Sunteți pe pagina 1din 10

Primera versión: 14 de noviembre de 2003

Versión definitiva: 16 de marzo de 2004


Aceptado: 6 de abril de 2004 Amanda
Pliego Castañeda,1
Jorge Antonio
Yánez Viguri,2
Tiburcio López Valle3
Bacterias multirresistentes 1
Química
más comunes en un hospital oncológico farmacobióloga,
Laboratorio
de Microbiología
2
Especialista
en medicina crítica,
jefe de Terapia
Intensiva
RESUMEN SUMMARY 3
Especialista
Introducción: en los pacientes con cáncer las in- Background: infections caused by multidrug-re- en medicina crítica,
fecciones por bacterias multirresistentes son un sistant bacteria strains (MRBS) is a serious prob- Terapia Intensiva
serio problema para los afectados. lem for patients suffering from oncology diseases.
Objetivo: identificar las cepas bacterianas multi- Objectives: the most frequent MRBS isolated at Hospital de Oncología,
resistentes más frecuentemente aisladas en el the Laboratorio Clínico of the Hospital de Oncología, Centro Médico
Laboratorio Clínico del Hospital de Oncología, Centro Médico Nacional Siglo XXI in Mexico City Nacional Siglo XXI,
Centro Médico Nacional Siglo XXI, y su sensibi- were analyzed with the aim to identify species and Instituto Mexicano
lidad a los antibióticos. antimicrobial drug sensitivity. del Seguro Social
Material y métodos: serie de casos estudiados Material and methods: during 27 months, we took
durante 27 meses. Se obtuvieron 6115 muestras 6115 culture samples seeded manually. Strains
para cultivo. Una vez aisladas e identificadas were identified and their drug resistance tested Comunicación con:
las cepas, con un aparato automatizado se es- by an automated method. Next, quality controls Amanda
tableció su sensibilidad a los antibióticos. Con- recommended by the NCCLS were used:Enteroco- Pliego Castañeda.
forme a los lineamientos de National Committee for ccus faecalis ATCC 29912-Resistant; Enterococcus Tel. y fax: 5579 5975.
Clinical Laboratory Standards, se utilizaron como faecalis ATCC 51299-Susceptible; Staphylococcus Dirección electrónica:
controles cepas de Enterococcus faecalis ATCC aureus ATCC 29213-Susceptible, and Pseudo- pliegoamanda@yahoo.com.mx
29912, para determinar resistencia; Enterococcus monas aeruginosa ATCC 27853-Susceptible. His
faecalis ATCC 51299, Staphylococcus aureus interpretative standards for drug as susceptible,
ATCC 29213, y Pseudomonas aeruginosa ATCC intermediate, and resistant were applied.
27853, para determinar sensibilidad. En cada Results: there were 204 resistant bacteria strains
especie se aplicaron los estándares para repor- from 2997 isolated cultures (7 %). Pseudomonas
tar las categorías de sensible, sensibilidad inter- species were isolated from 72 cultures, 32 strains
media y resistente a antibióticos. resistant to all tested drugs. Carbapenems and
Resultados: de 2997 cultivos se obtuvieron 204 aminoglycosides were the most effective against
(7 %) cepas bacterianas multirresistentes: 72 de the remainder. Enterococci (69) and Staphylococci
Pseudomonas, 69 de Enterococcus y 63 de Sta- (63) species were vancomycin-resistant in 2.9
phylococcus. Hubo 32 cepas de Pseudomonas and 21 %, respectively. Enterococci strains were
resistentes a todos los antibióticos probados; el resistant in 7.2% to teicoplanin, while E. faecalis
resto fue limitadamente sensible a carbapenemes strains were sensitive to high ampicillin dosage
y aminoglucósidos. Enterococcus y Staphylococcus in 97 %.
fueron resistentes a vancomicina en 2.9 y 21 %, Conclusions: infections caused by Pseudomonas
respectivamente; 7.2 % de los enterococos fue- species were most frequently highly resistant
ron resistentes a teicoplanina; 97 % de Entero- bacteria strains. We founded low Enterococci but
Palabras clave
coccus faecalis resultó sensible a dosis altas de high Staphylococci vancomycin resistance. E.
ü cáncer
ampicilina. faecalis multidrug-resistant bacteria strains
Conclusiones: las infecciones por cepas bacte- were ampicillin-susceptible. ü bacteria
rianas multirresistentes de Pseudomonas fueron ü multirresistencia
las más frecuentes y las que mostraron resisten- ü antibióticos
cia a mayor número de antibióticos. Las cepas
multirresistentes de Enterococcus presentaron un Key words
bajo porcentaje de resistencia a vancomicina, ü cancer
contrariamente a las de Staphylococcus, en las ü bacteria
que fue alto. Dosis altas de ampicilina fueron efi-
ü multirresistance
caces contra Enterococcus faecalis.
ü antibiotics

