l <äTsêZeT˝Ò¢X¯«s¡kÕ«$Tyês¡¢ <˚ekÕúq+, $»j·Tyê&É.

dü«dæÔ Á|üC≤uÛÑ´'
(Á|ü»\+<äs¡≈£î X¯óuÛÑeTT ø£\T>∑T>±ø£!)

ªªeTq düeTdü´\T ` |ü]cÕÿsê\≈£î y˚<äeT+Á‘ê\Tμμ

ªªyê#·dŒü ‹μμ, ªªdü+düÿ è‘·$TÁ‘·μμ
&܈ˆ πsyÓTfi¯fl ne<ÛëqT\T
l y˚<äuÛ≤s¡‹ e´ekÕú|ü≈£î\T
www.shrivedabharathi.in; shrivedabharathi@gmail.com
Mobile : +91 98494 59316

y˚<ë\≈£î uÛ≤cÕ´ìï s¡∫+∫q kÕj·TD≤#ês¡T´\yês¡T Ç{≤¢ n+{≤s¡T `

ªªÇwüº ÁbÕ|æÔ nìwüº |ü]Vü‰s¡jÓ÷' n˝ÖøÏø£+ ñbÕj·T+ jÓ÷ Á>∑+<∏ä' y˚<äj·T‹ düy˚<ä'μμ Ç‹ ˆ
Á|ü‹J$ ‘·q≈£î Çwüyº TÓ qÆ yêìì bı+<ë\ì, nìwüyº TÓ qÆ <ëìì ‘=\–+#·Tø√yê\ì ø√s¡T≈£î+{≤&ÉT.
yêìì kÕ~Û+#·T≈£îH˚+<äT≈£î n˝ÖøÏø£yÓTÆq ñbÕj·÷ìï ‘Ó*j·TCÒùd<˚ y˚ <äeTT nì n+{≤s¡T.
Äs√>∑´+, ◊X¯«s¡´+, dü‘‡· +‘êq+ yÓTT<ä˝q’… $ ø±yê\ì ø√s¡T≈£î+{≤&ÉT. nHês√>∑´+, <ë]Á<ä´+,
n|ü»j·T+, ñ<√´>±˝À¢ düeTdü´\T yÓTT<ä˝…’q$ ‘=\–+#·Tø√yê\ì ø√s¡T≈£î+{≤&ÉT. yêì ø=i≈£î
eTT+<äT>± ˝ÖøÏø£ Á|üj·T‘êï\T #˚kÕÔ&ÉT. yêì e\q |òü*‘·+ ø£\>∑q|ü⁄&ÉT ìsêX¯ #Ó+<äT‘·÷
ñ+{≤&ÉT.
ìC≤ìøÏ, eTq+ á »qà˝ÀH√, |üPs¡« »qà\˝ÀH√ #˚düT≈£îqï ø£s¡à|òü\+>± Á|ü‹ã+<Ûäø±\T
@s¡Œ&ÉT‘·÷ ñ+{≤sTT. Mìì n~Û>∑$T+#·&ÜìøÏ n˝ÖøÏø£yÓTÆq ñbÕj·÷\qT dü÷∫düTÔ+~ y˚<ä+!
<ëHê\T, Á>∑V≤ü qø£Áå ‘· »bÕ\T, ôVAe÷\T, j·T»„j÷· >±\T, rs¡j ú ÷· Á‘·\T, |ü⁄D´qB kÕïHê\T,
<˚e‘ê <äs¡Ùq+, eTVü‰eT+Á‘· ñbÕdüq, düT+<äs¡ø±+&É bÕsêj·TD, eTVü ≤Hê´dü|üPs¡«ø£
s¡TÁ<ë_Ûùwø±\T, dü÷s¡´qeTkÕÿsê\T, ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ùde, j·T+Á‘ê\T, ‘·+Á‘ê\T, Áe‘ê\T, <˚e‘ê
Á|ü‹wü\˜ T, <˚e‘êeèø£å Á|ü<øä DåÏ \T, >√ùde yÓTT<ä\sTTq$ ø=ìï e÷Á‘·yT˚ . eTDÏ, eT+Á‘·, zwüBùÛ deq
≈£L&Ü ô|’ <ëì˝À uÛ≤>∑+>± ekÕÔsTT. M{Ï nìï{Ïø£+fÒ $T+∫q~ dü<äTZs ¡T ø£{≤ø£å+!
 ªªneT+Á‘·eTø£så +¡ HêdæμÔ μ ` eT+Á‘·eTTø±ì nø£så +¡ ˝Ò<Tä . yêì‘√ ì]à‘·yTÓ qÆ y˚ y˚<eä T+Á‘ê\T.
ì‘·´ Jeq dü+Á>±eT+˝À kÕe÷q´ e÷qe⁄&ÉT m<äTs=ÿH˚ düeTdü´\≈£î |ü]cÕÿs¡+>± eTq eTVü≤s¡T¸\T
ø=ìï eT+Á‘ê\qT >∑T]Ô+#ês¡T. @ eT+Á‘êìï @ düeTdü´≈£î @ $<Û+ä >± $ìjÓ÷–+#ê\H˚ $wüj÷· ìï
|üs¡eTø£s¡TD≤eTj·TT˝…’q eTq eTVü≤s¡T¸\T eTq≈£î yês¡dü‘·«+>± n+~+#ês¡T. n$ |ü+&ç‘·T\
y˚T<Ûä˝ÀqT, ‘êfi¯|üÁ‘ê\˝ÀqT ñ+&˚$. Ä $wüj·÷\qT Á>∑Væ≤+∫, |ü~\|üs¡∫, >∑‘· X¯‘êã›+˝À
|ü⁄düÔø£s¡÷|ü+˝À Á|ü#·T]+∫qyê]˝À Á|üeTTKT\T q÷s¡T dü+e‘·‡sê\≈£î ô|’>± J$+∫q
|ü⁄D´|ü⁄s¡Twüß&ÉT, y˚<ä |ü+&ç‘T· &ÉT, kÕ«‘·+Á‘√<ä´eT+˝À ñ‘ê‡Vü≤+>± b˛˝§Zìqyês¡T, ªª|ü<àä $uÛ÷Ñ wüDμY μ
|ü⁄s¡kÕÿs¡ Á>∑V≤” ‘· nsTTq l lbÕ<ä <ëyÓ÷<äs¡ kÕ‘·«˝Òøs£ Y >±s¡T Á|ü#T· ]+∫q ªª‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·μμ
Á>∑+<∏ä+˝À \_Û+∫q yêì˝À n‹eTTK´yÓTÆqyêìì ùdø£]+#·&É+ »]–+~.

