Sunteți pe pagina 1din 3

THE UN SUNG ZOMI PIONEER

Bo Mang Za Thang @ Sian Khaw Zam Taangthu.

(CDA)

Pian na: Ngennung khua Pu. Zo Neng ( Naulak beh) leh


Tungtuang khua Pi Zel Nuam ( Letil beh ) sung pan 1920 kum in
suak hi. Suahpih unau pasal 3 leh numei 4 lak ah a tum pen hi.
1949 kum in Vangteh khua Pu Son Vum (Vangaw beh) Pi Goih
Zel (Guite beh ) te ta nu 3 na Pi Dim Sial Vung tawh nupa suak
uh hi. Tapa 6 leh tanu 1 nei hi.

Khan khiat na; Kum 5 a phak lai tak a nu leh a pa in nusia baih
a hih man in Tungtuang pan Nahnuai khuasat Pu En Khai ( Pi Zel
Nuam sang gam pa ) in Nahnuai ah lasuk in kem hi. A Pu En
Khai pen inn leh lo, neih leh lam ki cing a hih man kawl zawl ki
thuah pih lawm leh gual na nei kawikawi a, tua lak ah Kaanki khua ( kawl khuano khat )
kawl lai tan 4 siapi Sia Puai Kyaw kiang ah sang kah ding in na om sak hi. A Pu in an tang
tuibuk a ki cing in na piak sak in mikang te honguk hun sung a hih man inzingsang sim in a
lan paai na ah England gam a om a hong uk kum pi pa British Emperrior George V te nupa
cidam khansau leh lungsim nop ngah na ding phatna leh pah tawi na ki pia den ci hi.
Kawlkam Zo lai in gelh leng a nuai a bang hi. "Eng naingan tadihzah a soeyah bawah ta
khin George bayin nenh a shin mihphaza doh ko seik na pa kyanma chianta liat tetdaw
yakyaw sihsidaw "

Khangno tangval hun sung; 1930 kum in kawlai tan 4 a zawh khit ciang in a pu En Khai lo
khawh huh in buh lei be lei bawlna ah ma panpih hi. 1938 a tangval ki pat kum 18 a phak
ciang in British Army ah lut in galkap ( paltan ) tum hi. Kum 3 sung in san 2 ( Neek ) za ngah
hi. 1942 kum Japan ten kawlgam hongla a hih man India gam Hawsialpur dong mikang
kumpi na sem teng tawh gaaltai gam beel in na om uh hi. Leitung hun ki sia Dawi havang
kaalsung a hih man in kawlgam inn lam hong zuan kik hi.
Japan te Tedim hong tun toh tak ciang in Tedim phual (Head quarter) ngak ding in
Battalion khat na koih uh a MajGen. Miyawaki (Division Commander) ma kai in India gam
Imphal ( Kohima ) dong mikang te va nawk to suak uh hi. Cikha lam, Tamu lam leh
myitkyina lido lam nam thum tawh va sim uh hi. Japan ( Nippon ) kumpi i gual zawh matut
hun a hih man in a mau khut nuai pan ki hut na ding leh Zogam suahtak na ding C D A ( Chin
Defense Army ) ci in Zomi khang no teng ki kai khawm a Bo Lian Cin Thang ma kai in C D
A galkap na phuang khia uh hi.
Mikang (British) kumpi gal lel in a khutnuai a kumpi na sem teng kem cing zo
nawn lo a hih man in dawiha vang kaal sung mun tuamtuam gam tuamtuam an ki thehthaang
mang’ khin a kizop na om nawn lo suak hi. Pu Sian Khaw Zam zong C D A galkap ki dong
cih a zak ciang in Japan kum pi khutnuai ah galkap sep zom suak nuam a hih na tawh a min
khel in Mang Za Thang cih min thak tawh laih hi.
Tualai hun in Japan kumpi in a mau kam pau kawlgam bup ki zeelsak nuam a hih
man in Japan kam sin na kawl lai tawh ki gelh om khin hi. Pu Sian Khaw Zam zong Japan
kam naal tak in pauthei a hih na leh British kumpi sung galkap sepna pan mangkam,

1
Hindustan kam leh Kawl kam pau nam li bang theih na tung tawn in Japan mang te in
training officer ding leh kam phen ding in na sang uh a tua hun a ki pan Bo Mang Za Thang
ki ci hi.
C D A hun sung a a ki thuah pih ma kai te lak ah Bo Lian Cin Thang, Bo Za Biak
leh Bo Thang Za Hau cih te na om khin uh a training tuak ding a ki piakhia te lak ah Khup Sa
Vungh ( Ngennung, H.A.), Vungh Suan (Gawngmual, Doctor), Kim Ngin (Khuasak, Lt.Col.)
Hang Pum (Thuklai, H.A.) te zong ki hel hi.