Rev Med IMSS 2004; 42 (3): 217-226 217


Amanda Introducción a dicho antibiótico.8 La relativa reciente apari-
Pliego Castañeda et al. ción de cepas insensibles a vancomicina ha con-
Multirresistencia bacteriana
La necesidad de tratar pacientes con infecciones vertido este antibiótico en el ideal para vigilar
en un hospital oncológico
graves que requieren esquemas con potentes y el desarrollo de resistencia bacteriana.5,8-10
múltiples antibióticos, conducen a la aparición Para la identificación de bacterias y la valo-
de cepas bacterianas insensibles a un número ma- ración de su sensibilidad a los antibióticos exis-
yor de medicamentos.1 ten dos tipos de métodos: los manuales y los
En el Hospital de Oncología del Centro automatizados. En el método manual, después
Médico Nacional Siglo XXI, observamos con del aislamiento y tipificación de una cepa bac-
frecuencia el aislamiento de especies bacterianas teriana se establece la resistencia a antibióticos
resistentes in vitro a más de 50 % de los antibió- in vitro a través de dos técnicas: la de Kirby-Bauer
ticos que recomienda probar en ellas el National y la de dilución.11,12 Vitek, el primer método au-
Committee for Clinical Laboratory Standards, tomatizado de identificación y antibiosis, apa-
MIC Testing Suplemental Tables, January 2001; reció al final de la década de los ochenta. A partir
la mayoría de ellas son aisladas de muestras de entonces se han desarrollado otros que han per-
obtenidas en pacientes internados en la Unidad mitido procesar un mayor número de muestras
de Cuidados Intensivos. en un tiempo más breve.13,14
La resistencia de las bacterias a los antibióti- El objetivo de este estudio fue, por un lado,
cos dificulta el tratamiento, encarece los costos identificar las cepas bacterianas multirresistentes
e incrementa la morbilidad y la mortalidad de aisladas de cultivos obtenidos en pacientes del
los enfermos afectados.2-4 Hospital de Oncología, Centro Médico Nacional
El problema para elegir el tratamiento más Siglo XXI, Instituto Mexicano del Seguro Social, y
adecuado en casos de infecciones por estas cepas, conocer los antibióticos a los que son sensibles
hace indispensable conocer sus patrones de sen- al establecer sus patrones de resistencia; por otro
sibilidad ante los antibióticos. lado, conocer el porcentaje de cultivos bacte-
Las bacterias resistentes a antibióticos que rianos de muestras obtenidas en la Unidad de
se consideran de importancia epidemiológica Cuidados Intensivos, positivos a multirresistencia.
son Staphylococcus aureus resistente a meticilina
y a vancomicina; Enterococcus spp. resistentes a
vancomicina; bacilos gramnegativos que pro- Material y métodos
ducen betalactamasas de espectro extendido.5-7
La vancomicina fue sintetizada en 1958 y Se trató de una serie de casos. Fueron incluidos
durante 30 años no aparecieron informes de re- todos los cultivos bacterianos procesados durante
sistencia a la misma, debido a que se reservaba 27 meses consecutivos (diciembre de 2001 a marzo
para pacientes hospitalizados infectados y gra- de 2002).
vemente enfermos. Es en 1988 cuando se pu- Personal de laboratorio obtuvo muestras de
blica por primera vez, en Europa, el caso de un pacientes hospitalizados (en la cama del paciente)
paciente infectado por Enterococcus sp. resistente y de pacientes externos (área de toma de muestras

Cuadro I
Áreas donde se aislaron las cepas bacterianas multirresistentes

%
Área A. Muestras (n) % B. Aislamientos (n) A/B CBMR (n) %
Consulta externa 3250 53 835 26 0 0
Hospitalización 2865 47 2162 75 204 9
Total 6115 100 2997 49 204 7

