nqTuÛÑ$+#·ø£ ‘·|æŒ+#·Tø=ì $T>∑‘ê ø=+‘· ø£s¡à
nqTuÛÑeeTT‘√H˚ J$‘·eTTqT kÕ–+#·TqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 131
eTìwæ |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTTqTã{Ϻ C≤‘·øe£ TT ìs¡sí TT+#·ã&ÉT#·Tqï~.
|ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä dü÷s¡T´ì øÏs¡DeTT\T m#·≥
ñ+&ÉTH√, <ëììã{Ϻ Á>∑Vü≤#ês¡eTT ìs¡ísTT+#·ã&ÉTqT. n˝≤π> #·+Á<äT&ÉT
ø±\#·Áø£eTT˝À @ qø£åÁ‘·eTT˝À ñHêï&√, <ëììã{Ϻ <äXÊ#ês¡eTT
ìs¡sí TT+#·ã&ÉTqT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì sêE nsTTq dü÷s¡T´ì‘√q÷, eT+Á‹
nsTTq #·+Á<äTì‘√qT ìs¡ísTT+#·ã&ÉT Á>∑Vü≤#ês¡, <äXÊ#ês¡eTT\ e\q
eTìwæ J$‘·eTT m˝≤ kÕ>∑TH√ ‘Ó*j·T>∑\<äT. eTìwæ C≤‘·ø£eTT˝À
Á>∑V≤ü #ês¡eTT ø±fi¯fl≈£î #Ó|ü \T˝≤>± ñ+&É>±, <äXÊ#ês¡eTT ‘·\≈£î >=&ÉT>∑T
˝≤>∑Tqï<äì ‘Ó*j·Te˝…qT. eTìwæ C≤‘·ø£eTT ˝Òø£ C≤|òü‘·ø£eTT nqT
<ëì˝À ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqTã{Ϻj·TTqï Á>∑Vü≤#ês¡eT÷, <äXÊ#ês¡eTTqT m˝≤
‘Ó*j·Te#·TÃH√ ñ<ëVü≤s¡D>± ˇø£ eTìwæ |ü⁄≥Tºøq£ T rdüTø=ì #·÷kÕÔeTT.
s¡+>∑jT· ´ nqTq‘·&TÉ 2009 dü+e‘·‡s¡eTT˝À |òÁæ ãe] HÓ\j·T+<äT
17e ‘˚Bq eT+>∑fi¯yês¡eTT ñ<äj·TeTT 9 >∑+≥\≈£î »ìà+#ê&ÉT. Ä
~qeTT |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT eT+>∑fi¯yês¡eTT, nwüº$T ‹~Û kÕˆˆ >∑+ˆˆ
4`13 ì$TwüeTT\T >∑&çj·T\˝À 24`16 es¡≈£î >∑\<äT. qø£åÁ‘·eTT
nq÷sê<Ûä >∑+ˆˆ 3`45 ì$TwüeTT\T >∑&çj·T\˝À 53`14 es¡≈£î ø£\<äT.
\>∑ï $wüj·TeTT ≈£î+uÛÑeTT˝À uÛÑTøÏÔ >∑+ˆˆ 0`18 ì$TwüeTT\T ø£\<äT.
s¡+>∑j·T´ nwüº$T s√E nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTTq eT+>∑fi¯yês¡eTT |ü>∑\T
ñ<äj·TeTT 9 >∑+≥\≈£î »ìà+#ê&ÉT. n‘·&ÉT »ìà+∫q düeTj·TeTT˝ÀH˚
dü+∫‘·eTT qT+&ç J$‘·eTTq≈£î ø±e\dæq ÁbÕs¡ã∆eTT @s¡Œ&çq~.
»ìà+∫q düeTj·TeTT˝À @s¡Œ&çq ÁbÕs¡ã∆eTTqT ø=+‘·es¡≈£î
‘Ó*j·T&ÉeTTqT ˝Òø£ >∑T]Ô+#·Tø√e&ÉeTTqT C≤‘·ø£eTT (C≤|òü‘·ø£eTT)qT
‘Ó*j·T&ÉeTT n+≥THêïeTT. C≤‘·ø£ $wüj·TeTT ‘Ó*j·TT≥≈£î s¡+>∑j·T´
132 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
nqT e´øÏÔ |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À, dü÷s¡T´&ÉT ø±\#·Áø£eTT MT<äqT+&ç
ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì @ sê•MT~øÏ, ‘·q øÏsD¡ eTT\qT Á|üd]ü +|üCj
Ò T· T#·THêï&√
yÓTT<ä≥ ‘Ó*j·÷*. dü÷s¡T´&ÉT @ sê•MT<ä »qq düeTj·TeTT˝À ‘·q
øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+|üCÒj·TT#·THêï&√, Ä sê•øÏ düe÷qeTT>±j·TTqï
ø±\#·Áø£ \>∑ïeTTqT >∑T]Ô+#·Tø√yê*. n˝≤ >∑T]Ô+#·Tø=qï \>∑ïeTTH˚
yÓTT<ä{Ï »qà \>∑ïeTT>± ˝…øÏÿ+#·Tø√e#·TÃqT. Ç|ü&ÉT |òæÁãe] 17e
‘˚Bq eT+>∑fi¯ yês¡eTT |ü⁄{Ϻq s¡+>∑j·T´ nqT e´øÏÔ jÓTTø£ÿ C≤‘·ø£eTT˝À
yÓTT<ä{Ï \>∑ïeTTqT m˝≤ >∑T]Ô+#ê˝À ÁøÏ+<ä |üP]Ô $es¡eTT>±
‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
2009 dü+e‘·‡s¡eTT |òÁæ ãe] 17e ‘˚Bq |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT
dü÷s√´<äj·TeTT 6.31 ì$TwüeTT\≈£î »]–q~. s¡+>∑j·T´ |ü⁄{Ϻq~
ñ<äj·TeTT 9 >∑+≥\≈£î. dü÷s√´<äj·TeTT ‘·sê«‘· m+‘· ø±\eTTq≈£î
|ü⁄{≤º&Éì #·÷&É>±
>∑+ˆˆ 9`00 »ìà+∫q~
>∑+ˆˆ 6`31 dü÷s√´<äj·TeTT
2`29 ñ<äj·TeTT ‘·sê«‘· >∑&É∫q ø±\eTT.
>∑+ˆˆ 1`39 ì$TwüeTT ≈£î+uÛÑ \>∑ï Á|üe÷DeTT.
>∑+ˆˆ 0`18 ≈£î+uÛÑ\>∑ï uÛÑTøÏÔ
1`21 ñ<äj·TeTT ‘·sê«‘· $T–*q ≈£î+uÛÑ \>∑ï ø±\eTT.
>∑+ˆˆ 2`29 >∑&ç∫q ‘·sê«‘· »ìà+∫q~.
>∑+ˆˆ 1`21 $T–*q ≈£î+uÛÑ \>∑ïeTT ø±\eTT
1`08 MTq \>∑ïeTT˝À >∑&É∫q ø±\eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 131
eTìwæ |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTTqTã{Ϻ C≤‘·øe£ TT ìs¡sí TT+#·ã&ÉT#·Tqï~.
|ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä dü÷s¡T´ì øÏs¡DeTT\T m#·≥
ñ+&ÉTH√, <ëììã{Ϻ Á>∑Vü≤#ês¡eTT ìs¡ísTT+#·ã&ÉTqT. n˝≤π> #·+Á<äT&ÉT
ø±\#·Áø£eTT˝À @ qø£åÁ‘·eTT˝À ñHêï&√, <ëììã{Ϻ <äXÊ#ês¡eTT
ìs¡sí TT+#·ã&ÉTqT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì sêE nsTTq dü÷s¡T´ì‘√q÷, eT+Á‹
nsTTq #·+Á<äTì‘√qT ìs¡ísTT+#·ã&ÉT Á>∑Vü≤#ês¡, <äXÊ#ês¡eTT\ e\q
eTìwæ J$‘·eTT m˝≤ kÕ>∑TH√ ‘Ó*j·T>∑\<äT. eTìwæ C≤‘·ø£eTT˝À
Á>∑V≤ü #ês¡eTT ø±fi¯fl≈£î #Ó|ü \T˝≤>± ñ+&É>±, <äXÊ#ês¡eTT ‘·\≈£î >=&ÉT>∑T
˝≤>∑Tqï<äì ‘Ó*j·Te˝…qT. eTìwæ C≤‘·ø£eTT ˝Òø£ C≤|òü‘·ø£eTT nqT
<ëì˝À ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqTã{Ϻj·TTqï Á>∑Vü≤#ês¡eT÷, <äXÊ#ês¡eTTqT m˝≤
‘Ó*j·Te#·TÃH√ ñ<ëVü≤s¡D>± ˇø£ eTìwæ |ü⁄≥Tºøq£ T rdüTø=ì #·÷kÕÔeTT.
s¡+>∑jT· ´ nqTq‘·&TÉ 2009 dü+e‘·‡s¡eTT˝À |òÁæ ãe] HÓ\j·T+<äT
17e ‘˚Bq eT+>∑fi¯yês¡eTT ñ<äj·TeTT 9 >∑+≥\≈£î »ìà+#ê&ÉT. Ä
~qeTT |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT eT+>∑fi¯yês¡eTT, nwüº$T ‹~Û kÕˆˆ >∑+ˆˆ
4`13 ì$TwüeTT\T >∑&çj·T\˝À 24`16 es¡≈£î >∑\<äT. qø£åÁ‘·eTT
nq÷sê<Ûä >∑+ˆˆ 3`45 ì$TwüeTT\T >∑&çj·T\˝À 53`14 es¡≈£î ø£\<äT.
\>∑ï $wüj·TeTT ≈£î+uÛÑeTT˝À uÛÑTøÏÔ >∑+ˆˆ 0`18 ì$TwüeTT\T ø£\<äT.
s¡+>∑j·T´ nwüº$T s√E nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTTq eT+>∑fi¯yês¡eTT |ü>∑\T
ñ<äj·TeTT 9 >∑+≥\≈£î »ìà+#ê&ÉT. n‘·&ÉT »ìà+∫q düeTj·TeTT˝ÀH˚
dü+∫‘·eTT qT+&ç J$‘·eTTq≈£î ø±e\dæq ÁbÕs¡ã∆eTT @s¡Œ&çq~.
»ìà+∫q düeTj·TeTT˝À @s¡Œ&çq ÁbÕs¡ã∆eTTqT ø=+‘·es¡≈£î
‘Ó*j·T&ÉeTTqT ˝Òø£ >∑T]Ô+#·Tø√e&ÉeTTqT C≤‘·ø£eTT (C≤|òü‘·ø£eTT)qT
‘Ó*j·T&ÉeTT n+≥THêïeTT. C≤‘·ø£ $wüj·TeTT ‘Ó*j·TT≥≈£î s¡+>∑j·T´
132 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
nqT e´øÏÔ |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À, dü÷s¡T´&ÉT ø±\#·Áø£eTT MT<äqT+&ç
ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì @ sê•MT~øÏ, ‘·q øÏsD¡ eTT\qT Á|üd]ü +|üCj
Ò T· T#·THêï&√
yÓTT<ä≥ ‘Ó*j·÷*. dü÷s¡T´&ÉT @ sê•MT<ä »qq düeTj·TeTT˝À ‘·q
øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+|üCÒj·TT#·THêï&√, Ä sê•øÏ düe÷qeTT>±j·TTqï
ø±\#·Áø£ \>∑ïeTTqT >∑T]Ô+#·Tø√yê*. n˝≤ >∑T]Ô+#·Tø=qï \>∑ïeTTH˚
yÓTT<ä{Ï »qà \>∑ïeTT>± ˝…øÏÿ+#·Tø√e#·TÃqT. Ç|ü&ÉT |òæÁãe] 17e
‘˚Bq eT+>∑fi¯ yês¡eTT |ü⁄{Ϻq s¡+>∑j·T´ nqT e´øÏÔ jÓTTø£ÿ C≤‘·ø£eTT˝À
yÓTT<ä{Ï \>∑ïeTTqT m˝≤ >∑T]Ô+#ê˝À ÁøÏ+<ä |üP]Ô $es¡eTT>±
‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
2009 dü+e‘·‡s¡eTT |òÁæ ãe] 17e ‘˚Bq |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT
dü÷s√´<äj·TeTT 6.31 ì$TwüeTT\≈£î »]–q~. s¡+>∑j·T´ |ü⁄{Ϻq~
ñ<äj·TeTT 9 >∑+≥\≈£î. dü÷s√´<äj·TeTT ‘·sê«‘· m+‘· ø±\eTTq≈£î
|ü⁄{≤º&Éì #·÷&É>±
>∑+ˆˆ 9`00 »ìà+∫q~
>∑+ˆˆ 6`31 dü÷s√´<äj·TeTT
2`29 ñ<äj·TeTT ‘·sê«‘· >∑&É∫q ø±\eTT.
>∑+ˆˆ 1`39 ì$TwüeTT ≈£î+uÛÑ \>∑ï Á|üe÷DeTT.
>∑+ˆˆ 0`18 ≈£î+uÛÑ\>∑ï uÛÑTøÏÔ
1`21 ñ<äj·TeTT ‘·sê«‘· $T–*q ≈£î+uÛÑ \>∑ï ø±\eTT.
>∑+ˆˆ 2`29 >∑&ç∫q ‘·sê«‘· »ìà+∫q~.
>∑+ˆˆ 1`21 $T–*q ≈£î+uÛÑ \>∑ïeTT ø±\eTT
1`08 MTq \>∑ïeTT˝À >∑&É∫q ø±\eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 133
>∑+ˆˆ 1`37 MTq \>∑ï Á|üe÷D+
>∑+ˆˆ 1`08 MTq \>∑ïeTT >∑&ÉTe>±
0`29 $T–*q MTq \>∑ïeTT.
9 >∑+≥\ düeTj·TeTT˝À MTq \>∑ïeTTqï~.
2`29 ì$TwüeTT\T ñ<äj·TeTT ‘·sê«‘· >∑&É∫q~. 17e ‘˚Bq
dü÷s¡T´&ÉT ñ<äsTT+∫q|ü&ÉT <Ûäìwüº qø£åÁ‘·eTT˝À Hê\ZebÕ<äeTTq
ñHêï&ÉT. ø±e⁄q Ä ~qeTT ≈£î+uÛÑ \>∑ïeTT‘√ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq~. ˇø£
\>∑ï Á|üj·÷DeTT ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä <ë≥T≥≈£î <ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉT >∑+≥\T
|ü≥TºqT. nsTT‘˚ |ü+#ê+>∑eTTqT ã{Ϻ ≈£î+uÛÑ\>∑ï Á|üe÷DeTT 1.39
ì$TwüeTT\T ø±>± Ä ~qeTT ≈£î+uÛÑ \>∑ï uÛÑTøÏÔ 0`18 ì$TwüeTT\T
b˛>± ñ<äj·TeTT ‘·sê«‘· ≈£î+uÛÑ\>∑ïeTT 1`21 ì$TwüeTT\T $T–*q~.
ñ<äj·TeTTqT+&ç >∑&É∫q ø±\eTT 2`29 ì$TwüeTT\˝À $T–*q ≈£î+uÛÑ
\>∑ïeTTb˛>± 1`08 $T–*q~. ≈£î+uÛeÑ TT ‘·sê«‘· MTq \>∑ï Á|üe÷DeTT
1`37 ì$TwüeTT\T. MTq\>∑ï Á|üe÷DeTT˝À 1`08 ì$TwüeTT\qT
rdæy˚j·T>± 0`29 ì$TwüeTT\T MTq \>∑ïeTT $T–*q~. n+<äTe\q
n‘·ì »qqeTT MTq \>∑ïeTT˝À »]–q<äì #Ó|üŒe#·TÃqT.
s¡+>∑j·T´ nqT e´øÏÔ »ìà+∫q ø±\eTTqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì,
n|üŒ{Ï |ü+#ê+>∑eTT <ë«sê ˝…øÏÿ+∫, n‘·ì »qà \>∑ïeTTqT ‘Ó\TdüTø√
>∑*>±eTT. Ç+‘·es¡≈£î y˚TeTT Áyêdü÷Ô e∫Ãq CÀ´‹wü´ Á>∑+<∏äeTT u≤>±
ns¡úyÓTÆHê Çø£ÿ&É C≤‘·ø£\>∑ïeTTqT ˝…øÏÿ+∫ ‘Ó\TdüTø=qï #√≥ ø=+‘·
es¡≈£î ns¡úeTT ø±≈£î+&Ü ñ+&Ée#·TÃqT. Ç+‘·es¡≈£î |ü+#ê+>∑ Á|üdüøÏÔ
˝Ò≈£î+&Ü Á>∑+<∏äeTT kÕ–+~. n+<äTe\q es¡Tdü>± ns¡úyÓTÆe⁄+≥T+~.
nsTT‘˚ Çø£ÿ&É |ü+#ê+>∑ Á|ükÕÔeq e∫Ãq <ëìe\q, Ç+‘·es¡≈£î
134 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
|ü+#ê+>∑eTT jÓTTø£ÿ |ü]#·j·TeTT ˝Òìyê]øÏ ø=+‘· Çã“+~>± ñ+&ç,
Áyêdæq düe÷#ês¡eTT ø=+‘· ns¡úeTTø±ø£ b˛sTTe⁄+&Ée#·TÃqT. nsTT‘˚
Çø£ÿ&É eTqeTT >∑eTì+#·e\dæq $wüj·Ty˚TeT+fÒ CÀ´‹wü´eTT y˚s¡T,
|ü+#ê+>∑eTT y˚s¡ì ‘Ó*j·Te˝…qT. CÀ´‹wü´eTTqT ‘Ó*j·TT≥ø=s¡≈£î
|ü+#ê+>∑eTTqT+&ç ø=+‘· #·÷#·Tø√e\dæj·TT+≥T+~. n+‘˚>±˙
|ü+#ê+>∑eTTq+‘·{Ï˙ ‘Ó*j·Te\dæq nes¡düeTT ˝Ò<äT. yêdüÔeeTT>±
#Ó|Œæ ‘˚ |ü+#ê+>∑eTTqT >∑÷]à Hê≈£î ≈£L&Ü |üP]Ô ‘Ó*j·T<äT. CÀ´‹wüß´&ÉT
|ü + #ê+>∑ e TT˝Àì nedü s ¡ y Ó T Æ q ø=ìï n+>∑ e TT\qT e÷Á‘· e TT
yê&ÉTø=+{≤&ÉT, n+‘˚>±˙ n+‘ê nedüs¡eTT+&É<äT. |ü+#ê+>∑eTTq≈£î
ns¡úeTTqT #Ó|üø=+fÒ ◊<äT n+>∑eTT\T ø£\~ |ü+#ê+>∑eTT nì
nqe#·TÃqT. n+>∑eTT n+fÒ uÛ≤>∑eTT nì Çø£ÿ&É ns¡eú TT #˚dTü ø√e˝…qT.
‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·, jÓ÷>∑, ø£s¡DeTT\qT ◊<äT düe÷#ês¡eTT\qT ‘Ó\T|ü⁄
<ëìì |ü+#ê+>∑eTT nì n+≥THêïeTT. á ◊<äT $wüj·T uÛ≤>∑eTT\˝À
eTq CÀ´‹wü´eTTq≈£î eTTK´eTT>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ q~ qø£Áå ‘·eTT e÷Á‘·yT˚ .
‹~∏, yês¡eTT\qT, jÓ÷>∑ ø£s¡DeTT\qT >∑T]Ô+|ü⁄≈£î yê&ÉT≈£îHêï
eTTK´eTT>± nedüsy¡ TÓ qÆ ~ qø£Áå ‘·eTT e÷Á‘·yT˚ qì ‘Ó*j·÷*. n+<äTe\q
|ü+#ê+>∑eTT˝À qø£åÁ‘·eTT nqT n+>∑eTT eTTK´eTT>± ñ|üjÓ÷>∑
|ü&ÉT#·Tqï~.
CÀ´‹wü´eTTq≈£î eTTK´yÓTÆq qø£åÁ‘·eTTqT >∑T]+∫ ø=+‘·es¡≈£î
‘Ó\TdüTø=+fÒ eTT+<äT ‘Ó\TdüTø√uÀe⁄ $wüj·TeTT\T düT\uÛÑeTT>±
ns¡eú TTø±>∑\e⁄. qø£Áå ‘·eTT nq>± HêX¯qeTT ˝Òì<äqT ˇø£ ns¡eú TT ø£\<äT.
n˝≤π> ø£ì|æ+#·ì Á|ü<X˚ e¯ Tì ≈£L&Ü ns¡eú TT ø£\<äT. Çø£ÿ&É dü+<äs“¡ e¤ TTqT
ã{Ϻ ¬s+&Ée ns¡úeTTqT rdüTø=+<ëeTT. ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï ø£ì|æ+#·ì
düú\eTTqT qø£åÁ‘·eTT\ì n+≥THêïeTT. ø±\#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ |üHÓï+&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 133
>∑+ˆˆ 1`37 MTq \>∑ï Á|üe÷D+
>∑+ˆˆ 1`08 MTq \>∑ïeTT >∑&ÉTe>±
0`29 $T–*q MTq \>∑ïeTT.
9 >∑+≥\ düeTj·TeTT˝À MTq \>∑ïeTTqï~.
2`29 ì$TwüeTT\T ñ<äj·TeTT ‘·sê«‘· >∑&É∫q~. 17e ‘˚Bq
dü÷s¡T´&ÉT ñ<äsTT+∫q|ü&ÉT <Ûäìwüº qø£åÁ‘·eTT˝À Hê\ZebÕ<äeTTq
ñHêï&ÉT. ø±e⁄q Ä ~qeTT ≈£î+uÛÑ \>∑ïeTT‘√ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq~. ˇø£
\>∑ï Á|üj·÷DeTT ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä <ë≥T≥≈£î <ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉT >∑+≥\T
|ü≥TºqT. nsTT‘˚ |ü+#ê+>∑eTTqT ã{Ϻ ≈£î+uÛÑ\>∑ï Á|üe÷DeTT 1.39
ì$TwüeTT\T ø±>± Ä ~qeTT ≈£î+uÛÑ \>∑ï uÛÑTøÏÔ 0`18 ì$TwüeTT\T
b˛>± ñ<äj·TeTT ‘·sê«‘· ≈£î+uÛÑ\>∑ïeTT 1`21 ì$TwüeTT\T $T–*q~.
ñ<äj·TeTTqT+&ç >∑&É∫q ø±\eTT 2`29 ì$TwüeTT\˝À $T–*q ≈£î+uÛÑ
\>∑ïeTTb˛>± 1`08 $T–*q~. ≈£î+uÛeÑ TT ‘·sê«‘· MTq \>∑ï Á|üe÷DeTT
1`37 ì$TwüeTT\T. MTq\>∑ï Á|üe÷DeTT˝À 1`08 ì$TwüeTT\qT
rdæy˚j·T>± 0`29 ì$TwüeTT\T MTq \>∑ïeTT $T–*q~. n+<äTe\q
n‘·ì »qqeTT MTq \>∑ïeTT˝À »]–q<äì #Ó|üŒe#·TÃqT.
s¡+>∑j·T´ nqT e´øÏÔ »ìà+∫q ø±\eTTqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì,
n|üŒ{Ï |ü+#ê+>∑eTT <ë«sê ˝…øÏÿ+∫, n‘·ì »qà \>∑ïeTTqT ‘Ó\TdüTø√
>∑*>±eTT. Ç+‘·es¡≈£î y˚TeTT Áyêdü÷Ô e∫Ãq CÀ´‹wü´ Á>∑+<∏äeTT u≤>±
ns¡úyÓTÆHê Çø£ÿ&É C≤‘·ø£\>∑ïeTTqT ˝…øÏÿ+∫ ‘Ó\TdüTø=qï #√≥ ø=+‘·
es¡≈£î ns¡úeTT ø±≈£î+&Ü ñ+&Ée#·TÃqT. Ç+‘·es¡≈£î |ü+#ê+>∑ Á|üdüøÏÔ
˝Ò≈£î+&Ü Á>∑+<∏äeTT kÕ–+~. n+<äTe\q es¡Tdü>± ns¡úyÓTÆe⁄+≥T+~.
nsTT‘˚ Çø£ÿ&É |ü+#ê+>∑ Á|ükÕÔeq e∫Ãq <ëìe\q, Ç+‘·es¡≈£î
134 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
|ü+#ê+>∑eTT jÓTTø£ÿ |ü]#·j·TeTT ˝Òìyê]øÏ ø=+‘· Çã“+~>± ñ+&ç,
Áyêdæq düe÷#ês¡eTT ø=+‘· ns¡úeTTø±ø£ b˛sTTe⁄+&Ée#·TÃqT. nsTT‘˚
Çø£ÿ&É eTqeTT >∑eTì+#·e\dæq $wüj·Ty˚TeT+fÒ CÀ´‹wü´eTT y˚s¡T,
|ü+#ê+>∑eTT y˚s¡ì ‘Ó*j·Te˝…qT. CÀ´‹wü´eTTqT ‘Ó*j·TT≥ø=s¡≈£î
|ü+#ê+>∑eTTqT+&ç ø=+‘· #·÷#·Tø√e\dæj·TT+≥T+~. n+‘˚>±˙
|ü+#ê+>∑eTTq+‘·{Ï˙ ‘Ó*j·Te\dæq nes¡düeTT ˝Ò<äT. yêdüÔeeTT>±
#Ó|Œæ ‘˚ |ü+#ê+>∑eTTqT >∑÷]à Hê≈£î ≈£L&Ü |üP]Ô ‘Ó*j·T<äT. CÀ´‹wüß´&ÉT
|ü + #ê+>∑ e TT˝Àì nedü s ¡ y Ó T Æ q ø=ìï n+>∑ e TT\qT e÷Á‘· e TT
yê&ÉTø=+{≤&ÉT, n+‘˚>±˙ n+‘ê nedüs¡eTT+&É<äT. |ü+#ê+>∑eTTq≈£î
ns¡úeTTqT #Ó|üø=+fÒ ◊<äT n+>∑eTT\T ø£\~ |ü+#ê+>∑eTT nì
nqe#·TÃqT. n+>∑eTT n+fÒ uÛ≤>∑eTT nì Çø£ÿ&É ns¡eú TT #˚dTü ø√e˝…qT.
‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·, jÓ÷>∑, ø£s¡DeTT\qT ◊<äT düe÷#ês¡eTT\qT ‘Ó\T|ü⁄
<ëìì |ü+#ê+>∑eTT nì n+≥THêïeTT. á ◊<äT $wüj·T uÛ≤>∑eTT\˝À
eTq CÀ´‹wü´eTTq≈£î eTTK´eTT>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ q~ qø£Áå ‘·eTT e÷Á‘·yT˚ .
‹~∏, yês¡eTT\qT, jÓ÷>∑ ø£s¡DeTT\qT >∑T]Ô+|ü⁄≈£î yê&ÉT≈£îHêï
eTTK´eTT>± nedüsy¡ TÓ qÆ ~ qø£Áå ‘·eTT e÷Á‘·yT˚ qì ‘Ó*j·÷*. n+<äTe\q
|ü+#ê+>∑eTT˝À qø£åÁ‘·eTT nqT n+>∑eTT eTTK´eTT>± ñ|üjÓ÷>∑
|ü&ÉT#·Tqï~.
CÀ´‹wü´eTTq≈£î eTTK´yÓTÆq qø£åÁ‘·eTTqT >∑T]+∫ ø=+‘·es¡≈£î
‘Ó\TdüTø=+fÒ eTT+<äT ‘Ó\TdüTø√uÀe⁄ $wüj·TeTT\T düT\uÛÑeTT>±
ns¡eú TTø±>∑\e⁄. qø£Áå ‘·eTT nq>± HêX¯qeTT ˝Òì<äqT ˇø£ ns¡eú TT ø£\<äT.
n˝≤π> ø£ì|æ+#·ì Á|ü<X˚ e¯ Tì ≈£L&Ü ns¡eú TT ø£\<äT. Çø£ÿ&É dü+<äs“¡ e¤ TTqT
ã{Ϻ ¬s+&Ée ns¡úeTTqT rdüTø=+<ëeTT. ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï ø£ì|æ+#·ì
düú\eTTqT qø£åÁ‘·eTT\ì n+≥THêïeTT. ø±\#·Áø£eTT jÓTTø£ÿ |üHÓï+&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 135 136 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
uÛ≤>∑eTT\˝À yÓTT‘·eÔ TT 27 qø£Áå ‘·eTT\T >∑\e⁄. ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHïÓ +&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\˝À m˝≤ Ç$T&çb˛j·÷jÓ÷ Ç|ü&ÉT
uÛ≤>∑eTT\≈£î y˚TwüeTT yÓTT<ä\Tø=ì MTqeTT es¡≈î£ |üHïÓ +&ÉT ù|s¡T¢ >∑\e⁄. >∑eTì<ë›eTT. ˇø£ qø£åÁ‘·eTT˝Àì Hê\T>∑T bÕ<äeTT\˝À ˇø=ÿø£ÿ
n˝≤π> qø£åÁ‘·eTT\≈£î ≈£L&Ü ù|s¡T¢ >∑\e⁄. 27 qø£åÁ‘·eTT\≈£î es¡Tdü>± bÕ<äeTTq≈£î ˇø=ÿø£ÿ nø£ås¡eTTqT >∑Ts¡TÔ>± ñ+#·&ÉeTT »]–q~. yê{Ïì
qTqï ù|s¡¢qT #Ó|üø=+<ëeTT. Ç|ü&ÉT #·÷<ë›eTT.
1) nX¯«ì 2) uÛÑs¡DÏ 3) ø£è‹Ôø£
nX¯«ì qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T #·÷, #˚, #√, ˝≤
4) s√Væ≤DÏ 5) eTè>∑•s¡ 6) Äs¡TÁ<ä
uÛÑs¡DÏ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T ©, \÷, ˝Ò, ˝À
7) |ü⁄qs¡«düT 8) |ü⁄wü´$T 9) ÄX‚¢wü
ø£è‹Ôø£ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T Ä, á, }, @
10) eTK 11) |ü⁄ã“ 12) ñ‘·Ôs¡
s√Væ≤DÏ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T z, yê, M, e⁄
13) Vü≤düÔ 14) ∫‘·Ô 15) kÕ«‹
eTè>∑•s¡ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T y˚, y√, ø±, ø°
16) $XÊK 17) nq÷sê<Ûä 18) CÒwü̃
19) eT÷\ 20) |üPsê«cÕ&ÛÉ 21) ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T ≈£L, K+, C≤, #êÃ
22) ÁX¯eD+ 23) <Ûäìwüº 24) X¯‘·_Ûwü+ |ü⁄qs¡«düT qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T πø, ø√, Vü‰, Væ≤
25) |üPsê«uÛ≤Á<ä 26) ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä 27) πse‹ |ü⁄wü´$T qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T VüA, ùV≤, Vü≤√, &É
ÄX‚¢wü qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T &û, &É÷, &˚, &√
á $<ÛäeTT>± yÓTT‘·ÔeTT 27 qø£åÁ‘·eTT\ ù|s¡T¢ ø£\e⁄. 27
qø£åÁ‘·eTT\T ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT˝˝À Ç$T&çb˛e⁄≥≈£î eTK qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T e÷, MT, eT÷, y˚T
nqT≈£L\eTT>± ˇø=ÿø£ÿ qø£åÁ‘·eTT Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛÑõ+|üã&ç |ü⁄ã“ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T yÓ÷, {≤, {°, ≥÷
q~. ˇø£ qø£åÁ‘·eTT Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\T>± ñ+≥÷ ø±\#·Áø£eTT˝Àì ñ‘·Ôs¡ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T fÒ, {À, bÕ, |”
nìï \>∑ïeTT\˝À düe÷qeTT>± Ç$T&çb˛j·÷sTT. ø±\#·Áø£ \>∑ïeTT\≈£î Vü≤düÔ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T |üP, cÕ, D≤, sƒê
ù|s¡Tq¢ ï$. n˝≤π> qø£Áå ‘·eTT\≈£î ù|s¡Tq¢ ï$>±˙ qø£Áå ‘· uÛ≤>∑eTT\≈£î $&ç>± ∫‘·Ô qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T ù|, b˛, sê, Ø
ù|s¡T¢ ˝Òe⁄. ù|s¡≈¢ î£ ã<äT\T>± uÛ≤>∑eTT\qT $&ç nø£så e¡ TT\‘√ >∑T]Ô+#ês¡T. kÕ«‹ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T s¡÷, πs, s√, ‘ê
qø£åÁ‘·eTT˝˝À yÓTT<ä{Ï qø£åÁ‘·eTT nX¯«ì Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\T>± ñqï~. $XÊK qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T r, ‘·÷, ‘˚, ‘√
Ä Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\qT nX¯«˙ qø£åÁ‘· bÕ<äeTT\ì n+≥THêïeTT. á nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T Hê, ˙, q÷, H˚
$<ÛäeTT>± nìï qø£åÁ‘·eTT\≈£î Hê\T>∑T bÕ<äeTT\T >∑\e⁄. yÓTT‘·Ôe TT CÒwü˜ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T H√,j·÷,sT÷,j·T÷
27 qø£åÁ‘·eTT \≈£î 108 bÕ<äeTT\T >∑\e⁄. 108 qø£åÁ‘·bÕ<äeTT\T eT÷\ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T j˚T,jÓ÷,u≤,;
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 135 136 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
uÛ≤>∑eTT\˝À yÓTT‘·eÔ TT 27 qø£Áå ‘·eTT\T >∑\e⁄. ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHïÓ +&ÉT ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\˝À m˝≤ Ç$T&çb˛j·÷jÓ÷ Ç|ü&ÉT
uÛ≤>∑eTT\≈£î y˚TwüeTT yÓTT<ä\Tø=ì MTqeTT es¡≈î£ |üHïÓ +&ÉT ù|s¡T¢ >∑\e⁄. >∑eTì<ë›eTT. ˇø£ qø£åÁ‘·eTT˝Àì Hê\T>∑T bÕ<äeTT\˝À ˇø=ÿø£ÿ
n˝≤π> qø£åÁ‘·eTT\≈£î ≈£L&Ü ù|s¡T¢ >∑\e⁄. 27 qø£åÁ‘·eTT\≈£î es¡Tdü>± bÕ<äeTTq≈£î ˇø=ÿø£ÿ nø£ås¡eTTqT >∑Ts¡TÔ>± ñ+#·&ÉeTT »]–q~. yê{Ïì
qTqï ù|s¡¢qT #Ó|üø=+<ëeTT. Ç|ü&ÉT #·÷<ë›eTT.
1) nX¯«ì 2) uÛÑs¡DÏ 3) ø£è‹Ôø£
nX¯«ì qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T #·÷, #˚, #√, ˝≤
4) s√Væ≤DÏ 5) eTè>∑•s¡ 6) Äs¡TÁ<ä
uÛÑs¡DÏ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T ©, \÷, ˝Ò, ˝À
7) |ü⁄qs¡«düT 8) |ü⁄wü´$T 9) ÄX‚¢wü
ø£è‹Ôø£ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T Ä, á, }, @
10) eTK 11) |ü⁄ã“ 12) ñ‘·Ôs¡
s√Væ≤DÏ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T z, yê, M, e⁄
13) Vü≤düÔ 14) ∫‘·Ô 15) kÕ«‹
eTè>∑•s¡ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T y˚, y√, ø±, ø°
16) $XÊK 17) nq÷sê<Ûä 18) CÒwü̃
19) eT÷\ 20) |üPsê«cÕ&ÛÉ 21) ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T ≈£L, K+, C≤, #êÃ
22) ÁX¯eD+ 23) <Ûäìwüº 24) X¯‘·_Ûwü+ |ü⁄qs¡«düT qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T πø, ø√, Vü‰, Væ≤
25) |üPsê«uÛ≤Á<ä 26) ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä 27) πse‹ |ü⁄wü´$T qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T VüA, ùV≤, Vü≤√, &É
ÄX‚¢wü qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T &û, &É÷, &˚, &√
á $<ÛäeTT>± yÓTT‘·ÔeTT 27 qø£åÁ‘·eTT\ ù|s¡T¢ ø£\e⁄. 27
qø£åÁ‘·eTT\T ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT˝˝À Ç$T&çb˛e⁄≥≈£î eTK qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T e÷, MT, eT÷, y˚T
nqT≈£L\eTT>± ˇø=ÿø£ÿ qø£åÁ‘·eTT Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛÑõ+|üã&ç |ü⁄ã“ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T yÓ÷, {≤, {°, ≥÷
q~. ˇø£ qø£åÁ‘·eTT Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\T>± ñ+≥÷ ø±\#·Áø£eTT˝Àì ñ‘·Ôs¡ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T fÒ, {À, bÕ, |”
nìï \>∑ïeTT\˝À düe÷qeTT>± Ç$T&çb˛j·÷sTT. ø±\#·Áø£ \>∑ïeTT\≈£î Vü≤düÔ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T |üP, cÕ, D≤, sƒê
ù|s¡Tq¢ ï$. n˝≤π> qø£Áå ‘·eTT\≈£î ù|s¡Tq¢ ï$>±˙ qø£Áå ‘· uÛ≤>∑eTT\≈£î $&ç>± ∫‘·Ô qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T ù|, b˛, sê, Ø
ù|s¡T¢ ˝Òe⁄. ù|s¡≈¢ î£ ã<äT\T>± uÛ≤>∑eTT\qT $&ç nø£så e¡ TT\‘√ >∑T]Ô+#ês¡T. kÕ«‹ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T s¡÷, πs, s√, ‘ê
qø£åÁ‘·eTT˝˝À yÓTT<ä{Ï qø£åÁ‘·eTT nX¯«ì Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\T>± ñqï~. $XÊK qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T r, ‘·÷, ‘˚, ‘√
Ä Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\qT nX¯«˙ qø£åÁ‘· bÕ<äeTT\ì n+≥THêïeTT. á nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T Hê, ˙, q÷, H˚
$<ÛäeTT>± nìï qø£åÁ‘·eTT\≈£î Hê\T>∑T bÕ<äeTT\T >∑\e⁄. yÓTT‘·Ôe TT CÒwü˜ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T H√,j·÷,sT÷,j·T÷
27 qø£åÁ‘·eTT \≈£î 108 bÕ<äeTT\T >∑\e⁄. 108 qø£åÁ‘·bÕ<äeTT\T eT÷\ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T j˚T,jÓ÷,u≤,;
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 137 138 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
|üPsê«cÕ&ÛÉ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T ã÷,<Ûë,u≤,&Ü

}
ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T uÒ,uÀ,C≤,J 3 ` ø£è‹Ôø£
ÁX¯eD+ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T p, CÒ, CÀ, U≤ 2) eèwüuÛÑ \>∑ïeTT 4 ` s√Væ≤DÏ
<Ûäìwü˜ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T >±, ^, >∑÷, π> 2 ` eTè>∑•s¡
yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)
X¯‘·_Ûwü+ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T >√, kÕ, d”, dü÷

}
|üPsê«uÛ≤Á<ä qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T ùd, k˛, <ë, B 2 ` eTè>∑•s¡
ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T <äT, XÊ, s¡a≤,<Ûë 3) $T<∏äTq \>∑ïeTT 4 ` Äs¡TÁ<ä
πse‹ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T <˚, <√, #ê, N 3 ` |ü⁄qs¡«düT
á $<ÛäeTT>± 27 qø£åÁ‘·eTT\ jÓTTø£ÿ 108 bÕ<äeTT\≈£î yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)

}
(uÛ≤>∑eTT\≈£î) 108 nø£ås¡eTT\qT >∑Ts¡TÔ\T>± ô|≥º&ÉeTT »]–q~. 1 ` |ü⁄qs¡«düT
ø=+<äs¡T CÀ´‹wüß´\T ˇø£ qø£åÁ‘·eTT˝À |ü⁄{Ϻq yêìøÏ Ä qø£åÁ‘·eTT˝Àì 4) ø£sêÿ≥ø£ \>∑ïeTT 4 ` |ü⁄wü´$T
nø£ås¡eTT\qT eTT+<äs¡j·TT+∫ ù|s¡TqT ô|≥º&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. 4 ` ÄX‚¢wü
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ∫‘·Ô qø£åÁ‘·eTT eT÷&Ée bÕ<ä düeTj·TeTT˝À |ü⁄{ϺqyêìøÏ yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)

}
Ä qø£Áå ‘·eTT jÓTTø£ÿ eT÷&Ée nø£så y¡ TÓ qÆ ªªs¡μμ ‘√ yÓTT<ä\>∑T ù|s¬ q’ s¡+>∑jT· ´,
4 ` eTK
s¡y˚Twt, sêeTT nì ù|s¡T ô|≥Tº#·THêïs¡T.
5) dæ+Vü≤ \>∑ïeTT 4 ` |ü⁄ã“
27 qø£Áå ‘·eTT\T 108 bÕ<äeTT\T>± $&çb˛sTT 108 nø£så e¡ TT\ 1 ` ñ‘·sÔ ¡
>∑Ts¡TÔ\T>± j·TTqï$. |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\˝À 108 bÕ<äeTT\T m˝≤ yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)

}
Ç$T&ç j·TTqïy√ Ç|ü&ÉT >∑eTì<ë›eTT.
3 ` ñ‘·Ôs¡

}
4 ` nX¯«ì 6) ø£Hê´ \>∑ïeTT 4 ` Vü≤düÔ
1) y˚Twü \>∑ïeTT 4 ` uÛÑs¡DÏ 2 ` ∫‘·Ô
1 ` ø£è‹Ôø£ yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)
yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 137 138 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
|üPsê«cÕ&ÛÉ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T ã÷,<Ûë,u≤,&Ü

}
ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T uÒ,uÀ,C≤,J 3 ` ø£è‹Ôø£
ÁX¯eD+ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T p, CÒ, CÀ, U≤ 2) eèwüuÛÑ \>∑ïeTT 4 ` s√Væ≤DÏ
<Ûäìwü˜ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T >±, ^, >∑÷, π> 2 ` eTè>∑•s¡
yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)
X¯‘·_Ûwü+ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T >√, kÕ, d”, dü÷

}
|üPsê«uÛ≤Á<ä qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T ùd, k˛, <ë, B 2 ` eTè>∑•s¡
ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T <äT, XÊ, s¡a≤,<Ûë 3) $T<∏äTq \>∑ïeTT 4 ` Äs¡TÁ<ä
πse‹ qø£åÁ‘· 4 bÕ<äeTT\ >∑Ts¡TÔ\T <˚, <√, #ê, N 3 ` |ü⁄qs¡«düT
á $<ÛäeTT>± 27 qø£åÁ‘·eTT\ jÓTTø£ÿ 108 bÕ<äeTT\≈£î yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)

}
(uÛ≤>∑eTT\≈£î) 108 nø£ås¡eTT\qT >∑Ts¡TÔ\T>± ô|≥º&ÉeTT »]–q~. 1 ` |ü⁄qs¡«düT
ø=+<äs¡T CÀ´‹wüß´\T ˇø£ qø£åÁ‘·eTT˝À |ü⁄{Ϻq yêìøÏ Ä qø£åÁ‘·eTT˝Àì 4) ø£sêÿ≥ø£ \>∑ïeTT 4 ` |ü⁄wü´$T
nø£ås¡eTT\qT eTT+<äs¡j·TT+∫ ù|s¡TqT ô|≥º&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. 4 ` ÄX‚¢wü
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ∫‘·Ô qø£åÁ‘·eTT eT÷&Ée bÕ<ä düeTj·TeTT˝À |ü⁄{ϺqyêìøÏ yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)

}
Ä qø£Áå ‘·eTT jÓTTø£ÿ eT÷&Ée nø£så y¡ TÓ qÆ ªªs¡μμ ‘√ yÓTT<ä\>∑T ù|s¬ q’ s¡+>∑jT· ´,
4 ` eTK
s¡y˚Twt, sêeTT nì ù|s¡T ô|≥Tº#·THêïs¡T.
5) dæ+Vü≤ \>∑ïeTT 4 ` |ü⁄ã“
27 qø£Áå ‘·eTT\T 108 bÕ<äeTT\T>± $&çb˛sTT 108 nø£så e¡ TT\ 1 ` ñ‘·sÔ ¡
>∑Ts¡TÔ\T>± j·TTqï$. |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\˝À 108 bÕ<äeTT\T m˝≤ yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)

}
Ç$T&ç j·TTqïy√ Ç|ü&ÉT >∑eTì<ë›eTT.
3 ` ñ‘·Ôs¡

}
4 ` nX¯«ì 6) ø£Hê´ \>∑ïeTT 4 ` Vü≤düÔ
1) y˚Twü \>∑ïeTT 4 ` uÛÑs¡DÏ 2 ` ∫‘·Ô
1 ` ø£è‹Ôø£ yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)
yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 139 140 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT

} }
2 ` ∫‘·Ô 1 ` |üPsê«uÛ≤Á<ä
7) ‘·T˝≤ \>∑ïeTT 4 ` kÕ«‹ 12) MTq \>∑ïeTT 4 ` ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä
3 ` $XÊK 4 ` πse‹
yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T) yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)

}
1 ` $XÊK ø±\#·Áø£eTT˝À 108 bÕ<äeTT\qã&ÉT 27 qø£åÁ‘·eTT\T ø±\
8) eè•Ãø£ \>∑ïeTT 4 ` nq÷sê<Ûä #·Áø£yÓTÆq |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\˝À m˝≤ Ç$T&çj·TTqï~ ÁøÏ+<ä 48e ∫Á‘·
4 ` CÒwü˜ |ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT.
yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)

}
MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTqyéT
4 ` eT÷\ |üPsê«uÛ≤Á<ä `1 nX¯«ì `4 ø£è‹Ôø£ `3 eTè>∑•s¡ `2
9) <ÛäqTsY \>∑ïeTT 4 ` |üPsê«cÕ&ÛÉ ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä `4 uÛÑs¡DÏ `4 s√Væ≤DÏ `4 Äs¡TÁ<ä `4
1 ` ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ πse‹ `4 ø£è‹Ôø£ `1 eTè>∑•s¡ `2 |ü⁄qs¡«düT `3
uÛ≤>∑eTT\T `9 uÛ≤>∑eTT\T `9 uÛ≤>∑eTT\T `9 uÛ≤>∑eTT\T `9
yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)
≈£î <Ûäìwü˜ `2 |ü⁄qs¡«düT `1 ø£

}
+ X¯‘·_Ûwü+ ` 4 |ü⁄wü´$T `4 sêÿ
3 ` ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ uÛÑ |üPsê«uÛ≤Á<ä ` 3 ÄX‚¢wü `4 ≥
eTT ø±\#·Áø£eTT˝Àì ø£
10) eTø£s¡ \>∑ïeTT 4 ` ÁX¯eD+ uÛ≤>∑eTT\T ` 9
12 \>∑ïeTT\˝À >∑\
uÛ≤>∑eTT\T `9 eTT
2 ` <Ûäìwüº eT ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ ` 3 eTK `4 dæ
ø£ ÁX¯eD+ `4 108 qø£åÁ‘· bÕ<äeTT\T |ü⁄ã“ `4 +
yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T) s¡ <Ûäìwü˜ ` 2 ñ‘·Ôs¡ `1 Vü≤
eTT eTT
uÛ≤>∑eTT\T ` 9 uÛ≤>∑eTT\T `9
eT÷\ `4 $XÊK `1 ∫‘·Ô `2 ñ‘·Ôs¡ `3

}
|üPsê«cÕ&ÛÉ `4 nq÷sê<Ûä `4 kÕ«‹ `4 Vü≤düÔ `4
2 ` <Ûìä wüº ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ `1 CÒwü˜ `4 $XÊK `3 ∫‘·Ô `2
11) ≈£î+uÛÑ \>∑ïeTT 4 ` X¯‘·_Ûwü+ uÛ≤>∑eTT\T `9 uÛ≤>∑eTT\T `9 uÛ≤>∑eTT\T `9 uÛ≤>∑eTT\T `9
3 ` |üPsê«uÛ≤Á<ä <ÛäqdüT‡ eè•Ãø£eTT ‘·T\ ø£q´
yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T) 48e ∫Á‘·|ü≥eTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 139 140 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT

} }
2 ` ∫‘·Ô 1 ` |üPsê«uÛ≤Á<ä
7) ‘·T˝≤ \>∑ïeTT 4 ` kÕ«‹ 12) MTq \>∑ïeTT 4 ` ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä
3 ` $XÊK 4 ` πse‹
yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T) yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)

}
1 ` $XÊK ø±\#·Áø£eTT˝À 108 bÕ<äeTT\qã&ÉT 27 qø£åÁ‘·eTT\T ø±\
8) eè•Ãø£ \>∑ïeTT 4 ` nq÷sê<Ûä #·Áø£yÓTÆq |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\˝À m˝≤ Ç$T&çj·TTqï~ ÁøÏ+<ä 48e ∫Á‘·
4 ` CÒwü˜ |ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT.
yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)

}
MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTqyéT
4 ` eT÷\ |üPsê«uÛ≤Á<ä `1 nX¯«ì `4 ø£è‹Ôø£ `3 eTè>∑•s¡ `2
9) <ÛäqTsY \>∑ïeTT 4 ` |üPsê«cÕ&ÛÉ ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä `4 uÛÑs¡DÏ `4 s√Væ≤DÏ `4 Äs¡TÁ<ä `4
1 ` ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ πse‹ `4 ø£è‹Ôø£ `1 eTè>∑•s¡ `2 |ü⁄qs¡«düT `3
uÛ≤>∑eTT\T `9 uÛ≤>∑eTT\T `9 uÛ≤>∑eTT\T `9 uÛ≤>∑eTT\T `9
yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T)
≈£î <Ûäìwü˜ `2 |ü⁄qs¡«düT `1 ø£

}
+ X¯‘·_Ûwü+ ` 4 |ü⁄wü´$T `4 sêÿ
3 ` ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ uÛÑ |üPsê«uÛ≤Á<ä ` 3 ÄX‚¢wü `4 ≥
eTT ø±\#·Áø£eTT˝Àì ø£
10) eTø£s¡ \>∑ïeTT 4 ` ÁX¯eD+ uÛ≤>∑eTT\T ` 9
12 \>∑ïeTT\˝À >∑\
uÛ≤>∑eTT\T `9 eTT
2 ` <Ûäìwüº eT ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ ` 3 eTK `4 dæ
ø£ ÁX¯eD+ `4 108 qø£åÁ‘· bÕ<äeTT\T |ü⁄ã“ `4 +
yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T) s¡ <Ûäìwü˜ ` 2 ñ‘·Ôs¡ `1 Vü≤
eTT eTT
uÛ≤>∑eTT\T ` 9 uÛ≤>∑eTT\T `9
eT÷\ `4 $XÊK `1 ∫‘·Ô `2 ñ‘·Ôs¡ `3

}
|üPsê«cÕ&ÛÉ `4 nq÷sê<Ûä `4 kÕ«‹ `4 Vü≤düÔ `4
2 ` <Ûìä wüº ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ `1 CÒwü˜ `4 $XÊK `3 ∫‘·Ô `2
11) ≈£î+uÛÑ \>∑ïeTT 4 ` X¯‘·_Ûwü+ uÛ≤>∑eTT\T `9 uÛ≤>∑eTT\T `9 uÛ≤>∑eTT\T `9 uÛ≤>∑eTT\T `9
3 ` |üPsê«uÛ≤Á<ä <ÛäqdüT‡ eè•Ãø£eTT ‘·T\ ø£q´
yÓTT‘·ÔeTT 9 uÛ≤>∑eTT\T (bÕ<äeTT\T) 48e ∫Á‘·|ü≥eTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 141 142 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ˇø£ ~qeTT˝À @ düeTj·TeT+<äT |ü⁄{ϺHê, Ä düeTj·TeTT @ 12 MTq \>∑ï ø±\eTT 1`37 ``` 4`01
\>∑ïeTT˝Àj·TTqï<√ #·÷#·Tø=qT≥≈£î, dü÷s¡T´&ÉT @ sê•MT<ä m+‘·ø±\eTT 24`00 60`00
‘·q øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+#·T#·÷ eTT+<äT≈£î b˛e⁄H√ Ä ø±\eTT\qT 2009 dü+e‘·‡s¡eTT |òæÁãe] HÓ\ 17e ‘˚Bq nwüº$T eT+>∑fi¯
‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï dü÷s¡T´&ÉT ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì yês¡eTT |ü⁄{Ϻq s¡+>∑j·T´ nqT e´øÏÔ C≤‘·ø£eTTqT #·÷#·T≥≈£î eTT+<äT>±
|üHÓï+&ÉT sêX¯ó\MT<ä ‘·q øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+∫q|ü&ÉT, @ sê•MT<ä n‘·ì »qà ø£s¡à#·Áø£eTT˝À mø£ÿ&çqT+&ç yÓTT<ä˝…’q<√, \>∑ï |ü]e÷D
m+‘·ø±\eTT+&ÉTH√ Ä sê•øÏ düe÷qeTT>±j·TTqï ø±\#·Áø£ \>∑ïeTTqT ø±\eTT\qT #·÷∫ dü÷s√´<äj·TeTT ‘·sê«‘· @ \>∑ïeTT‘√ yÓTT<ä˝…’q<√
»ìà+∫q eTìwæ »qq \>∑ïeTT>±, C≤‘·ø£ \>∑ïeTT>± #Ó|üŒe#·TÃqT. ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ñ<äjT· eTT n‘·qT »ìà+∫q 9 >∑+≥\ düeTj·TeTTq≈£î
dü÷s¡T´&ÉT ø£sà¡ #·Áø£ sêX¯ó\MT<ä øÏsD¡ eTT\T Á|üd]ü +#·T ø±\eTTqT, ø±\#·Áø£ dü]>± MTq\>∑ïeTT MT<ä dü÷s¡T´&ÉTqï≥T¢ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. dü÷s¡´
\>∑ï |ü]e÷DeTT\T>± #Ó|ü#·THêïeTT #·÷&É+&ç. >∑eTqeTT‘√H˚ eTìwæ ÁbÕs¡ãe∆ TT ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑T#·Tqï<äì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT.
ˇø£ >∑+≥≈£î 60 ì$TwüeTT\Tqï≥T¢ ˇø£ >∑&çj·Tø±\eTTq≈£î 60 $>∑&çj·T\T+&ÉTqT. s¡+>∑jT· ´ »qq ø±\yÓTqÆ 9 >∑+≥\≈£î ø±\#·Áø£eTT˝À @j˚T Á>∑V≤ü eTT\T
ˇø£ >∑+≥≈£î 2.1/2 >∑&çj·T n>∑TqT. ˇø£ ì$TwüeTTq≈£î 2.1/2 $>∑&çj·T n>∑TqT.
mø£ÿ&Óø£ÿ&ÉTqïy√ |ü+#ê+>∑eTT <ë«sê ‘Ó\TdüTø√e#·TÃqT. »qq
ø±\eTT˝À |üHïÓ +&ÉT \>∑ïeTT\+<äTqï Á>∑V≤ü eTT˝Ò J$‘ê+‘·eTT Á|üu≤Û eeTT
>∑+. ì. >∑. $>∑ #·÷|ü⁄ #·T+&ÉTqT. n+<äTe\q |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ kÕúqeTT\qT <ë«<äX¯
1) y˚Twü \>∑ï ø±\eTT 1`45 ``` 4`22
\>∑ïeTT\˝À >∑T]Ô+#·Tø=ì, <ëìì ÁbÕs¡ã∆ ø£s¡à|üÁ‘·eTT>± ˝…øÏÿ+∫
2) eèwüuÛÑ \>∑ï ø±\eTT 2`01 ``` 5`01 #·÷#·Tø√e#·TÃqT. »qq ø±\eTT˝À Ä $<Ûeä TT>∑ >∑T]Ô+#·Tø=ìq |üHïÓ +&ÉT
3) $T<∏äTq \>∑ï ø±\eTT 2`12 ``` 5`29 \>∑ïeTT\ ø±\#·Áø£eTTqTã{Ϻ ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì sêX¯ó\+<äT ø£ì|æ+#·ø£
4) ø£≥ø£ \>∑ï ø±\eTT 2`12 ``` 5`30 j·TTqï ø£s¡àqT ø=+‘·es¡≈£î >∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqT. |üP]Ô ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT
5) dæ+Vü≤ \>∑ï ø±\eTT 2`07 ``` 5`18 >∑T]Ô+#·T≥≈£î M\T|ü&É<äT. nsTTHê ø=+‘·es¡¬ø’Hê >∑T]Ô+#·e#·TÃqT.
6) ø£Hê´ \>∑ï ø±\eTT 2`05 ``` 5`15 ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT ø£s¡à#·Áø£eTT˝À Áyêdæ #·÷#·Tø=qT neø±X¯eTT CÀ´‹wü´
7) ‘·T\ \>∑ï ø±\eTT 2`10 ``` 5`26 XÊÅdüÔeTT˝À ˝Ò<äT. nsTT‘˚ ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\qT e÷Á‘·eTT
8) eè•Ãø£ \>∑ï ø±\eTT 2`14 ``` 5`34 >∑T]Ô+#·Tø=ì yê] ø£<ä*ø£ e\q @ ø£s¡à\T neT\T »s¡T>∑TH√ ø=+‘·
9) <ÛäqdüT‡ \>∑ï ø±\eTT 2`07 ``` 5`17 es¡≈î£ #Ó|ü ø√e#·TÃqT. ø±\#·Áø£eTT˝À ø£ì|æ+#˚ Á>∑V≤ü eTT\T ø£sà¡ #·Áø£eTT
10) eTø£s¡ \>∑ï ø±\eTT 1`52 ``` 4`40 ˝Àì ø£s¡àsêX¯ó\+<äT >∑\ ø£s¡àqT n+~+#·T≥≈£î ø±\#·Áø£eTT˝À m˝≤
11) ≈£î+uÛÑ \>∑ï ø±\eTT 1`39 ``` 4`08 ñqïy√ Ç|ü&ÉT >∑T]Ô+#·Tø=+<ëeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 141 142 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ˇø£ ~qeTT˝À @ düeTj·TeT+<äT |ü⁄{ϺHê, Ä düeTj·TeTT @ 12 MTq \>∑ï ø±\eTT 1`37 ``` 4`01
\>∑ïeTT˝Àj·TTqï<√ #·÷#·Tø=qT≥≈£î, dü÷s¡T´&ÉT @ sê•MT<ä m+‘·ø±\eTT 24`00 60`00
‘·q øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+#·T#·÷ eTT+<äT≈£î b˛e⁄H√ Ä ø±\eTT\qT 2009 dü+e‘·‡s¡eTT |òæÁãe] HÓ\ 17e ‘˚Bq nwüº$T eT+>∑fi¯
‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï dü÷s¡T´&ÉT ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì yês¡eTT |ü⁄{Ϻq s¡+>∑j·T´ nqT e´øÏÔ C≤‘·ø£eTTqT #·÷#·T≥≈£î eTT+<äT>±
|üHÓï+&ÉT sêX¯ó\MT<ä ‘·q øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+∫q|ü&ÉT, @ sê•MT<ä n‘·ì »qà ø£s¡à#·Áø£eTT˝À mø£ÿ&çqT+&ç yÓTT<ä˝…’q<√, \>∑ï |ü]e÷D
m+‘·ø±\eTT+&ÉTH√ Ä sê•øÏ düe÷qeTT>±j·TTqï ø±\#·Áø£ \>∑ïeTTqT ø±\eTT\qT #·÷∫ dü÷s√´<äj·TeTT ‘·sê«‘· @ \>∑ïeTT‘√ yÓTT<ä˝…’q<√
»ìà+∫q eTìwæ »qq \>∑ïeTT>±, C≤‘·ø£ \>∑ïeTT>± #Ó|üŒe#·TÃqT. ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ñ<äjT· eTT n‘·qT »ìà+∫q 9 >∑+≥\ düeTj·TeTTq≈£î
dü÷s¡T´&ÉT ø£sà¡ #·Áø£ sêX¯ó\MT<ä øÏsD¡ eTT\T Á|üd]ü +#·T ø±\eTTqT, ø±\#·Áø£ dü]>± MTq\>∑ïeTT MT<ä dü÷s¡T´&ÉTqï≥T¢ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. dü÷s¡´
\>∑ï |ü]e÷DeTT\T>± #Ó|ü#·THêïeTT #·÷&É+&ç. >∑eTqeTT‘√H˚ eTìwæ ÁbÕs¡ãe∆ TT ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑T#·Tqï<äì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT.
ˇø£ >∑+≥≈£î 60 ì$TwüeTT\Tqï≥T¢ ˇø£ >∑&çj·Tø±\eTTq≈£î 60 $>∑&çj·T\T+&ÉTqT. s¡+>∑jT· ´ »qq ø±\yÓTqÆ 9 >∑+≥\≈£î ø±\#·Áø£eTT˝À @j˚T Á>∑V≤ü eTT\T
ˇø£ >∑+≥≈£î 2.1/2 >∑&çj·T n>∑TqT. ˇø£ ì$TwüeTTq≈£î 2.1/2 $>∑&çj·T n>∑TqT.
mø£ÿ&Óø£ÿ&ÉTqïy√ |ü+#ê+>∑eTT <ë«sê ‘Ó\TdüTø√e#·TÃqT. »qq
ø±\eTT˝À |üHïÓ +&ÉT \>∑ïeTT\+<äTqï Á>∑V≤ü eTT˝Ò J$‘ê+‘·eTT Á|üu≤Û eeTT
>∑+. ì. >∑. $>∑ #·÷|ü⁄ #·T+&ÉTqT. n+<äTe\q |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ kÕúqeTT\qT <ë«<äX¯
1) y˚Twü \>∑ï ø±\eTT 1`45 ``` 4`22
\>∑ïeTT\˝À >∑T]Ô+#·Tø=ì, <ëìì ÁbÕs¡ã∆ ø£s¡à|üÁ‘·eTT>± ˝…øÏÿ+∫
2) eèwüuÛÑ \>∑ï ø±\eTT 2`01 ``` 5`01 #·÷#·Tø√e#·TÃqT. »qq ø±\eTT˝À Ä $<Ûeä TT>∑ >∑T]Ô+#·Tø=ìq |üHïÓ +&ÉT
3) $T<∏äTq \>∑ï ø±\eTT 2`12 ``` 5`29 \>∑ïeTT\ ø±\#·Áø£eTTqTã{Ϻ ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì sêX¯ó\+<äT ø£ì|æ+#·ø£
4) ø£≥ø£ \>∑ï ø±\eTT 2`12 ``` 5`30 j·TTqï ø£s¡àqT ø=+‘·es¡≈£î >∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqT. |üP]Ô ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT
5) dæ+Vü≤ \>∑ï ø±\eTT 2`07 ``` 5`18 >∑T]Ô+#·T≥≈£î M\T|ü&É<äT. nsTTHê ø=+‘·es¡¬ø’Hê >∑T]Ô+#·e#·TÃqT.
6) ø£Hê´ \>∑ï ø±\eTT 2`05 ``` 5`15 ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT ø£s¡à#·Áø£eTT˝À Áyêdæ #·÷#·Tø=qT neø±X¯eTT CÀ´‹wü´
7) ‘·T\ \>∑ï ø±\eTT 2`10 ``` 5`26 XÊÅdüÔeTT˝À ˝Ò<äT. nsTT‘˚ ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\qT e÷Á‘·eTT
8) eè•Ãø£ \>∑ï ø±\eTT 2`14 ``` 5`34 >∑T]Ô+#·Tø=ì yê] ø£<ä*ø£ e\q @ ø£s¡à\T neT\T »s¡T>∑TH√ ø=+‘·
9) <ÛäqdüT‡ \>∑ï ø±\eTT 2`07 ``` 5`17 es¡≈î£ #Ó|ü ø√e#·TÃqT. ø±\#·Áø£eTT˝À ø£ì|æ+#˚ Á>∑V≤ü eTT\T ø£sà¡ #·Áø£eTT
10) eTø£s¡ \>∑ï ø±\eTT 1`52 ``` 4`40 ˝Àì ø£s¡àsêX¯ó\+<äT >∑\ ø£s¡àqT n+~+#·T≥≈£î ø±\#·Áø£eTT˝À m˝≤
11) ≈£î+uÛÑ \>∑ï ø±\eTT 1`39 ``` 4`08 ñqïy√ Ç|ü&ÉT >∑T]Ô+#·Tø=+<ëeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 143 144 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
e´øÏÔ »ìà+∫q ø±\eTTqTã{Ϻ Ä ~qeTT ø±\, ø£s¡à#·Áø£eTT\ 9) øπ ‘·Te⁄ |ü⁄wü´$T 4e bÕ<äeTTq+<äT ø£sêÿ≥ø£ sê•˝À >∑\&ÉT.
>∑eTqeTT\qTã{Ϻ dü÷s¡T´&ÉT @ \>∑ïeTT˝À ñHêï&√ <ëìì >∑T]Ô+#·T 10) uÛÑ÷$T eTK 2e bÕ<äeTTq+<äT dæ+Vü≤ sê•˝À >∑\&ÉT.
ø√e&ÉeTT »qà\>∑ïeTTqT >∑T]Ô+#·Tø√e&ÉeT>∑TqT. 2009 dü+e‘·‡s¡eTT 11) $TÁ‘· ÄX‚¢wü 1e bÕ<äeTTq+<äT ø£sêÿ≥ø£ sê•˝À >∑\&ÉT.
|òæÁãe] 17e ‘˚B ñ<äj·TeTT 9 >∑+ˆˆ\≈£î »ìà+∫q s¡+>∑j·T´ 12) ∫Á‘· ÁX¯eDeTT 3e bÕ<äeTTq+<äT eTø£s¡ sê•˝À >∑\&ÉT.
C≤‘·ø£eTTqT #·÷∫ n+<äT˝À n‘·qT MTq\>∑ïeTTq+<äT »ìà+∫q≥T¢ Ä ~q |ü+#ê+>∑eTT˝À ñqï <ëììã{Ϻ @ \>∑ïeTT˝À, mH√ï
‘Ó\TdüTø=HêïeTT. MTq \>∑ïeTTqT nqTdü]+∫ $T>∑‘ê nìï bÕ<äeT+<äT, @ Á>∑V≤ü eTT ø£\<√ >∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. eTTK´eTT>± >∑eTì+#·
\>∑ïeTT\˝À |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ dæú‹>∑‘·T\qT >∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqT. ‘·>∑Z $wüj·Ty˚TeTq>±! Çø£ÿ&ÉTqï |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ düe÷#ês¡e TT
es¡eÔ ÷q ø±\eTT˝À Á>∑V≤ü eTT\T yê{Ï >∑eTqeTTqT nqTdü]+∫ mø£ÿ&ÓH’ ê |ü+#ê+>∑eTT\˝À ñ+&É<äì ‘Ó\T|ü⁄#·THêïeTT. Ç+‘·es¡≈£î CÀ´‹wü´
ñ+&Ée#·TÃqT. |ü⁄{Ϻq ~qeTTq, »qq düeTj·TeTT˝ÀqTqï |üHÓï+&ÉT XÊÅdüÔeTT\˝À>±˙, |ü+#ê+>∑eTT\˝À>±˙ qeÁ>∑Vü≤eTT\qT >∑T]+∫j˚T
\>∑ïeTT\˝À>∑\ Á>∑Vü≤eTT˝Ò C≤|òü‘·ø£eTTq≈£î Ä<Ûës¡eT>∑TqT. n|üŒ {Ï
#Ó|ü ø=Hêïs¡T. $T>∑‘ê uÛ÷Ñ $T, $TÁ‘·, ∫Á‘· Á>∑V≤ü eTT\qT >∑T]+∫ mes¡T
\>∑ïeTTqTã{Ϻ J$‘·eTT˝À ìs¡ísTT+#·ã&çq ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT ø=+‘·es¡≈£î
>±˙, mø£ÿ&É>±˙ #Ó|üŒ˝Ò<äT. n+<äTe\q |ü+#ê+>∑eTT˝À uÛÑ÷$T, $TÁ‘·,
‘Ó*j·Te#·TÃqT. n+<äTe\q Á|ü‹ ˇø£ÿs¡T ‘·eT‘·eT C≤|òü‘·ø£eTT\qT
∫Á‘· Á>∑V≤ü eTT\ düe÷#ês¡eTT+&É<Tä . |ü+#ê+>∑eTT\˝À ˝Ò≈î£ Hêï eT÷&ÉT
ÁyêsTT+∫ ô|≥Tºø√e&ÉeTT eT+∫~. 2009 dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTTq+<äT
Á>∑V≤ü eTT\ kÕúqeTT\qT bÕ<äeTT\qT y˚TeTT m˝≤ #Ó|Œü >∑*>±yÓ÷ ‘·sê«‘·
17 ‘˚Bq |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T @j˚T \>∑ïeTT˝˝À ñqï~ ÁyêdæjT· T+<äTs¡T.
$e]kÕÔeTT. <ëì Á|üø±s¡eTT MTs¡T ≈£L&Ü uÛ÷Ñ $T, $TÁ‘·, ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT\qT
ø±e⁄q Ä |ü+#ê+>∑eTTqT #·÷∫ |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\˝Àì Á>∑Vü≤eTT\qT
>∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqT. Çø£b˛‘˚ n+<ä]ø° ‘Ó*dæq #·+Á<äÁ>∑Vü≤eTT jÓT Tø£ÿ
>∑T]Ô+#·Tø=+<ëeTT.
$wüjT· eTT ≈£L&Ü |ü+#ê+>∑eTT\˝À ñ+&É<Tä . #·+Á<äT&ÉT $TqVü‰ mì$T~
1) dü÷s¡T´&ÉT <Ûäìwüº 4e bÕ<äeTTq+<äT ≈£î+uÛÑ sê•˝À >∑\&ÉT. Á>∑Vü≤eTT\ \>∑ïeTT\qT yê{Ï bÕ<äeTT\qT #Ó|æŒq |ü+#ê+>∑eTT\T
2) #·+<Á Tä &ÉT nq÷sê<Ûä (bÕ<äeTT ‘Ó*j·T<äT) eè•Ãø£ sê•˝À >∑\&ÉT. #·+Á<äTì $wüj·TeTTqT e<ä*y˚XÊsTT. #·+Á<äT&ÉT @ \>∑ïeT+<äT mH√ï
3) ≈£îE&ÉT ÁX¯eD+ 2e bÕ<äeTTq+<äT eTø£s¡ sê•˝À >∑\&ÉT. bÕ<äeTTq>∑\&√ CÀ´‹wüß´˝…q’ yês¡T dü«+‘·eTT>± ‘Ó\TdüTø√e\dæjT· Tqï~.
4) ãT<ÛTä &ÉT ñ‘·ÔsêcÕ&É 4e bÕ<äeTTq+<äT eTø£s¡ sê•˝À >∑\&ÉT. |ü+#ê+>∑eTT˝À #·+Á<äT&ÉT @ qø£åÁ‘·eTT˝À ñqïB Áyêj·Tã&çj·TT+&ÉTqT.
5) >∑Ts¡Te⁄ ÁX¯eD+ 2e bÕ<äeTTq+<äT eTø£s¡ sê•˝À >∑\&ÉT. Á|ü‹ ~qeTT ø±´˝…+&ÉsY˝À>±˙, |ü+#ê+>∑eTT˝À>±˙j·TTqï qø£åÁ‘·eTT
6) X¯ó≈Á î£ &ÉT ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä 4e bÕ<äeTTq+<äT MTq sê•˝À >∑\&ÉT. @<Ó’‘˚ ñqï<√ n~ #·+Á<äTì<äìj˚T ‘Ó*j·Te˝…qT. qø£åÁ‘·eTT ‘Ó*dæH ê
7) X¯ì |ü⁄ã“ 4e bÕ<äeTTq+<äT dæ+Vü≤ sê•˝À >∑\&ÉT. bÕ<äeTT ø=s¡≈î£ ø=+‘· >∑D‘Ï e· TTqT ñ|üj÷Ó –+∫ ‘Ó*j·Te˝…qT. n<Ó˝≤>√
8) sêVüQe⁄ ÁX¯eD+ 2e bÕ<äeTTq+<äT eTø£s¡ sê•˝À >∑\&ÉT. ÁøÏ+<ä #·÷kÕÔs¡T.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 143 144 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
e´øÏÔ »ìà+∫q ø±\eTTqTã{Ϻ Ä ~qeTT ø±\, ø£s¡à#·Áø£eTT\ 9) øπ ‘·Te⁄ |ü⁄wü´$T 4e bÕ<äeTTq+<äT ø£sêÿ≥ø£ sê•˝À >∑\&ÉT.
>∑eTqeTT\qTã{Ϻ dü÷s¡T´&ÉT @ \>∑ïeTT˝À ñHêï&√ <ëìì >∑T]Ô+#·T 10) uÛÑ÷$T eTK 2e bÕ<äeTTq+<äT dæ+Vü≤ sê•˝À >∑\&ÉT.
ø√e&ÉeTT »qà\>∑ïeTTqT >∑T]Ô+#·Tø√e&ÉeT>∑TqT. 2009 dü+e‘·‡s¡eTT 11) $TÁ‘· ÄX‚¢wü 1e bÕ<äeTTq+<äT ø£sêÿ≥ø£ sê•˝À >∑\&ÉT.
|òæÁãe] 17e ‘˚B ñ<äj·TeTT 9 >∑+ˆˆ\≈£î »ìà+∫q s¡+>∑j·T´ 12) ∫Á‘· ÁX¯eDeTT 3e bÕ<äeTTq+<äT eTø£s¡ sê•˝À >∑\&ÉT.
C≤‘·ø£eTTqT #·÷∫ n+<äT˝À n‘·qT MTq\>∑ïeTTq+<äT »ìà+∫q≥T¢ Ä ~q |ü+#ê+>∑eTT˝À ñqï <ëììã{Ϻ @ \>∑ïeTT˝À, mH√ï
‘Ó\TdüTø=HêïeTT. MTq \>∑ïeTTqT nqTdü]+∫ $T>∑‘ê nìï bÕ<äeT+<äT, @ Á>∑V≤ü eTT ø£\<√ >∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. eTTK´eTT>± >∑eTì+#·
\>∑ïeTT\˝À |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ dæú‹>∑‘·T\qT >∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqT. ‘·>∑Z $wüj·Ty˚TeTq>±! Çø£ÿ&ÉTqï |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ düe÷#ês¡e TT
es¡eÔ ÷q ø±\eTT˝À Á>∑V≤ü eTT\T yê{Ï >∑eTqeTTqT nqTdü]+∫ mø£ÿ&ÓH’ ê |ü+#ê+>∑eTT\˝À ñ+&É<äì ‘Ó\T|ü⁄#·THêïeTT. Ç+‘·es¡≈£î CÀ´‹wü´
ñ+&Ée#·TÃqT. |ü⁄{Ϻq ~qeTTq, »qq düeTj·TeTT˝ÀqTqï |üHÓï+&ÉT XÊÅdüÔeTT\˝À>±˙, |ü+#ê+>∑eTT\˝À>±˙ qeÁ>∑Vü≤eTT\qT >∑T]+∫j˚T
\>∑ïeTT\˝À>∑\ Á>∑Vü≤eTT˝Ò C≤|òü‘·ø£eTTq≈£î Ä<Ûës¡eT>∑TqT. n|üŒ {Ï
#Ó|ü ø=Hêïs¡T. $T>∑‘ê uÛ÷Ñ $T, $TÁ‘·, ∫Á‘· Á>∑V≤ü eTT\qT >∑T]+∫ mes¡T
\>∑ïeTTqTã{Ϻ J$‘·eTT˝À ìs¡ísTT+#·ã&çq ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT ø=+‘·es¡≈£î
>±˙, mø£ÿ&É>±˙ #Ó|üŒ˝Ò<äT. n+<äTe\q |ü+#ê+>∑eTT˝À uÛÑ÷$T, $TÁ‘·,
‘Ó*j·Te#·TÃqT. n+<äTe\q Á|ü‹ ˇø£ÿs¡T ‘·eT‘·eT C≤|òü‘·ø£eTT\qT
∫Á‘· Á>∑V≤ü eTT\ düe÷#ês¡eTT+&É<Tä . |ü+#ê+>∑eTT\˝À ˝Ò≈î£ Hêï eT÷&ÉT
ÁyêsTT+∫ ô|≥Tºø√e&ÉeTT eT+∫~. 2009 dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTTq+<äT
Á>∑V≤ü eTT\ kÕúqeTT\qT bÕ<äeTT\qT y˚TeTT m˝≤ #Ó|Œü >∑*>±yÓ÷ ‘·sê«‘·
17 ‘˚Bq |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T @j˚T \>∑ïeTT˝˝À ñqï~ ÁyêdæjT· T+<äTs¡T.
$e]kÕÔeTT. <ëì Á|üø±s¡eTT MTs¡T ≈£L&Ü uÛ÷Ñ $T, $TÁ‘·, ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT\qT
ø±e⁄q Ä |ü+#ê+>∑eTTqT #·÷∫ |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\˝Àì Á>∑Vü≤eTT\qT
>∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqT. Çø£b˛‘˚ n+<ä]ø° ‘Ó*dæq #·+Á<äÁ>∑Vü≤eTT jÓT Tø£ÿ
>∑T]Ô+#·Tø=+<ëeTT.
$wüjT· eTT ≈£L&Ü |ü+#ê+>∑eTT\˝À ñ+&É<Tä . #·+Á<äT&ÉT $TqVü‰ mì$T~
1) dü÷s¡T´&ÉT <Ûäìwüº 4e bÕ<äeTTq+<äT ≈£î+uÛÑ sê•˝À >∑\&ÉT. Á>∑Vü≤eTT\ \>∑ïeTT\qT yê{Ï bÕ<äeTT\qT #Ó|æŒq |ü+#ê+>∑eTT\T
2) #·+<Á Tä &ÉT nq÷sê<Ûä (bÕ<äeTT ‘Ó*j·T<äT) eè•Ãø£ sê•˝À >∑\&ÉT. #·+Á<äTì $wüj·TeTTqT e<ä*y˚XÊsTT. #·+Á<äT&ÉT @ \>∑ïeT+<äT mH√ï
3) ≈£îE&ÉT ÁX¯eD+ 2e bÕ<äeTTq+<äT eTø£s¡ sê•˝À >∑\&ÉT. bÕ<äeTTq>∑\&√ CÀ´‹wüß´˝…q’ yês¡T dü«+‘·eTT>± ‘Ó\TdüTø√e\dæjT· Tqï~.
4) ãT<ÛTä &ÉT ñ‘·ÔsêcÕ&É 4e bÕ<äeTTq+<äT eTø£s¡ sê•˝À >∑\&ÉT. |ü+#ê+>∑eTT˝À #·+Á<äT&ÉT @ qø£åÁ‘·eTT˝À ñqïB Áyêj·Tã&çj·TT+&ÉTqT.
5) >∑Ts¡Te⁄ ÁX¯eD+ 2e bÕ<äeTTq+<äT eTø£s¡ sê•˝À >∑\&ÉT. Á|ü‹ ~qeTT ø±´˝…+&ÉsY˝À>±˙, |ü+#ê+>∑eTT˝À>±˙j·TTqï qø£åÁ‘·eTT
6) X¯ó≈Á î£ &ÉT ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä 4e bÕ<äeTTq+<äT MTq sê•˝À >∑\&ÉT. @<Ó’‘˚ ñqï<√ n~ #·+Á<äTì<äìj˚T ‘Ó*j·Te˝…qT. qø£åÁ‘·eTT ‘Ó*dæH ê
7) X¯ì |ü⁄ã“ 4e bÕ<äeTTq+<äT dæ+Vü≤ sê•˝À >∑\&ÉT. bÕ<äeTT ø=s¡≈î£ ø=+‘· >∑D‘Ï e· TTqT ñ|üj÷Ó –+∫ ‘Ó*j·Te˝…qT. n<Ó˝≤>√
8) sêVüQe⁄ ÁX¯eD+ 2e bÕ<äeTTq+<äT eTø£s¡ sê•˝À >∑\&ÉT. ÁøÏ+<ä #·÷kÕÔs¡T.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 145 146 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
2009 dü+ˆˆ |òæÁãe] 17e ‘˚Bq ñ<äj·TeTT 9 >∑+≥\≈£î eTT+<äT ~qeTT >∑&É∫q nq÷sê<Ûä 13`35
»ìà+∫q <ëìe\q Ä ~qeTTqï nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTT˝À 9 >∑+≥\ ìqï >∑&É∫q nq÷sê<Ûä 13`35
düeTj·TeTTq #·+Á<äT&ÉT @ bÕ<äeT+<äTHêï&√ ‘Ó*j·TT≥≈£î nq÷sê<Ûøä +£ fÒ á ~qeTT >∑&É∫q nq÷sê<Ûä 53`04
eTT+<äT >∑&É∫b˛sTTq qø£åÁ‘·eTTqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì #·÷&Ée˝…qT. yÓTT‘·ÔeTT nq÷sê<Ûä |ü]e÷DeTT >∑&ç 66`39 $>∑&çj·T
n≥T¢ #·÷∫q nq÷sê<Ûäø£+fÒ eTT+<äT $XÊK qø£åÁ‘·eTT »]–b˛sTTq~. ìqï{Ï ~q nq÷sê<Ûä 13`35
$XÊK »]–q ‘·sê«‘· 17e ‘˚B eT+>∑fi¯yês¡eTT nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTT H˚&ÉT >∑&É∫q nq÷sê<Ûä 06`13
dü÷s√´<äj·TeTTq≈£î eTT+<äT m+‘· >∑&É∫q~ ‘Ó*dæ eTT+<äT ~qeTT yÓTT‘·ÔeTT >∑&É∫q nq÷sê<Ûä 19`48
>∑&É∫q nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTTq÷, Ä ~qeTTqï nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTTq÷ nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘· |ü]e÷DeTT 66`39
ø£*|æ #·÷∫q qø£Áå ‘· |ü]e÷DeTT ‘Ó*dæb˛e⁄qT. n|ü&ÉT ìqï{Ï ~qeTT yÓTT‘·ÔeTT >∑&É∫q nq÷sê<Ûä 19`48
>∑&É∫q nq÷sê<ÛäqT H˚&ÉT dü÷s√´<äj·TeTT ‘·sê«‘· >∑&É∫q nq÷sê<Ûäq T $T–*q nq÷sê<Ûä 46`51
ø£*|æq yÓTT‘·eÔ TT >∑&∫É q nq÷sê<Ûä e#·TÃqT. qø£Áå ‘· |ü]e÷D ø±\eTTqT nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘· Á|üe÷DeTTqT Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\T #˚j·T>±
Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛÑõ+∫, ñ<äj·TeTT 9 >∑+≥\ düeTj·TeTT˝À
ˇø£ bÕ<äeTT ø±\eTT >∑&ç 16`40 $>∑&j
ç T· \T
Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\˝À @ uÛ≤>∑eTT »s¡T>∑T#·Tqï<√ <ëìH˚ n|üŒ{Ï #·+Á<äÁ>∑V≤ü yÓTT‘·ÔeTT >∑&É∫q~ >∑&ç 19`48 $>∑&j
ç T· \T
qø£åÁ‘· bÕ<äeTT>± ˝…øÏÿ+#·e˝…qT. Ç|ü&ÉT #Ó|æŒq<ä+‘ê ns¡úeT>∑T ≥≈£î
ˇø£ bÕ<äeTT b˛>± 16`40
>∑D‘Ï s· ÷¡ |üeTT˝À #·÷<ë›eTT. eTT+<äT ~qeTT 16e ‘˚B $XÊK 46`25 ¬s+&Ée bÕ<äeTT˝À >∑&É∫q~ >∑ 3`40 $>∑&çj·T\T
>∑&çj·T\≈£î sêÁ‹ 1`06 ì$TwüeTT\≈£î nsTTb˛sTTq~. n|üŒ{ÏqT+&ç
nq÷sê<Ûä >∑&TÉ düTqÔ ï≥T¢ ‘Ó*j·Te˝…qT. $XÊK >∑+≥\ Á|üø±s¡yTÓ ‘Æ ˚ sêÁ‹ Bììã{Ϻ #·+Á<äT&ÉT nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTT˝À ¬s+&Ée bÕ<äeT+<äTqï≥T¢
1`06 ì$TwüeTT\ es¡≈î£ >∑\<äT. >∑&j ç T· \˝À nsTT‘˚ >∑&jç T· \T 46`25 ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
$>∑&çj·T\ es¡≈£î ø£\<äT. 17e ‘˚B nq÷sê<Ûä 53`04 >∑&çj·T\T »qq düeTj·TeTTq ø±\#·Áø£eTT˝À @ \>∑ïeTT˝À @ Á>∑V≤ü eTT\T
sêÁ‹ 3`45 es¡≈£î >∑\<äT. ñqïy√, n$ @ bÕ<äeTT\˝À ñqïy√ yÓqTø£ ù|J\˝À #Ó|üø=HêïeTT.
>∑`$>∑ nsTT‘˚ nø£ÿ&É yÓTT‘·ÔeTT |ü<äø=+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT \>∑ïeTT\˝À @
dü+|üPs¡í qø£åÁ‘· |ü]e÷DeTT 60`00 bÕ<äeTT˝À ñqï~ >∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. #·+Á<äTìï e÷Á‘·eTT eè•Ãø£
eTT+<äT ~qeTT >∑&É∫q $XÊK 46`25 \>∑ïeTT˝À nq÷sê<Ûä qø£Áå ‘·eTTq ñqï≥T¢ #Ó|ü ø=HêïeTT >±˙, #·+Á<äT&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 145 146 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
2009 dü+ˆˆ |òæÁãe] 17e ‘˚Bq ñ<äj·TeTT 9 >∑+≥\≈£î eTT+<äT ~qeTT >∑&É∫q nq÷sê<Ûä 13`35
»ìà+∫q <ëìe\q Ä ~qeTTqï nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTT˝À 9 >∑+≥\ ìqï >∑&É∫q nq÷sê<Ûä 13`35
düeTj·TeTTq #·+Á<äT&ÉT @ bÕ<äeT+<äTHêï&√ ‘Ó*j·TT≥≈£î nq÷sê<Ûøä +£ fÒ á ~qeTT >∑&É∫q nq÷sê<Ûä 53`04
eTT+<äT >∑&É∫b˛sTTq qø£åÁ‘·eTTqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì #·÷&Ée˝…qT. yÓTT‘·ÔeTT nq÷sê<Ûä |ü]e÷DeTT >∑&ç 66`39 $>∑&çj·T
n≥T¢ #·÷∫q nq÷sê<Ûäø£+fÒ eTT+<äT $XÊK qø£åÁ‘·eTT »]–b˛sTTq~. ìqï{Ï ~q nq÷sê<Ûä 13`35
$XÊK »]–q ‘·sê«‘· 17e ‘˚B eT+>∑fi¯yês¡eTT nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTT H˚&ÉT >∑&É∫q nq÷sê<Ûä 06`13
dü÷s√´<äj·TeTTq≈£î eTT+<äT m+‘· >∑&É∫q~ ‘Ó*dæ eTT+<äT ~qeTT yÓTT‘·ÔeTT >∑&É∫q nq÷sê<Ûä 19`48
>∑&É∫q nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTTq÷, Ä ~qeTTqï nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTTq÷ nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘· |ü]e÷DeTT 66`39
ø£*|æ #·÷∫q qø£Áå ‘· |ü]e÷DeTT ‘Ó*dæb˛e⁄qT. n|ü&ÉT ìqï{Ï ~qeTT yÓTT‘·ÔeTT >∑&É∫q nq÷sê<Ûä 19`48
>∑&É∫q nq÷sê<ÛäqT H˚&ÉT dü÷s√´<äj·TeTT ‘·sê«‘· >∑&É∫q nq÷sê<Ûäq T $T–*q nq÷sê<Ûä 46`51
ø£*|æq yÓTT‘·eÔ TT >∑&∫É q nq÷sê<Ûä e#·TÃqT. qø£Áå ‘· |ü]e÷D ø±\eTTqT nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘· Á|üe÷DeTTqT Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\T #˚j·T>±
Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛÑõ+∫, ñ<äj·TeTT 9 >∑+≥\ düeTj·TeTT˝À
ˇø£ bÕ<äeTT ø±\eTT >∑&ç 16`40 $>∑&j
ç T· \T
Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\˝À @ uÛ≤>∑eTT »s¡T>∑T#·Tqï<√ <ëìH˚ n|üŒ{Ï #·+Á<äÁ>∑V≤ü yÓTT‘·ÔeTT >∑&É∫q~ >∑&ç 19`48 $>∑&j
ç T· \T
qø£åÁ‘· bÕ<äeTT>± ˝…øÏÿ+#·e˝…qT. Ç|ü&ÉT #Ó|æŒq<ä+‘ê ns¡úeT>∑T ≥≈£î
ˇø£ bÕ<äeTT b˛>± 16`40
>∑D‘Ï s· ÷¡ |üeTT˝À #·÷<ë›eTT. eTT+<äT ~qeTT 16e ‘˚B $XÊK 46`25 ¬s+&Ée bÕ<äeTT˝À >∑&É∫q~ >∑ 3`40 $>∑&çj·T\T
>∑&çj·T\≈£î sêÁ‹ 1`06 ì$TwüeTT\≈£î nsTTb˛sTTq~. n|üŒ{ÏqT+&ç
nq÷sê<Ûä >∑&TÉ düTqÔ ï≥T¢ ‘Ó*j·Te˝…qT. $XÊK >∑+≥\ Á|üø±s¡yTÓ ‘Æ ˚ sêÁ‹ Bììã{Ϻ #·+Á<äT&ÉT nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTT˝À ¬s+&Ée bÕ<äeT+<äTqï≥T¢
1`06 ì$TwüeTT\ es¡≈î£ >∑\<äT. >∑&j ç T· \˝À nsTT‘˚ >∑&jç T· \T 46`25 ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
$>∑&çj·T\ es¡≈£î ø£\<äT. 17e ‘˚B nq÷sê<Ûä 53`04 >∑&çj·T\T »qq düeTj·TeTTq ø±\#·Áø£eTT˝À @ \>∑ïeTT˝À @ Á>∑V≤ü eTT\T
sêÁ‹ 3`45 es¡≈£î >∑\<äT. ñqïy√, n$ @ bÕ<äeTT\˝À ñqïy√ yÓqTø£ ù|J\˝À #Ó|üø=HêïeTT.
>∑`$>∑ nsTT‘˚ nø£ÿ&É yÓTT‘·ÔeTT |ü<äø=+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT \>∑ïeTT\˝À @
dü+|üPs¡í qø£åÁ‘· |ü]e÷DeTT 60`00 bÕ<äeTT˝À ñqï~ >∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. #·+Á<äTìï e÷Á‘·eTT eè•Ãø£
eTT+<äT ~qeTT >∑&É∫q $XÊK 46`25 \>∑ïeTT˝À nq÷sê<Ûä qø£Áå ‘·eTTq ñqï≥T¢ #Ó|ü ø=HêïeTT >±˙, #·+Á<äT&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 147 148 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTT˝À @ uÛ≤>∑eTT˝À (bÕ<äeTT˝À) ñHêï&√ #Ó|üŒ˝Ò<äT.
MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTqyéT
#·+Á<äT&ÉT Ä ~q qø£åÁ‘·yÓTÆq nq÷sê<Ûä˝À @ bÕ<äeTT˝À ñHêï&√
|üPsê«uÛ≤Á<ä ` 1 1 1 eTè>∑•s¡ 1
‘Ó*j·TT≥≈£î ø=+‘· >∑DÏ‘·eTTqT ñ|üjÓ÷–+#·Tø=ì ∫es¡≈£î nq÷sê<Ûä 2
3
nX¯«ì 2 ø£è‹Ôø£ 2
3
2
3 3
bÕ<äeTTqT ‘Ó\TdüTø√>∑*>±eTT. Ä ~qeTT #·+Á<äT&ÉT nq÷sê<Ûä qø£åÁ ‘· ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä 4 X¯ó 4 4 4
5`Á≈£î 5 s√Væ≤DÏ 5 Äs¡TÁ<ä 5
¬s+&Ée bÕ<äeTT˝À ñqï≥T¢ ‘Ó*dæq~. Ç|ü&ÉT 2009 dü+e‘·‡s¡eTT 6 &ÉT uÛÑs¡DÏ 6 6 6
πse‹ 7 7 7 7
|òæÁãe] 17e ‘˚B nwüº$T eT+>∑fi¯yês¡eTTq ø±\#·Áø£eTT˝Àì 8
9 ø£è‹Ôø£
8
`9
8 |ü⁄qs¡«düT 8
eTè>∑•s¡ 9 9
\>∑ïeTT\q÷, n+<äT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\q÷, Á>∑Vü≤eTT\Tqï bÕ<äeTT\q÷ <Ûäìwüº 1 dü÷ |ü⁄qs¡«düT `1
ø±\#·Áø£ \>∑ï ≈£î+&É*˝À n+<ä]ø° ‘Ó*j·TTq≥T¢ Áyêdæ #·÷#·Tø=+<ëeTT. 2` s¡T´ 2
≈£î 3 &ÉT 3 ø£
+ 4 |ü⁄wü´$T 4 sêÿ
‘·sê«‘· ù|J˝À 49e ∫Á‘·|ü≥eTTqT #·÷&ÉTeTT. uÛÑ X¯‘·_Ûwü+ 5 5`πø‘·Te⁄ ≥
eTT 6 ø£
6`$TÁ‘· eTT
bÕsƒ¡≈£î\+<ä]ø° düT\uÛÑeTT>± »qà\>∑ï ≈£î+&É*˝À |üHÓï+&ÉT 7 ÄX‚¢wü 7
|üPsê«uÛ≤Á<ä 8 8
Á>∑Vü≤eTT\qT \>∑ïeTT˝˝À >∑T]Ô+#·&Éy˚Tø±ø£ Äj·÷ \>∑ïeTT\˝À @ 9 9
1 1
qø£åÁ‘·eT+<äT, @ bÕ<äeTT˝À Ä Á>∑Vü≤eTT\T >∑\y√ düT\uÛÑeTT>± ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ 2 eTK 2 ` uÛÑ÷$T
3` ãT<ÛTä &ÉT 3
ns¡úeT>∑T≥≈£î qø£åÁ‘·eTT\ ù|s¡¢qT \>∑ïeTT˝À ñ+#·T‘·÷, yê{Ï‘√bÕ≥T eT 4 4 dæ
ø£ ÁX¯eD+ 5 ≈£îE&ÉT 5 +
qø£åÁ‘·eTT\ Hê\T>∑T bÕ<äeTT\qT ≈£L&Ü #·÷|æ »qq ø±\eTT˝Àì s¡
eTT 6 sêVüQe⁄ |ü⁄ã“ 6 Vü≤
7 >∑Ts¡Te⁄ 7 eTT
Á>∑Vü≤eTT\T ñqï qø£åÁ‘· bÕ<äeTTqT ≈£L&Ü #·÷|ü&ÉeTT »]–q~. á 8 ∫Á‘· 8 ` X¯ì
<Ûäìwüº 9 ñ‘·Ôs¡ 9
ÁX¯eTj·T+‘·jT· T |üPs¡«eTT CÀ´‹wüß´\T |ü&ç »qà≈£î+&É*ì, »qà \>∑ïeTTqT
1 $XÊK ` 1 ∫‘·Ô 1 ñ‘·Ôs¡ 1
‘Ó\TdüTø=HÓ&çyês¡T. H˚&ÉT Ç≥Te+{Ï ÁX¯eT @e÷Á‘·eTT ˝Ò≈£î+&Ü |ü⁄{Ϻq eT÷\ 2 2 #· 2 2
3 3` + 3 3
‘˚B, |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTTqT #Ó|挑˚ Ä ~qeTT »qà \>∑ïeTT @<Ó’qB, 4 nq÷sê<Ûä 4 Á<äT 4 4
5 5 &ÉT kÕ«‹ 5 Vü≤düÔ 5
$T>∑‘ê \>∑ïeTT\˝À Á>∑Vü≤eTT\T mø£ÿ&ÉTqïB, <äX¯\T @yÓ’qM nìï |üPsê«cÕ&ÛÉ 6 6 6 6
7 7 7 7
$es¡eTT\q÷ H˚&ÉT ø£+|üP´≥sY <ë«sê ø£åD≤\˝À ‘Ó*dæb˛e⁄#·Tqï$. 8
ñ‘·sÔ êcÕ&ÛÉ ` 9
CÒwüº 8 $XÊK 8 ∫‘·Ô 8
9 9 9
|üPs¡«eTT ˇø£ e´øÏÔ jÓTTø£ÿ C≤‘·ø£\>∑ïeTTqT #·÷#·T≥≈£î n‘·&ÉT |ü⁄{Ϻq
<ÛäqdüT‡ eè•Ãø£eTT ‘·T\ ø£q´
dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTTH˚ #·÷&Ée\dæjT· T+&ÉT≥ e\q, CÀ´‹wüß´\T >∑&É∫
49e ∫Á‘·|ü≥eTT
b˛sTTq e+<ädü+e‘·‡s¡eTT\ |ü+#ê+>∑eTT\qT ≈£L&Ü ‘·eTe<ä› ñ+#·T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 147 148 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTT˝À @ uÛ≤>∑eTT˝À (bÕ<äeTT˝À) ñHêï&√ #Ó|üŒ˝Ò<äT.
MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTqyéT
#·+Á<äT&ÉT Ä ~q qø£åÁ‘·yÓTÆq nq÷sê<Ûä˝À @ bÕ<äeTT˝À ñHêï&√
|üPsê«uÛ≤Á<ä ` 1 1 1 eTè>∑•s¡ 1
‘Ó*j·TT≥≈£î ø=+‘· >∑DÏ‘·eTTqT ñ|üjÓ÷–+#·Tø=ì ∫es¡≈£î nq÷sê<Ûä 2
3
nX¯«ì 2 ø£è‹Ôø£ 2
3
2
3 3
bÕ<äeTTqT ‘Ó\TdüTø√>∑*>±eTT. Ä ~qeTT #·+Á<äT&ÉT nq÷sê<Ûä qø£åÁ ‘· ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä 4 X¯ó 4 4 4
5`Á≈£î 5 s√Væ≤DÏ 5 Äs¡TÁ<ä 5
¬s+&Ée bÕ<äeTT˝À ñqï≥T¢ ‘Ó*dæq~. Ç|ü&ÉT 2009 dü+e‘·‡s¡eTT 6 &ÉT uÛÑs¡DÏ 6 6 6
πse‹ 7 7 7 7
|òæÁãe] 17e ‘˚B nwüº$T eT+>∑fi¯yês¡eTTq ø±\#·Áø£eTT˝Àì 8
9 ø£è‹Ôø£
8
`9
8 |ü⁄qs¡«düT 8
eTè>∑•s¡ 9 9
\>∑ïeTT\q÷, n+<äT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\q÷, Á>∑Vü≤eTT\Tqï bÕ<äeTT\q÷ <Ûäìwüº 1 dü÷ |ü⁄qs¡«düT `1
ø±\#·Áø£ \>∑ï ≈£î+&É*˝À n+<ä]ø° ‘Ó*j·TTq≥T¢ Áyêdæ #·÷#·Tø=+<ëeTT. 2` s¡T´ 2
≈£î 3 &ÉT 3 ø£
+ 4 |ü⁄wü´$T 4 sêÿ
‘·sê«‘· ù|J˝À 49e ∫Á‘·|ü≥eTTqT #·÷&ÉTeTT. uÛÑ X¯‘·_Ûwü+ 5 5`πø‘·Te⁄ ≥
eTT 6 ø£
6`$TÁ‘· eTT
bÕsƒ¡≈£î\+<ä]ø° düT\uÛÑeTT>± »qà\>∑ï ≈£î+&É*˝À |üHÓï+&ÉT 7 ÄX‚¢wü 7
|üPsê«uÛ≤Á<ä 8 8
Á>∑Vü≤eTT\qT \>∑ïeTT˝˝À >∑T]Ô+#·&Éy˚Tø±ø£ Äj·÷ \>∑ïeTT\˝À @ 9 9
1 1
qø£åÁ‘·eT+<äT, @ bÕ<äeTT˝À Ä Á>∑Vü≤eTT\T >∑\y√ düT\uÛÑeTT>± ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ 2 eTK 2 ` uÛÑ÷$T
3` ãT<ÛTä &ÉT 3
ns¡úeT>∑T≥≈£î qø£åÁ‘·eTT\ ù|s¡¢qT \>∑ïeTT˝À ñ+#·T‘·÷, yê{Ï‘√bÕ≥T eT 4 4 dæ
ø£ ÁX¯eD+ 5 ≈£îE&ÉT 5 +
qø£åÁ‘·eTT\ Hê\T>∑T bÕ<äeTT\qT ≈£L&Ü #·÷|æ »qq ø±\eTT˝Àì s¡
eTT 6 sêVüQe⁄ |ü⁄ã“ 6 Vü≤
7 >∑Ts¡Te⁄ 7 eTT
Á>∑Vü≤eTT\T ñqï qø£åÁ‘· bÕ<äeTTqT ≈£L&Ü #·÷|ü&ÉeTT »]–q~. á 8 ∫Á‘· 8 ` X¯ì
<Ûäìwüº 9 ñ‘·Ôs¡ 9
ÁX¯eTj·T+‘·jT· T |üPs¡«eTT CÀ´‹wüß´\T |ü&ç »qà≈£î+&É*ì, »qà \>∑ïeTTqT
1 $XÊK ` 1 ∫‘·Ô 1 ñ‘·Ôs¡ 1
‘Ó\TdüTø=HÓ&çyês¡T. H˚&ÉT Ç≥Te+{Ï ÁX¯eT @e÷Á‘·eTT ˝Ò≈£î+&Ü |ü⁄{Ϻq eT÷\ 2 2 #· 2 2
3 3` + 3 3
‘˚B, |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTTqT #Ó|挑˚ Ä ~qeTT »qà \>∑ïeTT @<Ó’qB, 4 nq÷sê<Ûä 4 Á<äT 4 4
5 5 &ÉT kÕ«‹ 5 Vü≤düÔ 5
$T>∑‘ê \>∑ïeTT\˝À Á>∑Vü≤eTT\T mø£ÿ&ÉTqïB, <äX¯\T @yÓ’qM nìï |üPsê«cÕ&ÛÉ 6 6 6 6
7 7 7 7
$es¡eTT\q÷ H˚&ÉT ø£+|üP´≥sY <ë«sê ø£åD≤\˝À ‘Ó*dæb˛e⁄#·Tqï$. 8
ñ‘·sÔ êcÕ&ÛÉ ` 9
CÒwüº 8 $XÊK 8 ∫‘·Ô 8
9 9 9
|üPs¡«eTT ˇø£ e´øÏÔ jÓTTø£ÿ C≤‘·ø£\>∑ïeTTqT #·÷#·T≥≈£î n‘·&ÉT |ü⁄{Ϻq
<ÛäqdüT‡ eè•Ãø£eTT ‘·T\ ø£q´
dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTTH˚ #·÷&Ée\dæjT· T+&ÉT≥ e\q, CÀ´‹wüß´\T >∑&É∫
49e ∫Á‘·|ü≥eTT
b˛sTTq e+<ädü+e‘·‡s¡eTT\ |ü+#ê+>∑eTT\qT ≈£L&Ü ‘·eTe<ä› ñ+#·T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 149
ø=HÓ&yç ês¡T. H˚&TÉ n≥Te+{Ï nedüse¡ TT ˝Ò≈î£ +&Ü e+<äd+ü e‘·‡s¡eTT\
|ü+#ê+>∑eTT\qT ø£+|üP´≥sY˝À møÏÿ+∫j·TT+&É&ÉeTT e\q, e+<ä
dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTTqT>±˙ ˝Òø£ j·÷uÛ…’ ns¡yÓ’ dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑
$wüjT· eTT\qT >±˙ düT\uÛeÑ TT>± ‘Ó*j·Te#·TÃqT. n+‘˚ø±ø£ @ >∑D‘Ï ·eTT
y˚j·T≈£î+&Ü \>∑ïeTTq÷, qø£åÁ‘·eTTq÷, <äX¯\q÷ ì$TwüeTT\ e´e~Û˝À
‘Ó*j·Te#·TÃqT. Ç|ü&ÉT nìï kÂø£s¡´eTT\T ñ+&çHê, á XÊÅdüÔeTT
Ç˝≤ ñ+~ nì ‘Ó*j·TT≥≈£î es¡Tdü>± nìï $wüj·TeTT\qT y˚TeTT
Áyêdæ #·÷|æ+#·&eÉ TT »]–q~. Ç+‘·es¡≈î£ Á>∑V≤ü #ês¡eTTqT ‘Ó*j·TT≥≈£î
ø±e\dæq $es¡eTTqT n+~+#êeTT. Ç|ü&ÉT <äX¯\T n+fÒ @$T{Ï?
<äXÊ#ês¡eTT n+fÒ @$T{Ï? nqT $wüj·TeTTqT $e]+#·Tø=+<ëeTT.
37 <äX¯\T n+fÒ @$T{Ï?
ø=~›bÕ{Ï #·<Tä e⁄qT ø£*qZ yê]ø°, ø£˙düeTT ◊<äe‘·s>¡ ‹∑ #·~$q
yê]¬ø’Hê <äX¯ n+fÒ >∑DÏ‘·eTT Á|üø±s¡eTT |ü~j·Tì ‘Ó*j·T>∑\<äT. |ü~
nqT dü+K´ eTq J$‘·eTT˝À nH˚ø£ $wüj·TeTT\j·T+<äT ñ|üjÓ÷–+#·T
ø=ì e÷{≤¢&ÉT#·T+<äTeTT. Ç|ü&ÉT Çø£ÿ&É eTqeTT #Ó|üø=qTq~
dü«j·TeTT>± eTìwæ J$‘·eTT˝Àì ø£s¡à≈£î dü+ã+~Û+∫q~. n+<äTe\q
á <äX¯\qT C≤Á>∑‘·Ô>± ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. <äX¯ nq>± |ü~j·T˙, <äX¯\ T
nq>± ø=ìï |ü<Tä \ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ä#·sD¡ nq>± #˚jT· ã&ÉT ø±s¡´eT˙,
Ä#ês¡eTT nq>± #˚j·Tã&ÉT $<ÛëqeTT n˙ ns¡úeTT. Ä#ê] nq>± @
ø±s¡´eTTqT m˝≤ #˚j·÷˝À ‘Ó*dæq≥Te+{Ïyê&Éì ns¡úeTT. ø=ìï |ü<äT\
dü+e‘·‡s¡eTT\T »s¡T>∑T Ä#·s¡D\qT ‘Ó\T|ü⁄q~ <äXÊ#ês¡eTT nì
150 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n+{≤eTT. eTìwæ J$‘·eTT˝À n‘·qT J$+#·T es¡≈£î ø=ìï |ü<äT\
dü+e‘·‡s¡eTT\T+&ÉTqT. Ä |ü<äT\ dü+e‘·‡s¡eTT\˝À Á|ü‘˚´øÏ+∫ ø=ìï
dü+e‘·‡s¡eTT\T e÷Á‘·eTT ˇø£ Á>∑Vü≤eTT ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqì, <ëì
‘·sê«‘· ø=ìï dü+e‘·‡s¡eTT\T eT]jÓTTø£ Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À
ñ+&ÉTqì ‘Ó\T|ü⁄ $<ÛëqeTTqT <äXÊ#ês¡eTT n+≥THêïeTT. Ç+‘·≈£î
eTT+<äT eTqeTT ‘Ó\TdüTø=qï C≤„qeTT˝À Ä>±$T, dü+∫‘·, ÁbÕs¡ã∆
nqT eT÷&ÉT ø£s¡à\T ø£\eì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à Á|üø±s¡eTT
eTìwæ J$‘·eTT »s¡T>∑Tq˙, ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à Á|üø±s¡eTT ø±\#·Áø£eTT˝Àì
|üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T ø£sà¡ qT Ä#·]+|üCj Ò T· T#·÷, nqTuÛ$Ñ +|üCj
Ò T· T#·Tqï
e˙ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ÁbÕs¡ã∆ ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT Á>∑Vü≤eTT\T eTìwæ#˚‘·
Ä#·]+|üCj Ò T· T ø±s¡´eTT\qT Á>∑V≤ü #ês¡eTT n+≥THêïeTT. ø£sà¡ Á>∑V≤ü eTT\
#˚‹˝À ˇø£ |ü<ä∆‹>± nsTTb˛e⁄#·Tqï~ ø£<ë! <ëìH˚ Á>∑Vü≤#ês¡eTT
n+≥THêïeTT ø£<ë! n˝≤+≥|ü&ÉT <äX¯\T <äXÊ#ês¡eTT\T nì #Ó|üŒ&É
y˚T$T{˙, <äXÊ#ês¡eTT˝À @ ø£sà¡ neT\T »s¡T|üã&ÉTq˙, <äXÊ#ês¡eTT\T
ñ+&Ée\dæq nedüs¡y˚T$T≥˙ me¬s’Hê n&ÉT>∑e#·TÃqT. á Á|üX¯ï |ü<ä∆‹
Á|üø±s¡eTT me¬s’Hê n&ÉT>∑e#·TÃqT. Ç~ ùV≤‘·Tã<ä›yÓTÆq Á|üX¯ïj˚T
nsTTq+<äTq BìøÏ CÀ´‹wü´ |ü+&ç‘·T˝Ò düe÷<ÛëqeTT #ÓbÕŒ*. H˚qT
Ä<Ûë´‹àø£ XÊÅdE Ôü &„ qÉ T. ø±e⁄q á Á|üXï¯ ≈£î H˚qT düe÷<ÛëqeTT Çe«˝ÒqT.
Hê~ Ä<Ûë´‹àø£eTT ø±e⁄q Ä $wüjT· eTT˝À düe÷<ÛëqeTTqT #Ó|Œü >∑\qT
>±˙, CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT˝Àì Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëqeTT #Ó|ü k˛úeT‘· Hê≈£î
˝Ò<äT. Ç|ü&ÉT á Á|üX¯ï≈£î »yêãT ø±yê*. n+<äTe\q nìï XÊÅdüÔeTT
\qT ‘Ó*dæqyê&Ó’q HêVæ≤‘·T&ÉT, qqTï q&ÉT|ü⁄yê&ÉT, Hê Á|üø£ÿH˚j·T Tqï
Hê bıs¡T>∑Tyê&ÉT, n‘·´+‘· <ä>∑Zs¡Tqï yê&ÉT (ìj·T¬sdtº HÓ’ãsY) nsTTq
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 149
ø=HÓ&yç ês¡T. H˚&TÉ n≥Te+{Ï nedüse¡ TT ˝Ò≈î£ +&Ü e+<äd+ü e‘·‡s¡eTT\
|ü+#ê+>∑eTT\qT ø£+|üP´≥sY˝À møÏÿ+∫j·TT+&É&ÉeTT e\q, e+<ä
dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTTqT>±˙ ˝Òø£ j·÷uÛ…’ ns¡yÓ’ dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑
$wüjT· eTT\qT >±˙ düT\uÛeÑ TT>± ‘Ó*j·Te#·TÃqT. n+‘˚ø±ø£ @ >∑D‘Ï ·eTT
y˚j·T≈£î+&Ü \>∑ïeTTq÷, qø£åÁ‘·eTTq÷, <äX¯\q÷ ì$TwüeTT\ e´e~Û˝À
‘Ó*j·Te#·TÃqT. Ç|ü&ÉT nìï kÂø£s¡´eTT\T ñ+&çHê, á XÊÅdüÔeTT
Ç˝≤ ñ+~ nì ‘Ó*j·TT≥≈£î es¡Tdü>± nìï $wüj·TeTT\qT y˚TeTT
Áyêdæ #·÷|æ+#·&eÉ TT »]–q~. Ç+‘·es¡≈î£ Á>∑V≤ü #ês¡eTTqT ‘Ó*j·TT≥≈£î
ø±e\dæq $es¡eTTqT n+~+#êeTT. Ç|ü&ÉT <äX¯\T n+fÒ @$T{Ï?
<äXÊ#ês¡eTT n+fÒ @$T{Ï? nqT $wüj·TeTTqT $e]+#·Tø=+<ëeTT.
37 <äX¯\T n+fÒ @$T{Ï?
ø=~›bÕ{Ï #·<Tä e⁄qT ø£*qZ yê]ø°, ø£˙düeTT ◊<äe‘·s>¡ ‹∑ #·~$q
yê]¬ø’Hê <äX¯ n+fÒ >∑DÏ‘·eTT Á|üø±s¡eTT |ü~j·Tì ‘Ó*j·T>∑\<äT. |ü~
nqT dü+K´ eTq J$‘·eTT˝À nH˚ø£ $wüj·TeTT\j·T+<äT ñ|üjÓ÷–+#·T
ø=ì e÷{≤¢&ÉT#·T+<äTeTT. Ç|ü&ÉT Çø£ÿ&É eTqeTT #Ó|üø=qTq~
dü«j·TeTT>± eTìwæ J$‘·eTT˝Àì ø£s¡à≈£î dü+ã+~Û+∫q~. n+<äTe\q
á <äX¯\qT C≤Á>∑‘·Ô>± ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. <äX¯ nq>± |ü~j·T˙, <äX¯\ T
nq>± ø=ìï |ü<Tä \ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ä#·sD¡ nq>± #˚jT· ã&ÉT ø±s¡´eT˙,
Ä#ês¡eTT nq>± #˚j·Tã&ÉT $<ÛëqeTT n˙ ns¡úeTT. Ä#ê] nq>± @
ø±s¡´eTTqT m˝≤ #˚j·÷˝À ‘Ó*dæq≥Te+{Ïyê&Éì ns¡úeTT. ø=ìï |ü<äT\
dü+e‘·‡s¡eTT\T »s¡T>∑T Ä#·s¡D\qT ‘Ó\T|ü⁄q~ <äXÊ#ês¡eTT nì
150 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n+{≤eTT. eTìwæ J$‘·eTT˝À n‘·qT J$+#·T es¡≈£î ø=ìï |ü<äT\
dü+e‘·‡s¡eTT\T+&ÉTqT. Ä |ü<äT\ dü+e‘·‡s¡eTT\˝À Á|ü‘˚´øÏ+∫ ø=ìï
dü+e‘·‡s¡eTT\T e÷Á‘·eTT ˇø£ Á>∑Vü≤eTT ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqì, <ëì
‘·sê«‘· ø=ìï dü+e‘·‡s¡eTT\T eT]jÓTTø£ Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À
ñ+&ÉTqì ‘Ó\T|ü⁄ $<ÛëqeTTqT <äXÊ#ês¡eTT n+≥THêïeTT. Ç+‘·≈£î
eTT+<äT eTqeTT ‘Ó\TdüTø=qï C≤„qeTT˝À Ä>±$T, dü+∫‘·, ÁbÕs¡ã∆
nqT eT÷&ÉT ø£s¡à\T ø£\eì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à Á|üø±s¡eTT
eTìwæ J$‘·eTT »s¡T>∑Tq˙, ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à Á|üø±s¡eTT ø±\#·Áø£eTT˝Àì
|üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T ø£sà¡ qT Ä#·]+|üCj Ò T· T#·÷, nqTuÛ$Ñ +|üCj
Ò T· T#·Tqï
e˙ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ÁbÕs¡ã∆ ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT Á>∑Vü≤eTT\T eTìwæ#˚‘·
Ä#·]+|üCj Ò T· T ø±s¡´eTT\qT Á>∑V≤ü #ês¡eTT n+≥THêïeTT. ø£sà¡ Á>∑V≤ü eTT\
#˚‹˝À ˇø£ |ü<ä∆‹>± nsTTb˛e⁄#·Tqï~ ø£<ë! <ëìH˚ Á>∑Vü≤#ês¡eTT
n+≥THêïeTT ø£<ë! n˝≤+≥|ü&ÉT <äX¯\T <äXÊ#ês¡eTT\T nì #Ó|üŒ&É
y˚T$T{˙, <äXÊ#ês¡eTT˝À @ ø£sà¡ neT\T »s¡T|üã&ÉTq˙, <äXÊ#ês¡eTT\T
ñ+&Ée\dæq nedüs¡y˚T$T≥˙ me¬s’Hê n&ÉT>∑e#·TÃqT. á Á|üX¯ï |ü<ä∆‹
Á|üø±s¡eTT me¬s’Hê n&ÉT>∑e#·TÃqT. Ç~ ùV≤‘·Tã<ä›yÓTÆq Á|üX¯ïj˚T
nsTTq+<äTq BìøÏ CÀ´‹wü´ |ü+&ç‘·T˝Ò düe÷<ÛëqeTT #ÓbÕŒ*. H˚qT
Ä<Ûë´‹àø£ XÊÅdE Ôü &„ qÉ T. ø±e⁄q á Á|üXï¯ ≈£î H˚qT düe÷<ÛëqeTT Çe«˝ÒqT.
Hê~ Ä<Ûë´‹àø£eTT ø±e⁄q Ä $wüjT· eTT˝À düe÷<ÛëqeTTqT #Ó|Œü >∑\qT
>±˙, CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT˝Àì Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëqeTT #Ó|ü k˛úeT‘· Hê≈£î
˝Ò<äT. Ç|ü&ÉT á Á|üX¯ï≈£î »yêãT ø±yê*. n+<äTe\q nìï XÊÅdüÔeTT
\qT ‘Ó*dæqyê&Ó’q HêVæ≤‘·T&ÉT, qqTï q&ÉT|ü⁄yê&ÉT, Hê Á|üø£ÿH˚j·T Tqï
Hê bıs¡T>∑Tyê&ÉT, n‘·´+‘· <ä>∑Zs¡Tqï yê&ÉT (ìj·T¬sdtº HÓ’ãsY) nsTTq
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 151
yêìì n&ç– BìøÏ »yêãTqT #Ó|ü‘êqT. n+<äTe\q H˚qT, Hê yê&ÉT
ø£*dæ y˚TeTT #Ó|üq<˚eTq>±!
#ê˝≤eT+~ ô|<ä›\T me&ÉT #˚dæq ø£s¡àqT yê&ÉT nqTuÛÑ$+#·ø£
‘·|üŒ<äT nHêïs¡T. ø=+<äs¡T Ä‘·àC≤„qT\T ªª$wüßí, áX¯«s¡, ÁãVü≤à<˚e⁄fi¯ófl
≈£L&Ü ø£s¡à≈£î nr‘·T\T ø±s¡T. ÁbÕs¡ã∆eTTqT yês¡T ≈£L&Ü nqTuÛÑ$+#·ø£
‘·|Œæ +#·Tø=qT≥≈£î M\Tø±<äTμμ nHêïs¡T. n+‘˚ø±ø£ ˇø£e÷s¡T dü+∫‘·øs£ à¡ >±
e÷]b˛sTT ‹]– ÁbÕs¡ã∆yÓTÆq ‘·sê«‘· <ëìqT+&ç mes¡÷ ‘·|æŒ+#·T
ø=qT≥≈£î @e÷Á‘·eTT M\T˝Ò<äT. Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝ÀqTqï ø£s¡àqT
@ eTìwæ>±˙, m≥Te+{Ï ÁøÏj·Te\q>±˙, ø=~›bÕ{Ï>± rdæy˚j·Tq÷
˝Ò&ÉT, ø=~›bÕ{Ï ø£s¡àqT ø£\|üq÷ ˝Ò&ÉT. Á|ü‹ eTìw” ì‘·´eT÷, ˇø£ÿ
ø£åDeTT ≈£L&Ü }s¡ø£j·TT+&Éø£ ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#·T $<ÛëqeTTqT <˚e⁄&ÉT
ì]à+#ê&ÉT. n≥Te+{Ï $<ÛëqeTTqT mes¡÷ n‹Áø£$T+#·˝sÒ T¡ . nsTT‘˚
m+‘√ >∑{Ϻ>± @s¡Œs¡∫q ø£s¡à $<ÛëqeTT qT+&ç ˇø£ÿ ø£åDeTT ≈£L&Ü
me&É÷ ‘·|æŒ+#·Tø√˝Ò&Éì #Ó|æŒq <˚e⁄&ÉT uÛÑ>∑eBZ‘·˝À C≤„qjÓ÷>∑eTTq
37 XÀ¢ø£eT+<äT Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT.
XÀ¢ˆˆ 37e. j·T<∏Ó’<Ûë+dæ dü$T<√›–ï s¡“¤düàkÕ‘·Tÿs¡T‘˚s¡T®q ˆ
C≤„Hê–ï dü‡s¡«ø£sêàDÏ uÛÑdüàkÕ‘·Tÿs¡T‘˚ ‘·<∏ë ˆˆ
uÛ≤eeTT :` ªª@ $<Ûeä TT>± n–ïj·T+<äT ø£f\º… T ø±* uÛdÑ àü yÓTÆ b˛‘·THêïjÓ÷,
n<˚ $<ÛäeTT>± C≤„qeTqT n–ïj·T+<äT düs¡«ø£s¡à\T ø±*b˛e⁄#·Tqï$.μμ
nì dü«j·TeTT>± uÛÑ>∑e+‘·Tì s¡÷|üeTTqe⁄qï <˚e⁄&˚ #ÓbÕŒ&ÉT. <˚e⁄&˚
ø£s¡àqT bÕ*+#·T≥≈£î K>√fi¯eTT˝À <ë«<äX¯Á>∑Vü≤eTT\qT @s¡Œs¡∫, yê]ì
$~Û $<ÛëqeTTqT ‘·|Œü ø£ q&ÉT|ü⁄q≥T¢ #˚XÊ&ÉT. me&É÷ ø£sà¡ qT+&ç ‘·|Œæ +#·T
152 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø=qT≥≈£î M\T˝Ò<äT nHêï&ÉT. nsTT‘˚ ‘·q ^‘·j·T+<äT ÁãVü≤à$<ë´
XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT C≤„qeTTqT ‘Ó*j·T>∑*–‘˚, n≥Te+{Ïyêì ø£s¡à
j·T+‘·j·TT C≤„Hê–ï˝À ø±*b˛e⁄qT nHêï&ÉT. Ç+‘·es¡≈£î eTqeTT
‘Ó\TdüTø=qï CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT ø±\#·Áø£eTT˝À Á>∑Vü≤eTT\T ‹s¡T>∑T
#·Tqï+‘·ø±\eT÷, ø£s¡à#·Áø£eTT˝À ø£s¡àj·TTqï+‘·ø±\eT÷, Je⁄&ÉT >∑TD
#·Áø£eTTqT e<ä* ãj·T≥|ü&&É TÉ nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n+‘˚>±˙ C≤„qeTT
ø£*Zq yêìø£s¡à á $<ÛäeTT>± ‘=\–b˛‘·Tqï<äì mø£ÿ&Ü #Ó|üø√˝Ò<äT.
ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡àqT C≤„ì nsTTqyê&ÉT nqTuÛÑ$+#·≈£î+&Ü m˝≤
‘·|æŒ+#·Tø=qTqT? nqT Á|üX¯ï Çø£ÿ&É yÓTT<ä\>∑T#·Tqï~. á Á|üX¯ï≈£î
CyêãT>± y˚TeTT (H˚qTGHêÄ‘·à) #Ó|üq<˚eTq>±!
Á>∑Vü≤#ês¡ $<ÛëqyÓTÆq <ë«<äX¯ \>∑ïeTT\T, <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\T,
ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ j·TTqï $<ÛëqeTT˝À ø£sà¡ qT rdæyj ˚ T· T≥≈£î m≥Te+{Ï M\T˝Ò<Tä .
n+<äTe\q ˇø£ eTìwæ J$‘·eTT˝Àì ø£sà¡ qT nedüse¡ TTqTã{Ϻ C≤„qeTT
Á|üø±s¡eTT rdæyj ˚ T· T≥>±˙, ‘·–*+#·T≥≈£î>±˙ ˇø£ $<ÛëqeTTqT <˚e⁄&ÉT
Á|ü‘˚´ø£eTT>± neT]Ãô|{≤º&ÉT. <ëìH˚ ªª<äXÊ#ês¡eTTμμ n+≥THêïeTT.
<äXÊ#ês¡eTT nì ù|s¡T ô|≥ºã&çq $<ÛëqeTT˝À C≤„qeTT e\q
ÁbÕs¡ãe∆ TTqT ø=+‘· ˝Ò≈î£ +&Ü #˚dTü ø√e#·TÃqT. n˝≤π> Áø=‘·>Ô ± ÁbÕs¡ãe∆ TTqT
‘·–*+#·q÷e#·TÃqT. nsTT‘˚ ø£s¡àqT ‘·–*+#·T $<ÛëqeTTqT <˚e⁄&ÉT
m≈£îÿe>± #Ó|Œü ≈£î+&Ü, ø£sà¡ qT rdæyj ˚ T· T $<ÛëqeTTH˚ m≈£îÿe>± #ÓbÕŒ&ÉT.
<˚e⁄&ÉT #Ó|æŒq ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTTqTã{Ϻ ˇø£ eTìwæ ø£s¡àqT
rdæy˚j·TT≥≈£î >±˙, n˝≤π> ‘·–*+#·T≥≈£î>±˙ #˚j·T>∑\&ÉT. Á>∑Vü≤#ês¡
$<ÛëqeTT˝À mø£ÿ&Ü ø£s¡àqT ‘·–Z+#·T≥>±˙, ‘·|æŒ+#·T≥>±˙ #Ó|üŒ˝Ò<äT.
nsTT‘˚ Ä ø£s¡àb˛e⁄ Á|üÁøÏj·T <äXÊ#ês¡eTT nqT $<ÛëqeTTq+<äT ø£\<äì
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 151
yêìì n&ç– BìøÏ »yêãTqT #Ó|ü‘êqT. n+<äTe\q H˚qT, Hê yê&ÉT
ø£*dæ y˚TeTT #Ó|üq<˚eTq>±!
#ê˝≤eT+~ ô|<ä›\T me&ÉT #˚dæq ø£s¡àqT yê&ÉT nqTuÛÑ$+#·ø£
‘·|üŒ<äT nHêïs¡T. ø=+<äs¡T Ä‘·àC≤„qT\T ªª$wüßí, áX¯«s¡, ÁãVü≤à<˚e⁄fi¯ófl
≈£L&Ü ø£s¡à≈£î nr‘·T\T ø±s¡T. ÁbÕs¡ã∆eTTqT yês¡T ≈£L&Ü nqTuÛÑ$+#·ø£
‘·|Œæ +#·Tø=qT≥≈£î M\Tø±<äTμμ nHêïs¡T. n+‘˚ø±ø£ ˇø£e÷s¡T dü+∫‘·øs£ à¡ >±
e÷]b˛sTT ‹]– ÁbÕs¡ã∆yÓTÆq ‘·sê«‘· <ëìqT+&ç mes¡÷ ‘·|æŒ+#·T
ø=qT≥≈£î @e÷Á‘·eTT M\T˝Ò<äT. Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝ÀqTqï ø£s¡àqT
@ eTìwæ>±˙, m≥Te+{Ï ÁøÏj·Te\q>±˙, ø=~›bÕ{Ï>± rdæy˚j·Tq÷
˝Ò&ÉT, ø=~›bÕ{Ï ø£s¡àqT ø£\|üq÷ ˝Ò&ÉT. Á|ü‹ eTìw” ì‘·´eT÷, ˇø£ÿ
ø£åDeTT ≈£L&Ü }s¡ø£j·TT+&Éø£ ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#·T $<ÛëqeTTqT <˚e⁄&ÉT
ì]à+#ê&ÉT. n≥Te+{Ï $<ÛëqeTTqT mes¡÷ n‹Áø£$T+#·˝sÒ T¡ . nsTT‘˚
m+‘√ >∑{Ϻ>± @s¡Œs¡∫q ø£s¡à $<ÛëqeTT qT+&ç ˇø£ÿ ø£åDeTT ≈£L&Ü
me&É÷ ‘·|æŒ+#·Tø√˝Ò&Éì #Ó|æŒq <˚e⁄&ÉT uÛÑ>∑eBZ‘·˝À C≤„qjÓ÷>∑eTTq
37 XÀ¢ø£eT+<äT Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT.
XÀ¢ˆˆ 37e. j·T<∏Ó’<Ûë+dæ dü$T<√›–ï s¡“¤düàkÕ‘·Tÿs¡T‘˚s¡T®q ˆ
C≤„Hê–ï dü‡s¡«ø£sêàDÏ uÛÑdüàkÕ‘·Tÿs¡T‘˚ ‘·<∏ë ˆˆ
uÛ≤eeTT :` ªª@ $<Ûeä TT>± n–ïj·T+<äT ø£f\º… T ø±* uÛdÑ àü yÓTÆ b˛‘·THêïjÓ÷,
n<˚ $<ÛäeTT>± C≤„qeTqT n–ïj·T+<äT düs¡«ø£s¡à\T ø±*b˛e⁄#·Tqï$.μμ
nì dü«j·TeTT>± uÛÑ>∑e+‘·Tì s¡÷|üeTTqe⁄qï <˚e⁄&˚ #ÓbÕŒ&ÉT. <˚e⁄&˚
ø£s¡àqT bÕ*+#·T≥≈£î K>√fi¯eTT˝À <ë«<äX¯Á>∑Vü≤eTT\qT @s¡Œs¡∫, yê]ì
$~Û $<ÛëqeTTqT ‘·|Œü ø£ q&ÉT|ü⁄q≥T¢ #˚XÊ&ÉT. me&É÷ ø£sà¡ qT+&ç ‘·|Œæ +#·T
152 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø=qT≥≈£î M\T˝Ò<äT nHêï&ÉT. nsTT‘˚ ‘·q ^‘·j·T+<äT ÁãVü≤à$<ë´
XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT C≤„qeTTqT ‘Ó*j·T>∑*–‘˚, n≥Te+{Ïyêì ø£s¡à
j·T+‘·j·TT C≤„Hê–ï˝À ø±*b˛e⁄qT nHêï&ÉT. Ç+‘·es¡≈£î eTqeTT
‘Ó\TdüTø=qï CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT ø±\#·Áø£eTT˝À Á>∑Vü≤eTT\T ‹s¡T>∑T
#·Tqï+‘·ø±\eT÷, ø£s¡à#·Áø£eTT˝À ø£s¡àj·TTqï+‘·ø±\eT÷, Je⁄&ÉT >∑TD
#·Áø£eTTqT e<ä* ãj·T≥|ü&&É TÉ nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n+‘˚>±˙ C≤„qeTT
ø£*Zq yêìø£s¡à á $<ÛäeTT>± ‘=\–b˛‘·Tqï<äì mø£ÿ&Ü #Ó|üø√˝Ò<äT.
ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡àqT C≤„ì nsTTqyê&ÉT nqTuÛÑ$+#·≈£î+&Ü m˝≤
‘·|æŒ+#·Tø=qTqT? nqT Á|üX¯ï Çø£ÿ&É yÓTT<ä\>∑T#·Tqï~. á Á|üX¯ï≈£î
CyêãT>± y˚TeTT (H˚qTGHêÄ‘·à) #Ó|üq<˚eTq>±!
Á>∑Vü≤#ês¡ $<ÛëqyÓTÆq <ë«<äX¯ \>∑ïeTT\T, <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\T,
ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ j·TTqï $<ÛëqeTT˝À ø£sà¡ qT rdæyj ˚ T· T≥≈£î m≥Te+{Ï M\T˝Ò<Tä .
n+<äTe\q ˇø£ eTìwæ J$‘·eTT˝Àì ø£sà¡ qT nedüse¡ TTqTã{Ϻ C≤„qeTT
Á|üø±s¡eTT rdæyj ˚ T· T≥>±˙, ‘·–*+#·T≥≈£î>±˙ ˇø£ $<ÛëqeTTqT <˚e⁄&ÉT
Á|ü‘˚´ø£eTT>± neT]Ãô|{≤º&ÉT. <ëìH˚ ªª<äXÊ#ês¡eTTμμ n+≥THêïeTT.
<äXÊ#ês¡eTT nì ù|s¡T ô|≥ºã&çq $<ÛëqeTT˝À C≤„qeTT e\q
ÁbÕs¡ãe∆ TTqT ø=+‘· ˝Ò≈î£ +&Ü #˚dTü ø√e#·TÃqT. n˝≤π> Áø=‘·>Ô ± ÁbÕs¡ãe∆ TTqT
‘·–*+#·q÷e#·TÃqT. nsTT‘˚ ø£s¡àqT ‘·–*+#·T $<ÛëqeTTqT <˚e⁄&ÉT
m≈£îÿe>± #Ó|Œü ≈£î+&Ü, ø£sà¡ qT rdæyj ˚ T· T $<ÛëqeTTH˚ m≈£îÿe>± #ÓbÕŒ&ÉT.
<˚e⁄&ÉT #Ó|æŒq ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTTqTã{Ϻ ˇø£ eTìwæ ø£s¡àqT
rdæy˚j·TT≥≈£î >±˙, n˝≤π> ‘·–*+#·T≥≈£î>±˙ #˚j·T>∑\&ÉT. Á>∑Vü≤#ês¡
$<ÛëqeTT˝À mø£ÿ&Ü ø£s¡àqT ‘·–Z+#·T≥>±˙, ‘·|æŒ+#·T≥>±˙ #Ó|üŒ˝Ò<äT.
nsTT‘˚ Ä ø£s¡àb˛e⁄ Á|üÁøÏj·T <äXÊ#ês¡eTT nqT $<ÛëqeTTq+<äT ø£\<äì
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 153
‘Ó*j·Te˝…qT. eTTK´eTT>± #Ó|üq<˚eT+fÒ! Ç+‘·es¡≈£î @ CÀ´‹wü´
XÊÅdüÔy˚‘·Ô≈£î á $wüj·TeTT ‘Ó*j·T<äT. CÀ´‹wüß´\+<ä]ø° Á>∑Vü≤#ês¡eTT
‘Ó\TdüT. n˝≤π> <äXÊ#ês¡eTT ‘Ó\TdüT. nsTT‘˚ ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ qT s¡<Tä #› j
˚ T· T
$<ÛëqeTT>±˙, ‘·–*+#·T $<ÛëqeTT>±˙ <äXÊ#ês¡eTT˝À ñqï<äì
‘Ó*j·T<äT. CÀ´‹wü´eTT˝À Á>∑Vü≤#ês¡eTT, <äXÊ#ês¡eTT ñqï≥T¢
CÀ´‹wüß´\+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. me] C≤‘·ø£eTTqT ÁyêdæHê Á>∑Vü≤#ês¡,
<äXÊ#ês¡eTqT s¬ +&ÉT $<ÛëqeTT\qT ÁyêdæjT· T+<äTs¡T. nsTT‘˚ uÛ>Ñ ∑eBZ‘˝· À
<˚e⁄&ÉT #Ó|Œæ q ø£sà¡ qT ø±\Tà $<ÛëqeTT <äXÊ#ês¡eTT˝À ñqï≥T¢ ãVüQ XÊ
me]ø° ‘Ó*j·T<äT.
Á|ü‹ e÷qe⁄ìøÏj·TTqï Á>∑Vü≤#ês¡, <äXÊ#ês¡eTT\˝À nC≤„ìøÏ
Á>∑Vü≤#ês¡eTT eTTK´eTT. C≤„ìøÏ <äXÊ#ês¡eTT eTTK´eTT. C≤„qT\≈£î
eTTK´yÓTqÆ ~ <äXÊ#ês¡eTì C≤„qT\+<ä]ø° ‘Ó*j·T<äT. n+<äTe\q Ç|ü&ÉT
á Á>∑+<∏äeTT <ë«sê C≤„qT˝…’q yês¡+<äs¡÷ ‘·eT ø£s¡àqT <äXÊ#ês¡eTT˝À
s¡<äT› #˚düTø√e#·TÃqì ‘Ó*j·Te#·TÃqT. C≤„qT\≈£î m+‘√ eTTK´yÓTÆq
<äXÊ#ês¡eTTqT >∑T]+∫ n+‘êø±≈£îHêï, ø=+‘·es¡¬ø’Hê ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î
Á|üj·T‹ï<ë›eTT. ˇø£ eTìwæøÏ Á>∑Vü≤#ês¡eTT n‘·ì ‘·\˝Àì ø£s¡à, ø±\,
>∑TD#·Áø£eTT\qTã{Ϻ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. Á>∑Vü≤#ês¡eTTqT ‘Ó*j·TT≥≈£î
|ü+#ê+>∑eTT˝Àì ◊<äT n+>∑eTT˝…’q (uÛ≤>∑eTT˝…’q) ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·,
jÓ÷>∑, ø£s¡DeTT\˝À eTTK´eTT>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉTq~ ˇø£{Ï ø£\<äT.
n~j˚T qø£Áå ‘·eTT. qø£Áå ‘·eTqã&ÉTq~ ◊<äT n+>∑eTT\˝À eT<Û´ä q>∑\<äT.
|ü+#ê+>∑eTT\≈£î eT<Ûä´q ñ+&ÉT≥ e\q qø£åÁ‘·eTT |ü+#ê+>∑eTTq≈£î
πø+Á<äeTT˝≤+{Ï~. ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·, jÓ÷>∑, ø£s¡DeTqT ◊<äT ù|s¡¢˝À
qø£åÁ‘·eTqT ù|s¡T Á|ü‘˚´ø£‘· ø£\~>± ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ø£åÁ‘·eTT nq>±
154 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
>=&ÉT>∑T nì ns¡úeTT. Ç+ø± $es¡eTT>± #Ó|üø=+fÒ πøåÁ‘·eTTq≈£î ˙&É
ì#·TÃq~ ø£åÁrj·Tì>±˙, ø£åÁ‘·eTT nì>±˙ #Ó|üŒe#·TÃqT. >=&ÉT>∑T˝Ò ì
<ëìì, @ ˙&Éq÷ Çe«ì ãj·T\TqT qø£åÁ‘·eTT n+{≤eTT.
Äø±X¯eTT˝À #·+Á<äT&ÉT, dü÷s¡T´&ÉT, qø£Áå ‘·eTT\T eT÷&ÉT e÷Á‘·yT˚
ø£ì|ædüTÔ+{≤sTT. yÓ\T>∑TqT ø£*Z dü÷s¡´, #·+Á<ä, qø£åÁ‘·eTT\T eT÷&ÉT
ø£ì|æ+#·&ÉeTT e\q ø=+‘· $es¡eTT ø£\<äT. dü÷s¡T´&ÉT, #·+Á<äT&ÉT
Çs¡Te⁄s¡T ˇπø Á>∑V≤ü ≈£î≥T+ãeTT˝Àì yêπs, ø£ì|æ+#·T qø£Áå ‘·eTT e÷Á‘·eTT
Á>∑Vü≤ ≈£î≥T+ãeTT˝Àì~ ø±<äT. me] Ä~Û|ü‘·´eTT ˝Òìyê&ÉT <˚e⁄&ÉT.
n˝≤π> me] ø£Áå ‘·eTT ÁøÏ+<ä, me] ø£Áå ‘·eTT ÄBÛqeTT˝À ˝Òì~ qø£Áå ‘·eTT.
qø£Áå ‘·eTT nqTù|s¡TqTã{Ϻ <ëìì <˚e⁄ìøÏ Á|ü‹>± (Á|ü‹s¡÷|üeTT>±) #Ó|ü
ø√e#·TÃqT. ãj·T≥ ø£ì|æ+#·T dü÷s¡´ #·+Á<äÁ>∑Vü≤eTT\≈£î Ä<Ûës¡eTT,
ìsêà‘· <˚e⁄&ÉT nqï≥T¢ dü÷s¡´ #·+Á<äT\T ˝Òì ne÷yêdü´s√E ≈£L&Ü
qø£åÁ‘·eTT\T ø£ì|ædüTÔ+{≤sTT. dü÷s¡´ #·+Á<äT\T ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTTq|ü&ÉT
≈£L&Ü qø£åÁ‘·eTT+&ÉT≥ e\q qø£åÁ‘·eTT XÊX¯«‘·yÓTÆq <˚e⁄ìøÏ Á|ü‹
s¡÷|üeTT>± #Ó|ü ø=+≥THêïeTT. eTìwæ ‘·\˝À ø±\#·Áø£eT+<äT ø£ì|æ+#·
≈£î+&Ü Ç$T&çj·TTqï dü÷s¡´ #·+Á<ä yÓTT<ä\>∑T Á>∑Vü≤≈£î≥T+ãeTTq≈£ î
n+‘·{ÏøÏ qø£åÁ‘·eTT Ä<Ûës¡eTT>±j·TTqï~. ø±e⁄q qø£åÁ‘· Ä<Ûës¡eTT‘√H˚
Á>∑Vü≤#ês¡eTTqT ‘Ó*j·Te#·TÃqT. qø£åÁ‘· Ä<Ûës¡eTT MT<äH˚ Á>∑Vü≤ eTT\T
Á|üj·÷DÏ+#·T#·Tqï$. |ü+#ê+>∑eTT˝À ≈£L&Ü eT<Ûä´˝À qø£åÁ‘·eTT+&ç
Ç≥T ‹~∏, yês¡eTTq≈£î n≥T jÓ÷>∑, ø£sD ¡ eTT\≈£î øπ +Á<äeTT>± Ä<Ûës¡yTÓ Æ
ñqï~. CÀ´‹wü´eTT˝À m+‘√ ÁbÕeTTK´eTT>∑\~ qø£åÁ‘·eTT. ãj·T≥
Á|ü|+ü #·eTT˝À dü÷s¡´ #·+Á<äT\T yÓ*>π Á>∑V≤ü eTT\T>± ø£ì|æ+∫Hê n˝≤π>
Á>∑V≤ü eTT nqT ù|s¡T ˝Ò≈î£ +&Ü qø£Áå ‘·eTT ø£ì|æ+∫Hê dü÷s¡´ #·+Á<äT\Tqï≥T¢
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 153
‘Ó*j·Te˝…qT. eTTK´eTT>± #Ó|üq<˚eT+fÒ! Ç+‘·es¡≈£î @ CÀ´‹wü´
XÊÅdüÔy˚‘·Ô≈£î á $wüj·TeTT ‘Ó*j·T<äT. CÀ´‹wüß´\+<ä]ø° Á>∑Vü≤#ês¡eTT
‘Ó\TdüT. n˝≤π> <äXÊ#ês¡eTT ‘Ó\TdüT. nsTT‘˚ ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ qT s¡<Tä #› j
˚ T· T
$<ÛëqeTT>±˙, ‘·–*+#·T $<ÛëqeTT>±˙ <äXÊ#ês¡eTT˝À ñqï<äì
‘Ó*j·T<äT. CÀ´‹wü´eTT˝À Á>∑Vü≤#ês¡eTT, <äXÊ#ês¡eTT ñqï≥T¢
CÀ´‹wüß´\+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. me] C≤‘·ø£eTTqT ÁyêdæHê Á>∑Vü≤#ês¡,
<äXÊ#ês¡eTqT s¬ +&ÉT $<ÛëqeTT\qT ÁyêdæjT· T+<äTs¡T. nsTT‘˚ uÛ>Ñ ∑eBZ‘˝· À
<˚e⁄&ÉT #Ó|Œæ q ø£sà¡ qT ø±\Tà $<ÛëqeTT <äXÊ#ês¡eTT˝À ñqï≥T¢ ãVüQ XÊ
me]ø° ‘Ó*j·T<äT.
Á|ü‹ e÷qe⁄ìøÏj·TTqï Á>∑Vü≤#ês¡, <äXÊ#ês¡eTT\˝À nC≤„ìøÏ
Á>∑Vü≤#ês¡eTT eTTK´eTT. C≤„ìøÏ <äXÊ#ês¡eTT eTTK´eTT. C≤„qT\≈£î
eTTK´yÓTqÆ ~ <äXÊ#ês¡eTì C≤„qT\+<ä]ø° ‘Ó*j·T<äT. n+<äTe\q Ç|ü&ÉT
á Á>∑+<∏äeTT <ë«sê C≤„qT˝…’q yês¡+<äs¡÷ ‘·eT ø£s¡àqT <äXÊ#ês¡eTT˝À
s¡<äT› #˚düTø√e#·TÃqì ‘Ó*j·Te#·TÃqT. C≤„qT\≈£î m+‘√ eTTK´yÓTÆq
<äXÊ#ês¡eTTqT >∑T]+∫ n+‘êø±≈£îHêï, ø=+‘·es¡¬ø’Hê ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î
Á|üj·T‹ï<ë›eTT. ˇø£ eTìwæøÏ Á>∑Vü≤#ês¡eTT n‘·ì ‘·\˝Àì ø£s¡à, ø±\,
>∑TD#·Áø£eTT\qTã{Ϻ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. Á>∑Vü≤#ês¡eTTqT ‘Ó*j·TT≥≈£î
|ü+#ê+>∑eTT˝Àì ◊<äT n+>∑eTT˝…’q (uÛ≤>∑eTT˝…’q) ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·,
jÓ÷>∑, ø£s¡DeTT\˝À eTTK´eTT>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉTq~ ˇø£{Ï ø£\<äT.
n~j˚T qø£Áå ‘·eTT. qø£Áå ‘·eTqã&ÉTq~ ◊<äT n+>∑eTT\˝À eT<Û´ä q>∑\<äT.
|ü+#ê+>∑eTT\≈£î eT<Ûä´q ñ+&ÉT≥ e\q qø£åÁ‘·eTT |ü+#ê+>∑eTTq≈£î
πø+Á<äeTT˝≤+{Ï~. ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·, jÓ÷>∑, ø£s¡DeTqT ◊<äT ù|s¡¢˝À
qø£åÁ‘·eTqT ù|s¡T Á|ü‘˚´ø£‘· ø£\~>± ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ø£åÁ‘·eTT nq>±
154 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
>=&ÉT>∑T nì ns¡úeTT. Ç+ø± $es¡eTT>± #Ó|üø=+fÒ πøåÁ‘·eTTq≈£î ˙&É
ì#·TÃq~ ø£åÁrj·Tì>±˙, ø£åÁ‘·eTT nì>±˙ #Ó|üŒe#·TÃqT. >=&ÉT>∑T˝Ò ì
<ëìì, @ ˙&Éq÷ Çe«ì ãj·T\TqT qø£åÁ‘·eTT n+{≤eTT.
Äø±X¯eTT˝À #·+Á<äT&ÉT, dü÷s¡T´&ÉT, qø£Áå ‘·eTT\T eT÷&ÉT e÷Á‘·yT˚
ø£ì|ædüTÔ+{≤sTT. yÓ\T>∑TqT ø£*Z dü÷s¡´, #·+Á<ä, qø£åÁ‘·eTT\T eT÷&ÉT
ø£ì|æ+#·&ÉeTT e\q ø=+‘· $es¡eTT ø£\<äT. dü÷s¡T´&ÉT, #·+Á<äT&ÉT
Çs¡Te⁄s¡T ˇπø Á>∑V≤ü ≈£î≥T+ãeTT˝Àì yêπs, ø£ì|æ+#·T qø£Áå ‘·eTT e÷Á‘·eTT
Á>∑Vü≤ ≈£î≥T+ãeTT˝Àì~ ø±<äT. me] Ä~Û|ü‘·´eTT ˝Òìyê&ÉT <˚e⁄&ÉT.
n˝≤π> me] ø£Áå ‘·eTT ÁøÏ+<ä, me] ø£Áå ‘·eTT ÄBÛqeTT˝À ˝Òì~ qø£Áå ‘·eTT.
qø£Áå ‘·eTT nqTù|s¡TqTã{Ϻ <ëìì <˚e⁄ìøÏ Á|ü‹>± (Á|ü‹s¡÷|üeTT>±) #Ó|ü
ø√e#·TÃqT. ãj·T≥ ø£ì|æ+#·T dü÷s¡´ #·+Á<äÁ>∑Vü≤eTT\≈£î Ä<Ûës¡eTT,
ìsêà‘· <˚e⁄&ÉT nqï≥T¢ dü÷s¡´ #·+Á<äT\T ˝Òì ne÷yêdü´s√E ≈£L&Ü
qø£åÁ‘·eTT\T ø£ì|ædüTÔ+{≤sTT. dü÷s¡´ #·+Á<äT\T ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTTq|ü&ÉT
≈£L&Ü qø£åÁ‘·eTT+&ÉT≥ e\q qø£åÁ‘·eTT XÊX¯«‘·yÓTÆq <˚e⁄ìøÏ Á|ü‹
s¡÷|üeTT>± #Ó|ü ø=+≥THêïeTT. eTìwæ ‘·\˝À ø±\#·Áø£eT+<äT ø£ì|æ+#·
≈£î+&Ü Ç$T&çj·TTqï dü÷s¡´ #·+Á<ä yÓTT<ä\>∑T Á>∑Vü≤≈£î≥T+ãeTTq≈£ î
n+‘·{ÏøÏ qø£åÁ‘·eTT Ä<Ûës¡eTT>±j·TTqï~. ø±e⁄q qø£åÁ‘· Ä<Ûës¡eTT‘√H˚
Á>∑Vü≤#ês¡eTTqT ‘Ó*j·Te#·TÃqT. qø£åÁ‘· Ä<Ûës¡eTT MT<äH˚ Á>∑Vü≤ eTT\T
Á|üj·÷DÏ+#·T#·Tqï$. |ü+#ê+>∑eTT˝À ≈£L&Ü eT<Ûä´˝À qø£åÁ‘·eTT+&ç
Ç≥T ‹~∏, yês¡eTTq≈£î n≥T jÓ÷>∑, ø£sD ¡ eTT\≈£î øπ +Á<äeTT>± Ä<Ûës¡yTÓ Æ
ñqï~. CÀ´‹wü´eTT˝À m+‘√ ÁbÕeTTK´eTT>∑\~ qø£åÁ‘·eTT. ãj·T≥
Á|ü|+ü #·eTT˝À dü÷s¡´ #·+Á<äT\T yÓ*>π Á>∑V≤ü eTT\T>± ø£ì|æ+∫Hê n˝≤π>
Á>∑V≤ü eTT nqT ù|s¡T ˝Ò≈î£ +&Ü qø£Áå ‘·eTT ø£ì|æ+∫Hê dü÷s¡´ #·+Á<äT\Tqï≥T¢
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 155 156 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
qø£åÁ‘·eTT ˝Ò<äT. CÀ´‹wü´eTT˝À dü÷s¡´ #·+Á<äT\T mø£ÿ&çøÏ b˛sTTHê 9 |üse¡ ÷‘·à≈£î >∑Ts¡ìÔ Ç+‘·≈î£ eTT+<äT ªªdüèwæ̃øs£ Ô¡ ø√&éμμ nqT Á>∑+<∏eä TT˝À
nø£ÿ&É qø£Áå ‘·eTT+&ÉTqT. <˚e⁄&ÉT ø£ì|æ+#·≈î£ +&Ü Á|ü|+ü #·eT+‘ê yê´|æ+∫ ÁyêXÊeTT. CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT˝À 1,2,3 dü+K´\˝À 3qT <˚e⁄ì>±
j·TTqï≥T¢, \>∑ï ≈£î+&É*j·T+<äT nìï \>∑ïeTT\˝À qø£åÁ‘·eTT ø£ì|æ+#·ø£ >∑T]Ô+#êeTT. >∑D‘Ï X· ÊÅdeÔü TT˝À nìï n+¬ø\˝À¬ø\¢ ô|<ä<› sä TTq 9 dü+K´qT
j·TT+&ç dü÷s¡´#·+Á<ä yÓTT<ä\>∑T |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\≈£î Ä<Ûës¡yTÓ j
Æ T· Tqï~. <˚e⁄ì>± #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. Ç|ü&ÉT eTqeTT CÀ´‹wü´eTTqT #Ó|ü
<˚e⁄ìøÏ Äø±s¡eTT˝Òq≥T¢, CÀ´‹wü´eTT˝À qø£åÁ‘·eTTq≈£î ≈£L&Ü Äø±s¡eTT #·THêïeTT ø±ã{Ϻ á XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT 3 dü+K´qT eTTK´eTT>±
˝Ò<äT. qø£åÁ‘·eTT <ë«<äX¯ \>∑ïeTT\ düú\eT+‘·j·TT ÄÁø£$T+∫ nH˚ø £ rdüTø=+≥THêïeTT. eT÷&ÉT dü+K´\˝À 1) nX¯«ì 2) uÛÑs¡DÏ 3) ø£è‹Ôø£
ù|s¡¢‘√ |æ\Teã&ÉT#·Tqï~. Ç≥T¢ m+‘√ $•wüº‘· #Ó+~q qø£åÁ‘·eTT >± ñHêïsTT. á eT÷&ç+{Ïì >∑DÏ‘·eTT˝À ô|<ä›<äsTTq <˚e⁄ìøÏ >∑Ts¡TÔ>±
<äXÊ#ês¡eTTq≈£î eT÷\eTT>±j·TTqï~. <äXÊ#ês¡eTTqT ‘Ó*j·TT≥≈£î j·TTqï 9 #˚‘· ôV≤∫Ã+#·e\dæj·TTqï~. n|ü&ÉT 3I9R27 n>∑TqT.
qø£åÁ‘·eTT jÓTTø£ÿ Ä<Ûës¡eTT‘√H˚ #·÷&Ée\j·TTqT. 27 dü+K´˝À Jyê‘·à≈£î dü+ã+~Û+∫q$ ø=ìï qø£åÁ‘·eTT\T>±, Ä‘·à≈£î
dü+ã+~Û+∫q$ ø=ìï qø£Áå ‘·eTT\T>±, |üse¡ ÷‘·à≈£î dü+ã+~Û+∫q$ ø=ìï
Ä<Ûë´‹àø£ $<ä´ nsTTq ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT <˚e⁄ìï
$&ÉBdæq eT÷&ÉT Ä‘·à\T>± #Ó|üŒe#·TÃqT. nq>± <˚e⁄&ÉT eT÷&ÉT qø£Áå ‘·eTT\T>± @s¡Œs¡#ã· &çjT· Tqï$. 27 qø£Áå ‘·eTT\qT m˝≤ $uÛõÑ +#ês√
Ç|ü&ÉT ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
Ä‘·à\T>±j·TTHêï&Éì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. <˚e⁄&ÉT Jyê‘·à Ä‘·à\T>±
ñ+&É&yÉ T˚ ø±ø£ ‘·q ñìøÏ ‘Ó*j·TTq≥T¢ eT÷&Ée Ä‘·à nsTTq |üse¡ ÷‘·à>± (Jyê‘·à) (Ä‘·à) (|üse¡ ÷‘·à)
≈£L&Ü ñHêï&ÉT. ù|s¡T>¢ ± $uÛõÑ +∫ 27 uÛ≤>∑eTT\T>±j·TTqï qø£Áå ‘·eTTq≈£î 1) nX¯«ì 2) uÛÑs¡DÏ 3) ø£è‹Ôø£
27 ù|s¡T¢ ô|{Ϻ #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. eT÷&ÉT Ä‘·à\T>±j·TTqï|üŒ{Ïø° 4) s√Væ≤DÏ 5) eTè>∑•s¡ 6) Äs¡TÁ<ä
<˚e⁄&ÉTqT+&ç $uÛÑõ+|üã&çqy˚ eT÷&ÉT Ä‘·à\T. n<˚ $<ÛäeTT>± 27 7) |ü⁄qs¡«düT 8) |ü⁄wü´$T 9) ÄX‚¢wü
uÛ≤>∑eTT\T>± 27 ù|s¡¢‘√j·TTqï qø£åÁ‘·eTT\˙ï ˇπø qø£åÁ‘·eTì
10) eTK 11) |ü⁄ã“ 12) ñ‘·Ôs¡
‘Ó*j·Te˝…qT. yÓTT<ä≥ @ø£eTT>±j·TTqï <˚e⁄&ÉT düèwæ˝˜ À eT÷&ÉT Ä‘·à\T>±
13) Vü≤düÔ 14) ∫‘·Ô 15) kÕ«‹
‘·j·÷s¡j·÷´&ÉT. n<˚ $<ÛäeTT>± yÓTT<ä≥ @ø£eTT>±j·TTqï qø£åÁ‘·eTT
eT÷&ÉT>± $uÛÑõ+|üã&çq~. n˝≤ $uÛÑõ+|üã&çqy˚ 1) nX¯«ì 2) uÛÑs¡DÏ 16) $XÊK 17) nq÷sê<Ûä 18) CÒwü˜
3) ø£è‹Ôø£ nì ‘Ó\T|ü⁄#·THêïeTT. nX¯«ì Jyê‘·à≈£î >∑Ts¡TÔø±>±, uÛÑs¡DÏ 19) eT÷\ 20) |üPsê«cÕ&ÛÉ 21) ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ
Ä‘·à≈£î >∑Ts¡TÔø±>±, eT÷&Ée<Ó’q ø£è‹Ôø£ |üs¡e÷‘·à≈£î >∑Ts¡TÔ>±j·TTqï~. 22) ÁX¯eD+ 23) <Ûìä wüº 24) X¯‘·_Ûwü+
>∑DÏ‘·eTT Á|üø±s¡eTT dü+K´˝˝À 3 Jyê‘·à≈£î >∑Ts¡Ôì, 6 Ä‘·à≈£î >∑Ts¡Ôì, 25) |üPsê«uÛ≤Á<ä 26) ñ‘·sÔ êuÛ≤Á<ä 27) sπ e‹
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 155 156 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
qø£åÁ‘·eTT ˝Ò<äT. CÀ´‹wü´eTT˝À dü÷s¡´ #·+Á<äT\T mø£ÿ&çøÏ b˛sTTHê 9 |üse¡ ÷‘·à≈£î >∑Ts¡ìÔ Ç+‘·≈î£ eTT+<äT ªªdüèwæ̃øs£ Ô¡ ø√&éμμ nqT Á>∑+<∏eä TT˝À
nø£ÿ&É qø£Áå ‘·eTT+&ÉTqT. <˚e⁄&ÉT ø£ì|æ+#·≈î£ +&Ü Á|ü|+ü #·eT+‘ê yê´|æ+∫ ÁyêXÊeTT. CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT˝À 1,2,3 dü+K´\˝À 3qT <˚e⁄ì>±
j·TTqï≥T¢, \>∑ï ≈£î+&É*j·T+<äT nìï \>∑ïeTT\˝À qø£åÁ‘·eTT ø£ì|æ+#·ø£ >∑T]Ô+#êeTT. >∑D‘Ï X· ÊÅdeÔü TT˝À nìï n+¬ø\˝À¬ø\¢ ô|<ä<› sä TTq 9 dü+K´qT
j·TT+&ç dü÷s¡´#·+Á<ä yÓTT<ä\>∑T |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\≈£î Ä<Ûës¡yTÓ j
Æ T· Tqï~. <˚e⁄ì>± #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. Ç|ü&ÉT eTqeTT CÀ´‹wü´eTTqT #Ó|ü
<˚e⁄ìøÏ Äø±s¡eTT˝Òq≥T¢, CÀ´‹wü´eTT˝À qø£åÁ‘·eTTq≈£î ≈£L&Ü Äø±s¡eTT #·THêïeTT ø±ã{Ϻ á XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT 3 dü+K´qT eTTK´eTT>±
˝Ò<äT. qø£åÁ‘·eTT <ë«<äX¯ \>∑ïeTT\ düú\eT+‘·j·TT ÄÁø£$T+∫ nH˚ø £ rdüTø=+≥THêïeTT. eT÷&ÉT dü+K´\˝À 1) nX¯«ì 2) uÛÑs¡DÏ 3) ø£è‹Ôø£
ù|s¡¢‘√ |æ\Teã&ÉT#·Tqï~. Ç≥T¢ m+‘√ $•wüº‘· #Ó+~q qø£åÁ‘·eTT >± ñHêïsTT. á eT÷&ç+{Ïì >∑DÏ‘·eTT˝À ô|<ä›<äsTTq <˚e⁄ìøÏ >∑Ts¡TÔ>±
<äXÊ#ês¡eTTq≈£î eT÷\eTT>±j·TTqï~. <äXÊ#ês¡eTTqT ‘Ó*j·TT≥≈£î j·TTqï 9 #˚‘· ôV≤∫Ã+#·e\dæj·TTqï~. n|ü&ÉT 3I9R27 n>∑TqT.
qø£åÁ‘·eTT jÓTTø£ÿ Ä<Ûës¡eTT‘√H˚ #·÷&Ée\j·TTqT. 27 dü+K´˝À Jyê‘·à≈£î dü+ã+~Û+∫q$ ø=ìï qø£åÁ‘·eTT\T>±, Ä‘·à≈£î
dü+ã+~Û+∫q$ ø=ìï qø£Áå ‘·eTT\T>±, |üse¡ ÷‘·à≈£î dü+ã+~Û+∫q$ ø=ìï
Ä<Ûë´‹àø£ $<ä´ nsTTq ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT <˚e⁄ìï
$&ÉBdæq eT÷&ÉT Ä‘·à\T>± #Ó|üŒe#·TÃqT. nq>± <˚e⁄&ÉT eT÷&ÉT qø£Áå ‘·eTT\T>± @s¡Œs¡#ã· &çjT· Tqï$. 27 qø£Áå ‘·eTT\qT m˝≤ $uÛõÑ +#ês√
Ç|ü&ÉT ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
Ä‘·à\T>±j·TTHêï&Éì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. <˚e⁄&ÉT Jyê‘·à Ä‘·à\T>±
ñ+&É&yÉ T˚ ø±ø£ ‘·q ñìøÏ ‘Ó*j·TTq≥T¢ eT÷&Ée Ä‘·à nsTTq |üse¡ ÷‘·à>± (Jyê‘·à) (Ä‘·à) (|üse¡ ÷‘·à)
≈£L&Ü ñHêï&ÉT. ù|s¡T>¢ ± $uÛõÑ +∫ 27 uÛ≤>∑eTT\T>±j·TTqï qø£Áå ‘·eTTq≈£î 1) nX¯«ì 2) uÛÑs¡DÏ 3) ø£è‹Ôø£
27 ù|s¡T¢ ô|{Ϻ #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. eT÷&ÉT Ä‘·à\T>±j·TTqï|üŒ{Ïø° 4) s√Væ≤DÏ 5) eTè>∑•s¡ 6) Äs¡TÁ<ä
<˚e⁄&ÉTqT+&ç $uÛÑõ+|üã&çqy˚ eT÷&ÉT Ä‘·à\T. n<˚ $<ÛäeTT>± 27 7) |ü⁄qs¡«düT 8) |ü⁄wü´$T 9) ÄX‚¢wü
uÛ≤>∑eTT\T>± 27 ù|s¡¢‘√j·TTqï qø£åÁ‘·eTT\˙ï ˇπø qø£åÁ‘·eTì
10) eTK 11) |ü⁄ã“ 12) ñ‘·Ôs¡
‘Ó*j·Te˝…qT. yÓTT<ä≥ @ø£eTT>±j·TTqï <˚e⁄&ÉT düèwæ˝˜ À eT÷&ÉT Ä‘·à\T>±
13) Vü≤düÔ 14) ∫‘·Ô 15) kÕ«‹
‘·j·÷s¡j·÷´&ÉT. n<˚ $<ÛäeTT>± yÓTT<ä≥ @ø£eTT>±j·TTqï qø£åÁ‘·eTT
eT÷&ÉT>± $uÛÑõ+|üã&çq~. n˝≤ $uÛÑõ+|üã&çqy˚ 1) nX¯«ì 2) uÛÑs¡DÏ 16) $XÊK 17) nq÷sê<Ûä 18) CÒwü˜
3) ø£è‹Ôø£ nì ‘Ó\T|ü⁄#·THêïeTT. nX¯«ì Jyê‘·à≈£î >∑Ts¡TÔø±>±, uÛÑs¡DÏ 19) eT÷\ 20) |üPsê«cÕ&ÛÉ 21) ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ
Ä‘·à≈£î >∑Ts¡TÔø±>±, eT÷&Ée<Ó’q ø£è‹Ôø£ |üs¡e÷‘·à≈£î >∑Ts¡TÔ>±j·TTqï~. 22) ÁX¯eD+ 23) <Ûìä wüº 24) X¯‘·_Ûwü+
>∑DÏ‘·eTT Á|üø±s¡eTT dü+K´˝˝À 3 Jyê‘·à≈£î >∑Ts¡Ôì, 6 Ä‘·à≈£î >∑Ts¡Ôì, 25) |üPsê«uÛ≤Á<ä 26) ñ‘·sÔ êuÛ≤Á<ä 27) sπ e‹
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 157
á $<ÛäeTT>± qø£åÁ‘·eTT\T Jyê‘·à, Ä‘·à, |üs¡e÷‘·à nqT eT÷&ÉT
uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛÑõ+|üã&ܶsTT. ˇø£ \>∑ïeTTq≈£î 2 14 qø£åÁ‘·eTTqT
πø{≤sTT+∫q≥T¢ Çø£ÿ&É n<˚ $<ÛäeTT>± 214 \>∑ïeTT nq>± 9 qø£åÁ‘·
bÕ<äeTT\qT ˇø=ÿø£ÿ Á>∑Vü≤eTTq≈£î πø{≤sTT+∫ Ä Á>∑Vü≤eTT ù|s¡T‘√H˚
ø=ìï <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT\qT ìs¡ísTT+#·&ÉeTT »]–q~. <Ó’e C≤„qT\
ø=s¡≈£î CÀ´‹wü´eTT˝À <äXÊdü+e‘·‡s¡eTT\qT @s¡Œs¡#·&ÉeTT »]–q~.
nC≤„qT\ø=s¡≈£î 12 \>∑ïeTT\qT ‘·j·÷s¡T #˚dæ ˇø=ÿø£ÿ \>∑ïeTTq≈£î
2 14 qø£åÁ‘·eTTqT (9 qø£åÁ‘·bÕ<äeTT\qT) ìs¡ísTT+∫q≥T¢, C≤„qT\ø=s¡≈£î
12 <äX\¯ qT Á>∑V≤ü eTT\ ù|s¡T‘√ ‘·j÷· s¡T #˚d,æ Ä Á>∑V≤ü eTT ù|s¡T‘√qTqï
<äX¯\≈£î yÓTT‘·ÔeTT 120 dü+e‘·‡s¡eTT\qT ìs¡ísTT+#·&ÉeTT »]–q~.
CÀ´‹wü´Á>∑+<∏äeTTqT #·÷ùdÔ |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\T, |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü ≤eTT\T,
|üHÓï+&ÉT <äX¯\T, |üHÓï+&ÉT |ü<äT\ (120) dü+e‘·‡s¡eTT\T ø£ì|æ+#·T
#·Tqï$.
38 eT+∫ <äX¯\T`#Ó&ÉT <äX¯\T
Á>∑V≤ü #ês¡eTTqT #·÷#·T≥≈£î |üHïÓ +&ÉT \>∑ïeTT\qT #·÷∫q≥T¢ <äXÊ
#ês¡eTTqT #·÷#·T≥≈£î \>∑ïeTT\q÷, yê{Ï˝Àì qø£Áå ‘·eTT\q÷ #·÷&Ée\dæ
j·TT+&ÉTqT. |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTTqTã{Ϻ C≤‘·ø£ \>∑ïeTTqT ‘Ó\TdüTø=qï≥T¢
<äX\¯ qT ‘Ó*j·TT≥ ø=s¡≈î£ ≈£L&Ü |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTTqTã{Ϻ ‘Ó*j·Te\dæq
nedüs¡eTTqï~. |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À >∑\ qø£åÁ‘·eTTqTã{Ϻ #·+Á<ä T&ÉT
mH√ï \>∑ïeTT˝Àj·TTHêï&√, mH√ï qø£Áå ‘· bÕ<äeTT˝Àj·TTHêï&√ ‘Ó*dæq≥T¢
ˇø£ eTìwæ <äX\¯ qT ‘Ó*j·TT≥≈£î ≈£L&Ü |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTTqT nqTdü]+∫
Ä ~qeTT »s¡T>∑T#·Tqï qø£Áå ‘·eTTqTã{Ϻ <äX\¯ qT ‘Ó*j·Te#·TÃqT. »qq
158 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
düeTj·TeTT˝ÀqTqï \>∑ïeTTqT Ä ~q |ü+#ê+>∑eTT˝À ‘Ó*j·Te#·TÃqT.
|ü+#ê+>∑eTT˝Àì \>∑ïeTTqT ‘Ó*dæq+‘·e÷Á‘·eTTq Ä \>∑ïeTT mH√ï
bÕ<äeTT (uÛ≤>∑eTT) ˝À »ìà+∫q~ ø=+‘· >∑DÏ‘·eTTqT ñ|üjÓ÷–+∫
‘Ó*j·Te˝…qT. n˝≤ ‘Ó*j·TT≥≈£î eTT+<äT ~qeTTq >∑&∫É q qø£Áå ‘·eTTqT
rdüTø=ì n~ Ä ~qeTT >∑&∫É b˛>±, eTT+<äT ~qeTTq >∑&∫É q »qà~q
qø£Áå ‘·eTTqT ‘Ó*dæ, nfÒ¢ |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT eTìwæ |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT
es¡≈£î >∑&É∫q qø£åÁ‘·eTTqT ‘Ó*dæ eTT+<äT ~qeTT >∑&É∫q eT]j·TT
Á|üdTü ‘Ô · ~qeTT >∑&∫É q qø£Áå ‘·eTTqT ø£\T|ü>± yÓTT‘·eÔ TT >∑&∫É q qø£Áå ‘·eTT
‘Ó*dæb˛e⁄qT. n|ü&ÉT Ä ~qeTT qø£åÁ‘·eTT m+‘· es¡≈£îqï<√
|ü+#ê+>∑eTT˝À #·÷∫ |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT >∑&É∫q~ rdæy˚j·T>±
»s¡T>∑e\dæq~ $T–*b˛e⁄qT. $T–*b˛sTTq <ëììã{Ϻ >±˙ ˝Òø£
»]–q <ëììã{Ϻ>±˙ Ä ~qeTT »qq düeTj·TeTTq≈£î qø£åÁ‘·eTT mH√ï
bÕ<äeTT˝À ñqïB ‘Ó*dæb˛e⁄qT. Ä ~q qø£åÁ‘·eTTqTã{Ϻ |üHÓï+&ÉT
<äX¯\˝À Á|üdüTÔ‘·eTT »s¡T>∑T#·Tqï <äX¯ @$T{Ï? nì ‘Ó*j·Te#·TÃqT.
»qà˝À ñqï <äX¯qT ‘Ó*dæq <ëì yÓqTø£e#·Tà <äX¯\T @$T≥˙, n$
mìï dü+e‘·‡s¡eTT\T >∑&çj·Te\dæj·TTqï<ä˙ ‘Ó*j·TTqT. Ç|ü&ÉT
ñ<ëVü≤s¡D≈£î 2009 dü+e‘·‡s¡eTT nwüº$T eT+>∑fi¯yês¡eTT 17e ‘˚Bq
ñ<äj·TeTT 9 >∑+≥\≈£î »ìà+∫q s¡+>∑j·T´ C≤‘·ø£eTTqTã{Ϻ n‘·qT
»ìà+∫q düeTj·TeTT˝ÀqTqï nq÷sê<Ûë qø£åÁ‘· ¬s+&Ée bÕ<äeTTqTã{Ϻ
n‘·ì≈£îqï <äX¯\qT yê{Ï dü+e‘·‡s¡eTT\qT ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. ø±\
#·Áø£eTT˝À y˚TwüeTT yÓTT<ä\Tø=ì MTqeTT es¡≈£î |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T
ñqï≥T¢, eTìwæ <äX¯\˝À |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T >∑\e⁄. y˚Twü\>∑ïeTT˝À
mìï qø£åÁ‘· bÕ<äeTT\Tqïy√ yê{Ï˝À »ìà+∫q n~j˚T dü÷s¡´ <äX¯≈£î
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 157
á $<ÛäeTT>± qø£åÁ‘·eTT\T Jyê‘·à, Ä‘·à, |üs¡e÷‘·à nqT eT÷&ÉT
uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛÑõ+|üã&ܶsTT. ˇø£ \>∑ïeTTq≈£î 2 14 qø£åÁ‘·eTTqT
πø{≤sTT+∫q≥T¢ Çø£ÿ&É n<˚ $<ÛäeTT>± 214 \>∑ïeTT nq>± 9 qø£åÁ‘·
bÕ<äeTT\qT ˇø=ÿø£ÿ Á>∑Vü≤eTTq≈£î πø{≤sTT+∫ Ä Á>∑Vü≤eTT ù|s¡T‘√H˚
ø=ìï <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT\qT ìs¡ísTT+#·&ÉeTT »]–q~. <Ó’e C≤„qT\
ø=s¡≈£î CÀ´‹wü´eTT˝À <äXÊdü+e‘·‡s¡eTT\qT @s¡Œs¡#·&ÉeTT »]–q~.
nC≤„qT\ø=s¡≈£î 12 \>∑ïeTT\qT ‘·j·÷s¡T #˚dæ ˇø=ÿø£ÿ \>∑ïeTTq≈£î
2 14 qø£åÁ‘·eTTqT (9 qø£åÁ‘·bÕ<äeTT\qT) ìs¡ísTT+∫q≥T¢, C≤„qT\ø=s¡≈£î
12 <äX\¯ qT Á>∑V≤ü eTT\ ù|s¡T‘√ ‘·j÷· s¡T #˚d,æ Ä Á>∑V≤ü eTT ù|s¡T‘√qTqï
<äX¯\≈£î yÓTT‘·ÔeTT 120 dü+e‘·‡s¡eTT\qT ìs¡ísTT+#·&ÉeTT »]–q~.
CÀ´‹wü´Á>∑+<∏äeTTqT #·÷ùdÔ |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\T, |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü ≤eTT\T,
|üHÓï+&ÉT <äX¯\T, |üHÓï+&ÉT |ü<äT\ (120) dü+e‘·‡s¡eTT\T ø£ì|æ+#·T
#·Tqï$.
38 eT+∫ <äX¯\T`#Ó&ÉT <äX¯\T
Á>∑V≤ü #ês¡eTTqT #·÷#·T≥≈£î |üHïÓ +&ÉT \>∑ïeTT\qT #·÷∫q≥T¢ <äXÊ
#ês¡eTTqT #·÷#·T≥≈£î \>∑ïeTT\q÷, yê{Ï˝Àì qø£Áå ‘·eTT\q÷ #·÷&Ée\dæ
j·TT+&ÉTqT. |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTTqTã{Ϻ C≤‘·ø£ \>∑ïeTTqT ‘Ó\TdüTø=qï≥T¢
<äX\¯ qT ‘Ó*j·TT≥ ø=s¡≈î£ ≈£L&Ü |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTTqTã{Ϻ ‘Ó*j·Te\dæq
nedüs¡eTTqï~. |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À >∑\ qø£åÁ‘·eTTqTã{Ϻ #·+Á<ä T&ÉT
mH√ï \>∑ïeTT˝Àj·TTHêï&√, mH√ï qø£Áå ‘· bÕ<äeTT˝Àj·TTHêï&√ ‘Ó*dæq≥T¢
ˇø£ eTìwæ <äX\¯ qT ‘Ó*j·TT≥≈£î ≈£L&Ü |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTTqT nqTdü]+∫
Ä ~qeTT »s¡T>∑T#·Tqï qø£Áå ‘·eTTqTã{Ϻ <äX\¯ qT ‘Ó*j·Te#·TÃqT. »qq
158 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
düeTj·TeTT˝ÀqTqï \>∑ïeTTqT Ä ~q |ü+#ê+>∑eTT˝À ‘Ó*j·Te#·TÃqT.
|ü+#ê+>∑eTT˝Àì \>∑ïeTTqT ‘Ó*dæq+‘·e÷Á‘·eTTq Ä \>∑ïeTT mH√ï
bÕ<äeTT (uÛ≤>∑eTT) ˝À »ìà+∫q~ ø=+‘· >∑DÏ‘·eTTqT ñ|üjÓ÷–+∫
‘Ó*j·Te˝…qT. n˝≤ ‘Ó*j·TT≥≈£î eTT+<äT ~qeTTq >∑&∫É q qø£Áå ‘·eTTqT
rdüTø=ì n~ Ä ~qeTT >∑&∫É b˛>±, eTT+<äT ~qeTTq >∑&∫É q »qà~q
qø£Áå ‘·eTTqT ‘Ó*dæ, nfÒ¢ |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT eTìwæ |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT
es¡≈£î >∑&É∫q qø£åÁ‘·eTTqT ‘Ó*dæ eTT+<äT ~qeTT >∑&É∫q eT]j·TT
Á|üdTü ‘Ô · ~qeTT >∑&∫É q qø£Áå ‘·eTTqT ø£\T|ü>± yÓTT‘·eÔ TT >∑&∫É q qø£Áå ‘·eTT
‘Ó*dæb˛e⁄qT. n|ü&ÉT Ä ~qeTT qø£åÁ‘·eTT m+‘· es¡≈£îqï<√
|ü+#ê+>∑eTT˝À #·÷∫ |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT >∑&É∫q~ rdæy˚j·T>±
»s¡T>∑e\dæq~ $T–*b˛e⁄qT. $T–*b˛sTTq <ëììã{Ϻ >±˙ ˝Òø£
»]–q <ëììã{Ϻ>±˙ Ä ~qeTT »qq düeTj·TeTTq≈£î qø£åÁ‘·eTT mH√ï
bÕ<äeTT˝À ñqïB ‘Ó*dæb˛e⁄qT. Ä ~q qø£åÁ‘·eTTqTã{Ϻ |üHÓï+&ÉT
<äX¯\˝À Á|üdüTÔ‘·eTT »s¡T>∑T#·Tqï <äX¯ @$T{Ï? nì ‘Ó*j·Te#·TÃqT.
»qà˝À ñqï <äX¯qT ‘Ó*dæq <ëì yÓqTø£e#·Tà <äX¯\T @$T≥˙, n$
mìï dü+e‘·‡s¡eTT\T >∑&çj·Te\dæj·TTqï<ä˙ ‘Ó*j·TTqT. Ç|ü&ÉT
ñ<ëVü≤s¡D≈£î 2009 dü+e‘·‡s¡eTT nwüº$T eT+>∑fi¯yês¡eTT 17e ‘˚Bq
ñ<äj·TeTT 9 >∑+≥\≈£î »ìà+∫q s¡+>∑j·T´ C≤‘·ø£eTTqTã{Ϻ n‘·qT
»ìà+∫q düeTj·TeTT˝ÀqTqï nq÷sê<Ûë qø£åÁ‘· ¬s+&Ée bÕ<äeTTqTã{Ϻ
n‘·ì≈£îqï <äX¯\qT yê{Ï dü+e‘·‡s¡eTT\qT ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. ø±\
#·Áø£eTT˝À y˚TwüeTT yÓTT<ä\Tø=ì MTqeTT es¡≈£î |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T
ñqï≥T¢, eTìwæ <äX¯\˝À |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T >∑\e⁄. y˚Twü\>∑ïeTT˝À
mìï qø£åÁ‘· bÕ<äeTT\Tqïy√ yê{Ï˝À »ìà+∫q n~j˚T dü÷s¡´ <äX¯≈£î
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 159
ÁbÕs¡+uÛÑeT>∑TqT. nfÒ¢ |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\≈£î qø£åÁ‘·eTT\Tqï$ ø£<ë! Ä
qø£åÁ‘·eTT\‘√H˚ <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT\qT #·÷|ü&ÉeTT »s¡T>∑TqT ÁøÏ+<ä
#·÷&É+&ç.
nX¯«ì ` 4, uÛÑs¡DÏ ` 4, ø£è‹Ôø£ ` 1 R dü÷s¡´<äX¯
ø£è‹Ôø£ ` 3, s√Væ≤DÏ ` 4, eTè>∑•s¡ ` 2 R #·+Á<ä<äX¯
eTè>∑•s¡ ` 2, Äs¡TÁ<ä ` 4, |ü⁄qs¡«düT ` 3 R ≈£î»<äX¯
|ü⁄qs¡«düT ` 1, |ü⁄wü´$T ` 4, ÄX‚¢wü ` 4 R sêVüQ<äX¯
eTK ` 4, |ü⁄ã“ ` 4, ñ‘·Ôs¡ ` 1 R >∑Ts¡T<äX¯
ñ‘·Ôs¡ ` 3, Vü≤düÔ ` 4, ∫‘·Ô ` 2 R uÛÑ÷$T<äX¯
∫‘·Ô ` 2, kÕ«‹ ` 4, $XÊK ` 3 R X¯ì<äX¯
$XÊK ` 1, nq÷sê<Ûä ` 4, CÒwü˜ ` 4 R ãT<Ûä<äX¯
eT÷\ ` 4, |üPsê«cÕ&ÛÉ ` 4, ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ ` 1 R πø‘·T<äX¯
ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ ` 3, ÁX¯eD+ ` 4, <Ûäìwüº ` 2 R X¯óÁø£<äX¯
<Ûäìwüº ` 2, X¯‘·_Ûwü+ ` 4, |üPsê«uÛ≤Á<ä` 3 R $TÁ‘·<äX¯
|üPsê«uÛ≤Á<ä ` 1, ñ‘·sÔ u¡ ≤Û Á<ä ` 4, sπ e‹ ` 4 R ∫Á‘·<äX¯
á $<ÛäeTT>± qø£åÁ‘·eTT\qTã{Ϻ <äX¯\qT >∑T]Ô+#·e#·TÃqT. @
qø£åÁ‘·eTT˝À »ìà+∫‘˚ @ <äX¯ e#·TÃH√ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. Bììã{Ϻ
s¡+>∑j·T´ |ü⁄{Ϻq düeTj·T+˝À nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTT ¬s+&Ée bÕ<äeTT
ñ+&ÉT≥e\q n‘·ì~ ãT<Û<ä Xä j ¯ T· ì #Ó|Œü e#·TÃqT. eTìwæ eTs¡D+Ï ∫q
yÓ+≥H˚ ¬s+&Ée »qà≈£î b˛e⁄qì #Ó|üø=HêïeTT. eTs¡DeTT »]–q
‘·sê«‘· »qà≈£î b˛e⁄ ˝À|ü\ m+‘·ø±\eTT »s¡T>∑e#·TÃqT nì Á|üX¯ïeùdÔ
ˇø£ÿ ôdø£qT ø±\eTT ≈£L&Ü |üP]Ô>± ñ+&É<äìj˚T #Ó|üŒe#·TÃqT.
eTs¡DeTT ‘·sê«‘· »ìà+#·e\dæq düú\eTT |ü~y˚\ øÏ˝ÀMT≥s¡¢
160 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
<ä÷s¡eTT˝Àj·TTHêï, ˝Òø£ n+‘·ø+£ fÒ m≈£îÿe>± K+&Ü+‘·se¡ TT\˝Àj·TTHêï,
Ç+ø± m≈£îÿe>± Á>∑Vü‰+‘·s¡eTT\˝Àj·TTHêï ˇø£ÿ ôdø£qT ø±\eTT ≈£L&Ü
|üP]Ô>± |ü≥º<ä˙, eTs¡DÏ+∫q yÓ+≥H˚ mø£ÿ&Ó’Hê »ìà+#·Tq˙
#Ó|ü ø=HêïeTT. @e÷Á‘·eTT Ä\dü´eTT ˝Ò≈î£ +&Ü #·ìb˛sTTq ø£Då eTT˝ÀH˚
»ìà+∫q|üŒ{Ïø,° n+‘·ø+£ fÒ m≈£îÿe y˚>e∑ TT‘√ dü+∫‘· ø£sà¡ ÁbÕs¡ãe∆ TT>±
e÷]Ã y˚j·Tã&ÉTqT. me] }Vü≤≈£L n+<äq+‘· y˚>∑eTT>± ˇø£
J$‘·eTTq≈£î dü]|ü&TÉ ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ qT dü+∫‘·eTT qT+&ç ìs¡sí TT+#·ã&ÉTqT.
#·ìb˛sTTq Je⁄&ÉT >∑‘·»qà˝À ø±\#·Áø£eTTqTã{Ϻ ø£s¡à#·Áø£eTTqTã{Ϻ
>∑TD#·Áø£eTT˝À mø£ÿ&ÉT+&ÉTH√, @ e÷s¡TŒ ˝Ò≈£î+&Ü nø£ÿ&˚e⁄+&ç
»ìà+#·TqT. ø±\#·Áø£, ø£s¡à#·Áø£, >∑TD#·Áø£eTT\ #·Á≥eTT˝À @ e÷s¡TŒ
˝Ò≈£î+&Ü »qà ø£\TZ#·Tqï~. n+‘˚ø±ø£ b˛sTTq »qà˝À @ <äX¯˝Àe⁄+&ç
#·ìb˛sTTe⁄+&ÉTH√, n<˚ <äX¯˝ÀH˚ eTs¡T»qà ≈£L&Ü j·TT+&ÉTqT. ˇø£
<äXÊø±\eTT |ü~ dü+e‘·‡s¡eTT\T+&ç n+<äT˝À eT÷&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\,
Hê\T>∑T HÓ\\, |ü~ s√E\T >∑&É∫j·TT+fÒ eTs¡T»qà˝À n<˚ <äX¯
ÁbÕs¡+uÛÑeT>∑TqT. b˛sTTq »qà˝À nsTTb˛sTTq #√≥qT+&çj˚T
ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ >∑‘·eTT˝À Ä <äX¯˝À »s¡T>∑e\dæq Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\,
@&ÉT HÓ\\ Çs¡Te~ s√E\T >∑&∫É q ‘·sê«‘· s¬ +&Ée <äX¯ ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑TqT.
»qà˝À ø£sà¡ e÷]Hê ø±\#·Áø£ \>∑ïeTT\T >±˙, <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT\T>±˙,
>∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\T>±˙ e÷s¡e⁄. Ç+‘·≈î£ eTT+<äT @ qø£Áå ‘·eTT˝À
|ü⁄{Ϻqyês¡T @ <äX¯˝À |ü⁄≥TºH√ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Ç|ü&ÉT @ <äX¯ mìï
dü+e‘·‡s¡eTT\ |ü]e÷DeTTqï<√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
ˇø£ eTìwæ J$‘·eTT jÓTTø£ÿ |ü]e÷DeTT 120 dü+e‘·‡s¡eTT\T>±
ìs¡ísTT+#·ã&çq~. 120 dü+e‘·‡s¡eTT˝˝À ˇø£ eTìwæ mìïe÷s¡T¢
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 159
ÁbÕs¡+uÛÑeT>∑TqT. nfÒ¢ |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\≈£î qø£åÁ‘·eTT\Tqï$ ø£<ë! Ä
qø£åÁ‘·eTT\‘√H˚ <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT\qT #·÷|ü&ÉeTT »s¡T>∑TqT ÁøÏ+<ä
#·÷&É+&ç.
nX¯«ì ` 4, uÛÑs¡DÏ ` 4, ø£è‹Ôø£ ` 1 R dü÷s¡´<äX¯
ø£è‹Ôø£ ` 3, s√Væ≤DÏ ` 4, eTè>∑•s¡ ` 2 R #·+Á<ä<äX¯
eTè>∑•s¡ ` 2, Äs¡TÁ<ä ` 4, |ü⁄qs¡«düT ` 3 R ≈£î»<äX¯
|ü⁄qs¡«düT ` 1, |ü⁄wü´$T ` 4, ÄX‚¢wü ` 4 R sêVüQ<äX¯
eTK ` 4, |ü⁄ã“ ` 4, ñ‘·Ôs¡ ` 1 R >∑Ts¡T<äX¯
ñ‘·Ôs¡ ` 3, Vü≤düÔ ` 4, ∫‘·Ô ` 2 R uÛÑ÷$T<äX¯
∫‘·Ô ` 2, kÕ«‹ ` 4, $XÊK ` 3 R X¯ì<äX¯
$XÊK ` 1, nq÷sê<Ûä ` 4, CÒwü˜ ` 4 R ãT<Ûä<äX¯
eT÷\ ` 4, |üPsê«cÕ&ÛÉ ` 4, ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ ` 1 R πø‘·T<äX¯
ñ‘·ÔsêcÕ&ÛÉ ` 3, ÁX¯eD+ ` 4, <Ûäìwüº ` 2 R X¯óÁø£<äX¯
<Ûäìwüº ` 2, X¯‘·_Ûwü+ ` 4, |üPsê«uÛ≤Á<ä` 3 R $TÁ‘·<äX¯
|üPsê«uÛ≤Á<ä ` 1, ñ‘·sÔ u¡ ≤Û Á<ä ` 4, sπ e‹ ` 4 R ∫Á‘·<äX¯
á $<ÛäeTT>± qø£åÁ‘·eTT\qTã{Ϻ <äX¯\qT >∑T]Ô+#·e#·TÃqT. @
qø£åÁ‘·eTT˝À »ìà+∫‘˚ @ <äX¯ e#·TÃH√ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. Bììã{Ϻ
s¡+>∑j·T´ |ü⁄{Ϻq düeTj·T+˝À nq÷sê<Ûä qø£åÁ‘·eTT ¬s+&Ée bÕ<äeTT
ñ+&ÉT≥e\q n‘·ì~ ãT<Û<ä Xä j ¯ T· ì #Ó|Œü e#·TÃqT. eTìwæ eTs¡D+Ï ∫q
yÓ+≥H˚ ¬s+&Ée »qà≈£î b˛e⁄qì #Ó|üø=HêïeTT. eTs¡DeTT »]–q
‘·sê«‘· »qà≈£î b˛e⁄ ˝À|ü\ m+‘·ø±\eTT »s¡T>∑e#·TÃqT nì Á|üX¯ïeùdÔ
ˇø£ÿ ôdø£qT ø±\eTT ≈£L&Ü |üP]Ô>± ñ+&É<äìj˚T #Ó|üŒe#·TÃqT.
eTs¡DeTT ‘·sê«‘· »ìà+#·e\dæq düú\eTT |ü~y˚\ øÏ˝ÀMT≥s¡¢
160 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
<ä÷s¡eTT˝Àj·TTHêï, ˝Òø£ n+‘·ø+£ fÒ m≈£îÿe>± K+&Ü+‘·se¡ TT\˝Àj·TTHêï,
Ç+ø± m≈£îÿe>± Á>∑Vü‰+‘·s¡eTT\˝Àj·TTHêï ˇø£ÿ ôdø£qT ø±\eTT ≈£L&Ü
|üP]Ô>± |ü≥º<ä˙, eTs¡DÏ+∫q yÓ+≥H˚ mø£ÿ&Ó’Hê »ìà+#·Tq˙
#Ó|ü ø=HêïeTT. @e÷Á‘·eTT Ä\dü´eTT ˝Ò≈î£ +&Ü #·ìb˛sTTq ø£Då eTT˝ÀH˚
»ìà+∫q|üŒ{Ïø,° n+‘·ø+£ fÒ m≈£îÿe y˚>e∑ TT‘√ dü+∫‘· ø£sà¡ ÁbÕs¡ãe∆ TT>±
e÷]Ã y˚j·Tã&ÉTqT. me] }Vü≤≈£L n+<äq+‘· y˚>∑eTT>± ˇø£
J$‘·eTTq≈£î dü]|ü&TÉ ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ qT dü+∫‘·eTT qT+&ç ìs¡sí TT+#·ã&ÉTqT.
#·ìb˛sTTq Je⁄&ÉT >∑‘·»qà˝À ø±\#·Áø£eTTqTã{Ϻ ø£s¡à#·Áø£eTTqTã{Ϻ
>∑TD#·Áø£eTT˝À mø£ÿ&ÉT+&ÉTH√, @ e÷s¡TŒ ˝Ò≈£î+&Ü nø£ÿ&˚e⁄+&ç
»ìà+#·TqT. ø±\#·Áø£, ø£s¡à#·Áø£, >∑TD#·Áø£eTT\ #·Á≥eTT˝À @ e÷s¡TŒ
˝Ò≈£î+&Ü »qà ø£\TZ#·Tqï~. n+‘˚ø±ø£ b˛sTTq »qà˝À @ <äX¯˝Àe⁄+&ç
#·ìb˛sTTe⁄+&ÉTH√, n<˚ <äX¯˝ÀH˚ eTs¡T»qà ≈£L&Ü j·TT+&ÉTqT. ˇø£
<äXÊø±\eTT |ü~ dü+e‘·‡s¡eTT\T+&ç n+<äT˝À eT÷&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\,
Hê\T>∑T HÓ\\, |ü~ s√E\T >∑&É∫j·TT+fÒ eTs¡T»qà˝À n<˚ <äX¯
ÁbÕs¡+uÛÑeT>∑TqT. b˛sTTq »qà˝À nsTTb˛sTTq #√≥qT+&çj˚T
ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ >∑‘·eTT˝À Ä <äX¯˝À »s¡T>∑e\dæq Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\,
@&ÉT HÓ\\ Çs¡Te~ s√E\T >∑&∫É q ‘·sê«‘· s¬ +&Ée <äX¯ ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑TqT.
»qà˝À ø£sà¡ e÷]Hê ø±\#·Áø£ \>∑ïeTT\T >±˙, <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT\T>±˙,
>∑TD#·Áø£eTT˝Àì >∑TDeTT\T>±˙ e÷s¡e⁄. Ç+‘·≈î£ eTT+<äT @ qø£Áå ‘·eTT˝À
|ü⁄{Ϻqyês¡T @ <äX¯˝À |ü⁄≥TºH√ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Ç|ü&ÉT @ <äX¯ mìï
dü+e‘·‡s¡eTT\ |ü]e÷DeTTqï<√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
ˇø£ eTìwæ J$‘·eTT jÓTTø£ÿ |ü]e÷DeTT 120 dü+e‘·‡s¡eTT\T>±
ìs¡ísTT+#·ã&çq~. 120 dü+e‘·‡s¡eTT˝˝À ˇø£ eTìwæ mìïe÷s¡T¢
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 161 162 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#·ìb˛sTTHê, mìïe÷s¡T¢ Áø=‘·Ô »qà≈£î b˛sTTHê yê{Ïì <˚e⁄ì <äèwæ˜˝À ˇø£ eTìwæ »qq ø±\eTT @ \>∑ïeTT˝À »]–Hê Ä \>∑ïeTTqT
nìï »qà\T>± ˝…øÏÿ+#·ã&Ée⁄. 120 dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î ˇø£ »qà>± ã{Ϻ |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À Äs¡T $TÁ‘·T\T>±, Äs¡T X¯Á‘·Te⁄\T>±
˝…øÏÿ+#·T≥≈£î ìs¡íj·TeTT #˚j·Tã&çq~. 120 dü+e‘·‡s¡eTT\T >∑&É∫‘˚H˚ ñ+<äTs¡ì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. $TÁ‘·T\q>± |ü⁄D´eTTqT Ç∫à düTK
ˇø£ J$‘·eTT ˝Òø£ ˇø£ »qà>± ˝…øÏÿ+#·T≥≈£î XÊdüqeTT #˚j·Tã&çq~. ô|≥Tºyês¡T. X¯Á‘·Te⁄\q>± bÕ|üeTTqT neT\T #˚dæ ø£wüºô|≥Tºyês¡T nì
eTìwæ¬ø’Hê y˚s¡T »+‘·Te⁄¬ø’Hê, Ç‘·s¡ ÁøÏ$T¬ø’Hê ˇπø ìs¡íj·TeTT ns¡úeTT. »qq ø±\ \>∑ïeTTqTã{Ϻ $TÁ‘·T\T>± eT]j·TT X¯Á‘·Te⁄\T>±
Á|üø±s¡eTT 120 dü+e‘·‡s¡eTT\ø=ø£e÷s¡T »qà>± >∑T]Ô+#·e#·TÃqT. 120 j·TTqï Á>∑Vü≤eTT\H˚ <äXÊ#ês¡eTT˝À ≈£L&Ü, $TÁ‘· X¯Á‘·Te⁄\T>± ˝…ø Ïÿ+#·T
dü+e‘·‡s¡eTT\˝À ˇø£ »+‘·Te⁄ ˝Òø£ ˇø£ eTè>∑eTT eTT|üŒ~e÷s¡T¢ #·ìb˛sTT ø√e˝…qT. 2009 dü+e‘·‡s¡eTT |òÁæ ãe] 17e ‘˚B nwü$º T eT+>∑fiy¯ ês¡eTT
‹]– »ìà+∫Hê neìïj·T÷ nìï »qà\T>± ˝…øÏÿ+#·ã&Éø£ ˇπø »qà>± »ìà+∫q s¡+>∑jT· ´ nqT e´øÏÔ jÓTTø£ÿ »qq qø£Áå ‘·eTTqTã{Ϻ |ü⁄≥Tºø ˝£ ÀH˚
˝…øÏÿ+#·ã&ÉTqT. <ëìøÏ dü÷Á‘·eTT ø£\<äT. e÷qe⁄ì Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À n‘·ì~ ãT<Ûä<äX¯ nì ‘Ó*dæb˛sTTq~. Ç|ü&ÉT s¡+>∑j·T´≈£î @ <äX¯
|üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\TqïfÒ,¢ <äXÊ#ês¡eTT˝À ≈£L&Ü |üHïÓ +&ÉT <äX¯\T ø£\e⁄. eT+∫<√, @ <äX¯ eT+∫~ ø±<√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. »qq düeTj·TeTT˝À
|üHïÓ +&ÉT <äX\¯ T ˇø£e÷s¡T nsTTb˛e⁄≥≈£î yÓTT‘·eÔ TT 120 dü+e‘·‡s¡eTT\ qTqï \>∑ïeTT MTq\>∑ïeT>∑T≥ e\q MTq \>∑ïeTTq≈£î mes¡T $TÁ‘·T˝À,
ø±\eTT |ü≥TºqT. n˝≤ |üHÓï+&ÉT <äX¯\T ˇø£e÷s¡T ‹]–q|ü&˚ ˇø£ mes¡T X¯Á‘·Te⁄˝À yêπs <äX¯\˝ÀqT $TÁ‘· X¯Á‘·Te⁄\T>± #Ó|üŒã&ÉT<äT s¡T.
»qà>± ˝…øÏÿ+#·e#·TÃqT. dü÷s¡´<äX¯‘√ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq <äX¯ ‹]– yêì <ëì Á|üø±s¡eTT MTq \>∑ïeTTq≈£î $TÁ‘·T\T X¯Á‘·Te⁄\T ÁøÏ+~ $<ÛäeTT>±
J$‘·eTT˝À e#·TÃ≥≈£î 120 dü+e‘·‡s¡eTT\ ø±\eTT |ü≥Tº#·Tqï~. ø£\s¡T.
n+<äTe\q meì¬ø’Hê 120 dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î ˇø£e÷s¡T »qàj·Tì $TÁ‘·T\T X¯Á‘·Te⁄\T
˝…øÏÿ+#·e˝…qT. eTìwæ J$‘·eTT˝À |üHÓï+&ÉT <äX¯\Tqïeì ‘Ó\TdüT >∑Ts¡Te⁄ 1I7 ãT<ÛäT&ÉT
ø=HêïeTT ø£<ë! |üHÓï+&ÉT <äX¯\T ø£*dæ yÓTT‘·ÔeTT 120 dü+e‘·‡s¡eTT\ì ≈£îE&ÉT 1I7 X¯óÁ≈£î&ÉT
nqTø=HêïeTT ø£<ë! nsTT‘˚ |üHÓï+&ÉT <äX¯\ ø±\eTT düe÷qeTT>± #·+Á<äT&ÉT 1I7 sêVüQe⁄
j·TTqï<ë? ˝Òø£ ˇø=ÿø£ÿ <äX¯ ˇø=ÿø£ÿ ø±\|ü]$T‹ø£*Zj·TTqï<ë? nqT dü÷s¡T´&ÉT 1I7 X¯ì
Á|üX¯ï≈£î CyêãTqT ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT uÛÑ÷$T 1I7 $TÁ‘·
Á>∑V≤ü eTT\˝À Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T $TÁ‘·T\T>±, Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T X¯Á‘·Te⁄\T>± πø‘·Te⁄ 1I7 ∫Á‘·
j·TTqï≥T¢, <äX¯\˝À ≈£L&Ü Äs¡T <äX¯\T eT+∫$>±, Äs¡T <äX¯\T s¡+>∑j·T´ nqT e´øÏÔøÏ C≤‘·ø£Ø‘ê´ >∑Ts¡T, ≈£î», #·+Á<ä, dü÷s¡´,
#Ó&ÉT$>±j·TTqï$. yê{Ïì ÁøÏ+<ä #·÷kÕÔeTT. uÛÑ÷$T, πø‘·Te⁄ nqT Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T nqT≈£L\Ts¡T>±, $T>∑‘ê ãT<Û ä,
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 161 162 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#·ìb˛sTTHê, mìïe÷s¡T¢ Áø=‘·Ô »qà≈£î b˛sTTHê yê{Ïì <˚e⁄ì <äèwæ˜˝À ˇø£ eTìwæ »qq ø±\eTT @ \>∑ïeTT˝À »]–Hê Ä \>∑ïeTTqT
nìï »qà\T>± ˝…øÏÿ+#·ã&Ée⁄. 120 dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î ˇø£ »qà>± ã{Ϻ |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À Äs¡T $TÁ‘·T\T>±, Äs¡T X¯Á‘·Te⁄\T>±
˝…øÏÿ+#·T≥≈£î ìs¡íj·TeTT #˚j·Tã&çq~. 120 dü+e‘·‡s¡eTT\T >∑&É∫‘˚H˚ ñ+<äTs¡ì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. $TÁ‘·T\q>± |ü⁄D´eTTqT Ç∫à düTK
ˇø£ J$‘·eTT ˝Òø£ ˇø£ »qà>± ˝…øÏÿ+#·T≥≈£î XÊdüqeTT #˚j·Tã&çq~. ô|≥Tºyês¡T. X¯Á‘·Te⁄\q>± bÕ|üeTTqT neT\T #˚dæ ø£wüºô|≥Tºyês¡T nì
eTìwæ¬ø’Hê y˚s¡T »+‘·Te⁄¬ø’Hê, Ç‘·s¡ ÁøÏ$T¬ø’Hê ˇπø ìs¡íj·TeTT ns¡úeTT. »qq ø±\ \>∑ïeTTqTã{Ϻ $TÁ‘·T\T>± eT]j·TT X¯Á‘·Te⁄\T>±
Á|üø±s¡eTT 120 dü+e‘·‡s¡eTT\ø=ø£e÷s¡T »qà>± >∑T]Ô+#·e#·TÃqT. 120 j·TTqï Á>∑Vü≤eTT\H˚ <äXÊ#ês¡eTT˝À ≈£L&Ü, $TÁ‘· X¯Á‘·Te⁄\T>± ˝…ø Ïÿ+#·T
dü+e‘·‡s¡eTT\˝À ˇø£ »+‘·Te⁄ ˝Òø£ ˇø£ eTè>∑eTT eTT|üŒ~e÷s¡T¢ #·ìb˛sTT ø√e˝…qT. 2009 dü+e‘·‡s¡eTT |òÁæ ãe] 17e ‘˚B nwü$º T eT+>∑fiy¯ ês¡eTT
‹]– »ìà+∫Hê neìïj·T÷ nìï »qà\T>± ˝…øÏÿ+#·ã&Éø£ ˇπø »qà>± »ìà+∫q s¡+>∑jT· ´ nqT e´øÏÔ jÓTTø£ÿ »qq qø£Áå ‘·eTTqTã{Ϻ |ü⁄≥Tºø ˝£ ÀH˚
˝…øÏÿ+#·ã&ÉTqT. <ëìøÏ dü÷Á‘·eTT ø£\<äT. e÷qe⁄ì Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À n‘·ì~ ãT<Ûä<äX¯ nì ‘Ó*dæb˛sTTq~. Ç|ü&ÉT s¡+>∑j·T´≈£î @ <äX¯
|üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\TqïfÒ,¢ <äXÊ#ês¡eTT˝À ≈£L&Ü |üHïÓ +&ÉT <äX¯\T ø£\e⁄. eT+∫<√, @ <äX¯ eT+∫~ ø±<√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. »qq düeTj·TeTT˝À
|üHïÓ +&ÉT <äX\¯ T ˇø£e÷s¡T nsTTb˛e⁄≥≈£î yÓTT‘·eÔ TT 120 dü+e‘·‡s¡eTT\ qTqï \>∑ïeTT MTq\>∑ïeT>∑T≥ e\q MTq \>∑ïeTTq≈£î mes¡T $TÁ‘·T˝À,
ø±\eTT |ü≥TºqT. n˝≤ |üHÓï+&ÉT <äX¯\T ˇø£e÷s¡T ‹]–q|ü&˚ ˇø£ mes¡T X¯Á‘·Te⁄˝À yêπs <äX¯\˝ÀqT $TÁ‘· X¯Á‘·Te⁄\T>± #Ó|üŒã&ÉT<äT s¡T.
»qà>± ˝…øÏÿ+#·e#·TÃqT. dü÷s¡´<äX¯‘√ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq <äX¯ ‹]– yêì <ëì Á|üø±s¡eTT MTq \>∑ïeTTq≈£î $TÁ‘·T\T X¯Á‘·Te⁄\T ÁøÏ+~ $<ÛäeTT>±
J$‘·eTT˝À e#·TÃ≥≈£î 120 dü+e‘·‡s¡eTT\ ø±\eTT |ü≥Tº#·Tqï~. ø£\s¡T.
n+<äTe\q meì¬ø’Hê 120 dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î ˇø£e÷s¡T »qàj·Tì $TÁ‘·T\T X¯Á‘·Te⁄\T
˝…øÏÿ+#·e˝…qT. eTìwæ J$‘·eTT˝À |üHÓï+&ÉT <äX¯\Tqïeì ‘Ó\TdüT >∑Ts¡Te⁄ 1I7 ãT<ÛäT&ÉT
ø=HêïeTT ø£<ë! |üHÓï+&ÉT <äX¯\T ø£*dæ yÓTT‘·ÔeTT 120 dü+e‘·‡s¡eTT\ì ≈£îE&ÉT 1I7 X¯óÁ≈£î&ÉT
nqTø=HêïeTT ø£<ë! nsTT‘˚ |üHÓï+&ÉT <äX¯\ ø±\eTT düe÷qeTT>± #·+Á<äT&ÉT 1I7 sêVüQe⁄
j·TTqï<ë? ˝Òø£ ˇø=ÿø£ÿ <äX¯ ˇø=ÿø£ÿ ø±\|ü]$T‹ø£*Zj·TTqï<ë? nqT dü÷s¡T´&ÉT 1I7 X¯ì
Á|üX¯ï≈£î CyêãTqT ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT uÛÑ÷$T 1I7 $TÁ‘·
Á>∑V≤ü eTT\˝À Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T $TÁ‘·T\T>±, Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T X¯Á‘·Te⁄\T>± πø‘·Te⁄ 1I7 ∫Á‘·
j·TTqï≥T¢, <äX¯\˝À ≈£L&Ü Äs¡T <äX¯\T eT+∫$>±, Äs¡T <äX¯\T s¡+>∑j·T´ nqT e´øÏÔøÏ C≤‘·ø£Ø‘ê´ >∑Ts¡T, ≈£î», #·+Á<ä, dü÷s¡´,
#Ó&ÉT$>±j·TTqï$. yê{Ïì ÁøÏ+<ä #·÷kÕÔeTT. uÛÑ÷$T, πø‘·Te⁄ nqT Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T nqT≈£L\Ts¡T>±, $T>∑‘ê ãT<Û ä,
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 163
X¯óÁø£, sêVüQ, X¯ì, $TÁ‘·, ∫Á‘· nqT Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T e´‹πs≈£î\T>±
j·TTHêïs¡T. M] ù|s¡T‘√H˚ <äX\¯ T+&ÉT≥ e\q Äj·÷ Á>∑V≤ü eTT\ <äX\¯ ˝À
eT+∫$>± ø=ìï, #Ó&ÉT$>± ø=ìï j·TTqïeì #Ó|üŒe#·TÃqT. $TÁ‘· X¯Á‘· T
Á>∑Vü≤eTT\qTã{Ϻ s¡+>∑j·T´≈£î Äs¡T nqT≈£L\yÓTÆq <äX¯\÷, Äs¡T nqT
≈£L\eTT˝Òì <äX¯\THêïj·Tì #Ó|üŒe#·TÃqT. Ç+‘·es¡≈£î qø£åÁ‘·eTTqT
ã{Ϻ <äX¯\÷, yê{Ï˝À nqT≈£L\ nHêqT≈£L\ <äX¯\qT ‘Ó\TdüTø=HêïeTT.
Ç|ü&ÉT @ <äX¯ m+‘·ø±\eTT+&ÉTH√ $es¡eTT>± ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
39 <äX¯\ ø±\eTT\T
ø=+<äsT¡ e÷≥\ dü+<äs“¡ e¤ TT˝À ªªyêì <äX¯ u≤>∑T+~, n+<äTe\q
yê&ÉT |ü{qºÏ <ä+‘ê ã+>±s¡eTÚ‘·÷e⁄+~μμ nì n+≥T+{≤s¡T. #ê˝≤eT+~øÏ
yê] Á>∑V≤ü #ês¡eTT\ MT<ä qeTàø£eTT˝Ò≈î£ Hêï, yê] Á>∑V≤ü #ês¡eTTqT >∑T]+∫
yê]øÏ ‘Ó*j·T≈£îHêï <äX¯\˝ÀH˚ u≤>± »s¡T>∑Tqì nqTø=qT#·T+<äTs¡T.
ø=+<äs¡T CÀ´‹wüß´\T ≈£L&Ü Á>∑Vü≤#ês¡eTTø£+fÒ eT+∫ <äX¯\˝ÀH˚ u≤>±
»s¡T>∑Tqì #Ó|ü#·T+<äTs¡T. CÀ´‹wü´ $wüj·TeTT ‘Ó*j·Tìyês¡T ≈£L&Ü
<äX¯ u≤>∑T+fÒ @yÓTÆHê »s¡T>∑T‘·T+<äì, m+‘· ˝≤uÛÑyÓTÆHê edüTÔ+<ä ì
nqT#·T+<äTs¡T. me&Ó’Hê qwüºb˛sTTHê, ø£wüº|ü&ÉT#·T+&çHê yêìì #· ÷∫q
yês¡T yêì <äX¯ u≤>±˝Ò<äT n+<äTe\q n˝≤ »s¡T>∑T#·Tqï<äì #Ó|ü
#·T+<äTs¡T. yêdüÔyêìøÏ Á|ü|ü+#· ø£s¡à\˝À eTìwæ MT<ä <äX¯\ Á|üu Û≤eeTT
n+‘·>± ñ+&É<Tä . eTìwæ |ü&TÉ ø£weºü TT\¬øH’ ê, nqTuÛ$Ñ +#·T düTKeTT\¬øH’ ê
eTTK´eTT>± Á>∑Vü≤#ês¡y˚T ø±s¡DeTì #Ó|üŒe#·TÃqT. <äX¯\ Á|üuÛ≤eeTT
Á|ü|ü+#· $wüj·TeTT\˝À ø£˙düeTT |ü~XÊ‘·eTT ≈£L&Ü ñ+&É<äT. ø±\
#·Áø£ \>∑ïeTT\˝À eT+∫ #Ó&TÉ Á>∑V≤ü eTT\T ‹s¡T>∑T#·÷ ø£sà¡ #·Áø£eTT qT+&ç
164 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n+~+#·T |òü*‘·eTT\qTã{Ϻ eTìwæ jÓTTø£ÿ ø£wüºdüTKeTT\T+&ÉTqT.
πøe\eTT <Ó’e C≤„q $wüj·TeTT\˝ÀqTqï yê]øÏ e÷Á‘·eTT <äX¯\qTã{Ϻ
yêì ø£s¡à s¡<ä›e⁄qB ˝ÒìB ‘Ó*j·TTqT. C≤„qT˝…’q yê]øÏ eT+∫<äX¯˝À
yê] ø£s¡à\T C≤„Hê–ï#˚ m≈£îÿe <äVæ≤+#·ã&ÉTqT. #Ó&ÉT <äX¯˝À ø£s¡à\T
ø±*b˛e&ÉeTT˝À Ä\dü´eT>∑TqT. eT+∫ <äX¯ e∫Ãq|ü&ÉT C≤„q <ÛäqeTT
ø£*Zqyês¡T Ç‘·s¡T\ ø£s¡à\qT>±˙, ‘·eT ø£s¡à\qT>±˙ m≈£îÿe>±
ìs¡÷à*+#·Tø=qT≥≈£î neø±X¯eTT ø£\<äT. eT+∫ <äX\¯ ˝À m+&Üø±\eTT
m+&çq ø£f\º… T düT\uÛeÑ TT>± ø±*b˛sTTq≥T¢ ø£sà¡ \T ≈£L&Ü ‘·eT C≤„Hê–ï
#˚‘· ø±*b˛e⁄qT. n<˚ #Ó&ÉT <äX¯˝À yêq\ ø±\eTT ‘·&çdæq ø£f…º\T
dü]>± ø±\q≥T¢ ø£s¡à\T <äVæ≤+#·&ÉeTT˝À ø=+‘· Ä≥+ø£eTT, Ä\dü´eTT
@s¡Œ&ÉTqT. <äX\¯ ˙ï eTìwæ˝Àì C≤„qeTT nC≤„qeTTqTã{Ϻ |üì #˚jT· Tqì
‘Ó*j·Te˝…qT. C≤„qeTT˝Òì kÕ<Ûës¡D e´≈£î\Ô ≈£î ø±\, ø£sà¡ #·Áø£eTT\qT+&ç
\uÛ´Ñ eT>∑T Á>∑V≤ü #ês¡eTTqTã{Ϻ yê]øÏ ø£wdºü Tü KeTT\T+&ÉTqT. @ eTìwæø¬ H’ ê
n˙ï nqT≈£L\eTT\T>± J$‘·eTT kÕ>∑T#·T+fÒ n~ yêì Á>∑Vü≤#ês¡
ø£sà¡ |ò\ü eTì ‘Ó*j·Te˝…qT. n≥T¢ø±ø£ m≈£îÿe ø£weºü TT\T dü+uÛ$Ñ +#·T#·÷,
nìï $wüj·TeTT\˝À Ä≥+ø£eTT @s¡Œ&ÉT≥≈£î ≈£L&Ü yêì Á>∑Vü≤#ês¡y˚T
ø±s¡DeTT.
Ç|ü&ÉT <äX\¯ ø±\ $wüjT· eTTq≈£î ekÕÔeTT. Ç+‘·es¡≈î£ m+<äs√
y˚T<∏ëe⁄\T CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTqT ÁyêXÊs¡T. yê]≈£îqï y˚T<∏ëX¯øÏÔ eTT+<äs¡
H˚qT n\TŒ&Éqì ˇ|üø√ø£ ‘·|üŒ<äT. n+‘·ô|<ä›yês¡T Áyêdæq <ëìì
ø±<ä˙ yês¡T Áyêdæq $wüj·TeTT\T ø=ìï XÊÅdüÔã<䛑· ˝Òìeì K+&ç+∫
y˚s¡T>± #Ó|üŒ&ÉeTT e÷ |üì>±˙, Hê |üì ø±<äì ‘Ó*j·Te˝…qT. CÀ´‹wü ´
XÊÅdüÔeTTqT Áyêùd $C≤„qeTT>±˙, C≤„qeTT>±˙ Hê≈£î ˝Ò<äT. ô|’øÏ á
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 163
X¯óÁø£, sêVüQ, X¯ì, $TÁ‘·, ∫Á‘· nqT Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T e´‹πs≈£î\T>±
j·TTHêïs¡T. M] ù|s¡T‘√H˚ <äX\¯ T+&ÉT≥ e\q Äj·÷ Á>∑V≤ü eTT\ <äX\¯ ˝À
eT+∫$>± ø=ìï, #Ó&ÉT$>± ø=ìï j·TTqïeì #Ó|üŒe#·TÃqT. $TÁ‘· X¯Á‘· T
Á>∑Vü≤eTT\qTã{Ϻ s¡+>∑j·T´≈£î Äs¡T nqT≈£L\yÓTÆq <äX¯\÷, Äs¡T nqT
≈£L\eTT˝Òì <äX¯\THêïj·Tì #Ó|üŒe#·TÃqT. Ç+‘·es¡≈£î qø£åÁ‘·eTTqT
ã{Ϻ <äX¯\÷, yê{Ï˝À nqT≈£L\ nHêqT≈£L\ <äX¯\qT ‘Ó\TdüTø=HêïeTT.
Ç|ü&ÉT @ <äX¯ m+‘·ø±\eTT+&ÉTH√ $es¡eTT>± ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
39 <äX¯\ ø±\eTT\T
ø=+<äsT¡ e÷≥\ dü+<äs“¡ e¤ TT˝À ªªyêì <äX¯ u≤>∑T+~, n+<äTe\q
yê&ÉT |ü{qºÏ <ä+‘ê ã+>±s¡eTÚ‘·÷e⁄+~μμ nì n+≥T+{≤s¡T. #ê˝≤eT+~øÏ
yê] Á>∑V≤ü #ês¡eTT\ MT<ä qeTàø£eTT˝Ò≈î£ Hêï, yê] Á>∑V≤ü #ês¡eTTqT >∑T]+∫
yê]øÏ ‘Ó*j·T≈£îHêï <äX¯\˝ÀH˚ u≤>± »s¡T>∑Tqì nqTø=qT#·T+<äTs¡T.
ø=+<äs¡T CÀ´‹wüß´\T ≈£L&Ü Á>∑Vü≤#ês¡eTTø£+fÒ eT+∫ <äX¯\˝ÀH˚ u≤>±
»s¡T>∑Tqì #Ó|ü#·T+<äTs¡T. CÀ´‹wü´ $wüj·TeTT ‘Ó*j·Tìyês¡T ≈£L&Ü
<äX¯ u≤>∑T+fÒ @yÓTÆHê »s¡T>∑T‘·T+<äì, m+‘· ˝≤uÛÑyÓTÆHê edüTÔ+<ä ì
nqT#·T+<äTs¡T. me&Ó’Hê qwüºb˛sTTHê, ø£wüº|ü&ÉT#·T+&çHê yêìì #· ÷∫q
yês¡T yêì <äX¯ u≤>±˝Ò<äT n+<äTe\q n˝≤ »s¡T>∑T#·Tqï<äì #Ó|ü
#·T+<äTs¡T. yêdüÔyêìøÏ Á|ü|ü+#· ø£s¡à\˝À eTìwæ MT<ä <äX¯\ Á|üu Û≤eeTT
n+‘·>± ñ+&É<Tä . eTìwæ |ü&TÉ ø£weºü TT\¬øH’ ê, nqTuÛ$Ñ +#·T düTKeTT\¬øH’ ê
eTTK´eTT>± Á>∑Vü≤#ês¡y˚T ø±s¡DeTì #Ó|üŒe#·TÃqT. <äX¯\ Á|üuÛ≤eeTT
Á|ü|ü+#· $wüj·TeTT\˝À ø£˙düeTT |ü~XÊ‘·eTT ≈£L&Ü ñ+&É<äT. ø±\
#·Áø£ \>∑ïeTT\˝À eT+∫ #Ó&TÉ Á>∑V≤ü eTT\T ‹s¡T>∑T#·÷ ø£sà¡ #·Áø£eTT qT+&ç
164 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n+~+#·T |òü*‘·eTT\qTã{Ϻ eTìwæ jÓTTø£ÿ ø£wüºdüTKeTT\T+&ÉTqT.
πøe\eTT <Ó’e C≤„q $wüj·TeTT\˝ÀqTqï yê]øÏ e÷Á‘·eTT <äX¯\qTã{Ϻ
yêì ø£s¡à s¡<ä›e⁄qB ˝ÒìB ‘Ó*j·TTqT. C≤„qT˝…’q yê]øÏ eT+∫<äX¯˝À
yê] ø£s¡à\T C≤„Hê–ï#˚ m≈£îÿe <äVæ≤+#·ã&ÉTqT. #Ó&ÉT <äX¯˝À ø£s¡à\T
ø±*b˛e&ÉeTT˝À Ä\dü´eT>∑TqT. eT+∫ <äX¯ e∫Ãq|ü&ÉT C≤„q <ÛäqeTT
ø£*Zqyês¡T Ç‘·s¡T\ ø£s¡à\qT>±˙, ‘·eT ø£s¡à\qT>±˙ m≈£îÿe>±
ìs¡÷à*+#·Tø=qT≥≈£î neø±X¯eTT ø£\<äT. eT+∫ <äX\¯ ˝À m+&Üø±\eTT
m+&çq ø£f\º… T düT\uÛeÑ TT>± ø±*b˛sTTq≥T¢ ø£sà¡ \T ≈£L&Ü ‘·eT C≤„Hê–ï
#˚‘· ø±*b˛e⁄qT. n<˚ #Ó&ÉT <äX¯˝À yêq\ ø±\eTT ‘·&çdæq ø£f…º\T
dü]>± ø±\q≥T¢ ø£s¡à\T <äVæ≤+#·&ÉeTT˝À ø=+‘· Ä≥+ø£eTT, Ä\dü´eTT
@s¡Œ&ÉTqT. <äX\¯ ˙ï eTìwæ˝Àì C≤„qeTT nC≤„qeTTqTã{Ϻ |üì #˚jT· Tqì
‘Ó*j·Te˝…qT. C≤„qeTT˝Òì kÕ<Ûës¡D e´≈£î\Ô ≈£î ø±\, ø£sà¡ #·Áø£eTT\qT+&ç
\uÛ´Ñ eT>∑T Á>∑V≤ü #ês¡eTTqTã{Ϻ yê]øÏ ø£wdºü Tü KeTT\T+&ÉTqT. @ eTìwæø¬ H’ ê
n˙ï nqT≈£L\eTT\T>± J$‘·eTT kÕ>∑T#·T+fÒ n~ yêì Á>∑Vü≤#ês¡
ø£sà¡ |ò\ü eTì ‘Ó*j·Te˝…qT. n≥T¢ø±ø£ m≈£îÿe ø£weºü TT\T dü+uÛ$Ñ +#·T#·÷,
nìï $wüj·TeTT\˝À Ä≥+ø£eTT @s¡Œ&ÉT≥≈£î ≈£L&Ü yêì Á>∑Vü≤#ês¡y˚T
ø±s¡DeTT.
Ç|ü&ÉT <äX\¯ ø±\ $wüjT· eTTq≈£î ekÕÔeTT. Ç+‘·es¡≈î£ m+<äs√
y˚T<∏ëe⁄\T CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTqT ÁyêXÊs¡T. yê]≈£îqï y˚T<∏ëX¯øÏÔ eTT+<äs¡
H˚qT n\TŒ&Éqì ˇ|üø√ø£ ‘·|üŒ<äT. n+‘·ô|<ä›yês¡T Áyêdæq <ëìì
ø±<ä˙ yês¡T Áyêdæq $wüj·TeTT\T ø=ìï XÊÅdüÔã<䛑· ˝Òìeì K+&ç+∫
y˚s¡T>± #Ó|üŒ&ÉeTT e÷ |üì>±˙, Hê |üì ø±<äì ‘Ó*j·Te˝…qT. CÀ´‹wü ´
XÊÅdüÔeTTqT Áyêùd $C≤„qeTT>±˙, C≤„qeTT>±˙ Hê≈£î ˝Ò<äT. ô|’øÏ á
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 165 166 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
Á>∑+<∏øä s£ >Ô¡ ± H˚qT ø£ì|æ+∫Hê, yêdüyÔ êìøÏ X¯Øs¡eTT˝À eTs¡àeTT>±j·TT+&ç yêdüÔyêìøÏ Ç~ dü‘·´eTT eT]j·TT XÊÅdüÔã<ä›eTT. Ç|ü&ÉT #Ó|üuÀe⁄
mø£ÿ&Ü, me]ø° ‘Ó*j·Tìyê&Ó’q Ä‘·àì n+<äs¡÷ ‘Ó*j·÷*. Äj·Tq≈£î <äX¯\ dü+e‘·‡s¡eTT\T ≈£L&Ü #ê˝≤ e´‘ê´düeTT>± ñ+&ÉTqT. nsTTHê
‘Ó*j·Tì~ @MT ˝Ò<äT. n+<äTe\q Çø£ÿ&É #·<äTeuÀe⁄ $wüj·TeTT\T dü‘´· eTqT ñ<˚X› ´¯ eTT‘√ #·<eä +&ç. XÊÅdãÔü <äe› TT>± ñ+<√ ˝Ò<√ #·÷&É+&ç.
dü‘·´eT˙, XÊÅd”Ôj·T‘· >∑\e˙ ‘Ó*dæ #·<äTee˝…qT. >∑‘·eTT˝À CÀ´‹wü´
1) dü÷s¡´ <äX¯ ` 10 dü+ˆˆ 7) X¯ì<äX¯ ` 13 dü+ˆˆ
Á>∑+<∏eä TTqT #ê˝≤eT+~ ÁyêdæHê n+<äT˝À Á>∑V≤ü eTT\qT ‘=$Tà~ eT+~ì 2) #·+Á<ä<äX¯ ` 10 dü+ˆˆ 8) ãT<Ûä<äX¯ ` 10 dü+ˆˆ
e÷Á‘·yT˚ #·÷bÕs¡T. Çø£ÿ&É e÷Á‘·eTT |üHïÓ +&ÉT eT+~ Á>∑V≤ü eTT\THêïs¡ì
3) ≈£î»<äX¯ ` 7 dü+ˆˆ 9) πø‘·T<äX¯ ` 7 dü+ˆˆ
#Ó|Œü &ÉeTT »]–q~. <äX\¯ $wüjT· eTT˝À yÓTT‘·eÔ TT 120 dü+e‘·‡s¡eTT\T 4) sêVüQ<äX¯ ` 10 dü+ˆˆ 10) X¯óÁø£<äX¯ ` 13 dü+ˆˆ
#Ó|æŒHê 120 dü+K´qT ‘=$Tà~ eT+~øÏ dü]#˚dæ #ÓbÕŒs¡T. yês¡T #Ó|æŒq
5) >∑Ts¡T<äX¯ ` 13 dü+ˆˆ 11) $TÁ‘·<äX¯ ` 7 dü+ˆˆ
Á>∑+<∏äeTT\˝À Ç˝≤ ø£\<äT. 6) uÛÑ÷$T<äX¯ ` 13 dü+ˆˆ 12) ∫Á‘·<äX¯ ` 7 dü+ˆˆ
1) dü÷s¡T´ì <äX¯ ` 6 dü+ˆˆ 6) X¯ì<äX¯ ` 19 dü+ˆˆ yÓTT‘·ÔeTT dü+ˆˆ 63 yÓTT‘·ÔeTT dü+ˆˆ 57
2) #·+Á<ä <äX¯ ` 10 dü+ˆˆ 7) ãT<Ûä<äX¯ ` 17 dü+ˆˆ
3) ≈£î» <äX¯ ` 7 dü+ˆˆ 8) πø‘·T<äX¯ ` 7 dü+ˆˆ Çø£ÿ&É |üHÓï+&ÉT <äX¯\ dü+e‘·‡s¡eTT\qT #Ó|üø=HêïeTT. ˇø£
4) sêVüQ <äX¯ ` 18 dü+ˆˆ 9) X¯óÁø£<äX¯ ` 20 dü+ˆˆ Á|üø£ÿ >∑Ts¡Te⁄ Hêj·Tø£‘·«eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T es¡Tdü>± dü÷s¡´, #·+Á<ä,
5) >∑Ts¡T <äX¯ ` 16 dü+ˆˆ ≈£î», >∑Ts¡T, uÛÑ÷$T Á>∑Vü≤eTT\T ◊<äT e⁄+&É>±, yê{Ï eT<Ûä´˝À X¯ ì
‘=$Tà~ Á>∑Vü≤eTT\qT ø£è≤s¡T\T, kÂeTT´\T>± #Ó|æŒ n+<äT˝À >∑T+|ü⁄˝Àì sêVüQe⁄ ñ+&É&ÉeTT »]–q~. yê{Ï yÓTT‘·ÔeTT 63 dü+ˆˆ
◊~+{Ïì ≈£è≤s¡ Á>∑Vü≤eTT\T>±, Hê\T>∑T kÂeT´ Á>∑Vü≤eTT\T>± e∫Ãq~. n˝≤π> ¬s+&Ée Á|üø£ÿ X¯ì Hêj·Tø£‘·«eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T
$uÛÑõ+#ês¡T. dü÷s¡´, ≈£î», X¯ì, sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄ ≈£è≤s¡T\˙, >∑ Ts¡T, es¡Tdü>± X¯ì, ãT<Ûä, X¯óÁø£, $TÁ‘·, ∫Á‘· nqT ◊<äT Á>∑Vü≤eTT\T+&É>±
#·+Á<ä, X¯óÁø£, ãT<ÛTä \T kÂeTT´\˙ #Ó|Œü &ÉeTT »]–q~. nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT yê{ÏeT<Û´ä ˝À >∑Ts¡T bÕغ˝Àì øπ ‘·Te⁄ e∫à ø£*dæb˛sTTq~. yê{Ï yÓTT‘·eÔ TT
y˚TeTT Áyêdæq Á>∑+<∏eä TT˝À ø£sà¡ ˝Òì Ä‘·à\T, ø£sà¡ e⁄qï Ä‘·àj·TqT |ü<‹∆ä ‘√ 57 dü+ˆˆ e∫Ãq~. yÓTT<ä{Ï es¡Tdü˝Àì >∑Ts¡TbÕغ Á>∑Vü≤eTT\˝À
2 :1 nqT dü÷Á‘·eTT‘√ Á>∑Vü≤eTT\qT ¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\T>± $uÛÑõ+#êeTT. ø£*dæj·TTqï sêVüQe⁄qT rdæy˚dæ Ä kÕúqeTT˝À πø‘·Te⁄qT ñ+∫ #·÷∫‘˚
á ¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\˝À eTqTwüß\ ø£s¡à\qTã{Ϻ Á>∑Vü≤eTT\T ≈£è≤s¡T\T>±, yÓTT‘·eÔ TT >∑Ts¡TbÕغ˝Àì Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\ <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT\T K∫Ñ·eTT>±
kÂeTT´\T>± ˝Ò≈£ X¯Á‘·Te⁄\T>±, $TÁ‘·T\T>± |üì #˚jT· T#·THêïs¡ì #ÓbÕŒeTT. 60 dü+e‘·‡s¡eTT\T e#·TÃqT. n˝≤π> ¬s+&Ée Á|üø£ÿj·TTqï X¯ì bÕغ˝Àì
Ç<ä+‘·j·T÷ eTT+<äT Áyêdæq yê]øÏ e´‹πsKeTT>± ø£ì|æ+∫Hê, Á>∑Vü≤eTT\˝À ø£*dæj·TTqï πø‘·Te⁄qT rdæy˚dæ n+<äT˝À sêVüQe⁄qT #˚ ]Ã
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 165 166 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
Á>∑+<∏øä s£ >Ô¡ ± H˚qT ø£ì|æ+∫Hê, yêdüyÔ êìøÏ X¯Øs¡eTT˝À eTs¡àeTT>±j·TT+&ç yêdüÔyêìøÏ Ç~ dü‘·´eTT eT]j·TT XÊÅdüÔã<ä›eTT. Ç|ü&ÉT #Ó|üuÀe⁄
mø£ÿ&Ü, me]ø° ‘Ó*j·Tìyê&Ó’q Ä‘·àì n+<äs¡÷ ‘Ó*j·÷*. Äj·Tq≈£î <äX¯\ dü+e‘·‡s¡eTT\T ≈£L&Ü #ê˝≤ e´‘ê´düeTT>± ñ+&ÉTqT. nsTTHê
‘Ó*j·Tì~ @MT ˝Ò<äT. n+<äTe\q Çø£ÿ&É #·<äTeuÀe⁄ $wüj·TeTT\T dü‘´· eTqT ñ<˚X› ´¯ eTT‘√ #·<eä +&ç. XÊÅdãÔü <äe› TT>± ñ+<√ ˝Ò<√ #·÷&É+&ç.
dü‘·´eT˙, XÊÅd”Ôj·T‘· >∑\e˙ ‘Ó*dæ #·<äTee˝…qT. >∑‘·eTT˝À CÀ´‹wü´
1) dü÷s¡´ <äX¯ ` 10 dü+ˆˆ 7) X¯ì<äX¯ ` 13 dü+ˆˆ
Á>∑+<∏eä TTqT #ê˝≤eT+~ ÁyêdæHê n+<äT˝À Á>∑V≤ü eTT\qT ‘=$Tà~ eT+~ì 2) #·+Á<ä<äX¯ ` 10 dü+ˆˆ 8) ãT<Ûä<äX¯ ` 10 dü+ˆˆ
e÷Á‘·yT˚ #·÷bÕs¡T. Çø£ÿ&É e÷Á‘·eTT |üHïÓ +&ÉT eT+~ Á>∑V≤ü eTT\THêïs¡ì
3) ≈£î»<äX¯ ` 7 dü+ˆˆ 9) πø‘·T<äX¯ ` 7 dü+ˆˆ
#Ó|Œü &ÉeTT »]–q~. <äX\¯ $wüjT· eTT˝À yÓTT‘·eÔ TT 120 dü+e‘·‡s¡eTT\T 4) sêVüQ<äX¯ ` 10 dü+ˆˆ 10) X¯óÁø£<äX¯ ` 13 dü+ˆˆ
#Ó|æŒHê 120 dü+K´qT ‘=$Tà~ eT+~øÏ dü]#˚dæ #ÓbÕŒs¡T. yês¡T #Ó|æŒq
5) >∑Ts¡T<äX¯ ` 13 dü+ˆˆ 11) $TÁ‘·<äX¯ ` 7 dü+ˆˆ
Á>∑+<∏äeTT\˝À Ç˝≤ ø£\<äT. 6) uÛÑ÷$T<äX¯ ` 13 dü+ˆˆ 12) ∫Á‘·<äX¯ ` 7 dü+ˆˆ
1) dü÷s¡T´ì <äX¯ ` 6 dü+ˆˆ 6) X¯ì<äX¯ ` 19 dü+ˆˆ yÓTT‘·ÔeTT dü+ˆˆ 63 yÓTT‘·ÔeTT dü+ˆˆ 57
2) #·+Á<ä <äX¯ ` 10 dü+ˆˆ 7) ãT<Ûä<äX¯ ` 17 dü+ˆˆ
3) ≈£î» <äX¯ ` 7 dü+ˆˆ 8) πø‘·T<äX¯ ` 7 dü+ˆˆ Çø£ÿ&É |üHÓï+&ÉT <äX¯\ dü+e‘·‡s¡eTT\qT #Ó|üø=HêïeTT. ˇø£
4) sêVüQ <äX¯ ` 18 dü+ˆˆ 9) X¯óÁø£<äX¯ ` 20 dü+ˆˆ Á|üø£ÿ >∑Ts¡Te⁄ Hêj·Tø£‘·«eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T es¡Tdü>± dü÷s¡´, #·+Á<ä,
5) >∑Ts¡T <äX¯ ` 16 dü+ˆˆ ≈£î», >∑Ts¡T, uÛÑ÷$T Á>∑Vü≤eTT\T ◊<äT e⁄+&É>±, yê{Ï eT<Ûä´˝À X¯ ì
‘=$Tà~ Á>∑Vü≤eTT\qT ø£è≤s¡T\T, kÂeTT´\T>± #Ó|æŒ n+<äT˝À >∑T+|ü⁄˝Àì sêVüQe⁄ ñ+&É&ÉeTT »]–q~. yê{Ï yÓTT‘·ÔeTT 63 dü+ˆˆ
◊~+{Ïì ≈£è≤s¡ Á>∑Vü≤eTT\T>±, Hê\T>∑T kÂeT´ Á>∑Vü≤eTT\T>± e∫Ãq~. n˝≤π> ¬s+&Ée Á|üø£ÿ X¯ì Hêj·Tø£‘·«eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T
$uÛÑõ+#ês¡T. dü÷s¡´, ≈£î», X¯ì, sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄ ≈£è≤s¡T\˙, >∑ Ts¡T, es¡Tdü>± X¯ì, ãT<Ûä, X¯óÁø£, $TÁ‘·, ∫Á‘· nqT ◊<äT Á>∑Vü≤eTT\T+&É>±
#·+Á<ä, X¯óÁø£, ãT<ÛTä \T kÂeTT´\˙ #Ó|Œü &ÉeTT »]–q~. nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT yê{ÏeT<Û´ä ˝À >∑Ts¡T bÕغ˝Àì øπ ‘·Te⁄ e∫à ø£*dæb˛sTTq~. yê{Ï yÓTT‘·eÔ TT
y˚TeTT Áyêdæq Á>∑+<∏eä TT˝À ø£sà¡ ˝Òì Ä‘·à\T, ø£sà¡ e⁄qï Ä‘·àj·TqT |ü<‹∆ä ‘√ 57 dü+ˆˆ e∫Ãq~. yÓTT<ä{Ï es¡Tdü˝Àì >∑Ts¡TbÕغ Á>∑Vü≤eTT\˝À
2 :1 nqT dü÷Á‘·eTT‘√ Á>∑Vü≤eTT\qT ¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\T>± $uÛÑõ+#êeTT. ø£*dæj·TTqï sêVüQe⁄qT rdæy˚dæ Ä kÕúqeTT˝À πø‘·Te⁄qT ñ+∫ #·÷∫‘˚
á ¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\˝À eTqTwüß\ ø£s¡à\qTã{Ϻ Á>∑Vü≤eTT\T ≈£è≤s¡T\T>±, yÓTT‘·eÔ TT >∑Ts¡TbÕغ˝Àì Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\ <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT\T K∫Ñ·eTT>±
kÂeTT´\T>± ˝Ò≈£ X¯Á‘·Te⁄\T>±, $TÁ‘·T\T>± |üì #˚jT· T#·THêïs¡ì #ÓbÕŒeTT. 60 dü+e‘·‡s¡eTT\T e#·TÃqT. n˝≤π> ¬s+&Ée Á|üø£ÿj·TTqï X¯ì bÕغ˝Àì
Ç<ä+‘·j·T÷ eTT+<äT Áyêdæq yê]øÏ e´‹πsKeTT>± ø£ì|æ+∫Hê, Á>∑Vü≤eTT\˝À ø£*dæj·TTqï πø‘·Te⁄qT rdæy˚dæ n+<äT˝À sêVüQe⁄qT #˚ ]Ã
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 167 168 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#·÷∫‘˚ X¯ìbÕغ˝Àì Äs¡TÁ>∑V≤ü eTT\ <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT\T K∫Ñ·eTT>± á es¡Tdü Áø£eTeTT˝ÀH˚ C≤‘·≈£îì <äX¯\ ø±\eTT neT\T≈£î
60 dü+e‘·‡s¡eTT\T edüTÔqï$. e#·TÃqì ‘Ó\TdüTø√yê*. eTT+<äT ‘=$Tà~ Á>∑Vü≤eTT\ CÀ´‹wü´eTTq≈£î,
1) dü÷s¡T´ì <äX¯ ` 10 dü+ˆˆ 7) X¯ì<äX¯ ` 13 dü+ˆˆ Ç|ü&ÉT |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ CÀ´‹wü´eTTq≈£î ø=+‘· ‘˚&Üj·TT+&É&ÉeTTqT
>∑eTì+#·e#·TÃqT. eTT+<äT ÁyêdüTø=qï <äX\¯ ˝À >∑Ts¡T<äX¯ nsTTb˛‘·÷H˚
2) #·+Á<ä <äX¯ ` 10 dü+ˆˆ 8) ãT<Ûä<äX¯ ` 10 dü+ˆˆ
3) ≈£î» <äX¯ ` 7 dü+ˆˆ 9) sêVüQ<äX¯ ` 10 dü+ˆˆ X¯ì<äX¯ yÓTT<ä\>∑T#·Tqï~. nsTT‘˚ Çø£ÿ&É Áø=‘·Ô $<ÛëqeTT˝À >∑Ts¡T<äX¯
nsTTb˛‘·÷H˚ uÛ÷Ñ $T<äX¯ ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑T#·Tqï<äì ‘Ó\TdüTø√yê*. |üHïÓ +&ÉT
4) πø‘·T <äX¯ ` 7 dü+ˆˆ 10) X¯óÁø£<äX¯ ` 13 dü+ˆˆ
5) >∑Ts¡T <äX¯ ` 13 dü+ˆˆ 11) $TÁ‘·<äX¯ ` 7 dü+ˆˆ Á>∑Vü≤eTT\qT nqTdü]+∫ Áyêj·TT Áø=‘·Ô C≤‘·ø£eTT˝À Á|üdüTÔ‘·eTT y˚TeTT
ô|’q Áyêdæq <äX¯\qT yê{Ï dü+e‘·‡s¡eTT\qT ñ|üjÓ÷–+∫ ÁyêdüTø√
6) uÛÑ÷$T <äX¯ ` 13 dü+ˆˆ 12) ∫Á‘· <äX¯ ` 7 dü+ˆˆ
yÓTT‘·ÔeTT dü+ˆˆ 60 yÓTT‘·ÔeTT dü+ˆˆ 60 e\dæq~>± ‘Ó\TŒ#·THêïeTT.
dü÷s¡T´&ÉT, #·+Á<äT&ÉT yÓTT<ä\>∑T >∑Ts¡T|üø£åeTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\˝À
<äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT\T es¡Tdü Áø£eTeTT>± ÁyêdüT≈£î+fÒ Ç˝≤ ø£\e⁄.
X¯ì|üø£å sêVüQe⁄ ø£*dæj·TT+&É&Éy˚T dü]jÓÆTq |ü<ä∆‹>± <˚e⁄&ÉT ô|{≤º&ÉT.
01) dü÷s¡´ <äX¯ ø±\eTT ` 10 dü+e‘·‡s¡eTT\T n˝≤π> X¯ì, ãT<ÛäT&ÉT yÓTT<ä\>∑T X¯ì|üø£å Á>∑Vü≤eTT\Tqï X¯ì |üø£åeTTq
02) #·+Á<ä <äX¯ ø±\eTT ` 10 dü+e‘·‡s¡eTT\T πø‘·Te⁄ ñ+&É&Éy˚T dü]jÓÆTq |ü<ä∆‹j·Tì <˚e⁄&˚ Ä $<ÛäeTT>± ñ+#ê&ÉT.
03) ≈£î» <äX¯ ø±\eTT ` 7 dü+e‘·‡s¡eTT\T sêVüQe⁄ X¯ì|üø£åeTTyê&Ó’j·TT+&ç <äX¯\˝À e÷Á‘·eTT >∑Ts¡T|üø£åeTT˝À
04) sêVüQ <äX¯ ø±\eTT ` 10 dü+e‘·‡s¡eTT\T ñ+&ÉT≥ eT+∫<äì m+<äT≈£î #Ó|ü#·THêïeTq>±! |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T
05) >∑Ts¡T <äX¯ ø±\eTT ` 13 dü+e‘·‡s¡eTT\T ¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\T>±j·TTHêï Ä >∑T+|ü⁄ Hêj·T≈£î\T ˇø£yÓ’|ü⁄ >∑Ts¡TeP
06) uÛÑ÷$T <äX¯ ø±\eTT ` 13 dü+e‘·‡s¡eTT\T eTs=ø£ yÓ’|ü⁄ X¯ì ñ+&É>±, X¯ì >∑T+|ü⁄˝Àì sêVüQe⁄, >∑Ts¡T|üø£åeTT˝Àì
07) X¯ì <äX¯ ø±\eTT ` 13 dü+e‘·‡s¡eTT\T πø‘·Te⁄ Ç<ä›s¡÷ Hêj·Tø£‘·« \ø£åDeTT\T ø£*Zj·TTHêïs¡T. n+‘˚ø±ø£ ¬s+&ÉT
08) ãT<Ûä <äX¯ ø±\eTT ` 10 dü+e‘·‡s¡eTT\T >∑T+|ü⁄\˝À mes¡T ‘·eT |üìì düÁø£eTeTT>± ìs¡«]Ô+#·≈£îHêï,
09) πø‘·T <äX¯ ø±\eTT ` 7 dü+e‘·‡s¡eTT\T n\dü‘«· eTTqT >±˙, Ä\dü´eTTqT>±˙ Á|ü<]ä Ù+∫Hê s¬ +&ÉT yÓ|’ ⁄ü \ yê]ì
10) X¯óÁø£ <äX¯ ø±\eTT ` 13 dü+e‘·‡s¡eTT\T <ä+&ç+#·T Hêj·Tø£‘·«eTT ø£\yês¡T>±j·TTHêïs¡T. n+‘˚ø±ø£ |üHÓï+&ÉT
11) $TÁ‘· <äX¯ ø±\eTT ` 7 dü+e‘·‡s¡eTT\T Á>∑Vü≤eTT\˝À |ü~ Á>∑Vü≤eTT\T nq>± sêVüQ eT]j·TT πø‘·Te⁄ $TqVü‰
12) ∫Á‘· <äX¯ ø±\eTT ` 7 dü+e‘·‡s¡eTT\T n+<äs¡÷ ø±\#·Áø£eTT˝À eTq #·÷|ü⁄≈£î m&ÉeTqT+&ç ≈£î&çyÓ’|ü⁄≈£î
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 167 168 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#·÷∫‘˚ X¯ìbÕغ˝Àì Äs¡TÁ>∑V≤ü eTT\ <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT\T K∫Ñ·eTT>± á es¡Tdü Áø£eTeTT˝ÀH˚ C≤‘·≈£îì <äX¯\ ø±\eTT neT\T≈£î
60 dü+e‘·‡s¡eTT\T edüTÔqï$. e#·TÃqì ‘Ó\TdüTø√yê*. eTT+<äT ‘=$Tà~ Á>∑Vü≤eTT\ CÀ´‹wü´eTTq≈£î,
1) dü÷s¡T´ì <äX¯ ` 10 dü+ˆˆ 7) X¯ì<äX¯ ` 13 dü+ˆˆ Ç|ü&ÉT |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ CÀ´‹wü´eTTq≈£î ø=+‘· ‘˚&Üj·TT+&É&ÉeTTqT
>∑eTì+#·e#·TÃqT. eTT+<äT ÁyêdüTø=qï <äX\¯ ˝À >∑Ts¡T<äX¯ nsTTb˛‘·÷H˚
2) #·+Á<ä <äX¯ ` 10 dü+ˆˆ 8) ãT<Ûä<äX¯ ` 10 dü+ˆˆ
3) ≈£î» <äX¯ ` 7 dü+ˆˆ 9) sêVüQ<äX¯ ` 10 dü+ˆˆ X¯ì<äX¯ yÓTT<ä\>∑T#·Tqï~. nsTT‘˚ Çø£ÿ&É Áø=‘·Ô $<ÛëqeTT˝À >∑Ts¡T<äX¯
nsTTb˛‘·÷H˚ uÛ÷Ñ $T<äX¯ ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑T#·Tqï<äì ‘Ó\TdüTø√yê*. |üHïÓ +&ÉT
4) πø‘·T <äX¯ ` 7 dü+ˆˆ 10) X¯óÁø£<äX¯ ` 13 dü+ˆˆ
5) >∑Ts¡T <äX¯ ` 13 dü+ˆˆ 11) $TÁ‘·<äX¯ ` 7 dü+ˆˆ Á>∑Vü≤eTT\qT nqTdü]+∫ Áyêj·TT Áø=‘·Ô C≤‘·ø£eTT˝À Á|üdüTÔ‘·eTT y˚TeTT
ô|’q Áyêdæq <äX¯\qT yê{Ï dü+e‘·‡s¡eTT\qT ñ|üjÓ÷–+∫ ÁyêdüTø√
6) uÛÑ÷$T <äX¯ ` 13 dü+ˆˆ 12) ∫Á‘· <äX¯ ` 7 dü+ˆˆ
yÓTT‘·ÔeTT dü+ˆˆ 60 yÓTT‘·ÔeTT dü+ˆˆ 60 e\dæq~>± ‘Ó\TŒ#·THêïeTT.
dü÷s¡T´&ÉT, #·+Á<äT&ÉT yÓTT<ä\>∑T >∑Ts¡T|üø£åeTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\˝À
<äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT\T es¡Tdü Áø£eTeTT>± ÁyêdüT≈£î+fÒ Ç˝≤ ø£\e⁄.
X¯ì|üø£å sêVüQe⁄ ø£*dæj·TT+&É&Éy˚T dü]jÓÆTq |ü<ä∆‹>± <˚e⁄&ÉT ô|{≤º&ÉT.
01) dü÷s¡´ <äX¯ ø±\eTT ` 10 dü+e‘·‡s¡eTT\T n˝≤π> X¯ì, ãT<ÛäT&ÉT yÓTT<ä\>∑T X¯ì|üø£å Á>∑Vü≤eTT\Tqï X¯ì |üø£åeTTq
02) #·+Á<ä <äX¯ ø±\eTT ` 10 dü+e‘·‡s¡eTT\T πø‘·Te⁄ ñ+&É&Éy˚T dü]jÓÆTq |ü<ä∆‹j·Tì <˚e⁄&˚ Ä $<ÛäeTT>± ñ+#ê&ÉT.
03) ≈£î» <äX¯ ø±\eTT ` 7 dü+e‘·‡s¡eTT\T sêVüQe⁄ X¯ì|üø£åeTTyê&Ó’j·TT+&ç <äX¯\˝À e÷Á‘·eTT >∑Ts¡T|üø£åeTT˝À
04) sêVüQ <äX¯ ø±\eTT ` 10 dü+e‘·‡s¡eTT\T ñ+&ÉT≥ eT+∫<äì m+<äT≈£î #Ó|ü#·THêïeTq>±! |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T
05) >∑Ts¡T <äX¯ ø±\eTT ` 13 dü+e‘·‡s¡eTT\T ¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\T>±j·TTHêï Ä >∑T+|ü⁄ Hêj·T≈£î\T ˇø£yÓ’|ü⁄ >∑Ts¡TeP
06) uÛÑ÷$T <äX¯ ø±\eTT ` 13 dü+e‘·‡s¡eTT\T eTs=ø£ yÓ’|ü⁄ X¯ì ñ+&É>±, X¯ì >∑T+|ü⁄˝Àì sêVüQe⁄, >∑Ts¡T|üø£åeTT˝Àì
07) X¯ì <äX¯ ø±\eTT ` 13 dü+e‘·‡s¡eTT\T πø‘·Te⁄ Ç<ä›s¡÷ Hêj·Tø£‘·« \ø£åDeTT\T ø£*Zj·TTHêïs¡T. n+‘˚ø±ø£ ¬s+&ÉT
08) ãT<Ûä <äX¯ ø±\eTT ` 10 dü+e‘·‡s¡eTT\T >∑T+|ü⁄\˝À mes¡T ‘·eT |üìì düÁø£eTeTT>± ìs¡«]Ô+#·≈£îHêï,
09) πø‘·T <äX¯ ø±\eTT ` 7 dü+e‘·‡s¡eTT\T n\dü‘«· eTTqT >±˙, Ä\dü´eTTqT>±˙ Á|ü<]ä Ù+∫Hê s¬ +&ÉT yÓ|’ ⁄ü \ yê]ì
10) X¯óÁø£ <äX¯ ø±\eTT ` 13 dü+e‘·‡s¡eTT\T <ä+&ç+#·T Hêj·Tø£‘·«eTT ø£\yês¡T>±j·TTHêïs¡T. n+‘˚ø±ø£ |üHÓï+&ÉT
11) $TÁ‘· <äX¯ ø±\eTT ` 7 dü+e‘·‡s¡eTT\T Á>∑Vü≤eTT\˝À |ü~ Á>∑Vü≤eTT\T nq>± sêVüQ eT]j·TT πø‘·Te⁄ $TqVü‰
12) ∫Á‘· <äX¯ ø±\eTT ` 7 dü+e‘·‡s¡eTT\T n+<äs¡÷ ø±\#·Áø£eTT˝À eTq #·÷|ü⁄≈£î m&ÉeTqT+&ç ≈£î&çyÓ’|ü⁄≈£î
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 169
Á|üj·÷DÏ+#·T#·T+&É>±, sêVüQe⁄ eT]j·TT πø‘·Te⁄ Çs¡Te⁄s¡÷ ≈£î&çqT+&ç
m&ÉeT≈£î Á|üj÷· DÏ+#·T#·THêïs¡T. |ü~ Á>∑V≤ü eTT\T ø±\#·Áø£eTT˝À m&ÉeT
qT+&ç ≈£î&çøÏ düe´eTT>± Á|üj÷· DÏ+#·T#·T+&É>± sêVüQe⁄, øπ ‘·Te⁄ Ç<äs› ÷¡
≈£î&çqT+&ç m&ÉeT≈£î n|üdeü ´eTT>± Á|üj÷· DÏ+#·T#·THêïs¡T. ãdüT‡ s¡÷{Ÿ˝À
ˇø£yÓ’|ü⁄≈£î Á|üj·÷DÏ+#·T ãdüT‡\qT ‘·ìF #˚j·TT≥≈£î #ÓøÏ+>¥ ÇHé‡ô|ø£ºs¡T¢
ãdüT‡\≈£î m<äTs¡T>± Á|üj·÷DÏ+#·T#·÷ ‘·eT≈£î m<äTs¡e⁄‘·Tqï ãdüT‡\qT
Ä|æ #Óø˘ #˚dæq≥T¢, |ü~ Á>∑Vü≤eTT\≈£î m<äTs¡T>± ÇHé‡ô|ø£ºs¡¢ e÷~]
sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄\T Á|üj·÷DÏ+#·T#·THêïs¡T. n˝≤ sêVüQ πø‘·Te⁄\T
Á|üj·÷DÏ+#·&ÉeTT e\q Á>∑Vü≤eTT\˙ï C≤Á>∑‘·Ô>±, ñ‘˚Ô»eTT>± |üì
#˚j·TT#·Tqï$. ø±\#·Áø£eTT˝À |ü~ Á>∑Vü≤eTT\T m&ÉeTqT+&ç ≈£î&ç
yÓ’|ü⁄≈£L, sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄ ≈£î&çqT+&ç m&ÉeT≈£î Á|üj·÷DÏ+#·&ÉeTT ÁøÏ+~
50e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT.
∫Á‘· →
#·+Á<ä → ≈£î»
dü÷s¡´ →
↵
170 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ô|’ $<ÛäeTT>± nìï Á>∑Vü≤eTT\≈£î sêVüQe⁄ πø‘·Te⁄ m<äTs¡T>±
Á|üj·÷DÏ+#·T#·÷ nìï{Ï˙ m<äTs¡T>± #·÷dü÷Ô b˛‘·Tqï$. $T>∑‘ê |ü~
Á>∑Vü≤eTT\T ˇø£] eTTKeTTqT ˇø£s¡T m<äTs¡T>± #·÷#·Tø=qT≥≈£î
neø±X¯eTT ˝Ò<äT. nìïj·T÷ ˇπø yÓ’|ü⁄≈£î Á|üj·÷DÏ+#·T#·Tqï$. ø±e⁄q
ˇø£<ëìøÏ eTs=ø£ <ëì M|ü⁄ ø£ì|æ+#·TqT>±˙, eTTKeTT ø£ì|æ+#·<äT.
n+‘˚ø±ø£ >∑Ts¡Te⁄ es¡ZeTT˝À sêVüQe⁄, X¯ìes¡ZeTT˝À πø‘·Te⁄ ñ+&ÉT≥
e\q >∑Ts¡Tes¡eZ TT˝Àì sêVüQe⁄‘√ düV‰ü <äX\¯ dü+e‘·‡s¡eTT\T yÓTT‘·eÔ TT
63 edüTÔqï$. n˝≤π> X¯ìes¡ZeTT˝Àì πø‘·Te⁄‘√ düVü‰ Ä >∑T+|ü⁄˝Àì
Á>∑Vü≤eTT\ <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT\T yÓTT‘·ÔeTT 57 edüTÔqï$. ˇø£ eTìwæ
X¯Øs¡eTT˝Àì ≈£î&ç m&ÉeT uÛ≤>∑eTT\T ¬s+&É÷ me]ø° düe÷qeTT>±
˝Ò≈£î+&Ü, ø=~›bÕ{Ï>± ≈£î&çÁ|üø£ÿ m≈£îÿe>± ñ+&É&ÉeT÷, m&ÉeTyÓ’|ü ⁄
ø=~›bÕ{Ï>± ‘·≈£îÿej·TT+&É&ÉeT÷ n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. ≈£î&ç#˚sTTø° m&ÉeT
#˚sTTø°, ≈£î&çø±\T≈£L m&ÉeT ø±\T≈£L ø=~›>± nsTTHê e´‘ê´düeTT+&ÉTqT.