Chin ( Zomi ) khat nuntak na hon khia; Japan kumpi khut nuai C D A te ma kaih hun sung
Japan galkap Section ( siksin ) khat Kahngen khua ah out post (sakhan thai) tu hi. Khuakhal
ni sat mahmah hun sung a hih man gam kang a, aom na camp kangtum in Japan galkap a
liam a baai om a hih man in a hausa pa Pa Dong Za Lian ki man in Tedim phual ki puak hi.
Japan section Commander pa in gam kat theih thu thei lo in mi hal tawm hi cih upmawh na
leh report ngah na thu tungtawn in hausa pa tung mawh puasak hi.( A pianzia pen tuahun lai a
hausapa Pa Dong Za Lian tawh a ki lem lo, a mu dah khat in Japan te kiang maipha zon na in
hausa pa sawl hi ci in khia hih tuak hi. ) Ih theih sa mah bang in Japan te hong khan hun sung
in khuasung ki uk na ding Myo-uk, Vuandok, Mangpi, Sitni, Thukhen Mang cih mipil
misiam hong keng lo a gam keek ding leh a mau uk na gam suah na ding bek mah ngim na
bulphuh nei a hih man galkap te tun na peuhpeuh a ma kai te thu neih na vi ve tawh a ki kal
suan hih tuak hi.
Hausapa Pa Dong Za Lian pen nipi kaal thum, kha khat ding tang an pia lo a sih
pak loh na ding in tui bek pia in Japan galkap te bawl siat na thuak hi. A kigen na ah a khut
nih leh a khe nih hen in lei tawh a ki su kha lo bek in khau tawh a lum a let in khai hi. Thusit
mi zan tha paai in ki tat sat lo a ih mu sak lo in sat leh bet thuak ngekngek ci hi. a mai tang
leh a ngawng tungsiah liam ma te sungpan than khawng pusuak ci hi. A hingtang a ciah thei
lo ding leh sihdan piak ding in thu khensat sa ci hi.
Tua hun sung in Kahngen khua pan a hausa pa sang gam te in Bo Mang Za Thang
(Pu Sian Khaw Zam) kiang ah a thu a la a ki cing in sut in Kahngen khua sung a thu piang zia
a sung thu teng a tel a khawk in gen in a suahtak na ding in thumna leh huh na na ngen uh hi.
Tualai tak in Bo Mang Za Thang pen C D A paltan tum ding te langlut sin na (Drill) thau lap,
thaukap, gamsung kuan na vai, Map reading leh Intelligence Subject hilh a ni tum a hih man
in kha khat bang a sawt khit ciang Kahngen hausa pa vai a thei pan phing suak a nipi kaal 4
bang a zekaai suak hi.
CDA langlut sinte lecture Hall lut sung break piak hun ciang a, asak theih zel uh
Japan galkap Japan’la dawng 2 te: (1). Ih ci ban naw, zai di om da taw, Si ka in da si in da
taw…..aw …. ih ci ban naw dai te….Sing ka pore naw, Ma ci naw asa. (2) Aw ra si ma no,
Aw Ko ni maw lo. Aw ka ri ka tha ka ku, Ka ka ra ka ba, Den sing naw si ta, Aw da law aw ih
ba wa, Aw ra si ma.
Bo Mang Za Thang zong Kahngen hau sa Pa Dong Za Lian thu aneng atawng
aguicing in a kan tel khit ciang in thakhat thu in Japan mang thunei te a hi Col. SaKaMiKi
leh Maj. Ihnada te tung a nuai a bang in thu pu laak na ( Information ) na bawl hi.
" Nippon master te aw, tulai tak a a ki man Kahngen hausa Dong Za Lian pen
lungsim gamtat hoih leh thuman thutak mi citak khat a hih man in mi pi in hausa ding a a
teelkhiat hi. Nippon kumpi in kawlgam nong lak khit uh ciang in akip akho nading leh na kep
zom suak na ding (Japanese Empire) hong pian khiat na ding ki sam a mipi in hong it hong
muan nading leh hong panpih nading kisam mah,mah hi. Tua kawm kal ah a mau suan leh
muan hausa khat thu kan tel lo pi a khut khial in ih thah khak zenzen leh mipi in hong mu