Ç+<äT˝À eT+Á‘ê\˙ï ø£èwüíj·TEπs«<ä+˝Àì ‘Ó’‹ÔØj·TXÊK≈£î #Ó+~qy˚. á eT+Á‘ê\qT

>∑Ts¡TeTTK‘·' ñ|ü<˚X¯eTT bı+~qyês¡T es¡í<√cÕ\T, dü«s¡<√cÕ\T ˝Ò≈ £î+&Ü bÕsêj·TD
#˚düTø√e#·TÃqT. nsTT‘˚ @ eT+Á‘·+ mìïkÕs¡T¢ bÕsêj·TD #˚j·÷* nH˚ $wüj·T+ Ç+‘·es¡≈£î
\_Û+#·˝Ò<äT. n+<äT#˚‘· ø±s¡´dæ~∆ nj˚T´+‘·es¡≈£L #˚düTø√yê*. $T–*qyês¡T |ü+&ç‘·T\
düVü‰j·T+‘√ bÕsêj·TD #˚sTT+#·Tø√e#·TÃqT.

eTq≈£î |òü*‘·+ dæ~∆+#·&É+ nH˚ $wüj·T+ ` eTq |üPs¡«ø£s¡à ÁbÕã\´+ô|’q, <ëìøÏ eTq+
#˚dæq Á|ü‹ÁøÏj·TjÓTTø£ÿ rÁe‘·ô|’q Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~. eTq uÛÑøÏÔ ÁX¯<ä∆˝ô|’q, ìwü˜ô|’q ≈£L&Ü
Ä<Ûës¡|ü&ÉT‘·T+<äqï $wüj·÷ìï eTq+ eTs¡∫b˛sê<äT.

ns¡D´+˝À ñHêï, j·TT<ä∆s¡+>∑+˝À ñHêï, X¯Á‘·Te⁄\T >±ì, n–ï >±ì #·T≥TºeTT{ϺHê,

eTVü‰düeTTÁ<ä+˝ÀHÓ’Hêdüπs, |üs¡«‘· •KsêÁ>∑+ <ä>∑Z¬s’Hê, ìÁ~düTÔ Hêï, @eTs¡TbÕ≥T‘√ ñHêï,
nqT≈£L\+ø±ì @ |ü]dæú‘·T\˝À ñHêï, eTq*ï s¡øÏå+#˚~ »>∑Hêà‘· ø£qø£<äTs¡ZeTà e÷Á‘·y˚T.