X¯Øs¡eTT˝À @ $<ÛäeTT>± ≈£î&ç m&ÉeT\T m≈£îÿe ‘·≈£îÿe>± ñHêïjÓ÷,

→

n<˚ $<ÛäeTT>± Á>∑Vü≤eTT\ ≈£î&ç, m&ÉeT ¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\÷ ‘·eT ‘· eT

πø‘·Te⁄
<äX¯\ dü+e‘·‡s¡eTT˝˝À ø=+‘· ‘˚&Ü>±j·TT+&ÉT≥≈£î >∑Ts¡Tes¡ZeTT˝À
sêVüQe⁄q÷, X¯ì es¡ZeTT˝À πø‘·Te⁄q÷ ñ+#·&ÉeTT »]–q~.
sêVüQe⁄ X¯ì
40 |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\˝ÀqTqï |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ |üì @$T?
→
→

ãT<Ûä
↵↵

>∑Ts¡T → $TÁ‘· → uÛÑ÷$T ø±\#·Áø£eTT˝Àì |ü~ Á>∑Vü≤eTT\T ˇø£yÓ’|ü⁄ Á|üj·÷DeTT #˚j·TT

X¯óÁø£ #·T+&É>±, sêVüQ, øπ ‘·Te⁄\T s¬ +&ÉT eTs=ø£ yÓ|’ ⁄ü Á|üj÷· DeTT #˚jT· T#·Tqï
50e ∫Á‘·|ü≥eTT eì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. s¬ +&ÉT ˇø£y|’Ó ⁄ü ≈£î, |ü~ eTs=ø£ yÓ|’ ⁄ü ≈£î Á|üj÷· DeTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 169
Á|üj·÷DÏ+#·T#·T+&É>±, sêVüQe⁄ eT]j·TT πø‘·Te⁄ Çs¡Te⁄s¡÷ ≈£î&çqT+&ç
m&ÉeT≈£î Á|üj÷· DÏ+#·T#·THêïs¡T. |ü~ Á>∑V≤ü eTT\T ø±\#·Áø£eTT˝À m&ÉeT
qT+&ç ≈£î&çøÏ düe´eTT>± Á|üj÷· DÏ+#·T#·T+&É>± sêVüQe⁄, øπ ‘·Te⁄ Ç<äs› ÷¡
≈£î&çqT+&ç m&ÉeT≈£î n|üdeü ´eTT>± Á|üj÷· DÏ+#·T#·THêïs¡T. ãdüT‡ s¡÷{Ÿ˝À
ˇø£yÓ’|ü⁄≈£î Á|üj·÷DÏ+#·T ãdüT‡\qT ‘·ìF #˚j·TT≥≈£î #ÓøÏ+>¥ ÇHé‡ô|ø£ºs¡T¢
ãdüT‡\≈£î m<äTs¡T>± Á|üj·÷DÏ+#·T#·÷ ‘·eT≈£î m<äTs¡e⁄‘·Tqï ãdüT‡\qT
Ä|æ #Óø˘ #˚dæq≥T¢, |ü~ Á>∑Vü≤eTT\≈£î m<äTs¡T>± ÇHé‡ô|ø£ºs¡¢ e÷~]
sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄\T Á|üj·÷DÏ+#·T#·THêïs¡T. n˝≤ sêVüQ πø‘·Te⁄\T
Á|üj·÷DÏ+#·&ÉeTT e\q Á>∑Vü≤eTT\˙ï C≤Á>∑‘·Ô>±, ñ‘˚Ô»eTT>± |üì
#˚j·TT#·Tqï$. ø±\#·Áø£eTT˝À |ü~ Á>∑Vü≤eTT\T m&ÉeTqT+&ç ≈£î&ç
yÓ’|ü⁄≈£L, sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄ ≈£î&çqT+&ç m&ÉeT≈£î Á|üj·÷DÏ+#·&ÉeTT ÁøÏ+~
50e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT.
∫Á‘· →
#·+Á<ä → ≈£î»
dü÷s¡´ →
↵
170 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ô|’ $<ÛäeTT>± nìï Á>∑Vü≤eTT\≈£î sêVüQe⁄ πø‘·Te⁄ m<äTs¡T>±
Á|üj·÷DÏ+#·T#·÷ nìï{Ï˙ m<äTs¡T>± #·÷dü÷Ô b˛‘·Tqï$. $T>∑‘ê |ü~
Á>∑Vü≤eTT\T ˇø£] eTTKeTTqT ˇø£s¡T m<äTs¡T>± #·÷#·Tø=qT≥≈£î
neø±X¯eTT ˝Ò<äT. nìïj·T÷ ˇπø yÓ’|ü⁄≈£î Á|üj·÷DÏ+#·T#·Tqï$. ø±e⁄q
ˇø£<ëìøÏ eTs=ø£ <ëì M|ü⁄ ø£ì|æ+#·TqT>±˙, eTTKeTT ø£ì|æ+#·<äT.
n+‘˚ø±ø£ >∑Ts¡Te⁄ es¡ZeTT˝À sêVüQe⁄, X¯ìes¡ZeTT˝À πø‘·Te⁄ ñ+&ÉT≥
e\q >∑Ts¡Tes¡eZ TT˝Àì sêVüQe⁄‘√ düV‰ü <äX\¯ dü+e‘·‡s¡eTT\T yÓTT‘·eÔ TT
63 edüTÔqï$. n˝≤π> X¯ìes¡ZeTT˝Àì πø‘·Te⁄‘√ düVü‰ Ä >∑T+|ü⁄˝Àì
Á>∑Vü≤eTT\ <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT\T yÓTT‘·ÔeTT 57 edüTÔqï$. ˇø£ eTìwæ
X¯Øs¡eTT˝Àì ≈£î&ç m&ÉeT uÛ≤>∑eTT\T ¬s+&É÷ me]ø° düe÷qeTT>±
˝Ò≈£î+&Ü, ø=~›bÕ{Ï>± ≈£î&çÁ|üø£ÿ m≈£îÿe>± ñ+&É&ÉeT÷, m&ÉeTyÓ’|ü ⁄
ø=~›bÕ{Ï>± ‘·≈£îÿej·TT+&É&ÉeT÷ n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. ≈£î&ç#˚sTTø° m&ÉeT
#˚sTTø°, ≈£î&çø±\T≈£L m&ÉeT ø±\T≈£L ø=~›>± nsTTHê e´‘ê´düeTT+&ÉTqT.

X¯Øs¡eTT˝À @ $<ÛäeTT>± ≈£î&ç m&ÉeT\T m≈£îÿe ‘·≈£îÿe>± ñHêïjÓ÷,

→

n<˚ $<ÛäeTT>± Á>∑Vü≤eTT\ ≈£î&ç, m&ÉeT ¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\÷ ‘·eT ‘· eT

πø‘·Te⁄
<äX¯\ dü+e‘·‡s¡eTT˝˝À ø=+‘· ‘˚&Ü>±j·TT+&ÉT≥≈£î >∑Ts¡Tes¡ZeTT˝À
sêVüQe⁄q÷, X¯ì es¡ZeTT˝À πø‘·Te⁄q÷ ñ+#·&ÉeTT »]–q~.
sêVüQe⁄ X¯ì
40 |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\˝ÀqTqï |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ |üì @$T?
→
→

ãT<Ûä
↵↵

>∑Ts¡T → $TÁ‘· → uÛÑ÷$T ø±\#·Áø£eTT˝Àì |ü~ Á>∑Vü≤eTT\T ˇø£yÓ’|ü⁄ Á|üj·÷DeTT #˚j·TT