CBMR = cepas bacterianas multirresistentes

218 Rev Med IMSS 2004; 42 (3): 217-226


del laboratorio clínico). La incubación se llevó Committee for Clinical Laboratory Standards, MIC Amanda
a cabo a 35 °C durante 18 horas en estufa bacte- Testing Suplemental Tables, January 2001 (tabla 3, Pliego Castañeda et al.
Multirresistencia bacteriana
riológica. páginas 108 y 109), utilizando cada mes como
en un hospital oncológico
Las cepas bacterianas aisladas manualmente cepas control Enterococcus faecalis ATCC 29912,
fueron divididas en dos grupos según la tinción para sensibilidad; Enterococcus faecalis ATCC 51299,
de Gram, y analizadas en un equipo automati- Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853, Staphylo-
zado Sensititre Microbiology System, de Instrumental coccus aureus ATCC 29213, para resistencia. Tam-
Laboratory. El grupo grampositivo fue inoculado bién se aplicaron sus estándares para definir las
en un panel para identificar la especie y probar categorías sensible, sensibilidad intermedia y resis-
la sensibilidad a 20 antibióticos: tente a antibióticos, para cada una de las especies
(apéndices 1, 2 y 3).
Amoxicilina/clavulanato Ampicilina Por las características del estudio solamente
Ampicilina-100 Cefalotina se indican datos porcentuales.
Cefotaxima Ciprofloxacina
Clindamicina Cloranfenicol
Cuadro II
Eritromicina Fosfomicina-G6F Muestras de pacientes hospitalizados donde se aislaron
Gentamicina Gentamicina-500 cepas bacterianas multirresistentes
Imipenem Nitrofurantoína
Oxacilina + 2 % NaCl Penicilina Muestra cepas bacterianas multirresistentes
Sitio de toma Staphylococcus Enterococcus Pseudomonas
Rifampicina Teicoplanina
Trimetoprim/sulfametoxazol Vancomicina Herida quirúrgica 27 15 15
Secreción bronquial 15 15 31
El gramnegativo se inoculó en otro panel para Urocultivo 3 15 6
también identificar la especie y valorar 23 anti- Punta de catéter 3 0 4
bióticos: Penrose 4 10 5
Hemocultivo 2 3 4
Amikacina Amoxicilina/clavulanato Secreción de drenajes
abdominales 0 0 3
Ampicilina Ampicilina/sublactam
Sonda de Foley 4 3 2
Aztreonam Cefazolin
Fístula 0 0 1
Cefepime Cefixima Exudado vaginal 0 0 1
Cefotaxima Cefoxitina Líquido peritoneal 0 4 0
Ceftazidima Cefuroxima-Na Líquido pleural 0 2 0
Ciprofloxacina Cloranfenicol Expectoración 2 2 0
Gentamicina Imipenem Absceso 1 0 0
Meropenem Piperacilina Secreción de mama 1 0 0
Piperacilina/tazobactam Tetraciclina Úlcera 1 0 0
Total 63 69 72
Ticarcilina Tobramicina
Trimetoprim/sulfametoxazol

El equipo automatizado indicó género, espe- Resultados


cie bacteriana y sensibilidad por concentración
mínima inhibitoria. Fueron definidas como ce- Se cultivaron 6115 muestras: 3250 (53 %) de pa-
pas bacterianas multirresistentes aquellas especies cientes de consulta externa y 2865 (47 %) de
resistentes a más de 50 % de los antimicrobianos. pacientes hospitalizados. Se documentaron
Se reportan, por cada género bacteriano, los 2997 cultivos bacterianos positivos (49 %): 835
antibióticos a los que las cepas bacterianas multi- (28%) de consulta externa y 2162 (72 %) de hos-
resistentes presentaron mayor sensibilidad y el pitalización. Sólo 835 (26 %) muestras de la con-
porcentaje de los casos aislados en la Unidad de sulta externa fueron positivas (aunque ninguna a
Cuidados Intensivos. cepas bacterianas multirresistentes), en contraste
Como estándares y parámetros de control de con 2162 (75 %) de las obtenidas en hospitali-
calidad se siguieron los lineamientos de National zación (cuadro I).

Rev Med IMSS 2004; 42 (3): 217-226 219


Amanda Cuadro IIII
Pliego Castañeda et al. Géneros de las cepas bacterianas multirresistentes
Multirresistencia bacteriana
en un hospital oncológico
Aisladas de otra
Género Cultivos (n) CBMR (n) Porcentaje Aisladas de UCI área hospitalaria
Pseudomonas spp. 551 72 13 33 39
Enterococcus spp. 196 69 36 45 24
Staphylococcus spp. 323 63 20 27 36
Total 1070 204 19 105 99
CBMR = cepas bacterianas multirresistentes UCI = unidad de cuidados intensivos