Ä s¡ø£åD eTq+ |üPs¡«+ #˚düT≈£îqï |ü⁄D≤´ìïã{Ϻ ñ+≥T+~. Ä |ü⁄D´+ eTq≈£î <Ûäsêà#·s¡D

e\q \_ÛdüTÔ+~. n+<äTπø n+{≤s¡T `

ªª<Ûäs√à s¡ø£å‹ s¡øÏå‘·'μμ

(<Ûäsêàìï eTq+ Ä#·]ùdÔ, Ä <Ûäs¡à+ eTq*ï s¡øÏådüTÔ+~).
>∑eTìø£ : l y˚<äuÛ≤s¡‹ Á|ü#·T]+∫q ªªeTq düeTdü´\T ` |ü]cÕÿsê\≈£î y˚<äeT+Á‘ê\Tμμ nH˚
|ü⁄düøÔ +£ ˝ÀqT, Kamyas nH˚ &ç$&ç (Ä&çj÷Ó )˝ÀqT Ç∫Ãq ø±eT´eT+Á‘ê\≈£î (ø√]ø£\T rs¡&ÜìøÏ
ñ|üjÓ÷–+#˚ eT+Á‘ê\≈£î) $es¡D n<˚ es¡Tdü˝À á ÁøÏ+<ä Çe«&É+ »]–+~.

1. $|òTü ïeTT\T ‘=\>∑T≥≈£î

Á|ü»\+<äs¡÷ ‘·eT |ü⁄s√_Ûeè~›¬ø’ @y√ ø=ìï ø±s¡´Áø£e÷\qT #˚|ü≥Tº‘·÷H˚ ñ+{≤s¡T. Ä
ø±s¡´Áø£e÷\T ì]«|òüTï+>± ø=qkÕ>±\ì ÁbÕ]úkÕÔs¡T. ø±ì ø=+<ä]øÏ, ø=ìï |ü]dæú‘·T\˝À @ |üì
ÁbÕs¡+_Û<ë∆eTqT≈£îHêï, ˝Òø£ ÁbÕs¡+_Û+∫Hê, yÓ+≥H˚ $|òü÷ï\T sêe&É+ »s¡T>∑T‘·÷, nqTø=ìq
|üì ÁbÕs¡+_Û+#·˝øÒ b£ ˛e&Éy÷Ó , ˝Òø£ ÁbÕs¡+_Û+∫Hê eT<Û´ä ˝À Ä–b˛e&Éy÷Ó »s¡T>∑T‘·÷ ñ+{≤sTT.

n≥Te+{Ï dü+<äsꓤ\˝À, $|òü÷ï\T sê≈£î+&Ü ñ+&É&ÜìøÏ, e∫Ãq $|òü÷ï\T ‘=\–b˛e&ÜìøÏ

>∑D|ü‹ eT+Á‘·+ u≤>± |üì#˚düTÔ+~.

2. ◊X¯«s¡´ÁbÕ|æÔøÏ
Á|ü‹ e´ø°Ô ‘·q J$‘·+˝À ñqï‘·kÕúHêìï #˚s¡T≈£î+≥÷ ñ+&Ü\ì, ◊X¯«sê´ìï
dü+bÕ~+#·Tø√yê\ì uÛ≤$kÕÔ&ÉT. ø±ì e÷qe Á|üj·T‘êï\qT #˚dæq ‘·sê«‘·≈£L&Ü n$
\_Û+#·ø£b˛e#·TÃqT. n≥Te+{Ï yês¡T ‘·eT ø√]ø£ ‘·«s¡>± rs¡&ÜìøÏ <Ó’yêìï ÄÁX¯sTT+#·&É+
‘·|üŒìdü] ne⁄‘·T+~. n‹ã\e+‘·T&É÷, n‹y˚>∑+>± >∑eTq+ ø£\yê&É÷ nsTTq yêj·TT<˚e⁄ì
nqTÁ>∑Vü≤+‘√ ªª◊X¯«s¡´+μμ \_Û+#·&ÜìøÏ á eT+Á‘·+ <√Vü≤<ä+ #˚düTÔ +~.

3. dü+‘êqÁbÕ|æÔøÏ
∫qï|æ\¢\T ñqï|ü&˚ Á|ü‹ Ç\÷¢ XÀuÛ≤j·Te÷q+>± ñ+≥T+~. m+‘· ◊X¯«s¡´+ ñHêï,
dü+‘êq+ ˝Òø£b˛‘˚, Ä <ä+|ü‘·T\T |ü&˚ e÷qdæø£ øå√uÛÑ es¡íHêr‘·+. ªªÄ&É|æ\¢ nsTTHê |üsê«˝Ò<äT,
eT>∑|æ\¢yê&ÉT nsTTHê |üsê«˝Ò<äTμμ nì mìï ÁyÓTT≈£îÿ\T ÁyÓTT≈£îÿ≈£î+{≤s√ n+<ä]ø° ‘Ó*dæq<˚.
n≥Te+{Ï dü+<äsꓤ\˝À á eT+Á‘êìï ÄÁX¯sTT+#·&É+ <ë«sê, <˚e‘·\ nqTÁ>∑Vü≤+‘√
ªªdü+‘êqÁbÕ|æÔμμ ø£\T>∑e#·TÃqT.

