Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
B’ix
Ri b’onil
q’än
xar
käq
räx
q’ëq, xaq
K'ULB'IL YOL TWITZ PAXIL
ACADEMIA DE LAS LENGUAS MAYAS DE GUATEMALA
COMUNIDAD LINGÜÍSTICA KAQCHIKEL
CHOLTZIJ
RI JALT’AS – ADJETIVOS
RUNIMILEM - TAMAÑOS
Nïm grande RUB’ANIKIL - FORMAS
mama’ grande Setesïk circulo
Loman mediano B’olob’ïk cilindro
Ko’öl pequeño K’olok’ïk, sirisïk bola
Koköj pequeños Kajtz’ïk cuadrado
Ch’utin pequeño Oxtz’ïk triángulo
Nïm raqän alto Rab’kajtz’ïk rectángulo
Ko’öl raqän bajo de Tzuputzïk cono
estatura Wotz’ïk pentágono
Q’oq’ óvalo
Kajtz’ïk rombo
K'ULB'IL YOL TWITZ PAXIL
ACADEMIA DE LAS LENGUAS MAYAS DE GUATEMALA
COMUNIDAD LINGÜÍSTICA KAQCHIKEL
RUB’ANIKIL - ESTADOS
Ch’aqäl mojado
Teq’etït roto
Tz’anatz’öj calvo
Chaqi’j seco
Ti’oj gordo
B’aq delgado
Meq’ën caliente
K’atän caliente
Lilöj tibio
Tew frio
Ch’uch’ frio,
Q’aq’arinäq molesto
Ch’ujurinäq alocado
Ch’u’j loco
Kosinäq cansado
Xib’irinäq asustado
Tz’eb’etz’ïk espeso
Korokïk flojo
Tanatïk abultado
Jilan resbaloso
Nakanïk tonto
Suq’usïk, xich’ixïk enredado
Ch’erech’ïk chillón
Pu’y tierno
RUKI’IL - SABORES
Ki’ dulce
Tzäy salado
Ch’äm ácido
K’äy amargo
Poqön picante
RUJUB’ULIK – OLORES
Simïl agradable
K’isïk olor a orina
Chuw desagradable
Xex pasado
Qoq insípido
K'ULB'IL YOL TWITZ PAXIL
ACADEMIA DE LAS LENGUAS MAYAS DE GUATEMALA
COMUNIDAD LINGÜÍSTICA KAQCHIKEL
Rub’eyal samaj:
Chupam la kajtzïk takanoj ronojel ri jalt’as e tz’ib’an pe pa xulan, k’a ri’ tab’onij rik’in
jalajöj taq b’onil.
a s r t s q w tz a y e r s t y u p w e t
q x u o p u t x b’ n l m ä k b’ j s a i o
s a e m s l r k ch k x ch q a i ch x u ch a
p q r a b’ r j u r o u t’ m r w q x a r m
o x q’ k’ tz q x tz s ch q’ b’ k’ q’ a p ch tz l o
w n a m o l i s ch ï k x w n w n i a n n
m l ch ä m ü q’ t p l k ä j ö a l p k u m
k t’ p o q o n a o k’ w a w k e x l a t ä
i’ w r t ë r l m ö m x p a m r ö s t’ w ch’
k a k q q n o r ä x s n l l ‘q p tz p q m
b’ n y k’ b’ j t’ tz n ë ï p m o t’ n y p o u
p o w q’ a ch u w a k o y k e r x a t’ m ch
q k a x t’ t x ch t o s q’ u l o t tz x a k
k q’ r u k p ä o r b’ n ü r tz ï k’ x j q’ ä
ï a k’ a q t’ y n j a ä l i l o j k e i q
b’ k j q’ ä n tz r j ch w ü a ch q’ t a n l m
o t i j p ö o ch i o t’ y p t q s ä b’ m w
l o tz b’ t s x r l q’ ch a j r x l i m i s
o p w q’ l a q k’ a s l i t’ j k’ q w tz k’ k
b’ m ch u w u ch m n x o u n n ï m m a o u
Rusolik:
s tz ä y s w e t
x u ä
a r q
q u x a r
s
n a m o l ï n
k a m
k p o q ö n k l ä
i’ a ö ch’
r ä x n ‘
k’ ï o y
a k k ä
a t tz k
k ä ä
ï n l i l o j q
b’ q’ ä n j
o i
l l ch a j l ï m i s
o a
b’ ch u w n n ï m