Cuadro IV Pseudomonas
Especies de cepas de Pseudomonas multirresistentes
y área de estancia hospitalaria donde se obtuvieron Se identificaron cinco especies de Pseudomonas:
42 cepas multirresistentes de la variedad aerugi-
nosa, 13 de fluorescens, 7 de Stenotrophomonas
Área de aislamiento
Especie CBMR (n) % UCI Otra maltophyla, tres de putida y una de Camonomonas
testosteroni; no se logró establecer la especie en
Pseudomonas aeruginosa 42 58 18 24 seis casos. Se encontraron 33 cepas bacterianas
Pseudomonas fluorescens 13 18 9 4 multirresistentes en pacientes de la Unidad de
Stenotrophomonas maltophyla 7 10 2 5 Cuidados Intensivos (cuadro IV).
Pseudomonas putida 3 4 0 3 Hubo 32 (44 %) cepas bacterianas resisten-
Camonomonas testosteroni 1 1 0 1 tes a todos los antibióticos probados. Las otras
Pseudomonas spp. 6 8 4 2
40 cepas mostraron diversos porcentajes de sen-
Total 72 100 33 39
sibilidad a ellos.
CBMR = cepas bacterianas multirresistentes
En el cuadro V se presentan los porcentajes
de sensibilidad a los antibióticos por cada espe-
cie; 50 % de las especies no identificadas fueron
sensibles a meropenem, el cual fue el antibiótico
Los 204 cultivos en los que se desarrollaron más eficaz.
cepas bacterianas multirresistentes provenían de
pacientes hospitalizados y principalmente de he-
ridas quirúrgicas y de secreciones bronquiales (cua- Enterococcus
dro II).
De las cepas bacterianas multirresistentes, 72 Se identificaron tres especies: 34 cepas bacterianas
eran Pseudomonas, 69 Enterococcus y 63 Staphylo- multirresistentes de Enterococcus faecalis, 33 de
coccus. Las 204 cepas bacterianas multirresistentes faecium y una de avium. Una cepa no fue iden-
correspondieron a 19 % de los 1070 cultivos don- tificada por el equipo automatizado. El 58% de
de estos tres géneros aparecieron. A su vez, los las 69 cepas bacterianas multirresistentes de este
tres géneros constituyeron 36 % de los 2997 ais- grupo provinieron de pacientes de unidad de cui-
lamientos. Se aislaron 105 cepas bacterianas dados intensivos (cuadro VI). Hubo resistencia a
multirresistentes (52 %) en muestras de pacien- vancomicina en dos cepas de 196 cultivos con este
tes de la Unidad de Cuidados Intensivos y 99 género (1.02 %); considerando sólo las 69 cepas
(48 %) de otros servicios de hospitalización (cua- bacterianas multirresistentes se eleva a 2.9 %. La
dro III). resistencia de las cepas a teicoplanina se encon-
En total se tipificó la especie en 185 cepas tró en 7.2 %.
bacterianas multirresistentes (91 %): en 92 % de las En el cuadro VII se presentan los porcenta-
Pseudomonas, 99 % de Enterococcus y 81 % de los jes de sensibilidad a los antibióticos por cada
Staphylococcus. especie.

220 Rev Med IMSS 2004; 42 (3): 217-226


Amanda
Cuadro V
Pliego Castañeda et al.
Sensibilidad a antibióticos en cepas de Pseudomonas multirresistentes (n = 72)
Multirresistencia bacteriana
en un hospital oncológico

Porcentaje de Sensibilidad
Especie IMI GEN MERO AMI CIP TIC PIP FUR FEP

P. aeruginosa 52 47 45 43 41 31 21 19 10
P. fluorescens 69 54 62 39 46 39 23 23 8
S. maltophyla 43 0 14 0 14 14 0 57 0
P. putida 100 33 67 100 67 67 0 63 0
C. testosteroni 100 100 100 100 100 100 0 0 0
P. spp. 17 17 50 33 0 33 33 17 0
IMI = Imipenem GEN = Gentamicina MERO = Meropenem
AMI = Amikacina CIP = Ciprofloxacina TIC = Ticarcilina
PIP = Piperacilina FUR = Cefuroxima FEP = Cefepime

Staphylococcus para este grupo4,7,15 y, por lo tanto, a los más


comúnmente utilizados en pacientes internados
Se identificaron seis especies de Staphylococcus: en quienes se sospecha infección por este micro-
aureus en 37 cepas bacterianas multirresistentes, organismo.
epidermidis en siete, haemolyticus en cuatro, Para el tratamiento de las infecciones cau-
hominis en una, simulans en una y warneri en sadas por estas bacterias quedó establecido un
una. El equipo no identificó la especie en 12 esquema inicial basado en un carbapenem más
casos. En pacientes de la Unidad de Cuidados un aminoglucósido, dado que éstos fueron,
Intensivos se encontraron 24 (38%) de las 63 aunque en forma limitada, los antibióticos más
cepas bacterianas multirresistentes con este gé- eficaces contra Camonomonas testosteroni y Pseudo-
nero (cuadro VIII). Hubo 13 cepas resistentes monas aeruginosa, fluorescens y putida, así como
a vancomicina (4 % de 323 cultivos positivos contra las seis cepas no identificadas.
a Staphylococcus) y dos con sensibilidad inter- Para infecciones causadas por cepas mul-
media. Al considerar sólo las 63 cepas bacterianas tirresistentes de Stenotrophomonas maltophyla, la
multirresistentes, la resistencia a vancomicina elección se limitó a la cefuroxima.
se elevó a 21 %.
En el cuadro IX se presentan los porcenta-
jes de sensibilidad a los antibióticos por cada
Cuadro VI
especie. De las 12 especies no identificadas de Especies de cepas de Enterococcus
Staphylococcus multirresistente, cuatro eran re- multirresistentes y área donde se obtuvieron
sistentes a vancomicina (33 %). Su resistencia a
teicoplanina fue de 100 %.
CBMR Área de aislamiento
Especie (n) % UCI Otra
Discusión y conclusiones
E. faecalis 34 49 25 9
Pseudomonas E. faecium 33 48 15 18
E. avium 1 1.4 0 1
E. spp. 1 1.4 0 1
Entre los géneros que presentaron resistencia Total 69 100 40 29
bacteriana fue el más frecuentemente aislado,
lo que ya antes ha sido reportado.15 Mostró una
CBMR = cepas bacterianas multirresistentes
elevada resistencia a los antibióticos de elección