4. |ü⁄Á‘· dü+‘êqÁbÕ|æÔøÏ
<äX¯s¡<∏äTì e+{Ï eTVü‰sêE ≈£L&Ü |ü⁄Á‘· dü+‘êq+ ø√dü+ |ü]‘·|æ+#ê&ÉT. ÄHê&˚ ø±<äT,
áHê&ÉT ≈£L&Ü, ˇø£ÿ eT>∑|æ\¢yê&Ó’Hê dü+‘êq+>± ø±yê\ì ø√s¡T≈£î+≥÷ ñ+{≤s¡T. n≥Te+{Ï
yê] ø√]ø£ rs¡&ÜìøÏ á eT+Á‘·+ düVü‰j·Tø±]>± ñ+≥T+<äì eTqXÊÁkÕÔ\T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT.

5. y˚T<ÛädüT‡ (‘Ó*$/C≤„|üø£X¯øÏÔ) eè~∆ bı+<äT≥≈£î

ªª»ìà+#·>±H˚ dü]b˛<äT, ‘Ó*$‘˚≥\T ñ+&Ü*μμ ` Ç≥Te+{Ï yêø±´\qT #ê˝≤#√≥¢
$+≥÷ ñ+{≤eTT. y˚T<Ûëdü÷ø£Ô+>± Á|üdæ~›bı+~q á eT+Á‘êìï ñbÕdüq #˚j·T&É+ <ë«sê
düs¡dü«r<˚$ nqTÁ>∑Vü≤+‘√ y˚T<Ûä $ø£dædüTÔ+<äì, C≤„|üø£X¯øÏÔ eè~∆ bı+<äT‘·T+<äì, ‘Ó*$‘˚≥\T
ô|s¡T>∑T‘êj·Tì ô|<ä›\T #ÓãT‘ês¡T.

6. b˛sTTq ã+>±s¡+ ‹]– bı+<äT≥≈£î

Çfi¯¢˝À¢qT, eTq Á|üj·÷D≤˝À¢qT <=+>∑‘·Hê\ eT÷\+>± >±ì, ˝Òø£ eTq nÁX¯<ä›e\q>±ì,
˝Òø£ Ç‘·s¡ ø±s¡D≤\e\q >±ì, $\TyÓq’ edüTeÔ ⁄\T b˛e&É+ #ê˝≤eT+~øÏ nqTuÛeÑ +˝Àì $wüjT· y˚T.
Ä $<Ûä+>± b˛sTTq edüTÔe⁄\T ‹]– bı+<ä&ÜìøÏ á eT+Á‘·+ u≤>± ñ|üjÓ÷ –düTÔ+<äì
nqTuÛÑeE„\T dü\Vü‰ ÇkÕÔs¡T.

7. rÁes√>∑ ìyês¡D≈£î (Acute Disease)

nHês√>∑´+ rÁekÕúsTT˝À ñ+&ç, e´øÏìÔ ñøÏÿ]_øÏÿ] #˚d÷ü Ô ñ+fÒ, @ ø=~›bÕ{Ï ñ|üXe¯ THêìï
ø£*–+#˚ edüTeÔ ⁄HÓH’ ê >=|üŒ es¡+>± uÛ≤$kÕÔsT¡ . n≥Te+{Ï rÁekÕúsTT yê´<ÛTä \ u≤]q |ü&qç yê]øÏ,
yê] yÓ’<ä´ Á|üj·T‘êï\T ‘·«s¡>± |òü*+#˚≥T¢ #˚dü÷Ô, rÁes√>∑ ìyês¡ D≈£î ñ|üjÓ÷–düTÔ+<äì á
eT+Á‘êìï eTq XÊÁkÕÔ\T e]í+#·&É+ »]–+~.