X¯óÁø£ #·T+&É>±, sêVüQ, øπ ‘·Te⁄\T s¬ +&ÉT eTs=ø£ yÓ|’ ⁄ü Á|üj÷· DeTT #˚jT· T#·Tqï
50e ∫Á‘·|ü≥eTT eì ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. s¬ +&ÉT ˇø£y|’Ó ⁄ü ≈£î, |ü~ eTs=ø£ yÓ|’ ⁄ü ≈£î Á|üj÷· DeTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 171
#˚j·TT#·T+&çHê, mes¡T m≥Tb˛sTTHê, n+‘·≈£L yês¡T #˚j·TT#·Tqï |üì
@$T? nì Á|üX¯ïsê>∑\<äT. Ä Á|üX¯ï≈£î »yêãT>± y˚TeTT #Ó|üq~
@eTq>±! ø±\#·Áø£eTT˝À Á|üj·÷DeTT #˚j·TT Á|ü‹ Á>∑Vü≤eTT ˇø£
ñ<˚›X¯´eTTqT ø£*– Á|üj·÷DÏdü÷Ô u≤<Ûä´‘·>± |üì #˚j·TT#·Tqï$. eTqeTT
#Ó|ü ø=qï |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\˝À Á|ü‹ Á>∑V≤ü eTTq≈£î ø=+‘· Á|üø±X¯eTTqï~.
Á>∑Vü≤eTT ‘·q≈£îqï Á|üø±X¯eTT <˚ìMT<ä|ü&ÉTH√, n|ü&ÉT Ä Á|üø±X¯eTT
|ü&qç #√≥ @<Ó‘’ ˚ ñqï<√ <ëìì Á>∑V≤ü eTT Á>∑V≤æ +#·TqT. Á>∑V≤ü eTTq≈£îqï
øÏsD¡ eTT\ #˚‘· <˚ìHÓH’ ê Á>∑V≤æ +#·T#·Tqï~. ø±e⁄q øÏsD¡ eTT\qT Á>∑V≤ü eTT
jÓTTø£ÿ #˚‘T· \T>± b˛\TÃø√e#·TÃqT. Ç+‘·≈î£ eTT+<˚ Á>∑V≤ü eTT\ øÏsD¡ eTT\
Á|ükÕs¡eTTqTã{Ϻ ‘=$Tà~ Á>∑V≤ü eTT\≈£î s¬ +&ÉT #˚‘T· \THêïj·T˙, Á|ü‘´˚ øÏ+∫
X¯ì, ≈£î», >∑Ts¡Te⁄\≈£î Hê\T>∑T #˚‘T· \T ø£\e˙ #Ó|ü ø=HêïeTT. #˚‘T· \T
ñHêïj·T+fÒ @<√ ˇø£ |üì #˚j·÷*. ø±e⁄q Á|ü‹ Á>∑Vü≤eTT yÓ\T>∑T
nqT ‘·q #˚‘·T\ #˚‘· ÁøÏ+<ä ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT rdü Tø=ì,
Ç+ø± ÁøÏ+<ä>∑\ >∑TD#·Áø£eTT˝Àì Je⁄ìMT~øÏ ø£s¡àqT e<äT\T#·Tqï$.
n|ü&ÉT n˝≤ e∫Ãq ø£s¡àqT Je⁄&ÉT s¡T∫ #·÷#·T#·THêï&ÉT. ø£s¡à s¡T∫
‹j·T´>± ñ+fÒ Vü‰sTT>± düTKeTTqT nqTuÛÑ$+#·T#·THêï&ÉT. ˇø£y˚fi¯
ø£s¡à s¡T∫ #˚<äT>±j·TT+fÒ u≤<Ûä>± ø£wüºeTTqT nqTuÛÑ$+#·T#·THêï&ÉT.
Je⁄&ÉT @$T nqTuÛÑ$+∫Hê n<ä+‘·j·T÷ Á>∑Vü≤eTT\T #˚dæq |üìj˚Tqì
#Ó|üŒe#·TÃqT.
Á>∑Vü≤eTT\T ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä ‘·eT øÏs¡DeTT\qT (#˚‘·T\qT)
Á|üd]ü +|üCdÒ qæ |ü&ÉT, nø£ÿ&É @eTT+fÒ <ëìH˚ rdüTø=ì ÁøÏ+<äqTqï Je⁄ì
HÓ‹qÔ y˚jT· T#·Tqï$. ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑V≤ü eTT\T ‘·eT |üìì #˚jT· T#·÷
yês¡T+&ÉT \>∑ïeTT\≈£î m<äTs¡T>±j·TTqï ø£sà¡ kÕúqeTT\˝Àì ø£sà¡ qT Je⁄ìøÏ
172 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n+~+#·T#·Tqï$. Á>∑V≤ü eTT\T #˚jT· T |üì˝À e÷s¡TŒ˝Ò<Tä . n$ m\¢|ü&ÉT
|üì #˚j·Te\dæ+<˚. n˝≤π> nqTuÛÑ$+#˚ Je⁄ì˝À e÷s¡TŒ˝Ò<äT. yê&ÉT
m\¢|ü &ÉT nqTuÛ$Ñ +#·e\dæ+<˚. nsTT‘˚ eT<Û´ä ˝ÀqTqï ø£sà¡ ˝À e÷Á‘·eTT
m+‘√ e÷s¡TŒe⁄qï~. |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡àqT
e÷Á‘·eTT d”«ø£]+#·T#·Tqï$>±˙, ø£sà¡ ≈£î nr‘·yTÓ qÆ <˚ì˙ d”«ø£]+#·˝<Ò ìä
#Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£ eTìwæ J$‘·eTT˝À Á>∑Vü≤eTT\T ‘·eT |üìì ‘êeTT
#˚j·TT#·Tqï$. Je⁄&ÉT ‘·q |üìì ‘êqT #˚j·TT#·THêï&ÉT. Je⁄ì |üì
nqTuÛÑ$+#·&ÉeTT ‘·|üŒ y˚s¡T |üì˝Ò<äqT dü÷Á‘·eTTqT eTs¡Te≈£L&É<ä T.
ø±\#·Áø£eTT˝À>±˙ |üP]Ô ÁøÏ+<äjT· Tqï >∑TD#·Áø£eTT˝À>±˙ Á|ü‹ »qà≈£îqï<˚
ñ+&ÉTqT. nsTT‘˚ ˇπø ˇø£ ø£s¡à#·Áø£eTT˝À e÷Á‘·eTT »qà »qà≈£î
e÷s¡TŒe⁄+&ÉTqT. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡à »qà»qà≈£î e÷s¡T#·T+&ÉTqT.
ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\ |üìì K∫Ñ·eTT>± Ç+‘˚qì #Ó|üŒe#·TÃqT.
n˝≤π> >∑TD#·Áø£eTT˝Àì Je⁄ì |üìì ≈£L&Ü Ç+‘˚ø£\<äì #Ó|üŒe#·TÃqT.
nsTT‘˚ ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡à Ç+‘˚ ø£\<äì K∫Ñ·eTT>± #Ó|ü≥≈£î
neø±X¯eTT ˝Ò<äT. ø£s¡à#·Áø£eTT˝À |üHÓï+&ÉT kÕúqeTT\+<äT @ ø£s¡à
ñ+&ÉTH√, Äj·÷ kÕúqeTT\˝À Á|üy˚•+∫q Á>∑Vü≤eTT\T nø£ÿ&ÉTqï ø£s¡àH˚
Ç#·TÃq˙, n˝≤ ø£s¡àqT rdüTø=ì Je⁄ìøÏ Çe«&Éy˚T Á>∑Vü≤eTT\ |üìj·Tì
‘Ó*j·TT#·Tqï~.
41 Á>∑Vü≤eTT\e<ä› @MT ñ+&Éyê?
ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\e<ä› @MT ñ+&Ée⁄. ø±˙ ˇø=ÿø£ÿ
Á>∑V≤ü eTT Á|ü|+ü #·eTT˝À ñqï edüTeÔ ⁄\T nsTTq yêVü≤qeTT\T, uÛeÑ qeTT\T,
ÄuÛÑs¡DeTT\T, ˝ÀVü≤eTT\T, Á<äeeTT\T, ≈£î\eTT\T, eT‘·eTT\T ñqï
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 171
#˚j·TT#·T+&çHê, mes¡T m≥Tb˛sTTHê, n+‘·≈£L yês¡T #˚j·TT#·Tqï |üì
@$T? nì Á|üX¯ïsê>∑\<äT. Ä Á|üX¯ï≈£î »yêãT>± y˚TeTT #Ó|üq~
@eTq>±! ø±\#·Áø£eTT˝À Á|üj·÷DeTT #˚j·TT Á|ü‹ Á>∑Vü≤eTT ˇø£
ñ<˚›X¯´eTTqT ø£*– Á|üj·÷DÏdü÷Ô u≤<Ûä´‘·>± |üì #˚j·TT#·Tqï$. eTqeTT
#Ó|ü ø=qï |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\˝À Á|ü‹ Á>∑V≤ü eTTq≈£î ø=+‘· Á|üø±X¯eTTqï~.
Á>∑Vü≤eTT ‘·q≈£îqï Á|üø±X¯eTT <˚ìMT<ä|ü&ÉTH√, n|ü&ÉT Ä Á|üø±X¯eTT
|ü&qç #√≥ @<Ó‘’ ˚ ñqï<√ <ëìì Á>∑V≤ü eTT Á>∑V≤æ +#·TqT. Á>∑V≤ü eTTq≈£îqï
øÏsD¡ eTT\ #˚‘· <˚ìHÓH’ ê Á>∑V≤æ +#·T#·Tqï~. ø±e⁄q øÏsD¡ eTT\qT Á>∑V≤ü eTT
jÓTTø£ÿ #˚‘T· \T>± b˛\TÃø√e#·TÃqT. Ç+‘·≈î£ eTT+<˚ Á>∑V≤ü eTT\ øÏsD¡ eTT\
Á|ükÕs¡eTTqTã{Ϻ ‘=$Tà~ Á>∑V≤ü eTT\≈£î s¬ +&ÉT #˚‘T· \THêïj·T˙, Á|ü‘´˚ øÏ+∫
X¯ì, ≈£î», >∑Ts¡Te⁄\≈£î Hê\T>∑T #˚‘T· \T ø£\e˙ #Ó|ü ø=HêïeTT. #˚‘T· \T
ñHêïj·T+fÒ @<√ ˇø£ |üì #˚j·÷*. ø±e⁄q Á|ü‹ Á>∑Vü≤eTT yÓ\T>∑T
nqT ‘·q #˚‘·T\ #˚‘· ÁøÏ+<ä ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqT rdü Tø=ì,
Ç+ø± ÁøÏ+<ä>∑\ >∑TD#·Áø£eTT˝Àì Je⁄ìMT~øÏ ø£s¡àqT e<äT\T#·Tqï$.
n|ü&ÉT n˝≤ e∫Ãq ø£s¡àqT Je⁄&ÉT s¡T∫ #·÷#·T#·THêï&ÉT. ø£s¡à s¡T∫
‹j·T´>± ñ+fÒ Vü‰sTT>± düTKeTTqT nqTuÛÑ$+#·T#·THêï&ÉT. ˇø£y˚fi¯
ø£s¡à s¡T∫ #˚<äT>±j·TT+fÒ u≤<Ûä>± ø£wüºeTTqT nqTuÛÑ$+#·T#·THêï&ÉT.
Je⁄&ÉT @$T nqTuÛÑ$+∫Hê n<ä+‘·j·T÷ Á>∑Vü≤eTT\T #˚dæq |üìj˚Tqì
#Ó|üŒe#·TÃqT.
Á>∑Vü≤eTT\T ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä ‘·eT øÏs¡DeTT\qT (#˚‘·T\qT)
Á|üd]ü +|üCdÒ qæ |ü&ÉT, nø£ÿ&É @eTT+fÒ <ëìH˚ rdüTø=ì ÁøÏ+<äqTqï Je⁄ì
HÓ‹qÔ y˚jT· T#·Tqï$. ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑V≤ü eTT\T ‘·eT |üìì #˚jT· T#·÷
yês¡T+&ÉT \>∑ïeTT\≈£î m<äTs¡T>±j·TTqï ø£sà¡ kÕúqeTT\˝Àì ø£sà¡ qT Je⁄ìøÏ
172 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n+~+#·T#·Tqï$. Á>∑V≤ü eTT\T #˚jT· T |üì˝À e÷s¡TŒ˝Ò<Tä . n$ m\¢|ü&ÉT
|üì #˚j·Te\dæ+<˚. n˝≤π> nqTuÛÑ$+#˚ Je⁄ì˝À e÷s¡TŒ˝Ò<äT. yê&ÉT
m\¢|ü &ÉT nqTuÛ$Ñ +#·e\dæ+<˚. nsTT‘˚ eT<Û´ä ˝ÀqTqï ø£sà¡ ˝À e÷Á‘·eTT
m+‘√ e÷s¡TŒe⁄qï~. |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡àqT
e÷Á‘·eTT d”«ø£]+#·T#·Tqï$>±˙, ø£sà¡ ≈£î nr‘·yTÓ qÆ <˚ì˙ d”«ø£]+#·˝<Ò ìä
#Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£ eTìwæ J$‘·eTT˝À Á>∑Vü≤eTT\T ‘·eT |üìì ‘êeTT
#˚j·TT#·Tqï$. Je⁄&ÉT ‘·q |üìì ‘êqT #˚j·TT#·THêï&ÉT. Je⁄ì |üì
nqTuÛÑ$+#·&ÉeTT ‘·|üŒ y˚s¡T |üì˝Ò<äqT dü÷Á‘·eTTqT eTs¡Te≈£L&É<ä T.
ø±\#·Áø£eTT˝À>±˙ |üP]Ô ÁøÏ+<äjT· Tqï >∑TD#·Áø£eTT˝À>±˙ Á|ü‹ »qà≈£îqï<˚
ñ+&ÉTqT. nsTT‘˚ ˇπø ˇø£ ø£s¡à#·Áø£eTT˝À e÷Á‘·eTT »qà »qà≈£î
e÷s¡TŒe⁄+&ÉTqT. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡à »qà»qà≈£î e÷s¡T#·T+&ÉTqT.
ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\ |üìì K∫Ñ·eTT>± Ç+‘˚qì #Ó|üŒe#·TÃqT.
n˝≤π> >∑TD#·Áø£eTT˝Àì Je⁄ì |üìì ≈£L&Ü Ç+‘˚ø£\<äì #Ó|üŒe#·TÃqT.
nsTT‘˚ ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡à Ç+‘˚ ø£\<äì K∫Ñ·eTT>± #Ó|ü≥≈£î
neø±X¯eTT ˝Ò<äT. ø£s¡à#·Áø£eTT˝À |üHÓï+&ÉT kÕúqeTT\+<äT @ ø£s¡à
ñ+&ÉTH√, Äj·÷ kÕúqeTT\˝À Á|üy˚•+∫q Á>∑Vü≤eTT\T nø£ÿ&ÉTqï ø£s¡àH˚
Ç#·TÃq˙, n˝≤ ø£s¡àqT rdüTø=ì Je⁄ìøÏ Çe«&Éy˚T Á>∑Vü≤eTT\ |üìj·Tì
‘Ó*j·TT#·Tqï~.
41 Á>∑Vü≤eTT\e<ä› @MT ñ+&Éyê?
ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\e<ä› @MT ñ+&Ée⁄. ø±˙ ˇø=ÿø£ÿ
Á>∑V≤ü eTT Á|ü|+ü #·eTT˝À ñqï edüTeÔ ⁄\T nsTTq yêVü≤qeTT\T, uÛeÑ qeTT\T,
ÄuÛÑs¡DeTT\T, ˝ÀVü≤eTT\T, Á<äeeTT\T, ≈£î\eTT\T, eT‘·eTT\T ñqï
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 173
düeTdüeÔ TT |üHïÓ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛõÑ +|üã&ç |üHïÓ +&ÉT düeTT<ëj·TeTT
\T>± @s¡Œ&çq$. n˝≤ @s¡Œ&çq yê{Ï˝À ˇø=ÿø£ÿ düeTT<ëj·TeTT ˇø=ÿø£ÿ
Á>∑V≤ü eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À #˚]b˛sTT, neìïj·T÷ Ä Á>∑V≤ü eTT jÓTTø£ÿ
kı+‘· ÄdüTú\T>±j·TTqï$. n+<äTe\q ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\
e<ä› @MT ˝Ò≈î£ Hêï, uÛ÷Ñ $TMT<ä >∑\ düeTdüeÔ TT MT<ä n~Ûø±s¡eTT ø£\$>±
j·TTqï$. @ Á>∑Vü≤eTT uÛÑ÷$TMT<ä>∑\ @ edüTÔe⁄\ MT<ä eT]j·TT @
|ü<ës¡eú TT MT<ä n~Ûø±s¡eTT ø£\<√ ø=+‘·es¡≈î£ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. yÓTT<ä≥
dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À @eTTqïy√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
dü÷s¡T´&ÉT
|æ‘,· Ä‘·à, ‘·qTe⁄, sê»´eTT, Á|üu≤Û eeTT, <Ûs’Ó ´¡ eTT, n~Ûø±s¡eTT,
H˚Á‘·eTT, |æ‘·ÔeTT, X¯Ss¡‘·«eTT, X¯øÏÔ, $<˚X¯ |üs¡´≥q, C≤„q ‘˚» eTT,
|üsêÁø£eTeTT, ñwüíeTT, n–ï, <Ûäs¡à <Ûë´dü, ≈£&ÉT|ü⁄, ø£qTï, bÕ\HêX¯øÏÔ,
Á|üuÛÑT‘·« uÛÑ÷eTT\T, ø√s¡Tº e´eVü‰s¡eTT\T, ã+Cs¡T uÛÑ÷eTT\T, >∑T+Á&Éì
Äø±s¡eTT+&ÉT bı\eTT\T, sêsêE jÓ÷#·q, Á>±eT ÄBÛq C≤>±\T,
mÁs¡#·+<äqeTT, eTTÁ<ë~Ûø±s¡eTT, ‘Ó\¢ õ˝Ò¢&ÉT, ‘·÷s¡TŒ, Ä+>∑¢ $<ä´,
Ä~yês¡eTT, #Ó’Á‘·e÷düeTT, sê»uÛÑeqeTT\T, y˚&çì |ü⁄{Ϻ+#·T ˙*
yÓ\T>∑T\T, ô|’ n+‘·düTú\T >∑\ uÛÑeqeTT\T á $<ÛäeTT>± dü÷s¡T´ì
ÄBÛqeTT˝À ñqï$. Ç≥T¢+&ÉT≥ e\q dü÷s¡T´&ÉT ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì
Hê\Ze sê•MT<ä ‘·q øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+∫q|ü&ÉT Ä C≤‘·≈£îìøÏ ô|’
n+‘·düTú uÛÑeqeTT\T ø£{Ϻ+#·T Áù|s¡D #˚j·TTqT. ˇø£y˚fi¯ e´øÏÔ
ù|<äyê&Ó’e⁄+fÒ, uÛÑeqeTT ø£{Ϻ+#·T k˛úeT‘·˝Òìyê&Ó’j·TT+fÒ, n‘·ì øÏ ô|<ä›
uÛÑeqeTT˝À øÏsêsTT¬ø’Hê ñ+&ÉT≥≈£î Áù|s¡D #˚j·TTqT. øÏsêsTTøÏ ≈£L&Ü
174 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ñ+&É˝Òì ø£s¡à>∑\yêìøÏ ‘êqT |üì #˚j·TT#·Tqï j·T»e÷ìøÏ >∑\ ô|<ä›
n+‘·düTú\ uÛÑeqeTT˝À yê#Yy˚THé>±HÓ’Hê ˝Òø£ |üì eTìwæ>±HÓ’Hê
ñ+&ÉTq≥T¢ #˚dæ Ä Ç+{Ï˝À ìyêdüeTT ø£\TZq≥T¢ #˚j·TTqT. m+<äs√
;<äyês¡T ‘·eT~ ø±ì ô|<ä› uÛeÑ qeTT˝À esYÿe÷´Hé>±H√, yê#Ye÷´Hé>±H√,
yê≥sYe÷´Hé>±H√ ñ+≥÷ j·T»e÷ì ‘·q Ç+{Ï˝À ˝Ò≈£îHêï
‘êqTe÷Á‘·eTT ñ+≥THêï&ÉT. á $<ÛäeTT>± dü÷s¡T´&ÉT nqT≈£L*+∫q
yê]øÏ ø£\T>∑TqT. Ç˝≤ nqTuÛÑ$+#·e˝…qqT ø£s¡à Hê\Ze Ç+{Ï˝À
ñqï|ü&ÉT Ä kÕúqeTT˝ÀìøÏ dü÷s¡T´&ÉT e∫Ãq|ü&ÉT n˝≤ »s¡T>∑Tqì
‘Ó*j·Te˝…qT. Hê\Ze Ç+{Ï˝À bÕ|üeTTqï|ü&ÉT dü÷s¡T´&ÉT nqT≈£L\T&Ó’
e∫ÃHê n≥Te+{Ï düTKeTT\qT dü÷s¡T´&ÉT Çe«&ÉT. ˇø£y˚fi¯ dü÷s¡T´&ÉT
X¯Á‘·TÁ>∑V≤ü yÓTÆ eùdÔ >∑èVü≤eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q düTKeTT\T n+‘·es¡≈î£ Hêï
n|ü&ÉT ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TT≥≈£î Á|üj·T‹ï+#·TqT. ñqï ô|<ä› Ç\T¢qT ≈£L&Ü
n$Tà ∫qï Ç\T¢qT ø=+<ëeTqTø=qTqT. á $<ÛäeTT>± eTìwæjÓT&É\
dü÷s¡´Á>∑V≤ü eTT |üì#˚jT· T#·Tqï~. C≤‘·ø£ \>∑ïeTTq≈£î Hê\Ze kÕúqeTT˝À
s¡$ j·TTqï|ü&ÉT Ç˝≤+{Ï Áù|s¡D #˚jT· TqT. C≤‘·ø£ \>∑ïeTT˝À dü÷s¡T´&ÉT
@ sê•MT<ä ñ+&ÉTH√ J$‘ê+‘·eTT Ä sê•øÏ dü+ã+~Û+∫q ø±s¡´eTT˝H˚
Áù|sπ |æd÷ü Ô eTìwæøÏ ø£wdºü Tü KeTT\qT ø£*+Z #·T#·T+&ÉTqT. @ C≤‘· ≈î£ ì¬øH’ ê
C≤‘·ø£ \>∑ïeTT˝À @j˚T sêX¯ó\ MT<ä @j˚T Á>∑Vü≤eTT\T+&ÉTH√ <ëì
|òü*‘·eTTqT ã{Ϻ J$‘·eTT˝À ñ+&ÉTqT. ø±\#·Áø£eTT˝À ‹s¡T>∑T
Á>∑V≤ü eTT\T ‹]– Ä sê•MT~øÏ e∫Ãq|ü&ÉT yÓTT<ä{Ï \>∑ïeTT Á|üø±s¡yT˚
|òü*‘·eTT\ ì#·TÃ#·T+<äTs¡T. Ç|ü&ÉT #·+Á<äTìøÏ Á|ü|ü+#·eTT˝À @j˚T
edüTÔe⁄\ MT<ä n~Ûø±s¡eTT ø£\<√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 173
düeTdüeÔ TT |üHïÓ +&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛõÑ +|üã&ç |üHïÓ +&ÉT düeTT<ëj·TeTT
\T>± @s¡Œ&çq$. n˝≤ @s¡Œ&çq yê{Ï˝À ˇø=ÿø£ÿ düeTT<ëj·TeTT ˇø=ÿø£ÿ
Á>∑V≤ü eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À #˚]b˛sTT, neìïj·T÷ Ä Á>∑V≤ü eTT jÓTTø£ÿ
kı+‘· ÄdüTú\T>±j·TTqï$. n+<äTe\q ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\
e<ä› @MT ˝Ò≈î£ Hêï, uÛ÷Ñ $TMT<ä >∑\ düeTdüeÔ TT MT<ä n~Ûø±s¡eTT ø£\$>±
j·TTqï$. @ Á>∑Vü≤eTT uÛÑ÷$TMT<ä>∑\ @ edüTÔe⁄\ MT<ä eT]j·TT @
|ü<ës¡eú TT MT<ä n~Ûø±s¡eTT ø£\<√ ø=+‘·es¡≈î£ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. yÓTT<ä≥
dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À @eTTqïy√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
dü÷s¡T´&ÉT
|æ‘,· Ä‘·à, ‘·qTe⁄, sê»´eTT, Á|üu≤Û eeTT, <Ûs’Ó ´¡ eTT, n~Ûø±s¡eTT,
H˚Á‘·eTT, |æ‘·ÔeTT, X¯Ss¡‘·«eTT, X¯øÏÔ, $<˚X¯ |üs¡´≥q, C≤„q ‘˚» eTT,
|üsêÁø£eTeTT, ñwüíeTT, n–ï, <Ûäs¡à <Ûë´dü, ≈£&ÉT|ü⁄, ø£qTï, bÕ\HêX¯øÏÔ,
Á|üuÛÑT‘·« uÛÑ÷eTT\T, ø√s¡Tº e´eVü‰s¡eTT\T, ã+Cs¡T uÛÑ÷eTT\T, >∑T+Á&Éì
Äø±s¡eTT+&ÉT bı\eTT\T, sêsêE jÓ÷#·q, Á>±eT ÄBÛq C≤>±\T,
mÁs¡#·+<äqeTT, eTTÁ<ë~Ûø±s¡eTT, ‘Ó\¢ õ˝Ò¢&ÉT, ‘·÷s¡TŒ, Ä+>∑¢ $<ä´,
Ä~yês¡eTT, #Ó’Á‘·e÷düeTT, sê»uÛÑeqeTT\T, y˚&çì |ü⁄{Ϻ+#·T ˙*
yÓ\T>∑T\T, ô|’ n+‘·düTú\T >∑\ uÛÑeqeTT\T á $<ÛäeTT>± dü÷s¡T´ì
ÄBÛqeTT˝À ñqï$. Ç≥T¢+&ÉT≥ e\q dü÷s¡T´&ÉT ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì
Hê\Ze sê•MT<ä ‘·q øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+∫q|ü&ÉT Ä C≤‘·≈£îìøÏ ô|’
n+‘·düTú uÛÑeqeTT\T ø£{Ϻ+#·T Áù|s¡D #˚j·TTqT. ˇø£y˚fi¯ e´øÏÔ
ù|<äyê&Ó’e⁄+fÒ, uÛÑeqeTT ø£{Ϻ+#·T k˛úeT‘·˝Òìyê&Ó’j·TT+fÒ, n‘·ì øÏ ô|<ä›
uÛÑeqeTT˝À øÏsêsTT¬ø’Hê ñ+&ÉT≥≈£î Áù|s¡D #˚j·TTqT. øÏsêsTTøÏ ≈£L&Ü
174 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ñ+&É˝Òì ø£s¡à>∑\yêìøÏ ‘êqT |üì #˚j·TT#·Tqï j·T»e÷ìøÏ >∑\ ô|<ä›
n+‘·düTú\ uÛÑeqeTT˝À yê#Yy˚THé>±HÓ’Hê ˝Òø£ |üì eTìwæ>±HÓ’Hê
ñ+&ÉTq≥T¢ #˚dæ Ä Ç+{Ï˝À ìyêdüeTT ø£\TZq≥T¢ #˚j·TTqT. m+<äs√
;<äyês¡T ‘·eT~ ø±ì ô|<ä› uÛeÑ qeTT˝À esYÿe÷´Hé>±H√, yê#Ye÷´Hé>±H√,
yê≥sYe÷´Hé>±H√ ñ+≥÷ j·T»e÷ì ‘·q Ç+{Ï˝À ˝Ò≈£îHêï
‘êqTe÷Á‘·eTT ñ+≥THêï&ÉT. á $<ÛäeTT>± dü÷s¡T´&ÉT nqT≈£L*+∫q
yê]øÏ ø£\T>∑TqT. Ç˝≤ nqTuÛÑ$+#·e˝…qqT ø£s¡à Hê\Ze Ç+{Ï˝À
ñqï|ü&ÉT Ä kÕúqeTT˝ÀìøÏ dü÷s¡T´&ÉT e∫Ãq|ü&ÉT n˝≤ »s¡T>∑Tqì
‘Ó*j·Te˝…qT. Hê\Ze Ç+{Ï˝À bÕ|üeTTqï|ü&ÉT dü÷s¡T´&ÉT nqT≈£L\T&Ó’
e∫ÃHê n≥Te+{Ï düTKeTT\qT dü÷s¡T´&ÉT Çe«&ÉT. ˇø£y˚fi¯ dü÷s¡T´&ÉT
X¯Á‘·TÁ>∑V≤ü yÓTÆ eùdÔ >∑èVü≤eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q düTKeTT\T n+‘·es¡≈î£ Hêï
n|ü&ÉT ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TT≥≈£î Á|üj·T‹ï+#·TqT. ñqï ô|<ä› Ç\T¢qT ≈£L&Ü
n$Tà ∫qï Ç\T¢qT ø=+<ëeTqTø=qTqT. á $<ÛäeTT>± eTìwæjÓT&É\
dü÷s¡´Á>∑V≤ü eTT |üì#˚jT· T#·Tqï~. C≤‘·ø£ \>∑ïeTTq≈£î Hê\Ze kÕúqeTT˝À
s¡$ j·TTqï|ü&ÉT Ç˝≤+{Ï Áù|s¡D #˚jT· TqT. C≤‘·ø£ \>∑ïeTT˝À dü÷s¡T´&ÉT
@ sê•MT<ä ñ+&ÉTH√ J$‘ê+‘·eTT Ä sê•øÏ dü+ã+~Û+∫q ø±s¡´eTT˝H˚
Áù|sπ |æd÷ü Ô eTìwæøÏ ø£wdºü Tü KeTT\qT ø£*+Z #·T#·T+&ÉTqT. @ C≤‘· ≈î£ ì¬øH’ ê
C≤‘·ø£ \>∑ïeTT˝À @j˚T sêX¯ó\ MT<ä @j˚T Á>∑Vü≤eTT\T+&ÉTH√ <ëì
|òü*‘·eTTqT ã{Ϻ J$‘·eTT˝À ñ+&ÉTqT. ø±\#·Áø£eTT˝À ‹s¡T>∑T
Á>∑V≤ü eTT\T ‹]– Ä sê•MT~øÏ e∫Ãq|ü&ÉT yÓTT<ä{Ï \>∑ïeTT Á|üø±s¡yT˚
|òü*‘·eTT\ ì#·TÃ#·T+<äTs¡T. Ç|ü&ÉT #·+Á<äTìøÏ Á|ü|ü+#·eTT˝À @j˚T
edüTÔe⁄\ MT<ä n~Ûø±s¡eTT ø£\<√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
 CÀ´‹wü
#·+´Á<äXÊÅTd&ÉüÔeT TT 175
eTqTwüß\˝À ãT~∆øÏ n~Û|ü‹ #·+Á<äT&ÉT, n<˚$<ÛäeTT>± ˙{ÏøÏ
n~Û|ü‹ #·+Á<äT&ÉT. n˝≤π> Åd”Ô\≈£î, eTqdüT‡≈£î, kÂ+<äs¡´eTTq≈£î , »\
kÂK´eTTq≈£î, ã\eTTq≈£î, |ü+≥\≈£î, yÓ+&çø,Ï j·÷Á‘·\≈£î, >∑TÁs¡|ü⁄kÕ«ØøÏ,
ìÁ<ä≈£î, y˚>∑eTTq≈£î, düT>∑+<ÛäeTT\≈£î, e÷‘·è Á|”‹øÏ, ø√H˚s¡T¢, u≤e⁄\≈£î,
ø°]ÔøÏ, Åd”Ô düTKeTTq≈£î, ‘Ó\¢ì yÓT‘·Ôì >∑T&ɶ\≈£î, düeTTÁ<äeTT\≈£î, |ü⁄wæ˜øÏ,
|üP\≈£î, q<äT\≈£î, j·÷Á‘·\≈£î, ‘Ó\T|ü⁄s¡+>∑T≈£î, #Ós¡Te⁄\≈£î, XÊ«dü≈£î,
ø£&ÉT|ü⁄≈£î, eTT‘·´eTT\≈£î, eTTK n\+ø£s¡D≈£î, >∑s¡“¤eTT≈£î, eTè<äT‘·«eTT
q≈£î, düTKuÛÀ»qeTTq≈£î, bÕ\≈£î, eTH√»|üeTTq≈£î, $e÷qj·÷qeTTq≈£î,
$e÷qeTT\≈£î, Hêe\≈£î, n+‘·dTü \Ô uÛeÑ qeTT\≈£î #·+Á<äT&ÉT n~Û|‹ü >±
j·TTHêï&ÉT. n+‘˚ø±ø£ #Í&ÉTuÛÑ÷eTT\≈£î, ˝≤&û®\≈£î, es¡¸eTTq≈£î, eTTÁ<ä
D≤~Ûø±s¡eTTq≈£î, sê» ∫Vü≤ïeTTq≈£î, düHêàqeTTq≈£î, <Ûëq´eTT˝À e&É≈¢ î£ ,
yÓHÓï\≈£î, X¯j·Tq >∑èVü≤eTT\≈£î, dü+‘√wüeTTq≈£î, Ms¡´ã\eTTq≈£î, nX¯«
yêVü≤qeTTq≈£î, C≤„|øü X£ ø¯ øÔÏ ,Ï <ä÷sê˝À#·q≈£î, •s√ Äs√>∑´eTTq≈£î, yÓT<ä&TÉ
ã\eTTq≈£î, Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔøÏ, á‘·˝À HÓ’|ü⁄D´eTTq≈£î, qBkÕïqeTTq≈£î,
˙{Ï Á|ü<˚X¯eTT\≈£î, #Í&ÉT≈£î, »\#·s¡eTT\≈£î, Ç+^¢wüß uÛ≤wü≈£î, $˝≤dü
edüTÔe⁄\≈£î, yêj·TTe´~X¯≈£î, k˛eTyês¡eTTq≈£î ‘Ó\¢ì |üP\≈£î, eT˝…¢
‘√≥\≈£î, #·+Á<äT&ÉT n~Û|ü‹>± j·TTHêï&ÉT.
Ç|üŒ{ÏøÏ eTTô|’Œ ◊<äT dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ‘·y˚T #·+Á<äÁ>∑Vü≤eTT˝À
˙fi¯ófl ˝Òe⁄ nì K>√fi¯XÊÅdüÔE„\T #Ó|æŒq|ü&ÉT, ˙{ÏøÏ #·+Á<äT&ÉT n~Û|ü‹
nsTTq+<äTq #·+Á<äTì˝À ˙fi¯ófl nbÕs¡eTT>± ñHêïsTT nì y˚TeTT
#Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. n|ü&ÉT ˙fi¯ó¢ ˝Òe⁄ nì #Ó|æŒq XÊÅdüÔy˚‘·Ô\T ¬s+&ÉT
dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ+<ä≥ #·+Á<äTì˝À ˙fi¯ó¢ ñqï≥T¢ yê] |ü]XÀ<Ûäq˝À
‘Ó*dæq≥T¢ #ÓbÕŒs¡T. ˙{ÏøÏ #·+Á<äT&ÉT n~Û|ü‹jÓÆTq+<äTe\q y˚TeTT
176 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTT+<äT>±H˚ ˙fi¯ófl ñHêïj·Tì #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. ˇø£ eTìwæ
C≤‘·ø£eTT˝À #·+Á<äT&ÉT e´‹πsKeTT>± e⁄qï≥¢sTT‘˚, n‘·ìøÏ J$‘·eTT˝À
˙{Ïe\q nH˚ø£ Çã“+<äT\T+&ÉTqì #Ó|üŒe#·TÃqT. @<√ ˇø£ $<ÛäeTT>±
˙{Ï u≤<Ûä\T J$‘ê+‘·eTT ñ+&ÉTqT. n≥Te+{Ï yê&ÉT u≤e⁄\T Á‘·$«‘˚
˙fi¯ófl sêe⁄. uÀs¡T¢ y˚sTTùdÔ ˙fi¯ófl|ü&çHê uÀs¡T |üP&ç b˛e&ÉyÓ÷ ˝Òø£ ˙s¡T
m+&çb˛e&ÉyÓ÷ »s¡T>∑TqT. n≥Te+{Ï e´øÏÔ m+‘·eT+∫>± Ç\T¢ ø£≥Tº
ø=ìHê es¡¸|ü⁄ ˙s¡T ø±s¡&ÉyÓ÷, Ç+{Ï˝ÀìøÏ sêe&ÉyÓ÷ »s¡T>∑TqT.
u≤‘Ys¡÷yéT˝À ø=˝≤sTT\T #Ó&çb˛sTT ˙fi¯fl≈£î Ä≥+ø£eTT @s¡Œ&ÉTqT.
ôd|æºø˘{≤´+ø˘ ô|’|ü⁄\T |üP&çb˛sTT ˙fi¯ófl b˛e⁄≥≈£î Ä≥+ø£eTT\T
@s¡Œ&ÉT#·T+&ÉTqT. @<√ ˇø£ $<ÛäeTT>± ˙fi¯fl düeTdü´\T ñ+&ÉTqT. n<˚
#·+Á<äT&ÉT C≤‘·≈£îìøÏ $TÁ‘·T&Ó’j·TT+fÒ n‘·ì J$‘·eTT˝À ˙{Ïe\q
m≥Te+{Ï u≤<Ûëj·TT+&É<äT. $T>∑‘ê sêX¯ó\˝ÀìøÏ #·+Á<äT&ÉT
b˛sTTq|ü&ÉT Ä sêX¯ó\˝Àì ø£s¡àqTã{Ϻ Á|üe]Ô+#·T#·÷ eTìwæøÏ düTK
<äT'KeTT ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT ø£\T>∑CÒj·TT#·THêï&ÉT.
≈£îE&ÉT
|üsêÁø£eTeTT, ø√|üeTT, ùdHê~Û|‘ü ´· eTT, kÕVü≤düeTT, $k˛Œ¤≥qeTT,
u≤+ãT\T, ‘·TbÕ≈£î\T, e÷s¡D≤j·TT<ÛäeTT\T, ø√‘·T\T, ≈£îø£ÿ\T, ø√s¡\T
>∑\ ≈£è≤s¡»+‘·Te⁄\T, ø=eTTà\T>∑\ m<äT›\T, X¯ÅdüÔ$<ä´, ‘·s¡ÿXÊÅd üÔeTT,
X¯Á‘·Teè~∆, ñwüíeTT, mÁs¡uÛÑ÷$T, sêfi¯fluÛÑ÷$T, ø=+&É\T, ã+&É\T, ms¡T|ü⁄
s¡+>∑T, s¡øeÔ£ TT, j·Te«qeTT, j·TTe≈£î\T, j·TTø£eÔ j·TdüT‡ Åd\Ô” |ü]#·jT· eTT,
yÓT≥ºuÛÑ÷$T, |ü≥Tº<ä\, Á|üuÛÑTuÛÑøÏÔ, \ø£å´eTTqT #Û˚~+#·T≥, »j·TeTT,
<äøÏåD ~≈£îÿ, ns¡D´eTT\T, ns¡D´ dü+#ês¡eTT, dü+Á&ÛÉ#Ó≥Tº ˝Òø£ dü+Á&ÛÉ
ø£f…º\T, y˚≥ »s¡T|ü⁄≥, j·TTesêE, ø£f…º\T, Á|üyêVü≤eTT, eTs¡D•ø£ å,
 CÀ´‹wü
#·+´Á<äXÊÅTd&ÉüÔeT TT 175
eTqTwüß\˝À ãT~∆øÏ n~Û|ü‹ #·+Á<äT&ÉT, n<˚$<ÛäeTT>± ˙{ÏøÏ
n~Û|ü‹ #·+Á<äT&ÉT. n˝≤π> Åd”Ô\≈£î, eTqdüT‡≈£î, kÂ+<äs¡´eTTq≈£î , »\
kÂK´eTTq≈£î, ã\eTTq≈£î, |ü+≥\≈£î, yÓ+&çø,Ï j·÷Á‘·\≈£î, >∑TÁs¡|ü⁄kÕ«ØøÏ,
ìÁ<ä≈£î, y˚>∑eTTq≈£î, düT>∑+<ÛäeTT\≈£î, e÷‘·è Á|”‹øÏ, ø√H˚s¡T¢, u≤e⁄\≈£î,
ø°]ÔøÏ, Åd”Ô düTKeTTq≈£î, ‘Ó\¢ì yÓT‘·Ôì >∑T&ɶ\≈£î, düeTTÁ<äeTT\≈£î, |ü⁄wæ˜øÏ,
|üP\≈£î, q<äT\≈£î, j·÷Á‘·\≈£î, ‘Ó\T|ü⁄s¡+>∑T≈£î, #Ós¡Te⁄\≈£î, XÊ«dü≈£î,
ø£&ÉT|ü⁄≈£î, eTT‘·´eTT\≈£î, eTTK n\+ø£s¡D≈£î, >∑s¡“¤eTT≈£î, eTè<äT‘·«eTT
q≈£î, düTKuÛÀ»qeTTq≈£î, bÕ\≈£î, eTH√»|üeTTq≈£î, $e÷qj·÷qeTTq≈£î,
$e÷qeTT\≈£î, Hêe\≈£î, n+‘·dTü \Ô uÛeÑ qeTT\≈£î #·+Á<äT&ÉT n~Û|‹ü >±
j·TTHêï&ÉT. n+‘˚ø±ø£ #Í&ÉTuÛÑ÷eTT\≈£î, ˝≤&û®\≈£î, es¡¸eTTq≈£î, eTTÁ<ä
D≤~Ûø±s¡eTTq≈£î, sê» ∫Vü≤ïeTTq≈£î, düHêàqeTTq≈£î, <Ûëq´eTT˝À e&É≈¢ î£ ,
yÓHÓï\≈£î, X¯j·Tq >∑èVü≤eTT\≈£î, dü+‘√wüeTTq≈£î, Ms¡´ã\eTTq≈£î, nX¯«
yêVü≤qeTTq≈£î, C≤„|øü X£ ø¯ øÔÏ ,Ï <ä÷sê˝À#·q≈£î, •s√ Äs√>∑´eTTq≈£î, yÓT<ä&TÉ
ã\eTTq≈£î, Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔøÏ, á‘·˝À HÓ’|ü⁄D´eTTq≈£î, qBkÕïqeTTq≈£î,
˙{Ï Á|ü<˚X¯eTT\≈£î, #Í&ÉT≈£î, »\#·s¡eTT\≈£î, Ç+^¢wüß uÛ≤wü≈£î, $˝≤dü
edüTÔe⁄\≈£î, yêj·TTe´~X¯≈£î, k˛eTyês¡eTTq≈£î ‘Ó\¢ì |üP\≈£î, eT˝…¢
‘√≥\≈£î, #·+Á<äT&ÉT n~Û|ü‹>± j·TTHêï&ÉT.
Ç|üŒ{ÏøÏ eTTô|’Œ ◊<äT dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ‘·y˚T #·+Á<äÁ>∑Vü≤eTT˝À
˙fi¯ófl ˝Òe⁄ nì K>√fi¯XÊÅdüÔE„\T #Ó|æŒq|ü&ÉT, ˙{ÏøÏ #·+Á<äT&ÉT n~Û|ü‹
nsTTq+<äTq #·+Á<äTì˝À ˙fi¯ófl nbÕs¡eTT>± ñHêïsTT nì y˚TeTT
#Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. n|ü&ÉT ˙fi¯ó¢ ˝Òe⁄ nì #Ó|æŒq XÊÅdüÔy˚‘·Ô\T ¬s+&ÉT
dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ+<ä≥ #·+Á<äTì˝À ˙fi¯ó¢ ñqï≥T¢ yê] |ü]XÀ<Ûäq˝À
‘Ó*dæq≥T¢ #ÓbÕŒs¡T. ˙{ÏøÏ #·+Á<äT&ÉT n~Û|ü‹jÓÆTq+<äTe\q y˚TeTT
176 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTT+<äT>±H˚ ˙fi¯ófl ñHêïj·Tì #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. ˇø£ eTìwæ
C≤‘·ø£eTT˝À #·+Á<äT&ÉT e´‹πsKeTT>± e⁄qï≥¢sTT‘˚, n‘·ìøÏ J$‘·eTT˝À
˙{Ïe\q nH˚ø£ Çã“+<äT\T+&ÉTqì #Ó|üŒe#·TÃqT. @<√ ˇø£ $<ÛäeTT>±
˙{Ï u≤<Ûä\T J$‘ê+‘·eTT ñ+&ÉTqT. n≥Te+{Ï yê&ÉT u≤e⁄\T Á‘·$«‘˚
˙fi¯ófl sêe⁄. uÀs¡T¢ y˚sTTùdÔ ˙fi¯ófl|ü&çHê uÀs¡T |üP&ç b˛e&ÉyÓ÷ ˝Òø£ ˙s¡T
m+&çb˛e&ÉyÓ÷ »s¡T>∑TqT. n≥Te+{Ï e´øÏÔ m+‘·eT+∫>± Ç\T¢ ø£≥Tº
ø=ìHê es¡¸|ü⁄ ˙s¡T ø±s¡&ÉyÓ÷, Ç+{Ï˝ÀìøÏ sêe&ÉyÓ÷ »s¡T>∑TqT.
u≤‘Ys¡÷yéT˝À ø=˝≤sTT\T #Ó&çb˛sTT ˙fi¯fl≈£î Ä≥+ø£eTT @s¡Œ&ÉTqT.
ôd|æºø˘{≤´+ø˘ ô|’|ü⁄\T |üP&çb˛sTT ˙fi¯ófl b˛e⁄≥≈£î Ä≥+ø£eTT\T
@s¡Œ&ÉT#·T+&ÉTqT. @<√ ˇø£ $<ÛäeTT>± ˙fi¯fl düeTdü´\T ñ+&ÉTqT. n<˚
#·+Á<äT&ÉT C≤‘·≈£îìøÏ $TÁ‘·T&Ó’j·TT+fÒ n‘·ì J$‘·eTT˝À ˙{Ïe\q
m≥Te+{Ï u≤<Ûëj·TT+&É<äT. $T>∑‘ê sêX¯ó\˝ÀìøÏ #·+Á<äT&ÉT
b˛sTTq|ü&ÉT Ä sêX¯ó\˝Àì ø£s¡àqTã{Ϻ Á|üe]Ô+#·T#·÷ eTìwæøÏ düTK
<äT'KeTT ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT ø£\T>∑CÒj·TT#·THêï&ÉT.
≈£îE&ÉT
|üsêÁø£eTeTT, ø√|üeTT, ùdHê~Û|‘ü ´· eTT, kÕVü≤düeTT, $k˛Œ¤≥qeTT,
u≤+ãT\T, ‘·TbÕ≈£î\T, e÷s¡D≤j·TT<ÛäeTT\T, ø√‘·T\T, ≈£îø£ÿ\T, ø√s¡\T
>∑\ ≈£è≤s¡»+‘·Te⁄\T, ø=eTTà\T>∑\ m<äT›\T, X¯ÅdüÔ$<ä´, ‘·s¡ÿXÊÅd üÔeTT,
X¯Á‘·Teè~∆, ñwüíeTT, mÁs¡uÛÑ÷$T, sêfi¯fluÛÑ÷$T, ø=+&É\T, ã+&É\T, ms¡T|ü⁄
s¡+>∑T, s¡øeÔ£ TT, j·Te«qeTT, j·TTe≈£î\T, j·TTø£eÔ j·TdüT‡ Åd\Ô” |ü]#·jT· eTT,
yÓT≥ºuÛÑ÷$T, |ü≥Tº<ä\, Á|üuÛÑTuÛÑøÏÔ, \ø£å´eTTqT #Û˚~+#·T≥, »j·TeTT,
<äøÏåD ~≈£îÿ, ns¡D´eTT\T, ns¡D´ dü+#ês¡eTT, dü+Á&ÛÉ#Ó≥Tº ˝Òø£ dü+Á&ÛÉ
ø£f…º\T, y˚≥ »s¡T|ü⁄≥, j·TTesêE, ø£f…º\T, Á|üyêVü≤eTT, eTs¡D•ø£ å,
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 177
ø√≥\T, ãTs¡TE\T, k˛<äs¡ã\eTT, #Ó˝…¢+Á&ÉT, yÓ+Á≥Tø£\T, MTdüeTT,
≈£è≤s¡yÓTÆq eTTKes¡ÃdüT‡, Bs¡Èu≤VüQe⁄\T, n+>∑s¡ø£å≈£î\T, b˛©dt\ T,
$T\≥Ø, ø£+<äT\T, düHêàqeTT\T, ôd’q´ ã\eTT (eTqTwüß\ n+&É) sê‹
>∑TVü≤\T, s¡#·Ãã+&É\T, eT+>∑e÷D´eTT\T, ≈£îeTàs¡ e÷D´eTT\T,
≈£îeTàsêeTT\T, ÁeD yÓ’<ä´eTT, |æ+<Ó\T, ø±j·T\T, eT+>∑fi¯yês¡eTT,
qø£‡˝…’≥T¢ yÓTT<ä\>∑Tqeìïj·T÷ ≈£î»Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À
ñ+&ÉTqT.
ˇø£ e´øÏÔ C≤‘·ø£eTT˝À ≈£î»Á>∑Vü≤eTT X¯Á‘·T kÕúqeTT˝Àj·TT+fÒ
n‘·ì j·Te«qeTT˝À düTKeTT ˝Ò≈î£ +&Ü #˚jT· TqT. ˙#· Ád”\Ô kÕ+>∑‘´· eTTqT
ø£*Z+#·TqT. C≤‘·ø£eTT˝À @&Ée kÕúqeTTqT ≈£îE&ÉT #·÷∫Hê, ≈£îE&ÉT
ñHêï n‘·ìøÏ j·TTø£Ôej·TdüT‡˝À ô|[fl ø±≈£î+&Ü #˚j·TTqT. mì$T<äe
kÕúqeTTqT ≈£îE&ÉT ‘êøÏq n‘·qT Äj·TT<ÛäeTT\ #˚‘· #·+|üã&ÉTqT.
Äs¡ekÕúqeTTqT ‘êøÏHê ˝Òø£ #˚]Hê eTè>∑eTT\ #˚‘· >±j·T|ü&ÉTqT.
˝Òø£b˛‘˚ Äj·TT<ÛäeTT\#˚‘· <ë&ç»]– >±j·T|ü&É&ÉeTT »s¡T>∑TqT.
X¯Øs¡eTT˝À |ü⁄+&ÉT¢ |ü⁄≥TºqT. {Ï._. s√>∑eTT, ø±´q‡sY s√>∑eTT ≈£îEì
e\qH˚ ≈£îE&ÉT X¯Á‘·TyÓ’ Äs¡e kÕúqeTTqT #˚]q|ü&ÉT ø£\TZqT. ˇø£y˚fi¯
C≤‘·≈£îìøÏ ≈£î»Á>∑Vü≤eTT $TÁ‘·T&Ó’j·TT+fÒ Ç|ü&ÉT #Ó|æŒq u≤<Ûä \˙ï
j·TT+&Ée⁄. n≥Te+{Ï$ ø£\T>∑≈î£ +&Ü #·÷#·Tø=qTqT. ∫qïej·TdüT‡˝ÀH˚
ô|[fl #˚jT· TqT. s√&ÉT¶ Á|üe÷<äeTT »]–Hê ≈£î» Á>∑V≤ü eTT nqT≈£L\eTT>±
j·TT+&çq|ü&ÉT n‘·ìøÏ @e÷Á‘·eTT >±j·TeTT ≈£L&Ü ø±<äT. n<˚
≈£îE&ÉT X¯Á‘·Te⁄>±j·TT+fÒ >±j·÷\bÕ\T #˚j·TTqT, s¡ø£ÔbÕ‘·eTTqT
|ü⁄{Ϻ+#·TqT. á $<ÛäeTT>± ≈£î»Á>∑Vü≤eTT ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä ‘·q
øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+#·T#·÷ ˇø=ÿø£ÿ kÕúqeTTe<ä› j·TTqï|ü&ÉT Ä
kÕúqeTT˝À>∑\ ø£s¡àqT nqTdü]+∫ ≈£îEì qT+&ç |òü*‘·eTT <ä≈£îÿqT.
178 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
≈£î»Á>∑Vü≤eTT #·Ts¡T¬ø’q~, ø√|üeTT>∑\~. ø±e⁄q kÕúqeTT\qTã{Ϻ ø£s¡à
|òü*‘·eTT\T rø£åDeTT>± ñ+&ÉTqT.
ãT<ÛTä &ÉT
CÀ´‹wü´eTT, >∑DÏ‘·XÊÅdüÔeTT, eT+Á‘·eTT\T, j·T+Á‘·eTT\T,
yê´bÕs¡eTT, ‘·*¢yÓ’|ü⁄ ã+<ÛäTe⁄\T, e÷eT>±s¡T, j·TTøÏÔ, •\Œ$<ä´, eT+Á‘·
‘·+Á‘·$<ä´\T, y˚<ä $#ês¡D, Vü‰dü´eTT, yÓ<’ ´ä eTT, C≤„qeTT, *|æ, ô|‘’ ´· eTT,
<äèwæ㘠\eTT, Ä≈£î|ü#÷ s¡+>∑T, •\Œø£fi,¯ ∫Á‘·˝KÒ qeTT, •euÛøÑ ,ÔÏ <ëdü <ëd”
»q n_Ûeè~∆, dü+~Û#˚j·TT≥, #êø£#·ø£´eTT>± e÷{≤¢&ÉT≥, bı{Ϻ‘·qeTT,
$∫Á‘· s¡#q· \T, j·TTøÏj Ô T· Tø£Ô C≤„qeTT, #·eT‘êÿs¡eTT, ôd+’ {ÏdTü º , ñ‘·sÔ e¡ TT
~≈£îÿ, ãT<Ûäyês¡eTT, düàXÊquÛÑ÷eTT\T, >√Ø\T, ~ã“\T, ~+|ü⁄&ÉT
ø£\e¢ TT\T, <äj÷· ´\ Ç+&ÉT,¢ ã* Ç#·TÃkÕúqeTT\T, <äj÷· ´\T, bÕ&ÉT|ü&qç
düú\eTT\T, yê´bÕs¡ düú\eTT\T, n+>∑fi¯ófl, X¯Sq´eTT\T, dü÷ø£åàeTT\T,
uÛÑ÷‘·yÓ’<ä´eTT, ñ‘·ÔπsDÏ #Ó≥Tº, ô|dü\T <Ûëq´eTT yÓTT<ä\>∑Tq$ ãT<Ûä
Á>∑Vü≤eTTjÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À >∑\e⁄.
C≤‘·≈î£ ìøÏ ãT<ÛÁä >∑V≤ü eTT X¯Á‘·TkÕúqeTT˝Àj·TT+fÒ ãT<ÛTä &ÉT Äs¡e
kÕúqeTTqT ‘êøÏHê ˝Òø£ n+<äT˝Àj·TTHêï yêìøÏ <äj·T´eTT\ u≤<Ûä\T
‘·|Œü eì #Ó|Œü e#·TÃqT. <äjT· ´eTT\T X¯Øs¡eTT˝À s√>∑s÷¡ |üeTT>±j·TT+≥÷
u≤~Û+#·Tqì #Ó|üŒe#·TÃqT. ø£s¡à ã©j·TeTT>±e⁄+fÒ <äj·T´eTT\ #˚‘ ·H˚
#·+|üã&ÉTqì #Ó|Œü e#·TÃqT. ãT<ÛÁä >∑V≤ü eTT nqT≈£L\eTT>± ($TÁ‘·Tì>±)
j·TT+fÒ <äj·T´eTT\ u≤<Ûäe⁄+&É<äT. ãT<ÛäT&ÉT $TÁ‘·Á>∑Vü≤yÓTÆ Äs¡e
kÕúqeTT˝À ‘êøÏHê, ñ+&çHê n‘·qT yÓ<’ ´ä eTT e\q J$+#·Tq˙, n+<äT˝À
uÛ÷Ñ ‘·y<’Ó ´ä eTTqT ≈£L&Ü ‘Ó*dæjT· T+&ÉTq˙ #Ó|Œü e#·TÃqT. ˇø£yfi˚ ¯ n‘·ìøÏ
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 177
ø√≥\T, ãTs¡TE\T, k˛<äs¡ã\eTT, #Ó˝…¢+Á&ÉT, yÓ+Á≥Tø£\T, MTdüeTT,
≈£è≤s¡yÓTÆq eTTKes¡ÃdüT‡, Bs¡Èu≤VüQe⁄\T, n+>∑s¡ø£å≈£î\T, b˛©dt\ T,
$T\≥Ø, ø£+<äT\T, düHêàqeTT\T, ôd’q´ ã\eTT (eTqTwüß\ n+&É) sê‹
>∑TVü≤\T, s¡#·Ãã+&É\T, eT+>∑e÷D´eTT\T, ≈£îeTàs¡ e÷D´eTT\T,
≈£îeTàsêeTT\T, ÁeD yÓ’<ä´eTT, |æ+<Ó\T, ø±j·T\T, eT+>∑fi¯yês¡eTT,
qø£‡˝…’≥T¢ yÓTT<ä\>∑Tqeìïj·T÷ ≈£î»Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À
ñ+&ÉTqT.
ˇø£ e´øÏÔ C≤‘·ø£eTT˝À ≈£î»Á>∑Vü≤eTT X¯Á‘·T kÕúqeTT˝Àj·TT+fÒ
n‘·ì j·Te«qeTT˝À düTKeTT ˝Ò≈î£ +&Ü #˚jT· TqT. ˙#· Ád”\Ô kÕ+>∑‘´· eTTqT
ø£*Z+#·TqT. C≤‘·ø£eTT˝À @&Ée kÕúqeTTqT ≈£îE&ÉT #·÷∫Hê, ≈£îE&ÉT
ñHêï n‘·ìøÏ j·TTø£Ôej·TdüT‡˝À ô|[fl ø±≈£î+&Ü #˚j·TTqT. mì$T<äe
kÕúqeTTqT ≈£îE&ÉT ‘êøÏq n‘·qT Äj·TT<ÛäeTT\ #˚‘· #·+|üã&ÉTqT.
Äs¡ekÕúqeTTqT ‘êøÏHê ˝Òø£ #˚]Hê eTè>∑eTT\ #˚‘· >±j·T|ü&ÉTqT.
˝Òø£b˛‘˚ Äj·TT<ÛäeTT\#˚‘· <ë&ç»]– >±j·T|ü&É&ÉeTT »s¡T>∑TqT.
X¯Øs¡eTT˝À |ü⁄+&ÉT¢ |ü⁄≥TºqT. {Ï._. s√>∑eTT, ø±´q‡sY s√>∑eTT ≈£îEì
e\qH˚ ≈£îE&ÉT X¯Á‘·TyÓ’ Äs¡e kÕúqeTTqT #˚]q|ü&ÉT ø£\TZqT. ˇø£y˚fi¯
C≤‘·≈£îìøÏ ≈£î»Á>∑Vü≤eTT $TÁ‘·T&Ó’j·TT+fÒ Ç|ü&ÉT #Ó|æŒq u≤<Ûä \˙ï
j·TT+&Ée⁄. n≥Te+{Ï$ ø£\T>∑≈î£ +&Ü #·÷#·Tø=qTqT. ∫qïej·TdüT‡˝ÀH˚
ô|[fl #˚jT· TqT. s√&ÉT¶ Á|üe÷<äeTT »]–Hê ≈£î» Á>∑V≤ü eTT nqT≈£L\eTT>±
j·TT+&çq|ü&ÉT n‘·ìøÏ @e÷Á‘·eTT >±j·TeTT ≈£L&Ü ø±<äT. n<˚
≈£îE&ÉT X¯Á‘·Te⁄>±j·TT+fÒ >±j·÷\bÕ\T #˚j·TTqT, s¡ø£ÔbÕ‘·eTTqT
|ü⁄{Ϻ+#·TqT. á $<ÛäeTT>± ≈£î»Á>∑Vü≤eTT ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä ‘·q
øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+#·T#·÷ ˇø=ÿø£ÿ kÕúqeTTe<ä› j·TTqï|ü&ÉT Ä
kÕúqeTT˝À>∑\ ø£s¡àqT nqTdü]+∫ ≈£îEì qT+&ç |òü*‘·eTT <ä≈£îÿqT.
178 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
≈£î»Á>∑Vü≤eTT #·Ts¡T¬ø’q~, ø√|üeTT>∑\~. ø±e⁄q kÕúqeTT\qTã{Ϻ ø£s¡à
|òü*‘·eTT\T rø£åDeTT>± ñ+&ÉTqT.
ãT<ÛTä &ÉT
CÀ´‹wü´eTT, >∑DÏ‘·XÊÅdüÔeTT, eT+Á‘·eTT\T, j·T+Á‘·eTT\T,
yê´bÕs¡eTT, ‘·*¢yÓ’|ü⁄ ã+<ÛäTe⁄\T, e÷eT>±s¡T, j·TTøÏÔ, •\Œ$<ä´, eT+Á‘·
‘·+Á‘·$<ä´\T, y˚<ä $#ês¡D, Vü‰dü´eTT, yÓ<’ ´ä eTT, C≤„qeTT, *|æ, ô|‘’ ´· eTT,
<äèwæ㘠\eTT, Ä≈£î|ü#÷ s¡+>∑T, •\Œø£fi,¯ ∫Á‘·˝KÒ qeTT, •euÛøÑ ,ÔÏ <ëdü <ëd”
»q n_Ûeè~∆, dü+~Û#˚j·TT≥, #êø£#·ø£´eTT>± e÷{≤¢&ÉT≥, bı{Ϻ‘·qeTT,
$∫Á‘· s¡#q· \T, j·TTøÏj Ô T· Tø£Ô C≤„qeTT, #·eT‘êÿs¡eTT, ôd+’ {ÏdTü º , ñ‘·sÔ e¡ TT
~≈£îÿ, ãT<Ûäyês¡eTT, düàXÊquÛÑ÷eTT\T, >√Ø\T, ~ã“\T, ~+|ü⁄&ÉT
ø£\e¢ TT\T, <äj÷· ´\ Ç+&ÉT,¢ ã* Ç#·TÃkÕúqeTT\T, <äj÷· ´\T, bÕ&ÉT|ü&qç
düú\eTT\T, yê´bÕs¡ düú\eTT\T, n+>∑fi¯ófl, X¯Sq´eTT\T, dü÷ø£åàeTT\T,
uÛÑ÷‘·yÓ’<ä´eTT, ñ‘·ÔπsDÏ #Ó≥Tº, ô|dü\T <Ûëq´eTT yÓTT<ä\>∑Tq$ ãT<Ûä
Á>∑Vü≤eTTjÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À >∑\e⁄.
C≤‘·≈î£ ìøÏ ãT<ÛÁä >∑V≤ü eTT X¯Á‘·TkÕúqeTT˝Àj·TT+fÒ ãT<ÛTä &ÉT Äs¡e
kÕúqeTTqT ‘êøÏHê ˝Òø£ n+<äT˝Àj·TTHêï yêìøÏ <äj·T´eTT\ u≤<Ûä\T
‘·|Œü eì #Ó|Œü e#·TÃqT. <äjT· ´eTT\T X¯Øs¡eTT˝À s√>∑s÷¡ |üeTT>±j·TT+≥÷
u≤~Û+#·Tqì #Ó|üŒe#·TÃqT. ø£s¡à ã©j·TeTT>±e⁄+fÒ <äj·T´eTT\ #˚‘ ·H˚
#·+|üã&ÉTqì #Ó|Œü e#·TÃqT. ãT<ÛÁä >∑V≤ü eTT nqT≈£L\eTT>± ($TÁ‘·Tì>±)
j·TT+fÒ <äj·T´eTT\ u≤<Ûäe⁄+&É<äT. ãT<ÛäT&ÉT $TÁ‘·Á>∑Vü≤yÓTÆ Äs¡e
kÕúqeTT˝À ‘êøÏHê, ñ+&çHê n‘·qT yÓ<’ ´ä eTT e\q J$+#·Tq˙, n+<äT˝À
uÛ÷Ñ ‘·y<’Ó ´ä eTTqT ≈£L&Ü ‘Ó*dæjT· T+&ÉTq˙ #Ó|Œü e#·TÃqT. ˇø£yfi˚ ¯ n‘·ìøÏ
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 179
ãT<ÛTä &ÉT X¯Á‘·TÁ>∑V≤ü yÓT‘Æ ˚ uÛ÷Ñ ‘·y<’Ó ´ä eTTqT #˚dHæ ê <ëìe\q <äjT· ´eTT\T
b˛e⁄. n+‘˚ø±ø£ <äj·T´eTT˝Ò n‘·ìì Çã“+~ ô|≥TºqT. ø=+‘·eT+~øÏ
Hê\Ze kÕúqeTTqT ãT<ÛäT&ÉT #·÷∫q n‘·ìøÏ $TÁ‘·Á>∑Vü≤yÓTÆ‘˚ n‘·qT
yê´bÕs¡y˚‘·Ô>± J$+#·>∑\T>∑TqT. n‘·ì≈£îqï ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT, Á>∑V ü≤eTT\
$TÁ‘· X¯Á‘·T ø±s¡DeTTqTã{Ϻ yê´bÕs¡eè‹Ô˝À >=|üŒ ù|s¡T dü+bÕ~+#·T
ø√e&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ nqT≈£L\eTTqTã{Ϻ
me]¬ø’Hê CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT |üP]Ô>± ‘Ó*j·T>∑\<äT. n≥Te+{Ï yê&ÉT
CÀ´‹wüß´ì>± e÷]b˛e#·TÃqT.
>∑Ts¡Te⁄
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À >∑Ts¡Te⁄ ˇø£ |üø£åeTTq≈£î Hêj·T≈£î&ÉT>±
j·TTHêï&ÉT. n≥Te+{Ï >∑Ts¡Te⁄ ÄBÛqeTT˝À ÁøÏ+<ä #Ó|æŒqe˙ï >∑\e⁄.
uÛÑ÷$TMT<äTqï Á|ü|ü+#· <ÛäqeT÷, y˚<ä$<ä´, Á|ü|ü+#· $<ä´, |ü⁄Á‘· T\T,
CÀ´‹wü´eTT, >∑Ts¡Te⁄>± ñ+&ÉT≥, dü‘·ÿs¡à #˚j·TT≥, X¯ã›XÊÅdüÔeTT,
Áu≤Vü≤àD‘·«eTT, j·TC≤„~ Áø£‘T· e⁄\T, ã+>±s¡T, >∑èVü≤eTT, nX¯«eTT, >∑»eTT,
Ä#ês¡eTT, düT»q‘·«eTT, XÊ+‘·eTT, eT+Á‹‘·«eTT, ◊X¯«s¡´eTT, ã+<ÛäTeè~∆,
dü‘·´eTT, |ü⁄sêDeTT\T, bÂsêDÏø£eTT, |ü⁄Á‘·bÂÁ‘· eè~∆, eT+∫ dü+‘·‹.
|üP»˙j·T‘·, n~Ûø±s¡ >ös¡eeTT\T, Á>±e÷~Ûø±s¡eTT, |üdüT|ü⁄ s¡+>∑T,
e÷≥ #·eT‘êÿs¡eTT, y˚T<∏ë$, rs¡új·÷Á‘· <˚e‘ê <äs¡ÙqeTT\T, Á>∑+<∏ä
|üsƒ¡qeTT, nÁ>∑kÕúqeTT, ‹j·T´ì ÄVü‰s¡eTT, dü+düÿè‹, bÕ+&ç‘·´eTT˝À
Á|ü‹uÛÑ, ã+<ÛäTã\eTT, dü+düÿè‘·uÛ≤wü, Á>∑+<∏äs¡#·q, eTTøÏÔ kÕ<Ûäq,
bÂs√Væ≤‘·´eTT, j·TTEπs«<äeTT, düeTj·Tdü÷Œ¤],Ô eT‘·d<æ ë∆+‘·eTT, <˚yê\j·T
ìsêàDeTT, #·e⁄{Ï uÛ÷Ñ eTT\T, ø£fi≤´D eT+~s¡eTT\T, uÛ»Ñ q eT+~s¡eTT\T
180 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ì]à+#·T≥, uÀ<ÛäHêeè‹Ô yÓTT<ä\>∑T $wüj·TeTT\ìïj·T÷ >∑Ts¡Te⁄
ÄBÛqeTT˝ÀqTqïeì ‘Ó*j·Te˝…qT.
>∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT ø£s¡àsêX¯ó\ MT<ä ‘·q øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+|ü
CÒdæq|ü&ÉT nø£ÿ&ç ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT ‘·q ÄBÛqeTT˝Àì yê{Ïì Á>∑Væ≤+∫
eTìwæ#˚‘· nqTuÛÑ$+|üCÒj·TT#·Tqï~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT ø£s¡à
#·Áø£eTT˝Àì eT÷&Ée sê•MT~øÏ ‘·q øÏsD ¡ eTT\qT Á|üd]ü +|üCdÒ qæ |ü&ÉT
eT÷&Ée kÕúqeTT˝À <ÛäqeTT ã+>±s¡T sêX¯ó\T ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT+&ÉTqT.
ø£qTø£ nø£ÿ&çøÏ ‘·q øÏsD¡ eTT\qT |ü+|æq >∑Ts¡Te⁄ Ä C≤‘·≈î£ ìøÏ $TÁ‘·T&Ó‘’ ˚
Ä sê•˝Àì ã+>±s¡TqT rdæ C≤‘·≈£îìøÏ Ç#·TÃqT. ãj·T≥ e´eVü‰s¡eTT
˝˝À $T[‘·yTÓ qÆ eTìwæøÏ ‘·q≈£î ã+>±s¡T @<√ ˇø£ $<Ûeä TT>± \uÛ´Ñ yÓTqÆ ≥T¢
‘Ó*dæHê, yê´bÕs¡eTT˝À ˝≤uÛÑyÓTT∫à ã+>±s¡eTTqT ø=ìHê, n<ä+‘·j·T÷
‘·eT ‘Ó*$e\q, ‘êeTT #˚ùd |üqT\ e\q \uÛÑ´yÓTÆq<äì nqTø=ìHê,
ô|ø’ Ï m˝≤ ø£ì|æ+∫Hê me]ø° ‘Ó*j·T≈£î+&Ü >∑Ts¡T Á>∑V≤ü eTTe\q e∫Ãq<äì
mes¡÷ nqTø√s¡T. >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT Á|ü|ü+#·eTT˝Àì ã+>±s¡T ø£+‘·{ÏøÏ
n~Û|ü‹j·T˙, >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ øÏs¡DeTT\ ˙&É |ü&Éì<˚ meìø°
ã+>±s¡T \uÛÑ´eTT ø±<äì #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T<äT. >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT
nqT≈£L\eTT>± $TÁ‘·Tì>± ñ+&ÉT≥ e\q ˝Òì ã+>±s¡TqT @<√ ˇø£
$<Ûeä TT>± Ç#·TÃqT. n<˚ >∑Ts¡TÁ>∑V≤ü eTT C≤‘·≈î£ ìøÏ e´‹πsœ>±, X¯Á‘·Te⁄>±
ñ+fÒ ãj·T≥ @<√ ˇø£ ø±s¡DeTT#˚‘· ñqï ã+>±s¡TqT ≈£L&Ü ˝Ò≈£î+&Ü
n$Tà+#·TqT. eT÷&Ée kÕúqeTT˝À sêVüQe⁄ yÓqTø£ >∑Ts¡Te⁄+fÒ ñqï
ã+>±s¡TqT <=+>∑\T m‘·TÔø=ì b˛e⁄q≥T¢ #˚j·TTqT. á $<ÛäeTT>± ‘·q
ÄBÛqeTT˝ÀqTqï <˚ìHÓ’Hê eTìwæøÏ ˝Òì <ëìì Çe«&ÉeTT>±˙, ñqï
<ëìì >∑T+Eø√e&ÉeTT>±˙ >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT ø£s¡àqTã{Ϻ #˚j·TT#·T+&ÉT qT.
á $<ÛäeTT>±H˚ nìï $wüj·TeTT\˝ÀqT ˝…øÏÿ+∫ #Ó|üø√e˝…qT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 179
ãT<ÛTä &ÉT X¯Á‘·TÁ>∑V≤ü yÓT‘Æ ˚ uÛ÷Ñ ‘·y<’Ó ´ä eTTqT #˚dHæ ê <ëìe\q <äjT· ´eTT\T
b˛e⁄. n+‘˚ø±ø£ <äj·T´eTT˝Ò n‘·ìì Çã“+~ ô|≥TºqT. ø=+‘·eT+~øÏ
Hê\Ze kÕúqeTTqT ãT<ÛäT&ÉT #·÷∫q n‘·ìøÏ $TÁ‘·Á>∑Vü≤yÓTÆ‘˚ n‘·qT
yê´bÕs¡y˚‘·Ô>± J$+#·>∑\T>∑TqT. n‘·ì≈£îqï ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT, Á>∑V ü≤eTT\
$TÁ‘· X¯Á‘·T ø±s¡DeTTqTã{Ϻ yê´bÕs¡eè‹Ô˝À >=|üŒ ù|s¡T dü+bÕ~+#·T
ø√e&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ nqT≈£L\eTTqTã{Ϻ
me]¬ø’Hê CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT |üP]Ô>± ‘Ó*j·T>∑\<äT. n≥Te+{Ï yê&ÉT
CÀ´‹wüß´ì>± e÷]b˛e#·TÃqT.
>∑Ts¡Te⁄
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À >∑Ts¡Te⁄ ˇø£ |üø£åeTTq≈£î Hêj·T≈£î&ÉT>±
j·TTHêï&ÉT. n≥Te+{Ï >∑Ts¡Te⁄ ÄBÛqeTT˝À ÁøÏ+<ä #Ó|æŒqe˙ï >∑\e⁄.
uÛÑ÷$TMT<äTqï Á|ü|ü+#· <ÛäqeT÷, y˚<ä$<ä´, Á|ü|ü+#· $<ä´, |ü⁄Á‘· T\T,
CÀ´‹wü´eTT, >∑Ts¡Te⁄>± ñ+&ÉT≥, dü‘·ÿs¡à #˚j·TT≥, X¯ã›XÊÅdüÔeTT,
Áu≤Vü≤àD‘·«eTT, j·TC≤„~ Áø£‘T· e⁄\T, ã+>±s¡T, >∑èVü≤eTT, nX¯«eTT, >∑»eTT,
Ä#ês¡eTT, düT»q‘·«eTT, XÊ+‘·eTT, eT+Á‹‘·«eTT, ◊X¯«s¡´eTT, ã+<ÛäTeè~∆,
dü‘·´eTT, |ü⁄sêDeTT\T, bÂsêDÏø£eTT, |ü⁄Á‘·bÂÁ‘· eè~∆, eT+∫ dü+‘·‹.
|üP»˙j·T‘·, n~Ûø±s¡ >ös¡eeTT\T, Á>±e÷~Ûø±s¡eTT, |üdüT|ü⁄ s¡+>∑T,
e÷≥ #·eT‘êÿs¡eTT, y˚T<∏ë$, rs¡új·÷Á‘· <˚e‘ê <äs¡ÙqeTT\T, Á>∑+<∏ä
|üsƒ¡qeTT, nÁ>∑kÕúqeTT, ‹j·T´ì ÄVü‰s¡eTT, dü+düÿè‹, bÕ+&ç‘·´eTT˝À
Á|ü‹uÛÑ, ã+<ÛäTã\eTT, dü+düÿè‘·uÛ≤wü, Á>∑+<∏äs¡#·q, eTTøÏÔ kÕ<Ûäq,
bÂs√Væ≤‘·´eTT, j·TTEπs«<äeTT, düeTj·Tdü÷Œ¤],Ô eT‘·d<æ ë∆+‘·eTT, <˚yê\j·T
ìsêàDeTT, #·e⁄{Ï uÛ÷Ñ eTT\T, ø£fi≤´D eT+~s¡eTT\T, uÛ»Ñ q eT+~s¡eTT\T
180 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ì]à+#·T≥, uÀ<ÛäHêeè‹Ô yÓTT<ä\>∑T $wüj·TeTT\ìïj·T÷ >∑Ts¡Te⁄
ÄBÛqeTT˝ÀqTqïeì ‘Ó*j·Te˝…qT.
>∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT ø£s¡àsêX¯ó\ MT<ä ‘·q øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+|ü
CÒdæq|ü&ÉT nø£ÿ&ç ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT ‘·q ÄBÛqeTT˝Àì yê{Ïì Á>∑Væ≤+∫
eTìwæ#˚‘· nqTuÛÑ$+|üCÒj·TT#·Tqï~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT ø£s¡à
#·Áø£eTT˝Àì eT÷&Ée sê•MT~øÏ ‘·q øÏsD ¡ eTT\qT Á|üd]ü +|üCdÒ qæ |ü&ÉT
eT÷&Ée kÕúqeTT˝À <ÛäqeTT ã+>±s¡T sêX¯ó\T ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT+&ÉTqT.
ø£qTø£ nø£ÿ&çøÏ ‘·q øÏsD¡ eTT\qT |ü+|æq >∑Ts¡Te⁄ Ä C≤‘·≈î£ ìøÏ $TÁ‘·T&Ó‘’ ˚
Ä sê•˝Àì ã+>±s¡TqT rdæ C≤‘·≈£îìøÏ Ç#·TÃqT. ãj·T≥ e´eVü‰s¡eTT
˝˝À $T[‘·yTÓ qÆ eTìwæøÏ ‘·q≈£î ã+>±s¡T @<√ ˇø£ $<Ûeä TT>± \uÛ´Ñ yÓTqÆ ≥T¢
‘Ó*dæHê, yê´bÕs¡eTT˝À ˝≤uÛÑyÓTT∫à ã+>±s¡eTTqT ø=ìHê, n<ä+‘·j·T÷
‘·eT ‘Ó*$e\q, ‘êeTT #˚ùd |üqT\ e\q \uÛÑ´yÓTÆq<äì nqTø=ìHê,
ô|ø’ Ï m˝≤ ø£ì|æ+∫Hê me]ø° ‘Ó*j·T≈£î+&Ü >∑Ts¡T Á>∑V≤ü eTTe\q e∫Ãq<äì
mes¡÷ nqTø√s¡T. >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT Á|ü|ü+#·eTT˝Àì ã+>±s¡T ø£+‘·{ÏøÏ
n~Û|ü‹j·T˙, >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ øÏs¡DeTT\ ˙&É |ü&Éì<˚ meìø°
ã+>±s¡T \uÛÑ´eTT ø±<äì #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T<äT. >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT
nqT≈£L\eTT>± $TÁ‘·Tì>± ñ+&ÉT≥ e\q ˝Òì ã+>±s¡TqT @<√ ˇø£
$<Ûeä TT>± Ç#·TÃqT. n<˚ >∑Ts¡TÁ>∑V≤ü eTT C≤‘·≈î£ ìøÏ e´‹πsœ>±, X¯Á‘·Te⁄>±
ñ+fÒ ãj·T≥ @<√ ˇø£ ø±s¡DeTT#˚‘· ñqï ã+>±s¡TqT ≈£L&Ü ˝Ò≈£î+&Ü
n$Tà+#·TqT. eT÷&Ée kÕúqeTT˝À sêVüQe⁄ yÓqTø£ >∑Ts¡Te⁄+fÒ ñqï
ã+>±s¡TqT <=+>∑\T m‘·TÔø=ì b˛e⁄q≥T¢ #˚j·TTqT. á $<ÛäeTT>± ‘·q
ÄBÛqeTT˝ÀqTqï <˚ìHÓ’Hê eTìwæøÏ ˝Òì <ëìì Çe«&ÉeTT>±˙, ñqï
<ëìì >∑T+Eø√e&ÉeTT>±˙ >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT ø£s¡àqTã{Ϻ #˚j·TT#·T+&ÉT qT.
á $<ÛäeTT>±H˚ nìï $wüj·TeTT\˝ÀqT ˝…øÏÿ+∫ #Ó|üø√e˝…qT.
 181
X¯CÀ´‹wü
óÁø£ Á>∑´XÊÅVdü≤eTT
üÔeTT
<ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT\˝À e÷qe⁄ìøÏ düTKeTT\qT n+~e«&ÉeTT˝À
Bìì $T+∫q Á>∑V≤ü eTT˝Ò<Tä . X¯óÁ≈£î&ÉT X¯ì es¡eZ TT˝Àìyê&ÉT. X¯ìes¡eZ TT
˝Àì yê]øÏ m+‘√ $\TyÓ’q düTKeTT\qT n+~+#·TqT. n≥Te+{Ï
X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT ÄBÛqeTT˝ÀqTqï $wüj·TeTT\qT Ç|ü&ÉT #·÷<ë›eTT.
X¯óÁ≈£î&ÉT ø£fi¯Á‘·ø±s¡≈£î&ÉT. n+<äTe\q uÛÑ÷$TMT<ä @ eTìwæ¬ø’Hê uÛ≤s¡´
\_Û+#ê\+fÒ X¯óÁ≈£îì øÏs¡DeTT\MT<˚ Ä<Ûës¡|ü&çj·TT+&ÉTqT. n+‘˚ø±ø£
Äj·Tq ÄBÛqeTT˝Àì $wüj·TeTT\T Ç˝≤ ø£\e⁄. $yêVü≤eTT, Hê≥ø£
kÕVæ≤‘·´eTT, Åd”ÔkÂK´eTT, ø±eTeTT, uÛÀ>∑eTT, e´_Û#ês¡eTT, yêVü≤q
düTKeTT. ÄuÛÑs¡DeTT\T, ◊X¯«s¡´eTT, eTTÁ<äD≤~Ûø±s¡eTT, Vü‰dü´eTT,
y˚TVü≤eTT, y˚XÊ´ dü+uÛÀ>∑eTT, ø£q´‘·« \uÛÑ´eTT. ‘Ó\¢ì eÅdüÔeTT,
düT>∑+<ÛäeTT\T, kÂ+<äs¡´eTT, »\Áø°&É, ∫Á‘·˝ÒKqeTT, ø£$‘·«eTT,
Á>∑+<∏sä #¡ q· , dü+^‘·eTT, kÕeTy˚<eä TT, eT<ä´bÕqeTT, qè‘·´eTT, j·TTe‹,
eTH√uÛ≤eeTT\T, nwüº uÛÀ>∑eTT\T, nwüº ◊X¯«s¡´eTT\T, X¯è+>±s¡ ø±e´
s¡#·q\T, <˚Vü≤düTKeTT, kÂ+<äs¡´eTT, düT≈£îe÷s¡eTT, MD ˝Òø£ y˚DT
>±qeTT, yêVü≤q kÂK´eTT, nq´Åd\Ô” Ä*+>∑qeTT, ãVüQÅdÔ” dü+>∑eTeTT,
ø£fi≤HÓ’|ü⁄D´eTT, Ms¡´ã\eTT, •euÛÑøÏÔ, XÊ+uÛÑM$<ä´, eTè<ÛäTs¡‹, Åd”Ô\≈£î
$TøÏÿ* Á|æj·TeTT>± ñ+&ÉT≥, $yêVü≤eTT\˝À $+<äT\˝À bÕ˝§ZqT≥.
düuÛ≤ düHêàqeTT\T, y˚X¯´\T düìïVæ≤‘·eTT>± ñ+&ÉT≥. e´düHê\˝À Åd” ÔøÏ
˝§+–b˛e&ÉeTT, ‘ê+ã÷\eTT, e÷+düuÛÑø£åD, X¯øÏÔ|üP»\T, |üX¯óe⁄\
Ç+&ÉT¢, ã+&ÉT¢ $&ÉT#·T düú\eTT, e´_Û#ês¡ >∑èVü≤eTT\T, |üX¯óe⁄\ Çfi¯ófl,
e+≥ ø£f\º… T ô|≥Tº#√≥T, X¯jT· q >∑èVü≤eTT\T qe j·Te«qT\ $TÁ‘·‘«· eTT.
ø±eTπø∞ $˝≤düeTT. á $<ÛäeTT>± X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝Àì
$wüj·TeTT\T >∑\e⁄.
182
CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
X¯óÁø£Á>∑V≤ü eTT $TÁ‘·T&Ó’ ø±\#·Áø£eTT˝À ‹s¡T>∑T‘·÷, ø£fiÁ¯ ‘· kÕúqyÓTqÆ
@&Ée kÕúqeTTqT ‘·q øÏsD¡ eTT\ #˚‘· ‘êøÏ‘˚ j·TTø£eÔ j·TdüT‡˝À n+<äyTÓ qÆ
uÛ≤s¡´qT Ç#·TÃqT. n+<äyTÓ qÆ uÛ≤s¡´j˚Tø±ø£ ÄyÓT nqT≈£L\yÓTqÆ uÛ≤s¡´jÓTÆ
ñ+&ÉTqT. uÛ≤s¡´ e\q eT+∫ ù|s¡T e#·TÃ≥j˚T>±ø£ ÄyÓTe\q eT+∫
düTKeTT \_Û+#·TqT. ˇø£y˚fi¯ X¯óÁ≈£î&ÉT e´‹πsœ nsTT‘˚ uÛ≤s¡´
$wüj·TeTT˝À eTT+<äT #Ó|æŒq <ëìøÏ _ÛqïeTT>± ñ+&ÉTqT. uÛ≤s¡´e\q
eTìwæøÏ ø£wüºy˚T ñ+&ÉTqT. Ç≥T¢ Äj·÷ kÕúqeTT\qTã{Ϻ Á>∑Vü≤eTT\
$TÁ‘· X¯Á‘·T‘·«eTT\qTã{Ϻ Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝Àì $wüj·TeTT\T
eT+∫>±H√, #Ó&ÉT>±H√ \uÛÑ´eT>∑T#·T+&ÉTqT. Á>∑Vü≤eTT C≤‘·ø£Ø‘ê´
nqT≈£L\yÓT‘Æ ˚ <ëì ÄBÛqeTT˝Àì $wüjT· eTT\˙ï eT+∫>±H˚ \_Û+#·TqT.
Á>∑Vü≤eTT eT+∫~ ø±ø£b˛‘˚ Ä Á>∑Vü≤eTTqT+&ç <ëì ÄBÛqeTT˝Àì$
@MT \_Û+#·e⁄. n+‘˚ø±ø£ ñqï$ ≈£L&Ü b˛e⁄qT. C≤‘·ø£ ≈£î+&É*˝Àì
nìï Á>∑Vü≤eTT\ $wüj·TeTT\T nfÒ¢ ñ+&ÉTqì ‘Ó*j·Te˝…qT.
X¯ì Á>∑Vü≤eTT
X¯ì Á>∑Vü≤eTT ÄBÛqeTT˝Àì $wüj·TeTT\qT Çø£ÿ&É #Ó|ü
ø=+<ëeTT. Äj·TTwü߸, ˙#·$<ä´, ˙#· <˚e‘√bÕdüq, eTs¡DeTT, <äT'KeTT,
ndü‘·´eTT, n<Ûäs¡àeTT, ã+<ÛäqeTT, ≈£îs¡÷|üeTT, XÊ+‘·eTT, <äTÁwüŒes¡Ôq,
bÕ|üeTT, qs¡øe£ TT, ˙#· JeqeTT, s√>∑eTT\T, <ëd”»q kÂK´eTT, $<Ûeä
kÂK´eTT, q|ü⁄+düø£‘·«eTT, bÂs¡TwüV”≤qeTT, bÕbÕs¡®q, nHê#ês¡eTT,
JeVæ≤+dü, e÷*q´eÅd+Ôü , •~∏\ edüTeÔ ⁄\T, bÕ|ü⁄&ÉT, ≈£è≤s¡‘«· eTT, ã÷&ç<ä
|üPdüTø=qïyê&ÉT, düHêï´dæ ˝Òø£ düHêï´dæì, q\¢{Ï eÅdüÔeTT\T, bÕ|ü⁄\‘√
ùdïVü≤eTT, X¯SÁ<äT&ÉT, e´ekÕj·T<ës¡T&ÉT, C…’\T, ø£è•+∫q X¯Øs¡eTT
>∑\yê&ÉT, ∫ì–q eÅdeÔü TT\T ø£\yê&ÉT, Áu≤Vü≤àD<˚«wæ, <äTqï\≈£î n~Û|‹ü ,
 181
X¯CÀ´‹wü
óÁø£ Á>∑´XÊÅVdü≤eTT
üÔeTT
<ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT\˝À e÷qe⁄ìøÏ düTKeTT\qT n+~e«&ÉeTT˝À
Bìì $T+∫q Á>∑V≤ü eTT˝Ò<Tä . X¯óÁ≈£î&ÉT X¯ì es¡eZ TT˝Àìyê&ÉT. X¯ìes¡eZ TT
˝Àì yê]øÏ m+‘√ $\TyÓ’q düTKeTT\qT n+~+#·TqT. n≥Te+{Ï
X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT ÄBÛqeTT˝ÀqTqï $wüj·TeTT\qT Ç|ü&ÉT #·÷<ë›eTT.
X¯óÁ≈£î&ÉT ø£fi¯Á‘·ø±s¡≈£î&ÉT. n+<äTe\q uÛÑ÷$TMT<ä @ eTìwæ¬ø’Hê uÛ≤s¡´
\_Û+#ê\+fÒ X¯óÁ≈£îì øÏs¡DeTT\MT<˚ Ä<Ûës¡|ü&çj·TT+&ÉTqT. n+‘˚ø±ø£
Äj·Tq ÄBÛqeTT˝Àì $wüj·TeTT\T Ç˝≤ ø£\e⁄. $yêVü≤eTT, Hê≥ø£
kÕVæ≤‘·´eTT, Åd”ÔkÂK´eTT, ø±eTeTT, uÛÀ>∑eTT, e´_Û#ês¡eTT, yêVü≤q
düTKeTT. ÄuÛÑs¡DeTT\T, ◊X¯«s¡´eTT, eTTÁ<äD≤~Ûø±s¡eTT, Vü‰dü´eTT,
y˚TVü≤eTT, y˚XÊ´ dü+uÛÀ>∑eTT, ø£q´‘·« \uÛÑ´eTT. ‘Ó\¢ì eÅdüÔeTT,
düT>∑+<ÛäeTT\T, kÂ+<äs¡´eTT, »\Áø°&É, ∫Á‘·˝ÒKqeTT, ø£$‘·«eTT,
Á>∑+<∏sä #¡ q· , dü+^‘·eTT, kÕeTy˚<eä TT, eT<ä´bÕqeTT, qè‘·´eTT, j·TTe‹,
eTH√uÛ≤eeTT\T, nwüº uÛÀ>∑eTT\T, nwüº ◊X¯«s¡´eTT\T, X¯è+>±s¡ ø±e´
s¡#·q\T, <˚Vü≤düTKeTT, kÂ+<äs¡´eTT, düT≈£îe÷s¡eTT, MD ˝Òø£ y˚DT
>±qeTT, yêVü≤q kÂK´eTT, nq´Åd\Ô” Ä*+>∑qeTT, ãVüQÅdÔ” dü+>∑eTeTT,
ø£fi≤HÓ’|ü⁄D´eTT, Ms¡´ã\eTT, •euÛÑøÏÔ, XÊ+uÛÑM$<ä´, eTè<ÛäTs¡‹, Åd”Ô\≈£î
$TøÏÿ* Á|æj·TeTT>± ñ+&ÉT≥, $yêVü≤eTT\˝À $+<äT\˝À bÕ˝§ZqT≥.
düuÛ≤ düHêàqeTT\T, y˚X¯´\T düìïVæ≤‘·eTT>± ñ+&ÉT≥. e´düHê\˝À Åd” ÔøÏ
˝§+–b˛e&ÉeTT, ‘ê+ã÷\eTT, e÷+düuÛÑø£åD, X¯øÏÔ|üP»\T, |üX¯óe⁄\
Ç+&ÉT¢, ã+&ÉT¢ $&ÉT#·T düú\eTT, e´_Û#ês¡ >∑èVü≤eTT\T, |üX¯óe⁄\ Çfi¯ófl,
e+≥ ø£f\º… T ô|≥Tº#√≥T, X¯jT· q >∑èVü≤eTT\T qe j·Te«qT\ $TÁ‘·‘«· eTT.
ø±eTπø∞ $˝≤düeTT. á $<ÛäeTT>± X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝Àì
$wüj·TeTT\T >∑\e⁄.
182
CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
X¯óÁø£Á>∑V≤ü eTT $TÁ‘·T&Ó’ ø±\#·Áø£eTT˝À ‹s¡T>∑T‘·÷, ø£fiÁ¯ ‘· kÕúqyÓTqÆ
@&Ée kÕúqeTTqT ‘·q øÏsD¡ eTT\ #˚‘· ‘êøÏ‘˚ j·TTø£eÔ j·TdüT‡˝À n+<äyTÓ qÆ
uÛ≤s¡´qT Ç#·TÃqT. n+<äyTÓ qÆ uÛ≤s¡´j˚Tø±ø£ ÄyÓT nqT≈£L\yÓTqÆ uÛ≤s¡´jÓTÆ
ñ+&ÉTqT. uÛ≤s¡´ e\q eT+∫ ù|s¡T e#·TÃ≥j˚T>±ø£ ÄyÓTe\q eT+∫
düTKeTT \_Û+#·TqT. ˇø£y˚fi¯ X¯óÁ≈£î&ÉT e´‹πsœ nsTT‘˚ uÛ≤s¡´
$wüj·TeTT˝À eTT+<äT #Ó|æŒq <ëìøÏ _ÛqïeTT>± ñ+&ÉTqT. uÛ≤s¡´e\q
eTìwæøÏ ø£wüºy˚T ñ+&ÉTqT. Ç≥T¢ Äj·÷ kÕúqeTT\qTã{Ϻ Á>∑Vü≤eTT\
$TÁ‘· X¯Á‘·T‘·«eTT\qTã{Ϻ Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝Àì $wüj·TeTT\T
eT+∫>±H√, #Ó&ÉT>±H√ \uÛÑ´eT>∑T#·T+&ÉTqT. Á>∑Vü≤eTT C≤‘·ø£Ø‘ê´
nqT≈£L\yÓT‘Æ ˚ <ëì ÄBÛqeTT˝Àì $wüjT· eTT\˙ï eT+∫>±H˚ \_Û+#·TqT.
Á>∑Vü≤eTT eT+∫~ ø±ø£b˛‘˚ Ä Á>∑Vü≤eTTqT+&ç <ëì ÄBÛqeTT˝Àì$
@MT \_Û+#·e⁄. n+‘˚ø±ø£ ñqï$ ≈£L&Ü b˛e⁄qT. C≤‘·ø£ ≈£î+&É*˝Àì
nìï Á>∑Vü≤eTT\ $wüj·TeTT\T nfÒ¢ ñ+&ÉTqì ‘Ó*j·Te˝…qT.
X¯ì Á>∑Vü≤eTT
X¯ì Á>∑Vü≤eTT ÄBÛqeTT˝Àì $wüj·TeTT\qT Çø£ÿ&É #Ó|ü
ø=+<ëeTT. Äj·TTwü߸, ˙#·$<ä´, ˙#· <˚e‘√bÕdüq, eTs¡DeTT, <äT'KeTT,
ndü‘·´eTT, n<Ûäs¡àeTT, ã+<ÛäqeTT, ≈£îs¡÷|üeTT, XÊ+‘·eTT, <äTÁwüŒes¡Ôq,
bÕ|üeTT, qs¡øe£ TT, ˙#· JeqeTT, s√>∑eTT\T, <ëd”»q kÂK´eTT, $<Ûeä
kÂK´eTT, q|ü⁄+düø£‘·«eTT, bÂs¡TwüV”≤qeTT, bÕbÕs¡®q, nHê#ês¡eTT,
JeVæ≤+dü, e÷*q´eÅd+Ôü , •~∏\ edüTeÔ ⁄\T, bÕ|ü⁄&ÉT, ≈£è≤s¡‘«· eTT, ã÷&ç<ä
|üPdüTø=qïyê&ÉT, düHêï´dæ ˝Òø£ düHêï´dæì, q\¢{Ï eÅdüÔeTT\T, bÕ|ü⁄\‘√
ùdïVü≤eTT, X¯SÁ<äT&ÉT, e´ekÕj·T<ës¡T&ÉT, C…’\T, ø£è•+∫q X¯Øs¡eTT
>∑\yê&ÉT, ∫ì–q eÅdeÔü TT\T ø£\yê&ÉT, Áu≤Vü≤àD<˚«wæ, <äTqï\≈£î n~Û|‹ü ,
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 183
uÛÑj·T+≈£s¡T&ÉT, »+‘·Te⁄\‘√ s¡$T+#·Tyê&ÉT, ˙#·<˚e‘√bÕdüq, bÕ‘êfi¯
>∑èVü≤eTT, ø£+#·s¡ >±&ç<ä\T, #Ó&ÉT Á|ües¡Ôq, <ë]Á<ä´eTT, e+≥\yê&ÉT,
eT<ä´bÕqeTT $Áø£sTT+#·Tyê&ÉT, e÷+dü$Áø£j·TT&ÉT, e÷+dü$Áø£j·TXÊ\,
uÛÀ»q$Áø£j·TeTT, ÇqTeTT n+>∑&ç, •~∏\ >∑èVü≤eTT <ëì ìyêdüeTT,
ø±|ò” Vü≤√≥fi¯ófl, ~ã“\T, eT\$düs¡®q düú\eTT\T, düàXÊqeTT, Nø£{Ï\ T¢,
áX¯«] e÷q´eTT\T, düe÷<ÛäT\T, »$Tà#Ó≥Tº, q÷>∑T\T, eè<ä∆‘·«eTT,
e÷s¡D≤ÁdüÔeTT\T, X¯øÏÔ Ä\j·TeTT\T, q\T|ü⁄s¡+>∑T, ø±eT<äVü≤q düú\eTT,
|”s¡¢ >∑T+&ÉeTT, kÕsêsTT, ø£\T¢, n+>∑fi¯ófl, ÇqTeTT, ÇqT|ü yê´bÕs¡eTT.
Çeìïj·T÷ X¯ì ÄBÛqeTT˝À ñqï edüTÔe⁄\ $wüj·TeTT\T.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ÇqTeTT X¯ì ÄBÛqeTT˝Àì ˝ÀVü≤eTT ø£<ë! n+<äTe\q
X¯ì Á>∑Vü≤eTT nqT≈£L\yÓTÆq C≤‘·≈£î\T ø=+<äs¡T ÇqTeTT yê´bÕs¡eTT
#˚jT· T#·÷, X¯ìÁ>∑V≤ü eTT e\q eT+∫ ˝≤uÛeÑ TT\qTbı+~ ô|<ä› <Ûìä ≈£î\T>±
e÷]qyês¡T ø£\s¡T. X¯ìÁ>∑V≤ü eTT e´‹πsKeTT>± ñ+fÒ qcÕº\˝À eTT+∫
˙#· eè‹Ôì #˚sTT+∫q $<ÛëqeTT ≈£L&Ü ø£\<äT. X¯ì n+fÒ n˙ï #Ó&ÉT
#˚j·TTyê&É˙, ø£wüºô|≥Tºyê&É˙ n+<äs¡÷ nqTø√e&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~.
n+<äs÷¡ nqTø=qï≥T¢ X¯ì ø£wôºü |≥Tº≥≈£î e÷Á‘·yT˚ ñHêï&Éì nqTø√e&ÉeTT
bıs¡bÕ≥T. X¯ì ø±\#·Áø£eTT˝À ‹s¡T>∑Tq|ü&ÉT Äj·Tq øÏs¡DeTT\T
ø£sà¡ #·Áø£eTT MT<ä |ü&TÉ #·÷ b˛e⁄#·T+&ÉTqT ø£<ë! n|ü&ÉT Ä kÕúqeTT˝˝À
ñ+&ÉT bÕ|ü|⁄ü D´eTT\qTã{Ϻ eTìwæøÏ ø£wdºü Tü KeTT\T ø£\TZ#T· +&ÉTqT. X¯ì
Á>∑V≤ü eTT $TÁ‘·T&Ó‘’ ˚ n˙ï eT+#˚ »s¡T>∑TqT. X¯Á‘·TyÓ‘’ ˚ n˙ï #Ó&˚ »s¡T>∑Tqì
‘Ó*j·Te˝…qT. n+<äTe\q @ Á>∑Vü≤eTT>±˙ ‘êqT dü«j·TeTT>± #Ó&ÉTqT
ø£\T>∑CÒj·TT≥πø ñ+&ÉTqqTø√e&ÉeTT bıs¡bÕ≥T. Ç|ü&ÉT sêVüQ
Á>∑Vü≤eTTqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
184 CÀ´‹wü
sêVü´XÊÅ
Qe⁄düÔeTT
ø£è≤s¡‘·«eTT, bÕ|üeTT, ˙#·$<ä´, ˙#· JeqeTT, #√s¡ JeqeTT,
$wüeTT\T, düs¡ŒeTT\T, ‘˚fi¯ófl, eT+Á&É>∑ã“\T, ÁøÏ$Tø°≥ø±<äT\T, bÕ&ÉT
|ü&çq >∑èVü≤eTT\T, |ü⁄≥º\T, #Ó<ä\T, e+|ü⁄\T, $TqTeTT\T <Ûëq´eTT,
>∑]ø£>∑&ç¶, e÷+dü $Áø£j·TeTT, e÷dæq eÅdüÔeTT\T <Ûä]+#·T≥, bı>∑s¡+>∑T,
yÓ÷düeTT #˚j·TT≥, bÕeTT\T |ü≥Tº≥, #Ó|ü\T ≈£î≥Tº≥, <=+>∑‘·qeTT
#˚jT· T≥, eT‘·T|Ô <ü ës¡eú TT\qT neTTà≥, eT‘·TÔ |ü<ës¡eú TT\qT ùd$+#·T≥,
n|üdüe´eTT>± ‹s¡T>∑T≥. #·+&Ü\‘·«eTT, sêø£ådü‘·«eTT, Vü≤‘·´\T
#˚j·T&ÉeTT yÓTT<ä\>∑Tqeìïj·T÷ sêVüQÁ>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À
ñ+&ÉTqT. sêVüQ Á>∑Vü≤eTT C≤‘·ø£eTTqTã{Ϻ ø=+<ä]øÏ nqT≈£L\eTT>±,
ø=+<ä]øÏ nHêqT≈£L\eTT>± ñ+&ÉTqT. nqT≈£L\eTTj·TTqï yêìøÏ
C≤‘·ø£eTT˝À ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì Hê\Ze kÕúqeTT˝À sêVüQ Á>∑Vü≤eTT+&çq
Ä C≤‘·≈£îDÏí |üP]Ô>± <=+>∑‘·qeTT\T, ô|<ä› <√|æ&û\T #˚j·T&Éy˚T eè‹Ô>±
#˚j·TTqT. <=+>∑ eè‹ÔøÏ ô|<ä› sêVüQe⁄ nsTTq+<äTq eTìwæì <=+>∑
eè‹Ô˝À \ø£\å T dü+bÕ~+#·Tq≥T¢ #˚jT· TqT, sêVüQe⁄ nqT≈£L\yÓTqÆ +<äTq
Ä eè‹Ô˝À mø£ÿ&Ü Ä≥+ø£eTT @s¡Œ&É<Tä . n<˚ eè‹Ô˝À <Ûìä ≈£îìï #˚jT· &ÉyT˚
ø±ø£, n‘·ìøÏ >ös¡eeTT ≈£L&Ü düe÷»eTT˝À ñ+&ÉTq≥T¢ #˚j·TTqT.
n‘·qT <√|æ&û #˚j·TTyê&Éì ‘Ó*dæ n‘·ìøÏ uÛÑj·T|ü&ç >ös¡$+‘·Ts¡T. n<˚
sêVüQ Á>∑V≤ü eTT e´‹πsKyÓTj Æ T· T+fÒ, <=+>∑‘q· eTT eè‹Ô>± #˚dHæ ê, <ëì˝À
mH√ï e÷s¡T¢ <=]øÏ ‘·qTï\T ‹q&ÉeTT. b˛©dt πødüT\T e∫à ñqï
<ÛäqeTTqT ≈£L&Ü ]ø£eØ ÁøÏ+<ä yês¡T ˝≤>∑Tø=q&ÉeTT »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT.
Ä <=+>∑ eè‹Ô˝À J$‘·eTT <äTs¡“¤s¡eT>∑TqT. C…’\T J$‘·eTT >∑&ÉT|üe\dæ
e#·TÃqT. á $<ÛäeTT>± sêVüQe⁄ jÓTTø£ÿ $TÁ‘· X¯Á‘·T‘·«eTTqTã{Ϻ
|òü*‘·eTT+&ÉTqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 183
uÛÑj·T+≈£s¡T&ÉT, »+‘·Te⁄\‘√ s¡$T+#·Tyê&ÉT, ˙#·<˚e‘√bÕdüq, bÕ‘êfi¯
>∑èVü≤eTT, ø£+#·s¡ >±&ç<ä\T, #Ó&ÉT Á|ües¡Ôq, <ë]Á<ä´eTT, e+≥\yê&ÉT,
eT<ä´bÕqeTT $Áø£sTT+#·Tyê&ÉT, e÷+dü$Áø£j·TT&ÉT, e÷+dü$Áø£j·TXÊ\,
uÛÀ»q$Áø£j·TeTT, ÇqTeTT n+>∑&ç, •~∏\ >∑èVü≤eTT <ëì ìyêdüeTT,
ø±|ò” Vü≤√≥fi¯ófl, ~ã“\T, eT\$düs¡®q düú\eTT\T, düàXÊqeTT, Nø£{Ï\ T¢,
áX¯«] e÷q´eTT\T, düe÷<ÛäT\T, »$Tà#Ó≥Tº, q÷>∑T\T, eè<ä∆‘·«eTT,
e÷s¡D≤ÁdüÔeTT\T, X¯øÏÔ Ä\j·TeTT\T, q\T|ü⁄s¡+>∑T, ø±eT<äVü≤q düú\eTT,
|”s¡¢ >∑T+&ÉeTT, kÕsêsTT, ø£\T¢, n+>∑fi¯ófl, ÇqTeTT, ÇqT|ü yê´bÕs¡eTT.
Çeìïj·T÷ X¯ì ÄBÛqeTT˝À ñqï edüTÔe⁄\ $wüj·TeTT\T.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ÇqTeTT X¯ì ÄBÛqeTT˝Àì ˝ÀVü≤eTT ø£<ë! n+<äTe\q
X¯ì Á>∑Vü≤eTT nqT≈£L\yÓTÆq C≤‘·≈£î\T ø=+<äs¡T ÇqTeTT yê´bÕs¡eTT
#˚jT· T#·÷, X¯ìÁ>∑V≤ü eTT e\q eT+∫ ˝≤uÛeÑ TT\qTbı+~ ô|<ä› <Ûìä ≈£î\T>±
e÷]qyês¡T ø£\s¡T. X¯ìÁ>∑V≤ü eTT e´‹πsKeTT>± ñ+fÒ qcÕº\˝À eTT+∫
˙#· eè‹Ôì #˚sTT+∫q $<ÛëqeTT ≈£L&Ü ø£\<äT. X¯ì n+fÒ n˙ï #Ó&ÉT
#˚j·TTyê&É˙, ø£wüºô|≥Tºyê&É˙ n+<äs¡÷ nqTø√e&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~.
n+<äs÷¡ nqTø=qï≥T¢ X¯ì ø£wôºü |≥Tº≥≈£î e÷Á‘·yT˚ ñHêï&Éì nqTø√e&ÉeTT
bıs¡bÕ≥T. X¯ì ø±\#·Áø£eTT˝À ‹s¡T>∑Tq|ü&ÉT Äj·Tq øÏs¡DeTT\T
ø£sà¡ #·Áø£eTT MT<ä |ü&TÉ #·÷ b˛e⁄#·T+&ÉTqT ø£<ë! n|ü&ÉT Ä kÕúqeTT˝˝À
ñ+&ÉT bÕ|ü|⁄ü D´eTT\qTã{Ϻ eTìwæøÏ ø£wdºü Tü KeTT\T ø£\TZ#T· +&ÉTqT. X¯ì
Á>∑V≤ü eTT $TÁ‘·T&Ó‘’ ˚ n˙ï eT+#˚ »s¡T>∑TqT. X¯Á‘·TyÓ‘’ ˚ n˙ï #Ó&˚ »s¡T>∑Tqì
‘Ó*j·Te˝…qT. n+<äTe\q @ Á>∑Vü≤eTT>±˙ ‘êqT dü«j·TeTT>± #Ó&ÉTqT
ø£\T>∑CÒj·TT≥πø ñ+&ÉTqqTø√e&ÉeTT bıs¡bÕ≥T. Ç|ü&ÉT sêVüQ
Á>∑Vü≤eTTqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
184 CÀ´‹wü
sêVü´XÊÅ
Qe⁄düÔeTT
ø£è≤s¡‘·«eTT, bÕ|üeTT, ˙#·$<ä´, ˙#· JeqeTT, #√s¡ JeqeTT,
$wüeTT\T, düs¡ŒeTT\T, ‘˚fi¯ófl, eT+Á&É>∑ã“\T, ÁøÏ$Tø°≥ø±<äT\T, bÕ&ÉT
|ü&çq >∑èVü≤eTT\T, |ü⁄≥º\T, #Ó<ä\T, e+|ü⁄\T, $TqTeTT\T <Ûëq´eTT,
>∑]ø£>∑&ç¶, e÷+dü $Áø£j·TeTT, e÷dæq eÅdüÔeTT\T <Ûä]+#·T≥, bı>∑s¡+>∑T,
yÓ÷düeTT #˚j·TT≥, bÕeTT\T |ü≥Tº≥, #Ó|ü\T ≈£î≥Tº≥, <=+>∑‘·qeTT
#˚jT· T≥, eT‘·T|Ô <ü ës¡eú TT\qT neTTà≥, eT‘·TÔ |ü<ës¡eú TT\qT ùd$+#·T≥,
n|üdüe´eTT>± ‹s¡T>∑T≥. #·+&Ü\‘·«eTT, sêø£ådü‘·«eTT, Vü≤‘·´\T
#˚j·T&ÉeTT yÓTT<ä\>∑Tqeìïj·T÷ sêVüQÁ>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À
ñ+&ÉTqT. sêVüQ Á>∑Vü≤eTT C≤‘·ø£eTTqTã{Ϻ ø=+<ä]øÏ nqT≈£L\eTT>±,
ø=+<ä]øÏ nHêqT≈£L\eTT>± ñ+&ÉTqT. nqT≈£L\eTTj·TTqï yêìøÏ
C≤‘·ø£eTT˝À ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì Hê\Ze kÕúqeTT˝À sêVüQ Á>∑Vü≤eTT+&çq
Ä C≤‘·≈£îDÏí |üP]Ô>± <=+>∑‘·qeTT\T, ô|<ä› <√|æ&û\T #˚j·T&Éy˚T eè‹Ô>±
#˚j·TTqT. <=+>∑ eè‹ÔøÏ ô|<ä› sêVüQe⁄ nsTTq+<äTq eTìwæì <=+>∑
eè‹Ô˝À \ø£\å T dü+bÕ~+#·Tq≥T¢ #˚jT· TqT, sêVüQe⁄ nqT≈£L\yÓTqÆ +<äTq
Ä eè‹Ô˝À mø£ÿ&Ü Ä≥+ø£eTT @s¡Œ&É<Tä . n<˚ eè‹Ô˝À <Ûìä ≈£îìï #˚jT· &ÉyT˚
ø±ø£, n‘·ìøÏ >ös¡eeTT ≈£L&Ü düe÷»eTT˝À ñ+&ÉTq≥T¢ #˚j·TTqT.
n‘·qT <√|æ&û #˚j·TTyê&Éì ‘Ó*dæ n‘·ìøÏ uÛÑj·T|ü&ç >ös¡$+‘·Ts¡T. n<˚
sêVüQ Á>∑V≤ü eTT e´‹πsKyÓTj Æ T· T+fÒ, <=+>∑‘q· eTT eè‹Ô>± #˚dHæ ê, <ëì˝À
mH√ï e÷s¡T¢ <=]øÏ ‘·qTï\T ‹q&ÉeTT. b˛©dt πødüT\T e∫à ñqï
<ÛäqeTTqT ≈£L&Ü ]ø£eØ ÁøÏ+<ä yês¡T ˝≤>∑Tø=q&ÉeTT »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT.
Ä <=+>∑ eè‹Ô˝À J$‘·eTT <äTs¡“¤s¡eT>∑TqT. C…’\T J$‘·eTT >∑&ÉT|üe\dæ
e#·TÃqT. á $<ÛäeTT>± sêVüQe⁄ jÓTTø£ÿ $TÁ‘· X¯Á‘·T‘·«eTTqTã{Ϻ
|òü*‘·eTT+&ÉTqT.
 CÀ´‹wü 185
øπ ‘·´XÊÅ
Te⁄düÔeTT
πø‘·T Á>∑Vü≤eTT n+<ä] <äèwæ˜˝À ∫qï<Ó’Hê e÷ <äèwæ˜˝À ô|<ä›<äì
#Ó|üŒø£ ‘·|üŒ<äT. |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À |ü<äø=+&ÉT eTìwæì |üP ]Ô>±
nC≤„qeTT˝À eTT+∫ Á|ü|ü+#· e÷s¡ZeTT˝À q&ÉT|ü>±, ˇø£ÿ πø‘·T Á>∑Vü≤eTT
e÷Á‘·eTT eTìwæøÏ <Ó’euÛÑøÏÔì ø£*Z+∫ <Ó’ee÷s¡ZeTT˝À q&ÉT#·T≥≈£î
neø±X¯y˚Ts¡Œs¡#·T#·Tqï~. eTìwæ≈£îqï ÁX¯<ä∆qTã{Ϻ ‘·q <ë«sê eTìwæøÏ
ìsêø±s¡ uÛøÑ ÔÏ \_Û+#·Tq≥T¢ #˚jT· T#·Tqï~. n+<äTe\q <ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT
\˝À øπ ‘·Te⁄qT eTTK´yÓTqÆ Á>∑V≤ü eTT>± y˚TeTT #Ó|ü #·THêïeTT. n≥Te+{Ï
πø‘·T Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À @eTTqïy√ Ç|ü&ÉT >∑eTì<ë›eTT.
Ä‘·àC≤„qeTT˝≤+{Ï C≤„qeTT, düHêï´dü‘«· eTT, ìsêø±s¡ uÛøÑ ,ÔÏ <Óe’ uÛøÑ ,ÔÏ ÄÁX¯eT
ìyêdüeTT. düHêï´düT\‘√ ùdïVü≤eTT, y˚<ë+‘·eTT, <˚e⁄ì <Ûë´dü,
∫Á‘·es¡eí TT, <äs“¡ y¤ TÓ Tø£ÿ\T, ñ\e\ <Ûëq´eTT, ‘·|dü Tü ‡, eTÚqeTT, n|üdeü ´
*|æì Áyêj·T&ÉeTT ˝Òø£ n≥Te+{Ï <ëìì #·<äe&ÉeTT, yÓ’sê>∑´eTT,
X¯SÁ<ä>√wæ,º eTVü≤eTàBj·TT\T, ùV≤‘·Tyê<äeTT yÓTT<ä\>∑Tqeìïj·T÷ øπ ‘·Te⁄
ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT.
øπ ‘·T Á>∑V≤ü eTT jÓTTø£ÿ øÏsD¡ eTT\T ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì ◊<äe kÕúqeTT
MT<ä |ü&‘ç ˚ ◊<äe kÕúqeTT˝ÀqTqï Á|ü|+ü #· C≤„qeTTqT+&ç <˚e⁄ì C≤„qeTT
yÓ’|ü⁄ eT[fl+#·T≥≈£î Á|üj·T‹ï+#·TqT. n|ü&ÉT eTìwæøÏ Á|ü|ü+#· C≤„qeTT
MT<ä ÁX¯<j ∆ä T· T+fÒ <ëìÁ|üø±s¡eTT Á|ü|+ü #· C≤„qeTTH˚ ø£\T>∑CdÒ ÷ü ,Ô Á|ü|+ü #·
C≤„qeTT˝À ùV≤‘·Tyê<äeTTqT ø£*Z+∫ dü‘·´eTT ø=s¡≈£î yÓ<äT≈£î≥≈£î
Á|üj·T‹ï+#·Tq≥T¢ #˚j·TTqT. n˝≤+{Ï dü‘ê´H˚«wüD˝À <˚e‘·\qT
qeTà≈£î+&Ü <˚e⁄ìyÓ|’ ⁄ü #·÷|ü⁄ bÕs¡Tq≥T¢ #˚jT· TqT. n˝≤+≥|ü&ÉT eTìwæøÏ
ø=~›ø=~›>± <˚e⁄ìyÓ’|ü⁄ ∫+‘· ø£\T>∑TqT. ˇø£y˚fi¯ eTT+<˚ <˚e⁄ì C≤„qeTT
MT<ä eTìwæøÏ ÁX¯<ä∆j·TT+fÒ Á|ü|ü+#· C≤„qeTTq≈£î e´‹πsKeTT>±
q&ÉT#·Tø=qTq≥T¢ eTìwæì Áù|πs|æ+#·TqT. Á|ü|ü+#· e÷s¡ZeTTq≈£î
186
CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
e´‹πsKeTT>± q&ç|æ+∫q|ü&ÉT n‘·&ÉT me] Á|üy˚Tj·TeT÷ ˝Ò≈£î+&Ü
Á|ü|ü+#·eTTq≈£î e´‹πsK e÷s¡ZyÓTÆq <˚e⁄ì e÷s¡ZeTTyÓ’|ü⁄ b˛e⁄q≥T¢
#˚j·TTqT. nsTTHê <˚e⁄ìyÓ’|ü⁄sêø£ <˚e⁄ìyÓ’|ü⁄ nqTq≥T¢ #˚j·TTqT.
ˇø£y˚fi¯ πø‘·TÁ>∑Vü≤eTT e´‹πsKT&Ó’ X¯Á‘·T|üø£åeTTqe⁄+fÒ, eTìwæì Á|ü|ü+#·
C≤„qeTT˝ÀH˚ ñ+&ÉTq≥T¢ #˚j·TTqT. n≥Te+{Ï yê]øÏ @e÷Á‘·eTT
<Óe’ C≤„qeTT MT<ä ÄdüøÔÏ j·TT+&É<Tä . n‘·ìøÏ ã\e+‘·eTT>± <Óe’ C≤„qeTTqT
#Ó|æŒHê n‘·qT |ü{Ϻ+#·Tø√&ÉT. á $<ÛäeTT>± πø‘·T Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ
◊<äe sê•˝Àì |òü*‘·eTT+&É>± $T>∑‘ê sêX¯ó\ |òü*‘·eTT\T y˚s¡T>±
ñ+&ÉTqT.
uÛ÷Ñ $T
Ç+‘·es¡≈£î uÛÑ÷$Tì Á>∑Vü≤ ≈£L≥$T˝ÀìøÏ mes¡÷ #˚s¡Ã≈£îHêï,
y˚TeTT e÷Á‘·eTT Çø£ÿ&çqT+&ç #Ó|Œü e\dæe∫Ãq~. ø£sà¡ qT bÕ*+#·T≥˝À
uÛÑ÷$T≈£L&Ü bÕÁ‘· eVæ≤+#·T#·Tqï~. ø±e⁄q uÛÑ÷$Tì Á>∑Vü≤≈£L≥$T˝À
#˚]à #Ó|üŒ&ÉyÓTÆq~. uÛÑ÷$T ÄBÛqeTT˝À ø=ìï $wüj·TeTT\T e÷Á‘·eTT
ø£\e⁄. yê{Ï˝À >∑qT\T, Kì»eTT\T eTTK´yÓTÆq$. Çfi¯fl düú\eTT\T,
>∑TVü≤\T, eT+#·T Á|ü<˚X¯eTT\T, Væ≤eTbÕ‘·eTT, n]ø±fi¯ófl, n] #˚‘·T \T
qe«\Tsêe&ÉeTT, n]ø±fi¯ófl n]#˚‘·T\T N\&ÉeTT, #·s¡às√>∑eTT\T,
düTyêdüq\T, düT>∑+<Ûä Á<äe´eTT\T, yÓ T T\\T yÓ T T<ä \ >∑ T q$ uÛ Ñ ÷ $T
ÄBÛqeTT˝À>∑\e⁄.
$TÁ‘·
$TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT Nø£{Ï Á>∑Vü≤eTT. n+<äTe\q $TÁ‘· ÄBÛqeTT˝À
ìÁ<ä, ìÁ<ä˝Àì ø£<ä*ø£\T ñ+&ÉTqT. $TÁ‘· Nø£{Ï Á>∑Vü≤yÓTÆq+<äTq
 CÀ´‹wü 185
øπ ‘·´XÊÅ
Te⁄düÔeTT
πø‘·T Á>∑Vü≤eTT n+<ä] <äèwæ˜˝À ∫qï<Ó’Hê e÷ <äèwæ˜˝À ô|<ä›<äì
#Ó|üŒø£ ‘·|üŒ<äT. |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À |ü<äø=+&ÉT eTìwæì |üP ]Ô>±
nC≤„qeTT˝À eTT+∫ Á|ü|ü+#· e÷s¡ZeTT˝À q&ÉT|ü>±, ˇø£ÿ πø‘·T Á>∑Vü≤eTT
e÷Á‘·eTT eTìwæøÏ <Ó’euÛÑøÏÔì ø£*Z+∫ <Ó’ee÷s¡ZeTT˝À q&ÉT#·T≥≈£î
neø±X¯y˚Ts¡Œs¡#·T#·Tqï~. eTìwæ≈£îqï ÁX¯<ä∆qTã{Ϻ ‘·q <ë«sê eTìwæøÏ
ìsêø±s¡ uÛøÑ ÔÏ \_Û+#·Tq≥T¢ #˚jT· T#·Tqï~. n+<äTe\q <ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT
\˝À øπ ‘·Te⁄qT eTTK´yÓTqÆ Á>∑V≤ü eTT>± y˚TeTT #Ó|ü #·THêïeTT. n≥Te+{Ï
πø‘·T Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À @eTTqïy√ Ç|ü&ÉT >∑eTì<ë›eTT.
Ä‘·àC≤„qeTT˝≤+{Ï C≤„qeTT, düHêï´dü‘«· eTT, ìsêø±s¡ uÛøÑ ,ÔÏ <Óe’ uÛøÑ ,ÔÏ ÄÁX¯eT
ìyêdüeTT. düHêï´düT\‘√ ùdïVü≤eTT, y˚<ë+‘·eTT, <˚e⁄ì <Ûë´dü,
∫Á‘·es¡eí TT, <äs“¡ y¤ TÓ Tø£ÿ\T, ñ\e\ <Ûëq´eTT, ‘·|dü Tü ‡, eTÚqeTT, n|üdeü ´
*|æì Áyêj·T&ÉeTT ˝Òø£ n≥Te+{Ï <ëìì #·<äe&ÉeTT, yÓ’sê>∑´eTT,
X¯SÁ<ä>√wæ,º eTVü≤eTàBj·TT\T, ùV≤‘·Tyê<äeTT yÓTT<ä\>∑Tqeìïj·T÷ øπ ‘·Te⁄
ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT.
øπ ‘·T Á>∑V≤ü eTT jÓTTø£ÿ øÏsD¡ eTT\T ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì ◊<äe kÕúqeTT
MT<ä |ü&‘ç ˚ ◊<äe kÕúqeTT˝ÀqTqï Á|ü|+ü #· C≤„qeTTqT+&ç <˚e⁄ì C≤„qeTT
yÓ’|ü⁄ eT[fl+#·T≥≈£î Á|üj·T‹ï+#·TqT. n|ü&ÉT eTìwæøÏ Á|ü|ü+#· C≤„qeTT
MT<ä ÁX¯<j ∆ä T· T+fÒ <ëìÁ|üø±s¡eTT Á|ü|+ü #· C≤„qeTTH˚ ø£\T>∑CdÒ ÷ü ,Ô Á|ü|+ü #·
C≤„qeTT˝À ùV≤‘·Tyê<äeTTqT ø£*Z+∫ dü‘·´eTT ø=s¡≈£î yÓ<äT≈£î≥≈£î
Á|üj·T‹ï+#·Tq≥T¢ #˚j·TTqT. n˝≤+{Ï dü‘ê´H˚«wüD˝À <˚e‘·\qT
qeTà≈£î+&Ü <˚e⁄ìyÓ|’ ⁄ü #·÷|ü⁄ bÕs¡Tq≥T¢ #˚jT· TqT. n˝≤+≥|ü&ÉT eTìwæøÏ
ø=~›ø=~›>± <˚e⁄ìyÓ’|ü⁄ ∫+‘· ø£\T>∑TqT. ˇø£y˚fi¯ eTT+<˚ <˚e⁄ì C≤„qeTT
MT<ä eTìwæøÏ ÁX¯<ä∆j·TT+fÒ Á|ü|ü+#· C≤„qeTTq≈£î e´‹πsKeTT>±
q&ÉT#·Tø=qTq≥T¢ eTìwæì Áù|πs|æ+#·TqT. Á|ü|ü+#· e÷s¡ZeTTq≈£î
186
CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
e´‹πsKeTT>± q&ç|æ+∫q|ü&ÉT n‘·&ÉT me] Á|üy˚Tj·TeT÷ ˝Ò≈£î+&Ü
Á|ü|ü+#·eTTq≈£î e´‹πsK e÷s¡ZyÓTÆq <˚e⁄ì e÷s¡ZeTTyÓ’|ü⁄ b˛e⁄q≥T¢
#˚j·TTqT. nsTTHê <˚e⁄ìyÓ’|ü⁄sêø£ <˚e⁄ìyÓ’|ü⁄ nqTq≥T¢ #˚j·TTqT.
ˇø£y˚fi¯ πø‘·TÁ>∑Vü≤eTT e´‹πsKT&Ó’ X¯Á‘·T|üø£åeTTqe⁄+fÒ, eTìwæì Á|ü|ü+#·
C≤„qeTT˝ÀH˚ ñ+&ÉTq≥T¢ #˚j·TTqT. n≥Te+{Ï yê]øÏ @e÷Á‘·eTT
<Óe’ C≤„qeTT MT<ä ÄdüøÔÏ j·TT+&É<Tä . n‘·ìøÏ ã\e+‘·eTT>± <Óe’ C≤„qeTTqT
#Ó|æŒHê n‘·qT |ü{Ϻ+#·Tø√&ÉT. á $<ÛäeTT>± πø‘·T Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ
◊<äe sê•˝Àì |òü*‘·eTT+&É>± $T>∑‘ê sêX¯ó\ |òü*‘·eTT\T y˚s¡T>±
ñ+&ÉTqT.
uÛ÷Ñ $T
Ç+‘·es¡≈£î uÛÑ÷$Tì Á>∑Vü≤ ≈£L≥$T˝ÀìøÏ mes¡÷ #˚s¡Ã≈£îHêï,
y˚TeTT e÷Á‘·eTT Çø£ÿ&çqT+&ç #Ó|Œü e\dæe∫Ãq~. ø£sà¡ qT bÕ*+#·T≥˝À
uÛÑ÷$T≈£L&Ü bÕÁ‘· eVæ≤+#·T#·Tqï~. ø±e⁄q uÛÑ÷$Tì Á>∑Vü≤≈£L≥$T˝À
#˚]à #Ó|üŒ&ÉyÓTÆq~. uÛÑ÷$T ÄBÛqeTT˝À ø=ìï $wüj·TeTT\T e÷Á‘·eTT
ø£\e⁄. yê{Ï˝À >∑qT\T, Kì»eTT\T eTTK´yÓTÆq$. Çfi¯fl düú\eTT\T,
>∑TVü≤\T, eT+#·T Á|ü<˚X¯eTT\T, Væ≤eTbÕ‘·eTT, n]ø±fi¯ófl, n] #˚‘·T \T
qe«\Tsêe&ÉeTT, n]ø±fi¯ófl n]#˚‘·T\T N\&ÉeTT, #·s¡às√>∑eTT\T,
düTyêdüq\T, düT>∑+<Ûä Á<äe´eTT\T, yÓ T T\\T yÓ T T<ä \ >∑ T q$ uÛ Ñ ÷ $T
ÄBÛqeTT˝À>∑\e⁄.
$TÁ‘·
$TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT Nø£{Ï Á>∑Vü≤eTT. n+<äTe\q $TÁ‘· ÄBÛqeTT˝À
ìÁ<ä, ìÁ<ä˝Àì ø£<ä*ø£\T ñ+&ÉTqT. $TÁ‘· Nø£{Ï Á>∑Vü≤yÓTÆq+<äTq
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 187
Nø£{Ï˝ÀqTqï ìÁ<ä≈£î n~Û|ü‹>±j·TTqï~. n+‘˚ø±ø£ ìÁ<ä˝Àe#·TÃ
‘·\H=|æŒ, ìÁ<ä˝Ò$T, e÷qdæø£ yê´<ÛäT\T $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTTe\qH˚ ø£\TZqT.
Ä‘·àC≤„qeTTq≈£î $TÁ‘· <ë]#·÷|ü⁄qT. dü«|üïeTT\T ≈£L&Ü $TÁ‘·
ÄBÛqeTT˝À ñqïy˚qì ‘Ó*j·Te˝…qT. ìÁ<ä˝Àì ø£<*ä ø£\T, dü«|üïeTT˝Àì
ø£<ä*ø£\≈£î $TÁ‘· Á>∑Vü≤y˚T ø±s¡DeTT.
∫Á‘·
eTìwæ nø±\ eTs¡DeTT bı+~q ‘·sê«‘·, Je⁄&ÉT Áã‹øÏjT· T+&ç
|üs¡ø±j·T Á|üy˚X¯eTT #˚j·T&ÉeTTqT (eTs=ø£ X¯Øs¡eTT˝À #˚s¡T≥qT) Ä
X¯Øs¡eTT˝À m+‘·ø±\eTT+&Ée˝…qqT $wüj·TeTTqT ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT
dü÷∫+#·TqT. dü÷ø£åàX¯Øs¡eTT‘√j·TT+&ç me]˝Àìø° #˚s¡ø£ ñ+&ÉT
$wüj·TeTTqT dü÷ø£åàeTT>±j·TTqï ø±\eTT˝À C≤„qeTT bı+<äT
neø±X¯eTTqT ∫Á‘·Á>∑V≤ü eTT dü÷∫+#·TqT. ˇø£yfi˚ ¯ ∫Á‘·Á>∑V≤ü eTT X¯Á‘·TyÓ‘’ ˚
me]˝Àq÷ #˚sø¡ j £ T· T+&É&eÉ TT, $T>∑‘ê dü÷ø£àå eTT\#˚‘· u≤~Û+|üã&É&ÉeTT
»s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT nø±\eTè‘·T´e⁄q÷, ‘ê‘êÿ*ø£
eTs¡DeTTqT ≈£L&Ü dü÷∫+#·TqT. dü÷ø£àå X¯Øs¡eTT‘√qTqï düeTj·TeTT˝À
eTH√u≤<Ûä\T ˝Ò≈£î+&Ü C≤„q∫+‘·˝Àj·TT+&ÉTq≥T¢ ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT
#˚j·T>∑\<äT. ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT n<äèX¯´eTT>±j·TT+&ç ~qeTT˝À ø=ìï
ì$TwüeTT\T e÷Á‘·eTT ø£ì|æ+#·TqqT dü÷#·q>± dü÷ø£åàX¯Øs¡eTT
n<äèX¯´eTT>±j·TT+&ç ø=+‘· düeTj·TeTT e÷Á‘·eTT Ç‘·sT¡ \˝À #˚] ãj·T{ÏøÏ
‘Ó*j·TTq≥T¢ #˚j·TT#·Tqï~.
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝ÀqTqï $wüj·T, edüTÔ
düeTT<ëj·TeTTqT ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝À Ç+ø±
188 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTq≈£î ‘Ó*j·Tì nH˚øe£ TT\T >∑\e⁄. eTqeTT ø=+‘·es¡≈î£ #Ó|ü ø=HêïeTT.
nsTT‘˚ nqTuÛÑeeTTqTã{Ϻ Ç+ø± ø=ìï $wüj·TeTT\qT ‘Ó*j·Te\dæ
j·TTqï~. CÀ´‹wü´XÊÅdeÔü TT˝À |ü]XÀ<Ûqä \T »s¡T>∑&eÉ TT˝Ò<Tä . n+<äTe\q
á XÊÅdüÔeTT $T>∑‘· Hê\T>∑T XÊÅdüÔeTT\e˝… n_Ûeè~∆ #Ó+<ä˝Ò<äì
#Ó|üŒe#·TÃqT. n_Ûeè~∆ #Ó+<äì~ ˇø£ ˝À|üyÓTÆ‘˚, ñqï~ ≈£L&Ü ø±\
Áø£eTeTT˝À ˝Ò≈£î+&Ü b˛e&ÉeT÷, e÷s¡TŒ#Ó+~ b˛e&ÉeT÷ eT]jÓTTø£
˝À|üeTT. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔeTTe˝… ø£ì|æ+#·ø£ ø=+<ä]
<äèwæ˜˝À eT÷&ÛÉqeTàø£eTT>± ø£ì|æ+#·T#·Tqï~. $T>∑‘ê XÊÅdüÔeTT˝… ’q
>∑DÏ‘·, K>√fi¯, s¡kÕj·Tq, uÛÖ‹ø£XÊÅdüÔeTT\˝À |ü]XÀ<Ûäq »]–q≥T¢
CÀ´‹wü´ XÊÅdüÔeTT˝À |ü]XÀ<Ûäq »s¡>∑˝Ò<äì n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. nsTT‘˚
ñqï $wüj·TeTT\T ≈£L&Ü ø±\Áø£eTeTT˝À e÷s¡TŒ#Ó+~ y˚s¡T>±
e÷]b˛sTTqeì #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T<äT. Ç|ü&ÉT Ä $wüj·TeTT\T
nedüs¡eTT ˝Ò≈£îHêï ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTT eT+∫~. n˝≤ ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTT
e\q $T>∑‘ê $wüj·TeTT˝…’Hê e÷s¡≈£î+&Ü ñ+&Ée#·TÃqT.
42 jÓ÷>∑eTT, ø£s¡DeTT nq>±H˚$T?
|ü+#ê+>∑eTTqT $uÛõÑ +∫‘˚ ◊<äT uÛ≤>∑eTT\T>±j·TTqï<äì eTT+<˚
#Ó|üø=HêïeTT. |ü+#ê+>∑eTT˝À ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·, jÓ÷>∑, ø£s¡DeTT
nqT ◊<äT uÛ≤>∑eTT\THêï Ç$j˚T |ü+#ê+>∑eTT\T nì #ê˝≤eT+~øÏ
‘Ó*j·T<äT. á ◊<äT uÛ≤>∑eTT\˝À qø£åÁ‘·eTT CÀ´‹wü´eT+<äT eTTK´bÕÁ‘·
b˛wæ+#·T#·Tqï<äì ≈£L&Ü yÓqTø£ ù|J\˝À #Ó|üø=HêïeTT. yês¡eTT
n+fÒ @$T{À n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. Á|ü‹ ~qeTT @<√ ˇø£ yês¡eTT ù|s¡T
edüTÔqï~. ~qeTT ù|s¡TqT yês¡eTT n+≥THêïeTT. Á|ü‹ ~qeTT ˇø£
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 187
Nø£{Ï˝ÀqTqï ìÁ<ä≈£î n~Û|ü‹>±j·TTqï~. n+‘˚ø±ø£ ìÁ<ä˝Àe#·TÃ
‘·\H=|æŒ, ìÁ<ä˝Ò$T, e÷qdæø£ yê´<ÛäT\T $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTTe\qH˚ ø£\TZqT.
Ä‘·àC≤„qeTTq≈£î $TÁ‘· <ë]#·÷|ü⁄qT. dü«|üïeTT\T ≈£L&Ü $TÁ‘·
ÄBÛqeTT˝À ñqïy˚qì ‘Ó*j·Te˝…qT. ìÁ<ä˝Àì ø£<*ä ø£\T, dü«|üïeTT˝Àì
ø£<ä*ø£\≈£î $TÁ‘· Á>∑Vü≤y˚T ø±s¡DeTT.
∫Á‘·
eTìwæ nø±\ eTs¡DeTT bı+~q ‘·sê«‘·, Je⁄&ÉT Áã‹øÏjT· T+&ç
|üs¡ø±j·T Á|üy˚X¯eTT #˚j·T&ÉeTTqT (eTs=ø£ X¯Øs¡eTT˝À #˚s¡T≥qT) Ä
X¯Øs¡eTT˝À m+‘·ø±\eTT+&Ée˝…qqT $wüj·TeTTqT ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT
dü÷∫+#·TqT. dü÷ø£åàX¯Øs¡eTT‘√j·TT+&ç me]˝Àìø° #˚s¡ø£ ñ+&ÉT
$wüj·TeTTqT dü÷ø£åàeTT>±j·TTqï ø±\eTT˝À C≤„qeTT bı+<äT
neø±X¯eTTqT ∫Á‘·Á>∑V≤ü eTT dü÷∫+#·TqT. ˇø£yfi˚ ¯ ∫Á‘·Á>∑V≤ü eTT X¯Á‘·TyÓ‘’ ˚
me]˝Àq÷ #˚sø¡ j £ T· T+&É&eÉ TT, $T>∑‘ê dü÷ø£àå eTT\#˚‘· u≤~Û+|üã&É&ÉeTT
»s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT nø±\eTè‘·T´e⁄q÷, ‘ê‘êÿ*ø£
eTs¡DeTTqT ≈£L&Ü dü÷∫+#·TqT. dü÷ø£àå X¯Øs¡eTT‘√qTqï düeTj·TeTT˝À
eTH√u≤<Ûä\T ˝Ò≈£î+&Ü C≤„q∫+‘·˝Àj·TT+&ÉTq≥T¢ ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT
#˚j·T>∑\<äT. ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT n<äèX¯´eTT>±j·TT+&ç ~qeTT˝À ø=ìï
ì$TwüeTT\T e÷Á‘·eTT ø£ì|æ+#·TqqT dü÷#·q>± dü÷ø£åàX¯Øs¡eTT
n<äèX¯´eTT>±j·TT+&ç ø=+‘· düeTj·TeTT e÷Á‘·eTT Ç‘·sT¡ \˝À #˚] ãj·T{ÏøÏ
‘Ó*j·TTq≥T¢ #˚j·TT#·Tqï~.
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝ÀqTqï $wüj·T, edüTÔ
düeTT<ëj·TeTTqT ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝À Ç+ø±
188 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTq≈£î ‘Ó*j·Tì nH˚øe£ TT\T >∑\e⁄. eTqeTT ø=+‘·es¡≈î£ #Ó|ü ø=HêïeTT.
nsTT‘˚ nqTuÛÑeeTTqTã{Ϻ Ç+ø± ø=ìï $wüj·TeTT\qT ‘Ó*j·Te\dæ
j·TTqï~. CÀ´‹wü´XÊÅdeÔü TT˝À |ü]XÀ<Ûqä \T »s¡T>∑&eÉ TT˝Ò<Tä . n+<äTe\q
á XÊÅdüÔeTT $T>∑‘· Hê\T>∑T XÊÅdüÔeTT\e˝… n_Ûeè~∆ #Ó+<ä˝Ò<äì
#Ó|üŒe#·TÃqT. n_Ûeè~∆ #Ó+<äì~ ˇø£ ˝À|üyÓTÆ‘˚, ñqï~ ≈£L&Ü ø±\
Áø£eTeTT˝À ˝Ò≈£î+&Ü b˛e&ÉeT÷, e÷s¡TŒ#Ó+~ b˛e&ÉeT÷ eT]jÓTTø£
˝À|üeTT. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔeTTe˝… ø£ì|æ+#·ø£ ø=+<ä]
<äèwæ˜˝À eT÷&ÛÉqeTàø£eTT>± ø£ì|æ+#·T#·Tqï~. $T>∑‘ê XÊÅdüÔeTT˝… ’q
>∑DÏ‘·, K>√fi¯, s¡kÕj·Tq, uÛÖ‹ø£XÊÅdüÔeTT\˝À |ü]XÀ<Ûäq »]–q≥T¢
CÀ´‹wü´ XÊÅdüÔeTT˝À |ü]XÀ<Ûäq »s¡>∑˝Ò<äì n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. nsTT‘˚
ñqï $wüj·TeTT\T ≈£L&Ü ø±\Áø£eTeTT˝À e÷s¡TŒ#Ó+~ y˚s¡T>±
e÷]b˛sTTqeì #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T<äT. Ç|ü&ÉT Ä $wüj·TeTT\T
nedüs¡eTT ˝Ò≈£îHêï ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTT eT+∫~. n˝≤ ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTT
e\q $T>∑‘ê $wüj·TeTT˝…’Hê e÷s¡≈£î+&Ü ñ+&Ée#·TÃqT.
42 jÓ÷>∑eTT, ø£s¡DeTT nq>±H˚$T?
|ü+#ê+>∑eTTqT $uÛõÑ +∫‘˚ ◊<äT uÛ≤>∑eTT\T>±j·TTqï<äì eTT+<˚
#Ó|üø=HêïeTT. |ü+#ê+>∑eTT˝À ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·, jÓ÷>∑, ø£s¡DeTT
nqT ◊<äT uÛ≤>∑eTT\THêï Ç$j˚T |ü+#ê+>∑eTT\T nì #ê˝≤eT+~øÏ
‘Ó*j·T<äT. á ◊<äT uÛ≤>∑eTT\˝À qø£åÁ‘·eTT CÀ´‹wü´eT+<äT eTTK´bÕÁ‘·
b˛wæ+#·T#·Tqï<äì ≈£L&Ü yÓqTø£ ù|J\˝À #Ó|üø=HêïeTT. yês¡eTT
n+fÒ @$T{À n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. Á|ü‹ ~qeTT @<√ ˇø£ yês¡eTT ù|s¡T
edüTÔqï~. ~qeTT ù|s¡TqT yês¡eTT n+≥THêïeTT. Á|ü‹ ~qeTT ˇø£
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 189
yês¡eTTqï≥T¢, Á|ü‹ yês¡eTT (~qeTT) q≈£î ˇø£ qø£Áå ‘·eTT ø£\<äT, n˝≤π>
ˇø£ ‹~∏j·TT ø£\<äT. yês¡eTT n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. nsTT‘˚ ø=+<ä]øÏ ‹~∏
qø£åÁ‘·eTT\qT >∑T]+∫ ‘Ó*j·T<äT. H˚&ÉT ø±˝ÒJ\˝À $<ä´quÛÑ´dæ+∫q
yê]øÏ M{Ïì >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=qT neø±X¯eTT ˝Ò<äT. ø£qTø£ H˚{Ï
j·TTe≈£î\≈£î ‹~∏ qø£åÁ‘·eTT\T ‘Ó*j·Teìj˚T #Ó|üŒe#·TÃqT. ‹~∏, yês¡,
qø£åÁ‘·eTT\qT >∑T]+∫ H˚{Ï j·TTe≈£î\˝À ø=+<ä]øÏ ‘Ó*j·T≈£îHêï
ô|<ä›\+<ä]ø° #ê˝≤eT+~øÏ ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·eTT\qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT.
Çø£ jÓ÷>∑, ø£s¡D nqTyê{Ï $wüj·TeTTq≈£î eùdÔ yê{Ï $wüj·TeTT
#ê˝≤eT+~ ô|<ä›\≈£î ≈£L&Ü ‘Ó*j·T<äìj˚T #Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£y˚fi¯
ø=+<ä]øÏ M{Ï $wüj·TeTT ‘Ó*dæj·TTHêï yê{Ï ndü˝…’q uÛ≤eeTT @<√
‘Ó*j·T<äT. á $wüj·TeTT˝À Hê≈£î ≈£L&Ü dü]>± ‘Ó*j·T<äìj˚T
#Ó|ü#·THêïqT. m+<äTø£q>±! jÓ÷>∑, ø£s¡D $wüj·TeTT˝À ¬s+&ÉT
uÛ≤eeTT\T ø£\e⁄. |ü+#ê+>∑eTT, CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*dæq yê]øÏ jÓ÷>∑eTT
ø£s¡DeTT nq>± ˇø£ s¡ø£eTT>± ‘Ó*dæj·TTqï$. |ü+#ê+>∑eTT˝ÀqTqï
jÓ÷>∑, ø£s¡D nqT ¬s+&ÉT ø±\Áø£eTeTTq yê{Ï ns¡úeTT\T, dü+K´\T,
ù|s¡T¢ n˙ï e÷]b˛sTT j·TTqï$. yÓTT<ä≥ CÀ´‹wü´eTT ø=s¡≈£î ‘·j·÷s¡T
#˚dqæ jÓ÷>∑, ø£sD ¡ eTT\T y˚sT¡ , H˚&TÉ ø=+<ä]øÏ e÷Á‘·eTT ‘Ó*dæq jÓ÷>∑,
ø£sD¡ eTT\T y˚sì¡ #Ó|Œü e#·TÃqT. H˚&TÉ ø=+<ä]øÏ ‘Ó*dæq jÓ÷>∑ ø£sD¡ eTT\
ù|s¡T¢, dü+K´\T Ç˝≤ >∑\e⁄.
jÓ÷>∑eTT\T :` yÓTT‘·ÔeTT R 27, yê{Ï ù|s¡T¢ es¡Tdü>±
1.$wüÿ+uÛÑeTT 2. Á|”‹ 3. Äj·TTcÕàHé 4.kÂuÛ≤>∑´eTT 5. XÀuÛÑqeTT
6. n‹>∑+&ÉeTT 7. düTø£sà¡ eTT 8. <Ûèä ‹ 9. X¯S\eTT 10. >∑+&ÉeTT 11.
eè~∆ 12. Á<ÛäTeeTT 13. yê´|òü÷‘·eTT 14. Vü≤s¡¸DeTT 15. eÁ»eTT
190 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
16. dæ~∆ 17. e´rbÕ‘Y 18. e]j·÷Hé 19. |ü]|òüeT 20. •eeTT
21. dæ<ä∆eTT 22. kÕ<Ûä´eTT 23. X¯óuÛÑeTT 24. X¯óÁuÛÑeTT 25. ÁãVü≤àeTT
26. Ç+Á<äeTT 27. yÓ’<Ûäè‹. á 27 jÓ÷>∑eTT\qT ø=ìï Á>∑+<∏äeTT\˝À
Áyêdæj·TTHêïs¡T. yê{ÏH˚ y˚TeTT ùdø£]+∫ Çø£ÿ&É #·÷bÕeTT. Ç$ @y√,
m+<äT≈£îHêïjÓ÷, M{Ï Á|üj÷Ó »qy˚TyÓ÷ Hê≈£î e÷Á‘·eTT ø=+#ÓeTT ≈£L&Ü
‘Ó*j·T<äT.
á jÓ÷>∑eTT\T 27j·Tì yê{Ï ù|s¡¢‘√ ≈£L&Ü Áyêdæqyês¡T Ç<˚
|ü<ä∆‹˝ÀH˚ ø£s¡DeTT\qT ≈£L&Ü ÁyêXÊs¡T. yê]øÏ ‘Ó*dæq $<ÛëqeTT˝À
ø£s¡DeTT\T 11 j·Tì #Ó|ü#·÷ yê{Ï ù|s¡¢qT ≈£L&Ü Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ø£s¡DeTT\T yÓTT‘·ÔeTT (11) |ü<äø=+&ÉT. yê{Ï ù|s¡T¢ es¡Tdü>± Ç˝≤
>∑\e⁄. 1. ãe 2. u≤\e 3. øö\e 4. ‘Ó’‘·T\ 5. >∑s¡õ 6. esêõ
7. uÛÑÁ<ä 8. X¯≈£îì 9. #·‘·TcÕŒ‘Y 10. Hê>∑eeTT 11. øÏ+düTÔ|òüTïeTT.
27 jÓ÷>∑eTT\‘√bÕ≥T 11 ø£s¡DeTT\qT ≈£L&Ü ø=ìï
Á>∑+<∏äeTT\˝À Áyêdæj·TTHêïs¡T Ç$ ≈£L&Ü m+<äT≈£îHêïjÓ÷, M{Ï
Á|üjÓ÷»qeTT @$T{À Hê≈£î @e÷Á‘·eTT ‘Ó*j·T<äT. Hê e÷≥qT $qï
ø=+<ä]øÏ ÄX¯Ãs¡´eTT ø£*– |ü+#ê+>∑eTT˝À uÛ≤>∑eTT˝…’j·TTqï jÓ÷>∑,
ø£s¡DeTT\qT ‘Ó*j·T<äì #Ó|ü#·Tqï MTs¡T, CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTqT m˝≤
Áyêj·TT#·THêïs¡T? nì n&ÉT>∑e#·TÃqT. <ëìøÏ e÷ düe÷<ÛëqeTT @eTq>±!
jÓ÷>∑eTT ø£s¡DeTT\q>± Hê uÛ≤eeTT˝À y˚s¡T ns¡úeTT ø£\<ä˙, n$
Ç$ ø±e⁄ nì nqTø=qT#·THêïqT. Ç‘·sT¡ \≈£î ‘Ó*dæq jÓ÷>∑, ø£sD¡ eTT\T
Hê≈£î ‘Ó*j·Te⁄. Hê≈£î ‘Ó*dæq jÓ÷>∑ ø£s¡DeTT\T Ç‘·s¡T\≈£î
‘Ó*dæj·TT+&Éø£ b˛e#·TÃqT. Ç‘·s¡T\≈£î ‘Ó*dæHê, ‘Ó*j·T≈£îHêï Hê
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 189
yês¡eTTqï≥T¢, Á|ü‹ yês¡eTT (~qeTT) q≈£î ˇø£ qø£Áå ‘·eTT ø£\<äT, n˝≤π>
ˇø£ ‹~∏j·TT ø£\<äT. yês¡eTT n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. nsTT‘˚ ø=+<ä]øÏ ‹~∏
qø£åÁ‘·eTT\qT >∑T]+∫ ‘Ó*j·T<äT. H˚&ÉT ø±˝ÒJ\˝À $<ä´quÛÑ´dæ+∫q
yê]øÏ M{Ïì >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=qT neø±X¯eTT ˝Ò<äT. ø£qTø£ H˚{Ï
j·TTe≈£î\≈£î ‹~∏ qø£åÁ‘·eTT\T ‘Ó*j·Teìj˚T #Ó|üŒe#·TÃqT. ‹~∏, yês¡,
qø£åÁ‘·eTT\qT >∑T]+∫ H˚{Ï j·TTe≈£î\˝À ø=+<ä]øÏ ‘Ó*j·T≈£îHêï
ô|<ä›\+<ä]ø° #ê˝≤eT+~øÏ ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·eTT\qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT.
Çø£ jÓ÷>∑, ø£s¡D nqTyê{Ï $wüj·TeTTq≈£î eùdÔ yê{Ï $wüj·TeTT
#ê˝≤eT+~ ô|<ä›\≈£î ≈£L&Ü ‘Ó*j·T<äìj˚T #Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£y˚fi¯
ø=+<ä]øÏ M{Ï $wüj·TeTT ‘Ó*dæj·TTHêï yê{Ï ndü˝…’q uÛ≤eeTT @<√
‘Ó*j·T<äT. á $wüj·TeTT˝À Hê≈£î ≈£L&Ü dü]>± ‘Ó*j·T<äìj˚T
#Ó|ü#·THêïqT. m+<äTø£q>±! jÓ÷>∑, ø£s¡D $wüj·TeTT˝À ¬s+&ÉT
uÛ≤eeTT\T ø£\e⁄. |ü+#ê+>∑eTT, CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*dæq yê]øÏ jÓ÷>∑eTT
ø£s¡DeTT nq>± ˇø£ s¡ø£eTT>± ‘Ó*dæj·TTqï$. |ü+#ê+>∑eTT˝ÀqTqï
jÓ÷>∑, ø£s¡D nqT ¬s+&ÉT ø±\Áø£eTeTTq yê{Ï ns¡úeTT\T, dü+K´\T,
ù|s¡T¢ n˙ï e÷]b˛sTT j·TTqï$. yÓTT<ä≥ CÀ´‹wü´eTT ø=s¡≈£î ‘·j·÷s¡T
#˚dqæ jÓ÷>∑, ø£sD ¡ eTT\T y˚sT¡ , H˚&TÉ ø=+<ä]øÏ e÷Á‘·eTT ‘Ó*dæq jÓ÷>∑,
ø£sD¡ eTT\T y˚sì¡ #Ó|Œü e#·TÃqT. H˚&TÉ ø=+<ä]øÏ ‘Ó*dæq jÓ÷>∑ ø£sD¡ eTT\
ù|s¡T¢, dü+K´\T Ç˝≤ >∑\e⁄.
jÓ÷>∑eTT\T :` yÓTT‘·ÔeTT R 27, yê{Ï ù|s¡T¢ es¡Tdü>±
1.$wüÿ+uÛÑeTT 2. Á|”‹ 3. Äj·TTcÕàHé 4.kÂuÛ≤>∑´eTT 5. XÀuÛÑqeTT
6. n‹>∑+&ÉeTT 7. düTø£sà¡ eTT 8. <Ûèä ‹ 9. X¯S\eTT 10. >∑+&ÉeTT 11.
eè~∆ 12. Á<ÛäTeeTT 13. yê´|òü÷‘·eTT 14. Vü≤s¡¸DeTT 15. eÁ»eTT
190 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
16. dæ~∆ 17. e´rbÕ‘Y 18. e]j·÷Hé 19. |ü]|òüeT 20. •eeTT
21. dæ<ä∆eTT 22. kÕ<Ûä´eTT 23. X¯óuÛÑeTT 24. X¯óÁuÛÑeTT 25. ÁãVü≤àeTT
26. Ç+Á<äeTT 27. yÓ’<Ûäè‹. á 27 jÓ÷>∑eTT\qT ø=ìï Á>∑+<∏äeTT\˝À
Áyêdæj·TTHêïs¡T. yê{ÏH˚ y˚TeTT ùdø£]+∫ Çø£ÿ&É #·÷bÕeTT. Ç$ @y√,
m+<äT≈£îHêïjÓ÷, M{Ï Á|üj÷Ó »qy˚TyÓ÷ Hê≈£î e÷Á‘·eTT ø=+#ÓeTT ≈£L&Ü
‘Ó*j·T<äT.
á jÓ÷>∑eTT\T 27j·Tì yê{Ï ù|s¡¢‘√ ≈£L&Ü Áyêdæqyês¡T Ç<˚
|ü<ä∆‹˝ÀH˚ ø£s¡DeTT\qT ≈£L&Ü ÁyêXÊs¡T. yê]øÏ ‘Ó*dæq $<ÛëqeTT˝À
ø£s¡DeTT\T 11 j·Tì #Ó|ü#·÷ yê{Ï ù|s¡¢qT ≈£L&Ü Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ø£s¡DeTT\T yÓTT‘·ÔeTT (11) |ü<äø=+&ÉT. yê{Ï ù|s¡T¢ es¡Tdü>± Ç˝≤
>∑\e⁄. 1. ãe 2. u≤\e 3. øö\e 4. ‘Ó’‘·T\ 5. >∑s¡õ 6. esêõ
7. uÛÑÁ<ä 8. X¯≈£îì 9. #·‘·TcÕŒ‘Y 10. Hê>∑eeTT 11. øÏ+düTÔ|òüTïeTT.
27 jÓ÷>∑eTT\‘√bÕ≥T 11 ø£s¡DeTT\qT ≈£L&Ü ø=ìï
Á>∑+<∏äeTT\˝À Áyêdæj·TTHêïs¡T Ç$ ≈£L&Ü m+<äT≈£îHêïjÓ÷, M{Ï
Á|üjÓ÷»qeTT @$T{À Hê≈£î @e÷Á‘·eTT ‘Ó*j·T<äT. Hê e÷≥qT $qï
ø=+<ä]øÏ ÄX¯Ãs¡´eTT ø£*– |ü+#ê+>∑eTT˝À uÛ≤>∑eTT˝…’j·TTqï jÓ÷>∑,
ø£s¡DeTT\qT ‘Ó*j·T<äì #Ó|ü#·Tqï MTs¡T, CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTqT m˝≤
Áyêj·TT#·THêïs¡T? nì n&ÉT>∑e#·TÃqT. <ëìøÏ e÷ düe÷<ÛëqeTT @eTq>±!
jÓ÷>∑eTT ø£s¡DeTT\q>± Hê uÛ≤eeTT˝À y˚s¡T ns¡úeTT ø£\<ä˙, n$
Ç$ ø±e⁄ nì nqTø=qT#·THêïqT. Ç‘·sT¡ \≈£î ‘Ó*dæq jÓ÷>∑, ø£sD¡ eTT\T
Hê≈£î ‘Ó*j·Te⁄. Hê≈£î ‘Ó*dæq jÓ÷>∑ ø£s¡DeTT\T Ç‘·s¡T\≈£î
‘Ó*dæj·TT+&Éø£ b˛e#·TÃqT. Ç‘·s¡T\≈£î ‘Ó*dæHê, ‘Ó*j·T≈£îHêï Hê
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 191
uÛ≤eeTT˝À jÓ÷>∑eTT n+fÒ ø£\sTTø£ n˙, ø£s¡DeTT n+fÒ #˚j·TT#·Tqï
yê&É˙ ˝Òø£ #˚jT· T#·Tqï<ä˙ ns¡eú TT. M{Ïì >∑T]+∫ n+<ä]ø° ‘Ó\T|ü>\∑ qT.
e÷≈£î ‘Ó*dæq jÓ÷>∑eTT, ø£s¡DeTT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T ø£\e⁄.
ˇø£{Ï CÀ´‹wü´ uÛ≤eeTT Á|üø±s¡eTT, ¬s+&ÉT Ä<Ûë´‹àø£ uÛ≤eeTT Á|üø±s¡eTT
¬s+&ÉT $<ÛäeTT\ uÛ≤eeTT\T ø£\e⁄. CÀ´‹wü´ uÛ≤eeTT Á|üø±s¡eTT
#Ó|ü ø=+fÒ, s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ ø£\sTTø£qT jÓ÷>∑eTT nì nqT#·T+<äTs¡T.
ˇπø \>∑ïeTT˝À ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T ø£*dæq, Ä Á>∑Vü≤eTT\ ù|s¡T‘√ <ëìì
jÓ÷>∑eTT n+{≤s¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ãT<ÛäT&ÉT, dü÷s¡T´&ÉT ˇø£ÿ \>∑ïeTT˝À
ø£*dæq|ü&ÉT »s¡T>∑T ø±\eTTqT ªªãT<Ûës¡ÿ jÓ÷>∑eTTμμ n+{≤s¡T. ¬ s+&ÉT
X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT\T ˇø£ \>∑ïeTT˝À ø£*dæq yê]s¡Te⁄s¡T ø£*dæ Ç#·Tà eT+∫
|òü*‘·eTT\qT nqTuÛÑ$+#·T ø±\eTTqT jÓ÷>∑eTT nì nq&ÉeTT »s¡T>∑T
#·Tqï~. ãj·T≥ <äèwæ˜øÏ |üqT\qT #˚j·TTyêìì ø£s¡DeTT n+≥THêïeTT.
ªªø£sD¡ yÓTqÆ yê&ÉT jÓ÷>∑eTT nqTuÛ$Ñ +#·TqTμμ nì CÀ´‹wü´eTT˝À |üPs¡«eTT
#Óô|Œ&çyês¡T. Çø£b˛‘˚ ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT Jyê‘·à Ä‘·à
nqT ¬s+&ÉT Ä‘·à\ ø£\sTTø£qT jÓ÷>∑eTT n+{≤s¡T. |üì »s¡T>∑T≥≈£î
ø±s¡DyÓTqÆ ø£sà¡ qT ø£sD¡ eTT n+{≤eTT. CÀ´‹wü´eTT˝À s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\
ø£\sTTø£ jÓ÷>∑yÓTÆ‘˚, Ä<Ûë´‹àø£eTT˝À ¬s+&ÉT Ä‘·à\ ø£\sTTø£
jÓ÷>∑eT>∑TqT. n˝≤π> CÀ´‹wü´eTT˝À |üì »s¡T>∑T≥≈£î ø±s¡DyÓTÆq
eTìwæì ø£s¡DeTT n+{≤eTT. Ä<Ûë´‹àø£eTT˝À ø±s¡´eTT »s¡T>∑T≥≈£î
ø±s¡DyÓTÆq ø£s¡àqT ø£s¡DeTT n+{≤eTT. nsTT‘˚ |ü+#ê+>∑eTT˝À ¬s+&ÉT
n+>∑eTT˝…q’ jÓ÷>∑, ø£sD¡ eTT\qT jÓ÷>∑eTT\T>± Á>∑V≤ü eTT\ ø£\sTTø£q÷,
ø£s¡DeTT>± |üì #˚j·TT#·Tqï eTìwæ˙ ˝…øÏÿ+#·Tø√e#·TÃqT.
192 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
|ü+#ê+>∑eTT˝À ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘· nqT eT÷&ÉT n+>∑eTT\qT
ˇø£yÓ’|ü⁄, jÓ÷>∑ ø£s¡DeTT\qT ˇø£yÓ’|ü⁄ ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛÑ õ+#·T
ø√e#·TÃqT. m+<äTø£q>± ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·eTT˝…’q eT÷&ÉT <ë«sê jÓ÷>∑
ø£s¡DeTT\qT ‘Ó*j·Te#·TÃqT. n+<äTe\q jÓ÷>∑ ø£s¡DeTT\≈£î ‹~∏,
yês¡, qø£åÁ‘·eTT\T eTTK´eTì #Ó|üŒe#·TÃqT. ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·eTT\qT
eT÷&ÉT˝À me]ø° m≥Te+{Ï nqTe÷qeTT\÷ ˝Òe⁄, n$ n+<ä]ø°
‘Ó*dæqy˚. nsTT‘˚ ¬s+&ÉT nsTTq jÓ÷>∑, ø£s¡DeTT\ $wüj·TeTT˝À
ø=+<äsT¡ me]ø° bı+‘·q dü]b˛≈£î+&É 27 jÓ÷>∑eTT\T, 11 ø£sD¡ eTT\ì
#Ó|üŒ&ÉeTT e÷≈£î |üP]Ô ns¡úeTTø±ì $wüj·TeTT. yês¡T #Ó|æŒq jÓ÷>∑,
ø£s¡DeTT\T |ü+#ê+>∑eTT˝À>±˙, CÀ´‹wü´eTT˝À>±˙ yê{Ï ñ|üjÓ÷>∑
y˚T$T{À yê{Ïì #Ó|æŒqyêπs #Ó|üŒe\dæj·TT+≥T+~.
Ç+‘·≈î£ eTT+<äT Á>∑V≤ü eTT\qT >∑T]+∫ #Ó|ü ø=HêïeTT. n+<äs÷¡
#Ó|üø=ìq qeÁ>∑Vü≤eTT\qT #Ó|üŒø£, Á|ü‘˚´ø£ <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\qT
#Ó|üø=HêïeTT. eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ ‘˚&Ü m+<äT≈£î e∫Ã+<√ ‘=$Tà~
Á>∑Vü≤eTT\qT #Ó|æŒqyê]H˚ n&ÉT>∑e˝…qT. 27 jÓ÷>∑eTT\qT, 11
ø£sD¡ eTT\qT m˝≤¬>‘’ ˚ ø±<äHêïyÓ÷, n˝≤π> qeÁ>∑V≤ü eTT\qT ø±<äì <ë«<äX¯
Á>∑V≤ü eTT\T dü‘´· eTì #ÓbÕŒeTT. n+‘˚ø±ø£ $T>∑‘ê eT÷&ÉT Á>∑V≤ü eTT\≈£î
<äXÊø±\eTT\T m≥T¢HêïjÓ÷ #Ó|üø=HêïeTT. <äXÊø±\|ü]$T‹e<ä› X¯ì
es¡eZ TTq≈£î, >∑Ts¡Tes¡eZ TTq≈£î düe÷qeTT>± 60 dü+e‘·‡s¡eTT\THêïj·Tì
#ÓbÕŒeTT. <äX¯\ ø±\eTT\qT dü]#˚dæ #Ó|üŒ&Éy˚T ø±≈£î+&Ü Á>∑Vü≤eTT\
ÄBÛqeTT˝À >∑\ yê{Ïì #Ó|ü#·÷ n+<äs¡÷ e<ä*y˚dæq eT÷&ÉT
Á>∑Vü≤eTT˝…’q uÛÑ÷$T, $TÁ‘·, ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT\ dü«+‘· ÄBÛqeTT˝À >∑\y˚y√
#ÓbÕŒeTT. y˚TeTT #Ó|Œæ q |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ $wüjT· eTT˝À #ê˝≤eT+~
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 191
uÛ≤eeTT˝À jÓ÷>∑eTT n+fÒ ø£\sTTø£ n˙, ø£s¡DeTT n+fÒ #˚j·TT#·Tqï
yê&É˙ ˝Òø£ #˚jT· T#·Tqï<ä˙ ns¡eú TT. M{Ïì >∑T]+∫ n+<ä]ø° ‘Ó\T|ü>\∑ qT.
e÷≈£î ‘Ó*dæq jÓ÷>∑eTT, ø£s¡DeTT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T ø£\e⁄.
ˇø£{Ï CÀ´‹wü´ uÛ≤eeTT Á|üø±s¡eTT, ¬s+&ÉT Ä<Ûë´‹àø£ uÛ≤eeTT Á|üø±s¡eTT
¬s+&ÉT $<ÛäeTT\ uÛ≤eeTT\T ø£\e⁄. CÀ´‹wü´ uÛ≤eeTT Á|üø±s¡eTT
#Ó|ü ø=+fÒ, s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ ø£\sTTø£qT jÓ÷>∑eTT nì nqT#·T+<äTs¡T.
ˇπø \>∑ïeTT˝À ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T ø£*dæq, Ä Á>∑Vü≤eTT\ ù|s¡T‘√ <ëìì
jÓ÷>∑eTT n+{≤s¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ãT<ÛäT&ÉT, dü÷s¡T´&ÉT ˇø£ÿ \>∑ïeTT˝À
ø£*dæq|ü&ÉT »s¡T>∑T ø±\eTTqT ªªãT<Ûës¡ÿ jÓ÷>∑eTTμμ n+{≤s¡T. ¬ s+&ÉT
X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT\T ˇø£ \>∑ïeTT˝À ø£*dæq yê]s¡Te⁄s¡T ø£*dæ Ç#·Tà eT+∫
|òü*‘·eTT\qT nqTuÛÑ$+#·T ø±\eTTqT jÓ÷>∑eTT nì nq&ÉeTT »s¡T>∑T
#·Tqï~. ãj·T≥ <äèwæ˜øÏ |üqT\qT #˚j·TTyêìì ø£s¡DeTT n+≥THêïeTT.
ªªø£sD¡ yÓTqÆ yê&ÉT jÓ÷>∑eTT nqTuÛ$Ñ +#·TqTμμ nì CÀ´‹wü´eTT˝À |üPs¡«eTT
#Óô|Œ&çyês¡T. Çø£b˛‘˚ ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT Jyê‘·à Ä‘·à
nqT ¬s+&ÉT Ä‘·à\ ø£\sTTø£qT jÓ÷>∑eTT n+{≤s¡T. |üì »s¡T>∑T≥≈£î
ø±s¡DyÓTqÆ ø£sà¡ qT ø£sD¡ eTT n+{≤eTT. CÀ´‹wü´eTT˝À s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\
ø£\sTTø£ jÓ÷>∑yÓTÆ‘˚, Ä<Ûë´‹àø£eTT˝À ¬s+&ÉT Ä‘·à\ ø£\sTTø£
jÓ÷>∑eT>∑TqT. n˝≤π> CÀ´‹wü´eTT˝À |üì »s¡T>∑T≥≈£î ø±s¡DyÓTÆq
eTìwæì ø£s¡DeTT n+{≤eTT. Ä<Ûë´‹àø£eTT˝À ø±s¡´eTT »s¡T>∑T≥≈£î
ø±s¡DyÓTÆq ø£s¡àqT ø£s¡DeTT n+{≤eTT. nsTT‘˚ |ü+#ê+>∑eTT˝À ¬s+&ÉT
n+>∑eTT˝…q’ jÓ÷>∑, ø£sD¡ eTT\qT jÓ÷>∑eTT\T>± Á>∑V≤ü eTT\ ø£\sTTø£q÷,
ø£s¡DeTT>± |üì #˚j·TT#·Tqï eTìwæ˙ ˝…øÏÿ+#·Tø√e#·TÃqT.
192 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
|ü+#ê+>∑eTT˝À ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘· nqT eT÷&ÉT n+>∑eTT\qT
ˇø£yÓ’|ü⁄, jÓ÷>∑ ø£s¡DeTT\qT ˇø£yÓ’|ü⁄ ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>± $uÛÑ õ+#·T
ø√e#·TÃqT. m+<äTø£q>± ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·eTT˝…’q eT÷&ÉT <ë«sê jÓ÷>∑
ø£s¡DeTT\qT ‘Ó*j·Te#·TÃqT. n+<äTe\q jÓ÷>∑ ø£s¡DeTT\≈£î ‹~∏,
yês¡, qø£åÁ‘·eTT\T eTTK´eTì #Ó|üŒe#·TÃqT. ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·eTT\qT
eT÷&ÉT˝À me]ø° m≥Te+{Ï nqTe÷qeTT\÷ ˝Òe⁄, n$ n+<ä]ø°
‘Ó*dæqy˚. nsTT‘˚ ¬s+&ÉT nsTTq jÓ÷>∑, ø£s¡DeTT\ $wüj·TeTT˝À
ø=+<äsT¡ me]ø° bı+‘·q dü]b˛≈£î+&É 27 jÓ÷>∑eTT\T, 11 ø£sD¡ eTT\ì
#Ó|üŒ&ÉeTT e÷≈£î |üP]Ô ns¡úeTTø±ì $wüj·TeTT. yês¡T #Ó|æŒq jÓ÷>∑,
ø£s¡DeTT\T |ü+#ê+>∑eTT˝À>±˙, CÀ´‹wü´eTT˝À>±˙ yê{Ï ñ|üjÓ÷>∑
y˚T$T{À yê{Ïì #Ó|æŒqyêπs #Ó|üŒe\dæj·TT+≥T+~.
Ç+‘·≈î£ eTT+<äT Á>∑V≤ü eTT\qT >∑T]+∫ #Ó|ü ø=HêïeTT. n+<äs÷¡
#Ó|üø=ìq qeÁ>∑Vü≤eTT\qT #Ó|üŒø£, Á|ü‘˚´ø£ <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\qT
#Ó|üø=HêïeTT. eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ ‘˚&Ü m+<äT≈£î e∫Ã+<√ ‘=$Tà~
Á>∑Vü≤eTT\qT #Ó|æŒqyê]H˚ n&ÉT>∑e˝…qT. 27 jÓ÷>∑eTT\qT, 11
ø£sD¡ eTT\qT m˝≤¬>‘’ ˚ ø±<äHêïyÓ÷, n˝≤π> qeÁ>∑V≤ü eTT\qT ø±<äì <ë«<äX¯
Á>∑V≤ü eTT\T dü‘´· eTì #ÓbÕŒeTT. n+‘˚ø±ø£ $T>∑‘ê eT÷&ÉT Á>∑V≤ü eTT\≈£î
<äXÊø±\eTT\T m≥T¢HêïjÓ÷ #Ó|üø=HêïeTT. <äXÊø±\|ü]$T‹e<ä› X¯ì
es¡eZ TTq≈£î, >∑Ts¡Tes¡eZ TTq≈£î düe÷qeTT>± 60 dü+e‘·‡s¡eTT\THêïj·Tì
#ÓbÕŒeTT. <äX¯\ ø±\eTT\qT dü]#˚dæ #Ó|üŒ&Éy˚T ø±≈£î+&Ü Á>∑Vü≤eTT\
ÄBÛqeTT˝À >∑\ yê{Ïì #Ó|ü#·÷ n+<äs¡÷ e<ä*y˚dæq eT÷&ÉT
Á>∑Vü≤eTT˝…’q uÛÑ÷$T, $TÁ‘·, ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT\ dü«+‘· ÄBÛqeTT˝À >∑\y˚y√
#ÓbÕŒeTT. y˚TeTT #Ó|Œæ q |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ $wüjT· eTT˝À #ê˝≤eT+~
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 193 194 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
$uÛÒ~kÕÔs¡ì ‘Ó*dæ MTs¡T eTT+<äT #·~$qe˙ï dü‘·´eTT ø±<äT nì sê≈£î+&ÉT≥≈£î XÊÅdüÔeTT\T Äs¡ì Á>∑Væ≤+∫ yê{Ïì ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î
‘Ó\T|ü⁄≥≈£î e÷ø£+fÒ eTT+<äT #Ó|Œæ q yê] jÓ÷>∑eTT\T 27, ø£sD¡ eTT\T Á|üj·T‹ï<ë›eTT.
11 m+‘· dü‘´· yÓ÷ #·÷&É+&Éì #ÓbÕŒeTT. m≥T#·÷∫Hê 27 jÓ÷>∑eTT\T, CÀ´‹wü´eTTq≈£î nqT≈£L\eTT>± ñ+&˚ ø=ìï n+X¯eTT\qT
11 ø£s¡DeTT\T ns¡úeTT ø±≈£î+&Ü b˛e⁄#·Tqï$. y˚TeTT #Ó|æŒq rdüTø=+<ëeTT. n+<äT˝À Á>∑V≤ü eTT\T uÛ÷Ñ $TMT<ä>\∑ @j˚T C≤‘·T\MT<ä
jÓ÷>∑eTT\T, ø£sD¡ eTT\T düT\uÛeÑ TT>± ns¡eú TT ø±>∑\e⁄. Ç|ü&ÉT n+<ä]ø° n~Ûø±s¡eTT ø£*–j·TTHêïjÓ÷ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
Áø=‘·Ô>±j·TTqï |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qTe÷{q÷, nfÒ¢ e÷s¡TŒ #Ó+~q
<äX\¯ dü+e‘·‡s¡eTT\q÷ dü‘´· eTì Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ ‘Ó*j·Te˝…qT. |üHïÓ +&ÉT 1) dü÷s¡T´&ÉT ` ø£åÁ‹j·T 2) #·+Á<äT&ÉT ` Áu≤Vü≤àD
3) ≈£îE&ÉT ` HêsTTÁu≤Vü≤àD 4) ãT<ÛäT&ÉT ` yÓ’X¯´
Á>∑Vü≤eTT\qT, |üHÓï+&ÉT <äX¯\qT e~* CÀ´‹wü´eTTqT #·÷#·T≥ e\q
5) >∑Ts¡Te⁄ ` Áu≤Vü≤àD 6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` q+;ÛÁu≤Vü≤àD
m≈£îÿe XÊ‘·eTT CÀ´‹wü´eTT nXÊÅdeÔü TT>± ø£ì|æ+#·T#·Tqï~. n+<äTe\q
7) X¯ì ` e÷~>∑, e÷\ 8) sêVüQe⁄ ` yê©àøÏ (uÀj·T)
ø=+<äs¡T |üì>∑≥Tºø=ì CÀ´‹wü´eTT eT÷&ÛÉqeTàø£eT˙, CÀ´‹wü´eTT
9) πø‘·Te⁄ ` ÇkÕ¢MTj·TT\T 10) uÛÑ÷$T ` C…’qT\T
XÊÅdüÔeTTø±<äì #Ó|ü#·÷, <ëìì dü+|òüT ùde>± #Ó|üø=+≥THêïs¡T.
11) $TÁ‘· ` Ŭø’düÔe⁄\T 12) ∫Á‘· ` dæ≈£îÿ\T
düècÕ˜´~qT+&ç Äs¡TXÊÅdüÔeTT\T ‘·j·÷¬s’q$. <˚e⁄&˚ yê{Ïì |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T uÛÑ÷$TMT<äTqï nìï ≈£î\eTT\qT ‘·eT
eTqTwüß\≈£î n+~+#ê&Éì #Ó|Œü e#·TÃqT. Á|ü|+ü #·eTT˝À Á|ü‹ $wüjT· eTTqT ÄBÛqeTT˝À ô|≥Tºø=HêïsTT. Çø£ÿ&É >∑eTì+#·Tø√e\dæq~ @eTq>±!
‘˚*à #·÷|ü⁄q~ XÊÅdüÔeTT. XÊÅdüÔdüeTà‘·yÓTÆq|ü&˚ n~ dü‘·´yÓTÆq <äì, dü÷s¡T´&ÉT ø£åÁ‹j·T ≈£î\eTTqT ˇø£ÿ<ëìH˚ ‘·q ÄBÛqeT+<äT+#·Tø=qø£ ,
XÊÅdãÔü <äe› TTø±ì~ @<ÓH’ ê n~ ndü‘´· eTì #Ó|ü ≥≈£î <˚e⁄&ÉT XÊÅdeÔü TT\qT ø£åÁ‹j·TT\≈£î düe÷qeTT>±j·TTqï ≈£î\eTT\ìï{Ï˙ ‘·q ÄBÛqeTT˝À
düèwæ+˜ #ê&ÉT. Á|ü|+ü #·eTT˝À wü{Ÿ XÊÅdeÔü TT\T>±j·TTqï yê{Ï˝À CÀ´‹wü´eTT ñ+#·Tø=Hêï&Éì ‘·\#·e˝…qT. sêE\T (ø£Áå ‹j·TT\T) eT]j·TT ãÁ{≤E\T
XÊÅdeÔü TT ø±<ä+fÒ Äs¡T XÊÅdeÔü TT\˝À ˇø£fqÆ… CÀ´‹wü´eTT ˝Ò≈î£ +&Üb˛sTT Ç<äs› ÷¡ dü÷s¡T´ì ÄBÛqeTT˝À ñqï≥T¢ ˝…øÿÏ +#·Tø√e˝…qT. n˝≤π> #·+Á<äTì
∫es¡≈£î ◊<äT XÊÅdüÔeTT\T $T–*b˛e⁄qT. ˇø£ XÊÅdüÔeTT ˝À|æ+∫‘˚ ÄBÛqeTT˝À Áu≤Vü≤àD C≤‘·T\˙ï e#·TÃqì ‘Ó*j·Te˝…qT. X¯ì ÄBÛqeTT˝À
XÊÅdeÔü TT\ düeT‘·T\´‘· ‘·–bZ ˛sTT ∫es¡≈î£ @ XÊÅdeÔü T÷ ˝Ò≈î£ +&Ü b˛e⁄≥≈£î e÷~>∑ ≈£î\eTT ø±≈£î+&Ü <ëìøÏ düe÷qyÓTqÆ e˙ï ˝…øÿÏ +#·e˝…qT. sêVüQ
neø±X¯eTT @s¡Œ&É>∑\<äT. n|ü&ÉT @ $wüj·TeTTq≈£L Á|ü|ü+#·eTT˝À ÄBÛqeTT˝À ˇø£ÿ yê©àøÏ ≈£î\eTT e÷Á‘·eTT ø±≈£î+&Ü m]ø£\, j·÷Hê~
Vü≤<ä÷› |ü<ä÷› ˝Ò≈£î+&Üb˛e⁄qT. <ëì‘√ HêdæÔø£‘·«eTT @s¡Œ&ç ∫es¡≈£î yÓTT<ä\>∑T –]»qT\+<äs¡÷ ñqï≥T¢ ‘Ó*j·Te˝…qT. Ç˝≤ ‘Ó*j·T&ÉeTT
<˚e⁄&˚ ˝Ò&qÉ T yê<äeTT ãj·T{ÏøÏ e∫à ã\|ü&>É \∑ <äT. n≥Te+{Ï |ü]dæ‹ú e\q CÀ´‹wü´eTT düT\uÛÑeT>∑TqT. @$T eè‹Ô #˚j·TT#·THêï&Éì
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 193 194 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
$uÛÒ~kÕÔs¡ì ‘Ó*dæ MTs¡T eTT+<äT #·~$qe˙ï dü‘·´eTT ø±<äT nì sê≈£î+&ÉT≥≈£î XÊÅdüÔeTT\T Äs¡ì Á>∑Væ≤+∫ yê{Ïì ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î
‘Ó\T|ü⁄≥≈£î e÷ø£+fÒ eTT+<äT #Ó|Œæ q yê] jÓ÷>∑eTT\T 27, ø£sD¡ eTT\T Á|üj·T‹ï<ë›eTT.
11 m+‘· dü‘´· yÓ÷ #·÷&É+&Éì #ÓbÕŒeTT. m≥T#·÷∫Hê 27 jÓ÷>∑eTT\T, CÀ´‹wü´eTTq≈£î nqT≈£L\eTT>± ñ+&˚ ø=ìï n+X¯eTT\qT
11 ø£s¡DeTT\T ns¡úeTT ø±≈£î+&Ü b˛e⁄#·Tqï$. y˚TeTT #Ó|æŒq rdüTø=+<ëeTT. n+<äT˝À Á>∑V≤ü eTT\T uÛ÷Ñ $TMT<ä>\∑ @j˚T C≤‘·T\MT<ä
jÓ÷>∑eTT\T, ø£sD¡ eTT\T düT\uÛeÑ TT>± ns¡eú TT ø±>∑\e⁄. Ç|ü&ÉT n+<ä]ø° n~Ûø±s¡eTT ø£*–j·TTHêïjÓ÷ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
Áø=‘·Ô>±j·TTqï |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qTe÷{q÷, nfÒ¢ e÷s¡TŒ #Ó+~q
<äX\¯ dü+e‘·‡s¡eTT\q÷ dü‘´· eTì Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ ‘Ó*j·Te˝…qT. |üHïÓ +&ÉT 1) dü÷s¡T´&ÉT ` ø£åÁ‹j·T 2) #·+Á<äT&ÉT ` Áu≤Vü≤àD
3) ≈£îE&ÉT ` HêsTTÁu≤Vü≤àD 4) ãT<ÛäT&ÉT ` yÓ’X¯´
Á>∑Vü≤eTT\qT, |üHÓï+&ÉT <äX¯\qT e~* CÀ´‹wü´eTTqT #·÷#·T≥ e\q
5) >∑Ts¡Te⁄ ` Áu≤Vü≤àD 6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` q+;ÛÁu≤Vü≤àD
m≈£îÿe XÊ‘·eTT CÀ´‹wü´eTT nXÊÅdeÔü TT>± ø£ì|æ+#·T#·Tqï~. n+<äTe\q
7) X¯ì ` e÷~>∑, e÷\ 8) sêVüQe⁄ ` yê©àøÏ (uÀj·T)
ø=+<äs¡T |üì>∑≥Tºø=ì CÀ´‹wü´eTT eT÷&ÛÉqeTàø£eT˙, CÀ´‹wü´eTT
9) πø‘·Te⁄ ` ÇkÕ¢MTj·TT\T 10) uÛÑ÷$T ` C…’qT\T
XÊÅdüÔeTTø±<äì #Ó|ü#·÷, <ëìì dü+|òüT ùde>± #Ó|üø=+≥THêïs¡T.
11) $TÁ‘· ` Ŭø’düÔe⁄\T 12) ∫Á‘· ` dæ≈£îÿ\T
düècÕ˜´~qT+&ç Äs¡TXÊÅdüÔeTT\T ‘·j·÷¬s’q$. <˚e⁄&˚ yê{Ïì |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T uÛÑ÷$TMT<äTqï nìï ≈£î\eTT\qT ‘·eT
eTqTwüß\≈£î n+~+#ê&Éì #Ó|Œü e#·TÃqT. Á|ü|+ü #·eTT˝À Á|ü‹ $wüjT· eTTqT ÄBÛqeTT˝À ô|≥Tºø=HêïsTT. Çø£ÿ&É >∑eTì+#·Tø√e\dæq~ @eTq>±!
‘˚*à #·÷|ü⁄q~ XÊÅdüÔeTT. XÊÅdüÔdüeTà‘·yÓTÆq|ü&˚ n~ dü‘·´yÓTÆq <äì, dü÷s¡T´&ÉT ø£åÁ‹j·T ≈£î\eTTqT ˇø£ÿ<ëìH˚ ‘·q ÄBÛqeT+<äT+#·Tø=qø£ ,
XÊÅdãÔü <äe› TTø±ì~ @<ÓH’ ê n~ ndü‘´· eTì #Ó|ü ≥≈£î <˚e⁄&ÉT XÊÅdeÔü TT\qT ø£åÁ‹j·TT\≈£î düe÷qeTT>±j·TTqï ≈£î\eTT\ìï{Ï˙ ‘·q ÄBÛqeTT˝À
düèwæ+˜ #ê&ÉT. Á|ü|+ü #·eTT˝À wü{Ÿ XÊÅdeÔü TT\T>±j·TTqï yê{Ï˝À CÀ´‹wü´eTT ñ+#·Tø=Hêï&Éì ‘·\#·e˝…qT. sêE\T (ø£Áå ‹j·TT\T) eT]j·TT ãÁ{≤E\T
XÊÅdeÔü TT ø±<ä+fÒ Äs¡T XÊÅdeÔü TT\˝À ˇø£fqÆ… CÀ´‹wü´eTT ˝Ò≈î£ +&Üb˛sTT Ç<äs› ÷¡ dü÷s¡T´ì ÄBÛqeTT˝À ñqï≥T¢ ˝…øÿÏ +#·Tø√e˝…qT. n˝≤π> #·+Á<äTì
∫es¡≈£î ◊<äT XÊÅdüÔeTT\T $T–*b˛e⁄qT. ˇø£ XÊÅdüÔeTT ˝À|æ+∫‘˚ ÄBÛqeTT˝À Áu≤Vü≤àD C≤‘·T\˙ï e#·TÃqì ‘Ó*j·Te˝…qT. X¯ì ÄBÛqeTT˝À
XÊÅdeÔü TT\ düeT‘·T\´‘· ‘·–bZ ˛sTT ∫es¡≈î£ @ XÊÅdeÔü T÷ ˝Ò≈î£ +&Ü b˛e⁄≥≈£î e÷~>∑ ≈£î\eTT ø±≈£î+&Ü <ëìøÏ düe÷qyÓTqÆ e˙ï ˝…øÿÏ +#·e˝…qT. sêVüQ
neø±X¯eTT @s¡Œ&É>∑\<äT. n|ü&ÉT @ $wüj·TeTTq≈£L Á|ü|ü+#·eTT˝À ÄBÛqeTT˝À ˇø£ÿ yê©àøÏ ≈£î\eTT e÷Á‘·eTT ø±≈£î+&Ü m]ø£\, j·÷Hê~
Vü≤<ä÷› |ü<ä÷› ˝Ò≈£î+&Üb˛e⁄qT. <ëì‘√ HêdæÔø£‘·«eTT @s¡Œ&ç ∫es¡≈£î yÓTT<ä\>∑T –]»qT\+<äs¡÷ ñqï≥T¢ ‘Ó*j·Te˝…qT. Ç˝≤ ‘Ó*j·T&ÉeTT
<˚e⁄&˚ ˝Ò&qÉ T yê<äeTT ãj·T{ÏøÏ e∫à ã\|ü&>É \∑ <äT. n≥Te+{Ï |ü]dæ‹ú e\q CÀ´‹wü´eTT düT\uÛÑeT>∑TqT. @$T eè‹Ô #˚j·TT#·THêï&Éì
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 195 196 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
CÀ´‹wü´eTT˝À Á|üX¯ï e∫Ãq|ü&ÉT Hê\Ze kÕúqeTT˝À ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT nø£ÿ&çqT+&ç 4,7,8 kÕúqeTT\qT #·÷#·T≥ e\q Ä C≤‘·≈£îìøÏ ms¡T|ü⁄
X¯óuÛÑT&Ó’ ($TÁ‘·T&Ó’) j·TT+fÒ n‘·&ÉT yê´bÕs¡eTT #˚j·TT#·THêï&Éì ˝Òø£ s¡+>∑T >∑T&ɶ\ MT<ä ÄdüøÏÔ ñ+&ÉTqì ≈£L&Ü #Ó|üŒe#·TÃqT. Ç|ü&ÉT
yê´bÕs¡eTT˝À sêDÏ+#·>\∑ &Éì #Ó|Œü e#·TÃqT. á $<Ûeä TT>± ∫qï Á|üX¯ï\≈£î Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝ÀqTqï s¡T#·T\ $wüj·TeTTqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT
»yêãTqT Ç≥Te+{Ï düe÷#ês¡eTT <ë«sê düT\uÛÑeTT>± #Ó|üŒe#·TÃqT. ø=+<ëeTT.
n+<äTe\q Ç|ü&ÉT |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T @j˚T s¡+>∑T\MT<ä n~Ûø±s¡eTT 1) dü÷s¡T´&ÉT ` $Ts¡|ü ø±s¡eTT 2) #·+Á<äT&ÉT ` ñ|ü (#Í&ÉT|ü)
ø£*Zj·TTHêïjÓ÷ #·÷#·Tø=+<ëeTT.
3) ≈£îE&ÉT ` y˚|ü #˚<äT 4) ãT<ÛäT&ÉT ` e>∑s¡T
1) dü÷s¡T´&ÉT ` >√<ÛäTeTs¡+>∑T 2) #·+Á<äT&ÉT ` ‘Ó\ì¢ s¡+>∑T 5) >∑Ts¡Te⁄ ` |üP]Ô r|æ 6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` ìeTà |ü⁄\T|ü⁄
3) ≈£îE&ÉT ` ms¡T|ü⁄s¡+>∑T 4) ãT<ÛäT&ÉT ` Ä≈£î|ü#·Ã s¡+>∑T 7) X¯ì ` ø£s¡ø±ÿj·T e>∑s¡T 8) sêVüQe⁄ ` $T]j·÷\ ø±s¡eTT
5) >∑Ts¡Te⁄ ` |üdüT|ü⁄ s¡+>∑T 6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` ‘Ó\T|ü⁄ s¡+>∑T 9) πø‘·Te⁄ ` ñ|ü 10) uÛÑ÷$T ` ;s¡ø±j·T #˚<äT
7) X¯ì ` q\T|ü⁄ s¡+>∑T 8) sêVüQe⁄ ` dæyÓT+≥T s¡+>∑T 11) $TÁ‘· ` ˝Ò‘· r|æ 12) ∫Á‘· ` ∫+‘· |ü⁄\T|ü⁄
9) πø‘·Te⁄ ` ø=ìï ø£*dæq s¡+>∑T\T 10) uÛÑ÷$T ` ˙*s¡+>∑T
11) $TÁ‘· ` eø£ÿ (bıø£) s¡+>∑T 12) ∫Á‘· ` ˝Ò‘· |üdüT|ü⁄ C≤‘·≈£îìøÏ nqT≈£L\yÓTÆq Á>∑Vü≤eTT\qTã{Ϻ Ä Á>∑Vü≤eTT\
ÄBÛqeTT˝ÀqTqï s¡T#·T\ MT<ä ÇwüºeTT+&ÉTqT. n+<äTe\q ø=+<äs¡T
á s¡+>∑T\T ‘Ó*j·T&ÉeTT e\q C≤‘·≈£îìøÏ nqT≈£L\yÓTÆq ø=ìï s¡T#·T\H˚ m≈£îÿe>± Çwü|º &ü TÉ #·T+<äTs¡T. n+‘˚ø±ø£ X¯Á‘·T Á>∑V≤ü eTT\
s¡+>∑T\ >∑T&É\¶ T e÷Á‘·eTT n‘·ìøÏ X¯óuÛeÑ TTqT (eT+∫ì) ø£\T>∑Cj Ò ·TTq˙, s¡T#·T\ ÄVü‰s¡eTT\ e\q m|ü&ÓH’ ê nHês√>∑´eTT ø£\TZ≥≈£î neø±X¯eTT
$T>∑‘ê s¡+>∑T\T C≤‘·≈£îìøÏ e´‹πsK Á>∑Vü≤eTT\yÓ’q+<äTq Ä s¡+>∑T ñ+&ÉTqT. nfÒ¢ nqT≈£L\yÓTÆq Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝Àì s¡T#·T\
>∑T&É\¶ T <Û]ä +∫‘˚, yê{Ïe\q nX¯óuÛeÑ TT (#Ó&TÉ ) »s¡T>∑Tqì ‘Ó*j·Te#·TÃqT. ÄVü‰s¡eTTe\q Äs√>∑´eTT>± ñ+&É&ÉeTT ≈£L&Ü »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT.
n|ü&ÉT yê]øÏ nqT≈£L\yÓTÆq Á>∑Vü≤eTT\ >∑T&ɶ\H˚ <Ûä]+#·T≥≈£î ø=+<ä]øÏ yê] X¯Á‘·TÁ>∑V≤ü eTT\ s¡T#·T\ ÄVü‰s¡eTT X¯Øs¡eTTq≈£î dü]b˛<äT
neø±X¯eTT+&ÉTqT. ‘·eT≈£î nqT≈£L\yÓTÆq Á>∑Vü≤eTT\ jÓTTø£ÿ s¡+>∑ T (n\Ø® n>∑TqT) n|ü&ÉT dü]b˛ì ÄVü‰s¡eTT\qT e<ä*y˚jT· &ÉeTT eT+∫~.
eÁdüeÔ TT\ MT<ä Ä s¡+>∑T\ n~Û|‘ü T· \ (Á>∑V≤ü eTT\) øÏsD¡ eTT\T m≈£îÿe>± n+<äTe\q @ C≤‘·≈£îìøÏ @ s¡T#·T\ ÄVü‰s¡eTT dü]b˛e⁄H√ ‘Ó\TdüT
Á|üdü]+#·TqT. n+<äTe\q C≤‘·≈£îq≈£î Á>∑Vü≤ã\eTT >∑T&ɶ\ s¡+>∑T\ ø√e&ÉeTT eT+∫~. Ç|ü&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ *+>∑u<ÒÛ eä TTqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT
e\q \_Û+#·e#·TÃqì #Ó|üŒe#·TÃqT. n+<äTe\q |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ ø=+<ëeTT.
ÄBÛqeTT˝ÀqTqï s¡+>∑T\qT ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTT eT+∫~. n+‘˚ø±ø£
≈£î»Á>∑Vü≤eTT nqT≈£L\yÓTÆq<Ó’j·TT+&ç »qà\>∑ïeTT\˝À ñ+&ÉT≥ e\q 1. dü÷s¡T´&ÉT ` |ü⁄s¡Twüß&ÉT 7. X¯ì ` q|ü⁄+düø£
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 195 196 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
CÀ´‹wü´eTT˝À Á|üX¯ï e∫Ãq|ü&ÉT Hê\Ze kÕúqeTT˝À ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT nø£ÿ&çqT+&ç 4,7,8 kÕúqeTT\qT #·÷#·T≥ e\q Ä C≤‘·≈£îìøÏ ms¡T|ü⁄
X¯óuÛÑT&Ó’ ($TÁ‘·T&Ó’) j·TT+fÒ n‘·&ÉT yê´bÕs¡eTT #˚j·TT#·THêï&Éì ˝Òø£ s¡+>∑T >∑T&ɶ\ MT<ä ÄdüøÏÔ ñ+&ÉTqì ≈£L&Ü #Ó|üŒe#·TÃqT. Ç|ü&ÉT
yê´bÕs¡eTT˝À sêDÏ+#·>\∑ &Éì #Ó|Œü e#·TÃqT. á $<Ûeä TT>± ∫qï Á|üX¯ï\≈£î Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝ÀqTqï s¡T#·T\ $wüj·TeTTqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT
»yêãTqT Ç≥Te+{Ï düe÷#ês¡eTT <ë«sê düT\uÛÑeTT>± #Ó|üŒe#·TÃqT. ø=+<ëeTT.
n+<äTe\q Ç|ü&ÉT |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T @j˚T s¡+>∑T\MT<ä n~Ûø±s¡eTT 1) dü÷s¡T´&ÉT ` $Ts¡|ü ø±s¡eTT 2) #·+Á<äT&ÉT ` ñ|ü (#Í&ÉT|ü)
ø£*Zj·TTHêïjÓ÷ #·÷#·Tø=+<ëeTT.
3) ≈£îE&ÉT ` y˚|ü #˚<äT 4) ãT<ÛäT&ÉT ` e>∑s¡T
1) dü÷s¡T´&ÉT ` >√<ÛäTeTs¡+>∑T 2) #·+Á<äT&ÉT ` ‘Ó\ì¢ s¡+>∑T 5) >∑Ts¡Te⁄ ` |üP]Ô r|æ 6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` ìeTà |ü⁄\T|ü⁄
3) ≈£îE&ÉT ` ms¡T|ü⁄s¡+>∑T 4) ãT<ÛäT&ÉT ` Ä≈£î|ü#·Ã s¡+>∑T 7) X¯ì ` ø£s¡ø±ÿj·T e>∑s¡T 8) sêVüQe⁄ ` $T]j·÷\ ø±s¡eTT
5) >∑Ts¡Te⁄ ` |üdüT|ü⁄ s¡+>∑T 6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` ‘Ó\T|ü⁄ s¡+>∑T 9) πø‘·Te⁄ ` ñ|ü 10) uÛÑ÷$T ` ;s¡ø±j·T #˚<äT
7) X¯ì ` q\T|ü⁄ s¡+>∑T 8) sêVüQe⁄ ` dæyÓT+≥T s¡+>∑T 11) $TÁ‘· ` ˝Ò‘· r|æ 12) ∫Á‘· ` ∫+‘· |ü⁄\T|ü⁄
9) πø‘·Te⁄ ` ø=ìï ø£*dæq s¡+>∑T\T 10) uÛÑ÷$T ` ˙*s¡+>∑T
11) $TÁ‘· ` eø£ÿ (bıø£) s¡+>∑T 12) ∫Á‘· ` ˝Ò‘· |üdüT|ü⁄ C≤‘·≈£îìøÏ nqT≈£L\yÓTÆq Á>∑Vü≤eTT\qTã{Ϻ Ä Á>∑Vü≤eTT\
ÄBÛqeTT˝ÀqTqï s¡T#·T\ MT<ä ÇwüºeTT+&ÉTqT. n+<äTe\q ø=+<äs¡T
á s¡+>∑T\T ‘Ó*j·T&ÉeTT e\q C≤‘·≈£îìøÏ nqT≈£L\yÓTÆq ø=ìï s¡T#·T\H˚ m≈£îÿe>± Çwü|º &ü TÉ #·T+<äTs¡T. n+‘˚ø±ø£ X¯Á‘·T Á>∑V≤ü eTT\
s¡+>∑T\ >∑T&É\¶ T e÷Á‘·eTT n‘·ìøÏ X¯óuÛeÑ TTqT (eT+∫ì) ø£\T>∑Cj Ò ·TTq˙, s¡T#·T\ ÄVü‰s¡eTT\ e\q m|ü&ÓH’ ê nHês√>∑´eTT ø£\TZ≥≈£î neø±X¯eTT
$T>∑‘ê s¡+>∑T\T C≤‘·≈£îìøÏ e´‹πsK Á>∑Vü≤eTT\yÓ’q+<äTq Ä s¡+>∑T ñ+&ÉTqT. nfÒ¢ nqT≈£L\yÓTÆq Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝Àì s¡T#·T\
>∑T&É\¶ T <Û]ä +∫‘˚, yê{Ïe\q nX¯óuÛeÑ TT (#Ó&TÉ ) »s¡T>∑Tqì ‘Ó*j·Te#·TÃqT. ÄVü‰s¡eTTe\q Äs√>∑´eTT>± ñ+&É&ÉeTT ≈£L&Ü »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT.
n|ü&ÉT yê]øÏ nqT≈£L\yÓTÆq Á>∑Vü≤eTT\ >∑T&ɶ\H˚ <Ûä]+#·T≥≈£î ø=+<ä]øÏ yê] X¯Á‘·TÁ>∑V≤ü eTT\ s¡T#·T\ ÄVü‰s¡eTT X¯Øs¡eTTq≈£î dü]b˛<äT
neø±X¯eTT+&ÉTqT. ‘·eT≈£î nqT≈£L\yÓTÆq Á>∑Vü≤eTT\ jÓTTø£ÿ s¡+>∑ T (n\Ø® n>∑TqT) n|ü&ÉT dü]b˛ì ÄVü‰s¡eTT\qT e<ä*y˚jT· &ÉeTT eT+∫~.
eÁdüeÔ TT\ MT<ä Ä s¡+>∑T\ n~Û|‘ü T· \ (Á>∑V≤ü eTT\) øÏsD¡ eTT\T m≈£îÿe>± n+<äTe\q @ C≤‘·≈£îìøÏ @ s¡T#·T\ ÄVü‰s¡eTT dü]b˛e⁄H√ ‘Ó\TdüT
Á|üdü]+#·TqT. n+<äTe\q C≤‘·≈£îq≈£î Á>∑Vü≤ã\eTT >∑T&ɶ\ s¡+>∑T\ ø√e&ÉeTT eT+∫~. Ç|ü&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ *+>∑u<ÒÛ eä TTqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT
e\q \_Û+#·e#·TÃqì #Ó|üŒe#·TÃqT. n+<äTe\q |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ ø=+<ëeTT.
ÄBÛqeTT˝ÀqTqï s¡+>∑T\qT ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTT eT+∫~. n+‘˚ø±ø£
≈£î»Á>∑Vü≤eTT nqT≈£L\yÓTÆq<Ó’j·TT+&ç »qà\>∑ïeTT\˝À ñ+&ÉT≥ e\q 1. dü÷s¡T´&ÉT ` |ü⁄s¡Twüß&ÉT 7. X¯ì ` q|ü⁄+düø£
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 197 198 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
2. #·+Á<äT&ÉT ` Åd”Ô 8. sêVüQe⁄ ` Åd”Ô ø£*Zj·TTqïeì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ˇø£ e´øÏÔ≈£îqï |ü⁄Á‘·T&ÉT eT+∫yê&Ü,
3. ≈£îE&ÉT ` |ü⁄s¡Twüß&ÉT 9. πø‘·Te⁄ ` q|ü⁄+düø£ ø±<ë? ‘·+Á&ç e÷≥ $+{≤&Ü, $q&Ü nqT Á|üXï¯ \≈£î |ü⁄Á‘·TìøÏ n~Ûø±]
4. ãT<ÛäT&ÉT ` q|ü⁄+dü≈£î&ÉT 10. uÛÑ÷$T ` |ü⁄s¡Twü nsTTq >∑Ts¡TÁ>∑V≤ü eTTqT #·÷∫, >∑Ts¡TÁ>∑V≤ü eTT nqT≈£L\yÓTqÆ <Ó‘’ ˚ |ü⁄Á‘·T&ÉT
5. >∑Ts¡Te⁄ ` |ü⁄s¡Twüß&ÉT 11. $TÁ‘· ` Åd”Ô nqT≈£L\eTT>± ñ+&ÉTq˙ >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT X¯Á‘·Te⁄>±j·TT+fÒ n‘·ì
6. X¯óÁ≈£î&ÉT ` Åd”Ô 12. ∫Á‘·` q|ü⁄+düø£ |ü⁄Á‘·T&ÉT ≈£L&Ü e÷≥ $q&Éì #Ó|üŒe#·TÃqT. >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT ñqï
yÓTT‘·eÔ TT |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\˝À q\T>∑Ts¡T |ü⁄s¡Twü Á>∑V≤ü eTT\÷, kÕúqeTTqTã{Ϻ e´‹πsK‘· m+‘· nqT <ëìì >±˙, nqT≈£L\‘· m+‘·
q\T>∑Ts¡T Åd”Ô Á>∑Vü≤eTT\÷, $T>∑‘· q\T>∑Ts¡T q|ü⁄+düø£ Á>∑Vü≤eTT\ì nqT <ëìì>±˙ ìs¡ísTT+#·e#·TÃqT. n<˚ $<ÛäeTT>± C≤„q $wüj·TeTT
‘Ó*j·Te˝…qT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î X¯óÁ≈£î&ÉT ` Åd”Ô nì Áyêdæj·TT+&ÉT≥ e\q ˝ÀìøÏeùdÔ C≤„qeTT ø£s¡à≈£î nr‘·yÓTÆq~ ø£<ë! n≥Te+≥|ü⁄&ÉT πø‘· T
X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT Åd”Ô C≤‹ Á>∑Vü≤y˚TyÓ÷ nqTø√≈£L&É<äT. uÛÑ÷$TMT<ä >∑\ Á>∑V≤ü eTT C≤„qeTTq≈£î m˝≤ n~Û|‹ü >± ñqï<äì ø=+<ä]øÏ Á|üXï¯ sêe#·TÃqT.
düeTdüÔeTTq≈£î |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT˝Ò n~Û|ü‘·T\ì #Ó|üø=HêïeTT ø£<ë! <ëìøÏ e÷ »yêãT @eTq>±! C≤„qeTT ø£s¡à≈£î nr‘·yÓTÆq<˚, n~ eTìwæ
<ëì Á|üø±s¡eTT uÛÑ÷$TMT<ä>∑\ Åd”Ô\≈£î, |ü⁄s¡Twüß\≈£î, q|ü⁄+dü≈£ î\≈£î ÁX¯<ä∆qTã{Ϻ \uÛÑ´eT>∑TqT. Çø£ÿ&É πø‘·Te⁄qT #·÷|ü&ÉeTT <˚ìø£+fÒ eTìwæ
Á>∑V≤ü eTT\T n~Û|‘ü T· \T>± ñHêïs¡T>±˙, Á>∑V≤ü eTT\T Åd\Ô” T>±, |ü⁄s¡Twüß\T>±, ÁX¯<ä∆ @ C≤„qeTTyÓ’|ü⁄ ñqï<√ ‘Ó\Tj·TT≥≈£î e÷Á‘·y˚T. πø‘·Te⁄
nqT≈£L\yÓTÆq Á>∑Vü≤yÓTÆ‘˚ Ä e´øÏÔ ndü˝…’q <˚e‘êsê<Ûäq ø±ì C≤„q eTT
q|ü⁄+dü≈£î\T>± ˝Òs¡ì >∑Ts¡TÔ+#·Tø√e˝…qT. Ç|ü&ÉT @ Á>∑Vü≤eTT me]øÏ
yÓ’|ü⁄ q&É#·Tq˙, nqT≈£L\yÓTÆq Á>∑Vü≤eTT ø±ø£b˛‘˚ n‘·ì ÁX¯<ä∆ ndü˝…’q
ø±s¡≈£î˝À ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
ìsêø±s¡ <˚e⁄ì yÓ’|ü⁄ ø±≈£î+&Ü, <˚e‘·\yÓ’|ü⁄ ñ+&ÉTq˙ ‘Ó*j·TT≥≈£î
1. dü÷s¡T´&ÉT ` ‘·+Á&çøÏ 7. X¯ì ` Äj·TTe⁄≈£î e÷Á‘·yT˚ qì ‘Ó*j·T e˝…qT. C≤„qeTT eTìwæ ÁX¯<q∆ä Tã{Ïj º T˚ e#·TÃqT>±˙
2. #·+Á<äT&ÉT ` ‘·*¢øÏ 8. sêVüQe⁄ ` #√s¡T\≈£î Á>∑V≤ü ã\eTTqT ã{Ϻ sê<äT. n+<äTe\q C≤„qeTT ø£sà¡ ≈£î nr‘·yTÓ qÆ <äìj˚T
3. ≈£îE&ÉT ` k˛<äs¡T\≈£î 9. πø‘·Te⁄ ` ìsêø±s¡ C≤„qeTTq≈£î #Ó|ü #·THêïeTT. Çø£b˛‘˚ eTìwæøÏ m≥Te+{Ï ÁX¯<j ∆ä T· Tqï<√ øπ ‘·Te⁄qTã{Ϻ
4. ãT<ÛäT&ÉT ` e÷eT≈£î 10. uÛÑ÷$T ` nC≤„qeTTq≈£î ‘Ó*dæHê, yêì ÁX¯<ä∆ Á|üø±s¡eTT @¬ø’ø£ <˚e⁄ì MT<ä>±˙, kÕeT÷Væ≤ø£
5. >∑Ts¡Te⁄ ` |ü⁄Á‘·TìøÏ 11. $TÁ‘· ` $TÁ‘·TìøÏ <˚e‘·\ô|’q>±˙ ø£\TZ C≤„qeTT Ä≥+ø£eTT\T ˝Ò≈£î+&Ü ‘Ó*j·TTHê,
6. X¯óÁ≈£î&ÉT ` uÛ≤s¡´≈£î 12. ∫Á‘· ` X¯Á‘·Te⁄≈£î Ä≥+ø£eTT\‘√ ‘Ó*j·TTHê nqT $wüj·TeTT nC≤„qeTTq≈£î n~Û|ü‹>±
á $<ÛäeTT>∑ |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T ‘·*¢‘·+Á&çì yÓTT<ä\Tø=ì dü÷∫+∫q uÛÑ÷$Tì ã{Ϻ ‘Ó*j·TTqT. n+‘˚>±˙ uÛÑ÷Á>∑Vü≤eTT
C≤„qeTT nC≤„qeTT es¡≈£î eTTK´yÓTÆq $wüj·TeTT\ MT<ä n~Ûø±s¡eTT nqT≈£L\eTT>± ˝ÒìjÓT&É\ C≤„qeTT ‘Ó*j·T<äì #Ó|ü≥≈£î M\T˝Ò<äT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 197 198 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
2. #·+Á<äT&ÉT ` Åd”Ô 8. sêVüQe⁄ ` Åd”Ô ø£*Zj·TTqïeì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ˇø£ e´øÏÔ≈£îqï |ü⁄Á‘·T&ÉT eT+∫yê&Ü,
3. ≈£îE&ÉT ` |ü⁄s¡Twüß&ÉT 9. πø‘·Te⁄ ` q|ü⁄+düø£ ø±<ë? ‘·+Á&ç e÷≥ $+{≤&Ü, $q&Ü nqT Á|üXï¯ \≈£î |ü⁄Á‘·TìøÏ n~Ûø±]
4. ãT<ÛäT&ÉT ` q|ü⁄+dü≈£î&ÉT 10. uÛÑ÷$T ` |ü⁄s¡Twü nsTTq >∑Ts¡TÁ>∑V≤ü eTTqT #·÷∫, >∑Ts¡TÁ>∑V≤ü eTT nqT≈£L\yÓTqÆ <Ó‘’ ˚ |ü⁄Á‘·T&ÉT
5. >∑Ts¡Te⁄ ` |ü⁄s¡Twüß&ÉT 11. $TÁ‘· ` Åd”Ô nqT≈£L\eTT>± ñ+&ÉTq˙ >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT X¯Á‘·Te⁄>±j·TT+fÒ n‘·ì
6. X¯óÁ≈£î&ÉT ` Åd”Ô 12. ∫Á‘·` q|ü⁄+düø£ |ü⁄Á‘·T&ÉT ≈£L&Ü e÷≥ $q&Éì #Ó|üŒe#·TÃqT. >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT ñqï
yÓTT‘·eÔ TT |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\˝À q\T>∑Ts¡T |ü⁄s¡Twü Á>∑V≤ü eTT\÷, kÕúqeTTqTã{Ϻ e´‹πsK‘· m+‘· nqT <ëìì >±˙, nqT≈£L\‘· m+‘·
q\T>∑Ts¡T Åd”Ô Á>∑Vü≤eTT\÷, $T>∑‘· q\T>∑Ts¡T q|ü⁄+düø£ Á>∑Vü≤eTT\ì nqT <ëìì>±˙ ìs¡ísTT+#·e#·TÃqT. n<˚ $<ÛäeTT>± C≤„q $wüj·TeTT
‘Ó*j·Te˝…qT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î X¯óÁ≈£î&ÉT ` Åd”Ô nì Áyêdæj·TT+&ÉT≥ e\q ˝ÀìøÏeùdÔ C≤„qeTT ø£s¡à≈£î nr‘·yÓTÆq~ ø£<ë! n≥Te+≥|ü⁄&ÉT πø‘· T
X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT Åd”Ô C≤‹ Á>∑Vü≤y˚TyÓ÷ nqTø√≈£L&É<äT. uÛÑ÷$TMT<ä >∑\ Á>∑V≤ü eTT C≤„qeTTq≈£î m˝≤ n~Û|‹ü >± ñqï<äì ø=+<ä]øÏ Á|üXï¯ sêe#·TÃqT.
düeTdüÔeTTq≈£î |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT˝Ò n~Û|ü‘·T\ì #Ó|üø=HêïeTT ø£<ë! <ëìøÏ e÷ »yêãT @eTq>±! C≤„qeTT ø£s¡à≈£î nr‘·yÓTÆq<˚, n~ eTìwæ
<ëì Á|üø±s¡eTT uÛÑ÷$TMT<ä>∑\ Åd”Ô\≈£î, |ü⁄s¡Twüß\≈£î, q|ü⁄+dü≈£ î\≈£î ÁX¯<ä∆qTã{Ϻ \uÛÑ´eT>∑TqT. Çø£ÿ&É πø‘·Te⁄qT #·÷|ü&ÉeTT <˚ìø£+fÒ eTìwæ
Á>∑V≤ü eTT\T n~Û|‘ü T· \T>± ñHêïs¡T>±˙, Á>∑V≤ü eTT\T Åd\Ô” T>±, |ü⁄s¡Twüß\T>±, ÁX¯<ä∆ @ C≤„qeTTyÓ’|ü⁄ ñqï<√ ‘Ó\Tj·TT≥≈£î e÷Á‘·y˚T. πø‘·Te⁄
nqT≈£L\yÓTÆq Á>∑Vü≤yÓTÆ‘˚ Ä e´øÏÔ ndü˝…’q <˚e‘êsê<Ûäq ø±ì C≤„q eTT
q|ü⁄+dü≈£î\T>± ˝Òs¡ì >∑Ts¡TÔ+#·Tø√e˝…qT. Ç|ü&ÉT @ Á>∑Vü≤eTT me]øÏ
yÓ’|ü⁄ q&É#·Tq˙, nqT≈£L\yÓTÆq Á>∑Vü≤eTT ø±ø£b˛‘˚ n‘·ì ÁX¯<ä∆ ndü˝…’q
ø±s¡≈£î˝À ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
ìsêø±s¡ <˚e⁄ì yÓ’|ü⁄ ø±≈£î+&Ü, <˚e‘·\yÓ’|ü⁄ ñ+&ÉTq˙ ‘Ó*j·TT≥≈£î
1. dü÷s¡T´&ÉT ` ‘·+Á&çøÏ 7. X¯ì ` Äj·TTe⁄≈£î e÷Á‘·yT˚ qì ‘Ó*j·T e˝…qT. C≤„qeTT eTìwæ ÁX¯<q∆ä Tã{Ïj º T˚ e#·TÃqT>±˙
2. #·+Á<äT&ÉT ` ‘·*¢øÏ 8. sêVüQe⁄ ` #√s¡T\≈£î Á>∑V≤ü ã\eTTqT ã{Ϻ sê<äT. n+<äTe\q C≤„qeTT ø£sà¡ ≈£î nr‘·yTÓ qÆ <äìj˚T
3. ≈£îE&ÉT ` k˛<äs¡T\≈£î 9. πø‘·Te⁄ ` ìsêø±s¡ C≤„qeTTq≈£î #Ó|ü #·THêïeTT. Çø£b˛‘˚ eTìwæøÏ m≥Te+{Ï ÁX¯<j ∆ä T· Tqï<√ øπ ‘·Te⁄qTã{Ϻ
4. ãT<ÛäT&ÉT ` e÷eT≈£î 10. uÛÑ÷$T ` nC≤„qeTTq≈£î ‘Ó*dæHê, yêì ÁX¯<ä∆ Á|üø±s¡eTT @¬ø’ø£ <˚e⁄ì MT<ä>±˙, kÕeT÷Væ≤ø£
5. >∑Ts¡Te⁄ ` |ü⁄Á‘·TìøÏ 11. $TÁ‘· ` $TÁ‘·TìøÏ <˚e‘·\ô|’q>±˙ ø£\TZ C≤„qeTT Ä≥+ø£eTT\T ˝Ò≈£î+&Ü ‘Ó*j·TTHê,
6. X¯óÁ≈£î&ÉT ` uÛ≤s¡´≈£î 12. ∫Á‘· ` X¯Á‘·Te⁄≈£î Ä≥+ø£eTT\‘√ ‘Ó*j·TTHê nqT $wüj·TeTT nC≤„qeTTq≈£î n~Û|ü‹>±
á $<ÛäeTT>∑ |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T ‘·*¢‘·+Á&çì yÓTT<ä\Tø=ì dü÷∫+∫q uÛÑ÷$Tì ã{Ϻ ‘Ó*j·TTqT. n+‘˚>±˙ uÛÑ÷Á>∑Vü≤eTT
C≤„qeTT nC≤„qeTT es¡≈£î eTTK´yÓTÆq $wüj·TeTT\ MT<ä n~Ûø±s¡eTT nqT≈£L\eTT>± ˝ÒìjÓT&É\ C≤„qeTT ‘Ó*j·T<äì #Ó|ü≥≈£î M\T˝Ò<äT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 199 200 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
C≤„qe÷s¡ZeTT˝À Ä≥+ø£eTT\qT ‘Ó*j·TCÒj·TTq<˚ uÛÑ÷Á>∑Vü≤eTì 9) πø‘·Te⁄ ` <äTs¡<ä, s¡Vü≤dü´ yê´<ÛäT\T, ø±´q‡sY
‘Ó*j·Te˝…qT. Ç|ü&ÉT @ Á>∑Vü≤eTT e\q @ s√>∑eTT e#·TÃH√ 10) uÛÑ÷$T ` n]ø±fi¯fl, ns¡#˚‘·T\ eT+≥\T, ø±fi¯ófl #˚‘·T\T N\T≥.
‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. 11) $TÁ‘· ` ‘·\H=|æŒ, yÓHïÓ eTTø£ H=|æŒ, q&ÉTeTT H=|æŒ, eTH√s√>∑eTT\T
1. dü÷s¡T´&ÉT ` n‹kÕs¡eTT, »«s¡eTT, y˚&ç n>∑T≥, XÊ«düdü+ã+<Ûä 12) ∫Á‘· ` yÓ÷ø±fi¯fl H=|ü\T, >∑T+&ÓH=|æŒ.
s√>∑eTT\T ø£\TZqT. á $<Ûeä TT>± mH√ï s√>∑eTT\T |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ ÄBÛqeTT˝À
2. #·+Á<äT&ÉT ` bÕ+&ÉTs√>∑eTT (s¡ø£Ô˝Ò$T) ø±yÓTs¡T¢, »\ s√>∑eTT\T, ñqï$. eTìwæ #˚düTø=qï ø£s¡àqTã{Ϻ ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT Äj·÷ Á>∑Vü≤eTT\
˙s¡düeTT, Hêdæø±s¡+Á<ÛäeTT\˝À u≤<Ûä, Åd”Ô dü+ã+<Ûä yê´<ÛäT\T, eT÷Á‘·eTT qT+&ç Äj·÷ s√>∑eTT\T e#·TÃqT. Çø£ÿ&É #Ó|æŒq s√>∑eTT˝Ò ø±≈£î+&Ü
dü]>± sê≈£î+&ÉT≥. yê{ÏøÏ nqTu+<Ûyä TÓ qÆ s√>∑eTT\T @yÓH’ ê sêe#·TÃqT. Ç|ü&ÉT Á>∑Vü≤eTT\
3. ≈£îE&ÉT ` e];C≤\T (;»eTT yê|ü⁄), ø£‹bÔ ˛≥T¢ ˝Òø£ ø£‹Ô >±j·TeTT\T, ÄBÛqeTT˝Àì sêfi¯fl $wüj·TeTT ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
eTX¯S∫, ø£|òüeTT, ÁeDeTT\T (|ü⁄+&ÉT¢), Á>∑+<∏äT\ s√>∑eTT (<∏Ó’sêsTT&é
1) dü÷s¡T´&ÉT ` ¬ø+|ü⁄ 2) #·+Á<äT&ÉT ` eTT‘·´eTT
yÓTT<ä\>∑Tq$).
4. ãT<ÛäT&ÉT ` ñ<äs¡u≤<Ûä\T, ≈£îwüߺ s√>∑eTT, y˚&ç, H=|ü\T, 3) ≈£îE&ÉT ` |ü>∑&ÉeTT 4) ãT<ÛäT&ÉT ` |ü#·Ã
eTsêàej·TeeTT\ u≤<Ûä\T, <äj·T´eTT\ e\q>±˙, ≈£åîÁ<ä <˚e‘·\ 5) >∑Ts¡Te⁄ ` |ü⁄wü´sê>∑eTT 6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` eÁ»+
e\q>±˙ e#·Tà X¯Øs¡ s√>∑eTT\T ˝Òø£ u≤<Ûä\T. 7) X¯ì ` ˙\eTT 8) sêVüQe⁄ ` >√y˚T~Ûø£eTT
5) >∑Ts¡Te⁄ ` ø£ìŒ+#·ì eTs¡àkÕúq s√>∑eTT\T, X¯óø£¢ qwüº yê´<ÛäT\T, ø±fi¯fl 9) πø‘·T ` yÓ’&ÛÉ÷s¡´eTT 10) uÛÑ÷$T ` q\¢sêsTT
eT+≥\T.
11)$TÁ‘· ` mÁs¡sêsTT 12) ∫Á‘· ` ‘Ó\¢sêsTT
6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` eT<ÛäTy˚TVü≤eTT, Åd”Ô\ qT+&ç düÁø£$T+#·T düTKyê´<ÛäT\T, |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝À ô|’q ø£q|üs¡∫q sêfi¯ófl
|üs¡ j·TTe‘·T\ ø=s¡≈£î ø±eT $ø±s¡eTT, eT÷Á‘· s√>∑eTT\T, n‹ ñqï$. nsTT‘˚ ø=+<äs¡T á sêfi¯flqT ‘·eT ñ+>∑s¡eTT˝À <Ûä]+#·T
eT÷Á‘·eTT, m#Y.◊.$. s√>∑eTT, >∑H˚]j·÷, dæ|òæ*dt s√>∑eTT\T. #·T+<äTs¡T. n˝≤ <Û]ä +#·T≥ e\q |üHïÓ +&ÉT sêfi¯fl≈£î n~Û|‘ü T· ˝…q’ |üHïÓ +&ÉT
7) X¯ì ` eT÷\yê´~Û, ø°fi¯fl yê´<ÛäT\T Á>∑V≤ü eTT\T ‘·eT≈£î nqT≈£L\eTT>± ñ+<äTs¡˙, yê]e\q @ Çã“+<äT\T
8) sêVüQe⁄ ` eT÷s¡Ã, n|ükÕàs¡eTT, eTX¯S∫, ñwüís√>∑eTT\T ø£\T>∑eì ø=+<äs¡T CÀ´‹wüß´\T #Ó|üŒ&ÉeTT e\q yêfi¯ófl s¡‘·ïeTT\
ñ+>∑se¡ TT\T <Û]ä +#·T#·T+<äTs¡T. n˝≤ <Û]ä +#·T≥ e\q <Û]ä +∫q eTìwæøÏ
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 199 200 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
C≤„qe÷s¡ZeTT˝À Ä≥+ø£eTT\qT ‘Ó*j·TCÒj·TTq<˚ uÛÑ÷Á>∑Vü≤eTì 9) πø‘·Te⁄ ` <äTs¡<ä, s¡Vü≤dü´ yê´<ÛäT\T, ø±´q‡sY
‘Ó*j·Te˝…qT. Ç|ü&ÉT @ Á>∑Vü≤eTT e\q @ s√>∑eTT e#·TÃH√ 10) uÛÑ÷$T ` n]ø±fi¯fl, ns¡#˚‘·T\ eT+≥\T, ø±fi¯ófl #˚‘·T\T N\T≥.
‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. 11) $TÁ‘· ` ‘·\H=|æŒ, yÓHïÓ eTTø£ H=|æŒ, q&ÉTeTT H=|æŒ, eTH√s√>∑eTT\T
1. dü÷s¡T´&ÉT ` n‹kÕs¡eTT, »«s¡eTT, y˚&ç n>∑T≥, XÊ«düdü+ã+<Ûä 12) ∫Á‘· ` yÓ÷ø±fi¯fl H=|ü\T, >∑T+&ÓH=|æŒ.
s√>∑eTT\T ø£\TZqT. á $<Ûeä TT>± mH√ï s√>∑eTT\T |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ ÄBÛqeTT˝À
2. #·+Á<äT&ÉT ` bÕ+&ÉTs√>∑eTT (s¡ø£Ô˝Ò$T) ø±yÓTs¡T¢, »\ s√>∑eTT\T, ñqï$. eTìwæ #˚düTø=qï ø£s¡àqTã{Ϻ ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT Äj·÷ Á>∑Vü≤eTT\
˙s¡düeTT, Hêdæø±s¡+Á<ÛäeTT\˝À u≤<Ûä, Åd”Ô dü+ã+<Ûä yê´<ÛäT\T, eT÷Á‘·eTT qT+&ç Äj·÷ s√>∑eTT\T e#·TÃqT. Çø£ÿ&É #Ó|æŒq s√>∑eTT˝Ò ø±≈£î+&Ü
dü]>± sê≈£î+&ÉT≥. yê{ÏøÏ nqTu+<Ûyä TÓ qÆ s√>∑eTT\T @yÓH’ ê sêe#·TÃqT. Ç|ü&ÉT Á>∑Vü≤eTT\
3. ≈£îE&ÉT ` e];C≤\T (;»eTT yê|ü⁄), ø£‹bÔ ˛≥T¢ ˝Òø£ ø£‹Ô >±j·TeTT\T, ÄBÛqeTT˝Àì sêfi¯fl $wüj·TeTT ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT.
eTX¯S∫, ø£|òüeTT, ÁeDeTT\T (|ü⁄+&ÉT¢), Á>∑+<∏äT\ s√>∑eTT (<∏Ó’sêsTT&é
1) dü÷s¡T´&ÉT ` ¬ø+|ü⁄ 2) #·+Á<äT&ÉT ` eTT‘·´eTT
yÓTT<ä\>∑Tq$).
4. ãT<ÛäT&ÉT ` ñ<äs¡u≤<Ûä\T, ≈£îwüߺ s√>∑eTT, y˚&ç, H=|ü\T, 3) ≈£îE&ÉT ` |ü>∑&ÉeTT 4) ãT<ÛäT&ÉT ` |ü#·Ã
eTsêàej·TeeTT\ u≤<Ûä\T, <äj·T´eTT\ e\q>±˙, ≈£åîÁ<ä <˚e‘·\ 5) >∑Ts¡Te⁄ ` |ü⁄wü´sê>∑eTT 6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` eÁ»+
e\q>±˙ e#·Tà X¯Øs¡ s√>∑eTT\T ˝Òø£ u≤<Ûä\T. 7) X¯ì ` ˙\eTT 8) sêVüQe⁄ ` >√y˚T~Ûø£eTT
5) >∑Ts¡Te⁄ ` ø£ìŒ+#·ì eTs¡àkÕúq s√>∑eTT\T, X¯óø£¢ qwüº yê´<ÛäT\T, ø±fi¯fl 9) πø‘·T ` yÓ’&ÛÉ÷s¡´eTT 10) uÛÑ÷$T ` q\¢sêsTT
eT+≥\T.
11)$TÁ‘· ` mÁs¡sêsTT 12) ∫Á‘· ` ‘Ó\¢sêsTT
6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` eT<ÛäTy˚TVü≤eTT, Åd”Ô\ qT+&ç düÁø£$T+#·T düTKyê´<ÛäT\T, |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝À ô|’q ø£q|üs¡∫q sêfi¯ófl
|üs¡ j·TTe‘·T\ ø=s¡≈£î ø±eT $ø±s¡eTT, eT÷Á‘· s√>∑eTT\T, n‹ ñqï$. nsTT‘˚ ø=+<äs¡T á sêfi¯flqT ‘·eT ñ+>∑s¡eTT˝À <Ûä]+#·T
eT÷Á‘·eTT, m#Y.◊.$. s√>∑eTT, >∑H˚]j·÷, dæ|òæ*dt s√>∑eTT\T. #·T+<äTs¡T. n˝≤ <Û]ä +#·T≥ e\q |üHïÓ +&ÉT sêfi¯fl≈£î n~Û|‘ü T· ˝…q’ |üHïÓ +&ÉT
7) X¯ì ` eT÷\yê´~Û, ø°fi¯fl yê´<ÛäT\T Á>∑V≤ü eTT\T ‘·eT≈£î nqT≈£L\eTT>± ñ+<äTs¡˙, yê]e\q @ Çã“+<äT\T
8) sêVüQe⁄ ` eT÷s¡Ã, n|ükÕàs¡eTT, eTX¯S∫, ñwüís√>∑eTT\T ø£\T>∑eì ø=+<äs¡T CÀ´‹wüß´\T #Ó|üŒ&ÉeTT e\q yêfi¯ófl s¡‘·ïeTT\
ñ+>∑se¡ TT\T <Û]ä +#·T#·T+<äTs¡T. n˝≤ <Û]ä +#·T≥ e\q <Û]ä +∫q eTìwæøÏ
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 201 202 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
nqT≈£L\yÓTqÆ Á>∑V≤ü eTT\ e\q @ Çã“+B ñ+&É<Tä . nsTT‘˚ Ä eTìwæøÏ 7) X¯ì ` qTe⁄«\T 8) sêVüQe⁄ ` $TqTeTT\T
X¯Á‘·Tes¡ZeTT˝…’q Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\ sêfi¯ófl Ä Á>∑Vü≤eTT\ øÏs¡DeTT\qT 9) πø‘·Te⁄ ` ñ\e\T 10) uÛÑ÷$T ` C§qï\T
m≈£îÿe Äø£]¸+#·T≥ e\q sêfi¯ófl <Û]ä +∫q e´øÏøÔ Ï Çã“+<äT\T ø£\T>∑TqT.
11) $TÁ‘· ` sê>∑T\T 12) ∫Á‘· ` n\dü+<ä\T
n+<äTe\q @ eTìwæ nsTTHê ‘·q≈£î $TÁ‘·T\T>±j·TTqï Á>∑Vü≤eTT˝Òy√
‘Ó*dæ, Ä Á>∑Vü≤eTT\≈£î dü+ã+~Û+∫q sêfi¯flH˚ <Ûä]+#·&ÉeTT eT+∫~. |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝ÀqTqï <Ûëq´eTT\qT #·÷#êeTT
X¯Á‘·Tes¡Z Á>∑Vü≤eTT\ sêfi¯ófl <Ûä]+#·≈£L&É<äT. Ç|ü&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ ø£<ë! Á>∑V≤ü eTT\ $TÁ‘· X¯Á‘·T es¡eZ TTqTã{Ϻ Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T $TÁ‘·T\T>±
ÄBÛqeTT˝Àì ~X¯\qT ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. j·TTqï$. C≤‘·≈£îìøÏ CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT @$ $TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT˝À
‘Ó*j·TTqT ø£<ë! $TÁ‘·Á>∑V≤ü eTT\ ÄBÛqeTT˝Àì Äs¡Ts¡øe£ TT\ <Ûëq´eTT\
1) dü÷s¡T´&ÉT ` ‘·÷s¡TŒ~X¯ 2) #·+Á<äT&ÉT ` yêj·TTe´~X¯ e\q Ä e´øÏÔøÏ (Ä C≤‘·≈£îìøÏ) Äs√>∑´eTT #˚≈£Ls¡Tq˙, $T>∑‘ê Äs¡T
3) ≈£îE&ÉT ` <äø£åD~X¯ 4) ãT<ÛäT&ÉT ` ñ‘·Ôs¡~X¯ X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\ <Ûëq´eTT\ e\q b˛wüø£ |ü<ës¡úeTT\T \_Û+#·e˙, Ä
5) >∑Ts¡Te⁄ ` áXÊq´~X¯ 6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` Äπ>ïj·T~X¯ <Ûëq´ ÄVü‰s¡eTT e\q nHês√>∑´eTT\T ø£\TZq˙ #Ó|Œü e#·TÃqT. Á>∑V≤ü eTT
7) X¯ì ` |ü&ÉeTs¡~X¯ 8) sêVüQe⁄ ` HÓ’s¡T‹~X¯ \qT ã{Ϻ dü]|ü&Éì ÄVü‰s¡eTTqT >∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î
dü÷s¡T´&ÉT X¯Á‘·Tes¡ZeTT˝Àì Á>∑Vü≤yÓTÆ‘˚ dü÷s¡T´ì <Ûëq´yÓTÆq >√<ÛäTeT\‘√
9) πø‘·Te⁄ ` ô|ø’ Ï 10) uÛÑ÷$T ` ÁøÏ+~øÏ
#˚dæq s=f…º\T, #·bÕr\T, |üPØ\T yÓTT<ä\>∑T |ü<ës¡úeTT\qT ‹+fÒ
11) $TÁ‘· ` ô|’øÏ 12) ∫Á‘· ` ÁøÏ+~øÏ nJs¡íeTT>± ñ+&É&ÉeTT, >=+‘·T˝À eT+≥ sêe&ÉeTT »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT.
á $<ÛäeTT>± |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\≈£î |ü~ ~X¯\T ÄBÛqeTT˝À n≥Te+{Ïyês¡T >√<ÛäTeT\ ÄVü‰s¡eTT dü]b˛<äì _j·T´eTT nqïeTTH˚
>∑\e⁄. ô|’ ~X¯≈î£ øπ ‘·Te⁄, $TÁ‘· s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T n~Û|‘ü T· \T>±j·TTqï$. ‹qT#·T+<äTs¡T. ø=+<ä]øÏ ñ\e\T ‹+fÒ $|üØ‘·yÓTÆq y˚&çj·T>∑TqT.
nfÒ¢ ÁøÏ+~ ~X¯≈î£ uÛ÷Ñ $T, ∫Á‘· s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T n~Û|‘ü T· \T>±j·TT+&ÉT≥ ø=+<ä] Åd”Ô\≈£î y˚&çe\q HÓ\≈£î ˇø£e÷s¡T e#·Tà ãVæ≤wüߺ (eTT≥Tº)
e\q |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\≈£î |ü~ Á>∑V≤ü eTT\T e∫Ãq$. Ç|ü&ÉT <ë«<äX¯ HÓ\ø±ø£H˚ eTT+<äT>±H˚ e#·TÃqT eT]j·TT m≈£îÿe>± e#·TÃqT. ø=+<ä]øÏ
Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝À @j˚T <Ûëq´eTT\Tqïy√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. C§qï\T ‹+fÒ dü]|ü&É<äT, $πs#·qeTT\>∑TqT. <ëìøÏ ø±s¡DeTT
uÛÑ÷Á>∑Vü≤eTT yê]øÏ dü]b˛<ä˙, X¯Á‘·Te⁄>± ñqï<ä˙ ‘Ó*j·Te˝…qT. á
1) dü÷s¡T´&ÉT ` >√<ÛäTeT\T 2) #·+Á<äT&ÉT ` _j·T´eTT
$<Ûeä TT>± Á>∑V≤ü eTT\T yê{Ï <Ûëq´eTTqT >∑T]+∫ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. Ç|ü&ÉT
3) ≈£îE&ÉT ` ø£+<äT\T 4) ãT<ÛäT&ÉT ` ô|dü\T |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\≈£î ÄBÛqeTT˝ÀqTqï ~qeTT\qT, yê{Ï ù|s¡¢‘√ düVü‰
5) >∑Ts¡Te⁄ ` ôdq>∑\T 6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` u§ã“s¡T¢ #·÷<ë›eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 201 202 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
nqT≈£L\yÓTqÆ Á>∑V≤ü eTT\ e\q @ Çã“+B ñ+&É<Tä . nsTT‘˚ Ä eTìwæøÏ 7) X¯ì ` qTe⁄«\T 8) sêVüQe⁄ ` $TqTeTT\T
X¯Á‘·Tes¡ZeTT˝…’q Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\ sêfi¯ófl Ä Á>∑Vü≤eTT\ øÏs¡DeTT\qT 9) πø‘·Te⁄ ` ñ\e\T 10) uÛÑ÷$T ` C§qï\T
m≈£îÿe Äø£]¸+#·T≥ e\q sêfi¯ófl <Û]ä +∫q e´øÏøÔ Ï Çã“+<äT\T ø£\T>∑TqT.
11) $TÁ‘· ` sê>∑T\T 12) ∫Á‘· ` n\dü+<ä\T
n+<äTe\q @ eTìwæ nsTTHê ‘·q≈£î $TÁ‘·T\T>±j·TTqï Á>∑Vü≤eTT˝Òy√
‘Ó*dæ, Ä Á>∑Vü≤eTT\≈£î dü+ã+~Û+∫q sêfi¯flH˚ <Ûä]+#·&ÉeTT eT+∫~. |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝ÀqTqï <Ûëq´eTT\qT #·÷#êeTT
X¯Á‘·Tes¡Z Á>∑Vü≤eTT\ sêfi¯ófl <Ûä]+#·≈£L&É<äT. Ç|ü&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ ø£<ë! Á>∑V≤ü eTT\ $TÁ‘· X¯Á‘·T es¡eZ TTqTã{Ϻ Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T $TÁ‘·T\T>±
ÄBÛqeTT˝Àì ~X¯\qT ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. j·TTqï$. C≤‘·≈£îìøÏ CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT @$ $TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT˝À
‘Ó*j·TTqT ø£<ë! $TÁ‘·Á>∑V≤ü eTT\ ÄBÛqeTT˝Àì Äs¡Ts¡øe£ TT\ <Ûëq´eTT\
1) dü÷s¡T´&ÉT ` ‘·÷s¡TŒ~X¯ 2) #·+Á<äT&ÉT ` yêj·TTe´~X¯ e\q Ä e´øÏÔøÏ (Ä C≤‘·≈£îìøÏ) Äs√>∑´eTT #˚≈£Ls¡Tq˙, $T>∑‘ê Äs¡T
3) ≈£îE&ÉT ` <äø£åD~X¯ 4) ãT<ÛäT&ÉT ` ñ‘·Ôs¡~X¯ X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\ <Ûëq´eTT\ e\q b˛wüø£ |ü<ës¡úeTT\T \_Û+#·e˙, Ä
5) >∑Ts¡Te⁄ ` áXÊq´~X¯ 6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` Äπ>ïj·T~X¯ <Ûëq´ ÄVü‰s¡eTT e\q nHês√>∑´eTT\T ø£\TZq˙ #Ó|Œü e#·TÃqT. Á>∑V≤ü eTT
7) X¯ì ` |ü&ÉeTs¡~X¯ 8) sêVüQe⁄ ` HÓ’s¡T‹~X¯ \qT ã{Ϻ dü]|ü&Éì ÄVü‰s¡eTTqT >∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î
dü÷s¡T´&ÉT X¯Á‘·Tes¡ZeTT˝Àì Á>∑Vü≤yÓTÆ‘˚ dü÷s¡T´ì <Ûëq´yÓTÆq >√<ÛäTeT\‘√
9) πø‘·Te⁄ ` ô|ø’ Ï 10) uÛÑ÷$T ` ÁøÏ+~øÏ
#˚dæq s=f…º\T, #·bÕr\T, |üPØ\T yÓTT<ä\>∑T |ü<ës¡úeTT\qT ‹+fÒ
11) $TÁ‘· ` ô|’øÏ 12) ∫Á‘· ` ÁøÏ+~øÏ nJs¡íeTT>± ñ+&É&ÉeTT, >=+‘·T˝À eT+≥ sêe&ÉeTT »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT.
á $<ÛäeTT>± |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\≈£î |ü~ ~X¯\T ÄBÛqeTT˝À n≥Te+{Ïyês¡T >√<ÛäTeT\ ÄVü‰s¡eTT dü]b˛<äì _j·T´eTT nqïeTTH˚
>∑\e⁄. ô|’ ~X¯≈î£ øπ ‘·Te⁄, $TÁ‘· s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T n~Û|‘ü T· \T>±j·TTqï$. ‹qT#·T+<äTs¡T. ø=+<ä]øÏ ñ\e\T ‹+fÒ $|üØ‘·yÓTÆq y˚&çj·T>∑TqT.
nfÒ¢ ÁøÏ+~ ~X¯≈î£ uÛ÷Ñ $T, ∫Á‘· s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T n~Û|‘ü T· \T>±j·TT+&ÉT≥ ø=+<ä] Åd”Ô\≈£î y˚&çe\q HÓ\≈£î ˇø£e÷s¡T e#·Tà ãVæ≤wüߺ (eTT≥Tº)
e\q |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\≈£î |ü~ Á>∑V≤ü eTT\T e∫Ãq$. Ç|ü&ÉT <ë«<äX¯ HÓ\ø±ø£H˚ eTT+<äT>±H˚ e#·TÃqT eT]j·TT m≈£îÿe>± e#·TÃqT. ø=+<ä]øÏ
Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝À @j˚T <Ûëq´eTT\Tqïy√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. C§qï\T ‹+fÒ dü]|ü&É<äT, $πs#·qeTT\>∑TqT. <ëìøÏ ø±s¡DeTT
uÛÑ÷Á>∑Vü≤eTT yê]øÏ dü]b˛<ä˙, X¯Á‘·Te⁄>± ñqï<ä˙ ‘Ó*j·Te˝…qT. á
1) dü÷s¡T´&ÉT ` >√<ÛäTeT\T 2) #·+Á<äT&ÉT ` _j·T´eTT
$<Ûeä TT>± Á>∑V≤ü eTT\T yê{Ï <Ûëq´eTTqT >∑T]+∫ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. Ç|ü&ÉT
3) ≈£îE&ÉT ` ø£+<äT\T 4) ãT<ÛäT&ÉT ` ô|dü\T |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\≈£î ÄBÛqeTT˝ÀqTqï ~qeTT\qT, yê{Ï ù|s¡¢‘√ düVü‰
5) >∑Ts¡Te⁄ ` ôdq>∑\T 6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` u§ã“s¡T¢ #·÷<ë›eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 203 204 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
1) dü÷s¡T´&ÉT ` Ä~yês¡eTT ` dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT ~q ‹~∏, yês¡eTT\qT ‘Ó*j·Te#·TÃqT. n˝≤π> |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT\qT
2) #·+Á<äT&ÉT ` k˛eTyês¡eTT ` #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT ã{Ϻ Ä ~qeTT jÓTTø£ÿ qø£åÁ‘·eTTqT ‘Ó*j·Te#·TÃqT. |ü⁄{Ϻq ‘˚Bì,
düeTj·TeTTqTã{Ϻ CÀ´‹wüß´˝…’qyês¡T Ä ~q |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT
3) ≈£îE&ÉT ` eT+>∑fi¯yês¡eTT ` uÛÑ÷ Á>∑Vü≤eTT
C≤|òü‘·ø£eTTqT ìs¡ísTT+‘·Ts¡T. Ä ~q |ü+#ê+>∑eTTqTã{Ϻ Ä e´øÏÔ
4) ãT<ÛäT&ÉT ` ãT<Ûäyês¡eTT ` sêVüQ Á>∑Vü≤eTT |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À ø±\#·Áø£eTTq+<äT @ Á>∑Vü≤eTT mø£ÿ&ÉTqï~ ‘Ó*dæ
5) >∑Ts¡Te⁄ ` >∑Ts¡Tyês¡eTT ` πø‘·T Á>∑Vü≤eTT b˛e⁄qT. n˝≤ ‘Ó*dæq <ëììã{Ϻ |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT˝˝À |üHÓï+&ÉT
6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` X¯óÁø£yês¡eTT ` $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT Á>∑V≤ü eTT\T mø£ÿ&ÉTqï~ Áyêdæ #·÷#·Tø√e#·TÃqT. n˝≤ ÁyêdüTø=qï <ëìì
7) X¯ì ` X¯ìyês¡eTT ` ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT »qà\>∑ï≈£î+&É* n+{≤s¡T. |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT »qq düeTj·TeTT˝À
ø±\#·Áø£eTT˝Àì dü÷s¡T´&ÉT ‘·q øÏs¡DeTT\qT ø£s¡à#·Áø£eTTMT<ä mø£ÿ&É
8) sêVüQ ` ãT<Ûäyês¡eTT ` ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT
Á|üdü]+#·T#·THêï&√ <ëìøÏ dü]>±Z ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï \>∑ïeTTqT »qà
9) πø‘·T ` >∑Ts¡Tyês¡eTT ` >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT \>∑ïeTT>± ˝…øÏÿ+#·ã&ÉTqT. »qà\>∑ïeTTqT ‘·q kÕúqeTT>± (X¯Øs¡
10) uÛÑ÷$T ` eT+>∑fi¯yês¡eTT ` ≈£î» Á>∑Vü≤eTT kÕúqeTT>±) ˝…øÿÏ +∫ nø£ÿ&çqT+&ç $T>∑‘ê Á>∑V≤ü eTT\qT $T>∑‘ê \>∑ï eTT
11) $TÁ‘· ` X¯óÁø£yês¡eTT ` X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT \˝À ñqï≥T¢ ˝…øÏÿ+#·Tø=qe˝…qT. |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT @ Á>∑Vü≤eTT
12) ∫Á‘· ` X¯ìyês¡eTT ` X¯ì Á>∑Vü≤eTT @ \>∑ïeTT˝À ñqïB, Ä \>∑ïeTT˝À @ bÕ<äeTT˝À ñqïB >∑T]Ô+#·e#·TÃqT.
Ä $<Ûeä TT>± ˇø£ eTìwæ |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTTq÷, ~qeTTq÷ã{Ϻ m|ü&Ó’Hê
Çø£ÿ&É |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ jÓTTø£ÿ yês¡eTT\ ù|s¡T¢ (~qeTT\ n‘·ì \>∑ï≈£î+&É*ì ÁyêdüTø√e#·TÃqT. ˇø£ÿe÷s¡T ÁyêdüTø=qï C≤‘·ø£
ù|s¡T¢) ‘Ó*dæb˛sTTq$. Á>∑Vü≤eTT\ $TÁ‘· X¯Á‘·T‘·«eTT\qTã{Ϻ me]øÏ \>∑ïeTT n‘·ì J$‘ê+‘·eTT |üì#˚jT· TqT. J$‘·eTT˝À @ düeTdü´HÓH’ ê
@ ~qeTT nqT≈£L\yÓTÆq<√, @ ~qeTT nqT≈£L\eTT ø±ì<√ ‘Ó\TdüT C≤‘·øe£ TT˝À m≥T¢qï<√ #·÷#·Tø√e#·TÃqT. »qà düeTj·TeTT˝À @ \>∑ïeTT
ø√e#·TÃqT. q+<äT @ Á>∑Vü≤eTTqï<√ Ä Á>∑Vü≤eTT\T ø±\>∑eTqeTT˝À mø£ÿ&É ‹]–Hê
ˇø£ e´øÏÔøÏ X¯óuÛÑ Á>∑Vü≤eTT\T ($TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT\T) @y√, nX¯óuÛÑ @ \>∑ïeTT˝À ñHêï J$‘ê+‘·eTT yÓTT<ä{Ï ìs¡íj·TeTT Á|üø±s¡eTTqïfÒ¢
Á>∑Vü≤eTT\T (X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T) @y√ ‘Ó*j·÷\+fÒ n‘·ì C≤|òü‘·ø£ eTT ‘·eT Á|üuÛ≤eeTT #·÷|ü⁄#·T+&ÉTqT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ C≤‘·≈£îì »qà
‘Ó*j·÷*. n‘·ì C≤|òü‘·ø£eTT (C≤‘·ø£eTT) ‘Ó*j·TT≥≈£î ‘·|üŒìdü]>± düeTj·TeTTqqTqï \>∑ï≈£î+&É*ì ‘·sê«‘· ù|J˝Àì 51e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À
n‘·ì |ü⁄{Ϻq ‘˚B, |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT ñ+&Ü*. |ü⁄{Ϻq ‘˚Bì ã{Ϻ Ä #·÷kÕÔeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 203 204 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
1) dü÷s¡T´&ÉT ` Ä~yês¡eTT ` dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT ~q ‹~∏, yês¡eTT\qT ‘Ó*j·Te#·TÃqT. n˝≤π> |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT\qT
2) #·+Á<äT&ÉT ` k˛eTyês¡eTT ` #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT ã{Ϻ Ä ~qeTT jÓTTø£ÿ qø£åÁ‘·eTTqT ‘Ó*j·Te#·TÃqT. |ü⁄{Ϻq ‘˚Bì,
düeTj·TeTTqTã{Ϻ CÀ´‹wüß´˝…’qyês¡T Ä ~q |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT
3) ≈£îE&ÉT ` eT+>∑fi¯yês¡eTT ` uÛÑ÷ Á>∑Vü≤eTT
C≤|òü‘·ø£eTTqT ìs¡ísTT+‘·Ts¡T. Ä ~q |ü+#ê+>∑eTTqTã{Ϻ Ä e´øÏÔ
4) ãT<ÛäT&ÉT ` ãT<Ûäyês¡eTT ` sêVüQ Á>∑Vü≤eTT |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À ø±\#·Áø£eTTq+<äT @ Á>∑Vü≤eTT mø£ÿ&ÉTqï~ ‘Ó*dæ
5) >∑Ts¡Te⁄ ` >∑Ts¡Tyês¡eTT ` πø‘·T Á>∑Vü≤eTT b˛e⁄qT. n˝≤ ‘Ó*dæq <ëììã{Ϻ |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT˝˝À |üHÓï+&ÉT
6) X¯óÁ≈£î&ÉT ` X¯óÁø£yês¡eTT ` $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT Á>∑V≤ü eTT\T mø£ÿ&ÉTqï~ Áyêdæ #·÷#·Tø√e#·TÃqT. n˝≤ ÁyêdüTø=qï <ëìì
7) X¯ì ` X¯ìyês¡eTT ` ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT »qà\>∑ï≈£î+&É* n+{≤s¡T. |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT »qq düeTj·TeTT˝À
ø±\#·Áø£eTT˝Àì dü÷s¡T´&ÉT ‘·q øÏs¡DeTT\qT ø£s¡à#·Áø£eTTMT<ä mø£ÿ&É
8) sêVüQ ` ãT<Ûäyês¡eTT ` ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT
Á|üdü]+#·T#·THêï&√ <ëìøÏ dü]>±Z ø±\#·Áø£eTT˝ÀqTqï \>∑ïeTTqT »qà
9) πø‘·T ` >∑Ts¡Tyês¡eTT ` >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT \>∑ïeTT>± ˝…øÏÿ+#·ã&ÉTqT. »qà\>∑ïeTTqT ‘·q kÕúqeTT>± (X¯Øs¡
10) uÛÑ÷$T ` eT+>∑fi¯yês¡eTT ` ≈£î» Á>∑Vü≤eTT kÕúqeTT>±) ˝…øÿÏ +∫ nø£ÿ&çqT+&ç $T>∑‘ê Á>∑V≤ü eTT\qT $T>∑‘ê \>∑ï eTT
11) $TÁ‘· ` X¯óÁø£yês¡eTT ` X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT \˝À ñqï≥T¢ ˝…øÏÿ+#·Tø=qe˝…qT. |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT @ Á>∑Vü≤eTT
12) ∫Á‘· ` X¯ìyês¡eTT ` X¯ì Á>∑Vü≤eTT @ \>∑ïeTT˝À ñqïB, Ä \>∑ïeTT˝À @ bÕ<äeTT˝À ñqïB >∑T]Ô+#·e#·TÃqT.
Ä $<Ûeä TT>± ˇø£ eTìwæ |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTTq÷, ~qeTTq÷ã{Ϻ m|ü&Ó’Hê
Çø£ÿ&É |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ jÓTTø£ÿ yês¡eTT\ ù|s¡T¢ (~qeTT\ n‘·ì \>∑ï≈£î+&É*ì ÁyêdüTø√e#·TÃqT. ˇø£ÿe÷s¡T ÁyêdüTø=qï C≤‘·ø£
ù|s¡T¢) ‘Ó*dæb˛sTTq$. Á>∑Vü≤eTT\ $TÁ‘· X¯Á‘·T‘·«eTT\qTã{Ϻ me]øÏ \>∑ïeTT n‘·ì J$‘ê+‘·eTT |üì#˚jT· TqT. J$‘·eTT˝À @ düeTdü´HÓH’ ê
@ ~qeTT nqT≈£L\yÓTÆq<√, @ ~qeTT nqT≈£L\eTT ø±ì<√ ‘Ó\TdüT C≤‘·øe£ TT˝À m≥T¢qï<√ #·÷#·Tø√e#·TÃqT. »qà düeTj·TeTT˝À @ \>∑ïeTT
ø√e#·TÃqT. q+<äT @ Á>∑Vü≤eTTqï<√ Ä Á>∑Vü≤eTT\T ø±\>∑eTqeTT˝À mø£ÿ&É ‹]–Hê
ˇø£ e´øÏÔøÏ X¯óuÛÑ Á>∑Vü≤eTT\T ($TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT\T) @y√, nX¯óuÛÑ @ \>∑ïeTT˝À ñHêï J$‘ê+‘·eTT yÓTT<ä{Ï ìs¡íj·TeTT Á|üø±s¡eTTqïfÒ¢
Á>∑Vü≤eTT\T (X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T) @y√ ‘Ó*j·÷\+fÒ n‘·ì C≤|òü‘·ø£ eTT ‘·eT Á|üuÛ≤eeTT #·÷|ü⁄#·T+&ÉTqT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ C≤‘·≈£îì »qà
‘Ó*j·÷*. n‘·ì C≤|òü‘·ø£eTT (C≤‘·ø£eTT) ‘Ó*j·TT≥≈£î ‘·|üŒìdü]>± düeTj·TeTTqqTqï \>∑ï≈£î+&É*ì ‘·sê«‘· ù|J˝Àì 51e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À
n‘·ì |ü⁄{Ϻq ‘˚B, |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT ñ+&Ü*. |ü⁄{Ϻq ‘˚Bì ã{Ϻ Ä #·÷kÕÔeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 205 206 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
>∑Ts¡T dü÷s¡´ πø‘·T kÕúqeTT˝˝Àì ø£s¡àqT Á>∑Væ≤+#·Tq≥T¢ #˚‘·T\T ñ+&ÉT≥ e\q y˚TwüeTT
uÛÑ÷$T X¯óÁø£ $TÁ‘· qT+&ç ◊<äe \>∑ïyÓTqÆ dæ+Vü≤eTTq+<äTq÷, @&Ée kÕúqyÓTqÆ ‘·T˝≤ \>∑ïeTT
q+<äTq÷, ‘=$Tà<äe \>∑ïyÓTÆq <ÛäqdüT‡j·T+<äTqT >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT ñqïfÒ¢
˝…øÿÏ +#·Tø√e˝…qT. nfÒ¢ X¯ì Á>∑V≤ü eTTq≈£î ≈£L&Ü Hê\T>∑T #˚‘T· \Tø£\eì
#·+Á<ä X¯ì
#Ó|üø=HêïeTT. ˇø£ #˚‹ #˚‘· Á|üdüTÔ‘·eTTqï ø£sêÿ≥ø£ \>∑ïeTT˝Àì
eè•Ãø£ \>∑ïeTT ø£s¡àqT Á>∑Væ≤+#·>±, 3, 7, 10 kÕúqeTT\˝Àì ø£s¡àqT Á>∑Væ≤+#·Tq≥T¢
$T>∑‘· eT÷&ÉT #˚‘·T\T ñ+&ÉT≥ e\q X¯ìe⁄qï \>∑ïeTTqT+&ç eT÷&Ée
ãT<ÛäT&ÉT
\>∑ïyÓTÆq ø£Hê´\>∑ïeT+<äTq÷, @&Ée \>∑ïyÓTÆq eTø£s¡eT+<äTq÷, |ü<äe
\>∑ïyÓTqÆ y˚TwüeT+<äT >∑\ ø£sà¡ qT Á>∑V≤æ +#·>\∑ T>∑TqT. n+<äTe\q ø£Hê´,
sêVüQ eTø£s¡eTT, y˚TwüeTT\˝À ≈£L&Ü nìï Á>∑Vü≤eTT\TqïfÒ¢ ˝…øÏÿ+#·Tø√e˝…qT.
\>∑ï ≈£î»
∫Á‘· n˝≤ >∑T]Ô+#·T≈£î+fÒ C≤‘·ø£\>∑ïeTT m˝≤>∑T+&ÉTH√ ˇø£e÷s¡T ÁøÏ+<ä>∑\
51e |ü≥eTT. 52e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷kÕÔeTT.
Ç~ ˇø£ e´øÏÔ 25 dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ+<ä≥ |ü⁄{Ϻq|ü&ÉT Ä >∑Ts¡T
uÛÑ÷$T dü÷s¡´ πø‘·T
~qeTTqï Á>∑V≤ü eTT\T ø±\#·Áø£eTT˝À m≈£ÿ&ÉTqï~ >∑T]Ô+#·&eÉ TT »]–q~. ≈£î»` X¯ì` X¯óÁø£ $TÁ‘·
dü÷s¡´øÏs¡DeTT\T ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ˇø£ kÕúqeTT˝À |ü&çq|ü&ÉT <ëìøÏ ≈£î»`
dü]>±j·TTqï ø±\#·Áø£eTT˝Àì eè•Ãø£ \>∑ïeTTqT >∑T]Ô+#êeTT. n<˚
eè•Ãø£ \>∑ïeTTH˚ »qà\>∑ïeTT>± #Ó|ü #·THêïeTT. \>∑ïeTT˝À @ Á>∑V≤ü eTT #·+Á<ä X¯ì
˝Ò≈£îHêï <ëìøÏ m<äTs¡T>± @&Ée Ç+{Ï˝ÀqTqï dü÷s¡T´&ÉT, X¯óÁ≈£î&É T C≤‘·≈£ \>∑ïeTT
Ç<äs› ÷¡ \>∑ïeTT˝Àì ø£sà¡ qT yê] #˚‘T· \‘√ n+<äTø√>∑\s¡T. n+<äTe\q ãT<Ûä
>∑Ts¡T`
yês¡T »qà \>∑ïyÓTÆq eè•Ãø£eTT˝À ˝Ò≈£îHêï ñqïfÒ¢ n>∑T#·Tqï~. n<˚ X¯ì`
$<Ûeä TT>± ≈£î» Á>∑V≤ü eTT 4, 7, 8 kÕúqeTT\˝Àì ø£sà¡ qT Á>∑V≤æ +#·>\∑ <äT. sêVüQ
ø±e⁄q Hê\Ze kÕúqyÓTÆq <ÛäqTdüT‡q+<äTq÷, @&Ée kÕúqyÓTÆq MTqeTT ∫Á‘· dü÷s¡´` X¯ì`
≈£î»` >∑Ts¡T`
q+<äTq÷, mì$T<äe kÕúqyÓTqÆ y˚TwüeT+<äTq÷ ñqïfÒ¢ ˝…øÿÏ +#·e\j·TTqT. >∑Ts¡T` X¯óÁø£` ≈£î»
n˝≤π> >∑Ts¡Te⁄ y˚Twü \>∑ïeTT˝À ñqï+<äTq Ä Á>∑Vü≤eTTq≈£î 5, 7, 9 52e |ü≥eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 205 206 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
>∑Ts¡T dü÷s¡´ πø‘·T kÕúqeTT˝˝Àì ø£s¡àqT Á>∑Væ≤+#·Tq≥T¢ #˚‘·T\T ñ+&ÉT≥ e\q y˚TwüeTT
uÛÑ÷$T X¯óÁø£ $TÁ‘· qT+&ç ◊<äe \>∑ïyÓTqÆ dæ+Vü≤eTTq+<äTq÷, @&Ée kÕúqyÓTqÆ ‘·T˝≤ \>∑ïeTT
q+<äTq÷, ‘=$Tà<äe \>∑ïyÓTÆq <ÛäqdüT‡j·T+<äTqT >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT ñqïfÒ¢
˝…øÿÏ +#·Tø√e˝…qT. nfÒ¢ X¯ì Á>∑V≤ü eTTq≈£î ≈£L&Ü Hê\T>∑T #˚‘T· \Tø£\eì
#·+Á<ä X¯ì
#Ó|üø=HêïeTT. ˇø£ #˚‹ #˚‘· Á|üdüTÔ‘·eTTqï ø£sêÿ≥ø£ \>∑ïeTT˝Àì
eè•Ãø£ \>∑ïeTT ø£s¡àqT Á>∑Væ≤+#·>±, 3, 7, 10 kÕúqeTT\˝Àì ø£s¡àqT Á>∑Væ≤+#·Tq≥T¢
$T>∑‘· eT÷&ÉT #˚‘·T\T ñ+&ÉT≥ e\q X¯ìe⁄qï \>∑ïeTTqT+&ç eT÷&Ée
ãT<ÛäT&ÉT
\>∑ïyÓTÆq ø£Hê´\>∑ïeT+<äTq÷, @&Ée \>∑ïyÓTÆq eTø£s¡eT+<äTq÷, |ü<äe
\>∑ïyÓTqÆ y˚TwüeT+<äT >∑\ ø£sà¡ qT Á>∑V≤æ +#·>\∑ T>∑TqT. n+<äTe\q ø£Hê´,
sêVüQ eTø£s¡eTT, y˚TwüeTT\˝À ≈£L&Ü nìï Á>∑Vü≤eTT\TqïfÒ¢ ˝…øÏÿ+#·Tø√e˝…qT.
\>∑ï ≈£î»
∫Á‘· n˝≤ >∑T]Ô+#·T≈£î+fÒ C≤‘·ø£\>∑ïeTT m˝≤>∑T+&ÉTH√ ˇø£e÷s¡T ÁøÏ+<ä>∑\
51e |ü≥eTT. 52e ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷kÕÔeTT.
Ç~ ˇø£ e´øÏÔ 25 dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ+<ä≥ |ü⁄{Ϻq|ü&ÉT Ä >∑Ts¡T
uÛÑ÷$T dü÷s¡´ πø‘·T
~qeTTqï Á>∑V≤ü eTT\T ø±\#·Áø£eTT˝À m≈£ÿ&ÉTqï~ >∑T]Ô+#·&eÉ TT »]–q~. ≈£î»` X¯ì` X¯óÁø£ $TÁ‘·
dü÷s¡´øÏs¡DeTT\T ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ˇø£ kÕúqeTT˝À |ü&çq|ü&ÉT <ëìøÏ ≈£î»`
dü]>±j·TTqï ø±\#·Áø£eTT˝Àì eè•Ãø£ \>∑ïeTTqT >∑T]Ô+#êeTT. n<˚
eè•Ãø£ \>∑ïeTTH˚ »qà\>∑ïeTT>± #Ó|ü #·THêïeTT. \>∑ïeTT˝À @ Á>∑V≤ü eTT #·+Á<ä X¯ì
˝Ò≈£îHêï <ëìøÏ m<äTs¡T>± @&Ée Ç+{Ï˝ÀqTqï dü÷s¡T´&ÉT, X¯óÁ≈£î&É T C≤‘·≈£ \>∑ïeTT
Ç<äs› ÷¡ \>∑ïeTT˝Àì ø£sà¡ qT yê] #˚‘T· \‘√ n+<äTø√>∑\s¡T. n+<äTe\q ãT<Ûä
>∑Ts¡T`
yês¡T »qà \>∑ïyÓTÆq eè•Ãø£eTT˝À ˝Ò≈£îHêï ñqïfÒ¢ n>∑T#·Tqï~. n<˚ X¯ì`
$<Ûeä TT>± ≈£î» Á>∑V≤ü eTT 4, 7, 8 kÕúqeTT\˝Àì ø£sà¡ qT Á>∑V≤æ +#·>\∑ <äT. sêVüQ
ø±e⁄q Hê\Ze kÕúqyÓTÆq <ÛäqTdüT‡q+<äTq÷, @&Ée kÕúqyÓTÆq MTqeTT ∫Á‘· dü÷s¡´` X¯ì`
≈£î»` >∑Ts¡T`
q+<äTq÷, mì$T<äe kÕúqyÓTqÆ y˚TwüeT+<äTq÷ ñqïfÒ¢ ˝…øÿÏ +#·e\j·TTqT. >∑Ts¡T` X¯óÁø£` ≈£î»
n˝≤π> >∑Ts¡Te⁄ y˚Twü \>∑ïeTT˝À ñqï+<äTq Ä Á>∑Vü≤eTTq≈£î 5, 7, 9 52e |ü≥eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 207 208 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
»qà\>∑ïeTT˝À (»qà düeTj·TeTT˝À) X¯ì ø£sêÿ≥ø£eT+<äT >∑\<äT >∑Ts¡T πø‘·T
uÛÑ÷$T dü÷s¡´ $TÁ‘·
nsTTHê n‘·ì #˚‘·T\ e\q ø£q´, eTø£s¡eTT, y˚TwüeTT˝À ≈£L&Ü ñqï≥T¢ ≈£î»` X¯ì` sêVüQ`
>∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. n|ü&ÉT X¯ì Hê\T>∑T #√≥¢ ø£ì|æ+#·T#·THêï&ÉT . 5 6 ≈£î»` 7 X¯óÁø£ 8 ∫Á‘·`
nsTT‘˚ Äj·Tq yêdüeÔ eTT>± mø£ÿ&ÉTHêï&ÉT, n‘·qT #˚‘T· \T+∫q kÕúqeTT X¯ì
˝Ò$ nì ‘Ó*j·TT≥≈£î, #˚‘·T\T >∑\ kÕúqeTT\˝À >∑T]Ô+∫q X¯ì Á|üø£ÿq #·+Á<ä
4 C≤‘·ø£ \>∑ïeTT 9 ãT<Ûä`
ˇø£ n&ɶ^‘·qT >∑Ts¡TÔ>±j·TT+#êeTT. n&ɶ^‘·\Tqï #√≥ Ä Á>∑Vü≤eTT
ãT<ÛäT&ÉT >∑Ts¡T`
#˚‘·T\Tqï≥T¢ ‘Ó*j·Te˝…qT. á $<ÛäeTT>± >∑T]Ô+∫q|üŒ{Ïø° n~ eè•Ãø£ \>∑ïeTT
X¯ì` #·+Á<ä`
dü+|üPs¡íeTT>± me]¬ø’Hê ns¡úeT>∑T≥≈£î ãj·T{ÏøÏ ø£ì|æ+#·Tq≥T¢ »qà 3 10
düeTj·TeTT˝À \>∑ïyÓTÆq eè•Ãø£ \>∑ïeTTqT ˇø£≥e q+ãs¡T>± >∑T]Ô+∫, sêVüQe⁄ dü÷s¡´` >∑Ts¡T` X¯ì`
nø£ÿ&ç qT+&ç ÁbÕs¡+_Û+∫ ‘·T˝≤ \>∑ïeTT es¡≈î£ es¡Tdü>± 12 kÕúqeTT\≈£î 2 ∫Á‘·
≈£î»`,>∑Ts¡T` X¯óÁø£` uÛÑ÷$T` ≈£î»
n+¬ø\qT >∑T]Ô+#·Tø=qe˝…qT. n|ü&ÉT »qà\>∑ïeTTqT+&ç @ \>∑ïeTT πø‘·T $TÁ‘·` 1 \>∑ï 12 11
mH√ï q+ãs¡T<ä>T∑ #·Tqï<√ düT\uÛeÑ TT>± ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ‘·sê«‘· ù|J˝Àì 53e |ü≥eTT.
53e ∫Á‘· |ü≥eTT˝À n+¬ø\‘√ ≈£L&ÉTø=qï »qà \>∑ïeTTqT #·÷kÕÔeTT.
≈£L&Ü ø£*|æ Á>∑Vü≤eTT\T>± ˝…øÏÿ+∫‘˚ eTTô|’Œ¤ dü+K´ e#·TÃ#·Tqï~.
∫e]øÏ á $<Ûeä TT>± C≤‘·≈î£ &ÉT |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTTq Á>∑V≤ü eTT\T yÓTT‘·ÔeTT Á>∑Vü≤eTT\Tqï~ R 12, Á|ü‹ Á>∑Vü≤eTT m<äTs¡T>±j·TTqï
ñqï≥T¢ >∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. eTìwæ »qà »qqeTT‘√H˚ yÓTT<ä\>∑T#·Tqï~. @&ç+{Ï˝Àì <ëìì Á>∑Væ≤+#·>∑\TZ#·Tqï~. ø±e⁄q nø£ÿ&É ≈£L&Ü Ä
ø±e⁄q »qà \>∑ïeTTqT ˇø£≥e q+ãs¡T>± >∑T]Ô+#·Tø√e˝…qT. Ä ~qeTT Á>∑V≤ü eTTqï≥T¢ ˝…øÿÏ +∫‘˚ 12G12 R 24 n>∑TqT. |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\˝À
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T m≈£îÿ&ÉT+&ÉTH√ Ä kÕúqeTT\qTã{Ϻ Ä C≤‘·≈£îìøÏ >∑Ts¡T, ≈£î», X¯ì Á|ü‘˚´øÏ+∫ ¬s+&ÉT kÕúqeTT\˝Àì yê{Ïì d”«ø£]+#· TqT.
J$‘ê+‘·eTT |ò*ü ‘·eTT\qT ˝…øÿÏ +#·e\dæjT· Tqï~. »ìà+∫q ~qeTTq ø±e⁄q nø£ÿ&É ≈£L&Ü Ä eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT ñqï≥T¢ ˝…øÏÿ+#·Tø=+fÒ
»qq düeTj·TeTT˝À dü÷s¡T´ì dæú‹ìã{Ϻ Ä düeTj·TeTT˝Àì \>∑ïeTTqT 3I2R6 n>∑TqT. 24G6qT ø£*|æ‘˚ yÓTT‘·ÔeTT 30 dü+K´>± ø£ì|æ+#·T
»qà\>∑ïeTT>± >∑T]Ô+#·Tø=qT#·THêïeTT. Ä düeTj·TeTT˝À |ü⁄{Ïqº yêìì #·Tqï~. n<˚ $<ÛäeTT>± eTqeTT >∑T]Ô+#·Tø=qï »qà≈£î+&É*˝À 30
eè•Ãø£ \>∑ï C≤‘·≈î£ ì>± #Ó|ü #·THêïeTT. ø±\#·Áø£eTT˝À ñqï~ yÓTT‘·eÔ TT Á>∑Vü≤eTT\T 12 \>∑ïeTT\˝À ø£ì|æ+#·T#·Tqï$. »qà \>∑ïeTTq
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT˝Ò nsTTq|ü&ÉT, Çø£ÿ&É »qà \>∑ï ≈£î+&É*˝À Á>∑Vü≤eTT\T @ kÕúqeTT˝À ñqïy√ J$‘ê+‘·eTT n<˚ kÕúqeTTqTã{Ϻ
ø£ì|æ+#·T#·Tqï~ yÓTT‘·ÔeTT eTTô|’Œ¤>± ñqï$. Á>∑Vü≤eTT\≈£îqï #˚ ‘·T\qT |òü*‘·eTTqT Ç#·TÃ#·T+&ÉTqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 207 208 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
»qà\>∑ïeTT˝À (»qà düeTj·TeTT˝À) X¯ì ø£sêÿ≥ø£eT+<äT >∑\<äT >∑Ts¡T πø‘·T
uÛÑ÷$T dü÷s¡´ $TÁ‘·
nsTTHê n‘·ì #˚‘·T\ e\q ø£q´, eTø£s¡eTT, y˚TwüeTT˝À ≈£L&Ü ñqï≥T¢ ≈£î»` X¯ì` sêVüQ`
>∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. n|ü&ÉT X¯ì Hê\T>∑T #√≥¢ ø£ì|æ+#·T#·THêï&ÉT . 5 6 ≈£î»` 7 X¯óÁø£ 8 ∫Á‘·`
nsTT‘˚ Äj·Tq yêdüeÔ eTT>± mø£ÿ&ÉTHêï&ÉT, n‘·qT #˚‘T· \T+∫q kÕúqeTT X¯ì
˝Ò$ nì ‘Ó*j·TT≥≈£î, #˚‘·T\T >∑\ kÕúqeTT\˝À >∑T]Ô+∫q X¯ì Á|üø£ÿq #·+Á<ä
4 C≤‘·ø£ \>∑ïeTT 9 ãT<Ûä`
ˇø£ n&ɶ^‘·qT >∑Ts¡TÔ>±j·TT+#êeTT. n&ɶ^‘·\Tqï #√≥ Ä Á>∑Vü≤eTT
ãT<ÛäT&ÉT >∑Ts¡T`
#˚‘·T\Tqï≥T¢ ‘Ó*j·Te˝…qT. á $<ÛäeTT>± >∑T]Ô+∫q|üŒ{Ïø° n~ eè•Ãø£ \>∑ïeTT
X¯ì` #·+Á<ä`
dü+|üPs¡íeTT>± me]¬ø’Hê ns¡úeT>∑T≥≈£î ãj·T{ÏøÏ ø£ì|æ+#·Tq≥T¢ »qà 3 10
düeTj·TeTT˝À \>∑ïyÓTÆq eè•Ãø£ \>∑ïeTTqT ˇø£≥e q+ãs¡T>± >∑T]Ô+∫, sêVüQe⁄ dü÷s¡´` >∑Ts¡T` X¯ì`
nø£ÿ&ç qT+&ç ÁbÕs¡+_Û+∫ ‘·T˝≤ \>∑ïeTT es¡≈î£ es¡Tdü>± 12 kÕúqeTT\≈£î 2 ∫Á‘·
≈£î»`,>∑Ts¡T` X¯óÁø£` uÛÑ÷$T` ≈£î»
n+¬ø\qT >∑T]Ô+#·Tø=qe˝…qT. n|ü&ÉT »qà\>∑ïeTTqT+&ç @ \>∑ïeTT πø‘·T $TÁ‘·` 1 \>∑ï 12 11
mH√ï q+ãs¡T<ä>T∑ #·Tqï<√ düT\uÛeÑ TT>± ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ‘·sê«‘· ù|J˝Àì 53e |ü≥eTT.
53e ∫Á‘· |ü≥eTT˝À n+¬ø\‘√ ≈£L&ÉTø=qï »qà \>∑ïeTTqT #·÷kÕÔeTT.
≈£L&Ü ø£*|æ Á>∑Vü≤eTT\T>± ˝…øÏÿ+∫‘˚ eTTô|’Œ¤ dü+K´ e#·TÃ#·Tqï~.
∫e]øÏ á $<Ûeä TT>± C≤‘·≈î£ &ÉT |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTTq Á>∑V≤ü eTT\T yÓTT‘·ÔeTT Á>∑Vü≤eTT\Tqï~ R 12, Á|ü‹ Á>∑Vü≤eTT m<äTs¡T>±j·TTqï
ñqï≥T¢ >∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. eTìwæ »qà »qqeTT‘√H˚ yÓTT<ä\>∑T#·Tqï~. @&ç+{Ï˝Àì <ëìì Á>∑Væ≤+#·>∑\TZ#·Tqï~. ø±e⁄q nø£ÿ&É ≈£L&Ü Ä
ø±e⁄q »qà \>∑ïeTTqT ˇø£≥e q+ãs¡T>± >∑T]Ô+#·Tø√e˝…qT. Ä ~qeTT Á>∑V≤ü eTTqï≥T¢ ˝…øÿÏ +∫‘˚ 12G12 R 24 n>∑TqT. |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\˝À
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T m≈£îÿ&ÉT+&ÉTH√ Ä kÕúqeTT\qTã{Ϻ Ä C≤‘·≈£îìøÏ >∑Ts¡T, ≈£î», X¯ì Á|ü‘˚´øÏ+∫ ¬s+&ÉT kÕúqeTT\˝Àì yê{Ïì d”«ø£]+#· TqT.
J$‘ê+‘·eTT |ò*ü ‘·eTT\qT ˝…øÿÏ +#·e\dæjT· Tqï~. »ìà+∫q ~qeTTq ø±e⁄q nø£ÿ&É ≈£L&Ü Ä eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT ñqï≥T¢ ˝…øÏÿ+#·Tø=+fÒ
»qq düeTj·TeTT˝À dü÷s¡T´ì dæú‹ìã{Ϻ Ä düeTj·TeTT˝Àì \>∑ïeTTqT 3I2R6 n>∑TqT. 24G6qT ø£*|æ‘˚ yÓTT‘·ÔeTT 30 dü+K´>± ø£ì|æ+#·T
»qà\>∑ïeTT>± >∑T]Ô+#·Tø=qT#·THêïeTT. Ä düeTj·TeTT˝À |ü⁄{Ïqº yêìì #·Tqï~. n<˚ $<ÛäeTT>± eTqeTT >∑T]Ô+#·Tø=qï »qà≈£î+&É*˝À 30
eè•Ãø£ \>∑ï C≤‘·≈î£ ì>± #Ó|ü #·THêïeTT. ø±\#·Áø£eTT˝À ñqï~ yÓTT‘·eÔ TT Á>∑Vü≤eTT\T 12 \>∑ïeTT\˝À ø£ì|æ+#·T#·Tqï$. »qà \>∑ïeTTq
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT˝Ò nsTTq|ü&ÉT, Çø£ÿ&É »qà \>∑ï ≈£î+&É*˝À Á>∑Vü≤eTT\T @ kÕúqeTT˝À ñqïy√ J$‘ê+‘·eTT n<˚ kÕúqeTTqTã{Ϻ
ø£ì|æ+#·T#·Tqï~ yÓTT‘·ÔeTT eTTô|’Œ¤>± ñqï$. Á>∑Vü≤eTT\≈£îqï #˚ ‘·T\qT |òü*‘·eTTqT Ç#·TÃ#·T+&ÉTqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 209 210 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
á C≤‘·≈£îì $wüj·TeTT˝À ˇø£ Á|üX¯ï e∫Ãq~. n<˚eTq>±! Ç|ü&ÉT eè•Ãø£\>∑ï C≤‘·≈£îq≈£î XÊX¯«‘·eTT>± uÛÑ÷$T, πø‘·T,
á C≤‘·≈î£ &ÉT uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À @$T yê´bÕs¡eTT #˚jT· TqT? nì n&ç–q|ü&ÉT >∑Ts¡T, ≈£î», #·+Á<ä, dü÷s¡´Á>∑Vü≤eTT\T $TÁ‘·T\T>± ñHêïs¡˙, n˝≤π>
Ä Á|üX¯ï≈£î »yêãTqT CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT yÓ<äTø£e\dæq|ü&ÉT, sêVüQ, X¯ì, $TÁ‘·, ∫Á‘·, ãT<Û,ä X¯óÁø£ Á>∑V≤ü eTT\T XÊX¯«‘·eTT>± X¯Á‘·Te⁄˝…’
yÓTT≥ºyTÓ T<ä≥ |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\˝À @j˚T Á>∑V≤ü eTT\T Ç‘·ì $wüjT· eTT˝À ñHêïs¡˙ ‘Ó*dæb˛sTTq~. Ç|ü&ÉT n&ç–q Á|üX¯ï yê´bÕs¡eTTqT
eT+∫>± ($TÁ‘·T\T>±) |üì #˚j·TT#·Tqïy√, @j˚T Á>∑Vü≤eTT\T #Ó&ÉT>± >∑T]+∫q~. n+<äTe\q yê´bÕs¡eTT me] (@ Á>∑Vü≤eTT) ÄBÛqeTT˝À
(X¯Á‘·Te⁄\T>±) |üì #˚j·TT#·Tqïy√ ‘Ó*j·Te\dæj·TTqï~. »qà \>∑ïeTT ñqï<äì #·÷∫q yê´bÕs¡eTT ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝Àì<äì
eè•Ãø£\>∑ïeTT ø£qTø£ dü] uÒdæ (2:1) nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT |üHïÓ +&ÉT ‘Ó*dæb˛sTTq~. yê´bÕs¡eTTq≈£î n~Û|ü‹jÓÆTq ãT<ÛäT&ÉT X¯Á‘·Tes¡Ze TT˝À
Á>∑Vü≤eTT\qT $TÁ‘·T\T>±, X¯Á‘·Te⁄\T>± $uÛÑõ+∫ #·÷&Ée#·TÃqT. y˚ Twü qTqï Á>∑Vü≤yÓTÆq+<äTe\Hê eT]j·TT ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT bÕ|ü kÕúqeTTq
\>∑ïeTTq≈£î 8, 9 \>∑ïeTT\T>± eè•Ãø£eTT, <ÛäqdüT‡j·TTqï$ ø±e⁄q ñ+&ÉT≥ e\Hê, Ä C≤‘·≈î£ ìøÏ yê´bÕs¡eTT dü]b˛<ä˙, ˇø£yfi˚ ¯ yê´bÕs¡eTT
uÒdæ dü] dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT eè•Ãø£, <Ûqä düT‡ s¬ +&ÉT \>∑ïeTT\ n~Û|‘ü T· \T #˚dHæ ê n+<äT˝À n‘·ìøÏ qwüyº T˚ e#·TÃqì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n+<äTe\q
Ä C≤‘·≈£îìøÏ $TÁ‘·T\T>±j·TTHêïs¡T. Ä ¬s+&ÉT \>∑ïeTT\ ‘·sê«‘· ¬s+&ÉT n‘·ìøÏ @ yê´bÕs¡eT÷ dü]b˛<äì #Ó|Œü e#·TÃqT. nsTT‘˚ n‘·ì J$‘·eTT
\>±ï~Û|ü‘·T\qT X¯Á‘·Te⁄\T>± >∑T]Ô+∫‘˚ sêVüQe⁄, X¯ì X¯Á‘·Te⁄\T>± kÕ>∑T≥≈£î @ JeqeTT, (@ |üìì) #˚jT· Tqì n&ç–‘˚ <ëìøÏ düe÷<ÛëqeTT
j·TTHêïs¡ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ä $<ÛäeTT>± eè•Ãø£ \>∑ï C≤‘·≈£îq≈£î >± Ç≥T¢ #Ó|üŒe#·TÃqT. eTTU´eTT>± Hê\Ze kÕúqeTTq #·+Á<äT&ÉT+&ÉT ≥
$TÁ‘· X¯Á‘·Te⁄\T á $<ÛäeTT>± >∑\s¡T. e\q, #·+Á<äT&ÉT ‘=$Tà<äe kÕúHê~Û|ü‹ nsTTq+<äTq, #·+Á<äT&ÉT |ü<äe
kÕúqyÓTÆq dæ+Vü≤\>∑ïeTTqT ‘ê≈£î≥ e\q n‘·qT ‘·q ‘Ó*$‘√ J$+#·T
√ x
$TÁ‘·T\T X¯Á‘·Te⁄\T qìj·T÷, #·+Á<äTì ø±s¡DeTT>± ‘Ó*$>± yê~+#·T ˝≤j·TsY |üìì #˚jT· T
qìj·T÷, #·+Á<äT&ÉT sê»sTTq dü÷s¡T´ì kÕúqeTTqT ‘ê≈£î#·T+&ÉT≥ e\q
8) uÛÑ÷Á>∑Vü≤eTT 10) sêVüQÁ>∑Vü≤eTT
|ü_¢ø˘ ÁbÕdæ≈£L´≥sY>± (Á|üuÛÑT‘·« ˝≤j·TsY>±) |üì #˚j·TTqìj·T÷, n˝≤
9) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT 11) X¯ì Á>∑Vü≤eTT ø=+‘·ø±\eTT <ë<ë|ü⁄ 12 dü+e‘·‡s¡eTT\T |üì #˚dqæ ‘·sê«‘· Hê´j·Tyê~
12) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT 2) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT qT+&ç Hê´j·÷~Û|ü‹>± (»&ç®>±) |üì #˚j·TTqì #Ó|üŒe#·TÃqT. |ü<äe
kÕúqeTTqT #·+Á<äT&ÉT #·÷#·T≥ e\q Á|üuÛÑT‘·«eTT ‘·s¡|ü⁄q eTTÁ<ä D
1) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT 3) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT
n~Ûø±s¡eTT>∑\ e´øÏÔ>± |üì #˚j·TTqì #Ó|üŒe#·TÃqT. á $<ÛäeTT>±
4) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT 6) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT kÕúqeTTqTã{Ϻj·TT, Á>∑Vü≤eTTqTã{Ϻj·TT #Ó|üŒe#·TÃqT. ø£sêÿ≥ø£e TT,
5) dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT 7) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT dæ+Vü≤eTT ¬s+&ÉT sêE eT+Á‹øÏ dü+ã+~Û+∫q$ ø±e⁄q yê{Ï‘√
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 209 210 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
á C≤‘·≈£îì $wüj·TeTT˝À ˇø£ Á|üX¯ï e∫Ãq~. n<˚eTq>±! Ç|ü&ÉT eè•Ãø£\>∑ï C≤‘·≈£îq≈£î XÊX¯«‘·eTT>± uÛÑ÷$T, πø‘·T,
á C≤‘·≈î£ &ÉT uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À @$T yê´bÕs¡eTT #˚jT· TqT? nì n&ç–q|ü&ÉT >∑Ts¡T, ≈£î», #·+Á<ä, dü÷s¡´Á>∑Vü≤eTT\T $TÁ‘·T\T>± ñHêïs¡˙, n˝≤π>
Ä Á|üX¯ï≈£î »yêãTqT CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT yÓ<äTø£e\dæq|ü&ÉT, sêVüQ, X¯ì, $TÁ‘·, ∫Á‘·, ãT<Û,ä X¯óÁø£ Á>∑V≤ü eTT\T XÊX¯«‘·eTT>± X¯Á‘·Te⁄˝…’
yÓTT≥ºyTÓ T<ä≥ |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\˝À @j˚T Á>∑V≤ü eTT\T Ç‘·ì $wüjT· eTT˝À ñHêïs¡˙ ‘Ó*dæb˛sTTq~. Ç|ü&ÉT n&ç–q Á|üX¯ï yê´bÕs¡eTTqT
eT+∫>± ($TÁ‘·T\T>±) |üì #˚j·TT#·Tqïy√, @j˚T Á>∑Vü≤eTT\T #Ó&ÉT>± >∑T]+∫q~. n+<äTe\q yê´bÕs¡eTT me] (@ Á>∑Vü≤eTT) ÄBÛqeTT˝À
(X¯Á‘·Te⁄\T>±) |üì #˚j·TT#·Tqïy√ ‘Ó*j·Te\dæj·TTqï~. »qà \>∑ïeTT ñqï<äì #·÷∫q yê´bÕs¡eTT ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝Àì<äì
eè•Ãø£\>∑ïeTT ø£qTø£ dü] uÒdæ (2:1) nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT |üHïÓ +&ÉT ‘Ó*dæb˛sTTq~. yê´bÕs¡eTTq≈£î n~Û|ü‹jÓÆTq ãT<ÛäT&ÉT X¯Á‘·Tes¡Ze TT˝À
Á>∑Vü≤eTT\qT $TÁ‘·T\T>±, X¯Á‘·Te⁄\T>± $uÛÑõ+∫ #·÷&Ée#·TÃqT. y˚ Twü qTqï Á>∑Vü≤yÓTÆq+<äTe\Hê eT]j·TT ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT bÕ|ü kÕúqeTTq
\>∑ïeTTq≈£î 8, 9 \>∑ïeTT\T>± eè•Ãø£eTT, <ÛäqdüT‡j·TTqï$ ø±e⁄q ñ+&ÉT≥ e\Hê, Ä C≤‘·≈î£ ìøÏ yê´bÕs¡eTT dü]b˛<ä˙, ˇø£yfi˚ ¯ yê´bÕs¡eTT
uÒdæ dü] dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT eè•Ãø£, <Ûqä düT‡ s¬ +&ÉT \>∑ïeTT\ n~Û|‘ü T· \T #˚dHæ ê n+<äT˝À n‘·ìøÏ qwüyº T˚ e#·TÃqì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n+<äTe\q
Ä C≤‘·≈£îìøÏ $TÁ‘·T\T>±j·TTHêïs¡T. Ä ¬s+&ÉT \>∑ïeTT\ ‘·sê«‘· ¬s+&ÉT n‘·ìøÏ @ yê´bÕs¡eT÷ dü]b˛<äì #Ó|Œü e#·TÃqT. nsTT‘˚ n‘·ì J$‘·eTT
\>±ï~Û|ü‘·T\qT X¯Á‘·Te⁄\T>± >∑T]Ô+∫‘˚ sêVüQe⁄, X¯ì X¯Á‘·Te⁄\T>± kÕ>∑T≥≈£î @ JeqeTT, (@ |üìì) #˚jT· Tqì n&ç–‘˚ <ëìøÏ düe÷<ÛëqeTT
j·TTHêïs¡ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ä $<ÛäeTT>± eè•Ãø£ \>∑ï C≤‘·≈£îq≈£î >± Ç≥T¢ #Ó|üŒe#·TÃqT. eTTU´eTT>± Hê\Ze kÕúqeTTq #·+Á<äT&ÉT+&ÉT ≥
$TÁ‘· X¯Á‘·Te⁄\T á $<ÛäeTT>± >∑\s¡T. e\q, #·+Á<äT&ÉT ‘=$Tà<äe kÕúHê~Û|ü‹ nsTTq+<äTq, #·+Á<äT&ÉT |ü<äe
kÕúqyÓTÆq dæ+Vü≤\>∑ïeTTqT ‘ê≈£î≥ e\q n‘·qT ‘·q ‘Ó*$‘√ J$+#·T
√ x
$TÁ‘·T\T X¯Á‘·Te⁄\T qìj·T÷, #·+Á<äTì ø±s¡DeTT>± ‘Ó*$>± yê~+#·T ˝≤j·TsY |üìì #˚jT· T
qìj·T÷, #·+Á<äT&ÉT sê»sTTq dü÷s¡T´ì kÕúqeTTqT ‘ê≈£î#·T+&ÉT≥ e\q
8) uÛÑ÷Á>∑Vü≤eTT 10) sêVüQÁ>∑Vü≤eTT
|ü_¢ø˘ ÁbÕdæ≈£L´≥sY>± (Á|üuÛÑT‘·« ˝≤j·TsY>±) |üì #˚j·TTqìj·T÷, n˝≤
9) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT 11) X¯ì Á>∑Vü≤eTT ø=+‘·ø±\eTT <ë<ë|ü⁄ 12 dü+e‘·‡s¡eTT\T |üì #˚dqæ ‘·sê«‘· Hê´j·Tyê~
12) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT 2) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT qT+&ç Hê´j·÷~Û|ü‹>± (»&ç®>±) |üì #˚j·TTqì #Ó|üŒe#·TÃqT. |ü<äe
kÕúqeTTqT #·+Á<äT&ÉT #·÷#·T≥ e\q Á|üuÛÑT‘·«eTT ‘·s¡|ü⁄q eTTÁ<ä D
1) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT 3) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT
n~Ûø±s¡eTT>∑\ e´øÏÔ>± |üì #˚j·TTqì #Ó|üŒe#·TÃqT. á $<ÛäeTT>±
4) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT 6) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT kÕúqeTTqTã{Ϻj·TT, Á>∑Vü≤eTTqTã{Ϻj·TT #Ó|üŒe#·TÃqT. ø£sêÿ≥ø£e TT,
5) dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT 7) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT dæ+Vü≤eTT ¬s+&ÉT sêE eT+Á‹øÏ dü+ã+~Û+∫q$ ø±e⁄q yê{Ï‘√
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 211
dü+ã+<ÛäeTTqï yê&ÉT Á|üuÛÑT‘·« <ÛäqeTT‘√ J$+#·T≥j˚T>±ø£ XÊdæ+#· T
n~Ûø±s¡eTTqT ø£*Zj·TT+&ÉTqT. #·+Á<äT&ÉT Hê\Ze kÕúqeTTqT+&ç |ü<äe
<Ó’q dæ+Vü≤eTTqT ‘ê≈£î≥ e\q eTTÁ<äy˚dæ XÊdæ+#·T n~Ûø±s¡eTTqT
bı+<äTq≥T¢ #˚dæ »&ç®>±>±˙, »d”ºdt>±>±˙ ì\u…≥TºqT. n&ç–q Á|üX¯ï qT
ã{Ϻ <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q kÕúqeTTq÷, n˝≤π> \>±ï~Û|ü‹ì Ä<Ûës¡eTT
#˚düTø=ì »yêãTqT #Ó|üŒe#·TÃqT.
n‘·&ÉT (C≤‘·≈£î&ÉT) |ü⁄{Ϻq|ü&ÉT ‘˚Bì |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTTqT
n‘·ì ‘·*¢‘·+Á&ÉT\T >∑T]Ô+#·Tø=ì, ‘·eT ø=&ÉT≈£î 25 dü+e‘·‡s¡eTT\
ej·TdüT‡ e∫Ãq ‘·sê«‘· m˝≤ J$kÕÔ&√j·Tì, CÀ´‹wüß´ìï n&ÉT>∑T≥
e\q, CÀ´‹wüß´&ÉT C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq ‘˚Bì, |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTTqT ã{Ϻ
Ä dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTTqT #·÷∫, |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À Á>∑Vü≤eTT\T
mø£ÿ&ÉTHêïjÓ÷ ‘Ó\TdüTø=ì, Ä ~q »qà \>∑ïeTTqT ‘Ó\TdüTø√>∑*>±&ÉT.
»qà \>∑ïeTT ‘Ó*dæq ‘·sê«‘· C≤‘·≈£îìøÏ nqT≈£L\yÓTÆq Á>∑Vü≤eTT\T
@y√, nqT≈£L\eTT ø±ì Á>∑Vü≤eTT\T @y√ ‘Ó\TdüTø=ì, ‘·sê«‘· n&ç–q
Á|üXï¯ ≈£î dü+ã+~Û+∫q \>∑ïeTTqT \>±ï~Û|‹ü ì ‘Ó*dæ n|üŒ{ÏøÏ »yêãTqT
#Ó|üŒ&ÉyÓTÆq~. »qà \>∑ïeTTqTã{Ϻ >∑T]Ô+∫q ˇø£≥e q+ãs¡TqT+&ç
|üHÓï+&ÉT q+ãs¡¢ \>∑ïeTT\qT |üHÓï+&ÉT ø£s¡à#·Áø£ sêX¯ó\T>± ˝…øÏÿ+#·T
ø√e˝…qT. ‘·sê«‘˚ y˚TwüeTT yÓTT<ä\T MTqeTT es¡≈£î ø±\#·Áø£eTT˝À
Á>∑Vü≤eTT\Tqïeì ‘Ó*j·Te˝…qT. |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT\ düú\eTT\qT
(≈£î+&É*ì) ø£s¡à #·Áø£ sêX¯ó\T>± dü+K´\‘√ Á>∑Vü≤eTT\Tqï$. y˚TcÕ~
MTqeTT\qT ù|s¡T¢>∑\$ \>∑ïeTT\ì ‘Ó*j·Te˝…qT. yÓTT<ä≥ me]¬ø’Hê
ø=+‘· ‹ø£eTø£>±j·TTHêï u≤>± jÓ÷∫+∫ ns¡eú TT #˚dTü ø=+fÒ düT\uÛeÑ TT>±
ns¡úeTT ø±>∑\<äT.
212 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT sêX¯ó\˝À ø£s¡àj·TT+&ÉTqT. n˝≤π>
ø±\#·Áø£eTT˝Àì y˚TwüeTT yÓTT<ä\>∑T ù|s¡T¢>∑\ \>∑ïeTT\˝À Á>∑Vü≤eTT\T
ñ+&ÉTqì eTT+<˚ #ÓbÕŒeTT. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTTqT #Ó|ü @
CÀ´‹wüß´&Ó’Hê ≈£î+&É*˝Àì Á|üX¯ï≈£î dü+ã+~Û+∫q kÕúqeTTq÷ n˝≤π>
Ä Á|üXï¯ ≈£î dü+ã+~Û+∫q Á>∑V≤ü eTTqT eTTK´eTT>± #·÷#·Tø=ì Ä s¬ +&ç{Ï
Ä<Ûës¡eTT‘√H˚ »yêãTqT #ÓbÕŒ*. Ç|üŒ{Ï ø±\eTT˝À |ü⁄{Ϻq ‘˚B,
|ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT ñ+fÒ 80 dü+e‘·‡s¡eTT\ ‘·sê«‘· nsTTHê ø£+|üP´≥sY
<ë«sê C≤‘·ø£\>∑ïeTTqT ÁyêdüTø√e#·TÃqT.
43 sê• ` Á>∑Vü≤eTT
Ç+‘·≈£îeTT+<˚ ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\qT sêX¯ó\+{≤eTì
#Ó|ü ø=HêïeTT. n˝≤π> ø±\#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\qT \>∑ïeTT\+{≤eTT.
ø±\#·Áø£eTT˝Àì \>∑ïeTT\˝À, Á>∑Vü≤eTT\T ‹s¡T>∑T#·T+&ÉTqì #ÓbÕŒeTT.
Ç+‘·≈î£ eTT+<äT ˇø£ e´øÏÔ @$T yê´bÕs¡eTT #˚jT· Tqì Á|üXï¯ e∫Ãq|ü&ÉT,
CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT n‘·ì uÛÑ$wü´‘·TÔ˝Àì Jeq $<ÛëqeTTqT >∑T]+∫
#Ó|ü #·÷ n‘·&TÉ yê´bÕs¡eTT #˚jT· &ÉT, ñ<√´>∑eTTqT #˚kÕÔ&ìÉ #ÓbÕŒeTT.
n+‘˚ø±ø£ ø√s¡Tº˝À »&ç®>±>±˙, »d”ºdt>±>±˙ ñ<√´>∑eTT #˚j·Te#·TÃqì
#Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. n˝≤ #Ó|ü≥≈£î ø±s¡DeTT @yÓTÆq~ nqT
$wüj·TeTTqT $es¡eTT>± #ÓbÕŒeTT. n+‘˚>±ø£ @ C≤‘·≈£îì Á|üX¯ï¬ø’H ê
»yêãT #Ó|ü≥≈£î @ CÀ´‹wüß´&Ó’Hê eTTK´eTT>± Á|üX¯ï≈£î dü+ã+~Û+∫q
kÕúqeTTq÷, n˝≤π> Á|üX¯ï≈£î dü+ã+~Û+∫q Á>∑Vü≤eTTq÷ #·÷&Ée˝…qì
#ÓbÕŒeTT. \>∑ï Á>∑V≤ü eTTqTã{Ïj º T· ÷, ø£sà¡ kÕúqeTTqTã{Ïj
º T· ÷ CÀ´‹wü´eTT
Á|üø±s¡eTT uÛ$Ñ wü´‘·TqÔ T #Ó|Œü e#·TÃqT. eè‹Ô ˝Òø£ ñ<√´>∑eTT, yê´bÕs¡eTTqT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 211
dü+ã+<ÛäeTTqï yê&ÉT Á|üuÛÑT‘·« <ÛäqeTT‘√ J$+#·T≥j˚T>±ø£ XÊdæ+#· T
n~Ûø±s¡eTTqT ø£*Zj·TT+&ÉTqT. #·+Á<äT&ÉT Hê\Ze kÕúqeTTqT+&ç |ü<äe
<Ó’q dæ+Vü≤eTTqT ‘ê≈£î≥ e\q eTTÁ<äy˚dæ XÊdæ+#·T n~Ûø±s¡eTTqT
bı+<äTq≥T¢ #˚dæ »&ç®>±>±˙, »d”ºdt>±>±˙ ì\u…≥TºqT. n&ç–q Á|üX¯ï qT
ã{Ϻ <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q kÕúqeTTq÷, n˝≤π> \>±ï~Û|ü‹ì Ä<Ûës¡eTT
#˚düTø=ì »yêãTqT #Ó|üŒe#·TÃqT.
n‘·&ÉT (C≤‘·≈£î&ÉT) |ü⁄{Ϻq|ü&ÉT ‘˚Bì |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTTqT
n‘·ì ‘·*¢‘·+Á&ÉT\T >∑T]Ô+#·Tø=ì, ‘·eT ø=&ÉT≈£î 25 dü+e‘·‡s¡eTT\
ej·TdüT‡ e∫Ãq ‘·sê«‘· m˝≤ J$kÕÔ&√j·Tì, CÀ´‹wüß´ìï n&ÉT>∑T≥
e\q, CÀ´‹wüß´&ÉT C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq ‘˚Bì, |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTTqT ã{Ϻ
Ä dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTTqT #·÷∫, |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À Á>∑Vü≤eTT\T
mø£ÿ&ÉTHêïjÓ÷ ‘Ó\TdüTø=ì, Ä ~q »qà \>∑ïeTTqT ‘Ó\TdüTø√>∑*>±&ÉT.
»qà \>∑ïeTT ‘Ó*dæq ‘·sê«‘· C≤‘·≈£îìøÏ nqT≈£L\yÓTÆq Á>∑Vü≤eTT\T
@y√, nqT≈£L\eTT ø±ì Á>∑Vü≤eTT\T @y√ ‘Ó\TdüTø=ì, ‘·sê«‘· n&ç–q
Á|üXï¯ ≈£î dü+ã+~Û+∫q \>∑ïeTTqT \>±ï~Û|‹ü ì ‘Ó*dæ n|üŒ{ÏøÏ »yêãTqT
#Ó|üŒ&ÉyÓTÆq~. »qà \>∑ïeTTqTã{Ϻ >∑T]Ô+∫q ˇø£≥e q+ãs¡TqT+&ç
|üHÓï+&ÉT q+ãs¡¢ \>∑ïeTT\qT |üHÓï+&ÉT ø£s¡à#·Áø£ sêX¯ó\T>± ˝…øÏÿ+#·T
ø√e˝…qT. ‘·sê«‘˚ y˚TwüeTT yÓTT<ä\T MTqeTT es¡≈£î ø±\#·Áø£eTT˝À
Á>∑Vü≤eTT\Tqïeì ‘Ó*j·Te˝…qT. |üHÓï+&ÉT uÛ≤>∑eTT\ düú\eTT\qT
(≈£î+&É*ì) ø£s¡à #·Áø£ sêX¯ó\T>± dü+K´\‘√ Á>∑Vü≤eTT\Tqï$. y˚TcÕ~
MTqeTT\qT ù|s¡T¢>∑\$ \>∑ïeTT\ì ‘Ó*j·Te˝…qT. yÓTT<ä≥ me]¬ø’Hê
ø=+‘· ‹ø£eTø£>±j·TTHêï u≤>± jÓ÷∫+∫ ns¡eú TT #˚dTü ø=+fÒ düT\uÛeÑ TT>±
ns¡úeTT ø±>∑\<äT.
212 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì |üHÓï+&ÉT sêX¯ó\˝À ø£s¡àj·TT+&ÉTqT. n˝≤π>
ø±\#·Áø£eTT˝Àì y˚TwüeTT yÓTT<ä\>∑T ù|s¡T¢>∑\ \>∑ïeTT\˝À Á>∑Vü≤eTT\T
ñ+&ÉTqì eTT+<˚ #ÓbÕŒeTT. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTTqT #Ó|ü @
CÀ´‹wüß´&Ó’Hê ≈£î+&É*˝Àì Á|üX¯ï≈£î dü+ã+~Û+∫q kÕúqeTTq÷ n˝≤π>
Ä Á|üXï¯ ≈£î dü+ã+~Û+∫q Á>∑V≤ü eTTqT eTTK´eTT>± #·÷#·Tø=ì Ä s¬ +&ç{Ï
Ä<Ûës¡eTT‘√H˚ »yêãTqT #ÓbÕŒ*. Ç|üŒ{Ï ø±\eTT˝À |ü⁄{Ϻq ‘˚B,
|ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT ñ+fÒ 80 dü+e‘·‡s¡eTT\ ‘·sê«‘· nsTTHê ø£+|üP´≥sY
<ë«sê C≤‘·ø£\>∑ïeTTqT ÁyêdüTø√e#·TÃqT.
43 sê• ` Á>∑Vü≤eTT
Ç+‘·≈£îeTT+<˚ ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\qT sêX¯ó\+{≤eTì
#Ó|ü ø=HêïeTT. n˝≤π> ø±\#·Áø£eTT˝Àì uÛ≤>∑eTT\qT \>∑ïeTT\+{≤eTT.
ø±\#·Áø£eTT˝Àì \>∑ïeTT\˝À, Á>∑Vü≤eTT\T ‹s¡T>∑T#·T+&ÉTqì #ÓbÕŒeTT.
Ç+‘·≈î£ eTT+<äT ˇø£ e´øÏÔ @$T yê´bÕs¡eTT #˚jT· Tqì Á|üXï¯ e∫Ãq|ü&ÉT,
CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT n‘·ì uÛÑ$wü´‘·TÔ˝Àì Jeq $<ÛëqeTTqT >∑T]+∫
#Ó|ü #·÷ n‘·&TÉ yê´bÕs¡eTT #˚jT· &ÉT, ñ<√´>∑eTTqT #˚kÕÔ&ìÉ #ÓbÕŒeTT.
n+‘˚ø±ø£ ø√s¡Tº˝À »&ç®>±>±˙, »d”ºdt>±>±˙ ñ<√´>∑eTT #˚j·Te#·TÃqì
#Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. n˝≤ #Ó|ü≥≈£î ø±s¡DeTT @yÓTÆq~ nqT
$wüj·TeTTqT $es¡eTT>± #ÓbÕŒeTT. n+‘˚>±ø£ @ C≤‘·≈£îì Á|üX¯ï¬ø’H ê
»yêãT #Ó|ü≥≈£î @ CÀ´‹wüß´&Ó’Hê eTTK´eTT>± Á|üX¯ï≈£î dü+ã+~Û+∫q
kÕúqeTTq÷, n˝≤π> Á|üX¯ï≈£î dü+ã+~Û+∫q Á>∑Vü≤eTTq÷ #·÷&Ée˝…qì
#ÓbÕŒeTT. \>∑ï Á>∑V≤ü eTTqTã{Ïj º T· ÷, ø£sà¡ kÕúqeTTqTã{Ïj
º T· ÷ CÀ´‹wü´eTT
Á|üø±s¡eTT uÛ$Ñ wü´‘·TqÔ T #Ó|Œü e#·TÃqT. eè‹Ô ˝Òø£ ñ<√´>∑eTT, yê´bÕs¡eTTqT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 213
>∑T]+∫ #·÷#·T≥≈£î eTT+<äT n&ç–q Á|üX¯ï˝À @ Á>∑Vü≤eTTqT #·÷#êyÓ ÷,
@ kÕúqeTTqT #·÷#êyÓ÷ ÁyêXÊeTT. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTTq≈£î Á|üXï¯ ≈£î
dü+ã+~Û+∫q kÕúqeTT, Á>∑Vü≤eTT eTTK´eTHêïeTT.
Ç+‘·≈£îeTT+<äT @ Á>∑Vü≤eTT ÄBÛqeTT˝À @ edüTÔe⁄\T, @
$wüjT· eTT\T ñHêïjÓ÷ ÁyêdüTø=HêïeTT. |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ ÄBÛqeTT
˝Àì nìï $wüj·TeTT\qT ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. nsTT‘˚ @ sê•˝À @ ø£s¡à
ñqï<äì >∑‘e· TT˝À #Ó|ü #·÷ |üHïÓ +&ÉT sêX¯ó\qT >∑T]Ô+∫, yê{Ï˝À n+^
nsê∆+– nì ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\qT #·÷|æ, n+<äT˝À ø=ìï $wüj·TeTT\qT
e÷Á‘·eTT bı+<äT|üs∫¡ #·÷bÕeTT. nsTT‘˚ mH√ï $wüjT· eTT\qT nø£ÿ&É
#·÷|ü˝<Ò Tä . n+<äTe\q ô|’ Á|üXï¯ ≈£î »yêãTqT #Ó|ü #·÷ |ü<eä kÕúqeTTqT
#·÷&Ée˝…qì #ÓbÕŒeTT. |ü<äe kÕúqeTT˝À Jeq $<ÛëqeTT ñqï<äì
yÓTT<ä≥ #Ó|üŒ˝Ò<äT. n|ü&ÉT #Ó|üŒì $wüj·TeTT\qT |üP]Ô>± Ç|ü&É T
#Ó|ü#·THêïeTT C≤Á>∑‘·Ô>± #·÷&É+&ç.
Á|ü<∏äeT kÕúqeTT (‘·qTe⁄)
X¯Øs¡eTT, Ä‘·à, s¡÷|üeTT, dü«uÛ≤eeTT, n+>∑ kÂwüºeeTTqT
>∑T]+∫q yÓTT<ä\>∑T $wüjT· eTT\T Á|ü<eä∏ T sê•˝À ñ+&ÉTqT. ø£sà¡ #·Áø£eTT
˝Àì yÓTT<ä{Ï kÕúqeTT˝À X¯Øs¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü⁄D´eTT ñ+&ÉTqT.
Ç~ |ü⁄D´ kÕúqy˚T nsTTHê X¯Á‘·T Á>∑V≤ü eTT (bÕ|üeTTqT bÕ*+#·T Á>∑V≤ü eTT)
Ä kÕúqeTT˝ÀìøÏ ‘·q øÏsD¡ eTT\qT Á|üd]ü +|üCdÒ ‘æ ˚ nø£ÿ&ÉTqï |ü⁄D´eTTqT
Ä øÏs¡DeTT\T Á>∑Væ≤+#·ø£ ‘·eT≈£î |ü≥ºq≥T¢+&ÉT≥ e\q Ä C≤‘·≈£î&ÉT
|ü⁄D´eTT Á|üø±s¡eTT eT+∫ X¯Øs¡eTT bı+<ä˝Òø£ b˛e⁄qT. nø£ÿ&É≈£î
øÏs¡DeTT\ <ë«sê #·÷#·Tq~ bÕ|üÁ>∑Vü≤yÓTÆq|ü&ÉT ‘·q Á|üuÛ≤eeTT #˚‘·
214 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ã\V”≤qyÓTqÆ <˚V≤ü eT÷, n+>∑˝À|üeTTqï <˚V≤ü eTTq÷, nHês√>∑´eTT\≈£î
nqTe⁄>±j·TTqï <˚Vü≤eTTq÷, n+>∑kÂwüºeeTT ˝Òì <˚Vü≤eTTq÷ \_Û+#·T
q≥T¢ #˚j·TTqT. X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT+&çq eT+∫ ã\yÓTÆq X¯Øs¡eTT, eT+∫
n+<äyTÓ qÆ X¯Øs¡eTT, eT+∫ ø=\‘·\T>∑*qZ n+>∑kÂwüeº eTTqï X¯Øs¡eTTqT
Ä C≤‘·≈£î&ÉT ø£*Zj·TT+&ÉTqT. yÓTT<ä{Ï kÕúqyÓTÆq X¯Øs¡ kÕúqeTTq @
Á>∑V≤ü eT÷ ˝Ò≈î£ Hêï, @ Á>∑V≤ü eT÷ ‘·q Vü≤düeÔ TT\‘√ ‘êø£≈î£ Hêï n≥Te+{Ï
yêìøÏ eT<Ûä´‘·s¡>∑‹ Äs√>∑´eTT, n+<äeTT, n+>∑kÂwüºeeTT>∑\
X¯Øs¡eTT+&ÉTqT. á $<ÛäeTT>± ˇø£ e´øÏÔøÏ (C≤‘·≈£îìøÏ) X¯Øs¡eTT
m≥T¢+&ÉTqì CÀ´‹wü´eTT <ë«sê n‘·ì ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì Á|ü<eä∏ T kÕúqeTTqT
#·÷∫ #Ó|üŒe#·TÃqT.
~«rj·T kÕúqeTT (<ÛäqeTT)
¬s+&Ée kÕúqeTT <ÛäqkÕúqeTì ù|s¡T>±+∫j·TTHêï Ä kÕúqeTT˝À
ˇø£ <Ûäq $wüj·Ty˚T ø±≈£î+&Ü, $T>∑‘ê $wüj·TeTT\ ø£s¡à\T ≈£L&Ü
ñ+&ÉTqT. $T>∑‘ê ñqïyê{Ï˝À yê≈£îÿ eTTK´yÓTÆq~. n+‘˚ø±ø£
≈£î≥T+ãeTT, H˚Á‘·eTT, ø£s¡íeTT (#Ó$), eTTK es¡ÃdüT‡, eTs¡DeTT
yÓTT<ä\>∑Tq$ ñ+&ÉTqT. n$j˚Tø±ø£ yêø˘#·‘·Ts¡‘·, dü‘·´e#·qeTT\T
|ü\T≈£î≥, e÷≥≈£î n+<äs¡T düeTà‹+#·T≥, e÷{≤¢&Éã&çq e÷≥\T
n+<ä]˙ Äø£]¸+#·Tq≥T¢ ñ+&ÉTqT. ¬s+&Ée kÕúqeTTq X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTTHêï
($TÁ‘· Á>∑Vü≤eTTHêï) ˝Òø£ y˚πs kÕúqeTT˝Àe⁄+&ç ‘·q Vü≤düÔeTT #˚ ‘·
nø£ÿ&çqT+&ç ‘êøÏHê, eTTKes¡ÃdüT‡˝À Á|ü‘´˚ ø£‘· ø£*j
Z T· T+&ÉTqT. ø£qTï\T
k˛j·T>∑eTT>± kı+|ü⁄>± Äø£s¡¸D>± ñ+&ÉTqT. Äj·TTsY ã\eTT+&ÉTqT.
eT+∫ ≈£î≥T+ãeTT‘√ ñ+&É&Éy˚Tø±ø£ Ä ≈£î≥T+ãeTT <Ó’euÛÑøÏÔ ø£\<Ó’
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 213
>∑T]+∫ #·÷#·T≥≈£î eTT+<äT n&ç–q Á|üX¯ï˝À @ Á>∑Vü≤eTTqT #·÷#êyÓ ÷,
@ kÕúqeTTqT #·÷#êyÓ÷ ÁyêXÊeTT. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTTq≈£î Á|üXï¯ ≈£î
dü+ã+~Û+∫q kÕúqeTT, Á>∑Vü≤eTT eTTK´eTHêïeTT.
Ç+‘·≈£îeTT+<äT @ Á>∑Vü≤eTT ÄBÛqeTT˝À @ edüTÔe⁄\T, @
$wüjT· eTT\T ñHêïjÓ÷ ÁyêdüTø=HêïeTT. |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ ÄBÛqeTT
˝Àì nìï $wüj·TeTT\qT ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. nsTT‘˚ @ sê•˝À @ ø£s¡à
ñqï<äì >∑‘e· TT˝À #Ó|ü #·÷ |üHïÓ +&ÉT sêX¯ó\qT >∑T]Ô+∫, yê{Ï˝À n+^
nsê∆+– nì ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\qT #·÷|æ, n+<äT˝À ø=ìï $wüj·TeTT\qT
e÷Á‘·eTT bı+<äT|üs∫¡ #·÷bÕeTT. nsTT‘˚ mH√ï $wüjT· eTT\qT nø£ÿ&É
#·÷|ü˝<Ò Tä . n+<äTe\q ô|’ Á|üXï¯ ≈£î »yêãTqT #Ó|ü #·÷ |ü<eä kÕúqeTTqT
#·÷&Ée˝…qì #ÓbÕŒeTT. |ü<äe kÕúqeTT˝À Jeq $<ÛëqeTT ñqï<äì
yÓTT<ä≥ #Ó|üŒ˝Ò<äT. n|ü&ÉT #Ó|üŒì $wüj·TeTT\qT |üP]Ô>± Ç|ü&É T
#Ó|ü#·THêïeTT C≤Á>∑‘·Ô>± #·÷&É+&ç.
Á|ü<∏äeT kÕúqeTT (‘·qTe⁄)
X¯Øs¡eTT, Ä‘·à, s¡÷|üeTT, dü«uÛ≤eeTT, n+>∑ kÂwüºeeTTqT
>∑T]+∫q yÓTT<ä\>∑T $wüjT· eTT\T Á|ü<eä∏ T sê•˝À ñ+&ÉTqT. ø£sà¡ #·Áø£eTT
˝Àì yÓTT<ä{Ï kÕúqeTT˝À X¯Øs¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü⁄D´eTT ñ+&ÉTqT.
Ç~ |ü⁄D´ kÕúqy˚T nsTTHê X¯Á‘·T Á>∑V≤ü eTT (bÕ|üeTTqT bÕ*+#·T Á>∑V≤ü eTT)
Ä kÕúqeTT˝ÀìøÏ ‘·q øÏsD¡ eTT\qT Á|üd]ü +|üCdÒ ‘æ ˚ nø£ÿ&ÉTqï |ü⁄D´eTTqT
Ä øÏs¡DeTT\T Á>∑Væ≤+#·ø£ ‘·eT≈£î |ü≥ºq≥T¢+&ÉT≥ e\q Ä C≤‘·≈£î&ÉT
|ü⁄D´eTT Á|üø±s¡eTT eT+∫ X¯Øs¡eTT bı+<ä˝Òø£ b˛e⁄qT. nø£ÿ&É≈£î
øÏs¡DeTT\ <ë«sê #·÷#·Tq~ bÕ|üÁ>∑Vü≤yÓTÆq|ü&ÉT ‘·q Á|üuÛ≤eeTT #˚‘·
214 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ã\V”≤qyÓTqÆ <˚V≤ü eT÷, n+>∑˝À|üeTTqï <˚V≤ü eTTq÷, nHês√>∑´eTT\≈£î
nqTe⁄>±j·TTqï <˚Vü≤eTTq÷, n+>∑kÂwüºeeTT ˝Òì <˚Vü≤eTTq÷ \_Û+#·T
q≥T¢ #˚j·TTqT. X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT+&çq eT+∫ ã\yÓTÆq X¯Øs¡eTT, eT+∫
n+<äyTÓ qÆ X¯Øs¡eTT, eT+∫ ø=\‘·\T>∑*qZ n+>∑kÂwüeº eTTqï X¯Øs¡eTTqT
Ä C≤‘·≈£î&ÉT ø£*Zj·TT+&ÉTqT. yÓTT<ä{Ï kÕúqyÓTÆq X¯Øs¡ kÕúqeTTq @
Á>∑V≤ü eT÷ ˝Ò≈î£ Hêï, @ Á>∑V≤ü eT÷ ‘·q Vü≤düeÔ TT\‘√ ‘êø£≈î£ Hêï n≥Te+{Ï
yêìøÏ eT<Ûä´‘·s¡>∑‹ Äs√>∑´eTT, n+<äeTT, n+>∑kÂwüºeeTT>∑\
X¯Øs¡eTT+&ÉTqT. á $<ÛäeTT>± ˇø£ e´øÏÔøÏ (C≤‘·≈£îìøÏ) X¯Øs¡eTT
m≥T¢+&ÉTqì CÀ´‹wü´eTT <ë«sê n‘·ì ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì Á|ü<eä∏ T kÕúqeTTqT
#·÷∫ #Ó|üŒe#·TÃqT.
~«rj·T kÕúqeTT (<ÛäqeTT)
¬s+&Ée kÕúqeTT <ÛäqkÕúqeTì ù|s¡T>±+∫j·TTHêï Ä kÕúqeTT˝À
ˇø£ <Ûäq $wüj·Ty˚T ø±≈£î+&Ü, $T>∑‘ê $wüj·TeTT\ ø£s¡à\T ≈£L&Ü
ñ+&ÉTqT. $T>∑‘ê ñqïyê{Ï˝À yê≈£îÿ eTTK´yÓTÆq~. n+‘˚ø±ø£
≈£î≥T+ãeTT, H˚Á‘·eTT, ø£s¡íeTT (#Ó$), eTTK es¡ÃdüT‡, eTs¡DeTT
yÓTT<ä\>∑Tq$ ñ+&ÉTqT. n$j˚Tø±ø£ yêø˘#·‘·Ts¡‘·, dü‘·´e#·qeTT\T
|ü\T≈£î≥, e÷≥≈£î n+<äs¡T düeTà‹+#·T≥, e÷{≤¢&Éã&çq e÷≥\T
n+<ä]˙ Äø£]¸+#·Tq≥T¢ ñ+&ÉTqT. ¬s+&Ée kÕúqeTTq X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTTHêï
($TÁ‘· Á>∑Vü≤eTTHêï) ˝Òø£ y˚πs kÕúqeTT˝Àe⁄+&ç ‘·q Vü≤düÔeTT #˚ ‘·
nø£ÿ&çqT+&ç ‘êøÏHê, eTTKes¡ÃdüT‡˝À Á|ü‘´˚ ø£‘· ø£*j
Z T· T+&ÉTqT. ø£qTï\T
k˛j·T>∑eTT>± kı+|ü⁄>± Äø£s¡¸D>± ñ+&ÉTqT. Äj·TTsY ã\eTT+&ÉTqT.
eT+∫ ≈£î≥T+ãeTT‘√ ñ+&É&Éy˚Tø±ø£ Ä ≈£î≥T+ãeTT <Ó’euÛÑøÏÔ ø£\<Ó’
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 215
ñ+&ÉTqT. ˇø£y˚fi¯ ¬s+&Ée kÕúqeTT˝À X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT (bÕ|ü Á>∑Vü ≤eTT)
ñ+&çHê ˝Òø£ ‘êøÏHê nø£ÿ&ÉTqï |ü⁄D´eTTqT n+~e«ø£ bÕ|üeTTqT
n+~+#·TqT. ~«rj·T kÕúqeTTq bÕ|ü|ü⁄D´eTT\T ¬s+&É÷ ñ+&ÉTqT.
ø±e⁄q bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT eTTKeTT˝À n+<äeTT ˝Ò≈£î+&Ü, e÷≥˝À Äø£s¡¸D
˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT. ≈£î≥T+ãeTT˝À nH√´q´‘· ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT.
<ÛäqeTTqT ˝Ò≈£î+&Ü #˚dæ Çã“+~ ô|≥TºqT. á $<ÛäeTT>± eT+∫, #Ó&ÉT
Á>∑V≤ü eTT\T s¬ +&Ée kÕúqeTT˝À ñqï|ü&ÉT #˚jT· TqT. ˇø£yfi˚ ¯ @ Á>∑V≤ü eT÷
˝Òì |üø£åeTT˝À n‘·ì ¬s+&Ée kÕúqeTT˝Àì $wüj·TeTT\T n‘·ìøÏ
eT<Ûä´s¡ø£eTT>± n+<äT#·T+&ÉTqT. eT+∫ #Ó&ÉT ø±≈£î+&Ü ‘·≥düúeTT>±
ñ+&ÉTqT. ø±\Áø£eTeTT˝À nø£ÿ&çøÏ e∫Ãb˛e⁄ Á>∑V≤ü eTT\T ‘·eT Çwüeº TTqT
ã{Ϻ nø£ÿ&ç |òü*‘·eTT\qT Ç#·TÃ#·T+&ÉTqT.
‘·èrj·TeTT ` k˛<äs¡ kÕúqeTT
eT÷&Ée kÕúqeTT bÕ|ükÕúqeTT. Ç~ bÕ|üø√DeTT˝À eT÷&Ée~
>± ñ+&ÉT≥ e\q á kÕúqeTT˝À bÕ|üeTT e÷Á‘·eTT+&ÉTqT. ‘·èrj·T
kÕúqeTT˝À |ü⁄D´eTT+&Éø£ b˛sTTHê nø£ÿ&ÉTqï Á>∑Vü≤eTT\qT ã{Ϻ>±˙,
nø£ÿ&É ‘ê≈£î#·Tqï Á>∑Vü≤eTTqTã{Ϻ>±˙ |òü*‘·eTT+&ÉTqT. bÕ|ü Á>∑ Vü≤eTT
eT÷&Ée kÕúqeTTqT ‘ê≈£î≥ e\q ˝Òø£ ñ+&ÉT≥ e\q Ä kÕúqeTTq≈£î
dü+ã+~Û+∫q $wüj·TeTT\˝À |üP]Ô e´‹πsK‘·j·TT+&ÉTqT. ‘·qø£+fÒ
∫qïyê¬s’q #Ó˝…¢+Á&ÉTø£*Zj·TT+&ç yê]e\q nH˚ø£ u≤<Ûä\T e#·TÃq≥T¢
#˚j·TTqT. yê] ô|[flfi¯ófl nj˚T´es¡≈£î ‘·q≈£î ô|[fl ø±≈£î+&Ü b˛e⁄≥
e\q ô|[fl |üP]Ô Ä\dü´eT>∑TqT. <ëj·÷<äT\‘√ Çã“+<äT\T ñ+&ÉTqT.
dü«+‘· nqï<äeTTà\T ≈£L&Ü e´‹πsKeTT>± e÷{≤¢&TÉ #·T+<äTs¡T. eT]j·TT
216 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
b˛{≤¢&ÉT#·T+<äTs¡T. XÊ+‹ ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT ø√|üeTT e#·TÃ#·T+&ÉTqT.
ˇø£y˚fi¯ X¯óuÛÑ Á>∑Vü≤eTTqï≥¢sTT‘˚ nqï<äeTTà\ e\q düTKeTT ˝Ò≈£î Hêï
e´‹πsKeTT ˝Ò≈£î+&Ü kÕ<Ûës¡DeTT>± ñ+<äTs¡T. eT+∫ Á>∑Vü≤eTTqï Ä
kÕúqeTT˝À |ü⁄D´eTT @e÷Á‘·eTT ˝Òq+<äTq ô|’q #Ó|æŒq $wüj·TeTT\˝À
düTKeTT ñ+&É<äT. n≥¢ì ø£wüºeTT+&É<äT. á kÕúqeTT˝À bÕ|üeTT
e÷Á‘·eTT+&ÉT≥ e\q <ÛäqeTT ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT. Jeq $<ÛëqeTTqT
#Ós∫¡ ˙#· JeqeTT #˚jT· Tq≥T¢ #˚jT· TqT. ‘·+Á&ç ÄdæÔ ‘·q≈£î <äø£ÿ≈£î+&Ü
b˛e⁄qT. ñ‘ê‡Vü≤eTT ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT nXÊ+‹‘√ J$+#·Tq≥T¢, ùdeø±
eè‹Ô˝À ø±\eTT >∑&ÉT|ü⁄q≥T¢ #˚j·TTqT.
#·‘·Ts¡úeTT ` e÷‘·èkÕúqeTT
Hê\Ze kÕúqeTT n+^ uÛ≤>∑eTT˝À πø+Á<äeTT>±j·TTHêï Ç~
bÕ|ü |ü⁄D´eTT\ s¬ +&ç{øÏ ° ì\j·TeTT. á kÕúqeTT ‘·*ø¢ ,Ï yêVü≤qeTTq≈£î,
uÛÑ÷$TøÏ, >∑èVü≤eTTq≈£î, ø√H˚s¡T, u≤$, #Ós¡Te⁄\≈£î, e´j·TkÕj·TeTTq≈£î,
|üX¯óeè~∆øÏ, |ü+≥\≈£î, ã+<ÛäTe⁄\≈£î ì\j·TeTT>± ñqï~. düø£\
edüTÔe⁄\T ñqï#√≥T, düeTdüÔ |ü+≥\T |ü+&ÉT#√≥T á kÕúqeTT˝ÀH˚
ø£\<äT. á kÕúqeTTq ˇø£ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT+&çHê ˝Òø£ á kÕúqeTTqT
‘êøÏHê edüTÔ ã\eTT+&ÉTqT. á kÕúqeTT˝Àì |ü⁄D´eTTqT X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT
(|ü⁄D´Á>∑V≤ü eTT) d”«ø£]+∫ C≤‘·≈î£ ìøÏ Ç#·TÃ≥ #˚‘· >∑èVü≤eTT\T, >∑èVü≤eTT
˝Àì edüTeÔ ⁄\T, <Ûqä , ø£qø£, edüTÔ yêVü≤qeTT\T, uÛ÷Ñ eTT\T, »˝≤X¯jT· eTT
\T, u≤e⁄\T, eqeTT\T ø£\TZqT. n+‘˚ø±ø£ ã+<ÛäT $TÁ‘·T\ |ü]yês¡eTT,
<ëdü »qeTT\T, |üX¯óeè~∆, bÕ\eè~∆, <Ûëq´eè~∆ #ê˝≤ø£\T>∑TqT.
qeTàø£düTÔ˝…’q ã+<ÛäTe⁄\ ã\eTT ø£\TZqT. e÷‘·èÁ|”‹ m≈£îÿe ñ+&ÉTqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 215
ñ+&ÉTqT. ˇø£y˚fi¯ ¬s+&Ée kÕúqeTT˝À X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT (bÕ|ü Á>∑Vü ≤eTT)
ñ+&çHê ˝Òø£ ‘êøÏHê nø£ÿ&ÉTqï |ü⁄D´eTTqT n+~e«ø£ bÕ|üeTTqT
n+~+#·TqT. ~«rj·T kÕúqeTTq bÕ|ü|ü⁄D´eTT\T ¬s+&É÷ ñ+&ÉTqT.
ø±e⁄q bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT eTTKeTT˝À n+<äeTT ˝Ò≈£î+&Ü, e÷≥˝À Äø£s¡¸D
˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT. ≈£î≥T+ãeTT˝À nH√´q´‘· ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT.
<ÛäqeTTqT ˝Ò≈£î+&Ü #˚dæ Çã“+~ ô|≥TºqT. á $<ÛäeTT>± eT+∫, #Ó&ÉT
Á>∑V≤ü eTT\T s¬ +&Ée kÕúqeTT˝À ñqï|ü&ÉT #˚jT· TqT. ˇø£yfi˚ ¯ @ Á>∑V≤ü eT÷
˝Òì |üø£åeTT˝À n‘·ì ¬s+&Ée kÕúqeTT˝Àì $wüj·TeTT\T n‘·ìøÏ
eT<Ûä´s¡ø£eTT>± n+<äT#·T+&ÉTqT. eT+∫ #Ó&ÉT ø±≈£î+&Ü ‘·≥düúeTT>±
ñ+&ÉTqT. ø±\Áø£eTeTT˝À nø£ÿ&çøÏ e∫Ãb˛e⁄ Á>∑V≤ü eTT\T ‘·eT Çwüeº TTqT
ã{Ϻ nø£ÿ&ç |òü*‘·eTT\qT Ç#·TÃ#·T+&ÉTqT.
‘·èrj·TeTT ` k˛<äs¡ kÕúqeTT
eT÷&Ée kÕúqeTT bÕ|ükÕúqeTT. Ç~ bÕ|üø√DeTT˝À eT÷&Ée~
>± ñ+&ÉT≥ e\q á kÕúqeTT˝À bÕ|üeTT e÷Á‘·eTT+&ÉTqT. ‘·èrj·T
kÕúqeTT˝À |ü⁄D´eTT+&Éø£ b˛sTTHê nø£ÿ&ÉTqï Á>∑Vü≤eTT\qT ã{Ϻ>±˙,
nø£ÿ&É ‘ê≈£î#·Tqï Á>∑Vü≤eTTqTã{Ϻ>±˙ |òü*‘·eTT+&ÉTqT. bÕ|ü Á>∑ Vü≤eTT
eT÷&Ée kÕúqeTTqT ‘ê≈£î≥ e\q ˝Òø£ ñ+&ÉT≥ e\q Ä kÕúqeTTq≈£î
dü+ã+~Û+∫q $wüj·TeTT\˝À |üP]Ô e´‹πsK‘·j·TT+&ÉTqT. ‘·qø£+fÒ
∫qïyê¬s’q #Ó˝…¢+Á&ÉTø£*Zj·TT+&ç yê]e\q nH˚ø£ u≤<Ûä\T e#·TÃq≥T¢
#˚j·TTqT. yê] ô|[flfi¯ófl nj˚T´es¡≈£î ‘·q≈£î ô|[fl ø±≈£î+&Ü b˛e⁄≥
e\q ô|[fl |üP]Ô Ä\dü´eT>∑TqT. <ëj·÷<äT\‘√ Çã“+<äT\T ñ+&ÉTqT.
dü«+‘· nqï<äeTTà\T ≈£L&Ü e´‹πsKeTT>± e÷{≤¢&TÉ #·T+<äTs¡T. eT]j·TT
216 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
b˛{≤¢&ÉT#·T+<äTs¡T. XÊ+‹ ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT ø√|üeTT e#·TÃ#·T+&ÉTqT.
ˇø£y˚fi¯ X¯óuÛÑ Á>∑Vü≤eTTqï≥¢sTT‘˚ nqï<äeTTà\ e\q düTKeTT ˝Ò≈£î Hêï
e´‹πsKeTT ˝Ò≈£î+&Ü kÕ<Ûës¡DeTT>± ñ+<äTs¡T. eT+∫ Á>∑Vü≤eTTqï Ä
kÕúqeTT˝À |ü⁄D´eTT @e÷Á‘·eTT ˝Òq+<äTq ô|’q #Ó|æŒq $wüj·TeTT\˝À
düTKeTT ñ+&É<äT. n≥¢ì ø£wüºeTT+&É<äT. á kÕúqeTT˝À bÕ|üeTT
e÷Á‘·eTT+&ÉT≥ e\q <ÛäqeTT ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT. Jeq $<ÛëqeTTqT
#Ós∫¡ ˙#· JeqeTT #˚jT· Tq≥T¢ #˚jT· TqT. ‘·+Á&ç ÄdæÔ ‘·q≈£î <äø£ÿ≈£î+&Ü
b˛e⁄qT. ñ‘ê‡Vü≤eTT ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT nXÊ+‹‘√ J$+#·Tq≥T¢, ùdeø±
eè‹Ô˝À ø±\eTT >∑&ÉT|ü⁄q≥T¢ #˚j·TTqT.
#·‘·Ts¡úeTT ` e÷‘·èkÕúqeTT
Hê\Ze kÕúqeTT n+^ uÛ≤>∑eTT˝À πø+Á<äeTT>±j·TTHêï Ç~
bÕ|ü |ü⁄D´eTT\ s¬ +&ç{øÏ ° ì\j·TeTT. á kÕúqeTT ‘·*ø¢ ,Ï yêVü≤qeTTq≈£î,
uÛÑ÷$TøÏ, >∑èVü≤eTTq≈£î, ø√H˚s¡T, u≤$, #Ós¡Te⁄\≈£î, e´j·TkÕj·TeTTq≈£î,
|üX¯óeè~∆øÏ, |ü+≥\≈£î, ã+<ÛäTe⁄\≈£î ì\j·TeTT>± ñqï~. düø£\
edüTÔe⁄\T ñqï#√≥T, düeTdüÔ |ü+≥\T |ü+&ÉT#√≥T á kÕúqeTT˝ÀH˚
ø£\<äT. á kÕúqeTTq ˇø£ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT+&çHê ˝Òø£ á kÕúqeTTqT
‘êøÏHê edüTÔ ã\eTT+&ÉTqT. á kÕúqeTT˝Àì |ü⁄D´eTTqT X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT
(|ü⁄D´Á>∑V≤ü eTT) d”«ø£]+∫ C≤‘·≈î£ ìøÏ Ç#·TÃ≥ #˚‘· >∑èVü≤eTT\T, >∑èVü≤eTT
˝Àì edüTeÔ ⁄\T, <Ûqä , ø£qø£, edüTÔ yêVü≤qeTT\T, uÛ÷Ñ eTT\T, »˝≤X¯jT· eTT
\T, u≤e⁄\T, eqeTT\T ø£\TZqT. n+‘˚ø±ø£ ã+<ÛäT $TÁ‘·T\ |ü]yês¡eTT,
<ëdü »qeTT\T, |üX¯óeè~∆, bÕ\eè~∆, <Ûëq´eè~∆ #ê˝≤ø£\T>∑TqT.
qeTàø£düTÔ˝…’q ã+<ÛäTe⁄\ ã\eTT ø£\TZqT. e÷‘·èÁ|”‹ m≈£îÿe ñ+&ÉTqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 217
X¯óuÛÑø±s¡´eTT\≈£î Á|üj·÷DeTT #˚sTT+#·TqT. kÂK´eTT\qT ø£\T>∑CÒdæ
ø°]Ô >ös¡eeTT\qT m≈£îÿeCÒj·TTqT. Á|ü‹ ø±s¡´eTT »j·TeTT>± kÕ>∑TqT.
‘·*¢yÓ’|ü⁄ yê]ì ô|+#·TqT. ÁøÏ$Tø°≥ø±~ u≤<Ûä\qT ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT.
ìπøå|üeTT\T <=s¡ø£e#·TÃqT. >∑èVü≤Á|üy˚X¯eTT\T »s¡T>∑TqT. edü‹
>∑èVü≤eTT\T ø£{Ϻ+#·TqT. Á|üyêVü≤ düMT|ü uÛÑ÷eTT\T, kÕs¡e+‘·yÓTÆq
uÛ÷Ñ eTT\T ø£\TZq≥T¢ #˚jT· TqT. $<ë´e+‘·T\, >±j·T≈£î\, >ös¡e˙j·TT\,
ñ<√´>∑T\ $TÁ‘·‘·«eTTqT ø£*Z+#·TqT. >∑TÁs¡eTT\T, @qT>∑T\T, ≈£îø£ÿ\T
yÓTT<ä\>∑Tq$ eè~∆ #˚j·TTqT. X¯óuÛÑø±s¡´eTT\qT, <Ó’eø±s¡´eTT\q÷,
Ç+{Ï˝ÀH˚ #˚sTT+#·TqT. X¯jT· q >∑èVü≤eT÷, X¯jT· q edüTeÔ ⁄\÷ m≈£îÿe>±
j·TT+&ÉTqT. yÓu’ eÑÛ >∑èVü≤eTT\q÷, <˚e‘ê eT+~s¡eTT\ ìsêàDeTT\q÷
#˚sTT+#·TqT. <Ûäs¡àdüÁ‘· ìsêàDeTT #˚sTT+#·TqT. <Ûäs¡àdüÁ‘·eTT\qT,
<Ûsä à¡ u≤e⁄\qT ø£{+ºÏ ∫ ø°]ìÔ dü+bÕ~+#·&yÉ T˚ ø±ø£ yÓu’ yÑÛ √ù|‘·eTT>± J$+|ü
CÒjT· TqT. nsTT‘˚ Çø£ÿ&É #·‘T· s¡eú TTq ˇø£ bÕ|üÁ>∑V≤ü eTT+&çq>±˙, ‘êøÏHê
>±˙, ô|’q #Ó|æŒq |òü*‘·eTT\ø£ìï{Ïø° e´‹πsKeTTq |òü*‘·eTT\T+&ÉTqT.
|ü+#·eTeTT ` $<ë´kÕúqeTT
á kÕú q eTT˝À π ø e\eTT |ü ⁄ D´eTT e÷Á‘· e TT+&É T qT.
ø√DeTT˝˝À |ü⁄D´eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø√DeTT. á kÕúqeTT
$<ë´kÕúqy˚T nsTTq|üŒ{Ïø° eTTK´eTT>± C≤„qeTTq≈£î ì\j·TyÓTÆq
kÕúqeTT. C≤„qeTq>± Á|ü|ü+#· C≤„qeTì ‘Ó*j·Te˝…qT. n+<äTe\q
á kÕúqeTT j·TTø±Ôj·TTø£Ô $y˚ø£eTTq≈£î, düeTj·Tdü÷Œ¤]ÔøÏ, Á>±Væ≤ ‘êX¯øÏÔøÏ,
C≤„|øü X£ ø¯ øÔÏ Ï ì\j·TeTì #Ó|Œü e#·TÃqT. $<ë´kÕúqeT>∑T≥ e\q C≤‘·≈î£ &ÉT
m+‘·es¡≈£î #·<äTe >∑\&ÉT nìj·T÷, yÓTT<ä{Ïπø #·<äTe⁄ nãT“Hê nã“<ë
218 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
nìj·T÷, #·<äTe⁄˝À yÓTT<äT›>± ñ+&ÉTHê, #·Ts¡T≈£î>± ñ+&ÉTHê nìj·TT
á kÕúqeTTqTã{Ϻj˚T ‘Ó*j·Te#·TÃqT. ◊<äe kÕúqeTT |üP]Ô |ü⁄D´
kÕúqeT>∑T≥ e\q Çø£ÿ&É $TÁ‘·es¡ZeTT˝Àì @ Á>∑Vü≤eTT #·÷∫Hê ˝Òø£
‘·q Vü≤düeÔ TT\‘√ ‘êøÏHê n˙ï eT+∫ |ò*ü ‘·eTT˝Ò C≤‘·≈î£ ìøÏ \_Û+#·TqT.
◊<äe kÕúqeTTq dü+‘êqeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£s¡àj·TT+&ÉT≥ e\q
|ü⁄D´ Á>∑V≤ü eTT e\q eT+∫ dü+‘êqeTT ø£\T>∑TqT. Á|ü|+ü #· C≤„qeTTq≈£î
ì\j·TyÓTqÆ kÕúqeT>∑T≥ #˚‘· nqT≈£L\yÓTqÆ Á>∑V≤ü eTT ã\eTT #˚‘· eT+Á‹
|ü<ä$ \_Û+#·TqT. n+‘˚ø±ø£ eT+∫ q&Ée&çø£ ø£*Zqyê¬s’ ìX¯Ãj·T ãT~∆
ø£\yê&Ó’ ã+<ÛäT, $TÁ‘·T\≈£î dü\Vü‰<ës¡T&ÉT>± ñ+&ÉTqT. |ü⁄D´Á>∑ Vü≤eTT
e\q $<ë´, $qj·TeTT, $<Û̊j·T‘·, $y˚ø£eTT ø£\TZqT. eTTK´yÓTÆq
$wüj·TeTT\qT ‘Ó\TdüTø=qT≥, eT+∫ $wüj·TeTT\qT e÷{≤¢&ÉT≥
<ä÷s¡eTT Ä˝À#·q\T #˚j·TT≥ ñ+&ÉTqT. Ç+ø± |òüTq‘·, >±+;Ûs¡´eTT,
Á>±e÷~Ûø±s¡eTT ø£\TZqT. Á>∑+<∏ä s¡#·q˝À ÁbÕMD´‘·, eT+Á‘√bÕdüq˝À
Á|üdüqï‘· ø£\TZqT. <ëqeTT #˚j·TT≥, Hê´j·TeTT>± q&ÉT#·T≥ ø£*Z
j·TT+&ÉTqT. bÕ|ü|ü⁄D´eTT\˝À $eT]Ù+#·T≥, bÕ+&ç‘·´eTT˝À Á|ü‹uÛÑ,
C≤„qX¯øÏÔ, C≤„|üø£X¯øÏÔ, Á>±Væ≤‘· X¯øÏÔ, #˚‹|üì HÓ’|ü⁄D´eTT, j·T+Á‘·eTT\qT
dü]#˚j·TT j·TTøÏÔj·TT+&ÉTqT. eT+Á‘·, ‘·+Á‘·, j·T+Á‘· ã\eTT ø£\T>∑TqT.
>∑Ts¡T‘·«eTT, >∑Ts¡T Vü≤√<ë ø£*Z j·TT+&ÉTqT. ø±s¡´»j·TeTT, ì<ëqeTT,
n~Ûø±s¡eTT, nqï<ëqeTT, e+XÊ_Ûeè~∆, ˙‹, ìj·TeTeTT, XÊ+‹ì
ø£*Z+#·TqT. ø°]Ô >ös¡eeTT\T yê´|æ+|üCÒj·TTqT. mes¡÷ #·÷&Éì
yê{Ïì, mes¡÷ $qì yê{Ïì ø£qT>=qT X¯øÏÔì#·TÃqT. n<Ûäs¡àeTT\qT
K+&ç+#·T≥, Á|ü»\≈£î Væ≤‘·Tì>±, >∑Ts¡Te⁄>± #·÷|æ+#·TqT. Ç‘·s¡T\T
n&ç–q Á|üXï¯ ≈£î dü÷{Ï>± »yêãTì#·Tà k˛úeT‘·qT ø£\T>∑Cj Ò T· TqT. ˇø£yfi˚ ¯
◊<äe kÕúqeTTq bÕ|üÁ>∑Vü≤eTTHêï |ü⁄D´eTTqT n+~+#·<äT, bÕ|üeTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 217
X¯óuÛÑø±s¡´eTT\≈£î Á|üj·÷DeTT #˚sTT+#·TqT. kÂK´eTT\qT ø£\T>∑CÒdæ
ø°]Ô >ös¡eeTT\qT m≈£îÿeCÒj·TTqT. Á|ü‹ ø±s¡´eTT »j·TeTT>± kÕ>∑TqT.
‘·*¢yÓ’|ü⁄ yê]ì ô|+#·TqT. ÁøÏ$Tø°≥ø±~ u≤<Ûä\qT ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT.
ìπøå|üeTT\T <=s¡ø£e#·TÃqT. >∑èVü≤Á|üy˚X¯eTT\T »s¡T>∑TqT. edü‹
>∑èVü≤eTT\T ø£{Ϻ+#·TqT. Á|üyêVü≤ düMT|ü uÛÑ÷eTT\T, kÕs¡e+‘·yÓTÆq
uÛ÷Ñ eTT\T ø£\TZq≥T¢ #˚jT· TqT. $<ë´e+‘·T\, >±j·T≈£î\, >ös¡e˙j·TT\,
ñ<√´>∑T\ $TÁ‘·‘·«eTTqT ø£*Z+#·TqT. >∑TÁs¡eTT\T, @qT>∑T\T, ≈£îø£ÿ\T
yÓTT<ä\>∑Tq$ eè~∆ #˚j·TTqT. X¯óuÛÑø±s¡´eTT\qT, <Ó’eø±s¡´eTT\q÷,
Ç+{Ï˝ÀH˚ #˚sTT+#·TqT. X¯jT· q >∑èVü≤eT÷, X¯jT· q edüTeÔ ⁄\÷ m≈£îÿe>±
j·TT+&ÉTqT. yÓu’ eÑÛ >∑èVü≤eTT\q÷, <˚e‘ê eT+~s¡eTT\ ìsêàDeTT\q÷
#˚sTT+#·TqT. <Ûäs¡àdüÁ‘· ìsêàDeTT #˚sTT+#·TqT. <Ûäs¡àdüÁ‘·eTT\qT,
<Ûsä à¡ u≤e⁄\qT ø£{+ºÏ ∫ ø°]ìÔ dü+bÕ~+#·&yÉ T˚ ø±ø£ yÓu’ yÑÛ √ù|‘·eTT>± J$+|ü
CÒjT· TqT. nsTT‘˚ Çø£ÿ&É #·‘T· s¡eú TTq ˇø£ bÕ|üÁ>∑V≤ü eTT+&çq>±˙, ‘êøÏHê
>±˙, ô|’q #Ó|æŒq |òü*‘·eTT\ø£ìï{Ïø° e´‹πsKeTTq |òü*‘·eTT\T+&ÉTqT.
|ü+#·eTeTT ` $<ë´kÕúqeTT
á kÕú q eTT˝À π ø e\eTT |ü ⁄ D´eTT e÷Á‘· e TT+&É T qT.
ø√DeTT˝˝À |ü⁄D´eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø√DeTT. á kÕúqeTT
$<ë´kÕúqy˚T nsTTq|üŒ{Ïø° eTTK´eTT>± C≤„qeTTq≈£î ì\j·TyÓTÆq
kÕúqeTT. C≤„qeTq>± Á|ü|ü+#· C≤„qeTì ‘Ó*j·Te˝…qT. n+<äTe\q
á kÕúqeTT j·TTø±Ôj·TTø£Ô $y˚ø£eTTq≈£î, düeTj·Tdü÷Œ¤]ÔøÏ, Á>±Væ≤ ‘êX¯øÏÔøÏ,
C≤„|øü X£ ø¯ øÔÏ Ï ì\j·TeTì #Ó|Œü e#·TÃqT. $<ë´kÕúqeT>∑T≥ e\q C≤‘·≈î£ &ÉT
m+‘·es¡≈£î #·<äTe >∑\&ÉT nìj·T÷, yÓTT<ä{Ïπø #·<äTe⁄ nãT“Hê nã“<ë
218 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
nìj·T÷, #·<äTe⁄˝À yÓTT<äT›>± ñ+&ÉTHê, #·Ts¡T≈£î>± ñ+&ÉTHê nìj·TT
á kÕúqeTTqTã{Ϻj˚T ‘Ó*j·Te#·TÃqT. ◊<äe kÕúqeTT |üP]Ô |ü⁄D´
kÕúqeT>∑T≥ e\q Çø£ÿ&É $TÁ‘·es¡ZeTT˝Àì @ Á>∑Vü≤eTT #·÷∫Hê ˝Òø£
‘·q Vü≤düeÔ TT\‘√ ‘êøÏHê n˙ï eT+∫ |ò*ü ‘·eTT˝Ò C≤‘·≈î£ ìøÏ \_Û+#·TqT.
◊<äe kÕúqeTTq dü+‘êqeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£s¡àj·TT+&ÉT≥ e\q
|ü⁄D´ Á>∑V≤ü eTT e\q eT+∫ dü+‘êqeTT ø£\T>∑TqT. Á|ü|+ü #· C≤„qeTTq≈£î
ì\j·TyÓTqÆ kÕúqeT>∑T≥ #˚‘· nqT≈£L\yÓTqÆ Á>∑V≤ü eTT ã\eTT #˚‘· eT+Á‹
|ü<ä$ \_Û+#·TqT. n+‘˚ø±ø£ eT+∫ q&Ée&çø£ ø£*Zqyê¬s’ ìX¯Ãj·T ãT~∆
ø£\yê&Ó’ ã+<ÛäT, $TÁ‘·T\≈£î dü\Vü‰<ës¡T&ÉT>± ñ+&ÉTqT. |ü⁄D´Á>∑ Vü≤eTT
e\q $<ë´, $qj·TeTT, $<Û̊j·T‘·, $y˚ø£eTT ø£\TZqT. eTTK´yÓTÆq
$wüj·TeTT\qT ‘Ó\TdüTø=qT≥, eT+∫ $wüj·TeTT\qT e÷{≤¢&ÉT≥
<ä÷s¡eTT Ä˝À#·q\T #˚j·TT≥ ñ+&ÉTqT. Ç+ø± |òüTq‘·, >±+;Ûs¡´eTT,
Á>±e÷~Ûø±s¡eTT ø£\TZqT. Á>∑+<∏ä s¡#·q˝À ÁbÕMD´‘·, eT+Á‘√bÕdüq˝À
Á|üdüqï‘· ø£\TZqT. <ëqeTT #˚j·TT≥, Hê´j·TeTT>± q&ÉT#·T≥ ø£*Z
j·TT+&ÉTqT. bÕ|ü|ü⁄D´eTT\˝À $eT]Ù+#·T≥, bÕ+&ç‘·´eTT˝À Á|ü‹uÛÑ,
C≤„qX¯øÏÔ, C≤„|üø£X¯øÏÔ, Á>±Væ≤‘· X¯øÏÔ, #˚‹|üì HÓ’|ü⁄D´eTT, j·T+Á‘·eTT\qT
dü]#˚j·TT j·TTøÏÔj·TT+&ÉTqT. eT+Á‘·, ‘·+Á‘·, j·T+Á‘· ã\eTT ø£\T>∑TqT.
>∑Ts¡T‘·«eTT, >∑Ts¡T Vü≤√<ë ø£*Z j·TT+&ÉTqT. ø±s¡´»j·TeTT, ì<ëqeTT,
n~Ûø±s¡eTT, nqï<ëqeTT, e+XÊ_Ûeè~∆, ˙‹, ìj·TeTeTT, XÊ+‹ì
ø£*Z+#·TqT. ø°]Ô >ös¡eeTT\T yê´|æ+|üCÒj·TTqT. mes¡÷ #·÷&Éì
yê{Ïì, mes¡÷ $qì yê{Ïì ø£qT>=qT X¯øÏÔì#·TÃqT. n<Ûäs¡àeTT\qT
K+&ç+#·T≥, Á|ü»\≈£î Væ≤‘·Tì>±, >∑Ts¡Te⁄>± #·÷|æ+#·TqT. Ç‘·s¡T\T
n&ç–q Á|üXï¯ ≈£î dü÷{Ï>± »yêãTì#·Tà k˛úeT‘·qT ø£\T>∑Cj Ò T· TqT. ˇø£yfi˚ ¯
◊<äe kÕúqeTTq bÕ|üÁ>∑Vü≤eTTHêï |ü⁄D´eTTqT n+~+#·<äT, bÕ|üeTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 219
˝Ò<Tä ø£qTø£ #Ó&TÉ q÷ #˚jT· ˝Ò<Tä . |ü⁄D´ Á>∑V≤ü eTT ˝Òì<ëìe\q Á>∑V≤ü eTT\
dü+#ês¡eTT˝À @ Á>∑Vü≤eTT Ä kÕúqeTT˝Àì eùdÔ <ëìøÏ nqT≈£L\yÓTÆq
yê{Ïì ø£\T>∑ CÒj·TTqT.
Äs¡e~ ` X¯Á‘·TkÕúqeTT
Äs¡e kÕúqeTT bÕ|ü|ü⁄D´ $TÁX¯eT kÕúqeTT. Çø£ÿ&ÉTqï $TÁ‘·
Á>∑Vü≤eTTqT (|ü⁄D´Á>∑Vü≤eTTqT) ã{Ϻ eT+∫j·T÷, X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTTqT (bÕ|ü
Á>∑Vü≤eTTqT) ã{Ϻ #Ó&ÉTj·T÷ »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. Çø£ÿ&É X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTTHêï
˝Òø£ ‘êøÏHê |ü⁄D´|ò\ü eTT \uÛ´Ñ eT>∑T≥ e\q X¯Á‘·T, s¡TD, s√>∑, düeTdü´\T
ñ+&Ée⁄. e&û¶ yê´bÕs¡eTT‘√, yÓ<’ ´ä eè‹Ô‘√ <ÛHä ês¡q® ø£*+Z #·TqT. X¯Á‘·Te⁄\T
ñ+&És¡T, ñHêï yêπs q•+∫b˛e⁄<äTs¡T, ãTTDu≤<Ûä\T+&Ée⁄. ãTTDeTT
\THêï düT\uÛÑeTT>± r]b˛e⁄qT. s√>∑eTT\T sêe⁄, ˇø£y˚fi¯ e∫ÃHê
düT\uÛeÑ TT>± b˛e⁄qT. ø£\Vü≤uÛj Ñ T· eTT, eTH√∫+‘·, Ç‘·sT¡ \T <˚«wæ+#·&eÉ TT,
n|üyê<äT\T, n|üì+<ä\T, nqTe÷qeTT\T, #Ó&ÉT e´düqeTT\ u≤<Ûä\T
ñ+&Ée⁄. n+‘˚ø±ø£ &ÉãT“ eè<∏ë>± Ks¡TÃø±<äT. n|ü\T Ç#·TÃ≥˝ÀqT,
‘Ó#·TÃ≥˝ÀqT, Ç|æŒ+#·T≥˝ÀqT m≥Te+{Ï ∫≈£îÿ\÷ ñ+&Ée⁄. Äs¡e
kÕúqeTTqT #˚s¡T |ü⁄D´Á>∑Vü≤eTT\qTã{Ϻ |òü*‘·eTT\T+&ÉTqT. ˇø£y˚ fi¯
bÕ|ü Á>∑Vü≤eTT+&çHê ˝Òø£ nø£ÿ&É ‘êøÏHê X¯Á‘·T, ãTTD, s√>∑ düeTdü´\T
J$‘·eT+‘ê ñ+&ÉTqT. @ Á>∑Vü≤eTT ˝Ò≈£î+&çq n≥T Ç≥T>±ø£ eT<Ûä´
s¡ø£eTT>± »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT.
dü|üÔeTeTT ` ø£fi¯Á‘·kÕúqeTT
Ç~ |üP]Ô bÕ|ükÕúqeTT. Çø£ÿ&É bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT+fÒ n+<äT˝Àì
bÕ|üeTTqT n+~+∫ eTìwæì #ê˝≤ Çã“+~ ô|≥TºqT. J$‘·eTT˝À
220 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
uÛ≤s¡´ kÂK´eTT ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT. j·TÚe«q ø±\eT+‘ê e´s¡úeT>∑TqT.
$yêVü≤eTT ø±e&Éy˚T ø£wüºeT>∑TqT. ˇø£y˚fi¯ $yêVü≤yÓTÆHê n~ ø=+‘·
ø±\eTTqπø #Ó&bç ˛sTT uÛ≤s¡´ $&çb˛e⁄qT. ñqï+‘· ø±\eTT uÛ≤s¡´ uÛÑs\Ô¡ ≈£î
@e÷Á‘·eTT bıdü>∑<äT. J$‘·eTT˝À eTTK´yÓTÆq~ uÛ≤s¡´ nsTT‘˚ Ä
uÛ≤s¡´ e\q düTKeTT ˝Ò≈î£ +&Ü m|ü&É÷ ø£wyºü T˚ ñ+&ÉT≥ e\q, eT]ø=ìï
ø±s¡DeTT\ e\q |üP]Ô $düT>∑T#Ó+~ eTH√XÊ+‹ ˝Ò≈£î+&Ü b˛e⁄qT.
<ëìøÏ ‘√&ÉT Ä kÕúqeTT˝À mì$T<äe kÕúHê~Û|‹ü j·TT+&çHê, mì$T<äe
kÕúqeTT˝À bÕ|üÁ>∑V≤ü eTT+&çHê n≥Te+{Ï yê&ÉT uÛ≤s¡´e\q eTH√ø£\‘·
#Ó+~ ∫es¡≈£î Ä‘·àVü≤‘·´ #˚düTø=qTqT.
ø£fi¯Á‘·eTT nq>± |üP]Ô uÛ≤s¡´ dü+ã+<ÛäyÓTÆq <ëìe\q dü|üÔeT
kÕúqeTT˝À X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT+&çHê ˝Òø£ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT ‘·q #˚‘·T\‘√ ‘êøÏHê
ø£fi¯Á‘·eTT qT+&ç \_Û+#·T nìï s¡ø£eTT\ ø£wüºeTT\T ˝Ò≈£î+&Ü b˛e⁄qT.
Ä kÕúqeTT˝À |ü⁄D´eTT ˝Ò≈£îHêï X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT ñ+&ÉT≥ e\q X¯óuÛÑ
Á>∑Vü≤eTT m<äTs¡T>± ˇø£≥e kÕúqeTTqqTqï |ü⁄D´eTT\qT Á>∑Væ≤+∫, Ä
|ü⁄D´eTT <ë«sê X¯Øs¡ düTKeTTqT n+~e«e\dæq ø£s¡Ôe´eTT ‘·q≈£îqï~.
ø±e⁄q uÛ≤s¡´qT+&ç X¯Øs¡ düTKeTT n+~+#·TqT. n|ü&ÉT ˇø£≥e
kÕúqeTT˝Àì X¯Øs¡ kÂwüºeeTT, X¯Øs¡eTT n+<äeTT <ë«sê uÛ≤s¡´qT
Äø£]¸‘·Tsê*>± #˚dæ düTKeTTq+~+#·TqT. nfÒ¢ $T>∑‘ê $wüj·TeTT˝…’q
uÛ≤s¡´ <ë«sê <ÛäqeTT ø£\T>∑Tq≥T¢ #˚j·TTqT. $yêVü≤eTT ñqï≥T¢+&ç
»s¡T>∑Tq≥T¢ #˚j·TTqT. Åd”ÔkÕ+>∑‘·´eTT, düT>∑+<ÛäeTT\T, eT<ÛäTs¡ bÕ˙
j·TeTT\T, eT<ÛTä s¡|\üò Vü‰s¡eTT\T, |ü⁄wüŒeTT\T, ‘ê+ã÷\eTT nqTø√≈£î+&Ü
\uÛÑ´eT>∑TqT. Ç‘·s¡ Åd”Ô\qT Äø£]¸+#·T≥ yê]e\q düTKeTT bı+<äTq~
ˇø£ kÕúqeTTq ñ+&ÉT≥ e\q n‘·ìøÏ uÛ≤s¡´j˚T Ç‘·s¡ ÅdÔ” ÁøÏ+<ä »eTø£{ºÏ
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 219
˝Ò<Tä ø£qTø£ #Ó&TÉ q÷ #˚jT· ˝Ò<Tä . |ü⁄D´ Á>∑V≤ü eTT ˝Òì<ëìe\q Á>∑V≤ü eTT\
dü+#ês¡eTT˝À @ Á>∑Vü≤eTT Ä kÕúqeTT˝Àì eùdÔ <ëìøÏ nqT≈£L\yÓTÆq
yê{Ïì ø£\T>∑ CÒj·TTqT.
Äs¡e~ ` X¯Á‘·TkÕúqeTT
Äs¡e kÕúqeTT bÕ|ü|ü⁄D´ $TÁX¯eT kÕúqeTT. Çø£ÿ&ÉTqï $TÁ‘·
Á>∑Vü≤eTTqT (|ü⁄D´Á>∑Vü≤eTTqT) ã{Ϻ eT+∫j·T÷, X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTTqT (bÕ|ü
Á>∑Vü≤eTTqT) ã{Ϻ #Ó&ÉTj·T÷ »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. Çø£ÿ&É X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTTHêï
˝Òø£ ‘êøÏHê |ü⁄D´|ò\ü eTT \uÛ´Ñ eT>∑T≥ e\q X¯Á‘·T, s¡TD, s√>∑, düeTdü´\T
ñ+&Ée⁄. e&û¶ yê´bÕs¡eTT‘√, yÓ<’ ´ä eè‹Ô‘√ <ÛHä ês¡q® ø£*+Z #·TqT. X¯Á‘·Te⁄\T
ñ+&És¡T, ñHêï yêπs q•+∫b˛e⁄<äTs¡T, ãTTDu≤<Ûä\T+&Ée⁄. ãTTDeTT
\THêï düT\uÛÑeTT>± r]b˛e⁄qT. s√>∑eTT\T sêe⁄, ˇø£y˚fi¯ e∫ÃHê
düT\uÛeÑ TT>± b˛e⁄qT. ø£\Vü≤uÛj Ñ T· eTT, eTH√∫+‘·, Ç‘·sT¡ \T <˚«wæ+#·&eÉ TT,
n|üyê<äT\T, n|üì+<ä\T, nqTe÷qeTT\T, #Ó&ÉT e´düqeTT\ u≤<Ûä\T
ñ+&Ée⁄. n+‘˚ø±ø£ &ÉãT“ eè<∏ë>± Ks¡TÃø±<äT. n|ü\T Ç#·TÃ≥˝ÀqT,
‘Ó#·TÃ≥˝ÀqT, Ç|æŒ+#·T≥˝ÀqT m≥Te+{Ï ∫≈£îÿ\÷ ñ+&Ée⁄. Äs¡e
kÕúqeTTqT #˚s¡T |ü⁄D´Á>∑Vü≤eTT\qTã{Ϻ |òü*‘·eTT\T+&ÉTqT. ˇø£y˚ fi¯
bÕ|ü Á>∑Vü≤eTT+&çHê ˝Òø£ nø£ÿ&É ‘êøÏHê X¯Á‘·T, ãTTD, s√>∑ düeTdü´\T
J$‘·eT+‘ê ñ+&ÉTqT. @ Á>∑Vü≤eTT ˝Ò≈£î+&çq n≥T Ç≥T>±ø£ eT<Ûä´
s¡ø£eTT>± »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT.
dü|üÔeTeTT ` ø£fi¯Á‘·kÕúqeTT
Ç~ |üP]Ô bÕ|ükÕúqeTT. Çø£ÿ&É bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT+fÒ n+<äT˝Àì
bÕ|üeTTqT n+~+∫ eTìwæì #ê˝≤ Çã“+~ ô|≥TºqT. J$‘·eTT˝À
220 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
uÛ≤s¡´ kÂK´eTT ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT. j·TÚe«q ø±\eT+‘ê e´s¡úeT>∑TqT.
$yêVü≤eTT ø±e&Éy˚T ø£wüºeT>∑TqT. ˇø£y˚fi¯ $yêVü≤yÓTÆHê n~ ø=+‘·
ø±\eTTqπø #Ó&bç ˛sTT uÛ≤s¡´ $&çb˛e⁄qT. ñqï+‘· ø±\eTT uÛ≤s¡´ uÛÑs\Ô¡ ≈£î
@e÷Á‘·eTT bıdü>∑<äT. J$‘·eTT˝À eTTK´yÓTÆq~ uÛ≤s¡´ nsTT‘˚ Ä
uÛ≤s¡´ e\q düTKeTT ˝Ò≈î£ +&Ü m|ü&É÷ ø£wyºü T˚ ñ+&ÉT≥ e\q, eT]ø=ìï
ø±s¡DeTT\ e\q |üP]Ô $düT>∑T#Ó+~ eTH√XÊ+‹ ˝Ò≈£î+&Ü b˛e⁄qT.
<ëìøÏ ‘√&ÉT Ä kÕúqeTT˝À mì$T<äe kÕúHê~Û|‹ü j·TT+&çHê, mì$T<äe
kÕúqeTT˝À bÕ|üÁ>∑V≤ü eTT+&çHê n≥Te+{Ï yê&ÉT uÛ≤s¡´e\q eTH√ø£\‘·
#Ó+~ ∫es¡≈£î Ä‘·àVü≤‘·´ #˚düTø=qTqT.
ø£fi¯Á‘·eTT nq>± |üP]Ô uÛ≤s¡´ dü+ã+<ÛäyÓTÆq <ëìe\q dü|üÔeT
kÕúqeTT˝À X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT+&çHê ˝Òø£ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT ‘·q #˚‘·T\‘√ ‘êøÏHê
ø£fi¯Á‘·eTT qT+&ç \_Û+#·T nìï s¡ø£eTT\ ø£wüºeTT\T ˝Ò≈£î+&Ü b˛e⁄qT.
Ä kÕúqeTT˝À |ü⁄D´eTT ˝Ò≈£îHêï X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT ñ+&ÉT≥ e\q X¯óuÛÑ
Á>∑Vü≤eTT m<äTs¡T>± ˇø£≥e kÕúqeTTqqTqï |ü⁄D´eTT\qT Á>∑Væ≤+∫, Ä
|ü⁄D´eTT <ë«sê X¯Øs¡ düTKeTTqT n+~e«e\dæq ø£s¡Ôe´eTT ‘·q≈£îqï~.
ø±e⁄q uÛ≤s¡´qT+&ç X¯Øs¡ düTKeTT n+~+#·TqT. n|ü&ÉT ˇø£≥e
kÕúqeTT˝Àì X¯Øs¡ kÂwüºeeTT, X¯Øs¡eTT n+<äeTT <ë«sê uÛ≤s¡´qT
Äø£]¸‘·Tsê*>± #˚dæ düTKeTTq+~+#·TqT. nfÒ¢ $T>∑‘ê $wüj·TeTT˝…’q
uÛ≤s¡´ <ë«sê <ÛäqeTT ø£\T>∑Tq≥T¢ #˚j·TTqT. $yêVü≤eTT ñqï≥T¢+&ç
»s¡T>∑Tq≥T¢ #˚j·TTqT. Åd”ÔkÕ+>∑‘·´eTT, düT>∑+<ÛäeTT\T, eT<ÛäTs¡ bÕ˙
j·TeTT\T, eT<ÛTä s¡|\üò Vü‰s¡eTT\T, |ü⁄wüŒeTT\T, ‘ê+ã÷\eTT nqTø√≈£î+&Ü
\uÛÑ´eT>∑TqT. Ç‘·s¡ Åd”Ô\qT Äø£]¸+#·T≥ yê]e\q düTKeTT bı+<äTq~
ˇø£ kÕúqeTTq ñ+&ÉT≥ e\q n‘·ìøÏ uÛ≤s¡´j˚T Ç‘·s¡ ÅdÔ” ÁøÏ+<ä »eTø£{ºÏ
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 221
ÄyÓTe\q düTKeTT ùdïVü≤eTT \uÛÑ´eT>∑Tq≥T¢ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT #˚j·TTqT.
düø±\ ìÁ<ä düø±\ yÓT<Æ Tä∏ qeTT \_Û+#·TqT. |ü&øÉ >£ ~∑ ≈£L&Ü düTKeTT\≈£î
nqT≈£L\eTT>± \_Û+#·TqT. Ç<ä+‘·j·T÷ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT e\q Á|ü<∏äe T
kÕúqeTTqTã{Ϻ ñ+&ÉTqT. yÓTT<ä{Ï kÕúqeTT˝À eT]jÓTTø£ X¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT+&ç
nø£ÿ&çqT+&ç @&Ée kÕúqeTTqT ‘ê≈£î≥ e\q, @&Ée kÕúqeTT˝À eT]jÓTTø£
X¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT+&çq, n≥Te+{Ï C≤‘·≈î£ ìøÏ Á>∑V≤ü eTT\ eT÷\eTTq ˇø£≥e
kÕúqeTT |ü⁄D´eTTqT m<äTs¡T>±j·TTqï @&Ée kÕúqeTTq neT\T »]–q≥T¢
ÁuÛÑ$T+|ü#˚dæ düTKeTT\ì‘·TÔs¡ì ‘Ó*j·Te˝…qT.
nwüºeTeTT ` Äj·TTkÕúqeTT
ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì mì$T<äe kÕúqeTT˝À bÕ|üeTT, |ü⁄D´eTT s¬ +&É÷
ñHêïsTT. á kÕúqeTT˝À mH√ï $wüjT· eTT\THêï, Äj·TTwü߸ $wüjT· eTTqπø
m≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£\<äT. n+<äTe\q á kÕúqeTTqT Äj·TTkÕúqeTT
n+{≤s¡T. á kÕúqeTT˝À Äj·TTsê›j·TeTTqï|ü&ÉT eTs¡DeTTqT ≈£L&Ü
#Ó|üŒe#·TÃqT. n+‘˚ø±ø£ C≤‘·≈£îì JeqeTT, <äT'KeTT, qs¡ø£eTT, bÕ|ü
ø£è‘·´eTT\T #˚j·TT≥ eTTqï>∑Tq$ ø£\e⁄. Çeìïj·T÷ bÕ|ü eT]j·TT
|ü⁄D´eTT\ã{Ïj º T· T+&ÉTqT. á kÕúqeTTq eT+∫ Á>∑V≤ü eTT (X¯óuÛÑ Á>∑V≤ü eTT)
ñHêï ˝Òø£ ‘êøÏHê C≤‘·≈£î&ÉT m≈£îÿe ø±\eTT J$+#·Tqì #Ó|üŒe#·TÃqT.
|ü⁄D´Á>∑Vü≤eTT+&ÉT≥ e\q Ä kÕúqeTT˝Àì |ü⁄D´eTTqT e÷Á‘·eTT
d”«ø£]+∫ eTìwæøÏ n+~+#·T≥ e\q C≤‘·≈£î&ÉT <˚Vü≤|ü⁄wæ˜, Ms¡´|ü⁄wæ˜
ø£*– ø±eTkÂK´eTTqT nqTuÛÑ$+#·TqT. m≈£îÿe ø£q´\‘√ dü+ã+<ÛäeTT
ø£\TZq≥T¢ #˚j·TTqT. Bs¡ÈHê&çø£*Zj·TT+&ÉT≥ e\q s¡‹πø[˝À m≈£îÿe
ø±\eTT >∑&ÉT|ü⁄qT. nee÷qeTT\T, ø£\Vü≤eTT\T ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT.
222 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n+>∑˝À|üeTT+&É<Tä , Åd\Ô” e\q <äT'KeTT+&É<Tä . X¯Á‘·T uÛjÑ T· eTT ñ+&É<Tä .
ø±sê>±s¡ ÁbÕ|æÔ>±˙, #·≥ºeTTqT MT] q&ÉTe&ÉeTT>±˙ ø£\T>∑<äT. »+‘·T
e<Ûä\T #˚j·T&ÉT, bÕ|ü;Û‹j·TT+&ÉTqT. nø±\ eTè‘·T´ uÛÑj·TeTT+&É< äT.
#˚j·TT |üì˝À Á|ü‹uÛÑ ø£*Zj·TT+&ÉTqT. ø£fi¯Á‘· düTKeTT+&ÉTqT, nq´Åd”Ô\
kÕ+>∑‘·´eTT ø£\T>∑TqT. ˇø£y˚fi¯ »qq düeTj·TeTT˝À á kÕúqeTTq
bÕ|üÁ>∑V≤ü eTT+&çq≥¢sTT‘˚ n~ nø£ÿ&ÉTqï bÕ|üeTTqT d”«ø£]+∫ C≤‘·≈î£ ìøÏ
n+~+#·TqT. |ü⁄D´eTTqT rdüTø√<äT. bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT e\q n‘·ìøÏ
bÕ|üø£s¡à nqTuÛÑeeTT˝Ò ø£\TZqT. nø±\ eTè‘·T´e⁄ @s¡Œ&ÉTqT. ˇø£y˚fi¯
nø±\ eTè‘·T´e⁄ ˝Ò≈£îHêï Äj·TTwü߸ ‘=+<äs¡>± nsTTb˛e⁄qT. nq>±
n˝≤Œj·TTwüßÿ&É>T∑ qT. |üsêuÛeÑ eTT\T ø£\TZqT. ø±sê>±s¡ ÁbÕ|æÔ ø£\T>∑TqT.
Ç‘·s¡T\#˚ ÁbÕDVü‰ì uÛÑj·TeTT+&ÉTqT. Åd”Ô düTKeTT+&É<äT. düŒs¡ ÙHê&ç
ø£\yê&Ó’ eT>∑‘·qeTTHêï ì$TwüeTT ˝Òø£ ns¡ì$TwüeTT˝À ø±eTyê+#Û·
r]b˛e⁄qT. <ëìe\q ìsêX¯ @s¡Œ&ÉTqT. Åd\Ô” ‘√ nee÷qeTT ø£\TZqT.
mì$T<äe kÕúqeTTq X¯Á‘·T Á>∑V≤ü eTT>∑ sêVüQe⁄qï $cÕVü‰s¡eTT e\q>±˙,
bÕeTTø±≥T e\q>±˙ #·ìb˛e⁄qì #Ó|üŒe#·TÃqT. #·+Á<äT&ÉT bÕ|æjÓÆT
nwüºeTeTTq ñqï ˙{Ï>∑+&ÉeTT‘√ #·ìb˛e⁄qì #Ó|üŒe#·TÃqT. n˝≤π>
X¯óÁ≈£î&ÉT X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤yÓTÆ mì$T<äe kÕúqeTTq ñ+&çq≥¢sTT‘˚ J$‘·eTT˝À
düeTj·TeTT #·÷∫ n–ï e\q ø±* #·ìb˛e⁄qì #Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£y˚fi¯
ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT mì$T<äe kÕúqeTTq ñqï≥¢sTT‘˚ C≤‘·≈£îì X¯Øs¡eTT˝À
<äjT· ´eTT\T #˚] &Üø£sº ≈¢¡ î£ n+‘·T<=s¡øì£ s√>∑eTTqT ø£*Œ+∫ <äjT· ´eTT˝Ò
#·+|æy˚j·TTqT. mì$T<äe kÕúqeTTq ≈£î»Á>∑Vü≤eTT nX¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT>±
j·TT+&çq≥¢sTT‘˚ n{Ϻ C≤‘·≈£î&ÉT Äj·TT<ÛäeTT\#˚‘· #·+|üã&ÉTqì
#Ó|üŒe#·TÃqT. ≈£î»Á>∑Vü≤eTTq≈£î uÛÑ÷Á>∑Vü≤eTT ‘√&Ó’j·TT+fÒ u≤+ãT\
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 221
ÄyÓTe\q düTKeTT ùdïVü≤eTT \uÛÑ´eT>∑Tq≥T¢ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT #˚j·TTqT.
düø±\ ìÁ<ä düø±\ yÓT<Æ Tä∏ qeTT \_Û+#·TqT. |ü&øÉ >£ ~∑ ≈£L&Ü düTKeTT\≈£î
nqT≈£L\eTT>± \_Û+#·TqT. Ç<ä+‘·j·T÷ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT e\q Á|ü<∏äe T
kÕúqeTTqTã{Ϻ ñ+&ÉTqT. yÓTT<ä{Ï kÕúqeTT˝À eT]jÓTTø£ X¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT+&ç
nø£ÿ&çqT+&ç @&Ée kÕúqeTTqT ‘ê≈£î≥ e\q, @&Ée kÕúqeTT˝À eT]jÓTTø£
X¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT+&çq, n≥Te+{Ï C≤‘·≈î£ ìøÏ Á>∑V≤ü eTT\ eT÷\eTTq ˇø£≥e
kÕúqeTT |ü⁄D´eTTqT m<äTs¡T>±j·TTqï @&Ée kÕúqeTTq neT\T »]–q≥T¢
ÁuÛÑ$T+|ü#˚dæ düTKeTT\ì‘·TÔs¡ì ‘Ó*j·Te˝…qT.
nwüºeTeTT ` Äj·TTkÕúqeTT
ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì mì$T<äe kÕúqeTT˝À bÕ|üeTT, |ü⁄D´eTT s¬ +&É÷
ñHêïsTT. á kÕúqeTT˝À mH√ï $wüjT· eTT\THêï, Äj·TTwü߸ $wüjT· eTTqπø
m≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£\<äT. n+<äTe\q á kÕúqeTTqT Äj·TTkÕúqeTT
n+{≤s¡T. á kÕúqeTT˝À Äj·TTsê›j·TeTTqï|ü&ÉT eTs¡DeTTqT ≈£L&Ü
#Ó|üŒe#·TÃqT. n+‘˚ø±ø£ C≤‘·≈£îì JeqeTT, <äT'KeTT, qs¡ø£eTT, bÕ|ü
ø£è‘·´eTT\T #˚j·TT≥ eTTqï>∑Tq$ ø£\e⁄. Çeìïj·T÷ bÕ|ü eT]j·TT
|ü⁄D´eTT\ã{Ïj º T· T+&ÉTqT. á kÕúqeTTq eT+∫ Á>∑V≤ü eTT (X¯óuÛÑ Á>∑V≤ü eTT)
ñHêï ˝Òø£ ‘êøÏHê C≤‘·≈£î&ÉT m≈£îÿe ø±\eTT J$+#·Tqì #Ó|üŒe#·TÃqT.
|ü⁄D´Á>∑Vü≤eTT+&ÉT≥ e\q Ä kÕúqeTT˝Àì |ü⁄D´eTTqT e÷Á‘·eTT
d”«ø£]+∫ eTìwæøÏ n+~+#·T≥ e\q C≤‘·≈£î&ÉT <˚Vü≤|ü⁄wæ˜, Ms¡´|ü⁄wæ˜
ø£*– ø±eTkÂK´eTTqT nqTuÛÑ$+#·TqT. m≈£îÿe ø£q´\‘√ dü+ã+<ÛäeTT
ø£\TZq≥T¢ #˚j·TTqT. Bs¡ÈHê&çø£*Zj·TT+&ÉT≥ e\q s¡‹πø[˝À m≈£îÿe
ø±\eTT >∑&ÉT|ü⁄qT. nee÷qeTT\T, ø£\Vü≤eTT\T ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT.
222 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n+>∑˝À|üeTT+&É<Tä , Åd\Ô” e\q <äT'KeTT+&É<Tä . X¯Á‘·T uÛjÑ T· eTT ñ+&É<Tä .
ø±sê>±s¡ ÁbÕ|æÔ>±˙, #·≥ºeTTqT MT] q&ÉTe&ÉeTT>±˙ ø£\T>∑<äT. »+‘·T
e<Ûä\T #˚j·T&ÉT, bÕ|ü;Û‹j·TT+&ÉTqT. nø±\ eTè‘·T´ uÛÑj·TeTT+&É< äT.
#˚j·TT |üì˝À Á|ü‹uÛÑ ø£*Zj·TT+&ÉTqT. ø£fi¯Á‘· düTKeTT+&ÉTqT, nq´Åd”Ô\
kÕ+>∑‘·´eTT ø£\T>∑TqT. ˇø£y˚fi¯ »qq düeTj·TeTT˝À á kÕúqeTTq
bÕ|üÁ>∑V≤ü eTT+&çq≥¢sTT‘˚ n~ nø£ÿ&ÉTqï bÕ|üeTTqT d”«ø£]+∫ C≤‘·≈î£ ìøÏ
n+~+#·TqT. |ü⁄D´eTTqT rdüTø√<äT. bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT e\q n‘·ìøÏ
bÕ|üø£s¡à nqTuÛÑeeTT˝Ò ø£\TZqT. nø±\ eTè‘·T´e⁄ @s¡Œ&ÉTqT. ˇø£y˚fi¯
nø±\ eTè‘·T´e⁄ ˝Ò≈£îHêï Äj·TTwü߸ ‘=+<äs¡>± nsTTb˛e⁄qT. nq>±
n˝≤Œj·TTwüßÿ&É>T∑ qT. |üsêuÛeÑ eTT\T ø£\TZqT. ø±sê>±s¡ ÁbÕ|æÔ ø£\T>∑TqT.
Ç‘·s¡T\#˚ ÁbÕDVü‰ì uÛÑj·TeTT+&ÉTqT. Åd”Ô düTKeTT+&É<äT. düŒs¡ ÙHê&ç
ø£\yê&Ó’ eT>∑‘·qeTTHêï ì$TwüeTT ˝Òø£ ns¡ì$TwüeTT˝À ø±eTyê+#Û·
r]b˛e⁄qT. <ëìe\q ìsêX¯ @s¡Œ&ÉTqT. Åd\Ô” ‘√ nee÷qeTT ø£\TZqT.
mì$T<äe kÕúqeTTq X¯Á‘·T Á>∑V≤ü eTT>∑ sêVüQe⁄qï $cÕVü‰s¡eTT e\q>±˙,
bÕeTTø±≥T e\q>±˙ #·ìb˛e⁄qì #Ó|üŒe#·TÃqT. #·+Á<äT&ÉT bÕ|æjÓÆT
nwüºeTeTTq ñqï ˙{Ï>∑+&ÉeTT‘√ #·ìb˛e⁄qì #Ó|üŒe#·TÃqT. n˝≤π>
X¯óÁ≈£î&ÉT X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤yÓTÆ mì$T<äe kÕúqeTTq ñ+&çq≥¢sTT‘˚ J$‘·eTT˝À
düeTj·TeTT #·÷∫ n–ï e\q ø±* #·ìb˛e⁄qì #Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£y˚fi¯
ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT mì$T<äe kÕúqeTTq ñqï≥¢sTT‘˚ C≤‘·≈£îì X¯Øs¡eTT˝À
<äjT· ´eTT\T #˚] &Üø£sº ≈¢¡ î£ n+‘·T<=s¡øì£ s√>∑eTTqT ø£*Œ+∫ <äjT· ´eTT˝Ò
#·+|æy˚j·TTqT. mì$T<äe kÕúqeTTq ≈£î»Á>∑Vü≤eTT nX¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT>±
j·TT+&çq≥¢sTT‘˚ n{Ϻ C≤‘·≈£î&ÉT Äj·TT<ÛäeTT\#˚‘· #·+|üã&ÉTqì
#Ó|üŒe#·TÃqT. ≈£î»Á>∑Vü≤eTTq≈£î uÛÑ÷Á>∑Vü≤eTT ‘√&Ó’j·TT+fÒ u≤+ãT\
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 223
e\q>±˙, ‘·TbÕ≈£î\ e\q>±˙ C≤‘·≈£îìøÏ eTs¡DeTT dü+uÛÑ$+#·TqT.
$T>∑‘ê dü«|üø£å Á>∑Vü≤eTT @~ ‘√&Ó’j·TTHêï s√&ÉT¶ Á|üe÷<äeTT˝À s¡ø£Ôdæø£ÔyÓTÆ
#·ìb˛e⁄q≥T¢ #˚j·TTqT. ˇø£y˚fi¯ »qq ø±\eTT˝À á kÕúqeTTq @
Á>∑V≤ü eTT ˝Ò≈î£ Hêï, ‘êø£≈î£ Hêï n‘·ìøÏ (C≤‘·≈î£ ìøÏ) eT+∫ |ò*ü ‘·eTT\T>±˙
˝Òø£ #Ó&TÉ |ò*ü ‘·eTT\T>±˙ ø£\T>∑ø£ J$‘·eTT kÕ<Ûës¡DeTT>± »]–b˛e⁄qT.
n≥Te+{Ïyê&ÉT Bs¡È Hê&ç, düŒs¡ÙHê&ç ˝Ò≈î£ +&Ü eT<Û´ä Hê&ç ø£*j Z T· T+&ÉTqì
≈£L&Ü #Ó|üŒe#·TÃqT.
qeeT kÕúqeTT ` |æ‘·è kÕúqeTT
ø£s¡à#·Áø£eTT˝À Hê\T>∑T (4) ◊<äT (5) kÕúqeTT\T m+‘√
eTTK´yÓTÆq$. n˝≤π> ‘=$Tà~ (9) |ü~ (10) kÕúqeTT\T ≈£L&Ü
eTTK´yÓTÆq$>±j·TTqï$. C≤‘·ø£#·Áø£eTT˝À Hê\T>∑T, ◊<äT kÕúqeTT\T
m+‘· Á|üX¯düÔ‘· #Ó+~j·TTHêïjÓ÷ n+‘· ÁbÕeTTK´‘· ø£*Zj·TTqï$ ‘=$Tà~
(9) |ü~ (10) kÕúqeTT\ì n+<äs¡÷ ‘Ó*j·Te˝…qT. eTìwæ J$‘·eTT˝À
m+‘√ eTTK´yÓTÆq ÄdæÔã\eTT (dü+|ü<ä ã\eTT), ãT~∆ã\eTT m+‘√
eTTK´yÓTÆq$. ÄdæÔã\eTT Hê\Ze kÕúqeTT˝Àq÷, ãT~∆ã\eTT ◊<äe
kÕúqeTT˝ÀqT ñqï$. n˝≤π> eTìwæ J$‘·eTT˝À <Ûqä ã\eTT, >ös¡eeTT
m+‘√ nedüs¡yÓTÆq$. <Ûäqã\eTT ‘=$Tà<äe kÕúqeTT˝Àq÷, >ös¡eeTT
|ü<äe kÕúqeTT˝Àq÷ ñ+&ÉT≥ e\q ø£s¡à#·Áø£eTT˝À á Hê\T>∑T
kÕúqeTT\T eTTK´yÓTqÆ y˚qì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Hê\T>∑T, ◊<äT kÕúqeTT\˝À
Hê\T>∑e kÕúqeTT˝À bÕ|ü|ü⁄D´eTT\T ¬s+&É÷ ñ+&É>± n~ n+^
uÛ≤>∑eTTq≈£î πø+Á<äeTT>±j·TTqï~. ◊<äe kÕúqeTT |üP]Ô |ü⁄D´
kÕúqyÓTÆj·TTqï<äì á Á>∑+<∏äeTT #·~$q yê]+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. n˝≤π>
224 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
‘=$Tà~ |ü~ kÕúqeTT\˝À |ü<äe kÕúqeTT nsê∆+– uÛ≤>∑eTTq≈£î
πø+Á<äeTT>±j·TT+&ç bÕ|ü|ü⁄D´eTT\≈£î ì\j·TyÓTÆj·TT+&É>±, ‘=$Tà<äe
kÕúqeTT e÷Á‘·eTT |üP]Ô |ü⁄D´kÕúqyÓTÆ j·TT+&ç |ü⁄D´ kÕúqeTT\≈£î
ø√DeTT>±j·TTqï~. Ç|ü&ÉT 1, 5, 9 nqT eT÷&ÉT ø√DeTT\˝À
‘=$Tà<äe kÕúqeTT>±j·TTqï <ëìì >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. Ç~
|üP]Ô |ü⁄D´kÕúqy˚T nsTTHê á kÕúqeTT˝À »qq ø±\ düeTj·TeTTq
$TÁ‘·es¡ZeTTq≈£î #Ó+~ |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·T X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT ñ+&Ée#·TÃ
˝Òø£ X¯Á‘·Tes¡eZ TTq≈£î dü+ã+~Û+∫q bÕ|üeTTqT bÕ*+#·T nX¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT
ñ+&Ée#·TÃqT.
»qq düeTj·TeTT˝À |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·T X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT
‘=$Tà<äe kÕúqeTT˝À ñHêï ˝Òø£ Ä kÕúqeTTqT X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ
#˚‘·T\T ‘êøÏHê eT+∫ |òü*‘·eTT ø£\TZqT. ‘·+Á&ç dü+bÕ~+∫q ÄdæÔ
C≤‘·≈£îq≈£î ‘·è|æÔ>± \_Û+#·TqT. uÛÑøÏÔ, <ëq, ‘·|üdüT‡\qT ∫‘·ÔX ¯ó~∆‘√
#˚jT· TqT. <Óe’ uÛøÑ ÔÏ eT]j·TT >∑Ts¡TuÛøÑ ÔÏ á C≤‘·≈î£ ìøÏ ñ+&ÉTqT. ‘=$Tà<äe
kÕúqeTTqT uÛ≤>∑´kÕúqeTì ≈£L&Ü #Ó|üŒe#·TÃqT. m+<äTø£q>± &ÉãT“
s¡÷|üeTT>±qTqï <Ûqä eTT á kÕúqeTT˝ÀqT+&˚ \_Û+#·T#·Tqï~. Çø£ÿ&ÉTqï
X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT á kÕúqeTT˝Àì |ü⁄D´eTTqT d”«ø£]+∫ &ÉãT“s¡÷|üeTT>±
Ç#·TÃqT. &ÉãT“ #·˝≤eTDÏ u≤>± ñ+&É&yÉ T˚ ø±ø£ &ÉãT“ ì\Tej·TT+&ÉTqT.
&ÉãT“qT á C≤‘·≈£î&ÉT düT\uÛÑeTT>± dü+bÕ~+∫ ì\Te #˚düTø=qTqT.
á kÕúqeTT˝ÀqTqï |ü⁄D´eTTe\q X¯óuÛÑø±s¡´eTT\T m≈£îÿe »s¡T>∑TqT.
X¯óuÛÑø±s¡´eTT\qT #˚j·TT≥, bÕ˝§ZqT≥ »s¡T>∑TqT. eT+∫yê]
düVü≤yêdüeTT, uÛÑ≈£îÔ\, C≤„qT\ ùdïVü≤eTT ø£\TZqT. düø£\ ◊X¯«s¡´ eTT\T
ø£\T>∑TqT. $yêVü≤eTT\T yÓ’uÛÑeeTT>± »]|æ+#·TqT. $yêVü≤eTT\˝À
bÕ˝§Zì >ös¡eeTTqT |ü⁄D´eTTqT dü+bÕ~+#·Tø=qTqT. Hê´j·TdüeTà‘·yÓTqÆ
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 223
e\q>±˙, ‘·TbÕ≈£î\ e\q>±˙ C≤‘·≈£îìøÏ eTs¡DeTT dü+uÛÑ$+#·TqT.
$T>∑‘ê dü«|üø£å Á>∑Vü≤eTT @~ ‘√&Ó’j·TTHêï s√&ÉT¶ Á|üe÷<äeTT˝À s¡ø£Ôdæø£ÔyÓTÆ
#·ìb˛e⁄q≥T¢ #˚j·TTqT. ˇø£y˚fi¯ »qq ø±\eTT˝À á kÕúqeTTq @
Á>∑V≤ü eTT ˝Ò≈î£ Hêï, ‘êø£≈î£ Hêï n‘·ìøÏ (C≤‘·≈î£ ìøÏ) eT+∫ |ò*ü ‘·eTT\T>±˙
˝Òø£ #Ó&TÉ |ò*ü ‘·eTT\T>±˙ ø£\T>∑ø£ J$‘·eTT kÕ<Ûës¡DeTT>± »]–b˛e⁄qT.
n≥Te+{Ïyê&ÉT Bs¡È Hê&ç, düŒs¡ÙHê&ç ˝Ò≈î£ +&Ü eT<Û´ä Hê&ç ø£*j Z T· T+&ÉTqì
≈£L&Ü #Ó|üŒe#·TÃqT.
qeeT kÕúqeTT ` |æ‘·è kÕúqeTT
ø£s¡à#·Áø£eTT˝À Hê\T>∑T (4) ◊<äT (5) kÕúqeTT\T m+‘√
eTTK´yÓTÆq$. n˝≤π> ‘=$Tà~ (9) |ü~ (10) kÕúqeTT\T ≈£L&Ü
eTTK´yÓTÆq$>±j·TTqï$. C≤‘·ø£#·Áø£eTT˝À Hê\T>∑T, ◊<äT kÕúqeTT\T
m+‘· Á|üX¯düÔ‘· #Ó+~j·TTHêïjÓ÷ n+‘· ÁbÕeTTK´‘· ø£*Zj·TTqï$ ‘=$Tà~
(9) |ü~ (10) kÕúqeTT\ì n+<äs¡÷ ‘Ó*j·Te˝…qT. eTìwæ J$‘·eTT˝À
m+‘√ eTTK´yÓTÆq ÄdæÔã\eTT (dü+|ü<ä ã\eTT), ãT~∆ã\eTT m+‘√
eTTK´yÓTÆq$. ÄdæÔã\eTT Hê\Ze kÕúqeTT˝Àq÷, ãT~∆ã\eTT ◊<äe
kÕúqeTT˝ÀqT ñqï$. n˝≤π> eTìwæ J$‘·eTT˝À <Ûqä ã\eTT, >ös¡eeTT
m+‘√ nedüs¡yÓTÆq$. <Ûäqã\eTT ‘=$Tà<äe kÕúqeTT˝Àq÷, >ös¡eeTT
|ü<äe kÕúqeTT˝Àq÷ ñ+&ÉT≥ e\q ø£s¡à#·Áø£eTT˝À á Hê\T>∑T
kÕúqeTT\T eTTK´yÓTqÆ y˚qì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Hê\T>∑T, ◊<äT kÕúqeTT\˝À
Hê\T>∑e kÕúqeTT˝À bÕ|ü|ü⁄D´eTT\T ¬s+&É÷ ñ+&É>± n~ n+^
uÛ≤>∑eTTq≈£î πø+Á<äeTT>±j·TTqï~. ◊<äe kÕúqeTT |üP]Ô |ü⁄D´
kÕúqyÓTÆj·TTqï<äì á Á>∑+<∏äeTT #·~$q yê]+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. n˝≤π>
224 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
‘=$Tà~ |ü~ kÕúqeTT\˝À |ü<äe kÕúqeTT nsê∆+– uÛ≤>∑eTTq≈£î
πø+Á<äeTT>±j·TT+&ç bÕ|ü|ü⁄D´eTT\≈£î ì\j·TyÓTÆj·TT+&É>±, ‘=$Tà<äe
kÕúqeTT e÷Á‘·eTT |üP]Ô |ü⁄D´kÕúqyÓTÆ j·TT+&ç |ü⁄D´ kÕúqeTT\≈£î
ø√DeTT>±j·TTqï~. Ç|ü&ÉT 1, 5, 9 nqT eT÷&ÉT ø√DeTT\˝À
‘=$Tà<äe kÕúqeTT>±j·TTqï <ëìì >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. Ç~
|üP]Ô |ü⁄D´kÕúqy˚T nsTTHê á kÕúqeTT˝À »qq ø±\ düeTj·TeTTq
$TÁ‘·es¡ZeTTq≈£î #Ó+~ |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·T X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT ñ+&Ée#·TÃ
˝Òø£ X¯Á‘·Tes¡eZ TTq≈£î dü+ã+~Û+∫q bÕ|üeTTqT bÕ*+#·T nX¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT
ñ+&Ée#·TÃqT.
»qq düeTj·TeTT˝À |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·T X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT
‘=$Tà<äe kÕúqeTT˝À ñHêï ˝Òø£ Ä kÕúqeTTqT X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ
#˚‘·T\T ‘êøÏHê eT+∫ |òü*‘·eTT ø£\TZqT. ‘·+Á&ç dü+bÕ~+∫q ÄdæÔ
C≤‘·≈£îq≈£î ‘·è|æÔ>± \_Û+#·TqT. uÛÑøÏÔ, <ëq, ‘·|üdüT‡\qT ∫‘·ÔX ¯ó~∆‘√
#˚jT· TqT. <Óe’ uÛøÑ ÔÏ eT]j·TT >∑Ts¡TuÛøÑ ÔÏ á C≤‘·≈î£ ìøÏ ñ+&ÉTqT. ‘=$Tà<äe
kÕúqeTTqT uÛ≤>∑´kÕúqeTì ≈£L&Ü #Ó|üŒe#·TÃqT. m+<äTø£q>± &ÉãT“
s¡÷|üeTT>±qTqï <Ûqä eTT á kÕúqeTT˝ÀqT+&˚ \_Û+#·T#·Tqï~. Çø£ÿ&ÉTqï
X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT á kÕúqeTT˝Àì |ü⁄D´eTTqT d”«ø£]+∫ &ÉãT“s¡÷|üeTT>±
Ç#·TÃqT. &ÉãT“ #·˝≤eTDÏ u≤>± ñ+&É&yÉ T˚ ø±ø£ &ÉãT“ ì\Tej·TT+&ÉTqT.
&ÉãT“qT á C≤‘·≈£î&ÉT düT\uÛÑeTT>± dü+bÕ~+∫ ì\Te #˚düTø=qTqT.
á kÕúqeTT˝ÀqTqï |ü⁄D´eTTe\q X¯óuÛÑø±s¡´eTT\T m≈£îÿe »s¡T>∑TqT.
X¯óuÛÑø±s¡´eTT\qT #˚j·TT≥, bÕ˝§ZqT≥ »s¡T>∑TqT. eT+∫yê]
düVü≤yêdüeTT, uÛÑ≈£îÔ\, C≤„qT\ ùdïVü≤eTT ø£\TZqT. düø£\ ◊X¯«s¡´ eTT\T
ø£\T>∑TqT. $yêVü≤eTT\T yÓ’uÛÑeeTT>± »]|æ+#·TqT. $yêVü≤eTT\˝À
bÕ˝§Zì >ös¡eeTTqT |ü⁄D´eTTqT dü+bÕ~+#·Tø=qTqT. Hê´j·TdüeTà‘·yÓTqÆ
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 225
Ä<ëj·TeTT \_Û+#·TqT. C≤„qe÷s¡eZ TTq J$‘·eTT >∑&TÉ |üe˝…qqT Ä˝À#·q
e#·TÃqT. ˇø£y˚fi¯ Çø£ÿ&=ø£ bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT+&çq ô|’q #Ó|æŒq $wüj·T eTT
\ìï{ÏøÏ e´‹πsKeTT>± #˚j·TT≥≈£î Á|üj·T‹ï+#·TqT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î
X¯óÁ≈£î&ÉT X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤yÓTÆ ‘=$Tà<äe kÕúqeTT˝Àj·TT+fÒ, X¯óÁ≈£ î&ÉT
◊X¯«s¡´eTTq≈£î (&ÉãT“≈£î) n~Û|ü‹j·T>∑T≥ e\q C≤‘·≈£îq≈£î &ÉãT“
düeTè~∆>± ñ+&ÉTqT. ˇø£yfi˚ ¯ X¯óÁ≈£î&ÉT nX¯óuÛÁÑ >∑V≤ü yÓTÆ ‘=$Tà<äe kÕúqeTT˝À
j·TT+fÒ q÷s¡T s¡÷bÕj·T\T ≈£L&Ü ˝Òì dæú‹ @s¡Œ&ÉTqT. ;<äyêì>±
Áã‘·Tø£e\dæe#·TÃqT. eT÷&ÉekÕúqeTT m<äTs¡T>±j·TTqï+<äTq nø£ÿ&ç
bÕ|üeTT‘√ Çø£ÿ&É ìsꓤ>∑T´DÏí #˚j·TTqT. n˝≤π> >∑Ts¡Te⁄ á kÕúqeTTq≈£î
X¯óuÛTÑ &Ój
’ T· Tqï >∑Ts¡Te⁄ ã+>±s¡Tø£~|Û ‹ü nsTTq+<äTq ã+>±s¡eTTqT m≈£îÿe
ø£\T>∑ CÒjT· TqT. n<˚ >∑Ts¡Te⁄ nX¯óuÛTÑ &Ój ’ T· T+fÒ ‘·q (>∑Ts¡Te⁄) ÄBÛqeTT˝À
qTqï ã+>±s¡TqT @e÷Á‘·eTT ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT. á $<ÛäeTT>± ˇø£
kÕúqeTT˝Àì X¯óuÛ≤X¯óuÛÑeTT\qT kÕúqeTTqTã{Ϻj·TT, Á>∑Vü≤eTTqTã{Ϻj·TT
‘Ó*j·Te#·TÃqT.
<äX¯eT kÕúqeTT ` Jeq kÕúqeTT
nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝À øπ +Á<äyTÓ qÆ <äXe¯ T kÕúqeTTq bÕ|ü|⁄ü D´eTT\T
¬s+&É÷ >∑\e⁄. á kÕúqeTTq |ü⁄D´eTTqT n+~+#·T X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT
ñqï≥¢sTT‘˚, JeH√bÕ<äT˝…’q ñqï‘· eè‹Ô>±˙, ô|<ä› ñ<√>∑´eTT>±˙,
eT+∫ yê´bÕs¡eTT >±˙ ø£\TZq≥T¢ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT #˚j·TTqT. sê»ø°j ·Ty˚T
eè‹Ô>±j·TTqï yêìøÏ bÕ\HêX¯ø˙ÔÏ , <ëìøÏ ø±e\dæq j·TTøÏ˙Ô C≤‘·≈î£ q≈£î
X¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT Ç#·TÃqT. j·TTøÏ‘Ô √ |üì>±˙, yê´bÕs¡eTT>±˙, sê»ø°jT· eTT
>±˙ #˚jT· TyêìøÏ ø°]Ô >ös¡eÁ|ü‹wü\˜ T ø£\TZq≥T¢ #˚jT· TqT. #˚jT· T eè‹Ô˝À
226 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
>ös¡eeTT \_Û+#·T≥ e\q Á|ü»\T düHêàì+‘·Ts¡T. n˝≤π> Á|üuÛÑT‘·«eTT
yês¡T ≈£L&Ü düHêàì+‘·Ts¡T. zs¡TŒ, ìÁ>∑Vü≤X¯øÏÔ ø£*Zj·TT+&ÉTqT. düø£\
dü+|ü<\ä T ~q ~Hê_Ûeè~∆ #Ó+<äTqT. eT+∫ uÛeÑ qeTT\T ì]à+#·Tø=qTqT.
<˚e‘ê eT+~s¡eTT\T, eT+&É|üeTT\T ø£{Ϻ+#·TqT. <Ó’eø±s¡´eTT\qT
#˚sTT+#·T≥, bÕ˝§ZqT≥ »s¡T>∑TqT. dü«+‘· dü+bÕ<äq ô|]– JeqeTTq≈£î
Ä≥+ø£eTT ˝Ò≈£î+&Ü »s¡T>∑TqT. eTTÁ<äD≤$wüj·TeTT˝À #=s¡eø£*Z
>∑èVü≤eTT\qT ì]à+∫q≥T¢ Á>∑+<∏äeTT\qT ‘·j·÷s¡T #˚j·T>∑\&ÉT, Áyêj·T
>∑\&ÉT. Bì‘√ Á|üC≤<Ûsä D¡ ô|s¡T>∑TqT. nwüuº ÀÛ >∑eTT\qT nqTuÛ$Ñ +#·T#·÷,
m<äTs¡T˝Òì J$‘·eTT >∑&TÉ |ü⁄qT. á kÕúqeTT˝À dü÷s¡T´&ÉT>±˙, #·+Á<äT&ÉT
>±˙ X¯óuÛTÑ ˝…j’ T· T+&çq ñqï‘·yTÓ qÆ Á|üuTÑÛ ‘·« ñ<√´–jÓTÆ (ø£˝ø… º£s¬ )’ Á|üC≤bÕ\q
#˚j·TTqT. ñ<√´– ø±≈£î+&Ü, ñ<√´>∑eTTqT e<ä* sê»ø°j·TeTT˝À
ñ+&ç q≥¢sTT‘˚ eT+Á‹|ü<ä$ ø£*Z Á|ü»\qT bÕ\q #˚j·TTqT. <äX¯eT
kÕúqeTT˝À ≈£î»Á>∑Vü≤eTT X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤yÓTÆj·TT+fÒ n‘·&ÉT Á|üuÛÑT‘·« &Üø£ºs¡T>±
eT+∫ Ä|üπswüqT¢ #˚j·TT &Üø£ºs¡T>± Á|ü»\˝À eT+∫ ù|s¡T ‘Ó#·TÃqT.
≈£î» Á>∑Vü≤eTT‘√ bÕ≥T dü÷s¡T´&√, #·+Á<äT&√ |ü<äe kÕúqeTTq ñ+&ÉT≥
e\q C≤‘·≈£î&ÉT $T*≥Ø˝À ô|<ä› &Üø£ºs¡T>± ñ+&ÉTqT. Ç<˚ kÕúqeTT˝À
X¯óÁ≈£ Á>∑Vü≤eTT+fÒ J$‘·eTT yÓTT‘·ÔeTT düTKeTj·TyÓTÆb˛e⁄qT. nìï
düTKeTT\‘√ nwüº◊X¯«s¡´eTT\‘√ J$‘·eTT >∑&É∫b˛e⁄qT. á $<ÛäeTT>±
Á>∑Vü≤eTTqTã{Ϻ »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. ˇø£y˚fi¯ <äX¯eTkÕúqeTT˝À bÕ|ü
Á>∑Vü≤eTT+&çq ô|’q #Ó|æŒq yê{ÏøÏ _ÛqïeTT>±, e´‹πsKeTT>± »s¡T>∑TqT.
ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì |ü<eä kÕúqeTT˝Àì bÕ|üeTTqTã{Ϻ bÕ|üÁ>∑V≤ü eTT\T nø£ÿ&É
#˚s¡Tq≥T¢ Á|üø£è‹<ë«sê <˚e⁄&ÉT #˚sTT+#ê&ÉT. bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT\T+&ÉT≥
e\q J$‘·y˚T eè<∏ë nì|æ+∫q≥T¢+&ÉTqT. JeqeTTq¬ø’ ìs¡+‘·s¡eTT
u≤<Ûä|ü&ÉT#·÷ Áã‘·Tø£e\dæe#·TÃqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 225
Ä<ëj·TeTT \_Û+#·TqT. C≤„qe÷s¡eZ TTq J$‘·eTT >∑&TÉ |üe˝…qqT Ä˝À#·q
e#·TÃqT. ˇø£y˚fi¯ Çø£ÿ&=ø£ bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT+&çq ô|’q #Ó|æŒq $wüj·T eTT
\ìï{ÏøÏ e´‹πsKeTT>± #˚j·TT≥≈£î Á|üj·T‹ï+#·TqT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î
X¯óÁ≈£î&ÉT X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤yÓTÆ ‘=$Tà<äe kÕúqeTT˝Àj·TT+fÒ, X¯óÁ≈£ î&ÉT
◊X¯«s¡´eTTq≈£î (&ÉãT“≈£î) n~Û|ü‹j·T>∑T≥ e\q C≤‘·≈£îq≈£î &ÉãT“
düeTè~∆>± ñ+&ÉTqT. ˇø£yfi˚ ¯ X¯óÁ≈£î&ÉT nX¯óuÛÁÑ >∑V≤ü yÓTÆ ‘=$Tà<äe kÕúqeTT˝À
j·TT+fÒ q÷s¡T s¡÷bÕj·T\T ≈£L&Ü ˝Òì dæú‹ @s¡Œ&ÉTqT. ;<äyêì>±
Áã‘·Tø£e\dæe#·TÃqT. eT÷&ÉekÕúqeTT m<äTs¡T>±j·TTqï+<äTq nø£ÿ&ç
bÕ|üeTT‘√ Çø£ÿ&É ìsꓤ>∑T´DÏí #˚j·TTqT. n˝≤π> >∑Ts¡Te⁄ á kÕúqeTTq≈£î
X¯óuÛTÑ &Ój
’ T· Tqï >∑Ts¡Te⁄ ã+>±s¡Tø£~|Û ‹ü nsTTq+<äTq ã+>±s¡eTTqT m≈£îÿe
ø£\T>∑ CÒjT· TqT. n<˚ >∑Ts¡Te⁄ nX¯óuÛTÑ &Ój ’ T· T+fÒ ‘·q (>∑Ts¡Te⁄) ÄBÛqeTT˝À
qTqï ã+>±s¡TqT @e÷Á‘·eTT ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT. á $<ÛäeTT>± ˇø£
kÕúqeTT˝Àì X¯óuÛ≤X¯óuÛÑeTT\qT kÕúqeTTqTã{Ϻj·TT, Á>∑Vü≤eTTqTã{Ϻj·TT
‘Ó*j·Te#·TÃqT.
<äX¯eT kÕúqeTT ` Jeq kÕúqeTT
nsê∆+– uÛ≤>∑eTT˝À øπ +Á<äyTÓ qÆ <äXe¯ T kÕúqeTTq bÕ|ü|⁄ü D´eTT\T
¬s+&É÷ >∑\e⁄. á kÕúqeTTq |ü⁄D´eTTqT n+~+#·T X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT
ñqï≥¢sTT‘˚, JeH√bÕ<äT˝…’q ñqï‘· eè‹Ô>±˙, ô|<ä› ñ<√>∑´eTT>±˙,
eT+∫ yê´bÕs¡eTT >±˙ ø£\TZq≥T¢ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT #˚j·TTqT. sê»ø°j ·Ty˚T
eè‹Ô>±j·TTqï yêìøÏ bÕ\HêX¯ø˙ÔÏ , <ëìøÏ ø±e\dæq j·TTøÏ˙Ô C≤‘·≈î£ q≈£î
X¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT Ç#·TÃqT. j·TTøÏ‘Ô √ |üì>±˙, yê´bÕs¡eTT>±˙, sê»ø°jT· eTT
>±˙ #˚jT· TyêìøÏ ø°]Ô >ös¡eÁ|ü‹wü\˜ T ø£\TZq≥T¢ #˚jT· TqT. #˚jT· T eè‹Ô˝À
226 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
>ös¡eeTT \_Û+#·T≥ e\q Á|ü»\T düHêàì+‘·Ts¡T. n˝≤π> Á|üuÛÑT‘·«eTT
yês¡T ≈£L&Ü düHêàì+‘·Ts¡T. zs¡TŒ, ìÁ>∑Vü≤X¯øÏÔ ø£*Zj·TT+&ÉTqT. düø£\
dü+|ü<\ä T ~q ~Hê_Ûeè~∆ #Ó+<äTqT. eT+∫ uÛeÑ qeTT\T ì]à+#·Tø=qTqT.
<˚e‘ê eT+~s¡eTT\T, eT+&É|üeTT\T ø£{Ϻ+#·TqT. <Ó’eø±s¡´eTT\qT
#˚sTT+#·T≥, bÕ˝§ZqT≥ »s¡T>∑TqT. dü«+‘· dü+bÕ<äq ô|]– JeqeTTq≈£î
Ä≥+ø£eTT ˝Ò≈£î+&Ü »s¡T>∑TqT. eTTÁ<äD≤$wüj·TeTT˝À #=s¡eø£*Z
>∑èVü≤eTT\qT ì]à+∫q≥T¢ Á>∑+<∏äeTT\qT ‘·j·÷s¡T #˚j·T>∑\&ÉT, Áyêj·T
>∑\&ÉT. Bì‘√ Á|üC≤<Ûsä D¡ ô|s¡T>∑TqT. nwüuº ÀÛ >∑eTT\qT nqTuÛ$Ñ +#·T#·÷,
m<äTs¡T˝Òì J$‘·eTT >∑&TÉ |ü⁄qT. á kÕúqeTT˝À dü÷s¡T´&ÉT>±˙, #·+Á<äT&ÉT
>±˙ X¯óuÛTÑ ˝…j’ T· T+&çq ñqï‘·yTÓ qÆ Á|üuTÑÛ ‘·« ñ<√´–jÓTÆ (ø£˝ø… º£s¬ )’ Á|üC≤bÕ\q
#˚j·TTqT. ñ<√´– ø±≈£î+&Ü, ñ<√´>∑eTTqT e<ä* sê»ø°j·TeTT˝À
ñ+&ç q≥¢sTT‘˚ eT+Á‹|ü<ä$ ø£*Z Á|ü»\qT bÕ\q #˚j·TTqT. <äX¯eT
kÕúqeTT˝À ≈£î»Á>∑Vü≤eTT X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤yÓTÆj·TT+fÒ n‘·&ÉT Á|üuÛÑT‘·« &Üø£ºs¡T>±
eT+∫ Ä|üπswüqT¢ #˚j·TT &Üø£ºs¡T>± Á|ü»\˝À eT+∫ ù|s¡T ‘Ó#·TÃqT.
≈£î» Á>∑Vü≤eTT‘√ bÕ≥T dü÷s¡T´&√, #·+Á<äT&√ |ü<äe kÕúqeTTq ñ+&ÉT≥
e\q C≤‘·≈£î&ÉT $T*≥Ø˝À ô|<ä› &Üø£ºs¡T>± ñ+&ÉTqT. Ç<˚ kÕúqeTT˝À
X¯óÁ≈£ Á>∑Vü≤eTT+fÒ J$‘·eTT yÓTT‘·ÔeTT düTKeTj·TyÓTÆb˛e⁄qT. nìï
düTKeTT\‘√ nwüº◊X¯«s¡´eTT\‘√ J$‘·eTT >∑&É∫b˛e⁄qT. á $<ÛäeTT>±
Á>∑Vü≤eTTqTã{Ϻ »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. ˇø£y˚fi¯ <äX¯eTkÕúqeTT˝À bÕ|ü
Á>∑Vü≤eTT+&çq ô|’q #Ó|æŒq yê{ÏøÏ _ÛqïeTT>±, e´‹πsKeTT>± »s¡T>∑TqT.
ø£sà¡ #·Áø£eTT˝Àì |ü<eä kÕúqeTT˝Àì bÕ|üeTTqTã{Ϻ bÕ|üÁ>∑V≤ü eTT\T nø£ÿ&É
#˚s¡Tq≥T¢ Á|üø£è‹<ë«sê <˚e⁄&ÉT #˚sTT+#ê&ÉT. bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT\T+&ÉT≥
e\q J$‘·y˚T eè<∏ë nì|æ+∫q≥T¢+&ÉTqT. JeqeTTq¬ø’ ìs¡+‘·s¡eTT
u≤<Ûä|ü&ÉT#·÷ Áã‘·Tø£e\dæe#·TÃqT.
 @ø±<äX¯ kÕúCÀ´‹wü
qeTT´XÊÅ`d˝≤uÛ
üÔeTT Ñ kÕúqeTT 227
ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À |ü<øä =+&Ée kÕúqeTT bÕ|üø√DeTT˝À ∫e]<ä>T∑ qT.
á kÕúqeTT˝À πøe\eTT bÕ|üeTT e÷Á‘·eTT+&ÉTqT. nø£ÿ&É #˚]q X¯óuÛÑ
Á>∑Vü≤eTT\ e\q m<äTs¡T kÕúqeTT˝Àì |ü⁄D´eTT ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT≥ e\q
ø=+‘·es¡≈£î eT+∫ »s¡T>∑TqT. bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT+&çq <ÛäHês¡®q˝À ø£wüºeTT,
˝≤uÛÑeTT˝À qwüºeTT, »j·TeTT˝À n|ü»j·TeTT ø£\TZqT. $<ä´ ˝Ò≈£î+&Ü
b˛e⁄qT. ‘·+Á&ç ÄdæìÔ b˛>=≥Tºø√e\dæ e#·TÃqT. J$‘·eTT <äT'KeTj·T
eT>∑TqT. dü|üÔ e´düqeTT˝˝À ø=ìï{ÏøÏ n\yê≥T|ü&çb˛e⁄qT. á
$<ÛäeTT>± nø£ÿ&É #˚s¡T bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT\qTã{Ϻ <äTwüŒ¤*‘·eTT\T+&ÉT qT.
ˇø£y˚fi¯ |ü<äø=+&Ée kÕúqeTT˝À ˇø£ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT+&çHê ˝Òø£ ‘êøÏ Hê
C≤‘·≈î£ ìøÏ Á>∑V≤ü eTTqTã{Ϻ eT+∫ »s¡T>∑TqT. á kÕúqeTTqT ˝≤uÛkÑ ÕúqeTì
ô|<ä›\T #ÓbÕŒs¡T ø£qTø£ Çø£ÿ&ÉTqï Á>∑Vü≤eTTqTã{Ϻ ø£≥ïs¡÷|üeTT˝À
ˇø£ÿe÷s¡T &ÉãT“e#·TÃq≥T¢ Ä Á>∑Vü≤eTT #˚j·TTqT. ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT+fÒ
ø£≥ïø±qTø£\ s¡÷|üeTT˝À eT+∫ ˝≤uÛÑeTTqT #˚≈£Ls¡TÃqT. ‘=$Tà<äe
kÕúHê~Û|‹ü j·TT+&çq, yêìøÏ ˝≤≥Øe\q ˝≤uÛeÑ TT e#·TÃqT. \>±ï~Û|‹ü
j·TT+&çq m\¢|ü &ÉT \+#·eTT s¡÷|üeTT˝ÀH√ ˝Òø£ ø£MTwüHé s¡÷|üeTT˝ÀH√
&ÉãT“ e#·TÃq≥T¢ #˚j·TTqT. |ü+#·e÷~Û|ü‹j·TT+&çq yÓT&çø£˝Ÿ ø±˝ÒC Ÿ
˝≤+{Ï~ ø£*Z+∫ <ëì<ë«sê &=H˚wüq¢s¡÷|üeTT˝À &ÉãT“ $|üØ‘·eTT>±
e#·TÃq≥T¢ #˚jT· TqT. á kÕúqeTT˝À Ç<äs› T¡ ˝Òø£ eTT>∑TsZ T¡ X¯óuÛÑ Á>∑V≤ü eTT\T
ñ+&çq ñqï≥T¢+&ç ø√≥¢˝À &ÉãT“ e#·Tà ˝≤≥Ø\T ‘·>∑T\TqT.
yê´bÕs¡eTT˝À $|üØ‘·eTT>± ˝≤uÛeÑ TT\T e#·TÃqT. nqï, nø£ÿ>±] ÄdüT\Ô T
\_Û+#·TqT. ˇø£ s¡÷|üeTT>± ø±≈£î+&Ü nH˚ø£ s¡÷|üeTT˝˝À nH˚ø£
˝≤uÛÑeTT\T e#·TÃq≥T¢ neT]b˛e⁄qT. Ç~ |ü<äø=+&Ée kÕúqeT>∑T≥
e\q bÕ|üø±s¡´eTT\T #˚j·TT≥ #˚‘· C≤‘·≈£î&ÉT <Ûäqe÷]®+#·TqT. ˝ÒK q
228 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eè‹Ô nsTTq $˝ÒK]>±j·TT+≥÷ <Ûqä eTTqT u≤>± dü+bÕ~+#·>\∑ T>∑TqT.
◊<äe kÕúqeTTq≈£î m<äTs¡T>± ñqï+<äTq n+<äT˝Àì $<ä´q÷, Á|ü‹uÛqÑ ÷,
Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔì, •\Œø£fi¯ $<ä´qT H˚s¡«>∑\T>∑TqT. mH√ï Ä<ëj·TeTT\T
>∑\ kÕúqeTT ø±e⁄q Bìì ˝≤uÛkÑ ÕúqeTì nHêïs¡T. n+‘˚ø±ø£ eè‹Ô˝Àø£+fÒ
m≈£îÿe ˝≤uÛeÑ TT e#·TÃ≥ e\q Á|üeè‹Ô kÕúqeTHêïs¡T. ô|ø’ Ï ø£ì|æ+#·T≥≈£î
Ç~ Á|üeè‹Ô kÕúqeTT>±j·TTHêï eTT+<˚ Ç~ bÕ|ükÕúqyÓTÆj·TT+&ç, Bì˝À
#˚jT· Tq<ä+‘ê Ç‘·sT¡ \~ ˝≤>∑Tø=ì ˝≤uÛeÑ TT bı+<ä&eÉ TT ‘·|Œü @MT˝Ò<Tä .
<ëìe\q bÕ|üeTT sêe&ÉeTT ‘·|üŒ |ü⁄D´yÓTT#·Tà neø±X¯eTT ˝Ò<äT.
n+<äTe\q ø=+<äs¡T Ç~ Á|üeè‹Ô kÕúqeTìHê y˚TeTT e÷Á‘·eTT Bìì
˙#· eè‹Ô kÕúqy˚T>±˙ Ç+<äT˝À Á|üeè‹Ô ˝Ò<äì #Ó|ü#·THêïeTT.
<ë«<äX¯ kÕúqeTT ` e´j·T kÕúqeTT
yÓTT<ä{Ï kÕúqeTT »qq kÕúqeT>∑T≥ e\q, »qqeTT˝À X¯Øs¡eTT
\_Û+#·T≥ e\q <ëìì ‘·qT (X¯Øs¡) kÕúqeTHêïs¡T. ∫e]<Óq’ |üHïÓ +&Ée
kÕúqeTT e∫Ãq X¯Øs¡eTT HêX¯qyÓTbÆ ˛e⁄q~ ø±e⁄q <ëìì e´j·T (HêX¯q)
kÕúqeTHêïs¡T. J$‘· ∫e] uÛ≤>∑eTT á kÕúqeTT˝ÀH˚ ñ+&ÉTqT. Ç~
J$‘·eTTq≈£î ∫e] ø±\eTT jÓTTø£ÿ $~Û $<ÛëqeTTqT ‘Ó\TŒq~. ø±e⁄q
ej·TdüT‡ eTT~]q ‘·sê«‘· eè<ë∆|ü´eTT˝À »s¡T>∑T $wüj·TeTT\T Çø£ÿ&É
‘Ó*j·TTqT. ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑Tq~ yÓTT<ä{Ï kÕúqeTT˝Àø±>± ÁbÕs¡ã∆
ø£s¡à nsTTb˛e⁄q~ |üHÓï+&Ée kÕúqeTT˝À, ø£qTø£ ÁbÕs¡+uÛÑeT>∑T Á|ü<∏äeT
kÕúqeTTqT »qq kÕúqeTì nHêïs¡T. nsTTb˛e⁄ kÕúqeTTqT eTs¡D
kÕúqeTT nHêïs¡T. |üHïÓ +&Ée kÕúqeTT˝À ø£sà¡ nsTTb˛e⁄#·Tqï~. ø±e⁄q
n‘·ì (C≤‘·≈£îì) Äj·TTwü߸ Ç+‘·j·Tì #Ó|üŒe#·TÃqT. nsTT‘˚ Çø£ÿ&É
 @ø±<äX¯ kÕúCÀ´‹wü
qeTT´XÊÅ`d˝≤uÛ
üÔeTT Ñ kÕúqeTT 227
ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À |ü<øä =+&Ée kÕúqeTT bÕ|üø√DeTT˝À ∫e]<ä>T∑ qT.
á kÕúqeTT˝À πøe\eTT bÕ|üeTT e÷Á‘·eTT+&ÉTqT. nø£ÿ&É #˚]q X¯óuÛÑ
Á>∑Vü≤eTT\ e\q m<äTs¡T kÕúqeTT˝Àì |ü⁄D´eTT ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT≥ e\q
ø=+‘·es¡≈£î eT+∫ »s¡T>∑TqT. bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT+&çq <ÛäHês¡®q˝À ø£wüºeTT,
˝≤uÛÑeTT˝À qwüºeTT, »j·TeTT˝À n|ü»j·TeTT ø£\TZqT. $<ä´ ˝Ò≈£î+&Ü
b˛e⁄qT. ‘·+Á&ç ÄdæìÔ b˛>=≥Tºø√e\dæ e#·TÃqT. J$‘·eTT <äT'KeTj·T
eT>∑TqT. dü|üÔ e´düqeTT˝˝À ø=ìï{ÏøÏ n\yê≥T|ü&çb˛e⁄qT. á
$<ÛäeTT>± nø£ÿ&É #˚s¡T bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT\qTã{Ϻ <äTwüŒ¤*‘·eTT\T+&ÉT qT.
ˇø£y˚fi¯ |ü<äø=+&Ée kÕúqeTT˝À ˇø£ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT+&çHê ˝Òø£ ‘êøÏ Hê
C≤‘·≈î£ ìøÏ Á>∑V≤ü eTTqTã{Ϻ eT+∫ »s¡T>∑TqT. á kÕúqeTTqT ˝≤uÛkÑ ÕúqeTì
ô|<ä›\T #ÓbÕŒs¡T ø£qTø£ Çø£ÿ&ÉTqï Á>∑Vü≤eTTqTã{Ϻ ø£≥ïs¡÷|üeTT˝À
ˇø£ÿe÷s¡T &ÉãT“e#·TÃq≥T¢ Ä Á>∑Vü≤eTT #˚j·TTqT. ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT+fÒ
ø£≥ïø±qTø£\ s¡÷|üeTT˝À eT+∫ ˝≤uÛÑeTTqT #˚≈£Ls¡TÃqT. ‘=$Tà<äe
kÕúHê~Û|‹ü j·TT+&çq, yêìøÏ ˝≤≥Øe\q ˝≤uÛeÑ TT e#·TÃqT. \>±ï~Û|‹ü
j·TT+&çq m\¢|ü &ÉT \+#·eTT s¡÷|üeTT˝ÀH√ ˝Òø£ ø£MTwüHé s¡÷|üeTT˝ÀH√
&ÉãT“ e#·TÃq≥T¢ #˚j·TTqT. |ü+#·e÷~Û|ü‹j·TT+&çq yÓT&çø£˝Ÿ ø±˝ÒC Ÿ
˝≤+{Ï~ ø£*Z+∫ <ëì<ë«sê &=H˚wüq¢s¡÷|üeTT˝À &ÉãT“ $|üØ‘·eTT>±
e#·TÃq≥T¢ #˚jT· TqT. á kÕúqeTT˝À Ç<äs› T¡ ˝Òø£ eTT>∑TsZ T¡ X¯óuÛÑ Á>∑V≤ü eTT\T
ñ+&çq ñqï≥T¢+&ç ø√≥¢˝À &ÉãT“ e#·Tà ˝≤≥Ø\T ‘·>∑T\TqT.
yê´bÕs¡eTT˝À $|üØ‘·eTT>± ˝≤uÛeÑ TT\T e#·TÃqT. nqï, nø£ÿ>±] ÄdüT\Ô T
\_Û+#·TqT. ˇø£ s¡÷|üeTT>± ø±≈£î+&Ü nH˚ø£ s¡÷|üeTT˝˝À nH˚ø£
˝≤uÛÑeTT\T e#·TÃq≥T¢ neT]b˛e⁄qT. Ç~ |ü<äø=+&Ée kÕúqeT>∑T≥
e\q bÕ|üø±s¡´eTT\T #˚j·TT≥ #˚‘· C≤‘·≈£î&ÉT <Ûäqe÷]®+#·TqT. ˝ÒK q
228 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eè‹Ô nsTTq $˝ÒK]>±j·TT+≥÷ <Ûqä eTTqT u≤>± dü+bÕ~+#·>\∑ T>∑TqT.
◊<äe kÕúqeTTq≈£î m<äTs¡T>± ñqï+<äTq n+<äT˝Àì $<ä´q÷, Á|ü‹uÛqÑ ÷,
Á>±Væ≤‘·X¯øÏÔì, •\Œø£fi¯ $<ä´qT H˚s¡«>∑\T>∑TqT. mH√ï Ä<ëj·TeTT\T
>∑\ kÕúqeTT ø±e⁄q Bìì ˝≤uÛkÑ ÕúqeTì nHêïs¡T. n+‘˚ø±ø£ eè‹Ô˝Àø£+fÒ
m≈£îÿe ˝≤uÛeÑ TT e#·TÃ≥ e\q Á|üeè‹Ô kÕúqeTHêïs¡T. ô|ø’ Ï ø£ì|æ+#·T≥≈£î
Ç~ Á|üeè‹Ô kÕúqeTT>±j·TTHêï eTT+<˚ Ç~ bÕ|ükÕúqyÓTÆj·TT+&ç, Bì˝À
#˚jT· Tq<ä+‘ê Ç‘·sT¡ \~ ˝≤>∑Tø=ì ˝≤uÛeÑ TT bı+<ä&eÉ TT ‘·|Œü @MT˝Ò<Tä .
<ëìe\q bÕ|üeTT sêe&ÉeTT ‘·|üŒ |ü⁄D´yÓTT#·Tà neø±X¯eTT ˝Ò<äT.
n+<äTe\q ø=+<äs¡T Ç~ Á|üeè‹Ô kÕúqeTìHê y˚TeTT e÷Á‘·eTT Bìì
˙#· eè‹Ô kÕúqy˚T>±˙ Ç+<äT˝À Á|üeè‹Ô ˝Ò<äì #Ó|ü#·THêïeTT.
<ë«<äX¯ kÕúqeTT ` e´j·T kÕúqeTT
yÓTT<ä{Ï kÕúqeTT »qq kÕúqeT>∑T≥ e\q, »qqeTT˝À X¯Øs¡eTT
\_Û+#·T≥ e\q <ëìì ‘·qT (X¯Øs¡) kÕúqeTHêïs¡T. ∫e]<Óq’ |üHïÓ +&Ée
kÕúqeTT e∫Ãq X¯Øs¡eTT HêX¯qyÓTbÆ ˛e⁄q~ ø±e⁄q <ëìì e´j·T (HêX¯q)
kÕúqeTHêïs¡T. J$‘· ∫e] uÛ≤>∑eTT á kÕúqeTT˝ÀH˚ ñ+&ÉTqT. Ç~
J$‘·eTTq≈£î ∫e] ø±\eTT jÓTTø£ÿ $~Û $<ÛëqeTTqT ‘Ó\TŒq~. ø±e⁄q
ej·TdüT‡ eTT~]q ‘·sê«‘· eè<ë∆|ü´eTT˝À »s¡T>∑T $wüj·TeTT\T Çø£ÿ&É
‘Ó*j·TTqT. ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑Tq~ yÓTT<ä{Ï kÕúqeTT˝Àø±>± ÁbÕs¡ã∆
ø£s¡à nsTTb˛e⁄q~ |üHÓï+&Ée kÕúqeTT˝À, ø£qTø£ ÁbÕs¡+uÛÑeT>∑T Á|ü<∏äeT
kÕúqeTTqT »qq kÕúqeTì nHêïs¡T. nsTTb˛e⁄ kÕúqeTTqT eTs¡D
kÕúqeTT nHêïs¡T. |üHïÓ +&Ée kÕúqeTT˝À ø£sà¡ nsTTb˛e⁄#·Tqï~. ø±e⁄q
n‘·ì (C≤‘·≈£îì) Äj·TTwü߸ Ç+‘·j·Tì #Ó|üŒe#·TÃqT. nsTT‘˚ Çø£ÿ&É
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 229
ˇø£ ∫≈£îÿ düeTdü´ ñ+&É&eÉ TT e\q á $wüjT· eTT˝À dü‘´· eTT #Ó|ü ≥≈£î
M\T |ü&É&ÉeTT˝Ò<äT. Ä ∫≈£îÿ düeTdü´qT ‘·sê«‘· #Ó|üŒ>∑\qT. Ç|ü &ÉT
<ë«<äX¯ kÕúqeTTqT >∑T]+∫ #Ó|üø=+fÒ Ç~ bÕ|ü|ü⁄D´eTT\ $TÁX¯eT
kÕúqeTT. $TÁX¯eTeTT n+fÒ ø£*dæb˛j·÷j·Tì ø±<äT, ¬s+&É÷ ˇπø
kÕúqeTT˝À ñHêïj·Tì ns¡úeTT. n+<äTe\q Çø£ÿ&É ˇø£ |ü⁄D´ Á>∑Vü≤yÓTÆq
X¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT+fÒ Çø£ÿ&É @<ÓH’ ê <äT]«ìjÓ÷>∑eTTø±<äT. &ÉãT“>±˙, <Ûëq´eTT
>±˙, ˙s¡T>±˙ Ks¡TÃ #˚j·TT @<Ó’Hê <äT]«ìjÓ÷>∑eTT ø±<äT. #Ó&ÉT
ñ|üj÷Ó >∑eTT\≈£î ø±≈£î+&Ü eT+∫>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ qT. øπ ‘·TÁ>∑V≤ü eTT+fÒ
(X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT>±) Ä<Ûë´‹àø£ ∫+‘·qø£\T>∑CÒdæ Væ≤+<äTe⁄qT uÛÑ>∑ eBZ‘·qT,
eTTd”y¢ Té qT KTsYÄHéqT, Åø¬ d’ eÔü ⁄&Ó‘’ ˚ u…_’ ˝ŸqT #·<Tä e⁄q≥T¢ #˚j·TTqT. >∑Ts¡Te⁄
Á>∑Vü≤eTTqï C≤„q $wüj·TeTT\ì ù|s¡Tô|{Ϻq <ëìì #·<äTe⁄qT. $T>∑‘ ê
Hê\T>∑T Á>∑Vü≤eTT\˝À @<=ø£ÿ{Ïj·TTHêï düÁ<äZ+<∏äeTT\qT #·<äTe⁄q≥T¢
#˚j·TTqT. düÁ<äZ+<∏ä |üsƒ¡qeTT#˚ <Ó’euÛÑøÏÔ #˚≈£L] eTTøÏÔ ø=s¡≈£î
Á|üjT· ‹ï+#·TqT. Á|üjT· ‹ï+#·øb£ ˛sTTHê eTTøÏÔ ˇø£≥Tqï<äì ‘Ó*dæb˛e⁄qT.
‘·sê«‘· X¯óuÛÑ Á>∑V≤ü eTT @<äTHêï bÕ|ü;‹Û ì ø£*+Z ∫, qs¡ø˝£ Àø£eTTqT ‘·|Œæ +∫
dü«s¡Z ˝Àø£ ÁbÕ|æÔ ø£*Z+#·Tqì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n+‘˚ø±ø£ n+‘·es¡≈ £îqï
eTìwæ˝Àì |üXó¯ ‘·«eTTqT e÷ìŒ+∫ e÷qe‘·«eTTqT >∑*Œ+#·TqT. n+‘·
es¡≈£î #˚j·TT#·Tqï »+‘·Te<ÛäqT e÷ìŒ+∫ nø£ÿ&É Ks¡Ãj˚T´ &ÉãT“qT
Ç‘·s¡T\≈£î ñ|üjÓ÷>∑ô|{Ϻ, <ëì<ë«sê ‘·sê«‘· eT+∫ »qà bı+<äT≥≈£î
neø±X¯eTT ø£*+Z #·TqT. eTs¡D düeTj·TeTT˝À m≈£îÿe ø£weºü TT\T ˝Ò≈î£ +&Ü
ì•Ã+‘·>± ñ+&ÉTq≥T¢ #˚j·TTqT. C≤‘·≈£î&ÉT eTs¡DÏ+∫q|ü&ÉT Á|ü»\T
m≈£îÿe eT+~ e∫à n‘·ìì >∑T]+∫ #Ó|üø=qTq≥T¢ #˚j·TTqT. n‘·&ÉT
#·ìb˛sTTq #√≥ nìï nqT≈£L\‘·\T ñ+&ç X¯ej·÷Á‘· u≤>± »s¡T>∑T
230 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
q≥T¢ #˚j·TTqT. ˇø£y˚fi¯ <ë«<äX¯ kÕúqeTTq »qq düeTj·TeTT˝À bÕ|ü
Á>∑V≤ü eTTqï (X¯Á‘·Tes¡eZ TT˝Àì Á>∑V≤ü eTTqï) C≤‘·≈î£ &ÉT m+‘· >=|üŒyê&ÓH’ ê,
m+‘· <Ûìä ≈£î&ÓH’ ê #·ìb˛e⁄ düeTj·TeTTq≈£î ã+<ÛTä $TÁ‘·T\T, uÛ≤sê´ |æ\\¢ T
˝Òì#√≥ #êe⁄ \_Û+#·TqT. n‘·qT |òü˝≤Hê e´øÏÔ nì ≈£L&Ü ãj·T{ÏøÏ
‘Ó*j·Tø£b˛e&ÉeTT e\q nHê<ÛXä e¯ eTT ÁøÏ+<ä »eTø£{ºÏ @ dü+ã+<Ûeä T÷
˝Òìyês¡T @MT u≤<Ûä|ü&É≈£î+&Ü n+‹eT dü+kÕÿs¡eTT\T #˚j·TT<äTs¡T.
n≥Te+{Ï #êe⁄\T m+‘√eT+~øÏ ø£*qZ $. n|ü&ÉT yê]øÏ yê] C≤‘·øe£ TT
˝ÀH˚ |üHïÓ +&Ée kÕúqeTTq bÕ|üÁ>∑V≤ü eTTqï<äì ‘Ó*j·Te#·TÃqT. m|ü&√
mquÛ…’ dü+e‘·‡s¡eTT\|ü&ÉT |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À ñqï Á>∑Vü≤eTT\qT
ã{Ϻ mquÛ…’ dü+e‘·‡s¡eTT\ es¡≈£î J$‘·eTT kÕ>∑&Éy˚Tø±ø£ eTs¡D
düeTj·TeTT˝À ≈£L&Ü C≤‘·ø£eTT˝Àì (»qq düeTj·TeTT˝Àì) Á>∑Vü≤eTT\
ÁbÕu\´eTTqTã{Ïj º T˚ »s¡T>∑TqT. ø±e⁄q J$‘·eTTqT XÊdæ+∫ q&ÉT|ü⁄q~
C≤|ò‘ü ø· e£ TT (C≤‘·øe£ TT). C≤|ò‘ü ø· e£ TT ˝Òì J$‘·eTTqT >∑T]+∫ n+#·Hê
y˚jT· T≥≈£î kÕ<Û´ä |ü&<É Tä . n+<äTe\q »qàqT+&ç #êe⁄es¡≈î£ ~≈£L‡∫˝≤>∑
j·TTqï C≤‘·ø£eTTqT n+<äs¡÷ ÁyêdüTø=ìj·TT+&É&ÉeTT eT+∫~.
eTs¡D $wüj·TeTT˝À ∫≈£îÿ düeTdü´
Ç+‘·≈£îeTT+<äT <ë«<äX¯ kÕúqeTTqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT.
Á|ü<∏äeTkÕúqeTT˝À ø£s¡à ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ <ë«<äX¯ kÕúqeTT˝À ø£s¡à nsTTb˛e⁄
#·Tqï~. ø±e⁄q |üHÓï+&Ée kÕúqeTTqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì Äj·TTwü߸qT
ìs¡sí TT+∫ #Ó|Œü e#·TÃq˙, Äj·TTwü߸ nsTTb˛e&ÉeTT eTs¡DeT>∑T≥ e\q,
á C≤‘·≈£î&ÉT |òü˝≤q dü+e‘·‡s¡eTT #·ìb˛e⁄q˙ #Ó|üŒe#·TÃqT. nsTT‘˚
CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT #Ó|æŒq~ dü‘·´y˚T nsTTHê eTs¡DeTT @<Ó’qB
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 229
ˇø£ ∫≈£îÿ düeTdü´ ñ+&É&eÉ TT e\q á $wüjT· eTT˝À dü‘´· eTT #Ó|ü ≥≈£î
M\T |ü&É&ÉeTT˝Ò<äT. Ä ∫≈£îÿ düeTdü´qT ‘·sê«‘· #Ó|üŒ>∑\qT. Ç|ü &ÉT
<ë«<äX¯ kÕúqeTTqT >∑T]+∫ #Ó|üø=+fÒ Ç~ bÕ|ü|ü⁄D´eTT\ $TÁX¯eT
kÕúqeTT. $TÁX¯eTeTT n+fÒ ø£*dæb˛j·÷j·Tì ø±<äT, ¬s+&É÷ ˇπø
kÕúqeTT˝À ñHêïj·Tì ns¡úeTT. n+<äTe\q Çø£ÿ&É ˇø£ |ü⁄D´ Á>∑Vü≤yÓTÆq
X¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT+fÒ Çø£ÿ&É @<ÓH’ ê <äT]«ìjÓ÷>∑eTTø±<äT. &ÉãT“>±˙, <Ûëq´eTT
>±˙, ˙s¡T>±˙ Ks¡TÃ #˚j·TT @<Ó’Hê <äT]«ìjÓ÷>∑eTT ø±<äT. #Ó&ÉT
ñ|üj÷Ó >∑eTT\≈£î ø±≈£î+&Ü eT+∫>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ qT. øπ ‘·TÁ>∑V≤ü eTT+fÒ
(X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT>±) Ä<Ûë´‹àø£ ∫+‘·qø£\T>∑CÒdæ Væ≤+<äTe⁄qT uÛÑ>∑ eBZ‘·qT,
eTTd”y¢ Té qT KTsYÄHéqT, Åø¬ d’ eÔü ⁄&Ó‘’ ˚ u…_’ ˝ŸqT #·<Tä e⁄q≥T¢ #˚j·TTqT. >∑Ts¡Te⁄
Á>∑Vü≤eTTqï C≤„q $wüj·TeTT\ì ù|s¡Tô|{Ϻq <ëìì #·<äTe⁄qT. $T>∑‘ ê
Hê\T>∑T Á>∑Vü≤eTT\˝À @<=ø£ÿ{Ïj·TTHêï düÁ<äZ+<∏äeTT\qT #·<äTe⁄q≥T¢
#˚j·TTqT. düÁ<äZ+<∏ä |üsƒ¡qeTT#˚ <Ó’euÛÑøÏÔ #˚≈£L] eTTøÏÔ ø=s¡≈£î
Á|üjT· ‹ï+#·TqT. Á|üjT· ‹ï+#·øb£ ˛sTTHê eTTøÏÔ ˇø£≥Tqï<äì ‘Ó*dæb˛e⁄qT.
‘·sê«‘· X¯óuÛÑ Á>∑V≤ü eTT @<äTHêï bÕ|ü;‹Û ì ø£*+Z ∫, qs¡ø˝£ Àø£eTTqT ‘·|Œæ +∫
dü«s¡Z ˝Àø£ ÁbÕ|æÔ ø£*Z+#·Tqì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n+‘˚ø±ø£ n+‘·es¡≈ £îqï
eTìwæ˝Àì |üXó¯ ‘·«eTTqT e÷ìŒ+∫ e÷qe‘·«eTTqT >∑*Œ+#·TqT. n+‘·
es¡≈£î #˚j·TT#·Tqï »+‘·Te<ÛäqT e÷ìŒ+∫ nø£ÿ&É Ks¡Ãj˚T´ &ÉãT“qT
Ç‘·s¡T\≈£î ñ|üjÓ÷>∑ô|{Ϻ, <ëì<ë«sê ‘·sê«‘· eT+∫ »qà bı+<äT≥≈£î
neø±X¯eTT ø£*+Z #·TqT. eTs¡D düeTj·TeTT˝À m≈£îÿe ø£weºü TT\T ˝Ò≈î£ +&Ü
ì•Ã+‘·>± ñ+&ÉTq≥T¢ #˚j·TTqT. C≤‘·≈£î&ÉT eTs¡DÏ+∫q|ü&ÉT Á|ü»\T
m≈£îÿe eT+~ e∫à n‘·ìì >∑T]+∫ #Ó|üø=qTq≥T¢ #˚j·TTqT. n‘·&ÉT
#·ìb˛sTTq #√≥ nìï nqT≈£L\‘·\T ñ+&ç X¯ej·÷Á‘· u≤>± »s¡T>∑T
230 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
q≥T¢ #˚j·TTqT. ˇø£y˚fi¯ <ë«<äX¯ kÕúqeTTq »qq düeTj·TeTT˝À bÕ|ü
Á>∑V≤ü eTTqï (X¯Á‘·Tes¡eZ TT˝Àì Á>∑V≤ü eTTqï) C≤‘·≈î£ &ÉT m+‘· >=|üŒyê&ÓH’ ê,
m+‘· <Ûìä ≈£î&ÓH’ ê #·ìb˛e⁄ düeTj·TeTTq≈£î ã+<ÛTä $TÁ‘·T\T, uÛ≤sê´ |æ\\¢ T
˝Òì#√≥ #êe⁄ \_Û+#·TqT. n‘·qT |òü˝≤Hê e´øÏÔ nì ≈£L&Ü ãj·T{ÏøÏ
‘Ó*j·Tø£b˛e&ÉeTT e\q nHê<ÛXä e¯ eTT ÁøÏ+<ä »eTø£{ºÏ @ dü+ã+<Ûeä T÷
˝Òìyês¡T @MT u≤<Ûä|ü&É≈£î+&Ü n+‹eT dü+kÕÿs¡eTT\T #˚j·TT<äTs¡T.
n≥Te+{Ï #êe⁄\T m+‘√eT+~øÏ ø£*qZ $. n|ü&ÉT yê]øÏ yê] C≤‘·øe£ TT
˝ÀH˚ |üHïÓ +&Ée kÕúqeTTq bÕ|üÁ>∑V≤ü eTTqï<äì ‘Ó*j·Te#·TÃqT. m|ü&√
mquÛ…’ dü+e‘·‡s¡eTT\|ü&ÉT |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À ñqï Á>∑Vü≤eTT\qT
ã{Ϻ mquÛ…’ dü+e‘·‡s¡eTT\ es¡≈£î J$‘·eTT kÕ>∑&Éy˚Tø±ø£ eTs¡D
düeTj·TeTT˝À ≈£L&Ü C≤‘·ø£eTT˝Àì (»qq düeTj·TeTT˝Àì) Á>∑Vü≤eTT\
ÁbÕu\´eTTqTã{Ïj º T˚ »s¡T>∑TqT. ø±e⁄q J$‘·eTTqT XÊdæ+∫ q&ÉT|ü⁄q~
C≤|ò‘ü ø· e£ TT (C≤‘·øe£ TT). C≤|ò‘ü ø· e£ TT ˝Òì J$‘·eTTqT >∑T]+∫ n+#·Hê
y˚jT· T≥≈£î kÕ<Û´ä |ü&<É Tä . n+<äTe\q »qàqT+&ç #êe⁄es¡≈î£ ~≈£L‡∫˝≤>∑
j·TTqï C≤‘·ø£eTTqT n+<äs¡÷ ÁyêdüTø=ìj·TT+&É&ÉeTT eT+∫~.
eTs¡D $wüj·TeTT˝À ∫≈£îÿ düeTdü´
Ç+‘·≈£îeTT+<äT <ë«<äX¯ kÕúqeTTqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT.
Á|ü<∏äeTkÕúqeTT˝À ø£s¡à ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ <ë«<äX¯ kÕúqeTT˝À ø£s¡à nsTTb˛e⁄
#·Tqï~. ø±e⁄q |üHÓï+&Ée kÕúqeTTqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì Äj·TTwü߸qT
ìs¡sí TT+∫ #Ó|Œü e#·TÃq˙, Äj·TTwü߸ nsTTb˛e&ÉeTT eTs¡DeT>∑T≥ e\q,
á C≤‘·≈£î&ÉT |òü˝≤q dü+e‘·‡s¡eTT #·ìb˛e⁄q˙ #Ó|üŒe#·TÃqT. nsTT‘˚
CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT #Ó|æŒq~ dü‘·´y˚T nsTTHê eTs¡DeTT @<Ó’qB
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 231
Á|ü»\≈£î ‘Ó*j·T≈£îqï <ëìe\q eTìwæ nø±\ eTs¡DeTTqT bı+~Hê,
‘ê‘êÿ*ø£ eTs¡DeTTqT bı+~Hê <ëìH˚ eTìwæ eTs¡DeTT nqTø√e&ÉeTT
e\q ô|<ä› ∫≈£îÿ @s¡Œ&ÉT#·Tqï~. CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT ˇø£ dü+e‘·‡s¡eTT
eTT+<äT yÓqTø£>± #êe⁄ düe÷#ês¡eTTqT #Ó|üŒe#·TÃqT. nsTT‘˚ eTìwæøÏ
eT÷&ÉT s¡øe£ TT\ eTs¡DeTT\T+&ÉT≥ e\q, yê{Ï˝À #Ó|Œü ã&çq~ >∑T]Ô+|ü
ã&Éø£b˛e&ÉeTT e\q, #Ó|æŒq ø±\eTTø£+fÒ eTT+<äT e#·Tà nø±\,
‘ê‘êÿ*ø£ eTs¡DeTT\qT ø±\eTs¡DeTT>± b˛\TÃø√e&ÉeTT‘√, #Ó|æŒq
dü‘·´eTT ndü‘·´eTT>± ø£q|ü&ÉT#·Tqï~. ªª#Ó|æŒq ø±\eTTø£+fÒ eTT+<˚
nø±\ eTs¡DeTT e\q>±˙, ‘ê‘êÿ*ø£ eTs¡DeTT e\q>±˙ #·ìb˛sTTHê
#Ó|æŒq dü‘·´eTT ndü‘·´eTT>± ø£ì|æ+#·e#·TÃqT>±˙, #Ó|æŒq düeTj·TeTT
ø£+fÒ ◊<äT ˝Òø£ Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\T Ä\dü´eTT>± #·ìb˛‘˚ n|ü&ÉT
#Ó|æŒq e÷{≤ ndü‘·´y˚T n>∑TqT ø£<ë!μμj·Tì me¬s’Hê n&ÉT>∑e#·TÃqT.
Ç~ ùV≤‘·Tã<ä∆yÓTÆq Á|üX¯ïj˚T nsTTq+<äTq BìøÏ »yêãT @eTq>±!
ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À ìs¡ísTT+|üã&çq~. n~j·T÷
dü+∫‘·ø£s¡àqT+&ç rdæ Ç∫Ãq<ëìì ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à n+≥THêïeTT. ÁbÕs¡ã∆
ø£sà¡ Á|üø±s¡eTT 70 dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î eTs¡DeTT ìs¡sí TT+#·ã&çq≥T¢ ‘Ó*dæ
Ç‘·ì Äj·TTwü߸ 70 dü+e‘·‡s¡eTT\ì #ÓbÕŒeTqTø√+&ç. CÀ´‹wü´eTT
Á|üø±s¡eTT Ä e÷≥ dü‘·´y˚T nsTTHê Ä C≤‘·≈£î&ÉT 80 dü+e‘·‡s¡eTT\
es¡≈£î Áã‹øÏ #·ìb˛j·÷&ÉqTø=qTeTT. n|ü&ÉT CÀ´‹wüß´&ÉT #Ó|æŒq~
|üP]Ô>± ndü‘´· eT>∑TqT. ˇø£yfi˚ ¯ 70 dü+e‘·‡s¡eTT\T Äj·TTwü߸ ìs¡sí TT+#·
ã&çq e´øÏÔ 50 dü+e‘·‡s¡eTT\πø #·ìb˛j·÷&ÉqTø=qTeTT n|ü&ÉT
≈£L&Ü CÀ´‹wü´eTT e\q #Ó|æŒqe÷≥ ndü‘·´eTT>± ø£ì|æ+#·TqT. á
s¬ +&ç{øÏ ° düe÷<ÛëqeTT #Ó|Œü e\dæq u≤<Û´ä ‘· e÷≈£î ø£\<äT. á Á|üXï¯ \≈£î
232 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
CÀ´‹wüß´\T »yêãT #ÓbÕŒ*, nsTT‘˚ yês¡T »yêãT #Ó|üŒ˝Òì |ü]dæú‹˝À
ñHêïs¡T. ø±s¡DeTT @eTq>±! CÀ´‹wü´eTTqT CÀ´‹‘√ (C≤„qeTT‘√)
#Ó|üŒ&ÉeTT ˝Ò<äT. C≤„qeTT ˝Òq|ü&ÉT CÀ´‹wü´eTT˝À CÀ´‹ ˝Ò≈£î+&Ü
b˛e⁄#·Tqï~. n+<äTe\q |üP]Ô ø£s¡à $<ÛëqeTT ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTT
<ëìøÏ dü]jÓÆTq düe÷<ÛëqeTT ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTTq~. nsTT‘˚ y˚TeTT
#Ó|ü »yêãT @eTq>±!
eTìwæøÏ J$‘·eTTqïfÒ¢ nø±\ eTs¡DeTT, ‘ê‘êÿ*ø£ eTs¡DeTT\T
ø£s¡àqTã{Ϻ ø=+<ä]øÏ edüTÔqï$. ø=+<ä]øÏ sêe&ÉeTT˝Ò<äT. á ¬s+&ÉT
eTs¡DeTT\Tqï≥T¢ ≈£L&Ü #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T<äT. C≤„qT˝…’q yê]øÏ
≈£L&Ü ‘ê‘êÿ*ø£ eTs¡DeTTqï≥T¢ ‘Ó*j·T<äT. á ¬s+&ÉT eTs¡DeTT\T
|üP]Ô eTs¡DeTT ø±<äT. á s¬ +&ÉT eTs¡DeTT\T bı+~qyês¡T J$‘·eTTqT
kÕ–+#·T#·TH˚ ñHêïs¡T. á s¬ +&ÉT eTs¡DeTT\‘√ yê] J$‘·eTT eTT–dæ
b˛˝Ò<äT. n+<äTe\q yês¡T Áã‹πøj·TTHêïs¡T nì #Ó|üŒe#·TÃqT. á
$wüjT· eTT MT≈£î Áø=‘·>Ô ±j·TT+fÒ, e÷ s¡#q· \˝Àì ªªeTs¡D s¡Vü≤dü´eTTμμ
#·~$‘˚ |üP]Ô düe÷#ês¡eTT ‘Ó*j·T>∑\<äT. eTìwæ á s¬ +&ÉT eTs¡DeTT\
<ë«sê #·ìb˛sTTq≥T¢ ø£ì|æ+∫Hê eTq≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&Ü J$+∫j·TT+&ç
‘·sê«‘· CÀ´‹wü´eTT˝À ìs¡ísTT+∫qfÒ¢ 70 dü+e‘·‡s¡eTT\ Äj·TTwü߸˝À
#·ìb˛sTTHê, Ä $wüjT· eTT Ç≥T CÀ´‹wüß´ìøÏ>±˙, Á|ü»\≈£î>±˙ ‘Ó*j·T
≈£î+&Ü b˛e⁄#·Tqï~. eTs¡DeTT m|ü&ÉT »]–qB ‘Ó*j·Tìyês¡T,
CÀ´‹wü´eTT˝À C≤‘·ø£eTT Á|üø±s¡eTT 70 dü+e‘·‡s¡eTT\T Äj·TTwü߸ nì
#Ó|üŒ&ÉeTT |üP]Ô ‘·|ü>± ˝…øÏÿ+#·Tø=qT#·THêïs¡T. Çø£ÿ&É me¬s’H ê
bıs¡ã&ÉT≥≈£î neø±X¯eTTqï~. ø±e⁄q yê] bıs¡bÕfÒ>±˙, CÀ´‹wü´eTT
‘·|ü>±<äì #Ó|üŒe#·TÃqT. nø±\eTs¡DeTT bı+~qyê&ÉT ‹]– ø±\
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 231
Á|ü»\≈£î ‘Ó*j·T≈£îqï <ëìe\q eTìwæ nø±\ eTs¡DeTTqT bı+~Hê,
‘ê‘êÿ*ø£ eTs¡DeTTqT bı+~Hê <ëìH˚ eTìwæ eTs¡DeTT nqTø√e&ÉeTT
e\q ô|<ä› ∫≈£îÿ @s¡Œ&ÉT#·Tqï~. CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT ˇø£ dü+e‘·‡s¡eTT
eTT+<äT yÓqTø£>± #êe⁄ düe÷#ês¡eTTqT #Ó|üŒe#·TÃqT. nsTT‘˚ eTìwæøÏ
eT÷&ÉT s¡øe£ TT\ eTs¡DeTT\T+&ÉT≥ e\q, yê{Ï˝À #Ó|Œü ã&çq~ >∑T]Ô+|ü
ã&Éø£b˛e&ÉeTT e\q, #Ó|æŒq ø±\eTTø£+fÒ eTT+<äT e#·Tà nø±\,
‘ê‘êÿ*ø£ eTs¡DeTT\qT ø±\eTs¡DeTT>± b˛\TÃø√e&ÉeTT‘√, #Ó|æŒq
dü‘·´eTT ndü‘·´eTT>± ø£q|ü&ÉT#·Tqï~. ªª#Ó|æŒq ø±\eTTø£+fÒ eTT+<˚
nø±\ eTs¡DeTT e\q>±˙, ‘ê‘êÿ*ø£ eTs¡DeTT e\q>±˙ #·ìb˛sTTHê
#Ó|æŒq dü‘·´eTT ndü‘·´eTT>± ø£ì|æ+#·e#·TÃqT>±˙, #Ó|æŒq düeTj·TeTT
ø£+fÒ ◊<äT ˝Òø£ Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\T Ä\dü´eTT>± #·ìb˛‘˚ n|ü&ÉT
#Ó|æŒq e÷{≤ ndü‘·´y˚T n>∑TqT ø£<ë!μμj·Tì me¬s’Hê n&ÉT>∑e#·TÃqT.
Ç~ ùV≤‘·Tã<ä∆yÓTÆq Á|üX¯ïj˚T nsTTq+<äTq BìøÏ »yêãT @eTq>±!
ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À ìs¡ísTT+|üã&çq~. n~j·T÷
dü+∫‘·ø£s¡àqT+&ç rdæ Ç∫Ãq<ëìì ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à n+≥THêïeTT. ÁbÕs¡ã∆
ø£sà¡ Á|üø±s¡eTT 70 dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î eTs¡DeTT ìs¡sí TT+#·ã&çq≥T¢ ‘Ó*dæ
Ç‘·ì Äj·TTwü߸ 70 dü+e‘·‡s¡eTT\ì #ÓbÕŒeTqTø√+&ç. CÀ´‹wü´eTT
Á|üø±s¡eTT Ä e÷≥ dü‘·´y˚T nsTTHê Ä C≤‘·≈£î&ÉT 80 dü+e‘·‡s¡eTT\
es¡≈£î Áã‹øÏ #·ìb˛j·÷&ÉqTø=qTeTT. n|ü&ÉT CÀ´‹wüß´&ÉT #Ó|æŒq~
|üP]Ô>± ndü‘´· eT>∑TqT. ˇø£yfi˚ ¯ 70 dü+e‘·‡s¡eTT\T Äj·TTwü߸ ìs¡sí TT+#·
ã&çq e´øÏÔ 50 dü+e‘·‡s¡eTT\πø #·ìb˛j·÷&ÉqTø=qTeTT n|ü&ÉT
≈£L&Ü CÀ´‹wü´eTT e\q #Ó|æŒqe÷≥ ndü‘·´eTT>± ø£ì|æ+#·TqT. á
s¬ +&ç{øÏ ° düe÷<ÛëqeTT #Ó|Œü e\dæq u≤<Û´ä ‘· e÷≈£î ø£\<äT. á Á|üXï¯ \≈£î
232 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
CÀ´‹wüß´\T »yêãT #ÓbÕŒ*, nsTT‘˚ yês¡T »yêãT #Ó|üŒ˝Òì |ü]dæú‹˝À
ñHêïs¡T. ø±s¡DeTT @eTq>±! CÀ´‹wü´eTTqT CÀ´‹‘√ (C≤„qeTT‘√)
#Ó|üŒ&ÉeTT ˝Ò<äT. C≤„qeTT ˝Òq|ü&ÉT CÀ´‹wü´eTT˝À CÀ´‹ ˝Ò≈£î+&Ü
b˛e⁄#·Tqï~. n+<äTe\q |üP]Ô ø£s¡à $<ÛëqeTT ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTT
<ëìøÏ dü]jÓÆTq düe÷<ÛëqeTT ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTTq~. nsTT‘˚ y˚TeTT
#Ó|ü »yêãT @eTq>±!
eTìwæøÏ J$‘·eTTqïfÒ¢ nø±\ eTs¡DeTT, ‘ê‘êÿ*ø£ eTs¡DeTT\T
ø£s¡àqTã{Ϻ ø=+<ä]øÏ edüTÔqï$. ø=+<ä]øÏ sêe&ÉeTT˝Ò<äT. á ¬s+&ÉT
eTs¡DeTT\Tqï≥T¢ ≈£L&Ü #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T<äT. C≤„qT˝…’q yê]øÏ
≈£L&Ü ‘ê‘êÿ*ø£ eTs¡DeTTqï≥T¢ ‘Ó*j·T<äT. á ¬s+&ÉT eTs¡DeTT\T
|üP]Ô eTs¡DeTT ø±<äT. á s¬ +&ÉT eTs¡DeTT\T bı+~qyês¡T J$‘·eTTqT
kÕ–+#·T#·TH˚ ñHêïs¡T. á s¬ +&ÉT eTs¡DeTT\‘√ yê] J$‘·eTT eTT–dæ
b˛˝Ò<äT. n+<äTe\q yês¡T Áã‹πøj·TTHêïs¡T nì #Ó|üŒe#·TÃqT. á
$wüjT· eTT MT≈£î Áø=‘·>Ô ±j·TT+fÒ, e÷ s¡#q· \˝Àì ªªeTs¡D s¡Vü≤dü´eTTμμ
#·~$‘˚ |üP]Ô düe÷#ês¡eTT ‘Ó*j·T>∑\<äT. eTìwæ á s¬ +&ÉT eTs¡DeTT\
<ë«sê #·ìb˛sTTq≥T¢ ø£ì|æ+∫Hê eTq≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&Ü J$+∫j·TT+&ç
‘·sê«‘· CÀ´‹wü´eTT˝À ìs¡ísTT+∫qfÒ¢ 70 dü+e‘·‡s¡eTT\ Äj·TTwü߸˝À
#·ìb˛sTTHê, Ä $wüjT· eTT Ç≥T CÀ´‹wüß´ìøÏ>±˙, Á|ü»\≈£î>±˙ ‘Ó*j·T
≈£î+&Ü b˛e⁄#·Tqï~. eTs¡DeTT m|ü&ÉT »]–qB ‘Ó*j·Tìyês¡T,
CÀ´‹wü´eTT˝À C≤‘·ø£eTT Á|üø±s¡eTT 70 dü+e‘·‡s¡eTT\T Äj·TTwü߸ nì
#Ó|üŒ&ÉeTT |üP]Ô ‘·|ü>± ˝…øÏÿ+#·Tø=qT#·THêïs¡T. Çø£ÿ&É me¬s’H ê
bıs¡ã&ÉT≥≈£î neø±X¯eTTqï~. ø±e⁄q yê] bıs¡bÕfÒ>±˙, CÀ´‹wü´eTT
‘·|ü>±<äì #Ó|üŒe#·TÃqT. nø±\eTs¡DeTT bı+~qyê&ÉT ‹]– ø±\
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 233
eTs¡DeTT |üP]Ô ø£s¡à nsTTb˛sTTq|ü&ÉT bı+<äTqT. <ëìÁ|üø±s¡eTT
50 dü+e‘·‡s¡eTT\ ej·TdüT‡˝À #·ìb˛sTTqyê&ÉT (nø±\ eTs¡DeTT
bı+~qyê&ÉT) $T>∑‘ê 20 dü+e‘·‡s¡eTT\T dü÷ø£åàeTT>± ø£ì|æ+#·ø£
J$+#·T#·T+&ÉTqT. ‘·sê«‘· yê&ÉT 20 dü+e‘·‡s¡eTT\T J$‘·eTTqT
>∑&|ç æ #·ìb˛e⁄qT. á $<ÛëqeTT˝À eTqTwüß\T bıs¡bÕ≥T|ü&&É eÉ TT ‘·|ü Œ
CÀ´‹wü´eTT ‘·|üø±<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
Çø£b˛‘˚ CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT 70 dü+e‘·‡s¡eTT\ Äj·TTwü߸
ø£\<äì #Ó|üŒã&çqyê&ÉT 80 dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î #·ìb˛‘˚, n|ü&ÉT
Äj·TTwü߸qï~ 70 dü+e‘·‡s¡eTT˝Ò ø£<ë! n˝≤+≥|ü&ÉT |ü~
dü+e‘·‡s¡eTT\T m≈£îÿe m˝≤ Áã‘·Tø£>∑*>±&Éì n&ÉT>∑e#·TÃqT. m˝≤
Áã‹øÏHê CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT 70 dü+e‘·‡s¡eTT\T Äj·TTwü߸ nqTe÷≥
ndü‘·´yÓTÆq~ ø£<ëj·Tì n&ÉT>∑e#·TÃqT. <ëìøÏ e÷ »yêãT @eTq>±!
$wüj·TeTTqT $e]+#·Tø=ì #·÷&É>∑*Z‘˚ Çø£ÿ&É ≈£L&Ü 70 dü+ˆˆeTT\
Äj·TTwü߸ ‘·|üø±<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ‘·|üŒì m<äTs¡T>± ø£ì|ædüTÔ +fÒ
‘·|üø±<äq&Éy˚T$T{ì ø=+<äs¡qTø√e#·TÃqT. n˝≤ Á|üX¯ïsê>∑\<äH˚
$e]+#·Tø=ì #·÷&Ü\ì eTT+<˚ #ÓbÕŒeTT. n+<äTe\q Ç|ü&ÉT eTqeTT
á $wüj·TeTTqT >∑T]+∫ $e]+#·Tø=ì #·÷<ë›eTT. m|ü&√ 70
dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ+<ä≥ C≤‘·≈£îì Äj·TTwü߸qT >∑T]+∫ #Ó|æŒj·TT+&É>±,
70 >∑&É∫q ‘·sê«‘·, 80 dü+e‘·‡s¡eTT\T Áã‹øÏq ‘·sê«‘· Äj·TTwü߸qT
>∑T]+∫ #Ó|Œæ qe÷≥ ‘·|Œü ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ç|ü&ÉT Çìï dü+e‘·‡s¡eTT
\≈£î ‘·|üŒì ‘Ó*dæHê, ‘·|ü>± #Ó|üŒã&çq~ m|ü&ÉT nì #·÷ùdÔ Ä
eTìwæ |ü⁄{Ϻq|ü&ÉT ø£<ë! n|ü&ÉT dü‘·´yÓTÆq~, Ä s√E XÊÅdüÔã<ä ∆eTT>±
#Ó|üŒã&çq~, Ç|ü&ÉT ndü‘·´yÓT˝≤ nsTTq<äì #·÷ùdÔ, n|ü&ÉT #Ó|æŒq~
234 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n|üŒ{ÏøÏ dü‘·´y˚T, Ç|ü&ÉT »]–q~ Ç|üŒ{ÏøÏ dü‘·´y˚Tqì #Ó|üŒe#·TÃqT.
e÷ e÷≥ $qï ø=+<ä]øÏ e÷ e÷≥˝Àì dü‘´· eTT ns¡eú TTø±ø£ eTeTTà\qT
ndü‘´· yê<äT\T>± e]í+#·e#·TÃqT. nsTT‘˚ n+<ä]ø° ‘Ó*j·Tì dü‘´· yÓTTø£{Ï
ø£\<äT. C≤‘·≈î£ &ÉT |ü⁄{Ïqº s√E C≤‘·øe£ TTqTã{Ϻ n‘·qT 70 dü+e‘·‡s¡eTT\T
Áã‘·Tø£e˝…qì ñ+&ÉT≥ dü‘´· y˚T. nsTT‘˚ 70 dü+e‘·‡s¡eTT\ J$‘·eTT˝À
n‘·&ÉT ø=+‘·es¡≈£î <Ó’eC≤„qeTT Á|üø±s¡eTT q&ÉT#·Tø√e&ÉeTT e\q
ø£s¡àe÷s¡T≥≈£î neø±X¯eTT>∑\ <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT˝À ‘˚&Üe∫à n‘·ì
Äj·TTwü߸ |ü~ dü+e‘·‡s¡eTT\T ô|]–q~. yÓTT<ä≥ XÊÅdãÔü <äe› TT>±j·TTqï~
70 dü+e‘·‡s¡eTT\ Äj·TTwüO¸ dü‘·´y˚T, C≤„qeTTe\q ø£s¡àe÷] |ü~
dü+e‘·‡s¡eTT\T ô|]–qB dü‘·´y˚T. n+<äTe\q »qq \>∑ïeTT˝À
ñqï≥T¢ 70 dü+ˆˆ Äj·TTe⁄ dü‘·´eTT. ‘·sê«‘· 80 dü+e‘·‡s¡eTT\
Áã‘·T≈£î ≈£L&Ü dü‘·´y˚T. <äXÊdü+e‘·‡s¡eTT\T J$‘· eT<Ûä´ø±\eTT˝À
ñqï$. eTìwæ <Ó’eC≤„qeTTqT nqTdü]+∫‘˚, Äj·÷ Á>∑Vü≤eTT\T
bÕ*+#·e\dæq ø£s¡à\T, Äj·÷ Á>∑Vü≤eTT\ jÓTTø£ÿ <äX¯\˝À q•+∫
b˛>∑\e⁄. n+<äTe\q yÓTT<ä≥ |ü⁄{Ϻq|ü&ÉT ìs¡ísTT+#·ã&çq ø£s¡à≈£L
‘·sê«‘· eT<Ûä´ø±\eTT˝À e÷s¡TŒ#Ó+~q ø£s¡à≈£L ‘˚&Üj·TTqï~. C≤„qeTT
Á|üø±s¡eTT ø£s¡à ‘·–Zb˛sTTq<äì ns¡úeTT #˚düTø√e#·TÃqT ø£<ë! j·T ì
y˚TeTT #Ó|ü#·THêïeTT. nsTT‘˚ e÷ e÷≥ $qï ‘·sê«‘· ø=+<äs¡T Ç˝≤
Á|ü•ï+#·e#·TÃqT. ªªC≤„qeTT ‘Ó*j·T>∑*Z <ëì Á|üø±s¡eTT Ä#·]+∫‘˚
^‘·˝À #Ó|æŒq≥T¢ ø£s¡à‘·–Zb˛e⁄ e÷≥ yêdüÔey˚T nsTT‘˚ <ëìì y˚TeTT
ˇ|ü≈£î+≥THêïeTT. Ä ˝…øÿ£ Á|üø±s¡eTT 70 dü+e‘·‡s¡eTT\T Áã‘·Tø£e\dæq
yê&ÉT 65 dü+e‘·‡s¡eTT\ø√ ˝Òø£ 60 dü+e‘·‡s¡eTT˝ø√ #·ìb˛j·÷&É+fÒ,
ø£s¡à ‘·–Zb˛sTTq+<äT≈£î n˝≤ Äj·TTwü߸ ≈£L&Ü ‘·–Zb˛sTT eTT+<˚
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 233
eTs¡DeTT |üP]Ô ø£s¡à nsTTb˛sTTq|ü&ÉT bı+<äTqT. <ëìÁ|üø±s¡eTT
50 dü+e‘·‡s¡eTT\ ej·TdüT‡˝À #·ìb˛sTTqyê&ÉT (nø±\ eTs¡DeTT
bı+~qyê&ÉT) $T>∑‘ê 20 dü+e‘·‡s¡eTT\T dü÷ø£åàeTT>± ø£ì|æ+#·ø£
J$+#·T#·T+&ÉTqT. ‘·sê«‘· yê&ÉT 20 dü+e‘·‡s¡eTT\T J$‘·eTTqT
>∑&|ç æ #·ìb˛e⁄qT. á $<ÛëqeTT˝À eTqTwüß\T bıs¡bÕ≥T|ü&&É eÉ TT ‘·|ü Œ
CÀ´‹wü´eTT ‘·|üø±<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
Çø£b˛‘˚ CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT 70 dü+e‘·‡s¡eTT\ Äj·TTwü߸
ø£\<äì #Ó|üŒã&çqyê&ÉT 80 dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î #·ìb˛‘˚, n|ü&ÉT
Äj·TTwü߸qï~ 70 dü+e‘·‡s¡eTT˝Ò ø£<ë! n˝≤+≥|ü&ÉT |ü~
dü+e‘·‡s¡eTT\T m≈£îÿe m˝≤ Áã‘·Tø£>∑*>±&Éì n&ÉT>∑e#·TÃqT. m˝≤
Áã‹øÏHê CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT 70 dü+e‘·‡s¡eTT\T Äj·TTwü߸ nqTe÷≥
ndü‘·´yÓTÆq~ ø£<ëj·Tì n&ÉT>∑e#·TÃqT. <ëìøÏ e÷ »yêãT @eTq>±!
$wüj·TeTTqT $e]+#·Tø=ì #·÷&É>∑*Z‘˚ Çø£ÿ&É ≈£L&Ü 70 dü+ˆˆeTT\
Äj·TTwü߸ ‘·|üø±<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ‘·|üŒì m<äTs¡T>± ø£ì|ædüTÔ +fÒ
‘·|üø±<äq&Éy˚T$T{ì ø=+<äs¡qTø√e#·TÃqT. n˝≤ Á|üX¯ïsê>∑\<äH˚
$e]+#·Tø=ì #·÷&Ü\ì eTT+<˚ #ÓbÕŒeTT. n+<äTe\q Ç|ü&ÉT eTqeTT
á $wüj·TeTTqT >∑T]+∫ $e]+#·Tø=ì #·÷<ë›eTT. m|ü&√ 70
dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ+<ä≥ C≤‘·≈£îì Äj·TTwü߸qT >∑T]+∫ #Ó|æŒj·TT+&É>±,
70 >∑&É∫q ‘·sê«‘·, 80 dü+e‘·‡s¡eTT\T Áã‹øÏq ‘·sê«‘· Äj·TTwü߸qT
>∑T]+∫ #Ó|Œæ qe÷≥ ‘·|Œü ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ç|ü&ÉT Çìï dü+e‘·‡s¡eTT
\≈£î ‘·|üŒì ‘Ó*dæHê, ‘·|ü>± #Ó|üŒã&çq~ m|ü&ÉT nì #·÷ùdÔ Ä
eTìwæ |ü⁄{Ϻq|ü&ÉT ø£<ë! n|ü&ÉT dü‘·´yÓTÆq~, Ä s√E XÊÅdüÔã<ä ∆eTT>±
#Ó|üŒã&çq~, Ç|ü&ÉT ndü‘·´yÓT˝≤ nsTTq<äì #·÷ùdÔ, n|ü&ÉT #Ó|æŒq~
234 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n|üŒ{ÏøÏ dü‘·´y˚T, Ç|ü&ÉT »]–q~ Ç|üŒ{ÏøÏ dü‘·´y˚Tqì #Ó|üŒe#·TÃqT.
e÷ e÷≥ $qï ø=+<ä]øÏ e÷ e÷≥˝Àì dü‘´· eTT ns¡eú TTø±ø£ eTeTTà\qT
ndü‘´· yê<äT\T>± e]í+#·e#·TÃqT. nsTT‘˚ n+<ä]ø° ‘Ó*j·Tì dü‘´· yÓTTø£{Ï
ø£\<äT. C≤‘·≈î£ &ÉT |ü⁄{Ïqº s√E C≤‘·øe£ TTqTã{Ϻ n‘·qT 70 dü+e‘·‡s¡eTT\T
Áã‘·Tø£e˝…qì ñ+&ÉT≥ dü‘´· y˚T. nsTT‘˚ 70 dü+e‘·‡s¡eTT\ J$‘·eTT˝À
n‘·&ÉT ø=+‘·es¡≈£î <Ó’eC≤„qeTT Á|üø±s¡eTT q&ÉT#·Tø√e&ÉeTT e\q
ø£s¡àe÷s¡T≥≈£î neø±X¯eTT>∑\ <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT˝À ‘˚&Üe∫à n‘·ì
Äj·TTwü߸ |ü~ dü+e‘·‡s¡eTT\T ô|]–q~. yÓTT<ä≥ XÊÅdãÔü <äe› TT>±j·TTqï~
70 dü+e‘·‡s¡eTT\ Äj·TTwüO¸ dü‘·´y˚T, C≤„qeTTe\q ø£s¡àe÷] |ü~
dü+e‘·‡s¡eTT\T ô|]–qB dü‘·´y˚T. n+<äTe\q »qq \>∑ïeTT˝À
ñqï≥T¢ 70 dü+ˆˆ Äj·TTe⁄ dü‘·´eTT. ‘·sê«‘· 80 dü+e‘·‡s¡eTT\
Áã‘·T≈£î ≈£L&Ü dü‘·´y˚T. <äXÊdü+e‘·‡s¡eTT\T J$‘· eT<Ûä´ø±\eTT˝À
ñqï$. eTìwæ <Ó’eC≤„qeTTqT nqTdü]+∫‘˚, Äj·÷ Á>∑Vü≤eTT\T
bÕ*+#·e\dæq ø£s¡à\T, Äj·÷ Á>∑Vü≤eTT\ jÓTTø£ÿ <äX¯\˝À q•+∫
b˛>∑\e⁄. n+<äTe\q yÓTT<ä≥ |ü⁄{Ϻq|ü&ÉT ìs¡ísTT+#·ã&çq ø£s¡à≈£L
‘·sê«‘· eT<Ûä´ø±\eTT˝À e÷s¡TŒ#Ó+~q ø£s¡à≈£L ‘˚&Üj·TTqï~. C≤„qeTT
Á|üø±s¡eTT ø£s¡à ‘·–Zb˛sTTq<äì ns¡úeTT #˚düTø√e#·TÃqT ø£<ë! j·T ì
y˚TeTT #Ó|ü#·THêïeTT. nsTT‘˚ e÷ e÷≥ $qï ‘·sê«‘· ø=+<äs¡T Ç˝≤
Á|ü•ï+#·e#·TÃqT. ªªC≤„qeTT ‘Ó*j·T>∑*Z <ëì Á|üø±s¡eTT Ä#·]+∫‘˚
^‘·˝À #Ó|æŒq≥T¢ ø£s¡à‘·–Zb˛e⁄ e÷≥ yêdüÔey˚T nsTT‘˚ <ëìì y˚TeTT
ˇ|ü≈£î+≥THêïeTT. Ä ˝…øÿ£ Á|üø±s¡eTT 70 dü+e‘·‡s¡eTT\T Áã‘·Tø£e\dæq
yê&ÉT 65 dü+e‘·‡s¡eTT\ø√ ˝Òø£ 60 dü+e‘·‡s¡eTT˝ø√ #·ìb˛j·÷&É+fÒ,
ø£s¡à ‘·–Zb˛sTTq+<äT≈£î n˝≤ Äj·TTwü߸ ≈£L&Ü ‘·–Zb˛sTT eTT+<˚
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 235
#·ìb˛j·÷&Éì nqTø=+<äTeTT. ø±˙ Çø£ÿ&É |ü~ dü+e‘·‡s¡eTT\T m≈£îÿe
Áã‹ø±&ÉT ø£<ë! <ëìøÏ MTπseT+{≤s¡T?μμ nì n&ÉT>∑e#·TÃqT. <ëìøÏ
e÷ düe÷<ÛëqeTT Ç˝≤ >∑\<äT.
@ eTìwæ¬ø’Hê Á|ü|ü+#· $wüj·TeTT\˝À Á|üe]Ô+#·T Á|ües¡ÔqqT
>∑T]+∫ ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à @s¡Œs¡#·ã&çj·TT+&ÉTqT. Á>∑Vü≤#ês¡eTT Á|üø±s¡eTT
ˇø£ÿ ø£Då eTT ≈£L&Ü ø£sà¡ e<ä\ø£ eTìwæì q&ÉT|ü⁄#·T+&ÉTqT. ø£sà¡ Á|üø±s¡eTT
<˚e⁄ìï ‘Ó*j·TT≥≈£î>±˙, <˚e⁄ì C≤„qeTT ‘Ó*j·TT≥≈£î>±˙, <˚e⁄ì C≤„qeTT
MT<ä ÁX¯<ä∆ø£\TZ≥≈£î>±˙ ø£s¡à ø±s¡DeTT ø±<äT. n≥Te+≥|ü⁄&ÉT ø£s¡à≈£î
nr‘·eTT>± <˚e⁄ìyÓ’|ü⁄ eTìwæ b˛e⁄≥≈£î ‘·–q≥T¢ Á>∑Vü≤eTT\ <äX¯\qT
<˚e⁄&ÉT @s¡Œs¡#ê&ÉT. Á>∑Vü≤eTT\ <äXÊø±\eTT˝À $TÁ‘· X¯Á‘·TÁ>∑Vü ≤eTT\T
eTìwæ <˚e⁄ìMT<ä ÁX¯<ä∆ø£*Z <Ó’ee÷s¡ZeTT˝À Á|üj·÷DÏ+#·T≥≈£î Äj·÷
Á>∑V≤ü eTT\T ‘·eT ‘·eT ø£sà¡ \qT ˝Ò≈î£ +&É #˚jT· e#·TÃqT. ø£sà¡ qT bÕ*+#·T
q$ Á>∑Vü≤eTT˝Ò ø±e⁄q C≤„qeTTqTã{Ϻ, C≤„qX¯øÏÔì (C≤„Hê–ïì) ã{Ϻ
ø£sà¡ \qT ìs¡÷à*+#·e\dæq ø±s¡´eTTqT #˚jT· e\dæq u≤<Û´ä ‘· Á>∑V≤ü eTT\
MT<äH˚ ñqï~. n+<äTe\q n≥Te+{Ï ø±s¡´eTTqT Ä#·]+#·T≥≈£î
Á>∑Vü≤eTT\ <äX¯\T @s¡Œs¡#·ã&çq$. Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À s¡e«+‘· ø£s¡àqT
≈£L&Ü e<ä\ø£ nqTuÛÑ$+|üCÒj·TT Á>∑Vü≤eTT\T, ‘·eT <äX¯\˝À e÷Á‘·eTT
<˚e⁄ì XÊdüqeTTqT nqTdü]+∫ ø£sà¡ qT <äV≤æ +#·T ø±s¡´eTT ≈£L&Ü #˚j·TTqT.
Ç+‘·≈î£ eTT+<äT Ç<˚ Á>∑+<∏eä TT˝À ªª<äX\¯ T n+fÒ @$T{Ïμμ nqT $uÛ≤>∑eTT˝À
<˚e⁄ì $wüj·TeTT˝À eTìwæ Á|ües¡ÔqqTã{Ϻ Á>∑Vü≤eTT\T ‘·eT <äX¯\˝À
ø£s¡àqT rdæy˚j·Te#·TÃqT ˝Òø£ ‘·–*+#·e#·TÃqT nì #Ó|æŒj·TTHêïeTT.
nø£ÿ&É ø£sà¡ qT rdæyj ˚ T· T $<ÛëqeTTqT Á>∑V≤ü eTT˝Ò #˚jT· T#·Tqïeì #Ó|ü #·÷
nø£ÿ&É ø£sà¡ ˝Ò≈î£ +&Ü b˛e⁄≥≈£î uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· À C≤„qjÓ÷>∑eTqT n<Ûë´j·TeTTq
236 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#Ó|æŒq 37e XÀ¢ø£eTTqT ≈£L&Ü #ÓbÕŒeTT. Ä XÀ¢ø£eTTqTã{Ϻ C≤„qeTqT
n–ï#˚‘· ø£s¡à\qT <äVæ≤+#·T ø±s¡´eTTqT Á>∑Vü≤eTT˝Ò #˚j·TT#·Tqï$.
n+‘˚ø±ø£ <˚e⁄ì $wüjT· eTT˝À uÛøÑ ÔÏ ÁX¯<\∆ä ≈£î ã<äT\T <˚e⁄ìï <˚«wæ+#·T≥,
<ä÷wæ+#·T≥ #˚dæqyê]øÏ ˝Òì ø£s¡à\qT nqTuÛÑ$+#·Tq≥T¢ #˚‘·Tqì
uÛ>Ñ e∑ BZ‘j
· T· +<äT <Óy’ êdüTs¡ dü+|ü~«uÛ≤>∑j÷Ó >∑eTTq 18, 19 XÀ¢ø£eTT\qT
#·÷ùdÔ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Á|ü|+ü #· $<ÛëqeTT˝À ø±≈£î+&Ü <˚e⁄ì e÷s¡eZ TT˝À
˝Òì ø£s¡à\qT Á>∑Vü≤eTT˝Ò ‘·–*+#·e\dæj·TTqï~. n+<äTe\q
Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À eTìwæ <˚e⁄ì|ü≥¢ Á|üe]Ô+#·T <ëììã{Ϻ ø£s¡àqT rdæ
y˚jT· T≥≈£î>±˙, ø£sà¡ qT ‘·–*+#·T≥≈£î>±˙ Á>∑V≤ü eTT˝Ò ø£s\Ô¡ T. n≥Te+{Ï
<Ó’e ø±s¡´eTT\qT Á>∑Vü≤eTT˝Ò ‘·eT <äX¯\j·T+<äT #˚j·TT#·Tqï$.
ˇø£ eTìwæ ø£sà¡ Á|üø±s¡eTT Á|ü|+ü #· $wüjT· eTT\˝À ndü«‘·+Á‘·T&Ó’
Á|üe]Ô+#·e\dæj·TT+&ÉTqT. n<˚ <Ó’eeTT jÓTTø£ÿ $wüj·TeTT˝À
dü«‘·+Á‘·eTT>± Á|üe]Ô+#·>∑\&ÉT. <˚e⁄ì $wüj·TeTT\T ø£s¡à ÄBÛqeTT˝À
ñ+&Ée⁄. n+<äTe\q Je⁄&ÉT <˚e⁄ìøÏ dü«j·TeTT>± <ä>sZ∑ >¡ ± b˛e#·TÃqT.
˝Òø£ <ä÷s¡eTT>± ≈£L&Ü b˛e#·TÃqT. <˚e⁄ìøÏ <ä>∑Zs¡>± b˛sTTqyêìøÏ
ñqï ø£sà¡ \T ˝Ò≈î£ +&Ü Á>∑V≤ü eTT˝ #˚‘H· ˚ rdæyj
˚ T· ã&ÉTqT. n˝≤π> <˚e⁄ìøÏ
<ä÷s¡eTT>± b˛sTTqyêìøÏ ˝Òì ø£s¡à\qT Á>∑Vü≤eTT\ #˚‘·H˚ ‘·–*+#·
ã&ÉTqT. Ä ¬s+&ÉT |üqT\qT Á>∑Vü≤eTT\T ‘·eT <äX¯\˝À #˚j·TT≥≈£î
neø±X¯eTT ø£\<äT. Ç|ü&ÉT ndü\T $wüj·÷ìøÏ ekÕÔeTT. |ü⁄{Ϻq
ø±\eTT˝À (C≤‘·≈e£ TT˝À) ˇø£ e´øÏøÔ Ï 70 dü+e‘·‡s¡eTT\ Äj·TTwü߸qï<äì
#Ó|üŒã&çq|ü&ÉT Ä e÷≥ CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTqTã{Ϻ dü‘·´y˚Tqì
#Ó|üŒe#·TÃqT. nsTT‘˚ Ä e´øÏÔ ‘·q Ç#·Ã¤‘√ <˚e⁄ì C≤„qeTTqT ‘Ó*dæ
jÓ÷–jÓÆT C≤„qX¯øÏÔì dü+bÕ~+#·Tø=qï≥¢sTT‘˚, Ä eTìwæ <˚e⁄ìøÏ <ä>∑ Zs¡
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 235
#·ìb˛j·÷&Éì nqTø=+<äTeTT. ø±˙ Çø£ÿ&É |ü~ dü+e‘·‡s¡eTT\T m≈£îÿe
Áã‹ø±&ÉT ø£<ë! <ëìøÏ MTπseT+{≤s¡T?μμ nì n&ÉT>∑e#·TÃqT. <ëìøÏ
e÷ düe÷<ÛëqeTT Ç˝≤ >∑\<äT.
@ eTìwæ¬ø’Hê Á|ü|ü+#· $wüj·TeTT\˝À Á|üe]Ô+#·T Á|ües¡ÔqqT
>∑T]+∫ ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à @s¡Œs¡#·ã&çj·TT+&ÉTqT. Á>∑Vü≤#ês¡eTT Á|üø±s¡eTT
ˇø£ÿ ø£Då eTT ≈£L&Ü ø£sà¡ e<ä\ø£ eTìwæì q&ÉT|ü⁄#·T+&ÉTqT. ø£sà¡ Á|üø±s¡eTT
<˚e⁄ìï ‘Ó*j·TT≥≈£î>±˙, <˚e⁄ì C≤„qeTT ‘Ó*j·TT≥≈£î>±˙, <˚e⁄ì C≤„qeTT
MT<ä ÁX¯<ä∆ø£\TZ≥≈£î>±˙ ø£s¡à ø±s¡DeTT ø±<äT. n≥Te+≥|ü⁄&ÉT ø£s¡à≈£î
nr‘·eTT>± <˚e⁄ìyÓ’|ü⁄ eTìwæ b˛e⁄≥≈£î ‘·–q≥T¢ Á>∑Vü≤eTT\ <äX¯\qT
<˚e⁄&ÉT @s¡Œs¡#ê&ÉT. Á>∑Vü≤eTT\ <äXÊø±\eTT˝À $TÁ‘· X¯Á‘·TÁ>∑Vü ≤eTT\T
eTìwæ <˚e⁄ìMT<ä ÁX¯<ä∆ø£*Z <Ó’ee÷s¡ZeTT˝À Á|üj·÷DÏ+#·T≥≈£î Äj·÷
Á>∑V≤ü eTT\T ‘·eT ‘·eT ø£sà¡ \qT ˝Ò≈î£ +&É #˚jT· e#·TÃqT. ø£sà¡ qT bÕ*+#·T
q$ Á>∑Vü≤eTT˝Ò ø±e⁄q C≤„qeTTqTã{Ϻ, C≤„qX¯øÏÔì (C≤„Hê–ïì) ã{Ϻ
ø£sà¡ \qT ìs¡÷à*+#·e\dæq ø±s¡´eTTqT #˚jT· e\dæq u≤<Û´ä ‘· Á>∑V≤ü eTT\
MT<äH˚ ñqï~. n+<äTe\q n≥Te+{Ï ø±s¡´eTTqT Ä#·]+#·T≥≈£î
Á>∑Vü≤eTT\ <äX¯\T @s¡Œs¡#·ã&çq$. Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À s¡e«+‘· ø£s¡àqT
≈£L&Ü e<ä\ø£ nqTuÛÑ$+|üCÒj·TT Á>∑Vü≤eTT\T, ‘·eT <äX¯\˝À e÷Á‘·eTT
<˚e⁄ì XÊdüqeTTqT nqTdü]+∫ ø£sà¡ qT <äV≤æ +#·T ø±s¡´eTT ≈£L&Ü #˚j·TTqT.
Ç+‘·≈î£ eTT+<äT Ç<˚ Á>∑+<∏eä TT˝À ªª<äX\¯ T n+fÒ @$T{Ïμμ nqT $uÛ≤>∑eTT˝À
<˚e⁄ì $wüj·TeTT˝À eTìwæ Á|ües¡ÔqqTã{Ϻ Á>∑Vü≤eTT\T ‘·eT <äX¯\˝À
ø£s¡àqT rdæy˚j·Te#·TÃqT ˝Òø£ ‘·–*+#·e#·TÃqT nì #Ó|æŒj·TTHêïeTT.
nø£ÿ&É ø£sà¡ qT rdæyj ˚ T· T $<ÛëqeTTqT Á>∑V≤ü eTT˝Ò #˚jT· T#·Tqïeì #Ó|ü #·÷
nø£ÿ&É ø£sà¡ ˝Ò≈î£ +&Ü b˛e⁄≥≈£î uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· À C≤„qjÓ÷>∑eTqT n<Ûë´j·TeTTq
236 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#Ó|æŒq 37e XÀ¢ø£eTTqT ≈£L&Ü #ÓbÕŒeTT. Ä XÀ¢ø£eTTqTã{Ϻ C≤„qeTqT
n–ï#˚‘· ø£s¡à\qT <äVæ≤+#·T ø±s¡´eTTqT Á>∑Vü≤eTT˝Ò #˚j·TT#·Tqï$.
n+‘˚ø±ø£ <˚e⁄ì $wüjT· eTT˝À uÛøÑ ÔÏ ÁX¯<\∆ä ≈£î ã<äT\T <˚e⁄ìï <˚«wæ+#·T≥,
<ä÷wæ+#·T≥ #˚dæqyê]øÏ ˝Òì ø£s¡à\qT nqTuÛÑ$+#·Tq≥T¢ #˚‘·Tqì
uÛ>Ñ e∑ BZ‘j
· T· +<äT <Óy’ êdüTs¡ dü+|ü~«uÛ≤>∑j÷Ó >∑eTTq 18, 19 XÀ¢ø£eTT\qT
#·÷ùdÔ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Á|ü|+ü #· $<ÛëqeTT˝À ø±≈£î+&Ü <˚e⁄ì e÷s¡eZ TT˝À
˝Òì ø£s¡à\qT Á>∑Vü≤eTT˝Ò ‘·–*+#·e\dæj·TTqï~. n+<äTe\q
Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À eTìwæ <˚e⁄ì|ü≥¢ Á|üe]Ô+#·T <ëììã{Ϻ ø£s¡àqT rdæ
y˚jT· T≥≈£î>±˙, ø£sà¡ qT ‘·–*+#·T≥≈£î>±˙ Á>∑V≤ü eTT˝Ò ø£s\Ô¡ T. n≥Te+{Ï
<Ó’e ø±s¡´eTT\qT Á>∑Vü≤eTT˝Ò ‘·eT <äX¯\j·T+<äT #˚j·TT#·Tqï$.
ˇø£ eTìwæ ø£sà¡ Á|üø±s¡eTT Á|ü|+ü #· $wüjT· eTT\˝À ndü«‘·+Á‘·T&Ó’
Á|üe]Ô+#·e\dæj·TT+&ÉTqT. n<˚ <Ó’eeTT jÓTTø£ÿ $wüj·TeTT˝À
dü«‘·+Á‘·eTT>± Á|üe]Ô+#·>∑\&ÉT. <˚e⁄ì $wüj·TeTT\T ø£s¡à ÄBÛqeTT˝À
ñ+&Ée⁄. n+<äTe\q Je⁄&ÉT <˚e⁄ìøÏ dü«j·TeTT>± <ä>sZ∑ >¡ ± b˛e#·TÃqT.
˝Òø£ <ä÷s¡eTT>± ≈£L&Ü b˛e#·TÃqT. <˚e⁄ìøÏ <ä>∑Zs¡>± b˛sTTqyêìøÏ
ñqï ø£sà¡ \T ˝Ò≈î£ +&Ü Á>∑V≤ü eTT˝ #˚‘H· ˚ rdæyj
˚ T· ã&ÉTqT. n˝≤π> <˚e⁄ìøÏ
<ä÷s¡eTT>± b˛sTTqyêìøÏ ˝Òì ø£s¡à\qT Á>∑Vü≤eTT\ #˚‘·H˚ ‘·–*+#·
ã&ÉTqT. Ä ¬s+&ÉT |üqT\qT Á>∑Vü≤eTT\T ‘·eT <äX¯\˝À #˚j·TT≥≈£î
neø±X¯eTT ø£\<äT. Ç|ü&ÉT ndü\T $wüj·÷ìøÏ ekÕÔeTT. |ü⁄{Ϻq
ø±\eTT˝À (C≤‘·≈e£ TT˝À) ˇø£ e´øÏøÔ Ï 70 dü+e‘·‡s¡eTT\ Äj·TTwü߸qï<äì
#Ó|üŒã&çq|ü&ÉT Ä e÷≥ CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTqTã{Ϻ dü‘·´y˚Tqì
#Ó|üŒe#·TÃqT. nsTT‘˚ Ä e´øÏÔ ‘·q Ç#·Ã¤‘√ <˚e⁄ì C≤„qeTTqT ‘Ó*dæ
jÓ÷–jÓÆT C≤„qX¯øÏÔì dü+bÕ~+#·Tø=qï≥¢sTT‘˚, Ä eTìwæ <˚e⁄ìøÏ <ä>∑ Zs¡
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 237
yê&É>T∑ qT. n|ü&ÉT n‘·ì 70 dü+e‘·‡s¡eTT\ ø£sà¡ ˝À 20 dü+e‘·‡s¡eTT\
ø£sà¡ ø±*b˛sTTq~. n|ü&ÉT n‘·&TÉ ñqï ø£sà¡ qTã{Ϻ 50 dü+e‘·‡s¡eTT˝Ò
J$+#·TqT. Ç~ CÀ´‹wü´eTTq≈£î dü+ã+<Ûeä TT˝Ò<Tä . CÀ´‹wü´eTT ø£s¡àqT
ã{Ϻj·TT+&ÉTqì »„|æÔ≈£î+#·Tø√e˝…qT. 70 dü+e‘·‡s¡eTT\T Äj·TTwü߸qï
e´øÏÔ ‘·q ÇcÕºqTkÕs¡eTT nC≤„qeTT#˚‘· <˚e⁄ìï <ä÷wæ+∫ <˚e⁄ìøÏ
<ä÷s¡yÓTÆq|ü&ÉT ˝Òì ø£s¡àqT Á>∑Vü≤eTT˝Ò ‘·eT <äX¯\˝À ‘·–*+#·T#·Tqï$.
n|ü&ÉT yêìøÏ Ä Cqà˝À ø£s¡à m≈£îÿyÓ’b˛sTT 70 dü+e‘·‡s¡eTT\T
e÷Á‘·eTT Áã‘·Tø£e\dæqyê&ÉT 80 dü+e‘·‡s¡eTT\T Áã‘·Tø£e\dæ e#·TÃ
#·Tqï~. »qq ø±\eTT˝Àì ø£s¡à Á|üø±s¡eTT eTìwæ Äj·TTwü߸ 70 dü+ˆˆ
nì #Ó|Œü &ÉeTT XÊÅdãÔü <äy∆ T˚ n>∑T≥ #˚‘· n~ XÊÅdeÔü TT Á|üø±s¡eTT dü‘´· eTT.
nsTT‘˚ J$‘· eT<Û´ä ø±\eTT˝À ø£sà¡ ≈£î dü+ã+<Ûeä TT˝Òì <Óe’ $wüjT· eTT˝À
ø£s¡à rdæy˚j·Tã&É&ÉeTT>±˙, ø£\T|üã&çq|ü&ÉT>±˙, »]–q e÷s¡TŒ≈£î
CÀ´‹wü´eTTq≈£î dü+ã+<Ûeä TT˝Ò<Tä . CÀ´‹wü´eTT Á|ü|+ü #· dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ ~.
ÁãVü≤à$<ä´ <Ó’edü+ã+<ÛäyÓTÆq~. CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT Äj·TTwü߸
#Ó|Œü ã&çq~. ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdeÔü TT Á|üø±s¡eTT Äj·TTwü߸˝À ôV≤#·TÑ·>T∑ \Z T
»]–q~. n+<äTe\q Äj·TTwü߸≈£î dü+ã+<ÛäeTT ˝Ò≈£î+&Ü C≤„qT˝…’q
yês¡T (C≤„qX¯øÏÔ>∑\yês¡T) ‘·eT Äj·TTwü߸≈£î eTT+<äT #·ìb˛e⁄#·THêïs¡T.
nC≤„qT˝…’qyês¡T ø£s¡àqT ô|+#·Tø=ì Äj·TTwü߸ø£+fÒ m≈£îÿeø±\eTTq≈£î
#·ìb˛e⁄#·THêïs¡T. n+<äTe\q n≥Te+{Ï C≤„qT\ $wüj·TeTT˝Àq÷
nC≤„qT\ $wüjT· eTT˝Àq÷ Ç+‘˚ Äj·TTwü߸ nì K∫ä‘e· TT>± #Ó|Œü ˝ÒeTT.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ nqTuÛÑe $wüj·TeTTqT ÁøÏ+<ä $e]kÕÔeTT #·÷&É+&ç.
2011 A.D dü+e‘·‡s¡eTT e÷]ÃHÓ\ yÓTT<ä{˝Ï À dü‘´· kÕsTTu≤u≤
>±s¡T nHês√>∑´eTT>± ñqï|ü&ÉT Äj·Tq Äj·TTwü߸ $wüjT· eTTqT >∑T]+∫
238 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
e÷ uÛÑ≈£îÔ\T ø=+<äs¡T n&ç>±s¡T. dü‘·´kÕsTTu≤u≤>±] $wüj·TeTT #ê˝≤
dü+e‘·‡s¡eTT\ |üPs¡«eTT ˇø£ dü+<äs¡“¤eTT˝À Äj·Tq BsêÈj·TTwü߸
ø£\yê&É˙, Äj·Tq Äj·TTwü߸ 96 dü+e‘·‡s¡eTT\THêï, ãVüQXÊ 92e
dü+e‘·‡s¡eTT #·ìb˛e#·TÃq˙ #Ó|æŒq≥T¢ C≤„|üø£eTTqï<äì #ÓbÕŒeTT.
n|üŒ{ÏøÏ u≤u≤>±] ej·TdüT‡ 86e dü+e‘·‡s¡eTT »s¡T>∑T#·Tqï≥T¢ $ìøÏ&.ç
<ëììã{Ϻ Äj·Tq Ç|ü&˚ #·ìb˛&ÉT Ç+ø± ◊<äT dü+e‘·‡s¡eTT\T Áã‘·T≈£î
‘ê&Éì #ÓbÕŒeTT. nsTT‘˚ u≤u≤>±s¡T @Á|æ˝Ÿ 24e ‘˚B #·ìb˛sTTq≥T¢
‘Ó*dæq~. Äj·Tq Äj·TTwü߸ 96 nsTT‘˚ y˚TeTT #Ó|Œæ q~ 92 dü+ˆˆeTT\T.
Äj·Tq #·ìb˛sTTq~ 86 dü+e‘·‡s¡eTT\˝À. Bììã{Ϻ y˚TeTT #Ó|æŒq
Äj·TTwü߸ø£+fÒ Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\T eTT+<˚ #·ìb˛j·÷&ÉT. #Ó|æŒq
CÀ´‹wü´eTT ‘·bÕŒ nì Ä˝À∫ùdÔ, CÀ´‹wü´eTT˝À ‘·|ü˝Ò<äì ‘Ó*j·TT
#·Tqï~. á $wüjT· eTT˝À m+<äTø£˝≤ »]–q<äì #·÷ùdÔ s¬ +&ÉT s¡øe£ TT\
ø±s¡D≤\T ‘Ó*j·TT#·Tqï$. (ˇø£{)Ï u≤u≤>±s¡T nø±\eTè‘·T´e⁄ #˚‘H· ÓH’ ê
#·ìb˛sTTe⁄+&Ü* ˝Òø£ (¬s+&ÉT) Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\ J$‘· ø£sà¡ C≤„qeTT#˚
ø±*b˛sTT ñ+&Ü*. u≤u≤>±s¡T kÕ<Ûës¡D e´øÏÔø±<äT, ø±ã{Ϻ Äj·Tq
Äj·TTwü߸˝À Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\ ø£s¡à ø±*b˛sTT ñ+&Ée#·TÃqT.
nqTuÛÑ$+#·T≥≈£î ø£s¡à˝Òì <ëìe\q u≤u≤>±s¡T Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\T
eTT+<˚ #·ìb˛j·÷&Éì #Ó|üŒe#·TÃqT. nsTT‘˚ á $wüj·TeTT |üP]Ô>±
‘Ó*j·Tq+<äTe\q CÀ´‹wü´eTTH˚ ‘·|ü >± nqTø√e#·TÃqT. yêdüeÔ eTTq≈£î
CÀ´‹wü´eTT˝À XÊÅdãÔü <äe› TT>± Äj·Tq #·ìb˛e\dæq~ 92 dü+e‘·‡s¡eTT
\≈£î. CÀ´‹wü´eTTq≈£î ø£s¡à\T ‘·|üŒ C≤„qeTT e\q »s¡T>∑T |üqT\T
‘Ó*j·Tã&Ée⁄. ø±e⁄q Äj·Tq Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\T eTT+<˚ #·ìb˛e⁄
$wüjT· eTT CÀ´‹wü´eTTq≈£î ‘Ó*j·T<äT. C≤‘·øe£ TT u≤u≤>±s¡T |ü⁄{Ϻq|ü&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 237
yê&É>T∑ qT. n|ü&ÉT n‘·ì 70 dü+e‘·‡s¡eTT\ ø£sà¡ ˝À 20 dü+e‘·‡s¡eTT\
ø£sà¡ ø±*b˛sTTq~. n|ü&ÉT n‘·&TÉ ñqï ø£sà¡ qTã{Ϻ 50 dü+e‘·‡s¡eTT˝Ò
J$+#·TqT. Ç~ CÀ´‹wü´eTTq≈£î dü+ã+<Ûeä TT˝Ò<Tä . CÀ´‹wü´eTT ø£s¡àqT
ã{Ϻj·TT+&ÉTqì »„|æÔ≈£î+#·Tø√e˝…qT. 70 dü+e‘·‡s¡eTT\T Äj·TTwü߸qï
e´øÏÔ ‘·q ÇcÕºqTkÕs¡eTT nC≤„qeTT#˚‘· <˚e⁄ìï <ä÷wæ+∫ <˚e⁄ìøÏ
<ä÷s¡yÓTÆq|ü&ÉT ˝Òì ø£s¡àqT Á>∑Vü≤eTT˝Ò ‘·eT <äX¯\˝À ‘·–*+#·T#·Tqï$.
n|ü&ÉT yêìøÏ Ä Cqà˝À ø£s¡à m≈£îÿyÓ’b˛sTT 70 dü+e‘·‡s¡eTT\T
e÷Á‘·eTT Áã‘·Tø£e\dæqyê&ÉT 80 dü+e‘·‡s¡eTT\T Áã‘·Tø£e\dæ e#·TÃ
#·Tqï~. »qq ø±\eTT˝Àì ø£s¡à Á|üø±s¡eTT eTìwæ Äj·TTwü߸ 70 dü+ˆˆ
nì #Ó|Œü &ÉeTT XÊÅdãÔü <äy∆ T˚ n>∑T≥ #˚‘· n~ XÊÅdeÔü TT Á|üø±s¡eTT dü‘´· eTT.
nsTT‘˚ J$‘· eT<Û´ä ø±\eTT˝À ø£sà¡ ≈£î dü+ã+<Ûeä TT˝Òì <Óe’ $wüjT· eTT˝À
ø£s¡à rdæy˚j·Tã&É&ÉeTT>±˙, ø£\T|üã&çq|ü&ÉT>±˙, »]–q e÷s¡TŒ≈£î
CÀ´‹wü´eTTq≈£î dü+ã+<Ûeä TT˝Ò<Tä . CÀ´‹wü´eTT Á|ü|+ü #· dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ ~.
ÁãVü≤à$<ä´ <Ó’edü+ã+<ÛäyÓTÆq~. CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡eTT Äj·TTwü߸
#Ó|Œü ã&çq~. ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdeÔü TT Á|üø±s¡eTT Äj·TTwü߸˝À ôV≤#·TÑ·>T∑ \Z T
»]–q~. n+<äTe\q Äj·TTwü߸≈£î dü+ã+<ÛäeTT ˝Ò≈£î+&Ü C≤„qT˝…’q
yês¡T (C≤„qX¯øÏÔ>∑\yês¡T) ‘·eT Äj·TTwü߸≈£î eTT+<äT #·ìb˛e⁄#·THêïs¡T.
nC≤„qT˝…’qyês¡T ø£s¡àqT ô|+#·Tø=ì Äj·TTwü߸ø£+fÒ m≈£îÿeø±\eTTq≈£î
#·ìb˛e⁄#·THêïs¡T. n+<äTe\q n≥Te+{Ï C≤„qT\ $wüj·TeTT˝Àq÷
nC≤„qT\ $wüjT· eTT˝Àq÷ Ç+‘˚ Äj·TTwü߸ nì K∫ä‘e· TT>± #Ó|Œü ˝ÒeTT.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ nqTuÛÑe $wüj·TeTTqT ÁøÏ+<ä $e]kÕÔeTT #·÷&É+&ç.
2011 A.D dü+e‘·‡s¡eTT e÷]ÃHÓ\ yÓTT<ä{˝Ï À dü‘´· kÕsTTu≤u≤
>±s¡T nHês√>∑´eTT>± ñqï|ü&ÉT Äj·Tq Äj·TTwü߸ $wüjT· eTTqT >∑T]+∫
238 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
e÷ uÛÑ≈£îÔ\T ø=+<äs¡T n&ç>±s¡T. dü‘·´kÕsTTu≤u≤>±] $wüj·TeTT #ê˝≤
dü+e‘·‡s¡eTT\ |üPs¡«eTT ˇø£ dü+<äs¡“¤eTT˝À Äj·Tq BsêÈj·TTwü߸
ø£\yê&É˙, Äj·Tq Äj·TTwü߸ 96 dü+e‘·‡s¡eTT\THêï, ãVüQXÊ 92e
dü+e‘·‡s¡eTT #·ìb˛e#·TÃq˙ #Ó|æŒq≥T¢ C≤„|üø£eTTqï<äì #ÓbÕŒeTT.
n|üŒ{ÏøÏ u≤u≤>±] ej·TdüT‡ 86e dü+e‘·‡s¡eTT »s¡T>∑T#·Tqï≥T¢ $ìøÏ&.ç
<ëììã{Ϻ Äj·Tq Ç|ü&˚ #·ìb˛&ÉT Ç+ø± ◊<äT dü+e‘·‡s¡eTT\T Áã‘·T≈£î
‘ê&Éì #ÓbÕŒeTT. nsTT‘˚ u≤u≤>±s¡T @Á|æ˝Ÿ 24e ‘˚B #·ìb˛sTTq≥T¢
‘Ó*dæq~. Äj·Tq Äj·TTwü߸ 96 nsTT‘˚ y˚TeTT #Ó|Œæ q~ 92 dü+ˆˆeTT\T.
Äj·Tq #·ìb˛sTTq~ 86 dü+e‘·‡s¡eTT\˝À. Bììã{Ϻ y˚TeTT #Ó|æŒq
Äj·TTwü߸ø£+fÒ Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\T eTT+<˚ #·ìb˛j·÷&ÉT. #Ó|æŒq
CÀ´‹wü´eTT ‘·bÕŒ nì Ä˝À∫ùdÔ, CÀ´‹wü´eTT˝À ‘·|ü˝Ò<äì ‘Ó*j·TT
#·Tqï~. á $wüjT· eTT˝À m+<äTø£˝≤ »]–q<äì #·÷ùdÔ s¬ +&ÉT s¡øe£ TT\
ø±s¡D≤\T ‘Ó*j·TT#·Tqï$. (ˇø£{)Ï u≤u≤>±s¡T nø±\eTè‘·T´e⁄ #˚‘H· ÓH’ ê
#·ìb˛sTTe⁄+&Ü* ˝Òø£ (¬s+&ÉT) Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\ J$‘· ø£sà¡ C≤„qeTT#˚
ø±*b˛sTT ñ+&Ü*. u≤u≤>±s¡T kÕ<Ûës¡D e´øÏÔø±<äT, ø±ã{Ϻ Äj·Tq
Äj·TTwü߸˝À Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\ ø£s¡à ø±*b˛sTT ñ+&Ée#·TÃqT.
nqTuÛÑ$+#·T≥≈£î ø£s¡à˝Òì <ëìe\q u≤u≤>±s¡T Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\T
eTT+<˚ #·ìb˛j·÷&Éì #Ó|üŒe#·TÃqT. nsTT‘˚ á $wüj·TeTT |üP]Ô>±
‘Ó*j·Tq+<äTe\q CÀ´‹wü´eTTH˚ ‘·|ü >± nqTø√e#·TÃqT. yêdüeÔ eTTq≈£î
CÀ´‹wü´eTT˝À XÊÅdãÔü <äe› TT>± Äj·Tq #·ìb˛e\dæq~ 92 dü+e‘·‡s¡eTT
\≈£î. CÀ´‹wü´eTTq≈£î ø£s¡à\T ‘·|üŒ C≤„qeTT e\q »s¡T>∑T |üqT\T
‘Ó*j·Tã&Ée⁄. ø±e⁄q Äj·Tq Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\T eTT+<˚ #·ìb˛e⁄
$wüjT· eTT CÀ´‹wü´eTTq≈£î ‘Ó*j·T<äT. C≤‘·øe£ TT u≤u≤>±s¡T |ü⁄{Ϻq|ü&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 239
Áyêdæq~. n|ü&ÉT ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT »s¡T>∑T $wüj·TeTT˝Ò Áyêj·Te#·TÃqT.
C≤„qeTT e\q eT<Ûä´˝À e÷]b˛e⁄ $wüj·TeTT\qT eTT+<˚ Áyêj·TT≥≈£î
M\T|ü&É<äT. á $<ÛäeTT>± #ê˝≤eT+~ Äj·TTwü߸ eTT+<äT≈£î yÓq≈£îÿ
b˛sTTq dü+<äs¡“¤eTT\T ø£\e⁄. n+<äTe\q Äj·TTwü߸ $wüj·TeTTqT
#Ó|ü≥≈£î Ç≥Te+{Ï ∫≈£îÿ düeTdü´\THêïj·Tì eTT+<˚ #ÓbÕŒeTT.
44 Ç+<äT (Væ≤+<äT) e⁄\~ CÀ´‹wü´eTT
<ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\˝À C≤„qeTTq≈£î n~Û|ü‹ #·+Á<äT&ÉT. #·+Á<ä
Á>∑Vü≤eTT‘√>±˙, #·+Á<ä øÏs¡DeTT\‘√>±˙ dü+ã+<ÛäeTT˝Ò≈£î+&Ü me]ø°
C≤„qeTT \_Û+#·<Tä . Á‹eT÷s¡T\Ô ˝À ˇø£&q’Ó •e⁄&ÉT _Ûø±å ≥q #˚jT· Tyê&ÓH’ ê
‘·q •K˝À #·+Á<äe+ø£qT ñ+#·Tø=Hêï&ÉT. •e⁄&ÉT #·+Á<äe+ø£qT •K˝À
ô|≥Tºø√e&ÉeTT n\+ø±s¡eTTqø£ì ø=+<äs¡qTø=ìj·TT+&Ée#·TÃqT.
nsTT‘˚ •e⁄&ÉT #·+Á<äe+ø£qT n\+ø±s¡uÛÑ÷wüDeTTq≈£î Äj·Tq
#·+Á<äe+ø£qT ‘·\MT<ä ô|≥Tºø√˝Ò<äT. C≤„qeTTq≈£î >∑Ts¡TÔ>± #·+Á<äTìï
‘·\MT<ä ô|≥Tº ø√e&ÉeTT »]–q~. ‘·\ C≤„qeTTq≈£î ì\j·TeTT.
C≤„qeTTq≈£î #·+Á<äT&ÉT ∫Vü≤ïeTT. n+<äTe\q ‘·\MT<äH˚ #·+Á<äTìï
C≤„q>∑Ts¡TÔ>± •e⁄&ÉT ô|≥Tºø=ì #·÷|æ+#·&ÉeTT »]–q~. |üPs¡«eTT
<Óe’ C≤„qeTT >∑*qZ yês¡T nìï Á|ü|+ü #· <˚Xe¯ TT\˝À¬ø\¢ ˇø£ÿ uÛ≤s¡‘<· X˚ e¯ TT˝À
e÷Á‘·eTT ñ+&Ó&çyês¡T. n+<äTe\q ø£è‘·j·TT>∑eTT˝ÀH˚ á <˚X¯eTTqT
C≤„qT\<˚X¯eTT nHÓ&ç yês¡T. #·+Á<äTìï C≤„q ∫Vü≤ïeTT>± CÀ´‹wü´eTT˝À
#Ó|üŒ&ÉeTTe\q C≤„qT\ <˚X¯yÓTÆq á <˚X¯eTTq≈£î (uÛ≤s¡‘·<˚X¯eTTq≈£î)
#·+Á<äTì <˚Xe¯ Tì ù|s¡T ñ+&Ó&~ç . #·+Á<äTìï Ç+<äTe⁄ nì |æ*#Ó&yç ês¡T.
Ç+<äTe⁄ n+fÒ C≤„ì nì ˝Òø£ #·+Á<äT&Éì ns¡eú TT. n+<äTe\q ô|<ä\› +<äs÷¡
240 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
u≤>± jÓ÷∫+∫ ø£è‘· j·TT>∑eTT˝ÀH˚ uÛ≤s¡‘·<˚X¯eTTq≈£î Ç+<ä÷<˚X¯eTì
HêeTø£s¡DeTT #˚XÊs¡T. Ä ù|s¡T ø±\Áø£eTeTT˝À ø=+‘· e÷s¡TŒ#Ó+~
Ç+<äT nqT X¯ã›eTTqT Væ≤+<ä÷ nì #Ó|ü#·÷ |ü\T≈£î#·THêïeTT. n˝≤
|ü\T≈£î≥ e\q Ç+<ä÷ <˚Xe¯ TT ø±kÕÔ Væ≤+<ä÷<˚Xe¯ TT>± Áyêj·Tã&ÉT#·Tqï~
eT]j·TT |æ\Teã&ÉT#·Tqï~. Ç+<ä÷ n+fÒ C≤„ì nì ns¡eú TTø£\<äT>±˙,
Væ≤+<ä÷ n+fÒ Ä |ü<äeTTq≈£î ns¡úy˚T˝Ò<äT. y˚TeTT CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTqT
‘Ó*dæ eT]j·TT ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTTqT ‘Ó*dæ, eTq <˚X¯ #·]Á‘·
j·TT>∑|sü ´¡ +‘·eTT ‘Ó*dæ, ø£è‘·jT· T>∑eTT˝ÀH˚ C≤„qT\<˚Xe¯ Tì ù|s¡T>±+∫q
<˚X¯eTì Ä ~qeTT ô|<ä›\T ìs¡ísTT+∫q Ç+<ä÷<˚X¯eTT nqT ù|s¡TqT
#Ó|ü#·÷, eTqeTT Ç+<äTe⁄\eTì #Ó|挑˚ $wüj·TeTTqT Á>∑Væ≤+#·Tø=qT
k˛úeT‘·˝Òì yês¡T Væ≤+<ä÷<Ûäs¡às¡ø£å≈£î\eTì ù|s¡T ô|≥Tºø=qïyê¬s’ Ç+<ä÷
eT‘·eTT |üsêsTT eT‘·eTT n+≥THêïs¡T.
ø£è‘·j·TT>∑eTTHê&˚ á <˚X¯eTT˝Àì yês¡+‘ê C≤„qT\T>±j·TT+&ç
Ç+<äTe⁄\ì ù|s¡T>±+∫j·TTHêïs¡T. ÄHê&ÉT yπ̊s eT‘·eT+≥÷ ˝Ò<äT.
ø±e⁄q Ç+<ä÷eT‘·eTì ≈£L&Ü ù|s¡T˝Ò<äT. ñqïyês¡+‘ê Ç+<äTe⁄˝Ò.
nsTT‘˚ ø£*j·TT>∑eTT˝À ¬s+&ÉT y˚\ dü+e‘·‡s¡eTT\ |üPs¡«eTT ãT<äT∆ì
uÖ<ä∆eT‘·eTT e∫Ãq ‘·sê«‘· <ëìì uÖ<ä∆eT+≥THêïeTT ø±ã{Ϻ >∑T]Ô+|ü⁄
ø=s¡≈£î Bìì ≈£L&Ü Ç+<ä÷ (Væ≤+<ä÷) eT‘·eTHêïs¡T. n|üŒ{Ïπø Ç+<ä÷
Væ≤+<ä÷>± e÷]b˛sTTq~. uÖ<ä∆eT‘·eTT u≤>± Á|ü#ês¡eTT˝ÀqTqï s√E
\˝À, nXÀø£#Á· ø£e]ÔjT˚ Væ≤+<ä÷ eT‘·eTTqT M&ç ‘·qqT uÖ<äe∆ T‘·dTü ú ì>±
Á|üø{£ +Ï #·Tø√>±, nXÀ≈£îì ø=&ÉT≈£î ≈£L‘·Ts¡T l\+ø£, Ä|üìÈ kÕúHé yÓTT<ä\>∑T
<˚Xe¯ TT\˝À Á|ü#ês¡eTT #˚jT· >±, dü«j·TeTT>± nXÀ≈£î&˚ uÖ<äe∆ T‘· yê´|æøÔ Ï
ø£èwæ #˚j·T>±, ÄHê&ÉT m+<äs√ C≤„qeTT˝Òì Væ≤+<äTe⁄\T uÖ<äT∆\T>±
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 239
Áyêdæq~. n|ü&ÉT ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT »s¡T>∑T $wüj·TeTT˝Ò Áyêj·Te#·TÃqT.
C≤„qeTT e\q eT<Ûä´˝À e÷]b˛e⁄ $wüj·TeTT\qT eTT+<˚ Áyêj·TT≥≈£î
M\T|ü&É<äT. á $<ÛäeTT>± #ê˝≤eT+~ Äj·TTwü߸ eTT+<äT≈£î yÓq≈£îÿ
b˛sTTq dü+<äs¡“¤eTT\T ø£\e⁄. n+<äTe\q Äj·TTwü߸ $wüj·TeTTqT
#Ó|ü≥≈£î Ç≥Te+{Ï ∫≈£îÿ düeTdü´\THêïj·Tì eTT+<˚ #ÓbÕŒeTT.
44 Ç+<äT (Væ≤+<äT) e⁄\~ CÀ´‹wü´eTT
<ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\˝À C≤„qeTTq≈£î n~Û|ü‹ #·+Á<äT&ÉT. #·+Á<ä
Á>∑Vü≤eTT‘√>±˙, #·+Á<ä øÏs¡DeTT\‘√>±˙ dü+ã+<ÛäeTT˝Ò≈£î+&Ü me]ø°
C≤„qeTT \_Û+#·<Tä . Á‹eT÷s¡T\Ô ˝À ˇø£&q’Ó •e⁄&ÉT _Ûø±å ≥q #˚jT· Tyê&ÓH’ ê
‘·q •K˝À #·+Á<äe+ø£qT ñ+#·Tø=Hêï&ÉT. •e⁄&ÉT #·+Á<äe+ø£qT •K˝À
ô|≥Tºø√e&ÉeTT n\+ø±s¡eTTqø£ì ø=+<äs¡qTø=ìj·TT+&Ée#·TÃqT.
nsTT‘˚ •e⁄&ÉT #·+Á<äe+ø£qT n\+ø±s¡uÛÑ÷wüDeTTq≈£î Äj·Tq
#·+Á<äe+ø£qT ‘·\MT<ä ô|≥Tºø√˝Ò<äT. C≤„qeTTq≈£î >∑Ts¡TÔ>± #·+Á<äTìï
‘·\MT<ä ô|≥Tº ø√e&ÉeTT »]–q~. ‘·\ C≤„qeTTq≈£î ì\j·TeTT.
C≤„qeTTq≈£î #·+Á<äT&ÉT ∫Vü≤ïeTT. n+<äTe\q ‘·\MT<äH˚ #·+Á<äTìï
C≤„q>∑Ts¡TÔ>± •e⁄&ÉT ô|≥Tºø=ì #·÷|æ+#·&ÉeTT »]–q~. |üPs¡«eTT
<Óe’ C≤„qeTT >∑*qZ yês¡T nìï Á|ü|+ü #· <˚Xe¯ TT\˝À¬ø\¢ ˇø£ÿ uÛ≤s¡‘<· X˚ e¯ TT˝À
e÷Á‘·eTT ñ+&Ó&çyês¡T. n+<äTe\q ø£è‘·j·TT>∑eTT˝ÀH˚ á <˚X¯eTTqT
C≤„qT\<˚X¯eTT nHÓ&ç yês¡T. #·+Á<äTìï C≤„q ∫Vü≤ïeTT>± CÀ´‹wü´eTT˝À
#Ó|üŒ&ÉeTTe\q C≤„qT\ <˚X¯yÓTÆq á <˚X¯eTTq≈£î (uÛ≤s¡‘·<˚X¯eTTq≈£î)
#·+Á<äTì <˚Xe¯ Tì ù|s¡T ñ+&Ó&~ç . #·+Á<äTìï Ç+<äTe⁄ nì |æ*#Ó&yç ês¡T.
Ç+<äTe⁄ n+fÒ C≤„ì nì ˝Òø£ #·+Á<äT&Éì ns¡eú TT. n+<äTe\q ô|<ä\› +<äs÷¡
240 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
u≤>± jÓ÷∫+∫ ø£è‘· j·TT>∑eTT˝ÀH˚ uÛ≤s¡‘·<˚X¯eTTq≈£î Ç+<ä÷<˚X¯eTì
HêeTø£s¡DeTT #˚XÊs¡T. Ä ù|s¡T ø±\Áø£eTeTT˝À ø=+‘· e÷s¡TŒ#Ó+~
Ç+<äT nqT X¯ã›eTTqT Væ≤+<ä÷ nì #Ó|ü#·÷ |ü\T≈£î#·THêïeTT. n˝≤
|ü\T≈£î≥ e\q Ç+<ä÷ <˚Xe¯ TT ø±kÕÔ Væ≤+<ä÷<˚Xe¯ TT>± Áyêj·Tã&ÉT#·Tqï~
eT]j·TT |æ\Teã&ÉT#·Tqï~. Ç+<ä÷ n+fÒ C≤„ì nì ns¡eú TTø£\<äT>±˙,
Væ≤+<ä÷ n+fÒ Ä |ü<äeTTq≈£î ns¡úy˚T˝Ò<äT. y˚TeTT CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTqT
‘Ó*dæ eT]j·TT ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTTqT ‘Ó*dæ, eTq <˚X¯ #·]Á‘·
j·TT>∑|sü ´¡ +‘·eTT ‘Ó*dæ, ø£è‘·jT· T>∑eTT˝ÀH˚ C≤„qT\<˚Xe¯ Tì ù|s¡T>±+∫q
<˚X¯eTì Ä ~qeTT ô|<ä›\T ìs¡ísTT+∫q Ç+<ä÷<˚X¯eTT nqT ù|s¡TqT
#Ó|ü#·÷, eTqeTT Ç+<äTe⁄\eTì #Ó|挑˚ $wüj·TeTTqT Á>∑Væ≤+#·Tø=qT
k˛úeT‘·˝Òì yês¡T Væ≤+<ä÷<Ûäs¡às¡ø£å≈£î\eTì ù|s¡T ô|≥Tºø=qïyê¬s’ Ç+<ä÷
eT‘·eTT |üsêsTT eT‘·eTT n+≥THêïs¡T.
ø£è‘·j·TT>∑eTTHê&˚ á <˚X¯eTT˝Àì yês¡+‘ê C≤„qT\T>±j·TT+&ç
Ç+<äTe⁄\ì ù|s¡T>±+∫j·TTHêïs¡T. ÄHê&ÉT yπ̊s eT‘·eT+≥÷ ˝Ò<äT.
ø±e⁄q Ç+<ä÷eT‘·eTì ≈£L&Ü ù|s¡T˝Ò<äT. ñqïyês¡+‘ê Ç+<äTe⁄˝Ò.
nsTT‘˚ ø£*j·TT>∑eTT˝À ¬s+&ÉT y˚\ dü+e‘·‡s¡eTT\ |üPs¡«eTT ãT<äT∆ì
uÖ<ä∆eT‘·eTT e∫Ãq ‘·sê«‘· <ëìì uÖ<ä∆eT+≥THêïeTT ø±ã{Ϻ >∑T]Ô+|ü⁄
ø=s¡≈£î Bìì ≈£L&Ü Ç+<ä÷ (Væ≤+<ä÷) eT‘·eTHêïs¡T. n|üŒ{Ïπø Ç+<ä÷
Væ≤+<ä÷>± e÷]b˛sTTq~. uÖ<ä∆eT‘·eTT u≤>± Á|ü#ês¡eTT˝ÀqTqï s√E
\˝À, nXÀø£#Á· ø£e]ÔjT˚ Væ≤+<ä÷ eT‘·eTTqT M&ç ‘·qqT uÖ<äe∆ T‘·dTü ú ì>±
Á|üø{£ +Ï #·Tø√>±, nXÀ≈£îì ø=&ÉT≈£î ≈£L‘·Ts¡T l\+ø£, Ä|üìÈ kÕúHé yÓTT<ä\>∑T
<˚Xe¯ TT\˝À Á|ü#ês¡eTT #˚jT· >±, dü«j·TeTT>± nXÀ≈£î&˚ uÖ<äe∆ T‘· yê´|æøÔ Ï
ø£èwæ #˚j·T>±, ÄHê&ÉT m+<äs√ C≤„qeTT˝Òì Væ≤+<äTe⁄\T uÖ<äT∆\T>±
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 241
e÷]b˛e&ÉeTT »]–q~. n≥Te+{Ï dü+<äs¡“¤eTT˝À πøs¡fi¯ sêÅwüºeTT˝À
|ü⁄{Ïqº X¯+ø£sê#ês¡T´&ÉT n<Ó«’ ‘· dæ<ë∆+‘·eTTqT kÕú|+æ ∫ Væ≤+<ä÷eT‘·eTT˝À
qT+&ç uÖ<äT\∆ T>± e÷]b˛≈£î+&Ü ø=+‘· n&ÉTø¶ ≥ £ º y˚XÊ&ÉT. ‘·sê«‘· ø=+‘·
ø±\eTTq≈£î n<Ó«’ ‘· dæ<ë∆+‘·eTTø£+fÒ yÓTs¡T>¬ q’ dæ<ë∆+‘·eTT>± $•cÕº<«’Ó ‘·
dæ<ë∆+‘·eTTqT ‘·$Tfi¯Hê&ÉTqT+&ç sêe÷qTC≤#ês¡T´\T Á|ü#ês¡eTT #˚XÊ&ÉT.
‘·sê«‘· ø=+‘·ø±\eTTq≈£î ø£sêí≥ø£ sêÅwüºeTTqT+&ç eT<Ûë«#ês¡T´\T <Ó’«‘·
dæ<ë∆+‘·eTTqT Á|ü#ês¡eTT #˚XÊ&ÉT. á eT÷&ÉT dæ<ë∆+‘·eTT\T Væ≤+<ä÷
eT‘·eTT˝Àìy˚. n<Ó’«‘·T\T n&ɶHêeTeTT\qT, $•cÕº<Ó’«‘·T\T ì\Te⁄
HêeTeTT\qT eTTU≤q >∑Ts¡TÔ>± ñ+#·Tø√>±, <Ó’«‘·T\T ≈£î+≈£îeT u§≥TºqT
<Ûä]+#ês¡T. n<Ó’«‘·T\T $uÛÑ÷‹πsK\qT, $•cÕº<Ó’«‘·T\T düù|<ä‘√
‘Ó\H¢ êeTeTTq÷, >∑+>∑ dæ+<Û÷ä s¡eTT‘√ mÁs¡ HêeTeTTqT ‘·eT dæ<ë∆+‘·eTT
\≈£î >∑Ts¡T>Ô ± bòÕ\ uÛ≤>∑eTT˝À <Û]ä +#ês¡T. Á|üdTü ‘Ô · ø±\eTT˝À Á|üuÀ<Ûëq+<ä
jÓ÷^X¯«s¡T\T>± Å‘‘’Ó · dæ<ë∆+‘·eTTqT Ç|üŒ{ÏøÏ 35 dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ+<äfÒ
Á|üø{£ +Ï ∫, uÛ>Ñ e∑ BZ‘q· T eTTK´eTT>± Á|ü#ês¡eTT #˚jT· &ÉyT˚ ø±ø£, n<Ó«’ ‘·eTT
˝À Ç+‘·es¡≈£î me]ø° ‘Ó*j·Tì s¡Vü≤dü´eTT\qT #Ó|ü#·÷e#êÃeTT.
yê{ÏH˚ ‘=+uÛ…’ Á>∑+<∏äeTT\T>± ÁyêXÊeTT.
Væ≤+<ä÷eT‘·eTT˝À n<Ó’«‘·eTT, $•cÕº<Ó’«‘·eTT, <Ó’«‘·eTTqT
Á|üø{£ +Ï ∫q dæ<ë∆+‘·øs£ \Ô¡ T eTT>∑TsZ ÷¡ ˝ÒsT¡ . Å‘‘’Ó · dæ<ë∆+‘·eTTqT Á|üø{£ +Ï ∫q
y˚TeTT Á|ü‘´· ø£eå TT>± Áã‹πøj·TTHêïeTT. #·]Á‘·qT ‘Ó*dæq y˚TeTT eTqeTT
yÓTT<ä≥ ø£*j·TT>∑eTT˝ÀH˚ Ç+<äTe⁄\eTT. H˚&ÉT Væ≤+<äTe⁄\T>± #Ó|ü
ø=+≥THêïeTT. nsTT‘˚ ô|<ä\› T ô|{Ïqº <ëìì rdæyj ˚ T· ≈£L&É<ìä Væ≤+<ä÷
nqT#√≥ Ç+<ä÷ nì ÁyêùdÔ, eTeTTà\qT @ø£+>± |üsêsTT eT‘·eTT
nqTyês¡T H˚&ÉT Væ≤+<äTe⁄\˝À ‘·j·÷¬s’Hês¡+fÒ, eTq eT‘·eTTqT
242 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
>∑T]Ô+#·˝Òì Á>∑T&ç¶yês¡T>± m+‘· nC≤„qeTT˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛j·÷yÓ÷! MTπs
Ä˝À∫+#·+&ç. Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘·eTT n+≥÷H˚ Ç~ Á‹‘·«eTT nqT #Ó|ü
Åø¬ d’ eÔü ⁄\<ä˙, Å‘‘’Ó · dæ<ë∆+‘· uÛ>Ñ e∑ BZ‘q· T #·÷∫ Ç~ Åø¬ d’ eÔü ⁄\ uÛ>Ñ e∑ BZ‘j· T· ì
nH˚yê]ì #ê˝≤eT+~ì #·÷#êeTT. uÛ>Ñ e∑ BZ‘· ù|s¡TqT n&Ée¶ TT ô|≥Tºø=ì
|üs¡eT‘·eTTqT Á|ü#ês¡eTT #˚j·TT#·THêïs¡ì eTeTTà\qT nH˚yês¡T H˚&ÉT
Væ≤+<äTe⁄\˝À ñHêïs¡+fÒ, #Óù|Œ C≤„qeTT @~ nì >∑Ts¡TÔ|ü{º˝Òì nC≤„ q
<äX˝¯ À H˚&TÉ Væ≤+<äTe⁄\T ñ+&çb˛j·÷s¡ì ns¡eú T>∑T#·Tqï~. ÇfÒj ¢ T· T+fÒ
Væ≤+<ä÷ eT‘·eTT |üP]Ô nC≤„qeTT˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛‘·T+<ä˙, n≥T¢ ø±≈£î+&ÉT
≥≈£î y˚TeTT ªª<˚yê\j·T s¡Vü≤dü´eTT\Tμμ, ªªÇ+<ä÷ kÕ+Á|ü<ëj·TeTT\Tμμ
nqT ù|s¡T¢>∑*Zq Á>∑+<∏äeTT\qT, uÛÑ>∑eBZ‘·qT Ç*¢\÷¢ ‹]– Á|ü#ês¡e TT
#˚jT· T#·THêï MTs¡T e÷ }]˝À Á|ü#ês¡eTT #˚jT· e<ä+› &ç nì yê<äeTTq≈£î
~–, #Ó|æŒq <ëìì @e÷Á‘·eTT $q≈£î+&Ü eTeTTà\qT nee÷qeTT>±
e÷{≤¢&çqyês¡T ø£\s¡T. Ç<ä+‘·j·T÷ kÕ<Ûës¡D eTqTwüß\T mes¡÷
#˚j·T˝Ò<äT. eTeTTà\qT Á|ü‹|òüT{Ï+∫q yês¡+<äs¡÷, y˚TeTT Væ≤+<ä÷
<Ûäs¡àeTT\qT s¡øÏåkÕÔeTì ù|s¡Tô|≥Tºø=qïyêπs n+fÒ ÄX¯Ãs¡´b˛qø£ÿs¡˝Ò<äT.
e÷ ø£fi¯fl eTT+<äπs Ç+‘· nC≤„q dæú‹˝ÀìøÏ b˛sTTq Væ≤+<äTe⁄\≈£î |üP]Ô
C≤„qeTTqT ø£*Œ+∫, nìï eT‘·eTT\ eTT+<äs¡ Ç+<ä÷ (Væ≤+<ä÷) C≤„qeTT
>=|üŒ<äì nì|æ+#·T≥≈£î ø£èwæ #˚j·÷\qTø=HêïeTT. Ä |ü<ä∆‹˝À H˚&ÉT
eTeTTà\qT ≈£L&Ü |üs¡eT‘·eTì <˚«wæ+∫qyês¡T ø£fi¯ófl ‘Ós¡∫ Væ≤+<ä÷
(Ç+<ä÷) C≤„qeTT m+‘√ >=|üŒ<äì ns¡úeTT #˚düTø=qTq≥T¢ Ç+‘·es¡≈£î
uÛÑ÷$TMT<ä mes¡÷ #Ó|üŒì Á>∑+<∏äeTT\qT Áyêdæ Ç#êÃeTT. Ç|ü&ÉT
ªªCÀ´‹wü´ XÊÅdüÔeTTμμ nqT Á>∑+<∏äeTTqT ≈£L&Ü n+~düTÔHêïeTT. á
Á>∑+<∏äeTTqT n+~e«&ÉeTT˝À MTs¡+<äs¡÷ ‘Ó\TdüTø√e\dæq<˚eTq>±!
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 241
e÷]b˛e&ÉeTT »]–q~. n≥Te+{Ï dü+<äs¡“¤eTT˝À πøs¡fi¯ sêÅwüºeTT˝À
|ü⁄{Ïqº X¯+ø£sê#ês¡T´&ÉT n<Ó«’ ‘· dæ<ë∆+‘·eTTqT kÕú|+æ ∫ Væ≤+<ä÷eT‘·eTT˝À
qT+&ç uÖ<äT\∆ T>± e÷]b˛≈£î+&Ü ø=+‘· n&ÉTø¶ ≥ £ º y˚XÊ&ÉT. ‘·sê«‘· ø=+‘·
ø±\eTTq≈£î n<Ó«’ ‘· dæ<ë∆+‘·eTTø£+fÒ yÓTs¡T>¬ q’ dæ<ë∆+‘·eTT>± $•cÕº<«’Ó ‘·
dæ<ë∆+‘·eTTqT ‘·$Tfi¯Hê&ÉTqT+&ç sêe÷qTC≤#ês¡T´\T Á|ü#ês¡eTT #˚XÊ&ÉT.
‘·sê«‘· ø=+‘·ø±\eTTq≈£î ø£sêí≥ø£ sêÅwüºeTTqT+&ç eT<Ûë«#ês¡T´\T <Ó’«‘·
dæ<ë∆+‘·eTTqT Á|ü#ês¡eTT #˚XÊ&ÉT. á eT÷&ÉT dæ<ë∆+‘·eTT\T Væ≤+<ä÷
eT‘·eTT˝Àìy˚. n<Ó’«‘·T\T n&ɶHêeTeTT\qT, $•cÕº<Ó’«‘·T\T ì\Te⁄
HêeTeTT\qT eTTU≤q >∑Ts¡TÔ>± ñ+#·Tø√>±, <Ó’«‘·T\T ≈£î+≈£îeT u§≥TºqT
<Ûä]+#ês¡T. n<Ó’«‘·T\T $uÛÑ÷‹πsK\qT, $•cÕº<Ó’«‘·T\T düù|<ä‘√
‘Ó\H¢ êeTeTTq÷, >∑+>∑ dæ+<Û÷ä s¡eTT‘√ mÁs¡ HêeTeTTqT ‘·eT dæ<ë∆+‘·eTT
\≈£î >∑Ts¡T>Ô ± bòÕ\ uÛ≤>∑eTT˝À <Û]ä +#ês¡T. Á|üdTü ‘Ô · ø±\eTT˝À Á|üuÀ<Ûëq+<ä
jÓ÷^X¯«s¡T\T>± Å‘‘’Ó · dæ<ë∆+‘·eTTqT Ç|üŒ{ÏøÏ 35 dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ+<äfÒ
Á|üø{£ +Ï ∫, uÛ>Ñ e∑ BZ‘q· T eTTK´eTT>± Á|ü#ês¡eTT #˚jT· &ÉyT˚ ø±ø£, n<Ó«’ ‘·eTT
˝À Ç+‘·es¡≈£î me]ø° ‘Ó*j·Tì s¡Vü≤dü´eTT\qT #Ó|ü#·÷e#êÃeTT.
yê{ÏH˚ ‘=+uÛ…’ Á>∑+<∏äeTT\T>± ÁyêXÊeTT.
Væ≤+<ä÷eT‘·eTT˝À n<Ó’«‘·eTT, $•cÕº<Ó’«‘·eTT, <Ó’«‘·eTTqT
Á|üø{£ +Ï ∫q dæ<ë∆+‘·øs£ \Ô¡ T eTT>∑TsZ ÷¡ ˝ÒsT¡ . Å‘‘’Ó · dæ<ë∆+‘·eTTqT Á|üø{£ +Ï ∫q
y˚TeTT Á|ü‘´· ø£eå TT>± Áã‹πøj·TTHêïeTT. #·]Á‘·qT ‘Ó*dæq y˚TeTT eTqeTT
yÓTT<ä≥ ø£*j·TT>∑eTT˝ÀH˚ Ç+<äTe⁄\eTT. H˚&ÉT Væ≤+<äTe⁄\T>± #Ó|ü
ø=+≥THêïeTT. nsTT‘˚ ô|<ä\› T ô|{Ïqº <ëìì rdæyj ˚ T· ≈£L&É<ìä Væ≤+<ä÷
nqT#√≥ Ç+<ä÷ nì ÁyêùdÔ, eTeTTà\qT @ø£+>± |üsêsTT eT‘·eTT
nqTyês¡T H˚&ÉT Væ≤+<äTe⁄\˝À ‘·j·÷¬s’Hês¡+fÒ, eTq eT‘·eTTqT
242 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
>∑T]Ô+#·˝Òì Á>∑T&ç¶yês¡T>± m+‘· nC≤„qeTT˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛j·÷yÓ÷! MTπs
Ä˝À∫+#·+&ç. Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘·eTT n+≥÷H˚ Ç~ Á‹‘·«eTT nqT #Ó|ü
Åø¬ d’ eÔü ⁄\<ä˙, Å‘‘’Ó · dæ<ë∆+‘· uÛ>Ñ e∑ BZ‘q· T #·÷∫ Ç~ Åø¬ d’ eÔü ⁄\ uÛ>Ñ e∑ BZ‘j· T· ì
nH˚yê]ì #ê˝≤eT+~ì #·÷#êeTT. uÛ>Ñ e∑ BZ‘· ù|s¡TqT n&Ée¶ TT ô|≥Tºø=ì
|üs¡eT‘·eTTqT Á|ü#ês¡eTT #˚j·TT#·THêïs¡ì eTeTTà\qT nH˚yês¡T H˚&ÉT
Væ≤+<äTe⁄\˝À ñHêïs¡+fÒ, #Óù|Œ C≤„qeTT @~ nì >∑Ts¡TÔ|ü{º˝Òì nC≤„ q
<äX˝¯ À H˚&TÉ Væ≤+<äTe⁄\T ñ+&çb˛j·÷s¡ì ns¡eú T>∑T#·Tqï~. ÇfÒj ¢ T· T+fÒ
Væ≤+<ä÷ eT‘·eTT |üP]Ô nC≤„qeTT˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛‘·T+<ä˙, n≥T¢ ø±≈£î+&ÉT
≥≈£î y˚TeTT ªª<˚yê\j·T s¡Vü≤dü´eTT\Tμμ, ªªÇ+<ä÷ kÕ+Á|ü<ëj·TeTT\Tμμ
nqT ù|s¡T¢>∑*Zq Á>∑+<∏äeTT\qT, uÛÑ>∑eBZ‘·qT Ç*¢\÷¢ ‹]– Á|ü#ês¡e TT
#˚jT· T#·THêï MTs¡T e÷ }]˝À Á|ü#ês¡eTT #˚jT· e<ä+› &ç nì yê<äeTTq≈£î
~–, #Ó|æŒq <ëìì @e÷Á‘·eTT $q≈£î+&Ü eTeTTà\qT nee÷qeTT>±
e÷{≤¢&çqyês¡T ø£\s¡T. Ç<ä+‘·j·T÷ kÕ<Ûës¡D eTqTwüß\T mes¡÷
#˚j·T˝Ò<äT. eTeTTà\qT Á|ü‹|òüT{Ï+∫q yês¡+<äs¡÷, y˚TeTT Væ≤+<ä÷
<Ûäs¡àeTT\qT s¡øÏåkÕÔeTì ù|s¡Tô|≥Tºø=qïyêπs n+fÒ ÄX¯Ãs¡´b˛qø£ÿs¡˝Ò<äT.
e÷ ø£fi¯fl eTT+<äπs Ç+‘· nC≤„q dæú‹˝ÀìøÏ b˛sTTq Væ≤+<äTe⁄\≈£î |üP]Ô
C≤„qeTTqT ø£*Œ+∫, nìï eT‘·eTT\ eTT+<äs¡ Ç+<ä÷ (Væ≤+<ä÷) C≤„qeTT
>=|üŒ<äì nì|æ+#·T≥≈£î ø£èwæ #˚j·÷\qTø=HêïeTT. Ä |ü<ä∆‹˝À H˚&ÉT
eTeTTà\qT ≈£L&Ü |üs¡eT‘·eTì <˚«wæ+∫qyês¡T ø£fi¯ófl ‘Ós¡∫ Væ≤+<ä÷
(Ç+<ä÷) C≤„qeTT m+‘√ >=|üŒ<äì ns¡úeTT #˚düTø=qTq≥T¢ Ç+‘·es¡≈£î
uÛÑ÷$TMT<ä mes¡÷ #Ó|üŒì Á>∑+<∏äeTT\qT Áyêdæ Ç#êÃeTT. Ç|ü&ÉT
ªªCÀ´‹wü´ XÊÅdüÔeTTμμ nqT Á>∑+<∏äeTTqT ≈£L&Ü n+~düTÔHêïeTT. á
Á>∑+<∏äeTTqT n+~e«&ÉeTT˝À MTs¡+<äs¡÷ ‘Ó\TdüTø√e\dæq<˚eTq>±!
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 243
Ç+‘·es¡≈£î ˇø£ÿ Væ≤+<ä÷ (Ç+<ä÷) eT‘·eTT˝À CÀ´‹wü´eTTq
≈£îqï $\Te, >∑T]Ô+|ü⁄ @ eT‘·eTT˝Àq÷ ˝Ò<äT. CÀ´‹wü´eT+fÒ Ç~
Væ≤+<äTe⁄\<äì Á|üøÿ£ q ô|≥Tº#T· Hêïs¡T. mø£ÿ&É #·÷∫Hê eT‘·eTT nqTq~
Á|ü»\˝À J]í+∫ b˛sTTq~. ø=ìï <˚X¯eTT\˝À ø=ìï ‘Ó>∑\yês¡T
CÀ´‹wü´eTTqT #Ó|ü ø=Hêï yês¡T eTqe˝… |ü+#ê+>∑eTTqT Á>∑V≤ü eTT\qT
nqTdü]+∫ #Ó|üø√e&ÉeTT ˝Ò<äT. eTq |ü+#ê+>∑eTT\T yê]øÏ
@e÷Á‘·eTT ns¡úeTT ≈£L&Ü ø±e⁄. |ü+#ê+>∑eTT\T ÁyêdüTø√e&ÉeTT
<ëì Á|üø±s¡eTT Á>∑V≤ü eTT\qT ˝…øÿÏ +#·Tø√e&ÉeTT ˇø£ÿ Væ≤+<ä÷eT‘·eTT˝ÀH˚
ø£\<äT. nsTTHê Çø£ÿ&É ≈£L&Ü (Væ≤+<äTe⁄\˝À ≈£L&Ü) Hêdæ≈Ô î£ \T ‘·j÷· s¬ ’
CÀ´‹wü´eTT eT÷&ÛÉqeTàø£eTqTyês¡T ø£\s¡T. MT¬s+<äT≈£î n˝≤
n+≥THêïs¡ì y˚TeTT yê]ì n&ÉT>∑>± CÀ´‹wü´eTT˝À y˚TeTT n&ç–q
Á|üX¯ï\≈£î dü]>±Z mes¡÷ düe÷<ÛëqeTT #Ó|üŒ˝Ò<äT. XÊÅdüÔã<ä›eTTø±ì
düe÷<ÛëqeTT #ÓbÕŒs¡T. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTT nXÊÅdj Ô” T· eTT, nã<äe› TT,
eT÷&ÛÉqeTàø£eTì nHêïeTì #Ó|ü#·THêïs¡T. yê]øÏ y˚TeTT #Ó|ü
düe÷<Ûëqy˚TeTq>±! ˇø£ $<ë´]ú dü]>± #·<Tä e⁄ø√ø£b˛‘˚, n&ç–q <ëìøÏ
dü]>± düe÷<ÛëqeTT #Ó|üŒø£b˛‘˚ Ä $<ë´]ú~ ‘·|üŒ>∑TqT>±˙, #·<äTe⁄~
‘·|ü ø±<äT. n˝≤π> ø=+<äsT¡ CÀ´‹wüß´\T CÀ´‹wü´eTTqT dü]>± ‘Ó*j·Tø£
dü]jÓTÆ q düe÷<ÛëqeTT #Ó|Œü q|ü&ÉT yê]~ ‘·|Œü >∑TqT>±˙, CÀ´‹wü´eTT~
‘·ô|Œ˝≤>∑>∑TqT? >∑DÏ‘·eTTqT ‘·|ü>± #Ó|挑˚ #Ó|æŒqyêì~ ‘·|üŒ>∑T qT
>±˙ >∑DÏ‘·eTT ‘·|ü>±<äT ø£<ë! >∑DÏ‘·eTT XÊÅdüÔeTT n~ ‘·q |ü]~Û
Á|üø±s¡y˚T q&ÉT#·TqT. nfÒ¢ CÀ´‹wü´eTT ≈£L&Ü wü{ŸXÊÅdüÔeTT\˝À ˇø£
XÊÅdüÔeTT. <ëì $\Te\T m|ü&É÷ e÷s¡e⁄. n≥Te+{Ï CÀ´‹wü´eTT
H˚&TÉ Væ≤+<äTe⁄\~ nì ù|s¡T sêe&ÉeTT eTq (Væ≤+<äTe⁄\) n<äèwüeº Tìj˚T
244 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#Ó|üŒe#·TÃqT m+<äTø£q>±! >∑DÏ‘·XÊÅdüÔeTT>±˙, K>√fi¯XÊÅdüÔeTT>±˙,
s¡kÕj·TqXÊÅdeÔü TT>±˙, uÛÖ‹ø£XÊÅdeÔü TT>±˙ C≤rj·TXÊÅdeÔü TT\T>± Á|ü|+ü #·
eT+‘ê ˇ|üø=qT#·T+&É>± CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔy˚Tø±<äì Væ≤+<äTe⁄\≈£î
<ëìì n|üŒC…|üŒ&ÉeTT nìï $<ÛäeTT\ eT+∫<˚. Ç+ø=ø£ $wüj·TeTT
@eT+fÒ ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTTqT ≈£L&Ü Ç~ Ç+<ä÷ (Væ≤+<ä÷) eT‘·eTT~
nì #Ó|Œü &ÉeTT yê]øÏ ‘Ó*j·Tø£H˚ eTq≈£î eTsê´<ä Ç∫Ãq≥¢sTTq~. H˚&TÉ
Ç‘·s¡ eT‘·eTT\yês¡+<äs¡÷ CÀ´‹wü´eTTq÷, ÁãVü≤à$<ä´q÷ eT÷&ÛÉ
qeTàø£eTT>± |ü]>∑DÏdü÷Ô Ä ¬s+&ç{Ïì Væ≤+<ä÷ (Ç+<ä÷) eT‘·eTTq≈£î
e<ä*y˚XÊs¡T.
H˚&ÉT dü÷s¡´#·+Á<ä yÓTT<ä\>∑T Á>∑Vü≤eTT\qT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì
#Ó|ü CÀ´‹wü´eTT uÛ≤s¡‘·<˚X¯eTT˝À Ç+<ä÷eT‘·eTT (Væ≤+<ä÷eT‘·eTT)
˝ÀH˚ ø£\<äì #Ó|ü#·THêïeTT. nsTT‘˚ ÁbÕNqT˝…’q eTq ô|<ä›\T m+‘√
‘Ó*$>± mH√ï $wüj·TeTT\qT ø£qT>=ì yê{Ïì eTq≈£î n+~+∫Hê,
∫es¡≈î£ $\TyÓq’ Ä düe÷#ês¡eTTqT ø=+‘· C≤s¡$&ÉT#·Tø=HêïeTì ‘Ó*j·TT
#·Tqï~. n˝≤ C≤s¡$&ÉT#·Tø=qï yê{Ï˝À <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\Tb˛sTT qe
Á>∑Vü≤eTT˝…’q$. @ $<ÛäeTT>± ªÇ+<ä÷μ nqT e÷≥qT C≤s¡$&ÉT#·Tø=ì
n+<äT˝À ø=+‘·sTTHê Væ≤+<ä÷ |ü<äeTTqT |ü≥Tºø=qï≥T¢, <ë«<äX¯
Á>∑Vü≤eTT\qT C≤s¡$&ÉT#·Tø=ì ∫es¡≈£î qeÁ>∑Vü≤eTT\qT e÷Á‘·eTT |ü≥ Tº
ø=HêïeTT. Ç|ü&ÉT y˚TeTT @ $<ÛäeTT>± Ç+<ä÷ |òü‘·eTTq≈£î (Væ≤+<ä÷
eT‘·eTTq≈£î) |üPs¡« yÓu’ eÑÛ eTT ‘˚yê\qTø=HêïyÓ÷, n˝≤π> |üPs¡«eTT ªªCÀ´‹
XÊÅdüÔeTTμμ nqT ù|s¡T‘√j·TTqï <ëìøÏ |üPs¡«yÓ’uÛÑeTTqT ‘Ó#·TÃ≥≈£î H˚&ÉT
e÷s¡ZeTT ‘·|æŒ CÀ´‹ b˛sTT CÀ´‹wü´eTT nsTTq≥T¢ |üHÓï+&ÉT b˛sTT
‘=$Tà~>±j·TTqï Á>∑V≤ü eTT˝…q’ yê{Ïì ‹]– |üHïÓ +&ÉT #˚dæ CÀ´‹wü´eTTqT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 243
Ç+‘·es¡≈£î ˇø£ÿ Væ≤+<ä÷ (Ç+<ä÷) eT‘·eTT˝À CÀ´‹wü´eTTq
≈£îqï $\Te, >∑T]Ô+|ü⁄ @ eT‘·eTT˝Àq÷ ˝Ò<äT. CÀ´‹wü´eT+fÒ Ç~
Væ≤+<äTe⁄\<äì Á|üøÿ£ q ô|≥Tº#T· Hêïs¡T. mø£ÿ&É #·÷∫Hê eT‘·eTT nqTq~
Á|ü»\˝À J]í+∫ b˛sTTq~. ø=ìï <˚X¯eTT\˝À ø=ìï ‘Ó>∑\yês¡T
CÀ´‹wü´eTTqT #Ó|ü ø=Hêï yês¡T eTqe˝… |ü+#ê+>∑eTTqT Á>∑V≤ü eTT\qT
nqTdü]+∫ #Ó|üø√e&ÉeTT ˝Ò<äT. eTq |ü+#ê+>∑eTT\T yê]øÏ
@e÷Á‘·eTT ns¡úeTT ≈£L&Ü ø±e⁄. |ü+#ê+>∑eTT\T ÁyêdüTø√e&ÉeTT
<ëì Á|üø±s¡eTT Á>∑V≤ü eTT\qT ˝…øÿÏ +#·Tø√e&ÉeTT ˇø£ÿ Væ≤+<ä÷eT‘·eTT˝ÀH˚
ø£\<äT. nsTTHê Çø£ÿ&É ≈£L&Ü (Væ≤+<äTe⁄\˝À ≈£L&Ü) Hêdæ≈Ô î£ \T ‘·j÷· s¬ ’
CÀ´‹wü´eTT eT÷&ÛÉqeTàø£eTqTyês¡T ø£\s¡T. MT¬s+<äT≈£î n˝≤
n+≥THêïs¡ì y˚TeTT yê]ì n&ÉT>∑>± CÀ´‹wü´eTT˝À y˚TeTT n&ç–q
Á|üX¯ï\≈£î dü]>±Z mes¡÷ düe÷<ÛëqeTT #Ó|üŒ˝Ò<äT. XÊÅdüÔã<ä›eTTø±ì
düe÷<ÛëqeTT #ÓbÕŒs¡T. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTT nXÊÅdj Ô” T· eTT, nã<äe› TT,
eT÷&ÛÉqeTàø£eTì nHêïeTì #Ó|ü#·THêïs¡T. yê]øÏ y˚TeTT #Ó|ü
düe÷<Ûëqy˚TeTq>±! ˇø£ $<ë´]ú dü]>± #·<Tä e⁄ø√ø£b˛‘˚, n&ç–q <ëìøÏ
dü]>± düe÷<ÛëqeTT #Ó|üŒø£b˛‘˚ Ä $<ë´]ú~ ‘·|üŒ>∑TqT>±˙, #·<äTe⁄~
‘·|ü ø±<äT. n˝≤π> ø=+<äsT¡ CÀ´‹wüß´\T CÀ´‹wü´eTTqT dü]>± ‘Ó*j·Tø£
dü]jÓTÆ q düe÷<ÛëqeTT #Ó|Œü q|ü&ÉT yê]~ ‘·|Œü >∑TqT>±˙, CÀ´‹wü´eTT~
‘·ô|Œ˝≤>∑>∑TqT? >∑DÏ‘·eTTqT ‘·|ü>± #Ó|挑˚ #Ó|æŒqyêì~ ‘·|üŒ>∑T qT
>±˙ >∑DÏ‘·eTT ‘·|ü>±<äT ø£<ë! >∑DÏ‘·eTT XÊÅdüÔeTT n~ ‘·q |ü]~Û
Á|üø±s¡y˚T q&ÉT#·TqT. nfÒ¢ CÀ´‹wü´eTT ≈£L&Ü wü{ŸXÊÅdüÔeTT\˝À ˇø£
XÊÅdüÔeTT. <ëì $\Te\T m|ü&É÷ e÷s¡e⁄. n≥Te+{Ï CÀ´‹wü´eTT
H˚&TÉ Væ≤+<äTe⁄\~ nì ù|s¡T sêe&ÉeTT eTq (Væ≤+<äTe⁄\) n<äèwüeº Tìj˚T
244 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#Ó|üŒe#·TÃqT m+<äTø£q>±! >∑DÏ‘·XÊÅdüÔeTT>±˙, K>√fi¯XÊÅdüÔeTT>±˙,
s¡kÕj·TqXÊÅdeÔü TT>±˙, uÛÖ‹ø£XÊÅdeÔü TT>±˙ C≤rj·TXÊÅdeÔü TT\T>± Á|ü|+ü #·
eT+‘ê ˇ|üø=qT#·T+&É>± CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔy˚Tø±<äì Væ≤+<äTe⁄\≈£î
<ëìì n|üŒC…|üŒ&ÉeTT nìï $<ÛäeTT\ eT+∫<˚. Ç+ø=ø£ $wüj·TeTT
@eT+fÒ ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTTqT ≈£L&Ü Ç~ Ç+<ä÷ (Væ≤+<ä÷) eT‘·eTT~
nì #Ó|Œü &ÉeTT yê]øÏ ‘Ó*j·Tø£H˚ eTq≈£î eTsê´<ä Ç∫Ãq≥¢sTTq~. H˚&TÉ
Ç‘·s¡ eT‘·eTT\yês¡+<äs¡÷ CÀ´‹wü´eTTq÷, ÁãVü≤à$<ä´q÷ eT÷&ÛÉ
qeTàø£eTT>± |ü]>∑DÏdü÷Ô Ä ¬s+&ç{Ïì Væ≤+<ä÷ (Ç+<ä÷) eT‘·eTTq≈£î
e<ä*y˚XÊs¡T.
H˚&ÉT dü÷s¡´#·+Á<ä yÓTT<ä\>∑T Á>∑Vü≤eTT\qT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì
#Ó|ü CÀ´‹wü´eTT uÛ≤s¡‘·<˚X¯eTT˝À Ç+<ä÷eT‘·eTT (Væ≤+<ä÷eT‘·eTT)
˝ÀH˚ ø£\<äì #Ó|ü#·THêïeTT. nsTT‘˚ ÁbÕNqT˝…’q eTq ô|<ä›\T m+‘√
‘Ó*$>± mH√ï $wüj·TeTT\qT ø£qT>=ì yê{Ïì eTq≈£î n+~+∫Hê,
∫es¡≈î£ $\TyÓq’ Ä düe÷#ês¡eTTqT ø=+‘· C≤s¡$&ÉT#·Tø=HêïeTì ‘Ó*j·TT
#·Tqï~. n˝≤ C≤s¡$&ÉT#·Tø=qï yê{Ï˝À <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\Tb˛sTT qe
Á>∑Vü≤eTT˝…’q$. @ $<ÛäeTT>± ªÇ+<ä÷μ nqT e÷≥qT C≤s¡$&ÉT#·Tø=ì
n+<äT˝À ø=+‘·sTTHê Væ≤+<ä÷ |ü<äeTTqT |ü≥Tºø=qï≥T¢, <ë«<äX¯
Á>∑Vü≤eTT\qT C≤s¡$&ÉT#·Tø=ì ∫es¡≈£î qeÁ>∑Vü≤eTT\qT e÷Á‘·eTT |ü≥ Tº
ø=HêïeTT. Ç|ü&ÉT y˚TeTT @ $<ÛäeTT>± Ç+<ä÷ |òü‘·eTTq≈£î (Væ≤+<ä÷
eT‘·eTTq≈£î) |üPs¡« yÓu’ eÑÛ eTT ‘˚yê\qTø=HêïyÓ÷, n˝≤π> |üPs¡«eTT ªªCÀ´‹
XÊÅdüÔeTTμμ nqT ù|s¡T‘√j·TTqï <ëìøÏ |üPs¡«yÓ’uÛÑeTTqT ‘Ó#·TÃ≥≈£î H˚&ÉT
e÷s¡ZeTT ‘·|æŒ CÀ´‹ b˛sTT CÀ´‹wü´eTT nsTTq≥T¢ |üHÓï+&ÉT b˛sTT
‘=$Tà~>±j·TTqï Á>∑V≤ü eTT˝…q’ yê{Ïì ‹]– |üHïÓ +&ÉT #˚dæ CÀ´‹wü´eTTqT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 245
‹]– CÀ´‹ì #˚j·TT≥≈£î Á|üj·T‹ïkÕÔqT. CÀ´‹ yÓ\T>∑T˝À <˚ìHÓ’Hê
#·÷∫ #Ó|üŒ>∑\T>∑T≥≈£î n+<ä]˙ ‘·j·÷s¡T #˚j·TT≥≈£î Á|üj·T‹ïkÕÔeTT.
Væ≤+<ä÷ (Ç+<ä÷) |òü‘·eTTq≈£î e<ä*y˚dæq CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTq÷, ÁãVü ≤à
$<ë´XÊÅdüÔeTTq÷ n+<ä]ø° ñqï‘·kÕúsTT˝À ø£ìŒ+#·Tq≥T¢ #˚j·TT≥≈£î
Á|üj·T‹ï<ë›eTT. n+<äT≈£î ‘·–q≥T¢>± Væ≤+<äTe⁄\+<äs¡÷ ‘·eT |æ\¢\T
|ü⁄{Ϻq düeTj·TeTTqT ÁyêdüTø=ì ø£+|üP´≥sY˝Àì kÕ|òtºy˚sY <ë«sê C≤‘·ø£
#·Áø£eTTqT n|üŒ{Ï ø±\Á>∑V≤ü eTT\ neT]ø£qT Á|æ+{Ÿ ne⁄{Ÿ rsTT+#·Tø=ì
ô|≥Tºø√e˝…qT. yÓTT<ä≥ Á|ü‹ Væ≤+<äTe⁄ ‘·eT C≤‘·ø£#·Áø£eTTqT ‘·eTe<ä›
j·TT+#·Tø=+fÒ <ëìì >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=qT≥¬ø’Hê ø£s¡à#·Áø£ C≤„qeTTqT
‘Ó\TdüTø√e#·TÃqT. <ëì nqTã+<ÛäeTT‘√ ÁãVü≤à$<ä´H˚ ‘Ó*j·Te#·TÃqT.
45 eT÷&ÉT Áø=‘·Ô Á>∑Vü≤eTT\ >∑eTqeTTqT m˝≤ >∑T]Ô+#ê*?
eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T Ç|ü&ÉT eTq≈£î Áø=‘·Ôy˚ nsTTHê |üPs¡«eTT
n+<ä]ø° düT|ü]#·j·TyÓTÆqy˚qì #Ó|üŒe#·TÃqT. |üPs¡«eTT Áyêdæq
Á>∑+<∏äeTT\˝À eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT mes¡÷ Áyêj·T˝Ò<˚ nì me¬s’Hê
eTeTTà\qT n&ÉT>∑e#·TÃqT. <ëìøÏ e÷ düe÷<ÛëqeTT Ç˝≤ ø£\<äT.
ù||üs¡T ‘·j·÷¬s’ n#·TÃj·T+Á‘·eTT\T e∫Ãq ‘·sê«‘· Á>∑+<∏äeTT\T ‘·j·÷¬s’
HêsTT. n#·TÃj·T+Á‘·eTT\T e∫à <ë<ë|ü⁄ Ç|üŒ{ÏøÏ 120 dü+e‘·‡s¡eTT\T
nsTT+<äqTø=+{≤qT. n+‘·≈£îeTT+<äT ‘ê{Ï Ä≈£î\MT<ä <äã“qeTT‘√
>∑T∫à Áyêôd&çyês¡T. n˝≤ Áyêdæq ‘ê{Ï Ä≈£î\T yÓsTT´ dü+e‘·‡s¡eTT\ø£+fÒ
m≈£îÿe ì\Tej·TT+&˚{Ï$ ø±e⁄. yÓsTT´ dü+e‘·‡s¡eTT˝˝À|ü˝Ò n$
e÷s¡TŒ#Ó+~ eTT≥Tº≈î£ +fÒ $]–b˛e&ÉeTT »]¬>&ç~. y˚sTTdü+e‘·‡s¡eTT\
ø£+fÒ m≈£îÿe ñ+&ÉT≥ ø£wüºeTT>± ñ+&˚~. <ëìø£+fÒ eTT+<äT >∑T&ɶ\
246 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
MT<ä Áyêdæ #·÷#ês¡T. n$ ≈£L&É ø=ìï ‘·s¡eTT\≈£î •~∏\yÓTÆ b˛jÓT&ç$.
m+‘· ø£w|ºü &ü Hç ê, @$TÁyêdæHê n~ Hê\T>∑T ˝Òø£ ◊<äT dü+e‘·‡s¡eTT\ø£+fÒ
m≈£îÿe ø±\eTT ñ+&Ó&~ç ø±<äT. n˝≤+≥|ü&ÉT q\uÛ’… \ø£\å dü+e‘·‡s¡eTT
\|ü&ÉT Áyêdæq CÀ´‹wü´eTT n|üŒ{ÏøÏ e÷Á‘·y˚T ‘Ó*dæq~, >∑Ts¡T•wü´
|üs¡+|üs¡>± ˇø£] ‘·sê«‘· ˇø£s¡T ‘Ó*j·TT#·÷ e∫ÃHê, ‘Ó*dæqyês¡T
Ç‘·s¡T\≈£î |üP]Ô #Ó|üŒø£H˚, ø=ìï ñ|üÁ<äeeTT\ e\q nø£kÕà‘·TÔ>±
#·ìb˛e⁄≥ #˚‘· Ä $wüj·TeTT\T n+‘·{Ï‘√ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTTq$.
n+<äTe\q ø£è‘·j·TT>∑eTT˝ÀH˚j·TTqï <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\ $wüj·TeTT
‘Ó*j·T≈£î+&Ü e÷dæb˛sTTq~. ∫es¡≈£î qeÁ>∑Vü≤eTT\T $T–˝≤sTT.
ÁãVü≤à$<ä´ ≈£L&Ü yÓTT<ä≥ düèwæ̃ Ä~˝ÀH˚ dü÷s¡T´&ÉT eTqTe⁄≈£î #Ó|æŒHê,
eTqTe⁄ <ë«sê $T>∑‘êyê]øÏ ‘Ó*dæHê $T>∑‘ê j·TT>∑eTT\˝À ‘Ó*j·T≈£î+&Ü
b˛sTTq~. dü÷s¡T´&ÉT #Ó|æŒq|ü&ÉT ˇø£]ø=ø£s¡T n+<äs¡÷ ‘Ó\TdüTø=Hêï
s¡˙, ‘·sê«‘· nq‹ø±\eTTqπø ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTTq<ä˙ uÛÑ>∑eBZ‘·˝Àì
C≤„qjÓ÷>∑eTTq 1, 2 XÀ¢ø£eTT˝˝À #Ó|æŒj·TTHêïs¡T. m+‘√ C≤Á>∑‘·Ô>±
‘Ó\TdüTø=qï ÁãVü≤à$<ä´j˚T ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTTq|ü&ÉT, 40 \ø£å\
dü+e‘·‡s¡eTT\|ü&ÉT #Ó|æŒq CÀ´‹wü´eTT Ç+‘· ø±\eTT+&ÉT≥≈£î
neø±X¯y˚T˝Ò<äT. n+<äTe\q ù|s¡T≈£î e÷Á‘·eTT CÀ´‹wü´eTT ñ+~>±˙,
|üPs¡«eTTqï |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T b˛sTT yê{Ï ã<äT\T ‘=$Tà~ Á>∑V≤ü eTT\
CÀ´‹wü´eTT $T–*j·TTqï~. Ç|ü&ÉT eTq≈£î ø±e\dæq~ |üHÓï+&ÉT
Á>∑Vü≤eTT\ CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT. ø£è‘·j·TT>∑eTT˝ÀH˚ #Ó|üŒã&çq, |üH Óï+&ÉT
Á>∑Vü≤eTT\ $wüj·TeTTqT y˚TeTT ‘Ó*dæ MT≈£î ‘Ó*|æHê, <ëìøÏ
dü+ã+~Û+∫q |ü+#ê+>∑eTT\T ˝Òe⁄. H˚&ÉT \uÛÑ´eT>∑T |ü+#ê+>∑eTT\T
qeÁ>∑Vü≤eTT\qT >∑T]+∫ Áyêdæqy˚>±˙, |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT >∑T]+∫
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 245
‹]– CÀ´‹ì #˚j·TT≥≈£î Á|üj·T‹ïkÕÔqT. CÀ´‹ yÓ\T>∑T˝À <˚ìHÓ’Hê
#·÷∫ #Ó|üŒ>∑\T>∑T≥≈£î n+<ä]˙ ‘·j·÷s¡T #˚j·TT≥≈£î Á|üj·T‹ïkÕÔeTT.
Væ≤+<ä÷ (Ç+<ä÷) |òü‘·eTTq≈£î e<ä*y˚dæq CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTq÷, ÁãVü ≤à
$<ë´XÊÅdüÔeTTq÷ n+<ä]ø° ñqï‘·kÕúsTT˝À ø£ìŒ+#·Tq≥T¢ #˚j·TT≥≈£î
Á|üj·T‹ï<ë›eTT. n+<äT≈£î ‘·–q≥T¢>± Væ≤+<äTe⁄\+<äs¡÷ ‘·eT |æ\¢\T
|ü⁄{Ϻq düeTj·TeTTqT ÁyêdüTø=ì ø£+|üP´≥sY˝Àì kÕ|òtºy˚sY <ë«sê C≤‘·ø£
#·Áø£eTTqT n|üŒ{Ï ø±\Á>∑V≤ü eTT\ neT]ø£qT Á|æ+{Ÿ ne⁄{Ÿ rsTT+#·Tø=ì
ô|≥Tºø√e˝…qT. yÓTT<ä≥ Á|ü‹ Væ≤+<äTe⁄ ‘·eT C≤‘·ø£#·Áø£eTTqT ‘·eTe<ä›
j·TT+#·Tø=+fÒ <ëìì >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=qT≥¬ø’Hê ø£s¡à#·Áø£ C≤„qeTTqT
‘Ó\TdüTø√e#·TÃqT. <ëì nqTã+<ÛäeTT‘√ ÁãVü≤à$<ä´H˚ ‘Ó*j·Te#·TÃqT.
45 eT÷&ÉT Áø=‘·Ô Á>∑Vü≤eTT\ >∑eTqeTTqT m˝≤ >∑T]Ô+#ê*?
eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T Ç|ü&ÉT eTq≈£î Áø=‘·Ôy˚ nsTTHê |üPs¡«eTT
n+<ä]ø° düT|ü]#·j·TyÓTÆqy˚qì #Ó|üŒe#·TÃqT. |üPs¡«eTT Áyêdæq
Á>∑+<∏äeTT\˝À eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT mes¡÷ Áyêj·T˝Ò<˚ nì me¬s’Hê
eTeTTà\qT n&ÉT>∑e#·TÃqT. <ëìøÏ e÷ düe÷<ÛëqeTT Ç˝≤ ø£\<äT.
ù||üs¡T ‘·j·÷¬s’ n#·TÃj·T+Á‘·eTT\T e∫Ãq ‘·sê«‘· Á>∑+<∏äeTT\T ‘·j·÷¬s’
HêsTT. n#·TÃj·T+Á‘·eTT\T e∫à <ë<ë|ü⁄ Ç|üŒ{ÏøÏ 120 dü+e‘·‡s¡eTT\T
nsTT+<äqTø=+{≤qT. n+‘·≈£îeTT+<äT ‘ê{Ï Ä≈£î\MT<ä <äã“qeTT‘√
>∑T∫à Áyêôd&çyês¡T. n˝≤ Áyêdæq ‘ê{Ï Ä≈£î\T yÓsTT´ dü+e‘·‡s¡eTT\ø£+fÒ
m≈£îÿe ì\Tej·TT+&˚{Ï$ ø±e⁄. yÓsTT´ dü+e‘·‡s¡eTT˝˝À|ü˝Ò n$
e÷s¡TŒ#Ó+~ eTT≥Tº≈î£ +fÒ $]–b˛e&ÉeTT »]¬>&ç~. y˚sTTdü+e‘·‡s¡eTT\
ø£+fÒ m≈£îÿe ñ+&ÉT≥ ø£wüºeTT>± ñ+&˚~. <ëìø£+fÒ eTT+<äT >∑T&ɶ\
246 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
MT<ä Áyêdæ #·÷#ês¡T. n$ ≈£L&É ø=ìï ‘·s¡eTT\≈£î •~∏\yÓTÆ b˛jÓT&ç$.
m+‘· ø£w|ºü &ü Hç ê, @$TÁyêdæHê n~ Hê\T>∑T ˝Òø£ ◊<äT dü+e‘·‡s¡eTT\ø£+fÒ
m≈£îÿe ø±\eTT ñ+&Ó&~ç ø±<äT. n˝≤+≥|ü&ÉT q\uÛ’… \ø£\å dü+e‘·‡s¡eTT
\|ü&ÉT Áyêdæq CÀ´‹wü´eTT n|üŒ{ÏøÏ e÷Á‘·y˚T ‘Ó*dæq~, >∑Ts¡T•wü´
|üs¡+|üs¡>± ˇø£] ‘·sê«‘· ˇø£s¡T ‘Ó*j·TT#·÷ e∫ÃHê, ‘Ó*dæqyês¡T
Ç‘·s¡T\≈£î |üP]Ô #Ó|üŒø£H˚, ø=ìï ñ|üÁ<äeeTT\ e\q nø£kÕà‘·TÔ>±
#·ìb˛e⁄≥ #˚‘· Ä $wüj·TeTT\T n+‘·{Ï‘√ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTTq$.
n+<äTe\q ø£è‘·j·TT>∑eTT˝ÀH˚j·TTqï <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\ $wüj·TeTT
‘Ó*j·T≈£î+&Ü e÷dæb˛sTTq~. ∫es¡≈£î qeÁ>∑Vü≤eTT\T $T–˝≤sTT.
ÁãVü≤à$<ä´ ≈£L&Ü yÓTT<ä≥ düèwæ̃ Ä~˝ÀH˚ dü÷s¡T´&ÉT eTqTe⁄≈£î #Ó|æŒHê,
eTqTe⁄ <ë«sê $T>∑‘êyê]øÏ ‘Ó*dæHê $T>∑‘ê j·TT>∑eTT\˝À ‘Ó*j·T≈£î+&Ü
b˛sTTq~. dü÷s¡T´&ÉT #Ó|æŒq|ü&ÉT ˇø£]ø=ø£s¡T n+<äs¡÷ ‘Ó\TdüTø=Hêï
s¡˙, ‘·sê«‘· nq‹ø±\eTTqπø ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTTq<ä˙ uÛÑ>∑eBZ‘·˝Àì
C≤„qjÓ÷>∑eTTq 1, 2 XÀ¢ø£eTT˝˝À #Ó|æŒj·TTHêïs¡T. m+‘√ C≤Á>∑‘·Ô>±
‘Ó\TdüTø=qï ÁãVü≤à$<ä´j˚T ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTTq|ü&ÉT, 40 \ø£å\
dü+e‘·‡s¡eTT\|ü&ÉT #Ó|æŒq CÀ´‹wü´eTT Ç+‘· ø±\eTT+&ÉT≥≈£î
neø±X¯y˚T˝Ò<äT. n+<äTe\q ù|s¡T≈£î e÷Á‘·eTT CÀ´‹wü´eTT ñ+~>±˙,
|üPs¡«eTTqï |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T b˛sTT yê{Ï ã<äT\T ‘=$Tà~ Á>∑V≤ü eTT\
CÀ´‹wü´eTT $T–*j·TTqï~. Ç|ü&ÉT eTq≈£î ø±e\dæq~ |üHÓï+&ÉT
Á>∑Vü≤eTT\ CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT. ø£è‘·j·TT>∑eTT˝ÀH˚ #Ó|üŒã&çq, |üH Óï+&ÉT
Á>∑Vü≤eTT\ $wüj·TeTTqT y˚TeTT ‘Ó*dæ MT≈£î ‘Ó*|æHê, <ëìøÏ
dü+ã+~Û+∫q |ü+#ê+>∑eTT\T ˝Òe⁄. H˚&ÉT \uÛÑ´eT>∑T |ü+#ê+>∑eTT\T
qeÁ>∑Vü≤eTT\qT >∑T]+∫ Áyêdæqy˚>±˙, |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT >∑T]+∫
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 247 248 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
Áyêdæq$ ˝Òe⁄. n˝≤+≥|ü⁄&ÉT $T>∑‘ê eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ $wüj·TeTT
MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTqyéT
m˝≤ ‘Ó*j·TTqì Á|üX¯ïe#·TÃqT. Á>∑Vü≤eTT\ $wüj·TeTT\T yê{Ï |üPsê«uÛ≤Á<ä ` 4 1 2 eTè>∑•s¡ 3- s¡$.pHé`14,
1 nX¯«ì 2 ø£è‹Ôø£ 3 4 ‘Ó.4`19
>∑eTqeTT\T nìïj·TT |ü+#ê+>∑eTT <ë«sê ‘Ó*j·Tø£b˛‘˚ Ç+‘·es¡≈£î 2 3 4 1
ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä 3 4 1 2
y˚TeTT #Ó|æŒq CÀ´‹wü´y˚T ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛e⁄qT. Ç≥Te+{Ï ∫≈£îÿ 4 1 s√Væ≤DÏ 2 Äs¡TÁ<ä 3
1 uÛÑs¡DÏ 2 3 4
düeTdü´ edüTÔ+<äqT eTT+<äT #·÷|ü⁄‘√ <˚e⁄&ÉT ˇø£ eT+∫ |üì#˚XÊ&É T. πse‹ 2 3 4 1
3 4 1 |ü⁄qs¡«düT 2
<ëì‘√ eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ $wüj·TeTT, >∑eTqeTT eTqy˚T dü«j·TeTT>± 4 ø£è‹Ôø£ `1 eTè>∑•s¡ 2 3
‘Ó*j·T e#·TÃqT. n<Ó˝≤j·Tq>±! <ëì $es¡eTTqT Ç|ü&ÉT C≤Á>∑‘·Ô>± <Ûäìwüº 3
4
|ü⁄qs¡«düT `4
ø±\#·Áø£eTT 12 uÛ≤>∑eTT\T 1
≈£î ø£
#·÷&É+&ç. qeÁ>∑Vü≤eTT\ |ü+#ê+>∑eTT˝À #Ûêj·÷ Á>∑Vü≤eTT\ì +
1
2
108 bÕ<äeTT\T
|ü⁄wü´$T 3
2
sêÿ
uÛÑ X¯‘·_Ûwü+ 3 4 ≥
ù|s¡T>±+∫q sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄ ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\Tqï$ ø£<ë! n$ø±ø£ eTT 4 πø‘·Te⁄ (ôd|üº+ãsY 20, 5`30) 1
ø£
eTT
$T>∑‘ê @&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T m&ÉeTqT+&ç ≈£î&çÁ|üø£ÿ≈£î ‹s¡T>∑T#·T+&É >±, 1 ÄX‚¢wü 2`
|üPsê«uÛ≤Á<ä 2 πø‘·Te⁄ (E˝…’ 2, sêÁ‹ 11`00) 3`
3 $TÁ‘· (E˝…’ 2, sêÁ‹ 11`00) 4`
sêVüQ πø‘·Te⁄\T e÷Á‘·eTT ≈£î&çqT+&ç m&ÉeT≈£î ‹s¡T>∑T#·Tqï≥T¢
2 1
‘Ó\TdüTø=HêïeTT. n+‘˚ø±ø£ sêVüQÁ>∑V≤ü eTT øπ ‘·TÁ>∑V≤ü eTT s¬ +&É÷ ø±\#·Áø£ ñ‘·sÔ êcÕ&ÛÉ 3
4
eTK 2
3
eT 4 dæ
\>∑ïeTT\˝À ˇπø y˚>e∑ TT ø£*j Z T· THêïsTT. s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T>±˙ eT÷&ÉT ø£ ÁX¯eD+ 2
1
1 +
s¡ 3 |ü⁄ã“ 2 Vü ≤
Á>∑Vü≤eTT\T>±˙ ˇπø y˚>∑eTT ø£*Zj·TTqï|ü&ÉT yê{Ï˝À ˇø£ Á>∑Vü≤eTT eTT 4` sêVüQe⁄ ( ôd|üº+ãsY 20, kÕ+ˆˆ5`30ì) 3 eTT
1` sêVüQe⁄ (E˝…’ 2, sêÁ‹ 11`00) 4
jÓTTø£ÿ kÕúqeTT m≈£îÿ&ÉTqï~ ‘Ó*dæq <ëììã{Ϻ $T>∑‘ê Á>∑Vü≤eTT\ <Ûäìwüº 2` ∫Á‘· (E˝…’ 2, sêÁ‹ 11`00) ñ‘·Ôs¡ ` 1
kÕúqeTT\qT düT\uÛÑeTT>± ‘Ó*j·Te#·TÃqT. ˇπø y˚>∑eTT>∑\ Á>∑Vü≤eTT\ 1` uÛÑ÷$T $XÊK ` 4 ∫‘·Ô 3 ñ‘·Ôs¡ 2
eT÷\ 2 (pHé 14, 1 4 3
eT<Û´ä <ä÷s¡eTT m|üŒ{Ïø° ˇπø s¡øe£ TT>± ñ+&ÉTqT. n+<äTe\q ˇø£ Á>∑V≤ü eTT 3 ‘Ó.4`19) 2 1 4
4 nq÷sê<Ûä 3 2 1
ø£<ä*ø£qT ã{Ϻ $T>∑‘ê Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ø£<ä*ø£\qT ‘Ó*j·Te#·TÃqT. |üPsê«cÕ&ÛÉ 2
1 4 kÕ«‹ 3 Vü≤düÔ 2
1 4 3
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø±\#·Áø£eTT˝À sêVüQ πø‘·Te⁄\T ˇπø y˚>∑eTTqT ø£*Z 3 2 1 4
4 CÒwüº 3 $XÊK 2
ñ‘·sÔ êcÕ&ÛÉ ` 1 ∫‘· Ô 1
j·TTHêïsTT. ø±e⁄q yê{Ï >∑eTqeTTqT ø±\#·Áø£eTT˝À m≥T¢qï~ 4 3 2
>∑eTì+#·TeTT. Bì Ä<Ûës¡eTT‘√ Áø=‘·>Ô ± ‘Ó*dæq eT÷&ÉT Á>∑V≤ü eTT\qT <ÛäqdüT‡ eè•Ãø£eTT ‘·T\ ø£q´