Rev Med IMSS 2004; 42 (3): 217-226 221


Amanda Enterococcus documentamos cultivos con cepas bacterianas
Pliego Castañeda et al. multirresistentes en 47 %.
Multirresistencia bacteriana
Este género tuvo el porcentaje más alto de cepas Los pacientes con enfermedad oncológica
en un hospital oncológico
multirresistentes. Su resistencia a vancomicina fue tienen numerosos factores de riesgo para desa-
inferior a 8 y 13.6 % reportados en áreas hospita- rrollar infecciones por enterococos resistentes.10
larias y en terapias intensivas, respectivamente.9 El estudio de las infecciones en pacientes con in-
Enterococcus faecium presentó un grado impor- munodeficiencia debida a enfermedad oncológica
tante de resistencia a antibióticos betalactámicos, puede tener una participación importante en este
hallazgo ya informado.10,16,17 hallazgo, el cual también ya ha sido informado.16,17
Por su mayor eficacia, la vancomicina fue una
mejor elección que la teicoplanina contra este
género. Staphylococcus
Hasta hace poco tiempo, Enterococcus faecalis
había sido la especie más aislada, era la responsa- De este género, Staphylococcus aureus presentó la
ble de 80 a 90 % de las infecciones; Enterococcus más alta frecuencia de cepas multirresistentes, lo
faecium lo era de 5 a 15 %,18,19 pero nosotros que concuerda con reportes que la refieren como
la especie con más problemas de resistencia.5,6
Cuadro VII La resistencia a vancomicina se incrementó
Sensibilidad a antibióticos en cepas de Enterococcus en forma importante en las cepas multirresis-
multirresistentes (n = 69) tentes de Staphylococcus aureus y en las de especies
Porcentaje de sensibilidad
no identificadas. Comparando los estafilococos
Especie VAN AMP-100 TI PEN RIF con los enterococos tenemos un problema más
grave de resistencia a vancomicina por especies
E. faecalis 100 97 94 82 62 de estafilococos, contrario a lo descrito hasta
E. faecium 91 71 88 21 35
E. avium 100 0 100 0 0
ahora.5,6 Aun así, la vancomicina fue el antibió-
E. spp. 100 100 100 100 100 tico más eficaz contra estas bacterias.
El alto porcentaje de resistencia que Staphy-
lococcus aureus presentó a teicoplanina no hace
VAN = Vancomicina AMP-100 = Ampicilina (100 µg/mL)
útil este medicamento en infecciones por esta
TI =Teicoplanina PEN = Penicilina RIF =Rifampicina
bacteria, por lo menos en nuestro hospital.
La vancomicina fue también la elección en
infecciones graves causadas por cepas multirre-
sistentes de Staphylococcus epidermidis y haemo-
Cuadro VIII lyticus, sin embargo, la penicilina podría ser una
Especies de cepas de Staphylococcus multirresistentes alternativa previa al uso de vancomicina en in-
y área donde se obtuvieron
fecciones por Staphylococcus haemolyticus que no
pongan en peligro la vida. La teicoplanina no
fue útil contra esta especie.
Área de aislamiento Las 12 cepas de especies no identificadas de
Especie CBMR (n) % UCI Otra
Staphylococcus fueron resistentes a casi todos los
S. aureus 37 59 17 20 antibióticos expuestos. El porcentaje de resis-
S. epidermidis 7 11 2 5 tencia a vancomicina en ellas fue mayor (33 %)
S. haemolyticcus 4 6 3 1 que al encontrado en Staphylococcus aureus (24 %),
S. hominis 1 2 0 1 por lo que sería interesante lograr identificar
S. simulans 1 2 0 1 las especies a las que pertenecen.
S. warneri 1 2 0 1
S. spp. 12 19 2 10 La aparición de cepas bacterianas resisten-
Total 63 100 24 39 tes a antibióticos es un problema de salud mun-
dial, por lo que se requieren estrategias para tratar
CBMR = cepas bacterianas multirresistentes
UCI = Unidad de cuidados intensivos las infecciones provocadas por estas cepas y para
prevenir la resistencia bacteriana.15,20-26