8. >∑T]Ô+#·ã&Éì ∫s¡ø±\ s√>∑ ìyês¡D≈£î (Undiagnosed Chronic Disease)

ªªyê´~Û @<√ ‘Ó*ùdÔ, dü>∑+ ∫øÏ‘·‡ nsTTqfÒ¢μμ nì ˇø£ kÕyÓT‘· ñ+~. Ä<ÛäTìø£ yÓ’<ä´+
ù|]≥ ô|<ä› ô|<ä› ÄdüT|üÁ‘·T\T mìï e∫ÃHê, yê´<ÛäT\qT dü]>± >∑T]Ô+#·&Éy˚T »s¡>∑&É+ ˝Ò<ä+≥÷
#ê˝≤eT+~ s√>∑T\T u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ ñ+{≤s¡T. ªªyê´~Û ˇø£{°, ∫øÏ‘·‡ Ç+ø=ø£{Ïμμ n+≥÷ ≈£L&Ü
yêb˛‘·÷ ñ+{≤s¡T. n≥Te+{Ï >∑T]Ô+#·ã&Éì ∫s¡ø±\ s√>±\ u≤]q|ü&ç dü‘ ·eT‘·eTÚ‘·÷ ñ+&˚
s√>∑T\qT #ê˝≤#√≥¢ #·÷dü÷Ô ñ+{≤eTT. n≥Te+{Ï yê]øÏ á eT+Á‘·eTT ñ|üjÓ÷–düTÔ+<äì
eTq ÁbÕNqT\T >∑T]Ô+#·&É+ »]–+~.
9. #·s¡à<√wü ìyês¡D≈£î (Skin Disease)
X¯Øs¡+ô|’q ø£ì|ædü÷Ô ñ+≥÷ #·s¡à s√>±\‘√ u≤<Ûä|ü&˚yê] Á|üø£ÿq ≈£Ls√Ãe&ÜìøÏ ≈£L&Ü
#ê˝≤eT+~ »+≈£î‘·÷ ñ+{≤s¡T. <ëì‘√ yês¡T Ç+ø± ≈£î+∫+#·T≈£îb˛‘·÷ ñ+{≤s¡T. #·sà¡ yê´<ÛTä \T
yÓTT+&ç yê´<ÛäT\ì ˇø£ ù|s¡T ñ+~. n≥Te+{Ï #·s¡àyê´<ÛäT\ ìyês¡D≈£î, ñ|üX¯eTHêìøÏ á
eT+Á‘·+ ñ|üjÓ÷–düTÔ+<äì ‘Ó\Tk˛Ô+~.

10. ø£+{Ï <√wü ìyês¡D≈£î (Eye Diseases)

X¯Øs¡+˝Àì Á|ü‹ nej·TeeTT Á|ü<ÛëqyÓTÆq<˚. n+<äT˝À ø£qTï eTØ Á|ü<ÛëqyÓTÆq~. ø£qTï
ã\V”≤qyÓTÆq|ü⁄&ÉT >±ì, s¡ø£s¡ø±\ yê´<ÛäT\u≤]q |ü&çq|ü⁄&ÉT>±ì <˚ e‘·\ nqTÁ>∑Vü≤+‘√ ‹]–
Äs√>±´ìï bı+<äe#·TÃqì eTq Væ≤+<äTe⁄\ Á|ü>±&ÛÉ $XÊ«dü+. H˚Á‘·<√wü+ ñqïyê]øÏ á
eT+Á‘·+ ñ|üjÓ÷–düTÔ+<äì eTq ÁbÕNq Á>∑+<∏ë\T ‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïsTT.

11. ø£åj·Ts√>∑ ìyês¡D≈£î (Tuberculosis)

XÊ«düø√X¯ düeTdü´\˝À Á|ü<ÛëqyÓTÆq~ ø£åj·Ts√>∑+. á yê´~Û ìyês¡D≈£î n‹ ÁbÕNqø±\+
qT+&ç Á|üj·T‘êï\T »s¡T>∑T‘·÷H˚ ñHêïsTT. y˚<äeT+Á‘ê\ düVü‰j·T+‘√ <˚e‘·\ nqTÁ>∑Vü‰ìï
bı+~ ø£åj·Ts√>∑ ìyês¡D #˚düTø√e#·TÃqT nì eTq eTVü≤s¡T¸\T #Ó|æŒq≥T¢ ‘Ó\Tk˛Ô+~.

12. eTè‘·T´;Û‹ $eTTøÏÔøÏ

ªª|ü⁄≥Tº≥ –≥Tº≥ø=s¡øπ μμ nH˚ Á|üd<æ y∆ä TÓ qÆ yêø£´+ ñ+~. eTs¡D+ nH˚~ Á|ü‹ J$øÏ düV≤ü »+>±
»]π> dü+|òüT≥q nì n+<ä]ø° ‘Ó*dæ ñHêï, n~ n+fÒ n+<ä]ø° uÛÑj·Ty˚T . eTs¡D u≤<Ûäø£+fÒ
eTs¡DÏ+#·uÀ‘·THêïeTì ø£*π> uÛÑj·T+ e\q Á|ü»\T m≈£îÿe u≤<ÛäqT nqTuÛÑ$dü÷Ô ñ+{≤s¡T.
ªª<˚V‰ü ìπø eTs¡D+, Je⁄ìøÏ ø±<äTμμ nH˚ ^‘ê e#·HêìøÏ düe÷+‘·s+¡ >± eTè‘·T´;Û‹ì ‘=\–+#·&ÜìøÏ
á eT+Á‘·+ u≤>± ñ|üjÓ÷–düTÔ+<äì n+{≤s¡T.