|ü+#ê+>∑eTT ˝Ò≈£îHêï düT\uÛÑeTT>± Á|üø£ÿù|J˝À Á>∑Væ≤+#·e#·TÃqT. 54e ∫Á‘·|ü≥eTT

 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 247 248 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
Áyêdæq$ ˝Òe⁄. n˝≤+≥|ü⁄&ÉT $T>∑‘ê eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ $wüj·TeTT
MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTqyéT
m˝≤ ‘Ó*j·TTqì Á|üX¯ïe#·TÃqT. Á>∑Vü≤eTT\ $wüj·TeTT\T yê{Ï |üPsê«uÛ≤Á<ä ` 4 1 2 eTè>∑•s¡ 3- s¡$.pHé`14,
1 nX¯«ì 2 ø£è‹Ôø£ 3 4 ‘Ó.4`19
>∑eTqeTT\T nìïj·TT |ü+#ê+>∑eTT <ë«sê ‘Ó*j·Tø£b˛‘˚ Ç+‘·es¡≈£î 2 3 4 1
ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä 3 4 1 2
y˚TeTT #Ó|æŒq CÀ´‹wü´y˚T ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛e⁄qT. Ç≥Te+{Ï ∫≈£îÿ 4 1 s√Væ≤DÏ 2 Äs¡TÁ<ä 3
1 uÛÑs¡DÏ 2 3 4
düeTdü´ edüTÔ+<äqT eTT+<äT #·÷|ü⁄‘√ <˚e⁄&ÉT ˇø£ eT+∫ |üì#˚XÊ&É T. πse‹ 2 3 4 1
3 4 1 |ü⁄qs¡«düT 2
<ëì‘√ eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ $wüj·TeTT, >∑eTqeTT eTqy˚T dü«j·TeTT>± 4 ø£è‹Ôø£ `1 eTè>∑•s¡ 2 3
‘Ó*j·T e#·TÃqT. n<Ó˝≤j·Tq>±! <ëì $es¡eTTqT Ç|ü&ÉT C≤Á>∑‘·Ô>± <Ûäìwüº 3
4
|ü⁄qs¡«düT `4
ø±\#·Áø£eTT 12 uÛ≤>∑eTT\T 1
≈£î ø£
#·÷&É+&ç. qeÁ>∑Vü≤eTT\ |ü+#ê+>∑eTT˝À #Ûêj·÷ Á>∑Vü≤eTT\ì +
1
2
108 bÕ<äeTT\T
|ü⁄wü´$T 3
2
sêÿ
uÛÑ X¯‘·_Ûwü+ 3 4 ≥
ù|s¡T>±+∫q sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄ ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\Tqï$ ø£<ë! n$ø±ø£ eTT 4 πø‘·Te⁄ (ôd|üº+ãsY 20, 5`30) 1
ø£
eTT
$T>∑‘ê @&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T m&ÉeTqT+&ç ≈£î&çÁ|üø£ÿ≈£î ‹s¡T>∑T#·T+&É >±, 1 ÄX‚¢wü 2`
|üPsê«uÛ≤Á<ä 2 πø‘·Te⁄ (E˝…’ 2, sêÁ‹ 11`00) 3`
3 $TÁ‘· (E˝…’ 2, sêÁ‹ 11`00) 4`
sêVüQ πø‘·Te⁄\T e÷Á‘·eTT ≈£î&çqT+&ç m&ÉeT≈£î ‹s¡T>∑T#·Tqï≥T¢
2 1
‘Ó\TdüTø=HêïeTT. n+‘˚ø±ø£ sêVüQÁ>∑V≤ü eTT øπ ‘·TÁ>∑V≤ü eTT s¬ +&É÷ ø±\#·Áø£ ñ‘·sÔ êcÕ&ÛÉ 3
4
eTK 2
3
eT 4 dæ
\>∑ïeTT\˝À ˇπø y˚>e∑ TT ø£*j Z T· THêïsTT. s¬ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\T>±˙ eT÷&ÉT ø£ ÁX¯eD+ 2
1
1 +
s¡ 3 |ü⁄ã“ 2 Vü ≤
Á>∑Vü≤eTT\T>±˙ ˇπø y˚>∑eTT ø£*Zj·TTqï|ü&ÉT yê{Ï˝À ˇø£ Á>∑Vü≤eTT eTT 4` sêVüQe⁄ ( ôd|üº+ãsY 20, kÕ+ˆˆ5`30ì) 3 eTT
1` sêVüQe⁄ (E˝…’ 2, sêÁ‹ 11`00) 4
jÓTTø£ÿ kÕúqeTT m≈£îÿ&ÉTqï~ ‘Ó*dæq <ëììã{Ϻ $T>∑‘ê Á>∑Vü≤eTT\ <Ûäìwüº 2` ∫Á‘· (E˝…’ 2, sêÁ‹ 11`00) ñ‘·Ôs¡ ` 1
kÕúqeTT\qT düT\uÛÑeTT>± ‘Ó*j·Te#·TÃqT. ˇπø y˚>∑eTT>∑\ Á>∑Vü≤eTT\ 1` uÛÑ÷$T $XÊK ` 4 ∫‘·Ô 3 ñ‘·Ôs¡ 2
eT÷\ 2 (pHé 14, 1 4 3
eT<Û´ä <ä÷s¡eTT m|üŒ{Ïø° ˇπø s¡øe£ TT>± ñ+&ÉTqT. n+<äTe\q ˇø£ Á>∑V≤ü eTT 3 ‘Ó.4`19) 2 1 4
4 nq÷sê<Ûä 3 2 1
ø£<ä*ø£qT ã{Ϻ $T>∑‘ê Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ ø£<ä*ø£\qT ‘Ó*j·Te#·TÃqT. |üPsê«cÕ&ÛÉ 2
1 4 kÕ«‹ 3 Vü≤düÔ 2
1 4 3
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø±\#·Áø£eTT˝À sêVüQ πø‘·Te⁄\T ˇπø y˚>∑eTTqT ø£*Z 3 2 1 4
4 CÒwüº 3 $XÊK 2
ñ‘·sÔ êcÕ&ÛÉ ` 1 ∫‘· Ô 1
j·TTHêïsTT. ø±e⁄q yê{Ï >∑eTqeTTqT ø±\#·Áø£eTT˝À m≥T¢qï~ 4 3 2
>∑eTì+#·TeTT. Bì Ä<Ûës¡eTT‘√ Áø=‘·>Ô ± ‘Ó*dæq eT÷&ÉT Á>∑V≤ü eTT\qT <ÛäqdüT‡ eè•Ãø£eTT ‘·T\ ø£q´

|ü+#ê+>∑eTT ˝Ò≈£îHêï düT\uÛÑeTT>± Á|üø£ÿù|J˝À Á>∑Væ≤+#·e#·TÃqT. 54e ∫Á‘·|ü≥eTT

 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 249
2008e dü+e‘·‡s¡eTT p˝…’ 2e ‘˚Bq <Ûäìwüº 1e bÕ<äeTT
sêVüQe⁄ sêÁ‹ 11.00 >∑+≥\≈£î
2008e dü+e‘·‡s¡eTT p˝…’ 2e ‘˚Bq ÄX‚¢wü 3e bÕ<äeTT
πø‘·Te⁄ sêÁ‹ 11.00 >∑+≥\≈£î
nì |ü+#ê+>∑eTT˝À ñqï~. <ëìÁ|üø±s¡eTT p˝…’ 2e ‘˚Bq
sêÁ‹ 11.00 >∑+≥\ düeTj·TeTT˝À sêVüQÁ>∑Vü≤eTT ø±\#·Áø£eTT˝À
<Ûäìwüº 1e bÕ<äeTT˝ÀìøÏ sêÁ‹ 11 >∑+≥\≈£î Á|üy˚•+#ê&ÉT. n<˚
düeTj·TeTT˝À ˇπø y˚>∑eTTqï πø‘·TÁ>∑Vü≤eTT <ëìøÏ |üP]Ô m<äTs¡T>±qTqï
ÄX‚w¢ ü 3e bÕ<äeTT˝ÀìøÏ øπ ‘·Te⁄ Á|üy•˚ +#ê&ÉT. n≥T¢ Çs¡Te⁄s¡÷ ˇπøe÷s¡T
bÕ<äeTT\T <ë≥T≥ e\q yê] eT<Û´ä <ä÷s¡eTT ≈£L&Ü e÷s¡˝<Ò ìä ‘Ó*dæq~.
p˝…’ 2e ‘˚Bq ˇπø düeTj·TeTT˝À sêVüQe⁄ πø‘·Te⁄\T ‘·eT
kÕúqeTT\T e÷]q≥T¢ ‘Ó*dæq~. ‘·sê«‘· 2 HÓ\\ 18 ~qeTT\≈£î
nq>± ôdô|º+ãsY 20e ‘˚Bq kÕˆˆ 5`30 ì sêVüQe⁄ ÁX¯eD+ 4e
bÕ<äeTT˝ÀìøÏ b˛j·÷&ÉT. n<˚ ~qeTT n<˚ düeTj·TeTTq≈£î πø‘·Te⁄
ÄX‚w¢ ü 2e bÕ<äeTT˝ÀìøÏ b˛j·÷&ÉT. <ëìì ø±\#·Áø£eTT˝À >∑eTì+#·+&ç.
dü÷s¡´Á>∑Vü≤eTT pHé 14e ‘˚Bq ‘Ó\¢yês¡TC≤eTTq 4`19 ì
eTè>∑•s¡ 3e bÕ<äeTTq $T<∏Tä qeTT˝À Á|üy•˚ +#ê&ÉT. dü÷s¡T´&ÉT eTè>∑•s¡
3e bÕ<äeTT˝À Á|üy˚•+∫q ‘Óˆˆ 4`19 ì$TwüeTT\πø uÛÑ÷$T dü÷s¡T´ìøÏ
düe÷qeTT>± ‹s¡T>∑T#·÷ eT÷\ 1e bÕ<äeTTq <ÛäqTsY\>∑ïeTT˝À
Á|üy˚•+∫q~. Bìì ≈£L&Ü ø±\#·Áø£ ≈£î+&É*˝À >∑T]Ô+#êeTT #·÷&É+&ç.
250 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
$TÁ‘·, ∫Á‘·, uÛÑ÷$T jÓTTø£ÿ >∑eTqeTT\T ø±\#·Áø£eTT˝À m˝≤
ñqï~ eTq≈£î ‘Ó*j·÷*. |ü+#ê+>∑eTT ˝Ò≈£îHêï Ä eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\
>∑eTqeTT\T ‘Ó*j·TT≥ #ê˝≤ düT\uÛÑyÓTÆq |üìj˚T. uÛÑ÷$T m\¢|ü&ÉT
dü÷s¡T´ìøÏ m<äTs¡T>± Á|üj·÷DÏdü÷Ô düe÷q<ä÷s¡eTT>∑ ñqï~. ø±\
#·Áø£eTT˝À dü÷s¡T´ì~ m+‘· y˚>∑yÓ÷ uÛÑ÷$T~ ≈£L&Ü n+‘˚ y˚>∑eTT
ø£\<äT. ø±e⁄q dü÷s¡T´&ÉT @ düeTj·TeTT˝À \>∑ïeTT e÷s¡T#·THêï&√
n<˚ düeTj·TeTT˝À uÛÑ÷$T≈£L&Ü \>∑ïeTT e÷s¡T#·Tqï~. ô|’q dü÷s¡T´&ÉT
$T<∏äTq \>∑ïeTTq eTè>∑•s¡ 3e bÕ<äeTT˝À Á|üy˚•+∫q 4`19
ì$TwüeTT\πø uÛÑ÷$T <ÛäqTsY \>∑ïeTTq eT÷\ qø£åÁ‘·eTT 1e bÕ<äeTTq
Á|üy˚•+∫q~. á |ü<ä∆‹ XÊX¯«‘·eTT>± ñ+&ÉTq~ ø±ã{Ϻ dü÷s¡T´ì
$wüj·TeTTqT |ü+#ê+>∑eTT <ë«sê ‘Ó\TdüTø√>∑*Z <ëìøÏ e´‹πsø£eTT>±
uÛÑ÷$T ñqï≥T¢ >∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqT. $TÁ‘·, ∫Á‘· $wüj·TeTT˝À ≈£L&Ü
n˝≤π> #˚j·Te#·TÃqT. sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄ düe÷q <ä÷s¡eTT˝À düe÷q
y˚>e∑ TT‘√ Á|üj÷· DÏ+#·T#·THêïs¡T. yê]˝≤π> (sêVüQe⁄, øπ ‘·Te⁄˝≤π>) $TÁ‘·,
∫Á‘· düe÷q <ä÷s¡eTT‘√, düe÷q y˚>∑eTT‘√ Á|üj·÷DÏ+#·T#·THêïs¡T.
ø£qTø£ Ä ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT ≈£L&Ü düT\uÛÑeTT>± >∑T]Ô+#·e#·TÃqT.
sêVüQe⁄ ÁøÏ+~ bÕ<äeTT˝À ∫Á‘·, øπ ‘·Te⁄ ÁøÏ+~ bÕ<äeTT˝À $TÁ‘· Á>∑V≤ü eTT\T
ñqï$. n+<äTe\q sêVüQe⁄qT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì ∫Á‘·qT, πø‘·Te⁄qT
Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTTqT >∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqT. á eT÷&ÉT
Á>∑V≤ü eTT\≈£î Á|ü‘´˚ øÏ+∫ |ü+#ê+>∑eTT\T Ç+‘·es¡≈L£ ˝Òe⁄. uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À
|ü+#ê+>∑ø£s¡Ô\T á Á>∑Vü≤eTT\qT ≈£L&Ü ‘·eT |ü+#ê+>∑eTT\˝À
ÁyêdüTø√e#·TÃqT. |ü+#ê+>∑eTT˝˝À dü÷s¡T´&ÉT, sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄
>∑T]Ô+|üã&çj·TT+&ÉT≥ e\q yê]ì #·÷∫ uÛÑ÷$T, ∫Á‘·, $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT
\qT >∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqì ‘Ó\T|ü⁄#·THêïeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 249
2008e dü+e‘·‡s¡eTT p˝…’ 2e ‘˚Bq <Ûäìwüº 1e bÕ<äeTT
sêVüQe⁄ sêÁ‹ 11.00 >∑+≥\≈£î
2008e dü+e‘·‡s¡eTT p˝…’ 2e ‘˚Bq ÄX‚¢wü 3e bÕ<äeTT
πø‘·Te⁄ sêÁ‹ 11.00 >∑+≥\≈£î
nì |ü+#ê+>∑eTT˝À ñqï~. <ëìÁ|üø±s¡eTT p˝…’ 2e ‘˚Bq
sêÁ‹ 11.00 >∑+≥\ düeTj·TeTT˝À sêVüQÁ>∑Vü≤eTT ø±\#·Áø£eTT˝À
<Ûäìwüº 1e bÕ<äeTT˝ÀìøÏ sêÁ‹ 11 >∑+≥\≈£î Á|üy˚•+#ê&ÉT. n<˚
düeTj·TeTT˝À ˇπø y˚>∑eTTqï πø‘·TÁ>∑Vü≤eTT <ëìøÏ |üP]Ô m<äTs¡T>±qTqï
ÄX‚w¢ ü 3e bÕ<äeTT˝ÀìøÏ øπ ‘·Te⁄ Á|üy•˚ +#ê&ÉT. n≥T¢ Çs¡Te⁄s¡÷ ˇπøe÷s¡T
bÕ<äeTT\T <ë≥T≥ e\q yê] eT<Û´ä <ä÷s¡eTT ≈£L&Ü e÷s¡˝<Ò ìä ‘Ó*dæq~.
p˝…’ 2e ‘˚Bq ˇπø düeTj·TeTT˝À sêVüQe⁄ πø‘·Te⁄\T ‘·eT
kÕúqeTT\T e÷]q≥T¢ ‘Ó*dæq~. ‘·sê«‘· 2 HÓ\\ 18 ~qeTT\≈£î
nq>± ôdô|º+ãsY 20e ‘˚Bq kÕˆˆ 5`30 ì sêVüQe⁄ ÁX¯eD+ 4e
bÕ<äeTT˝ÀìøÏ b˛j·÷&ÉT. n<˚ ~qeTT n<˚ düeTj·TeTTq≈£î πø‘·Te⁄
ÄX‚w¢ ü 2e bÕ<äeTT˝ÀìøÏ b˛j·÷&ÉT. <ëìì ø±\#·Áø£eTT˝À >∑eTì+#·+&ç.
dü÷s¡´Á>∑Vü≤eTT pHé 14e ‘˚Bq ‘Ó\¢yês¡TC≤eTTq 4`19 ì
eTè>∑•s¡ 3e bÕ<äeTTq $T<∏Tä qeTT˝À Á|üy•˚ +#ê&ÉT. dü÷s¡T´&ÉT eTè>∑•s¡
3e bÕ<äeTT˝À Á|üy˚•+∫q ‘Óˆˆ 4`19 ì$TwüeTT\πø uÛÑ÷$T dü÷s¡T´ìøÏ
düe÷qeTT>± ‹s¡T>∑T#·÷ eT÷\ 1e bÕ<äeTTq <ÛäqTsY\>∑ïeTT˝À
Á|üy˚•+∫q~. Bìì ≈£L&Ü ø±\#·Áø£ ≈£î+&É*˝À >∑T]Ô+#êeTT #·÷&É+&ç.
250 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
$TÁ‘·, ∫Á‘·, uÛÑ÷$T jÓTTø£ÿ >∑eTqeTT\T ø±\#·Áø£eTT˝À m˝≤
ñqï~ eTq≈£î ‘Ó*j·÷*. |ü+#ê+>∑eTT ˝Ò≈£îHêï Ä eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\
>∑eTqeTT\T ‘Ó*j·TT≥ #ê˝≤ düT\uÛÑyÓTÆq |üìj˚T. uÛÑ÷$T m\¢|ü&ÉT
dü÷s¡T´ìøÏ m<äTs¡T>± Á|üj·÷DÏdü÷Ô düe÷q<ä÷s¡eTT>∑ ñqï~. ø±\
#·Áø£eTT˝À dü÷s¡T´ì~ m+‘· y˚>∑yÓ÷ uÛÑ÷$T~ ≈£L&Ü n+‘˚ y˚>∑eTT
ø£\<äT. ø±e⁄q dü÷s¡T´&ÉT @ düeTj·TeTT˝À \>∑ïeTT e÷s¡T#·THêï&√
n<˚ düeTj·TeTT˝À uÛÑ÷$T≈£L&Ü \>∑ïeTT e÷s¡T#·Tqï~. ô|’q dü÷s¡T´&ÉT
$T<∏äTq \>∑ïeTTq eTè>∑•s¡ 3e bÕ<äeTT˝À Á|üy˚•+∫q 4`19
ì$TwüeTT\πø uÛÑ÷$T <ÛäqTsY \>∑ïeTTq eT÷\ qø£åÁ‘·eTT 1e bÕ<äeTTq
Á|üy˚•+∫q~. á |ü<ä∆‹ XÊX¯«‘·eTT>± ñ+&ÉTq~ ø±ã{Ϻ dü÷s¡T´ì
$wüj·TeTTqT |ü+#ê+>∑eTT <ë«sê ‘Ó\TdüTø√>∑*Z <ëìøÏ e´‹πsø£eTT>±
uÛÑ÷$T ñqï≥T¢ >∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqT. $TÁ‘·, ∫Á‘· $wüj·TeTT˝À ≈£L&Ü
n˝≤π> #˚j·Te#·TÃqT. sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄ düe÷q <ä÷s¡eTT˝À düe÷q
y˚>e∑ TT‘√ Á|üj÷· DÏ+#·T#·THêïs¡T. yê]˝≤π> (sêVüQe⁄, øπ ‘·Te⁄˝≤π>) $TÁ‘·,
∫Á‘· düe÷q <ä÷s¡eTT‘√, düe÷q y˚>∑eTT‘√ Á|üj·÷DÏ+#·T#·THêïs¡T.
ø£qTø£ Ä ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT ≈£L&Ü düT\uÛÑeTT>± >∑T]Ô+#·e#·TÃqT.
sêVüQe⁄ ÁøÏ+~ bÕ<äeTT˝À ∫Á‘·, øπ ‘·Te⁄ ÁøÏ+~ bÕ<äeTT˝À $TÁ‘· Á>∑V≤ü eTT\T
ñqï$. n+<äTe\q sêVüQe⁄qT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì ∫Á‘·qT, πø‘·Te⁄qT
Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTTqT >∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqT. á eT÷&ÉT
Á>∑V≤ü eTT\≈£î Á|ü‘´˚ øÏ+∫ |ü+#ê+>∑eTT\T Ç+‘·es¡≈L£ ˝Òe⁄. uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À
|ü+#ê+>∑ø£s¡Ô\T á Á>∑Vü≤eTT\qT ≈£L&Ü ‘·eT |ü+#ê+>∑eTT\˝À
ÁyêdüTø√e#·TÃqT. |ü+#ê+>∑eTT˝˝À dü÷s¡T´&ÉT, sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄
>∑T]Ô+|üã&çj·TT+&ÉT≥ e\q yê]ì #·÷∫ uÛÑ÷$T, ∫Á‘·, $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT
\qT >∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqì ‘Ó\T|ü⁄#·THêïeTT.
 CÀ´‹wü 251
46 C≤‘·≈£î´ìXÊÅC≤|ò
düÔeTT ü‘·ø£eTT
Ç+‘·es¡≈î£ CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT C≤‘·øe£ TTqT (C≤|ò‘ü ø· e£ TTqT)
‘Ó\TdüTø=qT ì$T‘·eÔ TT ø±e\dæq dü÷Á‘·eTT\ìï{Ï˙ $e]+#·Tø=HêïeTT.
H˚&TÉ @ eTìwæø¬ H’ ê |ü⁄{Ïqº ‘˚B, |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTTqT ÇùdÔ ø£+|üP´≥sY˝À
eTT+<˚ ôd{Ÿ #˚jT· ã&çq C≤‘·øe£ TT ãj·T≥|ü&TÉ qT. |üPs¡«ø±\eTT |ü⁄{Ïqº
~qeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q Ä dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTTqT rdüTø=ì
#·÷∫ <ëì <ë«sê C≤‘·ø£eTTqT rdüTø√e\dæj·TT+&Ó&ç~. »qà\>∑ïeTT
ø=s¡≈£î, <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT ø=s¡≈£î ø=+‘· >∑DÏ‘·eTTqT ñ|üjÓ÷–+∫
˝…ø±ÿ#ês¡eTT Á|üø±s¡eTT ÁyêdüTø√e\dæj·TT+&Ó&ç~. <ëìø=s¡≈£î
CÀ´‹wüß´\T 100 dü+e‘·‡s¡eTT\ es¡≈î£ bÕ‘· |ü+#ê+>∑eTT\qT ‘·eTe<ä›
<ë#·Tø=HÓ&çyês¡T. C≤‘·ø£ \>∑ïeTT\qT Áyêj·TT≥≈£î yês¡eTT ~qeTT\T
|üf…º&ç~. H˚&ÉT n≥Te+{Ï nedüs¡eTT ˝Ò≈£î+&Ü ◊<äT ì$TwüeTT\˝À
C≤‘·ø£ \>∑ïeTT \_Û+#·T#·Tqï~. Ç<ä+‘·j·T÷ düs¡«kÕ<Ûës¡DeTT>±
qeÁ>∑Vü≤eTT\ C≤‘·ø£eTT˝Ò ø£+|üP´≥sY˝À \_Û+#·T#·Tqï$. y˚TeTT á
Á>∑+<∏äeTT˝À |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT #ÓbÕŒeTT. ø±e⁄q yê{Ïì
nqTdü+<ÛëqeTT #˚dæ $T>∑‘ê dü÷Á‘·eTT\qT #Ó|üŒe\dæ e∫Ãq~.
Ç+‘·es¡≈£î y˚TeTT #Ó|æŒq dü÷Á‘·eTT\qT ñ|üjÓ÷–+∫ ˇø£ C≤‘·≈£îìøÏ
J$‘·yÓT≥T¢+&ÉTH√ ‘Ó*j·TT≥≈£î ñ<ëVü≤s¡D≈£î @<√ ˇø£] C≤‘·ø£eTTqT
rdüTø=ì #ÓbÕŒ*. me]ø° ‘Ó*j·Tì eTìwæ jÓTTø£ÿ C≤‘·ø£eTTqT >∑T]+∫
#Ó|挑˚ n~ ì»yÓT+‘√ nã<ä›yÓT+‘√ ‘Ó*j·T<äT. ø=+<ä]øÏ ‘Ó*dæq
e´øÏÔ C≤‘·øe£ TTqT >∑T]+∫ #Ó|Œæ ‘˚ n+<äT˝À dü‘ê´dü‘´· eTT\T ø=ìï nsTTHê
‘Ó*j·TTqqT ñ<˚›X¯´eTT‘√ #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*dæq ˇø£ e´øÏÔ C≤‘·ø£eTTqT
>∑T]+∫ $e]+#·<ä\T#·Tø=HêïqT.
252
CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
yêdüeÔ eTT>± H˚qT CÀ´‹wüß´&ÉqT ø±qT. n+<äTe\q H˚qT me]ø°
CÀ´‹wü´eTTqT #Ó|Œü qT. n˝≤π> ø=+‘· es¡≈î£ yÓ<’ ´ä eTTqT >∑T]+∫ ‘Ó*dæHê
H˚qT yÓ’<äT´&ÉqT ø±qT yÓ’<ä´eTT #˚j·TqT>±˙, Ä|ü<ä˝ÀqTqï yês¡T e∫Ã
n&ç–‘˚ yê]øÏ dü\Vü‰ #Ó|æŒ |ü+ù|yê&çì. s√>∑eTTqT >∑T]+∫ $e]+∫
#Ó|æŒ eT+<äTqT >∑T]+∫ dü\Vü‰ #Óù|Œyê&çì e÷Á‘·y˚T. m+‘·eT+~øÏ
s√>±\T b˛j·÷sTT nH˚~ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT>±˙, Hê≈£î dü\Vü‰C…|üŒ&ÉeTT
e÷Á‘·y˚T ‘Ó\TdüT. Çø£ÿ&É eTTK´eTT>± Væ≤+<ä÷ düe÷»eTTq≈£î
dü+ã+~Û+∫q CÀ´‹wü´eTT ø=+‘·eT+~ #˚‘· ùV≤fi¯q #˚jT· ã&ÉT#·T+&É&eÉ TT
e\q n≥Te+{Ï dæ‹ú qT+&ç ãj·T≥|ü&TÉ ≥≈£î, CÀ´‹wü´eTT jÓTTø£ÿ $\Te
|ü~ eT+~øÏ ‘Ó*j·TT≥≈£î y˚TeTT á CÀ´‹wü´ Á>∑+<∏äeTTqT Áyêj·÷\qT
ø=HêïeTT, ÁyêXÊeTT. CÀ´‹wü´eTT dü‘·´e÷ ø±<ë nì H˚qT |ü]XÀ~Û+∫
dü‘·´y˚Tqì ‘Ó\TdüTø=qï ‘·sê«‘·, n≥T nqTuÛÑeeTT\qT H˚qT #·÷∫q
‘·sê«‘· Ç+‘·>=|üŒ>±j·TTqï <ëìì >∑T]+∫ ø=+‘·sTTHê Ç‘·s¡T\T
‘Ó*j·TT≥ eT+∫<äqT uÛ≤eeTT‘√ CÀ´‹wü´eTT˝Àì Áø=‘·Ô $wüj·TeTT\qT
>∑T]+∫ #Ó|Œü &ÉeTT »]–q~. CÀ´‹wü´eTT ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î e÷Á‘·yT˚ >±˙,
sêuÀe⁄ <ëìì ‘Ó\TdüTø=ì ‘·|æŒ+#·Tø=qT≥≈£î >±<äT. ‘Ó\TdüTø=qï+‘·
e÷Á‘·eTTq sêuÀe⁄ Ä|ü<äqT ‘·|æŒ+#·Tø=qT≥≈£î M\T|ü&É<äT. Ä|ü<ä
»s¡T>∑≈£î+&Ü ñ+&ÉT≥≈£î XÊ+‘·T\T #˚j·Te#·TÃqì ø=+<äs¡+≥T+{≤s¡T.
n<ä+‘·j·TT πøe\eTT ÁuÛÑeT e÷Á‘·y˚T. C≤‘·ø£Ø‘ê´ @$T »s¡T>∑e˝…qì
ìs¡sí TT+#·ã&çjT· T+&ÉTH√ n~ »]–rs¡TqT. Á|ü|+ü #· ø±s¡´eTT\‘√ @$T
#˚dæHê »]π>~ »s¡T>∑ø£ e÷q<äT. ø£s¡àqT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø√yê\qTø=+fÒ
ˇø£ C≤„qeTT ‘·|üŒ eTπsB ˝Ò<äT. C≤„qeTT e\q ø£s¡à ø±*b˛e⁄qì
eTT+<˚ #Ó|üø=HêïeTT. C≤„q dü+ã+<ÛäeTT˝Òì~ ø£s¡àb˛<äT nqT≥≈£î
Hê nqTuÛÑeeTT˝Àì ˇø£ $wüj·TeTTqT #·÷kÕÔeTT.
 CÀ´‹wü 251
46 C≤‘·≈£î´ìXÊÅC≤|ò
düÔeTT ü‘·ø£eTT
Ç+‘·es¡≈î£ CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT C≤‘·øe£ TTqT (C≤|ò‘ü ø· e£ TTqT)
‘Ó\TdüTø=qT ì$T‘·eÔ TT ø±e\dæq dü÷Á‘·eTT\ìï{Ï˙ $e]+#·Tø=HêïeTT.
H˚&TÉ @ eTìwæø¬ H’ ê |ü⁄{Ïqº ‘˚B, |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTTqT ÇùdÔ ø£+|üP´≥sY˝À
eTT+<˚ ôd{Ÿ #˚jT· ã&çq C≤‘·øe£ TT ãj·T≥|ü&TÉ qT. |üPs¡«ø±\eTT |ü⁄{Ïqº
~qeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q Ä dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTTqT rdüTø=ì
#·÷∫ <ëì <ë«sê C≤‘·ø£eTTqT rdüTø√e\dæj·TT+&Ó&ç~. »qà\>∑ïeTT
ø=s¡≈£î, <äXÊ dü+e‘·‡s¡eTT ø=s¡≈£î ø=+‘· >∑DÏ‘·eTTqT ñ|üjÓ÷–+∫
˝…ø±ÿ#ês¡eTT Á|üø±s¡eTT ÁyêdüTø√e\dæj·TT+&Ó&ç~. <ëìø=s¡≈£î
CÀ´‹wüß´\T 100 dü+e‘·‡s¡eTT\ es¡≈î£ bÕ‘· |ü+#ê+>∑eTT\qT ‘·eTe<ä›
<ë#·Tø=HÓ&çyês¡T. C≤‘·ø£ \>∑ïeTT\qT Áyêj·TT≥≈£î yês¡eTT ~qeTT\T
|üf…º&ç~. H˚&ÉT n≥Te+{Ï nedüs¡eTT ˝Ò≈£î+&Ü ◊<äT ì$TwüeTT\˝À
C≤‘·ø£ \>∑ïeTT \_Û+#·T#·Tqï~. Ç<ä+‘·j·T÷ düs¡«kÕ<Ûës¡DeTT>±
qeÁ>∑Vü≤eTT\ C≤‘·ø£eTT˝Ò ø£+|üP´≥sY˝À \_Û+#·T#·Tqï$. y˚TeTT á
Á>∑+<∏äeTT˝À |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT #ÓbÕŒeTT. ø±e⁄q yê{Ïì
nqTdü+<ÛëqeTT #˚dæ $T>∑‘ê dü÷Á‘·eTT\qT #Ó|üŒe\dæ e∫Ãq~.
Ç+‘·es¡≈£î y˚TeTT #Ó|æŒq dü÷Á‘·eTT\qT ñ|üjÓ÷–+∫ ˇø£ C≤‘·≈£îìøÏ
J$‘·yÓT≥T¢+&ÉTH√ ‘Ó*j·TT≥≈£î ñ<ëVü≤s¡D≈£î @<√ ˇø£] C≤‘·ø£eTTqT
rdüTø=ì #ÓbÕŒ*. me]ø° ‘Ó*j·Tì eTìwæ jÓTTø£ÿ C≤‘·ø£eTTqT >∑T]+∫
#Ó|挑˚ n~ ì»yÓT+‘√ nã<ä›yÓT+‘√ ‘Ó*j·T<äT. ø=+<ä]øÏ ‘Ó*dæq
e´øÏÔ C≤‘·øe£ TTqT >∑T]+∫ #Ó|Œæ ‘˚ n+<äT˝À dü‘ê´dü‘´· eTT\T ø=ìï nsTTHê
‘Ó*j·TTqqT ñ<˚›X¯´eTT‘√ #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*dæq ˇø£ e´øÏÔ C≤‘·ø£eTTqT
>∑T]+∫ $e]+#·<ä\T#·Tø=HêïqT.
252
CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
yêdüeÔ eTT>± H˚qT CÀ´‹wüß´&ÉqT ø±qT. n+<äTe\q H˚qT me]ø°
CÀ´‹wü´eTTqT #Ó|Œü qT. n˝≤π> ø=+‘· es¡≈î£ yÓ<’ ´ä eTTqT >∑T]+∫ ‘Ó*dæHê
H˚qT yÓ’<äT´&ÉqT ø±qT yÓ’<ä´eTT #˚j·TqT>±˙, Ä|ü<ä˝ÀqTqï yês¡T e∫Ã
n&ç–‘˚ yê]øÏ dü\Vü‰ #Ó|æŒ |ü+ù|yê&çì. s√>∑eTTqT >∑T]+∫ $e]+∫
#Ó|æŒ eT+<äTqT >∑T]+∫ dü\Vü‰ #Óù|Œyê&çì e÷Á‘·y˚T. m+‘·eT+~øÏ
s√>±\T b˛j·÷sTT nH˚~ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT>±˙, Hê≈£î dü\Vü‰C…|üŒ&ÉeTT
e÷Á‘·y˚T ‘Ó\TdüT. Çø£ÿ&É eTTK´eTT>± Væ≤+<ä÷ düe÷»eTTq≈£î
dü+ã+~Û+∫q CÀ´‹wü´eTT ø=+‘·eT+~ #˚‘· ùV≤fi¯q #˚jT· ã&ÉT#·T+&É&eÉ TT
e\q n≥Te+{Ï dæ‹ú qT+&ç ãj·T≥|ü&TÉ ≥≈£î, CÀ´‹wü´eTT jÓTTø£ÿ $\Te
|ü~ eT+~øÏ ‘Ó*j·TT≥≈£î y˚TeTT á CÀ´‹wü´ Á>∑+<∏äeTTqT Áyêj·÷\qT
ø=HêïeTT, ÁyêXÊeTT. CÀ´‹wü´eTT dü‘·´e÷ ø±<ë nì H˚qT |ü]XÀ~Û+∫
dü‘·´y˚Tqì ‘Ó\TdüTø=qï ‘·sê«‘·, n≥T nqTuÛÑeeTT\qT H˚qT #·÷∫q
‘·sê«‘· Ç+‘·>=|üŒ>±j·TTqï <ëìì >∑T]+∫ ø=+‘·sTTHê Ç‘·s¡T\T
‘Ó*j·TT≥ eT+∫<äqT uÛ≤eeTT‘√ CÀ´‹wü´eTT˝Àì Áø=‘·Ô $wüj·TeTT\qT
>∑T]+∫ #Ó|Œü &ÉeTT »]–q~. CÀ´‹wü´eTT ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î e÷Á‘·yT˚ >±˙,
sêuÀe⁄ <ëìì ‘Ó\TdüTø=ì ‘·|æŒ+#·Tø=qT≥≈£î >±<äT. ‘Ó\TdüTø=qï+‘·
e÷Á‘·eTTq sêuÀe⁄ Ä|ü<äqT ‘·|æŒ+#·Tø=qT≥≈£î M\T|ü&É<äT. Ä|ü<ä
»s¡T>∑≈£î+&Ü ñ+&ÉT≥≈£î XÊ+‘·T\T #˚j·Te#·TÃqì ø=+<äs¡+≥T+{≤s¡T.
n<ä+‘·j·TT πøe\eTT ÁuÛÑeT e÷Á‘·y˚T. C≤‘·ø£Ø‘ê´ @$T »s¡T>∑e˝…qì
ìs¡sí TT+#·ã&çjT· T+&ÉTH√ n~ »]–rs¡TqT. Á|ü|+ü #· ø±s¡´eTT\‘√ @$T
#˚dæHê »]π>~ »s¡T>∑ø£ e÷q<äT. ø£s¡àqT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø√yê\qTø=+fÒ
ˇø£ C≤„qeTT ‘·|üŒ eTπsB ˝Ò<äT. C≤„qeTT e\q ø£s¡à ø±*b˛e⁄qì
eTT+<˚ #Ó|üø=HêïeTT. C≤„q dü+ã+<ÛäeTT˝Òì~ ø£s¡àb˛<äT nqT≥≈£î
Hê nqTuÛÑeeTT˝Àì ˇø£ $wüj·TeTTqT #·÷kÕÔeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 253
1994e dü+e‘·‡s¡eTT Hê≈£î |ü]#·j·TeTTqï e´øÏÔ jÓTTø£ÿ
C≤‘·ø£eTTqT #·÷&É&ÉeTT »]–q~. Ä ~qeTT Äj·Tq ‘·q C≤‘·ø£eTTqT
#·÷&ÉeTì qqTï n&É>˝∑ <Ò Tä . nsTTHê H˚H˚ n&ç– Äj·Tq |ü⁄{qºÏ ~qeTTq÷,
|ü⁄{Ϻq düeTj·TeTTq÷ ‘Ó\TdüTø=HêïqT. H˚qT @ $wüj·TeTT ˝Àq÷
ãj·T≥|ü&ÉqT. Ä s√E H˚H˚ m+<äT≈£î Äj·Tq |ü⁄{Ϻq ‘˚B (&˚{Ÿ Ä|òt
ãsYÔ) n&ç>±H√ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. ‘·sê«‘· Ä &˚{Ÿ Á|üø±s¡eTT C≤‘·ø £eTTqT
#·÷∫ Äj·Tq C≤‘·øe£ TT n+‘ê u≤>∑T+~ nì ‘Ó\TdüT ø=HêïqT. nsTT‘˚
n‘·qT Á|üe÷<äeTT˝À nø±\ eTs¡DeTT bı+<äTqì ‘Ó\TdüTø=HêïqT.
Hê≈£î |ü]#·j·TeTTqï ˇø£ eT+∫ e´øÏÔ n˝≤ #·ìb˛e⁄qì ‘Ó*j·T&ÉeTT
u≤<Ûëø£s¡y˚T, nsTTHê ø£s¡àqT @ Á|ü|ü+#· XÊ+‘·T\ #˚‘·>±˙,
nqTuÛÑ$+#·≈£î+&Ü ‘·|æŒ+#·Tø=qT≥≈£î M\T˝Ò<äT. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT #Ó|æŒq
<ëìÁ|üø±s¡eTT m+‘·{Ï ø£s¡àHÓ’Hê C≤„qeTTe\q <ëìqT+&ç ‘·|æŒ+#·T
ø√e#·TÃqT. nsTT‘˚ ø£sà¡ e⁄qï C≤‘·≈î£ ìøÏ C≤„qeTT ñ+&Ü* ø£<ë! ˇø£yfi˚ ¯
H˚qT Á|üe÷<äeTTqT >∑T]+∫ #Ó|Œæ Hê Ä e´øÏÔ Hêe÷≥ $qTqqT qeTàø£eTT
˝Ò<äT. n+<äTe\q Ä $wüj·TeTTqT n˝≤π> e<ä*y˚XÊeTT. Äj·Tq
Á|üe÷<äeTTqT >∑T]+∫ Hê≈£î |ü]#·jT· eTTqï yê]‘√ #Ó|Œü &ÉeTT »]–q~.
Á|üe÷<ä $wüj·TeTT CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT <ë«sê ‘Ó\TdüTø√>∑*ZHê, Ä
Á|üe÷<äeTT <˚ìe\q »s¡T>∑T‘·T+<äì>±˙, K∫ä‘·eTT>± m|ü&ÉT »s¡T>∑T
‘·T+<äì>±˙, Hê≈£î ≈£L&Ü ‘Ó*j·T<äT. ô|’>± CÀ´‹wü´eTT MT<ä Hê≈£î
ø=+‘·es¡≈£î qeTàø£eTTHêï, H˚qT ‘Ó\TdüTø=qï~ yêdüÔey˚THê nì Hêπø
ø=+‘· nqTe÷qeTT+&˚~. nsTTHê Hê˝À ˇø£y|’Ó ⁄ü CÀ´‹wü´eTT ndü‘´· eTT
ø±<äì nì|æ+#˚~.
254 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
H˚qT mø£ÿ&Ü ãj·T≥ ‹s¡>q∑ T, me]‘√q÷ m≈£îÿe>± dü+ã+<Ûeä TT
ô|≥Tºø√qT. Ç|ü&ÉT ≈£L&Ü Hê Á>∑+<∏äeTT\T m≈£îÿe>± düe÷»eTT˝À
Á|ü#ês¡yÓTÆHê H˚qT mes√ ≈£L&Ü #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T<äT. n≥Te+{Ï
H˚qT ‘·sê«‘· 2002e dü+e‘·‡s¡eTT HêyÓ+≥ õVü‰«q+<äkÕ«$T sê>±
Ç<ä›s¡eTT ø£*dæ Ä C≤‘·≈£îì <ä>∑Zs¡≈£îb˛sTT Ä dü+e‘·‡s¡eTT Ä>∑wüߺ
HÓ\˝À »s¡T>∑T ø£ècÕíwüº$T dü+<äs¡“¤eTT>± »s¡T>∑T Ä<Ûë´‹àø£ düuÛÑ˝À y˚TeTT
Áyêdæq ˇø£ Á>∑+<∏äeTTqT Ä$wüÿ]+#·eTì n&ç>±eTT. n|ü&ÉT Äj·Tq
ªªH˚qT eT‘· dü+ã+<ÛäyÓTÆq düuÛÑ\≈£î sêqTμμ nì #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~.
n+‘·{‘Ï √ y˚TeTT yÓqT ‹]– e#êÃeTT. n|ü&ÉT Hê Á|üøÿ£ qTqï eTìwæ‘√
ªªÇ~ <˚e⁄ìøÏ <˚e⁄ì C≤„qeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q düuÛÑ. Á>∑+<∏äeTT ≈£ L&Ü
n≥Te+{Ï<˚. á düuÛÑ≈£î e∫Ãj·TT+fÒ Äj·Tq ø£s¡à˝À ø=+‘· e÷s¡TŒ
e#˚Ã~μμ nì #ÓbÕŒeTT. n+‘·{Ï‘√ Ä $wüj·TeTTqT y˚TeTT eTs¡∫
b˛j·÷eTT. ‘·sê«‘· ø=ìï dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î 2008e dü+e‘·‡s¡eTT˝À
Äj·Tq Á|üj·÷DÏ+#·T ôV≤*ø±´|üºsY #˚s¡e\dæq düú\eTTq≈£î #˚s¡˝Ò<äT ,
@$T »]–+<√ nì ø=+<äsq¡ Tø√e&ÉeTT Äfi¯>¢ &∑ ˝¶É À Vü≤√≥˝Ÿ˝À uÛÀ»qeTT
#˚dü÷Ô $HêïeTT. n|ü&ÉT Hê yÓ+≥ |ü~eT+~ Hê≈£î uÛÑ≈£îÔ˝…’qyêπs
ñHêïs¡T. n|ü&ÉT Hê ‘·\˝À 1994e dü+e‘·‡s¡eTT˝À #·÷∫q C≤‘·øe£ TT
C≤„|üø£eTT e∫Ãq~. Hê≈£î Äj·Tq Á|üj·÷D yês¡Ô <ë<ë|ü⁄ 1`20
ì$TwüeTT\|ü&ÉT ‘Ó*dæq~. ˇø£ ì$TwüeTT Ä˝À∫+∫ n~ y˚TeTT
C≤‘·ø£eTT˝À #·÷∫q Á|üe÷<äy˚T nsTT ñ+≥T+<äì nqTø=ì, Ä
$wüj·TeTTqT Hê Á|üø£ÿH˚ j·TTqï e÷ yê]øÏ #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. H˚qT
@~ nqedüs¡eTT>± #Ó|üŒqì ‘Ó*dæq e÷ uÛÑ≈£îÔ\T H˚qT #Ó|æŒq e÷≥qT
|üP]Ô $X¯«dæ+#ês¡T. Äj·Tq≈£î Á|üe÷<äeTT »]–q<äì ¬s+&Ée s√E
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 253
1994e dü+e‘·‡s¡eTT Hê≈£î |ü]#·j·TeTTqï e´øÏÔ jÓTTø£ÿ
C≤‘·ø£eTTqT #·÷&É&ÉeTT »]–q~. Ä ~qeTT Äj·Tq ‘·q C≤‘·ø£eTTqT
#·÷&ÉeTì qqTï n&É>˝∑ <Ò Tä . nsTTHê H˚H˚ n&ç– Äj·Tq |ü⁄{qºÏ ~qeTTq÷,
|ü⁄{Ϻq düeTj·TeTTq÷ ‘Ó\TdüTø=HêïqT. H˚qT @ $wüj·TeTT ˝Àq÷
ãj·T≥|ü&ÉqT. Ä s√E H˚H˚ m+<äT≈£î Äj·Tq |ü⁄{Ϻq ‘˚B (&˚{Ÿ Ä|òt
ãsYÔ) n&ç>±H√ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. ‘·sê«‘· Ä &˚{Ÿ Á|üø±s¡eTT C≤‘·ø £eTTqT
#·÷∫ Äj·Tq C≤‘·øe£ TT n+‘ê u≤>∑T+~ nì ‘Ó\TdüT ø=HêïqT. nsTT‘˚
n‘·qT Á|üe÷<äeTT˝À nø±\ eTs¡DeTT bı+<äTqì ‘Ó\TdüTø=HêïqT.
Hê≈£î |ü]#·j·TeTTqï ˇø£ eT+∫ e´øÏÔ n˝≤ #·ìb˛e⁄qì ‘Ó*j·T&ÉeTT
u≤<Ûëø£s¡y˚T, nsTTHê ø£s¡àqT @ Á|ü|ü+#· XÊ+‘·T\ #˚‘·>±˙,
nqTuÛÑ$+#·≈£î+&Ü ‘·|æŒ+#·Tø=qT≥≈£î M\T˝Ò<äT. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT #Ó|æŒq
<ëìÁ|üø±s¡eTT m+‘·{Ï ø£s¡àHÓ’Hê C≤„qeTTe\q <ëìqT+&ç ‘·|æŒ+#·T
ø√e#·TÃqT. nsTT‘˚ ø£sà¡ e⁄qï C≤‘·≈î£ ìøÏ C≤„qeTT ñ+&Ü* ø£<ë! ˇø£yfi˚ ¯
H˚qT Á|üe÷<äeTTqT >∑T]+∫ #Ó|Œæ Hê Ä e´øÏÔ Hêe÷≥ $qTqqT qeTàø£eTT
˝Ò<äT. n+<äTe\q Ä $wüj·TeTTqT n˝≤π> e<ä*y˚XÊeTT. Äj·Tq
Á|üe÷<äeTTqT >∑T]+∫ Hê≈£î |ü]#·jT· eTTqï yê]‘√ #Ó|Œü &ÉeTT »]–q~.
Á|üe÷<ä $wüj·TeTT CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT <ë«sê ‘Ó\TdüTø√>∑*ZHê, Ä
Á|üe÷<äeTT <˚ìe\q »s¡T>∑T‘·T+<äì>±˙, K∫ä‘·eTT>± m|ü&ÉT »s¡T>∑T
‘·T+<äì>±˙, Hê≈£î ≈£L&Ü ‘Ó*j·T<äT. ô|’>± CÀ´‹wü´eTT MT<ä Hê≈£î
ø=+‘·es¡≈£î qeTàø£eTTHêï, H˚qT ‘Ó\TdüTø=qï~ yêdüÔey˚THê nì Hêπø
ø=+‘· nqTe÷qeTT+&˚~. nsTTHê Hê˝À ˇø£y|’Ó ⁄ü CÀ´‹wü´eTT ndü‘´· eTT
ø±<äì nì|æ+#˚~.
254 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
H˚qT mø£ÿ&Ü ãj·T≥ ‹s¡>q∑ T, me]‘√q÷ m≈£îÿe>± dü+ã+<Ûeä TT
ô|≥Tºø√qT. Ç|ü&ÉT ≈£L&Ü Hê Á>∑+<∏äeTT\T m≈£îÿe>± düe÷»eTT˝À
Á|ü#ês¡yÓTÆHê H˚qT mes√ ≈£L&Ü #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T<äT. n≥Te+{Ï
H˚qT ‘·sê«‘· 2002e dü+e‘·‡s¡eTT HêyÓ+≥ õVü‰«q+<äkÕ«$T sê>±
Ç<ä›s¡eTT ø£*dæ Ä C≤‘·≈£îì <ä>∑Zs¡≈£îb˛sTT Ä dü+e‘·‡s¡eTT Ä>∑wüߺ
HÓ\˝À »s¡T>∑T ø£ècÕíwüº$T dü+<äs¡“¤eTT>± »s¡T>∑T Ä<Ûë´‹àø£ düuÛÑ˝À y˚TeTT
Áyêdæq ˇø£ Á>∑+<∏äeTTqT Ä$wüÿ]+#·eTì n&ç>±eTT. n|ü&ÉT Äj·Tq
ªªH˚qT eT‘· dü+ã+<ÛäyÓTÆq düuÛÑ\≈£î sêqTμμ nì #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~.
n+‘·{‘Ï √ y˚TeTT yÓqT ‹]– e#êÃeTT. n|ü&ÉT Hê Á|üøÿ£ qTqï eTìwæ‘√
ªªÇ~ <˚e⁄ìøÏ <˚e⁄ì C≤„qeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q düuÛÑ. Á>∑+<∏äeTT ≈£ L&Ü
n≥Te+{Ï<˚. á düuÛÑ≈£î e∫Ãj·TT+fÒ Äj·Tq ø£s¡à˝À ø=+‘· e÷s¡TŒ
e#˚Ã~μμ nì #ÓbÕŒeTT. n+‘·{Ï‘√ Ä $wüj·TeTTqT y˚TeTT eTs¡∫
b˛j·÷eTT. ‘·sê«‘· ø=ìï dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î 2008e dü+e‘·‡s¡eTT˝À
Äj·Tq Á|üj·÷DÏ+#·T ôV≤*ø±´|üºsY #˚s¡e\dæq düú\eTTq≈£î #˚s¡˝Ò<äT ,
@$T »]–+<√ nì ø=+<äsq¡ Tø√e&ÉeTT Äfi¯>¢ &∑ ˝¶É À Vü≤√≥˝Ÿ˝À uÛÀ»qeTT
#˚dü÷Ô $HêïeTT. n|ü&ÉT Hê yÓ+≥ |ü~eT+~ Hê≈£î uÛÑ≈£îÔ˝…’qyêπs
ñHêïs¡T. n|ü&ÉT Hê ‘·\˝À 1994e dü+e‘·‡s¡eTT˝À #·÷∫q C≤‘·øe£ TT
C≤„|üø£eTT e∫Ãq~. Hê≈£î Äj·Tq Á|üj·÷D yês¡Ô <ë<ë|ü⁄ 1`20
ì$TwüeTT\|ü&ÉT ‘Ó*dæq~. ˇø£ ì$TwüeTT Ä˝À∫+∫ n~ y˚TeTT
C≤‘·ø£eTT˝À #·÷∫q Á|üe÷<äy˚T nsTT ñ+≥T+<äì nqTø=ì, Ä
$wüj·TeTTqT Hê Á|üø£ÿH˚ j·TTqï e÷ yê]øÏ #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. H˚qT
@~ nqedüs¡eTT>± #Ó|üŒqì ‘Ó*dæq e÷ uÛÑ≈£îÔ\T H˚qT #Ó|æŒq e÷≥qT
|üP]Ô $X¯«dæ+#ês¡T. Äj·Tq≈£î Á|üe÷<äeTT »]–q<äì ¬s+&Ée s√E
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 255 256 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
es¡≈£î ‘Ó*j·T≈£îHêï y˚TeTT e÷Á‘·eTT eTT+<˚ n~ Á|üe÷<äy˚T ≈£î+&É*j·T+<äTqï |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\˝À @ \>∑ïeTT »qà\>∑ïeT>∑T
nsTTe⁄+≥T+<ä˙, C≤‘·ø£eTT Á|üø±s¡eTT »]–q<ä˙ nqTø=HêïeTT. á #·Tqï<√ ‘Ó*j·Te˝…qT. »qà \>∑ïeTTqT ‘Ó*j·TT≥≈£î C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq
dü+|òüT≥q‘√ CÀ´‹wü´eTT |üP]Ô dü‘·´eTì y˚TeTT ‘Ó\TdüTø√>∑*>±eTT. düeTj·TeTT 1972`12`21e ‘˚B sêÁ‹ 1`30 ì$TwüeTT\≈£î
Hê≈£î dü‘·´eTì ‘Ó*dæq ‘·sê«‘· n<˚ $wüj·TeTTH˚ ãj·T{ÏøÏ CÀ´‹wü´ eTT nsTTq|ü&ÉT Ä ~qeTT dü÷s√´<äj·TeTT 6`42 ì$TwüeTT\≈£î
dü‘·´eTì #Ó|ü#·THêïeTT. »]–q~. |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT Ä ~qeTT dü÷s¡T´&ÉT eT÷\ 2e
Hê≈£î ‘Ó*dæq CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT, Ç+‘·es¡≈î£ á Á>∑+<∏eä TT˝À bÕ<äeTT˝À ñ+&ÉT≥ e\q eT÷\ qø£åÁ‘·eTT>∑\ <ÛäqTsY \>∑ïeTT
Áyêdæq |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT ñ|üjÓ÷–+∫ Ç|ü&=ø£ C≤‘·ø£eTTqT ñ<äj·TeTTqï<äì ‘Ó*dæq~. <ÛäqTsY \>∑ïeTT ‘Ó\¢yês¡ø£eTT+<˚ 27
$e]kÕÔqT #·÷&É+&ç. á C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq ‘˚B, |ü⁄{Ϻq ø±\eTTqT ì$TwüeTT\T >∑&∫É b˛sTTq~. ‘Ó\y¢ ê]q ‘·sê«‘· $T–*q <Ûqä TsY\>∑ïeTT
#·÷ùdÔ Ç˝≤ ø£\<äT. 21e ‘˚B, &çX¯+ãs¡T 1972 >∑Ts¡Tyês¡+ sêÁ‹ 1`40 ì$TwüeTT\T.
1`30 A.M düeTj·TeTT˝À »eTà\eT&ÉT>∑T˝À »ìà+∫q≥T¢ ø£\<äT.
21e ‘˚B dü÷s√´<äj·TeTT »]–q düeTj·TeTT ` 6`42 ì$Tˆˆ
Ç‘·qT »ìà+∫q düeTj·TeTT˝À ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à m˝≤ ìs¡ísTT+#·ã&çq<√,
dü÷s¡T´&ÉT eT÷\ qø£åÁ‘·eT+<äT 2e bÕ<äeTTq ñ+&ÉT≥ #˚‘· Ä ~qeTT
n‘·ì »qà˝À yÓTT<ä≥H˚ ìs¡sí TT+#·ã&çq C≤|ò‘ü ø· e£ TT nqT J$‘· |ò‘ü ·øe£ TT
‘Ó\¢yês¡ø£ eTT+<˚ >∑&ç∫b˛sTTq~ ` 0`27 ì$Tˆˆ
@$T{ì #·÷#·T≥≈£î eTT+<äT K>√fi¯eTT˝À Ä düeTj·÷ìøÏ |üHÓï+&ÉT
Á>∑Vü≤eTT\T @~ mø£ÿ&ÉTqï<√ ‘Ó\TdüTø√yê*. n˝≤ ‘Ó\TdüTø√e&Éy˚Tø±ø£ <ÛäqTsY \>∑ïeTT jÓTTø£ÿ |ü]e÷D ø±\eTT ` 2`07 ì$Tˆˆ
dü÷s¡T´ì øÏs¡DeTT\T ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä @ uÛ≤>∑eTT˝À |ü&ÉT#·Tqïy√ dü÷s√´<äj·TeTTq≈£î eTT+<˚ nsTTb˛sTTq
‘Ó*j·T >∑\>±*. Ç<ä+‘ê eTqeTT |ü+#ê+>∑eTTqT+&ç Á>∑Væ≤+#·e\dæ <ÛäqTsY \>∑ï ø±\eTT ` 0`27 ì$Tˆˆ
j·TTqï~. nsTTHê á ø±\eTT˝À n≥Te+{Ï ÁX¯eT me]ø° nedüse¡ TT˝Ò<Tä . $T–*q <ÛäqTsY \>∑ï ø±\eTT ` 1`40 ì$Tˆˆ
nìï ˝…øÿ£ \qT ø£+|üP´≥sY #˚dæ eTq≈£î C≤‘·≈î£ ì »qà \>∑ïeTT, C≤‘·≈î£ ìøÏ dü÷s√´<äj·T ø±\eTT ` 6`42 ì$Tˆˆ
Á>∑Vü≤eTT\T @j˚T \>∑ïeTT\+<äT @j˚T qø£åÁ‘·eTT˝˝À >∑\y√, n˝≤π> ñ<äj·TeTT ` 8`22 ì$Tˆˆ
qø£åÁ‘·eTT jÓTTø£ÿ mH√ï bÕ<äeTT˝À Á>∑Vü≤eTT>∑\<√ düT\uÛÑeTT>± ‘Ó*j·TT ‘·sê«‘· »]–q eTø£s¡\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 1`52 ì$Tˆˆ
#·Tqï~. n+‘˚ø±ø£ |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À C≤‘·≈£î&ÉT @ <äX¯˝À ñHêï&√, ñ<äj·TeTT ` 10`14 ì$Tˆˆ
»s¡T>∑uÀe⁄ <äX¯\T @y√ ≈£L&Ü ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ‘·sê«‘· >∑&É∫q ≈£î+uÛÑ\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 1`39 ì$Tˆˆ
ˇø£ C≤‘·ø£eTTqT #·÷&Ée\dæ e∫Ãq|ü&ÉT CÀ´‹wüß´&ÉT n‘·qT ñ<äj·TeTT ` 11`53 ì$Tˆˆ
|ü⁄{Ϻq (C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq) ø±\eTTqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì yÓTT<ä≥ \>∑ï ‘·sê«‘· >∑&É∫q MTq\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 1`37 ì$Tˆˆ
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 255 256 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
es¡≈£î ‘Ó*j·T≈£îHêï y˚TeTT e÷Á‘·eTT eTT+<˚ n~ Á|üe÷<äy˚T ≈£î+&É*j·T+<äTqï |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT\˝À @ \>∑ïeTT »qà\>∑ïeT>∑T
nsTTe⁄+≥T+<ä˙, C≤‘·ø£eTT Á|üø±s¡eTT »]–q<ä˙ nqTø=HêïeTT. á #·Tqï<√ ‘Ó*j·Te˝…qT. »qà \>∑ïeTTqT ‘Ó*j·TT≥≈£î C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq
dü+|òüT≥q‘√ CÀ´‹wü´eTT |üP]Ô dü‘·´eTì y˚TeTT ‘Ó\TdüTø√>∑*>±eTT. düeTj·TeTT 1972`12`21e ‘˚B sêÁ‹ 1`30 ì$TwüeTT\≈£î
Hê≈£î dü‘·´eTì ‘Ó*dæq ‘·sê«‘· n<˚ $wüj·TeTTH˚ ãj·T{ÏøÏ CÀ´‹wü´ eTT nsTTq|ü&ÉT Ä ~qeTT dü÷s√´<äj·TeTT 6`42 ì$TwüeTT\≈£î
dü‘·´eTì #Ó|ü#·THêïeTT. »]–q~. |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT Ä ~qeTT dü÷s¡T´&ÉT eT÷\ 2e
Hê≈£î ‘Ó*dæq CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT, Ç+‘·es¡≈î£ á Á>∑+<∏eä TT˝À bÕ<äeTT˝À ñ+&ÉT≥ e\q eT÷\ qø£åÁ‘·eTT>∑\ <ÛäqTsY \>∑ïeTT
Áyêdæq |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT ñ|üjÓ÷–+∫ Ç|ü&=ø£ C≤‘·ø£eTTqT ñ<äj·TeTTqï<äì ‘Ó*dæq~. <ÛäqTsY \>∑ïeTT ‘Ó\¢yês¡ø£eTT+<˚ 27
$e]kÕÔqT #·÷&É+&ç. á C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq ‘˚B, |ü⁄{Ϻq ø±\eTTqT ì$TwüeTT\T >∑&∫É b˛sTTq~. ‘Ó\y¢ ê]q ‘·sê«‘· $T–*q <Ûqä TsY\>∑ïeTT
#·÷ùdÔ Ç˝≤ ø£\<äT. 21e ‘˚B, &çX¯+ãs¡T 1972 >∑Ts¡Tyês¡+ sêÁ‹ 1`40 ì$TwüeTT\T.
1`30 A.M düeTj·TeTT˝À »eTà\eT&ÉT>∑T˝À »ìà+∫q≥T¢ ø£\<äT.
21e ‘˚B dü÷s√´<äj·TeTT »]–q düeTj·TeTT ` 6`42 ì$Tˆˆ
Ç‘·qT »ìà+∫q düeTj·TeTT˝À ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à m˝≤ ìs¡ísTT+#·ã&çq<√,
dü÷s¡T´&ÉT eT÷\ qø£åÁ‘·eT+<äT 2e bÕ<äeTTq ñ+&ÉT≥ #˚‘· Ä ~qeTT
n‘·ì »qà˝À yÓTT<ä≥H˚ ìs¡sí TT+#·ã&çq C≤|ò‘ü ø· e£ TT nqT J$‘· |ò‘ü ·øe£ TT
‘Ó\¢yês¡ø£ eTT+<˚ >∑&ç∫b˛sTTq~ ` 0`27 ì$Tˆˆ
@$T{ì #·÷#·T≥≈£î eTT+<äT K>√fi¯eTT˝À Ä düeTj·÷ìøÏ |üHÓï+&ÉT
Á>∑Vü≤eTT\T @~ mø£ÿ&ÉTqï<√ ‘Ó\TdüTø√yê*. n˝≤ ‘Ó\TdüTø√e&Éy˚Tø±ø£ <ÛäqTsY \>∑ïeTT jÓTTø£ÿ |ü]e÷D ø±\eTT ` 2`07 ì$Tˆˆ
dü÷s¡T´ì øÏs¡DeTT\T ø£s¡à#·Áø£eTT MT<ä @ uÛ≤>∑eTT˝À |ü&ÉT#·Tqïy√ dü÷s√´<äj·TeTTq≈£î eTT+<˚ nsTTb˛sTTq
‘Ó*j·T >∑\>±*. Ç<ä+‘ê eTqeTT |ü+#ê+>∑eTTqT+&ç Á>∑Væ≤+#·e\dæ <ÛäqTsY \>∑ï ø±\eTT ` 0`27 ì$Tˆˆ
j·TTqï~. nsTTHê á ø±\eTT˝À n≥Te+{Ï ÁX¯eT me]ø° nedüse¡ TT˝Ò<Tä . $T–*q <ÛäqTsY \>∑ï ø±\eTT ` 1`40 ì$Tˆˆ
nìï ˝…øÿ£ \qT ø£+|üP´≥sY #˚dæ eTq≈£î C≤‘·≈î£ ì »qà \>∑ïeTT, C≤‘·≈î£ ìøÏ dü÷s√´<äj·T ø±\eTT ` 6`42 ì$Tˆˆ
Á>∑Vü≤eTT\T @j˚T \>∑ïeTT\+<äT @j˚T qø£åÁ‘·eTT˝˝À >∑\y√, n˝≤π> ñ<äj·TeTT ` 8`22 ì$Tˆˆ
qø£åÁ‘·eTT jÓTTø£ÿ mH√ï bÕ<äeTT˝À Á>∑Vü≤eTT>∑\<√ düT\uÛÑeTT>± ‘Ó*j·TT ‘·sê«‘· »]–q eTø£s¡\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 1`52 ì$Tˆˆ
#·Tqï~. n+‘˚ø±ø£ |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À C≤‘·≈£î&ÉT @ <äX¯˝À ñHêï&√, ñ<äj·TeTT ` 10`14 ì$Tˆˆ
»s¡T>∑uÀe⁄ <äX¯\T @y√ ≈£L&Ü ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ‘·sê«‘· >∑&É∫q ≈£î+uÛÑ\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 1`39 ì$Tˆˆ
ˇø£ C≤‘·ø£eTTqT #·÷&Ée\dæ e∫Ãq|ü&ÉT CÀ´‹wüß´&ÉT n‘·qT ñ<äj·TeTT ` 11`53 ì$Tˆˆ
|ü⁄{Ϻq (C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq) ø±\eTTqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì yÓTT<ä≥ \>∑ï ‘·sê«‘· >∑&É∫q MTq\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 1`37 ì$Tˆˆ
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 257 258 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eT<Ûë´Vü≤ïeTT ` 1`30 ì$Tˆˆ
X¯ì () #·+Á<ä
‘·sê«‘· >∑&É∫q y˚Twü\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 1`45 ì$Tˆˆ πø‘·T
eT<Ûë´Vü≤ïeTT ` 3`15 ì$Tˆˆ
‘·sê«‘· >∑&É∫q eèwüuÛÑ\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 2`01 ì$Tˆˆ
kÕj·T+ø±\eTT ` 5`16 ì$Tˆˆ
μμ $T<∏äTq\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 2`12 ì$Tˆˆ ø£Hê´ \>∑ïeTT
sêÁ‹ ` 7`28 ì$Tˆˆ
μμ ø£sêÿ≥ø£\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 2`12 ì$Tˆˆ
sêÁ‹ ` 9`40 ì$Tˆˆ dü÷s¡´
X¯óÁø£
μμ dæ+Vü≤\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 2`07 ì$Tˆˆ >∑Ts¡T ≈£î»
ãT<Ûä
11`47 ì$Tˆˆ sêVüQ \>∑ïeTT
μμ ø£Hê´\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 2`05 ì$Tˆˆ 55e |ü≥eTT.
sêÁ‹ ` 1`52 ì$Tˆˆ »qq düeTj·TeTT˝À |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T @j˚T \>∑ïeTT˝˝À
C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT sêÁ‹ 1`30 ì$Tˆˆ ñqï~ >∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. @ Á>∑Vü≤eTT @ qø£åÁ‘·eTT˝À ñqï<√, @
»s¡T>∑e\dæq ø£Hê´\>∑ïeTTqï~ ` 0.22 ì$Tˆˆ bÕ<äeTT˝À ñqï<√ ÁøÏ+<ä #·÷kÕÔeTT.
ø£Hê´\>∑ïeTTq 22 ì$TwüeTT\T $T–*j·TTqï~. ø£qTø£ á dü÷s¡T´&ÉT ` eT÷\qø£åÁ‘·eTT ` 2e bÕ<äeTT ` <ÛäqdüT‡˝À
C≤‘·≈£î&ÉT ø£Hê´ \>∑ïeTT˝À »ìà+#ê&Éì #Ó|üŒe#·TÃqT. ÁøÏ+<ä »qà #·+Á<äT&ÉT ` Äs¡TÁ<äqø£åÁ‘·eTT ` 2e bÕ<äeTT ` $T<∏äTqeTT˝À
≈£î+&É*˝À »qq \>∑ïeTT>± ø£Hê´\>∑ïeTTqT ìs¡ísTT+#·&ÉyÓTÆq~ n˝≤π> ≈£îE&ÉT ` $XÊKqø£åÁ‘·eTT ` 3e bÕ<äeTT ` ‘·T\˝À
>∑T]Ô+#êeTT. \>∑ïeTTqT+&˚ $T>∑‘ê \>∑ïeTT\qT ˝…øÏÿ+#·Tø√yê*. ãT<ÛäT&ÉT ` nq÷sê<Ûä μμ ` 4e bÕ<äeTT ` eè•Ã¤ø£eTT˝À
C≤‘·≈£îì ù|s¡T »>∑Hé, n‘·ì »qàqø£åÁ‘·eTT Äs¡TÁ<ä 2, »>∑Hé >∑Ts¡Te⁄ ` |üPsê«cÕ&ÛÉ μμ ` 3e bÕ<äeTT ` <ÛäqdüT‡˝À
»qà\>∑ïeTT ‘·sê«‘· ù|J˝À>∑\ ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT. X¯óÁø£ ` nq÷sê<Ûä ` 2e bÕ<äeTT ` eè•Ã¤ø£eTT˝À
X¯ì ` s√Væ≤DÏ ` 4e bÕ<äeTT ` eèwüuÛÑeTT˝À
sêVüQe⁄ ` |üPsê«cÕ&ÛÉ ` 3e bÕ<äeTT ` <ÛäqdüT‡˝À
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 257 258 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eT<Ûë´Vü≤ïeTT ` 1`30 ì$Tˆˆ
X¯ì () #·+Á<ä
‘·sê«‘· >∑&É∫q y˚Twü\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 1`45 ì$Tˆˆ πø‘·T
eT<Ûë´Vü≤ïeTT ` 3`15 ì$Tˆˆ
‘·sê«‘· >∑&É∫q eèwüuÛÑ\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 2`01 ì$Tˆˆ
kÕj·T+ø±\eTT ` 5`16 ì$Tˆˆ
μμ $T<∏äTq\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 2`12 ì$Tˆˆ ø£Hê´ \>∑ïeTT
sêÁ‹ ` 7`28 ì$Tˆˆ
μμ ø£sêÿ≥ø£\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 2`12 ì$Tˆˆ
sêÁ‹ ` 9`40 ì$Tˆˆ dü÷s¡´
X¯óÁø£
μμ dæ+Vü≤\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 2`07 ì$Tˆˆ >∑Ts¡T ≈£î»
ãT<Ûä
11`47 ì$Tˆˆ sêVüQ \>∑ïeTT
μμ ø£Hê´\>∑ï |ü]e÷D ø±\eTT ` 2`05 ì$Tˆˆ 55e |ü≥eTT.
sêÁ‹ ` 1`52 ì$Tˆˆ »qq düeTj·TeTT˝À |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T @j˚T \>∑ïeTT˝˝À
C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT sêÁ‹ 1`30 ì$Tˆˆ ñqï~ >∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. @ Á>∑Vü≤eTT @ qø£åÁ‘·eTT˝À ñqï<√, @
»s¡T>∑e\dæq ø£Hê´\>∑ïeTTqï~ ` 0.22 ì$Tˆˆ bÕ<äeTT˝À ñqï<√ ÁøÏ+<ä #·÷kÕÔeTT.
ø£Hê´\>∑ïeTTq 22 ì$TwüeTT\T $T–*j·TTqï~. ø£qTø£ á dü÷s¡T´&ÉT ` eT÷\qø£åÁ‘·eTT ` 2e bÕ<äeTT ` <ÛäqdüT‡˝À
C≤‘·≈£î&ÉT ø£Hê´ \>∑ïeTT˝À »ìà+#ê&Éì #Ó|üŒe#·TÃqT. ÁøÏ+<ä »qà #·+Á<äT&ÉT ` Äs¡TÁ<äqø£åÁ‘·eTT ` 2e bÕ<äeTT ` $T<∏äTqeTT˝À
≈£î+&É*˝À »qq \>∑ïeTT>± ø£Hê´\>∑ïeTTqT ìs¡ísTT+#·&ÉyÓTÆq~ n˝≤π> ≈£îE&ÉT ` $XÊKqø£åÁ‘·eTT ` 3e bÕ<äeTT ` ‘·T\˝À
>∑T]Ô+#êeTT. \>∑ïeTTqT+&˚ $T>∑‘ê \>∑ïeTT\qT ˝…øÏÿ+#·Tø√yê*. ãT<ÛäT&ÉT ` nq÷sê<Ûä μμ ` 4e bÕ<äeTT ` eè•Ã¤ø£eTT˝À
C≤‘·≈£îì ù|s¡T »>∑Hé, n‘·ì »qàqø£åÁ‘·eTT Äs¡TÁ<ä 2, »>∑Hé >∑Ts¡Te⁄ ` |üPsê«cÕ&ÛÉ μμ ` 3e bÕ<äeTT ` <ÛäqdüT‡˝À
»qà\>∑ïeTT ‘·sê«‘· ù|J˝À>∑\ ∫Á‘·|ü≥eTT˝À #·÷&Ée#·TÃqT. X¯óÁø£ ` nq÷sê<Ûä ` 2e bÕ<äeTT ` eè•Ã¤ø£eTT˝À
X¯ì ` s√Væ≤DÏ ` 4e bÕ<äeTT ` eèwüuÛÑeTT˝À
sêVüQe⁄ ` |üPsê«cÕ&ÛÉ ` 3e bÕ<äeTT ` <ÛäqdüT‡˝À
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 259 260 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
πø‘·Te⁄ ` |ü⁄qs¡«düT ` 1e bÕ<äeTT ` $T<∏äTqeTT˝À
MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTqyéT
uÛÑ÷$T ` |üPsê«uÛ≤Á<ä ` 4 1 2 eTè>∑•s¡ 3
$TÁ‘· ` 1
2
nX¯«ì 2
3
ø£è‹Ôø£ 3
4
4- uÛÑ÷$T
1
∫Á‘· ` ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä 3 4 1 2`#·+Á<ä
4 1 s√Væ≤DÏ 2 Äs¡TÁ<ä 3
1 uÛÑs¡DÏ 2 3 4
Ç+ø£q÷ eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T @ qø£åÁ‘·eTT˝À @ bÕ<äeTT˝À πse‹ 2 3 4`X¯ì 1`πø‘·T
3 4 1 |ü⁄qs¡«düT 2`$TÁ‘·
ñqïB ‘Ó*j·T<äT. <ëìì eTT+<äT $es¡eTT>± ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. 4 ø£è‹Ôø£ `1 eTè>∑•s¡ 2 3
<Ûäìwüº 3 |ü⁄qs¡«düT `4
C≤‘·≈£îì »qà≈£î+&É*˝Àì (ø±\#·Áø£eTT˝Àì) |üHÓï+&ÉT 4 1
ø£
≈£î 1 2
\>∑ïeTT\˝À ‘=$Tà~ Á>∑V≤ü eTT\qT e÷Á‘·eTT >∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. $T>∑‘ê + 2 |ü⁄wü´$T 3 sêÿ
uÛÑ X¯‘·_Ûwü+ 3 4 ≥
ø£
eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT >∑T]Ô+#·Tø√e\dæj·TTqï~. yê{Ïì düT\uÛÑeTT>± eTT 4 1 eTT
1 ÄX‚¢wü 2
>∑T]Ô+#·Tø=qT≥≈£î »qà \>∑ï≈£î+&É*ì (ø±\#·Áø£ uÛ≤>∑eTT\qT) qø£åÁ‘· |üPsê«uÛ≤Á<ä 2 3
3 4
bÕ<äeTT‘√ >∑T]Ô+#·Tø=qTq≥T¢ ô|<ä>› ± ÁyêdüTø=ì ‘·sê«‘· ù|J˝À>∑\ 56e 2 »qà \>∑ï ≈£î+&É* 1
ñ‘·sÔ êcÕ&ÛÉ 3 eTK 2
∫Á‘·≥eTT˝À #·÷kÕÔeTT. 4 3
eT 1 4 dæ
ø£ 1 +
uÛÑ÷$T dü÷s¡T´ìøÏ m<äTs¡T>± düe÷q y˚>∑eTT‘√ ‹s¡T>∑T#·Tqï~. s¡ ÁX¯eD+ 2
3 |ü⁄ã“ 2 Vü≤
eTT 4 3 eTT
ø±e⁄q dü÷s¡T´&ÉT <ÛäqTsY\>∑ïeTTq eT÷˝≤ qø£åÁ‘· ¬s+&Ée bÕ<äeTT˝À 1 4
j·TT+fÒ, uÛÑ÷$T dü÷s¡T´ìøÏ m<äTs¡T>± $T<∏äTq\>∑ïeTTq eTè>∑•s¡ qø£åÁ‘· <Ûäìwüº 2 ñ‘·Ôs¡ ` 1
1 $XÊK ` 4 ∫‘·Ô 3 ñ‘·Ôs¡ 2
4e bÕ<äeTTq ñqï≥T¢ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n˝≤π> $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT πø‘·Te⁄ eT÷\ 2` dü÷s¡T´&ÉT 1 4 3
3 2`X¯óÁø£ 1 4
ÁøÏ+~ bÕ<äeTT˝Àj·TT+≥÷ øπ ‘·Te⁄qTã{Ϻ düe÷qeTT>± ø£<\ä T#·T+&ÉTqT. 4 nq÷sê<Ûä 3 2 1
1 4`ãT<Ûä kÕ«‹ 3 Vü≤düÔ 2
ø±e⁄q πø‘·Te⁄ mø£ÿ&ÉT+fÒ <ëìÁøÏ+~ bÕ<äy˚T $TÁ‘·<äì ‘Ó*j·Te˝…qT. |üPsê«cÕ&ÛÉ 2 >∑Ts¡T 1 4 3
3 sêVüQ 2 1 4
á C≤‘·ø£eTT Á|üø±s¡eTT $TÁ‘· |ü⁄qs¡«düT 2e bÕ<äeTT˝À ñqï≥T¢ 4` ∫Á‘· CÒwüº 3 $XÊK 2 ∫‘·Ô 1
ñ‘·sÔ êcÕ&ÛÉ `1 4 3`≈£î»
‘Ó*j·TT#·Tqï~. Çø£b˛‘˚ ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ $wüj·÷ìøÏ eùdÔ ∫Á‘· 2
<ÛäqdüT‡ eè•Ãø£eTT ‘·T\ ø£q´
m\¢|ü &É÷ sêVüQ Á>∑V≤ü eTTqT nqTdü]+∫ ø£<\ä T#·÷ sêVüQe⁄qï qø£Áå ‘·eTT
ø£+fÒ ÁøÏ+~ qø£åÁ‘·eTT˝Àj·TTqï~. ø±e⁄q ∫Á‘· sêVüQe⁄ø£+fÒ ÁøÏ+<ä 56e ∫Á‘·|ü≥eTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 259 260 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
πø‘·Te⁄ ` |ü⁄qs¡«düT ` 1e bÕ<äeTT ` $T<∏äTqeTT˝À
MTqeTT y˚Twü+ eèwüuÛÑ+ $T<∏äTqyéT
uÛÑ÷$T ` |üPsê«uÛ≤Á<ä ` 4 1 2 eTè>∑•s¡ 3
$TÁ‘· ` 1
2
nX¯«ì 2
3
ø£è‹Ôø£ 3
4
4- uÛÑ÷$T
1
∫Á‘· ` ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä 3 4 1 2`#·+Á<ä
4 1 s√Væ≤DÏ 2 Äs¡TÁ<ä 3
1 uÛÑs¡DÏ 2 3 4
Ç+ø£q÷ eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T @ qø£åÁ‘·eTT˝À @ bÕ<äeTT˝À πse‹ 2 3 4`X¯ì 1`πø‘·T
3 4 1 |ü⁄qs¡«düT 2`$TÁ‘·
ñqïB ‘Ó*j·T<äT. <ëìì eTT+<äT $es¡eTT>± ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. 4 ø£è‹Ôø£ `1 eTè>∑•s¡ 2 3
<Ûäìwüº 3 |ü⁄qs¡«düT `4
C≤‘·≈£îì »qà≈£î+&É*˝Àì (ø±\#·Áø£eTT˝Àì) |üHÓï+&ÉT 4 1
ø£
≈£î 1 2
\>∑ïeTT\˝À ‘=$Tà~ Á>∑V≤ü eTT\qT e÷Á‘·eTT >∑T]Ô+#·Tø=HêïeTT. $T>∑‘ê + 2 |ü⁄wü´$T 3 sêÿ
uÛÑ X¯‘·_Ûwü+ 3 4 ≥
ø£
eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT >∑T]Ô+#·Tø√e\dæj·TTqï~. yê{Ïì düT\uÛÑeTT>± eTT 4 1 eTT
1 ÄX‚¢wü 2
>∑T]Ô+#·Tø=qT≥≈£î »qà \>∑ï≈£î+&É*ì (ø±\#·Áø£ uÛ≤>∑eTT\qT) qø£åÁ‘· |üPsê«uÛ≤Á<ä 2 3
3 4
bÕ<äeTT‘√ >∑T]Ô+#·Tø=qTq≥T¢ ô|<ä>› ± ÁyêdüTø=ì ‘·sê«‘· ù|J˝À>∑\ 56e 2 »qà \>∑ï ≈£î+&É* 1
ñ‘·sÔ êcÕ&ÛÉ 3 eTK 2
∫Á‘·≥eTT˝À #·÷kÕÔeTT. 4 3
eT 1 4 dæ
ø£ 1 +
uÛÑ÷$T dü÷s¡T´ìøÏ m<äTs¡T>± düe÷q y˚>∑eTT‘√ ‹s¡T>∑T#·Tqï~. s¡ ÁX¯eD+ 2
3 |ü⁄ã“ 2 Vü≤
eTT 4 3 eTT
ø±e⁄q dü÷s¡T´&ÉT <ÛäqTsY\>∑ïeTTq eT÷˝≤ qø£åÁ‘· ¬s+&Ée bÕ<äeTT˝À 1 4
j·TT+fÒ, uÛÑ÷$T dü÷s¡T´ìøÏ m<äTs¡T>± $T<∏äTq\>∑ïeTTq eTè>∑•s¡ qø£åÁ‘· <Ûäìwüº 2 ñ‘·Ôs¡ ` 1
1 $XÊK ` 4 ∫‘·Ô 3 ñ‘·Ôs¡ 2
4e bÕ<äeTTq ñqï≥T¢ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n˝≤π> $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT πø‘·Te⁄ eT÷\ 2` dü÷s¡T´&ÉT 1 4 3
3 2`X¯óÁø£ 1 4
ÁøÏ+~ bÕ<äeTT˝Àj·TT+≥÷ øπ ‘·Te⁄qTã{Ϻ düe÷qeTT>± ø£<\ä T#·T+&ÉTqT. 4 nq÷sê<Ûä 3 2 1
1 4`ãT<Ûä kÕ«‹ 3 Vü≤düÔ 2
ø±e⁄q πø‘·Te⁄ mø£ÿ&ÉT+fÒ <ëìÁøÏ+~ bÕ<äy˚T $TÁ‘·<äì ‘Ó*j·Te˝…qT. |üPsê«cÕ&ÛÉ 2 >∑Ts¡T 1 4 3
3 sêVüQ 2 1 4
á C≤‘·ø£eTT Á|üø±s¡eTT $TÁ‘· |ü⁄qs¡«düT 2e bÕ<äeTT˝À ñqï≥T¢ 4` ∫Á‘· CÒwüº 3 $XÊK 2 ∫‘·Ô 1
ñ‘·sÔ êcÕ&ÛÉ `1 4 3`≈£î»
‘Ó*j·TT#·Tqï~. Çø£b˛‘˚ ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ $wüj·÷ìøÏ eùdÔ ∫Á‘· 2
<ÛäqdüT‡ eè•Ãø£eTT ‘·T\ ø£q´
m\¢|ü &É÷ sêVüQ Á>∑V≤ü eTTqT nqTdü]+∫ ø£<\ä T#·÷ sêVüQe⁄qï qø£Áå ‘·eTT
ø£+fÒ ÁøÏ+~ qø£åÁ‘·eTT˝Àj·TTqï~. ø±e⁄q ∫Á‘· sêVüQe⁄ø£+fÒ ÁøÏ+<ä 56e ∫Á‘·|ü≥eTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 261
qø£Áå ‘·eTT˝À |üPsê«cÕ&ÛÉ 4e bÕ<äeTTq ñqï≥T¢ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ç|ü&ÉT
yÓqTø£ U≤∞>±j·TT+∫q eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ qø£åÁ‘·eTT\q÷, yê{Ï
bÕ<äeTT\qT >∑T]Ô+#·Tø=+<ëeTT.
10) uÛÑ÷$T ` eTè>∑•s¡ qø£åÁ‘·eTT ` 4e bÕ<äeTT ` $T<∏äTqeTT
11) $TÁ‘· ` |ü⁄qs¡«düT qø£åÁ‘·eTT` 2e bÕ<äeTT ` $T<∏äTqeTT
12) ∫Á‘· ` |üPsê«cÕ&É qø£åÁ‘·eTT ` 4e bÕ<äeTT ` <ÛäqdüT‡
Ç+‘·es¡≈£î »qà\>∑ïeTTq÷, »qà≈£î+&É*˝À Á>∑Vü≤eTT\T @j˚T
bÕ<äeTT\˝À ñqïB, Áø=‘·Ô Á>∑Vü≤eTT\T mø£ÿ&ÉTqïB, C≤‘·≈£îì »qq
düeTj·TeTT˝À @ <äX¯j·TTqïB ‘Ó\TdüTø√>∑*>±eTT. Ç|ü&ÉT |üHÓï+&ÉT
Á>∑Vü≤eTT\T @ \>∑ïeTT˝Àj·TTqïy√, @ \>∑ïeTT\qT ‘·eT #˚‘·T\‘√
‘ê≈£î#·THêïs√ ÁøÏ+<ä ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. n˝≤ ÁyêdüTø=ì #·÷#·Tø√e&ÉeTT
e\q Á>∑Vü≤eTT\T dü«j·TeTT>± ñqï kÕúqeTT\T @y√, <ä÷s¡eTTqT+&ç
@ Á>∑Vü≤eTT\qT ‘ê≈£î#·Tqïy√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. @ C≤‘·≈£îì¬ø’Hê
»qq \>∑ï≈£î+&É* eTTK´eTT. |ü⁄{Ϻqs√E |üHÓï+&ÉT kÕúqeTT˝˝ÀqTqï
Á>∑Vü≤eTT\T J$‘ê+‘·eTT Ä kÕúqeTT\qTã{Ϻ e´eVü≤]+#·T#·T+&ÉTqT.
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À mì$T~ Á>∑Vü≤eTT\T eTT+<äT≈£î ‹s¡T>∑T#·T+&É>±,
Hê\T>∑T Á>∑Vü≤eTT\T yÓq≈£îÿ n|üdüe´eTT>± ‹s¡T>∑T‘·÷ ‘·eT u≤<Ûä´‘·\qT
ìs¡«]Ô+#·T#·Tqï$. »qq düeTj·TeTT˝À y˚s¡Ty˚s¡T C≤>±\˝ÀqTqï
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T ‘·sê«‘· yê{Ï y˚>∑eTTqTã{Ϻ n$ y˚s¡Ty˚s¡ T
kÕúqeTT\˝À ‹s¡T>∑T#·Tqïq÷ C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À ‘·eT≈£î
n|üŒ–+|üã&çq $~Û $<ÛëqeTTqT eTs¡Teø£ <ëìÁ|üø±s¡yT˚ q&ÉT#·Tø=qT#·÷,
ø±\>∑eTqeTT˝À (Á>∑Vü≤ >∑eTqeTT˝À) @ kÕúqeTT˝ÀìøÏ b˛sTTHê
262 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
nø£ÿ&ÉTqï |ò*ü ‘·eTTqT n+~yê«\ì #·÷#·T#·T+&ÉTqT. eT+∫ Á>∑V≤ü eTT\T
eT+∫kÕúqeTT\˝ÀìøÏ b˛sTTq|ü&ÉT nø£ÿ&ÉTqï eT+∫ |òü*‘·eTT\qT
n+~yê«\ì #·÷#·T#·T+<äTs¡T. eT+∫ Á>∑V≤ü eTT\T #Ó&TÉ kÕúqeTT\˝ÀìøÏ
b˛sTTq|ü&ÉT nø£ÿ&ÉTqï #Ó&ÉT |òü*‘·eTT\qT @e÷Á‘·eTT C≤‘·≈£îìøÏ
Çe«s¡T. n˝≤π> #Ó&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T #Ó&ÉT kÕúqeTT\˝ÀìøÏ b˛sTTq|ü&ÉT
nø£ÿ&ÉTqï #Ó&TÉ |ò*ü ‘·eTT\qT Ç∫à ø£wôºü |≥Tº≥≈£î Á|üjT· ‹ï+#·T#·T+&ÉTqT.
ˇø£yfi˚ ¯ #Ó&TÉ Á>∑V≤ü eTT\T eT+∫ kÕúqeTT\˝Àìø£Ï b˛sTTq|ü&ÉT nø£ÿ&ÉTqï
eT+∫ì eTT≥Tºø√s¡T m≥T‹]– C≤‘·≈£îì ø£wüºô|≥TºfÒ yê]|üì, ø£qTø£
eT+∫ kÕúqeTT˝À qTqï|ü&ÉT ≈£L&Ü yês¡T eT+∫ #˚j·Ts¡T. C≤‘·≈£îì
»qà ø£sà¡ eTTqTã{Ϻ Á>∑V≤ü eTT\T eT+∫ Á>∑V≤ü eTT\T>±, #Ó&TÉ Á>∑V≤ü eTT\T>±
$uÛõÑ +|üã&ç j·TTHêïs¡T. ø±e⁄q yê] ø£seÔ¡ ´eTT Á|üø±s¡eTT yê] |üqT\qT
‘·÷#· ‘·|Œü ø£ #˚jT· T#·THêïs¡T. m+‘√ u≤<Û´ä ‘êj·TT‘·eTT>± |üìì #˚jT· T#·Tqï
Á>∑V≤ü eTT\T, m≥Te+{Ï ø£sà¡ HÓH’ ê ‘·eT <ë«sêH˚ e#·TÃq≥T¢ ‘·eT <ë«sêH˚
nqTuÛÑ$+#·Tq≥T¢ #˚j·TT#·THêïs¡T.
ø£s¡à $wüj·TeTT˝À yÓTT‘·ÔeTT u≤<Ûä´‘·+‘ê |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\
MT<äH˚ ñ+&ÉTq≥T¢ Á|üø£è‹ ìj·T$T+∫q~. Á|üø£è‹ì Ä<˚•+∫qyê&ÉT
<˚e⁄&ÉTø±>±, mø£ÿ&Ü <˚e⁄ì bÕÁ‘·˝Ò≈£î+&Ü, <˚e⁄&ÉT @ |üì˙ #˚j·T≈£ î+&Ü
Á|ü|ü+#·eTT yÓTT‘·ÔeTTqT Á|üø£è‹ XÊdæ+∫ q&ÉT|ü⁄#·Tqï~. düèwæ˜ Ä~˝ÀH˚
Ä<˚•+|üã&çq Á|üø£è‹, ‘êqT nìï{Ïø° Ä<˚X¯$T∫à q&ç|æ+#·T#·Tqï~.
Çeìïj·T÷ Á|ü‹ ì‘·´eT÷ ˇø£]ø=ø£s¡T #Ó|üø=qT $wüj·TeTT\T ø±e⁄.
düècÕ˜´~˝À #Ó|üŒã&çqfÒ¢ Áø£eTeTT ‘·|üŒ≈£î+&Ü n˙ï Ä#·]+#·T#·Tqï$.
ø£sà¡ $<ÛëqeT+‘ê |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ <ë«sêH˚ »s¡>±*. ø£sà¡ qT eTìwæ
ø£bÕ\eTT˝À #˚sT¡ Ã≥≈£î>±˙, Ä ø£sà¡ ÁbÕs¡ãe∆ TT>± ãj·T≥≈£î e∫Ãq|ü&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 261
qø£Áå ‘·eTT˝À |üPsê«cÕ&ÛÉ 4e bÕ<äeTTq ñqï≥T¢ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. Ç|ü&ÉT
yÓqTø£ U≤∞>±j·TT+∫q eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ qø£åÁ‘·eTT\q÷, yê{Ï
bÕ<äeTT\qT >∑T]Ô+#·Tø=+<ëeTT.
10) uÛÑ÷$T ` eTè>∑•s¡ qø£åÁ‘·eTT ` 4e bÕ<äeTT ` $T<∏äTqeTT
11) $TÁ‘· ` |ü⁄qs¡«düT qø£åÁ‘·eTT` 2e bÕ<äeTT ` $T<∏äTqeTT
12) ∫Á‘· ` |üPsê«cÕ&É qø£åÁ‘·eTT ` 4e bÕ<äeTT ` <ÛäqdüT‡
Ç+‘·es¡≈£î »qà\>∑ïeTTq÷, »qà≈£î+&É*˝À Á>∑Vü≤eTT\T @j˚T
bÕ<äeTT\˝À ñqïB, Áø=‘·Ô Á>∑Vü≤eTT\T mø£ÿ&ÉTqïB, C≤‘·≈£îì »qq
düeTj·TeTT˝À @ <äX¯j·TTqïB ‘Ó\TdüTø√>∑*>±eTT. Ç|ü&ÉT |üHÓï+&ÉT
Á>∑Vü≤eTT\T @ \>∑ïeTT˝Àj·TTqïy√, @ \>∑ïeTT\qT ‘·eT #˚‘·T\‘√
‘ê≈£î#·THêïs√ ÁøÏ+<ä ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. n˝≤ ÁyêdüTø=ì #·÷#·Tø√e&ÉeTT
e\q Á>∑Vü≤eTT\T dü«j·TeTT>± ñqï kÕúqeTT\T @y√, <ä÷s¡eTTqT+&ç
@ Á>∑Vü≤eTT\qT ‘ê≈£î#·Tqïy√ ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. @ C≤‘·≈£îì¬ø’Hê
»qq \>∑ï≈£î+&É* eTTK´eTT. |ü⁄{Ϻqs√E |üHÓï+&ÉT kÕúqeTT˝˝ÀqTqï
Á>∑Vü≤eTT\T J$‘ê+‘·eTT Ä kÕúqeTT\qTã{Ϻ e´eVü≤]+#·T#·T+&ÉTqT.
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝À mì$T~ Á>∑Vü≤eTT\T eTT+<äT≈£î ‹s¡T>∑T#·T+&É>±,
Hê\T>∑T Á>∑Vü≤eTT\T yÓq≈£îÿ n|üdüe´eTT>± ‹s¡T>∑T‘·÷ ‘·eT u≤<Ûä´‘·\qT
ìs¡«]Ô+#·T#·Tqï$. »qq düeTj·TeTT˝À y˚s¡Ty˚s¡T C≤>±\˝ÀqTqï
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T ‘·sê«‘· yê{Ï y˚>∑eTTqTã{Ϻ n$ y˚s¡Ty˚s¡ T
kÕúqeTT\˝À ‹s¡T>∑T#·Tqïq÷ C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝À ‘·eT≈£î
n|üŒ–+|üã&çq $~Û $<ÛëqeTTqT eTs¡Teø£ <ëìÁ|üø±s¡yT˚ q&ÉT#·Tø=qT#·÷,
ø±\>∑eTqeTT˝À (Á>∑Vü≤ >∑eTqeTT˝À) @ kÕúqeTT˝ÀìøÏ b˛sTTHê
262 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
nø£ÿ&ÉTqï |ò*ü ‘·eTTqT n+~yê«\ì #·÷#·T#·T+&ÉTqT. eT+∫ Á>∑V≤ü eTT\T
eT+∫kÕúqeTT\˝ÀìøÏ b˛sTTq|ü&ÉT nø£ÿ&ÉTqï eT+∫ |òü*‘·eTT\qT
n+~yê«\ì #·÷#·T#·T+<äTs¡T. eT+∫ Á>∑V≤ü eTT\T #Ó&TÉ kÕúqeTT\˝ÀìøÏ
b˛sTTq|ü&ÉT nø£ÿ&ÉTqï #Ó&ÉT |òü*‘·eTT\qT @e÷Á‘·eTT C≤‘·≈£îìøÏ
Çe«s¡T. n˝≤π> #Ó&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T #Ó&ÉT kÕúqeTT\˝ÀìøÏ b˛sTTq|ü&ÉT
nø£ÿ&ÉTqï #Ó&TÉ |ò*ü ‘·eTT\qT Ç∫à ø£wôºü |≥Tº≥≈£î Á|üjT· ‹ï+#·T#·T+&ÉTqT.
ˇø£yfi˚ ¯ #Ó&TÉ Á>∑V≤ü eTT\T eT+∫ kÕúqeTT\˝Àìø£Ï b˛sTTq|ü&ÉT nø£ÿ&ÉTqï
eT+∫ì eTT≥Tºø√s¡T m≥T‹]– C≤‘·≈£îì ø£wüºô|≥TºfÒ yê]|üì, ø£qTø£
eT+∫ kÕúqeTT˝À qTqï|ü&ÉT ≈£L&Ü yês¡T eT+∫ #˚j·Ts¡T. C≤‘·≈£îì
»qà ø£sà¡ eTTqTã{Ϻ Á>∑V≤ü eTT\T eT+∫ Á>∑V≤ü eTT\T>±, #Ó&TÉ Á>∑V≤ü eTT\T>±
$uÛõÑ +|üã&ç j·TTHêïs¡T. ø±e⁄q yê] ø£seÔ¡ ´eTT Á|üø±s¡eTT yê] |üqT\qT
‘·÷#· ‘·|Œü ø£ #˚jT· T#·THêïs¡T. m+‘√ u≤<Û´ä ‘êj·TT‘·eTT>± |üìì #˚jT· T#·Tqï
Á>∑V≤ü eTT\T, m≥Te+{Ï ø£sà¡ HÓH’ ê ‘·eT <ë«sêH˚ e#·TÃq≥T¢ ‘·eT <ë«sêH˚
nqTuÛÑ$+#·Tq≥T¢ #˚j·TT#·THêïs¡T.
ø£s¡à $wüj·TeTT˝À yÓTT‘·ÔeTT u≤<Ûä´‘·+‘ê |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\
MT<äH˚ ñ+&ÉTq≥T¢ Á|üø£è‹ ìj·T$T+∫q~. Á|üø£è‹ì Ä<˚•+∫qyê&ÉT
<˚e⁄&ÉTø±>±, mø£ÿ&Ü <˚e⁄ì bÕÁ‘·˝Ò≈£î+&Ü, <˚e⁄&ÉT @ |üì˙ #˚j·T≈£ î+&Ü
Á|ü|ü+#·eTT yÓTT‘·ÔeTTqT Á|üø£è‹ XÊdæ+∫ q&ÉT|ü⁄#·Tqï~. düèwæ˜ Ä~˝ÀH˚
Ä<˚•+|üã&çq Á|üø£è‹, ‘êqT nìï{Ïø° Ä<˚X¯$T∫à q&ç|æ+#·T#·Tqï~.
Çeìïj·T÷ Á|ü‹ ì‘·´eT÷ ˇø£]ø=ø£s¡T #Ó|üø=qT $wüj·TeTT\T ø±e⁄.
düècÕ˜´~˝À #Ó|üŒã&çqfÒ¢ Áø£eTeTT ‘·|üŒ≈£î+&Ü n˙ï Ä#·]+#·T#·Tqï$.
ø£sà¡ $<ÛëqeT+‘ê |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ <ë«sêH˚ »s¡>±*. ø£sà¡ qT eTìwæ
ø£bÕ\eTT˝À #˚sT¡ Ã≥≈£î>±˙, Ä ø£sà¡ ÁbÕs¡ãe∆ TT>± ãj·T≥≈£î e∫Ãq|ü&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 263
<ëìì nqTuÛÑ$+|üCÒj·TT≥≈£î>±˙, ø£s¡à$wüj·TeTT˝À nìï |üqT\q÷
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T #˚j·Te\dæ+<˚qì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ø£s¡à$<ÛëqeTT
Á|üø±s¡eTT ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+|ü#˚j·TT Á>∑Vü≤#ês¡eTT>±j·TTqï$ <ë«<äX¯
Á>∑Vü≤eTT˝Ò. C≤„qeTT e\q <äVæ≤+|üã&ÉT ø£s¡àqT ‘=\–+#·Tq$>±>±˙,
C≤„q<ä÷wüDe\q |ü⁄≥Tºø=#·Tà Áø=‘·Ôø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#·Tq≥T¢ #˚j·TT≥≈£î
>±˙ <äXÊ#ês¡ s¡÷|üeTT˝À ≈£L&Ü |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT˝Ò ø£\e⁄. Á|ü|ü+#·
$~Û $<ÛëqeTT Á|üø±s¡eTT »qq düeTj·TeTTqTã{Ϻ Ä »qà˝À ø£wüº
düTKeTT\qT n+~+#·T yÓTT‘·ÔeTT $<ÛëqeTTqT Á>∑Vü≤#ês¡eTT nì
n+≥THêïs¡T. n˝≤π> <Ó’e $<ÛëqeTTqTã{Ϻ Á|üdüTÔ‘· »qà˝ÀqTqï
ø£wüºeTT\qT (ø£s¡à\qT) ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·T&ÉeTT>±˙, ˝Òì ø£s¡à\qT ‘·– *+#·
&ÉeTT>±˙, #˚j·TT yÓTT‘·ÔeTT ø±s¡´ $<ÛëqeTTqT <äXÊ#ês¡eTT nì
n+≥THêïs¡T. Á|ü|ü+#· C≤„qeTT Á|üø±s¡eTT ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à\˝À>∑\ ∫qï
ø£s¡àqT rdæy˚j·TT≥>±˙, ˝Òì <ëìì ‘·–*+#·T≥ >±˙ @e÷Á‘·eTT
#˚jT· ì <ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT\T <Óe’ $<ÛëqeTT˝À n<˚ »qà˝À rdæyj ˚ T· &ÉeTT,
‘·–*+#·&ÉeTT ≈£L&Ü »s¡T>∑T#·Tqï~. Ç≥Te+{Ï ø±s¡´eTT\ ø=s¡≈£î
<äX¯\T, <äXÊ#ês¡eTT\ì Á|ü‘˚´ø£ $uÛ≤>∑eTTqï<äì #Ó|üø=HêïeTT.
<äXÊ#ês¡eTT˝À eT+∫ #Ó&ÉT <äX¯\T, C≤„q nC≤„qeTT\qTã{Ϻ ø£s¡àqT
düe]+#·T≥≈£î ‘·j·÷s¡T #˚j·Tã&çq$. Á>∑Vü≤#ês¡eTT Á|üø±s¡eTT eT+∫
|ò*ü ‘·eTT\T e#·TÃq|ü&ÉT, eT+∫ ø£sà¡ neT\T »s¡T>∑T#·Tqï|ü&ÉT, eT+∫
ø£s¡àqT neT\T #˚j·TTq$ |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝Àì Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T.
Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T ˇø£ >∑T+|ü⁄>± eTs=ø£ Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T eTs=ø£ >∑T+|ü⁄>±
@s¡Œ&ç ‘êeTT J$‘ê+‘·eTT #Ó&ÉT>± mes¡T Á|üe]Ô+#ê* (bÕ|üeTTqT
mes¡T |ü+#ê*) j·T˙, nfÒ¢ eT+∫>± |ü⁄D´eTTqT mes¡T n+~yê«\ì
264 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTìwæ |ü⁄{Ϻq|ü&˚ n‘·qT |ü⁄{Ϻq ø±\eTTqTã{Ϻ ìs¡ísTT+#·Tø=ì
J$‘ê+‘·eTT n˝≤π> Á|üe]Ô+#·T#·T+<äTs¡T. n<ä+‘·j·T÷ Á>∑Vü≤#ês¡eTT
nqTø=HêïeTT.
ˇø£ eTìwæøÏ |ü⁄D´ø£sà¡ neT\T »s¡T>∑Tq|ü&ÉT, |ü⁄D´eTT Á|üø±s¡eTT
eT+∫ düTKeTT\T n+<äTq|ü&ÉT n‘·qT <˚e⁄ì $<ÛëqeTT˝À Á|üy˚•+∫
C≤„q<ä÷wüD #˚XÊ&ÉqTø=qTeTT. n|ü&ÉT <äXÊ#ês¡eTT˝Àì #Ó&TÉ Á>∑Vü≤eTT
n‘·&ÉT #˚dæq <ä÷wüD≈£î Á|ü‹>± e∫Ãq bÕ|üeTTqT d”«ø£]+∫ ‘·q <äX¯˝ À
yêìì Ä bÕ|üeTT#˚‘· Væ≤+dæ+#·TqT. C≤„q<ä÷wüD #˚dqæ e´øÏøÔ Ï neT\T
»s¡T>∑T bÕ|üeTTqT @ jÓ÷>∑T\÷ ø£å$T+#·˝Òs¡T, @ C≤„qeT÷ <ëìì
<äV≤æ +#·<Tä . <ëìì ‘·|Œü ø£ nqTuÛ$Ñ +#·T ø£$å T+#·ã&Éì bÕ|üeTT n+{≤eTT.
Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À >∑\ ø£s¡àqT jÓ÷>∑T˝…’qyês¡T ø£å$T+#·e#·TÃqT. C≤„qeTT
ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ qT ø±\Ã>∑\<äT. Á|ü‹ eTìwæø° Á>∑V≤ü #ês¡eTT düs«¡ kÕ<Ûës¡DeTT.
n<ä+‘·j·T÷ eTìwæ #˚düTø=qï ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqTã{Ϻj·TT+&ÉTqT. <ëì˝À
ˇø£e÷s¡T |ü⁄≥Tºø£ düeTj·TeTT˝À ìs¡sí TT+|üã&çq ø£sà¡ qT Á|ü|+ü #· $<ÛëqeTT
˝À @ Á|üÁøÏj·T e÷s¡Ã˝Ò<äT. m≥Te+{Ï yê&ÉT>±˙, <ëìqT+&ç ‘·|æŒ+#·T
ø=qT≥≈£î M\T˝Ò<äì #Ó|üø=HêïeTT. nsTT‘˚ <äX¯\T e÷Á‘·eTT Á|ü|ü+#·
$<ÛëqeTT˝À @MT ñ|üj÷Ó >∑|&ü eÉ ⁄. n$ <Óe’ $<ÛëqeTT˝Àì düèwæ+˜ #·ã&ÉT
bÕ|üeTT\≈£î, bÕ|ü ìs¡÷à\qeTTq≈£î ‘·j·÷s¡T #˚j·Tã&çqeì ‘Ó*j·T
e˝…qT. ˇø£ $<Ûeä TT>± e÷qe⁄ìøÏ~ ˇø£y|’Ó ⁄ü XÊ|üeTT˝≤+{Ï~, eTs=ø£y|’Ó ⁄ü
es¡eTT˝≤+{Ï~. C≤„q<ä÷wüD <Óe’ <ä÷wüD #˚dqæ yêìøÏ XÊ|üeTT˝≤+{Ï<ìä
#Ó|üŒe#·TÃqT. n˝≤π> <Ó’eC≤„qeTT bı+~qyêìøÏ es¡eTT˝≤+{Ï<äì
#Ó|üŒe#·TÃqT. á ¬s+&ÉT $<ÛëqeTT\Tqï <äX¯\qT m˝≤ ø£qT>=yê*
nqT $wüjT· TeTTqT ‘·sê«‘· #Ó|ü ø=+<ëeTT. Ç|ü&ÉT »qà \>∑ï ≈£î+&É*
˝Àì Á>∑V≤ü eTT\≈£î Çs¡T–\T¢ bıs¡T–\T¢ @$>∑\y√ Á|üøÿ£ |ü≥eTT #·÷kÕÔeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 263
<ëìì nqTuÛÑ$+|üCÒj·TT≥≈£î>±˙, ø£s¡à$wüj·TeTT˝À nìï |üqT\q÷
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T #˚j·Te\dæ+<˚qì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ø£s¡à$<ÛëqeTT
Á|üø±s¡eTT ø£s¡àqT nqTuÛÑ$+|ü#˚j·TT Á>∑Vü≤#ês¡eTT>±j·TTqï$ <ë«<äX¯
Á>∑Vü≤eTT˝Ò. C≤„qeTT e\q <äVæ≤+|üã&ÉT ø£s¡àqT ‘=\–+#·Tq$>±>±˙,
C≤„q<ä÷wüDe\q |ü⁄≥Tºø=#·Tà Áø=‘·Ôø£s¡àqT nqTuÛÑ$+#·Tq≥T¢ #˚j·TT≥≈£î
>±˙ <äXÊ#ês¡ s¡÷|üeTT˝À ≈£L&Ü |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT˝Ò ø£\e⁄. Á|ü|ü+#·
$~Û $<ÛëqeTT Á|üø±s¡eTT »qq düeTj·TeTTqTã{Ϻ Ä »qà˝À ø£wüº
düTKeTT\qT n+~+#·T yÓTT‘·ÔeTT $<ÛëqeTTqT Á>∑Vü≤#ês¡eTT nì
n+≥THêïs¡T. n˝≤π> <Ó’e $<ÛëqeTTqTã{Ϻ Á|üdüTÔ‘· »qà˝ÀqTqï
ø£wüºeTT\qT (ø£s¡à\qT) ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·T&ÉeTT>±˙, ˝Òì ø£s¡à\qT ‘·– *+#·
&ÉeTT>±˙, #˚j·TT yÓTT‘·ÔeTT ø±s¡´ $<ÛëqeTTqT <äXÊ#ês¡eTT nì
n+≥THêïs¡T. Á|ü|ü+#· C≤„qeTT Á|üø±s¡eTT ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à\˝À>∑\ ∫qï
ø£s¡àqT rdæy˚j·TT≥>±˙, ˝Òì <ëìì ‘·–*+#·T≥ >±˙ @e÷Á‘·eTT
#˚jT· ì <ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT\T <Óe’ $<ÛëqeTT˝À n<˚ »qà˝À rdæyj ˚ T· &ÉeTT,
‘·–*+#·&ÉeTT ≈£L&Ü »s¡T>∑T#·Tqï~. Ç≥Te+{Ï ø±s¡´eTT\ ø=s¡≈£î
<äX¯\T, <äXÊ#ês¡eTT\ì Á|ü‘˚´ø£ $uÛ≤>∑eTTqï<äì #Ó|üø=HêïeTT.
<äXÊ#ês¡eTT˝À eT+∫ #Ó&ÉT <äX¯\T, C≤„q nC≤„qeTT\qTã{Ϻ ø£s¡àqT
düe]+#·T≥≈£î ‘·j·÷s¡T #˚j·Tã&çq$. Á>∑Vü≤#ês¡eTT Á|üø±s¡eTT eT+∫
|ò*ü ‘·eTT\T e#·TÃq|ü&ÉT, eT+∫ ø£sà¡ neT\T »s¡T>∑T#·Tqï|ü&ÉT, eT+∫
ø£s¡àqT neT\T #˚j·TTq$ |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\˝Àì Äs¡T Á>∑Vü≤eTT\T.
Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T ˇø£ >∑T+|ü⁄>± eTs=ø£ Äs¡T Á>∑V≤ü eTT\T eTs=ø£ >∑T+|ü⁄>±
@s¡Œ&ç ‘êeTT J$‘ê+‘·eTT #Ó&ÉT>± mes¡T Á|üe]Ô+#ê* (bÕ|üeTTqT
mes¡T |ü+#ê*) j·T˙, nfÒ¢ eT+∫>± |ü⁄D´eTTqT mes¡T n+~yê«\ì
264 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTìwæ |ü⁄{Ϻq|ü&˚ n‘·qT |ü⁄{Ϻq ø±\eTTqTã{Ϻ ìs¡ísTT+#·Tø=ì
J$‘ê+‘·eTT n˝≤π> Á|üe]Ô+#·T#·T+<äTs¡T. n<ä+‘·j·T÷ Á>∑Vü≤#ês¡eTT
nqTø=HêïeTT.
ˇø£ eTìwæøÏ |ü⁄D´ø£sà¡ neT\T »s¡T>∑Tq|ü&ÉT, |ü⁄D´eTT Á|üø±s¡eTT
eT+∫ düTKeTT\T n+<äTq|ü&ÉT n‘·qT <˚e⁄ì $<ÛëqeTT˝À Á|üy˚•+∫
C≤„q<ä÷wüD #˚XÊ&ÉqTø=qTeTT. n|ü&ÉT <äXÊ#ês¡eTT˝Àì #Ó&TÉ Á>∑Vü≤eTT
n‘·&ÉT #˚dæq <ä÷wüD≈£î Á|ü‹>± e∫Ãq bÕ|üeTTqT d”«ø£]+∫ ‘·q <äX¯˝ À
yêìì Ä bÕ|üeTT#˚‘· Væ≤+dæ+#·TqT. C≤„q<ä÷wüD #˚dqæ e´øÏøÔ Ï neT\T
»s¡T>∑T bÕ|üeTTqT @ jÓ÷>∑T\÷ ø£å$T+#·˝Òs¡T, @ C≤„qeT÷ <ëìì
<äV≤æ +#·<Tä . <ëìì ‘·|Œü ø£ nqTuÛ$Ñ +#·T ø£$å T+#·ã&Éì bÕ|üeTT n+{≤eTT.
Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À >∑\ ø£s¡àqT jÓ÷>∑T˝…’qyês¡T ø£å$T+#·e#·TÃqT. C≤„qeTT
ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡ qT ø±\Ã>∑\<äT. Á|ü‹ eTìwæø° Á>∑V≤ü #ês¡eTT düs«¡ kÕ<Ûës¡DeTT.
n<ä+‘·j·T÷ eTìwæ #˚düTø=qï ÁbÕs¡ã∆ø£s¡àqTã{Ϻj·TT+&ÉTqT. <ëì˝À
ˇø£e÷s¡T |ü⁄≥Tºø£ düeTj·TeTT˝À ìs¡sí TT+|üã&çq ø£sà¡ qT Á|ü|+ü #· $<ÛëqeTT
˝À @ Á|üÁøÏj·T e÷s¡Ã˝Ò<äT. m≥Te+{Ï yê&ÉT>±˙, <ëìqT+&ç ‘·|æŒ+#·T
ø=qT≥≈£î M\T˝Ò<äì #Ó|üø=HêïeTT. nsTT‘˚ <äX¯\T e÷Á‘·eTT Á|ü|ü+#·
$<ÛëqeTT˝À @MT ñ|üj÷Ó >∑|&ü eÉ ⁄. n$ <Óe’ $<ÛëqeTT˝Àì düèwæ+˜ #·ã&ÉT
bÕ|üeTT\≈£î, bÕ|ü ìs¡÷à\qeTTq≈£î ‘·j·÷s¡T #˚j·Tã&çqeì ‘Ó*j·T
e˝…qT. ˇø£ $<Ûeä TT>± e÷qe⁄ìøÏ~ ˇø£y|’Ó ⁄ü XÊ|üeTT˝≤+{Ï~, eTs=ø£y|’Ó ⁄ü
es¡eTT˝≤+{Ï~. C≤„q<ä÷wüD <Óe’ <ä÷wüD #˚dqæ yêìøÏ XÊ|üeTT˝≤+{Ï<ìä
#Ó|üŒe#·TÃqT. n˝≤π> <Ó’eC≤„qeTT bı+~qyêìøÏ es¡eTT˝≤+{Ï<äì
#Ó|üŒe#·TÃqT. á ¬s+&ÉT $<ÛëqeTT\Tqï <äX¯\qT m˝≤ ø£qT>=yê*
nqT $wüjT· TeTTqT ‘·sê«‘· #Ó|ü ø=+<ëeTT. Ç|ü&ÉT »qà \>∑ï ≈£î+&É*
˝Àì Á>∑V≤ü eTT\≈£î Çs¡T–\T¢ bıs¡T–\T¢ @$>∑\y√ Á|üøÿ£ |ü≥eTT #·÷kÕÔeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 265 266 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
uÛÑ÷$T dü÷s¡´ á C≤‘·≈£îì »qà\>∑ï ≈£î+&É*˝À ø£Hê´\>∑ïeTT »qà\>∑ïeTì
≈£î» X¯óÁø£ #·+Á<ä
>∑Ts¡T

↑ ↑ ↑
>∑Ts¡T ≈£î» ↑ πø‘·T ‘Ó*dæb˛sTTq~. Ä‘·à\ es¡Tdü Á|üø±s¡eTT 2 ' 1 nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT
↑ ↑ X¯ ì ãT<Û
ä $TÁ‘· sêVüQ
7 8 ↑ 9 10 ∫Á‘· ø£Hê´\>∑ï C≤‘·≈î£ ìøÏ X¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT nX¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT\T ‘Ó*dæb˛e⁄#·Tqï$.
X¯óuÛÑ nq>± |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·T $TÁ‘·‘·«eTT>∑\ Á>∑Vü≤eTT\˙, nX¯ó uÛÑ

↑
↑
↑
X¯ì X¯ì nq>± bÕ|üeTTqT bÕ*+#·T X¯Á‘·T‘·«Á>∑Vü≤eTT\ì #Ó|üŒe#·TÃqT. ø£Hê´
6 11 \>∑ïeTTq≈£î X¯óuÛÑ, nX¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT\T Ç˝≤ >∑\e⁄ #·÷&É+&ç.
X¯óuÛÑ Á>∑Vü≤eTT\T nX¯óuÛÑ Á>∑Vü≤eTT\T
≈£î» >∑Ts¡T |ü⁄D´ bÕ*‘·eTT\T bÕ|ü bÕ*‘·eTT\T

↑
↑

↑ 5 ↑ 12
dü÷s¡´ uÛÑ÷$T X¯ì 1) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT 1) uÛÑ÷ Á>∑Vü≤eTT
>∑Ts¡T #·+Á<ä 2) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT 2) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT
sêVüQ X¯óÁø£ ãT<Ûä ≈£î» \>∑ïeTT
∫Á‘· πø‘·T 3) X¯ì Á>∑Vü≤eTT 3) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT
4 $TÁ‘· 3 2 1
4) sêVüQ Á>∑Vü≤eTT 4) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT
Çø£ÿ&É ô|’q #·÷|æ+∫q »qà\>∑ï≈£î+&É*˝À |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü‰\qT 5) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT 5) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT
yÓTT‘·ÔeTT eTTô|ò’Œ düú\eTT\˝À #·÷|ü&ÉeTT »]–q~. |ü<äTHÓì$T~ (18) 6) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT 6) dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT.
#√≥¢qTqï Á>∑Vü≤eTT\≈£î #·T≥÷º >∑T+Á&Éì >∑Ts¡TÔ ô|≥º&ÉeTT »]–q~.
$T>∑‘· |üHÓï+&ÉT (12) Á>∑Vü≤eTT\≈£î >∑T+Á&Éì >∑Ts¡TÔ˝Ò<äT. >∑T+Á&Éì uÛÑ÷$T MT<ä eTìwæ »qq düeTj·TeTTqTã{Ϻ, ø±\#·Áø£eTT˝À
>∑Ts¡T˝Ô ìÒ $ »qà düeTj·TeTT˝À Äj·÷ dü\ú eTT˝ÀqTqïeì ‘Ó*j·TTe˝…qT. dü÷s¡T´ì ø£<ä*ø£qTã{Ϻ »qà \>∑ïyÓTÆq ‘·eT kÕúqeTT ‘Ó*dæb˛e⁄#·Tqï~.
‘·T\˝À ≈£îE&ÉT, eè•Ãø£eTT˝À X¯óÁø£ ãT<ÛäT\T, <ÛäqdüT‡˝À dü÷s¡´ >∑Ts¡T ≈£î+&É*˝Àì |üHÓï+&ÉT kÕúqeTT\˝À »qà\>∑ïeTT @<Ó’‘˚ n~ X¯Øs¡
sêVüQ ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT\T, eèwüuÛÑeTT˝À X¯ì, $T<∏äTqeTT˝À uÛÑ÷$T #·+Á<ä kÕúqyÓTÆq|ü&ÉT nø£ÿ&çqT+&ç ∫e]~ |üHÓï+&Ée~ e´j·T+ kÕúqeT>∑T
øπ ‘·T $TÁ‘·Á>∑V≤ü eTT\T »qq düeTj·TeTT˝À ñqï≥T¢ >∑T]Ô+#êeTT. >∑T+Á&Éì #·Tqï~. |üHïÓ +&ÉT \>∑ïeTT\˝À eT+∫ #Ó&TÉ Á>∑V≤ü eTT\T+&É>±, |üHïÓ +&ÉT
>∑Ts¡TÔ˝À|ü\qTqï Á>∑Vü≤eTT\T nø£ÿ&É ˝Ò≈£îHêï ‘·eT #˚‘·T\ <ë«sê Ä sêX¯ó\˝À nq>± ø£s¡à#·Áø£ kÕúqeTT\˝À bÕ|ü|ü⁄D´eTT\ ø£s¡à\T+&ÉTqT.
\>∑ïeTT\qT ‘êøÏq≥T¢ ˝…øÏÿ+#·Tø√e˝…qT. Á>∑Vü≤eTT\T #˚‘·T\qT+∫Hê |ü⁄D´ ø√DeTT\qT 1,5,9 kÕúqeTT\˝À eTìwæ |ü⁄D´eTT+&É>±,
nø£ÿ&ÉTqïfÒ¢ ˝…øÏÿ+#·ã&ÉT#·Tqï$. bÕ|üø√DeTT\qã&ÉT 3,7,11 kÕúqeTT\˝À bÕ|üeTT+&ÉTqT. eT÷&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 265 266 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
uÛÑ÷$T dü÷s¡´ á C≤‘·≈£îì »qà\>∑ï ≈£î+&É*˝À ø£Hê´\>∑ïeTT »qà\>∑ïeTì
≈£î» X¯óÁø£ #·+Á<ä
>∑Ts¡T

↑ ↑ ↑
>∑Ts¡T ≈£î» ↑ πø‘·T ‘Ó*dæb˛sTTq~. Ä‘·à\ es¡Tdü Á|üø±s¡eTT 2 ' 1 nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT
↑ ↑ X¯ ì ãT<Û
ä $TÁ‘· sêVüQ
7 8 ↑ 9 10 ∫Á‘· ø£Hê´\>∑ï C≤‘·≈î£ ìøÏ X¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT nX¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT\T ‘Ó*dæb˛e⁄#·Tqï$.
X¯óuÛÑ nq>± |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·T $TÁ‘·‘·«eTT>∑\ Á>∑Vü≤eTT\˙, nX¯ó uÛÑ

↑
↑
↑
X¯ì X¯ì nq>± bÕ|üeTTqT bÕ*+#·T X¯Á‘·T‘·«Á>∑Vü≤eTT\ì #Ó|üŒe#·TÃqT. ø£Hê´
6 11 \>∑ïeTTq≈£î X¯óuÛÑ, nX¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT\T Ç˝≤ >∑\e⁄ #·÷&É+&ç.
X¯óuÛÑ Á>∑Vü≤eTT\T nX¯óuÛÑ Á>∑Vü≤eTT\T
≈£î» >∑Ts¡T |ü⁄D´ bÕ*‘·eTT\T bÕ|ü bÕ*‘·eTT\T