222 Rev Med IMSS 2004; 42 (3): 217-226


Existen varias recomendaciones para limitar Después de los resultados obtenidos, com- Amanda
la aparición de resistencia bacteriana. En nues- plementaremos el antibiograma simultáneo con Pliego Castañeda et al.
Multirresistencia bacteriana
tro hospital se aplican medidas de higiene y se pro- Kirby-Bauer en los tres géneros que se aislaron
en un hospital oncológico
cura evitar el uso indiscriminado de antibióticos. de cepas multirresistentes, para probar antibió-
Es necesario que el tratamiento antibiótico ticos no incluidos en el equipo automatizado y
en cada unidad hospitalaria se sustente en evi- recomendados para cada cepa.
dencias de los patrones de sensibilidad y resis-
tencia proporcionados por el laboratorio de
microbiología del propio nosocomio,18-20 para lo Cuadro IX
cual deberán realizarse cultivos y revalorar los Sensibilidad a antibióticos en cepas de Staphylococcus multirresistentes
tratamientos con base en el antibiograma. (n = 63)
En la Unidad de Cuidados Intensivos se rea-
liza rotación de antibióticos, medida que en el Porcentaje de sensibilidad
reporte original limitó significativamente la apa- Especie VAN RIF TI OXA PEN
rición de resistencia bacteriana.17,21 También se
recurre a políticas de restricción: antibióticos S. aureus 73 51 27 27 8
como vancomicina, carbapenemes y penicili- S. epidermidis 100 86 71 0 14
nas antipseudomonas, son empleados sólo para S. haemolyticus 100 25 25 50 75
casos específicos.20 Los antibióticos que se rotan S. hominis 100 0 0 0 0
son aquéllos susceptibles al desarrollo de resisten- S. simulans 100 0 100 0 0
cia bacteriana, principalmente las cefalosporinas S. warneri 100 0 100 0 0
y quinolonas. S. spp. 58 0 0 17 8
Aunque a la Unidad de Cuidados Intensivos
VAN = Vancomicina RIF = Rifampicina TI = Teicoplanina
sólo ingresan 3 % de los pacientes hospitaliza- OXA = Oxacilina PEN = Penicilina
dos, 52 % de las cepas bacterianas multirre-
sistentes fue aislado en muestras de pacientes de
dicha unidad. La identificación de estas cepas en
el área la relacionamos con la necesidad de tratar En este estudio se observó que los patro-
pacientes oncológicos que desarrollan infeccio- nes de resistencia de las cepas bacterianas
nes graves para las cuales se requieren múlti- multirresistentes aisladas en la Unidad de Cui-
ples esquemas antibióticos y que ameritan dados Intensivos, fueron similares a las de los
estancias prolongadas en la unidad. Esto es preo- otros servicios de hospitalización.
cupante debido al incremento asociado a morbi- Desde el término de este estudio hasta el
mortalidad, días de hospitalización y costos momento de la presente publicación no se han
generados por las infecciones ocasionadas por estas presentado cambios en la frecuencia de cepas
cepas.2-4,19,22 Es necesario intrumentar más estra- bacterianas multirresistentes o en sus patrones
tegias para el control de la resistencia bacteriana y de resistencia.
valorar sus resultados en el mediano plazo.
Los métodos automatizados han incremen-
tado la capacidad de identificación y antibiosis, Referencias
sin embargo, no permiten identificar la especie
de todas las bacterias.13,14 Esto nos ha mostrado 1. Fridkin SK, Steward CD, Edwards JR, et al. Sur-
la necesidad de realizar manualmente pruebas veillance of antimicrobial use and antimicrobial
resistance in United States hospitals: project ICARE
adicionales de identificación. El equipo auto- phase 2. Project intensive care antimicrobial epide-
matizado establece la resistencia bacteriana a miology (ICARE) hospitals. Clin Infect Dis 1999;
pocos antibióticos útiles y prueba varios que 29:245-252.
son innecesarios, como sucede con las cepas 2. Shlaes DM, Gerding DN, John JF Jr, et al. Society for
multirresistentes de Pseudomonas productoras de Healthcare Epidemiology of America and Infectious
Diseases Society of America Joint Committee on the
betalactamasas de espectro extendido, para las
Prevention of Antimicrobial Resistance: guidelines
que se incluyen cefalosporinas de primera, for the prevention of antimicrobial resistance in hos-
segunda y tercera generación. pitals. Clin Infect Dis 1997;25:584-599.