13. |æXÊ#·Á>∑Vü≤ u≤<Ûë ìyês¡D≈£î

ø=+<äs¡T Je⁄\T á uÛÑ÷$TMT<ä Áã‹øÏ ñqï düeTj·T+˝À ø=ìï s¡ø±\ bÕbÕ\T #˚dæ
eTs¡DÏ+∫q ‘·s¡Tyê‘·, yÓ+≥H˚ y˚s=ø£#√{ y˚s=ø£»qà bı+<äø£b˛e#·TÃqT. á eT<Ûä´ø±\+˝À
yês¡T |æXÊ#ê\ s¡÷|ü+˝À ñ+{≤s¡ì, |üPs¡«»qà≈£î #Ó+~q ø=ìï C≤„|üø±\T ñ+{≤j·Tì, á
˝Àø£+˝À J$dü÷Ô ñqïyê]˝À ø=+<ä]ì |”&dç ÷ü Ô ñ+{≤s¡ì, |ü⁄sêD≤\˝À #Ó|Œü ã&ç+~. n≥Te+{Ï
|æXÊ#ê\ u≤<Ûä\qT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø√e&ÜìøÏ á eT+Á‘·+ ñ|üjÓ÷–düTÔ+<äì ÁbÕNqT\ $XÊ«dü+.

14. bÕ|ü$eTTøÏÔ
á uÛÑ÷$TMT<ä |ü⁄{Ϻq ‘·s¡Tyê‘· ì‘·´eT÷ eTq+ ø=ìï bÕbÕ\qT ‘Ó*k˛, ‘Ó*j·Tø√
#˚dü÷ÔH˚ ñ+{≤eTT. eTq+ #˚dæq bÕbÕ\≈£î ‘·–q≥T¢>± uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT eTq≈£î •ø£å\qT y˚dü÷ÔH˚
ñ+{≤&ÉT. Ä •ø£å\qT nqTuÛÑ$+#˚ düeTj·T+˝À eTq+ |üXÊÑêÔ|ü+‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ ñ+{≤eTT.
Ä bÕbÕ\qT+{Ï $yÓ÷#·q bı+<ä&ÜìøÏ, n+fÒ bÕ|üø£s¡à\|òü\+ jÓTTø£ÿ rÁe‘· ø=+#Ó+ ‘·≈£îÿe>±
ñ+&É&ÜìøÏ á eT+Á‘·+ ñ|üjÓ÷–düTÔ+<äì y˚<äy˚‘·Ô\T n+{≤s¡T.

15. eTVü‰bÕ‘·ø£ $eTTøÏÔøÏ

eTq y˚<ë\˝ÀqT, XÊÁkÕÔ\˝ÀqT, |ü⁄sêD≤\˝ÀqT Je⁄\T #˚ùd ø=ìï |òüTÀs¡yÓTÆq bÕbÕ\qT
eTVü‰bÕ‘·ø±\T nì n+{≤s¡T. >√e⁄\qT e~Û+#·&É+, ‘·*¢ ø£&ÉT|ü⁄˝Àì •X¯óe⁄\qT ‘=\–+#·&É+,
y˚<ä|ü+&ç‘·T\qT e~Û+#·&É+ e+{Ï$ á eTVü‰bÕ‘·ø±\ ø√e˝ÀøÏ ekÕÔsTT. M{Ï bÕ|ü |òü*‘ê\T
#ê˝≤ rÁe+>± ñ+{≤sTT. n≥Te+{Ï eTVü‰bÕbÕ\ |òü*‘êìï ø=+‘·es¡¬ø’Hê ‘·–Z+#·Tø√e&ÜìøÏ
á eT+Á‘ê\T ñ|üjÓ÷–kÕÔj·Tì ô|<ä›\T n+{≤s¡T.

16. ã+<Ûäq $eTTøÏÔøÏ (Release)

|üPs¡«»qà\˝À #˚düT≈£îqï bÕbÕ\eT÷\+>± >±ì, ˝Òø£ á »qà˝À #˚düT≈£î qï
<äTwüºø£s¡à\eT÷\+>± >±ì, e´≈£îÔ\T #Ós¡kÕ\\≈£î yÓfi‚fl |ü]dæú‘·T\T sêe#·TÃqT. n≥Te+{Ï
dü+<äsꓤ\˝À <˚e‘·\ nqTÁ>∑Vü≤+‘√ #Ós¡kÕ\\qT+&ç ãj·T≥|ü&É&ÜìøÏ á eT+Á‘ê\T
ñ|üjÓ÷–kÕÔj·Tì n+{≤s¡T.