↑
↑

↑ 5 ↑ 12
dü÷s¡´ uÛÑ÷$T X¯ì 1) ãT<Ûä Á>∑Vü≤eTT 1) uÛÑ÷ Á>∑Vü≤eTT
>∑Ts¡T #·+Á<ä 2) X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT 2) πø‘·T Á>∑Vü≤eTT
sêVüQ X¯óÁø£ ãT<Ûä ≈£î» \>∑ïeTT
∫Á‘· πø‘·T 3) X¯ì Á>∑Vü≤eTT 3) >∑Ts¡T Á>∑Vü≤eTT
4 $TÁ‘· 3 2 1
4) sêVüQ Á>∑Vü≤eTT 4) ≈£î» Á>∑Vü≤eTT
Çø£ÿ&É ô|’q #·÷|æ+∫q »qà\>∑ï≈£î+&É*˝À |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü‰\qT 5) $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT 5) #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT
yÓTT‘·ÔeTT eTTô|ò’Œ düú\eTT\˝À #·÷|ü&ÉeTT »]–q~. |ü<äTHÓì$T~ (18) 6) ∫Á‘· Á>∑Vü≤eTT 6) dü÷s¡´ Á>∑Vü≤eTT.
#√≥¢qTqï Á>∑Vü≤eTT\≈£î #·T≥÷º >∑T+Á&Éì >∑Ts¡TÔ ô|≥º&ÉeTT »]–q~.
$T>∑‘· |üHÓï+&ÉT (12) Á>∑Vü≤eTT\≈£î >∑T+Á&Éì >∑Ts¡TÔ˝Ò<äT. >∑T+Á&Éì uÛÑ÷$T MT<ä eTìwæ »qq düeTj·TeTTqTã{Ϻ, ø±\#·Áø£eTT˝À
>∑Ts¡T˝Ô ìÒ $ »qà düeTj·TeTT˝À Äj·÷ dü\ú eTT˝ÀqTqïeì ‘Ó*j·TTe˝…qT. dü÷s¡T´ì ø£<ä*ø£qTã{Ϻ »qà \>∑ïyÓTÆq ‘·eT kÕúqeTT ‘Ó*dæb˛e⁄#·Tqï~.
‘·T\˝À ≈£îE&ÉT, eè•Ãø£eTT˝À X¯óÁø£ ãT<ÛäT\T, <ÛäqdüT‡˝À dü÷s¡´ >∑Ts¡T ≈£î+&É*˝Àì |üHÓï+&ÉT kÕúqeTT\˝À »qà\>∑ïeTT @<Ó’‘˚ n~ X¯Øs¡
sêVüQ ∫Á‘·Á>∑Vü≤eTT\T, eèwüuÛÑeTT˝À X¯ì, $T<∏äTqeTT˝À uÛÑ÷$T #·+Á<ä kÕúqyÓTÆq|ü&ÉT nø£ÿ&çqT+&ç ∫e]~ |üHÓï+&Ée~ e´j·T+ kÕúqeT>∑T
øπ ‘·T $TÁ‘·Á>∑V≤ü eTT\T »qq düeTj·TeTT˝À ñqï≥T¢ >∑T]Ô+#êeTT. >∑T+Á&Éì #·Tqï~. |üHïÓ +&ÉT \>∑ïeTT\˝À eT+∫ #Ó&TÉ Á>∑V≤ü eTT\T+&É>±, |üHïÓ +&ÉT
>∑Ts¡TÔ˝À|ü\qTqï Á>∑Vü≤eTT\T nø£ÿ&É ˝Ò≈£îHêï ‘·eT #˚‘·T\ <ë«sê Ä sêX¯ó\˝À nq>± ø£s¡à#·Áø£ kÕúqeTT\˝À bÕ|ü|ü⁄D´eTT\ ø£s¡à\T+&ÉTqT.
\>∑ïeTT\qT ‘êøÏq≥T¢ ˝…øÏÿ+#·Tø√e˝…qT. Á>∑Vü≤eTT\T #˚‘·T\qT+∫Hê |ü⁄D´ ø√DeTT\qT 1,5,9 kÕúqeTT\˝À eTìwæ |ü⁄D´eTT+&É>±,
nø£ÿ&ÉTqïfÒ¢ ˝…øÏÿ+#·ã&ÉT#·Tqï$. bÕ|üø√DeTT\qã&ÉT 3,7,11 kÕúqeTT\˝À bÕ|üeTT+&ÉTqT. eT÷&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 267 268 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
kÕúqeTT˝˝À |ü⁄D´eTT, eT÷&ÉT kÕúqeTT\˝À bÕ|üeTT ñ+&É>±, $T–*q C≤‘·ø£eTT nìï $<ÛäeTT\ ns¡úeT>∑T≥≈£î C≤‘·ø£\>∑ïeTTqT
Äs¡T kÕúqeTT\˝À bÕ|ü|ü⁄D´ $TÁX¯eTeTT ñ+&ÉTqT. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì >∑T]Ô+#·Tø=ì #·÷#êeTT. »qà\>∑ï ≈£î+&É*˝À >∑T]Ô+#·Tø√e\dæq~ @MT
bÕ|ü |ü⁄D´sêX¯ó\ MT<ä Á>∑Vü≤eTT\T øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+|üCÒj·TT#·÷ ˝Ò<äT. n+<äTe\q Á>∑Vü≤#ês¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q »qq \>∑ïeTT
ø±\#·Áø£eTT˝À ‹s¡T>∑T#·Tqï$. n˝≤ ‹s¡T>∑T#·÷ »qq düeTj·TeTT˝À |üP]Ô ‘Ó*dæb˛sTTq~. Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À |òü*‘·eTT˝…≥T¢HêïsTT, uÛÑ$wü´‘·TÔ
yês¡T @ \>∑ïeTT\˝À ñHêïs√ ÁøÏ+~ |ü≥eTT˝À ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. m˝≤ ñ+≥T+~ nqT $wüj·TeTTqT <äXÊ#ês¡eTTqT >∑T]Ô+∫q ‘·sê«‘·
#·÷kÕÔeTT. Ç|ü&ÉT á C≤‘·≈£îì <äXÊ#ês¡eTTqT m˝≤ ÁyêdüTø√yê˝À
≈£î» uÛÑ÷$T dü÷s¡´
>∑Ts¡T #·+Á<ä >∑Ts¡T ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. »qà~q qø£åÁ‘· |ü]e÷DeTTqT ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î
X¯ì X¯óÁø£ πø‘·T eTT+<äT~q qø£åÁ‘·eTTqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì #·÷&Ée˝…qT. C≤‘·≈£î&ÉT
≈£î» $TÁ‘· sêVüQ
7 8 ãT<Ûä 9 10 ∫Á‘· |ü⁄{Ϻq~ bÂs¡í$T ãT<Ûäyês¡eTT sêÁ‹ 1`30 >∑+≥\≈£î nsTTq+<äTq, Ä
~qeTT eTè>∑•s¡ sêÁ‹ 6`53 ì$TwüeTT\πø nsTTb˛sTTq <ëìe\q,
X¯ì X¯ì ‘·sê«‘· yÓ+≥H˚ Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTT ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq
6 11 düeTj·TeTT˝À Äs¡TÁ<ä ñ+&ÉT≥ e\q eTT+<äT~q qø£åÁ‘·eTT eTè>∑•s¡
n>∑T#·Tqï~. Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTT jÓTTø£ÿ |üP]Ô ø±\eTTqT ‘Ó*j·TT≥≈£î
≈£î» >∑Ts¡T eTè>∑•s¡qT m˝≤ ñ|üjÓ÷–+#·Tø=+≥THêïyÓ÷ ÁøÏ+<ä #·÷&É+&ç. Á|ü‹
5 12 qø£Áå ‘·eTT jÓTTø£ÿ |üP]Ô |ü]e÷DeTT 60.00 >∑&jç T· \T. nsTT‘˚ <ëì˝À
dü÷s¡´ uÛÑ÷$T X¯ì ø=~›>∑ m≈£îÿe>±˙, ø=~›>± ‘·≈£îÿe >±˙ qø£åÁ‘·eTT\T >∑&É#·T#·T+&É TqT.
>∑Ts¡T #·+Á<ä
sêVüQ X¯óÁø£ ≈£î» \>∑ïeTT |ü+#ê+>∑eTT˝À ‘=$Tà~ Á>∑V≤ü eTT\˝À mì$T~ Á>∑V≤ü eTT\ >∑eTqeTT\qT,
∫Á‘· πø‘·T qø£åÁ‘· Á|üy˚X¯eTT\qT Áyêdæj·TT+<äTs¡T nsTT‘˚ ˇø£ÿ #·+Á<äTìï >∑ T]+∫
4 $TÁ‘· ãT<Ûä 3 2 1
Áyêdæj·TT+&És¡T. |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT @ Á>∑Vü≤eTT m≈£ÿ&ÉTqï~, @
>∑T+Á&Éì >∑Ts¡TÔ‘√ >∑T]Ô+∫q Á>∑Vü≤eTT\T Ä kÕúqeTT˝À ˝Ò≈£îHêï \>∑ïeTT˝À, @ qø£åÁ‘·eTT˝Àj·TTqï~ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. #·+Á<äT&ÉT @
$T>∑‘· kÕúqeTT\˝À ñ+&ç nø£ÿ&çqT+&ç ‘·eT Vü≤düÔeTT\qT ñ+∫ á qø£åÁ‘·eTT˝À ñqïB, @ \>∑ïeTT˝À ñqï~ ‘Ó*j·÷\+fÒ eTqy˚T
sêX¯ó\˝Àì ø£s¡à\qT Á>∑Væ≤kÕÔj·Tì ‘Ó*j·Te˝…qT. >∑T+Á&Éì >∑Ts¡TÔ˝Òì dü«j·TeTT>± >∑DÏ‘·eTTqT ñ|üjÓ÷–+∫ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. >∑DÏ‘·eTTqT
Á>∑Vü≤eTT\T »qq düeTj·TeTT˝À eTqeTT >∑T]Ô+∫q \>∑ïeTT\˝À ñ+&ç m˝≤ #˚j·÷˝À Á|üø£ÿù|J˝À Áyêdæ #·÷|ækÕÔeTT <ëì Á|üø±s¡eTT me¬s’Hê
nø£ÿ&˚ |üìì #˚j·TT#·Tqïeì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. #˚düTø√e#·TÃqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 267 268 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
kÕúqeTT˝˝À |ü⁄D´eTT, eT÷&ÉT kÕúqeTT\˝À bÕ|üeTT ñ+&É>±, $T–*q C≤‘·ø£eTT nìï $<ÛäeTT\ ns¡úeT>∑T≥≈£î C≤‘·ø£\>∑ïeTTqT
Äs¡T kÕúqeTT\˝À bÕ|ü|ü⁄D´ $TÁX¯eTeTT ñ+&ÉTqT. ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì >∑T]Ô+#·Tø=ì #·÷#êeTT. »qà\>∑ï ≈£î+&É*˝À >∑T]Ô+#·Tø√e\dæq~ @MT
bÕ|ü |ü⁄D´sêX¯ó\ MT<ä Á>∑Vü≤eTT\T øÏs¡DeTT\qT Á|üdü]+|üCÒj·TT#·÷ ˝Ò<äT. n+<äTe\q Á>∑Vü≤#ês¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q »qq \>∑ïeTT
ø±\#·Áø£eTT˝À ‹s¡T>∑T#·Tqï$. n˝≤ ‹s¡T>∑T#·÷ »qq düeTj·TeTT˝À |üP]Ô ‘Ó*dæb˛sTTq~. Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À |òü*‘·eTT˝…≥T¢HêïsTT, uÛÑ$wü´‘·TÔ
yês¡T @ \>∑ïeTT\˝À ñHêïs√ ÁøÏ+~ |ü≥eTT˝À ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. m˝≤ ñ+≥T+~ nqT $wüj·TeTTqT <äXÊ#ês¡eTTqT >∑T]Ô+∫q ‘·sê«‘·
#·÷kÕÔeTT. Ç|ü&ÉT á C≤‘·≈£îì <äXÊ#ês¡eTTqT m˝≤ ÁyêdüTø√yê˝À
≈£î» uÛÑ÷$T dü÷s¡´
>∑Ts¡T #·+Á<ä >∑Ts¡T ‘Ó\TdüTø=+<ëeTT. »qà~q qø£åÁ‘· |ü]e÷DeTTqT ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î
X¯ì X¯óÁø£ πø‘·T eTT+<äT~q qø£åÁ‘·eTTqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì #·÷&Ée˝…qT. C≤‘·≈£î&ÉT
≈£î» $TÁ‘· sêVüQ
7 8 ãT<Ûä 9 10 ∫Á‘· |ü⁄{Ϻq~ bÂs¡í$T ãT<Ûäyês¡eTT sêÁ‹ 1`30 >∑+≥\≈£î nsTTq+<äTq, Ä
~qeTT eTè>∑•s¡ sêÁ‹ 6`53 ì$TwüeTT\πø nsTTb˛sTTq <ëìe\q,
X¯ì X¯ì ‘·sê«‘· yÓ+≥H˚ Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTT ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq
6 11 düeTj·TeTT˝À Äs¡TÁ<ä ñ+&ÉT≥ e\q eTT+<äT~q qø£åÁ‘·eTT eTè>∑•s¡
n>∑T#·Tqï~. Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTT jÓTTø£ÿ |üP]Ô ø±\eTTqT ‘Ó*j·TT≥≈£î
≈£î» >∑Ts¡T eTè>∑•s¡qT m˝≤ ñ|üjÓ÷–+#·Tø=+≥THêïyÓ÷ ÁøÏ+<ä #·÷&É+&ç. Á|ü‹
5 12 qø£Áå ‘·eTT jÓTTø£ÿ |üP]Ô |ü]e÷DeTT 60.00 >∑&jç T· \T. nsTT‘˚ <ëì˝À
dü÷s¡´ uÛÑ÷$T X¯ì ø=~›>∑ m≈£îÿe>±˙, ø=~›>± ‘·≈£îÿe >±˙ qø£åÁ‘·eTT\T >∑&É#·T#·T+&É TqT.
>∑Ts¡T #·+Á<ä
sêVüQ X¯óÁø£ ≈£î» \>∑ïeTT |ü+#ê+>∑eTT˝À ‘=$Tà~ Á>∑V≤ü eTT\˝À mì$T~ Á>∑V≤ü eTT\ >∑eTqeTT\qT,
∫Á‘· πø‘·T qø£åÁ‘· Á|üy˚X¯eTT\qT Áyêdæj·TT+<äTs¡T nsTT‘˚ ˇø£ÿ #·+Á<äTìï >∑ T]+∫
4 $TÁ‘· ãT<Ûä 3 2 1
Áyêdæj·TT+&És¡T. |ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT @ Á>∑Vü≤eTT m≈£ÿ&ÉTqï~, @
>∑T+Á&Éì >∑Ts¡TÔ‘√ >∑T]Ô+∫q Á>∑Vü≤eTT\T Ä kÕúqeTT˝À ˝Ò≈£îHêï \>∑ïeTT˝À, @ qø£åÁ‘·eTT˝Àj·TTqï~ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. #·+Á<äT&ÉT @
$T>∑‘· kÕúqeTT\˝À ñ+&ç nø£ÿ&çqT+&ç ‘·eT Vü≤düÔeTT\qT ñ+∫ á qø£åÁ‘·eTT˝À ñqïB, @ \>∑ïeTT˝À ñqï~ ‘Ó*j·÷\+fÒ eTqy˚T
sêX¯ó\˝Àì ø£s¡à\qT Á>∑Væ≤kÕÔj·Tì ‘Ó*j·Te˝…qT. >∑T+Á&Éì >∑Ts¡TÔ˝Òì dü«j·TeTT>± >∑DÏ‘·eTTqT ñ|üjÓ÷–+∫ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. >∑DÏ‘·eTTqT
Á>∑Vü≤eTT\T »qq düeTj·TeTT˝À eTqeTT >∑T]Ô+∫q \>∑ïeTT\˝À ñ+&ç m˝≤ #˚j·÷˝À Á|üø£ÿù|J˝À Áyêdæ #·÷|ækÕÔeTT <ëì Á|üø±s¡eTT me¬s’Hê
nø£ÿ&˚ |üìì #˚j·TT#·Tqïeì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. #˚düTø√e#·TÃqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 269 270 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
2`30 >∑&j
ç T· \≈£î 1 >∑+≥j·T>∑TqT. bÕ<äeTT˝À ñqï≥T¢ ‘Ó*dæq~. C≤‘·≈î£ &ÉT |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT˝À dü÷s¡T´&ÉT
|üP]Ô qø£åÁ‘· Á|üe÷D ø±\eTT : 60`00 >∑&çj·T\T ` 24`00 >∑+≥\T mø£ÿ&ÉTHêï&Éì ‘Ó*j·TT≥≈£î >∑‘· ù|J˝˝À #Ó|ü ø=HêïeTT. dü÷s√´<äjT· eTT
eTè>∑•s¡ qø£åÁ‘·eTT eTT+<äT s√E~ : 7`12 >∑&ç 6`53 >∑.ì yÓTT<ä\T C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT es¡≈£î ˝…øÏÿ+∫ dü÷s¡T´ìï ‘Ó*j·T
ìqï{Ï ~qeTT $T–*q Äs¡TÁ<ä : 42`48 μμ 17`07 >∑.ì >∑*– n‘·&TÉ qï \>∑ï øÏsD¡ eTT\qTã{Ϻ C≤‘·≈î£ ì »qà \>∑ïeTTqT ‘Ó*j·T
»qq ø±\ ~qeTTq Äs¡TÁ<ä : 13`35 5`26 >∑.ì >∑\TZ#·THêïeTT. Á>∑Vü≤#ês¡ $<ÛëqeTT˝À »qà \>∑ïeTT m+‘· ÁbÕ<Ûëq´‘·
|üP]Ô Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· |ü]e÷DeTT : 56`23 >∑&ç 22`33 >∑.ì ø£*Zj·TTqï<√, n˝≤π> Á>∑Vü≤#ês¡ $<ÛëqeTT˝À #·+Á<äTì <ë«sê ‘Ó*j·T
Äs¡TÁ<ä ÁbÕs¡+uÛÑeTT : ` 6`53 ì$Tˆˆ ã&ÉT ÁbÕs¡+uÛÑ <äX¯ @<√ ‘Ó*j·T&ÉeTT ≈£L&Ü eTTK´yÓTÆq<˚. ÁbÕs¡+uÛÑÛ
C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq ø±\eTT sêÁ‹ : ` 1`30 ì$Tˆˆ <äX¯qT ‘Ó*j·T>∑*–‘˚ <ëìøÏ nqTu+<ÛäeTT>±j·TTqï <äX¯\qT es¡Tdü>±
|ü⁄≥Tºø£ es¡≈£î >∑&ç∫q Äs¡TÁ<ä ø±\eTT : 16`57 >∑&ç 6`47 ì$Tˆˆ ‘Ó*j·T>∑\eTT. Á|üdTü ‘Ô · »qà˝À @ <äX,¯ mø£ÿ&ç qT+&ç ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑T#·Tqï<√
>∑&É∫q Äs¡TÁ<ä ø±\eTT : 16`57 >∑&ç 6`47 ì$Tˆˆ ‘Ó*j·T>∑*‘Z ˚ >∑‘»· qà˝À #·ìb˛sTTq~ |ò˝ü ≤Hê <äX˝¯ À |ò˝ü ≤q ø±\eTT˝À
|üP]Ô Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· ø±\ |ü]e÷DeTT: 56`23 >∑&ç 22`33 ì$Tˆˆ nì #Ó|üŒe#·TÃqT. Çø£ÿ&É ø=+<ä]øÏ nqTe÷qeTT sêe#·TÃqT. á
Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTT ˇø£ bÕ<äeTT : 14`06 >∑&ç 5`38 ì$Tˆˆ »qà˝Àì<˚ dü]>± ‘Ó*j·T˝Ò≈£îHêïeTT. n≥Te+≥|ü&ÉT >∑‘·»qà˝Àì
>∑&É∫q Äs¡TÁ<ä ø±\eTT ` 16`57 eTs¡D $wüjT· eTTqT ‘Ó*j·Te#·TÃqqTe÷≥ m+‘·es¡≈î£ dü‘´· eTì n&ÉT>∑
Äs¡TÁ<ä bÕ<äeTT 1 ` 14`06 e#·TÃqT. <ëìøÏ y˚TeTT #Ó|ü q<˚eTq>±! ˇø£ Á|üj÷· DÏ≈î£ &ÉT ø±*q&Éøq£
Äs¡TÁ<ä ¬s+&Ée bÕ<äeTT˝À >∑&É∫q~ ` 2`51 <ä÷s¡Á|üj÷· DeTT #˚jT· T#·÷ eT<Û´ä ˝À ∫qï }s¡q¢ T nø£ÿ&Éøÿ£ &É ô|<ä›}s¡q¢ T
Äs¡TÁ<ä ¬s+&Ée bÕ<äeTTqTã{Ϻ #·+Á<äT&ÉT $T<∏äTq \>∑ïeTT˝À ñqï≥T¢ <ë≥T#·÷ b˛e⁄#·THêï&ÉqTø=qTeTT. n‘·&ÉT |ü>∑\+‘ê Á|üj·÷DeTT
‘Ó*j·TT#·Tqï~. #˚dæ sêÁ‹|üP≥ ˇø£#√≥ Ä– ñ<äj·TeTT ‹]– nø£ÿ&çqT+&ç ãj·T\T<˚]
b˛jÓT&çyê&ÉT. yêì $wüj·TeTT˝À yê&ÉT sêÁ‹ mø£ÿ&Ó’‘˚ Ä>±&√, ‹]–
Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTTqT $>∑&çj·T\˝À #·÷∫q `3383 $>∑&çj·T\T
ñ<äj·TeTT nø£ÿ&çqT+&˚ ãj·T\T<˚s¡Tqì #Ó|üŒ&ÉeTT˝À dü‘·´eTTqïfÒ¢,
>∑&É∫q Äs¡TÁ<ä ø±\eTTqT $>∑&çj·T\˝À #·÷∫q `1017 $>∑&çj·T\T
ˇø£ e´øÏÔ bı&Éyê{Ï J$‘· Á|üj·÷DeTT˝À sêÁ‹e˝…qTqï eTs¡DeTT
Ç+‘·es¡≈£î C≤‘·≈£îì jÓTTø£ÿ Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À #·+Á<äT&ÉT e∫Ãq|ü&ÉT @ düeTj·TeTT˝À #·ìb˛j·÷&√ yê&ÉT ‹]– n<˚
mø£ÿ&ÉTHêï&√, @ qø£åÁ‘· bÕ<äeTT˝Àj·TTHêï&√ >∑DÏ‘·eTT <ë«sê ‘Ó*j·T düeTj·TeTT ˝ÀH˚ »ìà+∫ ‘·q J$‘· Á|üj·÷DeTTqT kÕ–+#·T#·THêï&Éì
>∑*>±eTT. ∫es¡≈£î #·+Á<äT&ÉT $T<∏äTq\>∑ïeTT˝À Äs¡TÁ<ä ¬s+&Ée #Ó|Œü &ÉeTT dü‘´· y˚Tj·T>∑TqT. ˇø£&TÉ >∑‘»· qà˝À ˇø£ <äX˝¯ À @ dü+e‘·‡s¡eTT,
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 269 270 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
2`30 >∑&j
ç T· \≈£î 1 >∑+≥j·T>∑TqT. bÕ<äeTT˝À ñqï≥T¢ ‘Ó*dæq~. C≤‘·≈î£ &ÉT |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT˝À dü÷s¡T´&ÉT
|üP]Ô qø£åÁ‘· Á|üe÷D ø±\eTT : 60`00 >∑&çj·T\T ` 24`00 >∑+≥\T mø£ÿ&ÉTHêï&Éì ‘Ó*j·TT≥≈£î >∑‘· ù|J˝˝À #Ó|ü ø=HêïeTT. dü÷s√´<äjT· eTT
eTè>∑•s¡ qø£åÁ‘·eTT eTT+<äT s√E~ : 7`12 >∑&ç 6`53 >∑.ì yÓTT<ä\T C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT es¡≈£î ˝…øÏÿ+∫ dü÷s¡T´ìï ‘Ó*j·T
ìqï{Ï ~qeTT $T–*q Äs¡TÁ<ä : 42`48 μμ 17`07 >∑.ì >∑*– n‘·&TÉ qï \>∑ï øÏsD¡ eTT\qTã{Ϻ C≤‘·≈î£ ì »qà \>∑ïeTTqT ‘Ó*j·T
»qq ø±\ ~qeTTq Äs¡TÁ<ä : 13`35 5`26 >∑.ì >∑\TZ#·THêïeTT. Á>∑Vü≤#ês¡ $<ÛëqeTT˝À »qà \>∑ïeTT m+‘· ÁbÕ<Ûëq´‘·
|üP]Ô Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· |ü]e÷DeTT : 56`23 >∑&ç 22`33 >∑.ì ø£*Zj·TTqï<√, n˝≤π> Á>∑Vü≤#ês¡ $<ÛëqeTT˝À #·+Á<äTì <ë«sê ‘Ó*j·T
Äs¡TÁ<ä ÁbÕs¡+uÛÑeTT : ` 6`53 ì$Tˆˆ ã&ÉT ÁbÕs¡+uÛÑ <äX¯ @<√ ‘Ó*j·T&ÉeTT ≈£L&Ü eTTK´yÓTÆq<˚. ÁbÕs¡+uÛÑÛ
C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq ø±\eTT sêÁ‹ : ` 1`30 ì$Tˆˆ <äX¯qT ‘Ó*j·T>∑*–‘˚ <ëìøÏ nqTu+<ÛäeTT>±j·TTqï <äX¯\qT es¡Tdü>±
|ü⁄≥Tºø£ es¡≈£î >∑&ç∫q Äs¡TÁ<ä ø±\eTT : 16`57 >∑&ç 6`47 ì$Tˆˆ ‘Ó*j·T>∑\eTT. Á|üdTü ‘Ô · »qà˝À @ <äX,¯ mø£ÿ&ç qT+&ç ÁbÕs¡+uÛeÑ T>∑T#·Tqï<√
>∑&É∫q Äs¡TÁ<ä ø±\eTT : 16`57 >∑&ç 6`47 ì$Tˆˆ ‘Ó*j·T>∑*‘Z ˚ >∑‘»· qà˝À #·ìb˛sTTq~ |ò˝ü ≤Hê <äX˝¯ À |ò˝ü ≤q ø±\eTT˝À
|üP]Ô Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· ø±\ |ü]e÷DeTT: 56`23 >∑&ç 22`33 ì$Tˆˆ nì #Ó|üŒe#·TÃqT. Çø£ÿ&É ø=+<ä]øÏ nqTe÷qeTT sêe#·TÃqT. á
Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTT ˇø£ bÕ<äeTT : 14`06 >∑&ç 5`38 ì$Tˆˆ »qà˝Àì<˚ dü]>± ‘Ó*j·T˝Ò≈£îHêïeTT. n≥Te+≥|ü&ÉT >∑‘·»qà˝Àì
>∑&É∫q Äs¡TÁ<ä ø±\eTT ` 16`57 eTs¡D $wüjT· eTTqT ‘Ó*j·Te#·TÃqqTe÷≥ m+‘·es¡≈î£ dü‘´· eTì n&ÉT>∑
Äs¡TÁ<ä bÕ<äeTT 1 ` 14`06 e#·TÃqT. <ëìøÏ y˚TeTT #Ó|ü q<˚eTq>±! ˇø£ Á|üj÷· DÏ≈î£ &ÉT ø±*q&Éøq£
Äs¡TÁ<ä ¬s+&Ée bÕ<äeTT˝À >∑&É∫q~ ` 2`51 <ä÷s¡Á|üj÷· DeTT #˚jT· T#·÷ eT<Û´ä ˝À ∫qï }s¡q¢ T nø£ÿ&Éøÿ£ &É ô|<ä›}s¡q¢ T
Äs¡TÁ<ä ¬s+&Ée bÕ<äeTTqTã{Ϻ #·+Á<äT&ÉT $T<∏äTq \>∑ïeTT˝À ñqï≥T¢ <ë≥T#·÷ b˛e⁄#·THêï&ÉqTø=qTeTT. n‘·&ÉT |ü>∑\+‘ê Á|üj·÷DeTT
‘Ó*j·TT#·Tqï~. #˚dæ sêÁ‹|üP≥ ˇø£#√≥ Ä– ñ<äj·TeTT ‹]– nø£ÿ&çqT+&ç ãj·T\T<˚]
b˛jÓT&çyê&ÉT. yêì $wüj·TeTT˝À yê&ÉT sêÁ‹ mø£ÿ&Ó’‘˚ Ä>±&√, ‹]–
Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTTqT $>∑&çj·T\˝À #·÷∫q `3383 $>∑&çj·T\T
ñ<äj·TeTT nø£ÿ&çqT+&˚ ãj·T\T<˚s¡Tqì #Ó|üŒ&ÉeTT˝À dü‘·´eTTqïfÒ¢,
>∑&É∫q Äs¡TÁ<ä ø±\eTTqT $>∑&çj·T\˝À #·÷∫q `1017 $>∑&çj·T\T
ˇø£ e´øÏÔ bı&Éyê{Ï J$‘· Á|üj·÷DeTT˝À sêÁ‹e˝…qTqï eTs¡DeTT
Ç+‘·es¡≈£î C≤‘·≈£îì jÓTTø£ÿ Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À #·+Á<äT&ÉT e∫Ãq|ü&ÉT @ düeTj·TeTT˝À #·ìb˛j·÷&√ yê&ÉT ‹]– n<˚
mø£ÿ&ÉTHêï&√, @ qø£åÁ‘· bÕ<äeTT˝Àj·TTHêï&√ >∑DÏ‘·eTT <ë«sê ‘Ó*j·T düeTj·TeTT ˝ÀH˚ »ìà+∫ ‘·q J$‘· Á|üj·÷DeTTqT kÕ–+#·T#·THêï&Éì
>∑*>±eTT. ∫es¡≈£î #·+Á<äT&ÉT $T<∏äTq\>∑ïeTT˝À Äs¡TÁ<ä ¬s+&Ée #Ó|Œü &ÉeTT dü‘´· y˚Tj·T>∑TqT. ˇø£&TÉ >∑‘»· qà˝À ˇø£ <äX˝¯ À @ dü+e‘·‡s¡eTT,
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 271
@ HÓ\, @ ~qeTT, @ >∑+≥˝À #·ìb˛j·÷&√ n<˚ <äX¯˝À n<˚
dü+e‘·‡s¡eTT, n<˚ HÓ\, n<˚ ~qeTT, n<˚ >∑+≥˝À n<˚ düeTj·TeTTq
»ìà+#·T#·THêï&Éì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. >∑‘·»qà dü‘·´eTì ‘Ó*dæqyêìøÏ
>∑‘·»qà <äXÊuÛÑTøÏÔ ≈£L&Ü dü‘·´eTì ‘Ó*j·TTqT. >∑‘·»qà˝À <äXÊuÛ ÑTøÏÔì
‘Ó*j·TT≥≈£î Á|üdüTÔ‘· »qà˝À @ <äX¯˝À ÁbÕs¡+uÛÑeT>∑T#·Tqï<√ ‘Ó*j·÷*.
n≥T¢ ‘Ó*j·TT≥≈£î Á|üj·T‹ï<ë›eTT.
»>∑Hé nqT e´øÏÔ »qq düeTj·TeTT˝À #·+Á<äTìï >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT
ø=qT≥≈£î y˚dæq >∑DÏ‘·eTT˝À #·+Á<äT&ÉTqï Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTT jÓTTø£ÿ |üP]Ô
|ü]e÷DeTTqT >∑&çj·T\˝À 56`23>± ñqï≥T¢ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. nfÒ¢
»qq düeTj·TeTTq≈£î >∑&É∫q Äs¡TÁ<ä jÓTTø£ÿ |ü]e÷DeTT >∑&çj·T\˝À
16`57>± ñqï≥T¢ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTTqTã{Ϻ <äX¯
$uÛÑ»q qø£åÁ‘·eTT\˝À Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTT |üP]Ô Hê\T>∑T bÕ<äeTT\T ≈£î»
<äX¯qT >∑Ts¡TÔ #˚j·TT#·Tqï$. n+<äTe\q á C≤‘·≈£î&ÉT ≈£î»<äX¯˝À
|ü⁄{≤º&ÉT nì ‘Ó*dæb˛sTTq~. ≈£î»<äX¯˝À C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq|ü&ÉT Ä
<äX¯ m+‘·es¡≈î£ $T–*j·TTqï~. m+‘·es¡≈î£ >∑‘»· qà˝À nsTTb˛sTTq~
‘Ó*j·Te˝…qT. n≥T¢ ‘Ó*j·TT≥≈£î »qq düeTj·TeTT˝À >∑&É∫q Äs¡TÁ<ä
ø±\eTTqT ≈£î»<äX‘¯ √ >∑TDÏ+∫ e∫Ãq dü+K´qT |üP]Ô Äs¡TÁ<ä |ü]e÷DeTT
‘√ uÛ≤–+#·>± mìï dü+e‘·‡s¡eTT\T >∑‘»· qà˝À >∑&∫É q~ ‘Ó*dæb˛e⁄qT.
n≥T¢ uÛ≤–+∫q|ü&ÉT $T–*q X‚wüeTTqT |üHÓï+&ÉT HÓ\\‘√ ôV≤∫Ã+∫
qø£Áå ‘· |ü]e÷DeTT‘√ uÛ≤–+#·>± mìï HÓ\\T >∑‘· »qà˝À >∑&∫É b˛sTTq~
‘Ó*j·TTqT. n|ü&ÉT ≈£L&Ü $T–*q X‚wüeTTqT 30 ~qeTT\ #˚‘·
ôV≤∫Ã+∫ Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· |ü]e÷DeTT‘√ uÛ≤–+#·>± >∑‘·»qà˝À mìï
~qeTT\T >∑&É∫q~ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. n˝≤π> n|ü&ÉT ≈£L&Ü $T–*q
272 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
X‚weü TTqT 24 >∑+≥\‘√ ôV≤∫Ã+∫ e∫Ãq dü+K´qT qø£Áå ‘· |ü]e÷DeTT‘√
uÛ≤–+#·>± >∑‘·»qà˝À mìï >∑+≥\T á <äX¯ nsTTb˛sTTq~ ‘Ó*j·T
>∑\<äT. n<˚ $<ÛäeTT>± ì$TwüeTT\ es¡≈£î, ∫es¡≈£î ôdø£+&É¢ es¡≈£î >∑‘·
»qà uÛÑTøÏÔì ‘Ó*j·Te#·TÃqT. ≈£î»<äX¯ yÓTT‘·ÔeTT @&ÉT (7) dü+e‘·‡s¡eTT
\T+&É>± n+<äT˝À mìï dü+e‘·‡s¡eTT\T, mìï HÓ\\T, mìï ~qeTT\T,
mìï ì$TwüeTT\T yÓqTø£ »qà˝À ≈£î»<äX¯ nsTTb˛sTTq~ ‘Ó*j·T>∑*Z
$T–*q ø±\eTTqT Á|üdüTÔ‘· »qà˝À nqTuÛÑ$+#·e\dæj·TTqï<äì #Ó|üŒ
e#·TÃqT. á $<ÛäeTT>± C≤‘·ø£eTT˝À eTTK´yÓTÆq <äXÊ ø±\eTTqT
‘Ó*j·Te#·TÃqT. Ç|ü&ÉT Ä >∑DÏ‘·eTTqT >∑T]+∫ ø=+‘· ‘Ó\TdüT
ø=+<ëeTT.
Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· |üP]Ô ø±\|ü]e÷DeTT R 3383 $>∑&çj·T\T
C≤‘·≈£îìøÏ >∑&É∫b˛sTTq Äs¡TÁ<äqø£åÁ‘· ø±\eTT R 1017 $>∑&çj·T\T
>∑&É∫q Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTT jÓTTø£ÿ $>∑&çj·T\qT,
Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTTq≈£î e#·Tà ≈£î»<äX¯ jÓTTø£ÿ
7 dü+ˆˆ\‘√ ôV≤∫Ã+∫>± e∫Ãq $>∑&çj·T\T R 7119
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· |ü]e÷D $>∑&çj·T\‘√ 1017I7
uÛ≤–+#·>± e∫Ãq uÛ≤>∑eTT\ dü+K´qT ≈£î»<äX¯˝À >∑&É∫q 7119
ø±\eTT>± ‘Ó*j·Te˝…qT. R 2 dü+ˆˆ 3383)7119(2dü+ˆˆ
6766
$T–*q X‚wüeTTqT 12 HÓ\\‘√ >∑TDÏ+∫ Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· 353I12
|ü]e÷D $>∑&çj·T\‘√ uÛ≤–+#·>± e∫Ãq~ HÓ\\T R 1 HÓ\ 3383)4236(1HÓ\
‘·sê«‘· $T–*q X‚wüeTTqT 30 ~qeTT\‘√ >∑TDÏ+∫ 3383
Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· |ü]e÷DeTT‘√ uÛ≤–+#·>± 853I30
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 271
@ HÓ\, @ ~qeTT, @ >∑+≥˝À #·ìb˛j·÷&√ n<˚ <äX¯˝À n<˚
dü+e‘·‡s¡eTT, n<˚ HÓ\, n<˚ ~qeTT, n<˚ >∑+≥˝À n<˚ düeTj·TeTTq
»ìà+#·T#·THêï&Éì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. >∑‘·»qà dü‘·´eTì ‘Ó*dæqyêìøÏ
>∑‘·»qà <äXÊuÛÑTøÏÔ ≈£L&Ü dü‘·´eTì ‘Ó*j·TTqT. >∑‘·»qà˝À <äXÊuÛ ÑTøÏÔì
‘Ó*j·TT≥≈£î Á|üdüTÔ‘· »qà˝À @ <äX¯˝À ÁbÕs¡+uÛÑeT>∑T#·Tqï<√ ‘Ó*j·÷*.
n≥T¢ ‘Ó*j·TT≥≈£î Á|üj·T‹ï<ë›eTT.
»>∑Hé nqT e´øÏÔ »qq düeTj·TeTT˝À #·+Á<äTìï >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT
ø=qT≥≈£î y˚dæq >∑DÏ‘·eTT˝À #·+Á<äT&ÉTqï Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTT jÓTTø£ÿ |üP]Ô
|ü]e÷DeTTqT >∑&çj·T\˝À 56`23>± ñqï≥T¢ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. nfÒ¢
»qq düeTj·TeTTq≈£î >∑&É∫q Äs¡TÁ<ä jÓTTø£ÿ |ü]e÷DeTT >∑&çj·T\˝À
16`57>± ñqï≥T¢ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTTqTã{Ϻ <äX¯
$uÛÑ»q qø£åÁ‘·eTT\˝À Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTT |üP]Ô Hê\T>∑T bÕ<äeTT\T ≈£î»
<äX¯qT >∑Ts¡TÔ #˚j·TT#·Tqï$. n+<äTe\q á C≤‘·≈£î&ÉT ≈£î»<äX¯˝À
|ü⁄{≤º&ÉT nì ‘Ó*dæb˛sTTq~. ≈£î»<äX¯˝À C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq|ü&ÉT Ä
<äX¯ m+‘·es¡≈î£ $T–*j·TTqï~. m+‘·es¡≈î£ >∑‘»· qà˝À nsTTb˛sTTq~
‘Ó*j·Te˝…qT. n≥T¢ ‘Ó*j·TT≥≈£î »qq düeTj·TeTT˝À >∑&É∫q Äs¡TÁ<ä
ø±\eTTqT ≈£î»<äX‘¯ √ >∑TDÏ+∫ e∫Ãq dü+K´qT |üP]Ô Äs¡TÁ<ä |ü]e÷DeTT
‘√ uÛ≤–+#·>± mìï dü+e‘·‡s¡eTT\T >∑‘»· qà˝À >∑&∫É q~ ‘Ó*dæb˛e⁄qT.
n≥T¢ uÛ≤–+∫q|ü&ÉT $T–*q X‚wüeTTqT |üHÓï+&ÉT HÓ\\‘√ ôV≤∫Ã+∫
qø£Áå ‘· |ü]e÷DeTT‘√ uÛ≤–+#·>± mìï HÓ\\T >∑‘· »qà˝À >∑&∫É b˛sTTq~
‘Ó*j·TTqT. n|ü&ÉT ≈£L&Ü $T–*q X‚wüeTTqT 30 ~qeTT\ #˚‘·
ôV≤∫Ã+∫ Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· |ü]e÷DeTT‘√ uÛ≤–+#·>± >∑‘·»qà˝À mìï
~qeTT\T >∑&É∫q~ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. n˝≤π> n|ü&ÉT ≈£L&Ü $T–*q
272 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
X‚weü TTqT 24 >∑+≥\‘√ ôV≤∫Ã+∫ e∫Ãq dü+K´qT qø£Áå ‘· |ü]e÷DeTT‘√
uÛ≤–+#·>± >∑‘·»qà˝À mìï >∑+≥\T á <äX¯ nsTTb˛sTTq~ ‘Ó*j·T
>∑\<äT. n<˚ $<ÛäeTT>± ì$TwüeTT\ es¡≈£î, ∫es¡≈£î ôdø£+&É¢ es¡≈£î >∑‘·
»qà uÛÑTøÏÔì ‘Ó*j·Te#·TÃqT. ≈£î»<äX¯ yÓTT‘·ÔeTT @&ÉT (7) dü+e‘·‡s¡eTT
\T+&É>± n+<äT˝À mìï dü+e‘·‡s¡eTT\T, mìï HÓ\\T, mìï ~qeTT\T,
mìï ì$TwüeTT\T yÓqTø£ »qà˝À ≈£î»<äX¯ nsTTb˛sTTq~ ‘Ó*j·T>∑*Z
$T–*q ø±\eTTqT Á|üdüTÔ‘· »qà˝À nqTuÛÑ$+#·e\dæj·TTqï<äì #Ó|üŒ
e#·TÃqT. á $<ÛäeTT>± C≤‘·ø£eTT˝À eTTK´yÓTÆq <äXÊ ø±\eTTqT
‘Ó*j·Te#·TÃqT. Ç|ü&ÉT Ä >∑DÏ‘·eTTqT >∑T]+∫ ø=+‘· ‘Ó\TdüT
ø=+<ëeTT.
Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· |üP]Ô ø±\|ü]e÷DeTT R 3383 $>∑&çj·T\T
C≤‘·≈£îìøÏ >∑&É∫b˛sTTq Äs¡TÁ<äqø£åÁ‘· ø±\eTT R 1017 $>∑&çj·T\T
>∑&É∫q Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTT jÓTTø£ÿ $>∑&çj·T\qT,
Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTTq≈£î e#·Tà ≈£î»<äX¯ jÓTTø£ÿ
7 dü+ˆˆ\‘√ ôV≤∫Ã+∫>± e∫Ãq $>∑&çj·T\T R 7119
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· |ü]e÷D $>∑&çj·T\‘√ 1017I7
uÛ≤–+#·>± e∫Ãq uÛ≤>∑eTT\ dü+K´qT ≈£î»<äX¯˝À >∑&É∫q 7119
ø±\eTT>± ‘Ó*j·Te˝…qT. R 2 dü+ˆˆ 3383)7119(2dü+ˆˆ
6766
$T–*q X‚wüeTTqT 12 HÓ\\‘√ >∑TDÏ+∫ Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· 353I12
|ü]e÷D $>∑&çj·T\‘√ uÛ≤–+#·>± e∫Ãq~ HÓ\\T R 1 HÓ\ 3383)4236(1HÓ\
‘·sê«‘· $T–*q X‚wüeTTqT 30 ~qeTT\‘√ >∑TDÏ+∫ 3383
Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· |ü]e÷DeTT‘√ uÛ≤–+#·>± 853I30
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 273
e∫Ãq ~qeTT\T R 7 ~qeTT\T 3383)25590(7~q
23681
e∫Ãq X‚wüeTTqT 24 >∑+≥\‘√ >∑TDÏ+∫ Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· 1909I24
$>∑&çj·T\˝À uÛ≤–+#·>± e#·TÃq~ >∑+≥\T R 13 >∑+≥\T 3383)45816(13>∑+
3383
Bììã{Ϻ >∑‘·»qà˝À >∑&ç∫q ≈£î»<äX¯ 2 dü+ˆˆ 1 HÓ\, 11986
7 ~qeTT\, 13 >∑+≥\ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. 10149
1837
dü+.HÓ\.~q.>∑+≥
Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTT e\q »qà˝À e∫Ãq <äX¯ ≈£î»<äX¯`7`00`00`00
>∑‘· »qà uÛÑTøÏÔ˝À nsTTb˛sTTq ≈£î»<äX¯ ` 2`01`07`13
>∑‘· »qà˝À Ks¡TÃø±>± $T–*q ≈£î»<äX¯ ø±\eTT ` 4`10`22`11
‘·sê«‘· e#·TÃ sêVüQ<äX¯ ø±\eTT ` 10`00`00`00
C≤‘·≈£îì u≤\´eTT˝À »s¡T>∑T ø±\eTT ` 14`10`22`11
‘·sê«‘· e#·TÃ >∑Ts¡T<äX¯ ø±\eTT ` 13`00`00`00
C≤‘·≈£îì ej·TdüT‡ ` 27`10`22`11
‘·sê«‘· e#·Tà uÛÑ÷ <äXÊ ø±\eTT ` 13`00`00`00
n|üŒ{ÏøÏ eTìwæ ej·TdüT‡ Ç+‘·es¡≈£î e#·TÃqT ` 40`10`22`11
‘·sê«‘· e#·Tà X¯ì<äXÊø±\eTT ` 13`00`00`00
á ej·TdüT‡ es¡≈£î X¯ì <äX¯e⁄+&ÉTqT ` 53`10`22`11
X¯ì<äX¯ nsTTb˛sTTq&ÉT C≤‘·≈£îì≈£îqï ej·TdüT‡ ` 53`10`22`11
‘·sê«‘· e#·TÃ ãT<Ûä <äXÊø±\eTT ` 10`00`00`00
n|üŒ{ÏøÏ ñqï ej·TdüT‡ ` 63`10`22`11
‘·sê«‘· e#·TÃ πø‘·T <äXÊø±\eTT ` 7`00`00`00
πø‘·T<äX¯ nsTTb˛sTTq ‘·sê«‘· ej·TdüT‡ ` 70`10`22`11
‘·sê«‘· e#·TÃ X¯óÁø£ <äXÊø±\eTT ` 13`00`00`00
274 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
X¯óÁø£<äX¯‘√ nsTTq ej·TdüT‡ ` 83`10`22`11
‘·sê«‘·e#·TÃ $TÁ‘· <äXÊø±\eTT ` 7`00`00`00
$TÁ‘·<äX¯‘√ e∫Ãq ej·TdüT‡ ` 90`10`22`11
‘·sê« »s¡T>∑T ∫Á‘· <äXÊø±\eTT ` 7`00`00`00
eè<ë∆|ü´eTT˝À ej·TdüT‡ ` 97`10`22`11
s¡$ <äXÊø±\eTT ` 10`00`00`00
107`10`22`11
#·+Á<ä <äXÊø±\eTT ` 10`00`00`00
117`10`22`11
>∑‘· »qà˝À >∑&É∫q ≈£î»<äX¯ ø±\eTT (uÛÑTøÏÔ) ` 2`01`07`13
yÓTT‘·ÔeTT |üHÓï+&ÉT <äX¯\ ø±\eTT ` 120`00`00`00
Ç+‘·es¡≈£î |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ <äX¯\qT #Ó|üø=HêïeTT.
|üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ <äX\¯ ìï{Ïì ø£*|æ‘˚ yÓTT‘·eÔ TT 120 dü+e‘·‡s¡eTT\T
n>∑T#·Tqï$. ˇø£ eTìwæ jÓTTø£ÿ dü+|üPs¡í Äj·TTwü߸ 120 dü+e‘·‡s¡eTT\ì
|üPs¡«eTT ô|<ä›\T BììãfÒº #Óô|Œ&çyês¡T. Çø£ÿ&É |üP]Ô $es¡eTT ø=s¡≈£î
|üHÓï+&ÉT <äX¯\qT Áyêdæ #·÷|æ+#êeTT. ø±˙ Á|ü‹ eTìwæ 120
dü+e‘·‡s¡eTT\T Áã‘·Tø£&Éì n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. 120 dü+e‘·‡s¡eTT\T
Áã‘·Tø£≈£L&É<äqT ìj·TeTeTT @MT ˝Ò<äT. ø±e⁄q 120 dü+e‘·‡s¡eTT\T
Áã‹πøyês¡T ≈£L&Ü j·TTHêïs¡T. dü÷\ú X¯Øs¡eTT\‘√ mes¡÷ Áã‹øÏ˝≈Ò £îHêï
dü÷ø£àå eTT>±, dü÷ø£àå X¯Øs¡eTT‘√ m+<äs√ 120 dü+e‘·‡s¡eTT\ø£+fÒ m≈£îÿe
Áã‘·T≈£î#·Tqïyês¡T ≈£L&Ü ø£\s¡T. Çø£ÿ&É |üHÓï+&ÉT <äX¯\qT Áyêdæq+‘·
e÷Á‘·eTTq á C≤‘·≈£î&ÉT ≈£L&Ü 100 dü+e‘·‡s¡eTT\ ô|’q Áã‘·T≈£îqì
≈£L&Ü #Ó|üŒ˝ÒeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 273
e∫Ãq ~qeTT\T R 7 ~qeTT\T 3383)25590(7~q
23681
e∫Ãq X‚wüeTTqT 24 >∑+≥\‘√ >∑TDÏ+∫ Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘· 1909I24
$>∑&çj·T\˝À uÛ≤–+#·>± e#·TÃq~ >∑+≥\T R 13 >∑+≥\T 3383)45816(13>∑+
3383
Bììã{Ϻ >∑‘·»qà˝À >∑&ç∫q ≈£î»<äX¯ 2 dü+ˆˆ 1 HÓ\, 11986
7 ~qeTT\, 13 >∑+≥\ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. 10149
1837
dü+.HÓ\.~q.>∑+≥
Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·eTT e\q »qà˝À e∫Ãq <äX¯ ≈£î»<äX¯`7`00`00`00
>∑‘· »qà uÛÑTøÏÔ˝À nsTTb˛sTTq ≈£î»<äX¯ ` 2`01`07`13
>∑‘· »qà˝À Ks¡TÃø±>± $T–*q ≈£î»<äX¯ ø±\eTT ` 4`10`22`11
‘·sê«‘· e#·TÃ sêVüQ<äX¯ ø±\eTT ` 10`00`00`00
C≤‘·≈£îì u≤\´eTT˝À »s¡T>∑T ø±\eTT ` 14`10`22`11
‘·sê«‘· e#·TÃ >∑Ts¡T<äX¯ ø±\eTT ` 13`00`00`00
C≤‘·≈£îì ej·TdüT‡ ` 27`10`22`11
‘·sê«‘· e#·Tà uÛÑ÷ <äXÊ ø±\eTT ` 13`00`00`00
n|üŒ{ÏøÏ eTìwæ ej·TdüT‡ Ç+‘·es¡≈£î e#·TÃqT ` 40`10`22`11
‘·sê«‘· e#·Tà X¯ì<äXÊø±\eTT ` 13`00`00`00
á ej·TdüT‡ es¡≈£î X¯ì <äX¯e⁄+&ÉTqT ` 53`10`22`11
X¯ì<äX¯ nsTTb˛sTTq&ÉT C≤‘·≈£îì≈£îqï ej·TdüT‡ ` 53`10`22`11
‘·sê«‘· e#·TÃ ãT<Ûä <äXÊø±\eTT ` 10`00`00`00
n|üŒ{ÏøÏ ñqï ej·TdüT‡ ` 63`10`22`11
‘·sê«‘· e#·TÃ πø‘·T <äXÊø±\eTT ` 7`00`00`00
πø‘·T<äX¯ nsTTb˛sTTq ‘·sê«‘· ej·TdüT‡ ` 70`10`22`11
‘·sê«‘· e#·TÃ X¯óÁø£ <äXÊø±\eTT ` 13`00`00`00
274 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
X¯óÁø£<äX¯‘√ nsTTq ej·TdüT‡ ` 83`10`22`11
‘·sê«‘·e#·TÃ $TÁ‘· <äXÊø±\eTT ` 7`00`00`00
$TÁ‘·<äX¯‘√ e∫Ãq ej·TdüT‡ ` 90`10`22`11
‘·sê« »s¡T>∑T ∫Á‘· <äXÊø±\eTT ` 7`00`00`00
eè<ë∆|ü´eTT˝À ej·TdüT‡ ` 97`10`22`11
s¡$ <äXÊø±\eTT ` 10`00`00`00
107`10`22`11
#·+Á<ä <äXÊø±\eTT ` 10`00`00`00
117`10`22`11
>∑‘· »qà˝À >∑&É∫q ≈£î»<äX¯ ø±\eTT (uÛÑTøÏÔ) ` 2`01`07`13
yÓTT‘·ÔeTT |üHÓï+&ÉT <äX¯\ ø±\eTT ` 120`00`00`00
Ç+‘·es¡≈£î |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\ <äX¯\qT #Ó|üø=HêïeTT.
|üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\ <äX\¯ ìï{Ïì ø£*|æ‘˚ yÓTT‘·eÔ TT 120 dü+e‘·‡s¡eTT\T
n>∑T#·Tqï$. ˇø£ eTìwæ jÓTTø£ÿ dü+|üPs¡í Äj·TTwü߸ 120 dü+e‘·‡s¡eTT\ì
|üPs¡«eTT ô|<ä›\T BììãfÒº #Óô|Œ&çyês¡T. Çø£ÿ&É |üP]Ô $es¡eTT ø=s¡≈£î
|üHÓï+&ÉT <äX¯\qT Áyêdæ #·÷|æ+#êeTT. ø±˙ Á|ü‹ eTìwæ 120
dü+e‘·‡s¡eTT\T Áã‘·Tø£&Éì n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. 120 dü+e‘·‡s¡eTT\T
Áã‘·Tø£≈£L&É<äqT ìj·TeTeTT @MT ˝Ò<äT. ø±e⁄q 120 dü+e‘·‡s¡eTT\T
Áã‹πøyês¡T ≈£L&Ü j·TTHêïs¡T. dü÷\ú X¯Øs¡eTT\‘√ mes¡÷ Áã‹øÏ˝≈Ò £îHêï
dü÷ø£àå eTT>±, dü÷ø£àå X¯Øs¡eTT‘√ m+<äs√ 120 dü+e‘·‡s¡eTT\ø£+fÒ m≈£îÿe
Áã‘·T≈£î#·Tqïyês¡T ≈£L&Ü ø£\s¡T. Çø£ÿ&É |üHÓï+&ÉT <äX¯\qT Áyêdæq+‘·
e÷Á‘·eTTq á C≤‘·≈£î&ÉT ≈£L&Ü 100 dü+e‘·‡s¡eTT\ ô|’q Áã‘·T≈£îqì
≈£L&Ü #Ó|üŒ˝ÒeTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 275 276 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
<äX¯\ $wüj·TeTTqT >∑T]+∫ #Ó|挑˚ Á|ü‹ <äX¯≈£î n+‘·s¡›X¯\ì 3) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À >∑Ts¡T n+‘·s¡›X¯ ` 9 HÓ\\, 3 ~Hê\T
≈£L&Ü ø£\e⁄. ≈£î» <äX¯˝À n+‘·s¡›X¯\T ‘Ó*j·TT≥≈£î ˇø£ dü÷Á‘·eTT ≈£î»<äX¯ dü+K´qT uÛ÷Ñ $T<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê*` 7I13R91
ø£\<äT. <ëìÁ|üø±s¡eTT yÓTT<ä≥ ≈£î»<äXÊ dü+K´qT ‘Ó*j·Te\dæq <äX Ê e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 91I3R273
dü+e‘·‡s¡ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#·>± e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê*. e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 273™30(9 HÓ\\T
270
‘·sê«‘· e∫Ãq yÓTT‘·eÔ TTqT 30 dü+K´#˚ uÛ≤–+#ê*. n|ü&ÉT uÛ≤–+#·>±
3 ~qeTT\T.
e∫Ãq dü+K´qT HÓ\\T>±, $T–*q X‚weü TTqT ~qeTT\T>± ÁyêdüTø√yê*.
≈£î»<äX¯ dü+K´qT ≈£î»<äX¯ dü+K´‘√H˚ >∑TDÏ+#ê* ` 7I7R49 4) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À uÛÑ÷$T n+‘·s¡›X¯ ` 9 HÓ\\, 3 ~Hê\T
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 49I3R147 ≈£î»<äX¯ dü+K´qT X¯ì<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê* ` 7I13R91
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 147™30'4 HÓ\\ e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 91I3R273
120 e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 273™30(9 HÓ\\T
27 ~qeTT\T 270
1) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À ≈£î» n+‘·s¡›X¯ 4 HÓ\\T, 27 s√E\T 3 ~qeTT\T.

≈£î»<äX¯ dü+K´qT sêVüQ<äX¯‘√ >∑TDÏ+#ê* ` 7I 10R70 5) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À X¯ì n+‘·s¡›X¯ ` 9 HÓ\\, 3 ~Hê\T
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 70I3'210 ≈£î»<äX¯ dü+K´qT ãT<Ûä<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê* ` 7I10R70
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 210™30(7HÓ\\T e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 70I3R210
210 e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 210™30(7 HÓ\\T
210
2) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À sêVüQ n+‘·s¡›X¯ ` 7 HÓ\\T
≈£î»<äX¯ dü+K´qT >∑Ts¡T<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê*` 7I13R91 6) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À ãT<Ûä n+‘·s¡›X¯ ` 7 HÓ\\T
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTT\qT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 91I3R273 ≈£î»<äX¯ dü+K´qT πø‘·T<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê* ` 7I7R49
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 273™30(9 HÓ\\T e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 49I3R147
270 e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 147™30(4 HÓ\\T
3 ~qeTT\T. 120
27 ~qeTT\T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 275 276 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
<äX¯\ $wüj·TeTTqT >∑T]+∫ #Ó|挑˚ Á|ü‹ <äX¯≈£î n+‘·s¡›X¯\ì 3) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À >∑Ts¡T n+‘·s¡›X¯ ` 9 HÓ\\, 3 ~Hê\T
≈£L&Ü ø£\e⁄. ≈£î» <äX¯˝À n+‘·s¡›X¯\T ‘Ó*j·TT≥≈£î ˇø£ dü÷Á‘·eTT ≈£î»<äX¯ dü+K´qT uÛ÷Ñ $T<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê*` 7I13R91
ø£\<äT. <ëìÁ|üø±s¡eTT yÓTT<ä≥ ≈£î»<äXÊ dü+K´qT ‘Ó*j·Te\dæq <äX Ê e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 91I3R273
dü+e‘·‡s¡ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#·>± e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê*. e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 273™30(9 HÓ\\T
270
‘·sê«‘· e∫Ãq yÓTT‘·eÔ TTqT 30 dü+K´#˚ uÛ≤–+#ê*. n|ü&ÉT uÛ≤–+#·>±
3 ~qeTT\T.
e∫Ãq dü+K´qT HÓ\\T>±, $T–*q X‚weü TTqT ~qeTT\T>± ÁyêdüTø√yê*.
≈£î»<äX¯ dü+K´qT ≈£î»<äX¯ dü+K´‘√H˚ >∑TDÏ+#ê* ` 7I7R49 4) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À uÛÑ÷$T n+‘·s¡›X¯ ` 9 HÓ\\, 3 ~Hê\T
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 49I3R147 ≈£î»<äX¯ dü+K´qT X¯ì<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê* ` 7I13R91
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 147™30'4 HÓ\\ e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 91I3R273
120 e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 273™30(9 HÓ\\T
27 ~qeTT\T 270
1) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À ≈£î» n+‘·s¡›X¯ 4 HÓ\\T, 27 s√E\T 3 ~qeTT\T.

≈£î»<äX¯ dü+K´qT sêVüQ<äX¯‘√ >∑TDÏ+#ê* ` 7I 10R70 5) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À X¯ì n+‘·s¡›X¯ ` 9 HÓ\\, 3 ~Hê\T
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 70I3'210 ≈£î»<äX¯ dü+K´qT ãT<Ûä<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê* ` 7I10R70
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 210™30(7HÓ\\T e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 70I3R210
210 e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 210™30(7 HÓ\\T
210
2) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À sêVüQ n+‘·s¡›X¯ ` 7 HÓ\\T
≈£î»<äX¯ dü+K´qT >∑Ts¡T<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê*` 7I13R91 6) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À ãT<Ûä n+‘·s¡›X¯ ` 7 HÓ\\T
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTT\qT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 91I3R273 ≈£î»<äX¯ dü+K´qT πø‘·T<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê* ` 7I7R49
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 273™30(9 HÓ\\T e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 49I3R147
270 e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 147™30(4 HÓ\\T
3 ~qeTT\T. 120
27 ~qeTT\T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 277 278 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
7) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À πø‘·T n+‘·s¡›X¯ ` 4 HÓ\\, 27~Hê\T 11) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À dü÷s¡´ n+‘·s¡›X¯ ` 7 HÓ\\T
≈£î»<äX¯ dü+K´qT X¯óÁø£<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê* ` 7I13R91 ≈£î»<äX¯ dü+K´qT #·+Á<ä<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê* ` 7I10R70
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 91I3R273 e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 70I3R210
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 273™30(9 HÓ\\T e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 210™30(7 HÓ\\T
270 210
3 ~qeTT\T 0

8) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À X¯óÁø£ n+‘·s¡›X¯ ` 9 HÓ\\, 3~Hê\T 12) BìÁ|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À #·+Á<ä n+‘·s¡›X¯ ` 7 HÓ\\T
≈£î»<äX¯ dü+K´qT $TÁ‘·<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê*` 7I7R49 Ç|üŒ{ÏøÏ ≈£î»<äX¯˝À |üHÓï+&ÉT n+‘·s¡›X¯\T ‘Ó*dæb˛sTTq$.
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 49I3R147 yê{Ïì es¡Tdü>± Áyêdæ #·÷kÕÔeTT.
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 147™30(4 HÓ\\T
120 dü`HÓ`~
27 ~qeTT\T 01) ≈£î»<äX¯˝À ≈£î» n+‘·s¡›X¯ R 0`4`27
02) ≈£î»<äX¯˝À sêVüQ n+‘·s¡›X¯ R 0`7`00
9) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À $TÁ‘· n+‘·s¡›X¯ ` 4 HÓ\\, 27~Hê\T
03) ≈£î»<äX¯˝À >∑Ts¡T n+‘·s¡›X¯ R 0`9`03
≈£î»<äX¯ dü+K´qT ∫Á‘·<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê* ` 7I7R49
04) ≈£î»<äX¯˝À uÛÑ÷$T n+‘·s¡›X¯ R 0`9`03
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 49I3R147
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 147™30(4 HÓ\\T 05) ≈£î»<äX¯˝À X¯ì n+‘·s¡›X¯ R 0`9`03
120 06) ≈£î»<äX¯˝À ãT<Ûä n+‘·s¡›X¯ R 0`7`00
27 ~qeTT\T 07) ≈£î»<äX¯˝À πø‘·T n+‘·s¡›X¯ R 0`4`27
10) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À ∫Á‘· n+‘·s¡›X¯ ` 4 HÓ\\, 27~Hê\T 08) ≈£î»<äX¯˝À X¯óÁø£ n+‘·s¡›X¯ R 0`9`03
≈£î»<äX¯ dü+K´qT dü÷s¡´<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê*`7I10R70 09) ≈£î»<äX¯˝À $TÁ‘· n+‘·s¡›X¯ R 0`4`27
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 70I3R210 10) ≈£î»<äX¯˝À ∫Á‘· n+‘·s¡›X¯ R 0`4`27
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 210™30(7 HÓ\\T 11) ≈£î»<äX¯˝À dü÷s¡´ n+‘·s¡›X¯ R 0`7`00
210
12) ≈£î»<äX¯˝À #·+Á<ä n+‘·s¡›X¯ R 0`7`00
00
n+‘·s¡›X¯\ yÓTT‘·ÔeTT ø±\eTT R 7`00`00
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 277 278 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
7) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À πø‘·T n+‘·s¡›X¯ ` 4 HÓ\\, 27~Hê\T 11) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À dü÷s¡´ n+‘·s¡›X¯ ` 7 HÓ\\T
≈£î»<äX¯ dü+K´qT X¯óÁø£<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê* ` 7I13R91 ≈£î»<äX¯ dü+K´qT #·+Á<ä<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê* ` 7I10R70
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 91I3R273 e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 70I3R210
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 273™30(9 HÓ\\T e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 210™30(7 HÓ\\T
270 210
3 ~qeTT\T 0

8) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À X¯óÁø£ n+‘·s¡›X¯ ` 9 HÓ\\, 3~Hê\T 12) BìÁ|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À #·+Á<ä n+‘·s¡›X¯ ` 7 HÓ\\T
≈£î»<äX¯ dü+K´qT $TÁ‘·<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê*` 7I7R49 Ç|üŒ{ÏøÏ ≈£î»<äX¯˝À |üHÓï+&ÉT n+‘·s¡›X¯\T ‘Ó*dæb˛sTTq$.
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 49I3R147 yê{Ïì es¡Tdü>± Áyêdæ #·÷kÕÔeTT.
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 147™30(4 HÓ\\T
120 dü`HÓ`~
27 ~qeTT\T 01) ≈£î»<äX¯˝À ≈£î» n+‘·s¡›X¯ R 0`4`27
02) ≈£î»<äX¯˝À sêVüQ n+‘·s¡›X¯ R 0`7`00
9) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À $TÁ‘· n+‘·s¡›X¯ ` 4 HÓ\\, 27~Hê\T
03) ≈£î»<äX¯˝À >∑Ts¡T n+‘·s¡›X¯ R 0`9`03
≈£î»<äX¯ dü+K´qT ∫Á‘·<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê* ` 7I7R49
04) ≈£î»<äX¯˝À uÛÑ÷$T n+‘·s¡›X¯ R 0`9`03
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 49I3R147
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 147™30(4 HÓ\\T 05) ≈£î»<äX¯˝À X¯ì n+‘·s¡›X¯ R 0`9`03
120 06) ≈£î»<äX¯˝À ãT<Ûä n+‘·s¡›X¯ R 0`7`00
27 ~qeTT\T 07) ≈£î»<äX¯˝À πø‘·T n+‘·s¡›X¯ R 0`4`27
10) Bì Á|üø±s¡eTT ≈£î»<äX¯˝À ∫Á‘· n+‘·s¡›X¯ ` 4 HÓ\\, 27~Hê\T 08) ≈£î»<äX¯˝À X¯óÁø£ n+‘·s¡›X¯ R 0`9`03
≈£î»<äX¯ dü+K´qT dü÷s¡´<äX¯ dü+K´#˚ >∑TDÏ+#ê*`7I10R70 09) ≈£î»<äX¯˝À $TÁ‘· n+‘·s¡›X¯ R 0`4`27
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 3 #˚ >∑TDÏ+#ê* ` 70I3R210 10) ≈£î»<äX¯˝À ∫Á‘· n+‘·s¡›X¯ R 0`4`27
e∫Ãq yÓTT‘·ÔeTTqT 30 #˚ uÛ≤–+#ê* ` 210™30(7 HÓ\\T 11) ≈£î»<äX¯˝À dü÷s¡´ n+‘·s¡›X¯ R 0`7`00
210
12) ≈£î»<äX¯˝À #·+Á<ä n+‘·s¡›X¯ R 0`7`00
00
n+‘·s¡›X¯\ yÓTT‘·ÔeTT ø±\eTT R 7`00`00
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 279 280 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
≈£î»<äX¯ >∑‘·»qà˝À nsTTb˛sTTq~ R 2dü+ˆˆ, 1HÓ\, 7~ˆˆ, 13 >∑+ˆˆ 1`8`29
C≤‘·≈£îìøÏ $T–*q ≈£î»<äXÊø±\eTTR 4dü+ˆˆ,10HÓ\,22 ~ˆˆ,11 >∑+ˆˆ ≈£î»<äX¯˝À ‘·sê«‘· »s¡T>∑T πø‘·T n+‘·s¡›X¯ ` 0`4`27
C≤‘·≈î£ &ÉT |ü⁄{Ïqº |ü&ÉT @ n+‘·sX›¡ ¯ »s¡T>∑T#·Tqï<√ ‘Ó*j·÷\+fÒ 2`1`26
≈£î»<äX¯˝À ‘·sê«‘· »s¡T>∑T X¯óÁø£ n+‘·s¡›X¯ ` 0`9`03
>∑&∫É q ≈£î»<äX˝¯ À ˇø=ÿø£ÿ n+‘·sX›¡ ¯ rdæyd˚ ÷ü Ô sê>± ∫e]>± $T–*q~
n|üŒ{Ï n+‘·s¡›X¯j·Tì ‘Ó*j·Te˝…qT. 2`10`29
≈£î»<äX¯˝À ‘·sê«‘· »s¡T>∑T $TÁ‘· n+‘·s¡›X¯ ` 0`4`27
dü+`HÓ\`~q 3`3`26
>∑‘·»qà˝À ≈£î»<äX¯ nsTTb˛sTTq~ : 2`1`7 ≈£î»<äX¯˝À ‘·sê«‘· »s¡T>∑T ∫Á‘· n+‘·s¡›X¯ ` 0`4`27
≈£î»<äX¯˝À ≈£î» n+‘·s¡›X¯ ø±\eTT : 0`4`27 3`8`23
1`8`10 ≈£î»<äX¯˝À ‘·sê«‘· »s¡T>∑T dü÷s¡´ n+‘·s¡›X¯ ` 0`7`00
≈£î»<äX¯˝À sêVüQ n+‘·s¡›X¯ ø±\eTT : 0`7`00 4`3`23
1`1`10 ≈£î»<äX¯˝À ‘·sê«‘· »s¡T>∑T #·+Á<ä n+‘·s¡›X¯ ` 0`7`00
≈£î»<äX¯˝À >∑Ts¡T n+‘·s¡›X¯ ø±\eTT : 0`9`03 uÛÑTøÏÔ ‘·sê«‘· C≤‘·≈£îìøÏ $T–*q ≈£î»<äX¯ ` 4`10`23
$T–*q uÛÑ÷$T n+‘·s¡›X¯ ø±\eTT: 0`4`7
á $<Ûeä TT>∑ C≤‘·≈î£ ì≈£îqï eTVü‰ <äX\¯ ˝À n+‘·sX›¡ \¯ qT >∑T]Ô+#·T
‘·sê«‘· e#·TÃq~ uÛÑ÷$T n+‘·s¡›X¯ : 9 HÓ\\, 3 ~qeTT\T
ø√e#·TÃqT. @ <äX¯˝ÀHÓ’Hê n+‘·s¡›X¯\T ‘Ó*j·TT dü÷Á‘·eTTqT eTT+<˚
ñ+&ÉT≥ e\q $T–*q~ 4 HÓ\\, 7 s√E\T ø±e⁄q n|üŒ{ÏøÏ uÛÑ÷$T
#ÓbÕŒeTT. ñqï<äX¯qT eTs=ø£ <äXÊdü+e‘·‡s¡eTT\‘√ >∑TDÏ+∫, e∫Ãq
n+‘·s¡›X¯ »s¡T>∑T#·Tqï<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
yÓTT‘·eÔ TTqT 3 #˚ >∑TDÏ+∫, ‘·sê«‘· e∫Ãq yÓTT‘·eÔ TTqT 30 #˚ uÛ≤–+#·>±
uÛÑ÷$T n+‘·s¡›X¯ : 0`9`03
n+‘·s¡∆X¯\T ‘Ó*j·TTqT. Á|ü‹ C≤‘·ø£eTTq≈£î <äX¯\qT eT]j·TT
$T–*q uÛÑ÷$T n+‘·s¡›X¯ : 0`4`7
n+‘·s¡›X¯\qT Áyêdæ Çe«&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. H˚&ÉT #ê˝≤eT+~
»s¡T>∑e\dæq uÛÑ÷$T n+‘·s¡›X¯ : 0`4`26
CÀ´‹wüß´˝…’qyês¡T Á>∑Vü≤#ês¡ |òü\eTTqïfÒ¢ <äX¯\ |òü*‘·eTT ≈£L&Ü
≈£î»<äX¯˝À »s¡T>∑e\dæq X¯ì n+‘·s¡›X¯ ` 0`9`03 ñ+&ÉTqì ‘·\∫ yê{Ïì >∑T]+∫ #Ó|ü #·T+<äTs¡T. nsTT‘˚ Á>∑V≤ü #ês¡eTT˝À
1`1`29 ñqï≥T¢ <äXÊ#ês¡eTT˝À ñ+&É<äì n+<ä]ø° ‘Ó*j·TCÒj·TT#·THêïeTT.
≈£î»<äX¯˝À ‘·sê«‘· »s¡T>∑T ãT<Ûä n+‘·s¡›X¯ ` 0`7`00 Á>∑V≤ü #ês¡eTT˝À Á>∑V≤ü eTT\ ÄBÛqeTT˝Àì ø£sà¡ \T Ä#·sD¡ ≈£î e#·TÃ#·Tqï$.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 279 280 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
≈£î»<äX¯ >∑‘·»qà˝À nsTTb˛sTTq~ R 2dü+ˆˆ, 1HÓ\, 7~ˆˆ, 13 >∑+ˆˆ 1`8`29
C≤‘·≈£îìøÏ $T–*q ≈£î»<äXÊø±\eTTR 4dü+ˆˆ,10HÓ\,22 ~ˆˆ,11 >∑+ˆˆ ≈£î»<äX¯˝À ‘·sê«‘· »s¡T>∑T πø‘·T n+‘·s¡›X¯ ` 0`4`27
C≤‘·≈î£ &ÉT |ü⁄{Ïqº |ü&ÉT @ n+‘·sX›¡ ¯ »s¡T>∑T#·Tqï<√ ‘Ó*j·÷\+fÒ 2`1`26
≈£î»<äX¯˝À ‘·sê«‘· »s¡T>∑T X¯óÁø£ n+‘·s¡›X¯ ` 0`9`03
>∑&∫É q ≈£î»<äX˝¯ À ˇø=ÿø£ÿ n+‘·sX›¡ ¯ rdæyd˚ ÷ü Ô sê>± ∫e]>± $T–*q~
n|üŒ{Ï n+‘·s¡›X¯j·Tì ‘Ó*j·Te˝…qT. 2`10`29
≈£î»<äX¯˝À ‘·sê«‘· »s¡T>∑T $TÁ‘· n+‘·s¡›X¯ ` 0`4`27
dü+`HÓ\`~q 3`3`26
>∑‘·»qà˝À ≈£î»<äX¯ nsTTb˛sTTq~ : 2`1`7 ≈£î»<äX¯˝À ‘·sê«‘· »s¡T>∑T ∫Á‘· n+‘·s¡›X¯ ` 0`4`27
≈£î»<äX¯˝À ≈£î» n+‘·s¡›X¯ ø±\eTT : 0`4`27 3`8`23
1`8`10 ≈£î»<äX¯˝À ‘·sê«‘· »s¡T>∑T dü÷s¡´ n+‘·s¡›X¯ ` 0`7`00
≈£î»<äX¯˝À sêVüQ n+‘·s¡›X¯ ø±\eTT : 0`7`00 4`3`23
1`1`10 ≈£î»<äX¯˝À ‘·sê«‘· »s¡T>∑T #·+Á<ä n+‘·s¡›X¯ ` 0`7`00
≈£î»<äX¯˝À >∑Ts¡T n+‘·s¡›X¯ ø±\eTT : 0`9`03 uÛÑTøÏÔ ‘·sê«‘· C≤‘·≈£îìøÏ $T–*q ≈£î»<äX¯ ` 4`10`23
$T–*q uÛÑ÷$T n+‘·s¡›X¯ ø±\eTT: 0`4`7
á $<Ûeä TT>∑ C≤‘·≈î£ ì≈£îqï eTVü‰ <äX\¯ ˝À n+‘·sX›¡ \¯ qT >∑T]Ô+#·T
‘·sê«‘· e#·TÃq~ uÛÑ÷$T n+‘·s¡›X¯ : 9 HÓ\\, 3 ~qeTT\T
ø√e#·TÃqT. @ <äX¯˝ÀHÓ’Hê n+‘·s¡›X¯\T ‘Ó*j·TT dü÷Á‘·eTTqT eTT+<˚
ñ+&ÉT≥ e\q $T–*q~ 4 HÓ\\, 7 s√E\T ø±e⁄q n|üŒ{ÏøÏ uÛÑ÷$T
#ÓbÕŒeTT. ñqï<äX¯qT eTs=ø£ <äXÊdü+e‘·‡s¡eTT\‘√ >∑TDÏ+∫, e∫Ãq
n+‘·s¡›X¯ »s¡T>∑T#·Tqï<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
yÓTT‘·eÔ TTqT 3 #˚ >∑TDÏ+∫, ‘·sê«‘· e∫Ãq yÓTT‘·eÔ TTqT 30 #˚ uÛ≤–+#·>±
uÛÑ÷$T n+‘·s¡›X¯ : 0`9`03
n+‘·s¡∆X¯\T ‘Ó*j·TTqT. Á|ü‹ C≤‘·ø£eTTq≈£î <äX¯\qT eT]j·TT
$T–*q uÛÑ÷$T n+‘·s¡›X¯ : 0`4`7
n+‘·s¡›X¯\qT Áyêdæ Çe«&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. H˚&ÉT #ê˝≤eT+~
»s¡T>∑e\dæq uÛÑ÷$T n+‘·s¡›X¯ : 0`4`26
CÀ´‹wüß´˝…’qyês¡T Á>∑Vü≤#ês¡ |òü\eTTqïfÒ¢ <äX¯\ |òü*‘·eTT ≈£L&Ü
≈£î»<äX¯˝À »s¡T>∑e\dæq X¯ì n+‘·s¡›X¯ ` 0`9`03 ñ+&ÉTqì ‘·\∫ yê{Ïì >∑T]+∫ #Ó|ü #·T+<äTs¡T. nsTT‘˚ Á>∑V≤ü #ês¡eTT˝À
1`1`29 ñqï≥T¢ <äXÊ#ês¡eTT˝À ñ+&É<äì n+<ä]ø° ‘Ó*j·TCÒj·TT#·THêïeTT.
≈£î»<äX¯˝À ‘·sê«‘· »s¡T>∑T ãT<Ûä n+‘·s¡›X¯ ` 0`7`00 Á>∑V≤ü #ês¡eTT˝À Á>∑V≤ü eTT\ ÄBÛqeTT˝Àì ø£sà¡ \T Ä#·sD¡ ≈£î e#·TÃ#·Tqï$.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 281
n+<äTe\q Á>∑Vü≤eTT\ e\q e#·TÃ Ä#·s¡D\qT Á>∑Vü≤#ês¡eTT nì
n+≥THêïeTT. Á>∑V≤ü #ês¡eTT nqT |ü<eä TTqT $&ÉBdæ #·÷∫‘˚ Á>∑V≤ü eTTG
Ä#·s¡DRÁ>∑Vü‰#·s¡D nqe#·TÃqT. nfÒ¢ <äX¯GÄ#ês¡eTTR<äXÊ#ês¡eTT
nì nqe#·TÃqT. Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À Á>∑Vü≤eTT\ Ä#·s¡D ‘·|üŒ @MT˝Ò<äì
‘Ó*j·Te˝…qT.
<äXÊ#ês¡eTT nqT ù|s¡T $uÛÑõ+∫ #·÷ùdÔ <äX¯GÄ#ês¡eTT nì
‘Ó*j·TT#·Tqï~. <äX¯ n+fÒ |ü~j·Tì n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. Ä#ês¡eTT
nq>± #˚j·TTq~ nì ns¡úeTT. Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À ñqï≥T¢ <äXÊ#ês¡eTT˝À
≈£L&Ü Ä#ês¡eTT ø£\<äT. nsTT‘˚ nø£ÿ&É Á>∑V≤ü eTT nq>± Á>∑V≤æ +#·Tø=qTq
<ä˙, ø£s¡àqT Á>∑Væ≤+#·Tø=qT#·Tqï<ä˙ #Ó|üø=HêïeTT. Á>∑Vü≤eTT\T #˚ùd
|üììã{Ϻ Á>∑Vü≤#ês¡eTT nq&ÉeTT˝À ‘·|ü˝Ò<äT. yês¡T Á>∑Væ≤+#·Tø=qï
ø£s¡àqT Ä#·]+|üCÒj·TT#·Tqï |üHÓï+&ÉTqT, |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T>± #Ó|ü
ø√e&ÉeTT dü]jÓÆTq e÷≥>±H˚j·TTqï~. nsTT‘˚ Çø£ÿ&É <äXÊ#ês¡eTT
e<ä›H˚ |üP]Ô $es¡eTT ø£ì|æ+#·&ÉeTT ˝Ò<äT. <äXÊ#ês¡eTT n+fÒ |ü~
|üqT\˙ ˝Òø£ |ü~ s¡ø±\ |üqT\˙ ns¡úeTT ø£<ë! n+<äT˝À >=|üŒ
‘·qy˚TeTTqï<äì ø=+<äs¡T n&ÉT>∑e#·TÃqT. <ëìøÏ e÷ düe÷<ÛëqeTT
@eTq>±! uÛÑ>∑eBZ‘·˝À lø£èwüßí&ÉT $X¯«s¡÷|üeTTqT #·÷|æq|ü&ÉT Ä
$X¯«s¡÷|üeTTqT #·÷∫q ns¡T®qT&ÉT ÄX¯Ãs¡´|ü&ç uÛÑ>∑e+‘·T&Ó’q lø£èwüßíìï
<˚e⁄ì>± >∑T]Ô+∫ n|ü&ÉT ns¡Tq® T&ÉT ‘·q e÷≥\˝À ˇø£e÷≥ #ÓbÕŒ&ÉT.
Ä e÷≥ <˚e⁄&ç≥T¢Hêï&Éì #Ó|Œæ q≥T¢qï~. ns¡Tq® T&ÉT Ä ~qeTT eTqø=s¡≈î£
#Ó|Œü ≈£îHêï Äj·Tq ˝À|ü\ uÛ≤eeTTqT e´ø£|Ô sü ∫¡ q|ü&ÉT eTq≈£î n+<äT˝À
<˚e⁄ì C≤„qeTT ns¡úeT>∑T#·Tqï~. uÛÑ>∑eBZ‘·˝À $X¯«s¡÷|ü dü+<äs¡Ù q
jÓ÷>∑eT+<äT 40e XÀ¢ø£eTTq Ç˝≤ ø£\<äT.
282 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ªªÁyÓTT≈£îÿyê&É eTT+<äT, ÁyÓTT≈£îÿyê&É yÓqÿ,
ÁyÓTT≈£îÿyê&É düs¡« ~≈£îÿ\+<äTμμ nì #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. á
yêø£´eTT\T n+<ä]ø° ns¡eú T>∑Tqy˚. Ç+<äT˝À s¡V≤ü dü´y˚TMT ˝Ò<Tä . nsTTHê
eTqeTT düs¡«kÕ<Ûës¡D ns¡úeTT>∑\ e÷≥>± #Ó|üø=Hêï Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq
$X‚wü‘· ø£\<äT. Ä $X‚wü‘· @eTq>±! ¬s+&Ée yêø£´eTT˝À ªªÁyÓTT≈£ îÿyê&É
düs¡«~≈£îÿ\+<äTμμ nì nqï|ü&ÉT yÓTT‘·ÔeTT mì$T~ ~≈£îÿ\j·T+<äT
ÁyÓTT≈£îÿ#·THêïqì ns¡úeTT ø£<ë! mì$T~ ~≈£îÿ\˝ÀH˚ eTT+<äT yÓqTø£
¬s+&ÉT ~≈£îÿ\Tø£\eì eTs¡Te≈£L&É<äT. nsTT‘˚ yÓTT<ä{Ï yêø£´eTT˝À
ªªÁyÓTT≈£îÿyê&É eTT+<äT, ÁyÓTT≈£îÿyê&É yÓqÿμμ düs¡«~≈£îÿ˝…’q mì$T~ ~≈£îÿ\T
ø±ø£ eTT+<äT yÓqTø£ nqTq$ Á|ü‘´˚ ø£eTT>± ñHêïj·÷? nì nqTe÷qeTT
e#·TÃqT. á e÷≥\T düs¡«kÕ<Ûës¡DeTT˝Ò nì e<ä* y˚ùdÔ $X‚wü‘·
@MT ñ+&É<äT. á e÷≥qT >∑T]+∫ Á|ü‘˚´ø£eTT>± jÓ÷∫+∫‘˚
jÓ÷∫+|üCÒj·TT Ä‘·à ˇø£ e÷≥qT #Ó|ü#·Tqï~. ‘·\~+∫ #·÷ùdÔ
ø£ì|æ+#·Tq~ ÁøÏ+<ä, ‘·\ m‹Ô #·÷ùdÔ ø£ì|æ+#·Tq~ ô|q’ , ÁøÏ+~~ m\¢yfi˚ \¯
ø£ì|æ+#·T#·Tqï~ ø±e⁄q <ëìì eTT+<äT~ nHêïs¡T. n<˚ |üì>± ‘·˝
m‹Ô #·÷ùdÔ >±˙ ø£ì|æ+#·ì ô|’ uÛ≤>∑eTTqT yÓqÿ nHêïs¡T. <˚e⁄&ÉT
düs«¡ ~≈£îÿ˝…q’ nwü~º ≈£îÿ\j·T+<˚ ø±<äT ô|q’ ÁøÏ+<ä ≈£L&Ü ñHêï&ÉT ø±ã{Ï,º
düs«¡ ~≈£îÿ\πøø±ø£ eTT+<äT (ÁøÏ+<ä) yÓqTø£ (ô|q’ ) ÁyÓTT≈£îÿ#·THêïqì ns¡Tq® T&ÉT
#Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. Ä ~qeTT ns¡T®qT&ÉT C≤„qeTT ø£*– Ä e÷≥
#Ó|üŒ˝Ò<äT. Á|ü‘·´ø£åeTT>± ø£ì|æ+#·T <ëììã{Ϻ #ÓbÕŒ&ÉT. Á|ü‘· ´ø£åeTT>±
ø£ì|æ+#·T <˚e⁄&ÉT nwüº~≈£îÿ\+<˚ø±ø£, ô|’q ÁøÏ+<ä ≈£L&Ü ø£ì|æ+#ê&ÉT.
ø±e⁄q ns¡T®qT&ÉT n˝≤ #Ó|æŒj·TT+{≤&Éì nqTø=+<ëeTT. Ç|ü&ÉT
#·T≥÷ºjT· Tqï$ mì$T~ ~≈£îÿ˝…‘’ ˚ ô|q’ ˇø£{,Ï ÁøÏ+<ä ˇø£{Ï nì s¬ +&ç{˙Ï
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 281
n+<äTe\q Á>∑Vü≤eTT\ e\q e#·TÃ Ä#·s¡D\qT Á>∑Vü≤#ês¡eTT nì
n+≥THêïeTT. Á>∑V≤ü #ês¡eTT nqT |ü<eä TTqT $&ÉBdæ #·÷∫‘˚ Á>∑V≤ü eTTG
Ä#·s¡DRÁ>∑Vü‰#·s¡D nqe#·TÃqT. nfÒ¢ <äX¯GÄ#ês¡eTTR<äXÊ#ês¡eTT
nì nqe#·TÃqT. Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À Á>∑Vü≤eTT\ Ä#·s¡D ‘·|üŒ @MT˝Ò<äì
‘Ó*j·Te˝…qT.
<äXÊ#ês¡eTT nqT ù|s¡T $uÛÑõ+∫ #·÷ùdÔ <äX¯GÄ#ês¡eTT nì
‘Ó*j·TT#·Tqï~. <äX¯ n+fÒ |ü~j·Tì n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. Ä#ês¡eTT
nq>± #˚j·TTq~ nì ns¡úeTT. Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À ñqï≥T¢ <äXÊ#ês¡eTT˝À
≈£L&Ü Ä#ês¡eTT ø£\<äT. nsTT‘˚ nø£ÿ&É Á>∑V≤ü eTT nq>± Á>∑V≤æ +#·Tø=qTq
<ä˙, ø£s¡àqT Á>∑Væ≤+#·Tø=qT#·Tqï<ä˙ #Ó|üø=HêïeTT. Á>∑Vü≤eTT\T #˚ùd
|üììã{Ϻ Á>∑Vü≤#ês¡eTT nq&ÉeTT˝À ‘·|ü˝Ò<äT. yês¡T Á>∑Væ≤+#·Tø=qï
ø£s¡àqT Ä#·]+|üCÒj·TT#·Tqï |üHÓï+&ÉTqT, |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T>± #Ó|ü
ø√e&ÉeTT dü]jÓÆTq e÷≥>±H˚j·TTqï~. nsTT‘˚ Çø£ÿ&É <äXÊ#ês¡eTT
e<ä›H˚ |üP]Ô $es¡eTT ø£ì|æ+#·&ÉeTT ˝Ò<äT. <äXÊ#ês¡eTT n+fÒ |ü~
|üqT\˙ ˝Òø£ |ü~ s¡ø±\ |üqT\˙ ns¡úeTT ø£<ë! n+<äT˝À >=|üŒ
‘·qy˚TeTTqï<äì ø=+<äs¡T n&ÉT>∑e#·TÃqT. <ëìøÏ e÷ düe÷<ÛëqeTT
@eTq>±! uÛÑ>∑eBZ‘·˝À lø£èwüßí&ÉT $X¯«s¡÷|üeTTqT #·÷|æq|ü&ÉT Ä
$X¯«s¡÷|üeTTqT #·÷∫q ns¡T®qT&ÉT ÄX¯Ãs¡´|ü&ç uÛÑ>∑e+‘·T&Ó’q lø£èwüßíìï
<˚e⁄ì>± >∑T]Ô+∫ n|ü&ÉT ns¡Tq® T&ÉT ‘·q e÷≥\˝À ˇø£e÷≥ #ÓbÕŒ&ÉT.
Ä e÷≥ <˚e⁄&ç≥T¢Hêï&Éì #Ó|Œæ q≥T¢qï~. ns¡Tq® T&ÉT Ä ~qeTT eTqø=s¡≈î£
#Ó|Œü ≈£îHêï Äj·Tq ˝À|ü\ uÛ≤eeTTqT e´ø£|Ô sü ∫¡ q|ü&ÉT eTq≈£î n+<äT˝À
<˚e⁄ì C≤„qeTT ns¡úeT>∑T#·Tqï~. uÛÑ>∑eBZ‘·˝À $X¯«s¡÷|ü dü+<äs¡Ù q
jÓ÷>∑eT+<äT 40e XÀ¢ø£eTTq Ç˝≤ ø£\<äT.
282 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ªªÁyÓTT≈£îÿyê&É eTT+<äT, ÁyÓTT≈£îÿyê&É yÓqÿ,
ÁyÓTT≈£îÿyê&É düs¡« ~≈£îÿ\+<äTμμ nì #Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. á
yêø£´eTT\T n+<ä]ø° ns¡eú T>∑Tqy˚. Ç+<äT˝À s¡V≤ü dü´y˚TMT ˝Ò<Tä . nsTTHê
eTqeTT düs¡«kÕ<Ûës¡D ns¡úeTT>∑\ e÷≥>± #Ó|üø=Hêï Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq
$X‚wü‘· ø£\<äT. Ä $X‚wü‘· @eTq>±! ¬s+&Ée yêø£´eTT˝À ªªÁyÓTT≈£ îÿyê&É
düs¡«~≈£îÿ\+<äTμμ nì nqï|ü&ÉT yÓTT‘·ÔeTT mì$T~ ~≈£îÿ\j·T+<äT
ÁyÓTT≈£îÿ#·THêïqì ns¡úeTT ø£<ë! mì$T~ ~≈£îÿ\˝ÀH˚ eTT+<äT yÓqTø£
¬s+&ÉT ~≈£îÿ\Tø£\eì eTs¡Te≈£L&É<äT. nsTT‘˚ yÓTT<ä{Ï yêø£´eTT˝À
ªªÁyÓTT≈£îÿyê&É eTT+<äT, ÁyÓTT≈£îÿyê&É yÓqÿμμ düs¡«~≈£îÿ˝…’q mì$T~ ~≈£îÿ\T
ø±ø£ eTT+<äT yÓqTø£ nqTq$ Á|ü‘´˚ ø£eTT>± ñHêïj·÷? nì nqTe÷qeTT
e#·TÃqT. á e÷≥\T düs¡«kÕ<Ûës¡DeTT˝Ò nì e<ä* y˚ùdÔ $X‚wü‘·
@MT ñ+&É<äT. á e÷≥qT >∑T]+∫ Á|ü‘˚´ø£eTT>± jÓ÷∫+∫‘˚
jÓ÷∫+|üCÒj·TT Ä‘·à ˇø£ e÷≥qT #Ó|ü#·Tqï~. ‘·\~+∫ #·÷ùdÔ
ø£ì|æ+#·Tq~ ÁøÏ+<ä, ‘·\ m‹Ô #·÷ùdÔ ø£ì|æ+#·Tq~ ô|q’ , ÁøÏ+~~ m\¢yfi˚ \¯
ø£ì|æ+#·T#·Tqï~ ø±e⁄q <ëìì eTT+<äT~ nHêïs¡T. n<˚ |üì>± ‘·˝
m‹Ô #·÷ùdÔ >±˙ ø£ì|æ+#·ì ô|’ uÛ≤>∑eTTqT yÓqÿ nHêïs¡T. <˚e⁄&ÉT
düs«¡ ~≈£îÿ˝…q’ nwü~º ≈£îÿ\j·T+<˚ ø±<äT ô|q’ ÁøÏ+<ä ≈£L&Ü ñHêï&ÉT ø±ã{Ï,º
düs«¡ ~≈£îÿ\πøø±ø£ eTT+<äT (ÁøÏ+<ä) yÓqTø£ (ô|q’ ) ÁyÓTT≈£îÿ#·THêïqì ns¡Tq® T&ÉT
#Ó|üŒ&ÉeTT »]–q~. Ä ~qeTT ns¡T®qT&ÉT C≤„qeTT ø£*– Ä e÷≥
#Ó|üŒ˝Ò<äT. Á|ü‘·´ø£åeTT>± ø£ì|æ+#·T <ëììã{Ϻ #ÓbÕŒ&ÉT. Á|ü‘· ´ø£åeTT>±
ø£ì|æ+#·T <˚e⁄&ÉT nwüº~≈£îÿ\+<˚ø±ø£, ô|’q ÁøÏ+<ä ≈£L&Ü ø£ì|æ+#ê&ÉT.
ø±e⁄q ns¡T®qT&ÉT n˝≤ #Ó|æŒj·TT+{≤&Éì nqTø=+<ëeTT. Ç|ü&ÉT
#·T≥÷ºjT· Tqï$ mì$T~ ~≈£îÿ˝…‘’ ˚ ô|q’ ˇø£{,Ï ÁøÏ+<ä ˇø£{Ï nì s¬ +&ç{˙Ï
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 283 284 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£\T|ü⁄ø=+fÒ yÓTT‘·ÔeTT |ü~ ~X¯\T n>∑T#·Tqï$. <˚e⁄&ÉT eTq≈£î ‘ê≈£î#·Tqï~. ‘·q#˚‘· nø£ÿ&ÉTqï <ëìì Á>∑Væ≤+∫ eTìwæøÏ n+~e«>∑\
ø£ì|æ+#·øb£ ˛sTTHê, ‘Ó*j·Tø£b˛sTTHê |ü~ ~X¯\j·T+<äT düs«¡ Á‘ê yê´|æ+∫ |üìì ≈£L&Ü #˚j·TT#·Tqï~. mì$T<äe kÕúqeTT Äj·TTwü߸≈£î
j·TTHêï&ÉT. n+<äTe\q <˚e⁄ìï >∑T|üÔeTT>± <äX¯ nHêïs¡T. <˚e⁄&ÉT dü+ã+~Û+∫q kÕúqeTT n+{≤eTT. Äj·TTwü߸≈î£ dü+ã+~Û+∫q mì$T<äe
#˚j·TT |üìì>±˙, <˚e⁄ìe\q »s¡T>∑T |üìì>±˙ ns¡úeTT‘√ ñ+&ÉTq≥T¢ kÕúqeTT˝À X¯Á‘·TÁ>∑V≤ü yÓTqÆ ≈£î» Á>∑V≤ü eTT ñ+&É&eÉ TT>±˙, nø£ÿ&É #˚sTTô|{Ϻ
<äX¯GÄ#ês¡eTT R <äXÊ#ês¡eTT nì nHêïs¡T. <äX¯ nq>± |ü~yÓ’|ü⁄\>∑ \ #·÷&É&eÉ TT>±˙ ñ+fÒ Äj·TTkÕúqeTT u≤>± ˝Ò<ìä j˚T #ÓbÕŒ*. Ç≥Te+{Ï
<˚e⁄&Éì Ä#ês¡eTT nq>± |üì nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. C≤‘·ø£eTTH˚ ˇø£ <ëìì ÁøÏ+<ä>∑\ |ü≥eTT˝À #·÷|ü⁄‘êqT #·÷&É+&ç.
<äXÊ#ês¡eTT uÛÑ>∑eBZ‘·˝À C≤„qjÓ÷>∑eTTq 37e XÀ¢ø£eT+<äT Ç|ü&ÉT MTs¡T #·÷dæq C≤‘·ø£eTT˝À mì$T<äe kÕúqeTTq≈£î
#Ó|æŒq kÕsê+X¯eTT Á|üø±s¡eTT ø£s¡àqT rdæy˚j·Tq÷ >∑\<äT. n˝≤π> m<äTs¡T>±qTqï ¬s+&Ée kÕúqeTT˝À ≈£î»Á>∑Vü≤eTTqï≥T¢ >∑T]Ô+#êeTT.
<Óy’ êdüTs¡ dü+|ü~«uÛ≤>∑ jÓ÷>∑eTTq >∑\ 19e XÀ¢øe£ TTq #Ó|Œæ q kÕsê+X¯eTT
Á|üø±s¡eTT ø£s¡àqT ‘·–*+#·q÷>∑\<äT. n+<äTe\q <äXÊ#ês¡eTT˝À ø£s¡à
rdæy˚j·Tã&ÉT‘·T+~ eT]j·TT ø£s¡à ø£\T|üã&ÉT‘·T+<äì #ÓbÕŒeTT. á
6 7 8 9
$<ÛëqeTT <äXÊ#ês¡eTT˝À e÷Á‘·eTT ø£\<äT. Á>∑V≤ü #ês¡eTT˝À @ $<ÛëqeTT
#˚‘·>±˙ bÕ‘·ø£s¡à rdæy˚j·Tã&É<äT. nfÒ¢ Áø=‘·Ô ø£s¡à ø£\T|üã&É< äT.
X¯ì πø‘·T
<äXÊ#ês¡eTT˝À e÷Á‘·eTT ø£s¡àqT ˝Ò≈£î+&Ü #˚düTø=qT neø±X¯eTTqT
5 10
<˚e⁄&ÉT ø£*Œ+#ê&ÉT. Çø£ÿ&É ñ<ëVü≤s¡D>± ˇø£ $wüj·TeTTqT #Óô|Œ<äqT ‘·T˝≤ \>∑ïeTT
C≤Á>∑‘·Ô>± #·÷&É+&ç. Ç|ü&ÉT MT≈£î »>∑Hé nqT ˇø£ e´øÏÔ C≤|òü‘· ø£eTTqT
>∑T]+∫ $e]dü÷Ô edüTÔHêïeTT. n‘·ì C≤‘·ø£eTT ø=ìï $wüj·TeTT\T sêVüQ
4 11
‘·|Œü nìï $wüjT· eTT\˝Àq÷ >=|üŒ>±j·TTqï<äì #Ó|ü #·THêïeTT. nsTT‘˚
s¡$ >∑Ts¡T
Äj·Tq Äj·TTwü߸ $wüj·TeTT˝À ˇø£ ˝À|üeTTqï<äì #Ó|üŒe#·TÃqT.
ãT<Ûä X¯óÁø£ ≈£î» \>∑ïeTT
n<˚eTq>±! X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT ˝Òø£ nX¯óuÛÑ Á>∑Vü≤eTT ˝Òø£ bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT nì #·+Á<ä 3 2 1 12
#Ó|üŒã&ÉT ≈£î» Á>∑Vü≤eTT á C≤‘·ø£eTT˝À dü]>±Z ¬s+&Ée kÕúqeTTq
ø£\<äT. ¬s+&Ée kÕúqeTT˝À ñ+&É&Éy˚Tø±ø£ ‘·q≈£î m<äTs¡T>±qTqï á C≤‘·≈£îì ≈£î+&É*˝À n<˚ ¬s+&Ée kÕúqeT+<˚, n<˚
mì$T<äe kÕúqeTTqT ‘·q≈£îqï Hê\T>∑T #˚‘·T\˝À ˇø£ <ëì#˚‘· ≈£î»Á>∑Vü≤y˚T ñ+&É&ÉeTTqT MTs¡T #·÷&Ée#·TÃqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 283 284 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£\T|ü⁄ø=+fÒ yÓTT‘·ÔeTT |ü~ ~X¯\T n>∑T#·Tqï$. <˚e⁄&ÉT eTq≈£î ‘ê≈£î#·Tqï~. ‘·q#˚‘· nø£ÿ&ÉTqï <ëìì Á>∑Væ≤+∫ eTìwæøÏ n+~e«>∑\
ø£ì|æ+#·øb£ ˛sTTHê, ‘Ó*j·Tø£b˛sTTHê |ü~ ~X¯\j·T+<äT düs«¡ Á‘ê yê´|æ+∫ |üìì ≈£L&Ü #˚j·TT#·Tqï~. mì$T<äe kÕúqeTT Äj·TTwü߸≈£î
j·TTHêï&ÉT. n+<äTe\q <˚e⁄ìï >∑T|üÔeTT>± <äX¯ nHêïs¡T. <˚e⁄&ÉT dü+ã+~Û+∫q kÕúqeTT n+{≤eTT. Äj·TTwü߸≈î£ dü+ã+~Û+∫q mì$T<äe
#˚j·TT |üìì>±˙, <˚e⁄ìe\q »s¡T>∑T |üìì>±˙ ns¡úeTT‘√ ñ+&ÉTq≥T¢ kÕúqeTT˝À X¯Á‘·TÁ>∑V≤ü yÓTqÆ ≈£î» Á>∑V≤ü eTT ñ+&É&eÉ TT>±˙, nø£ÿ&É #˚sTTô|{Ϻ
<äX¯GÄ#ês¡eTT R <äXÊ#ês¡eTT nì nHêïs¡T. <äX¯ nq>± |ü~yÓ’|ü⁄\>∑ \ #·÷&É&eÉ TT>±˙ ñ+fÒ Äj·TTkÕúqeTT u≤>± ˝Ò<ìä j˚T #ÓbÕŒ*. Ç≥Te+{Ï
<˚e⁄&Éì Ä#ês¡eTT nq>± |üì nì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. C≤‘·ø£eTTH˚ ˇø£ <ëìì ÁøÏ+<ä>∑\ |ü≥eTT˝À #·÷|ü⁄‘êqT #·÷&É+&ç.
<äXÊ#ês¡eTT uÛÑ>∑eBZ‘·˝À C≤„qjÓ÷>∑eTTq 37e XÀ¢ø£eT+<äT Ç|ü&ÉT MTs¡T #·÷dæq C≤‘·ø£eTT˝À mì$T<äe kÕúqeTTq≈£î
#Ó|æŒq kÕsê+X¯eTT Á|üø±s¡eTT ø£s¡àqT rdæy˚j·Tq÷ >∑\<äT. n˝≤π> m<äTs¡T>±qTqï ¬s+&Ée kÕúqeTT˝À ≈£î»Á>∑Vü≤eTTqï≥T¢ >∑T]Ô+#êeTT.
<Óy’ êdüTs¡ dü+|ü~«uÛ≤>∑ jÓ÷>∑eTTq >∑\ 19e XÀ¢øe£ TTq #Ó|Œæ q kÕsê+X¯eTT
Á|üø±s¡eTT ø£s¡àqT ‘·–*+#·q÷>∑\<äT. n+<äTe\q <äXÊ#ês¡eTT˝À ø£s¡à
rdæy˚j·Tã&ÉT‘·T+~ eT]j·TT ø£s¡à ø£\T|üã&ÉT‘·T+<äì #ÓbÕŒeTT. á
6 7 8 9
$<ÛëqeTT <äXÊ#ês¡eTT˝À e÷Á‘·eTT ø£\<äT. Á>∑V≤ü #ês¡eTT˝À @ $<ÛëqeTT
#˚‘·>±˙ bÕ‘·ø£s¡à rdæy˚j·Tã&É<äT. nfÒ¢ Áø=‘·Ô ø£s¡à ø£\T|üã&É< äT.
X¯ì πø‘·T
<äXÊ#ês¡eTT˝À e÷Á‘·eTT ø£s¡àqT ˝Ò≈£î+&Ü #˚düTø=qT neø±X¯eTTqT
5 10
<˚e⁄&ÉT ø£*Œ+#ê&ÉT. Çø£ÿ&É ñ<ëVü≤s¡D>± ˇø£ $wüj·TeTTqT #Óô|Œ<äqT ‘·T˝≤ \>∑ïeTT
C≤Á>∑‘·Ô>± #·÷&É+&ç. Ç|ü&ÉT MT≈£î »>∑Hé nqT ˇø£ e´øÏÔ C≤|òü‘· ø£eTTqT
>∑T]+∫ $e]dü÷Ô edüTÔHêïeTT. n‘·ì C≤‘·ø£eTT ø=ìï $wüj·TeTT\T sêVüQ
4 11
‘·|Œü nìï $wüjT· eTT\˝Àq÷ >=|üŒ>±j·TTqï<äì #Ó|ü #·THêïeTT. nsTT‘˚
s¡$ >∑Ts¡T
Äj·Tq Äj·TTwü߸ $wüj·TeTT˝À ˇø£ ˝À|üeTTqï<äì #Ó|üŒe#·TÃqT.
ãT<Ûä X¯óÁø£ ≈£î» \>∑ïeTT
n<˚eTq>±! X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT ˝Òø£ nX¯óuÛÑ Á>∑Vü≤eTT ˝Òø£ bÕ|üÁ>∑Vü≤eTT nì #·+Á<ä 3 2 1 12
#Ó|üŒã&ÉT ≈£î» Á>∑Vü≤eTT á C≤‘·ø£eTT˝À dü]>±Z ¬s+&Ée kÕúqeTTq
ø£\<äT. ¬s+&Ée kÕúqeTT˝À ñ+&É&Éy˚Tø±ø£ ‘·q≈£î m<äTs¡T>±qTqï á C≤‘·≈£îì ≈£î+&É*˝À n<˚ ¬s+&Ée kÕúqeT+<˚, n<˚
mì$T<äe kÕúqeTTqT ‘·q≈£îqï Hê\T>∑T #˚‘·T\˝À ˇø£ <ëì#˚‘· ≈£î»Á>∑Vü≤y˚T ñ+&É&ÉeTTqT MTs¡T #·÷&Ée#·TÃqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 285
≈£î»Á>∑V≤ü eTT mø£ÿ&ÉTHêï, <ëìøÏ Ä kÕúqeTT\˝À ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ #˚sTTø±ø£
$T>∑‘ê eT÷&ÉT #˚‘·T\T+&ÉTqT. Ä eT÷&ÉT #˚‘·T\˝Àì ˇø£ #˚sTTì
≈£î»Á>∑Vü≤eTTqï #√≥qT+&ç Hê\Ze kÕúqeTT˝ÀìøÏ, ¬s+&Ée #˚sTT @&Ée
kÕúqeTT˝ÀìøÏ, eT÷&Ée #˚sTTì mì$T<äe kÕúqeTT˝ÀìøÏ ñ+∫ nø£ÿ&É>\∑
yê{Ïì rdüTø=ì C≤‘·≈î£ ìøÏ n+~e«>∑\<äT. Äj·TTe⁄ kÕúqeTT ≈£î+&É*˝À
mì$T<äe kÕúqeTTø±>±, Äj·TTe⁄≈£î n~Û|ü‹ X¯ì Á>∑Vü≤eTT. Ç|ü&ÉT
#·÷dæq C≤‘·ø£ \>∑ïeTT˝À ◊<äe kÕúqeTT˝À X¯ì ñ+&É&eÉ TT e\q s¬ +&Ée
kÕúqeTTq ≈£îE&ÉT ñ+&ÉT≥ e\q ≈£îE&ÉT ‘·q #˚‹‘√ ‘·q≈£î Hê\Ze
kÕúqeTT˝ÀqTqï X¯ìì ‘êøÏ X¯ìe<ä›j·TTqï C≤‘·≈£îì Äj·TTwü߸qT
Vü≤]+#·T≥≈£î neø±X¯eTT >∑\<äT. Äj·TTwü߸ X¯ì~. Äj·TTwü߸ kÕúq eTT
mì$T<äe kÕúqeTT. mì$T<äe kÕúqeTTqT dü«j·TeTT>± ≈£î»Á>∑Vü≤eTT
¬s+&Ée kÕúqeTTqT+&ç ÄÁø£$T+#·Tø=qï~. Äj·TTwü߸ø±s¡≈£î&Ó’q X¯ìì
≈£L&Ü ‘·q #˚‹ ‘êøÏ&ç‘√ <ë&ç#˚dæ X¯ìe<ä›j·TTqï Äj·TTwü߸qT
˝≤>∑Tø=qT≥≈£î dæ<ä∆eTT>±j·TTqï~. n+‘˚ø±ø£ ‘·eT >∑T+|ü⁄ Hêj·T≈£î&Ó’q
>∑Ts¡Te⁄‘√>±˙, $T>∑‘· ‘·eT >∑T+|ü⁄ Á>∑V≤ü eTT\‘√ ø£*dæq|ü&ÉT C≤‘·≈î£ ì
Äj·TTwü߸qT ˝≤>∑Tø=qT≥ #˚j·Te#·TÃqT. C≤‘·≈£îì Äj·TTe⁄qT
˝≤>∑Tø=qTq|ü&ÉT nq>± C≤‘·≈£îìï #·+|æy˚j·TTq|ü&ÉT ≈£î» Á>∑Vü ≤eTT
ÄBÛqeTT˝ÀqTqï Äj·TT<ÛäeTT\qT>±˙, ≈£è≤s¡ eTè>∑eTT\qT>±˙ ñ|ü
jÓ÷–+#·e#·TÃqT. Äj·TT<ÛäeTT\˝À ñ‘·ÔeT ÁX‚DÏøÏ dü+ã+~Û+∫q$
u≤+ãT\T, ‘·TbÕ≈£î\Tø±>±, eT<Ûä´eT ÁX‚DÏøÏ dü+ã+~Û+∫q$ nH˚ø£
s¡ø£eTT\ |ü<äTHÓ’q ø£‘·TÔ\Tø±>±, ‘·≈£îÿe ÁX‚DÏøÏ dü+ã+~Û+∫q ø√s¡\T>∑\
eTè>∑eTT\T Äj·TT<ÛäeTT\Tø±>± ‘·q ÄBÛqeTT˝ÀqTqï @<√ ˇø£ ÁX‚DÏ
Äj·TT<ÛäeTT\ #˚‘· eTìwæì #·+|ü⁄qT nì Ä C≤‘·ø£eTT qT+&ç eTqeTT
‘Ó\TdüTø√e#·TÃqT.
286 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
C≤‘·ø£\>∑ïeTT˝À nìï $wüj·TeTT\T u≤>∑THêï ˇø£ Äj·TTwü߸
$wüj·TeTT˝À y˚TeTT #Ó|æŒq ˝À|üeTT\Tqï$. C≤‘·ø£ \>∑ïeTT˝À ‘·T˝≤
\>∑ïeTT X¯Øs¡ kÕúqyÓTqÆ yÓTT<ä{Ï kÕúqyÓTqÆ ~. ‘·T˝≤ \>∑ïeTTqT nqTdü]+∫
nìï $wüjT· eTT\T nìï $<Ûeä TT\ u≤>∑THêïsTT. ˇø£ÿ Äj·TTkÕúqyÓTTø£{Ï
u≤>±˝Ò<Tä , Ä kÕúqeTTqT ‘êøÏqyê&ÉT u≤>±˝Ò&TÉ . á C≤‘·øe£ TT |ü⁄{Ïqº ~
20e ‘˚B, Ä>∑wüߺ, 1944e dü+e‘·‡s¡eTT. áj·Tq <˚XÊìøÏ Á|ü<Ûëì>±
j·TTqï sêJyé>±+BÛ. C≤|òü‘·ø£eTT˝À nqTe÷qeTT\Tqï≥T¢ 21 y˚T
HÓ\, 1991e dü+e‘·‡s¡eTT ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝À u≤+ãT Áù|\T&ÉT e\q
#·ìb˛e&ÉeTT »]–q~. ≈£î»Á>∑Vü≤eTT mø£ÿ&É #·÷∫‘˚ nø£ÿ&É s¡ø£Ôdæø £Ô
eT>∑TqT. n<˚ $<ÛäeTT>± |òüTÀs¡ Á|üe÷<äeTTqT ≈£î»Á>∑Vü≤y˚T #˚dæ q~. Ä
~qeTT >∑Ts¡Te⁄ ≈£îEì‘√ ø£*j·TT≥ e\q ≈£îEìøÏ m≈£îÿe ã\yÓTÆq~.
≈£î» >∑Ts¡Te⁄\T ø£sêÿ≥ø£eTT˝À ø£*j·TT≥ e\q, >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT ‘·q
◊~+{Ï Vü≤düÔeTT\qT C≤‘·≈£îì ‘·q uÛ≤>∑yÓTÆq ‘·T˝≤\>∑ïeTTqT ‘ê≈£î ≥
e\q Á|üe÷<äeTT˝À X¯Øs¡eTT >∑T]Ô+#·˝Òq+‘·>± ∫ÛÁ<äyÓTÆb˛sTTq~. á
$<Ûeä TT>± ≈£î»Á>∑V≤ü eTT jÓTTø£ÿ ø£è≤s¡‘«· eTTqT y˚TeTT eTT+<˚ }Væ≤+∫Hê
}Væ≤+∫qfÒ¢ ∫es¡≈£î »]–b˛sTTq~.
n‘·´+‘· ñqï‘· kÕúqyÓTqÆ düTÁ|”yTé ø√s¡Tº ˇø£ »&çy® TÓ +{ŸqT $&ÉT<ä\
#˚dæq ‘·sê«‘· Ä »&ç®yÓT+{ŸqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì n≥Te+{Ï πødüT\qT
$T>∑‘ê ø√s¡T\º ˝À yê~+#·&eÉ TT>±˙, rs¡TŒ #Ó|Œü &ÉeTT>±˙ »s¡T>∑T#·Tqï~.
n˝≤π> <˚X¯ Á|ü<Ûëì>± j·TTqï sêJyé>±+BÛ C≤‘·ø£eTTqT eTs¡DeTTqT
#·÷∫q ‘·sê«‘· n~ ˇø£ düTÁ|”yéT »&ç®yÓT+{Ÿ˝≤>± <ëìì Ä<Ûës¡eTT
#˚düTø=ì n≥Te+{Ï C≤‘·ø£eTT\qT >∑T]+∫ #Ó|üø√e&ÉeTT eT+∫<˚.
m+<äTø£q>± Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À m≥T¢+fÒ nfÒ¢ »s¡T>∑TqT. ø±e⁄q »>∑Hé
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 285
≈£î»Á>∑V≤ü eTT mø£ÿ&ÉTHêï, <ëìøÏ Ä kÕúqeTT\˝À ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ #˚sTTø±ø£
$T>∑‘ê eT÷&ÉT #˚‘·T\T+&ÉTqT. Ä eT÷&ÉT #˚‘·T\˝Àì ˇø£ #˚sTTì
≈£î»Á>∑Vü≤eTTqï #√≥qT+&ç Hê\Ze kÕúqeTT˝ÀìøÏ, ¬s+&Ée #˚sTT @&Ée
kÕúqeTT˝ÀìøÏ, eT÷&Ée #˚sTTì mì$T<äe kÕúqeTT˝ÀìøÏ ñ+∫ nø£ÿ&É>\∑
yê{Ïì rdüTø=ì C≤‘·≈î£ ìøÏ n+~e«>∑\<äT. Äj·TTe⁄ kÕúqeTT ≈£î+&É*˝À
mì$T<äe kÕúqeTTø±>±, Äj·TTe⁄≈£î n~Û|ü‹ X¯ì Á>∑Vü≤eTT. Ç|ü&ÉT
#·÷dæq C≤‘·ø£ \>∑ïeTT˝À ◊<äe kÕúqeTT˝À X¯ì ñ+&É&eÉ TT e\q s¬ +&Ée
kÕúqeTTq ≈£îE&ÉT ñ+&ÉT≥ e\q ≈£îE&ÉT ‘·q #˚‹‘√ ‘·q≈£î Hê\Ze
kÕúqeTT˝ÀqTqï X¯ìì ‘êøÏ X¯ìe<ä›j·TTqï C≤‘·≈£îì Äj·TTwü߸qT
Vü≤]+#·T≥≈£î neø±X¯eTT >∑\<äT. Äj·TTwü߸ X¯ì~. Äj·TTwü߸ kÕúq eTT
mì$T<äe kÕúqeTT. mì$T<äe kÕúqeTTqT dü«j·TeTT>± ≈£î»Á>∑Vü≤eTT
¬s+&Ée kÕúqeTTqT+&ç ÄÁø£$T+#·Tø=qï~. Äj·TTwü߸ø±s¡≈£î&Ó’q X¯ìì
≈£L&Ü ‘·q #˚‹ ‘êøÏ&ç‘√ <ë&ç#˚dæ X¯ìe<ä›j·TTqï Äj·TTwü߸qT
˝≤>∑Tø=qT≥≈£î dæ<ä∆eTT>±j·TTqï~. n+‘˚ø±ø£ ‘·eT >∑T+|ü⁄ Hêj·T≈£î&Ó’q
>∑Ts¡Te⁄‘√>±˙, $T>∑‘· ‘·eT >∑T+|ü⁄ Á>∑V≤ü eTT\‘√ ø£*dæq|ü&ÉT C≤‘·≈î£ ì
Äj·TTwü߸qT ˝≤>∑Tø=qT≥ #˚j·Te#·TÃqT. C≤‘·≈£îì Äj·TTe⁄qT
˝≤>∑Tø=qTq|ü&ÉT nq>± C≤‘·≈£îìï #·+|æy˚j·TTq|ü&ÉT ≈£î» Á>∑Vü ≤eTT
ÄBÛqeTT˝ÀqTqï Äj·TT<ÛäeTT\qT>±˙, ≈£è≤s¡ eTè>∑eTT\qT>±˙ ñ|ü
jÓ÷–+#·e#·TÃqT. Äj·TT<ÛäeTT\˝À ñ‘·ÔeT ÁX‚DÏøÏ dü+ã+~Û+∫q$
u≤+ãT\T, ‘·TbÕ≈£î\Tø±>±, eT<Ûä´eT ÁX‚DÏøÏ dü+ã+~Û+∫q$ nH˚ø£
s¡ø£eTT\ |ü<äTHÓ’q ø£‘·TÔ\Tø±>±, ‘·≈£îÿe ÁX‚DÏøÏ dü+ã+~Û+∫q ø√s¡\T>∑\
eTè>∑eTT\T Äj·TT<ÛäeTT\Tø±>± ‘·q ÄBÛqeTT˝ÀqTqï @<√ ˇø£ ÁX‚DÏ
Äj·TT<ÛäeTT\ #˚‘· eTìwæì #·+|ü⁄qT nì Ä C≤‘·ø£eTT qT+&ç eTqeTT
‘Ó\TdüTø√e#·TÃqT.
286 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
C≤‘·ø£\>∑ïeTT˝À nìï $wüj·TeTT\T u≤>∑THêï ˇø£ Äj·TTwü߸
$wüj·TeTT˝À y˚TeTT #Ó|æŒq ˝À|üeTT\Tqï$. C≤‘·ø£ \>∑ïeTT˝À ‘·T˝≤
\>∑ïeTT X¯Øs¡ kÕúqyÓTqÆ yÓTT<ä{Ï kÕúqyÓTqÆ ~. ‘·T˝≤ \>∑ïeTTqT nqTdü]+∫
nìï $wüjT· eTT\T nìï $<Ûeä TT\ u≤>∑THêïsTT. ˇø£ÿ Äj·TTkÕúqyÓTTø£{Ï
u≤>±˝Ò<Tä , Ä kÕúqeTTqT ‘êøÏqyê&ÉT u≤>±˝Ò&TÉ . á C≤‘·øe£ TT |ü⁄{Ïqº ~
20e ‘˚B, Ä>∑wüߺ, 1944e dü+e‘·‡s¡eTT. áj·Tq <˚XÊìøÏ Á|ü<Ûëì>±
j·TTqï sêJyé>±+BÛ. C≤|òü‘·ø£eTT˝À nqTe÷qeTT\Tqï≥T¢ 21 y˚T
HÓ\, 1991e dü+e‘·‡s¡eTT ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝À u≤+ãT Áù|\T&ÉT e\q
#·ìb˛e&ÉeTT »]–q~. ≈£î»Á>∑Vü≤eTT mø£ÿ&É #·÷∫‘˚ nø£ÿ&É s¡ø£Ôdæø £Ô
eT>∑TqT. n<˚ $<ÛäeTT>± |òüTÀs¡ Á|üe÷<äeTTqT ≈£î»Á>∑Vü≤y˚T #˚dæ q~. Ä
~qeTT >∑Ts¡Te⁄ ≈£îEì‘√ ø£*j·TT≥ e\q ≈£îEìøÏ m≈£îÿe ã\yÓTÆq~.
≈£î» >∑Ts¡Te⁄\T ø£sêÿ≥ø£eTT˝À ø£*j·TT≥ e\q, >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT ‘·q
◊~+{Ï Vü≤düÔeTT\qT C≤‘·≈£îì ‘·q uÛ≤>∑yÓTÆq ‘·T˝≤\>∑ïeTTqT ‘ê≈£î ≥
e\q Á|üe÷<äeTT˝À X¯Øs¡eTT >∑T]Ô+#·˝Òq+‘·>± ∫ÛÁ<äyÓTÆb˛sTTq~. á
$<Ûeä TT>± ≈£î»Á>∑V≤ü eTT jÓTTø£ÿ ø£è≤s¡‘«· eTTqT y˚TeTT eTT+<˚ }Væ≤+∫Hê
}Væ≤+∫qfÒ¢ ∫es¡≈£î »]–b˛sTTq~.
n‘·´+‘· ñqï‘· kÕúqyÓTqÆ düTÁ|”yTé ø√s¡Tº ˇø£ »&çy® TÓ +{ŸqT $&ÉT<ä\
#˚dæq ‘·sê«‘· Ä »&ç®yÓT+{ŸqT Ä<Ûës¡eTT #˚düTø=ì n≥Te+{Ï πødüT\qT
$T>∑‘ê ø√s¡T\º ˝À yê~+#·&eÉ TT>±˙, rs¡TŒ #Ó|Œü &ÉeTT>±˙ »s¡T>∑T#·Tqï~.
n˝≤π> <˚X¯ Á|ü<Ûëì>± j·TTqï sêJyé>±+BÛ C≤‘·ø£eTTqT eTs¡DeTTqT
#·÷∫q ‘·sê«‘· n~ ˇø£ düTÁ|”yéT »&ç®yÓT+{Ÿ˝≤>± <ëìì Ä<Ûës¡eTT
#˚düTø=ì n≥Te+{Ï C≤‘·ø£eTT\qT >∑T]+∫ #Ó|üø√e&ÉeTT eT+∫<˚.
m+<äTø£q>± Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À m≥T¢+fÒ nfÒ¢ »s¡T>∑TqT. ø±e⁄q »>∑Hé
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 287
nqT e´øÏÔ C≤‘·ø£eTT nìï $<ÛäeTT\ u≤>∑Tqï~. nsTT‘˚ ˇø£ÿ Äj·TTe⁄
$wüj·TeTT˝À e÷Á‘·eTT sêJyé>±+BÛ >±]≈£îqïfÒ¢ ¬s+&Ée kÕúqeTT ≈£î»
Á>∑Vü≤eTT+&É&ÉeTT $X‚wüeTT. sêJyé C≤‘·ø£eTT˝À ≈£îE&ÉT X¯ìì ‘êøÏ
#·÷∫qfÒ¢, »>∑Hé C≤‘·ø£eTT˝À ≈£L&Ü ≈£îE&ÉT X¯ìì ‘·q #˚‹‘√
‘ê≈£î#·THêï&ÉT. n+‘˚ø±ø£ ‘·q >∑T+|ü⁄ Hêj·T≈£î&Ó’q >∑Ts¡Te⁄‘√ ≈£îE&ÉT
ø£*dæ mì$T<äe kÕúqeTT˝À ñHêïs¡T. Ç≥T¢ nH˚ø£ Äj·TTe⁄≈£î dü+ã+~Û+∫
»>∑Hé C≤‘·øe£ TT˝À sêJyé C≤‘·øe£ TT˝Àì b˛*ø£\T ø£\e⁄. Ç+#·T$T+#·T
ˇπø kÕúsTTì dü÷∫+#·T ≈£î»Á>∑Vü≤ <√wüeTT\T ñ+&ÉT≥ e\q, á
C≤‘·≈£îìøÏ ≈£L&É sêJyé>±+BÛ b˛*ø£\qT, Äj·TTe⁄ $wüj·TeTT\qT
#Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£ÿ Äj·TTe⁄ $wüj·TeTT˝À uÛÑj·TeTTqT ø£*Z+#·T
ø±s¡DeTT\T ø£ìŒ+#·Tq|ü&ÉT yê{Ïì ‘·|æŒ+#·Tø=qT≥≈£î uÛÑ>∑eBZ‘·˝À
C≤„qjÓ÷>∑eTTq 37e XÀ¢ø£eTT #Ó|æŒq≥T¢ ˇø£ÿ C≤„qeTT e\qH˚
kÕ<Ûä´eT>∑TqT. C≤„qeTT˝Òìyê&ÉT ø£s¡à\qT nqTuÛÑ$+|üø£ ‘·|üŒ<äT.
H˚&ÉT CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔeTTø±<äT nqT yê<äqqT Á‘√dæ|ü⁄∫Ã
CÀ´‹wü´eTT Äs¡T XÊÅdüÔeTT\˝À ˇø£ XÊÅdüÔeTì ìs¡÷|æ+∫ #Ó|ü≥≈£î
CÀ´‹wü´Á>∑+<∏äeTTqT ÁyêXÊeTT. e÷ CÀ´‹wü´eTTq≈£î ñ<ëVü≤s¡D>±
»>∑Hé nqT e´øÏÔ C≤‘·ø£eTTqT Áyêdü÷Ô n+<äT˝Àì Äj·TTwü߸ ˝À|üeTTqT
#·÷|æ+#·&ÉeTT »]–q~. n‘·ì (»>∑Hé) C≤‘·ø£eTTq≈£î ñ<ëVü≤s¡D>±
@ø£+>± sêJyé>±+BÛ>±] C≤‘·øe£ TTqT #·÷|üe\dæe∫Ãq~. CÀ´‹wü´eTT
XÊÅdüÔeTì #Ó|ü≥≈£î CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT y˚TeTT ◊<äT dü+e‘·‡s¡eTT\
eTT+<˚ n+#·Hê y˚düTø=qï≥T¢ sêJyé>±+BÛ eTs¡DeTT »]–b˛sTTq~.
n+<äTe\q n<˚ kÕúsTT Á|üe÷<äeTTqT #·÷|ü⁄#·Tqï C≤‘·≈£î&ÉT »>∑Hé
<Ó’eC≤„qeTTqT bı+~‘˚ n‘·ì <äXÊ#ês¡eTT˝À Ä ø£s¡à ‘·|æŒb˛e⁄≥≈£î
neø±X¯eTT >∑\<äT. ˝Òøb£ ˛‘˚ |òTü Às¡ Á|üe÷<äeTTqT #·$#·÷&Ée\dæ edüT+Ô ~.
288 47 |ü+CÀ´‹wü
#ê+>∑´XÊÅdnedü
üÔeTT s¡eTT
|ü+#ê+>∑eTT nqT ù|s¡TqTã{Ϻ <ëì˝Àì ◊<äT n+>∑eTT˝Ò$T{À
eTT+<˚ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ù|s¡TqTã{Ϻ #Ó|üø=+fÒ ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·,
jÓ÷>∑, ø£s¡D nqT yê{Ïì #Ó|üq<äì nqTø=HêïeTT. nsTTHê
|ü+#ê+>∑eTT˝À <ëì ù|s¡T≈£î dü+ã+<ÛäeTT ˝Òì #ê˝≤ $wüj·TeTT\T
‘Ó*j·Tã&ÉT#·Tqï$. eTTK´eTT>± <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\T Á|ü‹ ~qeTT
ø±\#·Áø£eTT˝À m˝≤ ‹s¡T>∑T#·TqïB, @ ~qeTT @ Á>∑V≤ü eTT @ qø£Áå ‘·eTTqT
<ë≥T#·TqïB, |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT˝˝À @ ~qeTT @ Á>∑Vü≤eTT mø£ÿ&ÉTqïB
yÓTT‘·ÔeTT Á>∑Vü≤eTT\ >∑eTq düe÷#ês¡eT+‘·j·TT |ü+#ê+>∑eTT˝À
ñ+&ÉTqT. Á>∑V≤ü eTT\ düe÷#ês¡yT˚ ø±ø£ Á|ü‹ ~qeTT @ yês¡eT>∑T#·Tqï~,
n˝≤π> Á|ü‹ ~qeTT @ ‹~∏j·T>∑T#·TqïB, ne÷yêdü´ m|ü&ÉT, bÂs¡í$T
m|ü&ÉT nqT $wüj·TeTT\qT, qø£åÁ‘·eTT\qT, HÓ\\q÷ yÓTT‘·ÔeTT
ø±\eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q düe÷#ês¡eT+‘êj·TT+&ÉTqT. ì‘·´eTT
Á>∑V≤ü eTT\T ‘·eT Á|üj÷· DeTT˝À @ \>∑ïeTTq+<äT m+‘· ø±\eTT+&ÉTqB,
@ qø£åÁ‘·bÕ<äeTT˝À m+‘· ø±\eTT+&ÉTqB ‘Ó\TŒ#·÷, Á>∑Vü≤eTT\T @
\>∑ïeTTqT m|ü&ÉT <ë≥T#·Tqï<√, @ qø£Áå ‘·eTTq+<äT m|ü&ÉT Á|üy•˚ +#·T
#·Tqï<√ yê{Ï ø±\eTTqT >∑+≥\˝Àq÷ eT]j·TT >∑&çj·T\˝Àq÷
|ü+#ê+>∑eTT˝À ñ+&ÉTqT. n˝≤π> @ ‹~∏ m+‘· ø±\eTT+&ÉTqB, @
qø£åÁ‘·eTT m+‘·ø±\eTT+&ÉTqB |ü+#ê+>∑eTT˝À Áyêdæô|≥ºã&ç
j·TT+&ÉTqT. Á>∑Vü≤eTT\ìï{Ïø° sêE eT+Á‹˝≤>∑j·TTqï dü÷s¡´, #·+Á<ä
Á>∑Vü≤eTT\ düe÷#ês¡eTT˝À yê]øÏ Á>∑Vü≤DeTT\T m|ü&ÉT ø£\TZ
#·TqïB, m|ü&ÉT e<äT\T#·TqïB Áyêdæô|≥ºã&çj·TT+&ÉTqT. Ç≥T¢ mH√ï
$wüj·TeTT\T, <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\ düe÷#ês¡eTT ñ+&ÉT≥ e\q
|ü+#ê+>∑eTT n+<ä]ø° nedüs¡yÓTÆq<˚. |üPs¡«eTT e+<ä dü+e‘·‡s¡eTT\
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 287
nqT e´øÏÔ C≤‘·ø£eTT nìï $<ÛäeTT\ u≤>∑Tqï~. nsTT‘˚ ˇø£ÿ Äj·TTe⁄
$wüj·TeTT˝À e÷Á‘·eTT sêJyé>±+BÛ >±]≈£îqïfÒ¢ ¬s+&Ée kÕúqeTT ≈£î»
Á>∑Vü≤eTT+&É&ÉeTT $X‚wüeTT. sêJyé C≤‘·ø£eTT˝À ≈£îE&ÉT X¯ìì ‘êøÏ
#·÷∫qfÒ¢, »>∑Hé C≤‘·ø£eTT˝À ≈£L&Ü ≈£îE&ÉT X¯ìì ‘·q #˚‹‘√
‘ê≈£î#·THêï&ÉT. n+‘˚ø±ø£ ‘·q >∑T+|ü⁄ Hêj·T≈£î&Ó’q >∑Ts¡Te⁄‘√ ≈£îE&ÉT
ø£*dæ mì$T<äe kÕúqeTT˝À ñHêïs¡T. Ç≥T¢ nH˚ø£ Äj·TTe⁄≈£î dü+ã+~Û+∫
»>∑Hé C≤‘·øe£ TT˝À sêJyé C≤‘·øe£ TT˝Àì b˛*ø£\T ø£\e⁄. Ç+#·T$T+#·T
ˇπø kÕúsTTì dü÷∫+#·T ≈£î»Á>∑Vü≤ <√wüeTT\T ñ+&ÉT≥ e\q, á
C≤‘·≈£îìøÏ ≈£L&É sêJyé>±+BÛ b˛*ø£\qT, Äj·TTe⁄ $wüj·TeTT\qT
#Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£ÿ Äj·TTe⁄ $wüj·TeTT˝À uÛÑj·TeTTqT ø£*Z+#·T
ø±s¡DeTT\T ø£ìŒ+#·Tq|ü&ÉT yê{Ïì ‘·|æŒ+#·Tø=qT≥≈£î uÛÑ>∑eBZ‘·˝À
C≤„qjÓ÷>∑eTTq 37e XÀ¢ø£eTT #Ó|æŒq≥T¢ ˇø£ÿ C≤„qeTT e\qH˚
kÕ<Ûä´eT>∑TqT. C≤„qeTT˝Òìyê&ÉT ø£s¡à\qT nqTuÛÑ$+|üø£ ‘·|üŒ<äT.
H˚&ÉT CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔeTTø±<äT nqT yê<äqqT Á‘√dæ|ü⁄∫Ã
CÀ´‹wü´eTT Äs¡T XÊÅdüÔeTT\˝À ˇø£ XÊÅdüÔeTì ìs¡÷|æ+∫ #Ó|ü≥≈£î
CÀ´‹wü´Á>∑+<∏äeTTqT ÁyêXÊeTT. e÷ CÀ´‹wü´eTTq≈£î ñ<ëVü≤s¡D>±
»>∑Hé nqT e´øÏÔ C≤‘·ø£eTTqT Áyêdü÷Ô n+<äT˝Àì Äj·TTwü߸ ˝À|üeTTqT
#·÷|æ+#·&ÉeTT »]–q~. n‘·ì (»>∑Hé) C≤‘·ø£eTTq≈£î ñ<ëVü≤s¡D>±
@ø£+>± sêJyé>±+BÛ>±] C≤‘·øe£ TTqT #·÷|üe\dæe∫Ãq~. CÀ´‹wü´eTT
XÊÅdüÔeTì #Ó|ü≥≈£î CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT y˚TeTT ◊<äT dü+e‘·‡s¡eTT\
eTT+<˚ n+#·Hê y˚düTø=qï≥T¢ sêJyé>±+BÛ eTs¡DeTT »]–b˛sTTq~.
n+<äTe\q n<˚ kÕúsTT Á|üe÷<äeTTqT #·÷|ü⁄#·Tqï C≤‘·≈£î&ÉT »>∑Hé
<Ó’eC≤„qeTTqT bı+~‘˚ n‘·ì <äXÊ#ês¡eTT˝À Ä ø£s¡à ‘·|æŒb˛e⁄≥≈£î
neø±X¯eTT >∑\<äT. ˝Òøb£ ˛‘˚ |òTü Às¡ Á|üe÷<äeTTqT #·$#·÷&Ée\dæ edüT+Ô ~.
288 47 |ü+CÀ´‹wü
#ê+>∑´XÊÅdnedü
üÔeTT s¡eTT
|ü+#ê+>∑eTT nqT ù|s¡TqTã{Ϻ <ëì˝Àì ◊<äT n+>∑eTT˝Ò$T{À
eTT+<˚ ‘Ó\TdüTø=HêïeTT. ù|s¡TqTã{Ϻ #Ó|üø=+fÒ ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·,
jÓ÷>∑, ø£s¡D nqT yê{Ïì #Ó|üq<äì nqTø=HêïeTT. nsTTHê
|ü+#ê+>∑eTT˝À <ëì ù|s¡T≈£î dü+ã+<ÛäeTT ˝Òì #ê˝≤ $wüj·TeTT\T
‘Ó*j·Tã&ÉT#·Tqï$. eTTK´eTT>± <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\T Á|ü‹ ~qeTT
ø±\#·Áø£eTT˝À m˝≤ ‹s¡T>∑T#·TqïB, @ ~qeTT @ Á>∑V≤ü eTT @ qø£Áå ‘·eTTqT
<ë≥T#·TqïB, |üHÓï+&ÉT \>∑ïeTT˝˝À @ ~qeTT @ Á>∑Vü≤eTT mø£ÿ&ÉTqïB
yÓTT‘·ÔeTT Á>∑Vü≤eTT\ >∑eTq düe÷#ês¡eT+‘·j·TT |ü+#ê+>∑eTT˝À
ñ+&ÉTqT. Á>∑V≤ü eTT\ düe÷#ês¡yT˚ ø±ø£ Á|ü‹ ~qeTT @ yês¡eT>∑T#·Tqï~,
n˝≤π> Á|ü‹ ~qeTT @ ‹~∏j·T>∑T#·TqïB, ne÷yêdü´ m|ü&ÉT, bÂs¡í$T
m|ü&ÉT nqT $wüj·TeTT\qT, qø£åÁ‘·eTT\qT, HÓ\\q÷ yÓTT‘·ÔeTT
ø±\eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q düe÷#ês¡eT+‘êj·TT+&ÉTqT. ì‘·´eTT
Á>∑V≤ü eTT\T ‘·eT Á|üj÷· DeTT˝À @ \>∑ïeTTq+<äT m+‘· ø±\eTT+&ÉTqB,
@ qø£åÁ‘·bÕ<äeTT˝À m+‘· ø±\eTT+&ÉTqB ‘Ó\TŒ#·÷, Á>∑Vü≤eTT\T @
\>∑ïeTTqT m|ü&ÉT <ë≥T#·Tqï<√, @ qø£Áå ‘·eTTq+<äT m|ü&ÉT Á|üy•˚ +#·T
#·Tqï<√ yê{Ï ø±\eTTqT >∑+≥\˝Àq÷ eT]j·TT >∑&çj·T\˝Àq÷
|ü+#ê+>∑eTT˝À ñ+&ÉTqT. n˝≤π> @ ‹~∏ m+‘· ø±\eTT+&ÉTqB, @
qø£åÁ‘·eTT m+‘·ø±\eTT+&ÉTqB |ü+#ê+>∑eTT˝À Áyêdæô|≥ºã&ç
j·TT+&ÉTqT. Á>∑Vü≤eTT\ìï{Ïø° sêE eT+Á‹˝≤>∑j·TTqï dü÷s¡´, #·+Á<ä
Á>∑Vü≤eTT\ düe÷#ês¡eTT˝À yê]øÏ Á>∑Vü≤DeTT\T m|ü&ÉT ø£\TZ
#·TqïB, m|ü&ÉT e<äT\T#·TqïB Áyêdæô|≥ºã&çj·TT+&ÉTqT. Ç≥T¢ mH√ï
$wüj·TeTT\T, <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\ düe÷#ês¡eTT ñ+&ÉT≥ e\q
|ü+#ê+>∑eTT n+<ä]ø° nedüs¡yÓTÆq<˚. |üPs¡«eTT e+<ä dü+e‘·‡s¡eTT\
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ÁøÏ‘·eTT uÛ≤s¡‘· <˚X¯eTT˝À nq´eT‘·eTT\T m≈£îÿe>± ˝Òe⁄. n+<äs¡÷
m≈£îÿe>± Væ≤+<äTe⁄˝Ò ñ+&Ó&çyês¡T. Ä ø±\eTT˝À #·<äTe⁄ e∫Ãq Á|ü‹
Ç+{Ï˝Àq÷ |ü+#ê+>∑eTT ñ+&Ó&ç~. ‘·eT Ç+{Ï˝À me]øÏ ù|s¡T
ô|{≤º\Hêï, me]øÏ ô|[fl #˚j·÷\Hêï, mes¡T mø£ÿ&É≈£î Á|üj·÷DeTT
#˚j·÷\Hêï, Á|ü‹ <ëìøÏ ‘·eTe<ä› j·TT+&˚ |ü+#ê+>∑eTTqT rdüTø=ì Ä
}]˝À ñ+&˚ |ü⁄s√Væ≤‘·Tì e<ä›≈£î b˛sTT |ü+#ê+>∑eTTqT #·÷|æ+∫
<˚ìπø~ eT+∫s√CÀ, @~ #Ó&ÉT s√CÀ ‘Ó\TdüTø=HÓ&çyês¡T. n+‘˚ø±ø£
$‘·ÔqeTT y˚j·TT≥≈£î, Hê>∑* ø£≥Tº≥≈£î, eTTK´yÓTÆq Á|ü‹ |üìø° eT+∫
eTTVüAs¡ÔeTT @<√ ‘Ó\TdüTø=HÓ&çyês¡T. á $<ÛäeTT>± Væ≤+<äTe⁄
nsTTqyêì Á|ü‹ Ç+{≤ |ü+#ê+>∑eTT ñ+&Ó&ç~.
ø±\Áø£yT˚ |” |ü+#ê+>∑eTT\T Áu≤Vü≤àDT\πø |ü]$T‘·yTÓ bÆ ˛j·÷sTT.
H˚&TÉ #·<Tä e⁄ø=+≥Tqï |æ\\¢ qT |ü+#ê+>∑eTTqT >∑T]+∫ n&ç–‘˚ n<˚$T{À
e÷≈£î ‘Ó*j·T<äì #Ó|ü #·THêïs¡T. |ü+#ê+>∑eTT nqT ù|s¡T ‘Ó*j·Tìyês¡T
#ê˝≤eT+~ ñHêïs¡T. yê]øÏ ãj·T≥qTqï dü÷s¡´ #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT\T
e÷Á‘·eTT ‘Ó\TdüT>±˙ X¯Øs¡eTTq ‘·\˝ÀqTqï <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\T
‘Ó*j·Te⁄. á $<Ûeä TT>± H˚&TÉ #ê˝≤eT+~ ô|<ä\› ≈£î ≈£L&Ü |ü+#ê+>∑eTTqT
>∑T]+∫ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTTq~. |ü+&ÉT>∑\qT >∑T]+∫ ‘Ó*j·÷\Hêï
‘˚B\qT >∑T]+∫ ‘Ó*j·÷\Hêï n+<ä]ø° H˚&ÉT ø±´˝…+&És¡T¢ e÷Á‘·eTT
‘Ó\TdüT. ø±´˝…+&És¡¢˝ÀH˚ ‹~∏, qø£åÁ‘·eTT\T+&ÉT≥ e\q n+<ä]ø°
ø±´˝…+&És¡T¢ ‘Ó*j·TTqì #Ó|üŒe#·TÃqT. mø£ÿ&Ó’Hê ˇø£s√ Ç<ä›s√
|ü+#ê+>∑eTT\T #·÷#˚yês¡Tqï|üŒ{Ïø°, H˚&ÉT ø£+|üP´≥s¡¢˝À C≤‘·ø£eTT\T
≈£L&Ü düT\uÛeÑ TT>± ‘Ó*j·TT#·T+&ÉT≥ e\q ∫es¡≈î£ Áu≤Vü≤àDT\≈£î ≈£L&Ü
|ü+#ê+>∑eTT\T nedüs¡eTT ˝Ò≈£î+&Üb˛sTT+~. Ç‘·s¡ eT‘·eTT\ yês¡T
289 290 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
|ü+#ê+>∑eTT Væ≤+<äTe⁄\~ nì nqTø√e&ÉeTT e\q yês¡T mes¡÷
|ü+#ê+>∑eTTqT ‘êø£qT ≈£L&Ü ‘êø£s¡T. Ç≥T¢ nH˚ø£ $<ÛäeTT\T>±
|ü+#ê+>∑eTT H˚&ÉT #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTTq~.
H˚&ÉT y˚TeTT #Ó|üq~ @eTq>±! H˚&ÉT CÀ´‹wüß´\T ≈£L&Ü
ø£+|üP´≥sY eTT+<äT ≈£Ls=Ãì uÛÑ$wü´‘·TÔq÷, uÛÑ$wü´‘·TÔ≈£î dü+ã+~Û+∫q
eTTVüAs¡ÔeTT\q÷ #Ó|ü#·THêïs¡T. n˝≤ø±≈£î+&Ü Á|ü‹ CÀ´‹wüß´&É÷
|ü+#ê+>∑eTTqT <ä>∑Zs¡T+#·Tø=ì <ëìÁ|üø±s¡eTT uÛÑ$wü´‘·TÔì>±˙,
eTTVüAs¡eÔ TT\qT>±˙ #Ó|Œü &ÉeTT eT+∫~. n˝≤ø±≈£î+&Ü ø£+|üP´≥s¡˝¢ À
#·÷∫ #Ó|üŒ&ÉeTT e\q ÁX¯eT ‘·–ZHê ô|’q>∑\ Á>∑Vü≤eTT\ nqTÁ>∑Vü≤eTT
eTqMT<ä ñ+&É<ìä H˚qT nqTø=+≥THêïqT. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTTq≈£î
me¬s’Hê |ü+#ê+>∑eTTH˚ ñ|üjÓ÷–+#·Tø√eTì ‘Ó\TŒ#·THêïeTT. ˇø£
e´øÏÔ CÀ´‹wüß´ì>± e÷s¡T≥≈£î CÀ´‹wü´eTTq≈£î n~Û|‹ü jÓTÆ q ãT<ÛÁä >∑V≤ü eTT
düVü≤ø£]+∫q|ü&˚ eT+∫ CÀ´‹wüß´ì>± ù|s¡Tsê>∑\<äT. Á>∑Vü≤eTT\ dæú‹
>∑‘·T\T eTTÁ~+∫j·TTqï Á>∑+<∏äyÓTÆq |ü+#ê+>∑eTT˝À ø£ì|æ+#·ì X¯øÏÔ
ìøÏå|üÔyÓTÆj·TT+&ç |ü+#ê+>∑eTTMT<ä >∑\ CÀ´‹wüß´ì eTH√uÛ≤eeTTqT
ã{Ϻ n‘·ì ãT~∆øÏ dü‘·´yÓTÆq e÷≥\qT |ü\T≈£îq≥T¢ dü÷#·q*#·TÃqT.
ø£+|üP´≥sY ˇø£ j·T+Á‘·eTT nsTTq+<äTq Á>∑Vü≤eTT\ nqTÁ>∑Vü≤eTT
<ëìqT+&ç \_Û+#·<äT. n+<äTe\q #Ó|æŒqe÷≥ dü‘·´eTT ø±≈£î+&Ü
b˛e⁄≥≈£î neø±X¯eTT>∑\<äT. CÀ´‹wüß´ìe<ä› ø£+|üP´≥sY ñHêï ø=ìï
>∑D‘Ï e· TT\qT <ëìj·T+<äT düT\uÛeÑ TT>± ‘Ó*j·T>∑*HZ ê ø£+|üP´≥sY eTT+<äT
|ü+#ê+>∑eTT ô|≥Tºø=ì, <ëìì >ös¡$dü÷Ô CÀ´‹wü´eTT #Ó|ü≥ eT+∫
ø±s¡´eT>∑TqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ÁøÏ‘·eTT uÛ≤s¡‘· <˚X¯eTT˝À nq´eT‘·eTT\T m≈£îÿe>± ˝Òe⁄. n+<äs¡÷
m≈£îÿe>± Væ≤+<äTe⁄˝Ò ñ+&Ó&çyês¡T. Ä ø±\eTT˝À #·<äTe⁄ e∫Ãq Á|ü‹
Ç+{Ï˝Àq÷ |ü+#ê+>∑eTT ñ+&Ó&ç~. ‘·eT Ç+{Ï˝À me]øÏ ù|s¡T
ô|{≤º\Hêï, me]øÏ ô|[fl #˚j·÷\Hêï, mes¡T mø£ÿ&É≈£î Á|üj·÷DeTT
#˚j·÷\Hêï, Á|ü‹ <ëìøÏ ‘·eTe<ä› j·TT+&˚ |ü+#ê+>∑eTTqT rdüTø=ì Ä
}]˝À ñ+&˚ |ü⁄s√Væ≤‘·Tì e<ä›≈£î b˛sTT |ü+#ê+>∑eTTqT #·÷|æ+∫
<˚ìπø~ eT+∫s√CÀ, @~ #Ó&ÉT s√CÀ ‘Ó\TdüTø=HÓ&çyês¡T. n+‘˚ø±ø£
$‘·ÔqeTT y˚j·TT≥≈£î, Hê>∑* ø£≥Tº≥≈£î, eTTK´yÓTÆq Á|ü‹ |üìø° eT+∫
eTTVüAs¡ÔeTT @<√ ‘Ó\TdüTø=HÓ&çyês¡T. á $<ÛäeTT>± Væ≤+<äTe⁄
nsTTqyêì Á|ü‹ Ç+{≤ |ü+#ê+>∑eTT ñ+&Ó&ç~.
ø±\Áø£yT˚ |” |ü+#ê+>∑eTT\T Áu≤Vü≤àDT\πø |ü]$T‘·yTÓ bÆ ˛j·÷sTT.
H˚&TÉ #·<Tä e⁄ø=+≥Tqï |æ\\¢ qT |ü+#ê+>∑eTTqT >∑T]+∫ n&ç–‘˚ n<˚$T{À
e÷≈£î ‘Ó*j·T<äì #Ó|ü #·THêïs¡T. |ü+#ê+>∑eTT nqT ù|s¡T ‘Ó*j·Tìyês¡T
#ê˝≤eT+~ ñHêïs¡T. yê]øÏ ãj·T≥qTqï dü÷s¡´ #·+Á<ä Á>∑Vü≤eTT\T
e÷Á‘·eTT ‘Ó\TdüT>±˙ X¯Øs¡eTTq ‘·\˝ÀqTqï <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\T
‘Ó*j·Te⁄. á $<Ûeä TT>± H˚&TÉ #ê˝≤eT+~ ô|<ä\› ≈£î ≈£L&Ü |ü+#ê+>∑eTTqT
>∑T]+∫ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTTq~. |ü+&ÉT>∑\qT >∑T]+∫ ‘Ó*j·÷\Hêï
‘˚B\qT >∑T]+∫ ‘Ó*j·÷\Hêï n+<ä]ø° H˚&ÉT ø±´˝…+&És¡T¢ e÷Á‘·eTT
‘Ó\TdüT. ø±´˝…+&És¡¢˝ÀH˚ ‹~∏, qø£åÁ‘·eTT\T+&ÉT≥ e\q n+<ä]ø°
ø±´˝…+&És¡T¢ ‘Ó*j·TTqì #Ó|üŒe#·TÃqT. mø£ÿ&Ó’Hê ˇø£s√ Ç<ä›s√
|ü+#ê+>∑eTT\T #·÷#˚yês¡Tqï|üŒ{Ïø°, H˚&ÉT ø£+|üP´≥s¡¢˝À C≤‘·ø£eTT\T
≈£L&Ü düT\uÛeÑ TT>± ‘Ó*j·TT#·T+&ÉT≥ e\q ∫es¡≈î£ Áu≤Vü≤àDT\≈£î ≈£L&Ü
|ü+#ê+>∑eTT\T nedüs¡eTT ˝Ò≈£î+&Üb˛sTT+~. Ç‘·s¡ eT‘·eTT\ yês¡T
289 290 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
|ü+#ê+>∑eTT Væ≤+<äTe⁄\~ nì nqTø√e&ÉeTT e\q yês¡T mes¡÷
|ü+#ê+>∑eTTqT ‘êø£qT ≈£L&Ü ‘êø£s¡T. Ç≥T¢ nH˚ø£ $<ÛäeTT\T>±
|ü+#ê+>∑eTT H˚&ÉT #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTTq~.
H˚&ÉT y˚TeTT #Ó|üq~ @eTq>±! H˚&ÉT CÀ´‹wüß´\T ≈£L&Ü
ø£+|üP´≥sY eTT+<äT ≈£Ls=Ãì uÛÑ$wü´‘·TÔq÷, uÛÑ$wü´‘·TÔ≈£î dü+ã+~Û+∫q
eTTVüAs¡ÔeTT\q÷ #Ó|ü#·THêïs¡T. n˝≤ø±≈£î+&Ü Á|ü‹ CÀ´‹wüß´&É÷
|ü+#ê+>∑eTTqT <ä>∑Zs¡T+#·Tø=ì <ëìÁ|üø±s¡eTT uÛÑ$wü´‘·TÔì>±˙,
eTTVüAs¡eÔ TT\qT>±˙ #Ó|Œü &ÉeTT eT+∫~. n˝≤ø±≈£î+&Ü ø£+|üP´≥s¡˝¢ À
#·÷∫ #Ó|üŒ&ÉeTT e\q ÁX¯eT ‘·–ZHê ô|’q>∑\ Á>∑Vü≤eTT\ nqTÁ>∑Vü≤eTT
eTqMT<ä ñ+&É<ìä H˚qT nqTø=+≥THêïqT. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTTq≈£î
me¬s’Hê |ü+#ê+>∑eTTH˚ ñ|üjÓ÷–+#·Tø√eTì ‘Ó\TŒ#·THêïeTT. ˇø£
e´øÏÔ CÀ´‹wüß´ì>± e÷s¡T≥≈£î CÀ´‹wü´eTTq≈£î n~Û|‹ü jÓTÆ q ãT<ÛÁä >∑V≤ü eTT
düVü≤ø£]+∫q|ü&˚ eT+∫ CÀ´‹wüß´ì>± ù|s¡Tsê>∑\<äT. Á>∑Vü≤eTT\ dæú‹
>∑‘·T\T eTTÁ~+∫j·TTqï Á>∑+<∏äyÓTÆq |ü+#ê+>∑eTT˝À ø£ì|æ+#·ì X¯øÏÔ
ìøÏå|üÔyÓTÆj·TT+&ç |ü+#ê+>∑eTTMT<ä >∑\ CÀ´‹wüß´ì eTH√uÛ≤eeTTqT
ã{Ϻ n‘·ì ãT~∆øÏ dü‘·´yÓTÆq e÷≥\qT |ü\T≈£îq≥T¢ dü÷#·q*#·TÃqT.
ø£+|üP´≥sY ˇø£ j·T+Á‘·eTT nsTTq+<äTq Á>∑Vü≤eTT\ nqTÁ>∑Vü≤eTT
<ëìqT+&ç \_Û+#·<äT. n+<äTe\q #Ó|æŒqe÷≥ dü‘·´eTT ø±≈£î+&Ü
b˛e⁄≥≈£î neø±X¯eTT>∑\<äT. CÀ´‹wüß´ìe<ä› ø£+|üP´≥sY ñHêï ø=ìï
>∑D‘Ï e· TT\qT <ëìj·T+<äT düT\uÛeÑ TT>± ‘Ó*j·T>∑*HZ ê ø£+|üP´≥sY eTT+<äT
|ü+#ê+>∑eTT ô|≥Tºø=ì, <ëìì >ös¡$dü÷Ô CÀ´‹wü´eTT #Ó|ü≥ eT+∫
ø±s¡´eT>∑TqT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 291
@ eTìwæ m|ü&ÉT |ü⁄{ÏHº ê n‘·ì C≤‘·ø£ \>∑ïeTTqT |ü+#ê+>∑eTT
<ë«sê>±˙, ø£+|üP´≥sY <ë«sê>±˙ rdüTø=ìj·TTHêï Á|üdüTÔ‘·eTT »]π>
es¡Ôe÷q ø±\eTT˝À Á>∑Vü≤eTT\ dæú‹ >∑‘·T\T m˝≤ ñHêïsTT, Á>∑Vü≤eTT\
>∑eTqeTT˝À eTq≈£î ø±e\dæq \>∑ïeTT˝À @ Á>∑V≤ü eTTqï~. @ Á>∑V≤ü eTT
sêuÀ‘·T+~ nì es¡Ôe÷q ø±\ |ü]dæú‘·T\qT ‘Ó*j·TT≥≈£î Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷
|ü+#ê+>∑eTTH˚ #·÷&Ée˝…qT. Ç+‘·≈£îeTT+<äT sêJyé>±+BÛ>±] »qà
≈£î+&É*ì ÁyêdüTø=ì #·÷#êeTT. Ä ≈£î+&É*ì y˚TeTT 1983e
dü+e‘·‡s¡y˚T |üÁ‹ø£˝À #·÷#êeTT. nsTTHê Ä ~qeTT Ä C≤‘·ø£eTTqT
dü+|üPs¡íeTT>± #·÷&É˝Ò<äT. n|ü&ÉT H˚qT CÀ´‹wü´eTT MT<ä |ü]XÀ<Ûäq
#˚j·TTø±\eTT. ø±e⁄q ø=+<ä] C≤‘·ø£eTT\T ùdø£]+∫ ø=ìï $wüj·TeTT
\qT e÷Á‘·eTT yê{Ï˝À #·÷&É&ÉeTT »]–q~. n|ü&ÉT #·÷&Éì
$wüj·TeTTqT 1985e dü+e‘·‡s¡eTT |ü]XÀ<Ûäq ì$T‘·ÔeTT #·÷#êqT.
Äj·TTe⁄ $wüj·TeTT˝À ø=+‘·es¡≈£î n+#·Hê e∫ÃHê n|ü&É~ ìsê∆s¡D
˝Òì $wüj·TeTT e÷Á‘·y˚T. nsTT‘˚ Ä n+#·Hê ø=+‘·ø±\eTTq≈£î
ì»yÓTÆq~. n|ü&ÉT Ä dü+|òüT≥q‘√ CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔeT˙, eT÷&ÛÉ
qeTàø£eTTø±<ä˙ nqTø=HêïeTT. Ä ˇø£ÿ $wüj·TeTT‘√H˚ CÀ´‹wü´eTTqT
XÊÅdüÔeTq˝Ò<äT. e÷ |ü]XÀ<Ûäq˝À Ç≥Te+{Ï ø=ìï Ç‘·s¡ $wüj·TeTT\T
Á|ü‘´· ø£eå TT>± »s¡T>∑T≥ e\q |üP]Ô>± CÀ´‹wü´eTTqT XÊÅdeÔü Tì #Ó|üŒ&ÉeTT
»]–q~. @<Ó’Hê ‘·|ü nsTT‘˚ n~ CÀ´‹wüß´ì˝À ñ+≥T+~>±˙,
CÀ´‹wü´eTT˝À ñ+&É<äT.
1985e dü+e‘·‡s¡eTT sêJyé>±+BÛ C≤‘·ø£eTTqT y˚TeTT
#·÷∫q|ü&ÉT n+<äT˝À Äj·TTwü߸ $wüj·TeTT˝À ø=+‘· nqTe÷qeTT
e∫à ˇø£ n+#·Hê≈£î e∫Ã Ç˝≤ »s¡T>∑e#·TÃqì nqTø=HêïeTT. n~
292 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ˇø£ }Vü≤ e÷Á‘·y˚T>±˙ ìsê∆s¡Dø±<äT. nsTT‘˚ n|ü&ÉT n‘·ìøÏ @
dü+e‘·‡s¡eTT Á|üe÷<äeTT »s¡T>∑Tqì ‘Ó*j·T<äT. @ Äj·TT<ÛäeTT\ #˚‘·
Á|üe÷<äeTT »s¡T>∑Tqì ‘Ó*j·T<äT. n+‘˚ø±ø£ Hê n+#·Hê≈£î e∫Ãq
$wüj·TeTT dü‘·´yÓ÷ ø±<√qì ≈£L&Ü ‘Ó*j·T<äT. ÄHê&ÉT Hêe<ä› ø=ìï
Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T˝Òe⁄. n+#·Hê\T e÷Á‘·eTTHêïsTT. nsTT‘˚ n$
dü‘·´e÷ø±<ë nì ‘Ó*j·TT≥≈£î Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\ e´e~Û |ü{Ϻq~.
nsTT‘˚ áHê&ÉT ≈£L&Ü CÀ´‹wü´eTT˝À nìï Á|üXï¯ \≈£L »yêãT\T ˝Ò≈î£ Hêï
ø=ìï Á|üXï¯ \≈£î Hê |ü]XÀ<Ûqä ˝À ‘Ó*dæq yê{ÏøÏ Hêe<ä› ì»yÓTqÆ »yêãT\T
ñHêïsTT. CÀ´‹wü´eTT Hê≈£î dü+ã+~Û+∫q XÊÅdeÔü TTø±<äT. n+<äTe\q
<ëìì ø=~›>± |ü]XÀ~Û+∫, Hê≈£î $TøÏÿ* ÄdüøÏÔ>±j·TTqï ÁãVü≤à$<ë´
XÊÅdeÔü TTqT |üP]Ô>± |ü]XÀ~Û+∫ ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTT »]–q~. CÀ´‹wü´eTT
˝À Hê≈£î ‘Ó*dæq+‘·es¡≈£î ˇø£ dü+|òüT≥q $wüj·TeTT˝À nqTe÷qeTT
eùdÔ n~ m|ü&ÉT »s¡T>∑T‘·T+<äì ‘Ó*j·TT≥≈£î Á|üdTü ‘Ô · ø±\ |ü+#ê+>∑eTT
nedüse¡ TT. @<√ ˇø£{Ï »s¡T>∑e\dæjT· T+fÒ n~ m|ü&ÉT »s¡T>∑T‘·T+<√
eTT+<˚ #Ó|ü≥ø£+fÒ m|üŒ{Ï |ü+#ê+>∑eTT n|ü&ÉT #·÷∫ #Ó|üŒ&ÉeTT
eT+∫~.
sêJyé>±+BÛ>±] C≤|òü‘·ø£eTT˝À Äj·TTwü߸ kÕúqeTT MT<ä
1985˝À e∫Ãq nqTe÷qeTT Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\ ‘·sê«‘· 1991˝À
r] b˛sTTq~. Ä dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTT˝À Äj·Tq #·ìb˛sTTq s√E
C≤‘·ø£\>∑ïeTT˝À @ Á>∑Vü≤eTT mø£ÿ&ÉTqï<äì #·÷#êeTT. Ä ~qeTT>∑\
C≤‘·ø£ ≈£î+&É*ì ‘·sê«‘· ù|J˝À #·÷&Ée#·TÃqT.
|ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT 1991 y˚T, 21 ‘˚Bq ñqï ≈£î+&É*ì
#·÷ùdÔ »qq \>∑ïeTTq ¬s+&Ée kÕúqeTT˝Àj·TT+&ç Äj·TTkÕúqyÓTÆq
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 291
@ eTìwæ m|ü&ÉT |ü⁄{ÏHº ê n‘·ì C≤‘·ø£ \>∑ïeTTqT |ü+#ê+>∑eTT
<ë«sê>±˙, ø£+|üP´≥sY <ë«sê>±˙ rdüTø=ìj·TTHêï Á|üdüTÔ‘·eTT »]π>
es¡Ôe÷q ø±\eTT˝À Á>∑Vü≤eTT\ dæú‹ >∑‘·T\T m˝≤ ñHêïsTT, Á>∑Vü≤eTT\
>∑eTqeTT˝À eTq≈£î ø±e\dæq \>∑ïeTT˝À @ Á>∑V≤ü eTTqï~. @ Á>∑V≤ü eTT
sêuÀ‘·T+~ nì es¡Ôe÷q ø±\ |ü]dæú‘·T\qT ‘Ó*j·TT≥≈£î Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷
|ü+#ê+>∑eTTH˚ #·÷&Ée˝…qT. Ç+‘·≈£îeTT+<äT sêJyé>±+BÛ>±] »qà
≈£î+&É*ì ÁyêdüTø=ì #·÷#êeTT. Ä ≈£î+&É*ì y˚TeTT 1983e
dü+e‘·‡s¡y˚T |üÁ‹ø£˝À #·÷#êeTT. nsTTHê Ä ~qeTT Ä C≤‘·ø£eTTqT
dü+|üPs¡íeTT>± #·÷&É˝Ò<äT. n|ü&ÉT H˚qT CÀ´‹wü´eTT MT<ä |ü]XÀ<Ûäq
#˚j·TTø±\eTT. ø±e⁄q ø=+<ä] C≤‘·ø£eTT\T ùdø£]+∫ ø=ìï $wüj·TeTT
\qT e÷Á‘·eTT yê{Ï˝À #·÷&É&ÉeTT »]–q~. n|ü&ÉT #·÷&Éì
$wüj·TeTTqT 1985e dü+e‘·‡s¡eTT |ü]XÀ<Ûäq ì$T‘·ÔeTT #·÷#êqT.
Äj·TTe⁄ $wüj·TeTT˝À ø=+‘·es¡≈£î n+#·Hê e∫ÃHê n|ü&É~ ìsê∆s¡D
˝Òì $wüj·TeTT e÷Á‘·y˚T. nsTT‘˚ Ä n+#·Hê ø=+‘·ø±\eTTq≈£î
ì»yÓTÆq~. n|ü&ÉT Ä dü+|òüT≥q‘√ CÀ´‹wü´eTT XÊÅdüÔeT˙, eT÷&ÛÉ
qeTàø£eTTø±<ä˙ nqTø=HêïeTT. Ä ˇø£ÿ $wüj·TeTT‘√H˚ CÀ´‹wü´eTTqT
XÊÅdüÔeTq˝Ò<äT. e÷ |ü]XÀ<Ûäq˝À Ç≥Te+{Ï ø=ìï Ç‘·s¡ $wüj·TeTT\T
Á|ü‘´· ø£eå TT>± »s¡T>∑T≥ e\q |üP]Ô>± CÀ´‹wü´eTTqT XÊÅdeÔü Tì #Ó|üŒ&ÉeTT
»]–q~. @<Ó’Hê ‘·|ü nsTT‘˚ n~ CÀ´‹wüß´ì˝À ñ+≥T+~>±˙,
CÀ´‹wü´eTT˝À ñ+&É<äT.
1985e dü+e‘·‡s¡eTT sêJyé>±+BÛ C≤‘·ø£eTTqT y˚TeTT
#·÷∫q|ü&ÉT n+<äT˝À Äj·TTwü߸ $wüj·TeTT˝À ø=+‘· nqTe÷qeTT
e∫à ˇø£ n+#·Hê≈£î e∫Ã Ç˝≤ »s¡T>∑e#·TÃqì nqTø=HêïeTT. n~
292 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ˇø£ }Vü≤ e÷Á‘·y˚T>±˙ ìsê∆s¡Dø±<äT. nsTT‘˚ n|ü&ÉT n‘·ìøÏ @
dü+e‘·‡s¡eTT Á|üe÷<äeTT »s¡T>∑Tqì ‘Ó*j·T<äT. @ Äj·TT<ÛäeTT\ #˚‘·
Á|üe÷<äeTT »s¡T>∑Tqì ‘Ó*j·T<äT. n+‘˚ø±ø£ Hê n+#·Hê≈£î e∫Ãq
$wüj·TeTT dü‘·´yÓ÷ ø±<√qì ≈£L&Ü ‘Ó*j·T<äT. ÄHê&ÉT Hêe<ä› ø=ìï
Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T˝Òe⁄. n+#·Hê\T e÷Á‘·eTTHêïsTT. nsTT‘˚ n$
dü‘·´e÷ø±<ë nì ‘Ó*j·TT≥≈£î Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\ e´e~Û |ü{Ϻq~.
nsTT‘˚ áHê&ÉT ≈£L&Ü CÀ´‹wü´eTT˝À nìï Á|üXï¯ \≈£L »yêãT\T ˝Ò≈î£ Hêï
ø=ìï Á|üXï¯ \≈£î Hê |ü]XÀ<Ûqä ˝À ‘Ó*dæq yê{ÏøÏ Hêe<ä› ì»yÓTqÆ »yêãT\T
ñHêïsTT. CÀ´‹wü´eTT Hê≈£î dü+ã+~Û+∫q XÊÅdeÔü TTø±<äT. n+<äTe\q
<ëìì ø=~›>± |ü]XÀ~Û+∫, Hê≈£î $TøÏÿ* ÄdüøÏÔ>±j·TTqï ÁãVü≤à$<ë´
XÊÅdeÔü TTqT |üP]Ô>± |ü]XÀ~Û+∫ ‘Ó\TdüTø√e&ÉeTT »]–q~. CÀ´‹wü´eTT
˝À Hê≈£î ‘Ó*dæq+‘·es¡≈£î ˇø£ dü+|òüT≥q $wüj·TeTT˝À nqTe÷qeTT
eùdÔ n~ m|ü&ÉT »s¡T>∑T‘·T+<äì ‘Ó*j·TT≥≈£î Á|üdTü ‘Ô · ø±\ |ü+#ê+>∑eTT
nedüse¡ TT. @<√ ˇø£{Ï »s¡T>∑e\dæjT· T+fÒ n~ m|ü&ÉT »s¡T>∑T‘·T+<√
eTT+<˚ #Ó|ü≥ø£+fÒ m|üŒ{Ï |ü+#ê+>∑eTT n|ü&ÉT #·÷∫ #Ó|üŒ&ÉeTT
eT+∫~.
sêJyé>±+BÛ>±] C≤|òü‘·ø£eTT˝À Äj·TTwü߸ kÕúqeTT MT<ä
1985˝À e∫Ãq nqTe÷qeTT Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\ ‘·sê«‘· 1991˝À
r] b˛sTTq~. Ä dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTT˝À Äj·Tq #·ìb˛sTTq s√E
C≤‘·ø£\>∑ïeTT˝À @ Á>∑Vü≤eTT mø£ÿ&ÉTqï<äì #·÷#êeTT. Ä ~qeTT>∑\
C≤‘·ø£ ≈£î+&É*ì ‘·sê«‘· ù|J˝À #·÷&Ée#·TÃqT.
|ü+#ê+>∑eTT Á|üø±s¡eTT 1991 y˚T, 21 ‘˚Bq ñqï ≈£î+&É*ì
#·÷ùdÔ »qq \>∑ïeTTq ¬s+&Ée kÕúqeTT˝Àj·TT+&ç Äj·TTkÕúqyÓTÆq
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 293
ãT<Ûä dü÷s¡´ πø‘·T
6 7 8 X¯óÁø£ 9
≈£î» 1991 dü+ˆˆ y˚T, 21e
5 >∑Ts¡T 10 ‘˚Bq sêJyé>±+BÛ >±]øÏ
X¯ì #· ñqï Á>∑Vü≤#ês¡eTT.
4 11
sêVüQ \>∑ïeTT
3 2 1 12
mì$T<äe kÕúqeTT MT<ä ô|‘·qÔ eTT #Ó˝≤sTT+#·T ≈£î»Á>∑V≤ü eTT >∑Ts¡Te⁄‘√
ø£*dæ |ü<äe kÕúqeTTq ñqï~. nø£ÿ&ÉTqï ≈£î»Á>∑Vü≤eTT >∑Ts¡Te⁄‘√
ø£*dæ Ç<ä›s¡÷ X¯ìMT<ä yê] Vü≤düÔeTT\qT+∫ X¯ì ÄBÛqeTT˝ÀqTqï
Äj·TTwü߸qT ≈£î»Á>∑Vü≤eTT ˝≤>∑Tø√e&ÉeTT »]–q~. C≤‘·ø£eTT˝À
|ü⁄{Ϻq|ü&˚ ìs¡ísTT+#·ã&çq ø£s¡àqT |ü⁄{Ϻq s√E |ü+#ê+>∑eTT <ë«sê
‘Ó*dæHê n~ m|ü&ÉT »s¡T>∑TqqT≥≈£î n|ü&ÉT »yêãT˝Ò<äT. n|üŒ{Ï
|ü+#ê+>∑eTT <ë«sê ‘Ó*j·T≈£îHêï Á|üdüTÔ‘· es¡Ôe÷q ø±\eTT˝ÀqTqï
|ü+#ê+>∑eTT˝À e÷Á‘·eTT ‘Ó*j·T>∑\<äT. Äj·TTwü߸ $wüj·TeTT˝À
nqTe÷qeTTHêï n‘·ì Äj·TTwü߸ m|ü&ÉT Vü≤]+∫y˚j·Tã&ÉT‘·T+<äqT
$wüj·TeTT Ä dü+|òüT≥q »s¡T>∑Tø±\eTT m|ü&É>∑TH√ n|üŒ{Ï
|ü+#ê+>∑eTT˝À Ä dü+|òüT≥q $es¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q Á>∑Vü≤#ês¡
eTT+&ÉTqT. 1991e dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTT e÷]à HÓ\˝ÀH˚ \_Û+#·T≥
e\q Á|üe÷<äeTT »]– #·ìb˛ø£eTT+<äT ¬s+&ÉT HÓ\\eTT+<äT Ä
$wüj·TeTT \>∑ï≈£î+&É*˝À ns¡úeT>∑T#·Tqï~. Ä dü+e‘·‡s¡eTT˝À »s¡T>∑T
|òüT≥q Ä dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê>∑eTT˝ÀH˚j·TT+&ÉTqT.
294 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
1991 y˚T, 21 ‘˚~ dü]>± eT+>∑fi¯yês¡y˚T ø±e&ÉeTT $X‚wüeTT.
Á>∑Vü≤eTT\˝À ≈£îEìï n+>±s¡≈£î&É˙, eT+>∑fi¯ó&É˙ nqT#·THêïeTT.
~qeTT\˝À eT+>∑fi¯yês¡eTT ≈£îEì ~qeTì #Ó|ü#·THêïeTT. ≈£îE&ÉT
‘·q ~qyÓTÆq eT+>∑fi¯yês¡y˚T sêJyé>±+BÛì #·+|ü&ÉeTT »]–q~.
eT+>∑fi¯yês¡y˚T #·ì b˛e&ÉeTT e\q Ä ~q n~Û|ü‹ nsTTq ≈£î»
Á>∑Vü≤eTT e\q Ä dü+|òüT≥q »]–q<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. eT]jÓTTø£
$wüj·Ty˚TeTq>± ‘·T˝≤\>∑ï C≤‘·≈£î&Ó’q sêJyé>±+BÛ>±]øÏ X¯Á‘·T
Á>∑Vü≤eTT\T>± ◊<äT Á>∑Vü≤eTT\T ø£\e⁄. n$ es¡Tdü>± 1) dü÷s¡T´&É T
2) #·+Á<äT&ÉT 3) ≈£îE&ÉT 4) >∑Ts¡Te⁄ 5) øπ ‘·T Á>∑V≤ü eTT\T. á ◊<äTeT+~
>∑T+|ü⁄≈£î >∑Ts¡Te⁄ Hêj·T≈£î&ÉT>± ñHêï&ÉT. á X¯Á‘·T >∑T+|ü⁄˝Àì >∑Ts¡Te⁄,
≈£îE&ÉT Ç<ä›s¡÷ ø£sêÿ≥ø£ sê•˝À ñ+&ç ≈£îE&ÉT X¯Øs¡kÕúqyÓTÆq yÓT T<ä{Ï
kÕúqeTTqT #·÷∫ X¯Øs¡eTTqT HêX¯qeTT #˚XÊs¡T. Ä dü+|òüT≥q sêÁ‹
10`21 ì$TwüeTT\≈£î »]–q~. Çø£ÿ&É X¯Á‘·T>∑T+|ü⁄˝Àì >∑Ts¡T, ≈£îE˝Ò
ø±ø£ eTs=ø£ X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT Ä \>∑ïeTT˝ÀìøÏ e∫Ãj·TTqï~. n|ü&ÉT
ˇπø es¡ZeTTq≈£î #Ó+~q eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T ø£≥ø£ \>∑ïeTT˝À ñ+&ÉT≥
e\q yê]øÏ m<äTs¡T>±j·TTqï eTø£s¡ \>∑ïeTT˝Àì X¯ìì ‘êøÏ X¯ìqT+&ç
C≤‘·≈£îì Äj·TTwü߸qT ˝≤>∑Tø=Hêïs¡T. dü÷s√´<äj·TeTT˝À <ÛäqTsY\>∑ïeTT
MT<ä>∑\ dü÷s¡T´&ÉT ¬s+&ÉT >∑+≥\≈£î ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T#·÷ e∫Ã
sêÁ‹ 9`25 ì$TwüeTT\qT+&ç 11`37 ì$TwüeTT\ es¡≈î£ ø£≥ø£ \>∑ïeTT
(ø£sêÿ≥ø£ \>∑ïeTT) MT<ä ñ+&ÉT≥ e\q Á|üe÷<ä düeTj·TeTTq≈£î
>∑Ts¡T, ≈£îE\‘√ bÕ≥T dü÷s¡T´&ÉT ≈£L&Ü ñHêï&Éì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
dü÷s¡T´&ÉT ø£sêÿ≥ø£ \>∑ïeTT˝À <ë<ë|ü⁄ 2`12 ì$TwüeTT\THêï&ÉT. nsTT‘˚
dü÷s¡T´&ÉT ø£≥ø£ \>∑ïeTT˝ÀìøÏ e∫à >∑Ts¡T ≈£îE\‘√ ø£*dæq <ë<ë|ü⁄
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 293
ãT<Ûä dü÷s¡´ πø‘·T
6 7 8 X¯óÁø£ 9
≈£î» 1991 dü+ˆˆ y˚T, 21e
5 >∑Ts¡T 10 ‘˚Bq sêJyé>±+BÛ >±]øÏ
X¯ì #· ñqï Á>∑Vü≤#ês¡eTT.
4 11
sêVüQ \>∑ïeTT
3 2 1 12
mì$T<äe kÕúqeTT MT<ä ô|‘·qÔ eTT #Ó˝≤sTT+#·T ≈£î»Á>∑V≤ü eTT >∑Ts¡Te⁄‘√
ø£*dæ |ü<äe kÕúqeTTq ñqï~. nø£ÿ&ÉTqï ≈£î»Á>∑Vü≤eTT >∑Ts¡Te⁄‘√
ø£*dæ Ç<ä›s¡÷ X¯ìMT<ä yê] Vü≤düÔeTT\qT+∫ X¯ì ÄBÛqeTT˝ÀqTqï
Äj·TTwü߸qT ≈£î»Á>∑Vü≤eTT ˝≤>∑Tø√e&ÉeTT »]–q~. C≤‘·ø£eTT˝À
|ü⁄{Ϻq|ü&˚ ìs¡ísTT+#·ã&çq ø£s¡àqT |ü⁄{Ϻq s√E |ü+#ê+>∑eTT <ë«sê
‘Ó*dæHê n~ m|ü&ÉT »s¡T>∑TqqT≥≈£î n|ü&ÉT »yêãT˝Ò<äT. n|üŒ{Ï
|ü+#ê+>∑eTT <ë«sê ‘Ó*j·T≈£îHêï Á|üdüTÔ‘· es¡Ôe÷q ø±\eTT˝ÀqTqï
|ü+#ê+>∑eTT˝À e÷Á‘·eTT ‘Ó*j·T>∑\<äT. Äj·TTwü߸ $wüj·TeTT˝À
nqTe÷qeTTHêï n‘·ì Äj·TTwü߸ m|ü&ÉT Vü≤]+∫y˚j·Tã&ÉT‘·T+<äqT
$wüj·TeTT Ä dü+|òüT≥q »s¡T>∑Tø±\eTT m|ü&É>∑TH√ n|üŒ{Ï
|ü+#ê+>∑eTT˝À Ä dü+|òüT≥q $es¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q Á>∑Vü≤#ês¡
eTT+&ÉTqT. 1991e dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTT e÷]à HÓ\˝ÀH˚ \_Û+#·T≥
e\q Á|üe÷<äeTT »]– #·ìb˛ø£eTT+<äT ¬s+&ÉT HÓ\\eTT+<äT Ä
$wüj·TeTT \>∑ï≈£î+&É*˝À ns¡úeT>∑T#·Tqï~. Ä dü+e‘·‡s¡eTT˝À »s¡T>∑T
|òüT≥q Ä dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê>∑eTT˝ÀH˚j·TT+&ÉTqT.
294 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
1991 y˚T, 21 ‘˚~ dü]>± eT+>∑fi¯yês¡y˚T ø±e&ÉeTT $X‚wüeTT.
Á>∑Vü≤eTT\˝À ≈£îEìï n+>±s¡≈£î&É˙, eT+>∑fi¯ó&É˙ nqT#·THêïeTT.
~qeTT\˝À eT+>∑fi¯yês¡eTT ≈£îEì ~qeTì #Ó|ü#·THêïeTT. ≈£îE&ÉT
‘·q ~qyÓTÆq eT+>∑fi¯yês¡y˚T sêJyé>±+BÛì #·+|ü&ÉeTT »]–q~.
eT+>∑fi¯yês¡y˚T #·ì b˛e&ÉeTT e\q Ä ~q n~Û|ü‹ nsTTq ≈£î»
Á>∑Vü≤eTT e\q Ä dü+|òüT≥q »]–q<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. eT]jÓTTø£
$wüj·Ty˚TeTq>± ‘·T˝≤\>∑ï C≤‘·≈£î&Ó’q sêJyé>±+BÛ>±]øÏ X¯Á‘·T
Á>∑Vü≤eTT\T>± ◊<äT Á>∑Vü≤eTT\T ø£\e⁄. n$ es¡Tdü>± 1) dü÷s¡T´&É T
2) #·+Á<äT&ÉT 3) ≈£îE&ÉT 4) >∑Ts¡Te⁄ 5) øπ ‘·T Á>∑V≤ü eTT\T. á ◊<äTeT+~
>∑T+|ü⁄≈£î >∑Ts¡Te⁄ Hêj·T≈£î&ÉT>± ñHêï&ÉT. á X¯Á‘·T >∑T+|ü⁄˝Àì >∑Ts¡Te⁄,
≈£îE&ÉT Ç<ä›s¡÷ ø£sêÿ≥ø£ sê•˝À ñ+&ç ≈£îE&ÉT X¯Øs¡kÕúqyÓTÆq yÓT T<ä{Ï
kÕúqeTTqT #·÷∫ X¯Øs¡eTTqT HêX¯qeTT #˚XÊs¡T. Ä dü+|òüT≥q sêÁ‹
10`21 ì$TwüeTT\≈£î »]–q~. Çø£ÿ&É X¯Á‘·T>∑T+|ü⁄˝Àì >∑Ts¡T, ≈£îE˝Ò
ø±ø£ eTs=ø£ X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT Ä \>∑ïeTT˝ÀìøÏ e∫Ãj·TTqï~. n|ü&ÉT
ˇπø es¡ZeTTq≈£î #Ó+~q eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T ø£≥ø£ \>∑ïeTT˝À ñ+&ÉT≥
e\q yê]øÏ m<äTs¡T>±j·TTqï eTø£s¡ \>∑ïeTT˝Àì X¯ìì ‘êøÏ X¯ìqT+&ç
C≤‘·≈£îì Äj·TTwü߸qT ˝≤>∑Tø=Hêïs¡T. dü÷s√´<äj·TeTT˝À <ÛäqTsY\>∑ïeTT
MT<ä>∑\ dü÷s¡T´&ÉT ¬s+&ÉT >∑+≥\≈£î ˇø£ \>∑ïeTTqT <ë≥T#·÷ e∫Ã
sêÁ‹ 9`25 ì$TwüeTT\qT+&ç 11`37 ì$TwüeTT\ es¡≈î£ ø£≥ø£ \>∑ïeTT
(ø£sêÿ≥ø£ \>∑ïeTT) MT<ä ñ+&ÉT≥ e\q Á|üe÷<ä düeTj·TeTTq≈£î
>∑Ts¡T, ≈£îE\‘√ bÕ≥T dü÷s¡T´&ÉT ≈£L&Ü ñHêï&Éì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.
dü÷s¡T´&ÉT ø£sêÿ≥ø£ \>∑ïeTT˝À <ë<ë|ü⁄ 2`12 ì$TwüeTT\THêï&ÉT. nsTT‘˚
dü÷s¡T´&ÉT ø£≥ø£ \>∑ïeTT˝ÀìøÏ e∫à >∑Ts¡T ≈£îE\‘√ ø£*dæq <ë<ë|ü⁄
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 295
>∑+≥\î 10`21 ì$TwüeTT\≈£î Á|üe÷<äeTT »]–q~. dü÷s¡T´&ÉT
>∑Ts¡Te⁄ ≈£îEìøÏ düVü≤ø£]+∫ X¯ìe<ä›j·TTqï Äj·TTwü߸qT ˝≤>∑Tø=Hêïs¡T.
n~ dü÷s¡T´&ÉT, >∑Ts¡T, ≈£îE\‘√ ø£*dæq <ë<ë|ü⁄ >∑+≥≈£î ô|’q X¯ì‘√
b˛sê&ç X¯ìì z&ç+∫ X¯ìe<ä›j·TTqï Äj·TTe⁄qT ˝≤>∑Tø=ì C≤‘·≈£îìøÏ
eTs¡DeTT ì#êÃs¡T.
á C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝Àì »qà≈£î+&É*j·T+<äT @
\>∑ïeTT mH√ï kÕúqyÓTÆqB, @ Á>∑Vü≤eTT\T X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT˝…’qB ‘Ó*j·TT
#·Tqï~. n‘·ì C≤‘·ø£eTT Á|üø±s¡eTT J$‘·eTT+&ÉTq˙, J$‘·eTT˝À
nìï $wüj·TeTT\T ñ+&ÉTqì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. nsTT‘˚ @ dü+|òüT≥q
m|ü&ÉT »s¡T>∑TqqT $es¡eTT ñ+&É<äT. 1991 y˚T 21e Hê{Ï
|ü+#ê+>∑eTT˝À >∑Ts¡Te⁄, ≈£îE&ÉT ø£sêÿ≥ø£ \>∑ïeTT˝À ñ+&É&ÉeTT
»]–q~. nsTT‘˚ 1944 Ä>∑wüߺ 20e ‘˚B sêJyé >±+BÛ |ü⁄{Ϻq
~qeTTq uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À >∑Ts¡T ≈£îE\T eT]j·TT dü÷s¡T´&ÉT ø£sêÿ≥ø£
\>∑ïeTT˝À ø£*dæ eTø£s¡eTT˝Àj·TTqï X¯ì‘√ b˛sê&ÉT‘ês¡ì ‘Ó*j·T<äT
ø£<ë! n+<äTe\q Á|üe÷<äeTT+&Ée#·TÃqì 1991 dü+ˆˆ |ü+#ê+>∑eTT
Á|üø±s¡eTT »qà \>∑ïeTT˝À ‘Ó*dæHê n~ m|ü&ÉT »s¡T>∑TqT @j˚T
Á>∑Vü≤eTT\T Ä düeTj·TeTT˝À bÕ˝§Z+<äTs¡T nqT $wüj·TeTT Ä ~qeTT
‘Ó*j·T<äT. n~ uÛ$Ñ wü´‘·TÔ »]π> ø=~› e#˚à |ü+#ê+>∑eTT˝˝À ‘Ó*j·TTqT.
Á>∑Vü≤eTT\T ø±\#·Áø£eTT˝À ‹s¡T>∑T≥ e\q yê] Á|üj·÷DeTT˝À mes¡T
me]‘√ m|ü&ÉT ø£*j·TT<äTs√ Ä düe÷#ês¡eTT Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡eTT
|ü+#ê+>∑eTT˝À ñ+&ÉTqT. Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTTq÷ #·÷düTÔ+fÒ
@<√ ˇø£ |ü+#ê+>∑eTT˝À X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T ø£*dæ @$T ≈£îÁ≥
#˚j·TT#·TqïB, @ $wüj·TeTT MT<ä yês¡T m≈£îÿe Á|üuÛ≤eeTTqT #·÷|ü⁄qB
296 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
‘Ó*j·TTqT. n+<äTe\q Á|üe÷<äeTT\qT ˇø£ dü+e‘·‡s¡eTT˝À >∑T]Ô+#·T
ø√e#·TÃqT>±˙, n+‘·ø£+fÒ eTT+<äT ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î M\T|ü&É<äT.
H˚qT ÁãVü≤à$<ä´≈£î dü+ã+~Û+∫qyê&çì, CÀ´‹wüß´&ÉqT ø±qT.
n+<äTe\q Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡eTT |ü+#ê+>∑eTT\qT #·÷#˚ n\yê≥T Hê≈£î
@e÷Á‘·eTT ˝Ò<äT. n+<äTe\q 1991 dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTTqT
sêJyé>±+BÛ #·ìb˛sTTq ‘·sê«‘· #·÷#êqT n+<äT˝Àì ˝À|üeTT\qT
Á>∑Væ≤+#êeTT. ˇø£y˚fi¯ Ä dü+e‘·‡s¡eTT eTT+<˚ ‘Ó*j·Te\dæj·TTqï
|ü+#ê+>∑eTTqT rdüTø=ì Á|ü‹ HÓ\ yÓ<äT≈£î#·Te∫Ãe⁄+fÒ ˝À|üeTT\T y˚T
HÓ\˝À ñqï≥T¢ ø£ì|æ+#˚$. ˇø£ C≤‘·≈£îìøÏ nH˚ø£ $wüj·TeTT\˝À
nH˚ø£ ø√DeTT\qT+&ç #·÷&Ée\dæj·TT+≥T+~. Ç<ä+‘ê ˇø£
dü+e‘·‡s¡eTT bÕ≥Tj·TTqï eT+∫ #Ó&TÉ ø±\eTTqT yÓ<øä &£ ÜìøÏ düeTj·TeTT
z|æø£ j·TT+&Ée˝…qT. n≥T¢ z|æø£, düeTj·TeTT ñqïyês¡T dü+e‘·‡s¡eTT
yÓTT<ä\T˝ÀH˚ |ü+#ê+>∑eTTqT yÓ<äøÏ ‘·eT‘·eT eT+∫ #Ó&ÉT\qT
Á>∑Væ≤+#·Tø√e#·TÃqT. ˇø£ Á|üe÷<äeTTqT C≤‘·ø£eTT˝À dü÷∫+∫Hê, Ä
Á|üe÷<äeTT @ dü+e‘·‡s¡eTT˝À »s¡T>∑TqqT≥≈£î Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡
|ü+#ê+>∑eTTqT #·÷&Ée\dæj·TT+&ÉTqT. n+<äTe\q CÀ´‹wüß´&ÉT
C≤‘·øe£ TT˝Àì düeTdü´\qT Á|üdTü ‘Ô · es¡eÔ ÷q |ü+#ê+>∑eTT˝˝À yÓ<øä £e\dæ
e#·TÃqT. sêJyé>±+BÛ >±]øÏ Á|üe÷<äeTT |ü⁄{Ϻq C≤‘·ø£eTT˝Àj·TT+fÒ,
n~ »s¡T>∑T≥≈£î ø±e\dæq Á>∑V≤ü ã\eTT 1991e dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTT
˝À ñqï≥T¢ |ü+#ê+>∑eTTqT yÓ~øÏj·TT+fÒ eTT+<˚ ‘Ó*ùd~. Ç|ü&ÉT
»>∑Hé nqT e´øÏÔ jÓTTø£ÿ C≤‘·øe£ TT˝À sêJyé>±+BÛøÏ »]–q Á|üe÷<äeTTq≈£î
dü]j·T>∑T Á|üe÷<äeTT ñqï≥T¢ dü÷#·q\T ø£ì|æ+∫Hê, n~ m|ü&ÉT
»s¡T>∑TqT nqT düe÷#ês¡eTT C≤‘·ø£eTT˝À ñ+&É<äT. n+<äTe\q Á|ü‹
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 295
>∑+≥\î 10`21 ì$TwüeTT\≈£î Á|üe÷<äeTT »]–q~. dü÷s¡T´&ÉT
>∑Ts¡Te⁄ ≈£îEìøÏ düVü≤ø£]+∫ X¯ìe<ä›j·TTqï Äj·TTwü߸qT ˝≤>∑Tø=Hêïs¡T.
n~ dü÷s¡T´&ÉT, >∑Ts¡T, ≈£îE\‘√ ø£*dæq <ë<ë|ü⁄ >∑+≥≈£î ô|’q X¯ì‘√
b˛sê&ç X¯ìì z&ç+∫ X¯ìe<ä›j·TTqï Äj·TTe⁄qT ˝≤>∑Tø=ì C≤‘·≈£îìøÏ
eTs¡DeTT ì#êÃs¡T.
á C≤‘·≈£î&ÉT |ü⁄{Ϻq düeTj·TeTT˝Àì »qà≈£î+&É*j·T+<äT @
\>∑ïeTT mH√ï kÕúqyÓTÆqB, @ Á>∑Vü≤eTT\T X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT˝…’qB ‘Ó*j·TT
#·Tqï~. n‘·ì C≤‘·ø£eTT Á|üø±s¡eTT J$‘·eTT+&ÉTq˙, J$‘·eTT˝À
nìï $wüj·TeTT\T ñ+&ÉTqì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. nsTT‘˚ @ dü+|òüT≥q
m|ü&ÉT »s¡T>∑TqqT $es¡eTT ñ+&É<äT. 1991 y˚T 21e Hê{Ï
|ü+#ê+>∑eTT˝À >∑Ts¡Te⁄, ≈£îE&ÉT ø£sêÿ≥ø£ \>∑ïeTT˝À ñ+&É&ÉeTT
»]–q~. nsTT‘˚ 1944 Ä>∑wüߺ 20e ‘˚B sêJyé >±+BÛ |ü⁄{Ϻq
~qeTTq uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À >∑Ts¡T ≈£îE\T eT]j·TT dü÷s¡T´&ÉT ø£sêÿ≥ø£
\>∑ïeTT˝À ø£*dæ eTø£s¡eTT˝Àj·TTqï X¯ì‘√ b˛sê&ÉT‘ês¡ì ‘Ó*j·T<äT
ø£<ë! n+<äTe\q Á|üe÷<äeTT+&Ée#·TÃqì 1991 dü+ˆˆ |ü+#ê+>∑eTT
Á|üø±s¡eTT »qà \>∑ïeTT˝À ‘Ó*dæHê n~ m|ü&ÉT »s¡T>∑TqT @j˚T
Á>∑Vü≤eTT\T Ä düeTj·TeTT˝À bÕ˝§Z+<äTs¡T nqT $wüj·TeTT Ä ~qeTT
‘Ó*j·T<äT. n~ uÛ$Ñ wü´‘·TÔ »]π> ø=~› e#˚à |ü+#ê+>∑eTT˝˝À ‘Ó*j·TTqT.
Á>∑Vü≤eTT\T ø±\#·Áø£eTT˝À ‹s¡T>∑T≥ e\q yê] Á|üj·÷DeTT˝À mes¡T
me]‘√ m|ü&ÉT ø£*j·TT<äTs√ Ä düe÷#ês¡eTT Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡eTT
|ü+#ê+>∑eTT˝À ñ+&ÉTqT. Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTTq÷ #·÷düTÔ+fÒ
@<√ ˇø£ |ü+#ê+>∑eTT˝À X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T ø£*dæ @$T ≈£îÁ≥
#˚j·TT#·TqïB, @ $wüj·TeTT MT<ä yês¡T m≈£îÿe Á|üuÛ≤eeTTqT #·÷|ü⁄qB
296 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
‘Ó*j·TTqT. n+<äTe\q Á|üe÷<äeTT\qT ˇø£ dü+e‘·‡s¡eTT˝À >∑T]Ô+#·T
ø√e#·TÃqT>±˙, n+‘·ø£+fÒ eTT+<äT ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î M\T|ü&É<äT.
H˚qT ÁãVü≤à$<ä´≈£î dü+ã+~Û+∫qyê&çì, CÀ´‹wüß´&ÉqT ø±qT.
n+<äTe\q Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡eTT |ü+#ê+>∑eTT\qT #·÷#˚ n\yê≥T Hê≈£î
@e÷Á‘·eTT ˝Ò<äT. n+<äTe\q 1991 dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTTqT
sêJyé>±+BÛ #·ìb˛sTTq ‘·sê«‘· #·÷#êqT n+<äT˝Àì ˝À|üeTT\qT
Á>∑Væ≤+#êeTT. ˇø£y˚fi¯ Ä dü+e‘·‡s¡eTT eTT+<˚ ‘Ó*j·Te\dæj·TTqï
|ü+#ê+>∑eTTqT rdüTø=ì Á|ü‹ HÓ\ yÓ<äT≈£î#·Te∫Ãe⁄+fÒ ˝À|üeTT\T y˚T
HÓ\˝À ñqï≥T¢ ø£ì|æ+#˚$. ˇø£ C≤‘·≈£îìøÏ nH˚ø£ $wüj·TeTT\˝À
nH˚ø£ ø√DeTT\qT+&ç #·÷&Ée\dæj·TT+≥T+~. Ç<ä+‘ê ˇø£
dü+e‘·‡s¡eTT bÕ≥Tj·TTqï eT+∫ #Ó&TÉ ø±\eTTqT yÓ<øä &£ ÜìøÏ düeTj·TeTT
z|æø£ j·TT+&Ée˝…qT. n≥T¢ z|æø£, düeTj·TeTT ñqïyês¡T dü+e‘·‡s¡eTT
yÓTT<ä\T˝ÀH˚ |ü+#ê+>∑eTTqT yÓ<äøÏ ‘·eT‘·eT eT+∫ #Ó&ÉT\qT
Á>∑Væ≤+#·Tø√e#·TÃqT. ˇø£ Á|üe÷<äeTTqT C≤‘·ø£eTT˝À dü÷∫+∫Hê, Ä
Á|üe÷<äeTT @ dü+e‘·‡s¡eTT˝À »s¡T>∑TqqT≥≈£î Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡
|ü+#ê+>∑eTTqT #·÷&Ée\dæj·TT+&ÉTqT. n+<äTe\q CÀ´‹wüß´&ÉT
C≤‘·øe£ TT˝Àì düeTdü´\qT Á|üdTü ‘Ô · es¡eÔ ÷q |ü+#ê+>∑eTT˝˝À yÓ<øä £e\dæ
e#·TÃqT. sêJyé>±+BÛ >±]øÏ Á|üe÷<äeTT |ü⁄{Ϻq C≤‘·ø£eTT˝Àj·TT+fÒ,
n~ »s¡T>∑T≥≈£î ø±e\dæq Á>∑V≤ü ã\eTT 1991e dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTT
˝À ñqï≥T¢ |ü+#ê+>∑eTTqT yÓ~øÏj·TT+fÒ eTT+<˚ ‘Ó*ùd~. Ç|ü&ÉT
»>∑Hé nqT e´øÏÔ jÓTTø£ÿ C≤‘·øe£ TT˝À sêJyé>±+BÛøÏ »]–q Á|üe÷<äeTTq≈£î
dü]j·T>∑T Á|üe÷<äeTT ñqï≥T¢ dü÷#·q\T ø£ì|æ+∫Hê, n~ m|ü&ÉT
»s¡T>∑TqT nqT düe÷#ês¡eTT C≤‘·ø£eTT˝À ñ+&É<äT. n+<äTe\q Á|ü‹
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 297
dü+e‘·‡s¡eTT |ü+#ê+>∑eTT $&ÉT<ä\jÓÆTq yÓ+≥H˚ <ëì˝Àì |üHÓï+&ÉT
HÓ\\T yÓ<øä Ï #·÷&Ü*. Á>∑V≤ü #ês¡eTT˝À m≈£îÿe X¯Á‘·T Á>∑V≤ü eTT\T ˇø£#√≥
#˚]Hê, #˚]q X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T Äj·TT kÕúqeTTqT ‘êøÏHê, Äj·TTe⁄≈£î
n~Û|ü‹jÓÆTq X¯ì Á>∑Vü≤eTTqT ã+~Û+∫Hê nwüºe÷~Û|ü‹jÓÆTqyê&ÉT
X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\ #˚‹˝À ∫≈£îÿø=ìHê n~ Á|üe÷<ä düeTj·TeTì
>∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqT.
m+‘√ ‘Ó*$ì ñ|üjÓ÷–+∫ ˇø£ e´øÏÔ C≤‘·ø£eTT˝ÀqTqï
Á|üe÷<äeTTqT 32e dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTT˝À >∑T]Ô+#êeqTø=qTeTT.
Ä dü+e‘·‡s¡eTT ñ>±~ yÓTT<ä{Ï˝À e∫Ãq |ü+#ê+>∑eTTqT #·÷∫ á
dü+e‘·‡s¡eTT @&ÉT HÓ\\T >∑&É∫q ‘·sê«‘· mì$T<äe HÓ\˝À Á|üe÷<äeTT
»]– C≤‘·≈£î&ÉT eTs¡DÏ+#·Tqì ‘Ó*dæq<äqTø=qTeTT. n|ü&ÉT Ä
C≤‘·≈£î&ÉT >±˙, Ä C≤‘·≈£îìøÏ Á|üe÷<äeTTqT >∑T]+∫ ‘Ó*|æq
CÀ´‹wüß´&ÉT>±˙ @ Á|üj·T‘·ïeTT #˚dæHê, @ XÊ+‘·T\T #˚dæHê, mìï
|üP»\T #˚dæHê m+‘√eT+~ <˚e‘·\qT Äsê~Û+∫ ÁyÓTT≈£îÿã&ÉT\T
#Ó*¢+∫Hê, XÊ+‹ Vü≤√eTeTT\T, eTè‘·T´+»j·T j·T»„eTT\T #˚dæHê,
CÀ´‹wüß´&ÉT ‘·q $<ä´q+‘ê ñ|üjÓ÷–+∫ C≤‘·≈£îìï Á|üe÷<äeTTqT+&ç
ø±bÕ&Ée˝…qqTø=ìHê, C≤‘·≈£î&ÉT ‘·q <ÛäqeTTqT ñ|üjÓ÷–+∫ X¯˙X¯«s¡T
ìøÏ ã+>±s¡T øÏØ≥eTT #˚sTT+∫Hê, $ù|òTïX¯«s¡TìøÏ >∑T&çø£{Ϻ+∫Hê,
eTTø£ÿ+{°X¯«s¡TìøÏ eTT&ÉT|ü⁄\T #Ó*¢+∫Hê, ø£|æ˝ÒX¯«s¡TìøÏ ‘Ó’˝≤_Ûùwø£eTT,
˙\ø£+πsƒX¯«s¡TìøÏ s¡TÁ<ë_Ûùwø£eTT #˚sTT+∫Hê sêqTqï eTT|ü sêø£
e÷q<äT. »s¡T>∑e\dæq Á|üe÷<äeTT »s¡T>∑ø£e÷q<äT. me«s¡T>±˙
ø£s¡àqT n‹Áø£$T+∫ b˛˝Òs¡T. @ ÁøÏj·T\#˚‘·>±˙ »s¡T>∑e\dæq ø£s¡àqT
‘·|Œæ +#·Tø√˝ÒsT¡ . Á>∑V≤ü #ês¡eTT˝À mes¡÷ @MT #˚jT· ˝ÒsT¡ . n~ m≥T¢+fÒ
n≥T¢ »]–rs¡TqT.
298 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
»s¡T>∑e\dæq Á|üe÷<äeTTqT ‘·|æŒ+#·Tø=qT≥≈£î ˇπø ˇø£
e÷s¡ZeTT ø£\<äì eTT+<˚ #Ó|üø=HêïeTT. n~ Á|ü|ü+#· ø±s¡´eTT ø±<äT.
|üs¡e÷‘·à C≤„qeTì ≈£L&Ü #Ó|üø=HêïeTT. ø£s¡àqT »sTT+∫
Á|üe÷<äeTTqT ‘·|Œæ +#·T C≤„qeTTqT ‘Ó*j·Te˝…q+fÒ yÓTT<ä≥ Ä eTìwæ˝À
H˚qT |ò˝ü ≤Hê eT‘·eTT yê&çqqT uÛ≤eeTT b˛yê*. n‘·ì <äèwæ̃˝À <˚e⁄&ÉT
‘·|üŒ eT‘·eTT nqT uÛ≤eeTT˝Òì~ ì»yÓTÆq C≤„qeT>∑TqT. n≥Te+{Ï
dü«#·Ã¤yÓTÆq C≤„qeTTqT ‘Ó*dæqyê&˚ ø£s¡àqT »sTT+∫ Á|üe÷<äeTTqT
‘·|æŒ+#·Tø√>∑\&ÉT. düèwæ˜ø£+‘·{Ïø° n~Û|ü‹jÓÆTq <˚e⁄ìï ‘Ó*dæqyê&ÉT,
eT‘ê\ ÁuÛÑeTqT M&çqyê&ÉT, X¯Øsê+‘·s¡Z‘· C≤„qeTTqT ‘Ó*dæqyê&ÉT,
m+‘·{Ï ø£s¡à>∑\yê&Ó’Hê, yêìøÏ m+‘·ô|<ä› Á|üe÷<äeTT ñ+&çHê <ëìì
düT\uÛÑeTT>± »sTT+#·Tø√>∑\&ÉT. n≥Te+{Ï C≤„ì>± e÷]q yêìì
#·÷∫q Á>∑Vü≤eTT\T dü+‘√wæ+∫ ‘·eT <äX¯\˝À n‘·ìøÏ dü+ã+~Û+∫q
mH√ï ø£s¡à\qT <äVæ≤+∫y˚j·TT#·THêïs¡T. ø£s¡àqT eTìwæøÏ n+~+∫
nqTuÛÑ$+|üCÒj·TT Á>∑Vü≤eTT\T C≤„ì nsTTqyêìì >ös¡euÛ≤eeTT‘√
#·÷dü÷Ô n‘·ì ø£s¡àqT Vü≤]+∫y˚j·TT#·Tqï$. CÀ´‹wü´eTT˝À <äX¯\
$uÛ≤>∑eTT Ç˝≤j·TTqï<äì ‘Ó*j·Tìyêìì CÀ´‹wü´eTT MT<ä qeTàø£eTT
˝Òìyêìì mes¡÷ ø±bÕ&É˝Òs¡T.
CÀ´‹wü´eTT MT<ä qeTàø£eTTqïyês¡T Á>∑Vü≤#ês¡eTT eTìwæ~,
<äXÊ#ês¡eTT <˚e⁄ì<äì ‘Ó*dæqyê&ÉT ì»yÓTqÆ CÀ´‹wüß´&É>T∑ qT. ì»yÓ TqÆ
CÀ´‹wüß´&ÉT |ü+#ê+>∑eTT˝À #Ó&ÉT eT+∫ ø£s¡à\qT ‘Ó*j·T>∑*–, n$
C≤‘·øe£ TT˝Àì |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT‘√ e∫Ãqeì ‘Ó*dæ, »qq düeTj·TeTT
˝À e∫Ãq yê{Ïì es¡Ôe÷q |ü+#ê+>∑eTT˝À m|ü&ÉT »s¡T>∑TqB
‘Ó*j·T>∑\TZqT. »qq düeTj·TeTT˝À ø£sà¡ Á|üø±s¡eTT ø£*qZ Á|üe÷<äeTT\T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 297
dü+e‘·‡s¡eTT |ü+#ê+>∑eTT $&ÉT<ä\jÓÆTq yÓ+≥H˚ <ëì˝Àì |üHÓï+&ÉT
HÓ\\T yÓ<øä Ï #·÷&Ü*. Á>∑V≤ü #ês¡eTT˝À m≈£îÿe X¯Á‘·T Á>∑V≤ü eTT\T ˇø£#√≥
#˚]Hê, #˚]q X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T Äj·TT kÕúqeTTqT ‘êøÏHê, Äj·TTe⁄≈£î
n~Û|ü‹jÓÆTq X¯ì Á>∑Vü≤eTTqT ã+~Û+∫Hê nwüºe÷~Û|ü‹jÓÆTqyê&ÉT
X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\ #˚‹˝À ∫≈£îÿø=ìHê n~ Á|üe÷<ä düeTj·TeTì
>∑T]Ô+#·Tø√e#·TÃqT.
m+‘√ ‘Ó*$ì ñ|üjÓ÷–+∫ ˇø£ e´øÏÔ C≤‘·ø£eTT˝ÀqTqï
Á|üe÷<äeTTqT 32e dü+e‘·‡s¡ |ü+#ê+>∑eTT˝À >∑T]Ô+#êeqTø=qTeTT.
Ä dü+e‘·‡s¡eTT ñ>±~ yÓTT<ä{Ï˝À e∫Ãq |ü+#ê+>∑eTTqT #·÷∫ á
dü+e‘·‡s¡eTT @&ÉT HÓ\\T >∑&É∫q ‘·sê«‘· mì$T<äe HÓ\˝À Á|üe÷<äeTT
»]– C≤‘·≈£î&ÉT eTs¡DÏ+#·Tqì ‘Ó*dæq<äqTø=qTeTT. n|ü&ÉT Ä
C≤‘·≈£î&ÉT >±˙, Ä C≤‘·≈£îìøÏ Á|üe÷<äeTTqT >∑T]+∫ ‘Ó*|æq
CÀ´‹wüß´&ÉT>±˙ @ Á|üj·T‘·ïeTT #˚dæHê, @ XÊ+‘·T\T #˚dæHê, mìï
|üP»\T #˚dæHê m+‘√eT+~ <˚e‘·\qT Äsê~Û+∫ ÁyÓTT≈£îÿã&ÉT\T
#Ó*¢+∫Hê, XÊ+‹ Vü≤√eTeTT\T, eTè‘·T´+»j·T j·T»„eTT\T #˚dæHê,
CÀ´‹wüß´&ÉT ‘·q $<ä´q+‘ê ñ|üjÓ÷–+∫ C≤‘·≈£îìï Á|üe÷<äeTTqT+&ç
ø±bÕ&Ée˝…qqTø=ìHê, C≤‘·≈£î&ÉT ‘·q <ÛäqeTTqT ñ|üjÓ÷–+∫ X¯˙X¯«s¡T
ìøÏ ã+>±s¡T øÏØ≥eTT #˚sTT+∫Hê, $ù|òTïX¯«s¡TìøÏ >∑T&çø£{Ϻ+∫Hê,
eTTø£ÿ+{°X¯«s¡TìøÏ eTT&ÉT|ü⁄\T #Ó*¢+∫Hê, ø£|æ˝ÒX¯«s¡TìøÏ ‘Ó’˝≤_Ûùwø£eTT,
˙\ø£+πsƒX¯«s¡TìøÏ s¡TÁ<ë_Ûùwø£eTT #˚sTT+∫Hê sêqTqï eTT|ü sêø£
e÷q<äT. »s¡T>∑e\dæq Á|üe÷<äeTT »s¡T>∑ø£e÷q<äT. me«s¡T>±˙
ø£s¡àqT n‹Áø£$T+∫ b˛˝Òs¡T. @ ÁøÏj·T\#˚‘·>±˙ »s¡T>∑e\dæq ø£s¡àqT
‘·|Œæ +#·Tø√˝ÒsT¡ . Á>∑V≤ü #ês¡eTT˝À mes¡÷ @MT #˚jT· ˝ÒsT¡ . n~ m≥T¢+fÒ
n≥T¢ »]–rs¡TqT.
298 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
»s¡T>∑e\dæq Á|üe÷<äeTTqT ‘·|æŒ+#·Tø=qT≥≈£î ˇπø ˇø£
e÷s¡ZeTT ø£\<äì eTT+<˚ #Ó|üø=HêïeTT. n~ Á|ü|ü+#· ø±s¡´eTT ø±<äT.
|üs¡e÷‘·à C≤„qeTì ≈£L&Ü #Ó|üø=HêïeTT. ø£s¡àqT »sTT+∫
Á|üe÷<äeTTqT ‘·|Œæ +#·T C≤„qeTTqT ‘Ó*j·Te˝…q+fÒ yÓTT<ä≥ Ä eTìwæ˝À
H˚qT |ò˝ü ≤Hê eT‘·eTT yê&çqqT uÛ≤eeTT b˛yê*. n‘·ì <äèwæ̃˝À <˚e⁄&ÉT
‘·|üŒ eT‘·eTT nqT uÛ≤eeTT˝Òì~ ì»yÓTÆq C≤„qeT>∑TqT. n≥Te+{Ï
dü«#·Ã¤yÓTÆq C≤„qeTTqT ‘Ó*dæqyê&˚ ø£s¡àqT »sTT+∫ Á|üe÷<äeTTqT
‘·|æŒ+#·Tø√>∑\&ÉT. düèwæ˜ø£+‘·{Ïø° n~Û|ü‹jÓÆTq <˚e⁄ìï ‘Ó*dæqyê&ÉT,
eT‘ê\ ÁuÛÑeTqT M&çqyê&ÉT, X¯Øsê+‘·s¡Z‘· C≤„qeTTqT ‘Ó*dæqyê&ÉT,
m+‘·{Ï ø£s¡à>∑\yê&Ó’Hê, yêìøÏ m+‘·ô|<ä› Á|üe÷<äeTT ñ+&çHê <ëìì
düT\uÛÑeTT>± »sTT+#·Tø√>∑\&ÉT. n≥Te+{Ï C≤„ì>± e÷]q yêìì
#·÷∫q Á>∑Vü≤eTT\T dü+‘√wæ+∫ ‘·eT <äX¯\˝À n‘·ìøÏ dü+ã+~Û+∫q
mH√ï ø£s¡à\qT <äVæ≤+∫y˚j·TT#·THêïs¡T. ø£s¡àqT eTìwæøÏ n+~+∫
nqTuÛÑ$+|üCÒj·TT Á>∑Vü≤eTT\T C≤„ì nsTTqyêìì >ös¡euÛ≤eeTT‘√
#·÷dü÷Ô n‘·ì ø£s¡àqT Vü≤]+∫y˚j·TT#·Tqï$. CÀ´‹wü´eTT˝À <äX¯\
$uÛ≤>∑eTT Ç˝≤j·TTqï<äì ‘Ó*j·Tìyêìì CÀ´‹wü´eTT MT<ä qeTàø£eTT
˝Òìyêìì mes¡÷ ø±bÕ&É˝Òs¡T.
CÀ´‹wü´eTT MT<ä qeTàø£eTTqïyês¡T Á>∑Vü≤#ês¡eTT eTìwæ~,
<äXÊ#ês¡eTT <˚e⁄ì<äì ‘Ó*dæqyê&ÉT ì»yÓTqÆ CÀ´‹wüß´&É>T∑ qT. ì»yÓ TqÆ
CÀ´‹wüß´&ÉT |ü+#ê+>∑eTT˝À #Ó&ÉT eT+∫ ø£s¡à\qT ‘Ó*j·T>∑*–, n$
C≤‘·øe£ TT˝Àì |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT‘√ e∫Ãqeì ‘Ó*dæ, »qq düeTj·TeTT
˝À e∫Ãq yê{Ïì es¡Ôe÷q |ü+#ê+>∑eTT˝À m|ü&ÉT »s¡T>∑TqB
‘Ó*j·T>∑\TZqT. »qq düeTj·TeTT˝À ø£sà¡ Á|üø±s¡eTT ø£*qZ Á|üe÷<äeTT\T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 299
#Ó&ÉT ø±s¡´eTT\ìï{Ï˙ ‘·q C≤„qeTT #˚‘·H˚ ‘=\–+#·Tø=qT≥≈£î
Á|üj·T‹ï+#·TqT. n<˚ $<ÛëqeTTqT Ç‘·s¡T\≈£î ≈£L&Ü uÀ~Û+#·TqT.
CÀ´‹wü´eTT ˇø£ C≤‘·ø£eTT‘√H˚ eTT–j·T<äT. CÀ´‹wü´eTT es¡Ôe÷q
ø±\ |ü+#ê+>∑eTT\ MT<ä Ä<Ûës¡|ü&çj·TT+&ÉTqT. nfÒ¢ C≤„qeTT uÛÑøÏÔ
uÛ≤eeTT‘√H˚ |üP]Ôø±<äT. ‘Ó*dæq C≤„qeTTqT C≤„Hê–ï>± e÷s¡TÃ
ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTT MT<ä Ä<Ûës¡|ü&çj·TTqï~.
48 CÀ´‹wü´eTT˝À Á|üX¯ï\T
1) C≤‘·ø£eTT˝À @ düeTdü´HÓ’Hê ‘Ó*j·Te#·TÃHê?
»ˆˆ C≤‘·øe£ TT nqTq~ C≤|ò‘ü ø· e£ TT nì eTT+<˚ #ÓbÕŒeTT. |ò‘ü ø· e£ TT
nq>± eTT+<˚ ìs¡ísTT+#·Tø=qï<äì ns¡úeTT. J$‘· |òü‘·ø£eTT |ü⁄{Ϻq
düeTj·TeTT˝ÀH˚ ìs¡ísTT+#·&ÉeTT »]–q~. n+<äTe\q |ü⁄≥Tº≥qT
ªªC≤μμ nHêïs¡T. n|ü&ÉT ìs¡íj·TeTT #˚j·Tã&çq |òü‘·ø£eTTqT C≤|òü‘·ø£eTT
n+≥THêïeTT. J$‘·eTT˝Àì nìï düeTdü´\T C≤|ò‘ü ø· e£ TT˝À ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡
<ë«sê ìøÏå|üÔeTT #˚j·Tã&çj·TT+&ÉTqT. C≤|òü‘·ø£eTTqT eTqeTT |ü⁄{Ϻq
düeTj·TeTTqT ã{Ϻ ÁyêdüTø=Hêï »]¬>&ÉT uÛÑ$wü´‘·TÔ @MT ns¡úeTTø±ø£
n+<Ûøä ±s¡eTT‘√ ì+&çjT· T+&ÉTqT. n+<äTe\q uÛ$Ñ wü´‘·TÔ n+<Ûøä ±s¡eTT‘√
≈£L&ÉTø=ìj·TTqï~. Ä Nø£{˝Ï À @MT ø£ì|æ+#·<Tä . n+<äTe\q eTT+<äT
~qeTT>±˙, eTT+<äT ì$TwüeTT>±˙ @$T »s¡T>∑TqB ‘Ó*j·T<äT.
Nø£{ÏeTj·TyÓTÆq C≤‘·ø£eTTqT CÀ´‹‘√ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. C≤„qeTqT
CÀ´‹ì ñ|üjÓ÷–+∫ #·÷∫‘˚ J$‘·eTT˝Àì @ düeTdü´HÓ’Hê ‘Ó*j·T
e#·TÃqT. C≤„qCÀ´‹ø£\yê&ÉT CÀ´‹wüß´&ÉT. nC≤„qeTT>∑\yê&ÉT düeTdü´qT
300 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
>∑T]+∫ n&ÉT>∑Tyê&ÉT. C≤„qeTT ‘Ó*j·Tìyê&ÉT Á|ü|ü+#· Á|üX¯ï\H˚
n&ÉT>∑TqT. Á|ü|+ü #· Á|üXï¯ \≈£î »yêãTì#·Tà CÀ´‹wüß´&ÉT, ‘·q |ü]#·jT· eTT
#˚‘· C≤„qeTT ‘Ó*j·Tì yêìøÏ ≈£L&Ü C≤„qeTT MT<ä ÄdüøÏÔ ø£\TZq≥T¢
Á|üX¯ï≈£î »yê_e«e˝…qT.
2) CÀ´‹wü´eTTq≈£î uÛÑ$wü´‘·TÔ≈£î ‘˚&Ü @$T >∑\<äT?
»ˆˆ #·÷#·Tq~ <äèwæ̃, #·÷&Éã&ÉTq~ <äèX¯´eTT. n˝≤π> ‘Ó*j·Tãs¡#·T
q~ CÀ´‹wü´eTT, ‘Ó*j·Tã&ÉTq~ uÛ$Ñ wü´‘·T.Ô nfÒ¢ C≤„qeTT‘√ ≈£L&ÉTø=qï~
CÀ´‹wü´eTT, uÛj
Ñ T· eTT‘√ ≈£L&ÉTø=qï~ uÛ$Ñ wü´‘·T.Ô C≤„qeTT‘√ ≈£L&ÉTø=qï
yê&ÉT CÀ´‹wü´eTTqT #Ó|ü qT. nC≤„qeTT‘√ ≈£L&ÉTø=qïyê&ÉT uÛ$Ñ wü´‘·TqÔ T
n&ÉT>∑TqT. uÛ≤$‘·se¡ TT n+fÒ sêuÀe⁄ ‘·se¡ TT nì ns¡eú TT. CÀ´‹‘·se¡ TT
n+fÒ yÓ\T>∑Tì#·TÑ·s¡eTT. Ç|ü&ÉT CÀ´‹ì (C≤„qeTTqT) yÓ*–+∫‘˚
n~ sêuÀe⁄ yê]øÏ (‘Ó*j·T>√s¡T yê]øÏ) yÓ\T¬>’ ñ+&ÉTqT.
3) CÀ´‹wü´eTT mìï s¡ø£eTT\T ø£\<äT?
»ˆˆ <˚X¯eTT˝À mìï C≤„qeTT\THêï <˚e⁄ì C≤„qeTT ˇø£ÿfÒ >∑\<äT.
<˚e⁄&É÷ ˇø£ÿ&˚>∑\&ÉT. n<˚ $<ÛäeTT>± CÀ´‹wü´eTT nqT ù|s¡TqT mH√ï
|ü<‘∆ä T· \T>± #Óù|Œ $<ÛëqeTT\≈£î ô|≥Tºø=Hêï neìïj·T÷ CÀ´‹wü´eTT\T
ø±e⁄. yê{Ï e\q uÛÑ$wü´‘·TÔ ‘Ó*j·T<äT. <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\ <ë«sêH˚
ø£s¡à bÕ*+|üã&ÉT#·Tqï $<ÛëqeTTH˚ CÀ´‹wü´eTT n+{≤eTT.
4) eTTVüAs¡ÔeT+fÒ @$T{Ï?
»ˆˆ eTT+<˚ ìs¡ísTT+|üã&çq~ eTTVüAs¡ÔeTT. eT<Ûä´˝À eTqTwüß\T
ìs¡ísTT+#·Tq~ eTTVüAs¡ÔeTT ø±<äT. nìï eTTVüAs¡ÔeTT\T »qà˝ÀH˚
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 299
#Ó&ÉT ø±s¡´eTT\ìï{Ï˙ ‘·q C≤„qeTT #˚‘·H˚ ‘=\–+#·Tø=qT≥≈£î
Á|üj·T‹ï+#·TqT. n<˚ $<ÛëqeTTqT Ç‘·s¡T\≈£î ≈£L&Ü uÀ~Û+#·TqT.
CÀ´‹wü´eTT ˇø£ C≤‘·ø£eTT‘√H˚ eTT–j·T<äT. CÀ´‹wü´eTT es¡Ôe÷q
ø±\ |ü+#ê+>∑eTT\ MT<ä Ä<Ûës¡|ü&çj·TT+&ÉTqT. nfÒ¢ C≤„qeTT uÛÑøÏÔ
uÛ≤eeTT‘√H˚ |üP]Ôø±<äT. ‘Ó*dæq C≤„qeTTqT C≤„Hê–ï>± e÷s¡TÃ
ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTT MT<ä Ä<Ûës¡|ü&çj·TTqï~.
48 CÀ´‹wü´eTT˝À Á|üX¯ï\T
1) C≤‘·ø£eTT˝À @ düeTdü´HÓ’Hê ‘Ó*j·Te#·TÃHê?
»ˆˆ C≤‘·øe£ TT nqTq~ C≤|ò‘ü ø· e£ TT nì eTT+<˚ #ÓbÕŒeTT. |ò‘ü ø· e£ TT
nq>± eTT+<˚ ìs¡ísTT+#·Tø=qï<äì ns¡úeTT. J$‘· |òü‘·ø£eTT |ü⁄{Ϻq
düeTj·TeTT˝ÀH˚ ìs¡ísTT+#·&ÉeTT »]–q~. n+<äTe\q |ü⁄≥Tº≥qT
ªªC≤μμ nHêïs¡T. n|ü&ÉT ìs¡íj·TeTT #˚j·Tã&çq |òü‘·ø£eTTqT C≤|òü‘·ø£eTT
n+≥THêïeTT. J$‘·eTT˝Àì nìï düeTdü´\T C≤|ò‘ü ø· e£ TT˝À ÁbÕs¡ãø∆ s£ à¡
<ë«sê ìøÏå|üÔeTT #˚j·Tã&çj·TT+&ÉTqT. C≤|òü‘·ø£eTTqT eTqeTT |ü⁄{Ϻq
düeTj·TeTTqT ã{Ϻ ÁyêdüTø=Hêï »]¬>&ÉT uÛÑ$wü´‘·TÔ @MT ns¡úeTTø±ø£
n+<Ûøä ±s¡eTT‘√ ì+&çjT· T+&ÉTqT. n+<äTe\q uÛ$Ñ wü´‘·TÔ n+<Ûøä ±s¡eTT‘√
≈£L&ÉTø=ìj·TTqï~. Ä Nø£{˝Ï À @MT ø£ì|æ+#·<Tä . n+<äTe\q eTT+<äT
~qeTT>±˙, eTT+<äT ì$TwüeTT>±˙ @$T »s¡T>∑TqB ‘Ó*j·T<äT.
Nø£{ÏeTj·TyÓTÆq C≤‘·ø£eTTqT CÀ´‹‘√ ‘Ó*j·Te#·TÃqT. C≤„qeTqT
CÀ´‹ì ñ|üjÓ÷–+∫ #·÷∫‘˚ J$‘·eTT˝Àì @ düeTdü´HÓ’Hê ‘Ó*j·T
e#·TÃqT. C≤„qCÀ´‹ø£\yê&ÉT CÀ´‹wüß´&ÉT. nC≤„qeTT>∑\yê&ÉT düeTdü´qT
300 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
>∑T]+∫ n&ÉT>∑Tyê&ÉT. C≤„qeTT ‘Ó*j·Tìyê&ÉT Á|ü|ü+#· Á|üX¯ï\H˚
n&ÉT>∑TqT. Á|ü|+ü #· Á|üXï¯ \≈£î »yêãTì#·Tà CÀ´‹wüß´&ÉT, ‘·q |ü]#·jT· eTT
#˚‘· C≤„qeTT ‘Ó*j·Tì yêìøÏ ≈£L&Ü C≤„qeTT MT<ä ÄdüøÏÔ ø£\TZq≥T¢
Á|üX¯ï≈£î »yê_e«e˝…qT.
2) CÀ´‹wü´eTTq≈£î uÛÑ$wü´‘·TÔ≈£î ‘˚&Ü @$T >∑\<äT?
»ˆˆ #·÷#·Tq~ <äèwæ̃, #·÷&Éã&ÉTq~ <äèX¯´eTT. n˝≤π> ‘Ó*j·Tãs¡#·T
q~ CÀ´‹wü´eTT, ‘Ó*j·Tã&ÉTq~ uÛ$Ñ wü´‘·T.Ô nfÒ¢ C≤„qeTT‘√ ≈£L&ÉTø=qï~
CÀ´‹wü´eTT, uÛj
Ñ T· eTT‘√ ≈£L&ÉTø=qï~ uÛ$Ñ wü´‘·T.Ô C≤„qeTT‘√ ≈£L&ÉTø=qï
yê&ÉT CÀ´‹wü´eTTqT #Ó|ü qT. nC≤„qeTT‘√ ≈£L&ÉTø=qïyê&ÉT uÛ$Ñ wü´‘·TqÔ T
n&ÉT>∑TqT. uÛ≤$‘·se¡ TT n+fÒ sêuÀe⁄ ‘·se¡ TT nì ns¡eú TT. CÀ´‹‘·se¡ TT
n+fÒ yÓ\T>∑Tì#·TÑ·s¡eTT. Ç|ü&ÉT CÀ´‹ì (C≤„qeTTqT) yÓ*–+∫‘˚
n~ sêuÀe⁄ yê]øÏ (‘Ó*j·T>√s¡T yê]øÏ) yÓ\T¬>’ ñ+&ÉTqT.
3) CÀ´‹wü´eTT mìï s¡ø£eTT\T ø£\<äT?
»ˆˆ <˚X¯eTT˝À mìï C≤„qeTT\THêï <˚e⁄ì C≤„qeTT ˇø£ÿfÒ >∑\<äT.
<˚e⁄&É÷ ˇø£ÿ&˚>∑\&ÉT. n<˚ $<ÛäeTT>± CÀ´‹wü´eTT nqT ù|s¡TqT mH√ï
|ü<‘∆ä T· \T>± #Óù|Œ $<ÛëqeTT\≈£î ô|≥Tºø=Hêï neìïj·T÷ CÀ´‹wü´eTT\T
ø±e⁄. yê{Ï e\q uÛÑ$wü´‘·TÔ ‘Ó*j·T<äT. <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\ <ë«sêH˚
ø£s¡à bÕ*+|üã&ÉT#·Tqï $<ÛëqeTTH˚ CÀ´‹wü´eTT n+{≤eTT.
4) eTTVüAs¡ÔeT+fÒ @$T{Ï?
»ˆˆ eTT+<˚ ìs¡ísTT+|üã&çq~ eTTVüAs¡ÔeTT. eT<Ûä´˝À eTqTwüß\T
ìs¡ísTT+#·Tq~ eTTVüAs¡ÔeTT ø±<äT. nìï eTTVüAs¡ÔeTT\T »qà˝ÀH˚
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 301
ÁbÕs¡ã∆ ø£sà¡ ‘√bÕ≥T ìs¡sí TT+#·ã&çjT· T+&ÉTqT. eT<Û´ä ˝À mes¡÷ ìs¡sí TT+#·
˝Òs¡T. ìs¡ísTT+∫Hê <ëìì eTTVüAs¡ÔeTqs¡T.
5) ø=+<äsT¡ ‘·eT |æ\\¢ T |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT˝ÀqTqï qø£Áå ‘·eTTqTã{Ϻ
ù|s¡T ô|≥Tº#·T+<äTs¡T. ø=+<äs¡T @MT #·÷&Éø£H˚ ù|s¡T¢ ô|≥Tº#·T+<äTs¡T.
n≥T¢ ô|≥Tº ù|s¡¢˝À ã\eTT+&ÉTHê? m˝≤ ù|s¡T ô|{º&ÉeTT eT+∫~?
»ˆˆ |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT˝À ñqï qø£Áå ‘·eTTqTã{Ï,º Ä qø£Áå ‘·eTT jÓTTø£ÿ
Hê\T>∑T bÕ<äeTT\≈£î >∑Ts¡TÔ>± ìs¡ísTT+#·ã&çq Hê\T>∑T nø£ås¡eTT\˝À
n|üŒ{Ï bÕ<äeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q nø£ås¡eTTqT yÓTT<ä{Ï nø£ås¡eTT>±
ñ+&ÉTq≥T¢ #˚dæ ù|s¡TqT ô|≥Tºø√e&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. n˝≤ |ü⁄{Ϻ q
düeTj·TeTT˝ÀqTqï qø£åÁ‘·eTTq≈£î dü+ã+~Û‘· nø£ås¡eTT‘√ ù|s¡T
ô|≥Tºø=ìHê, n˝≤ ô|≥Tºø=qø£ y˚πs ù|s¡TqT ô|≥Tºø=ìHê, n+<äT˝À
˝≤uÛÑeTT>±˙ qwüºeTT>±˙ @MT ñ+&É<äT. ø=ìï ù|s¡T¢ |ü*πø <ëìøÏ
düT\uÛÑeTT>± n+<äeTT>± ñ+&Ée#·TÃqT. ø=ìï ù|s¡T¢ ø£wüºeTT>±
n+<äV≤” qeTT>± yÓTTs¡≥T>±j·TT+&ÉTqT. nsTT‘˚ yê{Ï˝À ã\eTT+&É&eÉ TT
>±˙, ñ+&Éø£b˛e&ÉeTT>±˙ @MT ñ+&É<äT. @ eTìwæø° @ ù|s¡Te\Hê
m≥Te+{Ï u˝≤ã\eTT\T>±˙, ˝≤uÛÑqwüºeTT\T>±˙ ñ+&Ée⁄.
6) ˇø£] J$‘·eTT˝À ˇø£ô|[fle÷Á‘·eTT »s¡T>∑>±, eTs=ø£]
J$‘·eTT˝À s¬ +&ÉT ô|[flfi¯ófl »s¡T>∑T#·T+&ÉT≥ #·÷XÊeTT. <ëìøÏ ø±s¡DeTT
@$T?
»ˆˆ ˇø£ e´øÏÔ C≤‘·ø£eTT˝À @&ÉekÕúqeTT ø£fi¯Á‘· kÕúqeTqã&ÉTqT.
ø£fi¯Á‘· kÕúqeTq>± uÛÑs¡Ô≈£î uÛ≤s¡´ ø£fi¯Á‘·eT>∑TqT. nfÒ¢ uÛ≤s¡´ ≈£î uÛÑs¡Ô
ø£fi¯Á‘·eT>∑TqT. ø£fi¯Á‘·kÕúqyÓTÆq @&Ée kÕúqeTTq sêVüQe⁄>±˙ ˝Òø£
302 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
πø‘·Te⁄>±˙ ñ+&çq≥¢sTT‘˚ Ä C≤‘·≈£îìøÏ ¬s+&Ée ô|[fl »s¡T>∑T≥≈£î
neø±X¯eTTqï~. ø£fi¯Á‘·eTT nq>± |ü⁄s¡TwüßìøÏ Åd”Ô ø£fi¯Á‘·eT>∑Tq˙, Åd”ÔøÏ
|ü⁄s¡Twüß&ÉT ø£fi¯Á‘·eT>∑Tqì eTs=ø£ ns¡úeTT ø£\<äT. n+<äTe\q ˇø£y˚fi¯
ô|[flø±≈£îHêï Åd\Ô” ≈£î |ü⁄s¡Twüß\‘√, |ü⁄s¡Twüß\≈£î Åd˝Ô” ‘√ nÁø£eT dü+ã+<Ûeä TT
@s¡Œ&ÉTq≥T¢ sêVüQ πø‘·T Á>∑Vü≤eTT˝Ò #˚j·TTqT. ø=+<ä] ≈£î≥T+ãeTT˝À
uÛÑs¡Ô #·ìb˛sTTq uÛ≤s¡´e⁄+&çHê nyÓT eTT+&ÉyÓ÷dæq $<Ûäe>± $T–*
b˛e⁄#·Tqï~. n≥Te+{Ï ˇø£ Åd”ÔøÏ m≥Te+{Ï Ç‘·s¡ |ü⁄s¡Twüßì‘√
dü+ã+<ÛäeTT+&É<äT. n˝≤ ñ+&ÉT≥≈£î ø±s¡DeTT @eTq>±! ø£fi¯Á‘·
kÕúqeTT˝À sêVüQe⁄>±˙, øπ ‘·Te⁄>±˙ ñ+&çq|ü&ÉT nø£ÿ&˚ Ä Á>∑V≤ü eTT\≈£î
e´‹πsKyÓTÆq ¬s+&ÉT ˝Òø£ eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\Tqï≥¢sTT‘˚ nø£ÿ&É sêVüQe⁄
πø‘·Te⁄\ Á|üuÛ≤eeTT nDÏ–b˛e⁄qT. yês¡T #˚j·TT ¬s+&Ée ô|[fløÏ>±˙,
s¬ +&Ée nÁø£eT dü+ã+<Ûeä TT>±˙ »s¡T>∑≈î£ +&Éb˛e⁄qT. ø£fiÁ¯ ‘· kÕúqeTT˝À
sêVüQe⁄ πø+Á<äeTTqï #√≥ Ä Á>∑Vü≤eTT≈£î e´‹πsKyÓTÆq Á>∑Vü≤eTT\T
ø±≈£î+&É nqT≈£L\yÓTqÆ Á>∑V≤ü eTT\T+fÒ n≥Te+{Ï C≤‘·≈î£ ìøÏ ˇø£ ô|[fløÏ
ã<äT\T ¬s+&ÉT ˝Òø£ eT÷&ÉT ô|[flfi¯ófl »s¡T>∑Tq≥T¢ #˚j·T>∑\s¡T. nfÒ¢ ˇø£
nÁø£eT dü+ã+<ÛäeTTq≈£î ã<äT\T eT]ø=ìï nÁø£eT dü+ã+<ÛäeTT\T
ø£*Z+‘·Ts¡T. Ç<ä+‘·j·T÷ C≤‘·ø£ #·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T Ä&ç+#·T
Ä≥˝Ò>±˙ eTìwæ dü«j·TeTT>± mø£ÿ&Ü Ä&É&ÉeTT ˝Ò<äT.
7) ˇø£ e´øÏÔøÏ ô|[fl Ä\dü´eTT>± ej·TdüT‡ eTT~]q ‘·sê«‘·
n>∑T≥≈£î ø±s¡Dy˚T$T? nfÒ¢ eT]ø=+<ä]øÏ |üP]Ô ∫qïej·TdüT‡˝ÀH˚ ô|[fl
»s¡T>∑T≥≈£î ø±s¡Dy˚T$T ñ+&Ée#·TÃqT?
»ˆˆ eTìwæ J$‘·eTT˝À j·TÚe«qeTTq≈£î n~Û|ü‹ ≈£î»Á>∑Vü≤eTT.
n˝≤π> ø£fi¯Á‘·eTTq≈£î n~Û|ü‹ X¯óÁ≈£Á>∑Vü≤eTT. á ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 301
ÁbÕs¡ã∆ ø£sà¡ ‘√bÕ≥T ìs¡sí TT+#·ã&çjT· T+&ÉTqT. eT<Û´ä ˝À mes¡÷ ìs¡sí TT+#·
˝Òs¡T. ìs¡ísTT+∫Hê <ëìì eTTVüAs¡ÔeTqs¡T.
5) ø=+<äsT¡ ‘·eT |æ\\¢ T |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT˝ÀqTqï qø£Áå ‘·eTTqTã{Ϻ
ù|s¡T ô|≥Tº#·T+<äTs¡T. ø=+<äs¡T @MT #·÷&Éø£H˚ ù|s¡T¢ ô|≥Tº#·T+<äTs¡T.
n≥T¢ ô|≥Tº ù|s¡¢˝À ã\eTT+&ÉTHê? m˝≤ ù|s¡T ô|{º&ÉeTT eT+∫~?
»ˆˆ |ü⁄{Ïqº düeTj·TeTT˝À ñqï qø£Áå ‘·eTTqTã{Ï,º Ä qø£Áå ‘·eTT jÓTTø£ÿ
Hê\T>∑T bÕ<äeTT\≈£î >∑Ts¡TÔ>± ìs¡ísTT+#·ã&çq Hê\T>∑T nø£ås¡eTT\˝À
n|üŒ{Ï bÕ<äeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q nø£ås¡eTTqT yÓTT<ä{Ï nø£ås¡eTT>±
ñ+&ÉTq≥T¢ #˚dæ ù|s¡TqT ô|≥Tºø√e&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. n˝≤ |ü⁄{Ϻ q
düeTj·TeTT˝ÀqTqï qø£åÁ‘·eTTq≈£î dü+ã+~Û‘· nø£ås¡eTT‘√ ù|s¡T
ô|≥Tºø=ìHê, n˝≤ ô|≥Tºø=qø£ y˚πs ù|s¡TqT ô|≥Tºø=ìHê, n+<äT˝À
˝≤uÛÑeTT>±˙ qwüºeTT>±˙ @MT ñ+&É<äT. ø=ìï ù|s¡T¢ |ü*πø <ëìøÏ
düT\uÛÑeTT>± n+<äeTT>± ñ+&Ée#·TÃqT. ø=ìï ù|s¡T¢ ø£wüºeTT>±
n+<äV≤” qeTT>± yÓTTs¡≥T>±j·TT+&ÉTqT. nsTT‘˚ yê{Ï˝À ã\eTT+&É&eÉ TT
>±˙, ñ+&Éø£b˛e&ÉeTT>±˙ @MT ñ+&É<äT. @ eTìwæø° @ ù|s¡Te\Hê
m≥Te+{Ï u˝≤ã\eTT\T>±˙, ˝≤uÛÑqwüºeTT\T>±˙ ñ+&Ée⁄.
6) ˇø£] J$‘·eTT˝À ˇø£ô|[fle÷Á‘·eTT »s¡T>∑>±, eTs=ø£]
J$‘·eTT˝À s¬ +&ÉT ô|[flfi¯ófl »s¡T>∑T#·T+&ÉT≥ #·÷XÊeTT. <ëìøÏ ø±s¡DeTT
@$T?
»ˆˆ ˇø£ e´øÏÔ C≤‘·ø£eTT˝À @&ÉekÕúqeTT ø£fi¯Á‘· kÕúqeTqã&ÉTqT.
ø£fi¯Á‘· kÕúqeTq>± uÛÑs¡Ô≈£î uÛ≤s¡´ ø£fi¯Á‘·eT>∑TqT. nfÒ¢ uÛ≤s¡´ ≈£î uÛÑs¡Ô
ø£fi¯Á‘·eT>∑TqT. ø£fi¯Á‘·kÕúqyÓTÆq @&Ée kÕúqeTTq sêVüQe⁄>±˙ ˝Òø£
302 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
πø‘·Te⁄>±˙ ñ+&çq≥¢sTT‘˚ Ä C≤‘·≈£îìøÏ ¬s+&Ée ô|[fl »s¡T>∑T≥≈£î
neø±X¯eTTqï~. ø£fi¯Á‘·eTT nq>± |ü⁄s¡TwüßìøÏ Åd”Ô ø£fi¯Á‘·eT>∑Tq˙, Åd”ÔøÏ
|ü⁄s¡Twüß&ÉT ø£fi¯Á‘·eT>∑Tqì eTs=ø£ ns¡úeTT ø£\<äT. n+<äTe\q ˇø£y˚fi¯
ô|[flø±≈£îHêï Åd\Ô” ≈£î |ü⁄s¡Twüß\‘√, |ü⁄s¡Twüß\≈£î Åd˝Ô” ‘√ nÁø£eT dü+ã+<Ûeä TT
@s¡Œ&ÉTq≥T¢ sêVüQ πø‘·T Á>∑Vü≤eTT˝Ò #˚j·TTqT. ø=+<ä] ≈£î≥T+ãeTT˝À
uÛÑs¡Ô #·ìb˛sTTq uÛ≤s¡´e⁄+&çHê nyÓT eTT+&ÉyÓ÷dæq $<Ûäe>± $T–*
b˛e⁄#·Tqï~. n≥Te+{Ï ˇø£ Åd”ÔøÏ m≥Te+{Ï Ç‘·s¡ |ü⁄s¡Twüßì‘√
dü+ã+<ÛäeTT+&É<äT. n˝≤ ñ+&ÉT≥≈£î ø±s¡DeTT @eTq>±! ø£fi¯Á‘·
kÕúqeTT˝À sêVüQe⁄>±˙, øπ ‘·Te⁄>±˙ ñ+&çq|ü&ÉT nø£ÿ&˚ Ä Á>∑V≤ü eTT\≈£î
e´‹πsKyÓTÆq ¬s+&ÉT ˝Òø£ eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\Tqï≥¢sTT‘˚ nø£ÿ&É sêVüQe⁄
πø‘·Te⁄\ Á|üuÛ≤eeTT nDÏ–b˛e⁄qT. yês¡T #˚j·TT ¬s+&Ée ô|[fløÏ>±˙,
s¬ +&Ée nÁø£eT dü+ã+<Ûeä TT>±˙ »s¡T>∑≈î£ +&Éb˛e⁄qT. ø£fiÁ¯ ‘· kÕúqeTT˝À
sêVüQe⁄ πø+Á<äeTTqï #√≥ Ä Á>∑Vü≤eTT≈£î e´‹πsKyÓTÆq Á>∑Vü≤eTT\T
ø±≈£î+&É nqT≈£L\yÓTqÆ Á>∑V≤ü eTT\T+fÒ n≥Te+{Ï C≤‘·≈î£ ìøÏ ˇø£ ô|[fløÏ
ã<äT\T ¬s+&ÉT ˝Òø£ eT÷&ÉT ô|[flfi¯ófl »s¡T>∑Tq≥T¢ #˚j·T>∑\s¡T. nfÒ¢ ˇø£
nÁø£eT dü+ã+<ÛäeTTq≈£î ã<äT\T eT]ø=ìï nÁø£eT dü+ã+<ÛäeTT\T
ø£*Z+‘·Ts¡T. Ç<ä+‘·j·T÷ C≤‘·ø£ #·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T Ä&ç+#·T
Ä≥˝Ò>±˙ eTìwæ dü«j·TeTT>± mø£ÿ&Ü Ä&É&ÉeTT ˝Ò<äT.
7) ˇø£ e´øÏÔøÏ ô|[fl Ä\dü´eTT>± ej·TdüT‡ eTT~]q ‘·sê«‘·
n>∑T≥≈£î ø±s¡Dy˚T$T? nfÒ¢ eT]ø=+<ä]øÏ |üP]Ô ∫qïej·TdüT‡˝ÀH˚ ô|[fl
»s¡T>∑T≥≈£î ø±s¡Dy˚T$T ñ+&Ée#·TÃqT?
»ˆˆ eTìwæ J$‘·eTT˝À j·TÚe«qeTTq≈£î n~Û|ü‹ ≈£î»Á>∑Vü≤eTT.
n˝≤π> ø£fi¯Á‘·eTTq≈£î n~Û|ü‹ X¯óÁ≈£Á>∑Vü≤eTT. á ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 303
y˚sT¡ y˚sT¡ es¡eZ TTq≈£î #Ó+~q$. ˇø£ Á>∑V≤ü eTT bÕ|ües¡eZ TT ˝Òø£ X¯Á‘·Tes¡eZ TT
q≈£î #Ó+~q<Ó’‘˚ eT]jÓTTø£ Á>∑Vü≤eTT |ü⁄D´es¡ZeTT ˝Òø£ $TÁ‘·es¡ZeTTq≈£î
#Ó+~q<Ój ’ T· Tqï~. eTìwæ C≤‘·øe£ TTqTã{Ï,º n+<äT˝À »qà\>∑ïeTTqTã{Ϻ
Á>∑V≤ü eTT\T s¬ +&ÉT es¡eZ TT\T>± $uÛõÑ +|üã&ÉT#·Tqï$. Ä $<Ûeä TT>±qTqï
Á>∑Vü≤eTT\˝À X¯ìes¡ZeTT yês¡T |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·Tyê¬s’j·TTHêïs¡qT
ø=qTeTT. n|ü&ÉT >∑Ts¡Tes¡ZeTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\ìïj·TT bÕ|üeTTqT
bÕ*+#·TqyÓj ’ T· T+&ÉTqT. |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·T Á>∑V≤ü eTT\qT X¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT
\˙ $TÁ‘·Á>∑V≤ü eTT\˙, nqT≈£L\yÓTqÆ Á>∑V≤ü eTT\˙ n+≥T+{≤eTT. n<˚
bÕ|üeTTqT bÕ*+#·T Á>∑V≤ü eTT\qT nX¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT\˙, X¯Á‘·TÁ>∑V≤ü eTT\˙,
e´‹πsKyÓTÆq Á>∑Vü≤eTT\˙ n+≥T+{≤eTT.
X¯ìes¡eZ TTq≈£î #Ó+~q C≤‘·≈î£ ìøÏ »qà≈£î+&É*˝À ø£fiÁ¯ ‘·kÕúqyÓTqÆ
@&Ée kÕúqeTTq X¯Á‘·Tes¡ZeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q nX¯óuÛÑÁ>∑Vü≤yÓTÆq ≈£î»
Á>∑V≤ü eTT ñHêï&ÉT. n+<äTe\q ≈£î»Á>∑V≤ü eTT j·TÚe«qeTT≈£î n~Û|‹ü jÓTÆ
q+<äTq C≤‘·≈£îì j·TÚe«qeTTqT n&É$>±∫q yÓHÓï\e˝… #˚dæ,
j·TÚe«qeTT˝À ø£fi¯Á‘· düTKeTT ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT. n+<äTe\q
n≥Te+{ÏyêìøÏ J$‘·eTT˝À ô|[flj·T>∑T≥≈£î Ä\dü´eT>∑TqT. @<√ ˇø£
ø±s¡DeTT#˚‘· ô|[fl ≈£î<äs¡≈£î+&Ü b˛e⁄#·T ∫es¡≈£î ej·TdüT‡ eTT~]
b˛e⁄qT. ej·TdüT‡ eTT~]q ‘·sê«‘· ô|[fl ø±e#·TÃqT. ø=+<ä]øÏ
X¯ìes¡ZeTT X¯Á‘·Tes¡ZyÓTÆq|ü&ÉT ø£fi¯Á‘·kÕúqeTTq X¯óÁ≈£î&ÉTHêï ˝Òø£ X¯óÁø£
Vü≤düeÔ TTHêï ø£fiÁ¯ ‘·eTTq≈£î n~Û|‹ü jÓTÆ q X¯óÁ≈£î&ÉT C≤‘·≈î£ ìøÏ nX¯óuÛeÑ TTqT
ø£*Z+#·T#·÷ yêìøÏ j·TÚe«qeTT˝À ô|[fl nsTTHê X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT e\q
j·TÚe«qeTT˝À uÛ≤s¡´ nqT≈£L\e‹>± ˝Ò≈£î+&ÉTqT. j·TÚe«qeT+‘ê Ä
C≤‘·≈£îìøÏ uÛ≤s¡´ nqT≈£L\eTT˝Òø£ Åd”Ô kÂK´eTT ˝Ò≈£î+&Üb˛e⁄qT. ≈£î»
304 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
Á>∑Vü≤eTT>±˙, X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT>±˙ X¯Á‘·Te⁄\T>± mes¡THêï yêì j·T Úe«q
ej·Tdü‡+‘·j·TT düTKeTT ˝Ò≈£î+&Ü b˛e⁄qT. ≈£î» $TÁ‘·es¡ZeTTyê&Ó’
X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤yÓTÆ @&Ée kÕúqeTT˝Àj·TTqï ∫qïej·TdüT‡˝ÀH˚ ô|[flj·T>∑TqT.
X¯óÁ≈£î&ÉT nX¯óuÛÑ Á>∑Vü≤yÓTÆHê ø£fi¯Á‘·eTTq≈£î dü+ã+<ÛäeTT ˝Ò≈£ î+&Ü y˚s¡T
kÕúqeTT˝˝À ñ+&çHê n‘·ì ø£fi¯Á‘·eTT˝À Ä≥+ø£eTT\T ˝Ò≈£î+&Ü kÕ–
b˛e⁄qT.
8) ø=ìï ≈£î≥T+ãeTT\˝À uÛ≤s¡´ uÛsÑ Ô¡ Çs¡Te⁄s¡÷ Á|ü‹ ∫qï $wüjT· eTT
q≈£L b˛{≤¢&ÉTø=qT#·÷, ˇø£]e÷≥qT eT]jÓTTø£s¡T $q≈£î+&É ø±|ü⁄s¡eTT
#˚j·TT#·T+<äTs¡T. yês¡T n˝≤ ñ+&ÉT≥≈£î ø±s¡Dy˚T$T?
»ˆˆ j·TÚe«q ø±s¡≈£î&ÉT ≈£îE&ÉT, ø£fi¯Á‘· ø±s¡≈£î&ÉT X¯óÁ≈£î&ÉT
nsTTq+<äTq, Ms¡T Çs¡Te⁄s¡÷ X¯Á‘·Te⁄\>∑T≥ e\q #ê˝≤eT+~
J$‘·eTT\˝À j·TÚe«qeTT˝À ø£fi¯Á‘· düTKeTT+&É<äT. n+‘˚ø±ø£ |üP]Ô
X¯Á‘·Te⁄\T>±qTqï Ms¡T Ç<ä›s¡÷ ˇπø \>∑ïeTT˝À ø£*dæj·TTqï|ü&ÉT
»ìà+∫q yê]øÏ yê] J$‘ê+‘·eTT uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô\ nH√´q´‘· ˝Ò≈£î+&Ü
ø±|ü⁄s¡eTT #˚j·TT<äTs¡T. ≈£î»Á>∑Vü≤eTT me]øÏ nqT≈£L\eTT>±j·TT+fÒ
yê]øÏ ø√|üeTT m≈£îÿej·TT+&ÉTqT. n+<äTe\q Á|ü‹ $wüj·TeTT˝Àq÷
ø√|ü–+#·Tø=qT#·T+<äTs¡T. nfÒ¢ ≈£î» Á>∑Vü≤eTT nqT≈£L\eTT>±j·TTqï
eT>∑yê]øÏ X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT Ç‘·s¡ Åd”Ô\ kÕ+>∑‘·´y˚Ts¡Œs¡#·TqT. ≈£îE&ÉT
X¯óÁ≈£î&É÷ Ç<äs› ÷¡ X¯Á‘·Te⁄\>∑T≥ e\q eTqTwüß\ J$‘·eTT˝À uÛ≤sê´uÛsÑ \Ô¡ T
@e÷Á‘·eTT bı+~ø£ ˝Ò≈£î+&É J$‘·eTT kÕ>∑Tq≥T¢ #˚j·TTqT.
9) ø=+<äs¡T eTqTwüß\T #·÷#˚<ëìøÏ n+<äeTT>± ˝Ò≈£îHêï ãT~∆
e÷Á‘·eTT >=|üŒ>±j·TT+&ç yê] Á|ües¡Ôq >=|üŒ~>±j·TT+&ÉTqT. yê]
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 303
y˚sT¡ y˚sT¡ es¡eZ TTq≈£î #Ó+~q$. ˇø£ Á>∑V≤ü eTT bÕ|ües¡eZ TT ˝Òø£ X¯Á‘·Tes¡eZ TT
q≈£î #Ó+~q<Ó’‘˚ eT]jÓTTø£ Á>∑Vü≤eTT |ü⁄D´es¡ZeTT ˝Òø£ $TÁ‘·es¡ZeTTq≈£î
#Ó+~q<Ój ’ T· Tqï~. eTìwæ C≤‘·øe£ TTqTã{Ï,º n+<äT˝À »qà\>∑ïeTTqTã{Ϻ
Á>∑V≤ü eTT\T s¬ +&ÉT es¡eZ TT\T>± $uÛõÑ +|üã&ÉT#·Tqï$. Ä $<Ûeä TT>±qTqï
Á>∑Vü≤eTT\˝À X¯ìes¡ZeTT yês¡T |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·Tyê¬s’j·TTHêïs¡qT
ø=qTeTT. n|ü&ÉT >∑Ts¡Tes¡ZeTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\ìïj·TT bÕ|üeTTqT
bÕ*+#·TqyÓj ’ T· T+&ÉTqT. |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·T Á>∑V≤ü eTT\qT X¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT
\˙ $TÁ‘·Á>∑V≤ü eTT\˙, nqT≈£L\yÓTqÆ Á>∑V≤ü eTT\˙ n+≥T+{≤eTT. n<˚
bÕ|üeTTqT bÕ*+#·T Á>∑V≤ü eTT\qT nX¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT\˙, X¯Á‘·TÁ>∑V≤ü eTT\˙,
e´‹πsKyÓTÆq Á>∑Vü≤eTT\˙ n+≥T+{≤eTT.
X¯ìes¡eZ TTq≈£î #Ó+~q C≤‘·≈î£ ìøÏ »qà≈£î+&É*˝À ø£fiÁ¯ ‘·kÕúqyÓTqÆ
@&Ée kÕúqeTTq X¯Á‘·Tes¡ZeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q nX¯óuÛÑÁ>∑Vü≤yÓTÆq ≈£î»
Á>∑V≤ü eTT ñHêï&ÉT. n+<äTe\q ≈£î»Á>∑V≤ü eTT j·TÚe«qeTT≈£î n~Û|‹ü jÓTÆ
q+<äTq C≤‘·≈£îì j·TÚe«qeTTqT n&É$>±∫q yÓHÓï\e˝… #˚dæ,
j·TÚe«qeTT˝À ø£fi¯Á‘· düTKeTT ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·TTqT. n+<äTe\q
n≥Te+{ÏyêìøÏ J$‘·eTT˝À ô|[flj·T>∑T≥≈£î Ä\dü´eT>∑TqT. @<√ ˇø£
ø±s¡DeTT#˚‘· ô|[fl ≈£î<äs¡≈£î+&Ü b˛e⁄#·T ∫es¡≈£î ej·TdüT‡ eTT~]
b˛e⁄qT. ej·TdüT‡ eTT~]q ‘·sê«‘· ô|[fl ø±e#·TÃqT. ø=+<ä]øÏ
X¯ìes¡ZeTT X¯Á‘·Tes¡ZyÓTÆq|ü&ÉT ø£fi¯Á‘·kÕúqeTTq X¯óÁ≈£î&ÉTHêï ˝Òø£ X¯óÁø£
Vü≤düeÔ TTHêï ø£fiÁ¯ ‘·eTTq≈£î n~Û|‹ü jÓTÆ q X¯óÁ≈£î&ÉT C≤‘·≈î£ ìøÏ nX¯óuÛeÑ TTqT
ø£*Z+#·T#·÷ yêìøÏ j·TÚe«qeTT˝À ô|[fl nsTTHê X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT e\q
j·TÚe«qeTT˝À uÛ≤s¡´ nqT≈£L\e‹>± ˝Ò≈£î+&ÉTqT. j·TÚe«qeT+‘ê Ä
C≤‘·≈£îìøÏ uÛ≤s¡´ nqT≈£L\eTT˝Òø£ Åd”Ô kÂK´eTT ˝Ò≈£î+&Üb˛e⁄qT. ≈£î»
304 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
Á>∑Vü≤eTT>±˙, X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT>±˙ X¯Á‘·Te⁄\T>± mes¡THêï yêì j·T Úe«q
ej·Tdü‡+‘·j·TT düTKeTT ˝Ò≈£î+&Ü b˛e⁄qT. ≈£î» $TÁ‘·es¡ZeTTyê&Ó’
X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤yÓTÆ @&Ée kÕúqeTT˝Àj·TTqï ∫qïej·TdüT‡˝ÀH˚ ô|[flj·T>∑TqT.
X¯óÁ≈£î&ÉT nX¯óuÛÑ Á>∑Vü≤yÓTÆHê ø£fi¯Á‘·eTTq≈£î dü+ã+<ÛäeTT ˝Ò≈£ î+&Ü y˚s¡T
kÕúqeTT˝˝À ñ+&çHê n‘·ì ø£fi¯Á‘·eTT˝À Ä≥+ø£eTT\T ˝Ò≈£î+&Ü kÕ–
b˛e⁄qT.
8) ø=ìï ≈£î≥T+ãeTT\˝À uÛ≤s¡´ uÛsÑ Ô¡ Çs¡Te⁄s¡÷ Á|ü‹ ∫qï $wüjT· eTT
q≈£L b˛{≤¢&ÉTø=qT#·÷, ˇø£]e÷≥qT eT]jÓTTø£s¡T $q≈£î+&É ø±|ü⁄s¡eTT
#˚j·TT#·T+<äTs¡T. yês¡T n˝≤ ñ+&ÉT≥≈£î ø±s¡Dy˚T$T?
»ˆˆ j·TÚe«q ø±s¡≈£î&ÉT ≈£îE&ÉT, ø£fi¯Á‘· ø±s¡≈£î&ÉT X¯óÁ≈£î&ÉT
nsTTq+<äTq, Ms¡T Çs¡Te⁄s¡÷ X¯Á‘·Te⁄\>∑T≥ e\q #ê˝≤eT+~
J$‘·eTT\˝À j·TÚe«qeTT˝À ø£fi¯Á‘· düTKeTT+&É<äT. n+‘˚ø±ø£ |üP]Ô
X¯Á‘·Te⁄\T>±qTqï Ms¡T Ç<ä›s¡÷ ˇπø \>∑ïeTT˝À ø£*dæj·TTqï|ü&ÉT
»ìà+∫q yê]øÏ yê] J$‘ê+‘·eTT uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô\ nH√´q´‘· ˝Ò≈£î+&Ü
ø±|ü⁄s¡eTT #˚j·TT<äTs¡T. ≈£î»Á>∑Vü≤eTT me]øÏ nqT≈£L\eTT>±j·TT+fÒ
yê]øÏ ø√|üeTT m≈£îÿej·TT+&ÉTqT. n+<äTe\q Á|ü‹ $wüj·TeTT˝Àq÷
ø√|ü–+#·Tø=qT#·T+<äTs¡T. nfÒ¢ ≈£î» Á>∑Vü≤eTT nqT≈£L\eTT>±j·TTqï
eT>∑yê]øÏ X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT Ç‘·s¡ Åd”Ô\ kÕ+>∑‘·´y˚Ts¡Œs¡#·TqT. ≈£îE&ÉT
X¯óÁ≈£î&É÷ Ç<äs› ÷¡ X¯Á‘·Te⁄\>∑T≥ e\q eTqTwüß\ J$‘·eTT˝À uÛ≤sê´uÛsÑ \Ô¡ T
@e÷Á‘·eTT bı+~ø£ ˝Ò≈£î+&É J$‘·eTT kÕ>∑Tq≥T¢ #˚j·TTqT.
9) ø=+<äs¡T eTqTwüß\T #·÷#˚<ëìøÏ n+<äeTT>± ˝Ò≈£îHêï ãT~∆
e÷Á‘·eTT >=|üŒ>±j·TT+&ç yê] Á|ües¡Ôq >=|üŒ~>±j·TT+&ÉTqT. yê]
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 305
y˚T<∏ëX¯ø‘ÔÏ √ @ düeTdü´ø¬ H’ ê düT\uÛeÑ TT>± »yêãT #Ó|ü #·T+<äTs¡T. ø=+<äsT¡
n+<äeTT>±j·TTHêï ‘Ó*$‘·≈î£ ÿeyês¡T>± j·TT+<äTs¡T. yê] Á|ües¡qÔ ≈£L&Ü
‘Ó*$ ‘·≈£îÿe>±H˚ ø£ì|æ+#·T#·T+&ÉTqT. n˝≤ ñ+&ÉT≥≈£î ø±s¡Dy˚T$T?
»ˆˆ ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡à sêX¯ó\Tqï uÛ≤>∑eTT\˝À ◊<äe uÛ≤>∑eTT
˝Òø£ ◊<äe kÕúqeTTq+<äT eTìwæ y˚T<∏dä Tü ‡≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£sà¡ \T+&ÉTqT.
n˝≤π> ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\˝À ãT~∆øÏ n~Û|‹ü jÓTÆ qyê&ÉT
#·+Á<äT&ÉT. C≤‘·ø£#·Áø£eTT˝À #·+Á<äT&ÉT ◊<äe kÕúqeTT˝À ñHêï ˝Ò ø£
#·+Á<äTì Vü≤düÔeTT nø£ÿ&ÉTHêï n≥Te+{Ï e´≈£îÔ\T eT+∫ãT~∆>∑\yê¬s ’
ñ+<äTs¡T. ◊<äe kÕúqeTT ø±≈£î+&É $T>∑‘ê bÕ|ükÕúqeTT˝…’q 3,7,11
kÕúqeTT\˝À ñ+&çq≥¢sTT‘˚ ñqï kÕúqeTTqTã{Ϻ |üP]Ô ‘Ó*$‘·≈£îÿe>±
j·TT+&ÉTqT. #·+Á<äTì‘√bÕ≥T X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T ø£*dæq nø£ÿ&É ø£ *dæq
Á>∑V≤ü eTT\qTã{Ϻ ‘Ó*$‘·≈î£ ÿe ‘·qeTT+&ÉTqT. #·+Á<äTì‘√bÕ≥T ãT<ÛTä &ÉT
X¯Á‘·TyÓ’ ø£*dæj·TT+&É&ÉeTT e\q yê´bÕs¡eTT˝À ‘Ó*$‘·≈£îÿe>±j·TT+&ÉT
qì ‘Ó*j·Te#·TÃqT. nfÒ¢ Äj·÷ Á>∑Vü≤eTT\qTã{Ϻ #Ó|üŒe#·TÃqT.
10) ø=+<äs¡T ø±\eTT ø£s¡à nqT#·T+<äTs¡T. MTs¡T ø±\#·Áø£eTT,
ø£s¡à#·Áø£eTT nHêïs¡T. n$ ø£ì|ækÕÔj·÷?
»ˆˆ @ eTìwæ¬ø’Hê @ ø£s¡àj·TTqïB ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î M\T|ü&É<äT.
m+<äTø£q>± C≤‘·ø£ #·Áø£eTT˝ÀqTqï Á>∑Vü≤eTT\qT ø±\#·Áø£eTT˝Àì
\>∑ïeTT\+<äTqï≥T¢ #Ó|üø=+≥THêïeTT>±˙, sêX¯ó\˝Àqì #Ó|üŒ˝Ò<äT.
sêX¯ó\T ø£s¡à#·Áø£eTT˝À, \>∑ïeTT\T ø±\#·Áø£eTT˝À ñ+{≤sTT nì
#Ó|üø=HêïeTT. sê•j˚T ø£ì|æ+#·q|ü&ÉT <ëì˝Àì ø£s¡à ≈£L&Ü
ø£ì|æ+#·<äT ø£<ë! »qà≈£î+&É*˝À ÁyêdüTø=qT uÛ≤>∑eTT\qT »qà\>∑ï
306 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
≈£î+&É* n+≥THêïeTT. n+‘˚>±˙ »qàsê•≈£î+&É* nì nq&ÉeTT˝Ò<äT.
|ü+#ê+>∑eTTqT ñ|üjÓ÷–+∫ ÁyêdüTø=qï \>∑ï ≈£î+&É*˝À Á>∑Vü≤eTT\T
‘Ó*j·TT#·T+&ÉTqT>±˙, ø£s¡à ø£ì|æ+#·&ÉeTT ˝Ò<äT. nsTTHê Á|ü‹ |ü ìø°
ø£πsà ø±s¡DeT+≥THêïeTT, Á>∑Vü≤y˚T ø±s¡DeTq&ÉeTT˝Ò<äT. ø£s¡à ñqï~
>±˙ ø£ì|æ+#·&eÉ TT ˝Ò<Tä . Á>∑V≤ü eTT\T e÷Á‘·eTT ø£ì|ædTü qÔ ï$ Á>∑V≤ü eTT\T
ñqï~ ø±\#·Áø£eTT˝À, nsTT‘˚ #·Áø£eTT˝Àì Á>∑V≤ü eTT\T ø£ì|ædTü qÔ ï$>±˙,
ø±\eTT ø£ì|æ+#·&ÉeTT˝Ò<äT. ø±\eTT ÁøÏ+<äqTqï ø£s¡à#·Áø£eTT
ø£ì|æ+#·T#·Tqï~>±˙ n+<äT˝Àì ø£s¡à ø£ì|æ+#·&ÉeTT ˝Ò<äT. ÁøÏ+~øÏ
eùdÔ >∑TD#·Áø£eT÷ ø£ì|æ+#·&ÉeTT ˝Ò<äT. n+<äT˝Àì >∑TDeTT\T>±˙,
Je⁄&ÉT>±˙ me]ø° @e÷Á‘·eTT ø£ì|æ+#·&ÉeTT ˝Ò<äT. ô|’q>∑\ ø±\
#·Áø£eTT˝À #·Áø£eT÷, #·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\÷ ø£ì|æ+#·>±, ø±\eTT
ø£ì|æ+#·&ÉeTT˝Ò<äT. ÁøÏ+<äj·TTqï ø£s¡à#·Áø£eTT˝À #·Áø£eTT e÷Á‘·eTT
ø£ì|æ+#·T#·Tqï~>±˙, #·Áø£eTT˝Àì ø£s¡à ø£ì|æ+#·&ÉeTT˝Ò<äT. Çø£ Ç+ø±
ÁøÏ+~øÏb˛‘˚ >∑TD#·Áø£eTTqï~. nsTT‘˚ nø£ÿ&É #·Áø£eT÷ ø£ì|æ+#·&Ée TT
˝Ò<äT. n+<äT˝Àì >∑TDeTT\÷ ø£ì|æ+#·&ÉeTT˝Ò<äT. >∑TDeTT\˝ÀqTqï
Je⁄&É÷ ø£ì|æ+#·&eÉ TT ˝Ò<Tä . eTqeTT u≤>± eTH√<äèwæ˜ ô|{Ϻ Ä˝À∫+#ê*.
ô|’q>∑\ ø±\#·Áø£eTT˝À #·Áø£eT÷ Á>∑Vü≤eTT\T ¬s+&É÷ ø£ì|æ+#·>±, <ëì
ÁøÏ+<ä>\∑ ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À #·Áø£eTT e÷Á‘·eTT ø£ì|æ+#·>±, <ëìø£+fÒ ÁøÏ+<ä
>∑TD#·Áø£eTT, >∑TDeTT\T, Je⁄&ÉT˝À @ ˇø£ÿ{° ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. Bììã{Ϻ
ô|ø’ Ï b˛j˚Tø=B› <äèwæ˜ ô|s¡T>∑T‘·T+<ä˙, ÁøÏ+~øÏ e#˚Ãø=B› <äèwæ˜ ‘·sT¡ >∑T‘·T+<ä˙
ns¡úeT>∑T#·Tqï~. MT≈£î ns¡úyÓTÆHê ns¡úeTTø±≈£îHêï y˚TeTT #Ó|üq<˚
eTq>±, ø±\eT÷ ø£ì|æ+#·<äT, ø£s¡àeT÷ ø£ì|æ+#·<äT. ø±\eTT ø£s¡à
me] ø√düeTTHêïjÓ÷ Ä Je⁄&É÷ nø£ÿ&˚j·TTqï >∑TDeTT\÷ @e÷Á‘·eTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 305
y˚T<∏ëX¯ø‘ÔÏ √ @ düeTdü´ø¬ H’ ê düT\uÛeÑ TT>± »yêãT #Ó|ü #·T+<äTs¡T. ø=+<äsT¡
n+<äeTT>±j·TTHêï ‘Ó*$‘·≈î£ ÿeyês¡T>± j·TT+<äTs¡T. yê] Á|ües¡qÔ ≈£L&Ü
‘Ó*$ ‘·≈£îÿe>±H˚ ø£ì|æ+#·T#·T+&ÉTqT. n˝≤ ñ+&ÉT≥≈£î ø±s¡Dy˚T$T?
»ˆˆ ø£s¡à#·Áø£eTT˝Àì ø£s¡à sêX¯ó\Tqï uÛ≤>∑eTT\˝À ◊<äe uÛ≤>∑eTT
˝Òø£ ◊<äe kÕúqeTTq+<äT eTìwæ y˚T<∏dä Tü ‡≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£sà¡ \T+&ÉTqT.
n˝≤π> ø±\#·Áø£eTT˝Àì |üHïÓ +&ÉT Á>∑V≤ü eTT\˝À ãT~∆øÏ n~Û|‹ü jÓTÆ qyê&ÉT
#·+Á<äT&ÉT. C≤‘·ø£#·Áø£eTT˝À #·+Á<äT&ÉT ◊<äe kÕúqeTT˝À ñHêï ˝Ò ø£
#·+Á<äTì Vü≤düÔeTT nø£ÿ&ÉTHêï n≥Te+{Ï e´≈£îÔ\T eT+∫ãT~∆>∑\yê¬s ’
ñ+<äTs¡T. ◊<äe kÕúqeTT ø±≈£î+&É $T>∑‘ê bÕ|ükÕúqeTT˝…’q 3,7,11
kÕúqeTT\˝À ñ+&çq≥¢sTT‘˚ ñqï kÕúqeTTqTã{Ϻ |üP]Ô ‘Ó*$‘·≈£îÿe>±
j·TT+&ÉTqT. #·+Á<äTì‘√bÕ≥T X¯Á‘·T Á>∑Vü≤eTT\T ø£*dæq nø£ÿ&É ø£ *dæq
Á>∑V≤ü eTT\qTã{Ϻ ‘Ó*$‘·≈î£ ÿe ‘·qeTT+&ÉTqT. #·+Á<äTì‘√bÕ≥T ãT<ÛTä &ÉT
X¯Á‘·TyÓ’ ø£*dæj·TT+&É&ÉeTT e\q yê´bÕs¡eTT˝À ‘Ó*$‘·≈£îÿe>±j·TT+&ÉT
qì ‘Ó*j·Te#·TÃqT. nfÒ¢ Äj·÷ Á>∑Vü≤eTT\qTã{Ϻ #Ó|üŒe#·TÃqT.
10) ø=+<äs¡T ø±\eTT ø£s¡à nqT#·T+<äTs¡T. MTs¡T ø±\#·Áø£eTT,
ø£s¡à#·Áø£eTT nHêïs¡T. n$ ø£ì|ækÕÔj·÷?
»ˆˆ @ eTìwæ¬ø’Hê @ ø£s¡àj·TTqïB ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î M\T|ü&É<äT.
m+<äTø£q>± C≤‘·ø£ #·Áø£eTT˝ÀqTqï Á>∑Vü≤eTT\qT ø±\#·Áø£eTT˝Àì
\>∑ïeTT\+<äTqï≥T¢ #Ó|üø=+≥THêïeTT>±˙, sêX¯ó\˝Àqì #Ó|üŒ˝Ò<äT.
sêX¯ó\T ø£s¡à#·Áø£eTT˝À, \>∑ïeTT\T ø±\#·Áø£eTT˝À ñ+{≤sTT nì
#Ó|üø=HêïeTT. sê•j˚T ø£ì|æ+#·q|ü&ÉT <ëì˝Àì ø£s¡à ≈£L&Ü
ø£ì|æ+#·<äT ø£<ë! »qà≈£î+&É*˝À ÁyêdüTø=qT uÛ≤>∑eTT\qT »qà\>∑ï
306 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
≈£î+&É* n+≥THêïeTT. n+‘˚>±˙ »qàsê•≈£î+&É* nì nq&ÉeTT˝Ò<äT.
|ü+#ê+>∑eTTqT ñ|üjÓ÷–+∫ ÁyêdüTø=qï \>∑ï ≈£î+&É*˝À Á>∑Vü≤eTT\T
‘Ó*j·TT#·T+&ÉTqT>±˙, ø£s¡à ø£ì|æ+#·&ÉeTT ˝Ò<äT. nsTTHê Á|ü‹ |ü ìø°
ø£πsà ø±s¡DeT+≥THêïeTT, Á>∑Vü≤y˚T ø±s¡DeTq&ÉeTT˝Ò<äT. ø£s¡à ñqï~
>±˙ ø£ì|æ+#·&eÉ TT ˝Ò<Tä . Á>∑V≤ü eTT\T e÷Á‘·eTT ø£ì|ædTü qÔ ï$ Á>∑V≤ü eTT\T
ñqï~ ø±\#·Áø£eTT˝À, nsTT‘˚ #·Áø£eTT˝Àì Á>∑V≤ü eTT\T ø£ì|ædTü qÔ ï$>±˙,
ø±\eTT ø£ì|æ+#·&ÉeTT˝Ò<äT. ø±\eTT ÁøÏ+<äqTqï ø£s¡à#·Áø£eTT
ø£ì|æ+#·T#·Tqï~>±˙ n+<äT˝Àì ø£s¡à ø£ì|æ+#·&ÉeTT ˝Ò<äT. ÁøÏ+~øÏ
eùdÔ >∑TD#·Áø£eT÷ ø£ì|æ+#·&ÉeTT ˝Ò<äT. n+<äT˝Àì >∑TDeTT\T>±˙,
Je⁄&ÉT>±˙ me]ø° @e÷Á‘·eTT ø£ì|æ+#·&ÉeTT ˝Ò<äT. ô|’q>∑\ ø±\
#·Áø£eTT˝À #·Áø£eT÷, #·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\÷ ø£ì|æ+#·>±, ø±\eTT
ø£ì|æ+#·&ÉeTT˝Ò<äT. ÁøÏ+<äj·TTqï ø£s¡à#·Áø£eTT˝À #·Áø£eTT e÷Á‘·eTT
ø£ì|æ+#·T#·Tqï~>±˙, #·Áø£eTT˝Àì ø£s¡à ø£ì|æ+#·&ÉeTT˝Ò<äT. Çø£ Ç+ø±
ÁøÏ+~øÏb˛‘˚ >∑TD#·Áø£eTTqï~. nsTT‘˚ nø£ÿ&É #·Áø£eT÷ ø£ì|æ+#·&Ée TT
˝Ò<äT. n+<äT˝Àì >∑TDeTT\÷ ø£ì|æ+#·&ÉeTT˝Ò<äT. >∑TDeTT\˝ÀqTqï
Je⁄&É÷ ø£ì|æ+#·&eÉ TT ˝Ò<Tä . eTqeTT u≤>± eTH√<äèwæ˜ ô|{Ϻ Ä˝À∫+#ê*.
ô|’q>∑\ ø±\#·Áø£eTT˝À #·Áø£eT÷ Á>∑Vü≤eTT\T ¬s+&É÷ ø£ì|æ+#·>±, <ëì
ÁøÏ+<ä>\∑ ø£sà¡ #·Áø£eTT˝À #·Áø£eTT e÷Á‘·eTT ø£ì|æ+#·>±, <ëìø£+fÒ ÁøÏ+<ä
>∑TD#·Áø£eTT, >∑TDeTT\T, Je⁄&ÉT˝À @ ˇø£ÿ{° ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. Bììã{Ϻ
ô|ø’ Ï b˛j˚Tø=B› <äèwæ˜ ô|s¡T>∑T‘·T+<ä˙, ÁøÏ+~øÏ e#˚Ãø=B› <äèwæ˜ ‘·sT¡ >∑T‘·T+<ä˙
ns¡úeT>∑T#·Tqï~. MT≈£î ns¡úyÓTÆHê ns¡úeTTø±≈£îHêï y˚TeTT #Ó|üq<˚
eTq>±, ø±\eT÷ ø£ì|æ+#·<äT, ø£s¡àeT÷ ø£ì|æ+#·<äT. ø±\eTT ø£s¡à
me] ø√düeTTHêïjÓ÷ Ä Je⁄&É÷ nø£ÿ&˚j·TTqï >∑TDeTT\÷ @e÷Á‘·eTT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 307
ø£ì|æ+#·e⁄. Á|ü|+ü #·eTT˝À @ eTìw” á eT÷&ÉTq÷ #·÷&É˝&Ò TÉ . nsTT‘˚
Ç|ü&ÉT ø=+<äsT¡ ‘Ó*$>± qqTï ˇø£ Á|üXï¯ qT n&ÉT>∑e#·TÃqT. n<˚eTq>±!
ªªMTs¡T Áyêdæq Á>∑+<∏äeTT\˝À Ç~ ø±\#·Áø£eTì, <ëìÁøÏ+<ä Ç~ ø£s¡à
#·Áø£eT˙, <ëìÁøÏ+<ä >∑TD#·Áø£eTì u§eTày˚dæ #·÷|æ n+<äT˝À Je⁄&ç≥T¢Hêï
&É˙, >∑TDeTT\T Ç≥T¢qïe˙ u§eTà‘√ düVü‰ #·÷bÕs¡T. @ eTìw”
#·÷&É˝Ò<äì #Ó|æŒq MTπs Ä u§eTà\qT #·÷bÕs¡T ø£<ë! >∑TD#·Áø£eTT
n+<äT˝Àì eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\T m≥T¢+&ÉTH√ ‘Ó*j·Tì e÷≈£î >∑TDuÛ≤>∑eTT
\q÷ Je⁄ì Äø±s¡eTTq÷ #·÷bÕs¡T ø£<ë!μμ nì n&ÉT>∑e#·TÃqT. <ëìøÏ
e÷ »yêãT Ç˝≤j·TTqï~ #·÷&É+&ç. Á|ü|+ü #·eTT˝À @ eTìw” #·÷&É˝<Ò Tä
nH˚e÷≥ ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdüÔeTT˝Àì XÊdüqeTT. Ä XÊdüqeTT m|üŒ{Ïø°
e÷s¡<äT, ndü‘·´eT÷ ø±<äT. nsTT‘˚ MT¬s˝≤ #ÓbÕŒs¡T? nì MTs¡T
n&ç–q~ ùV≤‘·Tã<ä∆y˚T nsTTHê <ëìøÏ H˚qT ≈£L&Ü ùV≤‘·Tã<ä∆eTT>±H˚
düe÷<ÛëqeTT ÇdüTÔHêïqT. nø£ÿ&É yêø£´eTT˝À @ eTìw” #·÷&É˝Ò<äT
nqïe÷≥qT #·÷∫q ‘·sê«‘· MT≈£î eTs=ø£ »„|æÔ ≈£L&Ü sêe\dæ+~.
»qq eTs¡D dæ<ë∆+‘·eTTqT #Ó|æŒq|ü&ÉT á $wüj·TeTT Á|ü|ü+#·eTT˝À
|ü⁄{ϺqyêìøÏ meìø° ‘Ó*j·T<äì #Ó|æŒq|ü&ÉT Ç|ü&ÉT n&ç–q Á|üX¯ï
n|ü&˚ n&ÉT>∑e\dæ+~. nsTTHê |òsü y¡ ê˝Ò<Tä . Ç|ü&ÉT n&ç>±s¡T ø±ã{Ϻ
dü+‘√wæ<ë›eTT. »qq eTs¡D dæ<ë∆+‘·eTT˝Àì $wüj·TeTT>±˙, Ç|ü&ÉT
#Ó|æŒq ø±\eTT, ø£s¡àeTT #Ó|æŒq $wüj·TeTT>±˙ @ eTìwæø° ‘Ó*j·T<äT
nì #Ó|Œæ q|ü&ÉT Ç~ ˇø£ eTìwæ #Ó|Œæ q $wüjT· eTì MT¬s˝≤ nqT≈£î+≥T
Hêïs¡T? MT≈£î ø£ì|æ+#˚~ eTìùw nsTTHê H˚qT #Ó|Œæ q≥T¢ nqTø√e&ÉeTT
MT bıs¡bÕ≥T. H˚qT mH√ïe÷s¡T¢ #ÓbÕŒqT. Ç|ü&ÉT ≈£L&Ü >∑Ts¡TÔ
#˚jT· T#·THêïqT. Hê≈£î @MT ‘Ó*j·T<äT. n+<äTe\q me]ø° ‘Ó*j·T<äì
308 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#Ó|æŒq <˚e⁄ìe÷≥ yêdüÔeeTT. @ s¡Vü≤dü´yÓTÆHê eTq X¯Øs¡eTT˝ÀqTqï
Ä‘·àπø ‘Ó\TdüT.
Ä‘·à n+<ä]˙ q&ç|æ+#·T#·÷ Ç≥T Je⁄ì>± n≥T <˚e⁄ì>±
ÁuÛÑ$T+|üCÒj·TT#·÷, ‘êqT e÷Á‘·eTT me]ø° ‘Ó*j·Tø£ ìX¯Ùã∆eTT>±
j·TTqï~. nìï{Ïø° n~Û|ü‹jÓÆTq <˚e⁄&ÉT ‘·q≈£î eTq≈£î eT<Ûä´˝À
Ä‘·àqT+∫ kÕøÏå>± $H√<äeTTqT #·÷düTÔHêï&ÉT. m˝≤¬>’‘˚H˚$T, n˙ï
‘Ó\TdüTqqTø=qï Je⁄ìø° @MT ‘Ó*j·T<äì ì»+>± @ Je⁄ìø° ‘Ó*j·T<äT.
n+<äTe\q ø±\eTT me]ø° ‘Ó*j·T<äT. nfÒ¢ ø£s¡à ø£ì|æ+#·&ÉeTT ˝Ò<äT.
Je⁄&ÉT, >∑TDeTT\qT dü«j·TeTT>± mes¡÷ #·÷&É˝Ò<äT. y˚TeTT #·÷|æ‘˚
MTs¡T #·÷&É>∑*>±s¡T, y˚TeTT #Ó|挑˚ $q>∑*>±s¡T. n+‘˚>±ì <˚e⁄ì
e÷≥ Á|üø±s¡eTT y˚TeTT ‘·|üŒ mes¡÷ dü«j·TeTT>± #·÷&É˝Ò<äì #Ó|üŒ
e#·TÃqT.
11) e÷≈£î CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*j·÷\+fÒ á Á>∑+<∏äeTT #·~$‘˚
ns¡úeTe⁄‘·T+<ë?
»ˆˆ düVü≤»eTT>± me] Á>∑+<∏äeTTqT yês¡T >=|üŒ>± #Ó|üø=+<äTs¡T.
n+<äTe\q á Á>∑+<∏äeTT #·~$‘˚ u≤>± ns¡úeTe⁄‘·T+<äì H˚qT #Ó|æŒHê,
n~ ns¡eú T>∑T≥≈£L, ns¡eú TT ø±≈£î+&ÉT≥≈£L ˇø£ $<ÛëqeTTqT nqTdü]+∫
#·÷ùdÔ <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\˝À ˇø£ ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT nqT≈£L\eTT ˝Òq|ü&ÉT
CÀ´‹wü´eTT ns¡úeTTø±<äT. ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT »qà \>∑ïeTTq nqT≈£L\yÓTÆq
$TÁ‘· Á>∑Vü≤yÓTÆ ◊<äekÕúqeTT˝À ñHêï, ‘·q #˚‹‘√ ‘êøÏHê, n≥Te+{Ï
C≤‘·≈£îìøÏ CÀ´‹wü´eTT MT<ä ÄdüøÏÔø£*Z <ëìì ‘Ó*j·TTq≥T¢ #˚j·TTqT.
ÄdüøÔÏ ô|s¡T>∑Tø=B› CÀ´‹wü´ XÊÅdeÔü TT ns¡eú T>∑T#·÷e#·TÃqT. @B ˇø£ÿe÷s¡T
sê<äT ø±\Áø£y˚T|” sê>∑\<äT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 307
ø£ì|æ+#·e⁄. Á|ü|+ü #·eTT˝À @ eTìw” á eT÷&ÉTq÷ #·÷&É˝&Ò TÉ . nsTT‘˚
Ç|ü&ÉT ø=+<äsT¡ ‘Ó*$>± qqTï ˇø£ Á|üXï¯ qT n&ÉT>∑e#·TÃqT. n<˚eTq>±!
ªªMTs¡T Áyêdæq Á>∑+<∏äeTT\˝À Ç~ ø±\#·Áø£eTì, <ëìÁøÏ+<ä Ç~ ø£s¡à
#·Áø£eT˙, <ëìÁøÏ+<ä >∑TD#·Áø£eTì u§eTày˚dæ #·÷|æ n+<äT˝À Je⁄&ç≥T¢Hêï
&É˙, >∑TDeTT\T Ç≥T¢qïe˙ u§eTà‘√ düVü‰ #·÷bÕs¡T. @ eTìw”
#·÷&É˝Ò<äì #Ó|æŒq MTπs Ä u§eTà\qT #·÷bÕs¡T ø£<ë! >∑TD#·Áø£eTT
n+<äT˝Àì eT÷&ÉT uÛ≤>∑eTT\T m≥T¢+&ÉTH√ ‘Ó*j·Tì e÷≈£î >∑TDuÛ≤>∑eTT
\q÷ Je⁄ì Äø±s¡eTTq÷ #·÷bÕs¡T ø£<ë!μμ nì n&ÉT>∑e#·TÃqT. <ëìøÏ
e÷ »yêãT Ç˝≤j·TTqï~ #·÷&É+&ç. Á|ü|+ü #·eTT˝À @ eTìw” #·÷&É˝<Ò Tä
nH˚e÷≥ ÁãVü≤à$<ë´ XÊÅdüÔeTT˝Àì XÊdüqeTT. Ä XÊdüqeTT m|üŒ{Ïø°
e÷s¡<äT, ndü‘·´eT÷ ø±<äT. nsTT‘˚ MT¬s˝≤ #ÓbÕŒs¡T? nì MTs¡T
n&ç–q~ ùV≤‘·Tã<ä∆y˚T nsTTHê <ëìøÏ H˚qT ≈£L&Ü ùV≤‘·Tã<ä∆eTT>±H˚
düe÷<ÛëqeTT ÇdüTÔHêïqT. nø£ÿ&É yêø£´eTT˝À @ eTìw” #·÷&É˝Ò<äT
nqïe÷≥qT #·÷∫q ‘·sê«‘· MT≈£î eTs=ø£ »„|æÔ ≈£L&Ü sêe\dæ+~.
»qq eTs¡D dæ<ë∆+‘·eTTqT #Ó|æŒq|ü&ÉT á $wüj·TeTT Á|ü|ü+#·eTT˝À
|ü⁄{ϺqyêìøÏ meìø° ‘Ó*j·T<äì #Ó|æŒq|ü&ÉT Ç|ü&ÉT n&ç–q Á|üX¯ï
n|ü&˚ n&ÉT>∑e\dæ+~. nsTTHê |òsü y¡ ê˝Ò<Tä . Ç|ü&ÉT n&ç>±s¡T ø±ã{Ϻ
dü+‘√wæ<ë›eTT. »qq eTs¡D dæ<ë∆+‘·eTT˝Àì $wüj·TeTT>±˙, Ç|ü&ÉT
#Ó|æŒq ø±\eTT, ø£s¡àeTT #Ó|æŒq $wüj·TeTT>±˙ @ eTìwæø° ‘Ó*j·T<äT
nì #Ó|Œæ q|ü&ÉT Ç~ ˇø£ eTìwæ #Ó|Œæ q $wüjT· eTì MT¬s˝≤ nqT≈£î+≥T
Hêïs¡T? MT≈£î ø£ì|æ+#˚~ eTìùw nsTTHê H˚qT #Ó|Œæ q≥T¢ nqTø√e&ÉeTT
MT bıs¡bÕ≥T. H˚qT mH√ïe÷s¡T¢ #ÓbÕŒqT. Ç|ü&ÉT ≈£L&Ü >∑Ts¡TÔ
#˚jT· T#·THêïqT. Hê≈£î @MT ‘Ó*j·T<äT. n+<äTe\q me]ø° ‘Ó*j·T<äì
308 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#Ó|æŒq <˚e⁄ìe÷≥ yêdüÔeeTT. @ s¡Vü≤dü´yÓTÆHê eTq X¯Øs¡eTT˝ÀqTqï
Ä‘·àπø ‘Ó\TdüT.
Ä‘·à n+<ä]˙ q&ç|æ+#·T#·÷ Ç≥T Je⁄ì>± n≥T <˚e⁄ì>±
ÁuÛÑ$T+|üCÒj·TT#·÷, ‘êqT e÷Á‘·eTT me]ø° ‘Ó*j·Tø£ ìX¯Ùã∆eTT>±
j·TTqï~. nìï{Ïø° n~Û|ü‹jÓÆTq <˚e⁄&ÉT ‘·q≈£î eTq≈£î eT<Ûä´˝À
Ä‘·àqT+∫ kÕøÏå>± $H√<äeTTqT #·÷düTÔHêï&ÉT. m˝≤¬>’‘˚H˚$T, n˙ï
‘Ó\TdüTqqTø=qï Je⁄ìø° @MT ‘Ó*j·T<äì ì»+>± @ Je⁄ìø° ‘Ó*j·T<äT.
n+<äTe\q ø±\eTT me]ø° ‘Ó*j·T<äT. nfÒ¢ ø£s¡à ø£ì|æ+#·&ÉeTT ˝Ò<äT.
Je⁄&ÉT, >∑TDeTT\qT dü«j·TeTT>± mes¡÷ #·÷&É˝Ò<äT. y˚TeTT #·÷|æ‘˚
MTs¡T #·÷&É>∑*>±s¡T, y˚TeTT #Ó|挑˚ $q>∑*>±s¡T. n+‘˚>±ì <˚e⁄ì
e÷≥ Á|üø±s¡eTT y˚TeTT ‘·|üŒ mes¡÷ dü«j·TeTT>± #·÷&É˝Ò<äì #Ó|üŒ
e#·TÃqT.
11) e÷≈£î CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*j·÷\+fÒ á Á>∑+<∏äeTT #·~$‘˚
ns¡úeTe⁄‘·T+<ë?
»ˆˆ düVü≤»eTT>± me] Á>∑+<∏äeTTqT yês¡T >=|üŒ>± #Ó|üø=+<äTs¡T.
n+<äTe\q á Á>∑+<∏äeTT #·~$‘˚ u≤>± ns¡úeTe⁄‘·T+<äì H˚qT #Ó|æŒHê,
n~ ns¡eú T>∑T≥≈£L, ns¡eú TT ø±≈£î+&ÉT≥≈£L ˇø£ $<ÛëqeTTqT nqTdü]+∫
#·÷ùdÔ <ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\˝À ˇø£ ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT nqT≈£L\eTT ˝Òq|ü&ÉT
CÀ´‹wü´eTT ns¡úeTTø±<äT. ãT<ÛäÁ>∑Vü≤eTT »qà \>∑ïeTTq nqT≈£L\yÓTÆq
$TÁ‘· Á>∑Vü≤yÓTÆ ◊<äekÕúqeTT˝À ñHêï, ‘·q #˚‹‘√ ‘êøÏHê, n≥Te+{Ï
C≤‘·≈£îìøÏ CÀ´‹wü´eTT MT<ä ÄdüøÏÔø£*Z <ëìì ‘Ó*j·TTq≥T¢ #˚j·TTqT.
ÄdüøÔÏ ô|s¡T>∑Tø=B› CÀ´‹wü´ XÊÅdeÔü TT ns¡eú T>∑T#·÷e#·TÃqT. @B ˇø£ÿe÷s¡T
sê<äT ø±\Áø£y˚T|” sê>∑\<äT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 309
12) >∑‘·eTT˝À #ê˝≤eT+~ CÀ´‹wü´XÊÅdüÔ s¡#·sTT‘·\T yê]yê]
Á>∑+<∏äeTT˝…’q CÀ´‹wü´ |òü\Á>∑+<∏äeTT, j·Teq C≤‘·ø£eTT, C≤‘·ø£
e÷sêÔ+&ÉeTT, C≤‘·ø£ #·+Á~ø£ yÓTT<ä\>∑T |ü⁄düÔø£eTT\+<äT dü÷s¡T´&ÉT,
≈£îE&ÉT, X¯ì, sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄\qT ø£è≤s¡T\˙, ãT<Ûä, >∑Ts¡T, X¯óÁø£,
#·+Á<äT\qT kÂeTT´\˙ #ÓbÕŒs¡T. Ç+ø£q÷ #ê˝≤ |ü⁄düøÔ e£ TT˝˝À áe÷fÒ
ñqï~. y˚s¡T CÀ´‹wüß´\+<äs¡÷ á $wüj·TeTTH˚ #Ó|ü#·THêïs¡T. n~
m+‘·es¡≈£î yêdüÔeeTT?
»ˆˆ n~ @e÷Á‘·eT÷ yêdüÔeeTT ø±<äì #Ó|ü#·THêïeTT. eT+∫
|üìì #˚j·TTyê]ì X¯óuÛÑT\˙, #Ó&ÉT |üìì #˚j·TTyê]ì nX¯óuÛÑT\˙
nqe#·TÃqT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T ø=ìï |ü⁄D´eTTqT
bÕ*+#·Tq$>∑, ø=ìï bÕ|üeTTqT bÕ*+#·Tq$>∑ ñqïe÷≥ yêdüÔey˚T.
bÕ|üeTTqT |ü]bÕ*+#·Tyê]ì ø£è≤s¡T\T, bÕ|ü⁄\T, nX¯óuÛÑT\T,
X¯Á‘·Te⁄\T nì |æ\Tee#·TÃqT. n˝≤π> |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·Tyê]ì
kÂeTT´\T, |ü⁄DT´\T, X¯óuÛTÑ \T, $TÁ‘·T\T nì |æ\Tee#·TÃqT. Á>∑Vü≤eTT\T
¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\T>± ñ+&É&ÉeTT yêdüÔey˚T nsTTq|üŒ{Ïø°, ˇø£ \>∑ï
C≤‘·≈£îq≈£î bÕ|üeTTqT bÕ*+#·T#·T ø£è≤s¡T\T>± ñ+&çqyêπs eTs=ø£
\>∑ï C≤‘·≈£îq≈£î |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·Tyê¬s’ kÂeTT´\T>± ñHêïs¡T.
C≤|òü‘·ø£ \>∑ïeTT\qT ã{Ϻ ø=+<ä]øÏ XÊ•«‘·eTT>± ø£è≤s¡T\T>±qTqï
Á>∑V≤ü eTT\T, eTs=ø£ C≤|ò‘ü ø· £ \>∑ïeTTqT ã{Ϻ eT]ø=+<ä]øÏ XÊ•«‘·eTT>±
kÂeTT´\T>± ñHêïs¡ T . n+<ä T e\q n+<ä ] ø° XÊ•«‘· e TT>±
ø£è≤s¡Á>∑Vü≤eTT\T ˝Òe⁄, nfÒ¢ kÂeT´ Á>∑Vü≤eTT\T ˝Òe⁄. n˝≤ n+<ä ]ø°
XÊ•«‘·eTT>± ø=ìï Á>∑Vü≤eTT\T ø£è≤s¡T\T>± ñHêïs¡ì n+fÒ, n~
XÊÅdüÔã<䛑· ˝Ò≈£î+&Ü ÇwüºyÓTT∫Ãq≥T¢ #Ó|æŒq<ä>∑TqT. CÀ´‹wü´eTT
310 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
wü{ŸXÊÅdüÔeTT\˝À ˇø£ XÊÅdüÔeTT ø±e⁄q dü÷Á‘·ã<䛑· ø£*Zj·TTqï~. 2:1
nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT, $TÁ‘·T\T X¯Á‘·Te⁄\T nqT ¬s+&ÉT es¡ZeTT\qT
$uÛõÑ +#êeTT. <ëìÁ|üø±s¡eTT ˇø£ìøÏ $TÁ‘·T˝…q’ Á>∑V≤ü eTT\T eTs=ø£ìøÏ
X¯Á‘·Te⁄\T ø±e#·TÃqT. Äs¡T \>∑ïeTT\≈£î X¯Á‘·Te⁄˝…,’ ø£è≤s¡T\T>± e]Ô+#·T
Á>∑Vü≤eTT\T, eTs=ø£ Äs¡T \>∑ïeTT\≈£î $TÁ‘·T˝…’, kÂeTT´\T>±
e]Ô+#·T#·THêïs¡T. ˇø£ XÊÅdüÔeTTqT nqTdü]+∫, n+<äT˝Àq÷ ˇø£
dü÷Á‘·eTTqT nqTdü]+∫ mes¡T me]øÏ kÂeTT´˝À, mes¡T me]øÏ ø£è≤s¡T˝À
y˚TeTT $e]+∫ #ÓbÕŒeTT. n≥T¢ø±ø£ @ \>∑ïeTTq÷ Ä<Ûës¡eTT #˚dTü ø=ì
#·÷&Éø£, @ dü÷Á‘·eTTq÷ nqTdü]+#·≈£î+&É s¡$, X¯ì, ≈£î», sêVüQ,
πø‘·Te⁄\qT ø£è≤s¡T\q&ÉeTT, >∑Ts¡T, ãT<Ûä, X¯óÁø£, #·+Á<äT\qT kÂeTT´\T
nq&ÉeTT |üP]Ô XÊÅdüÔ$s¡T<ä∆eTì #Ó|ü#·THêïeTT. dü+düÿè‘·eTT˝À
Çwüyº TÓ T∫Ãq≥T¢ XÀ¢øe£ TT\qT n*¢ #Ó|Œæ q+‘·e÷Á‘·eTTq n+<äT˝À XÊÅd”j
Ô T· ‘·
˝Òø£b˛‘˚ n~ yêdüÔeeTT ø±<äT. Çø£ÿ&=ø£ ñ<ëVü≤s¡DqT #·÷kÕÔeTT.
XÀ¢ˆˆ <äT'U≤eVü‰ <Ûäq$XÊø£sê' Á|ü~ÛcÕº $‘·Ôdæú‘ê s¡$X¯HÓ’X¯Ãs¡ uÛÑ÷$T|ü⁄Á‘ê'
#·+Á<√ãT<ä›düT‡s¡ >∑Ts¡Ts¡“¤è>∑Tq+<äH√yê, düπs«<Ûäqdü´ ì#·j·T\ ≈£îs¡T<˚ <ÛäqkÕú'
‘ê‘·Œs¡´eTT : ~«rj·T kÕúqeTT˝À s¡$,X¯ì,≈£îE\˝À mes¡Tqïq÷
<ÛäqHêX¯qeTTqT, n~Ûø£<äT'KeTTqT ø£*Z+∫ u≤~Û+‘·Ts¡T. #·+Á<ä,ãT<Ûä,
X¯óÁ≈£î\˝À @ ˇø£ÿs¡Tqïq÷ <Ûäq˝≤uÛÑeTTqT ø£*–+‘·Ts¡T.
á XÀ¢ø£eT÷ <ëì ‘ê‘·Œs¡´eT÷ ªªj·Teq C≤‘·ø£eTTμμ nqT
|ü⁄düÔø£eTT˝À Áyêj·Tã&çj·TTqï~. Ç+<äT˝À y˚TeTT n&ÉT>∑Tq<˚eTq>±!
~«rj·TeTTq #Ó&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T+fÒ, <Ûäq HêX¯qeTT <äT'KeTT ø£\TZqqT≥
ˇ|ü≈£î+{≤qT. ø±˙ @ \>∑ïeTT ~«rj·TeTTq Ms¡T #Ó|æŒq Á>∑Vü≤eTT\T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 309
12) >∑‘·eTT˝À #ê˝≤eT+~ CÀ´‹wü´XÊÅdüÔ s¡#·sTT‘·\T yê]yê]
Á>∑+<∏äeTT˝…’q CÀ´‹wü´ |òü\Á>∑+<∏äeTT, j·Teq C≤‘·ø£eTT, C≤‘·ø£
e÷sêÔ+&ÉeTT, C≤‘·ø£ #·+Á~ø£ yÓTT<ä\>∑T |ü⁄düÔø£eTT\+<äT dü÷s¡T´&ÉT,
≈£îE&ÉT, X¯ì, sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄\qT ø£è≤s¡T\˙, ãT<Ûä, >∑Ts¡T, X¯óÁø£,
#·+Á<äT\qT kÂeTT´\˙ #ÓbÕŒs¡T. Ç+ø£q÷ #ê˝≤ |ü⁄düøÔ e£ TT˝˝À áe÷fÒ
ñqï~. y˚s¡T CÀ´‹wüß´\+<äs¡÷ á $wüj·TeTTH˚ #Ó|ü#·THêïs¡T. n~
m+‘·es¡≈£î yêdüÔeeTT?
»ˆˆ n~ @e÷Á‘·eT÷ yêdüÔeeTT ø±<äì #Ó|ü#·THêïeTT. eT+∫
|üìì #˚j·TTyê]ì X¯óuÛÑT\˙, #Ó&ÉT |üìì #˚j·TTyê]ì nX¯óuÛÑT\˙
nqe#·TÃqT. ø±\#·Áø£eTT˝Àì Á>∑Vü≤eTT\T ø=ìï |ü⁄D´eTTqT
bÕ*+#·Tq$>∑, ø=ìï bÕ|üeTTqT bÕ*+#·Tq$>∑ ñqïe÷≥ yêdüÔey˚T.
bÕ|üeTTqT |ü]bÕ*+#·Tyê]ì ø£è≤s¡T\T, bÕ|ü⁄\T, nX¯óuÛÑT\T,
X¯Á‘·Te⁄\T nì |æ\Tee#·TÃqT. n˝≤π> |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·Tyê]ì
kÂeTT´\T, |ü⁄DT´\T, X¯óuÛTÑ \T, $TÁ‘·T\T nì |æ\Tee#·TÃqT. Á>∑Vü≤eTT\T
¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\T>± ñ+&É&ÉeTT yêdüÔey˚T nsTTq|üŒ{Ïø°, ˇø£ \>∑ï
C≤‘·≈£îq≈£î bÕ|üeTTqT bÕ*+#·T#·T ø£è≤s¡T\T>± ñ+&çqyêπs eTs=ø£
\>∑ï C≤‘·≈£îq≈£î |ü⁄D´eTTqT bÕ*+#·Tyê¬s’ kÂeTT´\T>± ñHêïs¡T.
C≤|òü‘·ø£ \>∑ïeTT\qT ã{Ϻ ø=+<ä]øÏ XÊ•«‘·eTT>± ø£è≤s¡T\T>±qTqï
Á>∑V≤ü eTT\T, eTs=ø£ C≤|ò‘ü ø· £ \>∑ïeTTqT ã{Ϻ eT]ø=+<ä]øÏ XÊ•«‘·eTT>±
kÂeTT´\T>± ñHêïs¡ T . n+<ä T e\q n+<ä ] ø° XÊ•«‘· e TT>±
ø£è≤s¡Á>∑Vü≤eTT\T ˝Òe⁄, nfÒ¢ kÂeT´ Á>∑Vü≤eTT\T ˝Òe⁄. n˝≤ n+<ä ]ø°
XÊ•«‘·eTT>± ø=ìï Á>∑Vü≤eTT\T ø£è≤s¡T\T>± ñHêïs¡ì n+fÒ, n~
XÊÅdüÔã<䛑· ˝Ò≈£î+&Ü ÇwüºyÓTT∫Ãq≥T¢ #Ó|æŒq<ä>∑TqT. CÀ´‹wü´eTT
310 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
wü{ŸXÊÅdüÔeTT\˝À ˇø£ XÊÅdüÔeTT ø±e⁄q dü÷Á‘·ã<䛑· ø£*Zj·TTqï~. 2:1
nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT, $TÁ‘·T\T X¯Á‘·Te⁄\T nqT ¬s+&ÉT es¡ZeTT\qT
$uÛõÑ +#êeTT. <ëìÁ|üø±s¡eTT ˇø£ìøÏ $TÁ‘·T˝…q’ Á>∑V≤ü eTT\T eTs=ø£ìøÏ
X¯Á‘·Te⁄\T ø±e#·TÃqT. Äs¡T \>∑ïeTT\≈£î X¯Á‘·Te⁄˝…,’ ø£è≤s¡T\T>± e]Ô+#·T
Á>∑Vü≤eTT\T, eTs=ø£ Äs¡T \>∑ïeTT\≈£î $TÁ‘·T˝…’, kÂeTT´\T>±
e]Ô+#·T#·THêïs¡T. ˇø£ XÊÅdüÔeTTqT nqTdü]+∫, n+<äT˝Àq÷ ˇø£
dü÷Á‘·eTTqT nqTdü]+∫ mes¡T me]øÏ kÂeTT´˝À, mes¡T me]øÏ ø£è≤s¡T˝À
y˚TeTT $e]+∫ #ÓbÕŒeTT. n≥T¢ø±ø£ @ \>∑ïeTTq÷ Ä<Ûës¡eTT #˚dTü ø=ì
#·÷&Éø£, @ dü÷Á‘·eTTq÷ nqTdü]+#·≈£î+&É s¡$, X¯ì, ≈£î», sêVüQ,
πø‘·Te⁄\qT ø£è≤s¡T\q&ÉeTT, >∑Ts¡T, ãT<Ûä, X¯óÁø£, #·+Á<äT\qT kÂeTT´\T
nq&ÉeTT |üP]Ô XÊÅdüÔ$s¡T<ä∆eTì #Ó|ü#·THêïeTT. dü+düÿè‘·eTT˝À
Çwüyº TÓ T∫Ãq≥T¢ XÀ¢øe£ TT\qT n*¢ #Ó|Œæ q+‘·e÷Á‘·eTTq n+<äT˝À XÊÅd”j
Ô T· ‘·
˝Òø£b˛‘˚ n~ yêdüÔeeTT ø±<äT. Çø£ÿ&=ø£ ñ<ëVü≤s¡DqT #·÷kÕÔeTT.
XÀ¢ˆˆ <äT'U≤eVü‰ <Ûäq$XÊø£sê' Á|ü~ÛcÕº $‘·Ôdæú‘ê s¡$X¯HÓ’X¯Ãs¡ uÛÑ÷$T|ü⁄Á‘ê'
#·+Á<√ãT<ä›düT‡s¡ >∑Ts¡Ts¡“¤è>∑Tq+<äH√yê, düπs«<Ûäqdü´ ì#·j·T\ ≈£îs¡T<˚ <ÛäqkÕú'
‘ê‘·Œs¡´eTT : ~«rj·T kÕúqeTT˝À s¡$,X¯ì,≈£îE\˝À mes¡Tqïq÷
<ÛäqHêX¯qeTTqT, n~Ûø£<äT'KeTTqT ø£*Z+∫ u≤~Û+‘·Ts¡T. #·+Á<ä,ãT<Ûä,
X¯óÁ≈£î\˝À @ ˇø£ÿs¡Tqïq÷ <Ûäq˝≤uÛÑeTTqT ø£*–+‘·Ts¡T.
á XÀ¢ø£eT÷ <ëì ‘ê‘·Œs¡´eT÷ ªªj·Teq C≤‘·ø£eTTμμ nqT
|ü⁄düÔø£eTT˝À Áyêj·Tã&çj·TTqï~. Ç+<äT˝À y˚TeTT n&ÉT>∑Tq<˚eTq>±!
~«rj·TeTTq #Ó&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T+fÒ, <Ûäq HêX¯qeTT <äT'KeTT ø£\TZqqT≥
ˇ|ü≈£î+{≤qT. ø±˙ @ \>∑ïeTT ~«rj·TeTTq Ms¡T #Ó|æŒq Á>∑Vü≤eTT\T
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 311
ñHêïs√ #Ó|üŒø£b˛e&ÉeTT, eT]j·TT s¡$, X¯ì, ≈£îE\T, @ \>∑ïeTTq≈£î
ø£è≤s¡T˝À, m≥T¢ ø£è≤s¡T˝…’Hês√ #Ó|üŒø£b˛e&ÉeTT |üP]Ô nXÊÅd”Ôj·T‘· nì
#Ó|üŒe#·TÃqT. y˚TeTT 2 :1 nqT Ä‘·à\ dü÷Á‘·eTTqT nqTdü]+∫
Á>∑Vü≤eTT\qT ¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\T>± #˚XÊeTT. yê{ÏH˚ >∑Ts¡Tes¡ZeTT, X¯ì
es¡ZeTT nì ≈£L&Ü #ÓbÕŒeTT. X¯ì, ãT<Ûä, X¯óÁø£, sêVüQe⁄\qT ˇø£
>∑T+|ü⁄˝À— dü÷s¡´, #·+Á<ä, ≈£î», >∑Ts¡T, øπ ‘·T\qT ˇø£ >∑T+|ü⁄˝À ñHêïj·Tì
y˚TeTT #Ó|Œæ ‘˚ CÀ´‹ ‘Ó*j·Tìyês¡T s¬ +&ÉT >∑T+|ü⁄\˝Àì yê]ì ø£\T|ü⁄ø=ì
dü÷s¡´, ≈£î», X¯ì, sêVüQ,πø‘·T\qT ø£è≤s¡T\Hêïs¡T. Ç+<äT˝À e÷
˝…ø£ÿÁ|üø±s¡eTT dü÷s¡´, ≈£î», πø‘·Te⁄\T >∑Ts¡Tes¡ZeTT˝Àìyês¡T ø±>±, á
eTT>∑T]Z ˝À Á|ü‹|üøå£ >∑T+|ü⁄˝Àì sêVüQe⁄,X¯ì ø£*dæb˛e&ÉeTT |üP]Ô ‘·|ü .
n+‘˚ø±ø£ 1I7 nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT dü÷s¡T´q≈£î ã<ä› X¯Á‘·Te⁄ X¯ì
n>∑TqT. n˝≤π> X¯ìøÏ ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ dü÷s¡T´&É>∑TqT. n≥Te+{Ïyês¡ T ˇø£
>∑T+|ü⁄˝À ø£è≤s¡T\T>± ñHêïs¡ì #Ó|üŒ&ÉeTT ndü+ã<ä›eTT, nXÊÅd”Ôj·TeTT.
n+<äTe\q dü+düÿè‘· XÀ¢ø£eTT˝ÀqTqï ‘·|ü&ÉT düe÷#ês¡eTTqT qeTà
e<ä›+&ç. Ç≥Te+{Ï nXÊÅd”Ôj·T‘· CÀ´‹wü´eTT˝À ø£ì|ædüTÔqï~. ø±e⁄q
H˚{Ï ùV≤‘·Tyê<äT\T, HêdæøÔ y£ ê<äT\T CÀ´‹wü´eTT XÊÅdeÔü TT ø±<ä+≥THêïs¡T.
{°M9 yês¡T CÀ´‹wü´eTT eT÷&ÛÉqeTàø£eTT n+≥THêïs¡T. n+<äTe\q
y˚TeTT |üP]Ô XÊÅd”Ôj·T‘·‘√ á Á>∑+<∏äeTTqT Áyêdæ, CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
wü{ŸXÊÅdüÔeTT\˝À ◊<äeXÊÅdüÔeTì #Ó|ü#·THêïeTT.
13) Ç+‘·es¡≈î£ #Ó|Œæ q n‹s¡<Tä∏ \T, eTVü‰s¡<Tä∏ \T Á>∑V≤ü eTT\T ‘=$Tà<˚
nì #Ó|üŒ>±, mes¡÷ #Ó|üŒì eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT MTs¡T #ÓbÕŒs¡T.
MTs¡T mø£ÿ&Ü me]ø° CÀ´‹wü´eTT #Ó|æŒq~ ≈£L&Ü ˝Ò<äT. uÛÑ$wü´‘·TÔ
(CÀ´‹wü´eTT) #Ó|ü nqTuÛÑeeTT>±˙, n\yê≥T>±˙ ˝Òì MTs¡T @ø£+>±
312 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
<ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\qT Á|üø£{Ï+∫, CÀ´‹wü´ Á>∑+<∏äeTTqT XÊÅdüÔã<ä›eTT>±,
dü÷Á‘· j·TTø£ÔeTT>± ÁyêdüTÔHêïeT+≥THêïs¡T. Ç~ dü+uÛÑeeT>∑THê?
»ˆˆ Ç+‘·es¡≈£î #Ó|æŒqyês¡T s¡<∏äT˝À, n‹s¡<∏äT˝À, eTVü‰s¡<∏äT˝À,
Ms¡T˝À, X¯Ss¡T˝À Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. CÀ´‹wü´eTT˝À H˚qT e÷Á‘·eTT
πøe\eTT s¡<∏äT&ÉqT ≈£L&Ü ø±qT. n≥Te+≥|ü⁄&ÉT ˙e⁄ Áyêj·TTq~
düÁø£eTy˚THê? nì qqTï n&ÉT>∑T≥˝À MT ‘·ù|ŒMT˝Ò<äT. MT Á|üX¯ï≈£î
y˚TeTT #Ó|ü düe÷<Ûëq y˚TeTq>±! Hê≈£î CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*j·T<äT ø±˙,
Hê X¯Øs¡eTT˝À Hê Á|üø£ÿH˚j·TTqï yêìøÏ, wü{ŸXÊÅdüÔeTT\T dü+|üPs¡íeTT>±
‘Ó*j·TTqT. Çø£ÿ&É ˇø£ dü÷Á‘·eTTqT ñ<äVü≤]+∫‘˚ ˇø£ ÇqT|ü eTTø£ ÿ
Á|üø£ÿ˝À nj·TkÕÿ+‘·eTT ñ+&çHê, ˇø£y˚fi¯ nj·TkÕÿ+‘·eTT Á|üø£ÿ˝À
ÇqT|üeTTø£ÿ ñ+&çHê ÇqT|ü eTTπøÿ nj·TkÕÿ+‘·eTT>± e÷s¡T‘·T+~,
ø±˙ nj·TkÕÿ+‘·eTT ÇqT|ü eTTø£ÿ>± e÷s¡<äT. n˝≤π> ˇø£ ‘Ó*j·Tì
yêì Á|üøÿ£ ˝À ‘Ó*dæqyê&ÉT+&çHê, ˇø£yfi˚ ¯ ‘Ó*dæqyêì Á|üøÿ£ ˝À ‘Ó*j·Tì
yê&ÉT+&çHê, ‘Ó*j·Tìyê&˚ ‘Ó*dæqyê&ÉT>± e÷s¡TqT. ø±˙ ‘Ó*dæqyê&É T
‘Ó*j·Tìyêì>± e÷s¡&ÉT. á dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT, H˚qT CÀ´‹wü´eTT
‘Ó*j·Tìyê&çH˚, ø±˙ CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*dæqyêì Á|üø£ÿq ñHêïqT. ø£qTø£
ndü˝…’q CÀ´‹wü´y˚T$T{À Hê≈£î ‘Ó*dæ+~. Ç<ä›s¡eTT ø£*dæ MT≈£î
#Ó|üŒ>∑\T>∑T#·THêïeTT. á dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡y˚T ôd’qT‡ n_Ûeè~∆ ø±ì
|ü⁄sê‘·q ø±\eTT˝ÀH˚, bÕXÊÑ·T´\T >∑T&ɶ\T ≈£L&É ø£≥ºì nHê>∑]ø£
ø±\eTT˝ÀH˚, U>√fi¯ |ü]XÀ<Ûäq\T ˝Òì ø±\eTT˝ÀH˚, @ y√´eTHÍø£\T
Äø±X¯eTT˝ÀìøÏ b˛ì ø±\eTT˝ÀH˚, ø=+<äs¡T eTVü≤s¡T¸\T ‘=$Tà~
Á>∑V≤ü eTT\q÷, yê{Ï y˚>e∑ TTq÷, Á>∑V≤ü DeTT\q÷ |üd>æ {∑ ºÏ #Ó|Œü >∑*>±s¡T.
‘·eT Á|üø£ÿyêìì >∑T]Ô+∫qyês¡T Á|üø£ÿyê&ÉT #Ó|æŒqfÒ¢ #ÓbÕŒs¡T. áHê&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 311
ñHêïs√ #Ó|üŒø£b˛e&ÉeTT, eT]j·TT s¡$, X¯ì, ≈£îE\T, @ \>∑ïeTTq≈£î
ø£è≤s¡T˝À, m≥T¢ ø£è≤s¡T˝…’Hês√ #Ó|üŒø£b˛e&ÉeTT |üP]Ô nXÊÅd”Ôj·T‘· nì
#Ó|üŒe#·TÃqT. y˚TeTT 2 :1 nqT Ä‘·à\ dü÷Á‘·eTTqT nqTdü]+∫
Á>∑Vü≤eTT\qT ¬s+&ÉT >∑T+|ü⁄\T>± #˚XÊeTT. yê{ÏH˚ >∑Ts¡Tes¡ZeTT, X¯ì
es¡ZeTT nì ≈£L&Ü #ÓbÕŒeTT. X¯ì, ãT<Ûä, X¯óÁø£, sêVüQe⁄\qT ˇø£
>∑T+|ü⁄˝À— dü÷s¡´, #·+Á<ä, ≈£î», >∑Ts¡T, øπ ‘·T\qT ˇø£ >∑T+|ü⁄˝À ñHêïj·Tì
y˚TeTT #Ó|Œæ ‘˚ CÀ´‹ ‘Ó*j·Tìyês¡T s¬ +&ÉT >∑T+|ü⁄\˝Àì yê]ì ø£\T|ü⁄ø=ì
dü÷s¡´, ≈£î», X¯ì, sêVüQ,πø‘·T\qT ø£è≤s¡T\Hêïs¡T. Ç+<äT˝À e÷
˝…ø£ÿÁ|üø±s¡eTT dü÷s¡´, ≈£î», πø‘·Te⁄\T >∑Ts¡Tes¡ZeTT˝Àìyês¡T ø±>±, á
eTT>∑T]Z ˝À Á|ü‹|üøå£ >∑T+|ü⁄˝Àì sêVüQe⁄,X¯ì ø£*dæb˛e&ÉeTT |üP]Ô ‘·|ü .
n+‘˚ø±ø£ 1I7 nqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT dü÷s¡T´q≈£î ã<ä› X¯Á‘·Te⁄ X¯ì
n>∑TqT. n˝≤π> X¯ìøÏ ã<ä›X¯Á‘·Te⁄ dü÷s¡T´&É>∑TqT. n≥Te+{Ïyês¡ T ˇø£
>∑T+|ü⁄˝À ø£è≤s¡T\T>± ñHêïs¡ì #Ó|üŒ&ÉeTT ndü+ã<ä›eTT, nXÊÅd”Ôj·TeTT.
n+<äTe\q dü+düÿè‘· XÀ¢ø£eTT˝ÀqTqï ‘·|ü&ÉT düe÷#ês¡eTTqT qeTà
e<ä›+&ç. Ç≥Te+{Ï nXÊÅd”Ôj·T‘· CÀ´‹wü´eTT˝À ø£ì|ædüTÔqï~. ø±e⁄q
H˚{Ï ùV≤‘·Tyê<äT\T, HêdæøÔ y£ ê<äT\T CÀ´‹wü´eTT XÊÅdeÔü TT ø±<ä+≥THêïs¡T.
{°M9 yês¡T CÀ´‹wü´eTT eT÷&ÛÉqeTàø£eTT n+≥THêïs¡T. n+<äTe\q
y˚TeTT |üP]Ô XÊÅd”Ôj·T‘·‘√ á Á>∑+<∏äeTTqT Áyêdæ, CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
wü{ŸXÊÅdüÔeTT\˝À ◊<äeXÊÅdüÔeTì #Ó|ü#·THêïeTT.
13) Ç+‘·es¡≈î£ #Ó|Œæ q n‹s¡<Tä∏ \T, eTVü‰s¡<Tä∏ \T Á>∑V≤ü eTT\T ‘=$Tà<˚
nì #Ó|üŒ>±, mes¡÷ #Ó|üŒì eT÷&ÉT Á>∑Vü≤eTT\qT MTs¡T #ÓbÕŒs¡T.
MTs¡T mø£ÿ&Ü me]ø° CÀ´‹wü´eTT #Ó|æŒq~ ≈£L&Ü ˝Ò<äT. uÛÑ$wü´‘·TÔ
(CÀ´‹wü´eTT) #Ó|ü nqTuÛÑeeTT>±˙, n\yê≥T>±˙ ˝Òì MTs¡T @ø£+>±
312 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
<ë«<äX¯ Á>∑Vü≤eTT\qT Á|üø£{Ï+∫, CÀ´‹wü´ Á>∑+<∏äeTTqT XÊÅdüÔã<ä›eTT>±,
dü÷Á‘· j·TTø£ÔeTT>± ÁyêdüTÔHêïeT+≥THêïs¡T. Ç~ dü+uÛÑeeT>∑THê?
»ˆˆ Ç+‘·es¡≈£î #Ó|æŒqyês¡T s¡<∏äT˝À, n‹s¡<∏äT˝À, eTVü‰s¡<∏äT˝À,
Ms¡T˝À, X¯Ss¡T˝À Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. CÀ´‹wü´eTT˝À H˚qT e÷Á‘·eTT
πøe\eTT s¡<∏äT&ÉqT ≈£L&Ü ø±qT. n≥Te+≥|ü⁄&ÉT ˙e⁄ Áyêj·TTq~
düÁø£eTy˚THê? nì qqTï n&ÉT>∑T≥˝À MT ‘·ù|ŒMT˝Ò<äT. MT Á|üX¯ï≈£î
y˚TeTT #Ó|ü düe÷<Ûëq y˚TeTq>±! Hê≈£î CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*j·T<äT ø±˙,
Hê X¯Øs¡eTT˝À Hê Á|üø£ÿH˚j·TTqï yêìøÏ, wü{ŸXÊÅdüÔeTT\T dü+|üPs¡íeTT>±
‘Ó*j·TTqT. Çø£ÿ&É ˇø£ dü÷Á‘·eTTqT ñ<äVü≤]+∫‘˚ ˇø£ ÇqT|ü eTTø£ ÿ
Á|üø£ÿ˝À nj·TkÕÿ+‘·eTT ñ+&çHê, ˇø£y˚fi¯ nj·TkÕÿ+‘·eTT Á|üø£ÿ˝À
ÇqT|üeTTø£ÿ ñ+&çHê ÇqT|ü eTTπøÿ nj·TkÕÿ+‘·eTT>± e÷s¡T‘·T+~,
ø±˙ nj·TkÕÿ+‘·eTT ÇqT|ü eTTø£ÿ>± e÷s¡<äT. n˝≤π> ˇø£ ‘Ó*j·Tì
yêì Á|üøÿ£ ˝À ‘Ó*dæqyê&ÉT+&çHê, ˇø£yfi˚ ¯ ‘Ó*dæqyêì Á|üøÿ£ ˝À ‘Ó*j·Tì
yê&ÉT+&çHê, ‘Ó*j·Tìyê&˚ ‘Ó*dæqyê&ÉT>± e÷s¡TqT. ø±˙ ‘Ó*dæqyê&É T
‘Ó*j·Tìyêì>± e÷s¡&ÉT. á dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT, H˚qT CÀ´‹wü´eTT
‘Ó*j·Tìyê&çH˚, ø±˙ CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*dæqyêì Á|üø£ÿq ñHêïqT. ø£qTø£
ndü˝…’q CÀ´‹wü´y˚T$T{À Hê≈£î ‘Ó*dæ+~. Ç<ä›s¡eTT ø£*dæ MT≈£î
#Ó|üŒ>∑\T>∑T#·THêïeTT. á dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡y˚T ôd’qT‡ n_Ûeè~∆ ø±ì
|ü⁄sê‘·q ø±\eTT˝ÀH˚, bÕXÊÑ·T´\T >∑T&ɶ\T ≈£L&É ø£≥ºì nHê>∑]ø£
ø±\eTT˝ÀH˚, U>√fi¯ |ü]XÀ<Ûäq\T ˝Òì ø±\eTT˝ÀH˚, @ y√´eTHÍø£\T
Äø±X¯eTT˝ÀìøÏ b˛ì ø±\eTT˝ÀH˚, ø=+<äs¡T eTVü≤s¡T¸\T ‘=$Tà~
Á>∑V≤ü eTT\q÷, yê{Ï y˚>e∑ TTq÷, Á>∑V≤ü DeTT\q÷ |üd>æ {∑ ºÏ #Ó|Œü >∑*>±s¡T.
‘·eT Á|üø£ÿyêìì >∑T]Ô+∫qyês¡T Á|üø£ÿyê&ÉT #Ó|æŒqfÒ¢ #ÓbÕŒs¡T. áHê&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 313
m+‘√ e´j·TÁ|üj·÷dü\‘√ Äø±X¯eTT˝ÀìøÏ ñ|üÁ>∑Vü≤eTqT sê¬ø{Ÿ |ü+|æ,
≈£î»Á>∑Vü≤eTT mÁs¡>∑ ñqï<äì, Ç|ü&ç|ü&ÉT K>√fi¯XÊÅdüÔE„\T #Ó|ü
#·THêïs¡T. ≈£î»Á>∑Vü≤eTT mÁs¡>∑ ñqï<äì ø=ìï \ø£å\ dü+e‘·‡s¡eTT\
|üPs¡«y˚T eTq eTVü≤s¡T¸\T #ÓbÕŒs¡T. @ XÊÅdüÔeT÷ n_Ûeè~∆ø±ì Ä
ø±\eTT˝ÀH˚, yês¡T #·+Á<äT&ÉT ‘Ó\¢ì #Í&ÉT uÛÑ÷$Tj·Tì ≈£L&Ü #ÓbÕŒs¡T.
yês¡T Ä s√E\˝À yê] Á|üø£ÿ yêìì >∑T]Ô+∫, yê&ÉT #Ó|æŒq≥T¢ #ÓbÕŒs¡T
‘·|üŒ, yês¡T #·+Á<äTì MT~øÏ, ≈£îEì MT~øÏ b˛sTT #·÷&É˝Ò<äT. n˝≤π>
yês¡T #Ó|Œæ q |ü<‹∆ä @<√, <ëì Á|üø±s¡eTT Hê X¯Øs¡eTT˝À, Hê Á|üøÿ£ H˚jT· Tqï
yêì düVü≤ø±s¡eTT‘√H˚, H˚&ÉT H˚qT Á>∑Vü≤eTT\T ‘=$Tà~ ø±<äT yÓTT‘·ÔeTT
|ü+Á&Ó+&Éì #Ó|ü #·THêïqT. ns¡yú TÓ +Æ <ë, Ç+ø± @yÓTHÆ ê nqTe÷qeTT+<ë?
Á|üø£ÿyê&ÉT MT˝À ≈£L&Ü ñHêï&ÉT, ø±˙ MT˝À MTs¡T ‘·|üŒ mes¡÷˝Òs¡qT
Á>∑T&瑶 q· eTT˝À ñHêïs¡T. ø±e⁄q Á|üøÿ£ yêìì $düà]+∫b˛j·÷s¡T. yêìì
‘Ó*j·÷\+fÒ ªC≤„Hê+»qeTTμ nqT ø±≥Tø£ ø±yê*. ø±≥Tø£‘√H˚
Á>∑T&綑·qeTT b˛sTT n‘·&ÉT ø£ì|ækÕÔ&ÉT. C≤„Hê+»qeTT ø±yê\+fÒ m≥T
‹]^ wü{ŸXÊÅdüÔeTT˝˝À ∫e] Äs¡e XÊÅdüÔyÓTÆq ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTTqT
‘Ó*dæ rsê*. n<Óø£ÿ&ÉT+&˚~ e÷≈£î ‘Ó*j·T<˚ nqTø√e<ä›+&ç. n~j˚T
uÛÑ>∑eBZ‘·. dü÷{Ï>± #ÓbÕŒ\+fÒ n<˚ ªªÅ‘Ó’‘·dæ<ë∆+‘· uÛÑ>∑eBZ‘·μμ. <ëìì
#·~$‘˚ MT˝ÀH˚ MT Á|üøÿ£ H˚jT· Tqï yê&ÉT ‘Ó*j·TTqT. yêìì ‘Ó\TdüTø=+fÒ
yêì <ë«sê @ s¡Vü≤dü´yÓTÆHê ‘Ó\TdüTø√e#·TÃqT.
14) ˇø£ e´øÏÔ e´ekÕj·TeTT ø=s¡≈£î u≤$ Á‘·$«‘˚ ˙s¡T sê˝Ò<äT.
uÀs¡Ty˚ùdÔ ˙fi¯ófl |ü&çHêsTTø±˙ uÀs¡T |üP&çb˛‘·Tqï~ <ëìe\q ˙fi¯ófl
sê˝Ò<äT. ¬s+&ÉT#√≥¢ uÀs¡Ty˚dæHê nfÒ¢ nsTTq~. n‘·ìøÏ ˙s¡T
nqT≈£L\eTT ˝Ò<ë?
314 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
»ˆˆ ˙s¡T>±˙, ì|üø±˙, Á|ü|ü+#·eTT˝À @ edüTÔe⁄>±˙, nìïj·T÷
Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT. me]ø° ˙fi¯ófl nqT≈£L\eTT nHêqT
≈£L\eTT ˝Ò<Tä nqT≥ dü]jÓTÆ q~ ø±<äT. m+<äTø£q>± ˙s¡T #·+Á<äÁ>∑V≤ü eTT
jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT. #·+Á<äÁ>∑Vü≤eTT nqT≈£L\eTT ñ+fÒ
˙fi¯ófl nqT≈£L\eT>∑TqT. #·+Á<äT&ÉT nqT≈£L\eTT ˝Òø£b˛‘˚ ˙s¡T
nqT≈£L\eTT ñ+&É<Tä . @ edüTeÔ ⁄¬øH’ ê Ä edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ n~Û|‹ü Á>∑V≤ü eTT
mes√ Ä Á>∑Vü≤eTT nqT≈£L\eTT nHêqT≈£L\eTT MT<ä Ä<Ûës¡|ü&ç Ä
edüTeÔ ⁄ \_Û+#˚~, \_Û+#·ì~ ‘Ó*j·TTqT. \_Û+∫Hê eT+∫~ \_ÛdTü +Ô <ë
˝Ò<ë nqT $wüj·TeTT ≈£L&Ü Ä Á>∑Vü≤eTTqTã{Ϻ eT]j·TT Ä Á>∑Vü≤eTT‘√
ø£*dæq $T>∑‘ê Á>∑Vü≤eTT\qTã{Ϻ, Ä edüTÔe⁄qï sê• kÕúqeTTqTã{Ϻ
edüTÔe⁄ \uÛÑ´eT>∑THê ˝Ò<ëj·Tì \uÛÑ´yÓTÆHê m≥Te+{Ï~ \uÛÑ´eT>∑Tqì
‘Ó*j·T >∑\<äT. #·+Á<äT&ÉT nqT≈£L\eTTqï≥¢sTT‘˚ u≤$ì Á‘·$«Hê, uÀs¡T¢
y˚dHæ ê ˙fi¯ófl düT\uÛeÑ TT>± \uÛ´Ñ eT>∑TqT. ˇø£yfi˚ ¯ #·+Á<äT&ÉT X¯Á‘·T Á>∑V≤ü yÓT‘Æ ˚
˙fi¯ófl |ü&Ée⁄. #·+Á<äT&ÉT X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤yÓTÆ Hê\Ze kÕúqeTTqT ‘êøÏ q|ü&ÉT
˝Òø£ Hê\Ze kÕúqeTT˝ÀH˚j·TTqï|ü&ÉT n‘·ì ìyêdü>∑èVü≤eTT˝À ≈£L&Ü
˙fi¯ófl nqT≈£L\eTT>± ñ+&Ée⁄. es¡¸eTT eùdÔ @<√ ˇø£ $<ÛäeTT>± ˙s¡T
Ç+{Ï˝ÀìøÏ edüTÔ+~. m+‘·eT+∫ Ç\¢sTTHê #·+Á<äT&ÉT dü]>± ˝Òø£b˛‘˚
Ä Ç\T¢ ˙s¡Tø±πs Ç\T¢>± ñ+&ÉTqT. n<ä+‘·j·TT u≤>∑T+~ n+fÒ
u≤‘Ys÷¡ yéT˝À ˙fi¯ófl sê≈£î+&Üb˛e&Éy÷Ó ˝Òø£ eTT]øÏ˙s¡T ãj·T{ÏøÏ b˛≈£î+&Ü
ñ+&É&yÉ ÷Ó »s¡T>∑TqT. ˇø£<ëìì dü]#˚ùdÔ ˙{Ïì >∑T]+∫q Áø=‘·Ô düeTdü´\T
edü÷ÔH˚ ñ+&ÉTqT. eT+∫˙s¡T˝À ñ|ü˙s¡T $TÁX¯eTyÓTÆ ≈£L&Ü e#·TÃqT.
nfÒ¢ uÀs¡T ˙fi¯fl˝ÀìøÏ eTT]øÏ˙s¡T #˚] n<˚ ˙s¡T sêe#·TÃqT. Ç≥T¢
nH˚ø£ ˙{Ï düeTdü´\T sê>∑\e⁄.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 313
m+‘√ e´j·TÁ|üj·÷dü\‘√ Äø±X¯eTT˝ÀìøÏ ñ|üÁ>∑Vü≤eTqT sê¬ø{Ÿ |ü+|æ,
≈£î»Á>∑Vü≤eTT mÁs¡>∑ ñqï<äì, Ç|ü&ç|ü&ÉT K>√fi¯XÊÅdüÔE„\T #Ó|ü
#·THêïs¡T. ≈£î»Á>∑Vü≤eTT mÁs¡>∑ ñqï<äì ø=ìï \ø£å\ dü+e‘·‡s¡eTT\
|üPs¡«y˚T eTq eTVü≤s¡T¸\T #ÓbÕŒs¡T. @ XÊÅdüÔeT÷ n_Ûeè~∆ø±ì Ä
ø±\eTT˝ÀH˚, yês¡T #·+Á<äT&ÉT ‘Ó\¢ì #Í&ÉT uÛÑ÷$Tj·Tì ≈£L&Ü #ÓbÕŒs¡T.
yês¡T Ä s√E\˝À yê] Á|üø£ÿ yêìì >∑T]Ô+∫, yê&ÉT #Ó|æŒq≥T¢ #ÓbÕŒs¡T
‘·|üŒ, yês¡T #·+Á<äTì MT~øÏ, ≈£îEì MT~øÏ b˛sTT #·÷&É˝Ò<äT. n˝≤π>
yês¡T #Ó|Œæ q |ü<‹∆ä @<√, <ëì Á|üø±s¡eTT Hê X¯Øs¡eTT˝À, Hê Á|üøÿ£ H˚jT· Tqï
yêì düVü≤ø±s¡eTT‘√H˚, H˚&ÉT H˚qT Á>∑Vü≤eTT\T ‘=$Tà~ ø±<äT yÓTT‘·ÔeTT
|ü+Á&Ó+&Éì #Ó|ü #·THêïqT. ns¡yú TÓ +Æ <ë, Ç+ø± @yÓTHÆ ê nqTe÷qeTT+<ë?
Á|üø£ÿyê&ÉT MT˝À ≈£L&Ü ñHêï&ÉT, ø±˙ MT˝À MTs¡T ‘·|üŒ mes¡÷˝Òs¡qT
Á>∑T&瑶 q· eTT˝À ñHêïs¡T. ø±e⁄q Á|üøÿ£ yêìì $düà]+∫b˛j·÷s¡T. yêìì
‘Ó*j·÷\+fÒ ªC≤„Hê+»qeTTμ nqT ø±≥Tø£ ø±yê*. ø±≥Tø£‘√H˚
Á>∑T&綑·qeTT b˛sTT n‘·&ÉT ø£ì|ækÕÔ&ÉT. C≤„Hê+»qeTT ø±yê\+fÒ m≥T
‹]^ wü{ŸXÊÅdüÔeTT˝˝À ∫e] Äs¡e XÊÅdüÔyÓTÆq ÁãVü≤à$<ë´XÊÅdüÔeTTqT
‘Ó*dæ rsê*. n<Óø£ÿ&ÉT+&˚~ e÷≈£î ‘Ó*j·T<˚ nqTø√e<ä›+&ç. n~j˚T
uÛÑ>∑eBZ‘·. dü÷{Ï>± #ÓbÕŒ\+fÒ n<˚ ªªÅ‘Ó’‘·dæ<ë∆+‘· uÛÑ>∑eBZ‘·μμ. <ëìì
#·~$‘˚ MT˝ÀH˚ MT Á|üøÿ£ H˚jT· Tqï yê&ÉT ‘Ó*j·TTqT. yêìì ‘Ó\TdüTø=+fÒ
yêì <ë«sê @ s¡Vü≤dü´yÓTÆHê ‘Ó\TdüTø√e#·TÃqT.
14) ˇø£ e´øÏÔ e´ekÕj·TeTT ø=s¡≈£î u≤$ Á‘·$«‘˚ ˙s¡T sê˝Ò<äT.
uÀs¡Ty˚ùdÔ ˙fi¯ófl |ü&çHêsTTø±˙ uÀs¡T |üP&çb˛‘·Tqï~ <ëìe\q ˙fi¯ófl
sê˝Ò<äT. ¬s+&ÉT#√≥¢ uÀs¡Ty˚dæHê nfÒ¢ nsTTq~. n‘·ìøÏ ˙s¡T
nqT≈£L\eTT ˝Ò<ë?
314 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
»ˆˆ ˙s¡T>±˙, ì|üø±˙, Á|ü|ü+#·eTT˝À @ edüTÔe⁄>±˙, nìïj·T÷
Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT. me]ø° ˙fi¯ófl nqT≈£L\eTT nHêqT
≈£L\eTT ˝Ò<Tä nqT≥ dü]jÓTÆ q~ ø±<äT. m+<äTø£q>± ˙s¡T #·+Á<äÁ>∑V≤ü eTT
jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT. #·+Á<äÁ>∑Vü≤eTT nqT≈£L\eTT ñ+fÒ
˙fi¯ófl nqT≈£L\eT>∑TqT. #·+Á<äT&ÉT nqT≈£L\eTT ˝Òø£b˛‘˚ ˙s¡T
nqT≈£L\eTT ñ+&É<Tä . @ edüTeÔ ⁄¬øH’ ê Ä edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ n~Û|‹ü Á>∑V≤ü eTT
mes√ Ä Á>∑Vü≤eTT nqT≈£L\eTT nHêqT≈£L\eTT MT<ä Ä<Ûës¡|ü&ç Ä
edüTeÔ ⁄ \_Û+#˚~, \_Û+#·ì~ ‘Ó*j·TTqT. \_Û+∫Hê eT+∫~ \_ÛdTü +Ô <ë
˝Ò<ë nqT $wüj·TeTT ≈£L&Ü Ä Á>∑Vü≤eTTqTã{Ϻ eT]j·TT Ä Á>∑Vü≤eTT‘√
ø£*dæq $T>∑‘ê Á>∑Vü≤eTT\qTã{Ϻ, Ä edüTÔe⁄qï sê• kÕúqeTTqTã{Ϻ
edüTÔe⁄ \uÛÑ´eT>∑THê ˝Ò<ëj·Tì \uÛÑ´yÓTÆHê m≥Te+{Ï~ \uÛÑ´eT>∑Tqì
‘Ó*j·T >∑\<äT. #·+Á<äT&ÉT nqT≈£L\eTTqï≥¢sTT‘˚ u≤$ì Á‘·$«Hê, uÀs¡T¢
y˚dHæ ê ˙fi¯ófl düT\uÛeÑ TT>± \uÛ´Ñ eT>∑TqT. ˇø£yfi˚ ¯ #·+Á<äT&ÉT X¯Á‘·T Á>∑V≤ü yÓT‘Æ ˚
˙fi¯ófl |ü&Ée⁄. #·+Á<äT&ÉT X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤yÓTÆ Hê\Ze kÕúqeTTqT ‘êøÏ q|ü&ÉT
˝Òø£ Hê\Ze kÕúqeTT˝ÀH˚j·TTqï|ü&ÉT n‘·ì ìyêdü>∑èVü≤eTT˝À ≈£L&Ü
˙fi¯ófl nqT≈£L\eTT>± ñ+&Ée⁄. es¡¸eTT eùdÔ @<√ ˇø£ $<ÛäeTT>± ˙s¡T
Ç+{Ï˝ÀìøÏ edüTÔ+~. m+‘·eT+∫ Ç\¢sTTHê #·+Á<äT&ÉT dü]>± ˝Òø£b˛‘˚
Ä Ç\T¢ ˙s¡Tø±πs Ç\T¢>± ñ+&ÉTqT. n<ä+‘·j·TT u≤>∑T+~ n+fÒ
u≤‘Ys÷¡ yéT˝À ˙fi¯ófl sê≈£î+&Üb˛e&Éy÷Ó ˝Òø£ eTT]øÏ˙s¡T ãj·T{ÏøÏ b˛≈£î+&Ü
ñ+&É&yÉ ÷Ó »s¡T>∑TqT. ˇø£<ëìì dü]#˚ùdÔ ˙{Ïì >∑T]+∫q Áø=‘·Ô düeTdü´\T
edü÷ÔH˚ ñ+&ÉTqT. eT+∫˙s¡T˝À ñ|ü˙s¡T $TÁX¯eTyÓTÆ ≈£L&Ü e#·TÃqT.
nfÒ¢ uÀs¡T ˙fi¯fl˝ÀìøÏ eTT]øÏ˙s¡T #˚] n<˚ ˙s¡T sêe#·TÃqT. Ç≥T¢
nH˚ø£ ˙{Ï düeTdü´\T sê>∑\e⁄.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 315
15) ø=+‘·eT+~ ‘·eT bı\eTT <ä>∑Zs¡ <ë] dü]>± ˝Òø£ Çã“+~
|ü&ÉT#·T+<äTs¡T. nfÒ¢ ø=+‘·eT+~ ‘·eT Ç+{Ïe<ä› <ë]˝Òø£ Çã“+~
|ü&ÉT#·T+<äTs¡T. n<Ó+<äT≈£î »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT?
»ˆˆ Á|ü|ü+#·eTT˝À Á|ü‹ <ëìø° Á>∑Vü≤eTT˝Ò n~Û|ü‘·T\T. n≥¢ì
Á>∑Vü≤eTT\qT <˚e⁄fi¯flì nqTø√≈£L&É<äT. Á|üuÛÑT‘·«eTT qT+&ç ø£s¡T e⁄
düVü‰j·TeTT n+~q|ü&ÉT yÓTT<ä≥ Ä &ÉãT“ õ˝≤¢ ø£˝…ø£ºsYe<ä›≈£î e∫Ã,
ø£˝…ø£ºsYqT+&ç eT+&É\ Ä|ò”düsYe<ä›≈£î e∫à ∫es¡≈£î u≤´+≈£î ø±´wæj·TsY
<ë«sê ˙≈£î e∫Ãq<äqTø=qTeTT. Á|ü‹ düVü‰j·TeTT mø£ÿ&çqT+&ç &ÉãT“
e∫ÃHê u≤´+≈£î ø±´wæj·TsY qT+&˚ rdüTø√e\dæj·TTqï~. n≥¢ì
ø±´wæjT· sYH˚ Á|üuTÑÛ ‘·«eTT nqTø√≈£L&É<Tä . n˝≤π> Á>∑V≤ü eTT\T ñqï ø£sà¡ qT
Ç#·Tà ø±´wæjT· sY˝≤+{Ï$. eTìwæøÏ düèwæq˜ T+&ç @~ \_Û+∫Hê Á>∑V≤ü eTT\
<ë«sêH˚ \_Û+#ê*. Á>∑Vü≤eTT\ìïj·T÷ Á|üø£è‹ ÄBÛqeTT˝À ñ+&É>±,
Á|üø£è‹ |üs¡e÷‘·à ÄBÛqeTT˝À ñqï~. ∫e]øÏ nìï{Ïø° ô|<ä› <˚e⁄&˚.
Ç|ü&ÉT ndü\T $wüj·÷ìøÏ eùdÔ uÛÑ÷$TMT<ä <ës¡T\˙ï ≈£î»Á>∑Vü≤eTT
ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT. C≤‘·ø£eTT˝À ≈£î»Á>∑Vü≤eTT e´‹πsœjÓÆT Hê\Ze
kÕúqeTT˝Àj·TTHêï, Hê\Ze kÕúqeTTqT ‘·q #˚‹‘√ Á‘êøÏHê, bı\eTT\T
>∑èVü≤eTT\ <ës¡T\˝À Ä≥+ø£eTT\T @s¡Œ&ÉTqT. ‘·s¡#·÷ Á‘√e\≈£î
dü+ã+~Û+∫q ù|N\T e#·TÃ#·T+&ÉTqT. ≈£îE&ÉT <äøÏåD ~X¯≈£î n~Û|ü‹
jÓÆTq+<äTq <äøÏåD ~X¯≈£îqï <ës¡T\˝ÀH˚ m≈£îÿe ù|N\T e#·TÃqT.
<ës¡T˝Òø±ø£ Çfi¯ófl ≈£L&Ü <äøÏåDeTTyÓ’|ü⁄ ø£è+>∑T≥jÓ÷ ˝Òø£ <äøÏåD yÓ’|ü⁄
>√&É\T N\T≥jÓ÷ »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. Ç≥Te+{Ï ≈£î» <√wüeTT\≈£î @
>∑èVü≤XÊ+‘·T\T>±˙, nwüº~>∑“¤+<Ûäq j·T+Á‘·eTT\T>±˙, @ $<ÛäyÓTÆ q
ñ|üX¯eTq e÷s¡ZeTT\÷ |üìøÏsêe⁄.
316 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
16) ø=+<äs¡T m+‘· dü+bÕ~+∫Hê ∫es¡≈£î &ÉãT“\‘√ Çã“+~
|ü&TÉ #·T+<äTs¡T. m|ü&É÷ n|ü\˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛sTTe⁄+<äTs¡T. n<Ó+<äT≈£î
»s¡T>∑T#·Tqï~?
»ˆˆ ªª<ÛäqeT÷\ $T<äyéT »>∑‘Yμμ nì ø=+<äs¡qT#·T+<äTs¡T. Á|ü‹
<ëìø° <Ûqä y˚T eT÷\yÓTqÆ ~>± ø£ì|æ+#·T#·T+&çHê, <Ûqä eTTq≈£î eT÷\eTT
X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT eT]j·TT >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTì #Ó|üŒe#·TÃqT. >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT
&ÉãT“qT ì\TeCÒdæ <Ûìä ≈£î\qT #˚jT· TqT. X¯óÁø£Á>∑V≤ü yÓT‘Æ ˚ &ÉãT“qT ì\Te
#˚j·Tø£ Á|üyêVü≤eTT˝≤>∑ ø£<ä*+#·T#·÷ &ÉãT“ <ë«sê nìï düTKeTT\qT
nqTuÛ$Ñ +|üCj Ò T· TqT. n+<äTe\q ø£<˝ä Ò &ÉãT“≈£î X¯óÁø£Á>∑V≤ü eTT, ø£<\ä ì
&ÉãT“≈£î >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT n~Û|ü‘·T\T>±j·TTHêïs¡T. á ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T
yê] C≤‘·øe£ TT˝À e´‹πsK kÕúqeTT\˝À ñ+&çHê, e´‹πsK Á>∑V≤ü eTT\‘√
ø£*dæHê &ÉãT“ edüTÔHêï n~ ‘·eTe<ä› ì\Teø£ nedüs¡eTT\≈£î ‘·≈£îÿe
edü÷Ô Çã“+~ |ü&Ée\dæe#·TÃ#·T+&ÉTqT. >∑Ts¡T, X¯óÁ≈£î\T C≤‘·≈£îq≈£î
nqT≈£L\eTT>±j·TT+&çq, n+≥Te+{Ïyês¡T &ÉãT“‘√ @ Çã“+<äT\÷
|ü&É≈£î+&Ü Áã‘·T≈£î#·T+<äTs¡T.
17) ø=+<äs¡T ù|<äyê¬s’Hê yê]øÏ dü«+‘· Ç\T¢ ñ+&ÉTqT. ø=+<äs¡T
<Ûìä ≈£î˝…H’ êyê]øÏ dü«+‘· Ç\T¢ ñ+&É<Tä . <ëìøÏ ø±s¡Dy˚T$T ñ+&Ée#·TÃqT.
»ˆˆ dü«+‘· Ç\T¢>±˙, dü«+‘· uÛÑ÷eTT\T>±˙ nìïj·TT dæúsêdüTÔ\T
nqã&ÉTqT. dæsú êdüT\Ô ≈£î kÕúqeTT »qà≈£î+&É*˝À Hê\Ze kÕúqeTT. nø£ÿ&É
ˇø£ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTTqï≥¢sTT‘˚ n‘·ìøÏ dü«+‘· Ç\T¢ yÓTT<ä\>∑T dæú sêdüTÔ\T
ø£\TZqT. nø£ÿ&É nX¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT+&çq≥¢sTT‘˚ dü«+‘· dæúsêdüTÔ\T @MT
ñ+&Ée⁄. C≤‘·ø£eTT˝À Hê\Ze kÕúqeTT˝À ˇø£ eT+∫ Á>∑Vü≤eTTHêï ˝Òø£
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 315
15) ø=+‘·eT+~ ‘·eT bı\eTT <ä>∑Zs¡ <ë] dü]>± ˝Òø£ Çã“+~
|ü&ÉT#·T+<äTs¡T. nfÒ¢ ø=+‘·eT+~ ‘·eT Ç+{Ïe<ä› <ë]˝Òø£ Çã“+~
|ü&ÉT#·T+<äTs¡T. n<Ó+<äT≈£î »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT?
»ˆˆ Á|ü|ü+#·eTT˝À Á|ü‹ <ëìø° Á>∑Vü≤eTT˝Ò n~Û|ü‘·T\T. n≥¢ì
Á>∑Vü≤eTT\qT <˚e⁄fi¯flì nqTø√≈£L&É<äT. Á|üuÛÑT‘·«eTT qT+&ç ø£s¡T e⁄
düVü‰j·TeTT n+~q|ü&ÉT yÓTT<ä≥ Ä &ÉãT“ õ˝≤¢ ø£˝…ø£ºsYe<ä›≈£î e∫Ã,
ø£˝…ø£ºsYqT+&ç eT+&É\ Ä|ò”düsYe<ä›≈£î e∫à ∫es¡≈£î u≤´+≈£î ø±´wæj·TsY
<ë«sê ˙≈£î e∫Ãq<äqTø=qTeTT. Á|ü‹ düVü‰j·TeTT mø£ÿ&çqT+&ç &ÉãT“
e∫ÃHê u≤´+≈£î ø±´wæj·TsY qT+&˚ rdüTø√e\dæj·TTqï~. n≥¢ì
ø±´wæjT· sYH˚ Á|üuTÑÛ ‘·«eTT nqTø√≈£L&É<Tä . n˝≤π> Á>∑V≤ü eTT\T ñqï ø£sà¡ qT
Ç#·Tà ø±´wæjT· sY˝≤+{Ï$. eTìwæøÏ düèwæq˜ T+&ç @~ \_Û+∫Hê Á>∑V≤ü eTT\
<ë«sêH˚ \_Û+#ê*. Á>∑Vü≤eTT\ìïj·T÷ Á|üø£è‹ ÄBÛqeTT˝À ñ+&É>±,
Á|üø£è‹ |üs¡e÷‘·à ÄBÛqeTT˝À ñqï~. ∫e]øÏ nìï{Ïø° ô|<ä› <˚e⁄&˚.
Ç|ü&ÉT ndü\T $wüj·÷ìøÏ eùdÔ uÛÑ÷$TMT<ä <ës¡T\˙ï ≈£î»Á>∑Vü≤eTT
ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT. C≤‘·ø£eTT˝À ≈£î»Á>∑Vü≤eTT e´‹πsœjÓÆT Hê\Ze
kÕúqeTT˝Àj·TTHêï, Hê\Ze kÕúqeTTqT ‘·q #˚‹‘√ Á‘êøÏHê, bı\eTT\T
>∑èVü≤eTT\ <ës¡T\˝À Ä≥+ø£eTT\T @s¡Œ&ÉTqT. ‘·s¡#·÷ Á‘√e\≈£î
dü+ã+~Û+∫q ù|N\T e#·TÃ#·T+&ÉTqT. ≈£îE&ÉT <äøÏåD ~X¯≈£î n~Û|ü‹
jÓÆTq+<äTq <äøÏåD ~X¯≈£îqï <ës¡T\˝ÀH˚ m≈£îÿe ù|N\T e#·TÃqT.
<ës¡T˝Òø±ø£ Çfi¯ófl ≈£L&Ü <äøÏåDeTTyÓ’|ü⁄ ø£è+>∑T≥jÓ÷ ˝Òø£ <äøÏåD yÓ’|ü⁄
>√&É\T N\T≥jÓ÷ »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. Ç≥Te+{Ï ≈£î» <√wüeTT\≈£î @
>∑èVü≤XÊ+‘·T\T>±˙, nwüº~>∑“¤+<Ûäq j·T+Á‘·eTT\T>±˙, @ $<ÛäyÓTÆ q
ñ|üX¯eTq e÷s¡ZeTT\÷ |üìøÏsêe⁄.
316 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
16) ø=+<äs¡T m+‘· dü+bÕ~+∫Hê ∫es¡≈£î &ÉãT“\‘√ Çã“+~
|ü&TÉ #·T+<äTs¡T. m|ü&É÷ n|ü\˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛sTTe⁄+<äTs¡T. n<Ó+<äT≈£î
»s¡T>∑T#·Tqï~?
»ˆˆ ªª<ÛäqeT÷\ $T<äyéT »>∑‘Yμμ nì ø=+<äs¡qT#·T+<äTs¡T. Á|ü‹
<ëìø° <Ûqä y˚T eT÷\yÓTqÆ ~>± ø£ì|æ+#·T#·T+&çHê, <Ûqä eTTq≈£î eT÷\eTT
X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT eT]j·TT >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTì #Ó|üŒe#·TÃqT. >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT
&ÉãT“qT ì\TeCÒdæ <Ûìä ≈£î\qT #˚jT· TqT. X¯óÁø£Á>∑V≤ü yÓT‘Æ ˚ &ÉãT“qT ì\Te
#˚j·Tø£ Á|üyêVü≤eTT˝≤>∑ ø£<ä*+#·T#·÷ &ÉãT“ <ë«sê nìï düTKeTT\qT
nqTuÛ$Ñ +|üCj Ò T· TqT. n+<äTe\q ø£<˝ä Ò &ÉãT“≈£î X¯óÁø£Á>∑V≤ü eTT, ø£<\ä ì
&ÉãT“≈£î >∑Ts¡TÁ>∑Vü≤eTT n~Û|ü‘·T\T>±j·TTHêïs¡T. á ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T
yê] C≤‘·øe£ TT˝À e´‹πsK kÕúqeTT\˝À ñ+&çHê, e´‹πsK Á>∑V≤ü eTT\‘√
ø£*dæHê &ÉãT“ edüTÔHêï n~ ‘·eTe<ä› ì\Teø£ nedüs¡eTT\≈£î ‘·≈£îÿe
edü÷Ô Çã“+~ |ü&Ée\dæe#·TÃ#·T+&ÉTqT. >∑Ts¡T, X¯óÁ≈£î\T C≤‘·≈£îq≈£î
nqT≈£L\eTT>±j·TT+&çq, n+≥Te+{Ïyês¡T &ÉãT“‘√ @ Çã“+<äT\÷
|ü&É≈£î+&Ü Áã‘·T≈£î#·T+<äTs¡T.
17) ø=+<äs¡T ù|<äyê¬s’Hê yê]øÏ dü«+‘· Ç\T¢ ñ+&ÉTqT. ø=+<äs¡T
<Ûìä ≈£î˝…H’ êyê]øÏ dü«+‘· Ç\T¢ ñ+&É<Tä . <ëìøÏ ø±s¡Dy˚T$T ñ+&Ée#·TÃqT.
»ˆˆ dü«+‘· Ç\T¢>±˙, dü«+‘· uÛÑ÷eTT\T>±˙ nìïj·TT dæúsêdüTÔ\T
nqã&ÉTqT. dæsú êdüT\Ô ≈£î kÕúqeTT »qà≈£î+&É*˝À Hê\Ze kÕúqeTT. nø£ÿ&É
ˇø£ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTTqï≥¢sTT‘˚ n‘·ìøÏ dü«+‘· Ç\T¢ yÓTT<ä\>∑T dæú sêdüTÔ\T
ø£\TZqT. nø£ÿ&É nX¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT+&çq≥¢sTT‘˚ dü«+‘· dæúsêdüTÔ\T @MT
ñ+&Ée⁄. C≤‘·ø£eTT˝À Hê\Ze kÕúqeTT˝À ˇø£ eT+∫ Á>∑Vü≤eTTHêï ˝Òø£
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 317
‘êøÏHê n‘·ìøÏ dü«+‘· >∑èVü≤eTT+&ÉTqT. n≥T¢ Á>∑Vü≤#ês¡eTT eT+∫>±
˝Òì yêìøÏ dü«>∑èVü≤eTT+&É<äT.
18) MTs¡T eT÷&ÉT ø=‘·Ô Á>∑Vü≤eTT\qT >∑T]+∫ #ÓbÕŒs¡T. yê{Ï
Á|üuÛ≤eeTT n+<ä]MT<ë ñ+≥T+<ë? ˝Òø£ ø=+<ä]MT<äH˚ ñ+≥T+<ë?
»ˆˆ n+<ä]MT<ë düe÷qeTT>± yê{Ï Á|üuÛ≤eeTT+≥T+~. ø=+<ä]
MT<ä yê{Ï Á|üuÛ≤eeTT+&ç ø=+<ä] MT<ä ñ+&É<äqT≥≈£î neø±X¯y˚T˝Ò<äT.
Ç+‘·es¡≈£î @ Á>∑Vü≤eT÷ n≥T¢ ñ+&É˝Ò<äT. nìï Á>∑Vü≤eTT\T n+<ä]ø°
düe÷qeTT>± ñHêïsTT.
19) Áø=‘·Ô Á>∑V≤ü eTT\qT n+<äs÷¡ ˇ|ü≈£î+{≤sê? MT e÷≥ dü‘´· eTì
qeTTà‘êsê?
»ˆˆ ˇ|üø√e&ÉeT÷, ˇ|üø√ø£ b˛e&ÉeT÷ Hê≈£î dü+ã+<ÛäeTT˝Ò<äT.
Hê e÷≥ dü‘·´eTì ≈£L&Ü H˚qT #Ó|üŒqT. <˚e⁄&ÉT #Ó|æŒq C≤„HêH˚ï
ø=+<äs¡T ˇ|üø=+≥THêïs¡T. ø=+<äs¡T ˇ|üø√e&ÉeTT˝Ò<äT. n≥T
e+≥|ü⁄&ÉT <˚e⁄ì C≤„HêH˚ï ˇ|üø√ì yês¡Tqï|ü&ÉT, Hê C≤„Hêìï>±˙,
Hê dü÷Á‘·eTT\qT>±˙ ˇ|üø√eTì H˚qT #Ó|üŒ&ÉeTT ˝Ò<äT. ‘Ó\TdüTø√+&ç
j·Tì, Ä˝À∫+#·+&Éì e÷Á‘·y˚T #Ó|ü#·THêïeTT.
20) |ü~ùV≤qT s√E\ ÁøÏ+<ä≥ ôV’≤<äsêu≤<é ôV’≤y˚ MT<ä ãdüT‡
n+≥Tø=ì ø±*b˛sTT+~. n+<äT˝À 44 eT+~ #·ìb˛e&ÉeTT »]–q~.
Á&Ó’esY ø°¢qsY ‘·|üŒ yê]‘√bÕ≥T ‘·|æŒ+#·Tø√>∑*Zq Ç<ä›]ø° ≈£L&Ü ø=~›>±
ø±\&ÉeTT »]–q~. ‘Ó\¢yês¡TC≤eTTq ◊<äT >∑+≥\|ü&ÉT b˛‘·÷e⁄qï
ãdüT‡≈£î ø=~›>± Á|üe÷<äeTT »]– n+‘·eT+~ #·ìb˛e&ÉeTT »]–q~
318 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£<ë! nø£ÿ&É #·ìb˛sTTqyê] Á>∑Vü≤#ês¡eTT\qT #·÷ùdÔ ˇø=ÿø£ÿ]øÏ
ˇø=ÿø£ÿ s¡ø£eTT>±j·TT+&ÉTqT. n≥Te+≥|ü&ÉT, n+<ä]ø° ø£s¡à ˇπø
$<ÛäeTT>± ˝Ò<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n+<ä] ø£s¡à ˇπø $<ÛäeTT>± yê]
C≤‘·ø£eTT\˝À ˝Ò≈£îHêï n+<äs¡÷ ˇπø#√≥ ãdüT‡˝ÀH˚ ãj·T≥|ü&É≈£î+&Ü
#·ìb˛e&ÉeTTq≈£î ø±s¡Dy˚T$T? y˚TeTT á $<Ûeä TT>±H˚ Á|ü•ùdÔ #ê˝≤eT+~
CÀ´‹wüß´\T dü]jÓÆTq »yêãT #Ó|üŒ˝Ò<äT. MTs¡T e÷ Á|üX¯ï≈£î dü]jÓÆTq
»yêãT #Ó|üŒ>∑\sê?
»ˆˆ ∫e]˝À e÷ Á|üX¯ï≈£î MTs¡T »yêãT #Ó|üŒ>∑\sê? nì n&ç>±s¡T.
yês¡T #·ìb˛sTTq+<äT≈£î »yêãT #ÓbÕŒ˝≤? ˝Òø£ MTs¡T #Ó|üŒ>∑\sê.
#Ó|Œü ˝Òsê nqT Á|üXï¯ ≈£î »yêãT #ÓbÕŒ˝≤? <˚ìøÏ »yêãT ø±yê˝À eTT+<äT
MTs¡T #Ó|挑˚ ‘·sê«‘· H˚qT #Ó|üŒ>∑\H√ ˝Ò<√ #Ó|üŒ>∑\qT.
21) y˚TeTT ∫e]>± n&ç–q e÷≥≈£î MTs¡T #Ó|üŒ>∑\sê nqTe÷≥πø
»yêãT #Ó|üŒ+&ç?
»ˆˆ MTs¡T #˚|ü\T ny˚Tà yêìe<ä›≈£î b˛sTT ªª˙e⁄ Hê≈£î ø±e\dæq
#˚|qü T neTà>∑\yêμμ nì n&ç–q≥T¢qï~. #˚|\ü yêì<ä>sZ∑ ¡ nìï s¡øe£ TT\
#˚|ü\÷ ñ+{≤sTT. eTT+<äT ˙≈£î ø±e\dæq #˚|ü @<√ n&ç–‘˚ uVüQXÊ
ñ+fÒ ÇkÕÔeTT, ˝Òø£b˛‘˚ ˝Ò<äT nì #Ó|ü‘ês¡T. n≥T¢ ø±≈£î+&Ü eTT+<˚
Hê≈£î ø±e\dæq #˚|ü n+fÒ ‹]– H˚qT @ #˚|ü nì n&É>∑&ÉeTT ‘·sê«‘·
˙e⁄ #Ó|üŒ&ÉeTT <ëìøÏ ã<äT\T>± n|ü&ÉT H˚qT #Ó|üŒ&ÉeTT »s¡T>∑e˝… qT.
n+‘· sê<ë∆+‘·eTT ˝Ò≈£î+&Ü ˙≈£î ø±e\dæq dæ<ë∆+‘· #˚|ü @<√ #Ó|挑˚
Hêe<ä› ñ‘·Ô #˚|ü\THêïjÓ÷, dæ<ë∆+‘· #˚|ü\THêïjÓ÷ Hê≈£î ≈£L&Ü ‘Ó*dæ
b˛‘·T+~ ø£<ë! Ç|ü&ÉT MTs¡T n&ç–q Á|üX¯ï dü÷Á‘·ã<ä›yÓTÆq~. <ëìøÏ
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 317
‘êøÏHê n‘·ìøÏ dü«+‘· >∑èVü≤eTT+&ÉTqT. n≥T¢ Á>∑Vü≤#ês¡eTT eT+∫>±
˝Òì yêìøÏ dü«>∑èVü≤eTT+&É<äT.
18) MTs¡T eT÷&ÉT ø=‘·Ô Á>∑Vü≤eTT\qT >∑T]+∫ #ÓbÕŒs¡T. yê{Ï
Á|üuÛ≤eeTT n+<ä]MT<ë ñ+≥T+<ë? ˝Òø£ ø=+<ä]MT<äH˚ ñ+≥T+<ë?
»ˆˆ n+<ä]MT<ë düe÷qeTT>± yê{Ï Á|üuÛ≤eeTT+≥T+~. ø=+<ä]
MT<ä yê{Ï Á|üuÛ≤eeTT+&ç ø=+<ä] MT<ä ñ+&É<äqT≥≈£î neø±X¯y˚T˝Ò<äT.
Ç+‘·es¡≈£î @ Á>∑Vü≤eT÷ n≥T¢ ñ+&É˝Ò<äT. nìï Á>∑Vü≤eTT\T n+<ä]ø°
düe÷qeTT>± ñHêïsTT.
19) Áø=‘·Ô Á>∑V≤ü eTT\qT n+<äs÷¡ ˇ|ü≈£î+{≤sê? MT e÷≥ dü‘´· eTì
qeTTà‘êsê?
»ˆˆ ˇ|üø√e&ÉeT÷, ˇ|üø√ø£ b˛e&ÉeT÷ Hê≈£î dü+ã+<ÛäeTT˝Ò<äT.
Hê e÷≥ dü‘·´eTì ≈£L&Ü H˚qT #Ó|üŒqT. <˚e⁄&ÉT #Ó|æŒq C≤„HêH˚ï
ø=+<äs¡T ˇ|üø=+≥THêïs¡T. ø=+<äs¡T ˇ|üø√e&ÉeTT˝Ò<äT. n≥T
e+≥|ü⁄&ÉT <˚e⁄ì C≤„HêH˚ï ˇ|üø√ì yês¡Tqï|ü&ÉT, Hê C≤„Hêìï>±˙,
Hê dü÷Á‘·eTT\qT>±˙ ˇ|üø√eTì H˚qT #Ó|üŒ&ÉeTT ˝Ò<äT. ‘Ó\TdüTø√+&ç
j·Tì, Ä˝À∫+#·+&Éì e÷Á‘·y˚T #Ó|ü#·THêïeTT.
20) |ü~ùV≤qT s√E\ ÁøÏ+<ä≥ ôV’≤<äsêu≤<é ôV’≤y˚ MT<ä ãdüT‡
n+≥Tø=ì ø±*b˛sTT+~. n+<äT˝À 44 eT+~ #·ìb˛e&ÉeTT »]–q~.
Á&Ó’esY ø°¢qsY ‘·|üŒ yê]‘√bÕ≥T ‘·|æŒ+#·Tø√>∑*Zq Ç<ä›]ø° ≈£L&Ü ø=~›>±
ø±\&ÉeTT »]–q~. ‘Ó\¢yês¡TC≤eTTq ◊<äT >∑+≥\|ü&ÉT b˛‘·÷e⁄qï
ãdüT‡≈£î ø=~›>± Á|üe÷<äeTT »]– n+‘·eT+~ #·ìb˛e&ÉeTT »]–q~
318 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£<ë! nø£ÿ&É #·ìb˛sTTqyê] Á>∑Vü≤#ês¡eTT\qT #·÷ùdÔ ˇø=ÿø£ÿ]øÏ
ˇø=ÿø£ÿ s¡ø£eTT>±j·TT+&ÉTqT. n≥Te+≥|ü&ÉT, n+<ä]ø° ø£s¡à ˇπø
$<ÛäeTT>± ˝Ò<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n+<ä] ø£s¡à ˇπø $<ÛäeTT>± yê]
C≤‘·ø£eTT\˝À ˝Ò≈£îHêï n+<äs¡÷ ˇπø#√≥ ãdüT‡˝ÀH˚ ãj·T≥|ü&É≈£î+&Ü
#·ìb˛e&ÉeTTq≈£î ø±s¡Dy˚T$T? y˚TeTT á $<Ûeä TT>±H˚ Á|ü•ùdÔ #ê˝≤eT+~
CÀ´‹wüß´\T dü]jÓÆTq »yêãT #Ó|üŒ˝Ò<äT. MTs¡T e÷ Á|üX¯ï≈£î dü]jÓÆTq
»yêãT #Ó|üŒ>∑\sê?
»ˆˆ ∫e]˝À e÷ Á|üX¯ï≈£î MTs¡T »yêãT #Ó|üŒ>∑\sê? nì n&ç>±s¡T.
yês¡T #·ìb˛sTTq+<äT≈£î »yêãT #ÓbÕŒ˝≤? ˝Òø£ MTs¡T #Ó|üŒ>∑\sê.
#Ó|Œü ˝Òsê nqT Á|üXï¯ ≈£î »yêãT #ÓbÕŒ˝≤? <˚ìøÏ »yêãT ø±yê˝À eTT+<äT
MTs¡T #Ó|挑˚ ‘·sê«‘· H˚qT #Ó|üŒ>∑\H√ ˝Ò<√ #Ó|üŒ>∑\qT.
21) y˚TeTT ∫e]>± n&ç–q e÷≥≈£î MTs¡T #Ó|üŒ>∑\sê nqTe÷≥πø
»yêãT #Ó|üŒ+&ç?
»ˆˆ MTs¡T #˚|ü\T ny˚Tà yêìe<ä›≈£î b˛sTT ªª˙e⁄ Hê≈£î ø±e\dæq
#˚|qü T neTà>∑\yêμμ nì n&ç–q≥T¢qï~. #˚|\ü yêì<ä>sZ∑ ¡ nìï s¡øe£ TT\
#˚|ü\÷ ñ+{≤sTT. eTT+<äT ˙≈£î ø±e\dæq #˚|ü @<√ n&ç–‘˚ uVüQXÊ
ñ+fÒ ÇkÕÔeTT, ˝Òø£b˛‘˚ ˝Ò<äT nì #Ó|ü‘ês¡T. n≥T¢ ø±≈£î+&Ü eTT+<˚
Hê≈£î ø±e\dæq #˚|ü n+fÒ ‹]– H˚qT @ #˚|ü nì n&É>∑&ÉeTT ‘·sê«‘·
˙e⁄ #Ó|üŒ&ÉeTT <ëìøÏ ã<äT\T>± n|ü&ÉT H˚qT #Ó|üŒ&ÉeTT »s¡T>∑e˝… qT.
n+‘· sê<ë∆+‘·eTT ˝Ò≈£î+&Ü ˙≈£î ø±e\dæq dæ<ë∆+‘· #˚|ü @<√ #Ó|挑˚
Hêe<ä› ñ‘·Ô #˚|ü\THêïjÓ÷, dæ<ë∆+‘· #˚|ü\THêïjÓ÷ Hê≈£î ≈£L&Ü ‘Ó*dæ
b˛‘·T+~ ø£<ë! Ç|ü&ÉT MTs¡T n&ç–q Á|üX¯ï dü÷Á‘·ã<ä›yÓTÆq~. <ëìøÏ
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 319
Hêe<ä›j·TTqïe˙ï dæ<ë∆+‘·ã<ä›yÓTÆq$, dü÷Á‘·ã<ä›yÓTÆq$ ø±e⁄q y˚T eTT
düT\uÛÑeTT>± #Ó|üŒ>∑\eTT. n<˚ Á|üX¯ïH˚ eT]jÓTTø£e÷s¡T ∫qï∫qï
Á|üX¯ï\T>± n&ÉT>∑T.
22) ˇπø düeTj·TeTT˝À, ˇπø $<Ûä ø£s¡à˝Òìyê]øÏ, y˚s¡Ty˚s¡T ø£s¡à\Tqï
yê]øÏ ˇπø Á|üe÷<äeTT »s¡T>∑>∑\<ë?
»ˆˆ Ç|ü&ÉT Hê~ »yêãT ø±<äT Á|üX¯ï. ˇπø ø£s¡àj·Tì>±˙, y˚s¡Ty˚s¡T
ø£s¡à\ì>±˙ nqT≥≈£î ø£s¡à˝ÒyÓTÆHê ø£ì|ækÕÔj·÷? ø£ì|æ+#·ì <ëìì
MTs¡T m˝≤ ìsê∆s¡D #˚dæ #Ó|ü#·THêïs¡T? Ç~ Hê ‘·s¡|ü⁄q Á|üX¯ï nsTTHê
BìøÏ MTs¡T »yêãT #Ó|üŒ˝Òs¡T. m+<äTø£q>± ø£s¡à\T me]ø° ø£ì|æ+#·e⁄.
ø£ì|æ+#·ì ø£sà¡ \qT >∑T]+∫ nb˛Vü≤|ü&˚ <ëìø£+fÒ ø£sà¡ \qT $T+∫q~,
ø£sà¡ \qT #·÷&É>\∑ TZq~ eTs=ø£{Ï >∑\<äT. n~j˚T <˚e⁄ìC≤„qeTT. <˚e⁄ì
C≤„qeTT ø£*Z #·÷&É>∑*Z‘˚ yês¡T n+<äs¡÷ n˝≤ #·ìb˛e&ÜìøÏ ø±s¡DeTT
‘Ó*j·T>∑\<äT. y˚TeTT #Ó|Œæ q<ëìH˚ n+<äs÷¡ qe÷à* nì H˚qT #Ó|Œü &ÉeTT
˝Ò<Tä . m+<äTø£q>± y˚TeTT #Óù|Œe÷≥ n+<ä]ø° ns¡eú TT ø±ø£b˛e#·TÃqT.
ns¡eú TT ø±ø£b˛sTTq|ü&ÉT qeTTà≥≈£î neø±X¯eTT ñ+&É<Tä . n+<äTe\q
H˚qT #Ó|ü q~ n+<ä]ø° »yêãT ø±<äT. ns¡eú TTø±>∑\ ø=+<ä]øÏ e÷Á‘·yT˚
»yêãì ‘Ó*j·÷*. Hê≈£î ‘Ó*dæq+‘·es¡≈£î <˚e⁄ìøÏ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü
@MT »s¡T>∑<Tä . <˚e⁄&ÉT nìï{Ïø° kÕøÏå nì≈£L&Ü eTs¡Te≈£L&É<Tä . ãdüT‡˝À
#·ìb˛sTTqyês¡+<äs¡÷ ‘·eT eTs¡DeTTqT }Væ≤+#·Tø=ì ñ+&És¡T.
yê] ø£sà¡ Á|üø±s¡eTT $$<Ûä |üqT\ ì$T‘·eÔ TT ãj·T\T<˚]q yê]øÏ ø£s¡à\˙ï
ˇπø $<ÛäeTT>± ≈£L&Ü ˝Òe⁄. yêdüÔeeTT>± yê] ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT yês¡T
ôV’≤<äsêu≤<é b˛sTT $$<Ûä |üqT\˝À \>∑ïeTT ø±e\dæj·TTqï~.
yêdüÔeeTT>± MTs¡T nqTø=qïfÒ¢ Ä düeTj·TeTTq≈£î #·ìb˛e⁄q≥T¢ me]
320 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£sêà˝Ò<äT. nsTTHê #·ìb˛j·÷s¡T. ø£s¡à $TqVü‰ »s¡T>∑<äì ø£s¡à
dæ<ë∆+‘·eTTqï|ü&ÉT yê] ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT yês¡T ôV’≤<äsêu≤<é b˛≈£î+&Ü
eT<Ûä´˝À #·ìb˛e&Éy˚T$T≥ì e÷≈£î ≈£L&Ü Á|üX¯ï e∫Ãq~. XÊÅdüÔeTT
XÊdüqeTT>± »]–rs¡TqT. ø£s¡àdæ<ë∆+‘·eTT Á|üø±s¡eTT ø£s¡ày˚s¡T>±
j·TTqï|ü&ÉT, »s¡>s∑ êì~ m˝≤ »]–+<äqT Á|üXï¯ me]¬øH’ ê sêø£ ‘·|Œü <äT.
ˇø£ dü+|òTü ≥q »]–+<ä+fÒ n~ dü‘´· y˚T. »]–q~ dü‘´· y˚T nsTTq|ü&ÉT
<ëìì XÊÅdüÔeTT n+{≤eTT. m+<äTø£q>± XÊÅdüÔeTT nq>± dü‘·´eTT
nìj·TT, dü‘·´eTT nq>± XÊÅdüÔeTT nìj·T÷ dü÷Á‘·eTT >∑\<äT. XÊÅdü ÔeTT
Á|üø±s¡eTT yê] |üqT\T ôV’≤<äsêu≤<é˝À »s¡T>∑e\dæj·TT+&É>± <ëìì
ø±<äì eT<Ûä´˝À Á|üe÷<äeTT »]–q~. »]–q~ Á|ü‘·´ø£å dü‘·´eTT ø±e⁄q
n~j·T÷ XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡y˚T »]–+<ä+fÒ Çø£ÿ&É XÊÅdüÔeTT nqTq~
|üs¡düŒs¡ $s¡T<ä∆eT>∑TqT. u≤>± jÓ÷∫ùdÔ XÊÅdüÔeTT m|üŒ{Ïø° |üs¡ düŒs¡
$s¡T<ä∆eTT>± ñ+&É<äT. Çø£ÿ&˚<√ ∫≈£îÿeTT&ç |ü&çq<äì ns¡úeT>∑T#·Tqï~.
eTq≈£î ns¡úeTTø±ì ∫≈£îÿeTT&çì $|üø=ì #·÷ùdÔ ˇø£ $wüj·TeTT
ns¡úeT>∑T #·Tqï~. Á|ü|ü+#· ø£s¡à\ ]ø±s¡T¶qT e÷]Ãy˚j·TTq~ ˇπø ˇø£ÿ{Ï
>∑\<äT. n~j˚T <Ó’eC≤„qeTT. <Ó’eC≤„qeTT Á|ü|ü+#· ø£s¡àqT n‹Áø£$T+#·
>∑\<äT >±˙, Á|ü|ü+#· ø£s¡à <Ó’eC≤„qeTTqT @MT #˚j·T˝Ò<äT. me¬s’‘˚
<Ó’eC≤„q <ä÷wüD≈£î bÕ\Œ&çHês√ yês¡+<ä]˙ C≤„qeTT >∑T]Ô+#·Tø=ì
düeTj·TeTTqT #·÷∫ ˇø£#√≥ #˚]à n+<ä]˙ yê] ø£sà¡ \≈£î nr‘·eTT>±
ø±*Ãy˚dæq~. á e÷≥qT y˚TeT+fÒ Ç<ä+‘ê ø£≥Tºø£<∏äj·Tì
ø=+<äs¡qe#·TÃqT. mes¡T m˝≤ nqTø=ìHê |òüs¡yê˝Ò<äT. Hê≈£î ‘Ó*dæq
dü‘·´eTTqT H˚qT #ÓbÕŒqT. yês¡T m|ü&ÉT C≤„qeTTqT <ä÷wæ+#ês√
MTs¡T #Ó|üŒ>∑\sê nì ø=+<äs¡T, e÷ yê&ÉT eT+∫yê&ÉT <Ó’euÛÑøÏÔø£\yê&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 319
Hêe<ä›j·TTqïe˙ï dæ<ë∆+‘·ã<ä›yÓTÆq$, dü÷Á‘·ã<ä›yÓTÆq$ ø±e⁄q y˚T eTT
düT\uÛÑeTT>± #Ó|üŒ>∑\eTT. n<˚ Á|üX¯ïH˚ eT]jÓTTø£e÷s¡T ∫qï∫qï
Á|üX¯ï\T>± n&ÉT>∑T.
22) ˇπø düeTj·TeTT˝À, ˇπø $<Ûä ø£s¡à˝Òìyê]øÏ, y˚s¡Ty˚s¡T ø£s¡à\Tqï
yê]øÏ ˇπø Á|üe÷<äeTT »s¡T>∑>∑\<ë?
»ˆˆ Ç|ü&ÉT Hê~ »yêãT ø±<äT Á|üX¯ï. ˇπø ø£s¡àj·Tì>±˙, y˚s¡Ty˚s¡T
ø£s¡à\ì>±˙ nqT≥≈£î ø£s¡à˝ÒyÓTÆHê ø£ì|ækÕÔj·÷? ø£ì|æ+#·ì <ëìì
MTs¡T m˝≤ ìsê∆s¡D #˚dæ #Ó|ü#·THêïs¡T? Ç~ Hê ‘·s¡|ü⁄q Á|üX¯ï nsTTHê
BìøÏ MTs¡T »yêãT #Ó|üŒ˝Òs¡T. m+<äTø£q>± ø£s¡à\T me]ø° ø£ì|æ+#·e⁄.
ø£ì|æ+#·ì ø£sà¡ \qT >∑T]+∫ nb˛Vü≤|ü&˚ <ëìø£+fÒ ø£sà¡ \qT $T+∫q~,
ø£sà¡ \qT #·÷&É>\∑ TZq~ eTs=ø£{Ï >∑\<äT. n~j˚T <˚e⁄ìC≤„qeTT. <˚e⁄ì
C≤„qeTT ø£*Z #·÷&É>∑*Z‘˚ yês¡T n+<äs¡÷ n˝≤ #·ìb˛e&ÜìøÏ ø±s¡DeTT
‘Ó*j·T>∑\<äT. y˚TeTT #Ó|Œæ q<ëìH˚ n+<äs÷¡ qe÷à* nì H˚qT #Ó|Œü &ÉeTT
˝Ò<Tä . m+<äTø£q>± y˚TeTT #Óù|Œe÷≥ n+<ä]ø° ns¡eú TT ø±ø£b˛e#·TÃqT.
ns¡eú TT ø±ø£b˛sTTq|ü&ÉT qeTTà≥≈£î neø±X¯eTT ñ+&É<Tä . n+<äTe\q
H˚qT #Ó|ü q~ n+<ä]ø° »yêãT ø±<äT. ns¡eú TTø±>∑\ ø=+<ä]øÏ e÷Á‘·yT˚
»yêãì ‘Ó*j·÷*. Hê≈£î ‘Ó*dæq+‘·es¡≈£î <˚e⁄ìøÏ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü
@MT »s¡T>∑<Tä . <˚e⁄&ÉT nìï{Ïø° kÕøÏå nì≈£L&Ü eTs¡Te≈£L&É<Tä . ãdüT‡˝À
#·ìb˛sTTqyês¡+<äs¡÷ ‘·eT eTs¡DeTTqT }Væ≤+#·Tø=ì ñ+&És¡T.
yê] ø£sà¡ Á|üø±s¡eTT $$<Ûä |üqT\ ì$T‘·eÔ TT ãj·T\T<˚]q yê]øÏ ø£s¡à\˙ï
ˇπø $<ÛäeTT>± ≈£L&Ü ˝Òe⁄. yêdüÔeeTT>± yê] ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT yês¡T
ôV’≤<äsêu≤<é b˛sTT $$<Ûä |üqT\˝À \>∑ïeTT ø±e\dæj·TTqï~.
yêdüÔeeTT>± MTs¡T nqTø=qïfÒ¢ Ä düeTj·TeTTq≈£î #·ìb˛e⁄q≥T¢ me]
320 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£sêà˝Ò<äT. nsTTHê #·ìb˛j·÷s¡T. ø£s¡à $TqVü‰ »s¡T>∑<äì ø£s¡à
dæ<ë∆+‘·eTTqï|ü&ÉT yê] ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT yês¡T ôV’≤<äsêu≤<é b˛≈£î+&Ü
eT<Ûä´˝À #·ìb˛e&Éy˚T$T≥ì e÷≈£î ≈£L&Ü Á|üX¯ï e∫Ãq~. XÊÅdüÔeTT
XÊdüqeTT>± »]–rs¡TqT. ø£s¡àdæ<ë∆+‘·eTT Á|üø±s¡eTT ø£s¡ày˚s¡T>±
j·TTqï|ü&ÉT, »s¡>s∑ êì~ m˝≤ »]–+<äqT Á|üXï¯ me]¬øH’ ê sêø£ ‘·|Œü <äT.
ˇø£ dü+|òTü ≥q »]–+<ä+fÒ n~ dü‘´· y˚T. »]–q~ dü‘´· y˚T nsTTq|ü&ÉT
<ëìì XÊÅdüÔeTT n+{≤eTT. m+<äTø£q>± XÊÅdüÔeTT nq>± dü‘·´eTT
nìj·TT, dü‘·´eTT nq>± XÊÅdüÔeTT nìj·T÷ dü÷Á‘·eTT >∑\<äT. XÊÅdü ÔeTT
Á|üø±s¡eTT yê] |üqT\T ôV’≤<äsêu≤<é˝À »s¡T>∑e\dæj·TT+&É>± <ëìì
ø±<äì eT<Ûä´˝À Á|üe÷<äeTT »]–q~. »]–q~ Á|ü‘·´ø£å dü‘·´eTT ø±e⁄q
n~j·T÷ XÊÅdüÔeTT Á|üø±s¡y˚T »]–+<ä+fÒ Çø£ÿ&É XÊÅdüÔeTT nqTq~
|üs¡düŒs¡ $s¡T<ä∆eT>∑TqT. u≤>± jÓ÷∫ùdÔ XÊÅdüÔeTT m|üŒ{Ïø° |üs¡ düŒs¡
$s¡T<ä∆eTT>± ñ+&É<äT. Çø£ÿ&˚<√ ∫≈£îÿeTT&ç |ü&çq<äì ns¡úeT>∑T#·Tqï~.
eTq≈£î ns¡úeTTø±ì ∫≈£îÿeTT&çì $|üø=ì #·÷ùdÔ ˇø£ $wüj·TeTT
ns¡úeT>∑T #·Tqï~. Á|ü|ü+#· ø£s¡à\ ]ø±s¡T¶qT e÷]Ãy˚j·TTq~ ˇπø ˇø£ÿ{Ï
>∑\<äT. n~j˚T <Ó’eC≤„qeTT. <Ó’eC≤„qeTT Á|ü|ü+#· ø£s¡àqT n‹Áø£$T+#·
>∑\<äT >±˙, Á|ü|ü+#· ø£s¡à <Ó’eC≤„qeTTqT @MT #˚j·T˝Ò<äT. me¬s’‘˚
<Ó’eC≤„q <ä÷wüD≈£î bÕ\Œ&çHês√ yês¡+<ä]˙ C≤„qeTT >∑T]Ô+#·Tø=ì
düeTj·TeTTqT #·÷∫ ˇø£#√≥ #˚]à n+<ä]˙ yê] ø£sà¡ \≈£î nr‘·eTT>±
ø±*Ãy˚dæq~. á e÷≥qT y˚TeT+fÒ Ç<ä+‘ê ø£≥Tºø£<∏äj·Tì
ø=+<äs¡qe#·TÃqT. mes¡T m˝≤ nqTø=ìHê |òüs¡yê˝Ò<äT. Hê≈£î ‘Ó*dæq
dü‘·´eTTqT H˚qT #ÓbÕŒqT. yês¡T m|ü&ÉT C≤„qeTTqT <ä÷wæ+#ês√
MTs¡T #Ó|üŒ>∑\sê nì ø=+<äs¡T, e÷ yê&ÉT eT+∫yê&ÉT <Ó’euÛÑøÏÔø£\yê&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 321
n≥Te+{Ïyê&ÉT <Óe’ C≤„qeTTqT m+<äT≈£î <ä÷wækÕÔ&TÉ ? MTs¡T #Ó|ü q<ä+‘ê
ndü‘·´eTT nì ø=+<äs¡÷ n&ÉT>∑ e#·TÃqT. yês¡T m|ü&ÉT <ä÷wæ+∫qB,
m˝≤ <ä÷wæ+∫qB Hê≈£î ≈£L&Ü ‘Ó*j·T<äT. ø±˙ <ä÷wæ+∫q~ e÷Á‘·eTT
yêdüÔey˚T. Hê e÷≥ dü‘·´eTqT≥≈£î Ç|ü&ÉT Á|üdüTÔ‘·eTT n≥Te+{Ï
bÕ|üeTT #˚düTø=qï yê]ì >∑T]+∫ #Ó|ü‘êqT $q+&ç. <˚e⁄ì MT<ä
$XÊ«düeTT>∑\yês¡T, <Ûäs¡às¡ø£å≈£î˝…’q yês¡T, ì‘·´eTT uÛÑøÏÔ‘√ @<√ ˇø£
<˚e⁄ìï |üPõ+#˚yês¡÷ H˚&ÉT <Ó’eC≤„q <ä÷wüD #˚dü÷Ô n≥Te+{Ï |üìì
y˚TeTT #˚kÕÔe÷? y˚TeTT #˚dæq<ä+‘ê eT+∫<˚ nì nqTø=+≥THêïs¡T.
nsTTHê n≥Te+{Ïyês¡T Ç|üŒ{Ïπø #ê˝≤eT+~ yês¡T <Ó’eC≤„qeTTq≈£î
e´‹πsKT˝…j ’ T· THêïs¡T. n≥Te+{Ï yês¡+<ä]ø° m|ü&√ ˇø£e÷s¡T #Ó|Œü ø£H˚
»]–q ãdüT‡ Á|üe÷<äeTT˝≤>∑ @<√ ˇø£ Á|üe÷<äeTT »s¡T>∑TqT. n|ü&ÉT
yês¡+<äs¡÷ nø£ÿ&É »eT≈£L&ÉT<äTs¡ì e÷≈£î ‘Ó\TdüT, <˚e⁄ìøÏ ‘Ó\TdüT
mes¡T @$T ‘·|ü #˚dæq~. n+<äTe\q me]˙ <˚e⁄&ÉT ø±bÕ&É˝Ò<äT.
‘·qøπ e´‹πsKT˝…q’ yê]ì Äj·Tq m+<äT≈£î ø±bÕ&ÉTqT? Á|üdTü ‘Ô · ø±\eTT˝À
<˚e⁄&ÉT uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì>± e∫à #Ó|Œæ q uÛ>Ñ e∑ BZ‘q· T ø±*‘√ ‘·ìï q&çs√&ÉT˝¶ À
n–Zô|{Ϻ ø±*Ãqyês¡T <Ó’euÛÑøÏÔ ø£\yêπs. y˚TeTT düèwæ˜ø£s¡Ô ø√&é j·Tì
uÛÑ>∑eBZ‘·˝À 15e n<Ûë´j·TeTTq 16, 17 XÀ¢ø£eTT\ q+ãs¡¢qT ≈£L&Ü
Áyêdæ ªª9 6 3μμ nì >√&É\MT<ä ÁyêùdÔ Ç~ Ŭø’düÔe⁄\<äì <ëìMT<ä
eT\eTT #·*¢qyês¡T>∑\s¡T. y˚TeTT (e÷ uÛÑ≈£îÔ\ ãè+<äeTT) uÛÑ>∑eBZ‘·q÷
<ëìøÏ nqTã+<Ûyä TÓ qÆ Á>∑+<∏eä TT˝q÷ Ç*¢\÷¢ ‹]– uÛ>Ñ e∑ BZ‘ê Á|ü#ês¡eTT
#˚ùdÔ Å¬ø’düÔe⁄\T ‘·|üŒ Væ≤+<äTe⁄\T Ç{≤¢ ‹s¡T>∑s¡T MTs¡T uÛÑ> ∑eBZ‘·
eTTdüT>∑T˝À Åø¬ d’ eÔü eTTqT Á|ü#ês¡eTT #˚dTü HÔ êïs¡ì <ä÷wæ+∫ Ä }]qT+&ç
bıeTàì, b˛ø£b˛‘˚ MT ãT≈£îÿ\qT ø±*Ãy˚kÕÔeTT, $TeTTà\qT
322 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
‘·+‘êeTìqyês¡T ≈£L&Ü ø£\s¡T. Å‘‘’Ó · dæ<ë∆+‘· uÛ>Ñ e∑ BZ‘q· T #·<äe+&çjT· ì
y˚TeTT m+‘√ Ks¡TÃô|{Ϻ >√&É\MT<ä ÁyêsTTùdÔ <ëì ø±s¡DeTT‘√ øπ düTô|{Ϻ
ø√s¡Tºø°&çà 20 s√E\T C…’\T•ø£å y˚sTT+∫q yês¡THêïs¡T. Ä ~qeTT
ø√s¡T˝º À Ç~ ‘·bÕŒ ˇbÕŒj·Tì #·÷&É≈î£ +&Ü, @e÷Á‘·eTT Ä˝À∫+#·≈î£ +&Ü
rs¡TŒ #Ó|Œæ C…\’ T≈£î|ü+|æq »&çì® ≈£L&Ü C≤„qeTT >∑Ts¡TôÔ |≥Tºø=ìj·TTqï~.
eTT+<äT ‘·se¡ TT˝À C≤„q<ä÷wüD #˚dqæ yês¡+<äs÷¡ ãdüT‡˝À ø±*b˛e&ÉeTT
»]–q~. á ‘·se¡ TT˝À C≤„q<ä÷wüD #˚dqæ yês¡T eTVü‰q+~, >∑T+‘·ø\£ T¢,
ôV’≤<äsêu≤<é, uÛÑTeq–], ø£&É|ü˝À <˚e⁄ì <äèwæ˜j·T+<äT qyÓ÷<äT
#˚jT· ã&çjT· THêïs¡T. H˚&TÉ Væ≤+<ä÷<Ûsä à¡ s¡øDå£ #˚jT· Tyês¡eTqTyêπs m≈£îÿe
>∑T]Ô+|üã&çHês¡T. y˚TeTT Áyêdæq~ @eTTqï<äì #·÷&É≈î£ +&Ü C≤„qeTTqT
ùV≤fi¯q>± e÷{≤¢&qç |ü&ÉT <˚e⁄ìøÏ ø√|üeTT sê<ë! m+‘√eT+~ C≤„qT˝…’q
Væ≤+<äTe⁄\T Ç~ >=|üŒ C≤„qeTT e÷ n<äèwüºeTTø=B› Ç+‘·ø±\eTTq≈£î
<=]øÏ+~ nì dü+‘√wæd÷ü eÔ ⁄+fÒ Væ≤+<ä÷<Ûsä à¡ eTT\+fÒ @$T{À ‘Ó*j·Tì
eT÷s¡Tâ\T y˚TeTT Væ≤+<ä÷ s¡ø£å≈£î\eTì #Ó|ü#·÷, @ C≤„qeT÷
‘Ó*j·Tìyê¬s’ C≤„qeTTqT >∑T]+N, Á>∑+<∏sä ÷¡ |üeTT\˝Àj·TTqï C≤„qeTTqT
>∑T]+N <ä÷wæ+∫ e÷{≤¢&ç‘˚ n~ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq ø£sêàr‘· bÕ|üeTTø±ø£
@eTÚ‘·T+~. uÛÑ>∑eBZ‘·˝À ø£åsêø£ås¡ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT\T>± <˚e⁄&ÉT ‘·qqT
>∑÷]à e]í+∫ #Ó|挑˚, Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘·eTT <ë«sê Ä $wüj·TeTTqT y˚T eTT
#Ó|Œæ q|ü&ÉT Ç~ n<Ó«’ ‘·eTT, <Ó«’ ‘·eTT˝≤>∑ Å‘‘’Ó e· TT Væ≤+<ä÷eT‘·eTT˝Àì<˚
nqT |ü]C≤„qeTT ˝Ò≈î£ +&Ü Å‘‘’Ó · dæ<ë∆+‘· uÛ>Ñ e∑ BZ‘q· T y˚TeTT ˇ|üø√eTT
nì ø±*Ãqyê]ì y˚TeTT uÛÑøÏÔ|üs¡T\y˚T n+fÒ <˚e⁄&ÉT ˇ|ü≈£î+{≤&Ü!
C≤„qeTT n+fÒ @$T{Ï, n~ m+‘· X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq<äì @e÷Á‘·eTT
‘Ó*j·T≈£î+&Ü y˚TeTT eT+∫yês¡y˚T y˚TeTT Væ≤+<ä÷ s¡ø£å≈£î\y˚T n+fÒ
<˚e⁄&ÉT ˇ|ü≈£î+{≤&Ü? n+‘·{≤ ì+&çj·TTqï <˚e⁄ì eTT+<äπs Äj·Tq
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 321
n≥Te+{Ïyê&ÉT <Óe’ C≤„qeTTqT m+<äT≈£î <ä÷wækÕÔ&TÉ ? MTs¡T #Ó|ü q<ä+‘ê
ndü‘·´eTT nì ø=+<äs¡÷ n&ÉT>∑ e#·TÃqT. yês¡T m|ü&ÉT <ä÷wæ+∫qB,
m˝≤ <ä÷wæ+∫qB Hê≈£î ≈£L&Ü ‘Ó*j·T<äT. ø±˙ <ä÷wæ+∫q~ e÷Á‘·eTT
yêdüÔey˚T. Hê e÷≥ dü‘·´eTqT≥≈£î Ç|ü&ÉT Á|üdüTÔ‘·eTT n≥Te+{Ï
bÕ|üeTT #˚düTø=qï yê]ì >∑T]+∫ #Ó|ü‘êqT $q+&ç. <˚e⁄ì MT<ä
$XÊ«düeTT>∑\yês¡T, <Ûäs¡às¡ø£å≈£î˝…’q yês¡T, ì‘·´eTT uÛÑøÏÔ‘√ @<√ ˇø£
<˚e⁄ìï |üPõ+#˚yês¡÷ H˚&ÉT <Ó’eC≤„q <ä÷wüD #˚dü÷Ô n≥Te+{Ï |üìì
y˚TeTT #˚kÕÔe÷? y˚TeTT #˚dæq<ä+‘ê eT+∫<˚ nì nqTø=+≥THêïs¡T.
nsTTHê n≥Te+{Ïyês¡T Ç|üŒ{Ïπø #ê˝≤eT+~ yês¡T <Ó’eC≤„qeTTq≈£î
e´‹πsKT˝…j ’ T· THêïs¡T. n≥Te+{Ï yês¡+<ä]ø° m|ü&√ ˇø£e÷s¡T #Ó|Œü ø£H˚
»]–q ãdüT‡ Á|üe÷<äeTT˝≤>∑ @<√ ˇø£ Á|üe÷<äeTT »s¡T>∑TqT. n|ü&ÉT
yês¡+<äs¡÷ nø£ÿ&É »eT≈£L&ÉT<äTs¡ì e÷≈£î ‘Ó\TdüT, <˚e⁄ìøÏ ‘Ó\TdüT
mes¡T @$T ‘·|ü #˚dæq~. n+<äTe\q me]˙ <˚e⁄&ÉT ø±bÕ&É˝Ò<äT.
‘·qøπ e´‹πsKT˝…q’ yê]ì Äj·Tq m+<äT≈£î ø±bÕ&ÉTqT? Á|üdTü ‘Ô · ø±\eTT˝À
<˚e⁄&ÉT uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì>± e∫à #Ó|Œæ q uÛ>Ñ e∑ BZ‘q· T ø±*‘√ ‘·ìï q&çs√&ÉT˝¶ À
n–Zô|{Ϻ ø±*Ãqyês¡T <Ó’euÛÑøÏÔ ø£\yêπs. y˚TeTT düèwæ˜ø£s¡Ô ø√&é j·Tì
uÛÑ>∑eBZ‘·˝À 15e n<Ûë´j·TeTTq 16, 17 XÀ¢ø£eTT\ q+ãs¡¢qT ≈£L&Ü
Áyêdæ ªª9 6 3μμ nì >√&É\MT<ä ÁyêùdÔ Ç~ Ŭø’düÔe⁄\<äì <ëìMT<ä
eT\eTT #·*¢qyês¡T>∑\s¡T. y˚TeTT (e÷ uÛÑ≈£îÔ\ ãè+<äeTT) uÛÑ>∑eBZ‘·q÷
<ëìøÏ nqTã+<Ûyä TÓ qÆ Á>∑+<∏eä TT˝q÷ Ç*¢\÷¢ ‹]– uÛ>Ñ e∑ BZ‘ê Á|ü#ês¡eTT
#˚ùdÔ Å¬ø’düÔe⁄\T ‘·|üŒ Væ≤+<äTe⁄\T Ç{≤¢ ‹s¡T>∑s¡T MTs¡T uÛÑ> ∑eBZ‘·
eTTdüT>∑T˝À Åø¬ d’ eÔü eTTqT Á|ü#ês¡eTT #˚dTü HÔ êïs¡ì <ä÷wæ+∫ Ä }]qT+&ç
bıeTàì, b˛ø£b˛‘˚ MT ãT≈£îÿ\qT ø±*Ãy˚kÕÔeTT, $TeTTà\qT
322 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
‘·+‘êeTìqyês¡T ≈£L&Ü ø£\s¡T. Å‘‘’Ó · dæ<ë∆+‘· uÛ>Ñ e∑ BZ‘q· T #·<äe+&çjT· ì
y˚TeTT m+‘√ Ks¡TÃô|{Ϻ >√&É\MT<ä ÁyêsTTùdÔ <ëì ø±s¡DeTT‘√ øπ düTô|{Ϻ
ø√s¡Tºø°&çà 20 s√E\T C…’\T•ø£å y˚sTT+∫q yês¡THêïs¡T. Ä ~qeTT
ø√s¡T˝º À Ç~ ‘·bÕŒ ˇbÕŒj·Tì #·÷&É≈î£ +&Ü, @e÷Á‘·eTT Ä˝À∫+#·≈î£ +&Ü
rs¡TŒ #Ó|Œæ C…\’ T≈£î|ü+|æq »&çì® ≈£L&Ü C≤„qeTT >∑Ts¡TôÔ |≥Tºø=ìj·TTqï~.
eTT+<äT ‘·se¡ TT˝À C≤„q<ä÷wüD #˚dqæ yês¡+<äs÷¡ ãdüT‡˝À ø±*b˛e&ÉeTT
»]–q~. á ‘·se¡ TT˝À C≤„q<ä÷wüD #˚dqæ yês¡T eTVü‰q+~, >∑T+‘·ø\£ T¢,
ôV’≤<äsêu≤<é, uÛÑTeq–], ø£&É|ü˝À <˚e⁄ì <äèwæ˜j·T+<äT qyÓ÷<äT
#˚jT· ã&çjT· THêïs¡T. H˚&TÉ Væ≤+<ä÷<Ûsä à¡ s¡øDå£ #˚jT· Tyês¡eTqTyêπs m≈£îÿe
>∑T]Ô+|üã&çHês¡T. y˚TeTT Áyêdæq~ @eTTqï<äì #·÷&É≈î£ +&Ü C≤„qeTTqT
ùV≤fi¯q>± e÷{≤¢&qç |ü&ÉT <˚e⁄ìøÏ ø√|üeTT sê<ë! m+‘√eT+~ C≤„qT˝…’q
Væ≤+<äTe⁄\T Ç~ >=|üŒ C≤„qeTT e÷ n<äèwüºeTTø=B› Ç+‘·ø±\eTTq≈£î
<=]øÏ+~ nì dü+‘√wæd÷ü eÔ ⁄+fÒ Væ≤+<ä÷<Ûsä à¡ eTT\+fÒ @$T{À ‘Ó*j·Tì
eT÷s¡Tâ\T y˚TeTT Væ≤+<ä÷ s¡ø£å≈£î\eTì #Ó|ü#·÷, @ C≤„qeT÷
‘Ó*j·Tìyê¬s’ C≤„qeTTqT >∑T]+N, Á>∑+<∏sä ÷¡ |üeTT\˝Àj·TTqï C≤„qeTTqT
>∑T]+N <ä÷wæ+∫ e÷{≤¢&ç‘˚ n~ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq ø£sêàr‘· bÕ|üeTTø±ø£
@eTÚ‘·T+~. uÛÑ>∑eBZ‘·˝À ø£åsêø£ås¡ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT\T>± <˚e⁄&ÉT ‘·qqT
>∑÷]à e]í+∫ #Ó|挑˚, Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘·eTT <ë«sê Ä $wüj·TeTTqT y˚T eTT
#Ó|Œæ q|ü&ÉT Ç~ n<Ó«’ ‘·eTT, <Ó«’ ‘·eTT˝≤>∑ Å‘‘’Ó e· TT Væ≤+<ä÷eT‘·eTT˝Àì<˚
nqT |ü]C≤„qeTT ˝Ò≈î£ +&Ü Å‘‘’Ó · dæ<ë∆+‘· uÛ>Ñ e∑ BZ‘q· T y˚TeTT ˇ|üø√eTT
nì ø±*Ãqyê]ì y˚TeTT uÛÑøÏÔ|üs¡T\y˚T n+fÒ <˚e⁄&ÉT ˇ|ü≈£î+{≤&Ü!
C≤„qeTT n+fÒ @$T{Ï, n~ m+‘· X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq<äì @e÷Á‘·eTT
‘Ó*j·T≈£î+&Ü y˚TeTT eT+∫yês¡y˚T y˚TeTT Væ≤+<ä÷ s¡ø£å≈£î\y˚T n+fÒ
<˚e⁄&ÉT ˇ|ü≈£î+{≤&Ü? n+‘·{≤ ì+&çj·TTqï <˚e⁄ì eTT+<äπs Äj·Tq
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 323
^‘·qT ø±*Ãqyê]˙, Äj·Tq C≤„qeTTqT <ä÷wæ+∫q yê]˙ e<ä\≈£î+&Ü
sêuÀe⁄ ø±\eTT\˝À m|ü&√ ˇø£e÷s¡T ‘·|ü ≈£î ‘·–q •ø£yå j ˚ T· ø£e÷q&ÉT.
e÷#˚‘· Áyêj·Tã&çq Á>∑+<∏äeTT\T ø=ìï X¯øÏÔe+‘·yÓTÆ Á|ü‘·´ø£åeTT>±
ø£ì|ædüTÔqï$. Á>∑+<∏äeTTqT #·~$‘˚ m+‘√ C≤„qX¯øÏÔ ø£\TZ#·Tqï~.
<ä>∑Zs¡T+#·Tø=+fÒ ø=ìï s√>∑eTT\T düVæ≤‘·eTT <ä÷s¡eT>∑T#·Tqï$. 48
ù|J\T>∑\ ªªeT+Á‘·eTT`eTVæ≤eTμμ nqT ∫qï Á>∑+<∏äy˚T <ä>∑Zs¡T+∫‘˚
‘˚\TH=|æŒì ì$TwüeTT˝À ˝≤–y˚j·TT#·Tqï~. Ç+‘· Á|ü‘·´ø£åeTT>± ˇø£
Á>∑+<∏äy˚Tj·TT+fÒ <ëìø£+fÒ ô|<ä›>∑j·TTqï ø=ìï Á>∑+<∏äeTT˝˝À m+‘√
<Ó’eX¯øÏÔj·TTqï~. uÛÑ>∑eBZ‘· nìï{Ïø£+fÒ $T+∫q X¯øÏÔø£\~. n≥Te+{Ï
yê{Ïì <ä÷wæ+∫‘˚ <ëì |òü*‘·yÓT≥T¢+≥T+<√ ‘Ó*yÓ’qyês¡T }Væ≤+#·T
ø√e#·TÃqT. ªªdüèwæ˜ø£s¡Ô ø√&é 666μμ j·Tì Ŭø’düÔe⁄\T ÁyêùdÔ yê]øÏ
e´‹πsKeTT>± n~ e÷j·T ø√&éj·Tì <˚e⁄ìø√&é Ç~j·Tì 9 6 3 qT
y˚TeTT ÁyêùdÔ n~ @$T{Ï 64 ù|J\T>∑\ Ä Á>∑+<∏äeTT˝À @eTT+~ nì
#·÷&Éø£ Á>∑T&ç>¶ ± C≤„qeTTqT <ä÷wæ+∫qyê]øÏ yê]øÏ |ü&qç •πøå |ü&ÉT‘·T+<äì
ôV’≤<äsêu≤<é edüTÔqï ãdüT‡ Á|üe÷<äeTT kÕøÏå>± ì\∫q~. MT¬s˝≤
#Ó|üŒ>∑\s¡ì MT e÷≥ yêdüÔeeTì y˚TeTT qeTTà≥≈£î Ä<Ûës¡y˚T$T j·Tì
me¬s’Hê n&ç–‘˚ yê]øÏ y˚TeTT #Ó|üq<˚eTq>±! <˚e⁄ìøÏ n+<äs¡÷
düe÷qy˚T Á|ü|ü+#· dü+ã+<Ûä ø£s¡à\T m˝≤j·TTHêï n$ πøe\eTT ø£wüº
düTKeTT\‘√H˚ r]b˛‘êsTT. nsTT‘˚ <˚e⁄ì dü+ã+<ÛäyÓTÆq$ |òüTÀs¡eTT>±
ñ+{≤sTT. n$ ˇø£ »qàπø |ü]$T‹ø±e⁄. s¬ +&ÉT j·TT>∑eTT\ |üs´¡ +‘·eTT
»qà»qà\≈£î u≤~Û+#·TqT.
Á|üdüTÔ‘· »qà˝À n+<ä] m<äT≥ nìï eT‘·eTT\≈£î $T+∫q
C≤„qeTT Ç+<ä÷ (Væ≤+<ä÷) eT‘·eTT˝ÀH˚ ø£\<äT. n+‘·ô|<ä› C≤„qeTT
324 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTqeTT+<äs¡ ñqï|ü&ÉT <ëìì >∑T]Ô+#·ø£ nqedüs¡eTT>± <Ó’e<ä÷wüD,
C≤„q<ä÷wüD #˚dæqyê]øÏ •ø£å\T |ü&ÉT≥ U≤j·TeTì ìs¡÷|æ+#·T≥≈£î
ãdüT‡ Á|üe÷<äeTT »]–+<äì y˚TeTT qeTTà#·THêïeTT. Ç|ü&ÉT
Á|üe÷<äeTT˝À b˛sTTq yês¡+<äs÷¡ >∑‘e· TT˝À, >∑‘· »qà˝À m≥Te+{Ïyês√
‘Ó*j·T<äT ø£<ë! MT≈£î ‘Ó*j·T≈£îHêï e÷≈£î ‘Ó*dæq dü‘·´eTT‘√ H˚& ÉT
≈£L&Ü <˚e⁄ì C≤„qeTTqT <ä÷wæ+∫qyês¡T nqedüs¡eTT>± <Ó’yê
Á>∑Vü≤eTTq≈£î >∑T]jÓÆTHês¡ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n≥Te+{Ï yês¡+<ä]ø°
Ç≥Te+{Ï •ø£åj˚T |ü&ÉTqì <˚e⁄&˚ ‘Ó\TŒq≥T¢ ôV’≤y˚˝À ø±*b˛sTTq
ôV’≤<äsêu≤<é ãdüT‡ q+ãsY ªª963μμ Ç~ y˚TeTT <˚e⁄ì >∑Ts¡Ôì #Ó|æŒq
q+ãπsqì >∑Ts¡TÔ+#·Tø√+&ç. ãdüT‡ u…+>∑Tfi¯S]yê]<Ó’Hê yÓTT<ä≥ e÷
ÄÁX¯eTeTT>∑\ ‘ê&ç|üÁ‹˝Àì<˚qì ‘Ó*j·T+&ç. y˚TeTT <˚e⁄ì >∑Ts¡TÔ 9 6
3 nì Áyêdæq ‘·sê«‘· n<˚ q+ãs¡T‘√ y˚TeTTqï Ç<˚ ÁbÕ+‘·eTT˝À
e∫Ãq~. á ÁbÕ+‘·eTTqT+&ç e∫Ãq ãdüT‡, y˚TeTT Á|üø£{Ï+∫q 9 6
3 q+ãπs>∑\ ãdüT‡˝À Á|üe÷<äeTT »]–+<ä+fÒ Çø£ÿ&ç C≤„qeTT n–ï
˝≤+{Ï<ìä <Óe’ <ä÷wüD #˚dqæ $TeTTà\qT ≈£L&Ü e<ä\ø£ eTs¡T»qà˝ÀHÓH’ ê
Ç˝≤π> ø±\Ã>∑\qì #Ó|æŒq≥T¢qï~. n+<äTe\q Ç|üŒ{ÏqT+&çjÓÆTHê
Ç~ ndü˝…’q Væ≤+<äTe⁄\ C≤„qeT˙, Ç~ n–ï˝≤+{Ï C≤„qeTì ‘Ó*dæ
C≤Á>∑‘|Ô· &ü +É &ç. Ç|üŒ{ÏqT+#ÓH’ ê mes¡÷ <Óy’ êÁ>∑V≤ü eTTq≈£î >∑T]ø±≈£î+&Ü
ñ+&ÉeTì ‘Ó\TŒ#·THêïeTT. Ç|ü&ÉT Áyêj·Tã&çq Á>∑+<∏äeTT CÀ´‹wü´
Á>∑+<∏äeTT. CÀ´‹wü´eTT ˇø£ÿ Væ≤+<äTe⁄\≈£î ‘·|üŒ y˚¬se]ø° ‘Ó*j·T <äT.
ø=+<äs¡T Væ≤+<äTe⁄\≈£î CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*dæHê, CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT |üP]Ô
düÁø£eTeTT>± ‘Ó*j·T<äT. Ç|ü&ÉT Ç+<äTe⁄\˝ÀH˚ (Væ≤+<äTe⁄\˝ÀH˚)
me]ø° ‘Ó*j·Tì s¡Vü≤dü´eTT>±j·TTqï CÀ´‹wü´ dü÷Á‘·eTT\qT á
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 323
^‘·qT ø±*Ãqyê]˙, Äj·Tq C≤„qeTTqT <ä÷wæ+∫q yê]˙ e<ä\≈£î+&Ü
sêuÀe⁄ ø±\eTT\˝À m|ü&√ ˇø£e÷s¡T ‘·|ü ≈£î ‘·–q •ø£yå j ˚ T· ø£e÷q&ÉT.
e÷#˚‘· Áyêj·Tã&çq Á>∑+<∏äeTT\T ø=ìï X¯øÏÔe+‘·yÓTÆ Á|ü‘·´ø£åeTT>±
ø£ì|ædüTÔqï$. Á>∑+<∏äeTTqT #·~$‘˚ m+‘√ C≤„qX¯øÏÔ ø£\TZ#·Tqï~.
<ä>∑Zs¡T+#·Tø=+fÒ ø=ìï s√>∑eTT\T düVæ≤‘·eTT <ä÷s¡eT>∑T#·Tqï$. 48
ù|J\T>∑\ ªªeT+Á‘·eTT`eTVæ≤eTμμ nqT ∫qï Á>∑+<∏äy˚T <ä>∑Zs¡T+∫‘˚
‘˚\TH=|æŒì ì$TwüeTT˝À ˝≤–y˚j·TT#·Tqï~. Ç+‘· Á|ü‘·´ø£åeTT>± ˇø£
Á>∑+<∏äy˚Tj·TT+fÒ <ëìø£+fÒ ô|<ä›>∑j·TTqï ø=ìï Á>∑+<∏äeTT˝˝À m+‘√
<Ó’eX¯øÏÔj·TTqï~. uÛÑ>∑eBZ‘· nìï{Ïø£+fÒ $T+∫q X¯øÏÔø£\~. n≥Te+{Ï
yê{Ïì <ä÷wæ+∫‘˚ <ëì |òü*‘·yÓT≥T¢+≥T+<√ ‘Ó*yÓ’qyês¡T }Væ≤+#·T
ø√e#·TÃqT. ªªdüèwæ˜ø£s¡Ô ø√&é 666μμ j·Tì Ŭø’düÔe⁄\T ÁyêùdÔ yê]øÏ
e´‹πsKeTT>± n~ e÷j·T ø√&éj·Tì <˚e⁄ìø√&é Ç~j·Tì 9 6 3 qT
y˚TeTT ÁyêùdÔ n~ @$T{Ï 64 ù|J\T>∑\ Ä Á>∑+<∏äeTT˝À @eTT+~ nì
#·÷&Éø£ Á>∑T&ç>¶ ± C≤„qeTTqT <ä÷wæ+∫qyê]øÏ yê]øÏ |ü&qç •πøå |ü&ÉT‘·T+<äì
ôV’≤<äsêu≤<é edüTÔqï ãdüT‡ Á|üe÷<äeTT kÕøÏå>± ì\∫q~. MT¬s˝≤
#Ó|üŒ>∑\s¡ì MT e÷≥ yêdüÔeeTì y˚TeTT qeTTà≥≈£î Ä<Ûës¡y˚T$T j·Tì
me¬s’Hê n&ç–‘˚ yê]øÏ y˚TeTT #Ó|üq<˚eTq>±! <˚e⁄ìøÏ n+<äs¡÷
düe÷qy˚T Á|ü|ü+#· dü+ã+<Ûä ø£s¡à\T m˝≤j·TTHêï n$ πøe\eTT ø£wüº
düTKeTT\‘√H˚ r]b˛‘êsTT. nsTT‘˚ <˚e⁄ì dü+ã+<ÛäyÓTÆq$ |òüTÀs¡eTT>±
ñ+{≤sTT. n$ ˇø£ »qàπø |ü]$T‹ø±e⁄. s¬ +&ÉT j·TT>∑eTT\ |üs´¡ +‘·eTT
»qà»qà\≈£î u≤~Û+#·TqT.
Á|üdüTÔ‘· »qà˝À n+<ä] m<äT≥ nìï eT‘·eTT\≈£î $T+∫q
C≤„qeTT Ç+<ä÷ (Væ≤+<ä÷) eT‘·eTT˝ÀH˚ ø£\<äT. n+‘·ô|<ä› C≤„qeTT
324 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
eTqeTT+<äs¡ ñqï|ü&ÉT <ëìì >∑T]Ô+#·ø£ nqedüs¡eTT>± <Ó’e<ä÷wüD,
C≤„q<ä÷wüD #˚dæqyê]øÏ •ø£å\T |ü&ÉT≥ U≤j·TeTì ìs¡÷|æ+#·T≥≈£î
ãdüT‡ Á|üe÷<äeTT »]–+<äì y˚TeTT qeTTà#·THêïeTT. Ç|ü&ÉT
Á|üe÷<äeTT˝À b˛sTTq yês¡+<äs÷¡ >∑‘e· TT˝À, >∑‘· »qà˝À m≥Te+{Ïyês√
‘Ó*j·T<äT ø£<ë! MT≈£î ‘Ó*j·T≈£îHêï e÷≈£î ‘Ó*dæq dü‘·´eTT‘√ H˚& ÉT
≈£L&Ü <˚e⁄ì C≤„qeTTqT <ä÷wæ+∫qyês¡T nqedüs¡eTT>± <Ó’yê
Á>∑Vü≤eTTq≈£î >∑T]jÓÆTHês¡ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. n≥Te+{Ï yês¡+<ä]ø°
Ç≥Te+{Ï •ø£åj˚T |ü&ÉTqì <˚e⁄&˚ ‘Ó\TŒq≥T¢ ôV’≤y˚˝À ø±*b˛sTTq
ôV’≤<äsêu≤<é ãdüT‡ q+ãsY ªª963μμ Ç~ y˚TeTT <˚e⁄ì >∑Ts¡Ôì #Ó|æŒq
q+ãπsqì >∑Ts¡TÔ+#·Tø√+&ç. ãdüT‡ u…+>∑Tfi¯S]yê]<Ó’Hê yÓTT<ä≥ e÷
ÄÁX¯eTeTT>∑\ ‘ê&ç|üÁ‹˝Àì<˚qì ‘Ó*j·T+&ç. y˚TeTT <˚e⁄ì >∑Ts¡TÔ 9 6
3 nì Áyêdæq ‘·sê«‘· n<˚ q+ãs¡T‘√ y˚TeTTqï Ç<˚ ÁbÕ+‘·eTT˝À
e∫Ãq~. á ÁbÕ+‘·eTTqT+&ç e∫Ãq ãdüT‡, y˚TeTT Á|üø£{Ï+∫q 9 6
3 q+ãπs>∑\ ãdüT‡˝À Á|üe÷<äeTT »]–+<ä+fÒ Çø£ÿ&ç C≤„qeTT n–ï
˝≤+{Ï<ìä <Óe’ <ä÷wüD #˚dqæ $TeTTà\qT ≈£L&Ü e<ä\ø£ eTs¡T»qà˝ÀHÓH’ ê
Ç˝≤π> ø±\Ã>∑\qì #Ó|æŒq≥T¢qï~. n+<äTe\q Ç|üŒ{ÏqT+&çjÓÆTHê
Ç~ ndü˝…’q Væ≤+<äTe⁄\ C≤„qeT˙, Ç~ n–ï˝≤+{Ï C≤„qeTì ‘Ó*dæ
C≤Á>∑‘|Ô· &ü +É &ç. Ç|üŒ{ÏqT+#ÓH’ ê mes¡÷ <Óy’ êÁ>∑V≤ü eTTq≈£î >∑T]ø±≈£î+&Ü
ñ+&ÉeTì ‘Ó\TŒ#·THêïeTT. Ç|ü&ÉT Áyêj·Tã&çq Á>∑+<∏äeTT CÀ´‹wü´
Á>∑+<∏äeTT. CÀ´‹wü´eTT ˇø£ÿ Væ≤+<äTe⁄\≈£î ‘·|üŒ y˚¬se]ø° ‘Ó*j·T <äT.
ø=+<äs¡T Væ≤+<äTe⁄\≈£î CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*dæHê, CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT |üP]Ô
düÁø£eTeTT>± ‘Ó*j·T<äT. Ç|ü&ÉT Ç+<äTe⁄\˝ÀH˚ (Væ≤+<äTe⁄\˝ÀH˚)
me]ø° ‘Ó*j·Tì s¡Vü≤dü´eTT>±j·TTqï CÀ´‹wü´ dü÷Á‘·eTT\qT á
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 325
Á>∑+<∏eä TT˝À Áyêj·T&ÉeTT »]–q~. CÀ´‹wü´eTT˝À ø=eTTà\T ‹]–qyê]øÏ
≈£L&Ü ‘Ó*j·Tì s¡V≤ü dü´eTT\qT #Ó|Œü &ÉeTT »]–q~. Ç≥T CÀ´‹wüß´\≈£î
n≥T C≤„qT\≈£î Çs¡Te⁄s¡≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉTq≥T¢ CÀ´‹wü´eTT˝Àì
<äXÊ#ês¡eTTqT >∑T]+∫ #Ó|Œü &ÉeTT »]–q~. <äXÊ#ês¡eTT n+fÒ @$T{À
‘Ó*j·T>∑*Z‘˚ yê&ÉT CÀ´‹wüß´&Ó’Hê |üP]Ô C≤„ìø±>∑\&ÉT.
23) ãdüT‡ Á|üe÷<äeTTqT >∑T]+∫ #Ó|ü‘·÷e⁄+fÒ n+‘ê e÷≈£î
Áø=‘·Ô>±j·TTqï~. e÷≈£î |üP]Ô @MT ‘Ó*j·Tø£b˛sTTHê MTs¡T #Óù|Œe÷≥
ì»y˚T nsTTe⁄+&Ée#·TÃqì ø=~›ø=~›>± ns¡úeT>∑T#·Tqï~. ø=ìï s√&ÉT¶
Á|üe÷<äeTT\qT H˚qT Hê ùdïVæ≤‘·T\T #·÷#êeTT. s√&ÉT¶ u≤>∑THêï @
Ä≥+ø£eTT\T Çã“+<äT\T ˝Ò≈î£ Hêï ˇπø dü\ú eTT˝À m≈£îÿe Á|üe÷<äeTT\T
»s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. n~ düú\ Á|üuÛ≤eeT+{≤sê? Á>∑Vü≤ Á|üuÛ≤eeT+{≤sê?
»ˆˆ mø£ÿ&É @$T »]–Hê n~ n+‘·jT· ÷ <ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT\ <ë«sêH˚
»]–rsê*. Á>∑Vü≤eTT\T ø£s¡àqT |ü+#·Tyês¡T e÷Á‘·y˚T, ø±s¡´eTT\qT
Á>∑V≤ü eTT\T #˚jT· s¡T. ø±s¡´eTT\qT #˚jT· Tyês¡T ø£ì|æ+#Ó&yç ês¡T ø=+<äsT¡
ø£ì|æ+#·ìyês¡T ≈£L&Ü ø=+<äsT¡ ø£\s¡T. s√&ÉT¶ Á|üe÷<äeTT\T »s¡T>∑T≥˝À
ø£ì|æ+#·ìyê] bÕÁ‘· m≈£îÿe ø£\<äT. s√&ÉT¶ Á|üe÷<äeTT˝˝ÀH˚ø±ø£ eT¬sH√ï
ø±s¡´eTT\qT ø£ì|æ+#·ìyês¡T #˚j·TT#·THêïs¡T. nyÓT]ø± eT]ø=ìï
<˚X¯eTT\˝À n≥Te+{Ï |üqT\qT #˚j·TTyês¡+<ä]˙ Á>∑Vü‰+‘·s¡yêdüT\ì
ù|s¡Tô|{Ϻ yês¡T yê] yêVü≤qeTT˝…’q |òü¢sTT+>¥kÕdüsY‡ nqT yê{Ï <ë«sê
(U.F.O \ <ë«sê) uÛÑ÷$TMT~øÏ e∫à ø=ìï ø±s¡´eTT\qT #˚dæb˛j·÷s¡ì
n$ Ç+‘·es¡≈£î ns¡úeTTø±ì $TdüºØ\T>± $T–*b˛j·÷j·Tì #Ó|ü
#·T+<äTs¡T. eTq<˚X¯eTT (uÛ≤s¡‘·<˚X¯eTT) ˝À me]ø° ns¡úeTTø±ì |üqT\T
326 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
»]–‘˚ @y√ X¯≈£îÔ\T #˚XÊs¡ì n+{≤s¡T. n<˚ nyÓT]ø±˝À nsTT‘˚
@ø£+>± Á>∑Vü‰+‘·s¡yêdüT\ì @*j·THé‡ nì ù|s¡Tô|{Ϻ #Ó|ü#·T+<äTs¡ T.
mes¡T @$T #Ó|æŒHê ˇø£ |üì »]–+~ n+fÒ n~ |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\
<ë«sêH˚ »s¡>±*. ô|’qTqï Á>∑Vü≤eTT\T q&ç|æ‘˚ ø£ì|æ+#˚yês¡T,
ø£ì|æ+#·ìyês¡T n+<äs÷¡ q&ÉTdüTHÔ êïs¡T. n+‘˚‘|· Œü dü\ú Á|üu≤Û eeTT\+≥÷
mø£ÿ&Ü ñ+&Ée⁄. düú\ Á|üuÛ≤eeTT n+fÒ n~ eT÷&ÛÉqeTàø£eTÚ‘·T+~.
s√&ÉT¶ Á|üe÷<äeTT\≈£î ø±s¡DeTT ø£ì|æ+#·ì ø£s¡àø±>± neT\T
»s¡T>∑Tq~ mH√ï s¡øe£ TT\T+&ÉTqT. ˇπø dü\ú eTT˝À m≈£îÿe Á|üe÷<äeTT\T
»s¡T>∑&ÉeTT nø£ÿ&É Á|üe÷<äeTT\T »s¡T>∑T≥≈£î neø±X¯eTT ˝Ò≈£îHêï,
s√&ÉT¶ nìï $<ÛäeTT\ u≤>∑THêï, }Væ≤+#·ì Ø‹˝À Á|üe÷<äeTT\T
»s¡>∑&ÉeTTqT #·÷ùdÔ eTq≈£î ‘Ó*j·Tì<˚<√ nø£ÿ&É »s¡T>∑T#·Tqï<äì
ns¡eú TT ø±>∑\<äT. ÁbÕs¡ãe∆ TT Á|üø±s¡eTT ø=ìï ø£sà¡ \qT nqTuÛ$Ñ +|üCdÒ Hæ ê
yê{Ïì #·÷dæ Ç‘·s¡T\T ø=+‘· C≤„qT\T>± e÷s¡>∑\s¡˙, C≤„qeTT MT<ä
ÄdüøÏÔ ô|s¡T>∑Tqì ‘·\∫ Á|üe÷<äeTT\qT ø£\T>∑CÒj·TT#·T+<äTs¡T.
uÛÑ÷$TMT<ä <Ó’eC≤„qeTT ø£*Zqyês¡T ø£ì|æ+#·ì dü÷ø£åàs¡÷|üeTTq
m+<äs√j·TTHêïs¡T. yês¡T C≤„qeTT MT<ä ÁX¯<>∆ä \∑ yê¬sj ’ T· T+&ç, C≤„qeTTqT
‘Ó*dæqyê¬s’j·TT+&ç nC≤„qT\qT #·÷∫ yê]ì C≤„qT\T>± e÷πsÃ<ëìøÏ
Á|üj·T‘·ïeTT #˚j·TT#·T+<äTs¡T. m+‘· Á|üj·T‘·ïeTT #˚dæHê C≤„qeTTqT
‘Ó*j·Tø£ nC≤„qe÷s¡ZeTTq b˛e⁄ yê]MT<ä ø√|üeTTø£*Z Á|üe÷<äeTT\qT
ø£\T>∑C‘Ò T· s¡T. m≈£îÿe ˇπø dü\ú eTT˝À Á|üe÷<äeTT\T »s¡T>∑T≥≈£î ø±s¡DeTT
Ä düú\eTT˝À ø£ì|æ+#·ì X¯øÏÔ ˇø£{Ï s√&ÉT¶MT<ä ø±|ü˝≤ø±dü÷Ô e∫Ãb˛j˚T
yêVü≤qeTT\qT >∑eTìdü÷Ô j·TT+&ÉTqT. ÁuÒø˘ ÇHéôdŒø£ºs¡T¢ ‘·eT≈£î
nqT≈£L\yÓTÆq#√≥ s√&ÉT¶ Á|üø£ÿq ñ+≥÷ edü÷Ô b˛j˚T yêVü≤qeTT\qT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 325
Á>∑+<∏eä TT˝À Áyêj·T&ÉeTT »]–q~. CÀ´‹wü´eTT˝À ø=eTTà\T ‹]–qyê]øÏ
≈£L&Ü ‘Ó*j·Tì s¡V≤ü dü´eTT\qT #Ó|Œü &ÉeTT »]–q~. Ç≥T CÀ´‹wüß´\≈£î
n≥T C≤„qT\≈£î Çs¡Te⁄s¡≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉTq≥T¢ CÀ´‹wü´eTT˝Àì
<äXÊ#ês¡eTTqT >∑T]+∫ #Ó|Œü &ÉeTT »]–q~. <äXÊ#ês¡eTT n+fÒ @$T{À
‘Ó*j·T>∑*Z‘˚ yê&ÉT CÀ´‹wüß´&Ó’Hê |üP]Ô C≤„ìø±>∑\&ÉT.
23) ãdüT‡ Á|üe÷<äeTTqT >∑T]+∫ #Ó|ü‘·÷e⁄+fÒ n+‘ê e÷≈£î
Áø=‘·Ô>±j·TTqï~. e÷≈£î |üP]Ô @MT ‘Ó*j·Tø£b˛sTTHê MTs¡T #Óù|Œe÷≥
ì»y˚T nsTTe⁄+&Ée#·TÃqì ø=~›ø=~›>± ns¡úeT>∑T#·Tqï~. ø=ìï s√&ÉT¶
Á|üe÷<äeTT\qT H˚qT Hê ùdïVæ≤‘·T\T #·÷#êeTT. s√&ÉT¶ u≤>∑THêï @
Ä≥+ø£eTT\T Çã“+<äT\T ˝Ò≈î£ Hêï ˇπø dü\ú eTT˝À m≈£îÿe Á|üe÷<äeTT\T
»s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. n~ düú\ Á|üuÛ≤eeT+{≤sê? Á>∑Vü≤ Á|üuÛ≤eeT+{≤sê?
»ˆˆ mø£ÿ&É @$T »]–Hê n~ n+‘·jT· ÷ <ë«<äX¯ Á>∑V≤ü eTT\ <ë«sêH˚
»]–rsê*. Á>∑Vü≤eTT\T ø£s¡àqT |ü+#·Tyês¡T e÷Á‘·y˚T, ø±s¡´eTT\qT
Á>∑V≤ü eTT\T #˚jT· s¡T. ø±s¡´eTT\qT #˚jT· Tyês¡T ø£ì|æ+#Ó&yç ês¡T ø=+<äsT¡
ø£ì|æ+#·ìyês¡T ≈£L&Ü ø=+<äsT¡ ø£\s¡T. s√&ÉT¶ Á|üe÷<äeTT\T »s¡T>∑T≥˝À
ø£ì|æ+#·ìyê] bÕÁ‘· m≈£îÿe ø£\<äT. s√&ÉT¶ Á|üe÷<äeTT˝˝ÀH˚ø±ø£ eT¬sH√ï
ø±s¡´eTT\qT ø£ì|æ+#·ìyês¡T #˚j·TT#·THêïs¡T. nyÓT]ø± eT]ø=ìï
<˚X¯eTT\˝À n≥Te+{Ï |üqT\qT #˚j·TTyês¡+<ä]˙ Á>∑Vü‰+‘·s¡yêdüT\ì
ù|s¡Tô|{Ϻ yês¡T yê] yêVü≤qeTT˝…’q |òü¢sTT+>¥kÕdüsY‡ nqT yê{Ï <ë«sê
(U.F.O \ <ë«sê) uÛÑ÷$TMT~øÏ e∫à ø=ìï ø±s¡´eTT\qT #˚dæb˛j·÷s¡ì
n$ Ç+‘·es¡≈£î ns¡úeTTø±ì $TdüºØ\T>± $T–*b˛j·÷j·Tì #Ó|ü
#·T+<äTs¡T. eTq<˚X¯eTT (uÛ≤s¡‘·<˚X¯eTT) ˝À me]ø° ns¡úeTTø±ì |üqT\T
326 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
»]–‘˚ @y√ X¯≈£îÔ\T #˚XÊs¡ì n+{≤s¡T. n<˚ nyÓT]ø±˝À nsTT‘˚
@ø£+>± Á>∑Vü‰+‘·s¡yêdüT\ì @*j·THé‡ nì ù|s¡Tô|{Ϻ #Ó|ü#·T+<äTs¡ T.
mes¡T @$T #Ó|æŒHê ˇø£ |üì »]–+~ n+fÒ n~ |üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\
<ë«sêH˚ »s¡>±*. ô|’qTqï Á>∑Vü≤eTT\T q&ç|æ‘˚ ø£ì|æ+#˚yês¡T,
ø£ì|æ+#·ìyês¡T n+<äs÷¡ q&ÉTdüTHÔ êïs¡T. n+‘˚‘|· Œü dü\ú Á|üu≤Û eeTT\+≥÷
mø£ÿ&Ü ñ+&Ée⁄. düú\ Á|üuÛ≤eeTT n+fÒ n~ eT÷&ÛÉqeTàø£eTÚ‘·T+~.
s√&ÉT¶ Á|üe÷<äeTT\≈£î ø±s¡DeTT ø£ì|æ+#·ì ø£s¡àø±>± neT\T
»s¡T>∑Tq~ mH√ï s¡øe£ TT\T+&ÉTqT. ˇπø dü\ú eTT˝À m≈£îÿe Á|üe÷<äeTT\T
»s¡T>∑&ÉeTT nø£ÿ&É Á|üe÷<äeTT\T »s¡T>∑T≥≈£î neø±X¯eTT ˝Ò≈£îHêï,
s√&ÉT¶ nìï $<ÛäeTT\ u≤>∑THêï, }Væ≤+#·ì Ø‹˝À Á|üe÷<äeTT\T
»s¡>∑&ÉeTTqT #·÷ùdÔ eTq≈£î ‘Ó*j·Tì<˚<√ nø£ÿ&É »s¡T>∑T#·Tqï<äì
ns¡eú TT ø±>∑\<äT. ÁbÕs¡ãe∆ TT Á|üø±s¡eTT ø=ìï ø£sà¡ \qT nqTuÛ$Ñ +|üCdÒ Hæ ê
yê{Ïì #·÷dæ Ç‘·s¡T\T ø=+‘· C≤„qT\T>± e÷s¡>∑\s¡˙, C≤„qeTT MT<ä
ÄdüøÏÔ ô|s¡T>∑Tqì ‘·\∫ Á|üe÷<äeTT\qT ø£\T>∑CÒj·TT#·T+<äTs¡T.
uÛÑ÷$TMT<ä <Ó’eC≤„qeTT ø£*Zqyês¡T ø£ì|æ+#·ì dü÷ø£åàs¡÷|üeTTq
m+<äs√j·TTHêïs¡T. yês¡T C≤„qeTT MT<ä ÁX¯<>∆ä \∑ yê¬sj ’ T· T+&ç, C≤„qeTTqT
‘Ó*dæqyê¬s’j·TT+&ç nC≤„qT\qT #·÷∫ yê]ì C≤„qT\T>± e÷πsÃ<ëìøÏ
Á|üj·T‘·ïeTT #˚j·TT#·T+<äTs¡T. m+‘· Á|üj·T‘·ïeTT #˚dæHê C≤„qeTTqT
‘Ó*j·Tø£ nC≤„qe÷s¡ZeTTq b˛e⁄ yê]MT<ä ø√|üeTTø£*Z Á|üe÷<äeTT\qT
ø£\T>∑C‘Ò T· s¡T. m≈£îÿe ˇπø dü\ú eTT˝À Á|üe÷<äeTT\T »s¡T>∑T≥≈£î ø±s¡DeTT
Ä düú\eTT˝À ø£ì|æ+#·ì X¯øÏÔ ˇø£{Ï s√&ÉT¶MT<ä ø±|ü˝≤ø±dü÷Ô e∫Ãb˛j˚T
yêVü≤qeTT\qT >∑eTìdü÷Ô j·TT+&ÉTqT. ÁuÒø˘ ÇHéôdŒø£ºs¡T¢ ‘·eT≈£î
nqT≈£L\yÓTÆq#√≥ s√&ÉT¶ Á|üø£ÿq ñ+≥÷ edü÷Ô b˛j˚T yêVü≤qeTT\qT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 327
>∑eTìdü÷Ô nqTe÷qeTT>∑\ ø=+<ä]ì Ä|æ ‘·ìF #˚dæ |ü+|ü⁄q≥T¢
ø£ì|æ+#·ì X¯≈£îÔ\T ø=ìï s√&ÉT¶ Á|üø£ÿqj·TT+&ç, <ä÷s¡eTTqT+&ç e#·TÃ
yêVü≤qeTT˝À e´≈£îÔ\T me¬s’qB, mø£ÿ&çøÏ b˛e⁄qB, @ ø±s¡´eTT MT<ä
b˛e⁄qB Á>∑Væ≤+#·>∑\T>∑T<äTs¡T. yêVü≤qeTT <ä>∑Zs¡≈£î sêø£eTT+<˚ nìï
$wüj·TeTT\qT Á>∑Væ≤+#·>∑\TZqT. yêVü≤qeTT˝À e#˚Ãyês¡T ô|[fl
ø±s¡´eTTq≈£î b˛e⁄yês¡T>±˙ ˝Òø£ <˚e‘·\ e<ä›≈£î b˛e⁄yês¡T>±˙
ñ+&çq≥¢sTT‘˚, n≥Te+{Ïyê]ì m+#·Tø=ì Á|üe÷<äeTT\qT ø£*+Z ‘·Ts¡T.
s√&ÉT¶ Á|üøÿ£ qj·TTqï uÛ÷Ñ ‘·eTT\T <˚e⁄ì C≤„qeTTqT ø£*j
Z T· T+<äTs¡T. <˚e⁄ì
C≤„qeTT˝Òìyês¡T s√&ÉT¶ MT<ä edüTÔq|ü&˚ Á>∑Væ≤+∫q uÛÑ÷‘·eTT\T yê]ì
@MT #˚j·Tø£ e<ä*y˚j·TT #·T+&ÉTqT. n≥T¢ uÛÑ÷‘·eTT\T s√&ÉT¶MT<ä
ø±|ü˝≤ ø±düTÔqï|ü&ÉT <˚yê\j·TeTT\≈£î b˛e⁄yês¡T>±˙, @ <˚e‘·
ì$T‘·ÔeTT b˛e⁄yês¡T>±˙ ˝Òø£ ô|[flø±s¡´eTTq≈£î b˛e⁄yês¡T>±˙ Ä
s√&ÉT¶MT<ä <ä÷s¡eTT>± edüTÔqï|ü&˚ nø£ÿ&ÉTqï uÛÑ÷‘·eTT\T yê]ì
Á>∑Væ≤+#·>∑*– <˚yê\j·TeTT\≈£î b˛e⁄ <˚e‘êuÛÑ≈£îÔ\ MT<äq÷, ô|[fl
ø±s¡´eTT\ ì$T‘·ÔeTT b˛e⁄ yê]MT<äq÷ ø√|üeTT ø£*ZqyÓ’ yês¡T
Á|üj·÷DÏ+#·T yêVü≤qeTTqT Á|üe÷<äeTTq≈£î >∑T]#˚j·TT<äTs¡T. n≥¢ì
ô|[fløÏ b˛e⁄ nìï yêVü≤qeTT\≈£L Á|üe÷<äeTT\T »s¡T>∑e⁄. n˝≤π>
<˚e‘·\≈£î b˛e⁄ yê] yêVü≤qeTT\T n˙ï Á|üe÷<äeTTq≈£î >∑T]ø±e⁄.
ø=ìï yêVü≤qeTT\T ô|[flyê]$>±˙, <˚e‘·\≈£î b˛e⁄yê]$>±˙
Á|üe÷<äeTTq≈£î >∑T]ø±e&ÉeTT ø=ìï ø±≈£î+&É b˛e&ÉeTT »s¡T>∑T≥≈£î
ø±s¡DeTT >∑\<äT. n<˚eTq>±! yêVü≤qeTT\≈£î n~Û|ü‹ X¯óÁ≈£î&ÉT.
s¡V≤ü <ës¡T\≈£î n~Û|‹ü ≈£î»Á>∑V≤ü eTT. <˚e‘·\≈£î b˛e⁄ yê]MT<ä, ô|[flfi¯fl
$wüj·TeTTMT<ä ø√|üeTTø£*Zq uÛÑ÷‘·eTT\T s√&ÉT¶ Á|üø£ÿqj·TT+&çq|üŒ{Ïø°,
328 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n+<ä]˙ Á>∑Væ≤+#·T#·Tqï|üŒ{Ïø° X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ #·÷|ü⁄˝Òø £ yêVü≤q
ã\eTT˝Òì yê]˙ ≈£î»Á>∑Vü≤eTT e´‹πsKeTT>±j·TTqï yê]˙ ‘·|üŒø£
Á|üe÷<äeTTq≈£î >∑T] #˚j·TTqT. ≈£î»,X¯óÁ≈£î\T ˇø£]ø=ø£s¡T |üP]Ô
X¯Á‘·Te⁄\T. ≈£î»Á>∑Vü≤eTT ms¡T|ü⁄s¡+>∑T>∑\~. X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT ‘Ó\T|ü⁄
s¡+>∑T>∑\~. ms¡T|ü⁄s¡+>∑T ø£*Zq yêVü≤qeTT ≈£îEq≈£î |üP]Ô e´‹πs K
eT>∑T≥ e\q n≥Te+{Ï s¡+>∑T yêVü≤qeTT\T Á|üe÷<äeTTq≈£î >∑T]
ø±>∑\e⁄. X¯óÁ≈£î&ÉT ‘·q yêVü≤qeTTqT ø±bÕ&ÉTø√yê\ì Á|üj·T‹ï+∫Hê
s√&ɶ+‘ê ≈£îEì<˚ ø±ã{Ϻ s√&ÉT¶ dü]>±˝Òø£b˛e&ÉeTT e\q ≈£L&Ü
Á|üe÷<äeTT »s¡T>∑e#·TÃqT. s√&ÉT¶≈£î yêVü≤qeTT\≈£î n~Û|ü‘·T˝…’q ≈£î»
X¯óÁ≈£î\qT nqTdü]+∫ uÛÑ÷‘·eTT\T Á|üe÷<äeTTqT ø£*Z+#·TqT.
uÛÑ÷‘·eTT\T s√&ÉT¶ Á|üø£ÿq ˇπø#√≥ e⁄+&ÉT≥ e\q ˇπø düú\eTT˝ÀH˚
Á|üe÷<äeTT\T m≈£îÿe »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. ÁuÒø˘ ÇHéôdŒø£ºsY m|ü&É ÷
ˇπø#√≥ ñ+&É&Éqï≥T¢ ø=ìï uÛÑ÷‘·eTT\T ≈£L&Ü düú\eTT\T e÷]Ã
Á|üe÷<äeTT\T #˚j·TTqT. X¯óÁ≈£î&ÉT n–ïøÏ ≈£L&Ü n~Û|ü‹ nsTTq+<äTq
≈£î»Á>∑Vü≤eTT nqT≈£L\eTT ø£*Zqyês¡T Á|üj·÷DÏ+#·T yêVü≤qeTT
‘·q<˚jTÆÓ q+<äTq X¯óÁ≈£î&ÉT ‘·q yêVü≤qeTTqT ‘·q n–ï‘√ ø±*Ãy˚jT· TqT.
n|ü&ÉT Ä Á|üe÷<äeTT˝À q\¢>∑e÷]b˛sTT #·ìb˛e⁄<äTs¡T. ≈£îE&ÉT
ms¡T|ü⁄s¡+>∑T≈£L, ms¡T|ü⁄s¡+>∑T ø£*Zq s¡ø£ÔeTTq≈£L n~Û|ü‹jÓÆTq+<äTq
Á|üe÷<äeTT˝À s¡ø£ÔeTT ãj·T{ÏøÏ sê≈£î+&É ms¡T|ü⁄‘·qeTT mø£ÿ&Ü
ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü eTqTwüß\ <˚Vü‰\qT q\¢>∑ #˚j·TTqT. n≥Te+{Ï
Á|üe÷<äeTT\qT #·÷∫q yÓ+≥H˚ Ç~ X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT #˚dæq Á|üe÷<äeTì
#Ó|üŒe#·TÃqT. n≥T¢ ø±≈£î+&É s¡ø£Ôdæø£ÔeTT>± ø£ì|æ+#·T Á|üe÷<äe TT\qT
≈£îE&ÉT #˚dæqeì #Ó|üŒe#·TÃqT. ô|[fl n+fÒ ≈£îEq≈£î dü]b˛<äT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 327
>∑eTìdü÷Ô nqTe÷qeTT>∑\ ø=+<ä]ì Ä|æ ‘·ìF #˚dæ |ü+|ü⁄q≥T¢
ø£ì|æ+#·ì X¯≈£îÔ\T ø=ìï s√&ÉT¶ Á|üø£ÿqj·TT+&ç, <ä÷s¡eTTqT+&ç e#·TÃ
yêVü≤qeTT˝À e´≈£îÔ\T me¬s’qB, mø£ÿ&çøÏ b˛e⁄qB, @ ø±s¡´eTT MT<ä
b˛e⁄qB Á>∑Væ≤+#·>∑\T>∑T<äTs¡T. yêVü≤qeTT <ä>∑Zs¡≈£î sêø£eTT+<˚ nìï
$wüj·TeTT\qT Á>∑Væ≤+#·>∑\TZqT. yêVü≤qeTT˝À e#˚Ãyês¡T ô|[fl
ø±s¡´eTTq≈£î b˛e⁄yês¡T>±˙ ˝Òø£ <˚e‘·\ e<ä›≈£î b˛e⁄yês¡T>±˙
ñ+&çq≥¢sTT‘˚, n≥Te+{Ïyê]ì m+#·Tø=ì Á|üe÷<äeTT\qT ø£*+Z ‘·Ts¡T.
s√&ÉT¶ Á|üøÿ£ qj·TTqï uÛ÷Ñ ‘·eTT\T <˚e⁄ì C≤„qeTTqT ø£*j
Z T· T+<äTs¡T. <˚e⁄ì
C≤„qeTT˝Òìyês¡T s√&ÉT¶ MT<ä edüTÔq|ü&˚ Á>∑Væ≤+∫q uÛÑ÷‘·eTT\T yê]ì
@MT #˚j·Tø£ e<ä*y˚j·TT #·T+&ÉTqT. n≥T¢ uÛÑ÷‘·eTT\T s√&ÉT¶MT<ä
ø±|ü˝≤ ø±düTÔqï|ü&ÉT <˚yê\j·TeTT\≈£î b˛e⁄yês¡T>±˙, @ <˚e‘·
ì$T‘·ÔeTT b˛e⁄yês¡T>±˙ ˝Òø£ ô|[flø±s¡´eTTq≈£î b˛e⁄yês¡T>±˙ Ä
s√&ÉT¶MT<ä <ä÷s¡eTT>± edüTÔqï|ü&˚ nø£ÿ&ÉTqï uÛÑ÷‘·eTT\T yê]ì
Á>∑Væ≤+#·>∑*– <˚yê\j·TeTT\≈£î b˛e⁄ <˚e‘êuÛÑ≈£îÔ\ MT<äq÷, ô|[fl
ø±s¡´eTT\ ì$T‘·ÔeTT b˛e⁄ yê]MT<äq÷ ø√|üeTT ø£*ZqyÓ’ yês¡T
Á|üj·÷DÏ+#·T yêVü≤qeTTqT Á|üe÷<äeTTq≈£î >∑T]#˚j·TT<äTs¡T. n≥¢ì
ô|[fløÏ b˛e⁄ nìï yêVü≤qeTT\≈£L Á|üe÷<äeTT\T »s¡T>∑e⁄. n˝≤π>
<˚e‘·\≈£î b˛e⁄ yê] yêVü≤qeTT\T n˙ï Á|üe÷<äeTTq≈£î >∑T]ø±e⁄.
ø=ìï yêVü≤qeTT\T ô|[flyê]$>±˙, <˚e‘·\≈£î b˛e⁄yê]$>±˙
Á|üe÷<äeTTq≈£î >∑T]ø±e&ÉeTT ø=ìï ø±≈£î+&É b˛e&ÉeTT »s¡T>∑T≥≈£î
ø±s¡DeTT >∑\<äT. n<˚eTq>±! yêVü≤qeTT\≈£î n~Û|ü‹ X¯óÁ≈£î&ÉT.
s¡V≤ü <ës¡T\≈£î n~Û|‹ü ≈£î»Á>∑V≤ü eTT. <˚e‘·\≈£î b˛e⁄ yê]MT<ä, ô|[flfi¯fl
$wüj·TeTTMT<ä ø√|üeTTø£*Zq uÛÑ÷‘·eTT\T s√&ÉT¶ Á|üø£ÿqj·TT+&çq|üŒ{Ïø°,
328 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
n+<ä]˙ Á>∑Væ≤+#·T#·Tqï|üŒ{Ïø° X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ #·÷|ü⁄˝Òø £ yêVü≤q
ã\eTT˝Òì yê]˙ ≈£î»Á>∑Vü≤eTT e´‹πsKeTT>±j·TTqï yê]˙ ‘·|üŒø£
Á|üe÷<äeTTq≈£î >∑T] #˚j·TTqT. ≈£î»,X¯óÁ≈£î\T ˇø£]ø=ø£s¡T |üP]Ô
X¯Á‘·Te⁄\T. ≈£î»Á>∑Vü≤eTT ms¡T|ü⁄s¡+>∑T>∑\~. X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT ‘Ó\T|ü⁄
s¡+>∑T>∑\~. ms¡T|ü⁄s¡+>∑T ø£*Zq yêVü≤qeTT ≈£îEq≈£î |üP]Ô e´‹πs K
eT>∑T≥ e\q n≥Te+{Ï s¡+>∑T yêVü≤qeTT\T Á|üe÷<äeTTq≈£î >∑T]
ø±>∑\e⁄. X¯óÁ≈£î&ÉT ‘·q yêVü≤qeTTqT ø±bÕ&ÉTø√yê\ì Á|üj·T‹ï+∫Hê
s√&ɶ+‘ê ≈£îEì<˚ ø±ã{Ϻ s√&ÉT¶ dü]>±˝Òø£b˛e&ÉeTT e\q ≈£L&Ü
Á|üe÷<äeTT »s¡T>∑e#·TÃqT. s√&ÉT¶≈£î yêVü≤qeTT\≈£î n~Û|ü‘·T˝…’q ≈£î»
X¯óÁ≈£î\qT nqTdü]+∫ uÛÑ÷‘·eTT\T Á|üe÷<äeTTqT ø£*Z+#·TqT.
uÛÑ÷‘·eTT\T s√&ÉT¶ Á|üø£ÿq ˇπø#√≥ e⁄+&ÉT≥ e\q ˇπø düú\eTT˝ÀH˚
Á|üe÷<äeTT\T m≈£îÿe »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. ÁuÒø˘ ÇHéôdŒø£ºsY m|ü&É ÷
ˇπø#√≥ ñ+&É&Éqï≥T¢ ø=ìï uÛÑ÷‘·eTT\T ≈£L&Ü düú\eTT\T e÷]Ã
Á|üe÷<äeTT\T #˚j·TTqT. X¯óÁ≈£î&ÉT n–ïøÏ ≈£L&Ü n~Û|ü‹ nsTTq+<äTq
≈£î»Á>∑Vü≤eTT nqT≈£L\eTT ø£*Zqyês¡T Á|üj·÷DÏ+#·T yêVü≤qeTT
‘·q<˚jTÆÓ q+<äTq X¯óÁ≈£î&ÉT ‘·q yêVü≤qeTTqT ‘·q n–ï‘√ ø±*Ãy˚jT· TqT.
n|ü&ÉT Ä Á|üe÷<äeTT˝À q\¢>∑e÷]b˛sTT #·ìb˛e⁄<äTs¡T. ≈£îE&ÉT
ms¡T|ü⁄s¡+>∑T≈£L, ms¡T|ü⁄s¡+>∑T ø£*Zq s¡ø£ÔeTTq≈£L n~Û|ü‹jÓÆTq+<äTq
Á|üe÷<äeTT˝À s¡ø£ÔeTT ãj·T{ÏøÏ sê≈£î+&É ms¡T|ü⁄‘·qeTT mø£ÿ&Ü
ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü eTqTwüß\ <˚Vü‰\qT q\¢>∑ #˚j·TTqT. n≥Te+{Ï
Á|üe÷<äeTT\qT #·÷∫q yÓ+≥H˚ Ç~ X¯óÁø£ Á>∑Vü≤eTT #˚dæq Á|üe÷<äeTì
#Ó|üŒe#·TÃqT. n≥T¢ ø±≈£î+&É s¡ø£Ôdæø£ÔeTT>± ø£ì|æ+#·T Á|üe÷<äe TT\qT
≈£îE&ÉT #˚dæqeì #Ó|üŒe#·TÃqT. ô|[fl n+fÒ ≈£îEq≈£î dü]b˛<äT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 329
<˚e‘ê uÛÑøÏÔj·T+fÒ X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTTq≈£î dü]b˛<äT. X¯óÁ≈£î&ÉT sêø£ådü >∑Ts¡Te⁄
ø±e⁄q <˚e‘·\+fÒ <˚«wüeTT. Ç≥T¢ Á|üe÷<äeTT\T »s¡T>∑T≥≈£î Á>∑V≤ü eTT\T
ø±s¡DeTTø±>±, yê{Ïì neT\T #˚j·TT uÛÑ÷‘·eTT\T ø=ìï uÛÑ÷$TMT<ä
ñqïeì #Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£ s√&ÉT¶MT<äH˚ ø±≈£î+&Ü mø£ÿ&Ó’Hê ô|[fl
$wüj·TeTT˝À ≈£îE&ÉT, <˚e‘·\ $wüj·TeTT˝À X¯óÁ≈£î&ÉT e´‹πsKeTT>±H˚
j·TT+<äTs¡T. n+<äTe\q á ¬s+&ÉT $wüj·TeTT\˝À Á|üe÷<äeTT\T
m|ü&Ó’Hê mø£ÿ&Ó’Hê »s¡T>∑e#·TÃqT.
24) X¯óÁ≈£î&ÉT yêVü≤qeTT\≈£î n~Û|ü‹jÓÆTq+<äTq X¯ìes¡ZeTT˝Àì
yês¡+<ä]ø° yêVü≤q jÓ÷>∑eTT+&Ée#·TÃqT. >∑Ts¡Tes¡ZeTT˝Àì yês¡+<ä]ø°
yêVü≤q jÓ÷>∑eTT+&É<äì yê]øÏ yêVü≤qeTT\T+&Éeì #Ó|üŒe#·TÃHê?
»ˆˆ n˝≤¬>’‘˚ Á|ü|ü+#·eTT˝À ø=ìï edüTÔe⁄\T ø=+<ä]πø |ü]$T‘·yÓTÆ
Ç‘·s¡ es¡eZ TTq≈£î ˝Ò≈î£ +&Éb˛e#·TÃqT. edüTeÔ ⁄\T me] nBÛqeTT˝Àj·TTHêï
yê]yê] ø£s¡àqTã{Ϻ \_Û+#·e˝…qqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT \_Û+#·e\dæ
j·TTqï$. n≥T¢ø±ø£b˛‘˚ n+‘ê >∑+<äs¡>√fi¯yÓTÆb˛e⁄qT. uÛÑ÷$TMT<äTqï
eTqTwüß\+<äs÷¡ >∑Ts¡Tes¡eZ TTyês¡T>±q÷, X¯ìes¡eZ TTyês¡T>±q÷ ñHêïs¡T.
MTs¡qTø=qï≥¢sTT‘˚ >∑Ts¡Te⁄ ÄBÛqeTT˝ÀqTqï ã+>±s¡T X¯ìeØZj·TT\
e<ä› ˝Ò≈î£ +&Ü b˛yê*, n˝≤π> X¯ìes¡eZ TT˝Àì yêVü≤qeTT\T >∑Ts¡Tes¡ZeTT
yê]e<ä› ˝Ò≈£î+&Ü b˛yê*. n≥T¢ø±≈£î+&Ü yê] ø£sêàqTkÕs¡eTT n˙ï
n+<ä]ø° \_Û+#·Tq≥T¢ <˚e⁄&ÉT #˚XÊ&ÉT. ˇø£ es¡ZeTT˝Àì edüTÔe⁄ eTs=ø£
es¡eZ TT˝Àì yê]øÏ m≥T¢ \_Û+#·T#·TqïB ˇø£ ñ<ëVü≤s¡D <ë«sê ‘Ó\TdüT
ø=+<ëeTT. sêJyé>±+BÛ C≤‘·ø£eTTqT #·÷∫q|ü&ÉT Äj·Tq≈£î X¯Á‘·T
Á>∑Vü≤eTT\T >∑Ts¡Tes¡ZeTT yês¡˙, X¯ìes¡ZeTT yês¡T $TÁ‘·TÁ>∑Vü≤eTT\˙
330 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
‘Ó*dæq~. sêJyé #·ìb˛sTTq s√E Äj·TTwü߸≈î£ n~Û|‹ü X¯ìjÓTÆ q+<äTq
X¯ìøÏ X¯Á‘·Te⁄˝…’q >∑Ts¡T, ≈£îE\T eT]j·TT dü÷s¡T´&ÉT eTT>∑TZs¡÷ ø£*dæ
X¯ìMT<ä <ë&ç#d˚ æ X¯ìe<äj › T· Tqï sêJyé>±+BÛ Äj·TTwü߸qT ˝≤>∑Tø=Hêïs¡T.
Bììã{Ϻ ˇπø |üø£åeTTyê¬s’q Ç<ä›s¡T eTT>∑TZs¡T Á>∑Vü≤eTT\T ˇø£f… Æ Ç‘·s¡
Á>∑V≤ü eTT\e<äj
› T· Tqï |ò*ü ‘·eTT\qT ≈£L&Ü ˝≤>∑Tø=+<äTs¡T. >∑Ts¡T eØZjT· T\
eT<Ûä´˝À ∫øÏÿ X¯óÁ≈£î&ÉT ‘·q edüTÔe⁄\qT X¯Á‘·Tes¡ZeTTq≈£î Çe«e\dæ
edüTÔqï~. n+<äTe\q X¯ìeØZj·TT\ <ä>∑Zs¡ >∑Ts¡Te⁄ ã+>±s¡Tqï~. nfÒ¢
>∑Ts¡TeØZj·TT\e<ä› X¯óÁ≈£îì yêVü≤qeTT\T, X¯ì ÇqTeTT, ãT<ÛäTì s¡+>∑T
sêfi¯ófl, eÁ»eTT\T ø£\e⁄. Ç≥T¢ ø£s¡àqTã{Ϻ @ edüTÔe⁄ me]e<ä›sTTHê
ñ+&Ée#·TÃqT.
25) ˇø£ e´øÏÔ m+‘√ m‘·TÔqT+&ç ÁøÏ+<ä|ü&çHê n‘·ìøÏ ˇø£ meTTø£
≈£L&Ü $s¡T>∑˝Ò<äT. eT]jÓTTø£&ÉT ¬s+&ÉT n&ÉT>∑T\ eT+#·eTT MT<äqT+&ç
ÁøÏ+<ä|ü&ç‘˚ ø±\T, #˚sTT ¬s+&É÷ $]>±sTT. MT e÷≥ Á|üø±s¡eTT Á|ürB
Á>∑Vü≤eTT\ e\qH˚ »s¡T>∑T‘·T+<äqT#·Tqï≥¢sTT‘˚ ∫e]øÏ meTTø£\T
$]π > ~ ≈£ L &Ü Á>∑ V ü ≤ eTT\ e\qH˚ »]–j· T T+&É e ˝… q T ø£ < ë!
n˝≤+≥|ü&ÉT m+‘√ ô|’qT+&ç |ü&çq ˇø£ìøÏ @e÷Á‘·eTT meTTø£\T
$s¡>∑ø£b˛e&ÉeTT, eTs=ø£ìøÏ eT+#·eTT MT<äqT+&ç <=]¢‘˚ meTT≈£\T
$s¡>∑&ÉeTT m+<äT≈£î »]–q~?
»ˆˆ Á|ü|ü+#·eTT˝À sêsTTø°, X¯Øs¡eTT˝À meTTø£≈£L n~Û|ü‹ ≈£î»
Á>∑Vü≤y˚T. Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À ≈£î»Á>∑Vü≤eTT e´‹πsKyÓTÆq|ü&ÉT meì¬ø’Hê
ÁøÏ+~qT+∫ |ü&çHê meTTø£\T $s¡T>∑Tq≥T¢ #˚j·TTqT. n<˚ ≈£î»Á>∑Vü≤eTT
nqT≈£L\yÓTÆq~>± ñqï|ü&ÉT yê&ÉT m+‘· m‘·TÔqT+&ç ÁøÏ+<ä|ü&çHê
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 329
<˚e‘ê uÛÑøÏÔj·T+fÒ X¯óÁø£Á>∑Vü≤eTTq≈£î dü]b˛<äT. X¯óÁ≈£î&ÉT sêø£ådü >∑Ts¡Te⁄
ø±e⁄q <˚e‘·\+fÒ <˚«wüeTT. Ç≥T¢ Á|üe÷<äeTT\T »s¡T>∑T≥≈£î Á>∑V≤ü eTT\T
ø±s¡DeTTø±>±, yê{Ïì neT\T #˚j·TT uÛÑ÷‘·eTT\T ø=ìï uÛÑ÷$TMT<ä
ñqïeì #Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£ s√&ÉT¶MT<äH˚ ø±≈£î+&Ü mø£ÿ&Ó’Hê ô|[fl
$wüj·TeTT˝À ≈£îE&ÉT, <˚e‘·\ $wüj·TeTT˝À X¯óÁ≈£î&ÉT e´‹πsKeTT>±H˚
j·TT+<äTs¡T. n+<äTe\q á ¬s+&ÉT $wüj·TeTT\˝À Á|üe÷<äeTT\T
m|ü&Ó’Hê mø£ÿ&Ó’Hê »s¡T>∑e#·TÃqT.
24) X¯óÁ≈£î&ÉT yêVü≤qeTT\≈£î n~Û|ü‹jÓÆTq+<äTq X¯ìes¡ZeTT˝Àì
yês¡+<ä]ø° yêVü≤q jÓ÷>∑eTT+&Ée#·TÃqT. >∑Ts¡Tes¡ZeTT˝Àì yês¡+<ä]ø°
yêVü≤q jÓ÷>∑eTT+&É<äì yê]øÏ yêVü≤qeTT\T+&Éeì #Ó|üŒe#·TÃHê?
»ˆˆ n˝≤¬>’‘˚ Á|ü|ü+#·eTT˝À ø=ìï edüTÔe⁄\T ø=+<ä]πø |ü]$T‘·yÓTÆ
Ç‘·s¡ es¡eZ TTq≈£î ˝Ò≈î£ +&Éb˛e#·TÃqT. edüTeÔ ⁄\T me] nBÛqeTT˝Àj·TTHêï
yê]yê] ø£s¡àqTã{Ϻ \_Û+#·e˝…qqT dü÷Á‘·eTT Á|üø±s¡eTT \_Û+#·e\dæ
j·TTqï$. n≥T¢ø±ø£b˛‘˚ n+‘ê >∑+<äs¡>√fi¯yÓTÆb˛e⁄qT. uÛÑ÷$TMT<äTqï
eTqTwüß\+<äs÷¡ >∑Ts¡Tes¡eZ TTyês¡T>±q÷, X¯ìes¡eZ TTyês¡T>±q÷ ñHêïs¡T.
MTs¡qTø=qï≥¢sTT‘˚ >∑Ts¡Te⁄ ÄBÛqeTT˝ÀqTqï ã+>±s¡T X¯ìeØZj·TT\
e<ä› ˝Ò≈î£ +&Ü b˛yê*, n˝≤π> X¯ìes¡eZ TT˝Àì yêVü≤qeTT\T >∑Ts¡Tes¡ZeTT
yê]e<ä› ˝Ò≈£î+&Ü b˛yê*. n≥T¢ø±≈£î+&Ü yê] ø£sêàqTkÕs¡eTT n˙ï
n+<ä]ø° \_Û+#·Tq≥T¢ <˚e⁄&ÉT #˚XÊ&ÉT. ˇø£ es¡ZeTT˝Àì edüTÔe⁄ eTs=ø£
es¡eZ TT˝Àì yê]øÏ m≥T¢ \_Û+#·T#·TqïB ˇø£ ñ<ëVü≤s¡D <ë«sê ‘Ó\TdüT
ø=+<ëeTT. sêJyé>±+BÛ C≤‘·ø£eTTqT #·÷∫q|ü&ÉT Äj·Tq≈£î X¯Á‘·T
Á>∑Vü≤eTT\T >∑Ts¡Tes¡ZeTT yês¡˙, X¯ìes¡ZeTT yês¡T $TÁ‘·TÁ>∑Vü≤eTT\˙
330 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
‘Ó*dæq~. sêJyé #·ìb˛sTTq s√E Äj·TTwü߸≈î£ n~Û|‹ü X¯ìjÓTÆ q+<äTq
X¯ìøÏ X¯Á‘·Te⁄˝…’q >∑Ts¡T, ≈£îE\T eT]j·TT dü÷s¡T´&ÉT eTT>∑TZs¡÷ ø£*dæ
X¯ìMT<ä <ë&ç#d˚ æ X¯ìe<äj › T· Tqï sêJyé>±+BÛ Äj·TTwü߸qT ˝≤>∑Tø=Hêïs¡T.
Bììã{Ϻ ˇπø |üø£åeTTyê¬s’q Ç<ä›s¡T eTT>∑TZs¡T Á>∑Vü≤eTT\T ˇø£f… Æ Ç‘·s¡
Á>∑V≤ü eTT\e<äj
› T· Tqï |ò*ü ‘·eTT\qT ≈£L&Ü ˝≤>∑Tø=+<äTs¡T. >∑Ts¡T eØZjT· T\
eT<Ûä´˝À ∫øÏÿ X¯óÁ≈£î&ÉT ‘·q edüTÔe⁄\qT X¯Á‘·Tes¡ZeTTq≈£î Çe«e\dæ
edüTÔqï~. n+<äTe\q X¯ìeØZj·TT\ <ä>∑Zs¡ >∑Ts¡Te⁄ ã+>±s¡Tqï~. nfÒ¢
>∑Ts¡TeØZj·TT\e<ä› X¯óÁ≈£îì yêVü≤qeTT\T, X¯ì ÇqTeTT, ãT<ÛäTì s¡+>∑T
sêfi¯ófl, eÁ»eTT\T ø£\e⁄. Ç≥T¢ ø£s¡àqTã{Ϻ @ edüTÔe⁄ me]e<ä›sTTHê
ñ+&Ée#·TÃqT.
25) ˇø£ e´øÏÔ m+‘√ m‘·TÔqT+&ç ÁøÏ+<ä|ü&çHê n‘·ìøÏ ˇø£ meTTø£
≈£L&Ü $s¡T>∑˝Ò<äT. eT]jÓTTø£&ÉT ¬s+&ÉT n&ÉT>∑T\ eT+#·eTT MT<äqT+&ç
ÁøÏ+<ä|ü&ç‘˚ ø±\T, #˚sTT ¬s+&É÷ $]>±sTT. MT e÷≥ Á|üø±s¡eTT Á|ürB
Á>∑Vü≤eTT\ e\qH˚ »s¡T>∑T‘·T+<äqT#·Tqï≥¢sTT‘˚ ∫e]øÏ meTTø£\T
$]π > ~ ≈£ L &Ü Á>∑ V ü ≤ eTT\ e\qH˚ »]–j· T T+&É e ˝… q T ø£ < ë!
n˝≤+≥|ü&ÉT m+‘√ ô|’qT+&ç |ü&çq ˇø£ìøÏ @e÷Á‘·eTT meTTø£\T
$s¡>∑ø£b˛e&ÉeTT, eTs=ø£ìøÏ eT+#·eTT MT<äqT+&ç <=]¢‘˚ meTT≈£\T
$s¡>∑&ÉeTT m+<äT≈£î »]–q~?
»ˆˆ Á|ü|ü+#·eTT˝À sêsTTø°, X¯Øs¡eTT˝À meTTø£≈£L n~Û|ü‹ ≈£î»
Á>∑Vü≤y˚T. Á>∑Vü≤#ês¡eTT˝À ≈£î»Á>∑Vü≤eTT e´‹πsKyÓTÆq|ü&ÉT meì¬ø’Hê
ÁøÏ+~qT+∫ |ü&çHê meTTø£\T $s¡T>∑Tq≥T¢ #˚j·TTqT. n<˚ ≈£î»Á>∑Vü≤eTT
nqT≈£L\yÓTÆq~>± ñqï|ü&ÉT yê&ÉT m+‘· m‘·TÔqT+&ç ÁøÏ+<ä|ü&çHê
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 331
meTTø£\T $s¡>∑ø£ b˛e#·TÃqT. ≈£î»Á>∑Vü≤eTT X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤yÓTÆ Äs¡e
kÕúqeTTqT ‘êøÏHê nø£ÿ&É ñ+&çHê Ä C≤‘·≈£îìøÏ ø°fi¯fl H=|ü\T,
yÓ÷ø±fi¯fl H=|ü\T e#·TÃqT. ø£fifl¯ qT+&ç s¡øeÔ£ TTø±s¡TqT. s¡ø˝Ô£ Ò$T s√>∑eTT
e#·TÃqT. meTTø£\ $wüj·TeT+‘ê ≈£îE&ÉT n~Û|ü‹>±j·TT+&ç #·÷#·T
ø=qTqT.
26) ø=+<äs¡T dü+^‘·eTTqT H˚]à <ëì˝À m+‘√ ÁbÕMD´‘· #Ó+~
j·TT+<äTs¡T. <ëìøÏ @ Á>∑Vü≤eTT nqT≈£L\eTT>±j·TT+&Ée˝…qT.
»ˆˆ dü+^‘·eTTq≈£î X¯óÁ≈£î&ÉT n~Û|ü‹. Ä Á>∑Vü≤eTT #·÷|ü⁄˝Ò≈£îqï
me]ø° dü+^‘·eTT |ü≥Tºã&É<äT.
27) e÷≈£î ‘Ó*dæq+‘·es¡≈£î sêJyé>±+BÛ s¡ø£Ôdæø£ÔyÓTÆ #·ìb˛j·÷&ÉT.
eTVü‰‘êà>±+BÛ ≈£L&Ü s¡ø£ÔeTT ø±] #·ìb˛j·÷s¡T. eT+∫ e´≈£îÔ˝…’q yês¡T
Ç<ä›s¡÷ n˝≤π> #·ìb˛e&ÉeTT e\q eTq≈£î n+fÒ Á|ü»\≈£î @yÓTÆHê
eT+∫ »s¡T>∑T‘·T+<ë?
»ˆˆ yêfi¯ófl #·ìb˛e&Üìø° MT≈£î eT+∫ »s¡T>∑&Üìø° dü+ã+<Ûäy˚T$T
ñqï~. n˝≤ nqTø=qT≥≈£î M\T˝Ò<äT. yê] ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT yês¡T
#·ìb˛e&ÉeTT »]–q~. yê]ì #·+|æq~ Á|ü»˝Ò ‹]– yê] #êe⁄
Á|ü»\≈£î y˚T\T #˚düTÔ+<ë nì n&É>∑&Éy˚T$T{Ï? ˙e⁄ e÷≈£îe<äT› nì
>±+BÛì, sêJyé>±+BÛ˙ #·+|æq eTqTwüß\≈£î yê] #êe⁄ @yÓTÆHê eT+∫
#˚düTÔ+<ë nì n&É>∑&ÉeTT #ê˝≤ ‘Ó*$ ‘·≈£îÿe Á|üX¯ï nì n+≥THêïqT.
28) m|ü&√ #·ìb˛sTTq @düT ≈£L&Ü s¡ø£ÔeTTø±πs #·ìb˛j·÷&ÉT
332 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£<ë! Ç|ü&ÉT á Hêj·T≈£î\qT Á|ü»\T #·+|æq≥T¢ n|ü&ÉT Äj·TqqT
≈£L&Ü Á|ü»˝Ò #·+|ü&ÉeTT »]–q~ ø£<ë! Äj·Tq ‘·q s¡ø£ÔeTT ø±]Ã
#·ìb˛j·÷&ÉT ø£<ë! nfÒ¢ Ms¡T ≈£L&Ü M] s¡ø£Ôy˚T ø±]Ã #·ìb˛j·÷s¡T
ø£<ë! n≥Te+≥|ü&ÉT M]e\q @MT Á|üjÓ÷»qeTT+&É<ë? m|ü&√
¬s+&ÉT y˚\ dü+e‘·‡s¡eTT\ |üPs¡«eTT #·ìb˛sTTq @düTe\q Ç|ü&ÉT
≈£L&Ü bÕbÕ\T b˛‘êsTT bÕ|üøeå£ ÷|üDøπ s¡øeÔ£ TT ø±]Ãq<äì n+≥THêïs¡T
ø£<ë! n˝≤+≥|ü&ÉT ˝Òf…düTº>± Ç|ü&˚ #·ìb˛sTTq yê] s¡ø£ÔeTT e\q
eTq bÕ|üeTT b˛<ë?
»ˆˆ @düT ‘·q s¡ø£ÔeTT <ë«sê MT bÕ|üeTT\T b˛‘êsTT nì mø£ÿ&Ü
#Ó|üŒ˝Ò<äT. ˇø£#√≥ ªªHê ìã+<Ûäq s¡ø£ÔeTTμμ nì ñ#·Ã¤]+#ê&ÉT. Ä
e÷≥ C≤„qeTTqT >∑T]+∫ nìqe÷≥>±˙ y˚sT¡ ø±<äT. @düT $wüjT· eTT˝À
Ŭø’düÔe⁄\+<äs¡÷ bıs¡bÕ≥T|ü&çHês¡T. Çø£b˛‘˚ eTVü‰‘êà>±+BÛ>±s¡T
>±˙, sêJyé>±+BÛ>±s¡T>±˙ yê] ø£s¡àe\q Á>∑Vü≤#ês¡eTT u≤>±˝Òø£
b˛j·÷s¡T. yê]ì #·+|æq bÕ|üeTT #·+|æqyê]øÏ e∫Ãj·TT+≥T+~.
n+‘˚>±˙ bÕ|üeTT b˛sTTe⁄+&É<äT. Ç<ä›s¡÷ ø£s¡àe\H˚ #·ìb˛j·÷s¡T
nqT≥≈£î |üP]Ô Ä<Ûës¡eTT\Tqï$. Ç+ø± eTTK´eTT>± >∑eTì+#·e\dæq
$wüj·Ty˚TeTq>±! Ç<ä›s¡÷ ≈£î»Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ Á|ü<∏äeTÁX‚DÏ Äj·TT<ÛäeTT
#˚‘·H˚ #·ìb˛e&ÉeTT »]–q~. sêJyé>±+BÛ>±] C≤‘·ø£#·Áø£eTTqT
#·÷#ês¡T. eTVü‰‘êà>±+BÛ>±] C≤‘·ø£eTT ãVüQXÊ me]ø° ‘Ó*j·T<äqT
ø=+{≤qT. Ç|ü&ÉT eTs¡DeTTqT >∑T]+∫q ø£sà¡ düeTdü´ e∫Ãq~ ø±ã{Ï,º
ˇø£e÷s¡T ¬s+&ÉT C≤‘·ø£eTT\qT |ü]o*+∫ #·÷<ë›eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 331
meTTø£\T $s¡>∑ø£ b˛e#·TÃqT. ≈£î»Á>∑Vü≤eTT X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤yÓTÆ Äs¡e
kÕúqeTTqT ‘êøÏHê nø£ÿ&É ñ+&çHê Ä C≤‘·≈£îìøÏ ø°fi¯fl H=|ü\T,
yÓ÷ø±fi¯fl H=|ü\T e#·TÃqT. ø£fifl¯ qT+&ç s¡øeÔ£ TTø±s¡TqT. s¡ø˝Ô£ Ò$T s√>∑eTT
e#·TÃqT. meTTø£\ $wüj·TeT+‘ê ≈£îE&ÉT n~Û|ü‹>±j·TT+&ç #·÷#·T
ø=qTqT.
26) ø=+<äs¡T dü+^‘·eTTqT H˚]à <ëì˝À m+‘√ ÁbÕMD´‘· #Ó+~
j·TT+<äTs¡T. <ëìøÏ @ Á>∑Vü≤eTT nqT≈£L\eTT>±j·TT+&Ée˝…qT.
»ˆˆ dü+^‘·eTTq≈£î X¯óÁ≈£î&ÉT n~Û|ü‹. Ä Á>∑Vü≤eTT #·÷|ü⁄˝Ò≈£îqï
me]ø° dü+^‘·eTT |ü≥Tºã&É<äT.
27) e÷≈£î ‘Ó*dæq+‘·es¡≈£î sêJyé>±+BÛ s¡ø£Ôdæø£ÔyÓTÆ #·ìb˛j·÷&ÉT.
eTVü‰‘êà>±+BÛ ≈£L&Ü s¡ø£ÔeTT ø±] #·ìb˛j·÷s¡T. eT+∫ e´≈£îÔ˝…’q yês¡T
Ç<ä›s¡÷ n˝≤π> #·ìb˛e&ÉeTT e\q eTq≈£î n+fÒ Á|ü»\≈£î @yÓTÆHê
eT+∫ »s¡T>∑T‘·T+<ë?
»ˆˆ yêfi¯ófl #·ìb˛e&Üìø° MT≈£î eT+∫ »s¡T>∑&Üìø° dü+ã+<Ûäy˚T$T
ñqï~. n˝≤ nqTø=qT≥≈£î M\T˝Ò<äT. yê] ø£s¡àÁ|üø±s¡eTT yês¡T
#·ìb˛e&ÉeTT »]–q~. yê]ì #·+|æq~ Á|ü»˝Ò ‹]– yê] #êe⁄
Á|ü»\≈£î y˚T\T #˚düTÔ+<ë nì n&É>∑&Éy˚T$T{Ï? ˙e⁄ e÷≈£îe<äT› nì
>±+BÛì, sêJyé>±+BÛ˙ #·+|æq eTqTwüß\≈£î yê] #êe⁄ @yÓTÆHê eT+∫
#˚düTÔ+<ë nì n&É>∑&ÉeTT #ê˝≤ ‘Ó*$ ‘·≈£îÿe Á|üX¯ï nì n+≥THêïqT.
28) m|ü&√ #·ìb˛sTTq @düT ≈£L&Ü s¡ø£ÔeTTø±πs #·ìb˛j·÷&ÉT
332 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
ø£<ë! Ç|ü&ÉT á Hêj·T≈£î\qT Á|ü»\T #·+|æq≥T¢ n|ü&ÉT Äj·TqqT
≈£L&Ü Á|ü»˝Ò #·+|ü&ÉeTT »]–q~ ø£<ë! Äj·Tq ‘·q s¡ø£ÔeTT ø±]Ã
#·ìb˛j·÷&ÉT ø£<ë! nfÒ¢ Ms¡T ≈£L&Ü M] s¡ø£Ôy˚T ø±]Ã #·ìb˛j·÷s¡T
ø£<ë! n≥Te+≥|ü&ÉT M]e\q @MT Á|üjÓ÷»qeTT+&É<ë? m|ü&√
¬s+&ÉT y˚\ dü+e‘·‡s¡eTT\ |üPs¡«eTT #·ìb˛sTTq @düTe\q Ç|ü&ÉT
≈£L&Ü bÕbÕ\T b˛‘êsTT bÕ|üøeå£ ÷|üDøπ s¡øeÔ£ TT ø±]Ãq<äì n+≥THêïs¡T
ø£<ë! n˝≤+≥|ü&ÉT ˝Òf…düTº>± Ç|ü&˚ #·ìb˛sTTq yê] s¡ø£ÔeTT e\q
eTq bÕ|üeTT b˛<ë?
»ˆˆ @düT ‘·q s¡ø£ÔeTT <ë«sê MT bÕ|üeTT\T b˛‘êsTT nì mø£ÿ&Ü
#Ó|üŒ˝Ò<äT. ˇø£#√≥ ªªHê ìã+<Ûäq s¡ø£ÔeTTμμ nì ñ#·Ã¤]+#ê&ÉT. Ä
e÷≥ C≤„qeTTqT >∑T]+∫ nìqe÷≥>±˙ y˚sT¡ ø±<äT. @düT $wüjT· eTT˝À
Ŭø’düÔe⁄\+<äs¡÷ bıs¡bÕ≥T|ü&çHês¡T. Çø£b˛‘˚ eTVü‰‘êà>±+BÛ>±s¡T
>±˙, sêJyé>±+BÛ>±s¡T>±˙ yê] ø£s¡àe\q Á>∑Vü≤#ês¡eTT u≤>±˝Òø£
b˛j·÷s¡T. yê]ì #·+|æq bÕ|üeTT #·+|æqyê]øÏ e∫Ãj·TT+≥T+~.
n+‘˚>±˙ bÕ|üeTT b˛sTTe⁄+&É<äT. Ç<ä›s¡÷ ø£s¡àe\H˚ #·ìb˛j·÷s¡T
nqT≥≈£î |üP]Ô Ä<Ûës¡eTT\Tqï$. Ç+ø± eTTK´eTT>± >∑eTì+#·e\dæq
$wüj·Ty˚TeTq>±! Ç<ä›s¡÷ ≈£î»Á>∑Vü≤eTT jÓTTø£ÿ Á|ü<∏äeTÁX‚DÏ Äj·TT<ÛäeTT
#˚‘·H˚ #·ìb˛e&ÉeTT »]–q~. sêJyé>±+BÛ>±] C≤‘·ø£#·Áø£eTTqT
#·÷#ês¡T. eTVü‰‘êà>±+BÛ>±] C≤‘·ø£eTT ãVüQXÊ me]ø° ‘Ó*j·T<äqT
ø=+{≤qT. Ç|ü&ÉT eTs¡DeTTqT >∑T]+∫q ø£sà¡ düeTdü´ e∫Ãq~ ø±ã{Ï,º
ˇø£e÷s¡T ¬s+&ÉT C≤‘·ø£eTT\qT |ü]o*+∫ #·÷<ë›eTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 333 334 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT

uÛÑ÷$T >∑Ts¡T
1) Äj·TTkÕúqyÓTÆq mì$T<äe kÕúqeTTqT ≈£îE&ÉT ‘êøÏHê&ÉT
6 7 8 9 2) Äj·TTwü߸≈£î n~Û|ü‹jÓÆTq X¯ìì ≈£îE&ÉT ‘ê≈£î#·THêï&ÉT.
sêVüQ eTVü‰‘êà>±+BÛ>±] sêJyé>±+BÛ>±] »qqeTT˝À ≈£L&Ü eTVü‰‘êà>±+BÛ>±] »qqeTT
5 ∫Á‘· 10 C≤‘·ø£ ≈£î+&É* ˝À ñqïfÒ¢ >∑\<äT. Äj·TTkÕúqeTTqT ≈£îE&ÉT eTT≥Tºø√e&ÉeT÷,
‘·T˝≤ \>∑ïeTT
πø‘·T #· 02`10`1869 Äj·TTe⁄≈£î n~Û|ü‹jÓÆTq X¯ìì X¯Á‘·TyÓ’q ≈£îE&ÉT #·÷&É&ÉeT÷ ø£\<ä T.
$TÁ‘· 4 11 »qqeTT
á eT÷&ÉT C≤‘·ø£eTT˝˝Àq÷ Äj·TTkÕúqeTTqT s¡ø£Ô|æbÕdæjÓÆTq
X¯ì ãT<Û≈£ä,îX¯»óÁø£ s¡$ ≈£î»Á>∑V≤ü y˚T ‘·q #˚sTTqT+∫ #·÷&É&eÉ TT $X‚weü TT. s¬ +&Ée dü÷Á‘·eTT˝À
3 2 \>∑ïeTT1 12
eT÷&ÉT C≤‘·ø£eTT\˝Àq÷ Äj·TTwü߸ì#·Tà X¯ìì >±+BÛ>±] C≤‘·ø£eTT˝À
1) Äj·TT kÕúqyÓTÆq mì$T<äe kÕúqeTTqT ≈£îE&ÉT ‘êøÏHê&ÉT.
>∑Ts¡Te⁄#·÷&É>±, $T>∑‘ê sêJyé, »>∑Hé C≤‘·øe£ TT\˝À ≈£îE&˚ ‘êøÏHê&ÉT.
2) Äj·TTdüT‡≈£î n~Û|ü‹jÓÆTq X¯ìì >∑Ts¡Te⁄ ‘ê≈£î#·THêï&ÉT.
uÛ Ñ ÷ $T
>±+BÛ, sêJyé>±+BÛ,
eTTK´eTT>± á ¬s+&ÉT $wüj·TeTT\qT eTVü‰‘êà>±+BÛ >±] X¯ì #·+Á<ä 10
7 8 9 πø‘·T $TÁ‘·Ç<ä›] C≤‘·ø£eTT˝˝À
C≤‘·ø£eTTqT+&ç #·÷#êeTT. ≈£îE&ÉT mì$T<äe kÕúqeTTqT #·÷#·T≥
ñqïfÒ¢ eT]jÓTTø£
e\q nø±\eTs¡DeTTH˚ ø£*Z+#·Tqì #Ó|üŒe#·TÃqT. >∑Ts¡Te⁄ ‘·q≈£î 6
ø£Hê´ \>∑ïeTT 11 C≤‘·ø£eTT ≈£L&Ü ñqï≥T¢
‘√&ÉT>± Ç+ø± ˇø£{Ï ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T e∫Ãq|ü&ÉT Äj·TTwü߸qT
>∑eTì+#·e#·TÃqT. Ç~
ã\e+‘·eTT>± ˝≤>∑Tø=qT≥≈£î Á|üj·T‹ï+#·TqT. 5 12 ñ<ëVü≤s¡D≈£î #·÷|ü⁄
uÛÑ÷$T sêVüQ X¯óÁø£
7 9 >∑Ts¡T s¡$ ≈£î» \>∑ïeTT C≤‘·ø£eTì ‘Ó*j·Te˝…qT.
6 8 ∫Á‘· 4 ãT<Ûä 3 2 1
X¯ì πø‘·T
5
»qqeTT 20`08`1944 1) Äj·TTkÕúqyÓTÆq mì$T<äe kÕúqeTTqT ≈£î»Á>∑Vü≤eTT ‘êøÏq~
$TÁ‘· 10
‘·T˝≤ \>∑ïeTT sêJyé>±+BÛ >±]
sêVüQ 2) Äj·TTwü߸≈£î n~Û|ü‹jÓÆTq X¯ìì ≈£îE&ÉT ‘ê≈£î#·THêï&ÉT.
»qà \>∑ï≈£î+&É*
∫Á‘· 4 11 >±+BÛ, sêJyé>±+BÛ>±] Ç<ä]› C≤‘·øe£ TT\T Äj·TTwü߸ $wüjT· eTT
s¡$,ãT<Ûä ˝À ˇπø $<ÛäeTT>±j·TTqï$. n+<äTe\q á eTT>∑TZ] eTs¡DeTT\T ˇπø
#·+Á<ä,>∑Ts¡T ≈£î» \>∑ïeTT
X¯óÁø£ 3 2 1 12 $<ÛäeTT>± »]>±sTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 333 334 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT

uÛÑ÷$T >∑Ts¡T
1) Äj·TTkÕúqyÓTÆq mì$T<äe kÕúqeTTqT ≈£îE&ÉT ‘êøÏHê&ÉT
6 7 8 9 2) Äj·TTwü߸≈£î n~Û|ü‹jÓÆTq X¯ìì ≈£îE&ÉT ‘ê≈£î#·THêï&ÉT.
sêVüQ eTVü‰‘êà>±+BÛ>±] sêJyé>±+BÛ>±] »qqeTT˝À ≈£L&Ü eTVü‰‘êà>±+BÛ>±] »qqeTT
5 ∫Á‘· 10 C≤‘·ø£ ≈£î+&É* ˝À ñqïfÒ¢ >∑\<äT. Äj·TTkÕúqeTTqT ≈£îE&ÉT eTT≥Tºø√e&ÉeT÷,
‘·T˝≤ \>∑ïeTT
πø‘·T #· 02`10`1869 Äj·TTe⁄≈£î n~Û|ü‹jÓÆTq X¯ìì X¯Á‘·TyÓ’q ≈£îE&ÉT #·÷&É&ÉeT÷ ø£\<ä T.
$TÁ‘· 4 11 »qqeTT
á eT÷&ÉT C≤‘·ø£eTT˝˝Àq÷ Äj·TTkÕúqeTTqT s¡ø£Ô|æbÕdæjÓÆTq
X¯ì ãT<Û≈£ä,îX¯»óÁø£ s¡$ ≈£î»Á>∑V≤ü y˚T ‘·q #˚sTTqT+∫ #·÷&É&eÉ TT $X‚weü TT. s¬ +&Ée dü÷Á‘·eTT˝À
3 2 \>∑ïeTT1 12
eT÷&ÉT C≤‘·ø£eTT\˝Àq÷ Äj·TTwü߸ì#·Tà X¯ìì >±+BÛ>±] C≤‘·ø£eTT˝À
1) Äj·TT kÕúqyÓTÆq mì$T<äe kÕúqeTTqT ≈£îE&ÉT ‘êøÏHê&ÉT.
>∑Ts¡Te⁄#·÷&É>±, $T>∑‘ê sêJyé, »>∑Hé C≤‘·øe£ TT\˝À ≈£îE&˚ ‘êøÏHê&ÉT.
2) Äj·TTdüT‡≈£î n~Û|ü‹jÓÆTq X¯ìì >∑Ts¡Te⁄ ‘ê≈£î#·THêï&ÉT.
uÛ Ñ ÷ $T
>±+BÛ, sêJyé>±+BÛ,
eTTK´eTT>± á ¬s+&ÉT $wüj·TeTT\qT eTVü‰‘êà>±+BÛ >±] X¯ì #·+Á<ä 10
7 8 9 πø‘·T $TÁ‘·Ç<ä›] C≤‘·ø£eTT˝˝À
C≤‘·ø£eTTqT+&ç #·÷#êeTT. ≈£îE&ÉT mì$T<äe kÕúqeTTqT #·÷#·T≥
ñqïfÒ¢ eT]jÓTTø£
e\q nø±\eTs¡DeTTH˚ ø£*Z+#·Tqì #Ó|üŒe#·TÃqT. >∑Ts¡Te⁄ ‘·q≈£î 6
ø£Hê´ \>∑ïeTT 11 C≤‘·ø£eTT ≈£L&Ü ñqï≥T¢
‘√&ÉT>± Ç+ø± ˇø£{Ï ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T e∫Ãq|ü&ÉT Äj·TTwü߸qT
>∑eTì+#·e#·TÃqT. Ç~
ã\e+‘·eTT>± ˝≤>∑Tø=qT≥≈£î Á|üj·T‹ï+#·TqT. 5 12 ñ<ëVü≤s¡D≈£î #·÷|ü⁄
uÛÑ÷$T sêVüQ X¯óÁø£
7 9 >∑Ts¡T s¡$ ≈£î» \>∑ïeTT C≤‘·ø£eTì ‘Ó*j·Te˝…qT.
6 8 ∫Á‘· 4 ãT<Ûä 3 2 1
X¯ì πø‘·T
5
»qqeTT 20`08`1944 1) Äj·TTkÕúqyÓTÆq mì$T<äe kÕúqeTTqT ≈£î»Á>∑Vü≤eTT ‘êøÏq~
$TÁ‘· 10
‘·T˝≤ \>∑ïeTT sêJyé>±+BÛ >±]
sêVüQ 2) Äj·TTwü߸≈£î n~Û|ü‹jÓÆTq X¯ìì ≈£îE&ÉT ‘ê≈£î#·THêï&ÉT.
»qà \>∑ï≈£î+&É*
∫Á‘· 4 11 >±+BÛ, sêJyé>±+BÛ>±] Ç<ä]› C≤‘·øe£ TT\T Äj·TTwü߸ $wüjT· eTT
s¡$,ãT<Ûä ˝À ˇπø $<ÛäeTT>±j·TTqï$. n+<äTe\q á eTT>∑TZ] eTs¡DeTT\T ˇπø
#·+Á<ä,>∑Ts¡T ≈£î» \>∑ïeTT
X¯óÁø£ 3 2 1 12 $<ÛäeTT>± »]>±sTT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 335
29) ˇø£ e´øÏÔøÏ Hê>∑TbÕeTT ø£s¡∫q|ü&ÉT ˇø£ yÓ’<äT´ìe<ä›≈£î rdüT≈£î
b˛sTT yÓ’<ä´eTT #˚sTT+#êeTT. n‘·&ÉT $wüeTTqT+&ç ãj·T≥|ü&ç Áã‘·ø£
>∑*>±&ÉT. ‘·sê«‘· |ü~ ~qeTT\≈£î eT]jÓTTø£ e´øÏÔ Hê>∑TbÕeTT ø±≥Tπø
>∑T]jÓTÆ Hê&ÉT. n|ü&ÉT n‘·ìì yÓ<’ Tä ´ìe<ä≈› î£ rdüT≈£îb˛e&ÉeTT »]–q~.
yÓ’<äT´&ÉT n+<ä]ø° #˚dæqfÒ¢ ÁX¯<ä∆>± yÓ’<ä´eTT #˚XÊ&ÉT. nsTTHê bÕeTT
ø±≥T≈£î >∑T]jÓÆTq eTìwæ Áã‘·Tø£˝Ò<äT. ˇπø yÓ’<äT´&ÉT, n<˚ yÓ’<ä´eTT
ˇø£]øÏ u≤>∑Tø±e&ÉeTT eT]jÓTTø£]øÏ u≤>∑Tø±≈£î+&Ü b˛e&ÉeTTq≈£î
ø±s¡Dy˚T$T ñ+&ÉTqT. BìøÏ ≈£L&Ü Á>∑Vü≤#ês¡eTT+&ÉTHê?
»ˆˆ Á|ü|+ü #·eTT˝À Á|ü‹<ëìø° Á>∑V≤ü #ês¡yT˚ ø±s¡DeTT. Á>∑V≤ü #ês¡eTT
˝Ò≈£î+&Ü @MT »s¡T>∑<äT. Á|ü|ü+#·eTT˝À bÕeTT\≈£î, yê{Ï $wüeTTq≈£î
n~Û|ü‹ sêVüQÁ>∑Vü≤eTT. sêVüQÁ>∑Vü≤eTT e´‹πsKeTTqïyêìøÏ ñqï
kÕúqeTTqTã{Ϻ Á>∑Vü≤ã\eTTqTã{Ϻ bÕeTT ø£s¡T#·T≥ dü+uÛÑ$+#·TqT.
sêVüQe⁄qï #√≥ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT\T ¬s+&ÉTj·TTHêï ˇø£{Ïj·TTHêï n‘·&ÉT
yÓ’<ä´eTT‘√ Áã‘·Tø£>∑\&ÉT. sêVüQÁ>∑Vü≤eTT Äj·TTkÕúqyÓTÆq mì$T<äe
kÕúqeTTq ñHêï, sêVüQÁ>∑Vü≤eTT‘√bÕ≥T Äj·TT ø±s¡≈£î&Ó’q X¯ì ≈£L&Ü
ñ+fÒ n≥Te+{Ïyê&ÉT ø±≥T ‘·sê«‘· Áã‘·T≈£î≥ ø£wüºeTT. sêVüQÁ>∑Vü≤ eTT
ø=+<ä]øÏ nqT≈£L\Á>∑Vü≤yÓTÆj·TT+&ÉT≥ e\q bÕeTT\T yê]ì @MT
nqe⁄, ø±≥Ty˚j·TqT |üPqTø√e⁄. sêVüQe⁄ nqT≈£L\eTT>±j·TTqïyêì
Ç+{Ï#·T≥÷º bÕeTT\ dü+#ês¡eTTHêï yê{Ïe\q m≥Te+{Ï Çã“+<äT\T
ñ+&Ée⁄. <√eT\T, NeT\T, ÁøÏ$Tø°≥ø±<äT\T, düs¡ŒeTT\T nìïj·T÷
sêVüQe⁄ jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT. sêVüQe⁄ nqT≈£L\eTT ˝Òøb£ ˛‘˚
Ç+{Ï˝À NeT\‘√ ≈£L&Ü Çã“+~ |ü&Ée\dæ edüTÔ+~. Ç<ä+‘·j·T÷
Á>∑Vü≤#ês¡eTTqTã{Ϻj˚T »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT.
336 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
30) Á|ü|ü+#·eTT˝À Á|ü‹B Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqì #Ó|ü
#·THêïs¡T ø£<ë! nsTT‘˚ C≤„qeTqTq~ me] ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT?
»ˆˆ C≤„qeTT n+fÒ, s¬ +&ÉT s¡øe£ TT\ C≤„qeTT\Tqï$. ˇø£{Ï Á|ü|+ü #·
C≤„qeTTqï~. ¬s+&Ée~ |üs¡e÷‘·à C≤„qeTTqï~. yê{Ï˝À @ C≤„qeTTqT
ñ<˚›•+∫ n&ÉT>∑T#·THêïs√ #Ó|üŒ+&ç.
31) y˚TeTT n&ÉT>∑Tq~ ¬s+&ÉT C≤„qeTT\ >∑T]+∫?
Cˆˆ ˇø£ ø£‹Ô |æ&çuÛ≤>∑eTT, ø=quÛ≤>∑eTT nì ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>±
ñ+&ÉTqT. ø=q uÛ≤>∑eTT e÷Á‘·eTT Ç‘·s¡T\qT bı&Ée>∑\<äT. |æ&ç
uÛ≤>∑eTT me]˙ bı&ç∫ #·+|ü˝Ò<äT. ø£‹Ô nqTq~ ˇø£fÒ nsTTHê |æ&ç
uÛ≤>∑eTT ø=quÛ≤>∑eTT ˇπø ø£‹Ô˝Àj·TTqï≥T¢ C≤„qeTT nqT ù|s¡T ˇø£fÒ
nsTTHê n+<äT˝À ø£sà¡ j·TTqïB, ø£sà¡ ˝ÒìB nì s¬ +&ÉT s¡øe£ TT\ C≤„qeTT\T
>∑\e⁄. ˇø£{Ï Á|ü|+ü #·C≤„qeTT, n~ ø£sà¡ ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT. s¬ +&Ée~
|üse¡ ÷‘·à C≤„qeTT. Ç~ ø£sà¡ ÄBÛqeTT˝À ñ+&É<Tä . |üse¡ ÷‘·à C≤„qeT+‘ê
<˚e⁄ì ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT. Á|ü|+ü #· C≤„qeTT ø£sà¡ ÄBÛqeTT˝Àj·TT+&ç
Á>∑Vü≤#ês¡eTT <ë«sê \_Û+#·TqT. <˚e⁄ì C≤„qeTT <˚e⁄ì ÄBÛqeTT˝À
ñ+&ç <˚e⁄ì e\qH˚ \_Û+#·>∑\<äT.
32) |æ\\¢ T˝Òì Åd\Ô” T Hê≈£î dü+‘·‹ ˝Ò<Tä . uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À |æ\\¢ T |ü⁄≥Tº‘êsê
nì n&ç–‘˚ CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT m˝≤ #ÓbÕŒ*?
»ˆˆ mes¡T dü+‘·‹ì >∑T]+∫ n&ç>±s√ yê] C≤‘·ø£ ≈£î+&É* #·÷∫
n+<äT˝ÀqT+&ç »yêãT #Ó|üŒe\dæj·TT+&ÉTqT. C≤‘·ø£ \>∑ïeTT˝À ˇø£
$wüj·TeTTqT >∑T]+∫ #·÷#·Tq|ü&ÉT Ä $wüj·TeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q
kÕúqeTTq÷, Ä $wüj·TeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q Á>∑Vü≤eTT >∑T]+∫ #·÷&É
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 335
29) ˇø£ e´øÏÔøÏ Hê>∑TbÕeTT ø£s¡∫q|ü&ÉT ˇø£ yÓ’<äT´ìe<ä›≈£î rdüT≈£î
b˛sTT yÓ’<ä´eTT #˚sTT+#êeTT. n‘·&ÉT $wüeTTqT+&ç ãj·T≥|ü&ç Áã‘·ø£
>∑*>±&ÉT. ‘·sê«‘· |ü~ ~qeTT\≈£î eT]jÓTTø£ e´øÏÔ Hê>∑TbÕeTT ø±≥Tπø
>∑T]jÓTÆ Hê&ÉT. n|ü&ÉT n‘·ìì yÓ<’ Tä ´ìe<ä≈› î£ rdüT≈£îb˛e&ÉeTT »]–q~.
yÓ’<äT´&ÉT n+<ä]ø° #˚dæqfÒ¢ ÁX¯<ä∆>± yÓ’<ä´eTT #˚XÊ&ÉT. nsTTHê bÕeTT
ø±≥T≈£î >∑T]jÓÆTq eTìwæ Áã‘·Tø£˝Ò<äT. ˇπø yÓ’<äT´&ÉT, n<˚ yÓ’<ä´eTT
ˇø£]øÏ u≤>∑Tø±e&ÉeTT eT]jÓTTø£]øÏ u≤>∑Tø±≈£î+&Ü b˛e&ÉeTTq≈£î
ø±s¡Dy˚T$T ñ+&ÉTqT. BìøÏ ≈£L&Ü Á>∑Vü≤#ês¡eTT+&ÉTHê?
»ˆˆ Á|ü|+ü #·eTT˝À Á|ü‹<ëìø° Á>∑V≤ü #ês¡yT˚ ø±s¡DeTT. Á>∑V≤ü #ês¡eTT
˝Ò≈£î+&Ü @MT »s¡T>∑<äT. Á|ü|ü+#·eTT˝À bÕeTT\≈£î, yê{Ï $wüeTTq≈£î
n~Û|ü‹ sêVüQÁ>∑Vü≤eTT. sêVüQÁ>∑Vü≤eTT e´‹πsKeTTqïyêìøÏ ñqï
kÕúqeTTqTã{Ϻ Á>∑Vü≤ã\eTTqTã{Ϻ bÕeTT ø£s¡T#·T≥ dü+uÛÑ$+#·TqT.
sêVüQe⁄qï #√≥ X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT\T ¬s+&ÉTj·TTHêï ˇø£{Ïj·TTHêï n‘·&ÉT
yÓ’<ä´eTT‘√ Áã‘·Tø£>∑\&ÉT. sêVüQÁ>∑Vü≤eTT Äj·TTkÕúqyÓTÆq mì$T<äe
kÕúqeTTq ñHêï, sêVüQÁ>∑Vü≤eTT‘√bÕ≥T Äj·TT ø±s¡≈£î&Ó’q X¯ì ≈£L&Ü
ñ+fÒ n≥Te+{Ïyê&ÉT ø±≥T ‘·sê«‘· Áã‘·T≈£î≥ ø£wüºeTT. sêVüQÁ>∑Vü≤ eTT
ø=+<ä]øÏ nqT≈£L\Á>∑Vü≤yÓTÆj·TT+&ÉT≥ e\q bÕeTT\T yê]ì @MT
nqe⁄, ø±≥Ty˚j·TqT |üPqTø√e⁄. sêVüQe⁄ nqT≈£L\eTT>±j·TTqïyêì
Ç+{Ï#·T≥÷º bÕeTT\ dü+#ês¡eTTHêï yê{Ïe\q m≥Te+{Ï Çã“+<äT\T
ñ+&Ée⁄. <√eT\T, NeT\T, ÁøÏ$Tø°≥ø±<äT\T, düs¡ŒeTT\T nìïj·T÷
sêVüQe⁄ jÓTTø£ÿ ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT. sêVüQe⁄ nqT≈£L\eTT ˝Òøb£ ˛‘˚
Ç+{Ï˝À NeT\‘√ ≈£L&Ü Çã“+~ |ü&Ée\dæ edüTÔ+~. Ç<ä+‘·j·T÷
Á>∑Vü≤#ês¡eTTqTã{Ϻj˚T »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT.
336 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
30) Á|ü|ü+#·eTT˝À Á|ü‹B Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqì #Ó|ü
#·THêïs¡T ø£<ë! nsTT‘˚ C≤„qeTqTq~ me] ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT?
»ˆˆ C≤„qeTT n+fÒ, s¬ +&ÉT s¡øe£ TT\ C≤„qeTT\Tqï$. ˇø£{Ï Á|ü|+ü #·
C≤„qeTTqï~. ¬s+&Ée~ |üs¡e÷‘·à C≤„qeTTqï~. yê{Ï˝À @ C≤„qeTTqT
ñ<˚›•+∫ n&ÉT>∑T#·THêïs√ #Ó|üŒ+&ç.
31) y˚TeTT n&ÉT>∑Tq~ ¬s+&ÉT C≤„qeTT\ >∑T]+∫?
Cˆˆ ˇø£ ø£‹Ô |æ&çuÛ≤>∑eTT, ø=quÛ≤>∑eTT nì ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\T>±
ñ+&ÉTqT. ø=q uÛ≤>∑eTT e÷Á‘·eTT Ç‘·s¡T\qT bı&Ée>∑\<äT. |æ&ç
uÛ≤>∑eTT me]˙ bı&ç∫ #·+|ü˝Ò<äT. ø£‹Ô nqTq~ ˇø£fÒ nsTTHê |æ&ç
uÛ≤>∑eTT ø=quÛ≤>∑eTT ˇπø ø£‹Ô˝Àj·TTqï≥T¢ C≤„qeTT nqT ù|s¡T ˇø£fÒ
nsTTHê n+<äT˝À ø£sà¡ j·TTqïB, ø£sà¡ ˝ÒìB nì s¬ +&ÉT s¡øe£ TT\ C≤„qeTT\T
>∑\e⁄. ˇø£{Ï Á|ü|+ü #·C≤„qeTT, n~ ø£sà¡ ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT. s¬ +&Ée~
|üse¡ ÷‘·à C≤„qeTT. Ç~ ø£sà¡ ÄBÛqeTT˝À ñ+&É<Tä . |üse¡ ÷‘·à C≤„qeT+‘ê
<˚e⁄ì ÄBÛqeTT˝À ñ+&ÉTqT. Á|ü|+ü #· C≤„qeTT ø£sà¡ ÄBÛqeTT˝Àj·TT+&ç
Á>∑Vü≤#ês¡eTT <ë«sê \_Û+#·TqT. <˚e⁄ì C≤„qeTT <˚e⁄ì ÄBÛqeTT˝À
ñ+&ç <˚e⁄ì e\qH˚ \_Û+#·>∑\<äT.
32) |æ\\¢ T˝Òì Åd\Ô” T Hê≈£î dü+‘·‹ ˝Ò<Tä . uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À |æ\\¢ T |ü⁄≥Tº‘êsê
nì n&ç–‘˚ CÀ´‹wü´eTT Á|üø±s¡eTT m˝≤ #ÓbÕŒ*?
»ˆˆ mes¡T dü+‘·‹ì >∑T]+∫ n&ç>±s√ yê] C≤‘·ø£ ≈£î+&É* #·÷∫
n+<äT˝ÀqT+&ç »yêãT #Ó|üŒe\dæj·TT+&ÉTqT. C≤‘·ø£ \>∑ïeTT˝À ˇø£
$wüj·TeTTqT >∑T]+∫ #·÷#·Tq|ü&ÉT Ä $wüj·TeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q
kÕúqeTTq÷, Ä $wüj·TeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q Á>∑Vü≤eTT >∑T]+∫ #·÷&É
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 337 338 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
e\dæj·TT+&ÉTqT. kÕúqã\eTTqT Á>∑Vü≤ã\eTTqT ¬s+&ç{Ïì düeTq«j·T ãT<Ûä sêVüQ,∫Á‘·
|üs#¡ T· ø=ì #·÷∫q|ü&ÉT dü]jÓTÆ q |ò*ü ‘·eTTqT rdæ #Ó|Œü >∑\eTT. Ç|ü&ÉT 2 dü÷s¡´ 3 X¯óÁø£ 4 5
»qqeTT 20`04`571
n&ç–q $wüj·TeTT dü+‘·‹øÏ dü+ã+~Û+∫q~, ø±e⁄q dü+‘·‹ jÓTTø£ÿ \>∑ïeTT ≈£î»
1 6 |ü>∑\T.1`10 숈
$wüj·TeTT ø£s¡à#·Áø£eTT˝À @ kÕúqeTT˝À ñ+&ÉTqì #·÷∫q n~ ◊<äe ≈£î+uÛÑ \>∑ïeTT X¯óÁø£<äXÊ X‚wüeTT
kÕúqeTì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ◊<äe kÕúqeTT˝À |ü⁄D´eTT ñ+≥T+~. Ä #·+Á<ä
12 7 0`3 HÓ\\,
|ü⁄D´eTT˝À Á|ü|ü+#·C≤„qeTT, $wüj·TÁ>±Væ≤‘·X¯øÏÔ, dü+‘·‹ yÓTT<ä \>∑T X¯ì $TÁ‘· >∑Ts¡T 15 ~qeTT\T
9
$wüj·TeTT\ìï sêX¯ó\T>± (≈£î|üŒ\T>±) j·TT+&ÉTqT. n+<äTe\q ◊<äe 11 πø‘·T 10 uÛÑ÷$T 8
kÕúqeTT˝À dü+‘·‹øÏ dü+ã+~Û+∫q $wüjT· eTTqT #·÷&Ée\dæjT· T+&ÉTqT.
ˇø£{Ï kÕúqeTTqTã{Ϻ, ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTTqTã{Ϻ #·÷&Ée˝…qT. dü+‘êqeTT »ˆˆ áj·Tq jÓTTø£ÿ $•wü˜‘· |üP]Ô Á|ü|ü+#·eTTqπø ‘Ó*j·TTqT.
áj·Tq Á|ü|ü+#·eTT˝À ˇø£ Áø=‘·Ô düe÷»eTTH˚ ‘·j·÷s¡T#˚dæ n~
q≈£î dü+ã+~Û+∫q Á>∑V≤ü eTT\T s¬ +&ÉT >∑\e⁄. n+<äT˝À ˇø£{Ï #·+Á<äT&ÉT,
XÊX¯«‘·eTT>± ñ+&ÉTq≥T¢ #˚XÊ&ÉT. n+<äTe\q eTTVü≤eTà<éÁ|üeø£Ô>±]
¬s+&Ée~ >∑Ts¡Te⁄. ø=&ÉT≈£î\qT >∑T]+∫ #·÷&Ée\dæe∫Ãq|ü&ÉT
ù|s¡T ‘Ó*j·Tìyês¡T mes¡÷ ñ+&És¡T. MTs¡T m+<äT≈£î Á|üeø£Ô>±]
>∑Ts¡Te⁄qT #·÷∫ #ÓbÕŒ*. πøe\eTT dü+‘·‹ì >∑T]+∫ n&ÉT>∑Tq|ü&ÉT C≤‘·ø£eTTqT #·÷|æ n&ÉT>∑T#·THêïs√ MTs¡T #Ó|üŒ≈£îHêï Hê≈£î ns¡úyÓTÆq~.
#·+Á<äTìï #·÷∫ #ÓbÕŒ*. ◊<äe kÕúqeTT˝À nX¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT\THêï, dü+‘êq MT ñ<˚›X¯´eTT˝À CÀ´‹wü´eTT Væ≤+<ä÷eT‘·düTú\≈£î ‘·|üŒ Ç‘·s¡ eT‘·eTT\
ø±s¡≈î£ ˝…q’ #·+Á<äT&ÉT nX¯óuÛkÑ ÕúqeTT˝Àj·TTHêï nX¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT\#˚ ø£*dæ yê]øÏ e]Ô+#·<qä T uÛ≤eeTT ø£\<äT. n+<äTe\q y˚TeTT @$T #Ó|ü <äTyÓ÷
j·TTHêï yê] dü+‘êqeTTqT nX¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT\T ˝≤>∑Tø=ì dü+‘êqeTT qì n&ÉT>∑T#·THêïs¡T. düπs MT˝≤+{Ï uÛ≤ey˚T Ç‘·s¡T\≈£î ≈£L&Ü m+‘√
˝Ò≈î£ +&É #˚jT· T<äTs¡T. >∑Ts¡Te⁄ø±˙, #·+Á<äT&ÉT>±˙ eT+∫kÕúqeTT˝Àj·TTHêï eT+~øÏ ñ+&Ée#·TÃqT. MT nqTe÷qeTT me]ø° ˝Ò≈î£ +&ÉT≥≈£î MTe÷≥
◊<äekÕúqeTT˝À X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\T ˝Ò≈£î+&Ü X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT+&çq, yê]øÏ ≈£î @$T #Ó|ü #·THêïeTq>±! Á|ü|+ü #·eTT˝À eT‘·eTT nqTq~ eTqTwüß\T
‘·|üŒø£ dü+‘êqeTT ‘=+<äs¡˝À ø£\TZqì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ô|≥Tºø=qï<˚>±˙, <˚e⁄&ÉT ô|{Ϻq~ø±<äT. <˚e⁄ì <äèwæ˜˝À eTqTwüß\+‘ê
düe÷qy˚T! n+<äTe\q C≤„qeTT‘√ #·÷ùdÔ, C≤„qeTT e\q |ü⁄≥Tºø=∫Ãq
33) Ç|ü&ÉT Á|ü|+ü #·eTT˝ÀH˚ ÇkÕ¢yTé düe÷»eTTq≈£î |üP»´ uÛ≤eeTT, CÀ´‹XÊÅdüÔyÓTÆq CÀ´‹wü´ XÊÅdüÔeTT Á|ü|ü+#·eTT˝À nìï eT‘·eTT\ yê]ø°,
>ös¡e uÛ≤eeTT ø£*Zj·TTqï eTTVü≤eTà<é Á|üeø£Ô>±] C≤‘·ø£eTTqT ÇkÕÔeTT. nìï düe÷»eTT\ yê]ø° düe÷qeTT>± e]Ô+#·TqT. Á|ü|ü+#·eTT˝À
Ä C≤‘·ø£eTT˝À $X‚wü‘· @$T ñqï<√ ‘Ó\T|ü>∑\sê? |ü⁄{Ϻq Á|ü‹ Jesêo, Á|ü‹ eTìw” Á>∑Vü≤#ês¡eTT Á|üø±s¡y˚T ø£<ä*+#·ã&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 337 338 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
e\dæj·TT+&ÉTqT. kÕúqã\eTTqT Á>∑Vü≤ã\eTTqT ¬s+&ç{Ïì düeTq«j·T ãT<Ûä sêVüQ,∫Á‘·
|üs#¡ T· ø=ì #·÷∫q|ü&ÉT dü]jÓTÆ q |ò*ü ‘·eTTqT rdæ #Ó|Œü >∑\eTT. Ç|ü&ÉT 2 dü÷s¡´ 3 X¯óÁø£ 4 5
»qqeTT 20`04`571
n&ç–q $wüj·TeTT dü+‘·‹øÏ dü+ã+~Û+∫q~, ø±e⁄q dü+‘·‹ jÓTTø£ÿ \>∑ïeTT ≈£î»
1 6 |ü>∑\T.1`10 숈
$wüj·TeTT ø£s¡à#·Áø£eTT˝À @ kÕúqeTT˝À ñ+&ÉTqì #·÷∫q n~ ◊<äe ≈£î+uÛÑ \>∑ïeTT X¯óÁø£<äXÊ X‚wüeTT
kÕúqeTì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ◊<äe kÕúqeTT˝À |ü⁄D´eTT ñ+≥T+~. Ä #·+Á<ä
12 7 0`3 HÓ\\,
|ü⁄D´eTT˝À Á|ü|ü+#·C≤„qeTT, $wüj·TÁ>±Væ≤‘·X¯øÏÔ, dü+‘·‹ yÓTT<ä \>∑T X¯ì $TÁ‘· >∑Ts¡T 15 ~qeTT\T
9
$wüj·TeTT\ìï sêX¯ó\T>± (≈£î|üŒ\T>±) j·TT+&ÉTqT. n+<äTe\q ◊<äe 11 πø‘·T 10 uÛÑ÷$T 8
kÕúqeTT˝À dü+‘·‹øÏ dü+ã+~Û+∫q $wüjT· eTTqT #·÷&Ée\dæjT· T+&ÉTqT.
ˇø£{Ï kÕúqeTTqTã{Ϻ, ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTTqTã{Ϻ #·÷&Ée˝…qT. dü+‘êqeTT »ˆˆ áj·Tq jÓTTø£ÿ $•wü˜‘· |üP]Ô Á|ü|ü+#·eTTqπø ‘Ó*j·TTqT.
áj·Tq Á|ü|ü+#·eTT˝À ˇø£ Áø=‘·Ô düe÷»eTTH˚ ‘·j·÷s¡T#˚dæ n~
q≈£î dü+ã+~Û+∫q Á>∑V≤ü eTT\T s¬ +&ÉT >∑\e⁄. n+<äT˝À ˇø£{Ï #·+Á<äT&ÉT,
XÊX¯«‘·eTT>± ñ+&ÉTq≥T¢ #˚XÊ&ÉT. n+<äTe\q eTTVü≤eTà<éÁ|üeø£Ô>±]
¬s+&Ée~ >∑Ts¡Te⁄. ø=&ÉT≈£î\qT >∑T]+∫ #·÷&Ée\dæe∫Ãq|ü&ÉT
ù|s¡T ‘Ó*j·Tìyês¡T mes¡÷ ñ+&És¡T. MTs¡T m+<äT≈£î Á|üeø£Ô>±]
>∑Ts¡Te⁄qT #·÷∫ #ÓbÕŒ*. πøe\eTT dü+‘·‹ì >∑T]+∫ n&ÉT>∑Tq|ü&ÉT C≤‘·ø£eTTqT #·÷|æ n&ÉT>∑T#·THêïs√ MTs¡T #Ó|üŒ≈£îHêï Hê≈£î ns¡úyÓTÆq~.
#·+Á<äTìï #·÷∫ #ÓbÕŒ*. ◊<äe kÕúqeTT˝À nX¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT\THêï, dü+‘êq MT ñ<˚›X¯´eTT˝À CÀ´‹wü´eTT Væ≤+<ä÷eT‘·düTú\≈£î ‘·|üŒ Ç‘·s¡ eT‘·eTT\
ø±s¡≈î£ ˝…q’ #·+Á<äT&ÉT nX¯óuÛkÑ ÕúqeTT˝Àj·TTHêï nX¯óuÛÁÑ >∑V≤ü eTT\#˚ ø£*dæ yê]øÏ e]Ô+#·<qä T uÛ≤eeTT ø£\<äT. n+<äTe\q y˚TeTT @$T #Ó|ü <äTyÓ÷
j·TTHêï yê] dü+‘êqeTTqT nX¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT\T ˝≤>∑Tø=ì dü+‘êqeTT qì n&ÉT>∑T#·THêïs¡T. düπs MT˝≤+{Ï uÛ≤ey˚T Ç‘·s¡T\≈£î ≈£L&Ü m+‘√
˝Ò≈î£ +&É #˚jT· T<äTs¡T. >∑Ts¡Te⁄ø±˙, #·+Á<äT&ÉT>±˙ eT+∫kÕúqeTT˝Àj·TTHêï eT+~øÏ ñ+&Ée#·TÃqT. MT nqTe÷qeTT me]ø° ˝Ò≈î£ +&ÉT≥≈£î MTe÷≥
◊<äekÕúqeTT˝À X¯Á‘·TÁ>∑Vü≤eTT\T ˝Ò≈£î+&Ü X¯óuÛÑÁ>∑Vü≤eTT+&çq, yê]øÏ ≈£î @$T #Ó|ü #·THêïeTq>±! Á|ü|+ü #·eTT˝À eT‘·eTT nqTq~ eTqTwüß\T
‘·|üŒø£ dü+‘êqeTT ‘=+<äs¡˝À ø£\TZqì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ô|≥Tºø=qï<˚>±˙, <˚e⁄&ÉT ô|{Ϻq~ø±<äT. <˚e⁄ì <äèwæ˜˝À eTqTwüß\+‘ê
düe÷qy˚T! n+<äTe\q C≤„qeTT‘√ #·÷ùdÔ, C≤„qeTT e\q |ü⁄≥Tºø=∫Ãq
33) Ç|ü&ÉT Á|ü|+ü #·eTT˝ÀH˚ ÇkÕ¢yTé düe÷»eTTq≈£î |üP»´ uÛ≤eeTT, CÀ´‹XÊÅdüÔyÓTÆq CÀ´‹wü´ XÊÅdüÔeTT Á|ü|ü+#·eTT˝À nìï eT‘·eTT\ yê]ø°,
>ös¡e uÛ≤eeTT ø£*Zj·TTqï eTTVü≤eTà<é Á|üeø£Ô>±] C≤‘·ø£eTTqT ÇkÕÔeTT. nìï düe÷»eTT\ yê]ø° düe÷qeTT>± e]Ô+#·TqT. Á|ü|ü+#·eTT˝À
Ä C≤‘·ø£eTT˝À $X‚wü‘· @$T ñqï<√ ‘Ó\T|ü>∑\sê? |ü⁄{Ϻq Á|ü‹ Jesêo, Á|ü‹ eTìw” Á>∑Vü≤#ês¡eTT Á|üø±s¡y˚T ø£<ä*+#·ã&ÉT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 339
#·THêïs¡T. Ä&ç+#·ã&ÉT#·THêïs¡T. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTT ˇø£ÿ Væ≤+<äTe⁄
\πø nqTø√e&ÉeTT bıs¡bÕ≥T.
Ç|ü&ÉT MTs¡T n&ç–q Á|üX¯ï <ä>∑Zs¡≈£î ekÕÔeTT. MTs¡T á
C≤‘·ø£eTT˝Àì $•wü˜‘·qT >∑T]+∫ n&ç>±s¡T. Á|ü|ü+#·eTT˝À me]øÏ
@~ $X‚wüeTT>±j·TTHêï, C≤„qT\ <äèwæ˜˝À <˚e⁄ì C≤„qy˚T $X‚wüeTT>±
j·TT+&ÉTqT. n+<äTe\q Á|üeø£Ô>±] C≤‘·ø£eTT˝ÀqTqï eTTK´ kÕsê+X¯
yÓTqÆ <ëìì >∑T]+∫ #Ó|ü ø=+<ëeTT. eTìwæ ø=Hêïfi¯ófl Áã‹øÏ uÛÖ‹ø£eTT>±
#·ìb˛sTTHê, n‘·ìì #ê˝≤ø±\eTT eTqTwüß\ eT<Û´ä Áã‹øÏ+|üCj Ò T· Tq~
n‘·ì ø°]Ô Á|ü‹wü˜\ì #Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£ÿ <Ó’eC≤„qeTT ‘·|üŒ Á|ürB
C≤‘·ø£eTT˝À ñ+&ÉTqT. ø°]Ô Á|ü‹wü˜\T me] C≤‘·ø£eTT˝ÀHÓ’Hê |ü<äe
kÕúqeTTq ñ+&ÉTqT. 14 e+<ä\ dü+e‘·‡s¡eTT\ |üPs¡«eTT #·ìb˛sTTq
eTTVü≤eTà<é Á|üeø£Ô>±s¡T H˚{ÏøÏ˙ eTqTwüß\ eT<Ûä´ C≤„|üø£eTT>± ñHêï&ÉqT
≥≈£î ø±s¡DeTT n‘·ì J$‘·eTT˝À n‘·&ÉT kÕ~Û+#·Tø=qï ø°]Ôj˚Tqì
#Ó|üŒe#·TÃqT. n‘·ì ø°]Ô m≥Te+{Ï<äì #·÷∫q n~ |ü<äe kÕúqeTTq
ñ+&ÉTqqTø=HêïeTT ø£<ë!
Á|üeø£Ô>±] C≤‘·ø£eTTq |ü<äekÕúqeTT˝À @$T ø£\<√ Ç|ü&ÉT
>∑eTì<ë›eTT. Á|üeø£Ô>±] C≤‘·ø£eTT˝À |ü<äekÕúqeTT eè•Ãø£\>∑ïeTT
n>∑T#·Tqï~. |ü<äe kÕúqeTTq Á|üeø£Ô>±] »qq düeTj·TeTTq≈£î X¯ì,
πø‘·T Á>∑Vü≤eTT\T ¬s+&ÉT >∑\e⁄. á ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T #ê˝≤eT+~øÏ
‘Ó*dæqy˚. CÀ´‹wüß´˝…’qyês¡+<ä]ø° düT|ü]#·j·T Á>∑Vü≤eTT˝Ò. nsTT‘˚
n<˚ <äX¯eT kÕúqeTTq $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT eTs=ø£{Ï ø£\<äT. $TÁ‘·Á>∑V ü≤eTT
me]ø° ‘Ó*j·T<äT. me]ø° ‘Ó*j·Tì $TÁ‘·Á>∑V≤ü eTT |üP]Ô Nø£{Ï Á>∑V≤ü eTT.
340 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
mes¡÷ <ëìì >∑T]Ô+#·˝Òs¡T. @ |ü]ø£s¡eTT\ <ë«sêHÓ’Hê, @ πs&çj˚TwüHé
øÏs¡DeTT\ <ë«sê nsTTHê >∑T]Ô+|üã&Éì Á>∑Vü≤eTT $TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT. H˚&ÉT
eTTVü≤eTà<éÁ|üeø£>Ô ±] ù|s¡T XÊX¯«‘·eTT>± eTqTwüß\ eT<Û´ä ˝À ñ+&ÉT≥≈£î
ø±s¡DeTT $TÁ‘·Á>∑Vü≤y˚Tqì #Ó|üŒe#·TÃqT. sêVüQe⁄ $Á>∑Vü‰sê<Ûäq uÛÑøÏÔì
ø£*+Z #·Tyê&Ój ’ T· T+&É>±, øπ ‘·Te⁄ ìsêø±s¡ uÛøÑ ìÔÏ ø£*+Z #·Tq<Ó’ ñqï~. u≤>±
C≤„|üø£eTT+#·Tø√+&ç y˚TeTT #Ó|üq~ ìsêø±s¡uÛÑøÏÔì>±˙, ìsêø±s¡
C≤„qeTTqT ø±<äT. C≤„qeTT m|üŒ{Ïø° Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝À ñ+&É<äT .
sêVüQe⁄~ uÛøÑ j ÔÏ T˚ sêVüQe⁄øÏ e´‹πsKyÓTqÆ øπ ‘·Te⁄B uÛøÑ j ÔÏ T˚ . sêVüQe⁄~
kÕø±s¡uøÑÛ j ÔÏ TÆÓ ‘˚, øπ ‘·Te⁄~ ìsêø±s¡ uÛøÑ j
ÔÏ T· ì >∑Ts¡T+Ô #·Tø√e˝…qT. øπ ‘·Te⁄
|ü<äekÕúqeTTq ñ+&ÉT≥ e\q, n‘·ì J$‘· eè‹Ô, Á|üeè‹Ô ¬s+&É÷
ìsêø±s¡ uÛÑøÏÔMT<ä kÕ>∑Tq≥T¢ #˚dæq~. ìsêø±s¡ uÛÑøÏÔ˝ÀqTqï ÁbÕs¡úq
yê] J$‘·eTT˝À ñ+&˚~. ìsêø±s¡ ÁbÕs¡úq nsTTq qe÷CŸ H˚&ÉT
eTTd”¢yéT düe÷»eTT˝À |üP]Ô>±j·TTqï~. Á|üeø£Ô>±s¡T kÕú|æ+∫q ÁbÕs¡úq
H˚{Ïø° #Ó≈£îÿ#Ó<äs¡≈£î+&Ü eTTd”¢yéT\˝À bÕ‘·Tø=ì b˛e⁄q≥T¢ #˚dæq~
$TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT. ìsêø±s¡ uÛÑøÏÔì ø£*Z+∫q~ πø‘·T Á>∑Vü≤eTTø±>±, <ëìH˚
Á|üeø£>Ô ±] ø°]øÔ Ï Ä<Ûës¡eTT>± n+<ä]˝À ì*|æq~ $TÁ‘·Á>∑V≤ü eTT. kÕø±s¡
uÛøÑ ˝ÔÏ À Væ≤+<äTe⁄\T eT]ø=+<äsT¡ eTTì–b˛sTT kÕø±s¡uøÑÛ øÔÏ Ï øπ +Á<äeTT\T>±
<˚yê\j·TeTT\qT ì]à+#·Tø√>±, Á|üeø£Ô>±s¡T <ëìøÏ _ÛqïeTT>± eTTd”¢yéT
düe÷»eTTqT ‘·j·÷s¡T #˚dæ ìsêø±s¡uÛÑøÏÔì yê]j·T+<äT+∫, ìsêø±s¡
uÛÑøÏÔøÏ πø+Á<äeTT\T>± ÁbÕs¡úHêeT+~s¡eTT˝…’q eTd”<é\qT ì]à+#ê&ÉT.
ÄHê&ÉT Á|üeø£Ô>±s¡T Á|ü‘˚´ø£ düe÷»eTTqT (ìsêø±s¡uÛÑøÏÔ düe÷»eTTqT)
kÕú|æ+#·T≥≈£î ø±s¡DeTT πø‘·T Á>∑Vü≤eTTø±>±, Äj·Tq ø°]Ôì m\¢ø±\eTT
ñ+&ÉTq≥T¢ $TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT eTTd”¢yéT düe÷»eTT yÓTT‘·ÔeTT Á|üeø£Ô> ±]˙,
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 339
#·THêïs¡T. Ä&ç+#·ã&ÉT#·THêïs¡T. n+<äTe\q CÀ´‹wü´eTT ˇø£ÿ Væ≤+<äTe⁄
\πø nqTø√e&ÉeTT bıs¡bÕ≥T.
Ç|ü&ÉT MTs¡T n&ç–q Á|üX¯ï <ä>∑Zs¡≈£î ekÕÔeTT. MTs¡T á
C≤‘·ø£eTT˝Àì $•wü˜‘·qT >∑T]+∫ n&ç>±s¡T. Á|ü|ü+#·eTT˝À me]øÏ
@~ $X‚wüeTT>±j·TTHêï, C≤„qT\ <äèwæ˜˝À <˚e⁄ì C≤„qy˚T $X‚wüeTT>±
j·TT+&ÉTqT. n+<äTe\q Á|üeø£Ô>±] C≤‘·ø£eTT˝ÀqTqï eTTK´ kÕsê+X¯
yÓTqÆ <ëìì >∑T]+∫ #Ó|ü ø=+<ëeTT. eTìwæ ø=Hêïfi¯ófl Áã‹øÏ uÛÖ‹ø£eTT>±
#·ìb˛sTTHê, n‘·ìì #ê˝≤ø±\eTT eTqTwüß\ eT<Û´ä Áã‹øÏ+|üCj Ò T· Tq~
n‘·ì ø°]Ô Á|ü‹wü˜\ì #Ó|üŒe#·TÃqT. ˇø£ÿ <Ó’eC≤„qeTT ‘·|üŒ Á|ürB
C≤‘·ø£eTT˝À ñ+&ÉTqT. ø°]Ô Á|ü‹wü˜\T me] C≤‘·ø£eTT˝ÀHÓ’Hê |ü<äe
kÕúqeTTq ñ+&ÉTqT. 14 e+<ä\ dü+e‘·‡s¡eTT\ |üPs¡«eTT #·ìb˛sTTq
eTTVü≤eTà<é Á|üeø£Ô>±s¡T H˚{ÏøÏ˙ eTqTwüß\ eT<Ûä´ C≤„|üø£eTT>± ñHêï&ÉqT
≥≈£î ø±s¡DeTT n‘·ì J$‘·eTT˝À n‘·&ÉT kÕ~Û+#·Tø=qï ø°]Ôj˚Tqì
#Ó|üŒe#·TÃqT. n‘·ì ø°]Ô m≥Te+{Ï<äì #·÷∫q n~ |ü<äe kÕúqeTTq
ñ+&ÉTqqTø=HêïeTT ø£<ë!
Á|üeø£Ô>±] C≤‘·ø£eTTq |ü<äekÕúqeTT˝À @$T ø£\<√ Ç|ü&ÉT
>∑eTì<ë›eTT. Á|üeø£Ô>±] C≤‘·ø£eTT˝À |ü<äekÕúqeTT eè•Ãø£\>∑ïeTT
n>∑T#·Tqï~. |ü<äe kÕúqeTTq Á|üeø£Ô>±] »qq düeTj·TeTTq≈£î X¯ì,
πø‘·T Á>∑Vü≤eTT\T ¬s+&ÉT >∑\e⁄. á ¬s+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\T #ê˝≤eT+~øÏ
‘Ó*dæqy˚. CÀ´‹wüß´˝…’qyês¡+<ä]ø° düT|ü]#·j·T Á>∑Vü≤eTT˝Ò. nsTT‘˚
n<˚ <äX¯eT kÕúqeTTq $TÁ‘· Á>∑Vü≤eTT eTs=ø£{Ï ø£\<äT. $TÁ‘·Á>∑V ü≤eTT
me]ø° ‘Ó*j·T<äT. me]ø° ‘Ó*j·Tì $TÁ‘·Á>∑V≤ü eTT |üP]Ô Nø£{Ï Á>∑V≤ü eTT.
340 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
mes¡÷ <ëìì >∑T]Ô+#·˝Òs¡T. @ |ü]ø£s¡eTT\ <ë«sêHÓ’Hê, @ πs&çj˚TwüHé
øÏs¡DeTT\ <ë«sê nsTTHê >∑T]Ô+|üã&Éì Á>∑Vü≤eTT $TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT. H˚&ÉT
eTTVü≤eTà<éÁ|üeø£>Ô ±] ù|s¡T XÊX¯«‘·eTT>± eTqTwüß\ eT<Û´ä ˝À ñ+&ÉT≥≈£î
ø±s¡DeTT $TÁ‘·Á>∑Vü≤y˚Tqì #Ó|üŒe#·TÃqT. sêVüQe⁄ $Á>∑Vü‰sê<Ûäq uÛÑøÏÔì
ø£*+Z #·Tyê&Ój ’ T· T+&É>±, øπ ‘·Te⁄ ìsêø±s¡ uÛøÑ ìÔÏ ø£*+Z #·Tq<Ó’ ñqï~. u≤>±
C≤„|üø£eTT+#·Tø√+&ç y˚TeTT #Ó|üq~ ìsêø±s¡uÛÑøÏÔì>±˙, ìsêø±s¡
C≤„qeTTqT ø±<äT. C≤„qeTT m|üŒ{Ïø° Á>∑Vü≤eTT\ ÄBÛqeTT˝À ñ+&É<äT .
sêVüQe⁄~ uÛøÑ j ÔÏ T˚ sêVüQe⁄øÏ e´‹πsKyÓTqÆ øπ ‘·Te⁄B uÛøÑ j ÔÏ T˚ . sêVüQe⁄~
kÕø±s¡uøÑÛ j ÔÏ TÆÓ ‘˚, øπ ‘·Te⁄~ ìsêø±s¡ uÛøÑ j
ÔÏ T· ì >∑Ts¡T+Ô #·Tø√e˝…qT. øπ ‘·Te⁄
|ü<äekÕúqeTTq ñ+&ÉT≥ e\q, n‘·ì J$‘· eè‹Ô, Á|üeè‹Ô ¬s+&É÷
ìsêø±s¡ uÛÑøÏÔMT<ä kÕ>∑Tq≥T¢ #˚dæq~. ìsêø±s¡ uÛÑøÏÔ˝ÀqTqï ÁbÕs¡úq
yê] J$‘·eTT˝À ñ+&˚~. ìsêø±s¡ ÁbÕs¡úq nsTTq qe÷CŸ H˚&ÉT
eTTd”¢yéT düe÷»eTT˝À |üP]Ô>±j·TTqï~. Á|üeø£Ô>±s¡T kÕú|æ+∫q ÁbÕs¡úq
H˚{Ïø° #Ó≈£îÿ#Ó<äs¡≈£î+&Ü eTTd”¢yéT\˝À bÕ‘·Tø=ì b˛e⁄q≥T¢ #˚dæq~
$TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT. ìsêø±s¡ uÛÑøÏÔì ø£*Z+∫q~ πø‘·T Á>∑Vü≤eTTø±>±, <ëìH˚
Á|üeø£>Ô ±] ø°]øÔ Ï Ä<Ûës¡eTT>± n+<ä]˝À ì*|æq~ $TÁ‘·Á>∑V≤ü eTT. kÕø±s¡
uÛøÑ ˝ÔÏ À Væ≤+<äTe⁄\T eT]ø=+<äsT¡ eTTì–b˛sTT kÕø±s¡uøÑÛ øÔÏ Ï øπ +Á<äeTT\T>±
<˚yê\j·TeTT\qT ì]à+#·Tø√>±, Á|üeø£Ô>±s¡T <ëìøÏ _ÛqïeTT>± eTTd”¢yéT
düe÷»eTTqT ‘·j·÷s¡T #˚dæ ìsêø±s¡uÛÑøÏÔì yê]j·T+<äT+∫, ìsêø±s¡
uÛÑøÏÔøÏ πø+Á<äeTT\T>± ÁbÕs¡úHêeT+~s¡eTT˝…’q eTd”<é\qT ì]à+#ê&ÉT.
ÄHê&ÉT Á|üeø£Ô>±s¡T Á|ü‘˚´ø£ düe÷»eTTqT (ìsêø±s¡uÛÑøÏÔ düe÷»eTTqT)
kÕú|æ+#·T≥≈£î ø±s¡DeTT πø‘·T Á>∑Vü≤eTTø±>±, Äj·Tq ø°]Ôì m\¢ø±\eTT
ñ+&ÉTq≥T¢ $TÁ‘·Á>∑Vü≤eTT eTTd”¢yéT düe÷»eTT yÓTT‘·ÔeTT Á|üeø£Ô> ±]˙,
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 341
Äj·Tq @s¡Œ]∫q $<ÛëqeTTqT eTs¡∫b˛≈£î+&ÉTq≥T¢ Ä#·]+#·Tq≥T¢
#˚dæq~. Á|üeø£Ô>±] J$‘·eTT˝À eTTK´yÓTÆq $•wüº‘· n<˚qì y˚TeTT
#Ó|ü#·THêïeTT.
34) CÀ´‹wü´eTT Á>∑Vü≤#ês¡eTT, <äXÊ#ês¡eTT nì ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T>±
ñqï~ ø£<ë! CÀ´‹wü´eTT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T>±j·TTqï|ü&ÉT, <ëìì
#Ó|ü CÀ´‹wüß´\T ˇπø s¡ø£eTT>±j·TTHêïs¡T ø£<ë! BìøÏ MTπseT+{≤s¡T.
»ˆˆ CÀ´‹wü´eTT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T>±j·TTqï~ yêdüÔey˚T. nsTT‘˚
CÀ´‹wüß´\T ≈£L&Ü ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T>± ñ+&Ü*. ø±˙ n+<ä]ø° ˇπø
s¡ø£eTT CÀ´‹wüß´\T ø£ì|ædüTÔHêïs¡T. |ü+#ê+>∑eTTqT rdüTø=ì, ‹~∏,
yês¡, qø£åÁ‘·eTT\ Ä<Ûës¡eTT‘√ #Ó|ü CÀ´‹wüß´\+<äs¡÷ ˇπø s¡ø£eTT
CÀ´‹wüß´\>∑T<äTs¡T. n≥Te+{Ï yÓTT<ä{Ïs¡ø£eTT CÀ´‹wüß´˝Ò mø£ÿ&Ó’ Hê
ø£ì|æ+#·T#·T+<äTs¡T. ¬s+&Ée s¡ø£eTTq≈£î #Ó+~q CÀ´‹wüß´\T ñ+&Ü*
ø±˙ yês¡T me¬s’Hê ñHêïs√ ˝Ò<√ ‘Ó*j·T<äT. mø£ÿ&Ó’Hê ñ+&Ée#·TÃqT,
ñ+&Éø£b˛e#·TÃqT. yÓTT<ä{Ï s¡ø£eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q CÀ´‹wü´eTTH˚
eTqeTT ≈£L&Ü Ç+‘·es¡≈£î ÁyêdüTø=HêïeTT, #Ó|üø=HêïeTT. ¬s+&Ée
s¡ø£eTT CÀ´‹wüß´ìï >∑T]+∫ #Ó|ü≈£î+fÒ n‘·qT H˚qT CÀ´‹wüß´&Éqì
Á|ü‘˚´ø£eTT>± ñ+&É&ÉT. n≥Te+{Ï ¬s+&Ées¡ø£ CÀ´‹wüß´&ÉT ñqï≥T¢+&ç
uÛ$Ñ wü´‘·TqÔ T #Ó|ü qT. n‘·qT |ü+#ê+>∑eTT‘√ |üì˝Ò≈î£ +&Ü, @e÷Á‘· eTT
C≤‘·ø£eTTqT #·÷&É≈£î+&Ü #Ó|æŒq <ëìì CÀ´‹wü´eTT nq≈£î+&Ü »s¡T>∑
uÀe⁄ <ëìì #Ó|Œü >∑\&ÉT. yÓTT<ä{Ï s¡øe£ TT CÀ´‹wüß´&Óes¬ H’ ê Á>∑Vü≤#ês¡eTTqT
ã{Ϻ #Ó|ü qT. s¬ +&Ée s¡øe£ TT CÀ´‹wüß´&Óq’ yê&ÉT <˚ì˙ Ä<Ûës¡eTT #˚dTü ø=ì
#Ó|üŒ&ÉT. n≥Te+{Ïyê&ÉT @~ #Ó|挑˚ n<˚ »s¡T>∑TqT. ñqï<ëìì
nqTdü]+∫ #Ó|ü yê&ÉT CÀ´‹wüß´&ÉT. #Ó|Œæ q<ëìì nqTdü]+∫ »s¡T>∑Tq~
ø±\C≤„qeTT. uÛÑ$wü´‘·TÔ nìHê ø±\C≤„qeTìHê ¬s+&ÉT ˇø£fÒ nsTTHê
342 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#·÷∫ #Ó|üq~ CÀ´‹wü´eTT. #·÷&Éø£ #Ó|üq~ ø±\C≤„qeTT. <˚ì˙
#·÷&É≈£î+&Ü #Ó|æŒq yê]˝À eTq≈£î ‘Ó*dæq+‘·es¡≈£î l b˛‘·T\÷]
Ms¡ÁãVü≤àeTT>±s¡T ø£\&ÉT. ‘êeTT CÀ´‹wüß´\eTì Á|üø{£ +Ï #·Tø√ì yê]˝À
¬s+&Ée s¡ø£eTTq≈£î #Ó+~q CÀ´‹wüß´\T+&Ée#·TÃqT.
|üPs¡«ø±\eTT˝À ¬s+&Ées¡ø£eTT CÀ´‹wüß´\T n|ü&É|ü&ÉT
ø=+<äs¡Tqï≥T¢ $ìøÏ&ç. n≥Te+{Ï yê]˝À eTTKT´&ÉT Á‘˚‘êj·TT>∑eTTq
>∑\ sêeDÁãVü≤à. >∑‘· ø=+‘·ø±\eTT ÁøÏ+<ä ñ<ëVü≤s¡D>± #Ó|ü ø=qT≥≈£î
Ms¡ÁãVü≤àeTT>±s¡T ø£ì|ædüTÔHêïs¡T. sêeDÁãVü≤à ø±\C≤„qeTTqT |üP]Ô>±
‘Ó*dæq Á‹ø±\ C≤„ì. sêeDÁãVü≤à Á‹ø±\C≤„ì nì ù|s¡T>±+∫‘˚,
Ms¡ÁãVü≤àeTT ø±\C≤„ì nì ù|s¡T>±+∫j·TTHêïs¡T. sêeDÁãVü≤à eT÷&ÉT
ø±\eTT\≈£î C≤„ìjÓÆT H˚{ÏøÏ˙ Á‹ø±\C≤„ì>± ù|s¡T>±+∫j·TTHêï&ÉT.
Ms¡ÁãVü≤àeTT uÛÑ$wü´‘Y ø±\eTTq≈£î C≤„ìjÓÆT ø±\C≤„ìj·Tì ù|s¡T>±+∫
j·TTHêï&ÉT. Ms¡T Ç<ä›s¡÷ eTq≈£î qeT÷Hê≈£î #Ó|üŒã&˚ ¬s+&Ées¡ø£
CÀ´‹wüß´\ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. |üPs¡«eTT ô|<ä›˝…’qyês¡T ¬s+&Ée s¡ø£
ø£ì|æ+#·ì CÀ´‹wüß´\T>± ñ+fÒ, H˚&TÉ yÓTT<ä{Ï s¡ø£ CÀ´‹wü´eTTqT ≈£L&Ü
dü]>± ‘Ó*dæqyês¡T ˝Ò≈£î+&Ü b˛e&ÉeTT eTqπø nee÷qeTT.
n+<äTe\q yÓTT<ä{Ï s¡ø£ CÀ´‹wüß´\T ˇø£]<äs› T¡ +&çHê |òsü y¡ ê˝Ò<Tä . yês¡T
düÁø£eTyÓTÆq CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*dæj·TT+&Ü* nqT ñ<˚›X¯´eTT‘√ Ç|ü&ÉT
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\‘√ ≈£L&ÉTø=qï CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTqT Áyêj·T&ÉeTT
»]–q~.
düe÷|üÔeTT
ndü‘·´eTTqT y˚sTTeT+~ #Ó|æŒHê n~ dü‘·´eTT ø±<äT,
dü‘·´eTTqT y˚sTTeT+~ ø±<äìHê n~ ndü‘·´eTT ø±<äT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 341
Äj·Tq @s¡Œ]∫q $<ÛëqeTTqT eTs¡∫b˛≈£î+&ÉTq≥T¢ Ä#·]+#·Tq≥T¢
#˚dæq~. Á|üeø£Ô>±] J$‘·eTT˝À eTTK´yÓTÆq $•wüº‘· n<˚qì y˚TeTT
#Ó|ü#·THêïeTT.
34) CÀ´‹wü´eTT Á>∑Vü≤#ês¡eTT, <äXÊ#ês¡eTT nì ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T>±
ñqï~ ø£<ë! CÀ´‹wü´eTT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T>±j·TTqï|ü&ÉT, <ëìì
#Ó|ü CÀ´‹wüß´\T ˇπø s¡ø£eTT>±j·TTHêïs¡T ø£<ë! BìøÏ MTπseT+{≤s¡T.
»ˆˆ CÀ´‹wü´eTT ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T>±j·TTqï~ yêdüÔey˚T. nsTT‘˚
CÀ´‹wüß´\T ≈£L&Ü ¬s+&ÉT s¡ø£eTT\T>± ñ+&Ü*. ø±˙ n+<ä]ø° ˇπø
s¡ø£eTT CÀ´‹wüß´\T ø£ì|ædüTÔHêïs¡T. |ü+#ê+>∑eTTqT rdüTø=ì, ‹~∏,
yês¡, qø£åÁ‘·eTT\ Ä<Ûës¡eTT‘√ #Ó|ü CÀ´‹wüß´\+<äs¡÷ ˇπø s¡ø£eTT
CÀ´‹wüß´\>∑T<äTs¡T. n≥Te+{Ï yÓTT<ä{Ïs¡ø£eTT CÀ´‹wüß´˝Ò mø£ÿ&Ó’ Hê
ø£ì|æ+#·T#·T+<äTs¡T. ¬s+&Ée s¡ø£eTTq≈£î #Ó+~q CÀ´‹wüß´\T ñ+&Ü*
ø±˙ yês¡T me¬s’Hê ñHêïs√ ˝Ò<√ ‘Ó*j·T<äT. mø£ÿ&Ó’Hê ñ+&Ée#·TÃqT,
ñ+&Éø£b˛e#·TÃqT. yÓTT<ä{Ï s¡ø£eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q CÀ´‹wü´eTTH˚
eTqeTT ≈£L&Ü Ç+‘·es¡≈£î ÁyêdüTø=HêïeTT, #Ó|üø=HêïeTT. ¬s+&Ée
s¡ø£eTT CÀ´‹wüß´ìï >∑T]+∫ #Ó|ü≈£î+fÒ n‘·qT H˚qT CÀ´‹wüß´&Éqì
Á|ü‘˚´ø£eTT>± ñ+&É&ÉT. n≥Te+{Ï ¬s+&Ées¡ø£ CÀ´‹wüß´&ÉT ñqï≥T¢+&ç
uÛ$Ñ wü´‘·TqÔ T #Ó|ü qT. n‘·qT |ü+#ê+>∑eTT‘√ |üì˝Ò≈î£ +&Ü, @e÷Á‘· eTT
C≤‘·ø£eTTqT #·÷&É≈£î+&Ü #Ó|æŒq <ëìì CÀ´‹wü´eTT nq≈£î+&Ü »s¡T>∑
uÀe⁄ <ëìì #Ó|Œü >∑\&ÉT. yÓTT<ä{Ï s¡øe£ TT CÀ´‹wüß´&Óes¬ H’ ê Á>∑Vü≤#ês¡eTTqT
ã{Ϻ #Ó|ü qT. s¬ +&Ée s¡øe£ TT CÀ´‹wüß´&Óq’ yê&ÉT <˚ì˙ Ä<Ûës¡eTT #˚dTü ø=ì
#Ó|üŒ&ÉT. n≥Te+{Ïyê&ÉT @~ #Ó|挑˚ n<˚ »s¡T>∑TqT. ñqï<ëìì
nqTdü]+∫ #Ó|ü yê&ÉT CÀ´‹wüß´&ÉT. #Ó|Œæ q<ëìì nqTdü]+∫ »s¡T>∑Tq~
ø±\C≤„qeTT. uÛÑ$wü´‘·TÔ nìHê ø±\C≤„qeTìHê ¬s+&ÉT ˇø£fÒ nsTTHê
342 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
#·÷∫ #Ó|üq~ CÀ´‹wü´eTT. #·÷&Éø£ #Ó|üq~ ø±\C≤„qeTT. <˚ì˙
#·÷&É≈£î+&Ü #Ó|æŒq yê]˝À eTq≈£î ‘Ó*dæq+‘·es¡≈£î l b˛‘·T\÷]
Ms¡ÁãVü≤àeTT>±s¡T ø£\&ÉT. ‘êeTT CÀ´‹wüß´\eTì Á|üø{£ +Ï #·Tø√ì yê]˝À
¬s+&Ée s¡ø£eTTq≈£î #Ó+~q CÀ´‹wüß´\T+&Ée#·TÃqT.
|üPs¡«ø±\eTT˝À ¬s+&Ées¡ø£eTT CÀ´‹wüß´\T n|ü&É|ü&ÉT
ø=+<äs¡Tqï≥T¢ $ìøÏ&ç. n≥Te+{Ï yê]˝À eTTKT´&ÉT Á‘˚‘êj·TT>∑eTTq
>∑\ sêeDÁãVü≤à. >∑‘· ø=+‘·ø±\eTT ÁøÏ+<ä ñ<ëVü≤s¡D>± #Ó|ü ø=qT≥≈£î
Ms¡ÁãVü≤àeTT>±s¡T ø£ì|ædüTÔHêïs¡T. sêeDÁãVü≤à ø±\C≤„qeTTqT |üP]Ô>±
‘Ó*dæq Á‹ø±\ C≤„ì. sêeDÁãVü≤à Á‹ø±\C≤„ì nì ù|s¡T>±+∫‘˚,
Ms¡ÁãVü≤àeTT ø±\C≤„ì nì ù|s¡T>±+∫j·TTHêïs¡T. sêeDÁãVü≤à eT÷&ÉT
ø±\eTT\≈£î C≤„ìjÓÆT H˚{ÏøÏ˙ Á‹ø±\C≤„ì>± ù|s¡T>±+∫j·TTHêï&ÉT.
Ms¡ÁãVü≤àeTT uÛÑ$wü´‘Y ø±\eTTq≈£î C≤„ìjÓÆT ø±\C≤„ìj·Tì ù|s¡T>±+∫
j·TTHêï&ÉT. Ms¡T Ç<ä›s¡÷ eTq≈£î qeT÷Hê≈£î #Ó|üŒã&˚ ¬s+&Ées¡ø£
CÀ´‹wüß´\ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. |üPs¡«eTT ô|<ä›˝…’qyês¡T ¬s+&Ée s¡ø£
ø£ì|æ+#·ì CÀ´‹wüß´\T>± ñ+fÒ, H˚&TÉ yÓTT<ä{Ï s¡ø£ CÀ´‹wü´eTTqT ≈£L&Ü
dü]>± ‘Ó*dæqyês¡T ˝Ò≈£î+&Ü b˛e&ÉeTT eTqπø nee÷qeTT.
n+<äTe\q yÓTT<ä{Ï s¡ø£ CÀ´‹wüß´\T ˇø£]<äs› T¡ +&çHê |òsü y¡ ê˝Ò<Tä . yês¡T
düÁø£eTyÓTÆq CÀ´‹wü´eTT ‘Ó*dæj·TT+&Ü* nqT ñ<˚›X¯´eTT‘√ Ç|ü&ÉT
|üHÓï+&ÉT Á>∑Vü≤eTT\‘√ ≈£L&ÉTø=qï CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTTqT Áyêj·T&ÉeTT
»]–q~.
düe÷|üÔeTT
ndü‘·´eTTqT y˚sTTeT+~ #Ó|æŒHê n~ dü‘·´eTT ø±<äT,
dü‘·´eTTqT y˚sTTeT+~ ø±<äìHê n~ ndü‘·´eTT ø±<äT.
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
Væ≤+<ä÷ s¡ø£åD≤! Væ≤+<ä÷ uÛÑø£åD≤!!
uÛÑ>∑eBZ‘·j˚T #·<äeìyê&ÉT Væ≤+<ä÷ s¡ø£å≈£î&Ü?
Væ≤+<ä÷ <Ûäs¡ày˚T ‘Ó*j·Tìyês¡T Væ≤+<ä÷ s¡ø£å≈£î˝≤?
Væ≤+<äTe⁄\T H˚&ÉT ≈£î˝≤\T>± N\Ãã&ç, n+<äT˝À ôV≤#·TÑ·>∑TZ
≈£î\eTT\T>± e]í+#·ã&çj·TTHêïs¡T nqT≥ n+<ä]ø° ‘Ó*dæq dü‘·´y˚T.
<˚e⁄&ÉT eTqTwüß\+<ä]˙ düe÷qeTT>± |ü⁄{Ϻ+∫‘˚ ø=+<äs¡T eTqTwüß\T
‘·eT kÕ«s¡ú ãT~∆‘√ Væ≤+<ä÷ (Ç+<ä÷) düe÷»eTTqT eTTø£ÿ\T eTTø£ÿ\T>±
N*Ã, ã\V”≤q|üs∫¡ Væ≤+<ä÷düe÷»eTTqø£+‘·{øÏ ° ‘êy˚T >=|üŒyês¡eT˙,
‘êeTT #Ó|Œæ qfÒ¢ n+<äs÷¡ $ì, nìï ø±s¡´eTT\T #˚dTü ø√yê\˙ Á|ü#ês¡eTT
#˚düTø=Hêïs¡T. mH√ï ≈£î\eTT\T>± j·TTqï Væ≤+<ä÷ düe÷»eTT˝À ‘·e T
≈£î\y˚T nÁ>∑≈î£ \eTì #Ó|ü ø√e&ÉyT˚ ø±≈£î+&Ü, Ç‘·s¡ ≈£î\eTT\ yês¡+<ä]ø°
‘êy˚T e÷s¡<Z sä Ù¡ ≈£î\eT˙, >∑Ts¡Te⁄\eT˙ Á|üø{£ +Ï #·Tø=Hêïs¡T. uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À
‘·eT≈£î mes¡÷ n&ÉT¶sê≈£î+&ÉTq≥T¢, nìï ≈£î\eTT\qT n+≥sêì
≈£î\eTT\qT #˚dæ, Væ≤+<ä÷ düe÷»eTTq≈£î rs¡ì nHê´j·TeTT #˚XÊs¡T.
n+‘·{Ï‘√ Ä>∑ø£ H˚{ÏøÏ˙ Væ≤+<ä÷ düe÷» s¡ø£å≈£î\T>± #Ó|üø=qT#·÷,
Væ≤+<ä÷ düe÷»eTTqT düs¡«HêX¯qeTT #˚j·TT#·÷, Væ≤+<ä÷ düe÷»eTT
Ç‘·s¡ eT‘·eTT\T>± e÷]b˛e⁄≥≈£î yÓTT<ä{Ï ø±s¡≈£î\>∑T#·THêïs¡T.
n≥Te+{Ïyês¡T Væ≤+<ä÷ düe÷»eTTq≈£î N&É |ü⁄s¡T>∑T\T>±j·TTHêï,
$T>∑‘ê ≈£î\eTT\ yês¡+<äs¡÷ yê] ì» dü«s¡÷|üeTTqT ‘Ó*j·Tø£ yês¡T
#Ó|Œæ qfÒ¢ $qT≥ e\q, Væ≤+<ä÷ düe÷»eTTqT |üP]Ô>± nC≤„q ~X¯y|’Ó ⁄ü ≈£î,
n<Ûäs¡à e÷s¡ZeTTyÓ’|ü⁄≈£î eT[fl+∫, Á|ü»\≈£î @e÷Á‘·eTT <Ó’eC≤„qeTTqT
‘Ó*j·T≈£î+&Ü #˚dæ, ‘êeTT #Ó|üq<˚ <Ó’euÀ<Ûäj·Tì q$Tà+#ês¡T.
343 344 Væ≤+<ä÷ s¡ø£åD≤! Væ≤+<ä÷ uÛÑø£åD≤!!
n≥Te+{Ï dæ‹ú ˝À H˚&TÉ Å‘‘’Ó · dæ<ë∆+‘·øs£ >Ô¡ ± Ä#ês¡´ Á|üuÀ<Ûëq+<ä
jÓ÷^X¯«s¡T\yês¡T nC≤„q ~X¯y|’Ó ⁄ü ì*∫ b˛sTTq Væ≤+<ä÷düe÷»eTTqT
dü]jÓÆTq <ë]˝À ô|≥Tº≥≈£î, uÛÑ>∑eBZ‘·˝À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTÁbÕ|æÔ jÓ÷>∑eTqT
n<Ûë´j·TeTTq uÀ~Û+|üã&çq ø£ås¡, nø£ås¡, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT nqT eTT>∑TZs¡T
|ü⁄s¡Twüß\ $wüj·TeTTqT Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘·eTT nqT ù|s¡T‘√ Á|ü‹bÕ~+∫
<Óe’ C≤„qeTTqT n+<ä]ø° ns¡eú T>∑T˝≤>∑Tq Á>∑+<∏sä ÷¡ |üeTT˝À Áyêj·T&ÉeTT,
uÀ~Û+#·&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. <ëìe\q H˚&ÉT Á|ü»\T ndü˝…’q C≤„qeTT
‘Ó*j·TT#·Tqï<äì dü+‘√wü|ü&ÉT#·THêïs¡T. nÁ>∑≈£î\eTT>±qTqï yê]˝À
≈£L&Ü m+<äs√ ‘·eT nC≤„q Nø£≥T\qT e<ä*, Ç+‘·es¡≈£L ‘·eT≈£î
‘Ó*j·Tì C≤„qeTT jÓ÷^X¯«s¡T\ <ë«sê Ç|ü&ÉT ‘Ó*j·TT#·Tqï<äì
dü+‘√wü|ü&ç •wüß´\T>± #˚]b˛e⁄#·THêïs¡T. nsTT‘˚ nÁ>∑≈£î\eTT˝À
ø=+<äs¡T e÷Á‘·eTT jÓ÷^X¯«s¡T\T ‘Ó*j·TCÒj·TT C≤„q $wüj·TeTT\qT
#·÷∫ á C≤„qeTT e\q Á|ü»\T C≤„qeTT˝À #Ó‘’ q· T´˝…,’ C≤„qeTT ‘Ó*j·Tì
‘·eTqT >ös¡$+#·s¡ì uÛ≤$+∫, <ëìe\q düe÷»eTT MT<ä ‘·eT
Ä~Û|ü‘·´eTT ˝Ò≈£î+&Ü b˛e⁄qì ‘·\∫, jÓ÷^X¯«s¡T\T ‘Ó\T|ü⁄#·Tqï Å‘Ó’‘·
dæ<ë∆+‘·eTT >±˙, Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘· uÛÑ>∑eBZ‘·>±˙ Væ≤+<äTe⁄\ C≤„q y˚T
ø±<ä˙, n~ Ŭø’düúe eT‘·eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q<ä˙, <ëìì mes¡÷
#·<äe≈£L&É<äì Á|ü#ês¡eTT #˚j·TqT yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T. n+‘˚ø±ø£ ‘êeTT
Væ≤+<ä÷<Ûäs¡às¡ø£å≈£î\eTì, ø=+‘· sê»ø°j·Ts¡+>∑T |üPdüTø=ì, e÷ C≤„q
Á|ü#ês¡eTTq≈£î nø£ÿ&Éø£ÿ&É n&ÉT¶|ü&É&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ‘·eT e÷≥
$qT Ç‘·s¡ ≈£î\eTT\ yê]øÏ ≈£L&Ü Á|üuÀ<Ûëq+<ä jÓ÷^X¯«s¡T\T #Ó|ü
C≤„qeTT Væ≤+<ä÷ C≤„qeTT ø±<äT, Ŭø’düúe⁄\ C≤„qeTì Væ≤+<äTe⁄\
eTTdüT>∑T˝À Ŭø’düúe eT‘· Á|ü#ês¡eTT #˚j·TT#·THêïs¡ì #Ó|üŒ&Éy˚T ø±ø£,
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT
Væ≤+<ä÷ s¡ø£åD≤! Væ≤+<ä÷ uÛÑø£åD≤!!
uÛÑ>∑eBZ‘·j˚T #·<äeìyê&ÉT Væ≤+<ä÷ s¡ø£å≈£î&Ü?
Væ≤+<ä÷ <Ûäs¡ày˚T ‘Ó*j·Tìyês¡T Væ≤+<ä÷ s¡ø£å≈£î˝≤?
Væ≤+<äTe⁄\T H˚&ÉT ≈£î˝≤\T>± N\Ãã&ç, n+<äT˝À ôV≤#·TÑ·>∑TZ
≈£î\eTT\T>± e]í+#·ã&çj·TTHêïs¡T nqT≥ n+<ä]ø° ‘Ó*dæq dü‘·´y˚T.
<˚e⁄&ÉT eTqTwüß\+<ä]˙ düe÷qeTT>± |ü⁄{Ϻ+∫‘˚ ø=+<äs¡T eTqTwüß\T
‘·eT kÕ«s¡ú ãT~∆‘√ Væ≤+<ä÷ (Ç+<ä÷) düe÷»eTTqT eTTø£ÿ\T eTTø£ÿ\T>±
N*Ã, ã\V”≤q|üs∫¡ Væ≤+<ä÷düe÷»eTTqø£+‘·{øÏ ° ‘êy˚T >=|üŒyês¡eT˙,
‘êeTT #Ó|Œæ qfÒ¢ n+<äs÷¡ $ì, nìï ø±s¡´eTT\T #˚dTü ø√yê\˙ Á|ü#ês¡eTT
#˚düTø=Hêïs¡T. mH√ï ≈£î\eTT\T>± j·TTqï Væ≤+<ä÷ düe÷»eTT˝À ‘·e T
≈£î\y˚T nÁ>∑≈î£ \eTì #Ó|ü ø√e&ÉyT˚ ø±≈£î+&Ü, Ç‘·s¡ ≈£î\eTT\ yês¡+<ä]ø°
‘êy˚T e÷s¡<Z sä Ù¡ ≈£î\eT˙, >∑Ts¡Te⁄\eT˙ Á|üø{£ +Ï #·Tø=Hêïs¡T. uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À
‘·eT≈£î mes¡÷ n&ÉT¶sê≈£î+&ÉTq≥T¢, nìï ≈£î\eTT\qT n+≥sêì
≈£î\eTT\qT #˚dæ, Væ≤+<ä÷ düe÷»eTTq≈£î rs¡ì nHê´j·TeTT #˚XÊs¡T.
n+‘·{Ï‘√ Ä>∑ø£ H˚{ÏøÏ˙ Væ≤+<ä÷ düe÷» s¡ø£å≈£î\T>± #Ó|üø=qT#·÷,
Væ≤+<ä÷ düe÷»eTTqT düs¡«HêX¯qeTT #˚j·TT#·÷, Væ≤+<ä÷ düe÷»eTT
Ç‘·s¡ eT‘·eTT\T>± e÷]b˛e⁄≥≈£î yÓTT<ä{Ï ø±s¡≈£î\>∑T#·THêïs¡T.
n≥Te+{Ïyês¡T Væ≤+<ä÷ düe÷»eTTq≈£î N&É |ü⁄s¡T>∑T\T>±j·TTHêï,
$T>∑‘ê ≈£î\eTT\ yês¡+<äs¡÷ yê] ì» dü«s¡÷|üeTTqT ‘Ó*j·Tø£ yês¡T
#Ó|Œæ qfÒ¢ $qT≥ e\q, Væ≤+<ä÷ düe÷»eTTqT |üP]Ô>± nC≤„q ~X¯y|’Ó ⁄ü ≈£î,
n<Ûäs¡à e÷s¡ZeTTyÓ’|ü⁄≈£î eT[fl+∫, Á|ü»\≈£î @e÷Á‘·eTT <Ó’eC≤„qeTTqT
‘Ó*j·T≈£î+&Ü #˚dæ, ‘êeTT #Ó|üq<˚ <Ó’euÀ<Ûäj·Tì q$Tà+#ês¡T.
343 344 Væ≤+<ä÷ s¡ø£åD≤! Væ≤+<ä÷ uÛÑø£åD≤!!
n≥Te+{Ï dæ‹ú ˝À H˚&TÉ Å‘‘’Ó · dæ<ë∆+‘·øs£ >Ô¡ ± Ä#ês¡´ Á|üuÀ<Ûëq+<ä
jÓ÷^X¯«s¡T\yês¡T nC≤„q ~X¯y|’Ó ⁄ü ì*∫ b˛sTTq Væ≤+<ä÷düe÷»eTTqT
dü]jÓÆTq <ë]˝À ô|≥Tº≥≈£î, uÛÑ>∑eBZ‘·˝À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTÁbÕ|æÔ jÓ÷>∑eTqT
n<Ûë´j·TeTTq uÀ~Û+|üã&çq ø£ås¡, nø£ås¡, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT nqT eTT>∑TZs¡T
|ü⁄s¡Twüß\ $wüj·TeTTqT Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘·eTT nqT ù|s¡T‘√ Á|ü‹bÕ~+∫
<Óe’ C≤„qeTTqT n+<ä]ø° ns¡eú T>∑T˝≤>∑Tq Á>∑+<∏sä ÷¡ |üeTT˝À Áyêj·T&ÉeTT,
uÀ~Û+#·&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. <ëìe\q H˚&ÉT Á|ü»\T ndü˝…’q C≤„qeTT
‘Ó*j·TT#·Tqï<äì dü+‘√wü|ü&ÉT#·THêïs¡T. nÁ>∑≈£î\eTT>±qTqï yê]˝À
≈£L&Ü m+<äs√ ‘·eT nC≤„q Nø£≥T\qT e<ä*, Ç+‘·es¡≈£L ‘·eT≈£î
‘Ó*j·Tì C≤„qeTT jÓ÷^X¯«s¡T\ <ë«sê Ç|ü&ÉT ‘Ó*j·TT#·Tqï<äì
dü+‘√wü|ü&ç •wüß´\T>± #˚]b˛e⁄#·THêïs¡T. nsTT‘˚ nÁ>∑≈£î\eTT˝À
ø=+<äs¡T e÷Á‘·eTT jÓ÷^X¯«s¡T\T ‘Ó*j·TCÒj·TT C≤„q $wüj·TeTT\qT
#·÷∫ á C≤„qeTT e\q Á|ü»\T C≤„qeTT˝À #Ó‘’ q· T´˝…,’ C≤„qeTT ‘Ó*j·Tì
‘·eTqT >ös¡$+#·s¡ì uÛ≤$+∫, <ëìe\q düe÷»eTT MT<ä ‘·eT
Ä~Û|ü‘·´eTT ˝Ò≈£î+&Ü b˛e⁄qì ‘·\∫, jÓ÷^X¯«s¡T\T ‘Ó\T|ü⁄#·Tqï Å‘Ó’‘·
dæ<ë∆+‘·eTT >±˙, Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘· uÛÑ>∑eBZ‘·>±˙ Væ≤+<äTe⁄\ C≤„q y˚T
ø±<ä˙, n~ Ŭø’düúe eT‘·eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q<ä˙, <ëìì mes¡÷
#·<äe≈£L&É<äì Á|ü#ês¡eTT #˚j·TqT yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T. n+‘˚ø±ø£ ‘êeTT
Væ≤+<ä÷<Ûäs¡às¡ø£å≈£î\eTì, ø=+‘· sê»ø°j·Ts¡+>∑T |üPdüTø=ì, e÷ C≤„q
Á|ü#ês¡eTTq≈£î nø£ÿ&Éø£ÿ&É n&ÉT¶|ü&É&ÉeTT »s¡T>∑T#·Tqï~. ‘·eT e÷≥
$qT Ç‘·s¡ ≈£î\eTT\ yê]øÏ ≈£L&Ü Á|üuÀ<Ûëq+<ä jÓ÷^X¯«s¡T\T #Ó|ü
C≤„qeTT Væ≤+<ä÷ C≤„qeTT ø±<äT, Ŭø’düúe⁄\ C≤„qeTì Væ≤+<äTe⁄\
eTTdüT>∑T˝À Ŭø’düúe eT‘· Á|ü#ês¡eTT #˚j·TT#·THêïs¡ì #Ó|üŒ&Éy˚T ø±ø£,
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 345
n≥Te+{Ïyê]ì Áù|πs|æ+∫ e÷ Á|ü#ês¡eTTq≈£î n&ÉT¶ ‘·>∑T\Tq≥T¢
#˚j·TT#·THêïs¡T.
jÓ÷^X¯«s¡T\T HÓ\ø=*Œq Væ≤+<ä÷ (Ç+<ä÷) C≤„q y˚~ø£
Ç≥Te+{Ï Ä>∑&Ü\qT ø=+‘·ø±\eTT>± zs¡TŒ‘√ #·÷&É&ÉeTT »]–q~.
e÷˝À zs¡TŒ q•+∫, eTeTTà\qT nq´eT‘· Á|ü#ês¡≈î£ \T>± e]í+∫ #Ó|ü
nÁ>∑≈î£ \eTT yê]ì, yê] nqT#·sT¡ \qT y˚TeTT m<äTs¡T~]– Á|ü•ï+#·&eÉ TT
»]–q~. y˚TeTT Á|ü•ï+∫q ˇø£ÿ Á|üX¯ï≈£î ≈£L&Ü yês¡T dü]jÓÆTq
düe÷<ÛëqeTT Çe«˝Ò<äT. Ä »yêãT\T m˝≤ ñHêïjÓ÷ bÕsƒ¡≈£î\T>±
MTs¡T #·÷&É+&ç.
e÷ Á|üX¯ï :` Ç+‘·es¡≈£î @ Væ≤+<äTeP #˚j·Tì $<ÛäeTT>± }s¡÷s¡T
‹]–, }s¡T˝À Ç*¢\÷¢ ‹]– Væ≤+<ä÷ <Ûäs¡àeTT\qT Á|ü#ês¡eTT
#˚j·TT#·THêïeTT ø£<ë! n≥Te+{Ï eTeTTà\qT MTs¡T nq´eT‘·
Á|ü#ês¡≈£î\T>± m+<äT≈£î #Ó|ü#·THêïs¡T?
yê] »yêãT :` Væ≤+<ä÷eT‘·eTT˝À m+<äs√ kÕ«MTJ\T ñHêïs¡T. yês¡T
mes¡÷ Ç*¢\T¢ ‹]– Á|ü#ês¡eTT #˚j·T˝Ò<äT. Væ≤+<äTe⁄\T n≥T¢ mes¡÷
Á|ü#ês¡eTT #˚j·Ts¡T. Ŭø’düÔe⁄\sTT‘˚H˚ ãC≤s¡T ãC≤s¡T, Ç*¢\÷¢ ‹]–
Á|ü#ês¡eTT #˚kÕÔs¡T. MTs¡T Væ≤+<äTe⁄\ eTTdüT>∑T˝À Ç*¢\÷¢ ‹]–
Ŭø’düÔeeTTqT Á|ü#ês¡eTT #˚j·TT#·THêïs¡T.
e÷ Á|üX¯ï :` y˚TeTT Ŭø’düÔe⁄\eTsTT‘˚ uÛÑ>∑eBZ‘·qT m+<äT≈£î Á|ü#ês¡eTT
#˚kÕÔeTT?
yê] »yêãT :` MTs¡T Á|ü#ês¡eTT #˚j·TTq~ Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘· uÛÑ>∑eBZ‘·.
n~ Ŭø’düÔe⁄\~. u…’_\Tπø MTs¡T n˝≤ ù|s¡T ô|{≤ºs¡T.
346 Væ≤+<ä÷ s¡ø£åD≤! Væ≤+<ä÷ uÛÑø£åD≤!!
e÷ Á|üX¯ï :` Ŭø’düÔe⁄\T ‘·eTqT Ŭø’düÔe⁄\T>±H˚ #Ó|ü≈£î+{≤s¡T. n˝≤π>
u…_’ \TqT u…_’ \T>±H˚ #Ó|ü ø=+{≤s¡T. yê] Á|ü#ês¡eTT Åø¬ d’ eÔü eTT, u…_’ \T
nsTTq|ü&ÉT n<˚ ù|s¡TMT<ä Á|ü#ês¡eTT #˚kÕÔs¡T ‘·|üŒ Væ≤+<äTe⁄\T>±
uÛ>Ñ e∑ BZ‘· ù|s¡T‘√ m+<äT≈£î Á|ü#ês¡eTT #˚kÕÔsT¡ ? Ç+‘·es¡≈î£ n≥T¢ mø£ÿ&Ü
»s¡T>∑˝Ò<äT. @ eT‘·eTTyês¡T Ä eT‘·eTT ù|s¡T #Ó|üø=+{≤s¡T >±˙
Ç‘·s¡ eT‘·eTTù|s¡T #Ó|üŒs¡T. n+‘Ó+<äT≈£î MTs¡T e÷ uÛÑ>∑eBZ‘·qT ‘Ós¡∫
#·÷#êsê? n+<äT˝À uÛÑ>∑eBZ‘· XÀ¢ø£eTT\THêïj·÷? u…’_\T yêø£´eTT
\THêïj·÷?
yê] »yêãT :` Å‘‘’Ó d· <æ ë∆+‘·eTì j·TTqï~ ø£<ë! Å‘‘’Ó e· TT n+fÒ Á‹‘·«eTT
nì Á‹ì{Ï nì e÷≈£î u≤>± ‘Ó\TdüT.
e÷ Á|üX¯ï :` Væ≤+<ä÷ <Ûäs¡àeTT\˝À n<Ó’«‘· dæ<ë∆+‘·eTTqT Ä~X¯+ø£sê
#ês¡T´&ÉT Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. $•cÕº<Ó’«‘·eTTqT sêe÷qTC≤#ês¡T´\T
Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT, <Ó’«‘·eTTqT eT<Ûë«#ês¡T´\T Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. Ç|ü &ÉT
Ä#ês¡´ Á|üuÀ<Ûëq+<ä jÓ÷^X¯«s¡T\T Å‘‘’Ó d· <æ ë∆+‘·eTTqT Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT.
dæ<ë∆+‘·ø£s¡Ô\T, dæ<ë∆+‘·eTT\T y˚s¡sTTHê n+<äs¡÷ Væ≤+<äTe⁄\ì MTs¡T
m+<äT≈£î nqTø√˝Ò<äT?
yê] »yêãT :` MT Å‘‘’Ó d· <æ ë∆+‘· uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· À j·T»„eTT\qT #˚jT· ≈£L&É<ìä
ÁyêXÊs¡T ø£<ë! ì»eTT>± uÛÑ>∑eBZ‘·˝À n˝≤ ˝Ò<äT ø£<ë!
e÷ Á|üXï¯ :` MTs¡T Væ≤+<äTe⁄\˝À eTTKT´\T>± e⁄+&ç n+‘· eT÷s¡eâ TT>±
e÷{≤¢&‘ç ˚ m˝≤? Á|ü|+ü #·eTTqø£+‘·{øÏ ° ˇπø uÛ>Ñ e∑ BZ‘j · T· T+≥T+~ >±˙,
MT uÛ>Ñ e∑ BZ‘,· e÷ uÛ>Ñ e∑ BZ‘j
· T· ì y˚sT¡ >± ñ+&É<Tä . uÛ>Ñ e∑ BZ‘≈· £î $es¡eTT
ˇø=ÿø£ÿs¡T ˇø=ÿø£ÿ $<ÛäeTT>± yê]øÏ ns¡úeTsTTq≥T¢ #Ó|æŒj·TT+&Ée#·TÃqT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 345
n≥Te+{Ïyê]ì Áù|πs|æ+∫ e÷ Á|ü#ês¡eTTq≈£î n&ÉT¶ ‘·>∑T\Tq≥T¢
#˚j·TT#·THêïs¡T.
jÓ÷^X¯«s¡T\T HÓ\ø=*Œq Væ≤+<ä÷ (Ç+<ä÷) C≤„q y˚~ø£
Ç≥Te+{Ï Ä>∑&Ü\qT ø=+‘·ø±\eTT>± zs¡TŒ‘√ #·÷&É&ÉeTT »]–q~.
e÷˝À zs¡TŒ q•+∫, eTeTTà\qT nq´eT‘· Á|ü#ês¡≈î£ \T>± e]í+∫ #Ó|ü
nÁ>∑≈î£ \eTT yê]ì, yê] nqT#·sT¡ \qT y˚TeTT m<äTs¡T~]– Á|ü•ï+#·&eÉ TT
»]–q~. y˚TeTT Á|ü•ï+∫q ˇø£ÿ Á|üX¯ï≈£î ≈£L&Ü yês¡T dü]jÓÆTq
düe÷<ÛëqeTT Çe«˝Ò<äT. Ä »yêãT\T m˝≤ ñHêïjÓ÷ bÕsƒ¡≈£î\T>±
MTs¡T #·÷&É+&ç.
e÷ Á|üX¯ï :` Ç+‘·es¡≈£î @ Væ≤+<äTeP #˚j·Tì $<ÛäeTT>± }s¡÷s¡T
‹]–, }s¡T˝À Ç*¢\÷¢ ‹]– Væ≤+<ä÷ <Ûäs¡àeTT\qT Á|ü#ês¡eTT
#˚j·TT#·THêïeTT ø£<ë! n≥Te+{Ï eTeTTà\qT MTs¡T nq´eT‘·
Á|ü#ês¡≈£î\T>± m+<äT≈£î #Ó|ü#·THêïs¡T?
yê] »yêãT :` Væ≤+<ä÷eT‘·eTT˝À m+<äs√ kÕ«MTJ\T ñHêïs¡T. yês¡T
mes¡÷ Ç*¢\T¢ ‹]– Á|ü#ês¡eTT #˚j·T˝Ò<äT. Væ≤+<äTe⁄\T n≥T¢ mes¡÷
Á|ü#ês¡eTT #˚j·Ts¡T. Ŭø’düÔe⁄\sTT‘˚H˚ ãC≤s¡T ãC≤s¡T, Ç*¢\÷¢ ‹]–
Á|ü#ês¡eTT #˚kÕÔs¡T. MTs¡T Væ≤+<äTe⁄\ eTTdüT>∑T˝À Ç*¢\÷¢ ‹]–
Ŭø’düÔeeTTqT Á|ü#ês¡eTT #˚j·TT#·THêïs¡T.
e÷ Á|üX¯ï :` y˚TeTT Ŭø’düÔe⁄\eTsTT‘˚ uÛÑ>∑eBZ‘·qT m+<äT≈£î Á|ü#ês¡eTT
#˚kÕÔeTT?
yê] »yêãT :` MTs¡T Á|ü#ês¡eTT #˚j·TTq~ Å‘Ó’‘· dæ<ë∆+‘· uÛÑ>∑eBZ‘·.
n~ Ŭø’düÔe⁄\~. u…’_\Tπø MTs¡T n˝≤ ù|s¡T ô|{≤ºs¡T.
346 Væ≤+<ä÷ s¡ø£åD≤! Væ≤+<ä÷ uÛÑø£åD≤!!
e÷ Á|üX¯ï :` Ŭø’düÔe⁄\T ‘·eTqT Ŭø’düÔe⁄\T>±H˚ #Ó|ü≈£î+{≤s¡T. n˝≤π>
u…_’ \TqT u…_’ \T>±H˚ #Ó|ü ø=+{≤s¡T. yê] Á|ü#ês¡eTT Åø¬ d’ eÔü eTT, u…_’ \T
nsTTq|ü&ÉT n<˚ ù|s¡TMT<ä Á|ü#ês¡eTT #˚kÕÔs¡T ‘·|üŒ Væ≤+<äTe⁄\T>±
uÛ>Ñ e∑ BZ‘· ù|s¡T‘√ m+<äT≈£î Á|ü#ês¡eTT #˚kÕÔsT¡ ? Ç+‘·es¡≈î£ n≥T¢ mø£ÿ&Ü
»s¡T>∑˝Ò<äT. @ eT‘·eTTyês¡T Ä eT‘·eTT ù|s¡T #Ó|üø=+{≤s¡T >±˙
Ç‘·s¡ eT‘·eTTù|s¡T #Ó|üŒs¡T. n+‘Ó+<äT≈£î MTs¡T e÷ uÛÑ>∑eBZ‘·qT ‘Ós¡∫
#·÷#êsê? n+<äT˝À uÛÑ>∑eBZ‘· XÀ¢ø£eTT\THêïj·÷? u…’_\T yêø£´eTT
\THêïj·÷?
yê] »yêãT :` Å‘‘’Ó d· <æ ë∆+‘·eTì j·TTqï~ ø£<ë! Å‘‘’Ó e· TT n+fÒ Á‹‘·«eTT
nì Á‹ì{Ï nì e÷≈£î u≤>± ‘Ó\TdüT.
e÷ Á|üX¯ï :` Væ≤+<ä÷ <Ûäs¡àeTT\˝À n<Ó’«‘· dæ<ë∆+‘·eTTqT Ä~X¯+ø£sê
#ês¡T´&ÉT Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. $•cÕº<Ó’«‘·eTTqT sêe÷qTC≤#ês¡T´\T
Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT, <Ó’«‘·eTTqT eT<Ûë«#ês¡T´\T Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. Ç|ü &ÉT
Ä#ês¡´ Á|üuÀ<Ûëq+<ä jÓ÷^X¯«s¡T\T Å‘‘’Ó d· <æ ë∆+‘·eTTqT Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT.
dæ<ë∆+‘·ø£s¡Ô\T, dæ<ë∆+‘·eTT\T y˚s¡sTTHê n+<äs¡÷ Væ≤+<äTe⁄\ì MTs¡T
m+<äT≈£î nqTø√˝Ò<äT?
yê] »yêãT :` MT Å‘‘’Ó d· <æ ë∆+‘· uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· À j·T»„eTT\qT #˚jT· ≈£L&É<ìä
ÁyêXÊs¡T ø£<ë! ì»eTT>± uÛÑ>∑eBZ‘·˝À n˝≤ ˝Ò<äT ø£<ë!
e÷ Á|üXï¯ :` MTs¡T Væ≤+<äTe⁄\˝À eTTKT´\T>± e⁄+&ç n+‘· eT÷s¡eâ TT>±
e÷{≤¢&‘ç ˚ m˝≤? Á|ü|+ü #·eTTqø£+‘·{øÏ ° ˇπø uÛ>Ñ e∑ BZ‘j · T· T+≥T+~ >±˙,
MT uÛ>Ñ e∑ BZ‘,· e÷ uÛ>Ñ e∑ BZ‘j
· T· ì y˚sT¡ >± ñ+&É<Tä . uÛ>Ñ e∑ BZ‘≈· £î $es¡eTT
ˇø=ÿø£ÿs¡T ˇø=ÿø£ÿ $<ÛäeTT>± yê]øÏ ns¡úeTsTTq≥T¢ #Ó|æŒj·TT+&Ée#·TÃqT
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 347
>±˙, n+<ä]ø° uÛ>Ñ e∑ BZ‘· eT÷\ Á>∑+<∏yä TÓ Tø£ÿfÒqì >∑Ts¡T+Ô #·Tø√+&ç. Å‘‘’Ó ·
dæ<ë∆+‘· uÛÑ>∑eBZ‘· nìï{Ïø£+fÒ dü]jÓÆTq uÛ≤eeTT‘√ j·TTqï<äì #· ~$q
C≤„qT\+<äs¡÷ bı>∑&ÉT#·÷j·TT+fÒ, MT ≈£î\eTT˝À m+<äs√ Á|üX¯+dæ+#·T
#·÷j·TT+fÒ, MT≈£î ø=+<ä]øÏ e÷Á‘·eTT e´‹πsKeTT>± ø£ì|æ+∫+<äq&ÉeTT
ndü÷j·T‘√H˚ nì e÷≈£î ns¡úeT>∑T#·Tqï~. j·T»„eTT\T #˚j·Te<ä›ì
y˚TeTT mø£ÿ&Ü #Ó|üŒ˝Ò<äT. j·T»„eTT\ e\q |ü⁄D´eTT edüTÔ+~, dü«s¡ZeTT
edüTÔ+~ nì #ÓbÕŒeTT. j·T»„eTT\ e\q yÓ÷ø£åeTT sê<äT, <˚e⁄&ÉT
‘Ó*j·T&Éì #ÓbÕŒeTT. n+‘Ó+<äT≈£î MTs¡T y˚TeTT nìï ≈£î\eTT\ø£+fÒ
dü«#·Ã¤eTsTTq Væ≤+<äTe⁄\eTì #Ó|üø=+≥THêïs¡T ø£<ë! uÛÑ>∑eBZ‘·˝ À
#Ó|æŒq ˇø£ÿ Væ≤+<ä÷ <Ûäs¡àeTTqT #Ó|üŒ+&ç.
yê] »yêãT :` ne˙ï e÷≥\T e<äT›... MTs¡T Væ≤+<äTe⁄\T ø±<äT.
e÷ Á|üX¯ï :` yÓTT+&ç>± e÷{≤¢&Ée<ä›+&ç MTs¡T nÁ>∑≈£î\eTTyês¡eTì
ÇwüºyÓTT∫Ãq≥T¢ e÷{≤¢&É≈£+&ç. y˚TeTT Væ≤+<äTe⁄\eTT ø±eTT nqT≥≈£î
Ä<Ûës¡eTT @yÓTÆHê #·÷|ü>∑\sê? e÷ ø£<∏ä n≥T¢+∫ MTs¡T dü]jÓÆTq
Væ≤+<äTe⁄˝Ò nsTT‘˚ uÛÑ>∑eBZ‘·˝À $X¯«s¡÷|ü dü+<äs¡ÙqjÓ÷>∑eTqT
n<Ûë´j·TeTT˝À 48e XÀ¢ø£eTT˝Àq÷, 53e XÀ¢ø£eTT˝Àq÷ uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT
@$T #ÓbÕŒ&√ MTπs #Ó|üŒ+&ç.
yê] »yêãT :` y˚TeTT Ç+‘·es¡≈î£ uÛ>Ñ e∑ BZ‘· #·<Tä e˝Ò<Tä . MT≈£î ø±e\dæ
eùdÔ dü+|üPsêíq+<äkÕ«$T‘√ #Ó|æŒkÕÔeTT.
e÷ Á|üXï¯ :` ø£˙düeTT uÛ>Ñ e∑ BZ‘q· T ≈£L&Ü #·<Tä eì MTs¡T jÓ÷^X¯«s¡T\sTTq
Á|üuÀ<Ûëq+<äkÕ«$Tì <ä÷wæ+#·&eÉ TT eT+∫<ë? ˇø£ÿ Væ≤+<ä÷ <Ûsä à¡ eTTqT
348 Væ≤+<ä÷ s¡ø£åD≤! Væ≤+<ä÷ uÛÑø£åD≤!!
≈£L&Ü ‘Ó*j·Tì MTs¡T Væ≤+<ä÷ <Ûäs¡à s¡ø£å≈£î\eTì #Ó|üŒ&ÉeTT eT+∫<ë?
jÓ÷^X¯«s¡T\ yês¡T Áyêdæq ˇø£ÿ Á>∑+<∏äeTT ≈£L&Ü #·<äTe≈£î+&É y˚TeTT
‘·|üŒ |üPE´\T>±, >∑Ts¡Te⁄\T>± mes¡÷ ñ+&É≈£L&É<äqT ndü÷j·T‘√
Ç˝≤>∑ e÷{≤¢&ç‘˚ <˚e⁄&ÉT zs¡TÃø√&Éì #Ó|ü#·THêïeTT.
yê] »yêãT :` Væ≤+<ä÷ eT‘·eTT˝À m+<äs√ <˚e⁄fi¯óflHêïs¡T. •e⁄&ÉT
<˚e⁄&˚, •e⁄ì ø=&ÉT≈£î >∑D|ü‹ <˚e⁄&˚, sêeTT&ÉT <˚e⁄&˚, sêeTTì ùde≈£î&ÉT
Ä+»H˚j·TT&ÉT <˚e⁄&˚. n˝≤+{Ï Væ≤+<ä÷ eT‘·eTT˝À <˚e⁄&ÉT ˇø£ÿ&˚
nì #Ó|üŒ&ÉeTT MT~ ‘·|ü ø±<ë?
e÷ e÷≥ :` y˚TeTT eT‘·eTTqT >∑T]+∫ #Ó|üŒ˝Ò<äT. Væ≤+<ä÷ eT‘·eTT˝À
m+<äs√ <˚e⁄fi¯ófl+&É&ÉeTT ì»y˚T, nsTT‘˚ Væ≤+<ä÷ C≤„qeTT˝À, Væ≤+<ä ÷
<Ûsä à¡ eTT Á|üø±s¡eTT $X¯«eTTqø£+‘·{øÏ Ï ˇπø <˚e⁄&Éì #ÓbÕŒeTT. uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· À
<˚e⁄&ÉT #Ó|Œæ q<˚ #ÓbÕŒeTT ‘·|Œü y˚TeTT <˚e‘·\qT >∑T]+∫ ˝Òsì¡ #Ó|Œü ˝Ò<!˚
<˚e‘·\ø£+<ä]ø° n~Û|‹ü jÓTÆ q <˚e⁄&ÉT ˇø£ÿ&ÉTHêï&Éì, Äj·TH˚ <˚e<˚e⁄&É˙,
n‘·ìì Äsê~Û+#·eTì #ÓbÕŒeTT.
yê] »yêãT :` MTs¡T sêeTTì ù|s¡T #Ó|üŒs¡T, •e⁄ì ù|s¡T #Ó|üŒs¡T,
$Hêj·T≈£îì ù|s¡T #Ó|üŒs¡T. me] ù|s¡÷ #Ó|üŒ≈£î+&Ü <˚e⁄&ÉT n˙,
düèwæ˜ø£s¡Ôj·T˙ nH˚ø£e÷s¡T¢ ù|s=ÿHêïs¡T. <˚e⁄&ÉT nqT |ü<äeTTqT>±˙,
düèwæ̃øs£ j
Ô¡ T· qT |ü<eä TTqT>±˙ Åø¬ d’ eÔü ⁄˝Ò yê&ÉT‘ês¡T. Væ≤+<äTe⁄\T yê&ÉsT¡ .
n+<äTe\q $TeTTà\qT Væ≤+<äTe⁄\T ø±<äT Ŭø’düÔe⁄\T n+≥THêïeTT.
e÷ Á|üX¯ï :` Ŭø’düÔe eT‘·eTT |ü⁄{Ϻ ¬s+&ÉTy˚\ dü+e‘·‡s¡eTT\sTTq~.
düèwæ̃ |ü⁄{Ϻ mìï ø√≥¢ dü+e‘·‡s¡eTT\sTTq<√ mes¡÷ #Ó|üŒ˝Òs¡T. düècÕ˜´~
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 347
>±˙, n+<ä]ø° uÛ>Ñ e∑ BZ‘· eT÷\ Á>∑+<∏yä TÓ Tø£ÿfÒqì >∑Ts¡T+Ô #·Tø√+&ç. Å‘‘’Ó ·
dæ<ë∆+‘· uÛÑ>∑eBZ‘· nìï{Ïø£+fÒ dü]jÓÆTq uÛ≤eeTT‘√ j·TTqï<äì #· ~$q
C≤„qT\+<äs¡÷ bı>∑&ÉT#·÷j·TT+fÒ, MT ≈£î\eTT˝À m+<äs√ Á|üX¯+dæ+#·T
#·÷j·TT+fÒ, MT≈£î ø=+<ä]øÏ e÷Á‘·eTT e´‹πsKeTT>± ø£ì|æ+∫+<äq&ÉeTT
ndü÷j·T‘√H˚ nì e÷≈£î ns¡úeT>∑T#·Tqï~. j·T»„eTT\T #˚j·Te<ä›ì
y˚TeTT mø£ÿ&Ü #Ó|üŒ˝Ò<äT. j·T»„eTT\ e\q |ü⁄D´eTT edüTÔ+~, dü«s¡ZeTT
edüTÔ+~ nì #ÓbÕŒeTT. j·T»„eTT\ e\q yÓ÷ø£åeTT sê<äT, <˚e⁄&ÉT
‘Ó*j·T&Éì #ÓbÕŒeTT. n+‘Ó+<äT≈£î MTs¡T y˚TeTT nìï ≈£î\eTT\ø£+fÒ
dü«#·Ã¤eTsTTq Væ≤+<äTe⁄\eTì #Ó|üø=+≥THêïs¡T ø£<ë! uÛÑ>∑eBZ‘·˝ À
#Ó|æŒq ˇø£ÿ Væ≤+<ä÷ <Ûäs¡àeTTqT #Ó|üŒ+&ç.
yê] »yêãT :` ne˙ï e÷≥\T e<äT›... MTs¡T Væ≤+<äTe⁄\T ø±<äT.
e÷ Á|üX¯ï :` yÓTT+&ç>± e÷{≤¢&Ée<ä›+&ç MTs¡T nÁ>∑≈£î\eTTyês¡eTì
ÇwüºyÓTT∫Ãq≥T¢ e÷{≤¢&É≈£+&ç. y˚TeTT Væ≤+<äTe⁄\eTT ø±eTT nqT≥≈£î
Ä<Ûës¡eTT @yÓTÆHê #·÷|ü>∑\sê? e÷ ø£<∏ä n≥T¢+∫ MTs¡T dü]jÓÆTq
Væ≤+<äTe⁄˝Ò nsTT‘˚ uÛÑ>∑eBZ‘·˝À $X¯«s¡÷|ü dü+<äs¡ÙqjÓ÷>∑eTqT
n<Ûë´j·TeTT˝À 48e XÀ¢ø£eTT˝Àq÷, 53e XÀ¢ø£eTT˝Àq÷ uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT
@$T #ÓbÕŒ&√ MTπs #Ó|üŒ+&ç.
yê] »yêãT :` y˚TeTT Ç+‘·es¡≈î£ uÛ>Ñ e∑ BZ‘· #·<Tä e˝Ò<Tä . MT≈£î ø±e\dæ
eùdÔ dü+|üPsêíq+<äkÕ«$T‘√ #Ó|æŒkÕÔeTT.
e÷ Á|üXï¯ :` ø£˙düeTT uÛ>Ñ e∑ BZ‘q· T ≈£L&Ü #·<Tä eì MTs¡T jÓ÷^X¯«s¡T\sTTq
Á|üuÀ<Ûëq+<äkÕ«$Tì <ä÷wæ+#·&eÉ TT eT+∫<ë? ˇø£ÿ Væ≤+<ä÷ <Ûsä à¡ eTTqT
348 Væ≤+<ä÷ s¡ø£åD≤! Væ≤+<ä÷ uÛÑø£åD≤!!
≈£L&Ü ‘Ó*j·Tì MTs¡T Væ≤+<ä÷ <Ûäs¡à s¡ø£å≈£î\eTì #Ó|üŒ&ÉeTT eT+∫<ë?
jÓ÷^X¯«s¡T\ yês¡T Áyêdæq ˇø£ÿ Á>∑+<∏äeTT ≈£L&Ü #·<äTe≈£î+&É y˚TeTT
‘·|üŒ |üPE´\T>±, >∑Ts¡Te⁄\T>± mes¡÷ ñ+&É≈£L&É<äqT ndü÷j·T‘√
Ç˝≤>∑ e÷{≤¢&ç‘˚ <˚e⁄&ÉT zs¡TÃø√&Éì #Ó|ü#·THêïeTT.
yê] »yêãT :` Væ≤+<ä÷ eT‘·eTT˝À m+<äs√ <˚e⁄fi¯óflHêïs¡T. •e⁄&ÉT
<˚e⁄&˚, •e⁄ì ø=&ÉT≈£î >∑D|ü‹ <˚e⁄&˚, sêeTT&ÉT <˚e⁄&˚, sêeTTì ùde≈£î&ÉT
Ä+»H˚j·TT&ÉT <˚e⁄&˚. n˝≤+{Ï Væ≤+<ä÷ eT‘·eTT˝À <˚e⁄&ÉT ˇø£ÿ&˚
nì #Ó|üŒ&ÉeTT MT~ ‘·|ü ø±<ë?
e÷ e÷≥ :` y˚TeTT eT‘·eTTqT >∑T]+∫ #Ó|üŒ˝Ò<äT. Væ≤+<ä÷ eT‘·eTT˝À
m+<äs√ <˚e⁄fi¯ófl+&É&ÉeTT ì»y˚T, nsTT‘˚ Væ≤+<ä÷ C≤„qeTT˝À, Væ≤+<ä ÷
<Ûsä à¡ eTT Á|üø±s¡eTT $X¯«eTTqø£+‘·{øÏ Ï ˇπø <˚e⁄&Éì #ÓbÕŒeTT. uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· À
<˚e⁄&ÉT #Ó|Œæ q<˚ #ÓbÕŒeTT ‘·|Œü y˚TeTT <˚e‘·\qT >∑T]+∫ ˝Òsì¡ #Ó|Œü ˝Ò<!˚
<˚e‘·\ø£+<ä]ø° n~Û|‹ü jÓTÆ q <˚e⁄&ÉT ˇø£ÿ&ÉTHêï&Éì, Äj·TH˚ <˚e<˚e⁄&É˙,
n‘·ìì Äsê~Û+#·eTì #ÓbÕŒeTT.
yê] »yêãT :` MTs¡T sêeTTì ù|s¡T #Ó|üŒs¡T, •e⁄ì ù|s¡T #Ó|üŒs¡T,
$Hêj·T≈£îì ù|s¡T #Ó|üŒs¡T. me] ù|s¡÷ #Ó|üŒ≈£î+&Ü <˚e⁄&ÉT n˙,
düèwæ˜ø£s¡Ôj·T˙ nH˚ø£e÷s¡T¢ ù|s=ÿHêïs¡T. <˚e⁄&ÉT nqT |ü<äeTTqT>±˙,
düèwæ̃øs£ j
Ô¡ T· qT |ü<eä TTqT>±˙ Åø¬ d’ eÔü ⁄˝Ò yê&ÉT‘ês¡T. Væ≤+<äTe⁄\T yê&ÉsT¡ .
n+<äTe\q $TeTTà\qT Væ≤+<äTe⁄\T ø±<äT Ŭø’düÔe⁄\T n+≥THêïeTT.
e÷ Á|üX¯ï :` Ŭø’düÔe eT‘·eTT |ü⁄{Ϻ ¬s+&ÉTy˚\ dü+e‘·‡s¡eTT\sTTq~.
düèwæ̃ |ü⁄{Ϻ mìï ø√≥¢ dü+e‘·‡s¡eTT\sTTq<√ mes¡÷ #Ó|üŒ˝Òs¡T. düècÕ˜´~
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 349
qT+&ç ªdüèwæ˜ø£s¡Ôμ nqT |ü<äeTTqT ª<˚e⁄&ÉTμ nqT |ü<äeTTqT Væ≤+<ä÷
düe÷»eTT yê&ÉT‘·÷H˚ j·TTqï~. yÓTT<ä{ÏqT+&ç Væ≤+<ä÷düe÷»eTT˝À
j·TTqï <˚e⁄&ÉT, düèwæ˜ø£s¡Ô nqT ù|s¡¢qT Væ≤+<äTe⁄\T Ŭø’düÔe⁄\πøeTsTTHê
©EøÏ#êÃsê? ˝Òø£ |üP]Ô>± yê]πø ny˚TàXÊsê? nì n&ÉT>∑T#·THêïeTT.
düèwæ˜ø£s¡Ô nì>±˙, <˚e⁄&ÉT nì>±˙ Væ≤+<äTe⁄\sTTqyês¡T nq≈£L&É<äì
mø£ÿ&ÉsTTHê ñqï<ë nì n&ÉT>∑T#·THêïeTT?
yê] »yêãT :` MTs¡T Væ≤+<ä÷eT‘·eTTqT ø±≈£î+&Ü nq´eT‘·eTTqT
uÀ~Û+#·T#·THêïs¡qT≥≈£î, $TeTTà\qT MTs¡T Væ≤+<äTe⁄\T>± #Ó|üø√
˝Ò<äT. Væ≤+<äTe⁄\T>± ø±≈£î+&Ü Ç+<äTe⁄\T>± #Ó|üø=+≥THêïs¡T.
n≥Te+≥|ü&ÉT MTs¡T Væ≤+<ä÷eT‘·eTTqT N*Ãq≥T¢ ø±<ë! Á|ü‘˚´øÏ+∫
Ç+<ä÷ eT‘·eTT nqT <ëìì Á|ü#ês¡eTT #˚dqæ ≥T¢ ø±<ë! MTs¡T Væ≤+<äTe⁄˝Ò
nsTTq|ü&ÉT MT Á>∑+<∏äeTT\˝À>±˙, MT uÀ<Ûä\˝À >±˙ Á|ü‘˚´øÏ+∫
Ç+<äTe⁄\T nì m+<äT≈£î #Ó|ü#·THêïs¡T?
e÷ e÷≥ :` y˚TeTT dü÷{Ï>± ˇø£ Á|üXï¯ qT n&ÉT>∑T‘êeTT »yêãT #Ó|Œü +&ç.
Væ≤+<äTe⁄, Ç+<äTe⁄ nqT |ü<äeTT˝À ø=~›bÕ{Ï X¯ã›eTT ‘·|üŒ @$T
‘˚&Üj·TT+<√ MTπs #Ó|üŒ+&ç. ‘Ó\T>∑T uÛ≤wüqT Áyêùd yês¡+<äs¡÷
Væ≤s¡D´ø£X¯´|ü⁄ìï #·+|æq~ qs¡•+Vü≤kÕ«$T nì #Ó|ü#·T+<äTs¡T n˝≤π>
Áyêj·TT#·T+<äTs¡T. Á|üdüTÔ‘·ø±\eTT˝À qs¡•+VüQ\T nì ù|s¡Tqïyê&ÉT
≈£L&Ü yêì ù|s¡TqT qs¡•+VüQ\T nì Áyêj·T&ÉeTT n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT.
nsTT‘˚ Ä e÷≥ ‘·|ü n˝≤ Áyêj·T≈£L&É<äT <ëìì qs¡dæ+Vü≤ nì
Áyêj·Te˝…qT nì #Ó|ü#·THêïeTT. n&É$˝À eTè>∑sêEqT dæ+Vü≤eTT
nì n+{≤eTT ‘·|üŒ •+Vü≤eTT nì nqeTT nì≈£L&É #Ó|ü#·THêïeTT.
350 Væ≤+<ä÷ s¡ø£åD≤! Væ≤+<ä÷ uÛÑø£åD≤!!
ªdæ+Vü≤eTTμ n+fÒ ns¡úeTTqï~ >±˙, ª•+Vü≤eTTμ n+fÒ ns¡úeTT ˝Ò<äT
nì ≈£L&Ü #ÓbÕŒeTT. n˝≤ ñqï~ ñqï≥T¢ #Ó|挑˚ ªÇ+<äTe⁄μ nH˚
<ëìøÏ ns¡eú TTqï~>±˙ ªVæ≤+<äTe⁄μ nH˚ <ëìøÏ ns¡eú TT˝Ò<Tä nì #ÓbÕŒeTT.
düècÕ˜´~˝À |ü⁄{Ϻq~ Ç+<ä÷ düe÷»eT˙, n~ eT<Ûä´˝À ù|s¡Te÷] ª<äèwæ˜,
õwæμ˜ nsTTq≥T¢ ªÇ+<ä÷μ nqT X¯ãe› TT ªVæ≤+<ä÷μ nì |ü\Tø£ã&ÉT#·Tqï<äì
#ÓbÕŒeTT. Ç+<ä÷ |ü<eä TT m+<äT≈£î yê&Ü*, Væ≤+<ä÷ |ü<eä TTqT m+<äT≈£î
yê&É≈L£ &É<ìä ≈£L&Ü $es¡eTT>± e÷ Á>∑+<∏eä TT\˝À >∑\<äT. ñqï dü‘·´eTT
MT≈£î ‘Ó*dæHê, MTs¡T e÷ø£+fÒ ô|<ä› mes¡÷ ñ+&É≈£L&É<äqT ndü÷j·T‘√
e÷{≤¢&ÉT#·THêïs¡T.
nÁ>∑≈£î\eTT˝À m+<äs√ ô|<ä›\T e÷ C≤„qeTTqT ‘Ó*dæ
dü+‘√wæ+#·T#·T+&É>±, ø=+<äs¡T e÷Á‘·eTT M~Û sö&û\˝≤>± ‘·+‘êeTT,
bı&ÉTkÕÔeTT, ø±\TkÕÔeTT MTs¡T Á|ü#ês¡eTT #˚j·Te<ä›+&Éì #Ó|üŒ&Ée TT
eT+∫~ ø±<äT. e÷ Á>∑+<∏äeTT\T @B #·<äTe≈£î+&Ü e÷{≤¢&É&ÉeT÷,
y˚TeTT #Ó|Œæ q e÷≥\qT $q≈£î+&Ü Çe˙ï Á&Üe÷\T, Hê≥ø±\T nq&ÉeTT
eT+∫~ ø±<äT. MTs¡T me¬s’Hê e÷ Á>∑+<∏äeTT\˝À Ç‘·s¡ eT‘·eTT\qT
Á|ü#ês¡eTT #˚dæq≥T¢>±˙, |òü˝≤Hê eT‘·eTT˝ÀìøÏ #˚s¡eTì #Ó|æŒq≥T¢>±˙
ñ+fÒ ìs¡÷|üD #˚j·T+&ç, n˝≤ ìs¡÷|æ+∫q yê]øÏ Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£
‘·s¡|ü⁄q |ü~ \ø£å\ s¡÷bÕj·T\qT Çe«>∑\eTT. ìs¡÷|æ+#· ˝Òø£b˛‘˚
MTs¡T \ø£å s¡÷bÕj·T\T @ }]˝À lø£èwüßíì >∑T&çø£sTTHê Çe«e˝…qT.
á wüs¡‘·T≈£î me¬s’Hê eTT+<äT≈£î ekÕÔsê? nì n&ÉT>∑T#·THêïeTT.
Ç≥T¢
Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£
 CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 349
qT+&ç ªdüèwæ˜ø£s¡Ôμ nqT |ü<äeTTqT ª<˚e⁄&ÉTμ nqT |ü<äeTTqT Væ≤+<ä÷
düe÷»eTT yê&ÉT‘·÷H˚ j·TTqï~. yÓTT<ä{ÏqT+&ç Væ≤+<ä÷düe÷»eTT˝À
j·TTqï <˚e⁄&ÉT, düèwæ˜ø£s¡Ô nqT ù|s¡¢qT Væ≤+<äTe⁄\T Ŭø’düÔe⁄\πøeTsTTHê
©EøÏ#êÃsê? ˝Òø£ |üP]Ô>± yê]πø ny˚TàXÊsê? nì n&ÉT>∑T#·THêïeTT.
düèwæ˜ø£s¡Ô nì>±˙, <˚e⁄&ÉT nì>±˙ Væ≤+<äTe⁄\sTTqyês¡T nq≈£L&É<äì
mø£ÿ&ÉsTTHê ñqï<ë nì n&ÉT>∑T#·THêïeTT?
yê] »yêãT :` MTs¡T Væ≤+<ä÷eT‘·eTTqT ø±≈£î+&Ü nq´eT‘·eTTqT
uÀ~Û+#·T#·THêïs¡qT≥≈£î, $TeTTà\qT MTs¡T Væ≤+<äTe⁄\T>± #Ó|üø√
˝Ò<äT. Væ≤+<äTe⁄\T>± ø±≈£î+&Ü Ç+<äTe⁄\T>± #Ó|üø=+≥THêïs¡T.
n≥Te+≥|ü&ÉT MTs¡T Væ≤+<ä÷eT‘·eTTqT N*Ãq≥T¢ ø±<ë! Á|ü‘˚´øÏ+∫
Ç+<ä÷ eT‘·eTT nqT <ëìì Á|ü#ês¡eTT #˚dqæ ≥T¢ ø±<ë! MTs¡T Væ≤+<äTe⁄˝Ò
nsTTq|ü&ÉT MT Á>∑+<∏äeTT\˝À>±˙, MT uÀ<Ûä\˝À >±˙ Á|ü‘˚´øÏ+∫
Ç+<äTe⁄\T nì m+<äT≈£î #Ó|ü#·THêïs¡T?
e÷ e÷≥ :` y˚TeTT dü÷{Ï>± ˇø£ Á|üXï¯ qT n&ÉT>∑T‘êeTT »yêãT #Ó|Œü +&ç.
Væ≤+<äTe⁄, Ç+<äTe⁄ nqT |ü<äeTT˝À ø=~›bÕ{Ï X¯ã›eTT ‘·|üŒ @$T
‘˚&Üj·TT+<√ MTπs #Ó|üŒ+&ç. ‘Ó\T>∑T uÛ≤wüqT Áyêùd yês¡+<äs¡÷
Væ≤s¡D´ø£X¯´|ü⁄ìï #·+|æq~ qs¡•+Vü≤kÕ«$T nì #Ó|ü#·T+<äTs¡T n˝≤π>
Áyêj·TT#·T+<äTs¡T. Á|üdüTÔ‘·ø±\eTT˝À qs¡•+VüQ\T nì ù|s¡Tqïyê&ÉT
≈£L&Ü yêì ù|s¡TqT qs¡•+VüQ\T nì Áyêj·T&ÉeTT n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT.
nsTT‘˚ Ä e÷≥ ‘·|ü n˝≤ Áyêj·T≈£L&É<äT <ëìì qs¡dæ+Vü≤ nì
Áyêj·Te˝…qT nì #Ó|ü#·THêïeTT. n&É$˝À eTè>∑sêEqT dæ+Vü≤eTT
nì n+{≤eTT ‘·|üŒ •+Vü≤eTT nì nqeTT nì≈£L&É #Ó|ü#·THêïeTT.
350 Væ≤+<ä÷ s¡ø£åD≤! Væ≤+<ä÷ uÛÑø£åD≤!!
ªdæ+Vü≤eTTμ n+fÒ ns¡úeTTqï~ >±˙, ª•+Vü≤eTTμ n+fÒ ns¡úeTT ˝Ò<äT
nì ≈£L&Ü #ÓbÕŒeTT. n˝≤ ñqï~ ñqï≥T¢ #Ó|挑˚ ªÇ+<äTe⁄μ nH˚
<ëìøÏ ns¡eú TTqï~>±˙ ªVæ≤+<äTe⁄μ nH˚ <ëìøÏ ns¡eú TT˝Ò<Tä nì #ÓbÕŒeTT.
düècÕ˜´~˝À |ü⁄{Ϻq~ Ç+<ä÷ düe÷»eT˙, n~ eT<Ûä´˝À ù|s¡Te÷] ª<äèwæ˜,
õwæμ˜ nsTTq≥T¢ ªÇ+<ä÷μ nqT X¯ãe› TT ªVæ≤+<ä÷μ nì |ü\Tø£ã&ÉT#·Tqï<äì
#ÓbÕŒeTT. Ç+<ä÷ |ü<eä TT m+<äT≈£î yê&Ü*, Væ≤+<ä÷ |ü<eä TTqT m+<äT≈£î
yê&É≈L£ &É<ìä ≈£L&Ü $es¡eTT>± e÷ Á>∑+<∏eä TT\˝À >∑\<äT. ñqï dü‘·´eTT
MT≈£î ‘Ó*dæHê, MTs¡T e÷ø£+fÒ ô|<ä› mes¡÷ ñ+&É≈£L&É<äqT ndü÷j·T‘√
e÷{≤¢&ÉT#·THêïs¡T.
nÁ>∑≈£î\eTT˝À m+<äs√ ô|<ä›\T e÷ C≤„qeTTqT ‘Ó*dæ
dü+‘√wæ+#·T#·T+&É>±, ø=+<äs¡T e÷Á‘·eTT M~Û sö&û\˝≤>± ‘·+‘êeTT,
bı&ÉTkÕÔeTT, ø±\TkÕÔeTT MTs¡T Á|ü#ês¡eTT #˚j·Te<ä›+&Éì #Ó|üŒ&Ée TT
eT+∫~ ø±<äT. e÷ Á>∑+<∏äeTT\T @B #·<äTe≈£î+&Ü e÷{≤¢&É&ÉeT÷,
y˚TeTT #Ó|Œæ q e÷≥\qT $q≈£î+&Ü Çe˙ï Á&Üe÷\T, Hê≥ø±\T nq&ÉeTT
eT+∫~ ø±<äT. MTs¡T me¬s’Hê e÷ Á>∑+<∏äeTT\˝À Ç‘·s¡ eT‘·eTT\qT
Á|ü#ês¡eTT #˚dæq≥T¢>±˙, |òü˝≤Hê eT‘·eTT˝ÀìøÏ #˚s¡eTì #Ó|æŒq≥T¢>±˙
ñ+fÒ ìs¡÷|üD #˚j·T+&ç, n˝≤ ìs¡÷|æ+∫q yê]øÏ Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£
‘·s¡|ü⁄q |ü~ \ø£å\ s¡÷bÕj·T\qT Çe«>∑\eTT. ìs¡÷|æ+#· ˝Òø£b˛‘˚
MTs¡T \ø£å s¡÷bÕj·T\T @ }]˝À lø£èwüßíì >∑T&çø£sTTHê Çe«e˝…qT.
á wüs¡‘·T≈£î me¬s’Hê eTT+<äT≈£î ekÕÔsê? nì n&ÉT>∑T#·THêïeTT.
Ç≥T¢
Ç+<ä÷ C≤„qy˚~ø£
CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 351 352 Væ≤+<ä÷ s¡ø£åD≤! Væ≤+<ä÷ uÛÑø£åD≤!!
CÀ´‹wü´XÊÅdüÔeTT 351 352 Væ≤+<ä÷ s¡ø£åD≤! Væ≤+<ä÷ uÛÑø£åD≤!!