2
khial ding a a tawp na ah hih thusia lasia a za a ngai khem peuh in zong Nippon kumpi hong
langpan zawsop in mi kang Biritish te tawh kikop in hong leh do kik thei ding hi. Outpost
camp kat na tawh ki sai hih ko Zogam khamtung mi te ten na pen gam mang tu lak a hih man
khua khal hun ni sat mahmah leh huih nun na tung tawn in singhiang te ki tat na pan mei
kuan na hong piang a lopa keu sing teh keu te lawh in gam kang cih a piang ngeingei thu khat
hi. Report hongpia te zong mi gilo mi sok sol, hausa pa mawhna dan thuak ngei pawl khat in
a muh dah man un leh Nippon ma kaai te tung mai pha zon na ding a zat uh hi cih a gen
ciang in Japan mang te lungsim su kha in a piangthei thu a hih lam phawkpan phing uh hi.
Bo Mang Za Thang ( Pu Sian Khaw Zam ) thugen na sang thei uh a hih man in
Japan mang te in a thu khen sat sa phel khia kik in hausa pa ki hen na khau te sutkhia a
thakhat thu in khah khia in suah tak na pia hi. ( Japan gal ven zawh Kawl gam suahtakna a
ngah khit 1955 kum in Pu Sian Khaw Zam ten na Kawlpi khua Tahan veng ah Pa Dong Za
Lian va hawh a zuu lup sa gawh na tawh lungdam koh thu pu laak na na bawl uh hi. )

British (Tote) honglut kik khit nuntak khua sak zia; 1945 kum Japan ten gal lel a a nung
tolh zawh uh leitung galpi nih na a veen khit ciang in Biritish kumpi in a khutnuai a na sem
ngei teng kai khawm kik in a sep zom suak na ding Corporal ( Neek ) Sian Khaw Zam ngah
ding sapna lai hong tung hi.Pu Sian Khaw Zam in sik sa kol ( setbing ) bawl na sai phuan in
nuntakna ding inn leh lo a sungpa Pu Son Vum in na guan khin a hih man in mi khut nuai a
kumpi na sep sang suakta tak a nuntak zon ding lung gulh zaw a hih na tung tawn in sap na
lai thuk kik nawn lo hi. 1981 kum a ma kum 61 a phak lai tak in tuap (TB) nat na tawh a it a
zi leh a suan a khak teng nu sia hi.

Suahpih sanggam teng -


( 1 ) Pu Taung Za Nang ( Deceased )
( 2 ) Pi Ning Za Ngai ,,
( 3 ) Pu Vum Dongh ,,
( 4 ) Pi Vial Cing ,,
( 5 ) Pi Ciin Cing ,,
( 6 ) Pi Cing Khaw Nian ,,
( 7 ) Pu Sian Khaw Zam ,,

Asuan akhak teng;


(1) Tg. Neng Sian Thang. (deceased)
(2) Pa.Vum Khaw Lian, B.A (Psychol); BRE. (USA) Nu. Cing Khawm Dim. (Tahan)
(3) Tg. Dong Khaw Tuan (deceased )
(4) Nu. Nuam Go Cing Pa. Gin Sian Mang (Nahnuai)
(5) Capt. Neng Lian Pau (B.A (Eco) Nu. Lian Ngaih Cing. (Kyaih Thu)
(6) Capt. Lam vuandok Pau Tun Thang (B.Sc (Maths); AGTI (Civil) Niang Lam Cing B.A
(Geography) (Hpa An)
(7) Pa. Tual Za Mang (AGTI (Machine Tools) 2nd yr; BA (Hist) Niaang Lam Dim.
(Kalemyo)

S-ar putea să vă placă și