17. b˛sTTq n~Ûø±sêìï ‹]– bı+<äT≥≈£î (Reinstatement)

|ü]bÕ\Hê $uÛ≤>±\˝À |üì#˚ùd n~Ûø±s¡T\≈£î, ñ<√´>∑T\≈£î n~Ûø±s¡+ ‘ê‘êÿ*ø£+>±
yê] #˚‘·T˝À¢+∫ C≤]b˛e&É+ kÕe÷q´+>± »s¡T‘·÷H˚ ñ+≥T+~. yê]ì |ü<äe ⁄\˝À qT+&ç
‘=\–+#·&É+ ≈£L&Ü »s¡T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. n≥Te+{Ï yês¡T ‹]– ‘·eT |üPs¡«|ü⁄ kÕúHê\qT ˝Òø£
n~Ûø±sê\qT <Ó’yêqTÁ>∑Vü≤+‘√ bı+<ä&ÜìøÏ á eT+Á‘ê\T düVü≤ø£]+#·e#·TÃqT.
18. sêC≤´~Ûø±sêìï ‹]– bı+<äT≥≈£î
kÕÁe÷C≤´\qT |ü]bÕ*+∫q eTVü‰sêE\≈£î yê] X¯Á‘·Te⁄\ eT÷\+>± sêC≤´~Ûø±s¡+
b˛sTTq≥T¢>± |ü⁄sêD≤\˝À nH˚ø£ ø£<\ä∏ T $+≥÷ ñ+{≤eTT. Ä<ÛTä ìø£ ø±\+˝À ≈£L&Ü eT+Á‘·T\≈£î,
n‘·T´qï‘· kÕúsTT˝À |üì#˚ùd n~Ûø±s¡T\≈£î, }Væ≤+#·ì $<Ûä+>±, n~Ûø ±s¡+ #˚sTTC≤]b˛e&É+
>∑eTìdü÷ÔH˚ ñ+{≤eTT. sêC≤´~Ûø±sêìï ‹]– bı+<ä&ÜìøÏ yês¡T #˚ùd ˝ÖøÏø£ Á|üj·T‘êï\≈£î á
eT+Á‘ê\T ã˝≤ìï ÇkÕÔj·Tì eTq ÁbÕNq Á>∑+<∏ë\T ‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïsTT.

19. es¡¸+ ø=s¡≈£î

<˚X¯+˝À #ê˝≤ø±\+ nHêeèwæº (esê¸\T ˝Òø£b˛e&É+) eT÷\+>± rÁeyÓTÆq ˙{Ï m<ä›&ç
@s¡Œ&ÉT‘·÷ ñ+&É&É+, |üX¯ó|üøå±´<äT\≈£î ≈£L&Ü ˙s¡T \_Û+#·ø£ <ës¡ TDyÓTÆq <äT]“¤ø£å |ü]dæú‘·T\T
@s¡Œ&É&+É eTq˝À #ê˝≤eT+~ >∑eTì+#˚ ñ+{≤s¡T. n≥Te+{Ï |ü]dæ‘ú T· \˝À esê¸\qT ≈£î]|æ+#˚
<˚e‘·\ eT+Á‘ê\‘√ es¡TD j·÷>±\qT nH˚ø£ <˚ekÕúHê\T ìs¡«Væ≤dü÷Ô ñ+&É&+É ≈£L&Ü >∑eTì+#˚
ñ+{≤s¡T. esê¸\qT Á|ükÕ~+#˚ eT+Á‘ê\qT $ìjÓ÷–+∫q j·÷>±\<ë«sê ≈£î+uÛÑeèwæºì
≈£î]|æ+∫q dü+|òüT≥q\T nH˚ø£+ ñHêïsTT. eTq yêsêÔe÷<Ûä´e÷\<ë«sê eTq <äèwæºøÏ edü÷ÔH˚
ñHêïsTT. á eT+Á‘ê\T esê¸\≈£î dü+ã+~Û+∫q$ nì eTq eTVü≤s¡T¸\T ù|s=ÿHêïs¡T.