Rev Med IMSS 2004; 42 (3): 217-226 223


Amanda 3. Garbut MJ, Ventrapragada M, Littenberg B, Mundy 15. Gruson D, Hilbert G, Vargas F, Valentin OR, Bui
Pliego Castañeda et al. ML. Association between resistance to vancomycin N, et al. Strategy of antibiotic rotation: long-term
Multirresistencia bacteriana and death in cases of Enterococcus faecium bacte- effect on incidence and susceptibilities of gram-
en un hospital oncológico remia. Clin Infect Dis 2000;30:466-472. negative bacilli responsible for ventilator-associated
4. Moss WJ, Beers MC, Johnson E, et al. Pilot study pneumonia. Crit Care Med 2003;31:1908-1914.
of antibiotic cycling in a pediatric intensive care unit. 16. Raad I, Hachem R, Hanna H, Girgawy E, Rolston K
Crit Care Med 2002;30:1877-1882. et al. Treatment of vancomycin-resistant entero-coccal
5. Smith TL, Pearson ML, Wilcox KR, et al. Emergence infections in the immunocompromised host:
of vancomycin resistance in Staphylococcus aureus. quinupristin-dalfopristin in combination with mino-
N Engl J Med 1999;340:493-501. cycline. Antimicrob Agents Chemother 2001;45: 3202-
6. Sieradzki K, Roberts RB, Haber SW, Tomasz A. 3204.
The development of vancomycin resistance in a 17. Montecalvo MA, de Lencastre H, Carraher M,
patient with methicillin-resistant Staphylococcus Gedris C, Chung M. Natural history of colonization
aureus infection. New Engl J Med 1999;340:517-523. with vancomycin-resistant Enterococcus faecium.
7. Boyce JM. Consequences of inaction: importance Infect Control Hosp Epidemiol 1995;16:680-685.
of infection control practices. Clin Infect Dis 2001;33 18. Patterson JE, Sweeney AH, Simms M, Carley N,
(Suppl 3):S133-S137. Mangi R, et al. Analysis of 110 series enterococcal
8. Uttley AHC, Collins CH, Naidoo J, George RC. infections. Medicine 1995;74:191-200.
Vancomycin-resistant enterococci. Lancet 1988;i:57- 19. Ruoff KL, De la Maza L, Murtagh MJ, Spargo
58. JD, Ferraro MJ. Species identities of enterococci
9. Centers for Disease Control and Prevention. Noso- isolated from clinical specimens. J Clin Microbiol
comial enterococci resistant to vancomycin-United 1990;28:434-437.
States, 1989-1993. Morb Mortal Weekly Rep 1993; 20. Report of WHO Workshop Held in collaboration
42:597-599. with the Italian Associazione Culturale. Micro-
10. Cetinkaya Y, Falk P, Mayhall CG. Vancomycin- biología Médica. The current status of antimicrobial
resistant enterococci. Clinic Microbiol Rev 2000;13 resistance surveillance in Europe. Verona, Italy. 12
(4):686-707. December 1997. WHO/EMC/BAC/98.1.
11. Bauer AW, Kirby WM, Sherris JC, Turck M. Anti- 21. Stelling JM, O’Brien T. Surveillance of antimi-
biotic susceptibility testing by a standardized single crobial resistance: The WHONET Program. Clin
disk method. Am J Clin Pathol 1966;45:493-496. Infect Dis 1997;24(S):157-63.
12. National Committee for Clinical Laboratory Stan- 22. McGowan JE Jr. Increasing threat of grampositive
dards 1999. Document M100-S9. Performance bacterial infections in the intensive care unit setting.
standards for antimicrobial susceptibility testing. Crit Care Med 2001;29(Suppl):N69-N74.
9th informational supplement. NCCLS. Wayne Pa. 23. Murthy R. Implementation of strategies to control
13. Staneck LS, Weckbach RC, Tilton RJ, Zabransky antimicrobial resistance. Chest 2001;119:405S-411S.
L, Bayola-Mueller CM, O’Hara JM. Collaborative 24. Paterson DL. Restrictive antibiotic policies are
evaluation of the radiometer Sensititre AP80 for appropriate in intensive care units. Crit Care Med
identification gramnegative bacilli. J Clin Microbiol 2003;31:S25-S28.
1993;30:1179-1184. 25. Moss WJ, Beers MC, Johnson E, Nichols DG, Perl
14. Miller LA, Rittenhouse SF, Utrup LJ, Poupard JA. TM, et al. Pilot study of antibiotic cycling in a pediatric
Comparison of three methods for determination intensive care unit. Crit Care Med 2002;30:1877-1882.
of a single MIC of an antimicrobial agent. J Clin 26. Paterson JE. Antibiotic utilization. Is there an effect
Microbiol 1994;32:1373-1375. on antimicrobial resistance? Chest 2001;119:426S-
430S.

224 Rev Med IMSS 2004; 42 (3): 217-226


Apéndice 1 Amanda
Estándares interpretativos de MIC (µg/mL) para Pseudomonas aeruginosa Pliego Castañeda et al.
Multirresistencia bacteriana
y otras no enterobacterias en un hospital oncológico

Sensibilidad
Antibiótico Sensible intermedia Resistente

Amikacina ≤ 16 32 ≥ 64
Ampicilina/sulbactam ≤ 8/4 16/8 ≥ 32/16
Aztreonam ≤ 8 16 ≥ 32
Cefazolina ≤ 8 16 ≥ 64
Cefepime ≤ 8 16 ≥ 32
Cefixima ≤ 8 16 ≥ 64
Cefotaxima ≤ 8 16 ≥ 64
Cefoxitina ≤ 8 16 ≥ 64
Ceftazidima ≤ 8 16 ≥ 32
Cefuroxima-sodio ≤ 8 16 ≥ 64
Ciprofloxacina ≤ 1 2 ≥ 4
Cloranfenicol ≤ 8 16 ≥ 32
Gentamicina ≤ 4 8 ≥ 16
Imipenem ≤ 4 8 ≥ 16
Meropenem ≤ 4 8 ≥ 16
Piperacilina ≤ 64 ≥ 128
Piperacilina/tazobactam ≤ 64/4 ≥ 128/4
Tetraciclina ≤ 4 8 ≥ 16
Ticarcilina ≤ 64 ≥ 128
Tobramicina ≤ 4 8 ≥ 16
Trimetoprim/sulfametoxazol ≤ 2/38 ≥ 4/76

Fuente: National Committee for Clinical Laboratory Standards (NCCLS),


MIC Testing Supplemental Tables, January 2001

Apéndice 2
Estándares interpretativos de MIC (µg/mL) para Enterococcus spp.

Sensibilidad
Antibiótico Sensible intermedia Resistente

Ampicilina ≤ 8 ≥ 16
Ciprofloxacina ≤ 1 2 ≥ 4
Clindamicina ≤ 0.5 1-2 ≥ 4
Cloranfenicol ≤ 8 16 ≥ 32
Eritromicina ≤ 0.5 1-4 ≥ 8
Fosfomicina + G6P ≤ 64 128 ≥ 256
Nitrofurantoína ≤ 32 64 ≥ 128
Penicilina ≤ 8 ≥ 16
Rifampicina ≤ 1 2 ≥ 4
Teicoplanina ≤ 8 16 ≥ 32
Vancomicina ≤ 4 8-16 ≥ 32

Fuente: National Committee for Clinical Laboratory Standards (NCCLS),


MIC Testing Supplemental Tables, January 2001

Rev Med IMSS 2004; 42 (3): 217-226 225


Amanda Apéndice 3
Pliego Castañeda et al. Estándares interpretativos de MIC (µg/mL)
Multirresistencia bacteriana
en un hospital oncológico
para Staphylococcus spp.

Sensibilidad
Antibiótico Sensible intermedia Resistente

Amoxicilina/clavulanato ≤ 4/2 ≥ 8/4


Ampicilina ≤ 0.25 ≥ 0.5
Cefalotina ≤ 8 16 ≥ 32
Cefotaxima ≤ 8 16-32 ≥ 64
Ciprofloxacina ≤ 1 2 ≥ 4
Clindamicina ≤ 0.5 1-2 ≥ 4
Cloranfenicol ≤ 8 16 ≥ 32
Eritromicina ≤ 0.5 1-4 ≥ 8
Gentamicina ≤ 4 8 ≥ 16
Imipenem ≤ 4 8 ≥ 16
Nitrofurantoína ≤ 32 64 ≥ 128
Oxacilina + 2 % NaCl* ≤ 2 ≥ 4
Oxacilina + 2 % NaCl** ≤ 0.25 ≥ 0.5
Penicilina ≤ 0.12 ≥ 0.25
Rifampicina ≤ 1 2 ≥ 4
Teicoplanina ≤ 8 16 ≥ 32
Trimetoprim/sulfametoxazol ≤ 2/38 ≥ 4/76
Vancomicina ≤ 4 8/16 ≥ 32

*Para Staphylococcus aureus **Para Staphylococcus coagulasa negativo

Fuente: National Committee for Clinical Laboratory Standards (NCCLS),


MIC Testing Supplemental Tables, January 2001

226 Rev Med IMSS 2004; 42 (3): 217-226

S-ar putea să vă placă și