20. sêÁwüºVæ≤‘·eTT ø=s¡≈£î

<˚XÊìøÏ ˝À|ü˝≤, ãj·T{≤ ≈£L&Ü nH˚ø£ ñÁ>∑yê<ä dü+düú\T Á|ü‘·´ø£å+>±qT, |üs√ø£å+>±qT
dü+øå√uÛ≤\qT düèwæº+#˚ rÁeyÓTÆq Á|üj·T‘êï\T eTq≈£î ì‘·´eT÷ ø£ì|ædü÷ÔH˚ ñHêïsTT. Ç≥Te+{Ï$
sêø£ådüT\ eT÷\+>± »s¡T>∑T‘·÷ ñ+&˚eì eTq |ü⁄sêD≤\T ‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïsTT. á |ü]dæú‘·T˝À¢
<˚X¯+ düT_Ûø£å+>± ñ+&É&ÜìøÏ, Á|üXÊ+‘· |ü]dæú‘·T\T HÓ\ø=\Œã&É&ÜìøÏ á eT+Á‘ê\T
ñ|üjÓ÷–kÕÔj·Tì ‘Ó\Tk˛Ô+~.

21. ÁãVü≤àes¡ÃdüT‡ bı+<äT≥≈£î

Ä<Ûë´‹àø£ <äèw溑√, dü+|üPs¡í $XÊ«dü+‘√ |üs¡e÷‘·à jÓTTø£ÿ nqTÁ>∑Vü‰ìï nqTuÛÑ÷‹
|üPs¡«ø£+>± bı+<ä>∑*Zq edæwü˜ yêeT<˚yê~ eTVü≤s¡T¸\ |üs¡+|üs¡˝À J$+#ê\ì, ‘·]+#ê\ì
uÛ≤$+∫ ø£èwæ#˚ùd eTVü‰qTuÛ≤e⁄\≈£î á eT+Á‘ê\T düVü≤ø£]kÕÔj·Tì C≤„qT\T ù|s=ÿ+{≤s¡T.
22. nìï ø√]ø£\T rs¡T≥≈£î
kÕ<Ûës¡D J$‘ê\qT >∑&çù| e´≈£îÔ\+<ä]ø° ø£˙dü nedüsê\≈£î, kÕe÷q´ $˝≤kÕ\≈£î
#Ó+~q ø√]ø£\T #ê˝≤ ñ+{≤sTT. ˇø=ÿø£ÿ ø√]ø£qT $&ç$&ç>± ù|s=ÿq≈£î+&É>±, nìï ø√]ø£\qT
rs¡TÃø√e&ÜìøÏ á eT+Á‘ê\T ñ|üjÓ÷–kÕÔj·Tì n+{≤s¡T.
23. Äj·TTsês√>∑´eTT\T bı+<äT≥≈£î
$T‹MT]q <äTsêX¯\≈£î ˝ÀqTø±≈£î+&É>± ñqï+‘·˝À J$‘ê\qT düTKdü+‘√cÕ\‘√
>∑&TÉ |ü⁄ø√yê\ì kÕe÷q´ >∑èVü≤düT\ú +<äs÷¡ ø√s¡T≈£î+{≤s¡T. nsTT‘˚ Äj·TTwü߸, Äs√>∑´+ ñqï|ü&˚
á kÂU≤´\qT nqTuÛ$Ñ +#·>\∑ TZ‘ês¡T. n+<äTe\q ‘·|Œü ìdü]>± ñ+&Ée\dæq Äj·TTsês√>±´\qT
<˚e‘·\ nqTÁ>∑V≤ü +‘√ bı+<ä&ÜìøÏ á eT+Á‘ê\qT $ìjÓ÷–+#·Tø=qe#·TÃqì eTq eTVü≤s¡T¸\T
ù|s=ÿHêïs¡T.
24. dü«dæÔ e#·Hê\T
ì‘·´eT÷ X¯óuÛÑÁ|ü<äyÓTÆq yêø±´\H˚ e÷{≤¢&Ü\ì, eT+>∑fi¯Á|ü<äyÓTÆq e#·Hê\H˚ $Hê\ì,
<˚e‘·\ nqTÁ>∑Vü≤+ ì‘·´eT÷ ñ+&É&ÜìøÏ ÁbÕs¡úq\T #Ój·÷´\ì eTq ÁX‚j·TdüT‡qT ø√πs ô|<ä›\T
n+≥÷ ñ+{≤s¡T. á $<Ûä+>± #˚j·T&É+ e\q düeTdüÔ <˚e‘·\T nìï ~≈£îÿ\˝ÀqT eTq\qT,
eTq ≈£î≥T+ã düuÛÑT´\qT ø±bÕ&ÉT‘·÷ nqTÁ>∑Væ≤kÕÔs¡T. á nqTÁ>∑Vü‰ ìï bı+<ä&ÜìøÏ Á|ü‹
ø±s¡´Áø£eTeTT˝ÀqT ∫es¡>± á dü«dæÔ eT+Á‘ê\qT |ü]ƒdü÷Ô ñ+{≤s¡T.

X¯óuÛÑ+ uÛÑ÷j·÷‘Y
(X¯óuÛÑeTT ø£\T>∑T>±ø£!)